[1]

Διεύθυνση: Xριστοκοπίδου 12, 10554 AΘHNA

Τηλέφωνο: 2103212713 & 2103212107
Email: info@ioannisvaptistis.gr

[2]
 Περιεχόμενα
Mικρή εισαγωγή.................................................................................................................17
Ο Χρυσόστομος για τις Πράξεις ............................................................................................................ 17
Θησαυρός για τους Αποστόλους ............................................................................................................ 19
Λουκάς ο ιστορικός και θείος συγγραφέας ............................................................................................ 19
Λουκάς και Παύλος ...........................................................................................................21
Μαρτυρίες του Παύλου .......................................................................................................................... 21
Το Ευαγγέλιο του ................................................................................................................................... 21
Μαζί με τον Παύλο ................................................................................................................................ 24
ή γνώμη του Παύλου για τον Λουκά ...................................................................................................... 25
Ο Λουκάς γράφοντας ζωγραφίζει .......................................................................................................... 26
Δυό φωνές .............................................................................................................................................. 27
Ένα επίθετο και μία παράκλησις ............................................................................................................ 28
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ .................................................................................................................29
(Πράξ. α' 1-11) - Η Ανάληψις του Χριστού ........................................................................................... 29
Λόγος για το Ευαγγέλιο (στ. 1-2) ....................................................................................................... 29
Παραστάσεις της Αναστάσεως (στ. 3-5) ............................................................................................ 30
Περιέργεια και ενέργεια (στ. 6-8) ...................................................................................................... 33
Ανέβη. Θα ξανακατεβή (στ. 9-11)...................................................................................................... 34
(Πράξ. α' 12-26) - Δωδέκατος Απόστολος ............................................................................................. 35
Στο υπερώο (στ. 12-14) ...................................................................................................................... 36
Το κατάντημα του προδότου (στ. 15-19) ........................................................................................... 36
Μάρτυρας της αναστάσεως (στ. 20-22) ............................................................................................. 38
Η εκλογή του Ματθία (στ. 23-26) ...................................................................................................... 39
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄ .................................................................................................................40
(Πράξ. β' 1-13) - Πεντηκοστή ................................................................................................................ 40
Πύρινες γλώσσες (στ. 1-4) ................................................................................................................. 40
Το Πνεύμα το Άγιο σ' όλες τις γλώσσες (στ. 5-6) .............................................................................. 42
Έκστασις και θαυμασμός (στ. 7-11)................................................................................................... 44
Θαυμασμός και χλευασμός (στ. 12-13) .............................................................................................. 45
(Πράξ. β' 14-21) - Ομιλία για την έκχυσι του Αγ. Πνεύματος ............................................................... 45
Δέν ήσαν μεθυσμένοι! (στ. 14-15) ..................................................................................................... 45
Εκπλήρωσις προφητείας Ιωήλ (στ. 16-18) ......................................................................................... 46
Το όνομα του Κυρίου (στ. 19-21). ..................................................................................................... 47
(Πράξ. β' 22-36) - Ο Πέτρος για τη σταύρωσι καί τήν ανάσταση του Ιησού......................................... 49
Φονεύσατε τον Ιησού! (στ. 22-23). .................................................................................................... 49
Δέν Τόν κράτησε ο θάνατος (στ. 24-28) ............................................................................................ 50
Τόν ανέστησε ο Θεός (στ. 29-32)....................................................................................................... 51

[3]
 Ο Κύριος τω Κυρίω (στ. 33-36) ......................................................................................................... 52
(Πράξ. β' 37-41) - Αποτέλεσμα κηρύγματος Πεντηκοστής ................................................................... 54
Τι να κάνουμε; (στ. 37-38) ................................................................................................................. 54
Θεός όλων (στ. 39) ............................................................................................................................. 55
Τρείς χιλιάδες ψυχές (στ. 40-41) ........................................................................................................ 55
(Πράξ. β' 42-47) - Η πρώτη χριστιανική κοινότητα ............................................................................... 58
Τέσσερις διακαείς επιθυμίες (στ. 42-43) ............................................................................................ 58
Όλα κοινά (στ. 44-45) ........................................................................................................................ 59
Όμοθυμαδόν (στ. 46-47) .................................................................................................................... 60
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄ ..................................................................................................................62
(Πράξ. γ' 1-10) - Θεραπεία χωλού.......................................................................................................... 62
Επαιτούσε ελεημοσύνη (στ. 1-3)........................................................................................................ 62
Προσδοκούσε βοήθεια (στ. 4-5)......................................................................................................... 63
Ζητεί μικρό, παίρνει μεγάλο (στ. 6) ................................................................................................... 63
Χοροπηδά μέσα στο ναό (στ. 7-8)...................................................................................................... 64
Θάμβος και θαυμασμός (στ. 9-10) ..................................................................................................... 65
(Πράξ. γ' 11-18) - Η πίστις στο Χριστό αιτία θεραπείας του χωλού ...................................................... 67
Ο λαός συντρέχει (στ. 11-12) ............................................................................................................. 67
Αρχηγός της ζωής (στ. 13-15) ............................................................................................................ 68
Η πίστης στο όνομα του Ιησού (στ. 16) ............................................................................................. 69
Το ελαφρυντικό της άγνοίας (στ. 17-18) ............................................................................................ 69
(Πράξ. γ' 19-26) - Μωυσής και Χριστός ................................................................................................ 71
Μετάνοια και αγαλλίασις (στ. 19-21) ................................................................................................ 71
Υπακοή στόν Προφήτη (στ. 22-23).................................................................................................... 72
Ο Μεσσίας το κήρυγμα των προφητών (στ. 24) ................................................................................ 73
Υιοί των προφητών και της διαθήκης (στ. 25-26).............................................................................. 73
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄..................................................................................................................75
(Πράξ. δ' 1-12) - Πέτρος και Ιωάννης στη φυλακή ................................................................................ 75
Επίθεσις κατά των Αποστόλων (στ. 1-3) ........................................................................................... 75
Αύξησις των πιστών (στ. 4) ................................................................................................................ 76
Συνέδριο Ιουδαίων (στ. 5-7) ............................................................................................................... 77
Εν ονόματι Ιησού του Ναζωραίου (στ. 8-10) ..................................................................................... 77
Ο λίθος της οικοδομής. Το όνομα της σωτηρίας (στ. 11-12) ............................................................. 78
(Πράξ. δ' 13-22) - Πέτρος και Ιωάννης απειλούνται αυστηρώς και απολύονται ................................... 80
Αποστομώθηκαν (στ. 13-14) .............................................................................................................. 80
Βρίσκονται σε αμηχανία (στ. 15-16) .................................................................................................. 81
Απαγόρευσις λόγου (στ. 17-18) ......................................................................................................... 81
Δέν μπορούμε να μη μιλάμε (στ. 19-20) ............................................................................................ 82
Υπολόγιζαν το λαό (στ. 21-22) .......................................................................................................... 83

[4]
 (Πράξ. δ' 23-31) - Η Εκκλησία προσεύχεται.......................................................................................... 84
Όμοθυμαδόν (στ. 23-25) .................................................................................................................... 84
Κατά του Κυρίου και κατά του Χριστού αυτού (στ. 26-28) .............................................................. 85
Δός μας παρρησία (στ. 29-30) ............................................................................................................ 86
Η προσευχή προκαλεί σεισμό (στ. 31) ............................................................................................... 86
Κοινοκτημοσύνη των πρώτων χριστιανών (Πράξ. δ' 32-37) ................................................................ 88
Απαντα κοινά (στ. 32) ........................................................................................................................ 88
Η μαρτυρία της αναστάσεως (στ. 33)................................................................................................. 89
Κατά την εκάστου χρεία (στ. 34-35) .................................................................................................. 90
Το παράδειγμα του Βαρνάβα (στ. 36-37)........................................................................................... 91
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄ ..................................................................................................................92
(Πράξ. ε' 1-11) - Ανανίας και Σαπφείρα ................................................................................................ 92
Το ποικίλο ψέμα του Ανανία (στ. 1-3) ............................................................................................... 92
Τιμωρία γιά ιεροσυλία (στ. 4-6) ......................................................................................................... 94
Συμφωνία για την ασέβεια (στ. 7-10) ................................................................................................. 95
Έπεσε φόβος σε όλους (στ. 11) .......................................................................................................... 95
(Πράξ. ε' 12-16) - Καταπληκτικά θαύματα διά των Αποστόλων ........................................................... 98
Λαϊκή αποδοχή (στ. 12-13) ................................................................................................................ 98
Πλήθος κόσμου και ασθενών (στ. 14-16) .......................................................................................... 99
(Πράξ. ε' 17-25) - Φυλάκισις καί αποφυλάκισις των Αποστόλων ....................................................... 102
Φανατισμός κατά των αποστόλων (στ. 17-18) ................................................................................. 102
Αγγελος αποφυλακίζει (στ. 19-20) ................................................................................................... 103
Ο λόγος ου δέδεται (στ. 21-23) ........................................................................................................ 104
Δημόσια κηρύττουν (στ. 24-25) ....................................................................................................... 106
(Πράξ. ε' 26-32) - «Θεώ μάλλον ή ανθρώποις» ................................................................................... 108
Γεμίσατε την Ιερουσαλήμ με τη διδαχή σας! (στ. 26-28) ................................................................ 108
Όχι σε σας στό Θεό πειθαρχούμε (στ. 29-32) .................................................................................. 109
(Πράξ. ε' 33-42) - Παρέμβασις του Γαμαλιήλ...................................................................................... 112
Ένας άγιος φαρισαίος (στ. 33-35) .................................................................................................... 112
Ακαταμάχητα επιχειρήματα (στ. 36-37) .......................................................................................... 113
Θεομάχοι θα βρεθήτε (στ. 38-39)..................................................................................................... 114
Χάρηκαν από τον ξυλοδαρμό! (στ. 40-42) ....................................................................................... 115
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ΄ .............................................................................................................118
(Πράξ. στ' 1-7) - Η εκλογή των επτά διακόνων ................................................................................... 118
Γογγυσμός για αδικίες! (στ. 1-2) ...................................................................................................... 118
Σερβίρισμα και προσευχή (στ. 3-4) .................................................................................................. 120
Διάκονοι πλήρεις Πνεύματος (στ. 5-6)............................................................................................. 121
Αύξησις των πιστών (στ. 7). ............................................................................................................. 122
(Πράξ. στ' 8-15) - Ο Στέφανος στο συνέδριο ....................................................................................... 124

[5]
 Πλήρης πίστεως και δυνάμεως (στ. 8-10). ....................................................................................... 124
Ψευδομάρτυρες και συκοφάντες (στ. 11-14) ................................................................................... 125
Αγγελικό πρόσωπο (στ. 15) .............................................................................................................. 126
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ΄ ................................................................................................................128
(Πράξ. ζ' 1-16) - Ομιλία του Στεφάνου ................................................................................................ 128
Ο Θεός του Αβραάμ (στ. 1-4) .......................................................................................................... 128
Διαθήκη περιτομής (στ. 5-8) ............................................................................................................ 129
Ο Ιωσήφ στην Αίγυπτο (στ. 9-13) .................................................................................................... 130
Ο Ιωσήφ υποδέχεται τον Ιακώβ (στ. 14-16)..................................................................................... 131
(Πράξ. ζ' 17-38) - Συνέχεια ομιλίας του Στεφάνου .............................................................................. 133
Έγεννήθη Μωυσής (στ. 17-21) ........................................................................................................ 133
Ο Μωυσής πρός τούς αδελφούς του (στ. 22-28) .............................................................................. 135
Ο Μωυσής στο όρος Σινά (στ. 29-34) .............................................................................................. 136
Αρχηγός της εξόδου (στ. 35-38)....................................................................................................... 137
(Πράξ. ζ' 39-50) - Συνέχεια ομιλίας του Στεφάνου .............................................................................. 140
Αντί του Θεού είδωλα (στ. 39-41) ................................................................................................... 140
Λατρεία των άστρων και του Μολόχ (στ. 42-43)............................................................................. 141
Σκηνή του μαρτυρίου και ναός (στ. 44-47). ..................................................................................... 142
Χειροποίητος και αχειροποίητος ναός (στ. 48-50) ........................................................................... 143
(Πράξ. ζ' 51-60) - Λιθοβολισμός του Στεφάνου .................................................................................. 144
Έλεγχος του Στεφάνου (στ. 51-53) .................................................................................................. 144
Σάν θηρία οι εχθροί του (στ. 54) ...................................................................................................... 146
Ουράνια οπτασία (στ. 55-56) ........................................................................................................... 146
Λιθοβολισμός (στ. 57-58) ................................................................................................................ 147
Δύο προσευχές του Στεφάνου (στ. 59-60)........................................................................................ 148
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η΄ ...............................................................................................................150
(Πράξ. η' 1-8) - Διωγμός της Εκκλησίας - Ο Φίλιππος στη Σαμάρεια................................................. 150
Ο διωγμός ξαπλώνει την Εκκλησία (στ. 1-2) ................................................................................... 150
Η μανία του Σαύλου (στ. 3-4) .......................................................................................................... 151
Ο διάκονος Φίλιππος ελκύει πολλούς (στ. 5-8)................................................................................ 152
(Πράξ. η' 9-25) - Σίμων καί Σιμωνία .................................................................................................... 154
Σίμων ο μάγος (στ. 9-11).................................................................................................................. 154
Πίστευσε ο Σίμων (στ. 12-13) .......................................................................................................... 155
Χειροθεσία των Αποστόλων (στ. 14-17) .......................................................................................... 155
Τρείς υποθέσεις (στ. 18-21) ............................................................................................................. 156
Προτροπή για μετάνοια (στ. 22-25) ................................................................................................. 158
(Πράξ. η' 26-40) - Ο Φίλιππος και ο Αιθίοπας ..................................................................................... 159
Προσκύνησις Αιθίοπος (στ. 26-28) .................................................................................................. 159
Αραγε γινώσκεις ά αναγινώσκεις; (στ. 29-30) ................................................................................. 160

[6]
 Μεσσιανικό χωρίο του Ησαΐα (στ. 31-33) ....................................................................................... 161
Πίστευσε και βαπτίσθηκε ο Αιθίοπας (στ. 34-38)............................................................................ 162
Χαρά και κήρυγμα (στ. 39-40) ......................................................................................................... 163
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Θ΄ ...............................................................................................................165
(Πράξ. θ' 1-9) - «Σαούλ, Σαούλ, τί με διώκεις;» .................................................................................. 165
Ο Σαύλος διώκτης (στ. 1-2).............................................................................................................. 165
Ποιός είσαι, Κύριε; (στ. 3-5) ............................................................................................................ 166
Σήκω, Σαούλ! (στ. 6-8) .................................................................................................................... 167
Τρείς μέρες νηστεία (στ. 9) .............................................................................................................. 168
(Πράξ. θ' 10-18) - Ο Ανανίας στόν Σαύλο ........................................................................................... 170
Όραμα στόν Ανανία καί γιά τόν Ανανία (στ. 10-12)........................................................................ 170
Μέ στέλνεις στο θηρίο; (στ. 13-14).................................................................................................. 171
Σκεύος εκλογής (στ. 15-16).............................................................................................................. 171
Σαούλ, αδελφέ (στ. 17-18) ............................................................................................................... 172
(Πράξ. θ' 19-31) - Ο Σαύλος κηρύττει Χριστόν ................................................................................... 174
Έκπληξις από την αλλαγή του Σαύλου (στ. 19-22).......................................................................... 174
Οι Ιουδαίοι θέλουν να φονεύσουν τον Σαύλο (στ. 23-25) ............................................................... 176
Χειραγωγείται από τον Βαρνάβα (στ. 26-29)................................................................................... 177
Στην Καισάρεια και στην Ταρσό (στ. 30-31) ................................................................................... 178
(Πράξ. θ' 32-43) - Ο Πέτρος στη Λύδδα και στην Ιόππη ..................................................................... 180
Αινέας της Λύδδας (στ. 32-35)......................................................................................................... 180
H ελεήμων Ταβιθά (στ. 36-37) ......................................................................................................... 181
Η «μητέρα» πέθανε (στ. 38-39)........................................................................................................ 182
H ανάστασις της Ταβιθά (στ. 40-41). ............................................................................................... 183
Πολλοί πίστευσαν (στ. 42) ............................................................................................................... 185
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι΄ .................................................................................................................187
(Πράξ. ι' 1-16) - Κορνήλιος και εκατόνταρχος .................................................................................... 187
Ο ευσεβής Κορνήλιος (στ. 1-2). ....................................................................................................... 187
Αγγελος τον επισκέφθηκε (στ. 3-6).................................................................................................. 189
Ο Κορνήλιος καλεί τον Πέτρο (στ. 7-9)........................................................................................... 190
Το όραμα του Πέτρου (στ. 10-12) .................................................................................................... 191
Καθαρά για τον Θεό (στ. 13-16) ...................................................................................................... 192
(Πράξ. ι' 17-33) - Ο Πέτρος στην Καισάρεια ....................................................................................... 194
Απεσταλμένοι του Κορνηλίου στόν Πέτρο (στ. 17-20) ................................................................... 194
Θέλει να σε ακούση ο Κορνήλιος (στ. 21-23).................................................................................. 195
«Ανθρωπος είμαι και εγώ» (στ. 24-26) ............................................................................................ 196
«Για ποιό λόγο με καλέσατε;» (στ. 27-29) ....................................................................................... 198
«Έτοιμοι ν' ακούσουμε τα προστάγματα του Θεού» (στ. 30-33) ..................................................... 198
(Πράξ. ι' 34-48) - Ο Πέτρος στο σπίτι του Κορνηλίου......................................................................... 200

[7]
 Δέν είναι προσωπολήπτης ο Θεός (στ. 34-37) ................................................................................. 200
«Διήλθεν ευεργετών» (στ. 38-39) .................................................................................................... 202
Αναστήθηκε. Κριτής ζώντων και νεκρών (στ. 40-42)...................................................................... 202
Σε όλους η δωρεά του Αγίου Πνεύματος (στ. 43-45) ...................................................................... 204
Γίνονται χριστιανοί και «εθνικοί» (στ. 46-48) ................................................................................. 205
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΑ΄ ..............................................................................................................208
(Πράξ. ια' 1-18) - Ο Πέτρος απολογείται ............................................................................................. 208
Εκλεκτοί στον Ουρανό εθνικοί ........................................................................................................ 208
Ο Θεός όλων των εθνών ................................................................................................................... 209
Οι αρετές του Κορνηλίου ................................................................................................................. 210
Θρησκευτικός ρατσισμός (στ. 1-3) .................................................................................................. 211
Περιγραφή της «οθόνης» (στ. 4-10) ................................................................................................. 212
Σωτηρία και σ' όλη την οικογένεια (στ. 11-14) ................................................................................ 212
Iση ή δωρεά σε όλα τα έθνη (στ. 15-18) .......................................................................................... 213
(Πράξ. ια' 19-30) - Το όνομα Χριστιανοί ............................................................................................. 214
Αύξησις των πιστών στην Αντιόχεια (στ. 19-21) ............................................................................. 214
Αποστολή Βαρνάβα στην Αντιόχεια (στ. 22-24) ............................................................................. 215
Βαρνάβας βρίσκει Σαύλον (στ. 25) .................................................................................................. 216
Το όνομα «Χριστιανοί» (στ. 26) ...................................................................................................... 218
Ο προφήτης Άγαβος (στ. 27-28) ...................................................................................................... 221
Αποστολή βοηθείας (στ. 29-30) ....................................................................................................... 221
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΒ΄ ..............................................................................................................223
(Πράξ. ιβ' 1-17) - Φυλάκισης Πέτρου .................................................................................................. 223
Ιάκωβος ο πρώτος απόστολος μάρτυρας (στ. 1-2) ........................................................................... 223
Ο Πέτρος στη φυλακή, η Εκκλησία προσεύχεται (στ. 3-5).............................................................. 224
Αγγελος στη φυλακή του Πέτρου (στ. 6-7) ...................................................................................... 226
Θαυμαστή αποφυλάκισης του Πέτρου (στ. 8-10) ............................................................................ 227
Στην προσευχομένη εκκλησία (στ. 11-12) ....................................................................................... 228
Η παιδίσκη Ρόδη (στ. 13-15) ............................................................................................................ 228
Πορεύθηκε σ' άλλο τόπο (στ. 16-17)................................................................................................ 229
(Πράξ. ιβ' 18-25) - Το τέλος του Ηρώδη .............................................................................................. 231
Ο Ηρώδης ταράζεται (στ. 18-19) ..................................................................................................... 231
Ο Ηρώδης αυτοθεοποιήθηκε (στ. 20-21) ......................................................................................... 232
Σκωληκόβρωτος ο Ηρώδης (στ. 22-23) ........................................................................................... 233
Βαρνάβας και Σαύλος (στ. 24-25) .................................................................................................... 234
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΓ΄ ..............................................................................................................236
(Πράξ. ιγ' 1-12) - Βαρνάβας και Σαύλος στην Κύπρο ......................................................................... 236
Εκλογή με νηστεία και προσευχή (στ. 1-3) ...................................................................................... 236

[8]
 Στη Σαλαμίνα της Κύπρου (στ. 4-5)................................................................................................. 238
Ανθύπατος και μάγος (στ. 6-8)......................................................................................................... 238
Ο μάγος τιμωρείται, ο ανθύπατος πιστεύει (στ. 9-12)...................................................................... 239
(Πράξ. ιγ' 13-25) - Ο Παύλος κηρύττει στήν Αντιόχεια ...................................................................... 242
Πέργη-Αντιόχεια Πισιδίας (στ. 13-15) ............................................................................................. 242
Κήρυγμα του Παύλου (στ. 16-21) .................................................................................................... 244
Απόγονος του Δαβίδ ο Σωτήρας (στ. 22-23) .................................................................................... 245
Ιωάννης πρόδρομος του Σωτήρα (στ. 24-25) ................................................................................... 246
(Πράξ. ιγ' 26-41) - Ο Παύλος για την ανάστασι του Χριστού ............................................................. 248
Καθήλωσις και αποκαθήλωσις (στ. 26-29) ...................................................................................... 248
Μάρτυρες της Αναστάσεως (στ. 30-33) ........................................................................................... 249
Ο Θεός ήγειρε τον Υιό Του (στ. 34-37) ........................................................................................... 250
Ο πιστεύων δικαιώνεται (στ. 38-41) ................................................................................................ 251
(Πράξ. ιγ' 42-52) - Αποδοχή του λόγου, αλλά και διωγμός ................................................................. 254
Η πόλις μαζεύτηκε ν' ακούση το λόγο (στ. 42-44) ........................................................................... 254
Φανατικός αντίλογος των Ιουδαίων (στ. 45) .................................................................................... 255
«Στρεφόμεθα εις τα έθνη» (στ. 46-47) ............................................................................................. 256
Διωγμός από τους Ιουδαίους (στ. 48-52) ......................................................................................... 257
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΔ΄ ..............................................................................................................259
(Πράξ. ιδ' 1-10) - Ικόνιο - Λύστρα - Δέρβη ......................................................................................... 259
Εξέγερσις Ιουδαίων στο Ικόνιο (στ. 1-2) ......................................................................................... 259
Στη Λύστρα και στη Δέρβη (στ. 3-7) ............................................................................................... 260
Κουτσός πήδησε και περπάτησε (στ. 8-10)...................................................................................... 261
(Πράξ. ιδ' 11-20) - Θεοποίησις των Αποστόλων! ................................................................................ 263
Ανθρωποι όμοιοι με θεούς! (στ. 11-13) ........................................................................................... 263
Ομοιοπαθείς άνθρωποι (στ. 14-15) .................................................................................................. 264
Θεός αποδείξεων (στ. 16-17) ........................................................................................................... 265
Έσυραν μισοπεθαμένο τον Παύλο (στ. 18-20)................................................................................. 266
(Πράξ. ιδ' 21-28) - Επιστροφή στην Αντιόχεια της Συρίας .................................................................. 268
Διά πολλών θλίψεων (στ. 21-23)...................................................................................................... 268
Στη βάση τους (στ. 24-26) ................................................................................................................ 270
Θύρα πίστεως και στους εθνικούς (στ. 27-28) ................................................................................. 271
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΕ΄ ..............................................................................................................273
(Πράξ. ιε' 1-5) - Στην Ιερουσαλήμ για το θέμα της περιτομής............................................................. 273
Το ζήτημα της περιτομής (στ. 1-2) ................................................................................................... 273
Χαρά μεγάλη (στ. 3-4) ..................................................................................................................... 274
Ξεσηκώθηκαν οι Φαρισαίοι (στ. 5) .................................................................................................. 275
(Πράξ. ιε' 6-21) - Η Αποστολική Σύνοδος ........................................................................................... 277
Όμιλεί ο Πέτρος (στ. 6-9) ................................................................................................................. 277

[9]
 Χάρις σωτηρίας χωρίς διακρίσεις (στ. 10-11) .................................................................................. 278
Όμιλούν Βαρνάβας και Παύλος (στ. 12) .......................................................................................... 279
Όμιλεί ο Ιάκωβος (πρόεδρος) (στ. 13-17) ........................................................................................ 280
Δεκτοί και οι εθνικοί (στ. 18-21) ..................................................................................................... 281
(Πράξ. ιε' 22-35) - Επιστολή πρός τούς εξ εθνών χριστιανούς ............................................................ 283
Αντιπροσωπεία στην Αντιόχεια (στ. 22-23)..................................................................................... 283
Αυτοί που σας τάραξαν (στ. 24-27) ................................................................................................. 284
Όχι περιττό βάρος (στ. 28-29) .......................................................................................................... 285
Χαροποίησε η επιστολή (στ. 30-32)................................................................................................. 286
Παύλος, Βαρνάβας, Σίλας (στ. 33-35) ............................................................................................. 287
(Πράξ. ιε' 36-41) - Παροξυσμός Παύλου-Βαρνάβα ............................................................................. 289
Αφορμή ο Μάρκος (στ. 36-38)......................................................................................................... 289
Παροξυσμός μεταξύ δύο αποστόλων (στ. 39).................................................................................. 290
Φροντίδα γιά τούς ήδη πιστεύσαντες (στ. 40-41) ............................................................................ 291
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΣΤ΄ ............................................................................................................293
(Πράξ. ιστ' 1-5) - Τιμόθεος ο νέος συνεργός του Παύλου ................................................................... 293
Ό Τιμόθεος από τα Λύστρα (στ. 1-3) ............................................................................................... 293
Πολλοί στερεοί στήν πίστι (στ. 4-5) ................................................................................................. 295
(Πράξ. ιστ' 6-15) - «Διαβάς εις Μακεδονίαν...»................................................................................... 297
Πολλοί στερεοί στήν πίστι (στ. 6-7) ................................................................................................. 297
Το όραμα της Τρωάδας (στ. 8-10).................................................................................................... 298
Στους Φιλίππους (στ. 11-13) ............................................................................................................ 299
Λυδία η Φιλιππησία (στ. 14-15) ....................................................................................................... 300
(Πράξ. ιστ' 16-24) - Η μαντευομένη - Φυλάκισις αποστόλων ............................................................. 303
Μαρτυρία δαιμονίου! (στ. 16-17)..................................................................................................... 303
Εν τω ονόματι Ιησού Χριστού! (στ. 18) ........................................................................................... 306
Οι απόστολοι... ταραξίες! (στ. 19-21) .............................................................................................. 307
Στην πιο σκοτεινή φυλακή (στ. 22-24)............................................................................................. 308
(Πράξ. ιστ' 25-34) - Σεισμός στη φυλακή ............................................................................................ 310
Σεισμός ανοίγει τις πόρτες (στ. 25-26) ............................................................................................. 310
Αποτρέπει αυτοκτονία του δεσμοφύλακα (στ. 27-28) ..................................................................... 311
Ο δεσμοφύλακας θέλει να σωθή (στ. 29-31).................................................................................... 312
Οικογενειακή βάπτισης (στ. 32-34) ................................................................................................. 313
(Πράξ. ιστ' 35-40) - Αποφυλάκισις Παύλου και Σίλα .......................................................................... 315
Πρότασις για αποφυλάκισι (στ. 35-36) ............................................................................................ 315
Ας έλθουν να μας βγάλουν! (στ. 37-38) ........................................................................................... 316
Μέ τη Λυδία και τους αδελφούς (στ. 39-40).................................................................................... 316
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΖ΄ ..............................................................................................................318
(Πράξ. ιζ' 1-9) - Ο Παύλος στη Θεσσαλονίκη ..................................................................................... 318

[10]
 «Έδει παθείν και αναστήναι» (στ. 1-3) ............................................................................................ 318
Γυναίκες ανωτέρας τάξεως (στ. 4) ................................................................................................... 320
«Αναστάτωσαν» την οικουμένη (στ. 5-6) ........................................................................................ 321
Ο ρόλος του Ιάσονος (στ. 7-9) ......................................................................................................... 322
(Πράξ. ιζ' 10-15) - Ο Παύλος κηρύττει στη Βέροια ............................................................................. 324
Ευγενέστεροι οι Βερoιείς (στ. 10-11)............................................................................................... 324
Πολλοί πίστευσαν (στ. 12) ............................................................................................................... 325
Ιουδαίοι καταδιώκουν τον Παύλο (στ. 13-14) ................................................................................. 326
Οδηγείται στην Αθήνα (στ. 15) ........................................................................................................ 327
(Πράξ. ιζ' 16-21) - Ο Παύλος στην Αθήνα ........................................................................................... 328
Kατείδωλος πόλις (στ. 16-17). ......................................................................................................... 328
Τι θα μάς πή ο «σπερμολόγος»; (στ. 18-19)..................................................................................... 329
Τι «καινόν»; (στ. 20-21) ................................................................................................................... 331
(Πράξ. ιζ' 22-34) - Ομιλία στόν Αρειο Πάγο ....................................................................................... 332
«Αγνώστω Θεώ» (στ. 22-23)............................................................................................................ 332
Έδωσε ζωή καί πνοή και τα πάντα (στ. 24-25). ............................................................................... 333
Στο Θεό ζούμε και κινούμεθα και υπάρχουμε (στ. 26-28) ............................................................... 334
Τι σχέση έχει ο Θεός με το χρυσό και το ασήμι; (στ. 29) ................................................................ 336
Μετάνοια και ανάστασις νεκρών (στ. 30-31)................................................................................... 337
Διονύσιος και Δάμαρις (στ. 32-34) .................................................................................................. 338
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΗ΄ ..............................................................................................................340
(Πράξ. ιη' 1-17) - Ο Παύλος στην Κόρινθο ......................................................................................... 340
Μέ τόν Ακύλα και την Πρίσκιλλα (στ. 1-3) ..................................................................................... 340
Κήρυγμα στη συναγωγή (στ. 4-5) .................................................................................................... 342
«Πορεύσομαι πρός τα έθνη» (στ. 6-7).............................................................................................. 343
Όραμα: «Μη φοβάσαι» (στ. 8-11).................................................................................................... 344
Γαλλίων, σάν τόν Πιλάτο (στ. 12-15) .............................................................................................. 345
Ό άρχισυνάγωγος Σωσθένης κακοποιείται (στ. 16-17) .................................................................... 347
(Πράξ. ιη' 18-23) - Έφεσος, Αντιόχεια, Γαλατία ................................................................................. 349
Αποχαιρετά την Κόρινθο (στ. 18-19). .............................................................................................. 349
Aνεχώρησε από την Έφεσο (στ. 20-21) ........................................................................................... 351
Στηρίζει τους χριστιανούς (στ. 22-23).............................................................................................. 351
(Πράξ. ιη' 24-28) - Ο Απολλώς ............................................................................................................ 353
Δυνατός στις Γραφές (στ. 24-25) ..................................................................................................... 353
Απλοί χριστιανοί διδάσκουν το «διδάσκαλο»! (στ. 26) ................................................................... 354
Ο Ιησούς είναι ο Μεσσίας (στ. 27-28) ............................................................................................. 355
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΘ΄ ..............................................................................................................358
(Πράξ. ιθ' 1-12) - Ο Παύλος στην Έφεσο ............................................................................................ 358
Πήρατε Πνεύμα Αγιο; (στ. 1-3) ....................................................................................................... 358

[11]
 Μετάδοσις Πνεύματος Αγίου (στ. 4-7) ............................................................................................ 359
Χωρίζεται από τους σκληρούς Ιουδαίους (στ. 8-9) .......................................................................... 361
Θαύματα του Παύλου (στ. 10-12) .................................................................................................... 362
(Πράξ. ιθ' 13-20) - Εξορκιστές (απατεώνες) ........................................................................................ 364
Τα παιδιά τού Σκευά (στ. 13-15) ...................................................................................................... 364
Ο δαιμονισμένος ξυλοκόπησε εξορκιστές (στ. 16-17) ..................................................................... 365
Καύσις μαγικών βιβλίων (στ. 18-20) ............................................................................................... 367
(Πράξ. ιθ' 21-27) - Ο άργυροκόπος Δημήτριος .................................................................................... 369
Ιεραποστολικός σχεδιασμός (στ. 21-22) .......................................................................................... 369
Εργατική εξέγερσις (στ. 23-26) ........................................................................................................ 370
Εν ονόματι της Αρτέμιδος! (στ. 27) ................................................................................................. 372
(Πράξ. ιθ' 28-41) - Διαδήλωσις κατά του Παύλου ............................................................................... 375
Μεγάλη η Άρτεμις Εφεσίων (στ. 28-29) .......................................................................................... 375
Σύγχυσις στη διαδήλωσι (στ. 30-32) ................................................................................................ 376
Ο Ιουδαίος Αλέξανδρος (στ. 33-34) ................................................................................................. 377
Ο άρχοντας γιά τήν Αρτεμι και τους αποστόλους (στ. 35-37) ......................................................... 377
Στα αρμόδια δικαστικά όργανα (στ. 38-41) ..................................................................................... 378
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Κ΄ ...............................................................................................................380
(Πράξ. κ' 1-6) - Μακεδονία-Κόρινθος ................................................................................................. 380
Στη Μακεδονία ενισχύει τους πιστούς (στ. 1-2) .............................................................................. 380
Στην Κόρινθο με αποστολική συνοδεία (στ. 3-4) ............................................................................ 381
Από την Κόρινθο την προς Ρωμαίους .............................................................................................. 382
Διά των Φιλίππων στην Τρωάδα (στ. 5-6) ....................................................................................... 383
(Πράξ. κ' 7-12) - Μακεδονία-Τρωάδα.................................................................................................. 385
Ευχαριστιακή σύναξις (στ. 7) ........................................................................................................... 385
Ευλογημένο υπερώο (στ. 8) ............................................................................................................. 386
Ευτυχος (στ. 9) ................................................................................................................................. 387
Ανάστασις, δώρο κηρύγματος (στ. 10-12) ....................................................................................... 387
(Πράξ, κ' 13-24) - Σύναξις στη Μίλητο ............................................................................................... 389
Σπεύδει για τα Ιεροσόλυμα (στ. 13-16) ............................................................................................ 389
Κάλεσμα πρεσβυτέρων της Εφέσου (στ. 17-19) .............................................................................. 390
Δέν υπέστειλε τη σημαία του κηρύγματος (στ. 20-21) .................................................................... 393
Με περιμένουν δεσμά και θλίψεις (στ. 22-24) ................................................................................. 394
(Πράξ, κ' 25-38) - Προσέχετε οι ποιμένες ............................................................................................ 396
Δέν θα ξαναδήτε το πρόσωπό μου (στ. 25-27) ................................................................................. 396
Λύκοι μεταξύ των ποιμένων (στ. 28-30) .......................................................................................... 398
Νουθεσία με δάκρυα (στ. 31-32)...................................................................................................... 399
Ο ασύγκριτος Παύλος (στ. 33-34).................................................................................................... 401
«Μακάριον διδόναι» (στ. 35) ........................................................................................................... 402

[12]
 Συγκινητικός κλαυθμός (στ. 36-38) ................................................................................................. 403
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΑ΄ ............................................................................................................405
(Πράξ. κα' 1-6) - Από τη Μίλητο στήν Τύρο ....................................................................................... 405
Πρός Ιεροσόλυμα (στ. 1-3) .............................................................................................................. 405
Αποκάλυψις νά μή πάη στα Ιεροσόλυμα (στ. 4) .............................................................................. 406
Γονατιστοί στην ακρογιαλιά (στ. 5-6). ............................................................................................. 407
(Πράξ. κα' 7-16) - Προφητεία του Άγαβου .......................................................................................... 409
Ο Φίλιππος και οι τέσσερις θυγατέρες του (στ. 7-9) ........................................................................ 409
Η ζώνη του Παύλου (στ. 10-12). ...................................................................................................... 410
Το θέλημα του Κυρίου (στ. 13-14)................................................................................................... 411
Στόν Κύπριο Μνάσωνα (στ. 15-16) ................................................................................................. 412
(Πράξ. κα' 17-26) - Εξευμενισμός Ιουδαίων Χριστιανών .................................................................... 414
Στα Ιεροσόλυμα - εξηγήσεις Παύλου (στ. 17-19) ............................................................................ 414
Διδάσκει αποστασία ο Παύλος; (στ. 20-21) ..................................................................................... 416
Κατ' οίκονομίαν προσποίησις (στ. 22-24) ........................................................................................ 417
Για τους εθνικούς ισχύει η απόφασης της Αποστολικής Συνόδου (στ. 25) ..................................... 419
Υποχώρησης από αγάπη (στ. 26) ..................................................................................................... 420
(Πράξ. κα' 27-39) - Σύλληψις του Παύλου .......................................................................................... 422
Κατηγορίες κατά του Παύλου (στ. 27-28) ....................................................................................... 422
Τόν έβγαλαν έξω από το Ναό! (στ. 29-30)....................................................................................... 423
Ρωμαϊκή αρχή επεμβαίνει (στ. 31-33) .............................................................................................. 424
Άρον άρον!... (στ. 34-36) ................................................................................................................. 425
Αυτοσυσταίνεται ο Παύλος (στ. 37-39) ........................................................................................... 426
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΒ΄.............................................................................................................428
(Πράξ. κα' 40-κβ' 21) - Απολογία του Παύλου .................................................................................... 428
Προσφώνησις στα Εβραϊκά (κα' 40 - κβ' 2) ..................................................................................... 428
Ήμουν διώκτης της «Όδού» (στ. 3-5) .............................................................................................. 429
Το κάλεσμα έξω από την Δαμασκό (στ. 6-9) ................................................................................... 430
Τυφλωμένος χειραγωγείται (στ. 10-11) ........................................................................................... 431
Κήρυκας του Δικαίου προς όλους (στ. 12-15) ................................................................................. 432
Ό Ανανίας τόν βαπτίζει (στ. 16) ....................................................................................................... 433
Όραμα στο Ναό (στ. 17-18) ............................................................................................................. 433
Απόστολος των εθνών (στ. 19-21) ................................................................................................... 434
(Πράξ. κβ' 22-30) - Η ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη ........................................................................... 435
Ο χιλίαρχος διατάσσει να ραβδίσουν τον Παύλο (στ. 22-24) .......................................................... 435
Ρωμαίος πολίτης είμαι! (στ. 25-26) .................................................................................................. 436
Απόστολος των εθνών (στ. 27-29). .................................................................................................. 436
Παραπομπή στο Συνέδριο (στ. 30) ................................................................................................... 437

[13]
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΓ΄ .............................................................................................................439
(Πράξ. κγ' 1-11) - Ο Παύλος ενώπιον του Συνεδρίου .......................................................................... 439
Τόν χτυπούν στο στόμα (1-2) ........................................................................................................... 439
Παράνομος αρχιερέας! (στ. 3-5). ..................................................................................................... 440
Ευφυής ελιγμός του Παύλου (στ. 6-8) ............................................................................................. 442
«Ουδέν κακόν ευρίσκομεν» (9-10) .................................................................................................. 443
Ο Κύριος ήρθε τη νύκτα (στ. 11) ..................................................................................................... 444
(Πράξ. κγ' 12-22) - Συνωμοσία κατά του Παύλου ............................................................................... 446
Απεργία πείνας κατά Παύλου (στ. 12-14) ........................................................................................ 446
Έτοιμοι να τον δολοφονήσουν (στ. 15). ........................................................................................... 447
Ο ανεψιός του Παύλου (στ. 16-17). ................................................................................................. 448
Ο ανεψιός στόν χιλίαρχο (στ. 18-20) ............................................................................................... 448
Ο χιλίαρχος ενημερώνεται για την ενέδρα (στ. 21-22). ................................................................... 449
(Πράξ. κγ' 23-35) - Στην Καισάρεια πρός τόν Φήλικα ........................................................................ 451
Ολόκληρος στρατός για έναν άνθρωπο! (στ. 23-26) ........................................................................ 451
Ο Λυσίας (χιλίαρχος) πρός τόν Φίληκα (στ. 26-30)......................................................................... 452
Με στρατιωτική συνοδεία στην Καισάρεια (στ. 31-33) ................................................................... 453
Θα σε ακούσω όταν έλθουν οι κατήγοροί σου (στ. 34-35) .............................................................. 454
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΔ΄ .............................................................................................................456
(Πράξ. κδ' 1-9) - Κατηγορίες κατά του Παύλου .................................................................................. 456
Κολακεία στό Ρωμαίο ηγεμόνα (στ. 1-4). ........................................................................................ 456
Πληγή ο Παύλος! (στ. 5-8)............................................................................................................... 457
Επίθεσις των Ιουδαίων! (στ. 9) ........................................................................................................ 459
(Πράξ. κδ' 10-21) - Ο Παύλος απαντά στις κατηγορίες ....................................................................... 460
Προσκυνητής στα Ιεροσόλυμα (στ. 10-11) ...................................................................................... 460
Αναπόδεικτες οι κατηγορίες κατ' εμού (στ. 12-13) .......................................................................... 461
Πίστις, ελπίδα, ανάστασις (στ. 14-15).............................................................................................. 462
Απρόσκοπος συνείδησις (16-19) ...................................................................................................... 463
Επειδή πιστεύω στην ανάσταση των νεκρών! (στ. 20-21) ............................................................... 464
(Πράξ. κδ' 22-27) - O Φήλιξ αναβάλλει την απόφαση ......................................................................... 466
Παύλος σε περιορισμό με άνεσι (στ. 22-23) .................................................................................... 466
Φιλάργυρος ο Φήλιξ (στ. 24-26) ...................................................................................................... 467
Ο Παύλος παραδίδεται από τον Φήλικα στό Φήστο (στ.27) ............................................................ 468
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕ΄ .............................................................................................................470
(Πράξ. κε' 1-12) - Ο Παύλος δικάζεται από τον Φηστο ....................................................................... 470
Πάλι ενέδρα κατά του Παύλου (στ. 1-3) .......................................................................................... 470
Ο Φήστος καλεί κατηγόρους (στ. 4-5) ............................................................................................. 471
Αναπόδεικτες κατηγορίες (στ. 6-7). ................................................................................................. 472

[14]
 Τόν παραπέμπει στους Ιουδαίους (στ. 8-9) ...................................................................................... 473
Καίσαρα επικαλούμαι! (στ. 10-12) .................................................................................................. 474
(Πράξ. κε' 13-27) - Ο Παύλος ενώπιον του Αγρίππα ........................................................................... 476
Ο Φήστος ενημερώνει τον Αγρίππα (13-16) .................................................................................... 476
Περί τινος Ιησού... (στ. 17-19) ......................................................................................................... 478
Ο Παύλος επικαλέσθηκε τον Καίσαρα (στ. 20-21) .......................................................................... 479
Ο Αγρίππας θέλει ν' ακούση τον Παύλο (στ. 22-23)........................................................................ 480
Δέν βρίσκω τίποτε άξιο θανάτου! (στ. 24-25).................................................................................. 480
Τί θά κατηγορήσω αυτόν τον δέσμιο; (στ. 26-27). .......................................................................... 481
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΣΤ΄ ..........................................................................................................483
(Πράξ. κστ' 1-11) - Απολογία του Παύλου στον Αγρίππα ................................................................... 483
Αγρίππα, είσαι γνώστης των Ιουδαϊκών εθίμων (στ. 1-3) ................................................................ 483
Ως Ιουδαίος ήταν φαρισαίος ο Παύλος (στ. 4-5). ............................................................................ 485
Κήρυκας των επαγγελιών του Ισραήλ (στ. 6-8) ............................................................................... 485
Φανατικός διώκτης πρίν (στ. 9-11) .................................................................................................. 486
(Πράξ. κστ' 12-23) - Μεταστροφή του Παύλου ................................................................................... 488
«Σκληρόν πρός κέντρα λακτίζειν» (στ. 12-14) ................................................................................ 488
Υπηρέτης και μάρτυρας του Χριστού (στ. 15-18) ........................................................................... 489
Μετάνοια και επιστροφή (στ. 19-20) ............................................................................................... 490
Παθητός, αναστάς, ζωή (στ. 21-23) ................................................................................................. 491
(Πράξ. κστ' 24-32) Η απήχησις της απολογίας .................................................................................... 493
Μαίνη, Παύλε! (στ. 24-26) ............................................................................................................... 493
Λίγο ακόμη, και θα με πείσης να γίνω χριστιανός! (στ. 27-29) ....................................................... 495
Για τον Αγρίππα ο Παύλος αθώος, αλλά... (στ. 30-32) .................................................................... 496
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΖ΄ .............................................................................................................498
(Πράξ. κζ' 1-6) - Η θαλασσινή περιπέτεια πρός Ρώμη ......................................................................... 498
Παύλος και οι συνέκδημοι (στ. 1-2) ................................................................................................. 498
Ο εκατόνταρχος «φιλανθρώπως» συμπεριφέρεται (στ. 3) ............................................................... 499
Μέ Αλεξανδρινό πλοίο (στ. 4-6) ...................................................................................................... 500
(Πράξ. κζ' 7-12) - Συμβουλή του Παύλου ............................................................................................ 502
Στούς Καλούς Λιμένες της Κρήτης (7-8) ......................................................................................... 502
Ο Παύλος προβλέπει τρικυμία μεγάλη (στ. 9-11) ............................................................................ 503
Πρός άλλο λιμάνι της Κρήτης (στ. 12)............................................................................................. 504
(Πράξ. κζ' 13-26) - Το πλοίο θαυμαστά διασώζεται ............................................................................ 506
Ευροκλύδων (στ. 13-15)................................................................................................................... 506
Το πλοίο φερόταν από τα κύματα (στ. 16-20).................................................................................. 507
Αγγελος: «Μή φοβού, Παύλε!» (στ. 21-24) ..................................................................................... 508
Παύλος: «Ευθυμείτε, άνδρες!» (στ. 25-26) ...................................................................................... 510
(Πράξ. κζ' 27-38) - Παύλος, το «σωσίβιο» .......................................................................................... 511

[15]
 Πότε θα ξημερώση; (στ. 27-29) ....................................................................................................... 511
Σωτήριος παρέμβασης του Παύλου (στ. 30-31) ............................................................................... 512
Δέκα τέσσερις μέρες νηστικοί (στ. 32-33) ....................................................................................... 513
Παρακαλεί ο Παύλος να φάνε (στ. 34-35) ....................................................................................... 514
276 ψυχές στο πλοίο (στ. 36-38) ...................................................................................................... 515
(Πράξ. κζ' 39-44) - Διασώθηκαν όλοι .................................................................................................. 517
Προσπάθεια προσαράξεως (στ. 39-40) ............................................................................................ 517
Θέλουν να φονεύσουν τούς κρατουμένους (στ. 41-42). .................................................................. 517
Με κάθε μέσο οι ναυαγοί στην ξηρά (στ. 43-44) ............................................................................. 518
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΗ΄ ............................................................................................................521
(Πράξ. κη' 1-10) - Ο Παύλος στη Μελίτη ............................................................................................ 521
Περιποίησης από τους βαρβάρους (στ. 1-2)..................................................................................... 521
Έχιδνα στο χέρι του Παύλου (στ. 3-4) ............................................................................................. 522
Από φονιάς (ο Παύλος),...θεός! (στ. 5-6) ......................................................................................... 523
Θεραπεύει τον πατέρα του Ποπλίου (στ. 7-8) .................................................................................. 524
Τιμούν τον θαυματουργό Παύλο (στ. 9-10). .................................................................................... 525
(Πράξ. κη' 11-16) - Στη Ρώμη .............................................................................................................. 527
Με Αλεξανδρινό πλοίο στις Συρακούσες (στ. 11-12) ...................................................................... 527
Στο Ρήγιο καί στούς Ποτιόλους (στ. 13-14)..................................................................................... 528
Πήρε θάρρος ο Παύλος (στ. 15-16).................................................................................................. 529
(Πράξ, κη' 17-31) - Κρατούμενος, κηρύττει «ακωλύτως» ................................................................... 532
Σύναξις με τους προύχοντες Ιουδαίους (στ. 17-18) ......................................................................... 532
Η αλυσίδα για την Ελπίδα! (στ. 19-20) ............................................................................................ 533
Ζητάμε να σε ακούσουμε (στ. 21-22) .............................................................................................. 534
Κηρύττει τον Ιησού από το πρωί μέχρι το βράδυ (στ. 23-24) .......................................................... 535
Επαχύνθη η καρδία των Ιουδαίων (στ. 25-27) ................................................................................. 536
Η σωτηρία στα έθνη (στ. 28-29) ...................................................................................................... 537
«Ακωλύτως» (στ. 30-31) .................................................................................................................. 538
Του Παύλου πράξεις μετά τις «Πράξεις» ........................................................................540

[16]
 Πράξεις των Αποστόλων

Ο Χρυσόστομος για τις Πράξεις

O άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας δίνει τα σπουδαιότερα στοιχεία γιά τίς Πράξεις των
Αποστόλων. Αν στόν Θεό καί Κύριο οφείλουμε το μεγάλο δώρο στην Εκκλησία του, που
λέγεται Λουκάς, στο Λουκά οφείλουμε τα δύο θεόπνευστα έργα του, το τρίτο Ευαγγέλιο και
τις Πράξεις των Αποστόλων. Καί στό Χρυσόστομο οφείλουμε την ερμηνευτική του εργασία
πάνω στις Πράξεις. Δέν έχουμε υπόμνημα χρυσοστομικό πάνω στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο,
αφού από τους τέσσερις ευαγγελιστές δύο μόνο έχει εξηγήσει ο ιερός πατήρ, τον Ματθαίο
και τον Ιωάννη. Έχουμε όμως τις ερμηνευτικές του ομιλίες στις Πράξεις των 'Αποστόλων,
όπου ο μεγάλος πατήρ ευκαίρως ακαίρως αναφέρεται στο πρόσωπο του Λουκά.
Προσπαθώντας να δώσουμε στο πλήρωμα της Εκκλησίας, κληρικούς και λαϊκούς,
ερμηνεία των Πράξεων «πρός οικοδομήν», παραθέτουμε ως εισαγωγή ώρισμένες
χρυσοστομικές μαρτυρίες για το βιβλίο της ζωής της Εκκλησίας.
• Μιλώντας ο Χρυσόστομος για τον συγγραφέα των Πράξεων τονίζει το καταπληκτικό
θεόπνευστο έργο του ευαγγελιστή Λουκά, που συνέταξε και το Ευαγγέλιό του και τις Πράξεις
για τον άρχοντα Θεόφιλο. Σαν να του λέη: Απόστολε και ευαγγελιστά Λουκά, με δίδαξες με
το πρώτο σου έργο γιά τό Χριστό. Είναι ο Κτίστης και Δημιουργός του κόσμου. Σε
παρακαλώ, γράψε μου και ένα βιβλίο για την οικοδομή του Κτίστου, για τη ζωή της
Εκκλησίας.
Νά πως παρουσιάζει τη σχετική πληροφορία ο ιερός Πατήρ: «Ό το Ευάγγελιον συντάξας
Λουκάς, αυτός καί τάς Πράξεις συνέθηκεν. Προσέχετε, παρακαλώ. Τό μέν πρώτόν μου, φησί,
σύνταγμα περιέχει τα έργα του Κυρίου καί τάς διδασκαλίας, και έφθασε μέν ο πρώτος λόγος
έως της αναλήψεως. Ευρίσκεις τοίνυν μήτε Ματθαίον όλως, μήτε Μάρκον, εί μή εν μέρει,
μήτε Ιωάννην πληρώσαντα το Ευαγγέλιον έως της αναλήψεως, αλλά μόνον Λουκάν... Ο
Θεόφιλος, ηγεμών ών, το τηνικαύτα εδέξατο το κήρυγμα διά του Λουκά. Αξιοί δε αυτόν τον
μακάριον Λουκάν συντάξαι αυτό και τάς Πράξεις των αποστόλων. Εδίδαξάς με, φησί, τα
έργα του Σωτήρος, δίδαξόν με λοιπόν και τα έργα των μαθητών αυτού. Διά τούτο προσφωνεί
αυτό και τον δεύτερον λόγον» (Ε.Π.Ε. 36,254έξ.). Μετάφρασις: Αυτός που συνέταξε το
Ευαγγέλιο, ο Λουκάς, αυτός και τις Πράξεις συνέταξε. Και προσέχετε, παρακαλώ: Το πρώτο
μου έργο, λέει ο Λουκάς (Πράξ. α' 1), περιέχει τα έργα και τις διδασκαλίες του Κυρίου, και
έφτασε μέχρι την Ανάληψί Του. Συμβαίνει, λοιπόν, να μην έχουν συμπληρώσει το Ευαγγέλιό
τους με την Ανάληψι, ο μέν Ματθαίος καθόλου, ο Μάρκος με λίγες λέξεις, και ο Ιωάννης
καθόλου. Μόνο ο Λουκάς διηγείται το γεγονός... Ο Θεόφιλος, κάποιος ηγεμόνας, δέχτηκε
την εποχή εκείνη το κήρυγμα του Ευαγγελίου από τον Λουκά. Και παρακαλεί τον μακάριο
Λουκά να του γράψη καί τίς Πράξεις των Αποστόλων. Μέ δίδαξες, του λέει, τα έργα του
Ιησού δίδαξέ με στή συνέχεια και τα έργα των μαθητών του. Έτσι του προσφέρει και το
δεύτερο βιβλίο.

[17]
 • Το βιβλίο δεν μιλάει γιά θαύματα, αλλά γιά πράξεις των Αποστόλων. "Αν επιγραφόταν
το βιβλίο αυτό του ευαγγελιστή Λουκά «Θαύματα των Αποστόλων», δέν θά τό... θαυμάζαμε
τόσο πολύ! Τά θαύματα είναι του Θεού, μέ συνεργούς τους αποστόλους και τους κατά πάσαν
εποχήν αγίους. Είναι «χαρίσματα» του Θεού. Οι πράξεις είναι κατορθώματα ανθρώπων,
αξιοθαύμαστα βεβαίως, πάντως ανθρώπων. Αλλά και για άλλο λόγο μας αρέσει ο τίτλος
«πράξεις», διότι οι Απόστολοι δέν έθαυμαστώθησαν τόσο για τα θαύματά τους, όσο για το
βίο τους.
Σημασία δεν έχει τόσο το τι κάνει ο Χριστός δι' ημών, όσο το τι κάνουμε εμείς διά του
Θεού. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ού πρός τά σημεία, αλλά πρός τάς πράξεις των
αποστόλων ο ζήλος ημίν, διά τούτο ούτω το βιβλίον (των Πράξεων) επέγραψεν. Ζήλωσον
τοίνυν την πολιτείας των αποστόλων, καί ουδέν έλαττον έξεις των αποστόλων. Ου γάρ τα
σημεία αποστόλους εποίησεν, αλλ' ο βίος και καθαρός. Ουχί διά τα θαύματα, αλλά διά την
πολιτείαν έλαμψαν» (Ε.Π.Ε. 26,252έξ.). Μετάφρασις: Ο ζηλος μας άς είναι στραμμένος όχι
στά θαύματα των αποστόλων, αλλά στις πράξεις τους. Γι' αυτό και το σχετικό βιβλίο
επιγράφεται «Πράξεις των αποστόλων». Μιμήσου, λοιπόν, τον ορθό τρόπο ζωής των
αποστόλων και δεν θα είσαι κατώτερός τους. Διότι τους αποστόλους τούς ανέδειξαν όχι τα
θαύματα, αλλ' η καθαρή ζωή τους. Οι απόστολοι δέν έγιναν σπουδαίοι γιά τά θαύματα, αλλά
γιά την αγία ζωή τους.
• Το βιβλίο επιγράφεται «Πράξεις των Αποστόλων». Αν θέλουμε να κυριολεκτήσουμε, θα
το ονομάζαμε «Πράξεις 'Αποστόλων», γιατί κυρίως το κήρυγμα και τα έργα δύο αποστόλων
περιλαμβάνει, των κορυφαίων Πέτρου και Παύλου. 'Αλλά δεν κάνουμε λάθος μιλώντας γιά
«Πράξεις των Αποστόλων», αφού το έργο π.χ. του Πέτρου ή του Ιωάννου, δέν είναι έργο
ενός ανθρώπου, αλλ' είναι έργο της αποστολικής εξουσίας και Εκκλησίας. Μιλάει π.χ. ο
Πέτρος την ημέρα της Πεντηκοστής, καί γιά το αποτέλεσμα του κηρύγματός του χλευάζονται
ή θαυμάζονται όλοι οι απόστολοι (Πράξ. β' 13).
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Το βιβλίον καλείται μέν Πράξεις αποστόλων, έχει δέ αύτάς
ού πάσας, αλλ' ουδέ πάντων αυτών, αλλ' ενός ή δύο, και ταύτας εναριθμήτους. Εκεί (εν τω
βιβλίω) όψεται τις τούς μέν άρρωστουντας επί των κλινιδίων κατακειμένους, τάς δέ σκιάς
μόνον των μακαρίων

εκείνων εφαπτομένας τε αυτών άμα και την υγίειαν εργαζομένας, πολλοίς δέ των
μαινομένων των ιματίων Παύλου ουδέν πλέον εδέησε πρός τήν του κινούντος αυτούς
δαίμονος απαλλαγήν» (Ε.Π.Ε. 34,422). Μετάφρασις: Το βιβλίο ονομάζεται μέν Πράξεις
Αποστόλων, αλλά δεν περιέχει όλες τις πράξεις και ούτε πράξεις όλων των Αποστόλων.
Περιέχει πράξεις μόνο ενός ή δύο, και από αυτές πάλι λίγες. Θα δή, λοιπόν, κανείς μέσα στις
Πράξεις πολλούς αρρώστους στα κρεββάτια τους, να τους αγγίζη ή σκιά των Αποστόλων και
να γιατρεύωνται (Πράξ. ε' 15): πολλοί δαιμονιζόμενοι δέν χρειάστηκαν τίποτε περισσότερο
από το άγγιγμα των ενδυμάτων του Παύλου, ώστε ν' απαλλαγούν από το δαιμόνιο, πού τούς
κατηύθυνε.
• Για όλους τούς Αποστόλους αποτελεί θεόπνευστο χρονικό το βιβλίο των Πράξεων, αλλ'
ιδιαίτερα ζωγραφίζεται το έργο και ο αγώνας του πρωταθλητή, του αποστόλου Παύλου. Δέν
θά γνωρίζαμε τίποτε για τη ζωή καί τούς άθλους του Παύλου, άν δέν υπήρχε ο Λουκάς, ο

[18]
συνέκδημος του Παύλου, άν δέν έφερνε ο Λουκάς στο φώς τον Παύλος, άν ο Λουκάς δέν
καθιστούσε διαχρονικό τόν Παύλο.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος:
«Τό πλέον των εν Πράξεσι έγκειμένων, Παύλου πράξεις εισί, του περισσότερον πάντων
κοπιάσαντος. Και το αίτιον, ότι αυτού φοιτητής ήν ο τό βιβλίον τούτο συνθείς Λουκάς ο
μακάριος. Ού την αρετήν πολλαχόθεν μέν και άλλοθεν έστιν ιδείν, μάλιστα δε εκ του πρός
τόν διδάσκαλον αδιασπάστως έχειν, καί διά παντός αυτώ παρακολουθείν» (Ε.Π.Ε. 15,18).
Μετάφρασις: Το μεγαλύτερο μέρος των Πράξεων των 'Αποστόλων αναφέρεται στις
πράξεις του Παύλου, αφού αυτός περισσότερο από κάθε άλλον κοπίασε για το Ευαγγέλιο.
Και βασική αιτία είναι, ότι ο μακάριος Λουκάς, που συνέγραψε τις Πράξεις, ήταν μαθητής
και συνέκδημος του Παύλου. Τήν άρετη του από πολλά σημεία μπορούμε να την
διαπιστώσουμε, αλλά κυρίως εκ του ότι δεν εγκατέλειψε ποτέ τόν διδάσκαλο Παύλο (Β' Τιμ.
δ' 11). Παντού τον ακολούθησε.

Θησαυρός για τους Αποστόλους

Ο ιερός Χρυσόστομος ερμηνεύοντας όλο το βιβλίο των Πράξεων, τονίζει στην αρχή την
αξία του, δεδομένου μάλιστα, ότι σε πολλούς ήταν άγνωστο: «Πολλοίς τουτί τό βιβλίον ουδ'
ότι ένι γνώριμόν έστιν, ουδέ αυτό, ούτε ο γράψας αυτό και συνθέσας. Διό και μάλιστα είς
ταύτην εμαυτόν έκρινα θεϊναι την πραγματείαν, ώστε καί τούς αγνοούντας διδάξαι, καί μή
αφειναι τοσούτον λανθάνειν και αποκρύπτεσθαι θησαυρόν» (Ε.Π.Ε. 15,14). Μετάφρασις: Σε
πολλούς αυτό εδώ το βιβλίο δεν είναι αρκετά γνωστό, ούτε αυτό το ίδιο, ούτε ο συγγραφέας
του. Γι' αυτό και προτίμησα πρό πάντων να ασχοληθώ με το έργο αυτό, ώστε και αυτούς που
το αγνοούν να διδάξω και ένα τόσο μεγάλο θησαυρό να μην αφήσω να αγνοηται και να μένη
κρυμμένος.
Πώς βλέπει τους αποστόλους; Ο ιερός Χρυσόστομος καλεί πτηνά του ουρανού τούς
αποστόλους: «Όψει δε και αυτούς τούς αποστόλους ενταύθα καθάπερ πτηνούς διατρέχοντας
γήν και θάλατταν, καί τούς δειλούς εκείνους και ασυνέτους άθρόον άλλους άντ’ άλλων
γενομένους, και χρημάτων υπεροπτάς, και δόξης, καί θυμού, και επιθυμίας, πάντων απλώς
ανωτέρους γεγονότας, και πολλήν την ομόνοιαν έχοντας, και ούδαμου ουδεμίαν βασκανίαν
ώς έμπροσθεν, ουδέ τόν περί πρωτείων έρωτα, αλλά πάσαν αποκριβωμένην εν αυτοίς τήν
άρετήν» (Ε.Π.Ε. 15,16). Μετάφρασις: Θά δής εδώ (στίς Πράξεις) τούς αποστόλους σάν πτηνά
να διατρέχουν την ξηρά και τη θάλασσα, καί τούς δειλούς εκείνους και ασύνετους μέ μιάς να
γίνωνται άλλοι αντί άλλων, και περιφρονητές χρημάτων και δόξης, καί θυμού και επιθυμίας,
να είναι γενικά των πάντων ανώτεροι, και να έχουν μεγάλη ομόνοια, και πουθενά κανένα
φθόνο, όπως πρίν, ούτε σφοδρή επιθυμία για πρωτεία, αλλ' όλη η αρετή σ' αυτούς να είναι
τέλεια.

Λουκάς ο ιστορικός και θείος συγγραφέας

Όταν μιλάμε για το Λουκά, ως τον συγγραφέα του τρίτου Ευαγγελίου και των Πράξεων,
εννοούμε έναν καθαρά ιστορικό συγγραφέα, και όχι κάποιον χρονικογράφο. Ούτε το τρίτο
Ευαγγέλιο, ούτε οι Πράξεις των Αποστόλων, είναι δυνατό νά χαρακτηριστούν από τους
μελετητές ως «βιογραφικά» κείμενα ή ως «χρονικά», με την έννοια ότι εκθέτουν γεγονότα

[19]
και καταστάσεις κάποιων προσώπων. Τά Ευαγγέλια και οι Πράξεις των Αποστόλων
εγράφησαν όχι μόνο για λόγους ιστορικούς, αλλά και με μια απλή ιστορική προοπτική,
ποιμαντικού και κηρυγματικού χαρακτήρα.
• Ο Λουκάς, όπως ασφαλώς και οι άλλοι Ευαγγελιστές και οι λοιποί ιεροί συγγραφείς της
Καινής Διαθήκης, δέν καταγράφουν μόνο την ιστορική πορεία του Ιησού και ούτε
προσπαθούν να προβάλουν μόνο το ιστορικό πρόσωπο του Κυρίου, αλλ' επιχειρούν με την
καθοδήγησι του Αγίου Πνεύματος και με τις ιστορικές και πνευματικές εμπειρίες της
Εκκλησίας να διεισδύσουν και να παρουσιάσουν και το μυστήριο του προσώπου του Ιησού,
ως Χριστου και Κυρίου... Ο Λουκάς έχει κατά νούν κάποια ολοκληρωμένη εικόνα μιας
«ιεράς ιστορίας», της ιστορίας του Ιησού Χριστού και της πρώτης Εκκλησίας, την
καταγράφει με ακρίβεια και φροντίζει να διαφυλάξη την ενότητα και αλληλουχία των δύο
αυτών βασικών στοιχείων μέσα στην ενότητα της θείας Οικονομίας.
• Ο Λουκάς χωρίς αμφιβολία είναι ένας βιβλικός συγγραφέας και ιστορικός θεολόγος και
στο έργο του αντιμετωπίζει την ιστορία του Ιησού Χριστού και της Εκκλησίας όχι μόνο κάτω
από κάποια ιστορική αναγκαιότητα, αλλά κυρίως υπό την σωτηριολογική της προοπτική. Γι'
αυτό και επεξεργάζεται το υλικό του όχι μόνο με τα δεδομένα της ανθρωπίνης αντιλήψεως
και της ιστορικής μαρτυρίας, αλλά και υπό το φως του Αγίου Πνεύματος και μέσα στούς
σκοπούς του σχεδίου της θείας Οικονομίας. Ο χαρακτηρισμός του Λουκά ως τού «κατ'
εξοχήν ιστορικού της αρχεγόνου Εκκλησίας», είναι σωστός. Και αυτό τον χαρακτηρισμό τόν
οφείλει εν πολλοίς στό ιδιαίτερα σημαντικό για την ιστορία της Εκκλησίας έργο των
«Πράξεων των Αποστόλων».

[20]
 Μαρτυρίες του Παύλου
Για να θαυμάσουμε το Λουκά, τον συγγραφέα του τρίτου Ευαγγελίου και των Πράξεων,
θα ξεκινήσουμε από 1 το τέλος. Στη φυλακή της Ρώμης βρίσκεται ο Παύλος. Μιλάει για τον
Ονήσιμο, αλλά και γιά τό Λουκά. Για ένα δούλο, αλλά και για ένα επιστήμονα, γιατρό.
Μνημονεύει ίδιαίτερα το Λουκά. «Λουκάς, ο ιατρός ο αγαπητός» (Κολοσ. δ' 14). Τόν
μνημονεύει και στην πρός Φιλήμονα: «'Ασπάζεται σε Επαφράς και συναιχμάλωτός μου εν
Χριστώ Ιησού, Μάρκος, Αρίσταρχος, Δημάς, Λουκάς οι συνεργοί μου» (στ. 24). Τόν
μνημονεύει και στην τελευταία του επιστολή: «Λουκάς δε μόνος μετ' εμού» (Β' Τιμ. δ' 11).
Μιλάει ο Παύλος σε άλλη του επιστολή και για έναν άγνωστο (γνωστό): «Συνεπέμψαμεν
μετ' αυτού τον αδελφόν, ού ο έπαινος εν τώ ευαγγελίω διά πασών των εκκλησιών» (Β' Κορ.
η' 10). Μαζί με τον Τίτο στέλνει για τη μεταφορά της λογίας από την Κόρινθο στα
Ιεροσόλυμα και άλλον. Το όνομά του δέν τό αναφέρει. Φαίνεται, δέν θά τόν ήξεραν οι
Κορίνθιοι. 'ήταν ο Λουκάς. Αυτό σημειώνει ο Χρυσόστομος. Δέν έχει σημασία το όνομα,
όσο το χαρακτηριστικό του γνώρισμα.
• Ο συνοδός του Τίτου για τα χρήματα της ελεημοσύνης δεν ήταν οικονομολόγος. ήταν
γιατρός, ευαγγελιστής. Κήρυττε με ζήλο. Κι αυτό το ομολογούν όλες οι εκκλησίες. Είχε τη
λεγόμενη «έξωθεν καλήν μαρτυρίαν» (Α' Τιμ. γ' 7). Το ευαγγέλιο είναι η εγγύησις γιά
τιμιότητα. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Από του κηρύγματος επαινεί, ουχ ότι έκήρυττε
μόνον, αλλ' ότι και ως έχρήν, και μετά της προσηκούσης σπουδής» (Ε.Π.Ε. 19,476).
Αξιόπιστος, φερέγγυος, αλλά και ταπεινός ο Λουκάς. "Όπως δεν αναφέρεται το όνομά του,
μαζί μέ τόν Κλεόπα στην πορεία πρός Εμμαούς, έτσι και τώρα μαζί με τον Τίτο. Είναι, κατά
τον Παύλο, «χειροτονηθείς υπό των εκκλησιών, συνέκδημος ημών εν τη χάριτι ταύτη τη
διακονουμένη υφ' ημών» (Β' Κορ. η' 19).
• ήταν ο εκλεκτός των εκκλησιών.
• «Συνέκδημος»! Και για άλλους μαθητές και συνεργάτες του χρησιμοποιεί τον τιμητικό
αυτό τίτλο (ιδέ Πράξ. ιθ' 29). Φανερώνει τη συνοδοιπορία μέ τόν Παύλο, την κοινωνία της
αγάπης, τη συμφωνία στο έργο του Θεού, τη μετοχή στούς κόπους και τους κινδύνους, τη
συμμετοχή στούς πόνους και τα βάσανα της αποστολικής πορείας.
• «Χειροτονηθείς υπό των εκκλησιών»! Φανερώνει το συνοδικό σύστημα, που
κυριαρχούσε στην πρώτη Εκκλησία. Δέν υπήρχε το επισκoποκεντρικό σύστημα, όπου ένας,
ή περισσότεροι επίσκοποι, αποφασίζουν για όλα και για όλους, ερήμην του πιστού λαού,
ακόμα και των πρεσβυτέρων, των διακόνων και των μοναχών.

Το Ευαγγέλιο του
Από το Ευαγγέλιο όν ξέρουμε το Λουκά, τον απλό και ταπεινό, που πουθενά δεν αναφέρει
το όνομά του. Διακρίνουμε την παρουσία του από τη στιγμή, που συγκαταλέγεται στην
αποστολική ομάδα του Παύλου και ξεκινά ένα άλλο τρόπο διηγήσεων στις Πράξεις. Ενώ πρίν

[21]
μιλούσε σε τρίτο ενικό, από την Τρωάδα και μετά, από το 16ο κεφάλαιο και μετά, μιλάει
στον πρώτο πληθυντικό.
• Τόν ξέρουμε το Λουκά; Το όνομα του είναι Λατινικό, αφού άλλωστε ήταν, όπως και ο
Παύλος, Ρωμαίος πολίτης, αλλά και έλληνας επιστήμων. Το όνομά του σημαίνει φώς. Όπως
το φως του ήλιου δεν καλύπτεται, έτσι στην Εκκλησία δέν μπορεί και δεν πρέπει να
καλύπτεται το Φώς, πού εκπέμπει ο Λουκάς, μέ τίς δύο κυρίως γεννήτριές του, το Ευαγγέλιό
του και τις Πράξεις των Αποστόλων.
• Αν ξέραμε καλά το Λουκά, θα δοξάζαμε τον Θεό, γιατί έχει και τα εξής χαρακτηριστικά:
• Το ευαγγέλιο του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (α' 26-38). Κανένας άλλος δεν
αναφέρεται στο πρώτο θεοφανικό γεγονός. Αυτή είναι η σχέσις του με την Παναγία, και όχι
φυσικά ή... χρωματουργική.
• Το ευαγγέλιο του Ευαγγελισμού του Ιωάννου του βαπτιστού (α' 5-25). Ο ίδιος άγγελος
Γαβριήλ ευαγγελίζεται τη γέννηση του Ιησού και τη γέννηση του προδρόμου και βαπτιστού
του Ιησού, του Ιωάννου.
• Το ευαγγέλιο των Χριστουγέννων (β' 1-20). Μόνο ο Λουκάς ζωγραφίζει με το πινέλο
του λόγου του τη θεϊκή σκηνή των ποιμένων, με το υπερφυσικό μήνυμα του αγγέλου. • Το
ευαγγέλιο των ύμνων:
α. Ωδή του Ζαχαρίου (α' 68-73).
β. Ωδή της Θεοτόκου (α' 46-55).
γ. Ωδή των αγγέλων (β' 14)
δ. Ωδή του Συμεών (β' 28-32).
• Το ευαγγέλιο των παραβολών, ιδίως του Ασώτου και του Καλού Σαμαρείτου.
Οι δυό πλάκες του νέου Νόμου «Ώς άλλος Μωυσής τάς δύο πλάκας, εγγεγραμμένας
δακτύλω του Πνεύματος, εδέξω μακάριε διττάς, Λουκά της οικουμένης διδάσκαλε» (στ' ωδή
κανόνος ιη' Οκτωβρίου).
Συγγραφέας των Πράξεων: Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Τό πλέον των ενταύθα
έγκειμένων, Παύλου πράξεις εισί, του περισσότερον πάντων κοπιάσαντος. Καί τό αίτιον, ότι
αυτού φοιτητής ήν και το βιβλίον τούτο συνθείς Λουκάς ο μακάριος. Ού την αρετήν
πολλαχόθεν μέν και άλλοθεν έστιν ιδείν, μάλιστα δε εκ του πρός τόν διδάσκαλον
αδιασπάστως έχειν, καί διά παντός αυτώ παρακολουθείν. "Ότε γούν Δημάς και Ερμογένης
αυτόν εγκατέλιπον, ο μέν εις Γαλατίαν, ο δε εις Δαλματίαν απελθών, άκουσον τί φησι περί
του Λουκά: “Λουκάς έστι μόνος μετ' εμού”» (Ε.Π.Ε. 15,18). Μετάφρασις: Το μεγαλύτερο
μέρος από όσα εξιστορούνται είναι οι πράξεις του Παύλου, πού κοπίασε πιο πολύ από όλους.
Και αιτία αυτού είναι, ότι ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού ήταν μαθητής του, ο μακάριος
Λουκάς, του οποίου την αρετή είναι δυνατόν να δης και από πολλά άλλα, κυρίως από το ότι
βρισκόταν συνέχεια κοντά στό διδάσκαλο και πάντοτε τόν παρακολουθούσε. "Όταν, λοιπόν,
ο Δημάς και ο Ερμογένης (Β' Τιμ. α' 15) τον εγκατέλειψαν, αναχωρώντας ο μέν στη Γαλατία,
ο δέ στη Δαλματία, άκουσε τι λέει γι' αυτόν: «Ο Λουκάς μόνο είναι μαζί μου» (Β' Τιμ. δ' 10-
11).

[22]
 • Τόν διάλεξε το Λουκά το Πνεύμα το "Αγιο και για συνεργό, μαθητή και συνέκδημο του
Παύλου.
Στήν Τρωάδα ξεκινά μία από τις πιο αποδοτικές φιλίες στην ιστορία του Χριστιανισμού.
«Ο φίλος εν κινδύνοις». Στο μεγάλο κίνδυνο μαζί. Στην τρικυμία, στο ναυάγιο, στίς
φυλακίσεις. Και στην πρώτη και στη δεύτερη.
Στην αρρώστια του ο Παύλος τον είχε γιατρό. Στα ταξίδια συνοδοιπόρο. Στις περιπέτειες
συμπαραστάτη.
• Για μας ο ρεπόρτερ των Παυλείων περιοδειών. Θαυμαστής του μεγάλου Αποστόλου.
Ζωγράφος του λόγου, όχι... των χρωμάτων.
• "Ένας ήσυχος βιογράφος του πιο νευρώδους ανθρώπου, όπως ήταν ο Παύλος.
• ή θεία πρόνοια μας χάρισε δύο γεμάτες ζωή εικόνες της Εκκλησίας από την περίοδο της
ιδρύσεώς της. ή μία, ζωγραφίστηκε από το χέρι του Παύλου στις Επιστολές του, που
πάλλονται από ζήλο γιά αγώνα. ή άλλη από το ήσυχο και σταθερό χέρι του χειρουργού, πού
χειριζόταν με την ίδια ευκολία και το νυστέρι και τη γραφίδα.
Kοντά στόν Παύλο «Έκ του κατά Λουκάν αγίου Ευαγγελίου» - «Έκ των κατα Λουκάν
Πράξεων των Αποστόλων, και δή του αποστόλου Παύλου». Λουκάς ο ιστοριογράφος, ο
δημοσιογράφος, ο αθλητικογράφος, ο διηγηματογράφος, ο Παυλογράφος.
• Μετά τον πρώτον λόγον, το Ευαγγέλιο, οι Πράξεις των Αποστόλων. Μετά το μαρτυρικό
θάνατο του Παύλου συνέγραψε τα δύο του θεόπνευστα βιβλία. Αν στο Ευαγγέλιο διηγήθηκε
όσα από άλλους αυτόπτες και αυτηκόους μάρτυρες άκουσε, στις Πράξεις, κατά ένα μεγάλο
μέρος, είναι συμμέτοχος, συνεργός, αυτόπτης αλλά και συμμάρτυρας, συγκακουχούμενος,
συμφυλακισμένος με τον μεγάλο Παύλο.
• Οι τρείς γίνονται τέσσερις: Παύλος, Σίλας, Τιμόθεος, Λουκάς. Το όραμα για το
Χριστιανισμό της Ευρώπης θα γίνη πραγματικότητα καί μέ τό Λουκά. «Ως δέ τό όραμα είδεν
ο Παύλος, ευθέως έζητήσαμεν εξελθείν εις τήν Μακεδονίαν, συμβιβάζοντας ότι
προσκέκληται ημάς ο Κύριος ευαγγελίσασθαι αυτούς» (Πράξ. ιστ' 10).
• Ο Παύλος αισθανόταν, ότι ήταν αγγελιαφόρος του Θεού, που έφερε την πιο
συναρπαστική είδησι: ότι ήλθε ο Υιός του Θεού, νίκησε τους θεούς του Ολύμπου, και η
ανθρωπότητα είχε εμπρός της λαμπρό μέλλον. Σ' αυτό το έργο του συναντά ένα από τους
καλύτερους συνεργάτες. "Όπως ο Χριστός από τη θάλασσα της Γαλιλαίας αλίευσε τούς
ψαράδες και τους έκανε αλιείς ανθρώπων, αποστόλους, έτσι και ο Παύλος από τη θάλασσα
του Αιγαίου, που βρέχεται και η Τροία (ή Τρωάδα), αλίευσε το Λουκά, τον ιατρό, που θα
γινόταν απόστολος, συνεργάτης, συνέκδημος του Παύλου, πιστός ακόλουθος, δίπλα του
μέχρι του μαρτυρικού του θανάτου, ευαγγελιστής.
• Στο λιμάνι της Τρωάδας ήσαν αγκυροβολημένα πλοία. Ποιό έπρεπε να προτιμήση ο
Παύλος; Τότε έκαμε την επέμβασί Του ο ίδιος ο Κύριος και έφερε μπροστά του τον Λουκά,
γιατρό από την Αντιόχεια, πού ο Παύλος τον γνώριζε από κεί, και που ίσως τόν είχε βαπτίσει
ο ίδιος.... ή συνάντησις αυτή έδωσε αποφασιστική στροφή στο ταξιδιώτικο σχέδιο του
Αποστόλου. Ο Λουκάς προηγουμένως ήταν προσήλυτος. Το γεγονός ότι κατάγεται από την

[23]
Αντιόχεια υποστηρίζεται και από τον ιστορικό Ευσέβιο. Θα μπορούσαμε να δεχθούμε, ότι ο
Λουκάς είχε τότε το ιατρείο του σε λιμάνια, όπως η Τρωάδα.

Μαζί με τον Παύλο

• Μαζί του στο άλμα το ιεραποστολικό για τη Μακεδονία. Μάλλον στήν Τρωάδα
προσετέθη στην ομάδα του Παύλου. 'Αρχίζουν τα λεγόμενα «ημείς εδάφια». Διηγείται σε
πληθυντικό τα γεγονότα του Παύλου. Είναι μαζί του. ή συνοδοιπορία του με τον Παύλο
ξεκινάει από εκείνο το όραμα. Εμφανίστηκε με τη μορφή Μακεδόνα. «Διαβάς είς
Μακεδονίαν βοήθησον ημίν» (Πράξ. ιστ' 9). Η φωνή της Ευρώπης πρός τόν Χριστιανισμό. ή
φωνή της ενιαίας Μακεδονίας όχι πρός νέον Μ. Αλέξανδρο, αλλά πρός τόν μέγιστον των
ιεραποστόλων. "Αλλο κατακτητής, άλλο αναμορφωτής.
• Μαζί του! Αφήνει το ιατρείο, που διατηρούσε ο Λουκάς στήν Τρωάδα, και ακολουθεί
τον Παύλο. "Όταν επιστρέφη από την τρίτη αποστολική περιοδεία, μαζί του από τη
Μακεδονία ξαναβρέθηκαν στην Τρωάδα. «Έμενον ημάς εις Τρωάδα» (Πράξ. κ' 5). Επτά
ημέρες.
• Μαζί του στο υπερώο της Εφέσου, όπου το κήρυγμα παρετάθη μέχρι μεσονυκτίου και
τελέστηκε η θεία Ευχαριστία. Εκεί και το επεισόδιο με το νεαρό Ευτυχο (Πράξ. κ' 7-12).
Καταγράφει τα πάντα.
• Μαζί του στη συγκινητική σύναξι της Μιλήτου. Συνάγονται οι πρεσβύτεροι της Εφέσου
(κ' 17-38). Ακούει και γράφει συγκλονισμένος: «Ούκέτι όψεσθε το πρόσωπόν μου υμείς
πάντες» (κ' 25). Ζωγραφίζει τούς λύκους του μέλλοντος, τούς διαστρεβλωτές της αλήθειας.
Ναί, κι αυτούς, του λέει το Πνεύμα το Άγιον να ιστoρήση. Δέν ωραιοποιεί. Δέν εξιδανικεύει.
Στην Εκκλησία λύκοι; Ναι, από τους ποιμένες θά μετατραπούν μερικοί σε λύκους! Αφού το
είπε ο Παύλος, θά καταγραφή και αυτό (κ' 29). Συλλέγει τα δάκρυα. Καταγράφει τόν κοπετό.
Φωτογραφίζει τον τράχηλο του Παύλου, όπου κλαίγοντας έχουν πέσει οι λειτουργοί της
Εκκλησίας! Αγία εξάρτησης από το μεγάλο Παύλο (κ' 37).
• Μαζί του στον αιγιαλό, στην παραθαλάσσια προσευχή, στήν Τύρο (κα' 5). «Σύν γυναιξί
και τέκνοις έως έξω της πόλεως, και θέντες τα γόνατα επί τον αιγιαλόν προσευξάμεθα».
Βρέχει τα πόδια τους το κύμα, βρέχουν τη θάλασσα τα δάκρυα της προσευχής.
• Μαζί του πρός τόν Παύλειο Γολγοθά. Στην Καισάρεια, ο Αγαβος προφητεύει. Οι
χριστιανοί προσπαθούν να τον μεταπείσουν. Εκείνος, ο Παύλος, σταθερός πρός τό μαρτύριο.
«ήσυχάσαμεν ειπόντες: Τό θέλημα του Κυρίου γινέσθω» (κα' 14).
• Μαζί του στο ταξίδι με το ναυάγιο, από τα Ιεροσόλυμα μέχρι τη Ρώμη. «Του αποπλείν
ημάς εις την Ιταλίαν» (κζ' 1).
• Μαζί στο καράβι με τη φουρτούνα. Δίπλα στόν δεμένο Παύλο. Ένας από τις 272 ψυχές.
• Μαζί στόν φοβερό άνεμο, τον Ευροκλύδωνα. «Τώ ανέμω έφερόμεθα» (κζ' 15).
• Μαζί στις περιπέτειες του ναυαγίου. «Σφόδρα χειμαζομένων ημών» (κζ' 18).
• Μαζί ο Λουκάς στην τελευταία φυλάκιση του Παύλου στη Ρώμη, όπου γράφεται το
κύκνειο άσμά του, η τελευταία επιστολή του, η Β' πρός Τιμόθεον.

[24]
 Ο Παύλος για το Λουκά Μαζί ο Λουκάς και στην πρώτη και στη δεύτερη φυλάκισι του
Παύλου στη Ρώμη. (Τόν ακολουθεί από την Τρωάδα: ιστ' 1-16, μέχρι τούς Φιλίππους. Και
ύστερα από ένα διάστημα, πάλι ξανασυναντώνται στην Τρωάδα, στο τελευταίο και
περιπετειώδες ταξίδι του Παύλου: κ' 5-κη' 31). Τρία πράγματα του έλληνα ιατρού Λουκά
κάνουν εντύπωση και έπαιξαν ρόλο στη σχέση του με τον Παύλο:
α) Η αγάπη του Λουκά για τα ταξίδια, και ιδιαίτερα γιά τη θάλασσα, που έκαναν τον
Παύλο να τον αγαπά ακόμα περισσότερο. Ακριβείς οι πληροφορίες του στίς Πράξεις των
Αποστόλων. Θαλασσινοί όροι παρελαύνουν στις διηγήσεις του.
β) Η συγγραφική του ικανότητα. Είχε μόρφωσι ελληνική. Είχε οξεία παρατηρητικότητα,
και ήταν ένα είδος χρονικογράφου. Τις πληροφορίες για τη ζωή του Ιησου από τη Γέννησί
Του μέχρι την Ανάληψι, τίς συγκέντρωσε από αυτόπτες και αυτήκοους μάρτυρες, από τον
ίδιο τον Παύλο, που ήταν θεοδιδαγμένος για όλη την σωτηριώδη πορεία του Χριστού, αλλά
και από πληροφορίες του Αγίου Πνεύματος. Τα ελληνικά του είναι τα καλύτερα ανάμεσα
στούς συγγραφείς της Καινής Διαθήκης. Φαίνεται να είχε σπουδάσει στα τρία ελληνικά
πανεπιστήμια, των Αθηνών, της Αλεξανδρείας και της Ταρσού. Πιθανόν εκεί, στήν Ταρσο,
να έγινε και η πρώτη του γνωριμία με τον Παύλο. Ποτέ δεν μιλάει για τον εαυτό του, σε
πρώτο πρόσωπο. Πάντοτε μένει με ταπείνωσι στο περιθώριο.
γ) Το ήπιο τού χαρακτήρα του και η ευγένειά του. Θαυμαστής του μεγάλου Αποστόλου.
Της πέννας, όχι του... πινέλλου. Αυτός ο ήσυχος άνθρωπος έπρεπε να γίνη ο βιογράφος ενός
από τους πιό νευρώδεις και ζωηρούς ανθρώπους, όπως ήταν ο Παύλος. Μας παρέδωσε δύο
έργα: Το ένα είναι ο πίνακας του Ιησού Χριστού του «Ναζωραίου, δυνατού έν έργω και
λόγω» (Λουκ. κδ' 19). Το άλλο είναι ο πίνακας της Εκκλησίας. Χριστός των παραβολών και
των φτωχών, το Ευαγγέλιό του. Παύλος των περιοδειών και του Σταυρού κήρυκας, οι
Πράξεις των Αποστόλων. Τα δύο του θεόπνευστα έργα.

ή γνώμη του Παύλου για τον Λουκά

ή παρουσία του κοντά στον Παύλο φαίνεται από τα λεγόμενα «ημείς» εδάφια. Από το 16ο
κεφάλαιο των Πράξεων, από το όραμα της Τρωάδας με τον Μακεδόνα, σχεδόν μέχρι τέλους,
μαζί του. Ο Παύλος τόν μνημονεύει τρεις φορές.
• Μία στην πρός Κολοσσαείς επιστολή: «Ασπάζεται υμάς Λουκάς ο ιατρός ο αγαπητός»
(δ' 14). Ο Λουκάς χαρακτηρίζεται «ιατρός ο αγαπητός». Πολλές φορές θ' ανακουφίστηκε, ως
άνθρωπος, ο Παύλος, από τις περιποιήσεις του προσωπικού του ιατρού. Ο Χρυσόστομος λέει
για το εγκώμιο του Λουκά από τον Παύλο: «“Ασπάζεται υμάς Λουκάς ο ιατρός, ο αγαπητός”.
Εγκώμιον και τούτο ου μικρόν, αλλά καί σφόδρα μέγα, τό Παύλου είναι αγαπητόν» (Ε.Π.Ε.
22,324). Ξέρεις τι είναι να είσαι αγαπητός σε έναν Παύλο!
• Μία στην επιστολή πρός Φιλήμονα. «Ασπάζεται σε Επαφράς και συναιχμάλωτός μου εν
Χριστώ Ιησού, Μάρκος, Αρίσταρχος, Δημάς, Λουκάς, οι συνεργοί μου» (στ. 24). Δύο από
τους τέσσερις ευαγγελιστές, Μάρκος και Λουκάς, κοντά στον Παύλο. Το ευαγγέλιο, που
αργότερα έγραψαν, είναι το ευαγγέλιο που κήρυττε ο Παύλος.
• Και μία στη Β' πρός Τιμόθεον επιστολή: «Λουκάς δέ μόνος μετ' εμού». Στη μοναξιά του
ο γνήσιος συνεργάτης κοντά του, ο Λουκάς. Τελευταίος μνημονεύεται ο Λουκάς. Είναι ο
συνεργός, που θα σταθή δίπλα στο μεγάλο Απόστολο μέχρι τέλους. «Λουκάς δε μόνος μετ'

[25]
εμού» (Β' Τιμ. δ' 11). Θ' αμείφτηκε γι' αυτή του την αγάπη. Θά πήρε την πιό συγκινητική
ευχή και ευλογία από τον υποψήφιο μάρτυρα. Θα ασπάστηκε το ευλογημένο του χέρι
τελευταίος. Θα του είπε: «Πατέρα, την ευχή σου»!
• Κοντά στα άλλα ήταν και ιατρός. Ο Παύλος, λοιπόν, είχε κοντά του ένα συνεργάτη, πού
και το πνεύμα του ανακούφιζε και το σώμα του ανέπαυε από τους ποικίλους πόνους.
'Ανθρωπίνως αποτελούσε μεγάλη παρηγοριά γιά τον Παύλο η παρουσία του Λουκά.

Ο Λουκάς γράφοντας ζωγραφίζει

Ο Λουκάς ήταν ζωγράφος του λόγου, όχι του... χρωστήρα. Ο Λουκάς είναι ο πρώτος
μαρτυρημένος χριστιανός επιστήμονας. Κοσμογυρισμένος. Ζωγράφος του πολυσέλιδου
άλμπουμ, με εκατοντάδες φωτογραφίες, εικόνες, ζωγραφιές, παραστάσεις (όπως θέλετε,
πέστε τες). Το πλούσιο θεϊκό άλμπουμ είναι οι Πράξεις των Αποστόλων. Είχε ήδη
ζωγραφίσει, δηλαδή περιγράψει τη θεόπνευστη συλλογή, μέ κεντρικό πρόσωπο τον Κύριο
Ιησού Χριστό. Είναι το Ευαγγέλιό του.
• Από την πρώτη συνάντησι Παύλου και Λουκά και από την πρώτη δράση του Παύλου
στην Μακεδονία και κατ' επέκταση στην Ελλάδα και στον Ευρωπαϊκό χώρο, σημειώνει ο
Λουκάς, σάν να ζωγραφίζη:
1. Το όραμα, που είδε ο Παύλος. Όραματίζεται ο Παύλος! Ζωγραφίζει το Μακεδόνα και
αποτυπώνει τον αποστολικό όραματισμό. Κάλεσμα του Θεού. «Διαβάς εις Μακεδονίας,
βοήθησον ημίν» (Πράξ. ιστ' 10). Και συμπληρώνει τον πίνακά του. Δίπλα από τον Παύλο
τούς δυό μαθητές, τον Σίλα καί τόν Τιμόθεο. Και βάζει και τον εαυτό του: «Προσκέκληται
ημάς ο Κύριος ευαγγελίσασθαι» (Πράξ. ιστ' 10).
2. ή δεύτερη ζωγραφιά του έχει χρώμα μπλέ. Ζωγραφίζει τη θάλασσα.
«Εύθυδρομήσαμεν». Μέσα από το πλοίο βλέπει τα γαλανά νερά του Αιγαίου. Βλέπει την
ωραία Σαμοθράκη. Βλέπει τη Νεάπολη, τη σημερινή Καβάλα, και φτάνουν στους Φιλίππους,
που Ηταν σπουδαία πόλις (Πράξ. ιστ' 11-12). Κάποτε από τη Μακεδονία ξεκίνησε ο νεαρός
'Αλέξανδρος να ανοίξη δρόμους στην Ανατολή, δρόμους ελληνικού πολιτισμού και
ελληνικής γλώσσας. Τώρα από την Ανατολή όχι μέ πολυάριθμο στρατό, αλλά με τρεις
συνεργάτες ξεκινάει ο στρατηλάτης του ευαγγελίου, ο Παύλος, για να κατακτήση την Δύση,
προσφέροντας το Χριστιανισμό όχι απλώς του πολιτισμού, αλλά της σωτηρίας και της
Αλήθειας.
3. ή τρίτη του ζωγραφιά: Ζωγραφίζει ένα ποτάμι. Έθεωρείτο τόπος προσευχής. Ο
δημοσιογραφικός του φακός συλλαμβάνει και κάποιες γυναίκες που προχωρούν κι αυτές για
προσευχή. Και η ιερή συνάντησις: «Εξήλθομεν έξω της πόλεως παρά ποταμόν ου ένομίζετο
προσευχή είναι» (Πράξ. ιστ' 13). Αρχίζει το αποστολικό έργο. Το πρώτο κήρυγμα σε
ελληνικό έδαφος. Σε μερικές γυναίκες. «Καθίσαντες έλαλούμεν ταϊς συνελθούσαις γυναιξί»
(Πράξ. ιστ' 13).
4. Το τέταρτο σκηνικό: Εδώ σάν να χρησιμοποιή ο θεοπνευστος κάλαμός του κόκκινο
χρώμα. Ζωγραφίζεται μιά αρχόντισσα. Τήν λένε Λυδία. Πορφυροπώλις ήταν. Πουλούσε
δηλαδή τα πανάκριβα την εποχή εκείνη κατακόκκινα χρώματα, πού έβαφαν τα υφάσματα.
«Λυδία ή πορφυροπώλις».

[26]
 Σε λίγο η Λυδία μαζί με όλο το σπίτι της θα αγαπήση ένα άλλο κόκκινο χρώμα.
Καταπόρφυρος ο Σταυρός του Χριστού. Κατακόκκινο το Αίμα το λυτρωτικό. Βαπτίζεται στο
όνομα Εκείνου, που Ηταν ο βαπτισμένος στο Αίμα της Καινής Διαθήκης. Ο Χριστός δεν είναι
πορφυροπώλης: δέν πουλάει κόκκινο ύφασμα. Φόρεσε βέβαια το πρωί του Πάθους
«πορφυρούν ιμάτιον» (Ιωάν. ιθ' 2), που του το έβαλαν έμπαικτικά. Ο Χριστός όμως είναι
αληθινά ο Πορφυρός, πού πλένει στο κόκκινο Αίμα Του τις αμαρτίες όλου του κόσμου.
«Έπλυναν τάς στολάς αυτών και ελεύκαναν αυτάς εν τω αίματι του αρνίου», λέει ο Ιωάννης
στην Αποκάλυψι (ζ' 14). ή πορφύρα της Λυδίας ήταν ακριβό υλικό. Μά ασύγκριτα πιο ακριβό
το καταπόρφυρο Αίμα του Ιησού Χριστού, πού προσφέρθηκε ως λύτρο για την απολύτρωσί
μας, για τη σωτηρία μας.
5. Το πέμπτο σκηνικό: Τρία ανοίγματα παρουσιάζει ο Λουκάς στίς Πράξεις.
• Το ένα το έκανε ο Κύριος. "Ανοιξε την καρδιά της Λυδίας να προσέχη σ' αυτά που
κηρύττει ο Παύλος και να υποδεχτή τόν Κύριο. «Ο Κύριος διήνοιξε την καρδίαν της Λυδίας
προσέχειν τοις λαλουμένοις υπό του Παύλου» (Πράξ. ιστ' 14).
• Το δεύτερο άνοιγμα: "Ανοιξε το στόμα της η Λυδία και ώμολογούσε. Έγινε
ιεραπόστολος.
• Το τρίτο άνοιγμα: "Ανοιξε το σπίτι της η Λυδία. Μέ σεμνότητα και συστολή παρακαλεί:
«Εί κεκρίκατε με πιστήν τω Κυρίω είναι, εισελθόντες εις τον οίκόν μου μείνατε και
παρεβιάσατο ήμάς» (Πράξ. ιστ' 15). Στο σπίτι της Λυδίας φιλοξενείται η πρώτη χριστιανική
Εκκλησία των Φιλίππων, της Ελλάδος, της Ευρώπης. Παύλος και οι τρεις συνεργάτες του,
Σίλας, Τιμόθεος και ο Λουκάς. Ευλογημένο τό σπίτι, που φιλοξενεί το Ευαγγέλιο του Ιησού
Χριστού.

Δυό φωνές
• Ακουσε τον άγγελο, που είπε στον Παύλο μέσα στο χαλασμό της κακοκαιρίας (στο
ναυάγιο): «Μή φοβού, Παύλε! Καίσαρί σε δεί παραστήσαι. Και ιδού κεχάρισταί σοι ο Θεός
πάντας τους πλέοντας μετά σου» (Πράξ. κζ' 24). Μή φοβάσαι.
• Κι όταν τον δάγκωσε η οχιά (Πράξ. κη' 3) στη Μελίτη, που πετάχτηκε απ' τη φωτιά, μαζί
του και τότε. Τήν άναψαν τη φωτιά οι βάρβαροι από αγάπη στούς βρεγμένους ναυαγούς. Ο
Παύλος μαζεύει φρύγανα. Από κοντά και ο Λουκάς. Πετάγεται η οχιά. Στο χέρι του Παύλου.
– Φονιάς είναι! φωνάζουν οι βάρβαροι!...
Ο άγιώτερος άνθρωπος, φονιάς! Σε λίγο από φονιά, τον αποκαλούν... θεό!
Τίναξε το χέρι του. Έφυγε η οχιά! Ούτε φονιάς όμως ήταν ο Παύλος ούτε Θεός. Δούλος
του Θεού του Υψίστου ήταν. Μή φοβάσαι! Μαζί σου ο Χριστός. “Ένα να φοβάσαι. Τό δήγμα
της αμαρτίας. Τήν οχιά του κακού.
• Μέσ' στα κύματα, μέσ' στη θαλασσοταραχή, μέσ' στό χαλασμό, μέσ' στην απελπισιά
ακούγεται η βεβαιότητα του Παύλου: «Εύθυμείτε, άνδρες! Πιστεύω γάρ τώ Θεώ ότι ούτως
έσται καθ' όν τρόπον λελάληταί μοι» (Πράξ. κζ' 25).
Μή χάνετε το θάρρος! Και στο ναυάγιο ακόμα, θάρρος! Καί στίς δυσκολίες, θάρρος!

[27]
 Ένα επίθετο και μία παράκλησις
Το επίθετο είναι του Παύλου: Σας χαιρετά, λέει ο μεγάλος 'Απόστολος από τη φυλακή,
στο τέλος της πρός Κολοσσαείς επιστολής, σας χαιρετά Λουκάς ο ιατρός, ο αγαπητός. Στον
Παύλο ο Λουκάς ήταν πολύ αγαπητός, κάτι που θυμίζει την αγάπη του Ιωάννου από τον
Χριστό.
«Αγαπητός! Του άξιζε. Είχε δείξει ο Λουκάς τόση αγάπη στον αγωνιστή Παύλο! Πολλές
φορές θά πρόσφερε και τις ιατρικές του υπηρεσίες και ανακουφίσεις στο τραυματισμένο από
τούς ραβδισμούς, τίς αλυσίδες, τούς ξυλοδαρμούς, τα βασανιστήρια σώμα του Παύλου. Τά
στίγματα, τα ματωμένα παράσημα (Γαλ. στ' 17) στο σώμα του Παύλου δέν έφερναν μόνο τη
σφραγίδα της κακίας του κόσμου έφερναν και τη σφραγίδα της αγάπης του προσωπικού του
ιατρού, του Λουκά, πού ένα - ένα από τα στίγματα, από τις πληγές, θα προσπαθούσε να
περιποιηθή.
• Μεγάλε Λουκά! Σε αγαπάμε, γιατί αγάπησες τον αγαπημένο μας Παύλο.
• Σέ αγαπάμε, Λουκά, γιατί ακολούθησες το μεγαλοπτέρυγο αετό Παύλο στις
περισσότερες ιεραποστολικές του πτήσεις,
• Σέ αγαπάμε, Λουκά, γιατί προ παντός αγάπησες τόν Κύριό μας και βρήκες την ευκαιρία
να γράψης το Ευαγγέλιο, το τρίτο στη σειρά. Στίς παραβολές, που διασώζεις, τονίζεις τη
σπλαχνικότητα, την αγάπη, τη συγχωρητικότητα του Σωτήρος μας Ιησού Χριστού. Σέ
αγαπάμε για όλες τίς παραβολές, μά πιό πολύ για εκείνην, που φανερώνει την αγάπη του
Θεού στό φτωχό Λάζαρο, και για εκείνην, πού δείχνει την αγάπη του καλού Σαμαρείτη, καί
γιά εκείνην, που φανερώνει τη διαχρονική αγάπη του Θεού, πού σφίγγει στην αγκαλιά Του
κάθε αμαρτωλό.
• Εσύ Παύλε, κάνε νά γίνη γιά μάς ο Λουκάς ο αγαπητός. Και σύ, Λουκά, κάνε να γίνη ο
Παύλος ο έρωτάς μας. Και σείς μαζί και οι δύο, Παύλε και Λουκά, κάνετε να γίνη ο Χριστός
μας η αγάπη της Αγάπης, ο 'Αγαπητός Υιός του Θεού, ο παλμός και η λαχτάρα μας να Τόν
συναντήσουμε γρήγορα.
• Εκείνος ο Μακεδόνας παρακάλεσε: «Διαβάς είς Mακεδονίαν, βοήθησον ημίν» (Πράξ.
ιστ' 9). Και μείς παρακαλάμε σήμερα, που έχουμε ανάγκη βοηθείας και παραμυθίας,
ενισχύσεως και στερεώσεως, σήμερα που έχουμε ανάγκη να περάση από τα σοκάκια του
μυαλού μας και από τις αρτηρίες της καρδιάς μας η Αλήθεια και η Αγάπη του Χριστού.
Ελάτε!
Διαβάς, Παύλε, έλα και πάλι στην πατρίδα μας! Νά ευαγγελισθης «Χριστόν
εσταυρωμένον».
Και σύ, Λουκά, πάρε το ευαγγέλιό σου και έλα. Διαβάς εν τώ ευαγγελίω, βοήθησέ μας.
Μεριάστε να περάση, το ευαγγέλιο. Μεριάστε να περάσουν οι άγιοι των Πράξεων. Μεριάστε
να περάση ο Παύλος, να μας φέρη τον Αγνωστο Θεό.

[28]
 (Πράξ. α' 1-11) - Η Ανάληψις του Χριστού
«1 Τὸν μὲν πρῶτον λόγον ἐποιησάμην περὶ πάντων, ὦ Θεόφιλε, ὧν ἤρξατο ὁ ᾿Ιησοῦς ποιεῖν
τε καὶ διδάσκειν 2 ἄχρι ἧς ἡμέρας ἐντειλάμενος τοῖς ἀποστόλοις διὰ Πνεύματος ῾Αγίου οὓς
ἐξελέξατο ἀνελήφθη· 3 οἷς καὶ παρέστησεν ἑαυτὸν ζῶντα μετὰ τὸ παθεῖν αὐτὸν ἐν πολλοῖς
τεκμηρίοις, δι᾿ ἡμερῶν τεσσαράκοντα ὀπτανόμενος αὐτοῖς καὶ λέγων τὰ περὶ τῆς βασιλείας
τοῦ Θεοῦ. 4 καὶ συναλιζόμενος παρήγγειλεν αὐτοῖς ἀπὸ ῾Ιεροσολύμων μὴ χωρίζεσθαι, ἀλλὰ
περιμένειν τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ πατρὸς ἣν ἠκούσατέ μου· 5 ὅτι ᾿Ιωάννης μὲν ἐβάπτισεν ὕδατι,
ὑμεῖς δὲ βαπτισθήσεσθε ἐν Πνεύματι ῾Αγίῳ οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας. 6 Οἱ μὲν οὖν
συνελθόντες ἐπηρώτων αὐτὸν λέγοντες· Κύριε, εἰ ἐν τῷ χρόνῳ τούτῳ ἀποκαθιστάνεις τὴν
βασιλείαν τῷ ᾿Ισραήλ; 7 εἶπε δὲ πρὸς αὐτούς· οὐχ ὑμῶν ἐστι γνῶναι χρόνους ἢ καιροὺς οὓς ὁ
πατὴρ ἔθετο ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ, 8 ἀλλὰ λήψεσθε δύναμιν ἐπελθόντος τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος
ἐφ᾿ ὑμᾶς, καὶ ἔσεσθέ μοι μάρτυρες ἔν τε ῾Ιερουσαλὴμ καὶ ἐν πάσῃ τῇ ᾿Ιουδαίᾳ καὶ Σαμαρείᾳ
καὶ ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. 9 καὶ ταῦτα εἰπὼν βλεπόντων αὐτῶν ἐπήρθη, καὶ νεφέλη ὑπέλαβεν
αὐτὸν ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν. 10 καὶ ὡς ἀτενίζοντες ἦσαν εἰς τὸν οὐρανὸν πορευομένου
αὐτοῦ, καὶ ἰδοὺ ἄνδρες δύο παρειστήκεισαν αὐτοῖς ἐν ἐσθῆτι λευκῇ, 11 οἳ καὶ εἶπον· ἄνδρες
Γαλιλαῖοι, τί ἑστήκατε ἐμβλέποντες εἰς τὸν οὐρανόν; οὗτος ὁ ᾿Ιησοῦς ὁ ἀναληφθεὶς ἀφ᾿ ὑμῶν
εἰς τὸν οὐρανόν, οὕτως ἐλεύσεται, ὃν τρόπον ἐθεάσασθε αὐτὸν πορευόμενον εἰς τὸν
οὐρανόν.».
Λόγος για το Ευαγγέλιο (στ. 1-2)
Ο πρώτος λόγος είναι σαφώς το τρίτο Ευαγγέλιο, όπως βεβαιώνουν η ομοιότητα των
προοιμίων και των δύο βιβλίων του Λουκά, καθώς και τα γεγονότα εκείνα, με τα οποία
κατακλείεται το Ευαγγέλιο, δηλαδή η εντολή για το παγκόσμιο κηρυγμα, η επαγγελία του
Πνεύματος και η Ανάληψις (Λουκ. κδ' 47-51). Ο Λουκάς προϋποθέτει την ενότητα των
ιστορουμένων γεγονότων στίς Πράξεις, με την αρχική ιστορία στο Ευαγγέλιό του. Για το
λόγο αυτό στο «μέν» δέν ακολουθεί απόδοσις μέ «δέ». «Τον μεν πρώτον λόγον εποιησάμην
περί πάντων, ώ Θεόφιλε, ών ήρξατο ο Ιησούς ποιείν τε και διδάσκειν άχρι ής ημέρας
εντειλάμενος τους αποστόλοις διά Πνεύματος Αγίου ούς εξελέξατο ανελήφθη» (στ. 1-2).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Το πρώτο βιβλίο συνέγραψα, Θεόφιλε, για όλα, όσα ο Ιησούς
έπραξε και δίδαξε, από την αρχή μέχρι την ημέρα που ανελήφθη, αφού με Πνεύμα Αγιο
έδωσε εντολές στους αποστόλους που εξέλεξε».
Στον πρώτο λόγο περιέγραψε ολόκληρο το έργο και τη διδασκαλία του Χριστού. Η φράσις
«ποιείν και διδάσκειν» (στ. 1) συναντάται στην κηρυγματική παράδοση και δηλώνει
συνολικά το ιστορικό έργο του Ιησού.
• Το «ήρξατο» υπονοεί, ότι ο ίδιος ο Ιησούς και μετά την ανάληψί Του συνεχίζει να ποιή
και να διδάσκη διά μέσου των μαρτύρων Του, των αποστόλων Του.
• Ο Λουκάς δηλώνει την πρόθεσή του να εκθέση με ακρίβεια τα γεγονότα, αλλ' η ιστορική
του συνείδησις καθορίζεται όχι από το σύνολο των γεγονότων, αλλ' από τη σωτηριολογική
βαρύτητά τους.

[29]
 • Ό Θεόφιλος, στον οποίον αφιερώνει ο Λουκάς και το δεύτερο λόγο του, χωρίς κανένα
χαρακτηρισμό, είναι άγνωστο πρόσωπο. Στο Λουκ. α' 3 χαρακτηρίζεται «κράτιστος». "Έτσι
ονομάζει ο Λουκάς ηγεμόνες της Ιουδαίας (Πράξ. κγ' 26), γεγονός που έδωσε λαβή στην
υπόθεση ότι ο Θεόφιλος ήταν εύπορος ανώτερος Ρωμαίος αξιωματούχος.
ή διπλή αφιέρωσις υποδηλώνει, ότι ο Θεόφιλος οπωσδήποτε είναι ιστορικό πρόσωπο και
γνώριζε τη νέα πίστι και ήταν ευνοϊκά διατεθειμένος γι' αυτήν. Πάντως ο ειδικός σκοπός της
αφιερώσεως των Πράξεων είναι, όπως και του Ευαγγελίου, να βεβαιώση τόν Θεόφιλο, καί
τούς αναγνώστες, γιά τήν «ασφάλεια» της χριστιανικής κατηχήσεως, πού συνεχίζει το πνεύμα
του Χριστού.
Ο Λουκάς περιγράφει τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο του Ιησού (Ανάληψι), για την
οποίαν μαρτυρούν οι αυτόπτες, οι απόστολοι. Το «διά Πνεύματος Αγίου» είναι ορθότερο να
συνδεθη μέ τό «εντειλάμενος» και όχι με το «εξελέξατο». Άλλωστε δεν αναφέρεται πουθενά,
ότι ο Κύριος διά του Αγίου Πνεύματος διάλεξε τούς μαθητές Του.
• Ο παθητικός αόριστος «ανελήφθη» τονίζει, ότι ο Θεός επιτελεί την ανάληψη του Ιησού,
όπως αυτός ενεργούσε καί στο όλο ιστορικό Του έργο.
Παραστάσεις της Αναστάσεως (στ. 3-5)
Μέ τό αναφορικό «οις καί» (στ. 3) συνδέει ο Λουκάς άμεσα την εποχή του Ιησού με την
εποχή των αποστόλων. Αυτό γίνεται με την ισχυρή παρουσίαση των εμφανίσεων του Χριστού
στούς αποστόλους, που θεωρούνται ιστορικές αποδείξεις της αναστάσεως. «Τεκμήρια», λέξις
έκ τών άπαξ λεγομένων στις Πράξεις.
Η Ανάστασις είναι γενικά το θεμέλιο της χριστιανικής πίστεως, καί γιά τό Λουκά ιδιαίτερα
το περιεχόμενο του κηρύγματος των αποστόλων. Οι εμφανίσεις μετά το θάνατο στο σταυρό
(«παθείν») βεβαιώνουν τη σωματικότητα του Αναστάντος. «Οίς και παρέστησεν εαυτόν
ζώντα μετά το παθείν αυτόν εν πολλοίς τεκμηρίοις, δι' ημερών τεσσαράκοντα οπτανόμενος
αυτούς και λέγων τα περί της βασιλείας του Θεού. Και συναλιζόμενος παρήγγειλεν αυτοίς
από Ιεροσολύμων μη χωρίζεσθαι, αλλά περιμένειν την επαγγελίας του Πατρός ην ηκούσατέ
μου ότι Ιωάννης μέν εβάπτισεν ύδατι, υμείς δε βαπτισθήσεσθε εν Πνεύματι Αγίω, ου μετά
πολλάς ταύτας ημέρας» (στ. 3-5). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Στούς μαθητές Του
παρουσίασε τον εαυτό του και Τόν απέδειξε ζωντανό μετά τον θάνατό του με πολλά
τεκμήρια. Για σαράντα ημέρες εμφανιζόταν σ' αυτούς και μιλούσε για τη βασιλεία του Θεού.
Και παρουσιαζόμενος σε σύναξί τους τους είπε: Να μην απομακρυνθήτε από τα Ιεροσόλυμα,
αλλά να περιμένετε να εκπληρώση ο Πατέρας την υπόσχεσι, για την οποία ακούσατε από
μένα. Διότι ο μέν Ιωάννης βάπτισε με νερό, σείς δε σε λίγες ημέρες θα βαπτισθήτε με Πνεύμα
Άγιο».
Οι πράξεις των Αποστόλων και η πράξις του Χριστού. Η σπουδαιότερη πράξις του
Χριστού, γιά μας, είναι η Ανάστασις. Καρπός αυτής της πράξεως είναι οι πολλές πράξεις των
Αποστόλων. Γι' αυτό από την Κυριακή του Πάσχα έχουμε Αποστολικά αναγνώσματα
περικοπές από το βιβλίο των Πράξεων.
• Αν δεν ήταν η Ανάστασις του Κυρίου, θα παρέμεναν άπραγοι, χωρίς σπουδαίες πράξεις,
οι Απόστολοι. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Μηδείς διαπιστείτω τη αναστάσει. Ει δέ τις
απιστεί, εννοείτω πόσα εξ ουκ όντων εποίησε, και δεχέσθω και περί εκείνης απόδειξιν. Τά

[30]
γάρ ήδη γενόμενα παραδοξότερα πολλά και θαύμα αμήχανον έχoντα. Γην λαβών έφυρε και
εποίησεν άνθρωπον γην ουκ ούσαν πρό τούτου. Πώς oύν η γη γέγονεν άνθρωπος;» (Ε.Π.Ε.
18,478). Μετάφρασις: Κανένας να μην αμφιβάλλη για την ανάστασι. Αν κάποιος αμφιβάλλη,
να σκεφτή πόσα δημιούργησε ο Θεός από το μηδέν. Να απόδειξις για την ανάστασι! Όσα
έχουν γίνει είναι πιο παράδοξα και θαυμαστά. Πήρε χώμα, το ανέμειξε, και έπλασε τον
άνθρωπο, ενώ και το χώμα δεν υπήρχε. Πώς, λοιπόν, το χώμα έγινε άνθρωπος;
• Καρπός της πράξεως της Αναστάσεως και οι σπουδαίες πράξεις τόσων αμαρτωλών,
δηλαδή, η μετάνοιά τους.
• Καρπός της πράξεως της Αναστάσεως είναι και οι πράξεις των αγίων, οι πράξεις όλων
των πιστών χριστιανών.
• Από πλευράς πρωτοτυπίας και μοναδικότητος φαίνεται ως η σπουδαιότερη πράξις του
Χριστού η σάρκωσις, αφού σάρκωσις δεν γίνεται άλλη είναι πράξις ανεπανάληπτη. Ο Θεός
έγινε άνθρωπος.
• Από πλευράς όμως αποτελέσματος και μιμήσεως η σπουδαιότερη πράξις είναι η
Ανάστασις, αφού η δική Του Ανάστασις είναι απαρχή (Α' Κορ. ιε' 20). Ακολουθούν μυριάδες
πνευματικές αναστάσεις, αλλά και σωματικές αναστάσεις τόσες, όσες και οι άνθρωποι. Όλοι
οι νεκροί θ' αναστηθούν (Ιωάν. ε' 28). Η καινή Ανάστασις γίνεται καί κοινή ανάστασις.
Στην αρχή των Πράξεων των Αποστόλων τονίζονται από τον ευαγγελιστή Λουκά τα
πολλά, πού έκανε και είπε ο Ιησούς, ιδιαίτερα όμως το ένα και σπουδαιότερο έργο, που είναι
η Ανάστασις. «... ών ήρξατο ο Ιησούς ποιείν τε και διδάσκειν... Καί παρέστησεν εαυτόν
ζωντα» (στ. 1-). Για όλους τούς ανθρώπους ίσχυσε καί θά ισχύη το «Ηλθον, είδον και
απήλθον». Καί γιά μάς φυσικά. Για το Χριστό μόνο ισχύει το «Ηλθε, είδε, εποίησε,
ευεργέτησε και παρέμεινε ζωντανός»!
• Φαντάζεσθε πρωταγωνιστή να εμφανίζη το σπουδαιότερο των έργων του μετά το θάνατό
του;
Αυτό συνέβη μέ τόν Ιησού Χριστό, πού είναι ο πρωταγωνιστής στην ιστορία του κόσμου.
Ποτέ δεν κλείνει η αυλαία των έργων Του. Δέν αποσύρει την αγάπη Του, ούτε ο Ίδιος
αποσύρεται ποτέ σε απραξία. Τό καταπληκτικό όμως είναι, ότι «μετά το παθείν», μετά το
Σταυρικό Του θάνατο έδωσε τη σπουδαιότερη παράστασι.
• Η σάρκωσις έσυρε την αυλαία του ουρανού και μας εμφάνισε τόν Αόρατο Θεό «εν
δούλου μορφή» (Φιλιπ. β' 6).
• Η ανάστασις έσυρε την αυλαία του θανάτου και μας εμφάνισε τον Ιησού «εν ετέρα
μορφή» (Μάρκ. ιστ' 12), με δύναμι και δόξα.
Η Ανάστασις συνέχισε τις παραστάσεις επί σαράντα ημέρες. Ο αναστάς εκ νεκρών Ιησούς
εμφανιζόταν με ποικίλους τρόπους, σε διαφόρους τόπους, σε πολλά πρόσωπα. Και όχι μόνο.
Οι εμφανίσεις της 'Αναστάσεως συνεχίζονται μέσα στούς είκοσι αιώνες. Και είναι
αναρίθμητες.
• Στον πρώτο στίχο μιλάει γιά εμφανίσεις του Αναστάντος. Δεν πρόκειται γιά εμφανίσεις
παρόμοιες με την ιστορική συναναστροφή του Ιησού. Μετά την Ανάστασι αποκαλύπτει τη

[31]
θεία δόξα Του και αναγνωρίζεται ως ο Χριστός και ο Κύριος. Μέ τη μετοχη «οπτανόμενος»,
καθώς και με τη μνεία των σαράντα ημερών εξαίρει ο Λουκάς τις εμφανίσεις του
Αναστάντος. Τό «διά» και το «συναλιζόμενος» (συνάλας= συντρώγω) υπονοούν, ότι ο
Ιησούς εμφανιζόταν συχνά στους μαθητές στο διάστημα των σαράντα ημερών. Εμφανιζόταν
πολλές φορές, σε πολλούς ανθρώπους, σε πολλούς τόπους, με πολλές μορφές.
• Στη διάρκεια των σαράντα ημερών έλεγε «τα περί της βασιλείας του Θεού» (στ. 3).
Όπωσδήποτε δεν πρόκειται γιά εσχατολογικές αποκαλύψεις, ούτε για μυστικές διδασκαλίες,
πού δέν διεσώθησαν στα κανονικά Ευαγγέλια. Η βασιλεία είναι το κατ' εξοχήν περιεχόμενο
του Ιησού, που συνδέεται με το πρόσωπο και το έργο Του. Και διαφαίνεται, ότι συνεχίζεται
ως επαγγελία της Εκκλησίας.
Αν η Ανάστασις, όπως όλες οι σωτηριώδεις πράξεις του Χριστού, γίνεται «συνεργεία του
Αγίου Πνεύματος», τότε το Πνεύμα είναι το ρεύμα, που διαπερνά τούς Αποστόλους και τους
καθιστά δυνατούς. Ο χριστιανός γνωρίζει την Ανάστασι ως δύναμι (Φιλιπ. γ' 10).
• Η Ανάστασις εκτοξεύει τα ισχυρότερα μηνύματα.
• Η Ανάστασις σπάει βράχια σκληρότητας και αδιαφορίας.
• Η Ανάστασις μεταμορφώνει καρδιές.
• Η Ανάστασις στηρίζει ολιγοψύχους.
• Η Ανάστασις εξοπλίζει τους πιστούς.
• Η Ανάστασις δυναμώνει τους ασθενείς.
• Η Ανάστασις ισχυροποιεί τούς αδυνάτους.
• Η Ανάστασις γεμίζει τα στήθη των χριστιανών με ελπίδα.
• Η Ανάστασις ανοίγει νέους ορίζοντες.
• Η Ανάστασις καθαρίζει το τοπίο του μέλλοντος.
• Η Ανάστασις δίνει νέες προοπτικές στούς στόχους του ανθρώπου.
• Το φανερό σημείο αυτής της συνέχειας είναι το Αγιο Πνεύμα.
Ο προσφιλής στο Λουκά όρος «επαγγελία» δηλώνει το σταθερό και προκαθορισμένο
σχέδιο του Θεού, που αφορά στον Ιησού και στην ιστορική Εκκλησία.
• Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η ονομασία του Θεού «Πατήρ» από τον Ιησού, όπως
συμβαίνει και στόν Ιωάννη, και τονίζεται η τέλεια ενότητα μαζί Του. Εδώ έχουμε αυθεντικό
Κυριακό λόγιο, δηλαδή, επαγγελία του Θεού, πού την εξαγγέλλει ο ίδιος ο Ιησούς. Τό
Πνεύμα, ως επαγγελία του Πατρός, σύμφωνα με το Λουκ. κδ' 49, θα αποστείλη και ίδιος ο
Ιησούς. Και αποδεικνύεται, αφ' ενός μέν, ότι ο Ιησούς είναι ομοούσιος μέ τόν Πατέρα, αφ'
ετέρου δε ότι ο Ιησούς είναι ο μοναδικός Κύριος της Εκκλησίας.
• Στη θέση του ατελούς βαπτίσματος του Ιωάννη («εβάπτισεν ύδατι») έρχεται το τέλειο
βάπτισμα του Πνεύματος. Το Πνεύμα, ως καθολική δωρεά, διαφοροποιεί ποιοτικά την εποχή

[32]
της Εκκλησίας από την εποχή του Βαπτιστού. Έτσι η Εκκλησία είναι ο νέος λαός των
Πνευματοφόρων.
Περιέργεια και ενέργεια (στ. 6-8)
Οι μαθητές παρερμηνεύουν την επαγγελία του Ιησού γιά το Πνεύμα και θεωρούν την
ημέρα της Πεντηκοστής ως την εσχάτη ημέρα της παρουσίας και της αποκαταστάσεως της
βασιλείας μέσα στα όρια του Ισραήλ. Ίσως μέ τήν «αποκατάσταση της βασιλείας» οι μαθητές
αναμένουν και γιά τόν εαυτό τους ειδική εξουσία, δηλαδή να κρίνουν τις δώδεκα φυλές του
Ισραήλ (Μάρκ. ι' 35. Λουκ. κβ' 24).
• Το ερώτημα για την έλευση της βασιλείας είχε επανειλημμένα συζητήσει ο Ιησούς μέ
τούς μαθητές Του. Αλλ' ο Ιησούς ουδέποτε απεκάλυψε έσχατολογικούς χρόνους. Δέν
ικανοποιεί έσχατολογικές περιέργειες. Η απάντησίς Του σχεδόν πάντοτε ήταν μία:
«Γρηγορείτε, ότι εν η ώρα ου δοκείτε ο Κύριος έρχεται» (Ματθ. κδ' 44. Λουκ ιβ' 40). «Οι μεν
ουν συνελθόντες επηρώτων αυτόν λέγοντες· Κύριε, ει εν τω χρόνω τούτω αποκαθιστάνεις
την βασιλείαν τώ Ισραήλ; Είπε δε προς αυτούς: Ούχ υμών έστι γνώναι χρόνους ή καιρούς
ούς ο Πατήρ έθετο εν τη ιδία εξουσία, αλλά λήψεσθε δύναμιν επελθόντος του Αγίου
Πνεύματος εφ' υμάς, και εσεσθέ μοι μάρτυρες έν τε Ιερουσαλήμ και εν πάση τη Ιουδαία και
Σαμαρεία και έως εσχάτου της γης» (στ. 6-8). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Εκείνοι δε
όλοι (οι μαθητές) μαζί Τον πλησίασαν και Τον ρώτησαν: “Κύριε, θ' αποκαταστήσης τον
καιρό τούτο τη βασιλεία στον Ισραήλ;”. Ο Ιησούς τούς απάντησε: “Δεν ανήκει σε σας να
γνωρίζετε χρόνους ή καιρούς, τους οποίους ο Πατέρας έθεσε στη δική του εξουσία. Αλλά θα
λάβετε δύναμι, όταν έλθη πάνω σας το "Αγιο Πνεύμα, και θα μου είστε μάρτυρες (κήρυκες)
στην Ιερουσαλήμ, και σ' όλη την Ιουδαία και Σαμάρεια, και μέχρι τα πέρατα της γης».
Έτσι και εδώ ο Ιησούς αρνείται ν' απαντήση στο ερώτημα των μαθητών γιά τόν ακριβή
χρόνο της βασιλείας. Γιατί ή γνώσις του χρόνου δέν είναι υπόθεσις των μαθητών. Μόνο ο
Θεός γνωρίζει στην απόλυτη εξουσία Του την ημέρα της ελεύσεώς της. «Ούχ υμών έστι
γνώναι χρόνους ή καιρούς ούς ο Πατήρ έθετο εν τη ιδία εξουσία» (στ. 7). Και ο Ιησούς
βεβαίως προϋποτίθεται, ότι γνωρίζει το χρόνο (Μάρκ. ιγ' 30-32. Λουκ. κα' 32).
• Το ερώτημα που έκαναν οι μαθητές έμεινε αναπάντητο από τον Κύριο. Η απάντησις που
έδωσε ο Κύριος δέν ικανοποιούσε εσχατολογική περιέργεια, αλλ' αφορούσε επικείμενη
ενέργεια. «Λήψεσθε δύναμιν επελθόντος του Αγίου Πνεύματος εφ' υμάς, και έσεσθέ μοι
μάρτυρες έν τε Ιερουσαλήμ και εν πάση τη Ιουδαία και Σαμαρεία και έως εσχάτου της γης»
(στ. 8). Η περιέργεια δέν είναι ενδιαφέρον, ούτε έρευνα. Είναι μία αρρωστημένη εγωιστική
κίνησις. Ο πιστός δεν έχει εσχατολογική περιέργεια, αλλ' ούτε και μεταφυσική περιέργεια. Η
κίνησής του είναι η ενέργεια. Όταν μάλιστα η ενέργεια είναι του Αγίου Πνεύματος, τότε ο
πιστός δεν εξετάζει το πότε θα γίνη ή Δευτέρα Παρουσία, αλλά το πώς θα είναι τη στιγμή της
Παρουσίας. Αγωνίζεται να είναι προετοιμασμένος.
• Αλλοίμονο, αν η στιγμή της παρουσίας μας ενώπιον του δικαιοκρίτου Χριστού μάς βρή
απροετοίμαστους! Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Υμείς, καίτοι ειδότες ότι ήξει, και πάντως
ήξει, ου μένετε εγρηγορότες και παρεσκευασμένοι, ώστε μή απαρασκευάστως εντεύθεν
επενεχθήναι. Διά τούτο επ' ολέθρω έρχεται η ημέρα των καθευδόντων» (Ε.Π.Ε. 12,34).
Μετάφρασις: Σείς, καίτοι ξέρετε καλά, ότι θάρθη ο Κύριος οπωσδήποτε, δέν γρηγορείτε. Δέν

[33]
παρασκευάζεστε, ώστε να μή σας βρή ανέτοιμους. Όλεθρος θά βρή όσους κοιμούνται
πνευματικά.
Ανέβη. Θα ξανακατεβή (στ. 9-11)
Σε μια τελευταία σύναξι, που έγινε στο όρος των Ελαιών, οι μαθητές βλέπουν τον Ιησού
να «επαίρεται». Τό ρήμα αυτό δηλώνει, ότι ο Ιησούς δέν αποχωρίζεται οριστικά από τον
κόσμο, αλλ' ότι οι μαθητές παύουν να Τον βλέπουν, διότι δέν είναι πλέον προσιτός στις
φυσικές αισθήσεις. «Και ταύτα βλεπόντων αυτών επήρθη, και νεφέλη ύπέλαβεν αυτόν από
των οφθαλμών αυτών. Και ώς ατενίζοντες ήσαν εις τον ουρανόν πορευομένου αυτού, και
ιδού άνδρες δύο παρειστήκεισαν αυτοίς εν εσθήτι λευκή, οί και είπον Άνδρες Γαλιλαίοι, τί
εστήκατε εμβλέποντες εις τον ουρανόν; Ούτος ο Ιησούς και αναληφθείς αφ' υμών εις τον
ουρανόν, ούτως ελεύσεται, όν τρόπον εθεάσασθε αυτόν πορευόμενον εις τον ουρανόν». (στ.
9-11). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και αφού είπε αυτά, καθώς αυτοί κοίταζαν, υψώθηκε
από τη γη, και ένα σύννεφο τον παρέλαβε από κάτω και τον απέκρυψε από τα μάτια τους.
Και καθώς ατένιζαν στον ουρανό παρακολουθώντας την ανοδική πορεία Του, ιδού δύο
άνδρες παρουσιάσθηκαν σ' αυτούς με λευκή ενδυμασία, και είπαν: Άνδρες Γαλιλαίοι! Τι
στέκεστε εδώ κοιτάζοντας στον ουρανό; Αυτός ο Ιησούς, που έφυγε από σας και ανέβηκε
στον ουρανό, έτσι θα έλθη, όπως τον είδατε να πορεύεται στον ουρανό”».
«Και νεφέλη ύπέλαβεν αυτόν» (στ. 9). Ή νεφέλη συμβολίζει τη θεία ασύλληπτη παρουσία
και ενέργεια. Και είναι γνωστή από πολλά περιστατικά θεοφανειών στην Παλαιά Διαθήκη
(Εξόδ. ιγ' 21. Ησ. ιθ' 1). Και τα τρία θεοφανικά γεγονότα, όπου αναφέρεται η νεφέλη, δηλαδή,
η Μεταμόρφωσις, η Ανάληψις και η Δευτέρα Παρουσία, είναι διαδοχικές φανερώσεις της
θείας δόξας του Ιησού στον κόσμο.
• Οι μαθητές «ήσαν ατενίζοντες» (στ. 10). Πρόκειται για εβραϊσμό, που δηλώνει διαρκή
κατάστασι. Τό «πορεύομαι» προϋποθέτει την ολοκλήρωση του ιστορικού έργου του Ιησου.
Και η αναβατική αυτή πορεία προειδοποιεί την κάθοδό Του κατά τη Δευτέρα Παρουσία. Λέει
ο ιερός Χρυσόστομος: «Βλέπε πού κάτω έκειτο, και που ανέβη. Ούτε καταβήναι ήν
κατώτερον, ού κατέβη ο άνθρωπος, ούτε αναβήναι ανώτερον, ού ανήγαγεν αυτόν πάλιν»
(Ε.Π.Ε. 36,214). Μετάφρασις: Πρόσεχε, που βρισκόταν κάτω και που ανέβηκε ο Χριστός.
Δέν υπήρχε κατώτερο σημείο για να κατεβή απ' εκείνο που κατέβηκε ο άνθρωπος. Δέν υπήρχε
υψηλότερο σημείο γιά ν' ανεβή απ' εκείνο που ανέβασε τον άνθρωπο.
• Τη στιγμή της Αναλήψεως εμφανίζονται στο πλευρό των αποστόλων δύο άγγελοι, πού
διακόπτουν τη θεωρία των μαθητών και τους επαναφέρουν στην πραγματικότητα. «Και ιδού
άνδρες δύο παρειστήκεισαν αυτοίς εν εσθήτι λευκή» (στ. 10). Εμφανίσεις αγγέλων
συμβαίνουν συχνά στην Καινή Διαθήκη, και μάλιστα σε σπουδαία γεγονότα της θείας
Οικονομίας. Ερμηνεύουν ως απεσταλμένοι του Θεού ένα τετελεσμένο γεγονός ή το
προαναγγέλλουν.
• Οι μαθητές φαίνεται, ότι ερμηνεύουν την Ανάληψη του Ιησού ως οριστική αποχώρησί
Του από τον κόσμο. Οι δύο άγγελοι μέμφονται την παθητική στάση τους: «Άνδρες Γαλιλαίοι,
τί εστήκατε έμβλέποντες εις τον ουρανόν;» (στ. 11). Η Ανάληψις δέν είναι απλώς ανάβασις
του Ιησού στόν ουρανό, αλλά γεγονός προειδοποιητικό και εξαγγελτικό της Δευτέρας
Παρουσίας με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή, με δόξα και θεϊκή δύναμι. Θα κατεβή από τα ύψη, πού
Τόν ανέβασε η 'Ανάληψις. Για τα απροσπέλαστα αυτά ύψη σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος:

[34]
«Υπερέβη αγγέλους, παρήλθεν αρχαγγέλους, υπερέβη Χερουβίμ, ανέβη ανώτερον των
Σεραφείμ, παρέδραμε τάς άρχάς, ου πρότερον έστη, έως oύ του θρόνου επελάβετο του
δεσποτικού» (Ε.Π.Ε. 36,214). Μετάφρασις: Ξεπέρασε τους αγγέλους. Προσπέρασε τους
αρχαγγέλους. Πιό πάνω από τα Χερουβίμ. Παραπάνω από τα Σεραφίμ. Δέν σταμάτησε, μέχρι
που έφτασε και κατέλαβε τον ουράνιο θρόνο.
• Ο Χριστός, όντας ως Θεάνθρωπος, στα δεξιά του Πατρός, με την Ανάληψι, από κει
κατευθύνει κυριαρχικά και σωτηριολογικά την πορεία της Εκκλησίας. Η Εκκλησία είναι
όργανο της δυνάμεως του Χριστού και βασικό της έργο είναι ο ευαγγελισμός του κόσμου.
Και οι χριστιανοί, αντί να στοχάζωνται χρόνους ή καιρούς της Δευτέρας Παρουσίας,
καλούνται να εκπληρώσουν την ευαγγελική τους αποστολή.
• Μέ τήν Ανάληψι ολοκληρώνεται η λειτουργία του Χριστού επί της γης («τήν υπέρ ημών
πληρώσας οικονομίαν...» -κοντάκιο εορτης Αναλήψεως) και ο Αρχηγός της ζωής έλκει στα
ουράνια δόματα τη δοξασμένη με την Ανάστασι ανθρώπινη φύσι. Για τη δόξα της
ανθρωπίνης φύσεως λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Η φύσις η ευτελής, η πάντων ασυνετωτέρα,
πάντων ανωτέρα γέγονε σήμερον. Σήμερον απέλαβον άγγελοι ό πάλαι επόθουν. Σήμερον
είδον αρχάγγελοι και πάλαι επεθύμουν, τήν φύσιν την ημετέραν από του θρόνου
αστράπτουσαν του βασιλικού, δόξη καί κάλλει στίλβουσαν αθανάτω» (Ε.Π.Ε. 36,218).
Μετάφρασις: Η τιποτένια ανθρώπινη φύσις, η πιό απρόσεκτη, έγινε με την Ανάληψι ανώτερη.
Σήμερα οι άγγελοι απήλαυσαν αυτό, που τόσο καιρό ποθούσαν. Σήμερα οι αρχάγγελοι είδαν
αυτό που από καιρό επιθυμούσαν. Είδαν τον άνθρωπο να λάμπη κοντά στο θρόνο του Θεού.
Νά αστράφτη από αθάνατη δόξα και ομορφιά.

(Πράξ. α' 12-26) - Δωδέκατος Απόστολος

«12 Τότε ὑπέστρεψαν εἰς ῾Ιερουσαλὴμ ἀπὸ ὄρους τοῦ καλουμένου ἐλαιῶνος, ὅ ἔστιν ἐγγὺς
῾Ιερουσαλήμ, σαββάτου ἔχον ὁδόν. 13 καὶ ὅτε εἰσῆλθον, ἀνέβησαν εἰς τὸ ὑπερῷον οὗ ἦσαν
καταμένοντες, ὅ τε Πέτρος καὶ ᾿Ιάκωβος καὶ ᾿Ιωάννης καὶ ᾿Ανδρέας, Φίλιππος καὶ Θωμᾶς,
Βαρθολομαῖος καὶ Ματθαῖος, ᾿Ιάκωβος ᾿Αλφαίου καὶ Σίμων ὁ Ζηλωτὴς καὶ ᾿Ιούδας
᾿Ιακώβου. 14 οὗτοι πάντες ἦσαν προσκαρτεροῦντες ὁμοθυμαδὸν τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει
σὺν γυναιξὶ καὶ Μαρίᾳ τῇ μητρὶ τοῦ ᾿Ιησοῦ καὶ σὺν τοῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ. 15 Καὶ ἐν ταῖς
ἡμέραις ταύταις ἀναστὰς Πέτρος ἐν μέσῳ τῶν μαθητῶν εἶπεν· ἦν τε ὄχλος ὀνομάτων ἐπὶ τὸ
αὐτὸ ὡς ἑκατὸν εἴκοσιν· 16 ἄνδρες ἀδελφοί, ἔδει πληρωθῆναι τὴν γραφὴν ταύτην ἣν προεῖπε
τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον διὰ στόματος Δαυῒδ περὶ ᾿Ιούδα τοῦ γενομένου ὁδηγοῦ τοῖς συλλαβοῦσι
τὸν ᾿Ιησοῦν, 17 ὅτι κατηριθμημένος ἦν σὺν ἡμῖν καὶ ἔλαχε τὸν κλῆρον τῆς διακονίας ταύτης.
18
οὗτος μὲν οὖν ἐκτήσατο χωρίον ἐκ μισθοῦ τῆς ἀδικίας, καὶ πρηνὴς γενόμενος ἐλάκησε
μέσος, καὶ ἐξεχύθη πάντα τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ· 19 καὶ γνωστὸν ἐγένετο πᾶσι τοῖς κατοικοῦσιν
῾Ιερουσαλήμ, ὥστε κληθῆναι τὸ χωρίον ἐκεῖνο τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ αὐτῶν ᾿Ακελδαμᾶ, τουτέστι
χωρίον αἵματος. 20 γέγραπται γὰρ ἐν βίβλῳ ψαλμῶν· γενηθήτω ἡ ἔπαυλις αὐτοῦ ἔρημος καὶ
μὴ ἔστω ὁ κατοικῶν ἐν αὐτῇ· καὶ τὴν ἐπισκοπὴν αὐτοῦ λάβοι ἕτερος. 21 δεῖ οὖν τῶν
συνελθόντων ἡμῖν ἀνδρῶν ἐν παντὶ χρόνῳ ἐν ᾧ εἰσῆλθεν καὶ ἐξῆλθεν ἐφ᾿ ἡμᾶς ὁ Κύριος
᾿Ιησοῦς, 22 ἀρξάμενος ἀπὸ τοῦ βαπτίσματος ᾿Ιωάννου ἕως τῆς ἡμέρας ἧς ἀνελήφθη ἀφ᾿ ἡμῶν,
μάρτυρα τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ γενέσθαι σὺν ἡμῖν ἕνα τούτων. 23 Καὶ ἔστησαν δύο, ᾿Ιωσὴφ
τὸν καλούμενον Βαρσαββᾶν, ὃς ἐπεκλήθη ᾿Ιοῦστος, καὶ Ματθίαν, 24 καὶ προσευξάμενοι

[35]
εἶπον· σὺ Κύριε, καρδιογνῶστα πάντων, ἀνάδειξον ὃν ἐξελέξω ἐκ τούτων τῶν δύο ἕνα, 25
λαβεῖν τὸν κλῆρον τῆς διακονίας ταύτης καὶ ἀποστολῆς, ἐξ ἧς παρέβη ᾿Ιούδας πορευθῆναι
εἰς τὸν τόπον τὸν ἴδιον. 26 καὶ ἔδωκαν κλήρους αὐτῶν, καὶ ἔπεσεν ὁ κλῆρος ἐπὶ Ματθίαν, καὶ
συγκατεψηφίσθη μετὰ τῶν ἕνδεκα ἀποστόλων.».

Στο υπερώο (στ. 12-14)

Μετά την είσοδό τους στην ιερή πόλι, οι μαθητές συγκεντρώνονται και παραμένουν σ' ένα
ωρισμένο χώρο, το «υπερώον», που ήταν τόπος συνήθως προσευχής και διδαχής. Εκεί
ανέμεναν τη λήψη του Πνεύματος. Στη συνέχεια ο Λουκάς παραθέτει τα ονόματα των
Αποστόλων, που είναι τα ίδια ονόματα των συνοπτικών καταλόγων. Στόν κατάλογο
προστίθενται και οι γυναίκες, πού ήσαν εκείνες που παρευρέθηκαν στη σταύρωσι και έγιναν
οι πρώτοι μάρτυρες της Αναστάσεως.
Εξαίρεται (μέ τό «καί») η Μαρία, η μητέρα του Ιησού. Είναι η τελευταία φορά που
μνημονεύεται στην Καινή Διαθήκη. Και αυτή ως μάρτυρας της αναστάσεως συμμετέχει στίς
λατρευτικές συνάξεις της πρώτης Εκκλησίας. Ιδιαίτερο πρόβλημα αποτελούν στό χωρίο αυτό
«οι αδελφοί του Ιησού» (στ. 14). Η εκκλησιαστική παράδοσις δέχεται, ότι «οι αδελφοί του
Ιησού» ήσαν οι γυιοί του Ιωσήφ από προηγούμενο γάμο. «Τότε υπέστρεψαν εις Ιερουσαλήμ
από όρους του καλουμένου Ελαιώνος, ό έστιν εγγύς Ιερουσαλήμ, Σαββάτου έχουν οδόν. Και
ότε εισήλθον, ανέβησαν εις το υπερώον ού ήσαν καταμένοντες, ό τε Πέτρος και Ιάκωβος και
Ιωάννης και Ανδρέας, Φίλιππος και Θωμάς, Βαρθολομαίος και Ματθαίος, Ιάκωβος Αλφαίου
και Σίμων ο Ζηλωτής και Ιούδας Ιακώβου. Ούτοι πάντες ήσαν προσκαρτερούντες
ομοθυμαδόν τη προσευχή και τη δεήσει συν γυναιξί και Μαρία τη μητρί του Ιησού και συν
τοις αδελφούς αυτού» (στ. 12-14). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε επέστρεψαν στην
Ιερουσαλήμ από το όρος, που λέγεται Ελαιών, που είναι κοντά στην Ιερουσαλήμ, σε
απόστασι πορείας Σαββάτου (ένός και μισού σχεδόν χιλιομέτρου). Και όταν μπήκαν στην
πόλι, ανέβηκαν στο υπερώο, όπου έμεναν ο Πέτρος και ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης και ο
Ανδρέας, ο Φίλιππος και ο Θωμάς, ο Βαρθολομαίος και ο Ματθαίος, ο Ιάκωβος του 'Αλφαίου
και ο Σίμων ο Ζηλωτής και ο Ιούδας του Ιακώβου. "Όλοι αυτοί με μία ψυχή επιδίδονταν στην
προσευχή και στη δέησι μαζί με γυναίκες, μάλιστα και τη Μαρία τη μητέρα του Ιησού, και
μαζί με τους αδελφούς του».
Ο Λουκάς δηλώνει συχνά, ότι η προσευχή προηγείται της λήψεως του Αγίου Πνεύματος.
«Ούτοι πάντες ήσαν προσκαρτερούντες ομοθυμαδόν τη προσευχή και τη δεήσει» (στ. 14).
Ο όρος «ομοθυμαδόν» δηλώνει τις ομόθυμες λατρευτικές συνάξεις των πιστών. Η κοινή
δημόσια προσευχή είναι γεγονός συστατικό της Εκκλησίας. Συνενώνει σέ μιά ψυχή την
κοινότητα, που ζή με την επαγγελία του Αναστάντος και αναμένει τα πάντα στη ζωή της από
τη θεία χάρι. Είναι φανερή η τάσις του Λουκά να παρουσιάση την πρώτη χριστιανική
κοινότητα ως πρότυπο γενικά της Εκκλησίας.
Το κατάντημα του προδότου (στ. 15-19)
Σέ μιά από τις λατρευτικές συνάξεις, κατά το διάστημα μεταξύ Αναλήψεως και
Πεντηκοστής, η Εκκλησία προβαίνει στην πρώτη επίσημη πράξι της: τη συμπλήρωση του
ελλειπούς κύκλου των Αποστόλων. Η πράξις αυτή ήταν απαραίτητη για τρείς λόγους:

[36]
 • Πρώτον, η έκπτωσις και η αντικατάστασις είχαν προαναγγελθη στην Παλαιά Διαθήκη
(Ψαλμ. ξη' 26).
• Δεύτερον, ο ίδιος ο Χριστός είχε ορίσει τον αριθμό των δώδεκα αποστόλων, ως κριτών
του Ισραήλ κατά την κρίσι (Ματθ. ιγ' 28. Λουκ. κβ' 28).
• Τρίτον, έπρεπε να είναι συμπληρωμένος ο κύκλος των μαθητών κατά την ημέρα της
Πεντηκοστής, την ημέρα πλουτισμού της Εκκλησίας με το Πνεύμα.
Ο θεσμός των δώδεκα συνδεόταν με την ιστορία του Ιησου, είχε αυστηρά θεολογική
σημασία και οι δώδεκα απόστολοι ήσαν αναντικατάστατοι ως ιστορικά πρόσωπα, και
μοναδικά ως προς την εξουσία στη λειτουργία της Εκκλησίας. Γι' αυτό και όταν
αποκεφαλίστηκε ο απόστολος Ιάκωβος από τον Ηρώδη, δώδεκα χρόνια αργότερα (Πράξ. ιβ'
1), η Εκκλησία δεν τον αντικατέστησε.
• Τα μέλη της πρώτης κοινότητας χαρακτηρίζονται εδώ για πρώτη φορά αδελφοί: «Και εν
ταις ημέραις ταύταις αναστας Πέτρος εν μέσω των μαθητών είπεν ήν τε όχλος όνομάτων επί
το αυτό ως εκατόν είκοσιν: Ανδρες αδελφοί, έδει πληρωθήναι την γραφήν ταύτην, ήν προείπε
το Πνεύμα το Αγιον διά στόματος Δαυΐδ περί Ιούδα του γενομένου οδηγού τους συλλαβούσι
τον Ιησούν, ότι κατηριθμημένος ήν συν ημίν και έλαχε τον κλήρον της διακονίας ταύτης.
Ούτος μεν ούν έκτήσατο χωρίον εκ μισθού της αδικίας, και πρηνής γενόμενος έλάκησε
μέσος, και εξεχύθη πάντα τα σπλάγχνα αυτού. Και γνωστόν εγένετο πάσι τοις κατοικούσιν
Ιερουσαλήμ, ώστε κληθήναι το χωρίον εκείνο τη ιδία διαλέκτω αυτών 'Ακελδαμά, τουτέστι
Χωρίον αίματος» (στ. 15-19). Απόδοσις στήν απλοελληνική: «Αυτές δε τις ημέρες σηκώθηκε
ο Πέτρος ανάμεσα στους μαθητάς, -και ήταν πλήθος προσώπων μαζί, περίπου εκατόν είκοσι-
, και είπε: “Αδελφοί! Δεν ήταν δυνατό να μην εκπληρωθούν αυτοί οι λόγοι της Γραφής, που
προείπε το Πνεύμα το "Αγιο με το στόμα του Δαβίδ για τον Ιούδα, που έγινε οδηγός σ'
εκείνους, που συνέλαβαν τον Ιησου. Διότι είχε συγκαταριθμηθή με μας, και έλαχε τη μερίδα
αυτής της διακονίας (της αποστολικής). Αυτός δε απέκτησε χωράφι με άδικη αμοιβή. Αλλ'
έπεσε με το πρόσωπο κατά γης, και με κρότο έσπασε στο μέσο (στην κοιλιά), και ξεχύθηκαν
όλα τα σπλάγχνα του. Και έγινε γνωστό σ' όλους τους κατοίκους της Ιερουσαλήμ, ώστε το
χωράφι εκείνο να ονομαστή στη δική τους γλώσσα Ακελδαμά, δηλαδή Χωράφι αίματος”».
• Ο όρος «αδελφοί» δηλώνει το νέο υιοθετημένο λαό του Θεού, πού συνήγαγε και λύτρωσε
ο Χριστός («πρωτότοκος εν πολλοίς αδελφοίς» -Ρωμ. η' 29).
• Ο αριθμός των μελών της συνάξεως εκείνης ήταν περίπου εκατόν είκοσι. «Ήν τε όχλος
ονομάτων επί το αυτό ως έκατόν είκοσιν» (στ. 15). Ο όρος «όνομα» δηλώνει το πρόσωπο
(κακώς μερικοί στή βάπτισι δίνουν δύο ονόματα, αφού ένα πρόσωπο βαπτίζεται).
• Ακολουθεί η πρώτη ομιλία στίς Πράξεις. Ο Πέτρος προσφωνεί με τη νέα ονομασία
«άνδρες αδελφοί». «"Ανδρες άδελφοί, έδει πληρωθήναι την γραφήν ταύτην, ήν προείπε το
Πνεύμα το Άγιον διά στόματος Δαυίδ περί Ιούδα του γενομένου οδηγού τους συλλαβούσι
τον Ιησούν, ότι κατηριθμημένος ήν συν ημίν και έλαχε τον κλήρον της διακονίας ταύτης»
(στ' 16). Ο Πέτρος ερμηνεύει την προδοσία του Ιούδα με το πρίσμα της Γραφής. Η χρήσις
του «έδει», δέν υπονοεί, ότι ο Ιούδας ήταν αναγκασμένος ή προωρισμένος να προβή στην
πράξη της προδοσίας, αλλ' ότι το Πνεύμα το Άγιον είχε προγνώσει και προαναγγείλει την
ελεύθερη αυτή απόφασί Του.

[37]
 • Ο Ιούδας είχε και αυτός «τον κλήρον της διακονίας ταύτης» (στ. 17). Ο όρος «κλήρος»
δηλώνει την ανάδειξι από τον ίδιο το Θεό στο αξίωμα αυτό, δηλαδή είναι αποκλειστικά έργο
της θείας χάριτος και αποκλείει κάθε έννοια προσωπικής αξιομισθίας. Έχει ουσιαστικά
χαρισματικό χαρακτήρα, λόγω της ειδικής σχέσεως των αποστόλων μέ τόν Ιησου (εκλογή -
αποστολή - δωρεά Πνεύματος).
• Στούς στίχους 18 και 19 παρεμβάλλει ο Πέτρος παράδoσι σχετικά με το θάνατο του
Ιούδα. Ο Λουκάς περιγράφει την τύχη των ασεβών, που οδηγούν σε επαίσχυντο θάνατο τον
Δίκαιον. Ο προδότης και ασεβής, παραμένοντας αμετανόητος, δεν θα αποφύγη τήν αμείλικτη
τιμωρία.
Μάρτυρας της αναστάσεως (στ. 20-22)
Ο Λουκάς αποδίδει κλασικές αντιλήψεις της Παλαιάς Διαθήκης, ότι δηλαδή ο προδότης
είναι και ασεβής.
Μετά την παρενθετική σημείωσι του Πέτρου παραθέτει το μικτό ψαλμικό χωρίο (Ψαλμ.
ξη' 26 και ρη' 8), σχετικά με την τύχη του Ιούδα και την ανάγκη της αντικαταστάσεώς του.
Τα δύο αυτά χωρία, που ανήκουν σε διαφορετικές συνάφειες, συνενώνονται εδώ για να
υποδείξουν το ώρισμένο θέλημα του Θεού σχετικά με την περίπτωση του αποστάτη Ιούδα.
«Γέγραπται γάρ έν βίβλω Ψαλμών: Γενηθήτω η έπαυλις αυτού έρημος και μη έστω και
κατοικών εν αυτής και Την επισκοπήν αυτού λάβοι έτερος. Δεί ούν των συνελθόντων ημίν
ανδρών εν παντί χρόνω εν ώ εισήλθε και εξήλθεν εφ' ημάς ο Κύριος Ιησούς, αρξάμενος από
του βαπτίσματος Ιωάννου έως της ημέρας ής ανελήφθη αφ' ημών, μάρτυρα της αναστάσεως
αυτού γενέσθαι συν ημίν ένα τούτων» (στ. 2022). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Σχετικά
(μέ τή θέσι του Ιούδα) έχει γραφή στο βιβλίο των Ψαλμών: “Ας γίνη ή κατοικία του έρημη,
και κανείς να μη κατοική σ' αυτή” καί “Την ιδιοκτησία του (το χωράφι του) ας λάβη άλλος”.
Πρέπει τώρα, ένας απ' αυτούς τους άνδρες, που ήταν μαζί μας καθ' όλο τον χρόνο, κατά τον
οποίο έζησε μαζί μας ο Κύριος Ιησούς, από τότε που βαπτίστηκε από τον Ιωάννη ως την
ημέρα που ανελήφθη από ανάμεσά μας, να γίνη μαζί με μάς μάρτυρας της αναστάσεώς
Του”».
• «Έπαυλις έρημος» (στ. 20) είναι το κτήμα «Ακελδαμά», γιατί έγινε νεκροταφείο των
εγκαταλελειμμένων ξένων (Ματθ. κζ' 7).
• «Η επισκοπή», που χαρακτηρίζει στην Παλαιά Διαθήκη το αξίωμα εποπτείας του ιερέως,
γίνεται χαρακτηρισμός του αποστολικού αξιώματος. Οι απόστολοι θεωρούνται ως οι πρώτοι
επίσκοποι.
• Αφού εκπληρώθηκε η πρώτη προφητεία με το θάνατο του Ιούδα, είναι ανάγκη («δεί
ούν») να εκπληρωθή και η δεύτερη, πού είναι η αντικατάστασής του. Ο Πέτρος στούς στίχους
21-22 προβάλλει τον απαραίτητο όρο, πού πρέπει να έχη ο υποψήφιος για την εκλογή. Ο
υποψήφιος πρέπει να είναι μαζί με τον κύκλο των συναθροισμένων αποστόλων, αυτόπτης
μάρτυρας όλης της ζωής του Χριστού. Ιδιαίτερα όμως πρέπει να έχη εμπειρία της
αναστάσεως, ώστε όταν εκλεγή να καταστη «μάρτυς», κήρυκας της Αναστά - σεως.
«Μάρτυρα της αναστάσεως αυτού γενέσθαι συν ημίν ένα τούτων» (στ. 22).
Η Ανάστασις είναι το κέντρο του χριστιανικού κηρύγματος, γιατί συγκεφαλαιώνει
ολόκληρο το λυτρωτικό έργο του Χριστού.

[38]
 Η εκλογή του Ματθία (στ. 23-26)
Η κοινότητα προκρίνει δύο υποψηφίους, τον Ιωσήφ, πού φέρει το επώνυμο Βαρσαββάς
(=υιός Σαββάτου ή υιός πρεσβυτέρου). Ο Ιωσήφ ονομαζόταν και Ιουστος (λατινικό όνομα).
Ο δεύτερος υποψήφιος είναι ο Ματθίας. Εντελώς άγνωστος στην Καινή Διαθήκη. Πιθανόν
να ανήκε στόν κύκλο των εβδομήκοντα. «Και έστησαν δύο, Ιωσήφ τον καλούμενον
Βαρσαββάν, ός επεκλήθη Ιουστος, και Ματθίαν, και προσευξάμενοι είπον Σύ, Κύριε,
καρδιογνωστα πάντων, ανάδειξον δν εξελέξω έκ τούτων των δύο ένα, λαβείν τον κλήρον της
διακονίας ταύτης και αποστολής, εξ ης παρέβη Ιούδας πορευθήναι εις τον τόπον τον ίδιον.
Και έδωκαν κλήρους αυτών, και έπεσεν ο κλήρος έπί Ματθίαν, και συγκατεψηφίσθη μετά
των ένδεκα αποστόλων» (στ. 23-26). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και πρότειναν δύο, τον
Ιωσήφ τον λεγόμενο Βαρσαββά, που επωνομάσθηκε Ιούστος, και τον Ματθία. Και
προσευχήθηκαν και είπαν: “Σύ, Κύριε, που γνωρίζεις τις καρδιές όλων, φανέρωσε ποιός είναι
ο ένας απ' αυτούς τους δύο, που εξέλεξες για να πάρη σαν θείο λαχνό τη θέση αυτής της
διακονίας και αποστολής, από την οποία εξετράπη ο Ιούδας για να πάη στον τόπο που του
άρμοζε”. Και έβαλαν κλήρους με τα ονόματά τους, και έπεσε ο κλήρος στον Ματθία, και
συγκαταριθμήθηκε μαζί με τους ένδεκα αποστόλους».
Προτού προβή ή κοινότητα στην πράξη της εκλογής απευθύνει ομόθυμα θερμή προσευχή
στόν Κύριο, όπως ακριβώς έκανε και ο Ιησούς πρίν από την εκλογή των Αποστόλων (Λουκ.
στ' 12). Τό «Κύριος» (στ. 24) αναφέρεται στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού, γιατί η εκλογή
των Αποστόλων έγινε από Εκείνον. Το δε κατηγόρημα «καρδιογνώστης» αποδίδεται κατά
κανόνα στόν Θεό. Μετά την Ανάσταση και την Ανάληψι έχει εδραιωθή η πεποίθησις, ότι ο
Χριστός είναι ο Θεός. Άλλωστε σε πολλά σημεία της δημοσίας δράσεώς Του ο Ιησούς έχει
διαγνώσει τα μύχια των ανθρωπίνων καρδιών (Λουκ. ε' 22. Λουκ. κδ' 38. Ιωάν. β' 24).
• Στην προσευχή της ή κοινότητα εκφράζει τη βεβαιότητα, ότι ο Ιησούς έχει κάνει ήδη την
εκλογή Του. «Ανάδειξον ον εξελέξω έκ τούτων των δύο ένα» (στ. 24). Η Εκκλησία λοιπόν,
ενεργεί στη θέση του Χριστού, η πρωτοβουλία όμως ανήκει στόν Ιδιο.
• Ο Ιούδας μετέβηκε από τη θέση που τον έβαλε ο Χριστός, από τον τόπο του αποστολικού
κλήρου, στο δικό του τόπο, πού είναι ο αγύριστος τόπος, ο τόπος της απωλείας.
• Η πράξις της κληρώσεως ήταν συνήθης στην Παλαιά Διαθήκη. Ο κλήρος έπεσε στό
Ματθία, ο οποίος αμέσως συγκαταλέχτηκε (συγκατεψηφίσθη: έκ τών άπαξ λεγομένων στήν
Καινή Διαθήκη -στ.26) μεταξύ των ένδεκα αποστόλων. Η πράξις της κληρώσεως ήταν
τελεσίδικη και οι Απόστολοι δέν προέβησαν σε επιδοκιμαστική χειροθεσία, όπως έγινε στην
εκλογή των επτά διακόνων (κεφ. στ' 3).

[39]
 (Πράξ. β' 1-13) - Πεντηκοστή
«1 Καὶ ἐν τῷ συμπληροῦσθαι τὴν ἡμέραν τῆς πεντηκοστῆς ἦσαν ἅπαντες ὁμοθυμαδὸν ἐπὶ
τὸ αὐτό. 2 καὶ ἐγένετο ἄφνω ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἦχος ὥσπερ φερομένης πνοῆς βιαίας, καὶ
ἐπλήρωσεν ὅλον τὸν οἶκον οὗ ἦσαν καθήμενοι· 3 καὶ ὤφθησαν αὐτοῖς διαμεριζόμεναι
γλῶσσαι ὡσεὶ πυρός, ἐκάθισέ τε ἐφ᾿ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν, 4 καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες
Πνεύματος ῾Αγίου, καὶ ἤρξαντο λαλεῖν ἑτέραις γλώσσαις καθὼς τὸ Πνεῦμα ἐδίδου αὐτοῖς
ἀποφθέγγεσθαι. 5 ῏Ησαν δὲ ἐν ῾Ιερουσαλὴμ κατοικοῦντες ᾿Ιουδαῖοι, ἄνδρες εὐλαβεῖς ἀπὸ
παντὸς ἔθνους τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανόν· 6 γενομένης δὲ τῆς φωνῆς ταύτης συνῆλθε τὸ πλῆθος
καὶ συνεχύθη, ὅτι ἤκουον εἷς ἕκαστος τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ λαλούντων αὐτῶν. 7 ἐξίσταντο δὲ
πάντες καὶ ἐθαύμαζον λέγοντες πρὸς ἀλλήλους· οὐκ ἰδοὺ πάντες οὗτοί εἰσιν οἱ λαλοῦντες
Γαλιλαῖοι; 8 καὶ πῶς ἡμεῖς ἀκούομεν ἕκαστος τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ ἡμῶν ἐν ᾗ ἐγεννήθημεν, 9
Πάρθοι καὶ Μῆδοι καὶ ᾿Ελαμῖται, καὶ οἱ κατοικοῦντες τὴν Μεσοποταμίαν, ᾿Ιουδαίαν τε καὶ
Καππαδοκίαν, Πόντον καὶ τὴν ᾿Ασίαν, 10 Φρυγίαν τε καὶ Παμφυλίαν, Αἴγυπτον καὶ τὰ μέρη
τῆς Λιβύης τῆς κατὰ Κυρήνην, καὶ οἱ ἐπιδημοῦντες Ρωμαῖοι, ᾿Ιουδαῖοί τε καὶ προσήλυτοι, 11
Κρῆτες καὶ ῎Αραβες, ἀκούομεν λαλούντων αὐτῶν ταῖς ἡμετέραις γλώσσαις τὰ μεγαλεῖα τοῦ
Θεοῦ; 12 ἐξίσταντο δὲ πάντες καὶ διηπόρουν, ἄλλος πρὸς ἄλλον λέγοντες· τί ἂν θέλοι τοῦτο
εἶναι; 13 ἕτεροι δὲ χλευάζοντες ἔλεγον ὅτι γλεύκους μεμεστωμένοι εἰσί.».

Πύρινες γλώσσες (στ. 1-4)

Το θαύμα της επιφοιτήσεως στην Εκκλησία κατά την Πεντηκοστή αποτελεί το εναρκτήριο
γεγονός των βιβλίων των Πράξεων. Η σχετική διήγησις χωρίζεται σε πέντε ενότητες:
α) Στούς στίχους 1-4 εξιστορείται με παραστατικότητα το γεγονός της θαυμαστής καθόδου
του Πνεύματος στη συγκεντρωμένη κοινότητα.
β) Στούς στίχους 4-13 περιγράφεται η απήχησις, που είχε στο πλήθος, καθώς και η
αντίδρασής του, που χρησιμεύουν ως αφορμή για την πρώτη ομιλία του Πέτρου.
γ) Στούς στίχους 14-36 παρουσιάζεται αυτή η ομιλία του Πέτρου.
δ) Στούς στίχους 37-41 εξιστορείται το αποτέλεσμα της ομιλίας στο συγκεντρωμένο
πλήθος.
ε) Στούς στίχους 42-47 ο Λουκάς ολοκληρώνει με μία δική του σημείωσι σχετικά με την
πίστι, τη λατρεία και την οργάνωση της πρώτης κοινότητας των Ιεροσολύμων.
Ή Πεντηκοστή είναι γεγονός, που κατακλείει μιά ιστορική περίοδο και εγκαινιάζει μιά
νέα. Είναι αποφασιστικό γεγονός της θείας Οικονομίας, που είχε εξαγγελθή και η πλήρωσίς
του είναι ιστορική ανάγκη. «Και εν τω συμπληρούσθαι την ημέραν της Πεντηκοστής ήσαν
άπαντες ομοθυμαδόν επί το αυτό. Και εγένετο άφνω έκ του ουρανού ήχος ώσπερ φερομένης
πνοής βιαίας, και επλήρωσεν όλον τον οίκον ού ήσαν καθήμενοι και ώφθησαν αυτούς
διαμεριζόμεναι γλώσσαι ωσεί πυρός, εκάθισέ τε εφ' ένα έκαστον αυτών, και επλήσθησαν
άπαντες Πνεύματος Αγίου, και ήρξαντο λαλείν ετέραις γλώσσαις καθώς το Πνεύμα εδίδου

[40]
αυτούς αποφθέγγεσθαι» (στ. 1-4). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και όταν ήλθε η ημέρα
της Πεντηκοστής, ήσαν όλοι μαζί στο ίδιο μέρος. Και ήλθε αιφνιδίως από τον ουρανό βοή
σαν βοή κινουμένου όρμητικού ανέμου, και γέμισε όλο το σπίτι, όπου βρίσκονταν. Και
φάνηκαν σ' αυτούς γλώσσες σαν πύρινες, που διαμοιράζονταν, και κάθησε κάθε μία σε
καθένα απ' αυτούς. Και γέμισαν όλοι από Πνεύμα Αγιο, και άρχισαν να μιλάνε με ξένες
γλώσσες, όπως το Πνεύμα έδινε σ' αυτούς (την ικανότητα) να μιλάνε».
• Η εκλογή της ημέρας της εβραϊκής Πεντηκοστής δέν είναι τυχαία. Ήσαν συναγμένοι στο
υπερώο «ομοθυμαδόν» «άπαντες» (στ. 1). Προφανώς εννοούνται όλοι οι μαθητές, και οι
δώδεκα και οι λοιποί, που συμποσούνται στους εκατόν είκοσι. Η δωρεά του Πνεύματος δέν
χορηγείται αποκλειστικά στους αποστόλους, αλλά σε ολόκληρη την κοινότητα.
• «Αφνω» (στ. 2)! Ένα έκτακτο, αλλά εντελώς «φυσικό» γεγονός αιφνιδιάζει τη
συγκεκριμένη κοινότητα των πρώτων χριστιανών. Είναι γεγονός θείας πρωτοβουλίας και
παρουσίας, αντικειμενικό.
Ο Λουκάς διηγείται, ότι έγινε από τον ουρανό «ήχος» (στ. 2). Ο ήχος, όπως το φώς και η
νεφέλη, είναι στην Παλαιά Διαθήκη συνοδευτικά στοιχεία πραγματικής θεοφανείας (Β' Βασ.
ε' 24. Γ' Βασ. ιθ' 12. Ψαλμ. 103,4). Η φερομένη «πνοή» είναι ορατός συμβολισμός του
Πνεύματος, πού αναγγέλλει ή συνοδεύει την έλευση του Θεού. Ως πνοή το Πνεύμα είναι το
δημιουργικό στοιχείο του Θεού, πού ζωοποιεί, αναδημιουργεί τον άνθρωπο και τον κόσμο
(Γεν. β' 7). Ή δε στέρησίς Του συνεπιφέρει το θάνατο (Ψαλμ. 103,29). Σχετική με το φύσημα,
την πνοή, είναι και η προφητεία του Ιεζεκιήλ, όπου ζωογονούνται τα νεκρά οστά μέ τό
φύσημα των τεσσάρων πνευμάτων (Ιεζ. λζ' 9-14).
• Το Πνεύμα με τη μορφή της βίαιης πνοής «επλήρωσεν όλον τον οίκον» (στ. 2). Ο οίκος
συμβολίζει και την οικουμένην, όλον τον κόσμο.
• «Καί ώφθησαν αυτοίς γλώσσαι ωσεί πυρός» (στ. 3). Το ηχητικό φαινόμενο της βίαιης
πνοής γίνεται και οπτικό, που θα καταλήξη σε προσωπική εμπειρία των μαθητών. Το
φαινόμενο αυτό μπορεί να κατανοηθη μέ βάσι παράλληλες διηγήσεις θεοφανειών από την
Παλαιά Διαθήκη. Το πύρ είναι σημείο φανερώσεως της θείας δόξας (Εξόδ. γ' 2), που είναι
προσιτό στις ανθρώπινες αισθήσεις. Συμβολίζει και την καθαρτική και αγιαστική ενέργεια
του Πνεύματος (Ησ. στ' 6). Εδώ το πυρ συμβολίζει για μοναδική φορά το Πνεύμα. Ο Ιωάννης
ο Βαπτιστής είχε ενωρίτερα αναγγείλει: «Αυτός ο Ιησούς υμάς βαπτίσει εν Πνεύματι Αγίω
και πυρί» (Λουκ. γ' 18).
• Για την αλλαγή των Αποστόλων λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Εί μή ήν αληθής ή
ανάστασις, πλάσαι αυτήν ουκ ήδύναντο τούτο ουδέ λόγου δείται. Τίνι γάρ οι απόστολοι
εθάρρουν; Τη δεινότητι των λόγων; Αλλά πάντων ήσαν αμαθέστεροι; Αλλά τη περιουσία των
χρημάτων; Αλλ' ουδέ ράβδον, ουδέ υποδήματα είχον. Αλλά τη περιφανεία του γένους; Αλλ'
ευτελείς ήσαν και εξ ευτελών. Αλλά το μεγέθει της πατρίδος; Αλλά από χωρίων ήσαν
ασήμων. Αλλά τώ πλήθει το εαυτών; Αλλά των ένδεκα ουκ ήσαν πλείους, και αυτοί δε
διεσπάρησαν». (Ε.Π.Ε. 12,370). Μετάφρασις: Αν δεν ήταν πραγματική η ανάστασις, δεν θα
μπορούσαν να την πλάσουν με τη φαντασία τους. Αυτό δεν χρειάζεται απόδειξι. Διότι σε τί
θά βασίζονταν για το έργο τους; Στη δεινότητα των λόγων; Μά ήσαν οι πιό αγράμματοι από
όλους. Μήπως στα πολλά χρήματα; Μά ούτε ραβδί δέν είχαν, ούτε υποδήματα. Στην ευγενή
καταγωγή τους; Μά ήσαν άσημοι, καταγόμενοι από ασήμους. Στη μεγάλη τους πατρίδα; Mά

[41]
κατάγονταν από άσημα χωριά. Στο μεγάλο αριθμό τους; Μά πάνω από έντεκα δέν ήσαν, και
αυτοί μάλιστα διεσπαρμένοι.
Το Πνεύμα το Άγιο σ' όλες τις γλώσσες (στ. 5-6)
Ή «γλώσσα» ώς συμβολική μορφή του Πνεύματος δηλώνει το όργανο της ομιλίας, με το
οποίο θα εξαγγελθούν τα μεγαλεία του Θεού. Ο Λουκάς υπονοεί το Πνεύμα ως ενιαία και
ενοποιούσα δύναμι («διαμεριζόμεναι» -στ. 3), η οποία διαμερίζεται αμέριστα και παραμένει
στα επί μέρους πρόσωπα (ιδέ καί «Πνεύματος Αγίου μερισμόν», Εβρ. β' 4). Τούτο
επιβεβαιώνει ακριβώς η επεξηγηματική πρότασις «Εκάθισεν εφ' ένα έκαστον αυτών» (στ. 3).
Τό «εκάθισεν» επεξηγείται με τη χαρακτηριστική φράση «Και επλήσθησαν πάντες
Πνεύματος Αγίου» (στ.4). Τό «πληρούν» δηλώνει το πλήρωμα, και όχι επί μέρους δωρεές
του Πνεύματος. Τό Πνεύμα το Άγιον είναι δωρεά, που συνεχώς ανανεώνεται και ανακαινίζει.
• «Πάντες». Δηλώνει, ότι το Πνεύμα το Άγιον παρέχεται στο πλήρωμα της Εκκλησίας, και
όχι μόνο στους μαθητές.
• Η επιφοίτησις του Πνεύματος στους μαθητές βεβαιώνεται αμέσως με ένα εκπληκτικό
φαινόμενο: «Ήρξαντο λαλεϊν ετέραις γλώσσαις» (στ. 4). «Ήσαν δε εν Ιερουσαλήμ
κατοικούντες Ιουδαίοι, άνδρες ευλαβείς από παντός έθνους των υπό τον ουρανόν γενομένης
δε της φωνής ταύτης συνήλθε το πλήθος και συνεχύθη, ότι ήκουον είς έκαστος τη ιδία
διαλέκτω λαλούντων αυτών» (στ. 5-6). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Κατοικούσαν δε
στην Ιερουσαλήμ ευλαβείς Ιουδαίοι από όλα τα έθνη, που υπάρχουν κάτω από τον ουρανό.
"Όταν δε ήλθε αυτή η βοή, συγκεντρώθηκε το πλήθος και έγινε εμβρόντητο, διότι καθένας
άκουγε να μιλάνε (οι απόστολοι) στη δική του γλώσσα».
• Ας υποθέσουμε, ότι ερχόταν το "Αγιο Πνεύμα, αλλά διαφορετικά, με άλλο ενεργειακό
συμβολισμό. Όχι «εν είδει πυρίνων γλωσσών», αλλ' ερχόταν ή ως ξίφος καί γροθιά ή ως
νεκρική σιγή. Το πρώτο θα έδειχνε το δυναμισμό του. Το άλλο θα έδειχνε το μυστικισμό του.
Δέν ήρθε ως ξίφος: Θα ήταν επιβολή. Δέν είναι ανατροπή της ελευθερίας. Σέβεται την
ελευθερία.
Ούτε όμως ως σιγή και κοιμισμένη κατάστασις.
• Ηρθε ως λόγος. Συνέχεια της παρουσίας του Λόγου. Ο Λόγος εκεί έγινε σάρκα. Ο λόγος
εδώ έρχεται πύρινος, ν' ανάψη φωτιές. «Πύρ ήλθον βαλείν επί την γήν», είχε πει ο Χριστός
(Λουκ. ιβ' 49). Ήρθε ως λόγος, γιατί το Ευαγγέλιο, η Αλήθεια, διά ρήματος Χριστού (Ρωμ.
ι'17). Ήρθε και ως βιαία πνοή. Πνοή όμως βιαία, όχι εξουσία βιαία. Ό βίαιος άνεμος καθαρίζει
την ατμόσφαιρα από τους ρύπους, πότε; "Όταν είναι καθαρός. Και το Πνεύμα είναι καθαρόν
και καθαρίζον.
• Ας υποθέσουμε, ότι ερχόταν το Πνεύμα το Αγιον, όπως και ήρθε, όχι όμως ως γλώσσες,
αλλά ως γλώσσα. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ρατσισμός. Δέν θά ήταν αγάπη και προσφορά για
όλους. «Ήρξαντο λαλείν ετέραις γλώσσαις, καθώς το Πνεύμα εδίδου αυτούς αποφθέγγεσθαι»
(στ. 4). "Αν ερχόταν μέν ως γλώσσες, αλλά ως συγγενείς γλώσσες; Θά είχαμε διάκρισι
γλωσσών, διάκρισι φυλών, διάκρισι λαών. Μά η διάκρισις καταργήθηκε από το Ευαγγέλιο
του Ιησού Χριστού (Γαλ. γ' 8 -Κολ. γ' 11). Ανάμεσα στις γλώσσες που μίλησε ο λόγος διά

[42]
των Αποστόλων, ήσαν και φτωχές και αρμονικές, και σπάνιες και διαδεδομένες. Πάντως το
Πνεύμα το Άγιον ήλθε «έτέραις γλώσσαις».
• Δέν υπάρχει γιά τόν Θεό μία γλώσσα. Δεν υπάρχει ιερή γλώσσα. Ποτέ το εργαλείο που
χτίζει ένα Ναό δέν είναι ιερό. Ο Ναός είναι ιερός. Η γλώσσα είναι εργαλείο. Μερικές γλώσσες
είναι οπωσδήποτε πιό ακριβείς σε διατύπωσι καί σέ κυριολεξία, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι
δεν είναι απλώς εργαλεία.
Ας υποθέσουμε ότι το Πνεύμα το Αγιον ερχόταν, όπως ήρθε, ότι φώτιζε τους αγραμμάτους
όπως τούς φώτισε, ότι γίνονταν πολύγλωσσοι, όπως και έγιναν! Αν όμως δεν υπήρχαν αυτιά
νά τούς ακούσουν; Ή, αν υπήρχαν αυτιά, αλλά δέν καταλάβαιναν τίποτε από όσα έλεγαν οι
Απόστολοι; Θά περνούσαμε αμέσως στο αντίθετο: Αντί γιά Πνεύμα ελευθερίας, θα είχαμε
μαγική περιέργεια.
• Σύμφωνα με το Γεν. ια' 1 οι άνθρωποι μετά τον κατακλυσμό μιλούσαν «μιά φωνή». Με
την οικοδομή του πύργου της Βαβέλ ο Θεός τιμώρησε την υπεροψία τους: «Δεύτε και
καταβάντες συγχέομεν εκεί αυτών την γλώσσαν...» (Γεν. στ' 7). Ο Ιησούς είχε προαναγγείλει
στους μαθητές Του, ότι «γλώσσαις λαλήσουσι καιναΐς» (Μάρκ. ιστ' 17).
Εδώ ακριβώς φαίνεται και η διαφορά ανάμεσα στην πολυγλωσσία, πού αξιώθηκαν οι
μαθητές να μιλήσουν στην Πεντηκοστή καί στή γλωσσολαλία της Βαβέλ ή τη γλωσσολαλία,
πού ως χάρισμα βλέπουμε στο ιβ' κεφ. της Α' πρός Κορινθίους επιστολής. Τό χάρισμα των
αποστόλων της Πεντηκοστής αναφερόταν σε υπαρκτές γλώσσες. Όπως σημειώνεται
παρακάτω, άκουγαν οι κάτοικοι διαφόρων χωρών καί πόλεων, καθένας τη δική του γλώσσα.
Δηλαδή, οι απόστολοι δέν ήσαν γλωσσοπλάστες. Ενώ στη Βαβέλ και στη γλωσσολαλία της
Α' Κορινθίους, που για λίγο λειτούργησε, ακούγονταν ανύπαρκτες και επομένως
ακαταλαβίστικες γλώσσες.
Στην περίπτωση της Πεντηκοστής έχουμε γλωσσολαλία ιεραποστολής και οικοδομής. Στη
γλωσσολαλία της Βαβέλ είχαμε πολυγλωσσία σατανικής συγχύσεως. Στη γλωσσολαλία της
Α' Κορινθίους είχαμε χάρισμα επιδεικτικό, που ο απόστ. Παύλος το ακύρωσε γιατί δέν
οικοδομούσε.
• Ο Λουκάς γιά τό θεοφανικό γεγονός της Πεντηκοστής, προτού να δηλώση τις συνέπειές
του, παρεμβάλλει μία είσαγωγική σημείωσε σχετικά με το πλήθος, που έγιναν μάρτυρες της
επιφοιτήσεως. Τό «ήσαν κατοικούντες» (στ. 5) δηλώνει μόνιμη εγκατάσταση και με την
έννοια αυτή αναφέρεται στους Ιουδαίους της διασποράς και εν μέρει στους προσηλύτους,
που είχαν εγκατασταθή στα Ιεροσόλυμα. Πρόκειται γιά ευλαβείς, οι οποίοι ανέμεναν στην
ιερή πόλι την εκπλήρωση των έσχατολογικών επαγγελιών του Θεού. «Προσδεχόμενοι
λύτρωσιν εν Ιερουσαλήμ» (Λουκ. β' 38).
• Ο λόγος «από παντός έθνους των υπό τον ουρανόν» (στ. 5) αναφέρεται στο οικουμενικό
κήρυγμα του ευαγγελίου.
• Μέ το στίχο 6 ο Λουκάς περιγράφει την αντίδραση του πλήθους. Με τον όρο «φωνή»
επεξηγεί τον ορατό τρόπο της παρουσίας και δράσεως του Πνεύματος. Είναι η ίδια η φωνή
του Θεού, που μετατρέπεται σε λόγο ανθρώπινο. Τό γεγονός της βίαιης φωνής προκάλεσε
σύγχυσι στο πλήθος των Ιεροσολύμων. Η σύγχυσις αυτή αποδίδεται στο γεγονός, ότι
«ήκουον είς έκαστος τη ιδία διαλέκτω λαλούντων αυτών» (στ. 6). Πρόκειται γιά θαύμα

[43]
ακοής, που διεπίστωσε το πλήθος, και μάλιστα γιά μιά φωνή, που έφτασε ως κατανοητή
διάλεκτος στα αυτιά του πλήθους.
Έκστασις και θαυμασμός (στ. 7-11)
Οι απόστολοι άρχισαν να μιλάνε πρός το συγκεντρωμένο πλήθος σε διάφορες γλώσσες,
ώστε καθένας άκουγε στη δική του γλώσσα το κήρυγμα των αποστόλων. Και αυτό ήταν που
προκάλεσε την έκπληξί τους. «Εξίσταντο δε πάντες και εθαύμαζον λέγοντες πρός αλλήλους:
Ούκ ιδού πάντες ούτοι είσιν οι λαλούντες Γαλιλαίοι; Και πώς ήμείς ακούομεν έκαστος τη
ιδία διαλέκτω ημών εν ή εγεννήθημεν; Πάρθοι και Μήδοι και Ελαμίται, και οι κατοικούντες
την Μεσοποταμίαν, Ιουδαίαν τε και Καππαδοκίαν, Πόντον και την Ασίαν, Φρυγίαν τε και
Παμφυλίαν, Αίγυπτον και τα μέρη της Λιβύης της κατά Κυρήνην, και οι επιδημούντες
Ρωμαίοι, Ιουδαίοί τε και προσήλυτοι, Κρήτες και Αραβες, ακούομεν λαλούντων αυτών ταίς
ημετέραις γλώσσαις τα μεγαλεία του Θεού;» (στ. 7-11). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Έμεναν δε όλοι εκστατικοί και θαύμαζαν και έλεγαν μεταξύ τους Νά, όλοι αυτοί, που
μιλάνε, δεν είναι Γαλιλαίοι; Και πώς εμείς ακούμε καθένας στη δική μας γλώσσα, στην οποία
γεννηθήκαμε; Πάρθοι και Μήδοι και Ελαμίτες, και οι κάτοικοι της Μεσοποταμίας και της
Ιουδαίας και της Καππαδοκίας, του Πόντου και της Ασίας και της Φρυγίας και της
Παμφυλίας, της Αιγύπτου και των μερών της Λιβύης που εκτείνεται προς την Κυρήνη, και
οι Ρωμαίοι που διαμένουν εδώ, και Ιουδαίοι και προσήλυτοι, Κρήτες και Αραβες, ακούμε να
μιλάνε στις γλώσσες μας τα μεγαλεία του Θεού”;».
• Το «εξίσταντο» και το «εθαύμαζον» πρόκειται γιά ταυτολογία, που δηλώνει με έμφασι
το δέος που προξένησε το πρωτοφανές γεγονός. Οι ακροατές γνώριζαν την καταγωγή των
αποστόλων, ή την αντελήφθησαν, λόγω της ιδιωματικής προφοράς τους. Γνώριζαν ακόμα,
ότι οι απόστολοι δέν είχαν καμμία ιδιαίτερη μόρφωσι.
• Ο κατάλογος των εθνών, αναφέρονται σε Ιουδαίους στό θρήσκευμα, πού προέρχονταν
όμως από διάφορες χώρες και ο καθένας είχε ως μητρική του γλώσσα εκείνη του τόπου που
είχε γεννηθή. Και άλλοι μέν ήσαν Ιουδαίοι εκ γενετής, άλλοι δέ ήσαν πρώην εθνικοί
(είδωλολάτρες), που είχαν προσηλυτισθή στήν Ιουδαϊκή θρησκεία.
• Στην Πεντηκοστή οι άνθρωποι δέν θαυμάζουν περίεργα καί δέν προσεγγίζουν με μαγικό
τρόπο. Δέν ζητούν μιά ευλογία των Αποστόλων, ένα απλώς άγγιγμά τους, μιά ακατανόητη
ευχή τους. Εδώ όλοι, και θαυμάζουν και κατανοούν και κινούνται σε ενέργεια. «Έξίσταντο
πάντες και εθαύμαζον λέγοντες πρός αλλήλους: Ούκ ιδού πάντες ούτοί εισιν οι λαλούντες
Γαλιλαίοι; Και πώς ήμείς ακούομεν έκαστος τη ιδία διαλέκτω ημών, εν ή εγεννήθημεν...»
(στ. 7).
• Στη συνέχεια υποδέχτηκαν ευχάριστα το λόγο. «'Ασμένως απεδέξαντο τον λόγον»
(Πράξ. κα' 17).
• Στη συνέχεια ρώτησαν: -Τι κάνουμε τώρα: «Τί ποιήσομεν;». Ο λόγος πήρε σάρκα
μετανοίας. Δίδεται η απάντησις: «Μετανοήσατε και βαπτισθήτω έκαστος ύμών επί τω
ονόματι Ιησού Χριστού» (Πράξ. β' 38).
• Στη συνέχεια: Ο λόγος έγινε πίστις: «Έπίστευσαν τη ημέρα εκείνη ψυχαί ωσεί
τρισχίλιοι». (Πράξ. β' 41).

[44]
 • Στη συνέχεια: Ο λόγος έγινε κοινωνία προσώπων (Πράξ. β' 44. δ' 32).
Θαυμασμός και χλευασμός (στ. 12-13)
Μέ τό «εξίσταντο» και «διηπόρουν» περιγράφει ο Λουκάς την κατάπληξι και αμηχανία
του πλήθους μπροστά στο ακατανόητο γεγονός. Οι ακούοντες χωρίζονται σε δύο ομάδες. Η
μία: Εκείνοι που διερωτώνται: «Τί είναι αυτό;». Και ήσαν αυτοί οι πλείστοι. Η άλλη: Εκείνοι
πού χλεύαζαν. Και αυτοί ήσαν ελάχιστοι. «Εξίσταντο δε πάντες και διηπόρουν, άλλος πρός
άλλον λέγοντες· Τί άν θέλοι τούτο είναι; "Ετεροι δε χλευάζοντες έλεγαν ότι γλεύκους
μεμεστωμένοι είσί» (στ. 12-13). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ναι, έμεναν εκστατικοί όλοι
(οι ευλαβείς) και απορούσαν και έλεγαν ο ένας στον άλλο: “Τί άραγε να σημαίνη αυτό;”.
"Αλλοι δε χλεύαζαν και έλεγαν: “Είναι μεθυσμένοι”».
• Οι πιό ευσεβείς και λογικοί διερωτώντο, τι κρύβεται πίσω από τα παράδοξα αυτά
φαινόμενα. Καταλαβαίνουν, ότι πρόκειται για θεία και ουράνια μηνύματα και αναζητούν το
βαθύτερο νόημά τους.
• Αυτοί πού χλεύαζαν, ήσαν οι φανατικοί εχθροί από τους Ιουδαίους. Και αφού δεν είχαν
λογικό επιχείρημα να εξηγήσουν την έξαρση των αποστόλων, ισχυρίζονταν το ανόητο, ότι
τάχα ήσαν μεθυσμένοι.
• Είναι σημαντικό, ότι στην Α' Κορινθίους (ιδ' 23) ο απόστολος Παύλος γνωρίζει ως
αρνητικό το «μαίνεσθαι», ενώ κατά την απολογία του μπροστά στόν ηγεμόνα Φήστο (Πράξ.
κστ' 24-25) δίνει σ' αυτόν την εντύπωση, ότι «μαίνεται». Είναι το κήρυγμα του καινου
ευαγγελίου, που στην κρίσι των δύσπιστων ακροατών συγχέεται με τη μανία.

(Πράξ. β' 14-21) - Ομιλία για την έκχυσι του Αγ. Πνεύματος
«14 Σταθεὶς δὲ Πέτρος σὺν τοῖς ἕνδεκα ἐπῆρε τὴν φωνὴν αὐτοῦ καὶ ἀπεφθέγξατο αὐτοῖς·
ἄνδρες ᾿Ιουδαῖοι καὶ οἱ κατοικοῦντες ῾Ιερουσαλὴμ ἅπαντες, τοῦτο ὑμῖν γνωστὸν ἔστω καὶ
ἐνωτίσασθε τὰ ρήματά μου. 15 οὐ γάρ, ὡς ὑμεῖς ὑπολαμβάνετε, οὗτοι μεθύουσιν· ἔστι γὰρ
ὥρα τρίτη τῆς ἡμέρας· 16 ἀλλὰ τοῦτό ἐστι τὸ εἰρημένον διὰ τοῦ προφήτου ᾿Ιωήλ· 17 καὶ ἔσται
ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις, λέγει ὁ Θεός, ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα, καὶ
προφητεύσουσιν οἱ υἱοὶ ὑμῶν καὶ αἱ θυγατέρες ὑμῶν, καὶ οἱ νεανίσκοι ὑμῶν ὁράσεις ὄψονται
καὶ οἱ πρεσβύτεροι ὑμῶν ἐνύπνια ἐνυπνιασθήσονται· 18 καί γε ἐπὶ τοὺς δούλους μου καὶ ἐπὶ
τὰς δούλας μου ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου, καὶ προφητεύσουσι.
19
καὶ δώσω τέρατα ἐν τῷ οὐρανῷ ἄνω καὶ σημεῖα ἐπὶ τῆς γῆς κάτω, αἷμα καὶ πῦρ καὶ ἀτμίδα
καπνοῦ· 20 ὁ ἥλιος μεταστραφήσεται εἰς σκότος καὶ ἡ σελήνη εἰς αἷμα πρὶν ἢ ἐλθεῖν τὴν
ἡμέραν Κυρίου τὴν μεγάλην καὶ ἐπιφανῆ. 21 καὶ ἔσται πᾶς ὃς ἂν ἐπικαλέσηται τὸ ὄνομα
Κυρίου σωθήσεται. ».

Δέν ήσαν μεθυσμένοι! (στ. 14-15)

Επισημαίνουμε στην ομιλία του Πέτρου ειδικώτερα τη θεολογική σημασία της
Πεντηκοστής:
α) Μέ τήν Πεντηκοστή αρχίζει η έσχατη εποχή της ιστορίας.

[45]
 β) Το Πνεύμα χορηγεί ο κατ' εξοχήν πνευματοφόρος Ιησούς μετά την Ανάσταση και την
Ανάληψί Του.
γ) Μέ τίς ενέργειες του Πνεύματος αποδεικνύεται η θεότητα και η κυριότητα του Ιησού
Χριστού, διότι αυτό οδηγεί στην ορθή κατανόηση του προσώπου και του έργου Του.
δ) Μέ τήν Πεντηκοστή αρχίζει για την Εκκλησία μία νέα φάσις της ιστορικής της ζωής,
όπου εκπληρώνονται όλες οι επαγγελίες του Θεού πρός τό λαό.
ε) Η πρώτη και ουσιαστική δωρεά του Πνεύματος στην Εκκλησία είναι το κήρυγμα, πού
δυναμικά μεταμορφώνει τον άνθρωπο.
στ) Το Πνεύμα χορηγείται από το Χριστό στην καθόλου Εκκλησία και όχι σε ώρισμένη
ταξι χαρισματούχων.
Ο απόστολος Πέτρος πήρε κατά την ημέρα της Πεντηκοστης το λόγο και μίλησε εκ μέρους
όλων. Ο πρώτος εκείνος λόγος του Πέτρου είναι ο σπουδαιότερος καρπός του Αγίου
Πνεύματος και μία υπέροχη μαρτυρία γιά τόν Ιησού Χριστό και την ανάστασή Του. «Σταθείς
δε Πέτρος συν τοις ένδεκα επήρε την φωνήν αυτού και απεφθέγξατο αυτοίς: "Ανδρες Ιουδαίοι
και οι κατοικούντες Ιερουσαλήμ άπαντες, τούτο υμίν γνωστόν έστω και ενωτίσασθε τα
βήματά μου. Ου γάρ, ως ύμείς υπολαμβάνετε, ούτοι μεθύουσιν έστι γαρ ώρα τρίτη της
ημέρας» (στ. 14-15). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Πέτρος στάθηκε μαζί με τους
ένδεκα και ύψωσε τη φωνή του και κήρυξε σ' αυτούς: “Ιουδαίοι και όλοι, όσοι κατοικείτε την
Ιερουσαλήμ! Αυτό να ξέρετε εσείς, και ακούσετε προσεκτικά τα λόγια μου. Λοιπόν, αυτοί
δεν είναι μεθυσμένοι, όπως εσείς νομίζετε, διότι η ώρα είναι εννέα το πρωϊ”».
Είναι σπουδαία τα όσα πρόκειται να πη ο Πέτρος, γι' αυτό ζητάει την προσοχή του
πλήθους. Και πρώτα-πρώτα απαντά στην κατηγορία, ότι οι απόστολοι ήσαν μεθυσμένοι! Την
κατηγορία απορρίπτει με το δικαιολογητικό, ότι είναι τρίτη ώρα της ημέρας, δηλαδή 9 το
πρωί. Ήταν απαγορευμένο να πίνουν πρίν από την πρωινή προσευχή.
Εκπλήρωσις προφητείας Ιωήλ (στ. 16-18)
Η δύναμις του Αγίου Πνεύματος ενεργεί αμέσως ως εύτολμη μαρτυρία του αναστάντος
Χριστού. Και ο Πέτρος εκπληρώνει ως πρώτος ευαγγελιστής την εντολή του Κυρίου για τόν
ευαγγελισμό του κόσμου. Η ομιλία του Πέτρου ανταποκρίνεται στην αμηχανία του πλήθους
με το γεγονός των πυρίνων γλωσσών. Περιέχει δύο ενότητες, μία εισαγωγική (β' 14-21), που
αποτελείται από ένα μεγάλο απόσπασμα της προφητείας του Ιωήλ, γιά νά τεκμηριώση
βιβλικά την επιφοίτησι και να την παρουσιάση ως θείο θέλημα. Ακολουθεί το δεύτερο, και
κύριο τμήμα της ομιλίας (β' 2236), το κήρυγμα για τον Ιησού Χριστό, που αναπτύσσεται σε
τρεις διαδοχικές φάσεις:
α) Ο Ισραήλ απορρίπτει τον απεσταλμένο του Θεού Ιησού Χριστό (22-23).
β) Ο Θεός ανιστά τον απερριμμένο Ιησού (24-32).
γ) Ο υψωμένος στη δόξα του Θεού Ιησούς αποστέλλει το "Αγιο Πνεύμα.
Στάθηκε ο Πέτρος, όπως συνήθιζαν οι ρήτορες, και μίλησε σε κατανοητή γλώσσα.
«Σταθείς δε Πέτρος συν τοις ένδεκα επήρε την φωνήν αυτού και απεφθέγξατο αυτοϊς:
"Ανδρες Ιουδαίοι και οι κατοικούντες Ιερουσαλήμ άπαντες, τούτο υμίν γνωστόν έστω και

[46]
ενωτίσασθε τα βήματά μου (στ. 14). Διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο. Ομιλεί ως εκπρόσωπος
των αποστόλων.
• Με διπλό προστακτικό τύπο («ύμϊν γνωστόν έσται» - «ενωτίσασθε τά ρήματά μου»-στ.
14) επικαλείται την προσοχή του πλήθους και τονίζει συνάμα τη σπουδαιότητα της ομιλίας
του. Ο Πέτρος προχωρεί στην πραγματική εξήγηση της επιφοιτήσεως. Είναι η εκπλήρωσις
της παλαιάς επαγγελίας του Θεού, όπως την αναφέρει ο προφήτης Ιωήλ (γ' 1-5). Τό χωρίο
έχει ληφθη από τη μετάφραση των Ο' και περιέχει δύο προσθήκες του Λουκά. «Αλλά τούτό
έστι το ειρημένον διά του προφήτου Ιωήλ: Και έσται εν ταις εσχάταις ημέραις, λέγει ο Θεός,
εκχεώ από του Πνεύματός μου επί πάσαν σάρκα, και προφητεύσουσιν οι υιοί ύμών και αι
θυγατέρες υμών, και οι νεανίσκοι ύμών οράσεις όψονται, και οι πρεσβύτεροι υμών ενύπνια
ενυπνιασθήσονται και γε επί τους δούλους μου και επί τας δούλας μου εν ταις ημέραις
εκείναις εκχεώ από του Πνεύματός μου, και προφητεύσουσι» (στ. 16-18). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «'Αλλ' αυτό (το καταπληκτικό φαινόμενο) είναι εκείνο, που έχει λεχθή διά
μέσου του προφήτου Ιωήλ: “Και θα συμβή κατά τις έσχατες ημέρες (κατά τη χριστιανική
εποχή), λέγει ο Θεός, αυτό: «Θα εκχύσω από το Πνεύμα μου σε κάθε άνθρωπο, και θα
προφητεύουν (θα μιλάνε με θεία έμπνευσι) οι υιοί σας και οι θυγατέρες σας. Και οι νέοι σας
θα βλέπουν οράματα, και οι γέροντές σας θα ονειρεύονται αποκαλυπτικά όνειρα. Ακόμη και
στους δούλους μου και στις δούλες μου τις ημέρες εκείνες θα εκχύσω από το Πνεύμα μου,
και θα προφητεύουν”».
Η προφητεία του Ιωήλ αρχίζει με το «καί έσται». Και με μία εντυπωσιακή προσθήκη του
Λουκά στο αρχικό κείμενο: «Εν ταις εσχάταις ημέραις, λέγει ο Θεός». Ο Λουκάς ερμηνεύει
από την αρχή την περίοδο που τώρα αρχίζει, ως περίοδο μεσσιανικής πληρώσεως.
• Στο πρώτο μέρος της η προφητεία του Ιωήλ ομιλεί γιά την έκχυσι του Πνεύματος στίς
έσχατες ημέρες, οπότε «πάσα σάρξ» (στ. 17), όλοι οι άνθρωποι, μικροί και μεγάλοι, άνδρες
και γυναίκες, δούλοι και ελεύθεροι, θα προφητεύουν και θα βλέπουν δράσεις και ενύπνια.
Ο Λουκάς με την έντονη επανάληψη του «προφητεύσουσιν» (στ. 18) δίνει ιδιαίτερη
έμφαση στο χάρισμα αυτό και υπονοεί προφανώς την επόμενη ομιλία του Πέτρου, που είναι
η πρώτη χαρισματική προφητεία της Εκκλησίας. Η καθολικότητα της δωρεάς του Πνεύματος
φανερώνει μια βασική αλήθεια: “Ο Θεός συνάγει το λαό Του από τα πέρατα της γης, καταργεί
τις φυλετικές και κοινωνικές διακρίσεις των ανθρώπων και από όλα τα έθνη δημιουργεί
δικούς Του, δηλαδή το νέο λαό Του.
Το όνομα του Κυρίου (στ. 19-21).
Στη συνέχεια ο προφήτης κάνει λόγο για μεγάλες αναστατώσεις και καταστροφές, που
πρόκειται να συμβούν. «Και δώσω τέρατα εν τω ουρανώ άνω και σημεία επί της γης κάτω,
αίμα και πυρ και ατμίδα καπνού ο ήλιος μεταστραφήσεται είς σκότος και η σελήνη εις αίμα
πρίν ή ελθείν την ημέραν Κυρίου την μεγάλην και επιφανή. Και έσται πάς ος αν επικαλέσηται
το όνομα Κυρίου σωθήσεται» (στ. 19-21). Στην απλοελληνική: «“Και θα δείξω καταπληκτικά
φαινόμενα στον ουρανό επάνω, και σημεία στη γη κάτω, αίμα και φωτιά και σύννεφα καπνού
(σημεία καταστροφών). Ο ήλιος θα μεταβληθή σε σκοτάδι, και η σελήνη θα γίνη κόκκινη
σαν αίμα, πρίν έλθη η ημέρα του Κυρίου ή μεγάλη και ένδοξη. Και όποιος θα επικαλεσθή το
όνομα του Κυρίου, θα σωθη».

[47]
 Τά τέρατα και τα σημεία ανήκουν στο προφητικό κήρυγμα περί των εσχάτων (Ησ. ιγ' 10.
Ματθ. κδ' 29. Λουκ. κα' 25). Αποτελούν δέ χαρακτηριστικά προειδοποιητικά συμπτώματα
της επερχομένης κρίσεως. Ειδικότερα τα σημεία αυτά συμβαίνουν στον ουρανό και στη γη.
Και όλα αυτά προτού «έλθείν την ημέραν Κυρίου την μεγάλην και επιφανή» (στ. 20).
"Όλα αυτά έχουν σχέση με την ημέρα του Κυρίου. «Ήμέρα Κυρίου» είναι η στιγμή της
ένδοξης και δυναμικής ελεύσεως του Μεσσία γιά νά κρίνη τον κόσμο.
• Καταστροφές μεγάλες και αιματοχυσίες περιμένουν τούς Ιουδαίους, άν δέν
μετανοήσουν. "Ας καταφύγουν, λοιπόν, στόν Κύριο, επικαλούμενοι το όνομά Του, για να
σωθούν. «Και έσται πάς ος αν επικαλέσηται το όνομα Κυρίου σωθήσεται» (στ. 21). Ο Κύριος
γνωρίζει πολλούς τρόπους, γιά νά σώζη από τους κινδύνους τούς πιστούς δούλους Του.
• Το «επικαλείσθαι το όνομα Κυρίου» δηλώνει την απόδoσι στό Θεό της λατρείας, που
του ανήκει και την αναγνώρισί Του ως μόνου χορηγού της σωτηρίας. Η χρήσις του επωνυμίου
«Κύριος» αναφέρεται στον Ιησού, όπως δηλώνεται και στους στίχους 25. 34. Η πρώτη
Εκκλησία απέδωσε στόν αναστάντα Κύριο τα ιδιώματα του Γιαχβέ.
• Η σωτηρία στη συνάφεια της προφητείας του Ιωήλ είναι η λύτρωσις κατά την
εσχατολογική κρίσι. Εδώ όμως έχει ιστορική προοπτική. Η σωτηρία είναι γεγονός και του
παρόντος. Προϋποθέτει τη μετάνοια, το βάπτισμα στο όνομα του Ιησού, και έχει ως συνέπεια
την άφεσι των αμαρτιών και τη δωρεά του Πνεύματος.

[48]
 (Πράξ. β' 22-36) - Ο Πέτρος για τη σταύρωσι καί τήν
ανάσταση του Ιησού
«22 ῎Ανδρες ᾿Ισραηλῖται, ἀκούσατε τοὺς λόγους τούτους. ᾿Ιησοῦν τὸν Ναζωραῖον, ἄνδρα
ἀπὸ τοῦ Θεοῦ ἀποδεδειγμένον εἰς ὑμᾶς δυνάμεσι καὶ τέρασι καὶ σημείοις οἷς ἐποίησε δι᾿
αὐτοῦ ὁ Θεὸς ἐν μέσῳ ὑμῶν, καθὼς καὶ αὐτοὶ οἴδατε, 23 τοῦτον τῇ ὡρισμένῃ βουλῇ καὶ
προγνώσει τοῦ Θεοῦ ἔκδοτον λαβόντες, διὰ χειρῶν ἀνόμων προσπήξαντες ἀνείλετε· 24 ὃν ὁ
Θεὸς ἀνέστησε λύσας τὰς ὠδῖνας τοῦ θανάτου, καθότι οὐκ ἦν δυνατὸν κρατεῖσθαι αὐτὸν ὑπ᾿
αὐτοῦ. 25 Δαυῒδ γὰρ λέγει εἰς αὐτόν· προωρώμην τὸν Κύριον ἐνώπιόν μου διὰ παντός, ὅτι ἐκ
δεξιῶν μού ἐστιν ἵνα μὴ σαλευθῶ. 26 διὰ τοῦτο εὐφράνθη ἡ καρδία μου καὶ ἠγαλλιάσατο ἡ
γλῶσσά μου, ἔτι δὲ καὶ ἡ σάρξ μου κατασκηνώσει ἐπ᾿ ἐλπίδι, 27 ὅτι οὐκ ἐγκαταλείψεις τὴν
ψυχήν μου εἰς ᾅδου οὐδὲ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν. 28 ἐγνώρισάς μοι ὁδοὺς ζωῆς,
πληρώσεις με εὐφροσύνης μετὰ τοῦ προσώπου σου. 29 ῎Ανδρες ἀδελφοί, ἐξὸν εἰπεῖν μετὰ
παρρησίας πρὸς ὑμᾶς περὶ τοῦ πατριάρχου Δαυῒδ ὅτι καὶ ἐτελεύτησε καὶ ἐτάφη καὶ τὸ μνῆμα
αὐτοῦ ἐστιν ἐν ἡμῖν ἄχρι τῆς ἡμέρας ταύτης. 30 προφήτης οὖν ὑπάρχων, καὶ εἰδὼς ὅτι ὅρκῳ
ὤμοσεν αὐτῷ ὁ Θεὸς ἐκ καρποῦ τῆς ὀσφύος αὐτοῦ τὸ κατὰ σάρκα ἀναστήσειν τὸν Χριστὸν
καθίσαι ἐπὶ τοῦ θρόνου αὐτοῦ, 31 προϊδὼν ἐλάλησε περὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ ὅτι οὐ
κατελείφθη ἡ ψυχὴ αὐτοῦ εἰς ᾅδου οὐδὲ ἡ σὰρξ αὐτοῦ εἶδε διαφθοράν. 32 τοῦτον τὸν ᾿Ιησοῦν
ἀνέστησεν ὁ Θεός, οὗ πάντες ἡμεῖς ἐσμεν μάρτυρες. 33 τῇ δεξιᾷ οὖν τοῦ Θεοῦ ὑψωθείς, τήν
τε ἐπαγγελίαν τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος λαβὼν παρὰ τοῦ πατρός, ἐξέχεε τοῦτο ὃ νῦν ὑμεῖς
βλέπετε καὶ ἀκούετε. 34 οὐ γὰρ Δαυῒδ ἀνέβη εἰς τοὺς οὐρανούς, λέγει δὲ αὐτός· εἶπεν ὁ Κύριος
τῷ Κυρίῳ μου, κάθου ἐκ δεξιῶν μου 35 ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν
σου. 36 ἀσφαλῶς οὖν γινωσκέτω πᾶς οἶκος ᾿Ισραὴλ ὅτι καὶ Κύριον καὶ Χριστὸν αὐτὸν ὁ Θεὸς
ἐποίησε, τοῦτον τὸν ᾿Ιησοῦν ὃν ὑμεῖς ἐσταυρώσατε. ».

Φονεύσατε τον Ιησού! (στ. 22-23).

Aπό το στ. 22 μεταβαίνει φυσιολογικά ο Πέτρος στό κήρυγμα γιά τόν Χριστό. Τό κήρυγμα
αρχίζει μέ τή μνεία του ονόματος του Ιησού του Ναζωραίου, που δηλώνει τόν τόπον
καταγωγής του, την πόλι Ναζαρέτ, γιά νά διαφοροποιήση τόν Ιησού από άλλους Ιουδαίους,
που έφεραν το όνομα αυτό. «Ανδρες Ισραηλίται, ακούσατε τους λόγους τούτους. Ιησούν τον
Ναζωραίον, άνδρα από του Θεού αποδεδειγμένον εις υμάς δυνάμεσι και τέρασι και σημείοις
οίς εποίησε δι' αυτού ο Θεός εν μέσω υμών, καθώς και αυτοί οίδατε, τούτον τη ωρισμένη
βουλή και προγνώσει του Θεού έκδοτον λαβόντες, διά χειρών ανόμων προσπήξαντες
ανείλετε» (στ. 22-23). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Ισραηλίτες! Προσέξετε αυτά τα
λόγια. Τον Ιησού το Ναζωραίο, άνδρα διαπιστευμένο σε σας από τον Θεό με θαύματα και
καταπληκτικά έργα και σημεία, τα οποία ο Θεός έκανε δι' αυτού ανάμεσά σας, όπως και σείς
οι ίδιοι γνωρίζετε, αυτόν, σύμφωνα με το ώρισμένο σχέδιο και την προαπόφαση του Θεού,
αφού παραδόθηκε και τον συλλάβατε, με χέρια ανθρώπων χωρίς το Νόμο (εθνικών,
Ρωμαίων) τον καρφώσατε στο σταυρό και τον φονεύσατε”».
• Ο γνωστός Ιησούς αποδείχθηκε από τον Θεό στούς Ιουδαίους «δυνάμεσι και τέρασι και
σημείοις» (στ. 22). Η δύναμις, ως έκτακτο θαυμαστό γεγονός, δηλώνει την εισβολή της
ενεργείας του Θεού στην ιστορία, που είναι η απαρχή της βασιλείας (Εβρ. στ' 5). Τά «τέρατα»

[49]
προκαλούν την έκπληξη και τον θαυμασμό, ενώ τα «σημεία» υποδηλώνουν και πιστοποιούν
την εξουσία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
• Στη συνέχεια ο Πέτρος προχωρεί στην απόδειξη της μεσσιανικότητας του Ιησού, με βάση
τη σταύρωσι. Οι Ιουδαίοι παρανόησαν το έργο και τη διδασκαλία του Ιησού καί τόν
ωδήγησαν στο Σταυρό. Ή σταύρωσις είναι πράξις των Ιουδαίων, αφού αυτοί παρέδωκαν τον
Ιησού στούς Ρωμαίους και με τη συνδρομή τους φόνευσαν τον Χριστό. Έγινε, λοιπόν, ένα
είδος συνωμοσίας μεταξύ Ιουδαίων και Ρωμαίων εναντίον του Χριστού. Χωρίς να το
γνωρίζουν έγιναν και οι δύο όργανα της βουλής του Θεού, γιατί ο Θεός είχε προορίσει τον
Ιησού στο θάνατό Του.
• Η σταύρωσις εξαγγέλθηκε από τη Γραφή και τους προφήτες. «Τη ώρισμένη βουλή και
προγνώσει του Θεού» (στ. 23). Ο Χριστός πορευόμενος προς το Πάθος εκπλήρωσε το σχέδιο
του Θεού. Παρ' όλο τούτο, οι σταυρωτές δεν απαλλάσσονται από την ενοχή του φόνου.
Δέν Τόν κράτησε ο θάνατος (στ. 24-28)
Με την καθιερωμένη στό κήρυγμα φράση «"Όν ο Θεός ανέστησε» (στ. 24), διακηρύσσει
ο Πέτρος την αλήθεια της αναστάσεως του Ιησού. Η ανάστασις είναι η κυριαρχική απάντησις
του Θεού στην επαίσχυντη πράξι των ανθρώπων. Εδώ δέν περιγράφεται ως βιογραφικό
γεγονός του Ιησού, αλλ' ώς γεγονός γιά τίς λυτρωτικές για τον άνθρωπο συνέπειές του. Η
ανάστασις είναι το γεγονός, που καταργεί τις δυνάμεις του θανάτου. «Όν ο Θεός ανέστησε
λύσας τας ωδίνας του θανάτου, καθότι ουκ ήν δυνατόν κρατείσθαι αυτόν υπ' αυτού. Δαυΐδ
γαρ λέγει εις αυτόν: Προωρώμην τον Κύριον ενώπιόν μου διά παντός, ότι εκ δεξιών μού έστιν
ίνα μη σαλευθώ. Διά τούτο ευφράνθη η καρδία μου και ήγαλλιασατο η γλώσσα μου, έτι δε
και η σάρξ μου κατασκηνώσει επ' ελπίδι, ότι ουκ εγκαταλείψεις την ψυχήν μου εις άδου ουδε
δώσεις τον όσιόν σου ιδείν διαφθοράν. Έγνώρισάς μου οδούς ζωής, πληρώσεις με
ευφροσύνης μετά του προσώπου σου» (στ. 24-28). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αλλ ο
Θεός τον ανέστησε και έπαυσε τους πόνους τοκετού, που είχε ο θάνατος. Διότι (όπως το παιδί
δεν είναι δυνατό να κρατηθή στην κοιλιά επίτοκης γυναίκας, έτσι) αυτός (ο Ιησούς) δεν ήταν
δυνατό να κρατηθή απ' αυτόν (τον θάνατο). Ο Δαβίδ δε λέει γι' Αυτόν: “Πρό των οφθαλμών
μου είχα πάντοτε τον Κύριο. Γι' αυτό είναι στα δεξιά μου, για να μη ταραχθώ. Γι' αυτό
ευφράνθηκε η καρδιά μου και ύμνησε η γλώσσα μου. Ακόμη δε και η σάρκα μου θα
κατοικήση στον τάφο με ασφάλεια. Διότι δεν θα εγκαταλείψης την ψυχή μου στον άδη, ούτε
θ' αφήσης τον όσιό σου (ως προς το σώμα) να γνωρίση φθορά (σήψη, αποσύνθεσι). Μου
γνώρισες δρόμους ζωής, θα με γεμίσης ευφροσύνη διά της δυνάμεώς σου”».
• Η ανάστασις ερμηνεύεται ως αναπότρεπτη, αφού ο Ιησούς ως αρχηγός της ζωής δεν ήταν
δυνατόν να μείνη υπό την εξουσία του θανάτου. Η δύναμις του Ιησού πάνω στο θάνατο
ερμηνεύεται και εδώ ως θέλημα Θεού, που εξαγγέλθηκε στις Γραφές.
Ο Πέτρος παραθέτει, όπως και ο Παύλος, τούς στίχους 811 του ψαλμού ιε'. Στόν ψαλμό
αυτό ομιλεί ο Δαβίδ σέ τύπο δοξολογίας για τον εαυτό του. Ο Πέτρος ερμηνεύει τον ψαλμό
αυτό με μεσσιανική έννοια και αποδίδει τις λεπτομέρειές του στον Ιησού. Ο Δαβίδ ομιλεί στη
θέση του Μεσσία. Και με την ίδια τη ζωή του προτυπώνει την ιστορική πορεία Του. «Δαυίδ
γαρ λέγει εις αυτόν: Προωρώμην τον Κύριον ενώπιόν μου διά παντός, ότι εκ δεξιών μού έστιν
ίνα μη σαλευθώ» (στ. 23).

[50]
 • Ο Μεσσίας βεβαιώνει, ότι αισθάνεται «διά παντός», και σε όλη του τη ζωή την παρουσία
και προστασία του Θεου (ή ενότητα του Ιησού μέ τόν Πατέρα). Και το γεγονός αυτό προκαλεί
ευφροσύνη στην καρδιά του, αγαλλίασι στη γλώσσα του (ύμνος) και την πεποίθησι, ότι η
σάρκα Του θά ζή με την ελπίδα της θείας Παρουσίας μετά το θάνατο.
Τόν ανέστησε ο Θεός (στ. 29-32)
Το ιστορικό γεγονός της αναστάσεως είναι βεβαίωσις της θείας επαγγελίας και απόδειξις
της Θεότητας του Χριστου. "Όπως έγινε με την προφητεία του Ιωήλ, έτσι και τώρα ο Πέτρος
ερμηνεύει με το φως της αναστάσεως τόν ψαλμό ιε', στ. 8-11. Και βλέπει συνεπή
ανταπόκριση των μαρτυριών του στη ζωή του Χριστού. Προσφωνεί για τρίτη φορά τούς
ακροατές του γενικά ως αδελφούς και δηλώνει, ότι δεν ήταν δυνατόν η προφητεία του
ψαλμού ιε' να αναφέρεται στον ίδιο το Δαβίδ, διότι ο Δαβίδ πέθανε και ενταφιάστηκε (Γ'
Βασ. β' 10). Και επομένως δεν αναστήθηκε. «"Ανδρες αδελφοί, εξόν είπείν μετά παρρησίας
προς υμάς περί του πατριάρχου Δαυίδ ότι και ετελεύτησε και ετάφη και το μνήμα αυτού έστιν
εν ημίν άχρι της ημέρας ταύτης. Προφήτης ούν υπάρχων, και ειδώς ότι όρκω ώμοσεν αυτώ ο
Θεός εκ καρπού της οσφύος αυτού το κατά σάρκα αναστήσειν τον Χριστόν καθίσαι επί του
θρόνου αυτού, προϊδών ελάλησε περί της αναστάσεως του Χριστού ότι ου κατελείφθη η ψυχή
αυτού εις άδου ουδε ή σάρξ αυτού είδε διαφθοράν. Τούτον τον Ιησούν ανέστησεν ο Θεός, ού
πάντες ήμείς εσμεν μάρτυρες» (στ. 24-28). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Αδελφοί!
Μπορώ να σας πω με βεβαιότητα για τον πατριάρχη Δαβίδ, ότι και πέθανε και θάφτηκε, και
το μνήμα του είναι εδώ μέχρι σήμερα. Αλλ' επειδή ήταν προφήτης και γνώριζε, ότι ο Θεός
του υποσχέθηκε με όρκο, ότι από απόγονο των σπλάγχνων του θα φέρη ως άνθρωπο στην
ύπαρξι τον Χριστό (τον Μεσσία), για να καθήση στον θρόνο του, προφητικά μίλησε για την
ανάσταση του Χριστού, ότι δηλαδή δεν εγκαταλείφθηκε η ψυχή του στον άδη, ούτε η σάρκα
του γνώρισε φθορά (σήψη, αποσύνθεσι). Αυτόν τον Ιησού ανέστησε ο Θεός. Αυτού του
γεγονότος όλοι εμείς είμαστε μάρτυρες”».
• Το μνήμα του Δαβίδ σωζόταν ως εκείνες τις ημέρες και ήταν γνωστό σε όλους. Ο
Ιώσηπος πληροφορεί, ότι βρισκόταν στο νοτιοανατολικό λόφο της παλαιάς πόλεως
Ιερουσαλήμ.
• Είναι βέβαιο, ότι ο Δαβίδ αναφερόταν στο Μεσσία, αφού ήταν προφήτης και μάλιστα
διά βίου («προφήτης υπάρχων» -στ. 30). Σπουδαιότερο όμως είναι το γεγονός, ότι ο Θεός
έδωσε ένορκη υπόσχεσι. Όπως ο ίδιος γνώριζε, ότι από τα σπλάχνα του, δηλαδή, με αδιάκοπη
ανδρική διαδοχή, θα προέλθη ένας έσχατος απόγονος, ο οποίος θα καθίση πάνω στο βασιλικό
του θρόνο. Και επειδή ο όρκος του Θεού είναι αμετάθετος (Εβρ. στ' 17), η μαρτυρία του
Δαβίδ είναι αδιάψευστη μαρτυρία για την ανάσταση του Ιησού και ανύψωσί Του σέ βασιλιά.
Η απόδειξις της αναστάσεως γίνεται και με αναφορά στη μή εγκατάλειψη του Ιησού στόν
άδη από το Θεό και στήν αφθαρσία του σώματός Του. Ο Ιησούς, ενώ πέθανε αληθινά, στην
πραγματικότητα «κατασκήνωσε» ως λυτρωτης στόν άδη, γιά νά καταλύση το κράτος του.
«Εσκύλευσας τον άδην μή πειρασθείς υπ' αυτού» (απολυτίκιο ήχ. πλ. β).
• Συνεχίζει και πάλι ο Πέτρος το κήρυγμα γιά τόν Ιησού και προσθέτει, ότι η βιβλική
προφητεία συμφωνεί απόλυτα μέ τήν πραγματικότητα, γιατί υπάρχουν αυτόπτες μάρτυρες
της αναστάσεως του Ιησού, δηλαδή οι απόστολοι και οι λοιποί μαθητές, που αναφέρονται

[51]
στό Πράξ. α' 12εξ. «Τούτον τον Ιησούν ανέστησεν ο Θεός, ού πάντες ήμείς εσμεν μάρτυρες»
(στ. 28).
Ο Κύριος τω Κυρίω (στ. 33-36)
Ως άμεση συνέπεια και ολοκλήρωσης της αναστάσεως αναφέρεται η Ανάληψις. Όπως η
Ανάστασις, έτσι και η Ανύψωσις (Ανάληψις) είναι πράξεις παντοδυναμίας του Θεού στόν
Ιησού. Άμεση συνέπεια της υψώσεως του Ιησού είναι η επιφοίτησις του Πνεύματος. «Τη
δεξιά ούν του Θεού υψωθείς, τήν τε επαγγελίας του Αγίου Πνεύματος λαβών παρά του
Πατρός, εξέχεε τούτο και νύν υμείς βλέπετε και ακούετε. Ου γαρ Δαυΐδ ανέβη εις τους
ουρανούς, λέγει δε αυτός Είπεν ο Κύριος τω Κυρίω μου: Κάθου εκ δεξιών μου, έως αν Θώ
τους εχθρούς σου υποπόδιον των ποδών σου. Ασφαλώς ούν γινωσκέτω πάς οίκος Ισραήλ ότι
και Κύριον και Χριστον αυτόν ο Θεός εποίησε, τούτον τον Ιησούν δν ύμείς εσταυρώσατε»
(στ. 33-36). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αφού δε ή δεξιά του Θεού Τον ύψωσε στον
ουρανό και έλαβε από τον Πατέρα το Άγιο Πνεύμα, που είχε υποσχεθή, εξέχυσε άφθόνως
αυτό, που τώρα εσείς βλέπετε και ακούετε. Ο Δαβίδ βεβαίως δεν ανέβηκε στον ουρανό, λέει
δε ο ίδιος Είπε ο Κύριος στόν Κύριό μου: Κάθησε στα δεξιά μου, έως ότου κάνω τους εχθρούς
σου υποπόδιο των ποδιών σου. Ας γνωρίζη λοιπόν με βεβαιότητα όλο το έθνος του Ισραήλ,
ότι ο Θεός και Κύριο και Χριστό (Μεσσία) ανέδειξεν αυτόν, τούτον, δηλαδή, τον Ιησού, τον
οποίο σείς σταυρώσατε”».
• Το Πνεύμα έχει την αναφορά του αποκλειστικά στην εξουσία του Πατρός, που το
διαθέτει στον Ιησού και το οποίο στη συνέχεια ο Αναστάς εκχέει ώς δωρεά στην Εκκλησία.
Ο Ιησούς ασκεί τη μεσσιανική Του εξουσία μέ τήν άποστολή του Πνεύματος, την οποία
του παραχώρησε ο ίδιος ο Θεός.
• Με το τρίτο βιβλικό χωρίο (Ψαλμ. 109,1) θά διακόψη ο Πέτρος προσωρινά την
επιχειρηματολογία του, για να βεβαιώση («γάρ») τη μεσσιανική δόξα του Ιησού. Ο Δαβίδ
δέν όμιλεί για τον εαυτό του, αφού ο ίδιος δεν ανέβηκε στόν ουρανό και δεν κάθισε στα δεξιά
του Θεού Πατέρα. Ο Δαβίδ βεβαιώνει την απόφαση του Θεού πρός τόν Ιησού, νά τόν
έγκαθιδρύση στα δεξιά Του και να υποτάξη στα πόδια Του όλους τούς εχθρούς Του.
• Ο Δαβίδ μιλάει για δύο Κυρίους: «Είπεν ο Κύριος τω Κυρίω μου» (στ. 34). Ο Θεός
Πατέρας είναι Κύριος. Αλλά Κύριος είναι και ο Υιός του Θεού. Δεν πρόκειται γιά δύο
Κυρίους. Πρόκειται για δύο Πρόσωπα ομοούσια της μιας αδιαιρέτου Τριάδος.
Μιλάει, λοιπόν, ο Θεός στο Μεσσία διά του Δαβίδ: Θα δοξασθής στα δεξιά μου, μέχρις
ότου θέσω τούς εχθρούς σου υποπόδιο, υποτακτικούς σου. Μεταφορική εικόνα από τη
συνήθεια των βασιλέων να ζητούν την προσκύνησι των υποταγμένων αντιπάλων τους (Α'
Βασ. ε' 3).
• Η υπερνίκησις των εχθρών του Ιησού (του θανάτου και των αρνητών) και επομένως η
επικράτησις της βασιλείας Του συντελείται μέσα στην παρούσα ιστορία. Ο Ιησούς
αποδεικνύεται τώρα και συνέχεια ώς το τέλος ο κυρίαρχος του κόσμου. "Όλοι έρχονται και
παρέρχονται. Ο Ιησούς Χριστός μένει «είς τον αιώνα» (Λουκ. α' 33).
• Μέ τήν αυθεντία του εμπνευσμένου προφήτη ο Πέτρος απευθύνεται σ' ολόκληρο τον
οίκο Ισραήλ. «Ασφαλώς oύν γινωσκέτω πάς οίκος Ισραήλ ότι και Κύριον και Χριστόν αυτόν

[52]
ο Θεός εποίησε, τούτον τον Ιησούν δν υμείς εσταυρώσατε» (στ. 36). «Πας οίκος» είναι
παραδοσιακή προσφώνησις και δηλώνει το σύνολο των Ισραηλιτών ως μιάς οικογενείας, που
ομολογούν και λατρεύουν τον ένα Θεό. Ο Πέτρος προκαλεί για μια ακόμα φορά τους
ακροατές του Ιουδαίους να βεβαιωθούν με απόλυτη σιγουριά («άσφαλώς»), ότι η επιφοίτησις
του Αγίου Πνεύματος και η αυτοψία των μαρτύρων οδηγούν στην αλήθεια: Τόν Ιησούν, που
εκείνοι σταύρωσαν, «Κύριον και Χριστόν αυτόν εποίησεν» (στ. 36). Τό «εποίησε» είναι
βιβλική φρασεολογία (Ψαλμ. β' 7. ρα' 1. ριζ' 16). Σημαίνει: Φανέρωσε τον Ιησού Κύριον και
Χριστόν στον κόσμο. Σωτήρα και Λυτρωτή.

[53]
 (Πράξ. β' 37-41) - Αποτέλεσμα κηρύγματος Πεντηκοστής
«37 ᾿Ακούσαντες δὲ κατενύγησαν τῇ καρδίᾳ, εἶπόν τε πρὸς τὸν Πέτρον καὶ τοὺς λοιποὺς
ἀποστόλους· τί ποιήσομεν, ἄνδρες ἀδελφοί; 38 Πέτρος δὲ ἔφη πρὸς αὐτούς· μετανοήσατε, καὶ
βαπτισθήτω ἕκαστος ὑμῶν ἐπὶ τῷ ὀνόματι ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, καὶ λήψεσθε
τὴν δωρεὰν τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος. 39 ὑμῖν γάρ ἐστιν ἡ ἐπαγγελία καὶ τοῖς τέκνοις ὑμῶν καὶ
πᾶσι τοῖς εἰς μακράν, ὅσους ἂν προσκαλέσηται Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν. 40 ἑτέροις τε λόγοις
πλείοσι διεμαρτύρετο καὶ παρεκάλει λέγων· σώθητε ἀπὸ τῆς γενεᾶς τῆς σκολιᾶς ταύτης. 41 οἱ
μὲν οὖν ἀσμένως ἀποδεξάμενοι τὸν λόγον αὐτοῦ ἐβαπτίσθησαν, καὶ προσετέθησαν τῇ ἡμέρᾳ
ἐκείνῃ ψυχαὶ ὡσεὶ τρισχίλιαι.».

Τι να κάνουμε; (στ. 37-38)

Ήρεμος, αλλά και δυνατός ήταν ο λόγος του Πέτρου. Με πραότητα και ψυχραιμία ήλεγξε
τούς Ιουδαίους γιά τη συμπεριφορά τους πρός τόν Κύριο. Δέν έξεστόμισε απειλές, κατάρες,
αναθέματα και άλλες βαριές εκφράσεις. Εν τούτοις όμως κατώρθωσε να φέρη τους ακροατές
του σε συναίσθηση της ενοχής τους και της σοβαρότητας της καταστάσεώς τους. Αυτό
δείχνουν όσα σημειώνει εν συνεχεία ο Λουκάς για τα αποτελέσματα του πρώτου εκείνου
κηρύγματος: «Ακούσαντες δε κατενύγησαν τη καρδία, είπόν τε προς τον Πέτρον και τους
λοιπούς αποστόλους: Τί ποιήσομεν, άνδρες αδελφοί: Πέτρος δε έφη προς αυτούς:
Μετανοήσατε, και βαπτισθήτω έκαστος ύμών επί τω ονόματι Ιησού Χριστού εις άφεσιν
αμαρτιών, και λήψεσθε την δωρεάν του Αγίου Πνεύματος» (στ. 37-38). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Όταν δε άκουσαν, η καρδιά τους ήλθε σε κατάνυξι, και είπαν προς τον Πέτρο
και τους λοιπούς αποστόλους: “Τί να κάνουμε, αδελφοί;”. Και ο Πέτρος τους είπε:
“Μετανοήσατε, και να βαπτισθή καθένας σας στο όνομα του Ιησού Χριστού (πιστεύοντας
δηλαδή στον Ιησού Χριστό), για να συγχωρηθούν οι αμαρτίες, και θα λάβετε τη δωρεά του
Αγίου Πνεύματος».
• Με το κήρυγμα του Πέτρου οι χιλιάδες των ακροατών αντελήφθησαν, ότι έφεραν άμεση
ευθύνη για τη σταύρωσι του Ιησού. Αυτό σημαίνει το «κατενύγησαν» (στ. 37) (εκ των άπαξ
λεγομένων).
• Το Πνεύμα το Αγιο, που φώτισε και μετέβαλε τούς αποστόλους, ενήργησε και στους
ακροατές της Πεντηκοστής μιά θαυμαστή μεταβολή. Αυτοί, πού προ ολίγου ειρωνεύονταν
τους αποστόλους, τώρα τούς ονομάζουν αδελφούς. Η μεταβολή των ενόχων εδώ μοιάζει με
τη μεταβολή των ενόχων της Μεγάλης Παρασκευής.
Οι όχλοι εκείνοι, οι συσταυρωτές του Ιησού, «έπί τήν θεωρίαν ταύτην, θεωρούντες τα
γενόμενα, τύπτοντες εαυτών τα στήθη υπέστρεφον» (Λουκ. κδ' 48). Όταν είδαν τα
καταπληκτικά σημεία της Μεγ. Παρασκευής, μετανόησαν. Αυτοί εδώ είδαν τα γεγονότα της
Πεντηκοστής, και ιδίως τη μεταβολή των αποστόλων και το πολύγλωσσο κήρυγμά τους, και
παρουσιάζουν θαυμαστή μεταστροφή. Αναγνωρίζουν ότι είναι επείγουσα ανάγκη να
ενεργήσουν αμέσως, για να επανορθώσουν το έγκλημα που είχαν διαπράξει και να
αποφύγουν την επικείμενη τιμωρία.
Ζητούν οδηγίες για το τι πρέπει να πράξουν: «Τί ποιήσομεν, άνδρες αδελφοί;» (στ. 37). Τι
να κάνουμε; Το ερώτημα στούς αποστόλους της Πεντηκοστής θυμίζει το ερώτημα στόν

[54]
απόστολο του Ιορδάνου, στο Ιωάννη το Βαπτιστή: «Και επηρώτων αυτόν οι όχλοι λέγοντες·
Τί ούν ποιήσομεν;» (Λουκ. γ' 10. 12. 14).
• Στο «Τί ποιήσομεν;» ο Πέτρος απαντά: Ολοκληρωτική μετάνοια, βάπτισμα στο όνομα
του Ιησού Χριστού, που συνεπάγεται την άφεσι των αμαρτιών και τη δωρεά του Πνεύματος.
Η μετάνοια δέν είναι μόνο πράξις ριζικής αλλαγής, αλλά συνάμα είναι και αποδοχή της νέας
πίστεως, επιστροφή στόν ζώντα Θεό.
• Σημαντικότερη είναι η πληροφορία, ότι η λήψις του Πνεύματος είναι συνέπεια του
βαπτίσματος. Ήδη ο Βαπτιστής είχε προαναγγείλει το νέο βάπτισμα (Λουκ. γ' 16).
Θεός όλων (στ. 39)
Απευθύνεται ο Πέτρος με κάποια στοργή, σάν να θέλω να απαλλάξη τη συνείδηση των
ακροατών και πρώην ενόχων από τις τύψεις. Ο Θεός αποδέχεται τους Ιουδαίους, που
μετανοούν. Αποδέχεται όμως και άλλους, και «εθνικούς», πού δέχονται την κλήσι. Δέχεται
τούς «εγγύς», δέχεται και τους «μακράν». Ο Θεός παύει να είναι πλέον αποκλειστικά θεός
μόνο των Ισραηλιτών. Είναι Θεός όλων, όσων βεβαίως πιστεύουν σ' Αυτόν. “Όλοι οι
καλεσμένοι και πιστεύσαντες από όλα τα έθνη αποτελούν πλέον το νέο λαό του Θεού, το λαό
της χάριτος. Για όλους δόθηκε η υπόσχεσις της δωρεάς του Αγίου Πνεύματος. «Υμίν γάρ
έστιν ή επαγγελία και τοίς τέκνοις υμών και πάσι τοις εις μακράν, όσους αν προσκαλέσηται
Κύριος ο Θεός ημών» (στ. 39). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Διότι για σας είναι εκείνο
που υποσχέθηκε ο Θεός, και για τα παιδιά σας, και για όλους εκείνους που βρίσκονται μακριά
(τους εθνικούς δηλαδή), όσους θα προσκαλέση ο Κύριος ο Θεός μας”».
Όσοι επικαλούνται το όνομα του Κυρίου έχουν κληθή γιά τη σωτηρία. Κλησις του Κυρίου
και επίκλησις του όνοματός του είναι μία και η αυτή πράξις. Η κλησις ενεργοποιείται με την
επίκλησι. Η κλήσης είναι του Θεού. Η επίκλησις είναι του ανθρώπου. Ο Θεός κτυπά την
πόρτα, αλλά πρέπει να μη μείνη κουφός ο άνθρωπος. «Εάν τις ανοίξη την θύραν...» (Αποκ.
γ' 20έξ.).
• Όλο το κήρυγμα του Πέτρου είναι ένα επίμονο και δυνατό χτύπημα της πόρτας της
καρδιάς από το Πνεύμα το Άγιον. Και τότε και αργότερα αρκετοί έσπευσαν να ανοίξουν την
πόρτα. Και πίστευσαν. Δέχτηκαν ένοικο της ψυχής τους τόν Χριστό ως Σωτήρα.
Τρείς χιλιάδες ψυχές (στ. 40-41)
Τό ένα θαύμα διαδέχεται το άλλο.
• Τήν ακρόαση του λόγου σ' όλες τις γλώσσες την διαδέχεται ο θαυμασμός.
• Τόν θαυμασμό τον διαδέχεται η έκστασις.
• Τήν έκστασι την διαδέχεται η ευχαρίστησις.
• Την ευχαρίστησι την διαδέχεται η μετάνοια.
• Τη μετάνοια την διαδέχεται η πίστις.
• Τήν πίστι την διαδέχεται το βάπτισμα.
• Το βάπτισμα το διαδέχεται η κοινωνία των προσώπων.

[55]
 • Την κοινωνία των προσώπων την διαδέχεται η αγάπη και η κοινοκτημοσύνη. «Έτέροις
τε λόγοις πλείοσι διεμαρτύρετο και παρεκάλει λέγων: Σώθητε από της γενεάς της σκολιάς
ταύτης! Οι μεν ούν ασμένως αποδεξάμενοι τον λόγον αυτού εβαπτίσθησαν, και
προσετέθησαν τη ημέρα εκείνη ψυχαί ωσεί τρισχίλιαι» (στ. 40-41). 'Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Και με πολλά άλλα λόγια κήρυττε εντόνως, και προέτρεπε λέγοντας:
“Σωθήτε απ' αυτή τη γενεά τη διεστραμμένη!”. Αυτοί δε ευχαρίστως αποδέχθηκαν το λόγο
του Πέτρου και βαπτίσθηκαν, και προστέθηκαν (στους πιστούς, στην Εκκλησία) την ημέρα
εκείνη περίπου τρεις χιλιάδες πρόσωπα».
• Το «διεμαρτύρετο» (στ. 40) τονίζει την αληθινότητα του κηρύγματος του Πέτρου και
αιτιολογεί την κλήσι γιά τή σωτηρία.
• Το «παρεκάλει» (στ. 40) είναι η αδιάκοπη έκκλησις, ή έντονη προτροπή και
προειδοποίησις.
• Το «γενεά σκολιά» (στ. 40), φράσεις της Παλαιάς Διαθήκης (Δευτερ. λβ' 5. Ψαλμ. 77,8)
υπονοεί οπωσδήποτε τούς Ιουδαίους, που αρνούνται τη μετάνοια και το βάπτισμα, διότι
ακριβώς είναι διεφθαρμένοι.
• Η κλήσης για σωτηρία διατυπώνεται σε τύπο προσταγής: «Σώθητε» (στ. 40)! Είναι
πρόσκλησις και ταυτόχρονα επαγγελία και απαιτεί ελεύθερη απόφασι διαχωρισμού από την
πονηρά γενεά και αποδοχή του Χριστού (ίδε και Β' Κορ. στ' 14-18).
• Στό στ. 41 περιγράφει περιληπτικά ο Λουκάς το αποτέλεσμα της ομιλίας του Πέτρου. Οι
ακροατές αποδέχτηκαν το λόγο. Τό «αποδέχεσθαι» (στ. 41) χρησιμοποιεί μόνο ο Λουκάς
στην Καινή Διαθήκη, για να δηλώση την ελεύθερη αποδοχή του κηρύγματος. Η αποδοχή του
ευαγγελίου πιστοποιήθηκε με την πράξη του βαπτίσματος. Δέν έχει σημασία γιά τό Λουκά
το πώς έγινε το βάπτισμα του πλήθους των τριών χιλιάδων. Όπωσδήποτε ομαδικά. Πάντως
πρόκειται για βάπτισμα εν Πνεύματι.
• Το ένα θαύμα διαδέχεται το άλλο.
Το πρωί της ημέρας εκείνης οι μαθητές του Κυρίου μόλις ξεπερνούσαν την εκατοντάδα.
Το βράδυ ανέρχονται περίπου σε τρεις χιλιάδες! Και σε λίγες ημέρες θα ξεπεράσουν τις
πέντε χιλιάδες!
Φαίνεται η μεγάλη απήχησις, που είχε στο πλήθος ή όμιλία του Πέτρου, ο πρώτος
ευαγγελισμός και η πρώτη Εκκλησία με οικουμενική σύνθεσι. Αρχίζει πλέον ν' αυξάνεται
εντυπωσιακά και να μπαίνη επιβλητικά στην ιστορία.
• Οι πρώτοι εκείνοι ακροατές δέχθηκαν το λόγο «ασμένως» (στ. 41), δηλαδή, με προθυμία,
με καλή διάθεση, με χαρά. Δέν εξέφρασαν δισταγμούς και αμφιβολίες. Υποτάχθηκαν χωρίς
αντίρρηση σε όσα ο λόγος του Θεού τούς παρήγγειλε.
• Οι ακροατές εκείνοι έδειξαν κι ένα άλλο πρόσωπο: Διάθεσι εφαρμογής του θείου λόγου.
Μόλις άκουσαν το λόγο του Πέτρου, ήρθε αμέσως στα χείλη τους το ερώτημα:
-«Τί ποιήσομεν;».

[56]
 Έτσι πρέπει να σκεπτόμαστε κι εμείς, όταν ακούμε τον λόγο του Θεού. Ύστερα από ένα
κήρυγμα, δεν φεύγουμε ψυχροί και αδιάφοροι. Αναπηδά επιτακτικό το ερώτημα:
-Και τώρα τι κάνουμε; Θα μείνουμε όπως ήρθαμε; Δέν θα αλλάξουμε; Πώς θα
εφαρμόσουμε το λόγο;
«Ου γάρ οι ακροαταί του νόμου δίκαιοι παρά τω Θεώ, αλλ' οι ποιηταί του νόμου
δικαιωθήσονται» (Ρωμ. β' 13. ιδέ και Ιακ. α' 22).

[57]
 (Πράξ. β' 42-47) - Η πρώτη χριστιανική κοινότητα
«42 ῏Ησαν δὲ προσκαρτεροῦντες τῇ διδαχῇ τῶν ἀποστόλων καὶ τῇ κοινωνίᾳ καὶ τῇ κλάσει
τοῦ ἄρτου καὶ ταῖς προσευχαῖς. 43 ᾿Εγένετο δὲ πάσῃ ψυχῇ φόβος, πολλά τε τέρατα καὶ σημεῖα
διὰ τῶν ἀποστόλων ἐγίνετο. 44 πάντες δὲ οἱ πιστεύοντες ἦσαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ καὶ εἶχον ἅπαντα
κοινά, 45 καὶ τὰ κτήματα καὶ τὰς ὑπάρξεις ἐπίπρασκον καὶ διεμέριζον αὐτὰ πᾶσι καθότι ἄν τις
χρείαν εἶχε· 46 καθ᾿ ἡμέραν τε προσκαρτεροῦντες ὁμοθυμαδὸν ἐν τῷ ἱερῷ, κλῶντές τε κατ᾿
οἶκον ἄρτον, μετελάμβανον τροφῆς ἐν ἀγαλλιάσει καὶ ἀφελότητι καρδίας, 47 αἰνοῦντες τὸν
Θεὸν καὶ ἔχοντες χάριν πρὸς ὅλον τὸν λαόν. ὁ δὲ Κύριος προσετίθει τοὺς σῳζομένους καθ᾿
ἡμέραν τῇ ἐκκλησίᾳ.».

Τέσσερις διακαείς επιθυμίες (στ. 42-43)

Με τέσσερα πνευματικά έργα εστιαζόταν η προσοχή και η λαχτάρα των πρώτων
χριστιανών. Σ' αυτά ήσαν απόλυτα προσηλωμένοι. Η λαχτάρα τους χαρακτηρίζεται στο
βιβλίο των Πράξεων ως «προσκαρτέρησις» (στ. 42).
• Το πρώτο ήταν η «διδαχή» των αποστόλων, το κήρυγμα της Εκκλησίας. Ως διδαχή
θεωρούμε κυρίως το αποστολικό κήρυγμα, με προοπτική τη λύτρωσι.
• Το δεύτερο ήταν η «κοινωνία». Επιζητούσαν μέσα στη σύναξι και επετύγχαναν όχι
απλώς την επικοινωνία, αλλά την εν αγάπη ενότητα.
• Το τρίτο ήταν «ή κλάσις του άρτου», δηλαδή, το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας.
Μετελάμβαναν συνεχώς το Σώμα και το Αίμα του Χριστού.
• Το τέταρτο ήταν «η προσευχή». «Ησαν δε προσκαρτερούντες τη διδαχή των αποστόλων
και τη κοινωνία και τη κλάσει του άρτου και ταϊς προσευχαις. Εγένετο δε πάση ψυχή φόβος,
πολλά τα τέρατα και σημεία διά των αποστόλων εγίνετο» (στ. 42-43). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Επιδίδονταν δε (οι πιστοί) με ζήλο στην παρακολούθηση της διδασκαλίας
των αποστόλων, και στην άσκησι φιλανθρωπίας και ελεημοσύνης, και στη συμμετοχή στη
θεία Ευχαριστία, και στις προσευχές. Και δέος κατέλαβε κάθε ψυχή, και πολλά καταπληκτικά
θαύματα και σημεία γίνονταν μέσω των αποστόλων».
Επεδίωκαν να επικοινωνούν συνά μεταξύ τους όχι απλώς γιά να έχουν ευχάριστη
συντροφιά, αλλά και γιά νά δημιουργούν σχέσεις αγνές, πού να τις διέπη η αγάπη, γιά νά
συζητούν θέματα πνευματικού καταρτισμού, γιά νά άλληλοβοηθούνται στις υλικές και
πνευματικές ανάγκες.
• Στην ενότητα του σώματος των πιστών ο Λουκάς παρουσιάζει τον ιδιαίτερο τρόπο
σκέψεως καί ζωής της πρώτης Εκκλησίας, τη δική της χαρακτηριστική φυσιογνωμία, πού την
διαφοροποιεί από την Ιουδαϊκή κοινότητα. «Ησαν προσκαρτερούντες» (στ. 42). Υπονοεί
μόνιμη και ζωηρή κατάστασι. Εκφράζει την προσήλωση σε ένα τρόπο ζωής της πρώτης
Εκκλησίας. Δεν έχουμε ατομική, αλλά συλλογική πράξι.
• Η κοινωνία δεν είναι έκφρασις απλής φιλανθρωπίας, αλλ' είναι εσώτατη συνείδησις της
φιλαδελφίας και τέλειας αμοιβαιότητας στα πνευματικά και υλικά αγαθά.

[58]
 • Μέ τήν «κλάσι του άρτου» ο Λουκάς δέν εννοεί απλά τη συνηθισμένη εναρκτήρια πράξι
στο γεύμα της ιουδαϊκής οικογένειας, αλλ' ολόκληρο το δείπνο. Με την πράξη αυτή η πρώτη
Εκκλησία συνέχιζε το τελευταίο Δείπνο του Κυρίου μέ τούς μαθητές Του (Λουκ. κβ' 19), το
οποίο ήταν κοινωνία του Σώματος και του Αίματος (Α' Κορ. ι' 16).
• Οι προσευχές, που εκφωνούσαν οι πρώτοι χριστιανοί ήσαν οπωσδήποτε τμήματα από
τούς ψαλμούς. Ό δέ Κύριος είχε παραδώσει στους μαθητές Του και τον τύπο της προσευχής,
(«Πάτερ ημών»). Υπήρχαν δέ και ελεύθερες, χαρισματικές προσευχές (Α' Κορ. ιδ' 15. Κολοσ.
γ' 16. Έφεσ. ε' 19).
Μετά τη γενική πληροφόρηση περιγράφει ο Λουκάς την εντύπωση που προκαλούσε το
έργο των αποστόλων. Η φράσις «έγένετο φόβος» (στ. 43) χρησιμοποιείται συχνά από το
Λουκά για να δηλώση τον τρόμο, το δέος και την έκπληξι, που δημιουργεί ένα θαυμαστό
γεγονός, που αποκαλύπτει τη θεϊκή δύναμη και παρουσία. Τά «τέρατα» και τα «σημεία»
συνοδεύουν το κήρυγμα και επιβεβαιώνουν την αλήθεια του ευαγγελίου, καθώς και την
ειδική εξουσία των αποστόλων, όπως είχε υποσχεθή ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός (Μάρκ. ιστ'
17-20). Ιδίως αποδεικνύουν τη δύναμι του πνεύματος της Πεντηκοστής.
Όλα κοινά (στ. 44-45)
Η μεγάλη και τελεία αγάπη, που έτρεφαν οι πρώτοι χριστιανοί μεταξύ τους, η εν Χριστώ
αγάπη, τούς έκαναν να θεωρούν τα πράγματά τους όχι δικά τους ο καθένας, αλλά κοινά. Και
προχωρούσαν ακόμα περισσότερο. Πουλούσαν τα κτήματα τους και τις περιουσίες τους, και
τα χρήματα που συνέλεγαν τα μοίραζαν σε όλους, ανάλογα με τις ανάγκες τους.
Πρωτοφανές θαύμα. Αληθινή ισότητα. Πραγματική κοινοκτημοσύνη. Θαύμα εκούσιας
προσφοράς. Όταν με τη βία κοινωνικά συστήματα θέλουν να επιβάλουν την ισότητα και την
κοινοκτημοσύνη, εφαρμόζουν κυρίως ως σύνθημα:
-Το δικό σου, δικό μου!
Στην κοινωνία της αγάπης, που λέγεται πρώτη Εκκλησία το σύνθημα είναι αντίστροφο:
-Το δικό μου, δικό σου! «Πάντες δε οι πιστεύοντες ήσαν επί το αυτό και είχον άπαντα
κοινά, και τα κτήματα και τας υπάρξεις επίπρασκον και διεμέριζον αυτά πάσι καθότι, αν τις
χρείαν είχε» (στ. 44-45). 'Απόδοσις στην απλοελληνικής «Όλοι δε οι πιστοί ήσαν ενωμένοι
διά του αυτού φρονήματος και σκοπού, και είχαν τα πάντα κοινά. Ακόμη και τα κτήματα και
τις περιουσίες τους πουλούσαν και τα μοίραζαν σε όλους αναλόγως με την ανάγκη καθενός».
• Μετά την Πεντηκοστή εγκαινιάζεται μία νέα πολιτεία. Είναι η λάμπουσα κοινωνία. Είναι
η κοινωνία αγγελοποιημένων ανθρώπων. Λέει χαρακτηριστικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Οι
απόστολοι αγγέλων ημίν εισηγήσαντο πολιτείαν. Ουκ εισηγήσαντο δε μόνον, αλλά και
κατώρθωσαν. Δήλον, ότι πάντα η χάρις ή του Χριστού πανταχού λάμπουσα» (Ε.Π.Ε. 19,250).
Μετάφρασις: Οι απόστολοι εισήγαγαν αγγελική πολιτεία. Όχι απλώς την εισήγαγαν, αλλά
και την κατώρθωσαν. Είναι φανερό, ότι παντού η χάρις του Θεού λάμπει.
• Στούς στίχους 44-45 ο Λουκάς επεξηγεί τη μορφή της κοινωνίας. Όλοι οι πιστοί ήσαν
«επί τό αυτό» (στ. 44). Δεν σημαίνει, ότι όλοι ζούσαν μόνιμα κάτω από μία στέγη, αλλά
σημαίνει, ότι είχαν ένα κοινό τόπο συνάξεως, στον οποίον τελούσαν την Ευχαριστία,
άκουγαν το κήρυγμα και ασκούσαν την κοινωνία.

[59]
 • Η λέξις «ομοθυμαδόν» τείνει να γίνη τεχνικός όρος των λατρευτικών συνάξεων.
• Γιά τό «κοινά» (44): “Ο κάθε ιδιοκτήτης δεν θεωρούσε αποκλειστικά δική του την
περιουσία του, αλλά την διέθετε εκούσια στούς ενδεείς, ώστε να μη στερηται κανένα μέλος
της κοινότητας τα χρειώδη. Η κοινωνία αυτή εκφράζει το πνεύμα του Ιησού σχετικά με την
ελεύθερη συμμετοχή στις ανάγκες των πενομένων.
• Ερμηνευτές υποστηρίζουν, ότι δεν πρόκειται περί κοινοκτημοσύνης, όπως συνήθως
εκλαμβάνεται, διότι η πώλησις ήταν ελεύθερη και δεν επεκτεινόταν σε όλα τα αγαθά.
Επρόκειτο μάλλον γιά είδος κοινού ταμείου, που έτροφοδοτείτο από κατά βούλησιν
εισφορών των πιστών. «Και τα κτήματα και τας υπάρξεις επίπρασκον και διεμέριζον αυτά
πάσι καθότι, άν τις χρείαν είχε» (στ. 44-45). Θα έλεγε κανείς, ότι δεν κατελύετο τελείως η
ιδιοκτησία, αλλά κατελύετο ή ιδιοτέλεια, ο ατομισμός, η φιλαργυρία, ο εγωισμός.
Αλλοι ερμηνευτές, μεταξύ των οποίων και ο ιερός Χρυσόστομος, υποστηρίζουν, ότι το
«ήσαν άπαντα κοινά» και το «ουδέ είς τι έλεγεν ίδιον είναι» φανερώνουν πρωτοφανές θαύμα,
που έλαμψε στην πρώτη κοινότητα κατά απόλυτο τρόπο. Δέν συνεχίσθη βέβαια το θαύμα
αυτό της κοινοκτημοσύνης, αλλ' εξακολουθεί να αποτελή υπόδειγμα γιά τη ζωή των πιστών
όλων των αιώνων και για την ενέργεια μικροτέρων θαυμάτων, όπως είναι η ελεημοσύνη και
η δικαιοσύνη.
Όμοθυμαδόν (στ. 46-47)
Απλότητα επικρατούσε στις σχέσεις εκείνων των χριστιανών. Ήσαν όλοι μαζί, μιά ψυχή
και μια καρδιά, αλλά και ένα... πορτοφόλι! Είχαν κοινά δείπνα, τις λεγόμενες «αγάπες» είχαν
την εκτίμηση όλων. «Καθ' ημέραν τε προσκαρτερούντες ομοθυμαδόν εν τω ιερώ, κλώντές τε
κατ' οίκον άρτον, μετελάμβανον τροφής εν αγαλλιάσει και αφελότητι καρδίας, αινούντες τον
Θεόν και έχοντες χάριν προς όλον τον λαόν. Ό δε Κύριος προσετίθει τους σωζομένους καθ'
ήμέραν τη Εκκλησία» (στ. 46-47). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και καθημερινώς
σύχναζαν με ακούραστο ζήλο και με ομοψυχία στο ναό, και τελούσαν τη θεία Ευχαριστία σε
σπίτια. Μεταλάμβαναν τροφή με αγαλλίασι και ειλικρίνεια ψυχής. Και δόξαζαν τον Θεό, και
απολάμβαναν εκτίμησι από όλο τον λαό. Ο δε Κύριος πρόσθετε καθημερινώς στην Εκκλησία
όσους ήταν για σωτηρία».
• Συμμετείχαν τα μέλη της πρώτης Εκκλησίας στις προσευχές, που γίνονταν στο ναό, ενώ
παράλληλα τελούσαν στα σπίτια τη θεία Ευχαριστία και εν συνεχεία έτρωγαν όλοι μαζί.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ούκ ήν το ψυχρόν ρημα το “εμόν” και το “σόν”. Διά τούτο
αγαλλίασις ήν επί της τραπέζης. Ουδείς ως εξ ιδίων εσθίων διέκειτο, ουδείς ώς εξ άλλοτρίων:
καίτοι δοκεί αίνιγμα είναι. Ούτε αλλότρια ενόμιζον είναι τα των αδελφών (δεσποτικά γάρ
ήν), ούτε ίδια, αλλά των αδελφών. Ούτε ο πένης ήσχύνετο, ούτε ο πλούσιος έτυφούτο. Τούτό
έστιν αγαλλίασις. Κάκείνος ως ευεργετούμενος διέκειτο, και ευ πάσχων μάλλον, και ούτοι
ως δοξαζόμενοι ταύτη, και πάνυ πρός αυτούς ήσαν συνδεδεμένοι» (Ε.Π.Ε. 15,208).
Μετάφρασις: Δέν υπήχε τότε ο ψυχρός λόγος «τό δικό μου» και «το δικό σου». Γι' αυτό
υπήρχε αγαλλίασις στην κοινή τράπεζα. Κανένας δεν συμπεριφερόταν σαν να έτρωγε δικά
του, ούτε σαν να έτρωγε ξένα. Φαίνεται παράδοξο αυτό. Δέν θεωρούσαν ξένα όσα ανήκαν
σε όλους τούς αδελφούς. Ούτε ο φτωχός αισθανόταν άσχημα, άλλ' ούτε και ο πλούσιος
έδειχνε αλαζονεία. Αυτό είναι κοινή χαρά. Και ο πλούσιος συμπεριφερόταν σάν νά έχη

[60]
ευεργετηθη και γι' αυτό ήταν πιο ευτυχισμένος. Και οι φτωχοί αισθάνονταν ως τιμώμενοι,
και ήσαν πολύ συνδεδεμένοι με όλους.
• Η δομή της προτάσεως «κλώντες... μετελάμβανον» (στ. 46) επιτρέπει την υπόθεση, ότι
πρώτα γινόταν η Ευχαριστία και ύστερα ακολουθούσαν τα κοινά δείπνα.
• «Αγαλλίασις» (στ. 46) είναι η γεύσις της χαράς από τη μετοχή στο μεσσιανικό Δείπνο
της Βασιλείας (Λουκ. ιδ' 15. Α' Πέτρ. δ' 13). Το «αφελότης καρδίας» (εκ των άπαξ
λεγομένων) σημαίνει την καθαρότητα και την απλότητα ως προυποθέσεις της τέλειας
αφιερώσεως στόν Θεό (Ματθ. στ' 22. Κολοσ. γ' 22. Έφεσ. στ' 5).
• Κάθε εκδήλωση της ζωής των πιστών την συνόδευαν ή θερμή δοξολογία πρός τόν Θεό.
Αποτέλεσμα δε της διαγωγής τους αυτής ήταν να απολαμβάνουν βαθειά εκτίμησι και
υπόληψι εκ μέρους όλου του λαού. «Αινούντες τον Θεόν και έχοντες χάριν προς όλον τον
λαόν» (στ. 47). Ή δοξολογία πρός τόν Θεό δέν περιωριζόταν μόνο στις λατρευτικές συνάξεις,
αλλά χαρακτήριζε την καθημερινή συμπεριφορά των χριστιανών.
• Οι Ιουδαίοι, πού δέν είχαν πιστέψει, βλέποντας τα θαυμάσια των αποστόλων,
αισθάνονταν ότι η δύναμις του Θεού συνώδευε τούς Χριστιανούς. Αυτό προξενούσε όχι μόνο
έκπληξι, αλλά και δέος. Έτσι αυτοί, πού πρίν από λίγο χλεύαζαν, τώρα έβλεπαν τούς πιστούς
με σεβασμό, και πολλοί ελκύονταν στην πίστι. «Ο δε Κύριος προσετίθει τους σωζομένους
καθ' ήμέραν τη Εκκλησία» (στ. 47). Αυξανόταν ο αριθμός των Χριστιανών. Η ιδεώδης ζωή
και διαγωγή των χριστιανών προσείλκυσε όλους τούς καλοπροαίρετους και αμερόληπτους,
οι οποίοι απορρίπτοντας τούς δισταγμούς, προσέρχονταν στην Εκκλησία. Ο Κύριος χάριζε
θαυμαστή αύξηση στην ποίμνη Του μέ «σωζομένους». Ο Ιησούς ο ίδιος προσκαλεί και καλεί
σε μετάνοια. Δωρίζει την πίστι. Σώζει και έτσι συνεχίζει ο ίδιος το λυτρωτικό Του έργο στην
πρώτη Εκκλησία.
• Αυτή είναι η εικόνα της Εκκλησίας, όπως την θέλει ο Κύριός της και όπως πραγματικά
φάνηκε στην πρώτη της εποχή. Πιστή στην κλήσι και αποστολή της.

[61]
 (Πράξ. γ' 1-10) - Θεραπεία χωλού
«1 Ἐπὶ τὸ αὐτὸ δὲ Πέτρος καὶ ᾿Ιωάννης ἀνέβαινον εἰς τὸ ἱερὸν ἐπὶ τὴν ὥραν τῆς προσευχῆς
τὴν ἐνάτην. 2 καί τις ἀνὴρ χωλὸς ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ ὑπάρχων ἐβαστάζετο, ὃν ἐτίθουν
καθ᾿ ἡμέραν πρὸς τὴν θύραν τοῦ ἱεροῦ τὴν λεγομένην ὡραίαν τοῦ αἰτεῖν ἐλεημοσύνην παρὰ
τῶν εἰσπορευομένων εἰς τὸ ἱερόν· 3 ὃς ἰδὼν Πέτρον καὶ ᾿Ιωάννην μέλλοντας εἰσιέναι εἰς τὸ
ἱερὸν ἠρώτα ἐλεημοσύνην. 4 ἀτενίσας δὲ Πέτρος εἰς αὐτὸν σὺν τῷ ᾿Ιωάννῃ εἶπε· βλέψον εἰς
ἡμᾶς. 5 ὁ δὲ ἐπεῖχεν αὐτοῖς προσδοκῶν τι παρ᾿ αὐτῶν λαβεῖν. 6 εἶπε δὲ Πέτρος· ἀργύριον καὶ
χρυσίον οὐχ ὑπάρχει μοι· ὃ δὲ ἔχω τοῦτό σοι δίδωμι· ἐν τῷ ὀνόματι ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ τοῦ
Ναζωραίου ἔγειρε καὶ περιπάτει. 7 καὶ πιάσας αὐτὸν τῆς δεξιᾶς χειρὸς ἤγειρε· παραχρῆμα δὲ
ἐστερεώθησαν αὐτοῦ αἱ βάσεις καὶ τὰ σφυρά, 8 καὶ ἐξαλλόμενος ἔστη καὶ περιεπάτει, καὶ
εἰσῆλθε σὺν αὐτοῖς εἰς τὸ ἱερὸν περιπατῶν καὶ ἁλλόμενος καὶ αἰνῶν τὸν Θεόν. 9 καὶ εἶδεν
αὐτὸν πᾶς ὁ λαὸς περιπατοῦντα καὶ αἰνοῦντα τὸν Θεόν· 10 ἐπεγίνωσκόν τε αὐτὸν ὅτι οὗτος ἦν
ὁ πρὸς τὴν ἐλεημοσύνην καθήμενος ἐπὶ τῇ ὡραίᾳ πύλῃ τοῦ ἱεροῦ, καὶ ἐπλήσθησαν θάμβους
καὶ ἐκστάσεως ἐπὶ τῷ συμβεβηκότι αὐτῷ.».
Επαιτούσε ελεημοσύνη (στ. 1-3)
Το γ' κεφάλαιο των Πράξεων αρχίζει με τη θεραπεία ενός χωλού (κουτσού) από τον
απόστολο Πέτρο. Ο Κύριος είχε δώσει στους Αποστόλους τη δύναμη να θεραπεύουν
ασθενείς και είχε προείπει, ότι θα τελούσαν θαύματα. Και σημείωσε προηγουμένως ο
Λουκάς: «Πολλά τέρατα και σημεία διά των αποστόλων εγίνετο» (β' 43). Η θεραπεία του
χωλου έκανε μεγάλη εντύπωσι και έγινε αφορμή μεγαλύτερης διαδόσεως του Ευαγγελίου.
«Έπί το αυτό δε Πέτρος και Ιωάννης ανέβαινον εις το ιερόν επί την ώραν της προσευχής την
ενάτην. Και τις ανήρ χωλός εκ κοιλίας μητρός αυτού υπάρχων εβαστάζετο, όν ετίθουν καθ'
ήμέραν προς την θύραν του ιερού την λεγομένην Ωραίαν του αιτεϊν ελεημοσύνην παρά των
εισπορευομένων εις το ιερόν δς ιδών Πέτρος και Ιωάννην μέλλοντας εισιέναι εις το ιερόν
ήρώτα ελεημοσύνην» (στ. 1-3). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Μαζί δε ο Πέτρος και ο
Ιωάννης ανέβαιναν στο ναό κατά την ώρα της προσευχής την τρίτη απογευματινή. Κάποιος
δε άνθρωπος, που ήταν κουτσός εκ γενετής, μεταφερόταν βασταζόμενος, τον οποίον έθεταν
καθημερινώς κοντά στη θύρα του ιερού περιβόλου του ναού, τη λεγομένη Ώραία, για να
ζητάη ελεημοσύνη απ' αυτούς, που έμπαιναν στον ιερό περίβολο του ναού. Αυτός, όταν είδε
τον Πέτρο και τον Ιωάννη, που θα έμπαιναν στον ιερό περίβολο του ναού, ζητούσε να λάβη
ελεημοσύνη».
Οι απόστολοι και οι πρώτοι χριστιανοί δεν είχαν παύσει να συχνάζουν στο ναό του
Σολομώντος κατά τις ώρες της προσευχής. Και η ενάτη (3 μ.μ.) ήταν η ώρα της κυριώτερης
προσευχής. Και πλήθος Ιουδαίων συγκεντρώνονταν μέσα και έξω. Οι απόστολοι πήγαιναν
την ώρα αυτή στο ναό, για να προσευχηθούν, αλλά και για να κηρύξουν. «Επί το αυτό δε
Πέτρος και Ιωάννης ανέβαινον εις το ιερόν επί την ώραν της προσευχής την ενάτην» (στ. 1).
• Το τμήμα γ' 1-26 περιέχει δύο ενότητες: Τή θεραπεία του χωλού από τους δύο
αποστόλους στο ναό του Σολομώντος (στ. 1-10) και την ομιλία του Πέτρου μπροστά στους
θεατές του θαύματος (στ. 11-26). Πρόκειται για το θέλημα του Ιησού, που «απέστειλε αυτούς

[62]
κηρύσσειν την βασιλείας του Θεού και ιάσθαι τούς ασθενείς» (Λουκ. Θ' 2). Το θαύμα δίνει
αφορμή για το κήρυγμα, το οποίο στην ουσία ερμηνεύει το θαύμα.
• Στο ναό έγινε και το θαύμα, που περιγράφει ο Λουκάς και που έγινε αφορμή για μεγάλη
αναταραχή των Ιουδαίων, αλλά και μαγνήτης για να ελκυσθούν και άλλες χιλιάδες λαού στην
πίστι. Πρόκειται για το θαύμα του χωλού. 'Ηταν χωλός εκ γενετής, πού δέν είχε περπατήσει
και ήταν άνω των σαράντα ετών, όπως σημειώνει παρακάτω ο Λουκάς. «Και τις ανηρ χωλός
εκ κοιλίας μητρός αυτού υπάρχων έβαστάζετο, όν ετίθουν καθ' ημέραν προς την θύραν του
ιερού την λεγομένην Ωραίαν του αιτείν ελεημοσύνην παρά των εισπορευομένων εις το ιερόν
ος ιδών Πέτρον και Ιωάννην μέλλοντας εισιέναι εις το ιερόν ήρώτα ελεημοσύνην» (2-3).
• Οι απόστολοι μπήκαν από την πύλη, που την ονομάζει “Ωραία” ο Λουκάς. Απ' αυτήν
περνούσαν συνήθως οι προσκυνητές και οι επισκέπτες και εκεί βρίσκονταν επαίτες
περιμένοντας ελεημοσύνη. Η ελεημοσύνη, που συνδέεται με το ναό, ήταν γιά τούς Ιουδαίους
θεάρεστη και αξιόμισθη πράξις, όπως και η προσευχή. Οι απόστολοι ανεβαίνουν γιά να
μπουν στο «ιερό». Έτσι χαρακτηρίζεται ολόκληρο το κτηριακό συγκρότημα του ναού, ενώ
ναός ονομάζεται το κυρίως οικοδόμημα με τη στοά, το άγιο και τα άγια των αγίων.
Προσδοκούσε βοήθεια (στ. 4-5)
Οι απόστολοι Πέτρος και Ιωάννης με σπλαχνικότητα είδαν τόν κουτσό. Εκείνος όμως
κοιτούσε τα χέρια των αποστόλων, όχι το πρόσωπό τους. Πρόσεχε άν από τα θηλάκιά τους
θα βγάλουν κάποιο νόμισμα να του δώσουν. Μά οι 'Απόστολοι είχαν κάτι πολυτιμότερο να
του προσφέρουν. Γι' αυτό και τον προσκαλούν να τους προσέξη.
Πάνω από τα χρήματα είναι η σωματική υγεία.
Και πάνω από τη σωματική υγεία είναι η ψυχική υγεία, η σωτηρία εν Χριστώ Ιησού.
«Ατενίσας δε Πέτρος εις αυτόν συν τω Ιωάννη είπε: Βλέψον εις ημάς. Ό δε επείχεν αυτούς
προσδοκών τι παρ' αυτών λαβείν» (στ. 4-5). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Πέτρος
προσήλωσε σ' αυτόν το βλέμμα του μαζί με τον Ιωάννη και είπε: “Κοίταξε σ' εμάς”. Αυτός
δε τους κοίταζε με προσοχή, περιμένοντας να λάβη κάτι απ' αυτούς».
• Την πρωτοβουλία παίρνει ο Πέτρος, ενώ ο Ιωάννης εμφανίζεται ως συνοδευτικό
πρόσωπο και ως μάρτυρας του γεγονότος. Ο Πέτρος ρίχνει επίμονα το βλέμμα του. Ή ματιά
προϋποθέτει ώρισμένη δύναμι εκ μέρους του βλέποντος. Ο Πέτρος απογοητεύει το χωλό στην
προσδοκία του. Δεν διαθέτει χρήματα, νομίσματα από άργυρο ή χρυσό. Έχει λάβει όμως από
τον Ιησού την ανώτερη και μόνιμη δωρεά και εξουσία.
Ο χωλός δέν είχε σκεφθή κάν, ότι μπορούσε να αποκτήση την υγεία του. Η προσδοκία του
δεν ήταν η θεραπεία του. Η προσδοκία του ήταν κάποιο, έστω μικρό, χρηματικό ποσό. Από
όλους αυτό προσδοκούσε. Άλλωστε ήταν το μοναδικό έσοδο γιά νά ζήση. Κάποτε μικρό
προσδοκούμε από τον Θεό του ελέους, και Εκείνος μάς δίνει κάτι πολύ ανώτερο και
αναγκαιότερο. «Υπερεκπερισσού» (Εφεσ. γ' 20), πολύ περισσότερα από όσα ζητάμε μας
χαρίζει. Κάτι τέτοιο συνέβη και στο χωλό, πού πρέπει να ήταν καλοπροαίρετος άνθρωπος.
Ζητεί μικρό, παίρνει μεγάλο (στ. 6)
Οι Απόστολοι ήσαν ακτήμονες. Στις περιοδείες τους δέν επετρέπετο να έχουν χρήματα.
Ηταν ρητή ή εντολή του Χριστού (Λουκ. θ' 3). Θαυμάζουμε δέ τήν αφιλαργυρία του Πέτρου

[63]
και των λοιπών αποστόλων. Περιουσίες ολόκληρες τούς εμπιστεύονταν, όπως σε άλλο
σημείο των Πράξεων θα δούμε. Και όμως δεν είχαν χρήματα γιά ελεημοσύνη. Αυτό δεν
σημαίνει, ότι άφησαν αβοήθητο το χωλό. Δέν είχαν χρυσό. Είχαν Χριστό. Και στο όνομα του
Χριστού έκαναν θαύματα. Έδωσαν στο χωλό αυτό που είχαν: «Είπε δε Πέτρος: Αργύριον και
χρυσίον ούχ υπάρχει μοι. Ο δε έχω τούτο σοι δίδωμι Εν τω ονόματι Ιησού Χριστού του
Ναζωραίου έγειρε και περιπάτει» (στ. 6). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο δε Πέτρος είπε:
“Ασήμι και χρυσάφι δεν υπάρχει σ' εμένα. Αλλ' αυτό που έχω, σου το δίνω: Με τη δύναμη
του Ιησού Χριστού του Ναζωραίου σήκω και βάδιζε”».
• Ο Πέτρος είχε λάβει από το Χριστό την εξουσία της ίδιας της ζωής, της ανθρώπινης
υγείας. Η προσφορά γίνεται σέ τύπο προσταγής: Στο όνομα του χορηγού της ζωής, του Ιησού
Χριστού. Ο Πέτρος διατάσσει το χωλό να σηκωθή στα πόδια του και να περπατήση. «Εν τω
ονόματι Ιησού Χριστού του Ναζωραίου έγειρε και περιπάτει» (στ. 6).
• Όταν ο Χριστός θεραπεύη το χωλό (Λουκ. ε' 18), λέει: «Σοί λέγω», ενώ η Εκκλησία
επικαλείται και διαχειρίζεται «εν τω ονόματι του Ιησού Χριστού» την παραχωρημένη σ'
αυτήν δύναμι Του. Ο απόστολος Πέτρος είχε ακλόνητη πεποίθησι στόν Ιησού το Ναζωραίο
και με την προτροπή Του θέλει να κατευθύνη και το χωλό να εμπιστευθή τον εαυτό του στόν
Ιησού, για τον οποίον οπωσδήποτε είχε ακούσει. Προσθέτει ο Πέτρος και το «Ναζωραίου»,
γιατί ο χωλός θα είχε δει ανθρώπους να μιλάνε γι' αυτόν τον από Ναζαρέτ άνθρωπο, που δεν
ήταν όμως μόνο άνθρωπος, αλλ' ήταν ο παντοδύναμος Θεός. Ναζωραίος ως άνθρωπος,
Χριστός ως κύριος και παντοδύναμος.
Χοροπηδά μέσα στο ναό (στ. 7-8)
Συγχρόνως ο Πέτρος επιβεβαιώνει το λόγο του και με μια ενέργεια. Λόγος και πράξις είναι
ενιαίο δημιουργικό γεγονός. «Και πιάσας αυτόν της δεξιάς χειρός ήγειρε παραχρήμα δε
έστερεώθησαν αυτού αι βάσεις και τα σφυρά, και έξαλλόμενος έστη και περιεπάτει, και
εισήλθε συν αυτοίς είς το ιερόν περιπατών και άλλόμενος και αινών τόν Θεόν» (στ. 7-8).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και αφού τον έπιασε από το δεξί χέρι, τον σήκωσε. Και
αμέσως στερεώθηκαν τα πέλματα και οι αστράγαλοί του. Και πηδώντας στάθηκε όρθιος, και
περιπατούσε. Και μπήκε μαζί τους στον ιερό περίβολο του ναού περιπατώντας και πηδώντας
και δοξάζοντας τον Θεό».
• Η περιγραφή γίνεται με εντυπωσιακές λεπτομέρειες: «πιάσας», «ήγειρε», «παραχρήμα»,
«βάσις», «σφυρά». Με προοδευτική έμφασι (παράταξις επτά ρημάτων με τρείς μετοχές
ενεστώτος) περιγράφει ο Λουκάς στη συνέχεια την εμπειρία του θαύματος του χωλού
(«έξαλλόμενος», «έστη», «περιπατών», «αλλόμενος», «αινών»). Η επανάληψις της μετοχής
«αλλόμενος» υπενθυμίζει την επαγγελία του Ησαΐα (λε' 6): «Τότε αλείται ως έλαφος ο
χωλός». Βεβαιώνει έτσι την πλήρωση της εσχατολογικής επαγγελίας του Θεού μέσα στο
χώρο της Εκκλησίας.
Και μία παρατήρησις για το συγγραφέα των Πράξεων: Ο Λουκάς ως ιατρός χρησιμοποιεί
όρους για τα μέλη του σώματος του χωλού, που αποκαταστάθηκαν, όπως «αι βάσεις και τα
σφυρά» (στ. 7).
• Ο χωλός περπατά. Κι εμείς περπατάμε, αλλά δυστυχώς οι περισσότεροι δεν... πατάμε στό
Ναό! Δέν πορευόμαστε στη σύναξι της Εκκλησίας να ευχαριστήσουμε τον Θεό γιά τίς

[64]
ποικίλες ευεργεσίες, αλλά και για να απολαύσουμε από το ναό τίς ακόμα μεγαλύτερες
ευεργεσίες, όπως ή χάρις, η άφεσις των αμαρτιών μας, η μετοχή στη ζωή του Χριστού.
Εκείνος, μόλις περπάτησε, πήδηξε από τη χαρά του για να βεβαιωθούν οι δύσπιστοι, και τα
πρώτα βήματα που έκανε ήταν πρός το εσωτερικό του Ναού. «Έξαλλόμενος έστη και
περιεπάτει, και εισήλθε συν αυτοίς εις το ιερόν πε. ριπατών και άλλόμενος και αινών τόν
Θεόν» (στ. 8).
• Θέαμα άσχημο έξω από τους περισσοτέρους ναούς και σήμερα. Διάφοροι ζητιάνοι, άλλοι
έχοντας πραγματική ανάγκη, άλλοι υποκρινόμενοι, κάθονται στα σκαλοπάτια του ναού. Δέν
μπαίνουν μέσα. Και αν ακόμη η Εκκλησία φροντίση για τα οικονομικά τους, εκείνοι δεν
πρόκειται να περάσουν το κατώφλι του ναού. Τό ναό τον θέλουν γιά «ζητιανιά», αληθινή ή
έμπαικτική! Και από αυτούς χειρότεροι είναι οι άλλοι, πολυπληθέστεροι, εκείνοι που περνάνε
από το ναό, θα κάνουν το πολύ-πολύ ένα σημάδι, πού τό θεωρούν... σταυρό, αλλά μέσα στο
ναό δέν μπαίνουν. Ο χωλός το πρώτο του περπάτημα το έκανε μέσα στο ναό. Τη χαρά του
και την ευγνωμοσύνη του την εξέφρασε μέσα στο ναό.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Έμοι δοκεί και ίνα μή νομισθή τις υπόκρισις, διά τούτο
άλλεσθαι αυτόν τούτο γάρ λοιπόν ουκ ήν υποκρίσεως: εί γάρ μηδέ απλώς επιβήναι δυνατόν
ήν αυτό το πρότερον, και ταύτα του λιμού καταναγκάζοντος, (ού γάρ αν είλετο πρός τούς
βαστάζοντας διανέμεσθαι τα της ελημοσύνης, έαυτώ δυνάμενος αρκεϊν), πολλώ μάλλον τότε.
Πώς δέ καί υπεκρίνατο αν υπέρ των μή δεδωκότων ελεημοσύνης; Αλλ' ευχάριστος ήν ο ανήρ
και μετά την υγείαν. Εκατέρωθεν ούν πιστός δείκνυται, από τε της ευχαριστίας, από τε του
συμβεβηκότος» (Ε.Π.Ε. 15,230). Μετάφρασις: Εγώ νομίζω, ότι ο πρώην χωλός αναπηδούσε
και για να μη νομισθή ότι είναι κάτι το ψεύτικο. Αν ο χωλός δεν ήταν προηγουμένως δυνατόν
να περπατήση, και μάλιστα εξαναγκαζόμενος από την πείνα (διότι δεν θα προτιμούσε να
μοιράζεται τα της ελεημοσύνης με εκείνους πού τόν βάσταζαν, αν θα μπορούσε μόνος του
να κρατηθη), πολύ περισσότερο τότε. Πώς θα μπορούσε να υποκρίνεται (ότι είναι κουτσός)
σ' εκείνους μάλιστα που δεν του είχαν δώσει ελεημοσύνη (στούς δύο αποστόλους); Αλλ' ο
άνθρωπος αυτός ήταν χαρούμενος ύστερα από την αποκατάσταση της υγείας του. Και από
τα δύο, λοιπόν, αποδεικνύεται, ότι ήταν αξιόπιστος, και από την ευχαριστία και από το
περιστατικό που συνέβηκε.
Θάμβος και θαυμασμός (στ. 9-10)
Το θαύμα της θεραπείας του χωλού δέν έγινε σε κάποιον απόμερο τόπο, αλλά στο ναό και
σε ώρα προσευχής, μπροστά σε πλήθος λαού. Και ήταν φυσικό, ο λαός αυτός να εκδηλώση
το θαυμασμό του. Τήν έκπληξη του λαού περιγράφει ζωηρότατα ο ιερός Λουκάς: «Και είδεν
αυτόν πάς ο λαός περιπατούντα και αινούντα τον Θεόν: επεγίνωσκόν τε αυτόν ότι ούτος ήν
ο προς την ελεημοσύνην καθήμενος επί τη Ώραία πύλη του ιερού, και επλήσθησαν θάμβους
και έκστάσεως επί τω συμβεβηκότι αυτώ» (στ. 9-10). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και
τον είδε όλος ο λαός να περπατά και να δοξάζη τον Θεό. Και τον αναγνώριζαν, ότι αυτός
ήταν, που καθόταν πλησίον της Ωραίας πύλης του ιερού περιβόλου του ναού για ελεημοσύνη,
και έμειναν έκθαμβοι και εκστατικοί γι' αυτό που συνέβη σ' αυτόν».
• Ο λαός είχε κατά βάθος καλή διάθεση, γι' αυτό αναγνώριζε το θαύμα. Δέν
συμπεριφέρθηκε όπως άλλοτε οι Φαρισαίοι για τη θεραπεία του εκ γενετής τυφλού από τον

[65]
Κύριο. Εκεί υπήρχε ο φθόνος: εδώ ή αγαθή διάθεσις, που αναγνωρίζει το καλό από όπου κι
αν προέρχεται.
• «Επεγίνωσκόν τε αυτόν ότι ούτος ήν ο προς την ελεημοσύνην καθήμενος..» (στ. 10). Δέν
ήταν ο λαός εκείνος διεστραμμένοι και τυφλοί, όπως οι Φαρισαίοι, που όταν ο Κύριος
θεράπευσε τόν εκ γενετής τυφλό, ζητούσαν μέ κάθε μέσο να το διαψεύσουν και ρωτούσαν,
«είναι αυτός ή δέν είναι;». Ρωτούσαν τον ίδιον, ρωτούσαν τους γονείς του, ρωτούσαν και
ξαναρωτούσαν (Ιωάν. θ' 8 εξ.). Αμφισβητούσαν την ταυτότητα του εκ γενετής τυφλού, διότι
αμφισβητούσαν την ταυτότητα του Ιησού Χριστού.
Ο λαός, που σχετίζεται με το θαύμα του εκ γενετής χωλου δεν έχει ερωτηματικά περί του
προσώπου του χωλού. Έχει θαυμαστικά περί του ονόματος του Ιησού Χριστού.
«Έπλήσθησαν θάμβους και εκστάσεως επί τω συμβεβηκότι αυτώ» (στ. 10).

[66]
 (Πράξ. γ' 11-18) - Η πίστις στο Χριστό αιτία θεραπείας του
χωλού
«11 Κρατοῦντος δὲ τοῦ ἰαθέντος χωλοῦ τὸν Πέτρον καὶ ᾿Ιωάννην συνέδραμε πρὸς αὐτοὺς
πᾶς ὁ λαὸς ἐπὶ τῇ στοᾷ τῇ καλουμένῃ Σολομῶντος ἔκθαμβοι. 12 ᾿Ιδὼν δὲ Πέτρος ἀπεκρίνατο
πρὸς τὸν λαόν· ἄνδρες ᾿Ισραηλῖται, τί θαυμάζετε ἐπὶ τούτῳ, ἢ ἡμῖν τί ἀτενίζετε ὡς ἰδίᾳ
δυνάμει ἢ εὐσεβείᾳ πεποιηκόσι τοῦ περιπατεῖν αὐτόν; 13 ὁ Θεὸς ᾿Αβραὰμ καὶ ᾿Ισαὰκ καὶ
᾿Ιακώβ, ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν, ἐδόξασε τὸν παῖδα αὐτοῦ ᾿Ιησοῦν· ὃν ὑμεῖς μὲν
παρεδώκατε καὶ ἠρνήσασθε αὐτὸν κατὰ πρόσωπον Πιλάτου, κρίναντος ἐκείνου ἀπολύειν· 14
ὑμεῖς δὲ τὸν ἅγιον καὶ δίκαιον ἠρνήσασθε, καὶ ᾐτήσασθε ἄνδρα φονέα χαρισθῆναι ὑμῖν, 15
τὸν δὲ ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς ἀπεκτείνατε, ὃν ὁ Θεὸς ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν, οὗ ἡμεῖς μάρτυρές ἐσμεν.
16
καὶ ἐπὶ τῇ πίστει τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ τοῦτον, ὃν θεωρεῖτε καὶ οἴδατε, ἐστερέωσε τὸ ὄνομα
αὐτοῦ, καὶ ἡ πίστις ἡ δι᾿ αὐτοῦ ἔδωκεν αὐτῷ τὴν ὁλοκληρίαν ταύτην ἀπέναντι πάντων ὑμῶν.
17
καὶ νῦν, ἀδελφοί, οἶδα ὅτι κατὰ ἄγνοιαν ἐπράξατε, ὥσπερ καὶ οἱ ἄρχοντες ὑμῶν· 18 ὁ δὲ
Θεὸς ἃ προκατήγγειλε διὰ στόματος πάντων τῶν προφητῶν αὐτοῦ παθεῖν τὸν Χριστόν,
ἐπλήρωσεν οὕτω.».

Ο λαός συντρέχει (στ. 11-12)

Η φήμη του θαύματος διαδόθηκε γρήγορα, με αποτέλε σμα να συγκεντρωθή μεγάλο
πλήθος και να εκδηλώνη ακόμα μεγαλύτερο θαυμασμό. Ηταν άλλωστε πολύ γνωστός σε
όλους και πρώην χωλός. Το θαύμα και η συγκέντρωσης του πλήθους ήταν μια θαυμάσια
ευκαιρία, για να κηρύξουν τον Ιησού Χριστό οι απόστολοι.
Ο πρώην χωλός δέν ξεκολλούσε από τους δύο αποστόλους. Τούς κρατούσε σάν νά μήν
ήθελε να χάση τούς ευεργέτες του! Και φυσικά ο Πέτρος αποποιήθηκε την τιμή, ότι εκείνος
και ο Ιωάννης έκαναν το θαύμα. Και τη δύναμι του Αγίου Πνεύματος είχαν και την πίστι και
την ευσέβεια. Όμως το θαύμα το έκανε ο Χριστός.
Οι δύο απόστολοι ήσαν τα όργανα του Ιησού Χριστού γιά το θαύμα. «Κρατούντος δε του
ιαθέντος χωλού τον Πέτρον και Ιωάννην συνέδραμε προς αυτούς πάς ο λαός επί τη στοά τη
καλουμένη Σολομώντος έκθαμβοι. Ιδών δε Πέτρος απεκρίνατο προς τον λαόν: Ανδρες
Ισραηλίται, τί θαυμάζετε επί τούτω, ή ημίν τι ατενίζετε ως ιδία δυνάμει ή ευσεβεία
πεποιηκόσι του περιπατείν αυτόν;» (στ. 11-12). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ενώ δε ο
κουτσός, που θεραπεύτηκε, δεν ξεκολλούσε από τον Πέτρο και τον Ιωάννη, έτρεξε μαζί σ'
αυτούς όλος ο λαός στη στοά, που λεγόταν του Σολομώντος, γεμάτος θαυμασμό. Όταν δε ο
Πέτρος είδε (τη συρροή του πλήθους), είπε στον λαό: “Ισραηλίτες! Γιατί θαυμάζετε γι' αυτό;
Γιατί έχετε καρφωμένα τα μάτια σας σ' εμάς, σαν να έχουμε κάνει με δική μας δύναμι ή
ευσέβεια να περπατά και άνθρωπος αυτός;”».
• Τόν ένωσε με τον Ιησού. Τώρα ο πρώην χωλός, το θαύμα, δέν «ξεκολλάει» από τον
Πέτρο και τον Ιωάννη. «Κρατούντος δε του ιαθέντος χωλού τον Πέτρον και Ιωάννην
συνέδραμε προς αυτούς πάς ο λαός» (στ. 11). Τό κράτημα εδώ σημαίνει ακολουθία. Θα
μπορούσαμε συμβολικά να πούμε: Το μικρό παιδί, όταν κάνη τα πρώτα βήματά του,
κρατιέται από το χέρι του πατέρα ή της μητέρας. Έτσι ο ευγενής εκείνος άνθρωπος του Θεού,
στα πρώτα βήματά του τόσο της σωματικής του υπάρξεως, όσο και της πνευματικής του

[67]
πορείας, κρατάει καλά, δηλαδή, ακολουθεί σταθερά τούς δύο πνευματικούς του πατέρες, τον
Πέτρο και τον Ιωάννη. Ο χωλός ακολουθεί τους αποστόλους και ο λαός ακολουθεί το χωλό
που ακολουθεί τους αποστόλους. Είναι «έκθαμβοι». Επιθυμούν να δουν και να ακούσουν.
• Βλέποντας ο Πέτρος το συγκεντρωμένο πλήθος, βρίσκει ευκαιρία να ευαγγελισθή τόν
Ιησού. Όπως κατά την Πεντηκοστή, ύστερα από την τιμητική προσφώνηση του πλήθους
(«'Ανδρες Ισραηλίται») αρχίζει με τη διόρθωσι μιάς παρεξηγήσεως, που προφανώς
συμμερίζονταν οι ακροατές. Στην εισαγωγική ερώτησί του ο Πέτρος πρός τό πλήθος πού
βρίσκεται με έκπληξι μπροστά στο θαύμα και κοιτάζει τούς αποστόλους, ότι ήσαν φορείς
υπερφυσικών δυνάμεων, επισημαίνει την εσφαλμένη εντύπωσί τους.
• Ο λόγος του Πέτρου διαιρείται σε τρία μέρη:
α) Το θαύμα δεν έγινε με τη δύναμη των αποστόλων, αλλ' είναι έργο του Ιησού (γ' 12-16).
β) Οι Ιουδαίοι ενήργησαν κατά του Ιησού, μή νοήσαντες το σχέδιο του Θεού, κατά το
οποίο ο Μεσσίας έπρεπε να πάθη (γ' 17. 18).
γ) Η αγάπη του Πέτρου συνοψίζεται στην προτροπή για μετάνοια (γ' 19-26).
Αρχηγός της ζωής (στ. 13-15)
Το θαύμα στόν κουτσό λειτούργησε ως μαγνήτης να μαζευτη πλήθος λαού. Αλλ' αυτός ο
λαός ήταν ο ίδιος, πού παρέδωσε τον Ιησού στόν Πιλάτο, που ψήφισε υπέρ του εγκληματία
Βαρραβά, πού καταψήφισε τόν αναμάρτητο Χριστό.
Δέν χαρίζεται στο λαό ο Πέτρος. Δέν κολακεύει το λαό. Όπως και στην ομιλία του την
ημέρα της Πεντηκοστής, έτσι και τώρα θέλει πρώτα να οδηγήση το λαό σε μετάνοια για τη
Χριστοκτονία, και ύστερα να τον οδηγήση στην προσκύνησι του Ιησού.
Ο Ιησούς δέν είναι ο νεκρός, όπως νόμιζαν. Αναστήθηκε. Μάρτυρες της αναστάσεως είναι
οι μαθητές και απόστολοι. Στη δημηγορία του ο Πέτρος με αφορμή το θαύμα θα τονίση, ότι
ο Χριστός είναι ο Υιός του Θεού. «Ο Θεός Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ, ο Θεός των πατέρων
ημών, έδόξασε τον παίδα αυτού Ιησούν ον ύμείς μέν παρεδώκατε και ηρνήσασθε αυτόν κατά
πρόσωπον Πιλάτου, κρίναντος εκείνου απολύειν υμείς δε τον Άγιον και Δίκαιον ηρνήσασθε,
και ήτήσασθε άνδρα φονέα χαρισθήναι υμίν, τον δε αρχηγός της ζωής απεκτείνατε, δν ο Θεός
ήγειρεν εκ νεκρών, ού ήμείς μάρτυρές εσμεν» (στ. 13-15). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«“Ο Θεός του Αβραάμ και του Ισαάκ και του Ιακώβ, ο Θεός των πατέρων μας, δόξασε τον
δούλο Του Ιησούν, τον οποίο σείς παραδώσατε και άρνηθήκατε ενώπιον του Πιλάτου, ενώ
εκείνος έκρινε ως ορθό να τον απολύση. Ναί, σείς τον "Αγιο και Δίκαιο (τον αγαθό και καλό
με απόλυτη έννοια) αρνηθήκατε. Και ζητήσατε να σας χαριστή άνθρωπος φονιάς, ενώ τον
αρχηγό της ζωής (τον αίτιο της ζωής, την πηγή της ζωής) φονεύσατε. Αλλ' ο Θεός τον
ανέστησε εκ νεκρών. Αυτού του γεγονότος εμείς είμαστε μάρτυρες”».
Η αναφορά στόν Θεό των «πατέρων» (στ. 13), Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ, υπενθυμίζει την
εποχή της σωτηρίας του λαού και τονίζεται το ενιαίο του σχεδίου του Θεού και η συνέχεια
της Εκκλησίας μέ τόν Ισραήλ.
• Η ονομασία του Ιησού «παίς» (στ. 13), σε συνάφεια με τη δόξα, ανάγεται στο Ησ. λβ'
13: «Ιδού συνήσει ο παίς μου και υψωθήσεται και δοξασθήσεται σφόδρα».

[68]
 • Στούς στ. 14-15 ο Πέτρος περιγράφει με αντιθετικές φράσεις την προδοτική στάση των
Ιουδαίων έναντι στον Ιησου. Τούς κατηγορεί ανοικτά, ότι αρνήθηκαν τον «άγιον καί
δίκαιον». Τα δύο αυτά επίθετα, ως επωνύμια του Ιησού, δέν έχουν ηθική σημασία.
Αγιότητα είναι η ιδιότητα του Θεού, καθώς και του Μεσσία (Μάρκ. α' 24. Ιωάν. στ' 69. Α'
Πέτρ. α' 15. Αποκ. γ' 7). Δίκαιος εδώ είναι κατηγόρημα του «δούλου» (Ησ. 53,11), που
κυριολεκτείται πάλι στον ίδιο το Θεό. Ως δίκαιο ομολογεί τον Ιησού η πρώτη Εκκλησία
(Ματθ. κζ' 19. Ιακ. ε' 6. Α' Ιωάν. β' 1). Μέ τά επωνύμια αυτά αποδίδει ο Πέτρος στό Χριστό
κατηγορήματα της Παλαιάς Διαθήκης. Και τονίζει τη μεσσιανική ιδιότητά Του.
• «Αρχηγός της ζωής» (στ. 15). Ο Λουκάς δηλώνει, ότι ο Ιησούς με την Ανάστασι έλαβε
τη ζωή και την παρέχει ως 'Αρχηγός, Κύριος της ζωής. Κατά τον ιερό Χρυσόστομο, ο Ιησούς
καλείται «αρχηγός της ζωής», διότι είναι ο αίτιος της σωτηρίας. Τό «απεκτείνατε» είναι
αντίφασις πρός τή ζωή και τον αρχηγό της, που είναι ο Ιησούς Χριστός. Ματαιοπονία σας,
τούς είπε ο Πέτρος. "Αν μπορούσατε να σβήσετε τον ήλιο, άλλο τόσο μπορούσατε να
σβήσετε από το στερέωμα της ζωής της ιστορίας αυτόν που είναι ο Ήλιος της Θεότητας, το
Φώς το ανέσπερο.
Πρόσκαιρα καταφέρατε να διασώσετε ένα καταστροφέα της ζωής, το Βαραββά και να
σταυρώσετε τον ευεργέτη του κόσμου και Σωτήρα Ιησού. Αλλ' ο Ιησούς είναι ζωντανός. «Ο
Θεός ήγειρεν αυτόν εκ νεκρών, ού ημείς μάρτυρές εσμεν» (στ. 15).
Η πίστης στο όνομα του Ιησού (στ. 16)
Ο Ιησούς είναι εκείνος, που χάρισε στό χωλό την υγεία υγεία πλήρη και άμεση,
«ολοκληρίαν». Αυτού τη δύναμη πρέπει να θαυμάζουμε και να δοξάζουμε.
'Αλλ' ερωτάται: Δέν προσέφεραν τίποτε οι απόστολοι και ο χωλός, για να συντελεσθή το
θαύμα; Βεβαίως προσέφεραν την πίστη τους. Δύο φορές το τονίζει αυτό ο Πέτρος. Ο Κύριος
παρέχει τη χάρι Του και τη δύναμί Του σ' εκείνους που πιστεύουν. Ή πίστις του ανθρώπου
δίνει την άδεια στό Θεό να κάνη το θαύμα. «Και επί τη πίστει του ονόματος αυτού τούτον,
δν θεωρείτε και οίδατε, έστερέωσε το όνομα αυτού, και η πίστις ή δι' αυτού έδωκεν αυτώ την
ολοκληρίαν ταύτην απέναντι πάντων ημών» (στ. 16). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Αυτόν
δέ, τον οποίον βλέπετε και γνωρίζετε (τόν πρώην χωλό), ανώρθωσε η δύναμις αυτού (του
Ιησού) λόγω της πίστεως στο όνομά του. Ναι, η πίστις σ' αυτόν (τον Ιησού) έδωσε στον
ανάπηρο τη σωματική αυτή ακεραιότητα, όπως βλέπετε όλοι εσείς”».
• Στην πραγματικότητα το όνομα του Ιησού συνταυτίζεται με την πρός Αυτόν πίστι, που
είναι πράξις ελεύθερης αποδοχής. Τελικά είναι χάρισμα η πίστις (Εφεσ. β' 8).
• Η χρήσις τού «ονόματος του Ιησού» (στ. 16) είναι χαρακτηριστική στίς Πράξεις και
αφορά στην αποκλειστικότητα της σωτηρίας από τον Ιησού. Το όνομα του Ιησού
επικαλούνται πάντοτε οι απόστολοι. Σ' αυτό βαπτίζουν τούς πιστεύοντες. Καί γιά χάρι Αυτού
διώκονται και πάσχουν.
Το ελαφρυντικό της άγνοίας (στ. 17-18)
Ο αυστηρός έλεγχος του Πέτρου ήταν δυνατόν να οδηγήση τους ακροατές σε απόγνωσι.
Ο Πέτρος όμως με την ομιλία του απέβλεπε στη σωτηρία τους. Γι' αυτό αμέσως μετά τον
έλεγχο τούς υποδεικνύει το δρόμο της σωτηρίας. «Και νύν αδελφοί, οίδα ότι κατά άγνοιαν

[69]
επράξατε, ώσπερ και οι άρχοντες υμών: ο δε Θεός α προκατήγγειλε διά στόματος πάντων
των προφητών αυτού παθείν τον Χριστόν, επλήρωσεν ούτω» (στ. 17-18). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Και τώρα, αδελφοί, ξέρω, ότι από άγνοια πράξατε, όπως και οι άρχοντές
σας. Ο δε Θεός πραγματοποίησε έτσι (με την καταδίκη δηλαδή και τη θανάτωση του Ιησού)
όσα προανήγγειλε με το στόμα όλων των προφητών του, ότι θα πάθη ο Χριστός (ο
Μεσσίας)”».
• Γνωρίζατε βέβαια, ότι ο Ιησούς ήταν αθώος, και γι' αυτό δεν είστε δικαιολογημένοι για
τη στάση σας. Δέν γνωρίζατε όμως, ότι αυτός είναι ο Αρχηγός της ζωής, ο σταλμένος από
τον Θεό Μεσσίας. Ακόμα και οι άρχοντές σας, που πρωτοστάτησαν στο έγκλημα αυτό και
παρέσυραν και σας, από άγνοια ενήργησαν. Αλλωστε ο ίδιος ο Κύριος προσεύχεται πάνω
από το Σταυρό με τη γνωστή προσευχή: «Πάτερ, άφες αυτοίς ου γάρ οίδασι τί ποιούσιν»
(Λουκ. κγ' 34).
Μόνο ο Λουκάς αποδίδει και σε άγνοια την προδοτική στάσι και εγκληματική πράξι
εναντίον του Ιησού. Νόμιζαν, ότι έτσι θα υπεράσπιζαν την πίστι. Ο Θεός όμως
χρησιμοποίησε την άγνοιά τους για την εκπλήρωση των προαιωνίων βουλών Του. «Ο δε Θεός
ά προκατήγγειλε διά στόματος πάντων των προφητών αυτού παθείν τον Χριστόν, επλήρωσεν
ούτω» (στ. 18). Όσα έπαθε έπρεπε να τα πάθη, κατά τούς προφήτες, ο Χριστός. Και τα έπαθε.
Είναι το πλήρωμα και των προφητειών.
• Παρά ταύτα με τη δολοφονική πράξι των Ιουδαίων και Θεός εκπληρώνει με τον τρόπο
αυτό («ούτως») το σχέδιο της θείας Οικονομίας. Το σταυρικό θάνατο («παθείν») είχε
προαναγγείλει ο Θεός με το στόμα των προφητών Του (Ησ. νβ' 13-53. Ψαλμ. κα' 13), καθώς
και μέ τύπους της Παλαιάς Διαθήκης, όπως ο Αβελ, ο Ιωσήφ, ο χαλκούς όφις του Μωυση, ο
Ιερεμίας κ. ά.
• Μέ όσα λέει εδώ ο Πέτρος δεν αποσκοπεί στο να παρουσιάση ελαφρότερο το έγκλημα
των Ιουδαίων κατά του Μεσσία, αλλ' επιθυμεί να οδηγήση τους ακροατές του σε επιστροφή
και μετάνοια. Για το Χριστοκτόνο έγκλημα θα ισχύη πάντοτε τα όσα είπε ο Ιησούς Χριστός
γιά τόν Ιούδα: «Ο μέν υιός του ανθρώπου υπάγει καθώς γέγραπται περί αυτού ουαί δέ των
ανθρώπων εκείνω, δι' ου ο υιός του ανθρώπου παραδίδοται καλόν ήν αυτώ εί ουκ εγεννήθη
ο άνθρωπος εκείνος» (Ματθ. κστ' 24).
Καί ή βουλή του Θεού τελείται, και η ευθύνη των ενόχων υφίσταται, και η δυνατότητα
σωτηρίας των ενόχων διά της μετανοίας υπάρχει. Και τα τρία συνυπάρχουν.

[70]
 (Πράξ. γ' 19-26) - Μωυσής και Χριστός
«19 μετανοήσατε οὖν καὶ ἐπιστρέψατε εἰς τὸ ἐξαλειφθῆναι ὑμῶν τὰς ἁμαρτίας, 20 ὅπως ἂν
ἔλθωσι καιροὶ ἀναψύξεως ἀπὸ προσώπου τοῦ Κυρίου καὶ ἀποστείλῃ τὸν προκεχειρισμένον
ὑμῖν Χριστὸν ᾿Ιησοῦν, 21 ὃν δεῖ οὐρανὸν μὲν δέξασθαι ἄχρι χρόνων ἀποκαταστάσεως πάντων
ὧν ἐλάλησεν ὁ Θεὸς διὰ στόματος πάντων ἁγίων αὐτοῦ προφητῶν ἀπ᾿ αἰῶνος. 22 Μωϋσῆς
μὲν γὰρ πρὸς τοὺς πατέρας εἶπεν ὅτι προφήτην ὑμῖν ἀναστήσει Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν ἐκ τῶν
ἀδελφῶν ὑμῶν ὡς ἐμέ· αὐτοῦ ἀκούσεσθε κατὰ πάντα ὅσα ἂν λαλήσῃ πρὸς ὑμᾶς. 23 ἔσται δὲ
πᾶσα ψυχή, ἥτις ἐὰν μὴ ἀκούσῃ τοῦ προφήτου ἐκείνου, ἐξολοθρευθήσεται ἐκ τοῦ λαοῦ. 24
καὶ πάντες δὲ οἱ προφῆται ἀπὸ Σαμουὴλ καὶ τῶν καθεξῆς ὅσοι ἐλάλησαν, καὶ κατήγγειλαν
τὰς ἡμέρας ταύτας. 25 ὑμεῖς ἐστε υἱοὶ τῶν προφητῶν καὶ τῆς διαθήκης ἧς διέθετο ὁ Θεὸς πρὸς
τοὺς πατέρας ἡμῶν, λέγων πρὸς ᾿Αβραάμ· καὶ ἐν τῷ σπέρματί σου ἐνευλογηθήσονται πᾶσαι
αἱ πατριαὶ τῆς γῆς. 26 ὑμῖν πρῶτον ὁ Θεὸς ἀναστήσας τὸν παῖδα αὐτοῦ ᾿Ιησοῦν ἀπέστειλεν
αὐτὸν εὐλογοῦντα ὑμᾶς ἐν τῷ ἀποστρέφειν ἕκαστον ἀπὸ τῶν πονηριῶν ὑμῶν.».

Μετάνοια και αγαλλίασις (στ. 19-21)

Μόνο η μετάνοια και η διόρθωσις θα απαλλάξη όσους ακούνε το κήρυγμα των αποστόλων
μετά το θαύμα του χωλού. Τή μετάνοια υποδεικνύει ο Πέτρος: Αλλάξτε σκέψεις και
φρονήματα. Λυπηθήτε για το έγκλημά σας. Αλλάξετε δρόμο και κατεύθυνσι. Η χριστοκτονία
σας απομάκρυνε από τον Θεό. Επιστρέψτε τώρα στο Θεό με τη μετάνοια. Σας βεβαιώνω, ότι
έτσι θα διαγραφούν από το βιβλίο του Θεού όλες οι αμαρτίες σας καί δέν θά τίς θυμηθή ποτέ
πιά ο Θεός! Μεγάλη είναι η δύναμις της μετανοίας.
Η μετάνοια όχι μόνο συγχωρεί, αλλά και εξαλείφει τις αμαρτίες. Δέν μοιάζει με την
εξαγορά μιάς ποινής, πού δέν εξαλείφεται από το ποινικό μητρώο. Ό Θεός βεβαιώνει: «Ιδού
απήλειψα ως νεφέλην τάς ανομίας σου και ως γνόφον τάς αμαρτίας σου» (Ησ. μδ' 22). Τελικά
η μετάνοια θα επιφέρη και άλλα πνευματικά αγαθά. Γι' αυτό τονίζει στη συνέχεια της ομιλίας
του ο Πέτρος: «Μετανοήσατε ούν και επιστρέψατε εις το εξαλειφθήναι υμών τας αμαρτίας,
όπως αν έλθωσι καιροί άναψύξεως από προσώπου του Κυρίου και αποστείλη τον
προκεχειρισμένον υμίν Χριστόν Ιησούν, δν δεί ουρανόν μέν δέξασθαι άχρι χρόνων
αποκαταστάσεως πάντων ών ελάλησεν ο Θεός διά στόματος πάντων αγίων αυτού προφητών
απ' αιώνος» (στ. 19-21). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Μετανοήσετε λοιπόν και
επιστρέψετε, για να εξαλειφθούν οι αμαρτίες σας, ώστε να έλθουν καιροί αναψυχής από τον
Κύριο, και ν' αποστείλη τον προωρισμένο για σας Μεσσία Ιησού. Αυτόν πρόκειται να
κρατήση ο ουρανός μέχρι τον χρόνο της εκπληρώσεως όλων, όσων είπε ο Θεός με το στόμα
όλων των αγίων προφητών του από αρχαιοτάτους χρόνους».
• Η πρόσκλησις για μετάνοια εκφράζεται με δύο προστακτικές: «μετανοήσατε» -
«επιστρέψατε» (στ. 19). Η ίδια κατάστασις θεωρείται αποστροφή από των πονηριών και
επιστροφή στόν Θεό.
• «Καιροί αναψυχής» (στ. 29). Σπάνια έκφρασις. Απαντάται μόνο στο Εξόδ. η' 11 και
συνδέεται με την παρουσία του Χριστού στον κόσμο. Η φράσις αυτή αφορά στην ιστορική
ζωή των πιστών και περιγράφει με συμβολική γλώσσα την απαλλαγή από την αμαρτία (Έβρ.

[71]
δ' 9: «σαββατισμός». Β' Θεσ. α' 7: «άνεσις». Πράξ. ζ' 49: «καταπαυσις»). Η ανάψυξις
οφείλεται αποκλειστικά στον Θεό και γίνεται με τη δική Του προσωπική παρέμβασι.
• Η Δευτέρα Παρουσία ονομάζεται εδώ για μοναδική φορά στην Καινή Διαθήκη
«αποστολή» (στ. 20) του Χριστού από τον Θεό. Η παρουσία αυτή είναι η ολοκλήρωσης της
ιστορικής αποστολής του Χριστού.
• «Ουρανός» (στ. 21) είναι ο χώρος της δόξας (Λουκ. κδ' 26). Ο Ιησούς δέν τερμάτισε στη
γη το λυτρωτικό Του έργο, αλλά το συνεχίζει ως κυρίαρχος από τον ουρανό. Η
«αποκατάστασις» (στ. 21) δέν είναι ούτε η Δευτέρα Παρουσία, ούτε ή αποκατάστασις των
πάντων, με την έννοια επαναφοράς των πάντων στην ένδοξη εικόνα τους. Η
«αποκατάστασις» εδώ σημαίνει την εκπλήρωση όλου του λυτρωτικού σχεδίου του Θεού.
Θά είναι ο Χριστός ως Μεσσίας και Λυτρωτής στον ουρανό μέχρι τη Δευτέρα Παρουσία.
Μέχρι τότε ο Χριστός σώζει. Μέχρι τότε ο ομαρτωλός έχει δυνατότητα με τη μετάνοια να
σωθή. Μετά τη Δευτέρα Παρουσία παύει η μεσσιανική ιδιότητα του Χριστού (ίδε Α' Κορ. ιε'
25-28).
Υπακοή στόν Προφήτη (στ. 22-23)
Τόν Μεσσία, ως τον προφήτη, τον ένα και μοναδικό, παρουσιάζει και ο προφήτης Μωυσης
στην τελευταία προφητεία, που είπε λίγο πρίν από το θάνατό του. Τόν παρουσιάζει ως τον
εαυτό του. Και πράγματι υπάρχουν πολλές ομοιότητες μεταξύ του Μωυσή και του Ιησού.
Ο Μωυσής υπήρξε λυτρωτής των Ισραηλιτών, από τη σκληρή δουλεία των Αιγυπτίων. Ο
Ιησούς Χριστός είναι ο Λυτρωτής όλου του ανθρωπίνου γένους από την ασυγκρίτως
σκληρότερη δουλεία της αμαρτίας. Νά πώς ο Πέτρος παραλληλίζει το Μωυσή μέ τόν Χριστό:
«Μωυσής μέν γάρ προς τους πατέρας είπεν ότι προφήτην υμίν αναστήσει Κύριος ο Θεός
ημών εκ των αδελφών υμών ως εμέ αυτού ακούσεσθε κατά πάντα όσα αν λαλήση προς υμάς.
Έσται δε πάσα ψυχή, ήτις εάν μή ακούση του προφήτου εκείνου, εξολοθρευθήσεται εκ του
λαού» (στ. 22-23). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο Μωυσής, ως γνωστόν, είπε προς τους
πατέρες (Δευτ. ιη' 15. Λευ. κγ' 29). Προφήτη για σας θα φέρη στον κόσμο ο Κύριος ο Θεός
σας από τους ομοεθνείς σας, όπως έφερε εμένα (ώς νομοθέτη και μεσίτη). Σ' αυτόν να
υπακούσετε καθ' όλα, όσα θα σας πή. Και όποιος δεν θα υπακούση στον προφήτη εκείνο, θα
εξαφανιστη από το μέσον του λαού”».
• Σε μορφή τυπολογίας («ως εμέ») παρουσιάζει ο Μωυσης την έλευση ενός δευτέρου
προφήτη, κατά τον τύπο του ίδιου. Και απαιτεί την τήρηση των λόγων Του. Εδώ ο Πέτρος
διαχωρίζει ποιοτικά τον Ιησού από τον Μωυσή. Διότι ο Ιησούς είναι ο «αρχηγός της ζωής»
και Σωτήρας, ενώ ο Μωυσης προάγγελός Του. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Το “ως εμέ” ουκ
επί της φύσεως, αλλ' επί της πράξεως εκληπτέον. Έδήλου γάρ ως ου μόνον προφήτης, αλλά
και νομοθέτης και παραγενόμενος έσται».
• Μέ τό «εξολοθρευθήσεται» (στ. 23) προειδοποιεί, ότι όποιος δεν ακούει και δεν δέχεται
τον Ιησού, θα εξαφανισθή οριστικά από το λαό του Θεού. Ύποδηλώνεται σίγουρα
συγκεκριμένη απειλή κατά των σκληροκαρδίων Ιουδαίων.

[72]
 Ο Μεσσίας το κήρυγμα των προφητών (στ. 24)
Όλοι οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης προετοιμάζουν την έλευση του Μεσσία. Ο λόγος
τους είναι προδρομικός του Υιού του Θεού, που θα γινόταν Υιός του ανθρώπου. "Όχι μόνο
ο Μωυσής, αλλά και ο Σαμουήλ.
Ο Σαμουήλ αναφέρεται και στο Εβρ. ια' 32. Προτάσσεται των προφητών. Ονομάζεται
πρώτος, διότι υπήρξε ιδρυτης των σχολών τρόπον τινά των προφητών και ο πατέρας των
μετέπειτα προφητών. Ο ίδιος δεν φαίνεται να εξήγγειλε κάποια μεσσιανική προφητεία, στο
βιβλίο όμως Β' Βασ. (ή Σαμουήλ), στό ζ' 19 αναφέρεται από τόν Νάθαν στό Δαβίδ επαγγελία,
ότι η βασιλεία του θα είναι αιωνία και ο θρόνος του στερεωμένος στο διηνεκές.
Τονίζεται, λοιπόν, από τον Πέτρο το πρόσωπο του Σαμουήλ, ως αρχηγού όσων λάλησαν
για το Μεσσία. «Και πάντες δε οι προφήται από Σαμουήλ και των καθεξής όσοι ελάλησαν,
και κατήγγειλαν τας ημέρας ταύτας» (στ. 24). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αλλά και όλοι
οι προφήτες από τον Σαμουήλ και τους μετέπειτα όσοι κήρυξαν, προανήγγειλαν και τις
ημέρες αυτές (τίς μεσσιακές)».
• Η Εκκλησία ανήκει στο λυτρωτικό σχέδιο του Θεού. Είναι και αυτή, όπως και ο Ιησούς,
αντικείμενο των προφητικών επαγγελιών («έσχατοι ημέραι» - στ. 24). Για άλλη μιά φορά
τονίζεται η οργανική σχέσις Παλαιάς Διαθήκης - Ιησου - Εκκλησίας.
Υιοί των προφητών και της διαθήκης (στ. 25-26)
Παιδιά των προφητών εθεωρούντο οι Ιουδαίοι. Και μάλιστα καυχόνταν, ότι είναι «τέκνα
του Αβραάμ» (Ιωάν. η' 39). Από τον Αβραάμ ξεκινά η ιστορία της «διαθήκης». Υπέγραψε ο
Θεός διαθήκη με τον Αβραάμ, ότι θα ευλογηθή τό «σπέρμα» του, ότι δηλαδή θα αυξηθούν οι
απόγονοί του, σάν τα άστρα του ουρανού. Η διαθήκη εκείνη ήταν προτύπωσις της καινης
διαθήκης, της επαγγελίας, που έδωσε ο Θεός Πατέρας διά του σαρκωθέντος Υιού Του.
Πολλές φορές στόν Αβραάμ έδωσε την επαγγελία, τη διαθήκη. Αναφέρουμε τα χωρία Γεν.
ιβ' 3, ιη' 18, κβ' 18, κστ' 4, κη' 14.
Ο απόστολος Πέτρος στο τέλος της ομιλίας του μετά το θαύμα του χωλού, αναφέρει, ότι
έφθασε η στιγμή να εκπληρωθή η νέα επαγγελία, να υπογραφή η νέα διαθήκη. Και οι πρώτοι,
πού ευλογήθηκαν από τη διαθήκη αυτοί είναι οι Ιουδαίοι, όσοι πίστευσαν στο κήρυγμα του
Ιησού. Τό «υμίν πρώτον» (στ. 26) βέβαια δεν σημαίνει, ότι οι ευλογίες δόθηκαν μόνο στούς
Ισραηλίτες, αλλ' ότι αυτοί πρώτοι κλήθηκαν να τις λάβουν. Οι ευλογίες του Θεού δίδονται
σε όλους, υπό τον όρο να απαρνηθούν τις πονηρίες και τις κακίες τους. «Υμείς εστε υιοί των
προφητών και της διαθήκης ής διέθετο ο Θεός προς τους πατέρας ημών, λέγων προς Αβραάμ
Και εν τω σπέρματί σου ένευλογηθήσονται πάσαι αι πατριαι της γης. Υμίν πρώτον ο Θεός
αναστήσας τον παίδα αυτού Ιησούν απέστειλεν αυτόν ευλογούντα υμάς εν τω αποστρέφειν
έκαστον από των πονηριών ύμών» (στ. 25-26). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Σείς είστε
απόγονοι των προφητών και κληρονόμοι της διαθήκης, την οποία έκανε ο Θεός με τους
πατέρες μας, λέγοντας στον Αβραάμ: “Και διά μέσου του απογόνου σου (του Μεσσία) θα
εύλογηθούν όλες οι φυλές της γης”. Σε σάς πρώτα ο Θεός, αφού έφερε στον κόσμο τον δούλο
Του Ιησού, τον απέστειλε για να σας ευλογή, όταν ο καθένας αφήνετε τις κακίες και τις κακές
πράξεις σας».

[73]
 • Η ομιλία του Πέτρου κορυφώνεται με μιά θερμή έκκλησι πρός τούς Ιουδαίους ακροατές.
Υπενθυμίζει, ότι αυτοί είναι οι «υιοί των προφητών και της διαθήκης» (Ιεζ. λ' 5), όχι βέβαια
μέ γενεαλογική έννοια, άλλ' επειδή είναι δέκτες των προφητικών επαγγελιών και της
διαθήκης. Η «διαθήκη» δεν είναι ο κατάλογος του Σινά, αλλ' ή ένορκη επαγγελία του Θεού
πρός τόν Ισραήλ, διά μέσου του πατριάρχη Αβραάμ (Γεν. κβ' 18), η οποία και διαχωρίζει τούς
Ιουδαίους από τα λοιπά έθνη (Ιεζ. λ' 5).
• Το «σπέρμα» του Αβραάμ δέν είναι ο Ισραηλιτικός λαός, όπως πίστευαν οι Ιουδαίοι, αλλ'
ο αναμενόμενος Μεσσίας, «ο παίς Ιησούς» (στ. 26).
• Οι Ισραηλίτες εκλήθησαν πρώτοι να λάβουν την ευλογία του Υιού του Θεού, αλλά δεν
φάνηκαν άξιοι, και γι' αυτό αποδοκιμάστηκαν από τον Θεό, εκτός βέβαια από αυτούς που
πίστευσαν. Άλλοι, πού εκλήθησαν αργότερα, αυτοί υπάκουσαν, απαρνήθηκαν τις πονηρίες
τους καί «ενεκεντρίσθησαν» δηλαδή, μπολιάστηκαν από την άγριελιά στην ώριμη και
καρποφόρο (Ρωμ. ια' 17).

[74]
 (Πράξ. δ' 1-12) - Πέτρος και Ιωάννης στη φυλακή
«1 Λαλούντων δὲ αὐτῶν πρὸς τὸν λαὸν ἐπέστησαν αὐτοῖς οἱ ἱερεῖς καὶ ὁ στρατηγὸς τοῦ
ἱεροῦ καὶ οἱ Σαδδουκαῖοι, 2 διαπονούμενοι διὰ τὸ διδάσκειν αὐτοὺς τὸν λαὸν καὶ
καταγγέλλειν ἐν τῷ ᾿Ιησοῦ τὴν ἀνάστασιν τῶν νεκρῶν· 3 καὶ ἐπέβαλον αὐτοῖς τὰς χεῖρας καὶ
ἔθεντο εἰς τήρησιν εἰς τὴν αὔριον· ἦν γὰρ ἑσπέρα ἤδη. 4 πολλοὶ δὲ τῶν ἀκουσάντων τὸν λόγον
ἐπίστευσαν, καὶ ἐγενήθη ὁ ἀριθμὸς τῶν ἀνδρῶν ὡσεὶ χιλιάδες πέντε. 5 ᾿Εγένετο δὲ ἐπὶ τὴν
αὔριον συναχθῆναι αὐτῶν τοὺς ἄρχοντας καὶ τοὺς πρεσβυτέρους καὶ γραμματεῖς εἰς
῾Ιερουσαλήμ, 6 καὶ ῎Ανναν τὸν ἀρχιερέα καὶ Καϊάφαν καὶ ᾿Ιωάννην καὶ ᾿Αλέξανδρον καὶ ὅσοι
ἦσαν ἐκ γένους ἀρχιερατικοῦ, 7 καὶ στήσαντες αὐτοὺς ἐν τῷ μέσῳ ἐπυνθάνοντο· ἐν ποίᾳ
δυνάμει ἢ ἐν ποίῳ ὀνόματι ἐποιήσατε τοῦτο ὑμεῖς; 8 τότε Πέτρος πλησθεὶς Πνεύματος ῾Αγίου
εἶπε πρὸς αὐτούς· ἄρχοντες τοῦ λαοῦ καὶ πρεσβύτεροι τοῦ ᾿Ισραήλ, 9 εἰ ἡμεῖς σήμερον
ἀνακρινόμεθα ἐπὶ εὐεργεσίᾳ ἀνθρώπου ἀσθενοῦς, ἐν τίνι οὗτος σέσωσται, 10 γνωστὸν ἔστω
πᾶσιν ὑμῖν καὶ παντὶ τῷ λαῷ ᾿Ισραὴλ ὅτι ἐν τῷ ὀνόματι ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ τοῦ Ναζωραίου, ὃν
ὑμεῖς ἐσταυρώσατε, ὃν ὁ Θεὸς ἤγειρεν ἐκ νεκρῶν, ἐν τούτῳ οὗτος παρέστηκεν ἐνώπιον ὑμῶν
ὑγιής. 11 οὗτός ἐστιν ὁ λίθος ὁ ἐξουθενηθεὶς ὑφ᾿ ὑμῶν τῶν οἰκοδομούντων, ὁ γενόμενος εἰς
κεφαλὴν γωνίας. 12 καὶ οὐκ ἔστιν ἐν ἄλλῳ οὐδενὶ ἡ σωτηρία· οὐδὲ γὰρ ὄνομά ἐστιν ἕτερον
ὑπὸ τὸν οὐρανὸν τὸ δεδομένον ἐν ἀνθρώποις ἐν ᾧ δεῖ σωθῆναι ἡμᾶς.».

Επίθεσις κατά των Αποστόλων (στ. 1-3)

Ο φθόνος των ιερέων για το ότι οι Απόστολοι δίδασκαν το λαό και ο σκοτισμός της
διανοίας των Σαδδουκαίων, παρεκίνησαν σε διωγμό των Αποστόλων. Κατέφυγαν και στην
κοσμική εξουσία, στο στρατηγό. Ο αναφερόμενος στρατηγός πιθανόν να ήταν ένας
σύνδεσμος μεταξύ των θρησκευτικών και των ρωμαϊκών αστυνομικών. Yπήρχαν φύλακες,
πού ήσαν διατεταγμένοι στην ασφάλεια και τάξι του Ναού, ένα είδος ιδιωτικής αστυνομίας.
Το γεγονός είναι, ότι οι φανατικοί Ιουδαίοι δεν ήθελαν ν' ακούνε γιά την ανάσταση του Ιησού
και για την ανάσταση των νεκρών, και μάλιστα οι Σαδδουκαίοι, πού εκ πεποιθήσεως δέν
δέχονταν την ανάσταση των νεκρών.
Όλοι αυτοί συνήχθησαν επί τό αυτό και ώρμησαν κατά των αποστόλων, σάν νά είχαν
διαπράξει κάποιο βαρύ έγκλημα! Οι δύο απόστολοι, ο Πέτρος και ο Ιωάννης, οδηγούνται στη
φυλακή, σε προσωρινή προφυλάκισι, γιά νά προσαχθούν την άλλη μέρα στο Ιουδαϊκό
συνέδριο, αφού ήδη είχε βραδυάσει. «Λαλούντων δε αυτών προς τον λαόν επέστησαν αυτούς
οι ιερείς και ο στρατηγός του ιερού και οι Σαδδουκαίοι, διαπονούμενοι διά το διδάσκειν
αυτούς τον λαόν και καταγγέλλειν εν τώ Ιησού την ανάστασιν των νεκρών και επέβαλον
αυτοίς τας χείρας και έθεντο είς τήρησιν εις την αύριον ήν γάρ εσπέρα ήδη» (στ. 1-3).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ενώ δε αυτοί (ο Πέτρος και ο Ιωάννης) μιλούσαν προς τον
λαό, αιφνιδίως παρουσιάσθηκαν σ' αυτούς οι ιερείς και ο επικεφαλής της φρουράς του ναού
και οι Σαδδουκαίοι, πλήρεις αγανακτήσεως, διότι δίδασκαν τον λαό και κήρυτταν στο
πρόσωπο του Ιησού την εκ νεκρών ανάστασι. Και τους συνέλαβαν και τους φυλάκισαν, για
να τους δικάσουν κατά την αυριανή ημέρα, διότι ήταν πλέον βράδυ».

[75]
 • 'Αλλεπάλληλες οι δοκιμασίες των αποστόλων. Καί χλευάζονται και συλλαμβάνονται και
κακοποιούνται και φυλακίζονται. "Όλα αυτά για το θαύμα, που εξανέστησε τα πόδια του
χωλού; Όχι τόσο γι' αυτό, όσο για το άλλο, γιά τό ότι οι απόστολοι κήρυτταν την εξανάσταση
του προσώπου του Χριστού. Οι φανατικοί Ιουδαίοι πιθανόν να μην ενοχλούνταν τόσο για το
θαύμα του χωλού, άν εξ αιτίας του θαύματος δέν συνέρρεαν πλήθη θαυμάζοντες και
πιστεύοντες, και αν όλα αυτά τα πλήθη δέν διδάσκονταν για την ανάσταση του Χριστού.
Τίποτε δέν τούς ερέθιζε τόσο τους Ιουδαίους, όσο η διδαχή της αναστάσεως, η πίστις ότι ο
Ιησούς είναι ζωντανός. «Διαπονούμενοι διά το διδάσκειν αυτούς τον λαόν και καταγγέλλειν
εν τω Ιησού την ανάστασιν των νεκρών» (στ. 2).
Ο ιερός Χρυσόστομος απαριθμεί τις δοκιμασίες των αποστόλων εξ αιτίας του κηρύγματος
της αναστάσεως των νεκρών: «Ούπω των προτέρων αναπνεύσαντες πειρασμών, ευθέως είς
ετέρους ενέβησαν. Και όρα πως οικονομείται τα πράγματα. Πρώτον έχλευάσθησαν πάντες
όμου δεύτερον, αυτοί οι κορυφαίοι είς κίνδυνον εμπίπτουσιν. Ουκ εφεξής δέ τα δύο γέγονεν,
ουδέ απλώς, αλλά πρότερον ευδοκιμήσαντες εν ταις δημηγορίαις, και θαύμα εργασάμενοι
μετά ταύτα μέγα: ούτω δή λοιπόν μετά το θαρρήσαι, συγχωρούντος του Θεού, των αγώνων
άπτονται, Σύ δέ μοι θέα, πώς, επί του Χριστού τόν παραδώσαντα ζητούντες, ενταύθα λοιπόν
αυτοί τάς χείρας επιβάλλουσι, θρασύτερου γεγονότες και αναισχυντότεροι μετά τον σταυρόν
ή γάρ αμαρτία, έως μέν αν ωδίνηται, έχει τινά την αισχύνην, επειδάν δέ τελεσθή, τότε
αναισχυντοτέρους ποιεί τους εργαζομένους αυτήν» (Ε.Π.Ε. 15,28). Μετάφρασις: Ενώ δέν
έχουν ακόμα αναπνεύσει από τους προηγούμενους πειρασμούς, αμέσως περιέπεσαν σε
άλλους. Και κοίτα πώς οικονομούνται τα πράγματα. Πρώτα χλευάστηκαν όλοι μαζί (τη μέρα
της Πεντηκοστής). Δεύτερον οι ίδιοι οι κορυφαίοι περιπίπτουν σε κινδύνους. Δέν έγιναν και
τα δυό στη συνέχεια, το ένα κατόπιν του άλλου, αλλά αφού προηγουμένως διακρίθηκαν στις
ομιλίες και αφού ενήργησαν στη συνέχεια το μεγάλο θαύμα. Έτσι, λοιπόν, μετά το θάρρος
που πήραν και μετά την παραχώρηση του Θεού αρχίζουν τούς αγώνες. Σε παρακαλώ,
πρόσεχε, πως στη μέν περίπτωση του Χριστού ζητούν εκείνον που θα παραδώση, ενώ εδώ οι
ίδιοι επιβάλλουν τα χέρια, αφού έγιναν μετά τη σταύρωσι πιό θρασείς και πιό αναίσχυντοι
καθόσον η αμαρτία, όσο μέν κυοφορείται, έχει κάποια ντροπή, όταν όμως πραγματοποιηθή,
τότε κάνει πιο αναίσχυντους αυτούς που την διαπράττουν.
• Τήν άνάστασι κήρυτταν οι δύο απόστολοι, προβάλλοντας τόν Κύριο ως πρωτότοκο εκ
των νεκρών (Κολοσ. α' 18) και ως καταλύτη του θανάτου και χορηγό της ζωής. «Διά το
διδάσκειν αυτούς τον λαόν και καταγγέλλειν εν τώ Ιησού την ανάστασιν των νεκρών» (στ.
2)
• Για το κήρυγμα της Αναστάσεως οι Ιουδαίοι συνέλαβαν τους αποστόλους. Επειδή δε η
σύλληψις έγινε βράδυ, δέν μπορούσε να συνέλθη αμέσως το συνέδριο. Γι' αυτό έπρεπε να
τεθούν υπό κράτησι οι απόστολοι μέχρι την άλλη μέρα το πρωί. «Και επέβαλον αυτοίς τας
χείρας και έθεντο εις τήρησιν εις την αύριον ήν γάρ έσπέρα ήδη» (στ. 3).
Αύξησις των πιστών (στ. 4)
Από τις πρώτες ημέρες της ζωής της η Εκκλησία συναντα διωγμό. Επανειλημμένως το είχε
προείπει ο Κύριος. Οι δυνάμεις του σκότους εξεγείρονται. Ο Σατανάς κηρύττει τόν πόλεμο.
Και ο πόλεμος αυτός θα είναι μακρύς, παντοτινός. Παρ' όλα αυτά δεν ανακόπτεται η πορεία
του Ευαγγελίου. Φάνηκε και στην περίπτωση της πολεμικής κατά των δύο αποστόλων. Ο

[76]
αριθμός των πιστών αυξήθηκε καταπληκτικά. Στήν Πεντηκοστή είδαμε να πιστεύουν τρεις
χιλιάδες στο όνομα του Χριστού. Τώρα βλέπουμε οι τρεις χιλιάδες να γίνωνται πέντε
χιλιάδες. «Πολλοί δε των άκουσάντων τον λόγον επίστευσαν, και εγενήθη ο αριθμός των
ανδρών ωσεί χιλιάδες πέντε» (στ. 4). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αλλά πολλοί από τους
ακροατές του λόγου πίστευσαν, και έτσι ο αριθμός των ανδρών ανήλθε σε περίπου πέντε
χιλιάδες».
• Η αύξησις του αριθμού των πιστών κατευθύνεται από τη δύναμη του Θεού. Και η δύναμις
του Θεού φαίνεται στην θαυμαστή αλλαγή των αποστόλων. Η Εκκλησία τους ανυμνεί κάθε
Πέμπτη: «Έμεγάλυνας, Χριστέ, εν τη οικουμένη των κορυφαίων Αποστόλων τα ονόματα
έμαθον των ουρανών τα άρρητα, έδωκαν τους επί γης ιάματα, και αι σκιαί αυτών μόναι τα
πάθη εθεράπευον ο εξ αλιέων έθαυματουργει, και ο εξ Ιουδαίων έθεολόγει της χάριτος τα
δόγματα: δι' ών, Εύσπλαγχνε, δός ημίν το μέγα έλεος» (απόστιχο αίνων Πέμπτης β' ήχου).
Συνέδριο Ιουδαίων (στ. 5-7)
Την επόμενη το πρωί έγινε επίσημη σύγκλησις του μεγάλου συνεδρίου στην Ιερουσαλήμ,
για να εκδικάση την υπόθεση. Απετελείτο από 71 μέλη και συγκεκριμένη αποστολή του ήταν
η ρύθμισις θεμάτων λατρείας, διοικήσεως καί τάξεως του Ναού και δικαστικών θεμάτων.
Τα δύο πρώτα πρόσωπα, που αναφέρονται εδώ μας είναι γνωστά από τη δίκη του Κυρίου.
Ο Άννας, πρώην αρχιερεύς, αλαζών, πονηρός και φιλάργυρος. Ο εν ενεργεία αρχιερέας, ο
Καϊάφας, καιροσκόπος, πρόθυμος νά κάνη τα πάντα για να εξασφαλίση το αξίωμά του. Οι
άλλοι δύο, ο Ιωάννης και ο Αλέξανδρος, είναι τελείως άγνωστοι. «Εγένετο δε επί την αύριον
συναχθήναι αυτών τους άρχοντας και τους πρεσβυτέρους και γραμματείς εις Ιερουσαλήμ, και
Άνναν τον αρχιερέα και Καϊάφαν και Ιωάννην και Αλέξανδρον και όσοι ήσαν εκ γένους
αρχιερατικού, και στήσαντες αυτούς εν τω μέσω επυνθάνοντο: Έν ποία δυνάμει ή εν ποίω
ονόματι εποιήσατε τούτο ύμείς;» (στ. 5-7). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Την άλλη δε
ημέρα συνήλθαν στα Ιεροσόλυμα οι άρχοντες αυτών (των Ιουδαίων), και οι πρεσβύτεροι, και
οι γραμματείς, και ο Άννας ο αρχιερεύς, και ο Καϊάφας, και ο Ιωάννης, και ο Αλέξανδρος,
και όσοι κατάγονταν από αρχιερατικό γένος. Και αφού τους έστησαν ενώπιόν τους,
ρωτούσαν (τους δύο αποστόλους): “Με ποιά δύναμι ή με ποιό όνομα κάνατε αυτό εσείς;”».
• Στο συνέδριο δεν εξετάζονται μάρτυρες, όπως απαιτούσε ο νόμος, αλλ' αμέσως
ανακρίνονται οι κατηγορούμενοι. Και αυτό γίνεται πρός εκφοβισμό. Ενώ η αιτία της
συλλήψεως των δύο αποστόλων είναι το κήρυγμα της αναστάσεως, όπως φαίνεται και στους
στίχ. 2-3, οι ανακριτές ζητούν να μάθουν, στο όνομα τίνος οι απόστολοι τέλεσαν το θαύμα.
Αυτό είναι αφορμή για να στραφή το ενδαφέρον στόν Ιησού, τον κηρυττόμενο από τους
αποστόλους. «Εν ποία δυνάμει ή εν ποίω ονόματι εποιήσατε τούτο ύμείς;» (στ. 7).
Εν ονόματι Ιησού του Ναζωραίου (στ. 8-10)
Ο Πέτρος καλείται να απαντήση στο ερώτημα του συνεδρίου. Δέν είναι πλέον ο δειλός
αρνητής του Κυρίου, αλλ' είναι ο θαρραλέος ομολογητής. Τόν ρωτάνε γιά τή δύναμι και για
το όνομα, που τέλεσαν το θαύμα του χωλού. Θυμήθηκε εκείνη την ώρα την υπόσχεσι, πού
τούς είχε δώσει ο Διδάσκαλος, για το πώς θα απαντούν όταν θα τους σέρνουν στα δικαστήρια:
«Όταν προσφέρωσιν υμάς επί τάς συναγωγάς καί τάς άρχάς και τα εξουσίας, μή μεριμνάτε

[77]
πως ή τί απολογήσησθε ή τι είπητε το γάρ Άγιον Πνεύμα διδάξει υμάς εν αυτή τη ώρα ά δεί
ειπείν» (Λουκ. ιβ' 11-12).
Ο ευαγγελιστής Λουκάς διασώζει στο Ευαγγέλιό του την υπόσχεση αυτή περί φωτισμού
του Αγίου Πνεύματος. Ο ευαγγελιστής Λουκάς βεβαιώνει τώρα στίς Πράξεις, ότι ο Πέτρος
απολογήθηκε, πλήρης Πνεύματος Αγίου: «Τότε Πέτρος πλησθείς Πνεύματος Αγίου είπε προς
αυτούς: Άρχοντες του λαού και πρεσβύτεροι του Ισραήλ! Ει ημείς σήμερον ανακρινόμεθα
επί ευεργεσία ανθρώπου ασθενούς, εν τίνι ούτος σέσωσται, γνωστόν έστω πάσιν υμίν και
παντί τω λαώ Ισραήλ ότι εν τω ονόματι Ιησού Χριστού του Ναζωραίου, δν υμείς
εσταυρώσατε, όν ο Θεός ήγειρεν εκ νεκρών, εν τούτω ούτος παρέστηκεν ενώπιον υμών
υγιής» (στ. 8-10). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Πέτρος γέμισε με Πνεύμα Άγιο και
είπε προς αυτούς: “Άρχοντες του λαού και πρεσβύτεροι του Ισραήλ! Αφού εμείς σήμερα
ανακρινόμεθα εξ αιτίας ευεργεσίας προς ασθενή άνθρωπο, με τί αυτός έγινε καλά, να ξέρετε
όλοι εσείς, και όλος ο λαός του Ισραήλ, ότι με το όνομα του Ιησού Χριστού του Ναζωραίου,
τον οποίο σείς σταυρώσατε, τον οποίον ο Θεός ανέστησε εκ νεκρών, μ' αυτό (το όνομα) αυτός
ο άνθρωπος παρίσταται ενώπιόν σας υγιής».
• Δέν θά έπρεπε να δικαζόμαστε, σάν νά τούς έλεγε ο Πέτρος, και να μας ρωτάτε για ένα
πασιφανές γεγονός. Ούτε θα έπρεπε να διωκόμαστε για καλό έργο, για την ευεργεσία που
έγινε στο χωλό. Ρωτάτε για αυτονόητα πράγματα. Αλλ' αφού επιμένετε, μάθετε λοιπόν, ότι
στο όνομα του Ιησού Χριστού, πού σείς Τόν σταυρώσατε, ο δε Θεός Τόν ανέστησε. Στο
όνομα Αυτου θεραπεύτηκε ο χωλός.
• Ο Πέτρος αντιστρέφει την κατηγορία του συνεδρίου. Δέν είναι οι απόστολοι
κατηγορούμενοι, αλλ' οι Ιουδαίοι, πού αρνήθηκαν και σταύρωσαν τον Χριστό.
Ο λίθος της οικοδομής. Το όνομα της σωτηρίας (στ. 11-12)
Το ερώτημα των συνέδρων ήταν γελοίο. Η απάντησις όμως του Πέτρου είναι θαυμαστή.
Προβάλλει τη δυναμική, που έχει το πρόσωπο του Ιησού, αλλά και τη σωτηριώδη
αποτελεσματικότητα του ονόματός Του. Ο Χριστός είναι το λιθάρι της νέας οικοδομής.
Θέλησαν να Τόν περιφρονήσουν, μά πάνω σ' Αυτόν θεμελιώνεται ο νέος κόσμος (Ματθ. κα'
42). Και το όνομά Του είναι η παντοδυναμία του Θεού. Δέν υπάρχει άλλο όνομα μέσα στην
ανθρώπινη ιστορία, πού έσωζε, σώζει και θα σώζη τούς ανθρώπους. «Ούτός έστιν ο λίθος ο
εξουθενηθείς υφ' ύμών των οικοδομούντων, ο γενόμενος εις κεφαλήν γωνίας. Και ούκ έστιν
εν άλλω ουδενί ή σωτηρία' ουδε γάρ όνομά έστιν έτερον υπό τον ουρανόν το δεδομένον εν
ανθρώποις ενώ δεί σωθήναι ημάς» (στ. 11-12). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Αυτός είναι
ο λίθος, που περιφρονήθηκε ως τιποτένιος από σας τους οικοδόμους, που (όμως) έγινε
ακρογωνιαίος λίθος. Και δεν είναι δυνατή με κανένα άλλο όνομα ή σωτηρία, και ούτε υπάρχει
άλλη δύναμις κάτω από τον ουρανό δοσμένη στους ανθρώπους, με την οποία είναι δυνατό
να σωθούμε”».
«Λίθος» και «όνομα», δυό λέξεις, που ζωγραφίζουν τη δύναμι του Ιησού, αλλά και την
αγάπη του για τη σωτηρία του κόσμου. Ο Πέτρος εδώ επαναλαμβάνει τους λόγους της Αγίας
Γραφής, πού και ο Ιησούς είχε επικαλεσθή μπροστα στούς άρχοντες του ιουδαϊκού λαού
(Μάρκ. ιβ' 10. Ματθ. κα' 42. Λουκ. κ' 17. Α' Πέτρ. β' 7). Η παράθεσις είναι ελευθέρα απόδοσις
από τον Ψαλμ. ριζ' 22.

[78]
 • Το «όνομα» ισοδυναμεί μέ τό «πρόσωπο» και τη «δύναμι». Είναι το «υπέρ πάν όνομα»
(Φιλιπ. β' 9). Ο Χριστός είναι ο μοναδικός Σωτήρας. Σώζει τον άνθρωπο κυρίως με τη
σταυρική Του εξιλαστήριο θυσία, με την ανάστασή Του και με την ανάληψί Του. Ας μή
στηριζόμαστε σε άλλες, επίγειες, δυνάμεις. «Μή πεποίθατε επ' άρχοντας, επί υιούς
ανθρώπων, οίς ουκ έστι σωτηρία» (Ψαλμ. ρμε' 3). «Ουκ έστιν εν άλλω ουδενί η σωτηρία»
(στ. 12).
• Ο Πέτρος μέ τό ψαλμικό που αναφέρει απευθύνει δριμύ κατηγορητήριο στα μέλη του
συνεδρίου και ταυτόχρονα το ευαγγέλιο της σωτηρίας. Η σωτηρία είναι τόσο η σωματική,
όσο και η γενικά διαφυγή από τον όλεθρο (Πράξ. γ' 21) και ή κληρονομία της αιώνιας
βασιλείας. Η θεραπεία του χωλού είναι η παραδειγματική φανέρωσις της σωτηρίας, πού
χορηγεί αποκλειστικά και μόνο ο Χριστός.
• Το όνομα του Ιησού Χριστού δέν προφέρεται με πίστι καί δέν ενεργεί εν δυνάμει, παρά
μόνο αν προφέρεται «εν Πνεύματι Αγίω», «Ουδείς δύναται είπείν Κύριον Ιησούν εί μή εν
Πνεύματι Αγίω» (Α' Κορ. ιβ' 3).

[79]
 (Πράξ. δ' 13-22) - Πέτρος και Ιωάννης απειλούνται
αυστηρώς και απολύονται
«13 Θεωροῦντες δὲ τὴν τοῦ Πέτρου παρρησίαν καὶ ᾿Ιωάννου, καὶ καταλαβόμενοι ὅτι
ἄνθρωποι ἀγράμματοί εἰσι καὶ ἰδιῶται, ἐθαύμαζον, ἐπεγίνωσκόν τε αὐτοὺς ὅτι σὺν τῷ ᾿Ιησοῦ
ἦσαν, 14 τὸν δὲ ἄνθρωπον βλέποντες σὺν αὐτοῖς ἑστῶτα τὸν τεθεραπευμένον, οὐδὲν εἶχον
ἀντειπεῖν. 15 κελεύσαντες δὲ αὐτοὺς ἔξω τοῦ συνεδρίου ἀπελθεῖν, συνέβαλλον πρὸς ἀλλήλους
16
λέγοντες· τί ποιήσομεν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις; ὅτι μὲν γὰρ γνωστὸν σημεῖον γέγονε δι᾿
αὐτῶν, πᾶσι τοῖς κατοικοῦσιν ῾Ιερουσαλὴμ φανερὸν καὶ οὐ δυνάμεθα ἀρνήσασθαι· 17 ἀλλ᾿
ἵνα μὴ ἐπὶ πλεῖον διανεμηθῇ εἰς τὸν λαόν, ἀπειλῇ ἀπειλησώμεθα αὐτοῖς μηκέτι λαλεῖν ἐπὶ τῷ
ὀνόματι τούτῳ μηδενὶ ἀνθρώπων. 18 καὶ καλέσαντες αὐτοὺς παρήγγειλαν αὐτοῖς τὸ καθόλου
μὴ φθέγγεσθαι μηδὲ διδάσκειν ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ ᾿Ιησοῦ. 19 ὁ δὲ Πέτρος καὶ ᾿Ιωάννης
ἀποκριθέντες πρὸς αὐτοὺς εἶπον· εἰ δίκαιόν ἐστιν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ὑμῶν ἀκούειν μᾶλλον ἢ
τοῦ Θεοῦ κρίνατε. 20 οὐ δυνάμεθα γὰρ ἡμεῖς ἃ εἴδομεν καὶ ἠκούσαμεν μὴ λαλεῖν. 21 οἱ δὲ
προσαπειλησάμενοι ἀπέλυσαν αὐτούς, μηδὲν εὑρίσκοντες τὸ πῶς κολάσονται αὐτούς, διὰ
τὸν λαόν, ὅτι πάντες ἐδόξαζον τὸν Θεὸν ἐπὶ τῷ γεγονότι· 22 ἐτῶν γὰρ ἦν πλειόνων
τεσσαράκοντα ὁ ἄνθρωπος ἐφ᾿ ὃν ἐγεγόνει τὸ σημεῖον τοῦτο τῆς ἰάσεως. ».

Αποστομώθηκαν (στ. 13-14)

Οί σύνεδροι, όσο κι αν ήσαν προκατειλημμένοι και έχθρικά διακείμενοι πρός τούς δύο
αποστόλους, τον Πέτρο και τον Ιωάννη, δεν μπορούσαν να υπερπηδήσουν δύο
πραγματικότητες, που στέκονταν εμπόδιο στην εχθρότητα και κακότητά τους. Η μία: Οι δύο
μαθητές ήσαν ψαράδες αγράμματοι, και όμως μιλούσαν με τρόπο που φανέρωνε θεία
έμπνευση και ενίσχυσι. Η άλλη: Δίπλα τους στεκόταν ο πρώην χωλός. Τόν έβλεπαν. Στεκόταν
θεραπευμένος. Ύμνούσε τον Ιησού Χριστό.
Πώς ν' αμφισβητήσουν αυτές τις δύο πραγματικότητες; «Θεωρούντες δε την του Πέτρου
παρρησίαν και Ιωάννου, και καταλαβόμενοι ότι άνθρωποι αγράμματοί είσι και ιδιώται,
εθαύμαζον, επεγίνωσκόν τε αυτούς ότι συν τω Ιησού ήσαν, τον δε άνθρωπος βλέποντες συν
αυτούς έστώτα τον τεθεραπευμένον, ουδέν είχον άντειπείν» (στ. 13-14). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Επειδή δε έβλεπαν την ευγλωττία του Πέτρου και του Ιωάννου, και
διαπίστωσαν, ότι είναι άνθρωποι αγράμματοι και αμαθείς, θαύμαζαν. Και τους γνώριζαν, ότι
αυτοί ήταν μαζί με τον Ιησού. Βλέποντας και τον άνθρωπο, που είχε θεραπευτή, να στέκεται
μαζί τους όρθιος, δεν μπορούσαν τίποτε ν' αντείπουν».
• Οι σύνεδροι διεπίστωναν, ότι οι απόστολοι δεν μιλάνε ως απλοί ψαράδες, αλλά μιλάνε
ως όργανα της χάριτος του Θεού. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ούκ αυτοί έφθέγγοντο, αλλ'
ή του Πνεύματος χάρις». Και ο υμνογράφος θαυμάζει: «Των Αποστόλων τόν χορόν Πνεύματι
αγίω έφώτισας, Χριστές και ημών τόν ρύπον της αμαρτίας, δι' αυτών απόπλυνον ο Θεός, και
ελέησον ημάς» (απόστιχο εσπερινού δ' ήχου).
• Με τη σιωπή τους οι εχθροί Ιουδαίοι ομολογούν έμμεσα την ορθότητα του κηρύγματος
των αποστόλων και την αληθινότητα του θαύματος.

[80]
 Βρίσκονται σε αμηχανία (στ. 15-16)
Φοβερή η αμηχανία των συνέδρων. Για να βρουν λύσι, κάνουν σύσκεψι. Τραγικός ο
άνθρωπος, που βλέπει και δεν θέλει να βλέπη, πού πείθεται και δεν θέλει να πιστεύση, που
γνωρίζει, αλλά παριστάνει τόν άγνωστικιστή. Οι σύνεδροι εκείνου του Ιουδαϊκού συνεδρίου
δεν μπορούν να αρνηθούν την αλήθεια, αλλά και δεν θέλουν, δεν τους συμφέρει νά την
παραδεχτούν. Ενώ φαίνεται να διατηρούν ακόμα αισθητήρια έρευνας, στην πραγματικότητα
είναι πωρωμένοι. Τούς έχει πωρώσει το πάθος τους κατά του Ιησού, που Τόν θεωρούν
«επικίνδυνο» για τη δική τους θρησκευτική επικράτησι.
Φαντασθήτε ανθρώπους να συνεδριάζουν με θέμα: «Τί θα κάνουμε με τον ήλιο;». Τέτοιοι
είναι οι φανατικοί αντίπαλοι στο Φως του Χριστού, που λάμπει υπέρ τον ήλιο. Αυτό φαίνεται
στη συνέχεια του κειμένου: «Κελεύσαντες δε αυτούς έξω του συνεδρίου απελθεϊν,
συνέβαλλον προς αλλήλους λέγοντες· Τί ποιήσομεν τους ανθρώποις τούτοις; Ότι μέν γάρ
γνωστόν σημείον γέγονε δι' αυτών, πάσι τοις κατοικούσιν Ιερουσαλήμ φανερόν, και ου
δυνάμεθα αρνήσασθαι» (στ. 15-16). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αφού δε διέταξαν τους
δύο αποστόλους να βγουν έξω από το συνέδριο, συσκέπτονταν λέγοντας: “Τι να κάνουμε
στους ανθρώπους αυτούς; Διότι σ' όλους τους κατοίκους της Ιερουσαλήμ είναι φανερό, ότι
έγινε δι' αυτών πραγματικό θαύμα, και δεν μπορούμε να το αρνηθούμε”».
• Το σημείο της θεραπείας του χωλού δέν μπορούσε να το αμφισβητήση το συνέδριο, και
έτσι δέχεται έμμεσα, ότι πράγματι ο Ιησούς ανέστη, αφού στο όνομά Του θεραπεύτηκε ο
χωλός. Τό συνέδριο επίσης δεν μπορούσε να λάβη μέτρα κατά του κηρύγματος της
αναστάσεως του Ιησού, αφού αυτό δεν ήταν νομική υπόθεσις, αλλά πρόκλησις μόνο γιά τούς
Σαδδουκαίους.
• Πώς γνώριζε όμως ο Λουκάς τη μυστική συζήτηση του συνεδρίου; Ίσως να είχε λάβει
μέρος σ' αυτήν ο Νικόδημος, ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας, ο Γαμαλιήλ (Πράξ. ε' 34). Ο Λουκάς
δέν μάς παραδίδει ένα πρωτόκολλο της συζητήσεως. Ενδιαφέρεται να παρουσιάση τη στάση
της ανώτερης αρχής των Ιουδαίων απέναντι στο κήρυγμα των αποστόλων και να
διαβεβαιώση την ανεμπόδιστη διάδοσί του. Αλλωστε στη γραφίδα όλων των συγγραφέων
των Καινής Διαθήκης, αοράτως παρούσα είναι και η θεοπνευστία.
Απαγόρευσις λόγου (στ. 17-18)
Αν μπορώς να απειλήσης τον αέρα νά μή κινηται, να μή τρέχη, άλλο τόσο μπορείς να
απειλήσης το στόμα του πιστου χριστιανού νά μήν ομολογή το όνομα του Ιησού Χριστού.
Αν μπορείς να απειλήσης την καρδιά νά μή χτυπά, άλλο τόσο μπορείς να απειλήσης την
αλήθεια να μη φωνάζη. Οι σύνεδροι δεν είχαν πρόβλημα να παραδεχθούν, ότι οι δύο μαθητές,
ενώ ήσαν αγράμματοι, μιλούσαν αποστομωτικά, ούτε είχαν πρόβλημα να αρνηθούν το θαύμα
του χωλού.
Το πρόβλημά τους ήταν ο Ιησούς, νά μή κυκλοφορήση στό λαό το θαύμα, νά μή
πιστεύσουν και άλλοι, με μία λέξι, να μη χάσουν αυτοί τη θρησκευτική τους πελατεία. Γι'
αυτό και απειλούν τους δύο αποστόλους: «Αλλ' ίνα μη επί πλείον διανεμηθή εις τον λαόν,
απειλή απειλησώμεθα αυτούς μηκέτι λαλείν επί τω ονόματι τούτω μηδενί ανθρώπων. Και
καλέσαντες αυτούς παρήγγειλαν αυτοίς το καθόλου μή φθέγγεσθαι μηδε διδάσκειν επί τω
ονόματι του Ιησού» (στ. 17-18). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Αλλά για να μη διαδοθή

[81]
περισσότερο στον λαό, άς τους απειλήσουμε αυστηρά, για να μη μιλάνε πλέον σε κανένα για
το όνομα αυτό”. Και αφού τους κάλεσαν, τους διέταξαν να μη μιλάνε καθόλου και να μη
διδάσκουν για το όνομα του Ιησού».
• Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ώ της ανοίας! Πεισθέντες ότι ανέστη, και τούτο τεκμήριον
λαβόντες ότι έστι Θεός, τόν υπό του θανάτου μή κατασχεθέντα υπό οικείων προσεδόκησαν
μηχανημάτων συσκιάζεσθαι. Τί ταύτης της ανοίας ίσον; Καί μή θαυμάσης, ότι
πάλινάνηνύτοις επιχειρούσι. Τοιούτον γάρ ή πονηρία. Ουδέν όρα, αλλά πανταχού
θορυβείται» (Ε. Π.Ε. 15,294-296). Μετάφρασις: Πώ πώ ανοησία! Επειδή πείστηκαν ότι
αναστήθηκε ο Ιησούς και πήραν αυτό ως απόδειξη ότι είναι Θεός, νόμισαν, ότι θα
επισκιάσουν με τις δικές τους ραδιουργίες Εκείνον που δεν καταβλήθηκε από το θάνατο. Τι
μπορεί να εξισωθή μ' αυτήν την ανοησία; Και μήν απορήσης πάλι, επειδή επιχειρούν τα
ακατόρθωτα, διότι τέτοια είναι η κακία. Τίποτε δεν προσέχει, αλλά παντού θορυβείται.
Δέν μπορούμε να μη μιλάμε (στ. 19-20)
Ο Θεός είχε ορίσει τους αποστόλους μάρτυρες της αναστάσεως του Κυρίου. Οι σύνεδροι
των Ιουδαίων παραγγέλλουν στους δύο αποστόλους να σιωπήσουν. Οι απόστολοι δέν
υπακούουν. Ούτε στιγμή δεν προβληματίστηκαν γιά την απάντηση: Δέν μπορούμε να μη
μιλάμε γιά όσα είδαμε και ακούσαμε. «Ο δε Πέτρος και Ιωάννης αποκριθέντες προς αυτούς
είπον Ει δίκαιόν έστιν ενώπιον του Θεού υμών ακούειν μάλλον ή του Θεού, κρίνατε. Ού
δυνάμεθα γαρ ημείς α είδομεν και ηκούσαμεν μη λαλείν» (στ. 19-20). Απόδοσις στήν
απλοελληνική: «Ο Πέτρος και ο Ιωάννης απάντησαν στην απειλή του συνεδρίου και είπαν:
“Αν είναι ορθό ενώπιον του Θεού ν' ακούμε εσάς και όχι τον Θεό, κρίνετε. Εμείς πάντως δεν
δυνάμεθα γι' αυτά που είδαμε και ακούσαμε να μη μιλάμε”».
• Ποιόν θα ακούσουμε: Εσάς ή τόν Θεό;
Ο ιερός Χρυσόστομος λέει: «Τόν διδάσκαλον ανείλετε, καί ουκ έστησατε. Και νύν, άν
απειλήσητε, προσδοκάτε αποστήσειν ημάς; Ο δεσμός ούκ έπεισεν ύφειμένως διαλεχθήναι,
καί υμείς πείσετε; Πάνυ γε, τούς ουδέν ημάς ηγουμένους και απειλούντας... “Ημείς ου
δυνάμεθα μη λαλεϊνά είδομεν καί ηκούσαμεν”. Ώστε ημείς μέν αξιόπιστοί εσμεν μάρτυρες,
υμείς δε προσαπειλούντες, εική πάλιν απειλείτε» (Ε.Π.Ε. 15, 302-304).
Μετάφρασις: Τόν Διδάσκαλο Τόν φονεύσατε και δεν σταματήσατε το κήρυγμα. Και τώρα,
αν μάς απειλήσετε, περιμένετε να εγκαταλείψουμε το κήρυγμα; Η φυλάκισης δέν μάς έπεισε
να συνομιλήσουμε μαζί σας πιό μετριασμένα, και θα μας πείσετε σείς; Πολύ περισσότερο
βέβαια δεν υπακούουμε σ' αυτούς πού δέν μάς υπολογίζουν καθόλου και μας απειλούν... “Δεν
μπορούμε εμείς να μή κηρύττουμε εκείνα που είδαμε και ακούσαμε”. Ώστε εμείς μέν είμαστε
αξιόπιστοι μάρτυρες, σείς δέ καί μέ τό νά μάς απειλήτε ακόμα, μάταια πάλι μας απειλείτε».
• Οι απόστολοι αποκρίνονται μέ τόλμη και θέτουν ρητορικό δίλημμα. Ζητούν να
αποφασίσουν τα ίδια τα μέλη του συνεδρίου, τί είναι ορθό και δίκαιο στην κρίσι του Θεού.
Υπακοή στο θέλημα του Θεού ή υπακοή στο δικό τους «θέλω»; Το Θείο θέλημα έχει απόλυτη
προτεραιότητα και δέν συγκρίνεται με οποιοδήποτε ανθρώπινο θέλημα. Ακόμα και στην
ελληνική φιλοσοφία είναι γνωστή η υποταγή στο Θείο θέλημα. Στήν Απολογία του
Σωκράτους βρίσκουμε τη φράσι: «Πείσομαι δέ τω Θεώ μάλλον ή υμίν».

[82]
 • Το συνέδριο αντιμετωπίζει τη βαρειά κατηγορία των αποστόλων, ότι θεομαχεί και
επιζητεί να υποκαταστήση το Θείο θέλημα με δικές τους σκοπιμότητες. Η αυθεντικότητα και
η αξίωσις των αποστόλων στηρίζεται στην προσωπική κοινωνία και μαρτυρία του Ιησού (Α'
Ιωάν. α' 1-3). Εκτός τούτου το κήρυγμα είναι εντολή, πού πήραν από τον ίδιο τον Ιησού
Χριστό και η άρνησις θα ήταν βλασφημία κατά του Θεού. Επομένως η απαγόρευσις του
συνεδρίου αντιτίθεται στο θέλημα του Θεού.
Υπολόγιζαν το λαό (στ. 21-22)
Οι σύνεδροι αρκούνται στην άγρια απειλή. Δέν τολμούν στην περίπτωση αυτή να προβούν
σε πιο βίαιες και φονικές ενέργειες. Δεν ήξεραν πώς να στηρίξουν την τιμωρία τους.
Ύπολόγιζαν το λαό, που ήδη είχαν πιστέψει στόν Ιησού Χριστό και δόξαζαν τόν Θεό. Αλλά
και το θαύμα στό χωλό ήταν αδιαμφισβήτητο. Δεν ήταν ο χωλός ένας πρόσφατος ζητιάνος
έξω από το ναό. Ηταν πάνω από σαράντα χρονών, και επομένως επί δεκαετίες βρισκόταν έξω
από το ναό. Ο κόσμος τόν ήξερε. Τώρα τον βλέπει να τρέχη και να ακολουθη τους
αποστόλους του Χριστού.
Γι' αυτό οι διώκτες προτίμησαν την αυστηρή απειλή. «Οι δε προσαπειλησάμενοι απέλυσαν
αυτούς, μηδέ εύρίσκοντες το πώς κολάσονται αυτούς, διά τόν λαόν, ότι πάντες εδόξαζoν τον
Θεόν επί των γεγονότι. Ετών γάρ ήν πλειόνων τεσσαράκοντα ο άνθρωπος εφ' όν εγεγόνει το
σημείον τούτο της ιάσεως» (στ. 21-22). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε αυτοί, αφού
τους απείλησαν περισσότερο, τους απέλυσαν, επειδή δεν έβρισκαν κανένα τρόπο να τους
τιμωρήσουν, εξ αιτίας του λαού, διότι όλοι για το γεγονός δόξαζαν τον Θεό. "Αλλωστε ο
άνθρωπος, στον οποίον έγινε αυτό το θαύμα της θεραπείας, ήταν άνω των σαράντα ετών».
• Το θεολογικό επιχείρημα των αποστόλων δέν έπεισε το συνέδριο, το οποίον παρακάμπτει
το ερώτημα της αλήθειας του Θεού και επιμένει στη σκληροκαρδία του.
• Η πρώτη σύγκρουσις της Εκκλησίας με τις ιουδαϊκές αρχές παρουσιάζει κάποια
ομοιότητα με τη δίκη του Ιησού. Συνειδητοποιούμε, ότι την Εκκλησία αναμένει η ίδια τύχη,
όπως και το Διδάσκαλό της. Στις στιγμές του διωγμού της όμως θά δεχθή πλουσιώτερη την
ενίσχυση και συμπαράστασί Του. Και το σημαντικότερο: Ο Θεός θα μετατρέψη το πάθος της
σε ιεραποστολικό θρίαμβο.

[83]
 (Πράξ. δ' 23-31) - Η Εκκλησία προσεύχεται
«23 ᾿Απολυθέντες δὲ ἦλθον πρὸς τοὺς ἰδίους καὶ ἀπήγγειλαν ὅσα πρὸς αὐτοὺς οἱ ἀρχιερεῖς
καὶ οἱ πρεσβύτεροι εἶπον. 24 οἱ δὲ ἀκούσαντες ὁμοθυμαδὸν ἦραν φωνὴν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ
εἶπον· Δέσποτα, σὺ ὁ ποιήσας τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν
αὐτοῖς, 25 ὁ διὰ στόματος Δαυῒδ παιδός σου εἰπών· ἵνα τί ἐφρύαξαν ἔθνη καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν
κενά; 26 παρέστησαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ κατὰ τοῦ
Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ. 27 συνήχθησαν γὰρ ἐπ᾿ ἀληθείας ἐπὶ τὸν ἅγιον παῖδά
σου ᾿Ιησοῦν, ὃν ἔχρισας, ῾Ηρῴδης τε καὶ Πόντιος Πιλᾶτος σὺν ἔθνεσι καὶ λαοῖς ᾿Ισραήλ, 28
ποιῆσαι ὅσα ἡ χείρ σου καὶ ἡ βουλή σου προώρισε γενέσθαι. 29 καὶ τὰ νῦν, Κύριε, ἔπιδε ἐπὶ
τὰς ἀπειλὰς αὐτῶν, καὶ δὸς τοῖς δούλοις σου μετὰ παρρησίας πάσης λαλεῖν τὸν λόγον σου 30
ἐν τῷ τὴν χεῖρά σου ἐκτείνειν σε εἰς ἴασιν καὶ σημεῖα καὶ τέρατα γίνεσθαι διὰ τοῦ ὀνόματος
τοῦ ἁγίου παιδός σου ᾿Ιησοῦ. 31 καὶ δεηθέντων αὐτῶν ἐσαλεύθη ὁ τόπος ἐν ᾧ ἦσαν
συνηγμένοι, καὶ ἐπλήσθησαν ἅπαντες Πνεύματος ῾Αγίου, καὶ ἐλάλουν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ
μετὰ παρρησίας.».

Όμοθυμαδόν (στ. 23-25)

Οι δύο απόστολοι (Πέτρος και Ιωάννης) δεν πτοήθηκαν από τις απειλές του ιουδαϊκού
συνεδρίου. Δέν κρύφτηκαν. Έσπευσαν να συναντήσουν τους αδελφούς, γιά να ζήσουν το
«όμοθυμαδόν» (στ. 24) και να αλληλοενισχυθούν με την προσευχή. Φυσικά η πρώτη τους
ενέργεια ήταν να διηγηθούν όσα συνέβησαν και να αναφέρουν τα όσα διεμείφθησαν μεταξύ
αυτών και των αρχόντων του ιουδαϊσμού. Όλοι οι πιστοί χωρίς να απογοητευθούν,
καταφεύγουν στον Κύριο μέ θερμή προσευχή. «Απολυθέντες δε (οι δύο απόστολοι) ήλθον
προς τους ιδίους και απήγγειλαν όσα προς αυτούς οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι είπον. Οι
δε ακούσαντες ομοθυμαδόν ήραν φωνήν προς τον Θεόν και είπον: “Δέσποτα, σύ ο ποιήσας
τον ουρανόν και την γήν και την θάλασσαν και πάντα τα εν αυτοίς, ο διά στόματος Δαυίδ
παιδός σου είπών: Iνα τί έφρύαξαν έθνη και λαοί έμελέτησαν κενά;”» (στ. 23-25). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Όταν δε (ο Πέτρος και ο Ιωάννης) αφέθηκαν ελεύθεροι, ήλθαν προς
τους ίδικούς τους (τους οικείους της πίστεως), και τους ανέφεραν όσα τους είπαν οι αρχιερείς
και οι πρεσβύτεροι. Αυτοί δε, όταν άκουσαν αυτά, όλοι μαζί ύψωσαν φωνή προς τον Θεό και
είπαν: “Δέσποτα (Κυρίαρχε), συ είσαι, που δημιούργησες τον ουρανό και τη γη και τη
θάλασσα και όλα όσα υπάρχουν σ' αυτά που με το στόμα του Δαβίδ του δούλου σου είπες:
Γιατί φρύαξαν έθνη, και λαοί μηχανεύθηκαν πράγματα μάταια;”».
• «Ίδιοι» (στ. 23), οικείοι, είναι γενικά όλοι οι απόστολοι και οι μαθητές του Κυρίου,
δηλαδή η Εκκλησία. Ο όρος «ίδιος» είναι συνώνυμος με τον όρο «άδελφός». Η πρώτη
Εκκλησία αντιμετώπισε την κρίσιμη κατάσταση με απόλυτη ομοψυχία και εσωτερική
ενότητα, «ομοθυμαδόν». Σε αντίθεσι με την αβεβαιότητα των Ιουδαίων αρχόντων. Η
Εκκλησία, αντί να αρχίση διαβουλεύσεις για τη στρατηγική που θα ακολουθήση μπροστά
στο διωγμό, αντίθετα στρέφεται στόν Θεό για να ομολογήση την παντοδυναμία του και να
ζητήση την ενίσχυσί Του.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Σκόπει πώς πάλιν επί τήν αληθή βοήθειαν κατέφυγον, επί
τήν συμμαχίαν τήν άμαχον, και πάλιν ομοθυμαδόν, και μετά σπουδής: ουδέ γάρ έστιν ευχή
απλώς γινομένη. Οι δε ακούσαντες ομοθυμαδόν ήραν φωνήν πρός τόν Θεόν". "Όρα πώς είσιν

[84]
ηκριβωμέναι αυτών αι ευχαί» (Ε.Π.Ε. 15,316). Μετάφρασις: Πρόσεχε πάλι πως κατέφυγαν
πρός τήν αληθινή βοήθεια, πρός τήν ακαταμάχητη συμμαχία και πάλι όλοι μαζί και με πολλή
προθυμία διότι δεν είναι μια απλή προσευχή που γίνεται: “Αυτοί (οι απόστολοι) όταν
άκουσαν αυτά, όλοι μαζί με μιά καρδιά, ύψωσαν φωνή πρός τόν Θεό”. Πρόσεχε με πόση
προσοχή γίνονται οι προσευχές τους.
• Η προσευχή αρχίζει με την προσφώνησι “Δέσποτα», που χρησιμοποιείται συχνά και σε
άλλες προσευχές της πρώτης Εκκλησίας (Λουκ. β' 29. Αποκ. στ' 10). Ακολουθεί ως εισαγωγή
βιβλικό χωρίο, πού ομολογείται ο Θεός ως ποιητής του ουρανού και της γης, της θάλασσας
και όλων των οργανισμών, που ζουν στούς χώρους αυτούς. «Σύ ο ποιήσας τον ουρανόν και
την γήν και την θάλασσαν και πάντα τα εν αυτοίς, και διά στόματος Δαυίδ παιδός σου είπών»
(στ. 24).
• Ο Δαβίδ ο πατριάρχης παρουσιάζεται ως στόμα του Θεού, με το οποίο λαλεί Αυτός ο
ίδιος. Τό κατηγόρημα «παίς», το οποίο αποδίδεται συνήθως στόν Ιησού, εδώ αναφέρεται στό
Δαβίδ με την έννοια του δούλου, από τον οποίον ως πατέρα προήλθε ο «πάσχων παίς
Ιησούς».
• Η προφητεία, που εξήγγειλε ο Θεός, διά μέσου του Δαβίδ («Ίνα τί έφρύαξαν έθνη και
λαοί έμελέτησαν κενά;»), είναι ο Ψαλμός β' 1έξ.. Ερμηνεύτηκε ως μεσσιανικός. Στην
παρούσα προσευχή προσαρμόζεται στην κατάστασι της πρώτης Εκκλησίας. Τα έθνη, πού
οργίζονται με μανία, είναι οι ρωμαίοι στρατιώτες, ενώ οι λαοί πού βουλεύονται μάταια σχέδια
είναι ο Ισραηλιτικός λαός. Είναι ο Ηρώδης και οι άρχοντες, που συσκέπτονται από κοινού.
Κατά του Κυρίου και κατά του Χριστού αυτού (στ. 26-28)
Η επιβουλή του συνεδρίου εναντίον των δύο αποστόλων θυμίζει, ότι πριν από λίγο οι ίδιοι
παράνομοι άρχοντες των Ιουδαίων είχαν εξεγερθή εναντίον αυτού του Κυρίου. Θυμούνται
ακόμα, ότι όλα αυτά είχαν προφητευθή από τον Δαβίδ (Ψαλμ. β' 1). Και η προφητεία εκείνη
εκπληρώθηκε στο πρόσωπο του Κυρίου Ιησού. Συνεχίζοντας την προφητεία του Δαβίδ
ανέφεραν στην προσευχή τους εκείνοι οι πρώτοι χριστιανοί: «Παρέστησαν οι βασιλείς της
γης και οι άρχοντες συνήχθησαν επί το αυτό κατά του Κυρίου και κατά του Χριστού αυτού.
Συνήχθησαν γαρ επ' αληθείας επί τον άγιον παϊδά σου Ιησούν, όν έχρισας, Ηρώδης τε και
Πόντιος Πιλάτος συν έθνεσι και λαοίς Ισραήλ, ποιήσαι όσα ή χείρ σου και η βουλή σου
προώρισε γενέσθαι» (στ. 26-28). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Παρατάχθηκαν οι
βασιλείς της γης, και οι άρχοντες μαζεύτηκαν μαζί εναντίον του Κυρίου και εναντίον του
Χριστού Του. Και πράγματι, μαζεύτηκαν εναντίον του αγίου δούλου σου Ιησού, τον οποίον
έχρισες, ο Ηρώδης και ο Πόντιος Πιλάτος μαζί με εθνικούς και πλήθη του Ισραήλ, για να
κάνουν όσα ή δύναμίς σου και η σοφία σου προώρισε να γίνουν”».
Ό,τι προανήγγειλε ο Δαβίδ εκπληρώνεται στην ιερή πόλι της Ιερουσαλήμ. Όπως μέ τόν
Ιησού, έτσι και τώρα με τούς αποστόλους. Ο Χριστός, εναντίον του οποίου μένονται και
εξεγείρονται σε συμμαχία τα έθνη και οι λαοί, οι βασιλείς και οι άρχοντες, είναι «ο παίς
Ιησούς». Ο «παίς» συνδέεται με την προφητεία του Ησαΐα (νβ' 13). Εδώ συνδέεται μέ τό
χωρίο του Ησαΐα ξα' 1, όπου ο «παίς» δέν είναι «ο δούλος», αλλ' είναι ο αγαπητός υιός (επί
τον άγιον παϊδά σου Ιησούν- στ. 27). Το δε «άγιος» είναι συνώνυμο με το κεχρισμένος («όν
έχρισας»).

[85]
 • Η εξέγερσις κατά του Ιησού έγινε σύμφωνα πρός τή βουλή του Θεού. Οι ισχυροί της γης
έγιναν, χωρίς να το γνωρίζουν, όργανα της παντοδυναμίας Του (στ. 28).
Δός μας παρρησία (στ. 29-30)
Η προσευχή της πρώτης Εκκλησίας καταλήγει με ικεσία για ενίσχυση της ομολογίας.
Ζητούν να τους χαρίση ο Κύριος παρρησία να λαλούν το λόγο. Ζητούν ακόμα να επιβεβαιώνη
ο Θεός την αλήθεια και τη δύναμη του κηρύγματος μέ θαύματα, που θα γίνονται στο όνομα
του Ιησού Χριστου. «Και τα νύν, Κύριε, έπιδε επί τας απειλές αυτών, και δος τοϊς δούλοις
σου μετά παρρησίας πάσης λαλείν τον λόγον σου εν τω την χείρά σου εκτείνειν σε εις ίασιν
και σημεία και τέρατα γίνεσθαι διά του ονόματος του αγίου παιδός σου Ιησού» (στ. 29-30).
'Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Και τώρα, Κύριε, πρόσεξε στις απειλές τους, και κάνε τους
δούλους Σου να κηρύττουν τον λόγο σου με όλο το θάρρος, απλώνοντας το χέρι Σου για
θεραπείες ασθενειών και για να γίνωνται σημεία και καταπληκτικά θαύματα κατόπιν
επικλήσεως του ονόματος του αγίου δούλου σου Ιησού”».
• Ο συνδετικός κρίκος («και τα νύν»-στ. 29) εισάγει στο δεύτερο τμήμα της προσευχής,
που είναι δέησις. Η προσφώνησις «Κύριε» αποδίδεται στον Θεό και η κοινότητα, αντί να
ζητήση την προστασία του Θεού στο διωγμό της, προσεύχεται να στρέψη την ελαστική
προσοχή του στις απειλές των ισχυρών και να χορηγήση δύναμη και παρρησία στούς πιστούς
δούλους Του να διακηρύττουν το λόγο Του. Η Εκκλησία έχει συνείδησι, ότι συμμερίζεται το
πάθος του Κυρίου και ζητάει να ενδυναμωθή σ' αυτό.
• Η «παρρησία» του λόγου συνοδεύεται με σημεία της θείας δυνάμεως, όπως και στη ζωή
του Ιησού. Η Εκκλησία έχει εξουσία. Και η εξουσία της ενεργεί προς τα έξω μέν διά των
σημείων, πρός τά άνω δε διά της προσευχής.
Η προσευχή προκαλεί σεισμό (στ. 31)
Ήταν τόσο δυνατή η προσευχή τους, ώστε σείστηκε ο τόπος που βρίσκονταν. Ο σεισμός
είναι σημείο θείας παρουσίας και συγκατανεύσεως του Θεού. Το γεγονός έχει άμεση
αναφορά στην Πεντηκοστή. Μπορούμε να πούμε, ότι πρόκειται για επανάληψί της! Δύο
ουσιαστικά σεισμοί συνέβησαν την ώρα της προσευχής. Ο ένας σεισμός έγινε στη γη. Ένας
άλλος σεισμός έγινε μέσα στην καρδιά τους. Γέμισαν από Πνεύμα Αγιο. «Και δεηθέντων
αυτών εσαλεύθη ο τόπος εν ώ ήσαν συνηγμένοι, και επλήσθησαν άπαντες Πνεύματος Αγίου,
και ελάλουν τον λόγον του Θεού μετά παρρησίας» (στ. 31). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Και αφού τελείωσαν τη δέησι, σείστηκε ο τόπος, όπου ήσαν συναθροισμένοι, και
πλημμύρισαν όλοι από Πνεύμα "Αγιο, και κήρυτταν τον λόγο του Θεού με θάρρος».
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «“Δεηθέντων αυτών, εσαλεύθη ο τόπος, εν ώ ήσαν
συνηγμένοι”. Του άκουσθήναι αυτούς, και της επισκέψεως του Θεού τούτο τεκμήριον
γέγονε. “Και επλήσθησαν άπαντες Πνεύματος αγίου”. Τί έστιν, “επλήσθησαν”; Αντί του
“ανεπυρώθησαν το Πνεύματι”· καί γάρ ανεκαίετο εν αυτοίς το χάρισμα» (Ε.Π.Ε. 15,318).
Μετάφρασις: “Και όταν αυτοί προσευχήθηκαν στον Θεό, σείσθηκε ο τόπος, όπου ήσαν
συγκεντρωμένοι”. Τούτο έγινε ως απόδειξις, ότι εισακούσθηκαν οι προσευχές τους και ότι
τούς επισκέφθηκε ο Θεός. “Και όλοι γέμισαν από Πνεύμα άγιο”. Τι σημαίνει “γέμισαν”; Αντί
του “ανεφλέγησαν από το Πνεύμα”. Τό χάρισμα τούς κατέκαιγε.

[86]
 • Είναι πεποίθησις της Εκκλησίας, ότι το κήρυγμά της εξαγγέλλεται ως δημόσια υπόθεσις
σε κάθε περίσταση και φέρεται αποκλειστικά από το Πνεύμα της Πεντηκοστής.
• Μέ τήν προσευχή αυτή δεν παραδίδεται απλώς ένας υποδειγματικός τύπος προσευχής,
αλλ' ή θεολογία της προσευχής της Εκκλησίας, που εκφράζει την εσωτερική της ταυτότητα
και συνείδησι. Κατά τη μορφή της αρχίζει με την ομολογία του δημιουργού Θεού και την
παντοδυναμία Του, πού γίνεται εμπειρία της Εκκλησίας με τα θαύματα των αποστόλων και
την παρρησία του κηρύγματός τους. Καταλήγει σε δέησι, πού δέν αφορά στην απαλλαγή της
από τα παρόντα δεινά, αλλά στη συμπαράσταση του Θεού όπως στόν Χριστό.

[87]
 Κοινοκτημοσύνη των πρώτων χριστιανών
(Πράξ. δ' 32-37)
«32 Τοῦ δὲ πλήθους τῶν πιστευσάντων ἦν ἡ καρδία καὶ ἡ ψυχὴ μία, καὶ οὐδὲ εἷς τι τῶν
ὑπαρχόντων αὐτῷ ἔλεγεν ἴδιον εἶναι, ἀλλ᾿ ἦν αὐτοῖς ἅπαντα κοινά. 33 καὶ μεγάλῃ δυνάμει
ἀπεδίδουν τὸ μαρτύριον οἱ ἀπόστολοι τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ, χάρις τε μεγάλη
ἦν ἐπὶ πάντας αὐτούς. 34 οὐδὲ γὰρ ἐνδεής τις ὑπῆρχεν ἐν αὐτοῖς· ὅσοι γὰρ κτήτορες χωρίων ἢ
οἰκιῶν ὑπῆρχον, πωλοῦντες ἔφερον τὰς τιμὰς τῶν πιπρασκομένων καὶ ἐτίθουν παρὰ τοὺς
πόδας τῶν ἀποστόλων· 35 διεδίδετο δὲ ἑκάστῳ καθότι ἄν τις χρείαν εἶχεν. 36 ᾿Ιωσῆς δὲ ὁ
ἐπικληθεὶς Βαρνάβας ὑπὸ τῶν ἀποστόλων, ὅ ἔστι μεθερμηνευόμενον υἱὸς παρακλήσεως,
Λευΐτης, Κύπριος τῷ γένει, 37 ὑπάρχοντος αὐτῷ ἀγροῦ, πωλήσας ἤνεγκε τὸ χρῆμα καὶ ἔθηκε
παρὰ τοὺς πόδας τῶν ἀποστόλων».

Απαντα κοινά (στ. 32)

Xιλιάδες ήσαν οι χριστιανοί της πρώτης Εκκλησίας. Καθημερινά αυξανόταν ο αριθμός
των πιστών. Εν τούτοις επικρατούσε μεταξύ τους αξιοθαύμαστη ενότητα. Είχαν παραμερίσει
όλες τις διακρίσεις και θεωρούσαν τους εαυτούς τους όχι απλώς ως αδελφούς, αλλ' ως ένα
σώμα με μία καρδιά και μία ψυχή. Συνέπεια της ενότητας αυτής ήταν και η αντίληψις, που
είχαν γιά τίς περιουσίες τους. «Του δε πλήθους των πιστευσάντων ήν ή καρδία και η ψυχή
μία, και ουδέ είς τι των υπαρχόντων αυτώ έλεγεν ίδιον είναι, αλλ' ήν αυτοίς άπαντα κοινά»
(στ. 32). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Του δε πλήθους των πιστών ή καρδιά και η ψυχή
ήταν μία. Και ούτε ένας έλεγε, ότι κάτι από τα υπάρχοντά του είναι δικό του, αλλ' όλα σ'
αυτούς ήσαν κοινά.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Έτι λέγεις, “Τα εμά”; Έπάρατον τούτο το ρήμα και μιαρόν
από του διαβόλου εισηνέχθη. Πάντα ήμών κοινά εποίησεν ο Θεός τα τούτων αναγκαιότερα,
και ταύτα ου κοινά; Ούκ έστιν ειπείν, το εμόν φώς, ο έμός ήλιος, το εμόν ύδωρ. Πάντα ήμών
κοινά τα μείζονα, τα δε χρήματα ου κοινά;» (Ε.Π.Ε. 21,240). Μετάφρασις: Ακόμα λές: “Τα
δικά μου”; Καταραμένος λόγος και βρωμερός. Ο Διάβολος μάς τόν σέρβιρε. Ο Θεός έδωσε
κοινά γιά όλους πολύ πιο σπουδαία και αναγκαία, και δεν έκανε κοινά τα χρήματα; Δέν είναι
δυνατόν να πης: Δικό μου το φώς, δικός μου ο ήλιος, δικό μου το νερό.
• Κανένας δεν έλεγε, «αυτό είναι δικό μου, αυτό είναι δικό σου». Λέει κανείς αυτό το λόγο
γιά τόν ήλιο; Κοινός ο ήλιος. Τόν λέει γιά τόν αέρα; Κοινός ο αέρας. Πρό παντός, τόν λέει
αυτό τον λόγο για τη θεία Κοινωνία; Κοινό το άγιο Ποτήριο. Κοινός ο Χριστός. Κοινός ο
ουρανός. Κοινός ο παράδεισος. Γιατί, λοιπόν, όλα τα σπουδαία, τα απόλυτα αναγκαία, τα
μεγάλα, τα αιώνια, είναι κοινά, και τα υλικά πράγματα δεν είναι κοινά; Γιατί μόνο τα
κτηματικά και τα οικονομικά δεν είναι κοινά;
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Εί η τράπεζα ή φρικώδης κοινή πάσι πρόκειται, και πλουσίω
και πένητι, και ουχί δαψιλέστερον απολαύει ταύτης και πλούσιος, ουδέ έλαττον ο πένης, αλλ'
έστήκασιν οι ιερείς άπαντες, καί τόν πάντων πενέστερον και ευτελέστερον αναμένοντες,
πολλώ μάλλον επί της αισθητής τούτο χρή ποιείν» (Ε.Π.Ε. 27,274). Μετάφρασις: Είναι κοινή
η αγία Τράπεζα, καί γιά τόν πλούσιο και γιά τό φτωχό. Δέν παίρνει καλύτερη μερίδα και
πλούσιος και μικρότερη ο φτωχός. Μία, ίδια, η τιμή και η συμμετοχή. Οι ιερείς δέν κάνουν

[88]
τη συστολή των τιμίων Δώρων μέχρι να προσέλθουν όλοι στη φρικτή Τράπεζα και να
κοινωνήσουν όλοι. Περιμένουν και τον τελευταίο. Έτσι και στο υλικό τραπέζι να μετέχουν
όλοι εξ ίσου. Κοινό το άγιο Ποτήριο. Κοινά και τα υλικά αγαθά.
• Το πείραμα της κοινοκτημοσύνης πέτυχε στήν πρώτη Εκκλησία, γιατί ήταν βαθειά
ριζωμένη η έννοια της μετοχής και κοινωνίας. Υπήρχε βαθειά ή πίστις, ότι όλοι
συναποτελούμε το σώμα του Χριστού, ότι είμαστε «σώμα Χριστού και μέλη εκ μέρους» (Α'
Κορ. ιβ' 27). Με την πάροδο του χρόνου χαλάρωσαν οι σχέσεις των μελών της Εκκλησίας.
Το άτομο έφυγε την κοινωνία. Η ιδιοκτησία υπερνίκησε την κοινοκτημοσύνη. Πέσαμε από
την κορυφή της κοινής αγάπης. Κάπου-κάπου διασώζονται νησίδες κοινοκτημοσύνης σε
μοναστήρια με σωστό ορθόδοξο φρόνημα και κοινοκτημοσύνη (ακτημοσύνη).
• Αν δεν μπορούμε να επανέλθουμε στη χριστιανική κοινοκτημοσύνη, άς αγωνιζόμαστε
έστω γιά τα άλλα δύο, πού μπορούν όλοι οι χριστιανοί να τα πετύχουν. Πρόκειται για την
ελεημοσύνη και τη δικαιοσύνη.
• Η φράσις «καρδία και ψυχή μία» (στ. 32) είναι βιβλική και δηλώνει το κέντρο του
ανθρωπίνου προσώπου που καθορίζει και την εξωτερική του συμπεριφορά. Συνεπώς εδώ
υπονοείται η κοινωνία στη μία πίστι, στη μία διδαχή και στη μία λατρεία.
• Η ιδιοκτησία, που συνήθως διαχωρίζει κοινωνικά τούς ανθρώπους, αίρεται στην
Εκκλησία. Και έχουμε αγία ενότητα και έκφραση της νέας κοινωνίας. Οι πιστοί από αγάπη
θεωρούν την ιδιοκτησία τους κοινό αγαθό για την οικοδομή και την προαγωγή της κοινής
ζωής. «Άρα, είπέ μοι, η αγάπη την άκτημοσύνην έτεκε, ή η ακτημοσύνη την αγάπην; Εμοί
δοκεί, η αγάπη την ακτημοσύνην ή και επέσφιγγεν αυτήν μάλλον» (Χρυσόστομος. Ε.Π.Ε.
15,320). Μετάφρασις: Πές μου, λοιπόν, η αγάπη έφερε την ακτημοσύνη ή η ακτημοσύνη την
αγάπη; Εμένα μου φαίνεται, ότι η αγάπη έφερε την ακτημοσύνη, η οποία και περισσότερο
σφιχτά συγκρατούσε αυτήν.

Η μαρτυρία της αναστάσεως (στ. 33)

Εκείνος δίδει, εμείς αποδίδουμε. Εκείνος μας χάρισε το ύψιστο γεγονός της αναστάσεως.
Οι απόστολοι αποδίδουν τη μαρτυρία, το κήρυγμα της αναστάσεως. Είναι τρόπος ζωής. «Και
μεγάλη δυνάμει απεδίδουν το μαρτύριον οι απόστολοι της αναστάσεως του Κυρίου Ιησού,
χάρις τε μεγάλη ην επί πάντας αυτούς» (στ. 33). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και με
μεγάλο θάρρος οι απόστολοι έδιναν τη μαρτυρία για την ανάσταση του Κυρίου Ιησού. Και
χάρις μεγάλη ήταν σε όλους αυτούς (τους πιστούς)».
Από τη ζωή των πρώτων χριστιανών μεταβαίνει ο Λουκάς απότομα στο έργο των
αποστόλων. Σε άμεση αναφορά στην εντολή του Αναστάντος, συνέχιζαν να κηρύττουν μέ
δυναμικό τρόπο το ευαγγέλιο της Αναστάσεως. Τό «άπεδίδουν» (στ. 33) σημαίνει: "Έδιναν
οι απόστολοι τη μαρτυρία της 'Αναστάσεως ως όφειλόμενο χρέος. Η Ανάστασις ωφείλετο
στόν Ιησού Χριστό. Και οι Απόστολοι ώφειλαν να κηρύξουν παντού την Ανάστασι. «Τρανώς
εκήρυττόν σου την Ανάστασιν» (έωθινό ε).
• Μέ το κήρυγμα για την Ανάσταση, καθώς και την ομοψυχία και την ακτημοσύνη δίνει η
Εκκλησία έμπρακτα τη μαρτυρία της στον κόσμο. Και όσοι πιστεύουν στον Ιησού Χριστό

[89]
της Αναστάσεως, αυτοί γεμίζουν από «μεγάλη χάρι» (στ. 33). Ο Χριστός εξέχεε άφθονία
χάριτος στους πιστούς. Τούς καθιστούσε ικανούς για ποικίλες διακονίες. Τούς προίκιζε με
καταπληκτική δύναμι. Και η πλούσια χάρις καθιστούσε τούς «πάντας» αδελφούς.
Κατά την εκάστου χρεία (στ. 34-35)
Ο Χριστός είχε πει στον πλούσιο εκείνο νεανίσκο: «Ύπαγε, πώλησον τα υπάρχοντά σου
και δός πτωχοίς» (Λουκ. ιβ' 33). Εκείνος προτίμησε τα υπάρχοντα να παραμείνουν δικά του,
παρά να ακολουθήση τόν Χριστό, βαδίζοντας το δρόμο της αγάπης και της φιλανθρωπίας.
Ό,τι δέν έκανε ο ένας, το έκαναν οι πολλοί, σχεδόν όλοι οι χριστιανοί μετά την Πεντηκοστή.
Χωρίς κάποιος να το απαιτήση ή να το επιβάλη, ελεύθερα και με τη θέλησή τους, οι πλούσιοι
πουλούσαν τα κτήματά τους και εμπιστεύονταν τα χρήματα στους αποστόλους, για να
διανεμηθούν σε όσους είχαν ανάγκη. «Ουδε γάρ ένδεής τις υπήρχεν εν αυτοίς· όσοι γάρ
κτήτορες χωρίων ή οικιών υπήρχον, πωλούντες έφερον τας τιμάς των πιπροσκομένων και
ετίθουν παρά τους πόδας των αποστόλων διεδίδοτο δε έκάστω καθότι άν τις χρείαν είχεν»
(στ. 34-35). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και ούτε υπήρχε μεταξύ τους κάποιος, ο οποίος
να στερηται. Διότι, όσοι ήσαν ιδιοκτήτες χωραφιών ή σπιτιών, τα πουλούσαν, και την αξία
των πωλουμένων την έφερναν και την έθεταν μπροστά στα πόδια των αποστόλων. Και
γινόταν στον καθένα διανομή ανάλογα με την ανάγκη του».
• Aποθέτοντας τα χρήματα στα πόδια των αποστόλων, έδειχναν την ευλάβεια και την
εμπιστοσύνη τους πρός εκείνους. Οι απόστολοι με κάθε δικαιοσύνη και ανάλογα με τις
ανάγκες του καθενός, μοίραζαν τα βοηθήματα. Αυτό δέν σημαίνει, ότι δεν υπήρξαν και
παραφωνίες και παράπονα καί γογγυσμός (Πράξ. στ' 1). Η ανθρώπινη ατέλεια υπεισέρχεται
και στο τελειότερο κοινωνικό και πνευματικό σύστημα.
• Ο ιερός Χρυσόστομος πίστευε, ότι και επί των ημερών του θα μπορούσε να εφαρμοσθή
αυτό που γινόταν στην πρώτη Εκκλησία. Και μάλιστα κάτι τέτοιο δεν θα έλυνε μόνο με
ισότητα το κοινωνικό πρόβλημα, αλλά και θα προσελκύονταν πολλοί εθνικοί (είδωλολάτρες)
και άπιστοι στην πίστι. «Ει γάρ τότε, ότε τρισχίλιοι και πεντακισχίλιοι μόνον οι πιστοί, ότε
πάντες οι της οικουμένης ήσαν εχθροί, ότε ουδαμόθεν προσεδόκων παραμυθίαν, ούτω δή
κατετόλμησαν του πράγματος, πόσω μάλλον νυν τούτο αν εγένετο, ένθα τη του Θεού χάριτι
πανταχού της οικουμένης πιστοί; Τίς δ' άν έμενεν "Έλλην λοιπόν; Ουδένα έγωγε ηγούμαι
ούτως άν πάντας έπεσπασάμεθα, και είλκύσαμεν, πιστεύω τω Θεώ ότι και τούτο έσται.
Πείσθητέ μοι μόνον, και κατά τάξιν κατορθώσομεν τα πράγματα και αν ο Θεός ζωήν δω,
πιστεύω ότι ταχέως εις ταύτην ημάς άξομεν την πολιτείαν» (Ε.Π.Ε. 15,332-334).
Μετάφρασις: Αν τότε, πού μόνο τρείς και πέντε χιλιάδες ήσαν οι πιστοί, όταν όλοι οι
άνθρωποι της γης ήσαν εχθροί, όταν από πουθενά δεν ανέμεναν βοήθεια, με τόση τόλμη
επεχείρησαν το πράγμα (να πουλάνε τις περιουσίες τους και να προσφέρουν στα πόδια των
αποστόλων το αντίτιμο), πόσο περισότερο τώρα θα μπορούσε να εφαρμοσθή αυτό το
πείραμα! Τώρα, που με τη χάρη του Θεού παντού στην οικουμένη υπάρχουν πιστοί! Και αν
αυτό γινόταν και σήμερα, ποιός θα παρέμενε ειδωλολάτρης ή άπιστος; Εγώ τουλάχιστον
νομίζω, κανένας. Έτσι όλους θα τους κάναμε δικούς μας και θα τους προσελκύαμε κοντά
μας. "Αν ακολουθήσουμε αυτό το δρόμο, πιστεύω στόν Θεό, ότι όλοι θα πιστεύσουν.
Πιστέψτε μόνο τα λόγια μου και με τη σειρά θα τα κατορθώσουμε τα πράγματα. Και αν ο
Θεός μάς δώση ζωή, πιστεύω ότι γρήγορα θα φτάσουμε σ' αυτό τον τρόπο ζωής.

[90]
 • Η φράσις «ετίθουν παρά τους πόδας των αποστόλων» (στ. 35) δηλώνει, σύμφωνα μέ τόν
Ψαλμ. η' 7, ότι όποιος έθετε το πόδι του πάνω σε πράγμα, δήλωνε έτσι την κυριαρχία και την
εξουσία του πάνω του. Λέει ο Χρυσόστομος: «Τούς αποστόλους οικονόμους ήφίεσαν
γενέσθαι, καί κυρίους εποίουν, ίνα ως εκ κοινών λοιπόν αναλέγεται μηκέτι εξ ιδίων».
Το παράδειγμα του Βαρνάβα (στ. 36-37)
Μας καταλαμβάνει έκπληξις και θαυμασμός, όταν μελετάμε τη ζωή των πρώτων
Χριστιανών. Επιθυμούμε να γινόταν τέτοια και η σύγχρονη κοινωνία. Ποιό το εμπόδιο; Η
ιδιοτέλεια, ο ατομισμός, η πλεονεξία, ο υλιστικός τρόπος ζωής, η έλλειψις αγάπης και
κοινωνικού ενδιαφέροντος. Στη συνέχεια ο Λουκάς αναφέρει δύο ονομαστικά παραδείγματα.
Το ένα ενός μικρομεσαίου (θα λέγαμε σήμερα), που είχε ένα χωράφι και το πούλησε και
τα χρήματα τα εμπιστεύτηκε όλα στα πόδια των αποστόλων. Δέν κράτησε τίποτε γιά τον
εαυτό του. Πρόκειται γιά τό Βαρνάβα, τον γνωστό γιά την αποστολική προσφορά του. «Ιωσής
δε ο επικληθείς Βαρνάβας από των αποστόλων, ό έστι μεθερμηνευόμενον Υιός
παρακλήσεως, Λευΐτης, Κύπριος τω γένει, υπάρχοντος αυτώ αγρού, πωλήσας ήνεγκε το
χρήμα και έθηκε παρά τους πόδας των αποστόλων» (στ. 36-37). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Ιωσης, που από τους αποστόλους
επωνομάσθηκε Βαρνάβας, που μεταφραζόμενο σημαίνει “"Ανθρωπος διδασκαλίας,
κηρύγματος”, Λευΐτης, Κύπριος στην καταγωγή, πούλησε ένα αγρό, που είχε, και το χρώμα
το έφερε και το έθεσε μπροστά στα πόδια των αποστόλων».
• Ο Βαρνάβας ανήκει στον κύκλο των Ο' και ήταν σημαϊνον μέλος της Εκκλησίας της
Αντιόχειας και συνώδευσε τον Παύλο στο πρώτο του ιεραποστολικό ταξίδι καθώς και σε
άλλες ευκαιρίες. Το όνομά του ερμηνεύει ελληνικά ο Λουκάς «υιός παρακλήσεως» (στ. 36).
Κυριολεκτικά όμως σημαίνει «υιός προφητείας». Έργο του προφήτη ήταν η παράκλησις, η
οικοδομή του λαού. «Ο προφητεύων ανθρώπους λαλεί οικοδομών και παράκλησιν και
παραμυθίαν» (Α' Κορ. ιδ' 3).
• Η πράξις του Βαρνάβα εκφράζει τέλεια το γνήσιο πνεύμα της ακτημοσύνης των πρώτων
χριστιανών. Και κατα τούτο έχει ξεχωριστή σημασία η δωρεά του Βαρνάβα, διότι ήταν
Λευίτης, οι δέ Λευϊτες επετρέπετο να έχουν κάποια μικρή ιδιοκτησία, κάποιον αγρό κοντά
στα Ιεροσόλυμα. Δηλαδή ο Βαρνάβας θυσιάζει ένα προσωπικό του δικαίωμα, κάτι που
απόλυτα το βλέπουμε στη ζωή του μεγάλου αποστόλου Παύλου: «Ούκ έχρησάμεθα τη
εξουσία ταύτη» (Α' Κορ. Θ' 12).

[91]
 (Πράξ. ε' 1-11) - Ανανίας και Σαπφείρα
«1 Ἀνὴρ δέ τις ᾿Ανανίας ὀνόματι σὺν Σαπφείρῃ τῇ γυναικὶ αὐτοῦ ἐπώλησε κτῆμα 2 καὶ
ἐνοσφίσατο ἀπὸ τῆς τιμῆς, συνειδυίας καὶ τῆς γυναικὸς αὐτοῦ, καὶ ἐνέγκας μέρος τι παρὰ
τοὺς πόδας τῶν ἀποστόλων ἔθηκεν. 3 εἶπε δὲ Πέτρος· ᾿Ανανία, διατί ἐπλήρωσεν ὁ σατανᾶς
τὴν καρδίαν σου, ψεύσασθαί σε τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον καὶ νοσφίσασθαι ἀπὸ τῆς τιμῆς τοῦ
χωρίου; 4 οὐχὶ μένον σοι ἔμενε καὶ πραθὲν ἐν τῇ σῇ ἐξουσίᾳ ὑπῆρχε; τί ὅτι ἔθου ἐν τῇ καρδίᾳ
σου τὸ πρᾶγμα τοῦτο; οὐκ ἐψεύσω ἀνθρώποις, ἀλλὰ τῷ Θεῷ. 5 ἀκούων δὲ ὁ ᾿Ανανίας τοὺς
λόγους τούτους πεσὼν ἐξέψυξε, καὶ ἐγένετο φόβος μέγας ἐπὶ πάντας τοὺς ἀκούοντας ταῦτα.
6
ἀναστάντες δὲ οἱ νεώτεροι συνέστειλαν αὐτὸν καὶ ἐξενέγκαντες ἔθαψαν. 7 ᾿Εγένετο δὲ ὡς
ὡρῶν τριῶν διάστημα καὶ ἡ γυνὴ αὐτοῦ, μὴ εἰδυῖα τὸ γεγονός, εἰσῆλθεν. 8 ἀπεκρίθη δὲ αὐτῇ
ὁ Πέτρος· εἰπέ μοι, εἰ τοσούτου τὸ χωρίον ἀπέδοσθε; ἡ δὲ εἶπε· ναί, τοσούτου. 9 ὁ δὲ Πέτρος
εἶπε πρὸς αὐτήν· τί ὅτι συνεφωνήθη ὑμῖν πειράσαι τὸ Πνεῦμα Κυρίου; ἰδοὺ οἱ πόδες τῶν
θαψάντων τὸν ἄνδρα σου ἐπὶ τῇ θύρᾳ καὶ ἐξοίσουσί σε. 10 ἔπεσε δὲ παραχρῆμα παρὰ τοὺς
πόδας αὐτοῦ καὶ ἐξέψυξεν· εἰσελθόντες δὲ οἱ νεανίσκοι εὗρον αὐτὴν νεκράν, καὶ
ἐξενέγκαντες ἔθαψαν πρὸς τὸν ἄνδρα αὐτῆς. 11 καὶ ἐγένετο φόβος μέγας ἐφ᾿ ὅλην τὴν
ἐκκλησίαν καὶ ἐπὶ πάντας τοὺς ἀκούοντας ταῦτα.».

Το ποικίλο ψέμα του Ανανία (στ. 1-3)

Λουκάς αποδίδει μεγάλη σημασία στην ακτημοσύνη των πρώτων χριστιανών. Θεωρεί, ότι
ο πλούτος είναι κίνδυνος για τον άνθρωπο, αφού εύκολα μεταβάλλεται σε μέσο ισχύος και
καταπιέσεως, απομακρύνει από τον Θεό και ασεβεί κατά του πλησίον. Ο πλούσιος πέφτει
εύκολα στην αυταπάτη, ότι κατέχει τον κόσμο, αντί νά τόν θεωρη ως ευλογία του Θεού και
δωρεά γιά τόν φτωχό. Είναι ανάγκη ο άνθρωπος να συνάγη άφθαρτο θησαυρό στον ουρανό
(Λουκ. ιβ' 21), να πλουτη εν Θεώ, αντί να συγκεντρώνη φθαρτό πλούτο.
Ο ιερός Χρυσόστομος, σκληρός τιμητής των πλουσίων, λέει χαρακτηριστικά για τον
πλούτο: «Τί είς βασιλείαν εισάγει, πλούτος ή πενία; Ακούσωμεν αυτού του των ουρανών
Δεσπότου λέγοντος, περί μέν εκείνων, ότι “ευκοπώτερον κάμηλον εισελθεϊν διά τρυπήματος
ραφίδος ή πλούσιον εις την βασιλεία των ουρανών” (Ματθ. ιθ' 24), περί δε των πενήτων
τουναντίον: “Ει θέλεις τέλειος είναι, πώλησόν σου τα υπάρχοντα και δός πτωχοίς, και δεύρο
ακολούθει μοι, και έξεις θησαυρόν εν ουρανούς” (Ματθ. ιθ' 21)» (Ε.Π.Ε. 19,376)
Μετάφρασις: Τι οδηγεί στη βασιλεία των ουρανών, ο πλούτος ή η φτώχεια; Ας ακούσουμε τι
λέει ο ίδιος ο Κύριος των ουρανών για τους πλουσίους: «Πιό εύκολα περνάει το
καραβόσχοινο από την τρύπα της βελόνας, παρά ο πλούσιος στη βασιλεία των ουρανών».
Για τους φτωχούς: «Αν θέλης να είσαι τέλειος, να πουλήσης τα υπάρχοντά σου, να τα
μοιράσης στους φτωχούς και μετά να έρθης να με ακολουθήσης, τότε θα έχης θησαυρό στους
ουρανούς».
• Η ακτημοσύνη έχει αξία ως τέλεια μίμησις της πτωχείας Εκείνου, ο οποίος «επτώχευσε
πλούσιος ών, ίνα ημείς τη εκείνου πτωχεία πλουτίσωμεν» (Β' Κορ. η' 9). Αυτή ή ακτημοσύνη

[92]
ως στάσεις και πράξις ζωής είναι νίκη κατά του κόσμου και τέλεια έκφρασις της
ολοκληρωτικής αγάπης και της εν Χριστώ ελευθερίας.
• Αυτή την αγάπη και την ελευθερία δέν βλέπουμε στο άλλο παράδειγμα, που αναφέρει ο
Λουκάς, Το ένα είναι το παράδειγμα του Βαρνάβα. Το άλλο είναι αυτό με το ζεύγος 'Ανανία
και Σαπφείρας. Πούλησαν και αυτοί κτημα τους. Αρχικός σκοπός της πωλήσεως ήταν να
δώσουν τα χρήματα στους αποστόλους για τους φτωχούς. Από τη στιγμή, που γι' αυτό το
σκοπό εισέπραξαν από την αγοροπωλησία χρήματα, τα χρήματα αυτά ήσαν πλέον ιερά. Δεν
ανήκαν σ' αυτούς. Σκέφτηκαν, λοιπόν και οι δύο σύζυγοι να κρατήσουν ένα ποσό για τον
εαυτό τους και τα υπόλοιπα χρήματα να τα δώσουν στους αποστόλους.
• Πρώτον, λοιπόν, ήθελαν να ικανοποιήσουν και τις δύο αντίθετες «θυγατέρες», και τη
φιλαργυρία και την ελεημοσύνη (ίδε Ματθ. στ' 4).
• Δεύτερον, ήθελαν να κρατήσουν μέν γιά τόν εαυτό τους χρήματα, αλλά να αναφέρουν
στόν Πέτρο, ότι του δίνουν όλα τα είσπραχθέντα χρήματα!
• Τρίτον, χρησιμοποίησαν και το ψέμα και την κλοπή. Ψέμα μέν, ότι τα δοθέντα χρήματα
στους αποστόλους ήσαν όλο το ποσό, κλοπή δέ, διότι τα χρήματα ήδη ήσαν ιερά, και άρα
αφαίρεσαν από ιερά χρήματα για προσωπική τους χρήσι.
• Τέταρτον, συμφώνησαν από κοινού να κοροϊδέψουν το Πνεύμα το Άγιον.
• Πέμπτον, με αναίδεια απάντησαν στη σχετική ερώτησι του Πέτρου.
Το γεγονός μέ τόν Ανανία και τη Σαπφείρα περιγράφει με συγκλονιστικές και φρικιαστικές
λεπτομέρειες ο Λουκάς. Δέν το αποκρύπτει. Για δύο λόγους:
• Πρώτον, γιά νά φανή, ότι και μέσα στον παράδεισο της πρώτης Εκκλησίας με την
παρθενική αγιοπνευματική γνησιότητα, υπεισήλθε ο Σατανάς, όπως και στους δύο άλλους
παραδείσους, στόν παράδεισο της Εδέμ, όπου παρέσυρε τούς πρωτοπλάστους, και στον
παράδεισο της Αποστολικής ομάδος, όπου παρέσυρε τόν Ιούδα.
• Δεύτερον, γιά νά φανή, ότι η Αγία Γραφή δέν είναι ένα πλαστό βιβλίο, πού όλα
ωραιοποιούνται. Δεν κρύβει η Γραφή και τα ελαττώματα και τα σκοτεινά σημεία προσώπων
της θρησκευτικής κοινότητας. Μόνο, πού τα ελαττώματα αυτά ή διορθώνονται με τη
μετάνοια, ή τιμωρούνται παραδειγματικά, όταν δεν υπάρχη μετάνοια.
Παραδειγματική η τιμωρία του Ανανία και της Σαπφείρας: «Ανήρ δέ τις Ανανίας ονόματι
συν Σαπφείρη τη γυναικί αυτού επώλησε κτήμα και ενοσφίσατο από της τιμής, συνειδυίας
και της γυναικός αυτού, και ενέγκας μέρος τι παρά τους πόδας των αποστόλων έθηκεν. Είπε
δε Πέτρος: Ανανία, διατί επλήρωσεν ο Σατανάς την καρδίαν σου ψεύσασθαί σε το Πνεύμα
το Άγιον και νοσφίσασθαι από της τιμής του χωρίου;» (στ. 1-3). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Αντίθετα με το παράδειγμα του Βαρνάβα, κάποιος άλλος, που ονομαζόταν
Ανανίας, μαζί με τη γυναίκα του Σαπφείρα πούλησε ένα χωράφι, και κρυφά κράτησε για τον
εαυτό του από το αντίτιμο, με γνώση και της γυναίκας του, και το υπόλοιπο έφερε και έθεσε
μπροστά στα πόδια των αποστόλων. Τότε ο Πέτρος είπε: “Ανανία, γιατί κυρίευσε ο Σατανάς
την καρδιά σου, ώστε να πής ψέμα στο Πνεύμα το "Αγιο και να κρατήσης για τον εαυτό σου
κρυφά από το αντίτιμο του χωραφιού;”».

[93]
 • Ανανίας σημαίνει «ο Θεός είναι οικτίρμων». Και Σαπφείρα σημαίνει «ωραία»! Τό
αξιόποινο της πράξεως του Ανανία έγκειται στο ότι παρουσίασε το λειψό ποσό ως το
ολόκληρο αντίτιμο από το κτημα που πούλησε. Η ευθύνη του Ανανία είναι ακόμα
μεγαλύτερη, γιατί γνώριζε, όπως κάθε μέλος της κοινότητας, ότι μπορούσε να κρατήση το
κτημα του, κι ακόμα αν ήθελε να το πουλήση, μπορούσε να κρατήση μέρος «εν τη ιδία του
εξουσία» (στ. 6). Η πράξις του ήταν συμφεροντολογική. Η χριστιανική αγάπη, όταν ασκηται
από ελεύθερη πρωτοβουλία αφορά στον ίδιο το Θεό καί στό "Αγιο Πνεύμα.
Ο Ανανίας επομένως προσβάλλει το σχέδιο του Θεού γιά την Εκκλησία και το έργο του
Πνεύματος, που βαστάζει τη ζωή της Εκκλησίας.
Τιμωρία γιά ιεροσυλία (στ. 4-6)
Ο Ανανίας και η Σαπφείρα έπαιξαν παιχνίδι με τη ζωή τους. Κανένας δεν τους υποχρέωνε
να πουλήσουν το κτημα. Δικό τους ήταν (μέ τό κοσμικό φυσικά άτομοκεντρικό ιδιοκτησιακό
καθεστώς). Και όταν το πούλησαν, κανένας δεν τούς υποχρέωνε νά μή κρατήσουν τα
χρήματα (με τη φιλοχρηματική φυσική διάθεσή τους). Και όταν έφεραν μέρος των χρημάτων
στους αποστόλους, κανένας δεν τους υποχρέωνε να διαπράξουν την ιεροσυλία. Έτσι,
ιεροσυλία, αποκαλεί ο ιερός Χρυσόστομος το ψέμα και την κλοπή τους. Να γιατί η
παραδειγματική τιμωρία ήταν από δική τους καθαρά υπαιτιότητα. «Ουχί μένον σοι έμενε και
πραθεν έν τη ση εξουσία υπήρχε; Τί ότι έθoυ εν τη καρδία σου το πράγμα τούτο; Ούκ εψεύσω
ανθρώπους, αλλά τω Θεώ. Ακούων δε ο Ανανίας τους λόγους τούτους πεσών εξέψυξε, και
εγένετο φόβος μέγας επί πάντας τους ακούοντας ταύτα. Αναστάντες δε οι νεωτεροι
συνέστειλαν αυτόν και εξενέγκαντες έθαψαν» (στ. 4-6). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«“Προτού πουληθή, δεν ήταν δικό σου; Και όταν πουλήθηκε, δεν ήταν στη διάθεσί σου; Γιατί
σκέφτηκες αυτό το πράγμα; Δεν είπες ψέμα σε ανθρώπους, αλλά στον Θεό”. Ακούγοντας δε
ο Ανανίας αυτά τα λόγια, έπεσε κάτω και ξεψύχησε. Και φόβος μεγάλος προκλήθηκε σ' όσους
πληροφορούνταν αυτά. Τότε οι νεώτεροι σηκώθηκαν και τον συμμάζεψαν, και έκαναν την
εκφορά του και τον έθαψαν».
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ίσως είπoι τις άν ότι σφόδρα πικρώς αυτώ έχρήσατο. Τί
λέγεις; Είπέ μοι, ποία πικρία; Εί ξύλα τις συλλέξας καταλύεται, πολλώ μάλον όιερόσυλος.
Και ταύτα γάρ ιερά λοιπόν ήν τα χρήματα. Ούκούν ο έλόμενος τα αυτού πωλήσαι και
διαδούναι, είτα λαβών, ιερόσυλος αν είη... Ιεροσυλία σφόδρα χαλεπόν, αγαπητέ, και πολλής
γέμoν καταφρονήσεως. Ούτε πωλήσαι ήναγκάσαμεν, φησίν, ούτε πωλήσαντα δούναι τα
χρήματα σύ εύλου εξ οικείας προαιρέσεως, τί τοίνυν έκλεψας από των ιερών χρημάτων;»
(Ε.Π.Ε. 15,346-348). Μετάφρασις: Ίσως θα πη κάποιος, ότι πολύ σκληρά συμπεριφέρθηκε
(ο Πέτρος) στόν Ανανία. Τι λές; Πές μου, που βλέπεις τη σκληρότητα; Αν, όταν κάποιος
συλλέγη ξένα ξύλα θανατώνεται με λιθοβολισμό (Αριθμ. ιε' 35). Πολύ περισσότερο
(τιμωρείται) ο ιερόσυλος, διότι και αυτά τα χρήματα ήσαν πλέον ιερά. Αυτός πού μόνος του
προτίμησε να πουλήση και να διαθέση τα δικά του, άν λάβη ύστερα κάτι από αυτά, γίνεται
ιερόσυλος... Η ιεροσυλία είναι πάρα πολύ φοβερό πράγμα, αγαπητέ, και άξιο μεγάλης
περιφρονήσεως. Ούτε να πουλήσης σε αναγκάσαμε, λέει, ούτε όταν πούλησες να δώσης τα
χρήματα. Σύ προτίμησες από δική σου προαίρεσι. Γιατί, λοιπόν, έκλεψες από τα ιερά
χρήματα;

[94]
 • Μετά τούς λόγους του Πέτρου επέρχεται πάραυτα ή θανατική ποινή από τον ίδιο το Θεό.
Η Εκκλησία δεν έχει εξουσία πάνω στη ζωή και δεν μπορεί να επιφέρη τήν εσχάτη των
ποινών. Μόνο ο Θεός έχει αυτή την εξουσία.
Ο Ανανίας εξέπνευσε παραχρήμα χωρίς καμμιά δυνατότητα μετανοίας και συγχωρήσεως.
Δέν ενδιαφέρουν το Λουκά οι λεπτομέρειες της ταφής.
Συμφωνία για την ασέβεια (στ. 7-10)
Στην περίπτωση της πρώτης γυναίκας, της Εύας, εκείνη προηγήθηκε στο ψέμα και
ώδήγησε και τον Αδάμ. Στήν περίπτωσι του ζεύγους Ανανία και Σαπφείρας, ο άνδρας
προηγήθηκε στο ψέμα. Ή μάλλον υπήρξε συμφωνία να ασεβήσουν, να παίξουν με τον Θεό,
να προκαλέσουν το Πνεύμα το Αγιο.
• Ύστερα από τρεις ώρες από τον τιμωρητικό θάνατο του Ανανία, έφτασε στον τόπο της
συνάξεως η Σαπφείρα. Καμάρωνε πιθανόν, διότι θα πρόσφερνε ένα σημαντικό ποσό για την
ελεημοσύνη! Mά το έλεος αυτό ήταν «έλαιον αμαρτωλού». Ηταν μία πράξις καλή μέ
σατανικό περιτύλιγμα!
Αν ήξερε, τι συνέβη με τον άνδρα της, θα έτρεμε οπωσδήποτε και θα έσπευδε να ζητήσω
συγγνώμη για τη θεομπαιξία εκείνου και να πω την αλήθεια στο ερώτημα που της έκανε ο
Πέτρος. Δυστυχώς το έγκλημά της κατά του Θεού ήταν προμελετημένο: «Εγένετο δε ως
ωρών τριών διάστημα και η γυνή αυτού, μή ειδυΐα το γεγονός, εισήλθεν. Απεκρίθη δε αυτή
ο Πέτρος: Είπέ μοι, εί τοσούτου το χωρίον απέδoσθε; Η δε είπε: Ναί, τοσούτου. Ο δε Πέτρος
είπε προς αυτήν: Τί ότι συνεφωνήθη υμίν πειράσαι το Πνεύμα Κυρίου; Ιδού οι πόδες των
θαψάντων τον άνδρα σου επί τη θύρα και έξοίσουσί σε. Έπεσε δε παραχρήμα παρά τους
πόδας αυτού και εξέψυξεν. Εισελθόντες δε οι νεανίσκοι εύρον αυτήν νεκράν, και
εξενέγκαντες έθαψαν προς τον άνδρα αυτής» (στ. 7-10). 'Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Ύστερα δε από διάστημα τριών ωρών περίπου μπήκε μέσα η γυναίκα του ('Ανανία), μη
γνωρίζοντας το γεγονός. Και ο Πέτρος της είπε: “Πές μου, τόσο πουλήσατε το χωράφι;”.
Αυτή δε είπε: “Ναί, τόσο”. Τότε ο Πέτρος της είπε: “Γιατί συμφωνήθηκε από σας να
προκαλέσετε το Πνεύμα του Κυρίου; Ιδού τα πόδια αυτών, που έθαψαν τον άνδρα σου, είναι
κοντά στην πόρτα, και θα κάνουν την εκφορά σου”. Και αμέσως έπεσε κάτω κοντά στα πόδια
του και ξεψύχησε. Και όταν οι νέοι μπήκαν μέσα, την βρήκαν νεκρή, και έκαναν την εκφορά
της και την έθαψαν κοντά στον άνδρα της».
• Ο Πέτρος απευθύνεται με την ίδια συγκεκριμένη ερώτησι στη Σαπφείρα και της δίνει
έτσι την ευκαιρία να συναισθανθή την ενοχή της και να μετανοήση. Η Σαπφείρα ομολογεί το
συμφωνημένο ψεύδος! Ο Πέτρος αποκαλύπτει προφητικά την υποκρισία της. Υποκρισία
απέναντι στην Εκκλησία είναι πειρασμός του ίδιου του Πνεύματος (Ιακ. α' 13). Αντί γιά τό
Σατανά, κατηγορούνται οι ίδιοι ως συνωμότες κατά του Θεού. Αντί γιά ψεύδος κατά του
Θεού, γίνεται λόγος γιά πειρασμό του Πνεύματος του Κυρίου.
Έπεσε φόβος σε όλους (στ. 11)
Η αγάπη θα πρέπη νά είναι η κυρία αιτία για να τηρούμε το θέλημα του Θεού. Από αγάπη
στόν Χριστό, τόν δι' ημας σταυρωθέντα, δέν θέλουμε να αμαρτάνουμε. Αν είχαμε τελεία
αγάπη, δέν θά κυριευόμασταν από φόβο. Αλλά και ο φόβος είναι ανασταλτικός της αμαρτίας.
Δέν θέλουμε να αμαρτάνουμε, να «κοροϊδεύουμε» τόν Θεό, γιατί τον αγαπάμε. Αλλ' επίσης

[95]
δεν θέλουμε να αμαρτάνουμε, γιατί φοβόμαστε τόν Θεό, φοβόμαστε την τιμωρία για την
προκλητική μας αμαρτία.
• Τα δύο επεισόδια με τις θανατικές τιμωρίες του Ανανία και της Σαπφείρας, προκάλεσαν
φόβο μεγάλο. «Και εγένετο φόβος μέγας εφ' όλην την Εκκλησίας και επί πάντας τους
ακούοντας ταύτα» (στ. 11). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και φόβος μεγάλος κατέλαβε
όλη την Εκκλησία, και όλους όσοι άκουγαν αυτά».
Σχετικά με το φόβο, που ήταν κέρδος για τις ψυχές των χριστιανών, λέει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Εκείνος ετιμωρήθη, και άλλοι εκέρδαναν».
Και για τη σχέση αγάπης και φόβου λέει: «Ούτε διά τόν φόβον αμαυρoύντες την αγάπην,
ούτε διά την αγάπην εκλύοντες τον φόβον» (Ε.Π.Ε. 19,434). Μετάφρασις: Νά ζούμε και με
το φόβο και με την αγάπη. Ούτε ο φόβος αμαυρώνει την αγάπη, ούτε η αγάπη εξαφανίζει τον
φόβο.
• Αν φοβόμαστε την αμαρτία, δέν θά φοβόμαστε το θάνατο. Έτσι τονίζει και ο ιερός
Χρυσόστομος, που βλέπει το φόβο του Θεού ως τείχος κατά της αμαρτίας: «Φόβος, ο πρός
άπασαν ημάς παιδαγωγών αρετήν. Ει μή καλόν ήν ο φόβος, ουκ άν τούς πολλούς και μακρούς
ανήλωσε λόγους και Χριστός περί της εκεί κολάσεως και τιμωρίας διαλεγόμενος, Ο φόβος
ουδέν έτερόν έστιν, ή τείχος και ασφάλεια και πύργος ακαταγώνιστος και γάρ πολλής ημίν
ασφαλείας δεί, διά το πολλάς είναι πανταχού τάς ενέδρας» (Ε.Π.Ε. 32,448). Μετάφρασις: Ο
φόβος του Θεού μάς παιδαγωγεί πρός κάθε αρετή. Αν δεν ήταν ωφέλιμος ο φόβος, δέν θά
έλεγε ο Χριστός τους πολλούς και μακρούς λόγους περί της εκεί τιμωρίας και κολάσεως.
Τίποτε άλλο δεν είναι ο φόβος, παρά τείχος και ασφάλεια και ακατάβλητος πύργος. Μας
χρειάζεται μεγάλη ασφάλεια, διότι πολλές ενέδρες υπάρχουν παντού..
• Ο φόβος αυτός οφείλεται στη συναίσθησι γιά τήν άμεση τιμωρητική επέμβαση του Θεού
στους κόλπους της Εκκλησίας, καθώς και για την παρουσία του Πνεύματος σ' αυτήν, το
οποίον κανείς δεν μπορεί να προσβάλη χωρίς να τιμωρηθή σκληρά.
• «Και εγένετο φόβος μέγας εφ' όλην την Εκκλησίας και επί πάντας τους ακούοντας ταύτα»
(στ. 11). Στο χωρίο αυτό απαντάται για πρώτη φορά στις Πράξεις ο όρος Εκκλησία, ως
χαρακτηρισμός της πρώτης κοινότητας των Ιεροσολύμων. Συνήθως τα μέλη της ονομάζονται
«οι πιστεύοντες», «οι αδελφοί», «οι ίδιοι», «οι μαθητές», «οι άγιοι», «οι επικαλούμενοι το
όνομα του Κυρίου» και τέλος «οι χριστιανοί». Παίρνει στο σχέδιο της θείας Οικονομίας τη
θέση του παλαιου Ισραήλ. Το εντελώς καινούργιο στοιχείο στην Εκκλησία είναι, ότι
συνεστήθη μέ τό Αίμα του Χριστού (Πράξ. κ' 28).
• Το περιστατικό του Ανανία και της Σαπφείρας είναι η πιο αυστηρή περίπτωσις άμεσης
θείας τιμωρίας στην Καινή Διαθήκη. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ούκ έδει τοίνυν παρελθεϊν
το γεγονός, αλλ' ώς σηπεδόνα τινά εκτμηθήναι, ίνα μή τω λοιπώ λυμήνηται σώματι» (Ε.Π.Ε.
15,348). Μετάφρα - σις: Δέν έπρεπε να αποσιωπήσουν το γεγονός, αλλά να το αποκόψουν
ως κάποιο σάπιο, γιά νά μή μολυνθη και το υπόλοιπο σώμα.
• Η Εκκλησία σκοπούσε με την πειθαρχία της τη σωτηρία του αμαρτωλού και όχι την
αιώνια καταδίκη του.

[96]
[97]
 (Πράξ. ε' 12-16) - Καταπληκτικά θαύματα διά των
Αποστόλων
«12 Διὰ δὲ τῶν χειρῶν τῶν ἀποστόλων ἐγίνετο σημεῖα καὶ τέρατα ἐν τῷ λαῷ πολλά· καὶ
ἦσαν ὁμοθυμαδὸν ἅπαντες ἐν τῇ στοᾷ Σολομῶντος· 13 τῶν δὲ λοιπῶν οὐδεὶς ἐτόλμα
κολλᾶσθαι αὐτοῖς, ἀλλ᾿ ἐμεγάλυνεν αὐτοὺς ὁ λαός· 14 μᾶλλον δὲ προσετίθεντο πιστεύοντες
τῷ Κυρίῳ πλήθη ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν, 15 ὥστε κατὰ τὰς πλατείας ἐκφέρειν τοὺς ἀσθενεῖς
καὶ τιθέναι ἐπὶ κλινῶν καὶ κραβάττων, ἵνα ἐρχομένου Πέτρου κἂν ἡ σκιὰ ἐπισκιάσῃ τινὶ
αὐτῶν. 16 συνήρχετο δὲ καὶ τὸ πλῆθος τῶν πέριξ πόλεων εἰς ῾Ιερουσαλὴμ φέροντες ἀσθενεῖς
καὶ ὀχλουμένους ὑπὸ πνευμάτων ἀκαθάρτων, οἵτινες ἐθεραπεύοντο ἅπαντες.».

Λαϊκή αποδοχή (στ. 12-13)

Eξαίρεση αποτελούν τα δύο τιμωρητικά θαύματα του αιφνιδίου θανάτου του Ανανία και
της Σαπφείρας. Έγιναν και αυτά πρός παραδειγματισμό και για να διατηρηθή η γνησιότητα
και η πλήρης αφοσίωσις των πρώτων χριστιανών. Στη συνέχεια ο Λουκάς των Πράξεων
επανέρχεται στα ευεργετικά θαύματα των αποστόλων. Δέν ήσαν λίγα. Ήσαν πολλά.
Ποιός τα έκανε; Αλλοτε αναφέρεται το στόμα των αποστόλων, άλλοτε τα χέρια των
αποστόλων, άλλοτε η σκιά των αποστόλων. Όλα αυτά δηλώνουν τους αποστόλους. Οι
απόστολοι γίνονταν τα όργανα του Χριστού, που επιτελούσε τα θαύματα. «Εν τω ονόματι
του Ιησού».
Ανάμεσα στα πολλά θαύματα ήταν και η ενότητα των μελών της Εκκλησίας. Ήσαν όλοι
«ομοθυμαδόν» (στ. 12). Μαζεμένοι επί τό αυτό. Και μάλιστα σε επίσημο χώρο. Στη στοά του
Σολομώντος. Βέβαια δεν χωρούσαν όλες οι χιλιάδες των πρώτων χριστιανών σέ μιά από τις
στοές του ναού. Πιθανόν δέν θά έρχονταν καθημερινά όλοι. Πάντως στη διάρκεια που
γίνονται τα γεγονότα με τον Ανανία και τη Σαπφείρα και με τα πολλά και ποικίλα θαύματα,
υπήρχε κάποια ανοχή των Ιουδαίων. Αργότερα θα ξαναρχίσουν οι διωγμοί. «Διά δε των
χειρών των αποστόλων εγίνετο σημεία και τέρατα εν τω λαώ πολλά και ήσαν ομοθυμαδόν
άπαντες εν τη στοά Σολομώντος των δε λοιπών ουδείς ετόλμα κολλάσθαι αυτούς, αλλ'
έμεγάλυνεν αυτούς ο λαός» (στ. 12-13). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Δια μέσου δε των
αποστόλων γίνονταν πολλά σημεία και καταπληκτικά θαύματα στον λαό. Και
συγκεντρώνονταν όλοι μαζί (οι πιστοί) στη στοά του Σολομώντος. Και από τους λοιπούς
(τους απίστους) κανείς δεν τολμούσε ν' αναμιχθή μ' αυτούς, αλλ' ο λαός τους εγκωμίαζε».
• Ο Κύριος είναι ο τελεστής των θεραπειών, αφού γίνονται μέ τήν επίκληση του ονόματός
Του. Τά θαύματα των αποστόλων συνοδεύουν και ενισχύουν το κήρυγμα γιά τον Αναστάντα,
σύμφωνα με τις επαγγελίες Του (ιδέ Μάρκ. ιστ' 17).
• Κάνει λόγο ο Λουκάς γιά θαύματα που τελούσαν οι Απόστολοι. Παρ' όλο τούτο, το
βιβλίο που ερμηνεύουμε δέν ωνομάζεται «Θαύματα των Αποστόλων», αλλ' ονομάζεται
«Πράξεις των Αποστόλων». Διότι τα θαύματα ανήκουν αποκλειστικά στο Θεό. Το τί
κατορθώνει ο παντοδύναμος Θεός είναι καταπληκτικό. Αλλά καταπληκτικώτερο είναι το τι
κατορθώνει ο άνθρωπος, διά του Θεού. Τό να πέφτουν οι ακτίνες του ήλιου στη γη είναι
οπωσδήποτε θαυμαστό. Αλλά θαυμαστότερο είναι το να συγκεντρώνονται οι ακτίνες του

[98]
ήλιου σ' ένα κάτοπτρο και ύστερα αυτό το κάτοπτρο νά πυρακτώνη ποικίλα αντικείμενα. Οι
Απόστολοι έγιναν τα κάτοπτρα του ήλιου της Αναστάσεως. Και πυράκτωσαν μυριάδες
ψυχές.
• Ζητούν πολλοί αποδείξεις της Αναστάσεως του Χριστού. Αλλ' υπάρχει δυνατότερη και
ιστορικώτερη απόδειξις από την αλλαγή των Αποστόλων;
• Αν δής ένα λιοντάρι να νικάη ένα λύκο, αυτό δεν είναι και τόσο καταπληκτικό. Λύκος,
που καταβρόχθιζε όλους τούς ανθρώπους, ήταν ο θάνατος. Τόν νίκησε το λιοντάρι, «ο λέων
εκ της φυλής του Ιούδα» (Αποκ. ε' 5), ο Θεάνθρωπος Ιησούς, ο αναστάς Κύριος.
• Αν δής όμως ένα πρόβατο να νικά ένα λύκο, και όχι μόνο, αλλά και να μεταβάλλη το
λύκο σέ πρόβατο, αυτό είναι ασύγκριτα πιο καταπληκτικό. Πρόβατα αδύνατα οι Απόστολοι.
Νίκησαν τούς λύκους, όλες τις μανιασμένες δυνάμεις του κόσμου, που εξεγέρθηκαν εναντίον
τους. Και όχι μόνο, αλλά λύκους κακότητας, αγριότητας και πλάνης τούς μετέβαλαν σέ
πρόβατα της μάνδρας του Χριστού. Τήν άλλαγή διά των Αποστόλων, που γίνονται «λέοντες
πυρ πνέοντες», συνοψίζει ο όρος «τά τέρατα», γιά τα οποία γίνεται λόγος στό στίχο 12.
• «Όμοθυμαδόν»! Δείχνει, ότι οι συνάξεις είναι απόδειξις της εσωτερικής συνοχής, ως
πρός τήν πίστι, τη λατρεία και την οργάνωση γύρω από τους αποστόλους. Αυτή η συνοχή
προκαλούσε διπλή αντίδραση στον έξω κόσμο. Άλλοι από το πλήθος δεν τολμούσαν να
πλησιάσουν και να ενοχλήσουν (αυτό σημαίνει το «ετόλμα» -στ. 13) την εκκλησιαστική
κοινότητα. Το μεγαλύτερο όμως μέρος του λαού απέδιδε μεγάλη τιμή στην κοινότητα, γιατί
ανεγνώριζε σ' αυτήν την παρουσία και την ενέργεια του Θεού.
Πλήθος κόσμου και ασθενών (στ. 14-16)
Η φήμη των αποστόλων είχε διαδοθή και έξω από την Ιερουσαλήμ. Καί διά μέσου των
επισκεπτών και των ακροατών του κηρύγματος των αποστόλων ο Χριστιανισμός διαδιδόταν
και έξω από την Ιερουσαλήμ, πρίν ακόμα οι απόστολοι βγουν από αυτήν και ανοιχτούν σ'
όλο τον κόσμο. «Μάλλον δε προσετίθεντο πιστεύοντες τω Κυρίω πλήθη ανδρών τε και
γυναικών, ώστε κατά τας πλατείας εκφέρειν τους ασθενείς και τιθέναι επί κλινών και
κραβάττων, ίνα έρχομένου Πέτρου κάν η σκιά επισκιάση τινί αυτών. Συνήρχετο δε και το
πλήθος των πέριξ πόλεων εις Ιερουσαλήμ φέροντες ασθενείς και όχλουμένους υπό
πνευμάτων ακαθάρτων, οίτινες εθεραπεύοντο άπαντες» (στ. 14-16). Απόδοσις στήν
απλοελληνική: «Όλο δε και προσθέτονταν στην Έκκλησία περισσότερα πλήθη ανδρών και
γυναικών, που πίστευαν στον Κύριο, ώστε (και) στους δρόμους να βγάζουν τους ασθενείς,
και να τους ξαπλώνουν πάνω σε κλίνες και φορεία με τον σκοπό, όταν θα περνούσε ο Πέτρος,
έστω και σκιά του να πέση σε κάποιον απ' αυτούς. Συνέρρεε δε και το πλήθος των γύρω
πόλεων στην Ιερουσαλήμ, και έφερναν ασθενείς, και ανθρώπους που ενωχλούνταν από
πνεύματα ακάθαρτα, και θεραπεύονταν όλοι».
•Η αύξησις των πιστών είναι αποκλειστικό έργο του ίδιου του Κυρίου, όπως δηλώνει το
«προσετίθεντο τω Κυρίω» (στ. 14). Για πρώτη φορά εδώ ο Λουκάς μνημονεύει την
προσέλευσι γυναικών και σε επόμενες συνάφειες, π.χ. θ' 36. ιβ' 12. ιστ' 14, θα τονίση τόν
ενεργό ρόλο τους στη ζωή της πρώτης Εκκλησίας.

[99]
 • Η πίστις του λαού ήταν τόσο μεγάλη στη θεραπευτική δύναμι των αποστόλων, ώστε
έφερναν και στις πλατείες τούς αρρώστους και περίμεναν να περάση ο Πέτρος νά τούς
σκεπάση, όσους ήταν δυνατόν, ακόμα και με τη σκιά του.
Ο Λουκάς ασφαλώς δεν θέλει να παρουσιάση τον Πέτρο μέ μαγικές ικανότητες. Εδώ
αποδίδει την προσδοκία του πλήθους, που πίστευε στην ιδέα, ότι ακόμα και η σκιά ενός
προικισμένου με θεία ιδιώματα άνδρα μπορούσε να ενεργήση θαύματα.
• Βλέπουμε θεραπείες αρρώστων. Τό να σηκωθή ένας κατάκοιτος από το κρεββάτι, είναι
μία ανάστασις. Βλέπουμε πλήθος ασθενών. Γεμίζουν οι πλατείες και οι δρόμοι από
κρεββάτια ασθενών. Ένα απέραντο υπαίθριο νοσοκομείο, που σε λίγο μεταβάλλεται σε
υπαίθριο πανηγύρι χαράς. «Κατά τάς πλατείας εκφέρειν τούς ασθενείς και τιθέναι επί κλινών
και κραβάττων» (στ. 15). Με ποιά δύναμι θεράπευαν τόσους ασθενείς αυτομάτως οι
Απόστολοι; Μέ τή θεοενέργεια της Αναστάσεως.
Πολλοί ρωτάνε: Γιατί δεν γίνονται σήμερα τόσο πολλά ίαματικά θαύματα;
• Διαθέτουμε οι σημερινοί χριστιανοί ενέργεια της πίστεως ή με την ολιγοπιστία μας
θέτουμε φραγμό στην παντοδυναμία του Θεού (Μάρκ. Θ' 23);
• Χρειάζονται σήμερα θαύματα; Όταν μπροστά μας έχουμε χιλιάδες συγκλονιστικά
θαύματα, με κορυφαίο το θαύμα της Αναστάσεως, το θαύμα της ιστορίας της Εκκλησίας, κι
εμείς κλείνουμε τα μάτια, πρός τι να δοθή ένα επί πλέον θαύμα, πού οπωσδήποτε και αυτό
θα το αμφισβητήσουμε ή θα το λησμονήσουμε (Ιωάν. ιβ' 37);
• Γίνονται και σήμερα, παρ' όλη την απιστία ή ολιγοπιστία μας, θαύματα, αλλά δεν
θέλουμε να τα παραδεχτούμε (Ματθ. 13,15).
• Όποιος περιφρονεί τα μεγάλα θαύματα του Θεού, αυτός δέν αξιώνεται και των
λεγομένων μικρών θαυμάτων. Φαντάσου να σου δίνη κάποιος με το ένα χέρι χαρτονόμισμα
500 ευρώ και με το άλλο μεταλλικό νόμισμα του ενός ευρώ, και να σου λέη:
-Μόνο αν μου ζητήσης τα 500 ευρώ, θα σου δώσω και το ένα!
Και σύ, αντί ν' αρπάξης την ευκαιρία, αντιτείνεις: -Όχι! Εγώ δέν θέλω τα 500 ευρώ θέλω
το 1 ευρώ!
Ο Χριστός μας χαρίζει τα μεγάλης αξίας θαύματα. Τέτοιο είναι η ανάστασις της ψυχής
μας από την αμαρτία, η μετάνοια, η εξομολόγησις, η αλλαγή της ζωής μας. Χαρίζει βεβαίως
και τα μικρής σημασίας θαύματα, όπως είναι η θεραπεία σωμάτων. Eνεργεί το μικρό, εφ'
όσον πιστεύουμε και ζητάμε και το μεγάλο. Εμείς συνήθως δεν ζητάμε το μεγάλο. Δέν
απευθύνουμε τη δέησι: «Ανάστησόν με, Κύριε, τη αμαρτία κατολισθήσαντα, τρόπους μοι
μετανοίας υποτιθέμενος» (ακολουθία θείας Μεταλήψεως). Παρακαλούμε μόνο για μικρά,
υλικές και σωματικές ανάγκες:
-Δός μου, Κύριε, την υγεία μου! Λύσε μου το τάδε οικονομικό πρόβλημα!
Διερωτηθήκαμε, μήπως ο Θεός δέν ενεργεί τα μικρά, διότι περιφρονούμε τα μεγάλα;
Μήπως και το θαύμα, πού ζηταμε, εξυπηρετεί τελικά την υλιστική άποψη, που έχουμε γιά τή
ζωή; Γι' αυτό ο ιερός Χρυσόστομος λέγει επιγραμματικά: «Μή ζήτει σημεία (θαύματα), αλλά
ψυχής υγιείαν» (Ε. Π.Ε. 10,410).

[100]
 • Θαύμα μεγάλο, σπουδαίο στην πρώτη Εκκλησία, άγνωστο δυστυχώς σήμερα, είναι και
η αύξησις των πιστών. «Μάλλον δε προσετίθεντο πιστεύοντες τω Κυρίω πλήθη ανδρών τε
και γυναικών» (στ. 14).
Φαντασθήτε τον ενοριακό σας ναό, που μέχρι χθές είχε εκκλησίασμα εκατό άτομα,
ξαφνικά την επομένη Κυριακή να πλημμυρίζη από λαό, νά φθάνουν οι πιστοί τίς τρείς
χιλιάδες και τη μεθεπομένη Κυριακή οι τρεις χιλιάδες να γίνωνται πέντε χιλιάδες! Και η
αύξησις αυτή να συνεχίζεται! Δέν θά είναι αυτό ένα καταπληκτικό θαύμα; Αυτό το θαύμα
σημειώνεται στίς Πράξεις.
• Η πρώτη Εκκλησία απολάμβανε υψηλή εκτίμησι ανάμεσα στον Ιεροσολυμιτικό λαό.
Καθώς επίσης φαίνεται και το ιερό δέος, που προκαλούσε η εσωτερική ζωή και η εξωτερική
της δράσις. Καμμία κοσμική ή φυσική δύναμις δέν μπορεί πλέον να ανακόψη την
οικουμενική της διάδοσι.

[101]
 (Πράξ. ε' 17-25) - Φυλάκισις καί αποφυλάκισις των
Αποστόλων
«17 ᾿Αναστὰς δὲ ὁ ἀρχιερεὺς καὶ πάντες οἱ σὺν αὐτῷ, ἡ οὖσα αἵρεσις τῶν Σαδδουκαίων,
ἐπλήσθησαν ζήλου 18 καὶ ἐπέβαλον τὰς χεῖρας αὐτῶν ἐπὶ τοὺς ἀποστόλους, καὶ ἔθεντο αὐτοὺς
ἐν τηρήσει δημοσίᾳ. 19 ἄγγελος δὲ Κυρίου διὰ τῆς νυκτὸς ἤνοιξε τὰς θύρας τῆς φυλακῆς,
ἐξαγαγών τε αὐτοὺς εἶπε· 20 πορεύεσθε, καὶ σταθέντες λαλεῖτε ἐν τῷ ἱερῷ τῷ λαῷ πάντα τὰ
ρήματα τῆς ζωῆς ταύτης. 21 ἀκούσαντες δὲ εἰσῆλθον ὑπὸ τὸν ὄρθρον εἰς τὸ ἱερὸν καὶ
ἐδίδασκον. παραγενόμενος δὲ ὁ ἀρχιερεὺς καὶ οἱ σὺν αὐτῷ συνεκάλεσαν τὸ συνέδριον καὶ
πᾶσαν τὴν γερουσίαν τῶν υἱῶν ᾿Ισραήλ. καὶ ἀπέστειλαν εἰς τὸ δεσμωτήριον ἀχθῆναι αὐτούς.
22
οἱ δὲ ὑπηρέται παραγενόμενοι οὐχ εὗρον αὐτοὺς ἐν τῇ φυλακῇ, ἀναστρέψαντες δὲ
ἀπήγγειλαν 23 λέγοντες ὅτι τὸ μὲν δεσμωτήριον εὕρομεν κεκλεισμένον ἐν πάσῃ ἀσφαλείᾳ καὶ
τοὺς φύλακας ἑστῶτας πρὸ τῶν θυρῶν, ἀνοίξαντες δὲ ἔσω οὐδένα εὕρομεν. 24 ὡς δὲ ἤκουσαν
τοὺς λόγους τούτους ὅ τε ἱερεὺς καὶ ὁ στρατηγὸς τοῦ ἱεροῦ καὶ οἱ ἀρχιερεῖς, διηπόρουν περὶ
αὐτῶν τί ἂν γένοιτο τοῦτο. 25 παραγενόμενος δέ τις ἀπήγγειλεν αὐτοῖς ὅτι ἰδοὺ οἱ ἄνδρες, οὓς
ἔθεσθε ἐν τῇ φυλακῇ, εἰσὶν ἐν τῷ ἱερῷ ἑστῶτες καὶ διδάσκοντες τὸν λαόν.».

Φανατισμός κατά των αποστόλων (στ. 17-18)

H θριαμβευτική πορεία του Ευαγγελίου ήταν φυσικό να εξεγείρη τούς εχθρούς του
εναντίον των κηρύκων του. Πάλι συμμαχούν ετερόκλητα ιουδαϊκά στοιχεία, ο αρχιερέας και
οι ελευθεριάζοντες Σαδδουκαίοι, για να σταματήσουν διά της βίας την ευλογημένη πορεία
των αποστόλων. Οι απόστολοι είχαν ζήλο ιερό, οι εχθροί τους είχαν ζήλο σατανικό.
Συνέλαβαν τους αποστόλους καί τούς έρριξαν σε δημόσια φυλακή. «Αναστάς δε ο αρχιερεύς
και πάντες οι συν αυτώ, ή ούσα αίρεσις τών Σαδδουκαίων, επλήσθησαν ζήλου και επέβαλον
τας χείρας αυτών επί τους αποστόλους, και έθεντο αυτούς εν τηρήσει δημοσία» (στ. 17-18).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε σηκώθηκε ο αρχιερεύς και όλοι όσοι ήταν μαζί του,
που ανήκαν στο κόμμα των Σαδδουκαίων, γέμισαν από φανατισμό, και συνέλαβαν τους
αποστόλους και τους έρριξαν σε δημόσια φυλακή».
• Η δύναμις της Αναστάσεως φάνηκε και στην ηρωική αντίσταση των Αποστόλων.
Αντίστασης στην αντίδρασι.
Ζήλος άγιος στό ζήλο τόν άγριο. Η φωτιά του Θεού νικάει τελικά τη φωτιά του μίσους,
που έβραζε στις καρδιές των Ιουδαίων. Το θρησκευτικό κατεστημένο της εποχής ταράσσεται
από τη δύναμη της Αναστάσεως. Ο θρησκευτικός φανατισμός ξεσπάει εναντίον της αγάπης
και της αγιότητας. «Αναστάς ό αρχιερεύς και πάντες οι συν αυτώ, επλήσθησαν ζήλου» (στ.
17).
• Ο φανατισμός και το συμφέρον γίνονται βία κατα της αλήθειας και της αγάπης. Όσοι δεν
έχουν επιχειρήματα, έχουν εγχειρήματα. Όσοι δεν αντέχουν το λόγο, καταφεύγουν στη βία
και κακουργία. Όσοι δεν θέλουν το φώς, επιστρατεύουν τα σκοτεινά μέσα της σωματικής
κακώσεως. «Και επέβαλον τας χείρας αυτών επί τούς αποστόλους» (στ. 18).
• Ποιός τελικά νίκησε; Η βία των αγρίων ή ο λόγος των αγίων; Οι Απόστολοι
κακοποιήθηκαν, φυλακίσθηκαν, βασανίσθηκαν, αλλά τελικά νίκησαν. Αν μπορούν τα

[102]
αφρισμένα κύματα με τα αλλεπάλληλα κτυπήματά τους να ξερριζώσουν το βράχο, πού
βρίσκεται μέσα στη θάλασσα, άλλο τόσο μπορεί η άγρια πολεμική του κόσμου να πλήξη το
βράχο της Εκκλησίας, που ονομάζεται Ανάστασις.
Σ' αυτό τον ασάλευτο βράχο άς στηρίξουμε την πίστη μας. Σ' αυτό το βράχο άς γαντζωθή
η άγκυρα της ελπίδας μας. Σ' αυτό το βράχο άς στηρίξουμε το μέλλον μας. Το σκοτάδι δέν
καλύπτει το λόγο της ζωής. «Πορεύεσθε και σταθέντες λαλείτε τω λαώ πάντα τά ρήματα της
ζωής ταύτης» (στ. 20).
• Πιθανώτατα ο αρχιερεύς που αναφέρεται εδώ είναι ο Αννας ή ο Καϊάφας. Οι Σαδδουκαίοι
εμφανίζονται στις Πράξεις ως οι κύριοι αντίπαλοι της πρώτης Εκκλησίας, λόγω του
κηρύγματος για την ανάστασι. Δικαίως ο Λουκάς ομιλεί περί φθόνου («ζήλου») κατά των
αποστόλων, διότι οι θεραπείες δεν αποτελούν νομική παράβαση και άρα αιτία συλλήψεως.
Αγγελος αποφυλακίζει (στ. 19-20)
Ούτε η φυλακή ούτε οι φρουροί εμπόδισαν τη θεία παντοδυναμία να ελευθερώση τους
αποστόλους, όπως ο λίθος και οι σφραγίδες δεν εμπόδισαν τον Κύριο να βγή αναστημένος
από τον τάφο. «Ό λίθος ουκ εφύλαξε την Πέτραν της ζωής» (αινος β' ήχου). Μέ το στόμα του
ελευθερωτού αγγέλου οι απόστολοι προτρέπονται να πάνε αμέσως στό «ιερό», σε χώρο του
ναού, γιά νά κηρύξουν «τα ρήματα της ζωής». «Αγγελος δε Κυρίου διά της νυκτός ήνοιξε
τας θύρας της φυλακής, εξαγαγών τε αυτούς είπε: Πορεύεσθε, και σταθέντες λαλείτε εν τώ
ιερώ τω λαώ πάντα τα ρήματα της ζωής ταύτης» (στ. 19-20). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Αλλ' άγγελος Κυρίου τη νύκτα άνοιξε τις πόρτες της φυλακής και τους έβγαλε έξω και είπε:
“Πηγαίνετε, και σταθήτε στον περίβολο του ναού, και κηρύττετε στόν λαό όλα τα λόγια της
ζωής αυτής (της νέας ζωής)”».
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Διπλή ή ασφάλεια, ώσπερ επί του τάφου (του Κυρίου), και η
σφραγίς και οι άνθρωποι. “Όρα πώς ήσαν θεομάχοι. Ταύτα ανθρώπινα, είπέ μοι, τα επ' αυτών
γενόμενα; Τίς αυτούς εξήγαγε των θυρών κεκλεισμένων; Πώς εξήλθον, των φυλάκων πρό
των θυρών εστώτων; "Όντως μαινομένων και μεθυόντων τα ρήματα. Ούς ου κατέσχε
φυλακή, και δεσμά, καί θύραι κεκλεισμέναι, τούτων προσεδόκησαν περιέσεσθαι, παίδων
ανοήτων πράγμα παθόντες... Όράς σημεία επί σημείοις διάφορα, τα μέν υπ' αυτών, τα δε εις
αυτους γενόμενα, ά και λαμπρότερα ήν;» (Ε.Π.Ε. 15,364-366). Μετάφρασις: Διπλή ή
ασφάλεια και εδώ (στη φυλάκιση των αποστόλων), όπως ακριβώς ήταν και στον τάφο του
Χριστού, και η σφραγίδα (Ματθ. κζ' 66) και οι άνθρωποι. Κοίτα, λοιπόν, πώς ήσαν θεομάχοι.
Πές μου, αυτά που έγιναν σ' αυτούς είναι ανθρώπινα; Ποιός έβγαλε τούς αποστόλους έξω,
ενώ οι φύλακες στέκονταν μπροστά στις πόρτες; Πράγματι οι ισχυρισμοί αυτοί ήσαν λόγια
ανθρώπων φρενοβλαβών και μεθυσμένων. Αυτούς που δεν κράτησαν η φυλακή και τα δεσμά
και οι κλειστές θύρες, αυτούς πίστευαν ότι θα νικήσουν, αφού έπαθαν ό,τι παθαίνουν τα
ανόητα παιδιά... Βλέπεις θαύματα να γίνωνται το ένα μετά το άλλο, άλλα μέν να γίνονται από
αυτούς, άλλα δέ σ' αυτούς, τα οποία ήσαν και λαμπρότερα;
• Το να μπορώ ο Χριστός να μπαίνη και να βγαίνη «τών θυρών κεκλεισμένων» (Ιωάν. κ'
19. 26), είναι... φυσικό! Το θαύμα είναι στη φύση του Θεού. Τό να μπορώ όμως ένας άγγελος
να μπαίνη στη φυλακή των Αποστόλων, «των θυρών κεκλεισμένων», και ύστερα ν' ανοίγουν
αυτομάτως οι βαρειές και φρουρούμενες πόρτες της φυλακής, αυτό είναι καταπληκτικώτερο
θαύμα. Ο Χριστός, ως Θεός, είναι πανταχού παρών. Ο άγγελος δέν είναι πανταχού παρών.

[103]
 Σχετικό θαύμα στην περικοπή των Πράξεων που ερμηνεύουμε. Οι μαθητές, μετά την
Πεντηκοστή και μετά το θαύμα του χωλού, συλλαμβάνονται και φυλακίζονται (στ. 18). Τούς
κακοποιούν και τους ρίχνουν στη φυλακή, νομίζοντας πώς μ' αυτό τον τρόπο θα σταματήσουν
το ρεύμα της Αναστάσεως.
• Μπορείς να φυλακίσης την Αλήθεια; Αλλο τόσο μπορείς να φυλακίσης την Ανάστασι,
πού είναι η μοναδική Αλήθεια.
• Μπορείς με το χέρι σου να σταματήσης το ρεύμα ορμητικού ποταμού; Άλλο τόσο ήταν
δυνατόν, τα χέρια των εχθρών, οι χειροδικίες κατά των Αποστόλων, ν' ανακόψουν το ρεύμα,
το ποτάμι, της Αναστάσεως. Πρόκειται για το αστείρευτο ποτάμι, πού πηγάζει από τον κενό
τάφο και ποτίζει μέσα στους αιώνες την πίστι μυριάδων ψυχών.
• Μπορείς μ' ένα όπλο να εμποδίσης τον ήλιο να στέλνη τις ακτίνες του στη γη; Άλλο τόσο
μπορεί ή πολεμική του κόσμου να εμποδίση τόν λαμπρότατο ήλιο, που λέγεται Ανάστασις.
• Η διήγησις για τη θαυμαστή απελευθέρωση των αποστόλων είναι ασυνήθιστα απέριττη.
Ο Λουκάς ενδιαφέρεται για την υπερφυσικότητα του γεγονότος, που εξυπηρετεί τον
ανεμπόδιστο ευαγγελισμό. Ο άγγελος ενεργεί ως όργανο του Θεού και με θαυμαστό τρόπο
οδηγεί τους αποστόλους έξω από τις πύλες της φυλακής. Τούς κοινοποιεί το θέλημα του
Θεού.
• Το θαύμα αυτό δεν αποσκοπεί τόσο στην απελευθέρωσι των αποστόλων, όσο στην
ανανέωση και επικύρωση της θεϊκής εντολής να κηρύξουν στο λαό τά ρήματα της ζωής (στ.
20). Τό κήρυγμα του ευαγγελίου δεν είναι λόγια μιας απλής διδασκαλίας. Είναι ρήματα ζωής
αιωνίου.
Οι ίδιοι οι μαθητές, όταν τούς ρώτησε ο Χριστός άν θέλουν να φύγουν από κοντά Του,
όπως έφυγαν οι περισσότεροι τότε που τους μιλούσε γιά τήν κοινωνία του Σώματος και του
Αίματός Του, απάντησαν: «Πρός τίνα απελευσόμεθα; Ρήματα ζωής αιωνίου έχεις» (Ιωάν. στ'
68). Ο λόγος Σου, Χριστέ, δέν είναι μια ωραία ιδεολογική τοποθέτησις δέν είναι μιά
θρησκευτική διδασκαλία. Είναι λόγια ζωής. Όχι της παρούσης ζωής, που εξασφαλίζουν
δηλαδή μιά ωραία ηθική ζωή. Είναι λόγια αιωνίου ζωής.
Ο λόγος ου δέδεται (στ. 21-23)
Οι άρχοντες του Ιουδαίων ετοιμάζουν μεγάλη δίκη γιά τούς αποστόλους. Ο αρχιερεύς
εκείνου του έτους, πιθανόν ο Αννας, όταν ξημέρωσε, συνεκάλεσε όλο το συνέδριο και τη
γερουσία των Ιουδαίων, δηλαδή, ένα ευρύτατο δικαστικό σώμα, γιά τούς μεγάλους...
κακούργους, πού δέν ήσαν άλλοι από τούς ευεργέτες της κοινωνίας αποστόλους! Το
δικαστήριο έτοιμο, αλλ' οι κατηγορούμενοι απόντες.
–Πηγαίνετε στο δεσμωτήριο να φέρετε τούς ενόχους! διατάσσουν τους υπηρέτες.
–Πήγαμε, αφεντικά! Κανέναν δεν βρήκαμε...
–Δέν τούς βρήκατε; Δέν είναι δυνατόν. Χθές όχι μόνο τούς φυλακίσαμε, αλλά και
ασφαλίσαμε τα κελλιά τους. Καί βάλαμε ωπλισμένους φρουρούς στίς πόρτες, γιά νά μή
μπορούν να αποδράσουν...

[104]
 –Ναι, όλα αυτά τα κάνατε. Μά στη φυλακή δεν είναι οι άνθρωποι αυτοί. Τη φυλακή τη
βρήκαμε κλειδωμένη με κάθε ασφάλεια, τις πόρτες τίς βρήκαμε ασφαλισμένες, τούς
φρουρούς τούς βρήκαμε άυπνους να φυλάνε. Μά τούς δεσμίους δέν τούς βρήκαμε...
«Ακούσαντες δε εισήλθον υπό τον όρθρον εις το ιερόν και έδίδασκoν. Παραγενόμενος δε
ο αρχιερεύς και οι συν αυτώ συνεκάλεσαν το συνέδριον και πάσαν την γερουσίαν των υιών
Ισραήλ, και απέστειλαν εις το δεσμωτήριον αχθήναι αυτούς. Οι δε υπηρέται παραγενόμενοι
ουχ εύρον αυτούς εν τη φυλακή, αναστρέψαντες δε απήγγειλαν λέγοντες ότι το μεν
δεσμωτήριον εύρομεν κεκλεισμένον εν πάση ασφαλεία και τους φύλακας εστώτας προ των
θυρών, ανοίξαντες δε έσω ουδένα εύρομεν» (στ. 21-23). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Κατόπιν δε αυτού, που άκουσαν, πολύ πρωί μπήκαν στον περίβολο του ναού και δίδασκαν.
Εν τω μεταξύ πήγε ο αρχιερεύς και όσοι ήσαν μαζί του, και συγκάλεσαν το συνέδριο, και όλη
τη γερουσία των Ισραηλιτών, και έστειλαν στη φυλακή για να τους προσαγάγουν. Αλλ' όταν
τα αστυνομικά όργανα πήγαν, δεν τους βρήκαν στη φυλακή. Και όταν επέστρεψαν, ανέφεραν
λέγοντας: “Την μέν φυλακή βρήκαμε κλεισμένη με κάθε ασφάλεια, και τους φύλακες να
στέκονται μπροστά από τις πόρτες, αλλ' όταν ανοίξαμε, δεν βρήκαμε μέσα κανέναν”».
• Εύκολο να φανταστούμε τη σύγχυση και την απορία πού επεκράτησε στο συνέδριο
έπειτα από την είδηση αυτή. 'Ασφαλώς θα έκαναν πολλές υποθέσεις. Θα φαντάστηκαν ίσως,
ότι οι απόστολοι είχαν αποδράσει. Θα υποπτεύτηκαν ίσως τούς φύλακες ως συνεργάτες της
αποδράσεως. Ισως καί νά θυμήθηκαν την ανάσταση του Κυρίου, μήπως επρόκειτο για θεία
επέμβαση.
• Αγγελος απεκύλισε το λίθο από το μνήμα του Κυρίου, όχι όμως γιά νά βγή ο Κύριος,
αλλά για να είναι το άνοικτό μνήμα τεκμήριο της Αναστάσεως. Εδώ, στην περίπτωσι των
αποστόλων, άγγελος ανοίγει τις πόρτες της φυλακής (στ. 19), για να βγουν οι φυλακισμένοι
κήρυκες του ευαγγελίου. Ο άγγελος του μνήματος του Χριστού δέν ξανάκλεισε το μνήμα,
διότι τότε το μνήμα του Χριστού είναι «καινό», όταν είναι «κενό», είς «κοινή» θέα. Ο άγγελος
στην αποφυλάκιση των αποστόλων ξανακλείδωσε τις πόρτες της φυλακής, για να είναι
ολοφάνερη η απουσία των αποστόλων.
• Βασική διαφορά των δύο θαυμαστών γεγονότων, της Αναστάσεως του Χριστού
«έσφραγισμένου του μνήματος» και της αποφυλακίσεως των δύο αποστόλων, χωρίς να
πάρουν είδησι οι φυλάσσοντες, είναι: Οι φρουροί της φυλακής δέν διέστρεψαν την αλήθεια.
Έμειναν ακοίμητοι φρουροί, αλλ' οι φυλασσόμενοι τους... ξέφυγαν κατά τρόπο θαυμαστό. Οι
φρουροί του τάφου του Χριστού έμειναν και αυτοί άγρυπνοι, αλλά δωροδοκήθηκαν να πουν
το ανόητο ψέμα, ότι οι μαθητές έκλεψαν το σώμα του Διδασκάλου «ημών κοιμωμένων»
(Ματθ. κη' 13).
• Οι απεσταλμένοι των Ιουδαίων δεν είπαν ψέματα. Ούτε έρριξαν το βάρος της απουσίας
των αποστόλων στούς φρουρούς. Βεβαιώνουν έκπληκτοι την πραγματικότητα: «Το μεν
δεσμωτήριον εύρομεν κεκλεισμένον εν πάση ασφαλεία και τους φύλακας έστώτας πρό των
θυρών, ανοίξαντες δε έσω ουδένα εύρομεν» (στ. 23).
• Το συνέδριο αρχίζει να συνειδητοποιή, ότι χάνει κάθε πραγματικό έρεισμα η υπόθεσις
αυτή και επομένως χάνει το κύρος του.

[105]
 Δημόσια κηρύττουν (στ. 24-25)
Ξεγελάστηκαν οι άρχοντες των Ιουδαίων. Το είχε προφητεύσει ο Ψαλμωδός: «Ο κατοικών
εν ουρανοίς εκγελάσεται αυτούς και ο Κύριος εκμυκτηριεί αυτούς» (Ψαλμ. β' 3). Πολλές
φορές ο Κύριος επεμβαίνει, για να ανατρέψη και να ματαιώση τά θεομάχα σχέδια των
ανθρώπων και τις επιβουλές εναντίον των πιστών Του δούλων.
Εύκολο είναι να φανταστούμε τη σύγχυση και την απορία, πού επεκράτησε στο συνέδριο,
όταν τους μεταδόθηκε η είδησις, ότι δεν βρέθηκαν οι απόστολοι στη φυλακή, καίτοι και οι
πόρτες ήσαν κλειδωμένες και οι φρουροί βρίσκονταν στη θέση τους. «Ως δε ήκουσαν τους
λόγους τούτους ό τε ιερεύς και ο στρατηγός του ιερού και οι αρχιερείς, διηπόρουν περί αυτών
τί άν γένοιτο τούτο. Παραγενόμενος δέ τις απήγγειλεν αυτοίς ότι ιδού οι άνδρες, ούς έθεσθε
εν τη φυλακή, εισίν εν τώ ιερώ έστωτες και διδάσκοντες τον λαόν» (στ. 2425). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Όταν δε άκουσαν αυτούς τους λόγους και μεγάλος ιερεύς (ο αρχιερεύς
που προήδρευε του συνεδρίου) και ο επικεφαλής της φρουράς του ναού και οι αρχιερείς
άπορούσαν γι' αυτούς, πώς θα μπορούσε να εξηγηθή αυτό. Έφθασε δε κάποιος και τους
ανήγγειλε “Ιδού οι άνδρες, που φυλακίσατε, στέκονται στον περίβολο του ναού και
διδάσκουν τον λαό”».
Από την απορία και την αμηχανία τούς έβγαλε μιά νεώτερη πληροφορία. «Παραγενόμενος
δέ τις απήγγειλεν αυτοίς ότι ιδού οι άνδρες, ούς έθεσθε εν τη φυλακή, εισίν εν τω ιερώ
εστώτες και διδάσκοντες τον λαόν» (στ. 25).
• Η περίπτωσις των απεσταλμένων, πού δέν βρήκαν τούς δύο αποστόλους, μοιάζει κάπως
με την περίπτωση των απεσταλμένων για να πιάσουν τον Ιησού (Ιωάν. ζ' 46).
Δέν διακόπτουν τη διδασκαλία του Ιησού οι απεσταλμένοι εκείνοι των Ιουδαίων.
Θαυμάζουν όμως την πρωτοφανή διδασκαλία Του. Και εδώ οι απεσταλμένοι των Ιουδαίων
δέν συλλαμβάνουν τους αποστόλους. Θαυμάζουν όμως που βρίσκονται στον περίβολο του
ναού και διδάσκουν. Αλλ' ούτε στη μιά περίπτωση, ούτε στην άλλη ξεθύμανε η μανία των
Ιουδαίων. Η πώρωσίς τους είναι τόσο μεγάλη, ώστε δέν θέλουν να παραδεχθούν την
οφθαλμοφανή αλήθεια. Δέν παραιτούνται από το σχέδιό τους. Όπωσδήποτε θα τους
ξανασυλλάβουν.
• Δέν άπορούμε για τη σκοταδιστική μανία των Ιουδαίουν. Θαυμάζουμε πρωτίστως τη
δύναμη των αποστόλων και την αγιοπνευματική τους χάρι. Όσες φορές κι αν τούς διασώζη η
θεϊκή επέμβασις, εκείνοι δέν παύουν να εκτίθενται και να συνεχίζουν το κήρυγμα του
ευαγγελίου, κάνοντας ανυπακοή στούς φανατικούς τους εχθρούς.
Εμείς δεν υποστήκαμε τίποτε για το Χριστό και το Ευαγγέλιό Του, και όμως είμαστε
ψυχροί.
Εκείνοι συνεχώς διώκονταν και παρουσίαζε αύξησι ο ζηλος τους για τη χριστιανική
ομολογία. Λέει σχετικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Σύ ελπίζεις, αγαπητέ, βασιλείαν ουρανών,
αλλ' ουδέν υπομένεις; Και συ Πνεύμα έλαβες, αλλ' ού ταύτα πάσχεις, ουδέ κινδυνεύεις;
Εκείνοι δέ, πρίν ή των προτέρων αναπνεύσαι, πάλιν εφ' έτερα ήγοντο. Και τούτο δε αυτό το
μή τυφωθήναι, το μή κενοδοξήσαι, πόσον εστίν αγαθόν! Το μετά επιεικείας διαλέγεσθαι
πόσον εστί κέρδος! Ού γάρ δή πάντα της χάριτος ήν, αλλά και της αυτών σπουδής πολλά τα
τεκμήρια: το γάρ εν αυτοίς τα της χάριτος διαλάμπειν της αυτών επιμελείας ήν» (Ε.Π.Ε.

[106]
15,374). Μετάφρασις: Σύ ελπίζεις, αγαπητέ, τη βασιλεία των ουρανών και δεν δείχνεις
καθόλου υπομονή; Και συ έλαβες Πνεύμα, αλλά δεν πάσχεις παρόμοια (μέ τούς αποστόλους)
ούτε κινδυνεύεις; Εκείνοι όμως, πρίν αναπνεύσουν από τα προηγούμενα, πάλι σε άλλα
οδηγούνταν. Πώς; Ακριβώς διότι δεν έγιναν εγωιστές ούτε κενόδοξοι. Πόσο αγαθό είναι το
ότι διδάσκουν με επιείκεια, πόσο κέρδος είναι! Διότι βέβαια δεν ήσαν όλα αποτέλεσμα της
χάριτος, αλλά πολλές είναι οι αποδείξεις και της δικής τους προσπάθειας. Το να λάμπη σ'
αυτούς ή χάρις ήταν έργο της δικής τους φροντίδας.
• Θαυμάζουμε τους αποστόλους. Καμμία δύναμις δέν μπορεί νά τούς σφραγίση το στόμα.
«Είσιν εν τω ιερώ έστωτες και διδάσκοντες τον λαόν» (στ. 25). Για μία ακόμη φορά
βεβαιώνεται ο λόγος του Παύλου: «Ο λόγος του Θεού ου δέδεται» (Β' Τιμ. β' 9).

[107]
 (Πράξ. ε' 26-32) - «Θεώ μάλλον ή ανθρώποις»
«26 τότε ἀπελθὼν ὁ στρατηγὸς σὺν τοῖς ὑπηρέταις ἤγαγεν αὐτοὺς οὐ μετὰ βίας· ἐφοβοῦντο
γὰρ τὸν λαόν, ἵνα μὴ λιθασθῶσιν· 27 ἀγαγόντες δὲ αὐτοὺς ἔστησαν ἐν τῷ συνεδρίῳ. καὶ
ἐπηρώτησεν αὐτοὺς ὁ ἀρχιερεὺς 28 λέγων· οὐ παραγγελίᾳ παρηγγείλαμεν ὑμῖν μὴ διδάσκειν
ἐπὶ τῷ ὀνόματι τούτῳ; καὶ ἰδοὺ πεπληρώκατε τὴν ῾Ιερουσαλὴμ τῆς διδαχῆς ὑμῶν, καὶ
βούλεσθε ἐπαγαγεῖν ἐφ᾿ ἡμᾶς τὸ αἷμα τοῦ ἀνθρώπου τούτου. 29 ἀποκριθεὶς δὲ Πέτρος καὶ οἱ
ἀπόστολοι εἶπον· πειθαρχεῖν δεῖ Θεῷ μᾶλλον ἢ ἀνθρώποις. 30 ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν
ἤγειρεν ᾿Ιησοῦν, ὃν ὑμεῖς διεχειρίσασθε κρεμάσαντες ἐπὶ ξύλου· 31 τοῦτον ὁ Θεὸς ἀρχηγὸν
καὶ σωτῆρα ὕψωσε τῇ δεξιᾷ αὐτοῦ δοῦναι μετάνοιαν τῷ ᾿Ισραὴλ καὶ ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. 32 καὶ
ἡμεῖς ἐσμεν αὐτοῦ μάρτυρες τῶν ρημάτων τούτων, καὶ τὸ Πνεῦμα δὲ τὸ ῞Αγιον ὃ ἔδωκεν ὁ
Θεὸς τοῖς πειθαρχοῦσιν αὐτῷ.».

Γεμίσατε την Ιερουσαλήμ με τη διδαχή σας! (στ. 26-28)

Kαι μόνο το θάρρος και η αφοβία των αποστόλων θα έπρεπε να κάνουν τούς άρχοντες των
Ιουδαίων να αντιληφθούν, ότι απέναντί τους έχουν τη δύναμη του Θεού. Η πώρωσίς τους
όμως είναι τόσο μεγάλη, ώστε δέν θέλουν να παραδεχτούν την οφθαλμοφανή αλήθεια, και
δεν παραιτούνται από το σχέδιό τους, να εξοντώσουν τους αποστόλους. Ο επιτελών χρέη επί
κεφαλής της «σπείρας» κατά των αποστόλων, συγκαλεί πρωί-πρωί το συνέδριο. Στη συνέχεια
χωρίς βία και φασαρία οδηγεί τους αποστόλους στο χώρο του συνεδρίου. Ενώ παριστάνουν
τους ισχυρούς, φοβούνται το λαό! Φυσικά θα έπρεπε να φοβούνται πρωτίστως τόν Θεό:
«Τότε απελθών ο στρατηγός συν τοις υπηρέταις ήγαγεν αυτούς ου μετά βίας εφοβούντο γαρ
τόν λαόν, ίνα μη λιθασθώσιν. Αγαγόντες δε αυτούς έστησαν εν τω συνεδρίω. Και
επηρώτησεν αυτούς ο αρχιερεύς λέγων: Ου παραγγελία παρηγγείλαμεν υμίν μή διδάσκειν επί
τω ονόματι τούτω; Και ιδού πεπληρώκατε την Ιερουσαλήμ της διδαχής υμών, και βούλεσθε
επαγαγείν εφ' ημάς το αίμα του ανθρώπου τούτου» (στ. 26-28). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Τότε ο επικεφαλής της φρουράς του ναού μαζί με τα αστυνομικά όργανα
πήγε και τους έφερε, χωρίς βία, διότι φοβούνταν το λαό, μήπως λιθοβοληθούν. Και αφού
τους έφεραν, τους έστησαν στο συνέδριο. Και τους ρώτησε ο αρχιερεύς λέγοντας: “Δεν σας
δώσαμε αυστηρή εντολή να μη διδάσκετε γι' αυτό το όνομα; Και ιδού γεμίσατε την
Ιερουσαλήμ με τη διδασκαλία σας, και θέλετε να επιρρίψετε σ' εμάς την ευθύνη για τον
θάνατο αυτού του ανθρώπου”».
• Φυσικό και λογικό θα ήταν να ρωτήσουν πρώτα, πώς απελευθερώθησαν οι απόστολοι.
Αποφεύγουν όμως μιά τέτοια συζήτησι. Δεν θέλουν να αποκαλυφθή το θαύμα ένα θαύμα
όμως, που είναι πασιφανές. Κλείνουν τα μάτια, εθελοτυφλούν, δεν θέλουν να δουν την
αλήθεια. Προτιμούν να την σκοτώσουν!
-Για όσα συμβαίνουν, φταίτε σεις! Σας δώσαμε αυστηρή εντολή να μη ξαναμιλήσετε για
το όνομα αυτού, του Ιησού!
Δηλαδή; Τι θέλετε να πητε, Ιουδαίοι; Ότι η ανυπακοή στην παράλογη εντολή σας, αυτή
έβγαλε τούς αποστόλους από τη φυλακή; Η ανυπακοή στην παράφρονα προσταγή σας άνοιξε
το στόμα των αποστόλων και γέμισαν την Ιερουσαλήμ μέ τή διδασκαλία τους; Και αυτή η
ανυπακοή τους καθιστά εσάς ενόχους για το αίμα Εκείνου; Σείς δέν ήσασταν που φωνάζατε

[108]
πριν από λίγο καιρό «Το αίμα αυτού εφ' ημάς και επί τα τέκνα ημών»; (Ματθ. κζ' 25). Τώρα
γιατί παραπονείσθε;
• Η λογική δέν μπορεί να μεριάση το φανατισμό. Το ορθό δεν μπορεί εν προκειμένω να
μεριάση την πώρωσι. Η αλήθεια δεν μπορεί στην περίπτωσή τους να μεριάση την
εκδικητικότητα
• Το συνέδριο δεν είναι πλέον κύριος της καταστάσεως καί δέν έχει το λαό με το μέρος
του. Η δίκη που θα επακολουθήση, είναι μία έσχατη απόπειρα να περισωθή τό κλονισμένο
κύρος τους.
• Ο αρχιερέας αποφεύγει σκόπιμα να αναφέρη ανοικτά το όνομα του Ιησού Χριστού, παρ'
όλο που τούτο είναι ευρύτατα γνωστό με το κήρυγμα των αποστόλων. «Ού παραγγελία
παρηγγείλαμεν υμίν μή διδάσκειν επί τω ονόματι τούτω; Και ιδού πεπληρώκατε την
Ιερουσαλήμ της διδαχής υμών, και βούλεσθε επαγαγείν εφ' ημάς το αίμα του ανθρώπου
τούτου» (στ. 28).
Ο αρχιερέας κατηγορεί τους αποστόλους, ότι θέλουν να εξεγείρουν το λαό εναντίον των
μελών του συνεδρίου, γιά νά εκδικηθούν για το αίμα του Ιησού. Η κατηγορία αυτή αφορά
πρώτιστα στον ίδιο τον ιουδαϊκό λαό, πού κατά τη δίκη του Ιησού απαίτησε την καταδίκη
Του και ανέλαβε την ευθύνη γιά τόν εαυτό του και τα τέκνα του του αίματος του αθώου Ιησού
Χριστού (Ματθ. κζ' 25).
Όχι σε σας στό Θεό πειθαρχούμε (στ. 29-32)
Είναι ανάγκη να δοθή στούς εχθρούς του κηρύγματος μιά πιο ξεκάθαρη, σταράτη και
δυναμική απάντησις.
-Να το καταλάβετε, Ιουδαίοι.
Δέν είστε η επιλογή μας. Ο Θεός είναι η ελεύθερη και αποφασιστική επιλογή μας. Ό,τι κι
αν πητε, ό,τι κι αν κάνετε, μάθετε το καλά: Στό Θεό πρέπει να πειθαρχούμε και όχι στούς
ανθρώπους. Είναι ο ζωντανός Ιησούς Χριστός. Είναι ο Αρχηγός μας. Είναι ο Σωτήρας μας.
Αυτός μάς έδωσε το Πνεύμα το Αγιον. «Αποκριθείς δε Πέτρος και οι απόστολοι είπον:
Πειθαρχείν δει Θεώ μάλλον ή ανθρώποις. Ό Θεός των πατέρων ημών ήγειρεν Ιησούν, όν
ύμείς διαχειρίσασθε κρεμάσαντες επί ξύλου. Τούτον ό Θεός αρχηγός και σωτήρα ύψωσε τη
δεξιά αυτού δούναι μετάνοιαν τω Ισραήλ και άφεσιν αμαρτιών. Και ημείς εσμεν αυτού
μάρτυρες των ρημάτων τούτων, και το Πνεύμα δε το Άγιον ο έδωκεν ο Θεός τους
πειθαρχούσιν αυτώ» (στ. 29-32). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Έλαβε δε τον λόγο ο
Πέτρος και οι άλλοι απόστολοι και είπαν: “Πρέπει να πειθαρχούμε στον Θεό και όχι στους
ανθρώπους (όταν, εννοείται, το θέλημα των ανθρώπων έρχεται σε αντίθεση προς το θέλημα
του Θεού). Ο Θεός των πατέρων μας ανέστησε τον Ιησού, τον οποίο σείς φονεύσατε
κρεμώντας πάνω σε ξύλο (το ξύλο του σταυρού). Αυτόν ο Θεός με τη δύναμί Του ύψωσε, για
να είναι αρχηγός και σωτήρας, για να δώση στον Ισραήλ ευκαιρία μετανοίας και αφέσεως
αμαρτιών. Εμείς δε είμαστε μάρτυρές Του γι' αυτά τα γεγονότα, αλλά και το Πνεύμα το Άγιο,
που έδωσε ο Θεός σε όσους πειθαρχούν σ' Αυτόν”».
• «Πειθαρχείν δει Θεώ μάλλον ή ανθρώποις» (στ. 29). Μία βασική αρχή και ένας κανόνας
αιωνίου κύρους διατυπώνεται με τα λόγια αυτά των αποστόλων.

[109]
 Πολλές φορές βρισκόμαστε σε δίλημμα να επιλέξουμε μεταξύ του θελήματος του Θεού
και των ανθρωπίνων εντολών και παραγγελμάτων. "Αλλα παραγγέλλει ο Θεός, άλλα οι
άνθρωποι, οι πονηροί και αντίθεοι. Ξεκάθαρη η λύσις. Δεν πρόκειται γιά δίλημμα. Πρόκειται
για εκπεφρασμένη αγάπη στόν Θεό του παντός, στόν Κύριο του Σταυρού, στο Βασιλέα του
ουρανού, στόν Σωτήρα των ψυχών μας, στον Ζωοδότη Χριστό.
Ο ιερός Χρυσόστομος μας καλεί να μιμηθούμε τούς αποστόλους: «Μιμησώμεθα τούτους
και ημείς, αγαπητοί, καί ακατάπληκτοι εν πάσι γενώμεθα τους δεινοίς. Ούκ έστι δεινόν τι τώ
φοβουμένω τόν Θεόν, αλλ' εν τοις μή φοβουμένοις εστί τα δεινά ο γάρ των παθών δι' αρετής
ανώτερος γινόμενος, καί ώσπερ σκιάν τα παρόντα παρατρέχων πράγματα, πώς υπό τινος
πείσεται δεινόν; Τίνα δε φοβηθήσεται; Ή τι τα δεινά λογιείται; Ούκούν καταφύγωμεν επί
ταύτην την πέτραν τήν άσειστον. Εί πόλιν ημίν τις κατεσκεύαζε, και τείχος περιετίθει, μάλλον
δε εί απώπιζεν εις γην, ένθα μηδείς ήν ο ενοχλών, και πάσιν εκεί παρείχε την αφθονίαν, ουκ
αφείς πρός ουδένα πράγμα έχειν, ουκ άν ήμάς εν τοσαύτη κατέστησεν ασφαλεία, εν όση νύν
ο Χριστός» (Ε.Π.Ε. 15,376). Μετάφρασις: "Ας μιμηθούμε, λοιπόν, κι εμείς τούς αποστόλους,
αγαπητοί. Και ας είμαστε απτόητοι σε όλα τα δεινά. Δέν υπάρχει τίποτε φοβερό για 'κείνον
που φοβάται τον Θεό. Τά φοβερά υπάρχουν σ' εκείνους που δεν φοβούνται τον Θεό. Όποιος
με την αρετή γίνεται ανώτερος από τα πάθη, και παρατρέχει σαν σκιά τά παρόντα πράγματα,
πώς θα πάθη από κάποιον κακό; Ποιόν θα φοβηθής Σάν τί θά υπολογίση τα δεινά; Λοιπόν,
άς στηριζόμαστε σ' αυτή τη σταθερή πέτρα. Αν κάποιος κατασκεύαζε γιά μάς μιά πόλι και
την περιτριγύριζε μέ τείχος, μάλλον δέ άν μάς εγκαθιστούσε ως άποικους σε περιοχή που δεν
θα υπήρχε κανένας που να μας ενοχλή και μας παρείχε εκεί όλη την αφθονία, χωρίς να αφήνη
να έχουμε σχέση με κανένα, δεν θα μας παρείχε τόση ασφάλεια, όση τώρα ο Χριστός.
• Η απάντησις του Πέτρου (στ. 29) είναι χριστολογικό κήρυγμα και ανταποκρίνεται στη
διαβεβαίωση του Ιησού (Λουκ. κα' 13), ότι κάθε ανάκρισις των μαθητών θα αποβή ευκαιρία
μαρτυρίας. Μοιάζει δέ η απάντησις του Πέτρου («πειθαρχείν δεί Θεώ μάλλον ή ανθρώποις»”
μέ τήν ομολογία του απολογούμενου Σωκράτη: «Πείσομεν δε μάλλον τω Θεώ ή υμίν». Ή
αποφθεγματική φράσις του Πέτρου είναι η βασική αρχή του αληθινού μάρτυρα του Χριστού.
"Έτσι βεβαιώνει ο Πέτρος εδώ, ότι το κήρυγμά του είναι θέλημα του Θεού. Γι' αυτό οφείλουν
να υπακούουν στον Θεό και όχι στίς εντολές του συνεδρίου.
• Το χριστολογικό κήρυγμα του Πέτρου επαναλαμβάνει τα βασικά σχισμαθέματα των
προηγούμενων δημηγοριών του. «Ο Θεός των πατέρων ημών ήγειρεν Ιησούν, όν υμείς
διεχειρίσασθε κρεμάσαντες επί ξύλου. Τούτον ο Θεός αρχηγών και σωτήρα ύψωσε τη δεξιά
αυτού δούναι μετάνοιαν το Ισραήλ και άφεσιν αμαρτιών» (στ. 30-31). Προσθέτει και νέα
στοιχεία: Κρέμασμα του Ιησού στο ξύλο, επωνύμια του Ιησού «αρχηγός» και «σωτήρ»,
πλουτισμός των μαρτύρων μέ τό Πνεύμα.
Προτάσσεται η ανάστασις του Ιησού από το Θεό, «τών πατέρων ημών» (στ. 30).
Συνενώνει, δηλαδή, τούς αποστόλους μέ τούς δικαστές τους στην κοινή κληρονομία των
επαγγελιών του Θεού. Στο κήρυγμα και στο έργο των αποστόλων ενεργεί ο ίδιος Θεός των
πατέρων του Ισραήλ και του Ιησού, ο οποίος προσκαλεί τους Ιουδαίους στη μετάνοια και
υπόσχεται άφεσι αμαρτιών.
• Η φράσις «κρεμάσαντες επί ξύλου» (στ. 30) υπαινίσσεται τό χωρίο Δευτερ. κα' 22. Κατά
το χωρίο αυτό όποιος αμαρτάνει θανάσιμη αμαρτία, πρέπει να κρεμαστή στο ξύλο και

[110]
θεωρείται καταραμένος από τον Θεό. Στην ίδια ιδέα αναφέρεται και ο Παύλος (Γαλ. γ' 13),
γιά νά εξάρη το απολυτρωτικό έργο του Ιησού.
• Ο Ιησούς αποδεικνύεται τώρα «ως αρχηγός καί σωτήρ» (στ. 31) (θεϊκή εξουσία), επειδή
με το κήρυγμα των αποστόλων προσφέρει μετάνοια καί σωτηρία.
• Οι απόστολοι είναι μάρτυρες του Αναστάντος, επειδή ακριβώς έλαβαν τη δύναμη του
Αγίου Πνεύματος. «Και ημείς εσμεν αυτού μάρτυρες των ρημάτων τούτων, και το Πνεύμα
δε το Άγιον ό έδωκεν ο Θεός τους πειθαρχούσιν αυτώ» (στ. 32). Τό Πνεύμα όμως δίδεται
από τον Θεό μόνο σ' εκείνους, πού Τό δέχονται με ταπείνωση και υπακούουν στο θέλημά
Του.

[111]
 (Πράξ. ε' 33-42) - Παρέμβασις του Γαμαλιήλ
«33 οἱ δὲ ἀκούσαντες διεπρίοντο καὶ ἐβουλεύοντο ἀνελεῖν αὐτούς. 34 ᾿Αναστὰς δέ τις ἐν τῷ
συνεδρίῳ Φαρισαῖος ὀνόματι Γαμαλιήλ, νομοδιδάσκαλος τίμιος παντὶ τῷ λαῷ, ἐκέλευσεν
ἔξω βραχύ τι τοὺς ἀποστόλους ποιῆσαι, 35 εἶπέ τε πρὸς αὐτούς· ἄνδρες ᾿Ισραηλῖται, προσέχετε
ἑαυτοῖς ἐπὶ τοῖς ἀνθρώποις τούτοις τί μέλλετε πράσσειν. 36 πρὸ γὰρ τούτων τῶν ἡμερῶν
ἀνέστη Θευδᾶς, λέγων εἶναί τινα ἑαυτόν, ᾧ προσεκλίθη ἀριθμὸς ἀνδρῶν ὡσεὶ τετρακοσίων·
ὃς ἀνῃρέθη, καὶ πάντες ὅσοι ἐπείθοντο αὐτῷ διελύθησαν καὶ ἐγένοντο εἰς οὐδέν. 37 μετὰ
τοῦτον ἀνέστη ᾿Ιούδας ὁ Γαλιλαῖος ἐν ταῖς ἡμέραις τῆς ἀπογραφῆς καὶ ἀπέστησε λαὸν ἱκανὸν
ὀπίσω αὐτοῦ· κἀκεῖνος ἀπώλετο, καὶ πάντες ὅσοι ἐπείθοντο αὐτῷ διεσκορπίσθησαν. 38 καὶ τὰ
νῦν λέγω ὑμῖν, ἀπόστητε ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων τούτων καὶ ἐάσατε αὐτούς· ὅτι ἐὰν ᾖ ἐξ
ἀνθρώπων ἡ βουλὴ αὕτη ἢ τὸ ἔργον τοῦτο, καταλυθήσεται· 39 εἰ δὲ ἐκ Θεοῦ ἐστιν, οὐ δύνασθε
καταλῦσαι αὐτό, μή ποτε καὶ θεομάχοι εὑρεθῆτε. 40 ἐπείσθησαν δὲ αὐτῷ, καὶ
προσκαλεσάμενοι τοὺς ἀποστόλους δείραντες παρήγγειλαν μὴ λαλεῖν ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ
᾿Ιησοῦ, καὶ ἀπέλυσαν αὐτούς. 41 οἱ μὲν οὖν ἐπορεύοντο χαίροντες ἀπὸ προσώπου τοῦ
συνεδρίου, ὅτι ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ κατηξιώθησαν ἀτιμασθῆναι· 42 πᾶσαν τε ἡμέραν ἐν
τῷ ἱερῷ καὶ κατ᾿ οἶκον οὐκ ἐπαύοντο διδάσκοντες καὶ εὐαγγελιζόμενοι ᾿Ιησοῦν τὸν
Χριστόν.».

Ένας άγιος φαρισαίος (στ. 33-35)

Mέ τη γλώσσα της αλήθειας μίλησαν οι απόστολοι στο συνέδριο. Αλλ' η αλήθεια δεν είναι
ευχάριστη στούς πωρωμένους και αμετανοήτους εγκληματίες, και τέτοιοι ήσαν οι σύνεδροι,
πού έδίκαζαν τους αποστόλους. Όλοι ήσαν αμετανόητοι και εγκληματίες; Όχι! Ανάμεσά τους
υπήρχε κι ένας άγιος Φαρισαίος. Την εικόνα του Φαρισαίου την έχουμε συνδυάσει με τους
φανατικούς και πωρωμένους εχθρούς του Χριστού. Και όμως γνωρίζουμε δύο Φαρισαίους
από την Καινή Διαθήκη, πού ήσαν άγιοι, φίλοι και θαυμαστές του Χριστού.
• Ο ένας είναι ο Νικόδημος, ο κρυφός μαθητής του Χριστού, στον οποίον ο Χριστός
μεταξύ άλλων απεκάλυψε την άπειρη αγάπη του Θεού. Σ' αυτόν είπε το «Ούτως ηγάπησεν ο
Θεός τόν κόσμον, ώστε τον υιόν αυτού τόν μονογενή έδωκεν, ίνα πάς ο πιστεύων εις αυτόν
μή απόληται, αλλ' έχη ζωήν αιώνιον» (Ιωάν. γ' 15). Ο στίχος αυτός ωνομάστηκε «η καρδιά
της Καινής Διαθήκης».
• Ο άλλος άγιος Φαρισαίος είναι ο Γαμαλιήλ, πού αναφέρεται και ως διδάσκαλος του απ.
Παύλου (Πράξ. κβ' 3).
Ο Γαμαλιήλ έπαιξε το σπουδαιότερο ρόλο μέσα στο συνέδριο των Ιουδαίων. Δέν
συγκράτησε απλώς από τον κατήφορο τους φανατικούς συνέδρους, δεν αποδείχθηκε απλώς
απροσδοκήτως ο συνήγορος των αποστόλων, αλλά και η παρέμβασίς του αποτελεί ένα από
τα ισχυρότερα απολογητικά επιχειρήματα υπέρ της Θεότητας του Ιησού Χριστού. Το κύρος
του τελικά επιβλήθηκε στο κατά των αποστόλων συνέδριο. «Οι δε ακούσαντες διεπρίοντο
και έβουλεύοντο άνελεϊν αυτούς. Αναστάς δέ τις εν τω συνεδρίω Φαρισαίος ονόματι
Γαμαλιήλ, νομοδιδάσκαλος τίμιος παντί τω λαώ, εκέλευσεν έξω βραχύ τι τους αποστόλους
ποιήσαι, είπέ τε προς αυτούς: "Ανδρες Ισραηλίται, προσέχετε έαυτούς επί τούς ανθρώποις
τούτοις τι μέλλετε πράσσειν» (στ. 33-35). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε αυτοί

[112]
άκουσαν αυτά, λυσσούσαν και σκέπτονταν να φονεύσουν (τούς αποστόλους). Αλλά
σηκώθηκε στο συνέδριο κάποιος Φαρισαίος, ονομαζόμενος Γαμαλιήλ, νομοδιδάσκαλος,
εκτιμώμενος απ' όλο τον λαό, και διέταξε να βγάλουν για λίγο τους αποστόλους έξω, και είπε
προς αυτούς “Ανδρες Ισραηλίτες, προσέχετε τους εαυτούς σας σχετικά με τους ανθρώπους
τούτους, για το τι σκοπεύετε να κάνετε”».
• Για τον Γαμαλιήλ λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ούτος ο Γαμαλιήλ, Παύλου διδάσκαλος
ήν. Και θαυμάσαι άξιον πώς, καί τάς κατά νούν κρίσεις έχων, και νομομαθής ών, ουδέπω
επίστευσεν. Ούκ έστι δε αυτόν μείναι μή πιστεύσαντα δι' όλου. Και δήλον εκ των ρημάτων
αυτού» (Ε.Π.Ε. 15,388). Μετάφρασις: Αυτός ο Γαμαλιήλ ήταν διδάσκαλος του Παύλου. Και
είναι άξιο να απορή κανένας, πώς, αν και είχε και την ικανότητα να κρίνη σωστά και δίκαια
και ήταν νομομαθής, δέν είχε ακόμα πιστεύσει. Δεν είναι δυνατόν δέ αυτός να παρέμεινε
τελείως άπιστος. Και γίνεται αυτό φανερό από τα λόγια (τα επιχειρήματα, με τα οποία
συμβουλεύει το σύνεδριο και τελικά επιβάλλεται).
• Από το θανάσιμο κίνδυνο, που απειλούσε τους μαθητές, τους απαλλάσσει η επέμβασις
ενός φαρισαίου, του Γαμαλιήλ (=ο Θεός είναι ανταποδότης μου), ο οποίος έχαιρε μεγάλης
εκτιμήσεως σ' όλο το λαό.
Ο Γαμαλιήλ με την επίσημη προφώνησι («'Ανδρες Iσραηλίται», στ. 35) συνιστά στα μέλη
του συνεδρίου να προσέξουν ιδιαίτερα, τι πρόκειται να πράξουν μέ τούς ανθρώπους αυτούς.
Είναι μία σοβαρή προειδοποίησις, που προλαμβάνει το επόμενο επιχείρημα (στ. 39), δηλαδή,
ότι όσα θα πράξουν ίσως να αποβούν πολεμική εναντίον του ίδιου του Θεού. Γι' αυτό
επιβάλλεται σύνεσις ως προς τη λήψη αποφάσεων: «Προσέχετε εαυτοίς επί τούς ανθρώποις
τούτοις τι μέλλετε πράσσειν» (στ. 35).
Ακαταμάχητα επιχειρήματα (στ. 36-37)
Τα ψευτοθαύματα αποδεικνύουν τη δύναμη των αληθινών θαυμάτων. Οι εμφανισθέντες
κατά καιρούς ψευτομεσσίες αποδεικνύουν τον ένα και αληθινό Μεσσία, τον Ιησού Χριστό.
• Τα επιχειρήματα του Γαμαλιήλ αποστομώνουν τους πάντες. Καί μιά και δυο φορές, πρίν
από την εμφάνιση του αληθινού Μεσσία, του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού, παρουσιάστηκαν
με δυναμική ανθρώπινη και αριθμητική υπεροχή δύο πρόσωπα. Είχαν την απαίτηση νά τούς
δεχτούν ώς Μεσσίες. Και έπεισαν πολλούς. Απέκτησαν οπαδούς, όχι δώδεκα άσημους
ψαράδες, αλλά τετρακοσίους και παρά πάνω, αφιερωμένους και ισχυρούς. Και όμως, όταν ο
αρχηγός τους φονεύθηκε, διαλύθηκε αμέσως το κίνημά τους.
Κανένας πλέον δεν μιλάει γι' αυτούς. Οι αρχηγοί των δύο σπουδαιοτέρων
ψευτομεσσιανικών κινημάτων ήσαν ο Θευδας και ο Ιούδας ο Γαλιλαίος. Και λοιπόν;
Κατάφεραν τίποτε; Εξεφανίστηκαν από το ιστορικό στερέωμα.
• Θυμίζει ο Γαμαλιήλ τις δύο περιπτώσεις, για να φτάση στην τρίτη περίπτωσι. «Προ γάρ
τούτων των ημερών ανέστη Θευδάς, λέγων είναι τινα εαυτόν, ώ προσεκλίθη αριθμός ανδρών
ωσεί τετρακοσίων ος ανηρέθη, και πάντες όσοι επείθοντο αυτώ διελύθησαν και εγένοντο εις
ουδέν. Μετά τούτον ανέστη Ιούδας ο Γαλιλαίος εν ταις ημέραις της απογραφής και απέστησε
λαόν ικανόν οπίσω αυτού κακείνος απώλετο, και πάντες όσοι επείθοντο αυτώ
διεσκορπίσθησαν» (στ. 36-37). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Μη ξεχνάτε, ότι πριν απ'
αυτό τον καιρό παρουσιάστηκε ο Θευδάς, που έλεγε για τον εαυτό του, ότι είναι κάποιος

[113]
σπουδαίος. Σ' αυτόν προσκολλήθηκε αριθμός τετρακοσίων περίπου ανδρών. Αλλά
φονεύθηκε, και όλοι οι οπαδοί του διαλύθηκαν, και το κίνημά του εκμηδενίστηκε. Μετά απ'
αυτόν παρουσιάσθηκε ο Ιούδας ο Γαλιλαίος τις ημέρες της απογραφής, και παρέσυρε πίσω
του αρκετό λαό. Αλλά και εκείνος χάθηκε, και όλοι οι οπαδοί του διασκορπίσθηκαν».
• Γιά τόν Θευδα γράφει ο Ιώσηπος, ότι εμφανίστηκε με αξίωσι έσχατολογικού προφήτη.
Και επαγγέλθηκε στούς οπαδούς του, ότι ο Θεός θα τους οδηγήση διά μέσου του Ιορδάνη,
για να καταλάβουν την ιερή Πόλι. Τελικά όμως αποκεφαλίστηκε ο ίδιος και διαλύθηκαν όσοι
πείστηκαν στις μεσσιανικές του επαγγελίες. Έκτοτε κανένας δεν ασχολήθηκε με το πρόσωπό
του. Έπεσε στη λήθη.
• Στο δεύτερο παράδειγμα αναφέρεται ο Ιούδας ο Γαλιλαίος, στις ημέρες της απογραφής
«ηγεμονεύοντος της Συρίας Κυρηνίου» (Λουκ. β' 1-2), τότε που γεννήθηκε ο Ιησούς.
Πιθανόν στο κίνημα του Ιούδα να ανάγωνται οι αρχές της κινήσεως των Ζηλωτών. Και γι'
αυτόν κάνει λόγο ο ιστορικός Ιώσηπος. Παρέσυρε λαό πολύ. Τό κίνημά του δεν ήταν τόσο
πολιτικό, όσο ευσεβιστικό. Πάντως το όραμά του ήταν μεσσιανικό. Όταν όμως ο Ιούδας ο
Γαλιλαίος αποκεφαλίστηκε από τη Ρωμαϊκή εξουσία, «πάντες όσοι επείθοντο αυτω
διεσκορπίσθησαν» (στ. 37). Και ο ψευτομεσσίας Ιούδας ο Γαλιλαίος λησμονήθηκε.
Θεομάχοι θα βρεθήτε (στ. 38-39)
Η περίπτωσις των δύο προηγουμένων περιπτώσεων, του ψευτομεσσία Θευδά και του
ψευτομεσσία Ιούδα, πού έμφανίστηκαν δυναμικά, με πολλούς οπαδούς, αποφασισμένους και
ωπλισμένους, ως σωτήρες και ελευθερωτές, έδειξε, ότι κάθε ανθρώπινο έργο, που
καπηλεύεται κάποιες μεγάλες ιδέες, είναι καταδικασμένο σε αφανισμό,
• Το προηγούμενο των δύο κινημάτων βεβαιώνει, ότι και των έργο των δώδεκα αποστόλων
θα καταλυθή εν τη γενέσει του, αν είναι ανθρώπινο και δεν είναι θεοκίνητο και θεοδύναμο.
Έτσι δεν είναι; Προκαλεί ο Γαμαλιήλ το συνέδριο με το λογικώτατο αυτό επιχείρημα: «Και
τα νύν λέγω υμίν, απόστητε από των ανθρώπων τούτων και εάσατε αυτούς· ότι εάν ή εξ
ανθρώπων ή βουλή αύτη ή το έργον τούτο, καταλυθήσεταιει δε εκ Θεού έστιν, ου δύνασθε
καταλύσαι αυτό, μή ποτε και θεομάχοι ευρεθήτε. Επείσθησαν δε αυτώ» (στ. 38-39).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Γι' αυτό τώρα σας λέγω: Απομακρυνθήτε από τους
ανθρώπους τούτους και αφήσετε τους. Διότι, εάν αυτό που σκέπτονται ή αυτό που πράττουν
είναι από τους ανθρώπους, θα εξαφανισθή. Εάν όμως είναι από τον Θεό, δεν μπορείτε να το
καταστρέψετε, μήπως γίνετε και θεομάχοι”. Πείσθηκαν δε σ' αυτό (πού τούς είπε ο
Γαμαλιήλ)».
• Ένα από τα δύο θα συνέβαινε: Ή οι απόστολοι ήσαν θεοδίδακτοι καί θεοδύναμοι, και
επομένως το κίνημά τους δεν μπορούσε μέ τίποτε να σβήση, ή οι απόστολοι ήσαν οπαδοί
κάποιου άπατεώνα (σάν τόν Θευδά και τον Ιούδα το Γαλιλαίο), και επομένως το έργο τους
σε λίγο θα καταλυθή και το κίνημά τους θα εξαφανισθή. Πολύ δε ευκολώτερα θά διαλυθούν
οι απόστολοι, αφού κατά πολύ υστερούσαν από τα άλλα δύο κινήματα. Και ο αριθμός τους
μικρός (μόλις δώδεκα). Και η μόρφωσις τους μηδενική (αγράμματοι). Και οικονομική
βοήθεια δεν διέθεταν (ακτήμονες). Και ενίσχυσι από ανθρώπους δέν είχαν (πάντα διωκόμενοι
ήσαν).

[114]
 • Το κίνημα των αποστόλων ήταν εκ Θεού. Επομένως καμμία δύναμις στον κόσμο δεν
μπορούσε να το καταλύση. Όταν ο Θεός ευλογή και προστατεύη ένα έργο, είναι αδύνατο να
καταλυθή, πρό παντός όταν πρόκειται για το έργο το δικό Του. Όποιος πολεμάει το έργο του
Χριστού γίνεται θεομάχος. Κοντράρει στόν παντοδύναμο Θεό. «Σκληρόν πρός κέντρα
λακτίζειν (Πράξ. κστ' 14). Το μόνο, που θα πετύχουν οι εχθροί, θα είναι να εξασφαλίσουν για
τον εαυτό τους τόν τίτλο του «θεομάχου» και να οδηγηθούν στον όλεθρο. Αφού «ο πεσών
επί τόν λίθον τούτον συνθλασθήσεται, εφ' όν δ' άν πέση, λικμήσει αυτόν» (Ματθ. κα' 14).
• Κανείς δεν θα μπορέση να καταστρέψη το έργο των μικρών αυτών, κατά άνθρωπον,
κηρύκων. «Ου δύνασθε καταλύσαι αυτό» (στ. 39). Ούτε σείς, ούτε βασιλείς κραταιοί, ούτε
ωπλισμένοι στρατοί, ούτε τύραννοι, ούτε όλες οι δυνάμεις του κόσμου. Δεν είναι δικό τους
έργο. Είναι του παντοδύναμου Θεού.
• Μέ ένα φύσημα του ανέμου το φύλλο από το λουλούδι της τριανταφυλλιάς πέφτει και
μαραίνεται. Τίς ρίζες όμως μιάς αιωνόβιας ελιάς κανένας άνεμος δεν μπορεί να ξερριζώση,
όσο ισχυρός κι αν είναι. Το παραμικρό κύμα αναποδογυρίζει τη μικρή βαρκούλα. Όσα
κύματα όμως κι αν σηκωθούν και χτυπήσουν πάνω στο βράχο, ο βράχος μένει ασάλευτος.
Βράχος ασάλευτος στους αιώνες και αληθινός Μεσσίας, ο Χριστός. Τόν κτύπησαν και τον
κτυπούν. Λυσσομανούν οι αγέρες της πολεμικής. Ο βράχος μένει βράχος. Ο Ιησούς μένει
στους αιώνες. Το μόνο παράσημο, που κατορθώνουν να πάρουν όσοι με μανία Τόν
έχθρεύονται, είναι η λέξις, που είπε ο Γαμαλιήλ: «Θεομάχοι». Η παρέλασις της κολάσεως
έχει ατέλειωτη σειρά παρασημοφορηθέντων μ' αυτό το παράσημο.
Χάρηκαν από τον ξυλοδαρμό! (στ. 40-42)
Από τα ισχυρότερα απολογητικά επιχειρήματα είναι τα όσα είπε ο Γαμαλιήλ στο συνέδριο
των Ιουδαίων. Ήταν τόσο ισχυρή και ακλόνητη η λογική του Γαμαλιήλ, ώστε οι εξαγριωμένοι
σύνεδροι αναγκάστηκαν να την παραδεχτούν. Δεν ήθελαν όμως και να απολύσουν εντελώς
ατιμώρητους τούς αποστόλους, γιά νά μήν εκτεθούν στα μάτια του λαού. Γι' αυτό τούς
απέλυσαν, αφού τους κακοποίησαν καί τούς παρήγγειλαν να σταματήσουν να μιλάνε γιά τόν
Ιησού Χριστό. «Και προσκαλεσάμενοι τους αποστόλους δείραντες παρήγγειλαν μή λαλείν
επί τω ονόματι του Ιησού, και απέλυσαν αυτούς. Οι μεν ουν επορεύοντο χαίροντες από
προσώπου του συνεδρίου, ότι υπέρ του ονόματος αυτού κατηξιώθησαν ατιμασθήναι. Πασάν
τε ήμέραν εν τώ ιερώ και κατ' οίκον ουκ επαύοντο διδάσκοντες και ευαγγελιζόμενοι Ιησούν
τον Χριστόν» (στ. 40-42). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και αφού προσκάλεσαν τους
αποστόλους, τους έδειραν, και τους διέταξαν να μη μιλάνε για το όνομα του Ιησού. Κατόπιν
τους απέλυσαν. Αυτοί δε έφευγαν από το συνέδριο χαίροντες, διότι αξιώθηκαν της μεγάλης
τιμής να υποστούν ατιμωτικό δαρμό χάριν του ονόματός Του. Και κάθε μέρα στον περίβολο
του ναού και σε σπίτια δεν έπαυαν να διδάσκουν και να κηρύττουν τον Ιησού ως τον Χριστό
(τον Μεσσία)».
• Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ώσεί έλεγεν (ο Γαμαλιήλ): “Ανάσχεσθε και εάν εξ αυτών
και ούτοι συνέστησαν, ουδέ κωλύσει και αυτούς καταλυθήναι”. “Μήποτε καί θεομάχοι
ευρεθήτε”. Καί διά του αδυνάτου καί διά του ασυμφόρου αποτρέπει αυτούς. Ούκ είπε δε υπό
τίνος ανηρέθησαν, άλλ'απλώς, ότι διελύθησαν, τάχα ως παρέλκον. Δι' ών δε υποτίθησι,
διδάσκει ότι “εί μέν άθρώπινον το έργον, ουδέν δεήσει πραγμάτων υμίν, ει δε θεϊόν έστιν,
ουδέ μετά πραγμάτων δυνήσεσθε περιγενέσθαι”. Ούτω γούν και ο λόγος συνετός έδοξεν, ότι

[115]
και επείσθησαν ώστε μή ανελεϊν αυτούς, αλλά μαστίξαι μόνον» (Ε.Π.Ε. 15,392).
Μετάφρασις: Σάν νά τούς έλεγε ο Γαμαλιήλ: «Συγκρατηθήτε. Και αν αυτοί (οι απόστολοι)
από μόνοι τους συγκρότησαν ομάδα, τίποτε δεν θα εμποδίση, ώστε και αυτοί να διαλυθούν.
Μήπως δέ βρεθήτε καί θεομάχοι. Και αποτρέπει αυτούς προβάλλοντας το αδύνατο και το
ανωφελές. Δέν είπε δε από ποιόν φονεύθηκαν (Θευδάς και Ιούδας), αλλ' απλώς, ότι
διαλύθηκαν, θεωρώντας ίσως αυτό περιττό. Με αυτά δέ που αναφέρει διδάσκει, ότι εάν μέν
είναι ανθρώπινο το έργο, δεν θα χρειασθή σεις να πράξετε κάτι. Εάν όμως είναι θεϊκό, δέν θά
μπορέσετε ούτε με ενέργειες εναντίον τους να υπερισχύσετε. Έτσι, λοιπόν, και ο λόγος
φάνηκε συνετός, καί πείσθηκαν, ώστε να μή φονεύσουν αυτούς, αλλά μόνο να τούς
μαστιγώσουν.
• Το συνέδριο, αφού αποδέχθηκε την πρόταση του Γαμαλιήλ, χωρίς να εξαγγείλη την
οποιαδήποτε ποινή, ελευθερώνει τους αποστόλους. Για να διατηρήση όμως το γόητρό του,
διατάσσει τη μαστίγωσί τους. Είναι παρόμοια πράξις του δημοσίου ατιμασμού του Ιησού από
τον Πιλάτο πρός χάριν των Ιουδαίων (Λουκ. κγ' 10), παρά την αναγνώρισι (από τον Πιλάτο)
της αθωότητάς Του (Λουκ. κγ' 14). Έτσι και πάλι οι απόστολοι συμμερίζονται την τύχη του
Διδασκάλου τους.
• Οι απόστολοι πόνεσαν ασφαλώς, αλλά δέν λυπήθηκαν. Μιά ουράνια χαρά πλημμύρισε
την καρδιά τους διότι «υπέρ του ονόματος αυτού κατηξιώθησαν ατιμασθήναι» (41).
Δέχτηκαν την τιμωρία μέ τούς ραβδισμούς με χαρά. Δέχτηκαν τη μεγάλη τιμή, που τους
έκανε ο Θεός να γίνουν μέτοχοι των παθημάτων Του. Μέ τό οξύμωρο αυτό σχήμα ο Λουκάς
θέλει να δηλώση, ότι εκπληρώθηκαν στους αποστόλους οι μακαρισμοί της επί του Όρους
ομιλίας του Κυρίου (Ματθ. ε' 11. Λουκ. στ. 22).
Συνέχισαν μάλιστα με μεγαλύτερη προθυμία το αποστολικό τους έργο. «Πάσάν τε ήμέραν
εν τώ ιερώ και κατ' οίκον ουκ επαύοντο διδάσκοντες και ευαγγελιζόμενοι Ιησούν τον
Χριστόν» (στ. 42).
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ούτω μέγα το κήρυγμα, ότι και παρά των εχθρών ή μαρτυρία.
Εκεί τετρακόσιοι ανέστησαν, και μετά τούτου ικανός όχλος: ώδε δώδεκα ήσαν οι πρώτοι. Μή
ούν υμάς πτοείτω το πλήθος το προσγενόμενον “Εάν γάρ ή εξ ανθρώπων το έργον τούτο,
καταλυθήσεται”. “Επορεύοντο χαίροντες...”. Ούκ είπεν ότι ουκ ήλγον, αλλ' ότι και αλγούντες
έχαιρον. Πόθεν δηλον; Εκ της μετά ταύτα παρρησίας ούτως ενεστήκεσαν αεί και μετά τάς
πληγάς κηρύττοντες» (Ε.Π.Ε. 15,398-400). Μετάφρασις: Τόσο σπουδαίο ήταν το κήρυγμα,
ώστε και από τους εχθρούς να προέρχεται η μαρτυρία. Εκεί (στην περίπτωση του Θευδά)
παρουσιάστηκαν τετρακόσιοι, και μετά από αυτούς αρκετός όχλος. Εδώ δώδεκα ήσαν οι
πρώτοι. Νά μή σας φοβίζη, λοιπόν, το πλήθος το προστιθέμενο. «Διότι αν το έργο αυτό
προέρχεται από ανθρώπους, θα καταστραφή μόνο του»... «Οι απόστολοι μετά το μαστίγωμα
πορεύονταν χαίροντες». Δεν είπε, ότι δεν πονούσαν, αλλ' είπε ότι ενώ πονούσαν, χαίρονταν.
Από πού είναι φανερό; Από το μετέπειτα θάρρος, διότι έτσι αντιδρούσαν πάντοτε
κηρύττοντας και μετά τα κακοπαθήματα.
• Ως χριστιανοί θα δεχθούμε και θλίψεις, και διωγμούς και βάσανα και θάνατο, και
οπωσδήποτε εμπαιγμούς και ονειδισμούς και χλευασμούς και βρισιές. Δεν πρέπει να
λυπώμαστε γι' αυτά, αλλά να τα δεχόμαστε ως τιμητικές διακρίσεις. Θα έπρεπε να λυπόμαστε

[116]
μάλλον, άν μάς επαινούν οι εχθροί της πίστεως, και να σκεφθούμε μήπως κινδυνεύουμε να
εξομοιωθούμε με αυτούς.

[117]
 (Πράξ. στ' 1-7) - Η εκλογή των επτά διακόνων
«1 Ἐν δὲ ταῖς ἡμέραις ταύταις πληθυνόντων τῶν μαθητῶν ἐγένετο γογγυσμὸς τῶν
῾Ελληνιστῶν πρὸς τοὺς ῾Εβραίους, ὅτι παρεθεωροῦντο ἐν τῇ διακονίᾳ τῇ καθημερινῇ αἱ
χῆραι αὐτῶν. 2 προσκαλεσάμενοι δὲ οἱ δώδεκα τὸ πλῆθος τῶν μαθητῶν εἶπον· οὐκ ἀρεστόν
ἐστιν ἡμᾶς καταλείψαντας τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ διακονεῖν τραπέζαις. 3 ἐπισκέψασθε οὖν,
ἀδελφοί, ἄνδρας ἐξ ὑμῶν μαρτυρουμένους ἑπτά, πλήρεις Πνεύματος ῾Αγίου καὶ σοφίας, οὓς
καταστήσομεν ἐπὶ τῆς χρείας ταύτης· 4 ἡμεῖς δὲ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ διακονίᾳ τοῦ λόγου
προσκαρτερήσομεν. 5 καὶ ἤρεσεν ὁ λόγος ἐνώπιον παντὸς τοῦ πλήθους· καὶ ἐξελέξαντο
Στέφανον, ἄνδρα πλήρη πίστεως καὶ Πνεύματος ῾Αγίου, καὶ Φίλιππον καὶ Πρόχορον καὶ
Νικάνορα καὶ Τίμωνα καὶ Παρμενᾶν καὶ Νικόλαον προσήλυτον ᾿Αντιοχέα, 6 οὓς ἔστησαν
ἐνώπιον τῶν ἀποστόλων, καὶ προσευξάμενοι ἐπέθηκαν αὐτοῖς τὰς χεῖρας. 7 καὶ ὁ λόγος τοῦ
Θεοῦ ηὔξανε, καὶ ἐπληθύνετο ὁ ἀριθμὸς τῶν μαθητῶν ἐν ῾Ιερουσαλὴμ σφόδρα, πολύς τε
ὄχλος τῶν ᾿Ιουδαίων ὑπήκουον τῇ πίστει.».

Γογγυσμός για αδικίες! (στ. 1-2)

Δέν ήσαν τέλειοι οι πρώτοι Χριστιανοί. Στήν πνευματική τους ζωή και πορεία ήταν
αναμενόμενο να εκδηλωθούν και αδυναμίες, ακόμα και δυσάρεστα γεγονότα να συμβούν.
Και οι πιθανότητες για κάτι τέτοιο αυξάνονταν όσο πληθύνονταν οι πιστοί. Ο Λουκάς δέν
κρύβει και τις εμφανισθείσες αδυναμίες. Αλλωστε, είπαμε, η Γραφή δέν είναι ένα βιβλίο, πού
έξωραΐζει τούς ήρωές του. Άνθρωποι αδύνατοι και αμαρτωλοί συναποτελούν το σώμα της
Εκκλησίας. Είναι θαύμα, πώς μετανοούσαν και προώδευαν πνευματικά. Όπως θαύμα είναι
και η εξεύρεσις λύσεως από την Εκκλησία για τα ανακύπτοντα προβλήματα.
Δέν εξιδανικεύει ο Λουκάς την όλη κατάστασι. Αλλά παρουσιάζει τη χάρι να αλλοιώνη
και να αγιάζη την πρώτη χριστιανική κοινότητα.
• Έτσι δεν αποκρύπτει τον ανθρώπινο γογγυσμό, πού παρουσιάστηκε κατά τη διανομή των
αγαθών. Οι Ελληνιστές χριστιανοί γόγγυσαν, ότι σε δεύτερη μοίρα τους είχαν οι Εβραίοι
χριστιανοί, ότι δηλαδή στη διανομή των καθημερινών βοηθημάτων προτιμώνταν οι χήρες
των Εβραίων και παραμελούνταν οι δικές τους.
Ελληνιστές πρέπει να ήσαν Ιουδαίοι, που είχαν γεννηθή εκτός της Παλαιστίνης και
μιλούσαν την ελληνική γλώσσα. «Εν δε ταις ημέραις ταύταις πληθυνόντων των μαθητών
εγένετο γογγυσμός των Ελληνιστών προς τους Εβραίους, ότι παρεθεωρούντο εν τη διακονία
της καθημερινή αι χήραι αυτών. Προσκαλεσάμενοι δε οι δώδεκα το πλήθος των μαθητών
είπον: Ουκ άρεστόν έστιν ημάς καταλείψαντας τον λόγον του Θεού διακονεϊν τραπέζαις»
(στ. 1-2). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αυτές δε τις ημέρες, καθώς οι μαθητές (οι πιστοί
δηλαδή) πληθύνονταν, έγιναν δυσμενή σχόλια των ελληνοφώνων πιστών από το εξωτερικό
κατά των εντοπίων εβραιοφώνων πιστών, διότι παραμελούνταν στην καθημερινή υπηρεσία
της διανομής τροφής οι χώρες τους. Τότε οι δώδεκα προσκάλεσαν το πλήθος των μαθητών

[118]
(των πιστών) και είπαν: “Δεν είναι σωστό ν' αφήσουμε εμείς τον λόγο του Θεού και να
υπηρετούμε σε τραπέζια”».
• Σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος: «Πρώτον το άτοπον τίθησιν, δεικνύς ως ουκ ενόν μετά
σπουδής αμφότερα γίνεσθαι επεί, καί ότε τόν Ματθίαν χειροτονεϊν έμελλον, πρώτον την
χρείαν δεικνύουσι του πράγματος, ότι τε έλιπεν είς, καί έδει γενέσθαι δώδεκα. Και ενταύθα
την χρείαν εδήλωσαν: και ούτε πρότερον εποίησαν, αλλά περιέμειναν γενέσθαι τον
γογγυσμόν, ούτε μήνήνέσχοντο επί πολύ τούτο συμβήναι. Και όρα την κρίσιν αυτοίς
επιτρέπουσι, καί τούς πάσιν αρέσκοντας και υπό πάντων μαρτυρουμένους εκείνους
προβάλλονται» (Ε.Π.Ε. 15,402). Μετάφρασις: Πρώτα παρουσιάζει (ο Πέτρος) το άτοπο,
δείχνοντας ότι δεν είναι δυνατόν και τα δύο να γίνουν με προσοχή μεγάλη. Άλλωστε και όταν
επρόκειτο να χειροτονήσουν τον Ματθία, πρώτα δείχνουν την ανάγκη του πράγματος, ότι
(δηλαδή) τούς έλειπε ένας και ότι έπρεπε να γίνουν δώδεκα. Και στην περίπτωση των
διακόνων την ανάγκη έδειξαν και δεν ενήργησαν προηγουμένως, αλλ' ανέμεναν να εκδηλωθή
ο γογγυσμός, ούτε όμως ανέχθηκαν για πολύ να συμβή αυτό. Και πρόσεχε, την εκλογή
εμπιστεύονται σ' αυτούς (στό λαό) και αναδεικνύουν εκείνους που ήσαν σε όλους αρεστοί
και από όλους διατυπώνονταν καλές μαρτυρίες.
• Και τα τρία έργα είναι σπουδαία, και η προσευχή και ο λόγος και η διακονία. Αλλ' οι
Απόστολοι δέν μπορούσαν να επαρκέσουν και στα τρία. Όσο κι αν είχαν το φωτισμό και τη
δύναμη του Αγίου Πνεύματος, άνθρωποι ήσαν. Υπεράνθρωποι μπορούν να χαρακτηρισθούν,
όχι όμως Θεάνθρωποι.
Ο Χριστός ως Θεάνθρωπος μπορούσε χωρίς διακοπή, αλλά και χωρίς μείωση και
εξάντλησι να τελή και τα τρία έργα σε τέλειο βαθμό. Και νύκτες ολόκληρες προσευχόταν και
κήρυττε «πανταχού» και διακονούσε κάθε υλική και σωματική ανάγκη των ανθρώπων.
• Οι Απόστολοι αισθάνθηκαν την ανεπάρκειά τους για την πλήρη ανταπόκρισι και στα
τρία έργα του Θεού. Δεν είμαστε όλοι για όλα. Χρειαζόμαστε συνεργάτες. Ας εκχωρούμε
αρμοδιότητες και σε άλλους. Αυτό έκαναν οι 'Απόστολοι.
Θαυμάζει κανείς την επιλογή τους. Μεταξύ πολλών αναγκαίων διαλέγουν τα
αναγκαιότερα. Και το αναγκαιότερο είναι ο λόγος του Θεού και η προσευχή. «Ουκ άρεστόν
έστιν ημάς καταλείψαντας τον λόγον του Θεού διακονείν τραπέζαις» (στ. 2). Αναγκαίο το
τραπέζι φαγητού γιά τούς φτωχούς. Κανείς δεν το αρνείται. Αλλ' αναγκαιότερο το τραπέζι
γιά τήν αθάνατη ψυχή.
• Εκχωρούν, λοιπόν, οι Απόστολοι το έργο των τραπεζών, της ελεημοσύνης, σε νεωτέρους.
Οι ίδιοι κρατούν το δυσκολώτερο. Δύσκολο το έργο της αγάπης, δυσκολότερο το έργο του
λόγου του Θεού.
• Τί είναι δυσκολότερο, να δώση κανείς ή να πείση; Ασφαλώς το δεύτερο. Με την αγάπη
δίδεις. Με το λόγο πείθεις.
• Ποιό είναι δυσκολότερο, να ποτίσης ένα δεντράκι ή να μετακινήσης ένα βράχο υπέρογκο;
Με την αγάπη ποτίζεις ανθρώπους, που έχουν ανάγκη υλική. Μέ το λόγο προσπαθείς να
μετακινήσης το βράχο της ελευθέρας βουλήσεως του ανθρώπου. Με το λόγο προσπαθείς σάν
τόν άγγελο της αναστάσεως να μετακινήσης το λίθο του μνήματος και ν' αναστήσης ψυχές.

[119]
Να μετακινήσης ψυχές από την πλάνη στην αλήθεια, από το σκοτάδι στο φως, από το κακό
στο αγαθό.
Σερβίρισμα και προσευχή (στ. 3-4)
Οι διακρίσεις, έστω κι αν δεν γίνονταν εσκεμμένα, προκαλούσαν ρήγμα στην ενότητα των
χριστιανών. Έργο ιερό ήταν και η διακονία των τραπεζών. Αλλά δεν ήταν σωστό να
εγκαταλείψουν οι Απόστολοι το μείζον και ν' ασχοληθούν με το έλασσον. Μείζον ήταν η
τροφοδοσία της ψυχής μέ τό κήρυγμα. Ελάσσον η τροφοδοσία του σώματος με τα κοινά
τραπέζια.
• Για το δεύτερο έργο, αναγκαίο φυσικά και αυτό, προτείνουν οι Απόστολοι την εκλογή
ειδικών διακόνων. Αυτό δέν σημαίνει, ότι οι εργάτες της διανομής των τροφών, οι υπηρέτες
της φιλανθρωπίας, δέν ήσαν ικανοί και για το λόγο του Θεού. Αλλωστε η πρότασις των
Αποστόλων στο λαό, ήταν να εκλέξουν άνδρες, που να έχουν την καλή μαρτυρία, μά πρό
παντός να είναι γεμάτοι Πνεύμα Αγιο. Απόδειξις, ότι δεν θα περιορίζονταν μόνο στα υλικά
τραπέζια οι διάκονοι, αλλ' ότι θα ήσαν και σοφοί διάκονοι του κηρύγματος, είναι οι
περιπτώσεις του Στεφάνου και του Φιλίππου, και ιδίως του πρώτου. Ας δούμε την πρόταση
των Αποστόλων: «Επισκέψασθε ουν, αδελφοί, άνδρας εξ υμών μαρτυρουμένους επτά,
πλήρεις Πνεύματος Αγίου και σοφίας, ούς καταστήσομεν επί της χρείας ταύτης: ήμείς δε τη
προσευχή και τη διακονία του λόγου προσκαρτερήσομεν» (στ. 3-4). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «“Γι' αυτό, αδελφοί, να εκλέξετε από σάς επτά ευυπολήπτους άνδρες, πλήρεις
Πνεύματου Αγίου και συνέσεως, τους οποίους θα εγκαταστήσουμε σ' αυτή την υπηρεσία,
ενώ εμείς θα είμαστε αφοσιωμένοι στην προσευχή και στη διακονία του κηρύγματος”».
• Θα μπορούσαν και μόνοι τους οι Απόστολοι να εκλέξουν τα πρόσωπα αυτά. Δέν το
κάνουν. Θέλουν όλοι οι πιστοί να λάβουν μέρος. Η εκλογή των εργατών της Εκκλησίας δεν
γινόταν σύμφωνα μέ τόν κακώς επικρατήσαντα τρόπο, όπου γνώμη και ψήφο έχουν μόνο
ελάχιστοι, μιά ολιγάριθμη Σύνοδος επισκόπων. Γινόταν με τη γνώμη και την ψήφο όλης της
Εκκλησίας. Γινόταν, όπως συνηθίζεται να λέγεται, «ψήφω κλήρου και λαού». Αυτό το
βλέπουμε και στην εκλογή του Ματθία (Πράξ. α' 15) και στην εκλογή των επτά διακόνων και
στην επιλογή των Παύλου και Βαρνάβα για την πρώτη αποστολική περιοδεία (Πράξ. ιγ' 3).
• Διάκονοι ωνομάστηκαν οι επτά, που εξελέγησαν γιά τη διακονία των τραπεζών. Αυτό
δεν σημαίνει, ότι μέ τήν έκλογή αυτή εισάγεται ως βαθμός ιερωσύνης το «διάκονος».
Αργότερα θα φανούν καθαρά οι τρεις βαθμοί της ιερωσύνης (διάκονος, πρεσβύτερος,
επίσκοπος).
Τώρα θέλει να τονισθή η διακονία της αγάπης, όχι κάποια διακονία ιερωσύνης. Λέει
σχετικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Όποιον αξίωμα είχον ούτοι και ποίαν εδέξαντο χειροτονίαν,
αναγκαίον μαθείν. Αρα τήν των διακόνων; Καί μήν τούτο εν ταις Εκκλησίαις ουκ έστιν, αλλά
των πρεσβυτέρων εστίν η οικονομία, καίτοι ουδέπω ουδείς επίσκοπος ήν, αλλ' οι απόστολοι
μόνον. Όθεν ούτε διακόνων, ούτε πρεσβυτέρων oίμαι το όνομα είναι δήλον και φανερόν,
αλλά τέως εις τούτο εχειροτονήθησαν. Και ούχ απλώς ενεχειρίσθησαν, αλλ' επεύξαντο αυτοϊς
γενέσθαι δύναμιν» (Ε.Π.Ε. 15,406). Μετάφρασις: Ποιό, λοιπόν, αξίωμα είχαν αυτοί οι
διάκονοι, και ποιά χειροτονία δέχτηκαν, είναι ανάγκη να μάθουμε. Αραγε τη χειροτονία των
διακόνων; Και όμως αυτή δεν υπήρχε στίς εκκλησίες, αλλ' ή διαχείρισης των ναών είναι έργο
των πρεσβυτέρων, αν και βέβαια κανένας επίσκοπος δέν υπήρχε ακόμα, παρά μόνο οι

[120]
απόστολοι. Συνεπώς νομίζω, ότι η ονομασία αυτή δεν δηλώνει τους διακόνους ούτε τούς
πρεσβυτέρους, αλλά κατ' αρχήν δηλώνει το έργο, για το οποίο χειροτονήθηκαν. Καί δέν
έθεσαν απλώς (οι απόστολοι) τα χέρια τους επάνω τους, αλλ' ευχήθηκαν να έλθη δύναμις σ'
αυτούς.
Διάκονοι πλήρεις Πνεύματος (στ. 5-6)
Η εκλογή των επτά διακόνων είναι η δεύτερη συνοδική (δημοκρατική) πράξις της πρώτης
Εκκλησίας. Οι Απόστολοι προβαίνουν σε ενέργεια, που θα μπορούσαν να την αποφύγουν.
Συγκαλούν εκκλησιαστική σύναξι γιά θέμα, που θα μπορούσαν μόνοι τους ν' αποφασίσουν.
• Η πρώτη εκκλησιαστική σύναξις έγινε για να εκλεγή ο αντικαταστάτης του Ιούδα (Πράξ.
α' 13-26), ο Ματθίας.
• Η δεύτερη, για την εκλογή των επτά διακόνων.
• Οι Απόστολοι δέν ήσαν απλώς κληρικοί, π.χ. επίσκοποι. Το 'Αποστολικό αξίωμα είχε
κάτι το έκτακτο, το αυθεντικό, το αλάθητο. Είχαν Πνεύμα Άγιο μέ εξουσία να ενεργούν για
την οικοδομή της Εκκλησίας, να εκλέγουν ποιμένες, να καθιστούν επισκόπους,
πρεσβυτέρους και διακόνους, να χειροτονούν.
Ακόμα και πριν από την Πεντηκοστή ο Κύριος, αμέσως μετά την Ανάστασι, τούς έδωσε
το Πνεύμα το Άγιο με έκτακτες πνευματικές εξουσίες: «Λάβετε Πνεύμα Άγιον» (Ιωάν. κ' 22).
Αλλά και κατά την Πεντηκοστή κατέστησαν δοχεία «πλήρη Πνεύματος Αγίου» (Πράξ. β' 4).
Κανένας δεν θ' άμφισβητούσε μία απόφαση, που θα έπαιρναν μόνοι τους οι Απόστολοι. Ο
ίδιος ο Κύριος είχε καθορίσει στους αποστόλους: «Ο αθετών υμάς, εμέ άθετεί. Ο δε αθετών
εμέ, άθετεί τόν άποστείλαντά με» (Λουκ. ι' 16).
• Θα μπορούσαν, λοιπόν, να προβούν μόνοι στην εκλογή των επτά διακόνων. Δέν τό
έπραξαν. Συνεκάλεσαν όλη την Εκκλησία, άνδρες και γυναίκες. «Προσκαλεσάμενοι οι
δώδεκα το πλήθος των μαθητών...» (στ. 2). Γιατί; Η Εκκλησία είναι σώμα Χριστού. Και μέλη
του σώματος αυτού δέν είναι μόνο οι επίσκοποι. Είναι όλοι οι κληρικοί και όλοι οι λαϊκοί.
Όλο το σώμα συνέρχεται και συναποφασίζει.
• Η Εκκλησία δεν είναι εξουσία ή αυταρχισμός του ενός. Διοικείται με συνοδικό σύστημα.
Πρόκειται γιά την ωραιότερη δημοκρατία. Ή, καλύτερα, είναι η αγιοκρατία των πολλών.
Συγκαλούν, λοιπόν, οι Απόστολοι όλη την εκκλησιαστική σύναξι και προτείνουν:
«Επισκέψασθε, αδελφοί, άνδρας εξ υμών μαρτυρουμένους επτά» (στ. 3).
• Η Εκκλησία είναι συνεργασία και συνυπευθυνότητα. Όταν όλοι εκλέγουμε κάποιους,
είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι. Ο λαός μετέχει στη ζωή της Εκκλησίας. Ο λαός πιστεύει, αλλά
και εκλέγει. Ο λαός έχει καθήκοντα, αλλά και δικαιώματα. Ο λαός! Ο ευσεβής βέβαια λαός.
Αυτός ο λαός, που έχει φόβο και ευλάβεια, εκλέγει αγίους, όπως ήσαν οι επτά διάκονοι της
πρώτης Εκκλησίας. Οι εκλεκτοί του λαού ήσαν οι κλητοί του Θεού.
• Έγινε δεκτή από το πλήθος της Εκκλησίας ή πρότασις των Αποστόλων. «Και ήρεσεν ο
λόγος ενώπιον παντός του πλήθους. Και εξελέξαντο Στέφανον, άνδρα πλήρη πίστεως και
Πνεύματος Αγίου, και Φίλιππον και Πρόχορον και Νικάνορα και Τίμωνα και Παρμεναν και
Νικόλαον προσήλυτον 'Αντιοχέα, ούς έστησαν ενώπιον των αποστόλων, και προσευξάμενοι
επέθηκαν αυτοίς τας χείρας» (στ. 5-6). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και άρεσε ο λόγος σε

[121]
όλο το πλήθος. Και εξέλεξαν τον Στέφανο, άνδρα γεμάτο πίστι και Πνεύμα "Αγιο, και τον
Φίλιππο, και τον Πρόχορο, και τον Νικάνορα, και τον Τίμωνα, και τον Παρμενα, και τον
Νικόλαο από την Αντιόχεια, που ήταν προσήλυτος (προηγουμένως δηλαδή από την
ειδωλολατρική θρησκεία είχε προσέλθει στην Ιουδαϊκή θρησκεία). Αυτούς παρουσίασαν
ενώπιον των αποστόλων, οι οποίοι, αφού προσευχήθηκαν, έθεσαν επάνω τους τα χέρια (για
τη μετάδοση θείας χάριτος)».
• Η εκλογή ήταν του λαού, ή χειροτονία των Αποστόλων. Ο λαός μετέχει της προσευχής,
μετέχει και της διοικήσεως της Εκκλησίας. Δέν τελεί όμως αγιαστικές λειτουργικές πράξεις
δεν τελεί τα μυστήρια (στ. 6).
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Απλώς λέγει ότι έχειροτονήθησαν διά προσευχής: τούτο γάρ
ή χειροτονία εστίν. Η χείρ επίκειται του ανδρός, τό δέ πάν ο Θεός εργάζεται, και η αυτού χείρ
έστιν ή απτομένη της κεφαλής του χειροτονουμένου, εάν, ως δεί χειροτονήται»
(Ε.Π.Ε.15,404). Μετάφρασις: Ο Λουκάς λέει, ότι απλώς χειροτονήθηκαν (οι επτά διάκονοι)
κατόπιν προσευχής. Αυτό είναι η χειροτονία. Τό χέρι τοποθετείται πάνω στον άνδρα, το όλο
δέ έργο το επιτελεί ο Θεός και το χέρι του Θεού είναι εκείνο που αγγίζει την κεφαλή του
χειροτονουμένου, αν βέβαια χειροτονήται όπως πρέπει.
Αύξησις των πιστών (στ. 7).
Οπωσδήποτε οι Απόστολοι θα ήσαν πλέον απερίσπαστοι στο έργο της διδασκαλίας.
Βέβαια δεν ήσαν στεγανά τα δαμερίσματα (διακονήματα): «Εμείς στο κήρυγμα, εσείς στην
κατσαρόλα”»!
• Αν ο Κύριος του ουρανού ήλθε διακονήσαι (Ματθ. κ' 28) και έφτασε μέχρι του σημείου
να πλύνη τα πόδια των μαθητών, πολύ περισσότερο οι μαθητές και απόστολοι ήσαν
διατεθειμένοι πάντοτε να προβαίνουν και στις πιο ταπεινές εργασίες. Άλλωστε δεν ξεχνούσαν
τη σχετική παραγγελία του Διδασκάλου (Ιωάν. ιβ' 14).
• Υπόδειγμα ταπεινής εργασίας ήταν και ο απόστολος Παύλος (Πράξ. κ' 34). Οπωσδήποτε
όμως τόσο οι Δώδεκα, όσο και ο Παύλος είχαν άλλη δυνατότητα να ξαπλώνουν το κήρυγμα
του Ευαγγελίου, όταν εκλεκτοί συνεργάτες ανελάμβαναν τους ποικίλους τομείς του όλου
έργου. «Και ο λόγος του Θεού ηύξανε, και έπληθύνετο ο αριθμός των μαθητών εν
Ιερουσαλήμ σφόδρα, πολύς τε όχλος των ιερέων (Ιουδαίων) υπήκουον τη πίστει» (στ. 7).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ό δε λόγος του Θεού διαδιδόταν, και ο αριθμός των μαθητών
(των πιστών) στην Ιερουσαλήμ πληθυνόταν πολύ, και πολύ πλήθος από τους Ιουδαίους ιερείς
δέχονταν ολόψυχα την Πίστι».
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «“Και έπληθύνετο ο αριθμός των μαθητών εν Ιερουσαλήμ”.
Εν Ιερουσαλήμ επεδίδου το πλήθος. Το θαυμαστόν, ένθα εσφάγη ο Χριστός, εκεί ηύξετο το
κήρυγμα. Καί ου μόνον ούκ έσκανδαλίσθησάν τινες των μαθητών ορώντες τούς μέν
Αποστόλους μαστιζομένους, τους δε απειλούντας, άλλους το Πνεύμα πειράζοντας, έτέρους
δε γογγύζοντας, αλλά μάλιστα και προσετίθετο των πιστευσάντων ο αριθμός»
(Ε.Π.Ε.15,408). Μετάφρασις: «Και πληθυνόταν πάρα πολύ ο αριθμός των μαθητών στα
Ιεροσόλυμα». Στα Ιεροσόλυμα προώδευε το πλήθος. Το περίεργο ήταν ότι εκεί που
σταυρώθηκε ο Χριστός, εκεί αυξανόταν το κήρυγμα. Και όχι μόνο δεν σκανδαλίστηκαν
μερικοί από τους μαθητές, βλέποντας τούς μέν αποστόλους να μαστιγώνωνται, άλλους να

[122]
απειλούν, άλλους νά πειράζουν το Πνεύμα το Άγιον, άλλους να γογγύζουν. Το γεγονός είναι,
ότι πολύ περισσότερο αυξανόταν ο αριθμός εκείνων που πίστευαν.
• Το δύσκολο, λοιπόν, κράτησαν για τον εαυτό τους οι 'Απόστολοι. Ο λόγος τους και η
προσευχή τους έκαναν πολλά και μεγάλα θαύματα. Το μέγιστο θαύμα είναι να πιστέψη ένας
άνθρωπος στον Ιησού Χριστό και ν' αλλάξη τρόπο ζωής. Τέτοια θαύματα πολλά γίνονταν.
«Επληθύνετο και αριθμός των μαθητών εν Ιερουσαλήμ σφόδρα» (στ. 7). Κάθε τέτοιο θαύμα
είναι μία ανάστασις. Πολλές οι αναστάσεις στις Πράξεις των Αποστόλων, πολλές οι
επιστροφές στη ζωή του Θεού.
• Μεταξύ αυτών, που πίστευσαν στην περίπτωση αυτή και προστέθηκαν στα μέλη της
Εκκλησίας, πρέπει να ήσαν και ιερείς των Ιουδαίων. Υπάρχουν και οι δύο γραφές.
Και εκείνη που λέει, ότι «πολύς τε όχλος των Ιουδαίων υπήκουον τη πίστει» (στ. 7), και
εκείνη που λέει, ότι «πολύς τε όχλος των ιερέων υπήκουον τη πίστει» (στ. 7). Η δεύτερη
γίνεται δεκτή και από τον Χρυσόστομο (Ε.Π.Ε. 15,404).
• Το ότι πλήθος των ιερέων πίστευσαν στόν Κύριο, στόν ένα και μοναδικό 'Αρχιερέα του
Σταυρού και της σωτηρίας, εξηγείται και από το ότι ο αριθμός των Ιουδαίων ιερέων ήταν
μεγάλος. Μπορούμε δε να πούμε, πώς το ότι ιερείς των Ιουδαίων δέχονταν τη νέα πίστι, αυτό
δεν τους απέκλειε να διακονούν στο Ναό (στην αρχή τουλάχιστον), αφού και οι πιστοί της
Εκκλησίας τον πρώτο καιρό εξακολουθούσαν να μετέχουν της λατρείας του Ναού. Ό δέ
παρατατικός «υπήκουον» σημαίνει το κατ' επανάληψι. Δέν ήταν η πρώτη φορά, πού ιερείς
των Ιουδαίων προσχωρούσαν στην πίστι στο πρόσωπο του Χριστού.
• Μέ το λόγο τους οι Απόστολοι έκαναν και θαύμα, πού δέν είχε κάνει ο Ίδιος ο Κύριος εν
ζωή. Βράχοι, πού δέν σείστηκαν με το σεισμό του Σταυρού, σείστηκαν με το σεισμό της
Αναστάσεως. Σκληρότεροι βράχοι ήσαν οι καρδιές των ιερέων και αρχιερέων, που
σταύρωσαν το Χριστό. "Όλοι σείστηκαν τη Μεγ. Παρασκευή. Ακόμα και οι δύο πολύ
σκληρές καρδιές, του ληστού και του ρωμαίου εκατοντάρχου, κι αυτές ακόμα μαλάκωσαν.
Αρχιερέας ή ιερέας κανένας δεν αναφέρεται, ότι λύγισε, κανένας δεν μετενόησε! Πόσο
δύσκολα μετανοεί άνθρωπος με θρησκευτικό αξίωμα, με θρησκευτικό εγωισμό!
• Ή ανάστασις, ως λόγος και ως πράξις, είναι πιό θαυμαστή και από το Σταυρό. Ο λόγος
των Αποστόλων, ο λόγος της Εκκλησίας, είναι ο άντίλαλος της Αναστάσεως.

[123]
 (Πράξ. στ' 8-15) - Ο Στέφανος στο συνέδριο
«8 Στέφανος δὲ πλήρης πίστεως καὶ δυνάμεως ἐποίει τέρατα καὶ σημεῖα μεγάλα ἐν τῷ λαῷ.
9
ἀνέστησαν δέ τινες τῶν ἐκ τῆς συναγωγῆς τῆς λεγομένης Λιβερτίνων καὶ Κυρηναίων καὶ
᾿Αλεξανδρέων καὶ τῶν ἀπὸ Κιλικίας καὶ ᾿Ασίας συζητοῦντες τῷ Στεφάνῳ, 10 καὶ οὐκ ἴσχυον
ἀντιστῆναι τῇ σοφίᾳ καὶ τῷ πνεύματι ᾧ ἐλάλει. 11 τότε ὑπέβαλον ἄνδρας λέγοντας ὅτι
ἀκηκόαμεν αὐτοῦ λαλοῦντος ρήματα βλάσφημα εἰς Μωϋσῆν καὶ τὸν Θεόν· 12 συνεκίνησάν
τε τὸν λαὸν καὶ τοὺς πρεσβυτέρους καὶ τοὺς γραμματεῖς, καὶ ἐπιστάντες συνήρπασαν αὐτὸν
καὶ ἤγαγον εἰς τὸ συνέδριον, 13 ἔστησάν τε μάρτυρας ψευδεῖς λέγοντας· ὁ ἄνθρωπος οὗτος οὐ
παύεται ρήματα βλάσφημα λαλῶν κατὰ τοῦ τόπου τοῦ ἁγίου καὶ τοῦ νόμου· 14 ἀκηκόαμεν
γὰρ αὐτοῦ λέγοντος ὅτι ᾿Ιησοῦς ὁ Ναζωραῖος οὗτος καταλύσει τὸν τόπον τοῦτον καὶ ἀλλάξει
τὰ ἔθη ἃ παρέδωκεν ἡμῖν Μωϋσῆς. 15 καὶ ἀτενίσαντες εἰς αὐτὸν ἅπαντες οἱ καθεζόμενοι ἐν
τῷ συνεδρίῳ εἶδον τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡσεὶ πρόσωπον ἀγγέλου.».

Πλήρης πίστεως και δυνάμεως (στ. 8-10).

Με πολύ ζήλο και μεγάλη προθυμία ανέλαβαν το έργο τους οι επτά διάκονοι.
Πρωτοδιάκονος ο Στέφανος. Ο ιερός συγγραφέας χαρακτήρισε προηγουμένως τόν Στέφανο
ως «άνδρα πλήρη πίστεως» (στ. 5). Τώρα τόν ονομάζει και «πλήρη δυνάμεως». «Στέφανος
δε πλήρης πίστεως και δυνάμεως επoίει τέρατα και σημεία μεγάλα εν τω λαώ. Ανέστησαν δέ
τινες τών εκ της συναγωγής της λεγομένης Λιβερτίνων και Κυρηναίων και Αλεξανδρέων και
των από Κιλικίας και Ασίας συζητούντες τω Στεφάνω, και ουκ ίσχυον αντιστήναι τη σοφία
και το πνεύματι ώ ελάλει» (στ. 8-10). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο Στέφανος δέ, πλήρης
πίστεως και δυνάμεως, έκανε θαύματα καταπληκτικά και σημεία μεγάλα στον λαό. Μερικοί
δε από τη συναγωγή, που λεγόταν των Λιβερτίνων, και από τους Κυρηναίους και τους
Αλεξανδρείς, και από τους προερχομένους από την Κιλικία και την επαρχία Ασία,
σηκώθηκαν και συζητούσαν με τον Στέφανο. Αλλά δεν μπορούσαν ν' αντισταθούν στη σοφία
και στην πνευματική δύναμι, με την οποία μιλούσε».
• Όπου υπάρχει πίστις, υπάρχει και δύναμις. Η πίστις κάνει τον άνθρωπο δυνατό και ικανό
γιά έργα μεγάλα, ακόμη καί γιά θαύματα, ακόμη και για μαρτύριο.
• Θαύμα ο Στέφανος. Καρπός του μεγάλου Θαύματος, που έχει σχέση με τον εορτασμό
της μνήμης του (27 Δεκεμβρίου). Το μεγάλο θαύμα ή γέννησις του Χριστού στη φάτνη. Το
άλλο θαύμα ή γέννησις του Χριστού στην καρδιά του ανθρώπου. Στην πρώτη περίπτωση ο
Χριστός γεννιέται από την Παρθένο Μαρία. Στη δεύτερη γεννιέται από την πίστι!
Χριστούγεννα: Ανοίγουν τα ουράνια. Όχι μόνο για να κατεβούν οι άγγελοι, πού ψάλλουν
το «Δόξα εν υψίστοις», αλλά καί γιά ν' ανεβούν οι άνθρωποι. Γίνεται καί γιά τούς ανθρώπους
βατός ο ουρανός. Ο Χριστός, που ως Θεός Λόγος βρίσκεται στα δεξιά του Πατρός, κατεβαίνει
στη γη. Τα δύο αυτά καταπληκτικά γεγονότα βλέπει με τα μάτια του ο Στέφανος. Βλέπει
ανοιγμένους τους ουρανούς. Βλέπει στα δεξιά του Πατρός τόν Υιό: «Ιδού θεωρώ τούς
ουρανούς ανεωγμένους και τον υιόν του ανθρώπου εκ δεξιών του Θεού εστωτα» (στ. 56).
• Χριστούγεννα: Μετανάστευσις του Θεού. Από τόν ουρανό έρχεται στη γη ο Θεός, για να
μεταναστεύση ο άνθρωπος από τη γη στον ουρανό. Ο πιστός, την ώρα του θανάτου του,

[124]
εκδημεί από τη γη. Γίνεται δημότης του ουρανού. «Ο Δεσπότης χθές ημίν, διά σαρκός
επεδήμει, και ο δούλος (ο Στέφανος) σήμερον από σαρκός εξεδήμει».
• Χριστούγεννα: Άστρο φωτεινό στη γη, ήλιος ανέσπερος στην οικουμένη. Και ο Στέφανος
υπήρξε άστρο φωτεινό. Το πρόσωπό του ακτινοβολούσε. Έλαμπε «τό πρόσωπον αυτου ωσεί
πρόσωπον αγγέλου» (στ. 15).
• Ο Στέφανος είναι ο πλέον Χριστομίμητος της πρώτης Εκκλησίας. Γεμάτος από Πνεύμα
"Αγιο. Ήταν «πλήρης πίστεως καί Πνεύματος Αγίου» (στ. 8).
• Ο Στέφανος χάρις στην πίστη του κήρυττε με δύναμι και επιτελούσε θαύματα μεγάλα
και εκπληκτικά. Η δράσις του κίνησε το θαυμασμό του λαού. Ηταν όμως φυσικό να
προκαλέση και την αντίδραση των εχθρών της αληθείας. «Ανέστησαν δέ τινες των εκ της
συναγωγής της λεγομένης Λιβερτίνων και Κυρηναίων και Αλεξανδρέων και των από
Κιλικίας και Ασίας συζητούντες τω Στεφάνω» (στ. 9).
Οι Λιβερτίνοι ήσαν πρώην δούλοι, που είχαν απελευθερωθή. Κάποιοι από αυτούς μαζί με
άλλους που κατάγονταν από την Κυρήνη, δηλαδή τη Λιβύη, και άλλοι από τήν Αλεξάνδρεια,
τήν Κιλικία και την Ασία, προσπάθησαν νά άντιταχθούν στο έργο του Στεφάνου. Δέν το
κατώρθωσαν όμως. «Και ουκ ίσχυον αντιστήναι τη σοφία και το πνεύματι ώ ελάλει» (στ. 10).
Ψευδομάρτυρες και συκοφάντες (στ. 11-14)
Όλη αυτή η πολυεθνική σπείρα δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν στη συζήτησι το
Στέφανο. Φυσικά δεν ήσαν καλοπροαίρετοι. Ησαν εχθροί της αληθείας, πωρωμένοι και
ασυνείδητοι. Σκοπός τους ήταν να αχρηστεύσουν το Στέφανο διαστρέφοντας την αλήθεια.
Καταφεύγουν στη συκοφαντία. Για τους Ιουδαίους δεν υπήρχε βαρύτερη αμαρτία από το να
μιλήση κανείς υβριστικά και περιφρονητικά γιά τόν Θεό καί γιά τό Νόμο, που είχε δώσει διά
του Μωυσέως. “Οποιος έκανε κάτι τέτοιο εθεωρείτο ένοχος θανάτου.
Τη φοβερή αυτή κατηγορία διαδίδουν οι σύνεδροι κατά του Στεφάνου. Ό,τι δέν πέτυχαν
με τη συζήτησι, το κατορθώνουν μέ τή συκοφαντία: «Τότε υπέβαλον άνδρας λέγοντας ότι
ακηκόαμεν αυτού λαλούντος ρήματα βλάσφημα εις Μωυσήν και τον Θεόν: συνεκίνησάν τε
τον λαόν και τους πρεσβυτέρους και τους γραμματείς, και επιστάντες συνήρπασαν αυτόν και
ήγαγον εις το συνέδριον, έστησάν τε μάρτυρας ψευδείς λέγοντας: Ο άνθρωπος ούτος ου
παύεται ρήματα βλάσφημα λαλών κατά του τόπου του αγίου και του νόμου ακηκόαμεν γάρ
αυτού λέγοντας ότι Ιησούς ο Ναζωραίος ούτος καταλύσει τον τόπον τούτον και αλλάξει τα
έθη ά παρέδωκεν ημίν Μωυσης» (στ.11-14). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε
υποκίνησαν ανθρώπους που έλεγαν: “Τον ακούσαμε να λέη λόγια βλάσφημα κατά του
Μωυσή και του Θεού”. Ξεσήκωσαν δε τον λαό και τους πρεσβυτέρους και τους γραμματείς,
και παρουσιάσθηκαν αιφνιδίως και τον άρπαξαν βιαίως και τον προσήγαγαν στο συνέδριο.
Και παρουσίασαν ψευδομάρτυρες, που έλεγαν: “Αυτός ο άνθρωπος δεν παύει να λέη λόγια
βλάσφημα κατά του αγίου τόπου (του ναού) και του νόμου. Διότι τον έχουμε ακούσει να λέη,
ότι αυτός ο Ιησούς ο Ναζωραίος θα καταστρέψη τον τόπο τούτο, και θ' αλλάξη τους θεσμούς
και τα έθιμα, που μας παρέδωσε ο Μωυσής”».
• Αν παράβασις της αγάπης είναι να μισης όσους σ' αγαπούν, άν βάσις της αγάπης είναι ν'
αγαπάς όσους σ' αγαπούν, υπέρβασης της αγάπης είναι ν' αγαπάς όσους σε μισούν να κοιτάς
με ιλαρότητα όσους σε αγριοκοιτάζουν. "Όταν ο ρωμαίος εκατόνταρχος άκουσε τόν Κύριο

[125]
να συγχωρή από το Σταυρό τούς σταυρωτές Του, αναφώνησε με θαυμασμό: «Αληθώς Θεού
υιός ήν ούτος» (Ματθ. ιζ' 54).
Κι εμείς, όταν βλέπουμε το Στέφανο να συγχωρή τούς δικούς του σταυρωτές, να
προσεύχεται γι' αυτούς, που τον λιθοβολούν, θαυμάζουμε και λέμε: «Αληθινά άνθρωπος του
Θεού είναι». Εκείνο το «Κύριε, μή στήσης αυτούς την αμαρτίαν ταύτην» (Πράξ. ζ' 60), είναι
από τα πλέον δυνατά μηνύματα της πρώτης Εκκλησίας. Είναι από τις υψηλότερες πτήσεις
της ανθρώπινης ψυχής. Είναι ένα σκαλοπάτι πρός τη θέωσι. «Και τούτο είπών εκοιμήθη»
(Πράξ. ζ' 60).
• Τελευταία πνοή η αγάπη. Τελευταία λέξις καί πράξις η αγάπη. «Εκοιμήθη».
Αναπαύθηκε. Τό πιο αναπαυτικό μαξιλάρι για τη ζωή της αναστάσεως είναι η αγάπη. Λίγοι
αξιώνονται να πεθάνουν συντροφιά με την αγάπη, όπως ο Στέφανος!
• Ας επιστρέψουμε στην αρχική κακότητα των Ιουδαίων κατά του Στεφάνου:
«Συνεκίνησάν τε τον λαόν και τους πρεσβυτέρους και τους γραμματείς, και επιστάντες
συνήρπασαν αυτόν και ήγαγον εις το συνέδριον, έστησάν τε μάρτυρας ψευδείς...» (στ. 12-
13). Συνέλαβαν ξαφνικά τον Στέφανο, τάχα υπό το κράτος της οργής του λαού, καί τόν
ωδήγησαν στο συνέδριο...
• Μέ ψευδομάρτυρες, όπως και στη δίκη του Κυρίου (Ματθ. κστ' 65. Μάρκ. ιδ' 63),
διατυπώνουν σαφέστερα τώρα την κατηγορία εναντίον του Στεφάνου. Ο άνθρωπος αυτός -
λένε- δεν παύει να μιλάη με τρόπο βλάσφημο γιά τόν άγιο τόπο, δηλαδή, γιά τό Ναό καί γιά
τό Νόμο. Στην πραγματικότητα και ο Κύριος και οι απόστολοι σεβάστηκαν το ναό, ενώ άλλοι
τόν βεβήλωναν, όπως οι αρχιερείς, που ανέχονταν τη μετατροπή του σε «οίκο εμπορίου»
(Ιωάν. β' 16). Καί γιά τό νόμο ο ίδιος ο Κύριος βεβαίωσε, ότι δέν ήλθε να καταλύση το νόμο,
αλλ' ήλθε νά τόν τελειοποιήση (Ματθ. ε' 17).
Πώς ήταν δυνατόν λοιπόν να μιλήση ο Στέφανος εναντίον του ναού και του νόμου; Οι
ψευδομάρτυρες όμως επιμένουν: «'Ακηκόαμεν αυτού λέγοντας ότι Ιησούς ο Ναζωραίος
ούτος καταλύσει τον τόπον τούτον και αλλάξει τα έθιά παρέδωκεν ημίν Μωυσής» (στ. 14).
Αγγελικό πρόσωπο (στ. 15)
Το στόμα των συκοφαντών γεμάτο βρώμα κακοηθείας και συκοφαντίας. Το βλέμμα όμως
του Στεφάνου γεμάτο αγγελική ομορφιά και γλυκύτητα! Το είδαν ακόμα και οι έχθροί του.
Του έρριξαν μια ματιά στο πρόσωπο, και τον είδαν να λάμπη. «Και ατενίσαντες εις αυτόν
άπαντες οι καθεζόμενοι εν τω συνεδρίω είδον το πρόσωπον αυτού ωσεί πρόσωπον αγγέλου»
(στ. 15). Απόδοσις στή απλοελληνική: «Και ατενίζοντας σ' αυτόν όλοι αυτοί, που κάθονταν
στις δικαστικές έδρες στο συνέδριο, είδαν το πρόσωπό του (να αστράπτη) σαν πρόσωπο
αγγέλου».
Λαμπρότητα αγγελική ήταν χυμένη στο πρόσωπο του Στεφάνου. Ήταν η ακτινοβολία της
λαμπερής ψυχής του. Είχε καθαρή τη συνείδησι. Αυτό δεν σημαίνει, ότι απλώς ατάραχος
ακούει τις αισχρές συκοφαντίες. Λάμπει το πρόσωπό του, μά λουσμένος στο φως του Αγίου
Πνεύματος ήταν και ο νούς του. Φωτεινό το μυαλό, φωτεινό το πρόσωπο, φωτεινή και η
γλώσσα του. Κι αυτό θα φανή σε ολόκληρο το ζ' κεφάλαιο των Πράξεων.

[126]
[127]
 (Πράξ. ζ' 1-16) - Ομιλία του Στεφάνου
«1 Εἶπε δὲ ὁ ἀρχιερεύς· εἰ ἄρα ταῦτα οὕτως ἔχει; 2 ὁ δὲ ἔφη· ἄνδρες ἀδελφοὶ καὶ πατέρες,
ἀκούσατε. ὁ Θεὸς τῆς δόξης ὤφθη τῷ πατρὶ ἡμῶν ᾿Αβραὰμ ὄντι ἐν τῇ Μεσοποταμίᾳ, πρὶν ἢ
κατοικῆσαι αὐτὸν ἐν Χαρράν, 3 καὶ εἶπε πρὸς αὐτόν· ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου καὶ ἐκ τῆς
συγγενείας σου, καὶ δεῦρο εἰς γῆν ἣν ἄν σοι δείξω. 4 τότε ἐξελθὼν ἐκ γῆς Χαλδαίων
κατῴκησεν ἐν Χαρράν. κἀκεῖθεν μετὰ τὸ ἀποθανεῖν τὸν πατέρα αὐτοῦ μετῴκησεν αὐτὸν εἰς
τὴν γῆν ταύτην εἰς ἣν ὑμεῖς νῦν κατοικεῖτε· 5 καὶ οὐκ ἔδωκεν αὐτῷ κληρονομίαν ἐν αὐτῇ οὐδὲ
βῆμα ποδός, καὶ ἐπηγγείλατο δοῦναι αὐτῷ εἰς κατάσχεσιν αὐτὴν καὶ τῷ σπέρματι αὐτοῦ μετ᾿
αὐτόν, οὐκ ὄντος αὐτῷ τέκνου. 6 ἐλάλησε δὲ οὕτως ὁ Θεός, ὅτι ἔσται τὸ σπέρμα αὐτοῦ
πάροικον ἐν γῇ ἀλλοτρίᾳ, καὶ δουλώσουσιν αὐτὸ καὶ κακώσουσιν ἔτη τετρακόσια· 7 καὶ τὸ
ἔθνος ᾧ ἐὰν δουλεύσωσι κρινῶ ἐγώ, εἶπεν ὁ Θεός· καὶ μετὰ ταῦτα ἐξελεύσονται καὶ
λατρεύσουσί μοι ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ. 8 καὶ ἔδωκεν αὐτῷ διαθήκην περιτομῆς· καὶ οὕτως
ἐγέννησε τὸν ᾿Ισαὰκ καὶ περιέτεμεν αὐτὸν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ὀγδόῃ, καὶ ὁ ᾿Ισαὰκ τὸν ᾿Ιακώβ, καὶ
ὁ ᾿Ιακὼβ τοὺς δώδεκα πατριάρχας. 9 Καὶ οἱ πατριάρχαι ζηλώσαντες τὸν ᾿Ιωσὴφ ἀπέδοντο εἰς
Αἴγυπτον. 10 καὶ ἦν ὁ Θεὸς μετ᾿ αὐτοῦ, καὶ ἐξείλετο αὐτὸν ἐκ πασῶν τῶν θλίψεων αὐτοῦ, καὶ
ἔδωκεν αὐτῷ χάριν καὶ σοφίαν ἐναντίον Φαραὼ βασιλέως Αἰγύπτου, καὶ κατέστησεν αὐτὸν
ἡγούμενον ἐπ᾿ Αἴγυπτον καὶ ὅλον τὸν οἶκον αὐτοῦ. 11 ἦλθε δὲ λιμὸς ἐφ᾿ ὅλην τὴν γῆν
Αἰγύπτου καὶ Χαναὰν καὶ θλῖψις μεγάλη, καὶ οὐχ εὕρισκον χορτάσματα οἱ πατέρες ἡμῶν. 12
ἀκούσας δὲ ᾿Ιακὼβ ὄντα σῖτα ἐν Αἰγύπτῳ ἐξαπέστειλε τοὺς πατέρας ἡμῶν πρῶτον· 13 καὶ ἐν
τῷ δευτέρῳ ἀνεγνωρίσθη ᾿Ιωσὴφ τοῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ, καὶ φανερὸν ἐγένετο τῷ Φαραὼ τὸ
γένος τοῦ ᾿Ιωσήφ. 14 ἀποστείλας δὲ ᾿Ιωσὴφ μετεκαλέσατο τὸν πατέρα αὐτοῦ ᾿Ιακὼβ καὶ
πᾶσαν τὴν συγγένειαν αὐτοῦ ἐν ψυχαῖς ἑβδομήκοντα πέντε. 15 κατέβη δὲ ᾿Ιακὼβ εἰς Αἴγυπτον
καὶ ἐτελεύτησεν αὐτὸς καὶ οἱ πατέρες ἡμῶν, 16 καὶ μετετέθησαν εἰς Συχὲμ καὶ ἐτέθησαν ἐν τῷ
μνήματι ᾧ ὠνήσατο ᾿Αβραὰμ τιμῆς ἀργυρίου παρὰ τῶν υἱῶν ᾿Εμμόρ τοῦ Συχέμ.».

Ο Θεός του Αβραάμ (στ. 1-4)

Φοβερές κατηγορίες διετύπωσαν εναντίον του Στεφάνου οι ψευδομάρτυρες κατηγορίες,
πού, αν αποδεικνύονταν αληθινές, συνεπάγονταν καταδίκη σε θάνατο. Ο Στέφανος τίς
άκουσε ατάραχος, με αγγελική αθωότητα, που εκδηλωνόταν στο πρόσωπό του. Ήρθε τώρα
η ώρα να απολογηθή. Ο αρχιερεύς του δίνει το λόγο: «Είπε δε ο αρχιερεύς: Ει άρα ταύτα
ούτως έχει; Ό δε έφη: "Ανδρες αδελφοί και πατέρες, ακούσατε. Ο Θεός της δόξης ώφθη τώ
πατρί ημών Αβραάμ όντι εν τη Μεσοποταμία, πριν ή κατοικήσαι αυτόν εν Χαρράν, και είπε
προς αυτόν: "Εξελθε εκ της γής σου και εκ της συγγενείας σου, και δεύρο είς γήν ην άν σου
δείξω. Τότε εξελθών εκ γης Χαλδαίων κατώκησεν εν Χαρράν. Κακείθεν μετά το αποθανείν
τον πατέρα αυτού μετώκισεν αυτόν εις την γην ταύτην είς ήν ύμείς νυν κατοικείτε» (στ. 14).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Είπε τότε ο αρχιερεύς: “Έτσι λοιπόν έχουν αυτά;”. Αυτός δε
είπε: “Ανδρες αδελφοί και πατέρες, ακούσετε. Ο ένδοξος Θεός φανερώθηκε στον πατέρα μας
τον Αβραάμ, όταν ήταν στη Μεσοποταμία, προτου κατοικήση στη Χαρράν, και του είπε: Να
βγής από τη χώρα σου και από τους συγγενείς σου, και να έλθης στη χώρα που θα σου δείξω.

[128]
Τότε βγήκε από τη χώρα των Χαλδαίων, και κατοίκησε στη Χαρράν. Και απ' εκεί, όταν
πέθανε ο πατέρας του, τον έφερε να κατοικήση σ' αυτή τη χώρα, που κατοικείτε τώρα σείς”».
Προσφωνεί με αγάπη και σεβασμό τους συνέδρους και απολογείται. Μιλάει με ευλάβεια
γιά τόν Θεό, γιά τό Νόμο καί γιά τόν Μωυσή, αποδεικνύοντας έτσι, ότι οι εναντίον του
κατηγορίες είναι ψευδείς.
• Η ομιλία του Στεφάνου είναι η πιο μακροσκελής όμιλία των Πράξεων. Το γεγονός αυτό
δηλώνει τη σπουδαία σημασία, που αποδίδει σ' αυτήν ο Λουκάς. Ο Στέφανος στην ομιλία του
δεν απαντά κατ' ευθείαν στις κατηγορίες των αντιπάλων του, αλλά προβαίνει σε μια
συνοπτική έκθεση της ιστορίας του Ισραήλ. Παρουσιάζει τις εξής φάσεις της ιστορίας του
Ισραηλιτικού λαού:
• Πρώτη φάσις: Η εποχή του Αβραάμ (στ. 2-8)
• Δεύτερη φάσις: Τών δώδεκα Πατριαρχών (στ. 9-16).
• Τρίτη φάσις: Του Μωυσή (στ. 17-43).
Στη συνέχεια δηλώνεται η σημασία της Σκηνής του Μαρτυρίου και του Ναού (στ. 44-50).
Και το θέμα αυτό δίνει αφορμή στην πολεμική του Στεφάνου εναντίον του συνεδρίου (στ.
51-53).
• Η ομιλία περιέχει πολλές παραπομπές στην Παλαιά Διαθήκη. Φανερώνει και το πόσο ο
Στέφανος ήταν γνώστης των Γραφών και κήρυκας επί τη βάσει του λόγου του Θεού. Η ομιλία
καταλήγει στη γενική διαπίστωσι, ότι οι Ιουδαίοι είναι μονίμως αποστάτες της θείας εκλογής
και συνεπώς αρνητές του Θεού.
• Στο στίχο 2 προσφωνεί ο Στέφανος τα μέλη του συνεδρίου ως αδελφούς και πατέρες. Ως
αδελφούς, επειδή είναι τέκνα του κοινού πατέρα Αβραάμ. Ώς πατέρες, επειδή είναι μέλη της
ανώτατης αρχής του Ιουδαϊσμού.
Διαθήκη περιτομής (στ. 5-8)
Μιλάει ο Στέφανος για τον Αβραάμ και την επαγγελία του Θεού στο πρόσωπό του. Χωρίς
να έχη τέκνο και χωρίς να μπορώ να αποκτήση τέκνο, απέκτησε θαυματουργικά τον Ισαάκ
μέ προοπτική να γίνουν οι απόγονοί του πολλοί, σάν τα άστρα του ουρανού. Δέν κλονίθηκε
η πίστις τού 'Αβραάμ, πού αργούσε η εκπλήρωσης της υποσχέσεως του Θεού. Ο Θεός όμως
είχε υπογράψει τη διαθήκη του με τον 'Αβραάμ, πού ορατό σημάδι της ήταν η περιτομή.
• Ευλογήθηκε ο Αβραάμ χωρίς να είναι Ισραηλίτης. Σάν να τούς λέη ο Στέφανος, ότι
καυχάσθε μέν, ότι είστε παιδιά του Αβραάμ, μά άν δέν δεχθήτε τη νέα διαθήκη του Θεού,
την εν Χριστώ Ιησού, η αγάπη του Θεού θα στραφή προς τα έθνη.
Υπ' αυτό το πρίσμα ας δούμε τη συνέχεια της ομιλίας του Στεφάνου: «Καί ουκ έδωκεν
αυτώ κληρονομίαν εν αυτή ουδέ βήμα ποδός, και απηγγείλατο δούναι αυτώ εις κατάσχεσιν
αυτήν και το σπέρματι αυτού μετ' αυτόν, ουκ όντος αυτώ τέκνου. Ελάλησε δε ούτως ο Θεός,
ότι έσται το σπέρμα αυτού πάροικον εν γή αλλοτρία, και δουλώσουσιν αυτό και κακώσουσιν
έτη τετρακόσια και το έθνος ώ εαν δουλεύσωσι κρινώ εγώ, είπεν ο Θεός και μετά ταύτα
εξελεύσονται και λατρεύσουσί μοι εν τω τόπω τούτω. Και έδωκεν αυτώ διαθήκην περιτομής
και ούτως εγέννησε τον Ισαάκ και περιέτεμεν αυτόν τη ημέρα τη ογδόη, και ο Ισαάκ τον

[129]
Ιακώβ, και ο Ιακώβ τους δώδεκα πατριάρχας» (στ. 5-8). 'Απόδοσις στην απλοελληνική:
«“Και (όσο ζούσε ο Αβραάμ) δεν του έδωσε σ' αυτή κληρονομία ούτε όσο είναι ένα πέλμα
ποδιού. 'Αλλ' υποσχέθηκε να τη δώση για ιδιοκτησία σ' αυτόν και στους απογόνους του μετά
απ' αυτόν, ενώ αυτός δεν είχε τέκνο. Μίλησε δε έτσι ο Θεός, ότι οι απόγονοί του θα κατοικούν
ως ξένοι σε χώρα ξένη, και θα τους υποδουλώσουν, και θα τους κακομεταχειρισθούν
τετρακόσια έτη. Και το έθνος, στο οποίο θα γίνουν δούλοι, θα τιμωρήσω εγώ, είπε ο Θεός.
Και μετά απ' αυτά θα φύγουν απ' εκεί, και θα με λατρεύσουν στον τόπο τούτο. Και του έδωσε
διαθήκη περιτομής. Και έτσι γέννησε τον Ισαάκ και του έκανε περιτομή την όγδόη ημέρα,
και ο Ισαάκ γέννησε τον Ιακώβ, και ο Ιακώβ τους δώδεκα πατριάρχες».
• Η διαθήκη της περιτομής έχει πνευματική σημασία και είναι πράξις υποταγής στό Θεό.
Μέ τήν περιτομή επικυρώνεται και βεβαιώνεται η διαθήκη του Θεού στόν Αβραάμ.
Ο Ιωσήφ στην Αίγυπτο (στ. 9-13)
Η διαθήκη του Θεού στόν Αβραάμ επεκτάθηκε διά μέσου του Ιωσήφ και έξω από τη γη
Χαναάν. Κάτι που μας κάνει να βλέπουμε τον Ιωσήφ και ως τύπο των Ιουδαίων της
διασποράς. Η σκοπιμότητα της ευλογίας και της αναδείξεως του Ιωσήφ σχετίζεται πάντοτε
με την επαγγελία της γης, πού και αυτή προτυπώνει την επαγγελία του ουρανού. Έτσι ο Θεός
μένει πιστός στη διαθήκη Του πρός τόν Αβραάμ.
Νά τι λέει ο Στέφανος στην ομιλία του για την ιστορία του Ιωσήφ: «Και οι πατριάρχαι
ζηλώσαντες τον Ιωσήφ απέδοντο εις Αίγυπτον. Και ήν ο Θεός μετ' αυτού, και εξείλετο αυτόν
εκ πασών των θλίψεων αυτού, και έδωκεν αυτώ χάριν και σοφίαν εναντίον Φαραώ βασιλέως
Αιγύπτου, και κατέστησεν αυτόν ηγούμενον επ' Αίγυπτον και όλον τον οίκον αυτού. Ηλθε δε
λιμός εφ' όλην την γην Αιγύπτου και Χαναάν και θλίψις μεγάλη, και ουχ εύρισκον
χορτάσματα οι πατέρες ήμών. Ακούσας δε Ιακώβ όντα σίτα εν Αιγύπτω εξαπέστειλε τους
πατέρας ημών πρώτον: και εν τω δευτέρω ανεγνωρίσθη Ιωσήφ τους αδελφούς αυτού, και
φανερόν εγένετο τω Φαραώ το γένος του Ιωσήφ» (στ. 9-13). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«“Οι δε πατριάρχες, επειδή φθόνησαν τον Ιωσήφ, τον πούλησαν στην Αίγυπτο. Αλλ' ήταν ο
Θεός μαζί του, και τον έσωσε απ' όλες τις θλίψεις του, και του έδωσε σοφία ενώπιον του
Φαραώ, του βασιλέως της Αιγύπτου, και τον έκανε να του δεικνύη εύνοια, και τον κατέστησε
κυβερνήτη της Αιγύπτου και όλου του παλατιού του. Ήλθε δε πείνα σ' όλη τη χώρα της
Αιγύπτου και της Χαναάν και στέρησις μεγάλη, και οι πατέρες μας δεν έβρισκαν τροφές.
Όταν δε άκουσε ο Ιακώβ, ότι υπάρχουν τρόφιμα στην Αίγυπτο, έστειλε τους πατέρες μας εκεί
για πρώτη φορά. Και τη δεύτερη φορά φανερώθηκε ο Ιωσήφ στους αδελφούς του, και έγινε
γνωστό στον Φαραώ το γένος του Ιωσήφ».
• Ο Ιωσήφ είναι τύπος του Χριστού. Από φθόνο τον πούλησαν τα αδέλφια του στούς
Αίγυπτίους. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Τούτο και επί του Χριστού γέγονε καί γάρ αυτού
τύπος ο Ιωσήφ, διό και αινιττόμενος, την ιστορίαν δι' όλου επέξεισιν». Ο Ιωσήφ διώχθηκε,
αλλά τελικά απέβη ο σωτήρας της οικογενείας του. Ο Ιησούς από φθόνο διώχθηκε και έπαθε,
αλλά τελικά αναδείχθηκε Σωτήρας όλου του ανθρωπίνου γένους.
• Ο Ιωσήφ πέτυχε την εύνοια του Φαραώ, λόγω της σοφίας του, αφ' ενός μέν διότι μ' αυτήν
εξήγησε τα όνειρα του βασιλιά, αφ' ετέρου δέ έλαβε τα ενδεδειγμένα μέτρα γιά τήν
αντιμετώπιση της πείνας.

[130]
 • Η πείνα έπληξε καί τή γή Χαναάν, που κατοικούσαν ο πατέρας και τα αδέλφια του Ιωσήφ.
Ο Ιακώβ απέστειλε πρώτα τα παιδιά του, που εδώ ο Στέφανος τα αποκαλεί «πατέρες ημών»
(στ. 12).
• Ο Ιωσήφ τελικά φανερώθηκε στα αδέλφια του. Έτσι ο διωγμένος και δούλος γίνεται ο
σωτήρας των διωκτών του. Μήπως και ο Χριστός, με πολύ μεγαλύτερη στοργή και ασύγκριτη
ταπείνωσι δέν συγκατέβηκε και μας ανεγνώρισε ως αδελφούς του; (Εβρ. β' 11).
Ο Ιωσήφ υποδέχεται τον Ιακώβ (στ. 14-16)
Ο Στέφανος συνεχίζει την εξιστόρηση των γεγονότων από την Παλαιά Διαθήκη.
Υπενθυμίζει στους Ιουδαίους την ιστορία του Ιωσήφ, πού είναι προτύπωσις του Ιησού
Χριστού. Εκ πρώτης όψεως ή όλη εξιστόρησις παλαιοδιαθηκικών γεγονότων δέν φαίνεται να
έχη σχέση με τη θέση του στο συνέδριο, με την αντίθεση του συνεδρίου στο πρόσωπό του
και γενικά με το πρόσωπο του Χριστού, που κηρύττει ο Στέφανος. Και όμως! Ο Στέφανος
θέλει να τους αποδείξη, ότι η Παλαιά Διαθήκη είναι «παιδαγωγός εις Χριστόν» (Γαλ. γ' 24).
“Όσα γράφτηκαν και όσα έγιναν από τους πατέρες και πατριάρχες στην Παλαιά, «είς την
ημετέραν διδασκαλίαν προεγράφη» (Ρωμ. ιε' 4).
Ύπ' αυτό το πρίσμα βλέπει την ιστορία του Ισραήλ ο Στέφανος και συνεχίζει τα περί του
Ιωσήφ. «Αποστείλας δε Ιωσήφ μετεκαλέσατο τον πατέρα αυτου Ιακώβ και πάσαν την
συγγένειαν αυτού εν ψυχαίς εβδομήκοντα πέντε. Κατέβη δε Ιακώβ εις Αίγυπτον και
ετελεύτησεν αυτός και οι πατέρες ημών, και μετετέθησαν εις Συχέμ και ετέθησαν εν τω
μνήματι ώ ωνήσατο Αβραάμ τιμής άργυρίου παρά των υιών Εμμόρ του Συχέμ» (στ. 14-16).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Ιωσήφ έστειλε μήνυμα και προσκάλεσε τον πατέρα
του τον Ιακώβ και όλους τους συγγενείς του, εβδομήντα πέντε πρόσωπα συνολικώς.
Κατέβηκε δε ο Ιακώβ στην Αίγυπτο, και εκεί πέθανε αυτός και οι πατέρες μας. Και
μεταφέρθηκαν τα οστά τους στη Συχέμ και θάφτηκαν στο μνήμα, που αγόρασε ο Αβραάμ με
αντίτιμο σε άργυρά νομίσματα από τους υιούς του Εμμόρ, υιού του Συχέμ».
• Ο Ιωσήφ έστειλε και έφεραν τον γέροντα πατέρα του Ιακώβ και όλη την ευρύτερη
οικογένεια, που στο μεταξύ είχε προέλθει από τα παιδιά του. «Ψυχές εβδομήκοντα πέντε»
(στ. 14). Σάν να υπενθυμίζη ο Στέφανος στο συνέδριο τον ασήμαντο αριθμό, από τον οποίον
προήλθε το Ισραηλιτικό έθνος. Κι αυτό πιθανόν, για να καταρρίψη τον εγωισμό τους. Έγιναν
βέβαια πολυάριθμοι στην Αίγυπτο. Ευλογήθηκαν από τον Θεό του ελέους. Αλλά τελικά δεν
κατόρθωσαν οι περισσότεροι να φτάσουν στη γη της επαγγελίας. Ο Ιωσήφ είχε την ευλογία
του πατέρα του Ιακώβ. Και ο Χριστός, ο Υιός του Θεού, είχε την ευδοκία του προαιωνίου
Πατρός. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Γέρων ών ο Ιακώβ ήδη προσεκύνει τω Ιωσήφ, την
παντός του λαού προσκύνησιν δηλών την έσομένην αυτώ» (Ε.Π.Ε. 25,194). Μετάφρασις:
"Αν και ήταν ο Ιακώβ γέροντας, προσκύνησε τον Ιωσήφ, υποδηλώνοντας την προσκύνησι,
που θα του γινόταν από όλο το λαό.
• Λίγες ψυχές αποτελούσαν την πρώτη συνοδεία του Ιησού. Αλλά με το θείο έλεος, με τη
χάρη του Θεού, με το Άγιον Πνεύμα, αυξήθηκαν. Και χιλιάδες πολλές πλέον πιστεύουν στον
Ιησού και Τόν ομολογούν.
• Σχολιάζοντας ο καθηγητής Παν. Τρεμπέλας το «Έτελεύτησεν αυτός (ο Ιακώβ) και οι
πατέρες ήμών» (στ. 15), λέει και τα εξής: «Κρίμα, θα έλεγε κάποιος, αφού πρόσωπα ένδοξα

[131]
της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, όπως ο Αβραάμ, ο Παύλος, ο Χρυσόστομος, ο
Αθανάσιος, και τόσοι άλλοι ένδοξοι της πρό Χριστού συναγωγής και της μετά Χριστόν
Εκκλησίας απήλθαν του κόσμου τούτου!... Αλλ' η πατρίδα μας δέν είναι εδώ. Η επί γης
στρατευομένη Εκκλησία προορισμό έχει να γίνεται όλο και περισσότερο θριαμβεύουσα.
Η θέσις, λοιπόν, των μεγάλων και αγίων προσώπων είναι εκεί στο θρίαμβο του ουρανού».

[132]
 (Πράξ. ζ' 17-38) - Συνέχεια ομιλίας του Στεφάνου
«17 Καθὼς δὲ ἤγγιζεν ὁ χρόνος τῆς ἐπαγγελίας ἣν ὤμοσεν ὁ Θεὸς τῷ ᾿Αβραάμ, ηὔξησεν ὁ
λαὸς καὶ ἐπληθύνθη ἐν Αἰγύπτῳ, 18 ἄχρις οὗ ἀνέστη βασιλεὺς ἕτερος, ὃς οὐκ ᾔδει τὸν ᾿Ιωσήφ.
19
οὗτος κατασοφισάμενος τὸ γένος ἡμῶν ἐκάκωσε τοὺς πατέρας ἡμῶν τοῦ ποιεῖν ἔκθετα τὰ
βρέφη αὐτῶν, εἰς τὸ μὴ ζωογονεῖσθαι· 20 ἐν ᾧ καιρῷ ἐγεννήθη Μωϋσῆς, καὶ ἦν ἀστεῖος τῷ
Θεῷ· ὃς ἀνετράφη μῆνας τρεῖς ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ. 21 ἐκτεθέντα δὲ αὐτὸν ἀνείλετο
αὐτὸν ἡ θυγάτηρ Φαραὼ καὶ ἀνεθρέψατο αὐτὸν ἑαυτῇ εἰς υἱόν. 22 καὶ ἐπαιδεύθη Μωϋσῆς
πάσῃ σοφίᾳ Αἰγυπτίων, ἦν δὲ δυνατὸς ἐν λόγοις καὶ ἐν ἔργοις. 23 ῾Ως δὲ ἐπληροῦτο αὐτῷ
τεσσαρακονταετὴς χρόνος, ἀνέβη εἰς τὴν καρδίαν αὐτοῦ ἐπισκέψασθαι τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ
τοὺς υἱοὺς ᾿Ισραήλ. 24 καὶ ἰδών τινα ἀδικούμενον ἠμύνατο, καὶ ἐποιήσατο ἐκδίκησιν τῷ
καταπονουμένῳ πατάξας τὸν Αἰγύπτιον. 25 ἐνόμιζε δὲ συνιέναι τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ ὅτι ὁ
Θεὸς διὰ χειρὸς αὐτοῦ δίδωσιν αὐτοῖς σωτηρίαν· οἱ δὲ οὐ συνῆκαν. 26 τῇ τε ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ
ὤφθη αὐτοῖς μαχομένοις, καὶ συνήλασεν αὐτοὺς εἰς εἰρήνην εἰπών· ἄνδρες, ἀδελφοί ἐστε
ὑμεῖς· ἵνα τί ἀδικεῖτε ἀλλήλους; 27 ὁ δὲ ἀδικῶν τὸν πλησίον ἀπώσατο αὐτὸν εἰπών· τίς σε
κατέστησεν ἄρχοντα καὶ δικαστὴν ἐφ᾿ ἡμῶν; 28 μὴ ἀνελεῖν με σὺ θέλεις ὃν τρόπον ἀνεῖλες
χθὲς τὸν Αἰγύπτιον; 29 ἔφυγε δὲ Μωϋσῆς ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ καὶ ἐγένετο πάροικος ἐν γῇ
Μαδιάμ, οὗ ἐγέννησεν υἱοὺς δύο. 30 Καὶ πληρωθέντων ἐτῶν τεσσαράκοντα ὤφθη αὐτῷ ἐν τῇ
ἐρήμῳ τοῦ ὄρους Σινᾶ ἄγγελος Κυρίου ἐν φλογὶ πυρὸς βάτου. 31 ὁ δὲ Μωϋσῆς ἰδὼν ἐθαύμαζε
τὸ ὅραμα· προσερχομένου δὲ αὐτοῦ κατανοῆσαι ἐγένετο φωνὴ Κυρίου πρὸς αὐτόν· 32 ἐγὼ ὁ
Θεὸς τῶν πατέρων σου, ὁ Θεὸς ᾿Αβραὰμ καὶ ὁ Θεὸς ᾿Ισαὰκ καὶ ὁ Θεὸς ᾿Ιακώβ. ἔντρομος δὲ
γενόμενος Μωϋσῆς οὐκ ἐτόλμα κατανοῆσαι. 33 εἶπε δὲ αὐτῷ ὁ Κύριος· λῦσον τὸ ὑπόδημα
τῶν ποδῶν σου. ὁ γὰρ τόπος ἐν ᾧ ἕστηκας γῆ ἁγία ἐστίν. 34 ἰδὼν εἶδον τὴν κάκωσιν τοῦ λαοῦ
μου τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ καὶ τοῦ στεναγμοῦ αὐτῶν ἤκουσα, καὶ κατέβην ἐξελέσθαι αὐτούς· καὶ
νῦν δεῦρο ἀποστελῶ σε εἰς Αἴγυπτον. 35 Τοῦτον τὸν Μωϋσῆν ὃν ἠρνήσαντο εἰπόντες· τίς σε
κατέστησεν ἄρχοντα καὶ δικαστήν; τοῦτον ὁ Θεὸς ἄρχοντα καὶ λυτρωτὴν ἀπέστειλεν ἐν χειρὶ
ἀγγέλου τοῦ ὀφθέντος αὐτῷ ἐν τῇ βάτῳ. 36 οὗτος ἐξήγαγεν αὐτοὺς ποιήσας τέρατα καὶ σημεῖα
ἐν γῇ Αἰγύπτῳ καὶ ἐν ᾿Ερυθρᾷ θαλάσσῃ καὶ ἐν τῇ ἐρήμῳ ἔτη τεσσαράκοντα. 37 οὗτός ἐστιν ὁ
Μωϋσῆς ὁ εἰπὼν τοῖς υἱοῖς ᾿Ισραήλ· προφήτην ὑμῖν ἀναστήσει Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν ἐκ τῶν
ἀδελφῶν ὑμῶν ὡς ἐμέ· αὐτοῦ ἀκούσεσθε. 38 οὗτός ἐστιν ὁ γενόμενος ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἐν τῇ
ἐρήμῳ μετὰ τοῦ ἀγγέλου τοῦ λαλοῦντος αὐτῷ ἐν τῷ ὄρει Σινᾶ καὶ τῶν πατέρων ἡμῶν, ὃς
ἐδέξατο λόγια ζῶντα δοῦναι ἡμῖν.».

Έγεννήθη Μωυσής (στ. 17-21)

Συνεχίζοντας ο Στέφανος την ιστορία του Ισραήλ στην Αίγυπτο, τονίζει το πώς βρέθηκαν
σκλάβοι οι Ισραηλίτες στους Αιγυπτίους. Η δόξα του Ιωσήφ τελείωσε, γιατι άλλος βασιλιάς
διαδέχθηκε εκείνον, που τον είχε ως άρχοντα. Ο βασιλιάς αυτός ήταν σκληρός και άρχισε να
κακοποιή τούς Ισραηλίτες. Και διέταξε να πνίγονται όσα άρρενα βρέφη έρχονται στη ζωή.
Το πώς σώθηκε ο Μωυσής θά τό δούμε παρακάτω. Έπρεπε να σωθή, γιατί θα κληθη από τον
Θεό να σώση το λαό του Ισραήλ.
Νά πως αναφέρεται ο Στέφανος στο χρονικό της παιδοκτονίας από τον Φαραώ: «Καθώς
δε ήγγιζεν ο χρόνος της επαγγελίας ήν ώμοσεν ο Θεός τω Αβραάμ, ηύξησεν ο λαός και
έπληθύνθη εν Αιγύπτω, άχρις ού ανέστη βασιλεύς έτερος, ος ουκ ήδει τον Ιωσήφ. Ούτος

[133]
κατασοφιστάμενος το γένος ημών εκάκωσε τους πατέρας ήμών του ποιείν έκθετα τα βρέφη
αυτών είς το μή ζωογονείσθαι εν ω καιρώ εγεννήθη Μωυσής, και ήν αστείος τω Θεώ: ος
ανετράφη μήνας τρείς εν τω οίκω του πατρός αυτού. Εκτεθέντα δε αυτόν ανείλετο αυτόν ή
θυγάτηρ Φαραώ και αναθρέψατο αυτόν εαυτη εις υιόν» (στ. 17-21). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Καθώς δε πλησίαζε ο χρόνος για την εκπλήρωση της υποσχέσεως, που με
όρκο έδωσε ο Θεός στον Αβραάμ, αυξήθηκε ο λαός και πληθύνθηκε στην Αίγυπτο, μέχρις
ότου παρουσιάσθηκε άλλος βασιλεύς, ο οποίος αγνοούσε τον Ιωσήφ. Αυτός σκέφθηκε
δολίως για το γένος μας, και καταπίεσε τους προγόνους μας να βγάζουν και να εγκαταλείπουν
στο ύπαιθρο τα βρέφη τους, για να μη διατηρούνται στη ζωή. Τον καιρό εκείνο γεννήθηκε ο
Μωυσής, και ήταν χαριτωμένος ενώπιον του Θεού. Και ανετράφη τρεις μήνες στο σπίτι του
πατέρα του. Όταν δε τον έβγαλαν και τον άφησαν εκτεθειμένο στην ύπαιθρο, τον πήρε απ'
εκεί ή θυγατέρα του Φαραώ και τον ανέθρεψε ως δικό της υιό».
• Έχετε ακούσει το όνομα Φουά και το όνομα Σεπφώρα; Επρόκειτο για δύο μαίες των
Εβραίων, πού ξεγεννούσαν τα παιδιά του Ισραηλιτικού λαού κατά την αιχμαλωσία της
Αιγύπτου. Ο Φαραώ, που ήθελε να αφανίση δημογραφικά τους Εβραίους, κάλεσε τις δυό
μαίες (Εξόδ. α' 1522) καί τίς διέταξε:
-Όταν σας καλούν ετοιμόγεννες Εβραίες, άν το παιδί που γεννιέται είναι αγόρι, θά τό
πνίγετε....
Ακουσαν οι δυο μαίες, αλλά δεν υπάκουσαν στο βασιλικό νόμο. «Έφοβήθησαν τόν Θεόν
καί ουκ εποίησαν καθώς συνέταξεν αυταίς ο βασιλεύς Αιγύπτου». Καί ζωογονούσαν και τα
άρρενα βρέφη.
Τίς απείλησε ο Φαραώ:
-Γιατί δέν πειθαρχήσατε; Γιατί δεν σκοτώνετε τα άρρενα παιδιά;...
Ο Θεός ευλόγησε τις δύο υπέροχες μαίες. «Εύ δε επoίει ο Θεός τάς μαίας, και επλήθυνεν
ο λαός». Μεταξύ των ευλογιών του Θεού είναι και ο Μωυσής. Τόν διέσωσαν και απέφυγε
τον πνιγμό χάρι σ' αυτές τις δυό μαίες. «Ό Φαραώ κατασοφιστάμενος το γένος ημών εκάκωσε
τους πατέρας ημών του ποιείν έκθετα τα βρέφη αυτών εις το μή ζωογονείσθαι εν ώ καιρώ
εγεννήθη Μωυσής, και ήν αστείος τώ Θεώ δς ανετράφη μήνας τρείς εν τω οίκω του πατρός
αυτού. Εκτεθέντα δε αυτόν ανείλετο αυτόν ή θυγάτηρ Φαραώ και άνεθρέψατο αυτόν έαυτή
είς υιόν» (στ. 19-21).
• Ο λαός εδώ στην πατρίδα μας (την Ελλάδα) όχι μόνο δέν πληθύνεται, αλλ' όλο και
λιγοστεύει. Ποιός φταίει; Φταίει και ο σύγχρονος Φαραώ, το ελληνικό κράτος, που με νόμο
δίνει το δικαίωμα σε μαιευτήρες και μαίες να σκοτώνουν όσα παιδιά θέλουν, αγόρια και
κορίτσια, μέ τίς βρεφοκτόνους εκτρώσεις.
• Δέν υπάρχουν σύγχρονες μαίες ν' αντισταθούν; Υπάρχουν, αλλά λίγες.
•Υπάρχουν και γιατροί γυναικολόγοι, πού δέν κάνουν και δεν συνιστούν εκτρώσεις, αλλά
λίγοι. Υπάρχουν μαίες σάν τη Φουά και τη Σεπφώρα. Σε φυλλάδιό τους γιά την αποστολή
της μαίας διαβάζουμε:
«Η αποστολή της μαίας είναι μεγάλη, ιερή και ανεκτίμητη. Αρκεί να υπενθυμίσουμε, ότι
προτού ο Δημιουργός εμπιστευθή τό νέο άνθρωπο, το βρέφος, στούς φυσικούς αυτού

[134]
προστάτας, τούς γονείς, το εμπιστεύεται στη μαία. Αυτή πρώτη έχει τη μεγάλη αυτή τιμή να
το υποδεχθή. Αυτή θα δή τα πρώτα του σκιρτήματα, τους πρώτους παλμούς της νέας καρδιάς.
Αυτή θα του παράσχη τις πρώτες βοήθειες, τίς τόσο απαραίτητες. Και αυτή πρώτη θα
αναφωνήση “Αρρεν” ή “Θηλυ”. Με τα χέρια της, σάν πρώτο λίκνο, σάν ιερή φάτνη, πρίν
παντός άλλου, αυτή πρώτη εναγκαλίζεται τη νέα ύπαρξη και υποδέχεται τη νέα ψυχή».
• Για τη θαυμαστή σωτηρία του Μωυσή ο ιερός Χρυσόστομος λέει: «Ότε τα ανθρώπινα
απηλπίσθη, και απέρριψαν αυτόν, τότε του Θεού η ευεργεσία εδείκνυτο λάμπουσα».
Ο Μωυσής πρός τούς αδελφούς του (στ. 22-28)
Ο Μωυσής από τη στιγμή της γεννήσεώς του ήταν προσφιλής και εκλεκτός στό Θεό. Εκτός
από την Αίγυπτιακή του μόρφωσι ήταν δυνατός στό λόγο και σε θαυμαστά σημεία. Η Έξοδος
όμως δεν αναφέρει τέτοια δεινότητα του λόγου. Αντίθετα τον θεωρεί «ισχνόφωνον» και
βραδύγλωσσο (Εξόδ. δ' 10). Για το λόγο αυτό ο Θεός ορίζει τον 'Ααρών ως «στόμα» του
(Εξόδ. δ' 14).
• Σύμφωνα με το Δευτερονόμιο (γδ' 7) ο Μωυσής έζησε 120 χρόνια. Ο Στέφανος
ακολουθεί τη ραβινική παράδοση, που χωρίζει το διάστημα αυτό σε τρεις περιόδους των
σαράντα χρόνων. Σαράντα χρόνια στην Αίγυπτο, σαράντα στη γη Μαδιάμ, σαράντα ως
ηγέτης του λαού πρός τήν έξοδο. «Ώς δε επληρούτο αύτώ τεσσαρακονταετής χρόνος» (στ.
23). Το «επληρούτο» δηλώνει, ότι με τη σκέψη του Μωυσή να επισκεφθή τους Εβραίους
αδελφούς του αρχίζει να εκπληρώνεται η θεία επαγγελία και το γεγονός αυτό οδηγεί στην
αποκάλυψη του Θεού στή φλεγόμενη βάτο (στ. 30).
• Ας παρακολουθήσουμε τη σχετική μέ τόν Μωυσή συνέχεια της ομιλίας του Στεφάνου:
«Και έπαιδεύθη Μωυσής πάση σοφία Αίγυπτίων, ήν δε δυνατός εν λόγοις και εν έργοις. Ώς
δε επληρούτο αύτώ τεσσαρακονταετής χρόνος, ανέβη εις την καρδίαν αυτού επισκέψασθαι
τους αδελφούς αυτού τους υιούς Ισραήλ. Και ιδών τινα αδικούμενον ήμύνατο, και εποιήσατο
εκδίκησιν τώ καταπονουμένω πατάξας τον Αιγύπτιον. Ένόμιζε δε συνιέναι τους αδελφούς
αυτού ότι ο Θεός διά χειρός αυτού δίδωσιν αυτοίς σωτηρίαν' οι δε ου συνήκαν. Τη τε επιούση
ημέρα ώφθη αυτοίς μαχομένοις, και συνήλασεν αυτούς εις ειρήνην ειπών: "Ανδρες, αδελφοί
έστε ύμείς: ένα τί αδικείτε αλλήλους; Ο δε άδικών τόν πλησίον απώσατο αυτόν είπών Τίς σε
κατέστησεν άρχοντα και δικαστην εφ' ημών; Μή άνελεϊν με συ θέλεις όν τρόπον άνεϊλες χθες
τον Αιγύπτιον;» (στ. 22-28). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Μορφώθηκε δε ο Μωυσής με
όλη τη σοφία των Αιγυπτίων, και ήταν δυνατός στα λόγια και στα έργα. "Όταν δε έγινε
σαράντα ετών, του ήλθε η σκέψη και ο πόθος να ενδιαφερθή για τους αδελφούς του τους
Ισραηλίτες. Έτσι, όταν είδε κάποιον ν' αδικήται, τον υπερασπίστηκε και έκανε εκδίκησι υπέρ
του καταπιεζομένου, φονεύοντας τον Αιγύπτιο. Νόμιζε δε, ότι καταλαβαίνουν οι αδελφοί
του, ότι ο Θεός διά μέσου αυτού τους προσφέρει σωτηρία. Αλλ' αυτοί δεν κατάλαβαν. Και
την άλλη ημέρα παρουσιάσθηκε σ' αυτούς, ενώ φιλονικούσαν, και τους παρακίνησε να
συμφιλιωθούν λέγοντας: "Ανθρωποι! 'Αδελφοί είσθε σεις. Γιατί διαπληκτίζεσθε μεταξύ σας;
Αλλ' εκείνος, που αδικούσε τον πλησίον του, τον έσπρωξε λέγοντας: Ποιός σε κατέστησε
άρχοντα και δικαστή σ' εμάς; Μήπως σύ θέλεις να με σκοτώσης, όπως σκότωσες χθες τον
Αιγύπτιο;»,
• Ο Μωυσής με την πράξη του φόνου γιά μιά αδικία (στ. 24) νόμισε, ότι θα
συνειδητοποιούσαν οι αδελφοί του, ότι ο Θεός προσφέρει σ' αυτούς με τη δική του επέμβασι

[135]
(του Μωυση) τη σωτηρία από την αιχμαλωσία. Οι σκληρόκαρδοι όμως αδελφοί του «ου
συνήκαν» (στ. 25). Είναι πρώτη φορά, που τονίζεται η σκληροκαρδία του λαού απέναντι στη
λυτρωτική επέμβαση του Θεού. Είναι στοιχείο της τυπολογίας Μωυσής-Ιησούς, που γίνεται
εδώ φανερή. Ο πιστός χριστιανός βλέπει εδώ την ανάλογη στάση των Ιουδαίων απέναντι
στον Ιησού.
• Στό στ. 26-29 τονίζονται τρεις αλήθειες: α) Ο λαός είναι διηρημένος και διαπληκτίζεται.
β) Ο λαός αρνείται το σωτήρα του.
γ) Παρερμηνεύει την επέμβαση του Μωυσή ως αυθάδεια και ως μανία εξουσίας. «Μήπως
σύ θέλεις να με σκοτώσης, όπως σκότωσες χθες τον Αιγύπτιο;» (στ. 28). Ο λαός καταπιεζόταν
από τους Αιγυπτίους σκληρά. Και όμως, όταν βρέθηκε μπροστά στον ελευθερωτή του (το
Μωυσή), είναι έτοιμος νά τόν παραδώση στα χέρια του τυράννου. Από τις πρώτες γεύσεις
αχαριστίας, που θα δοκιμάση στην αποστολή του ο μεγάλος Μωυσής.
Ο Μωυσής στο όρος Σινά (στ. 29-34)
Μετά το επεισόδιο με τον Αιγύπτιο έφυγε ο Μωυσής. Η απελευθέρωσης του Ισραήλ
ανεβλήθη γιά χρόνο ευθετώτερο. Ο Μωυσής έγινε «πάροικος». Στην Αίγυπτο, ως υιός της
θυγατρός του Φαραώ, είχε αρχίσει να είναι όπως στην πατρίδα του. Τώρα ως ξένος φεύγει.
Πρόκειται για μία κένωσι του Μωυσή, πού προτύπωνε την κένωσι του Υιού του Θεού. Ο
Μωυσής, από βασιλόπουλο στο παλάτι του Φαραώ, απλός τσοπάνος στη γη Μαδιάμ. Ο
Χριστός από προαιώνιος Υιός του Θεού, από το παλάτι της θεϊκής δόξας, κατεβαίνει και
γίνεται άνθρωπος, και περπατά στη γη, για να οδηγήση ως θείος Ποιμένας το λαό στην
ουράνια δόξα. «Έφυγε δε Μωυσης εν τω λόγω τούτω και εγένετο πάροικος εν γή Μαδιάμ,
ου έγέννησεν υιους δύο. Και πληρωθέντων ετών τεσσαράκοντα ώφθη αυτώ εν τη ερήμω του
όρους Σινά άγγελος Κυρίου εν φλογί πυρός βάτου. Ο δε Μωυσής ιδών εθαύμαζε το όραμα
προσερχομένου δε αυτού κατανοήσαι εγένετο φωνή Κυρίου προς αυτόν: Εγώ ο Θεός των
πατέρων σου, ο Θεός 'Αβραάμ και ο Θεός Ισαάκ και ο Θεός Ιακώβ. Έντρομος δε γενόμενος
Μωυσής ουκ ετόλμα κατανοήσαι. Είπε δε αυτώ ο Κύριος: Λύσον το υπόδημα των ποδών
σου: ο γάρ τόπος ενώ έστηκας γη αγία εστίν. Ιδών είδον την κάκωσιν του λαού μου του εν
Αιγύπτω και του στεναγμού αυτών ήκουσα, και κατέβην εξελέσθαι αυτούς και νύν δεύρο
αποστελώ σε εις Αίγυπτον» (στ. 29-34). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Έφυγε δε ο
Μωυσής, όταν άκουσε αυτό τον λόγο, και εγκαταστάθηκε ως ξένος στη χώρα Μαδιάμ, όπου
γέννησε δύο υιούς. Και όταν συμπληρώθηκαν σαράντα έτη, εμφανίσθηκε σ' αυτον στην
έρημο του όρους Σινα αγγελιαφόρος του Κυρίου ως πύρινη φλόγα, που έβγαινε από βάτο.
Και όταν ο Μωυσής είδε, έκπλησσόταν από το θέαμα. Και όταν πλησίαζε να περιεργασθή,
ήλθε φωνή του Κυρίου προς αυτόν: Εγώ είμαι ο Θεός των πατέρων σου, ο Θεός του Αβραάμ
και ο Θεός του Ισαάκ και ο Θεός του Ιακώβ. Τρόμαξε δε ο Μωυσής και δεν τολμούσε να
περιεργασθή. Του είπε δε ο Κύριος: Βγάλε τα υποδήματά σου, διότι ο τόπος, όπου βρίσκεσαι,
είναι γή αγία. Είδα με προσοχή την καταπίεση και κακοπάθεια του λαού μου, που βρίσκεται
στην Αίγυπτο, και άκουσα τον στεναγμό τους, και κατέβηκα να τους λυτρώσω. Και τώρα έλα
να σε αποστείλω στην Αίγυπτο».
• Η αποστολή του Μωυσή προτυπώνει την αποστολή του Υιού του Θεού. Αλλωστε γι'
αυτό θυμίζει ο Στέφανος τίς ιστορίες της Παλαιάς Διαθήκης. Σε αναφορά με το σχέδιο της
θείας Οικονομίας, όπως εξελίσσεται στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού.

[136]
 • Σινά - βάτος - όραμα - φωνή του Θεού - φόβος και δέος του Μωυσή - αποστολή για την
απελευθέρωση του λαού. Όλα αυτά επισημαίνονται στη συνέχεια της ομιλίας του διακόνου
Στεφάνου.
• Σινά: Το όρος που παίρνει ο Μωυσής τίς πλάκες του νόμου (Εξόδ. γ' 1).
• Βάτος: Στο όρος Χωρήβ, που ήταν μιά κορυφή πλησίον του Σινά (Εξόδ. γ' 2), φλέγεται,
αλλά δεν κατακαίγεται η βάτος. Συμβολίζει την κάθοδο του Υιού του Θεού. Η Μαρία, η
Θεοτόκος, είναι η άφλεκτος βάτος.
• Οραμα: Αγγελος Κυρίου. Κατά το Χρυσόστομο, ο Στέφανος «τόν Υιόν του Θεού
άγγελον καλεί». Είναι ο «μεγάλης βουλής άγγελος» (Ησ. θ' 6. ιδέ καί Εξόδ. γ' 6). Αλλωστε
αυτός ο άγγελος απευθύνεται στό Μωυσή και του λέει: «Εγώ ο Θεός των πατέρων σου, ο
Θεός 'Αβραάμ και ο Θεός Ισαάκ και ο Θεός Ιακώβ» (στ. 32).
• Μυστήριο απλησίαστο: Ο Μωυσής, βλέποντας την άφλεκτο βάτο και ακούγοντας τη
φωνή του ουρανού, δέν τολμούσε να ερευνήση. Θέλει να πλησιάση. Αλλ' εμποδίζεται.
«Λύσον το υπόδημα των ποδών σου: ο γάρ τόπος ενώ έστηκας γη αγία εστίν» (33). Ως άγιος
χαρακτηρίζεται ένας τόπος μακρυά από τη γη της επαγγελίας. Λέει ο Χρυσόστομος:
«Ουδαμού ναός, και ο τόπος άγιος τη επιφανεία και ενεργεία του Χριστού». Το μυστήριο της
σαρκώσεως του Υιου του Θεού δέν έρευνάται με ανθρώπινες αισθήσεις. Θα λύσης, θα
μεριάσης τη λογική σου. Ο τόπος και ο τρόπος του μυστηρίου είναι βάτος άβατος! «Ου φέρει
το μυστήριον έρευνα» (από τούς αίνους των Χριστουγέννων).
• Αποστολή για τη λύτρωσι του λαού: Στό στ. 34 φαίνεται ο σοβαρότερος λόγος για όλη
τη θεοφάνεια στο Σινά. Ο Θεός ακούει τους στεναγμούς του λαού. Και κατεβαίνει. "Έρχεται
ο ίδιος ο Θεός από τον ουρανό. «Έκλινεν ουρανούς και κατέβη» (Ψαλμ. ιζ' 9). Η αποστολή
του Μωυσή προτυπώνει την αποστολή του πρώτου και μεγάλου αποστόλου (Εβρ. γ' 1), του
Ιησού Χριστού. "Όχι από την αιχμαλωσία των Αιγυπτίων, αλλ' από την αιχμαλωσία της
αμαρτίας και του θανάτου μάς ελευθερώνει «ο εκ του ουρανού καταβάς», ο Ιησούς Χριστός
(Ιωάν. γ' 13).
Αρχηγός της εξόδου (στ. 35-38).
Τονίζει ο Στέφανος στην ομιλία του, που ουσιαστικά είναι περίληψις της ζωής του Ισραήλ,
το πρόσωπο του Μωυσή. Στούς στίχους που ακολουθούν, δείχνει το Μωυσή ως ηγέτη. Τόν
αμφισβήτησαν στην Αίγυπτο λέγοντάς του: «Ποιός σε ώρισε άρχοντα και δικαστή;», μά τον
καθιέρωσε ο Θεός του Σινά. Όλα αυτά δεν τα λέει τυχαίως ο Στέφανος, αλλά για να δείξη,
ότι ο αληθινός Άρχοντας του λαού και Λυτρωτής του κόσμου είναι ο πρωτυπούμενος από το
Μωυσή Ιησούς Χριστός.
Λέει, λοιπόν, ο Στέφανος: «Τούτον τον Μωυσήν όν ηρνήσαντο είπόντες, Τίς σε
κατέστησεν άρχοντα και δικαστήν; τούτον ο Θεός άρχοντα και λυτρωτήν απέστειλεν εν χειρί
αγγέλου του oφθέντος αυτώ εν τη βάτω. Ούτος εξήγαγεν αυτούς ποιήσας τέρατα και σημεία
εν γή Αιγύπτω και εν Ερυθρά Θαλάσση και εν τη ερήμω έτη τεσσαράκοντα. Ούτός έστιν, ο
Μωυσής, ο είπών τοις υιούς Ισραήλ: Προφήτην υμίν αναστήσει Κύριος ο Θεός υμών εκ των
αδελφών υμών ως εμέ αυτού ακούσεσθε. Ούτός έστιν ο γενόμενος εν τη εκκλησία εν τη
ερήμω μετά του αγγέλου του λαλούντος αυτώ εν τω όρει Σινά και των πατέρων ημών, ός
εδέξατο λόγια ζωντα δούναι ημίν» (στ. 35-38). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Αυτόν τον

[137]
Μωυσή, που αρνήθηκαν λέγοντας, “Ποιός σε κατέστησε άρχοντα και δικαστή;”, αυτόν ο
Θεός απέστειλεν ως άρχοντα και λυτρωτή διά μέσου του αγγελιαφόρου, που εμφανίσθηκε σ'
αυτόν στη βάτο. Αυτός τους απελευθέρωσε, και έκανε καταπληκτικά θαύματα και σημεία
στη χώρα της Αιγύπτου, και στην Ερυθρά Θάλασσα, και στην έρημο επί σαράντα έτη. Αυτός
είναι ο Μωυσής, που είπε στους Ισραηλίτες: Προφήτη για σας θα φέρη στον κόσμο ο Κύριος
ο Θεός σας από τους ομοεθνείς σας, όπως έφερε εμένα (ώς νομοθέτη και μεσίτη). Σ' αυτόν
να υπακούσετε. Αυτός είναι, που κατά τη σύναξι του λαού στην έρημο (για την παραλαβή
του νόμου) μεσολάβησε μεταξύ του αγγελιαφόρου, που του μιλούσε στο όρος Σινά, και των
πατέρων μας, αυτός παρέλαβε λόγια ζωντανά για να δώση σ' εμάς».
• Συνοπτικά ο ιερός Χρυσόστομος αντιπαραβάλλει το απελευθερωτικό έργο του Μωυσή
μέ τό λυτρωτικό έργο του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού: «Eίχον οι Εβραίοι τον Χριστόν
επόμενον τότε, αλλά πολλώ μάλλον ημίν νύν έπεται. Εκείνοις μέν γάρ τότε ο Κύριος
ήκολούθει διά τήν χάριν Μωϋσέως, ημίν δε ου διά τήν χάριν Μωϋσέως μόνον, αλλά και διά
την οικείαν υμών ευπείθειαν. Εκείνοις μετά την Αίγυπτον έρημος, σοί δέ μετά την έξοδον
ουρανός. Εκείνοι είχον ήγεμόνα και στρατηγόν άριστον, Μωσέα, έχομεν και ημείς άλλον
Μωϋσήν, τόν Θεόν προηγούμενον ημίν και στρατηγούντα. Μωϋσής τότε ανέτεινε τάς χείρας
εις τον ουρανόν και κατήνεγκεν άρτον αγγέλων, το μάννα. Ούτος ο Μωϋσής, ανατείνων τάς
χείρας είς τόν ουρανόν, φέρει την αιώνιον τροφήν. Εκείνος έπληξε την πέτραν και εξέβαλε
ποταμούς υδάτων, ούτος άπτεται της τραπέζης, πλήττει την νοητήν τράπεζαν και πηγάς
Πνεύματος αναβλύζειν ποιεί. Διά τούτο καθάπερ πηγή εν τω μέσω η τράπεζα κείται, ίνα
πανταχόθεν τα ποίμνια περιρρέη την πηγήν, ίνα απολαύη των σωτηρίων ναμάτων» (Ε.Π.Ε.
30,400): Μετάφρασις: Τότε, στην έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο, είχαν τον Χριστό νά
έπεται στην πορεία τους. Τώρα πολύ πιό θαυμαστά έπεται της πορείας μας ο Χριστός. Στους
Εβραίους ακολουθούσε με τη δύναμι του Μωϋσή. Σέ μάς δεν ακολουθεί μόνο με τη χάρι του
νέου Μωύση, αλλά και με τη δική μας υπακοή. Στους Εβραίους μετά την έξοδο από την
Αίγυπτο, ήταν η έρημος. Σε σένα όμως, μετά την έξοδό σου από τη ζωή, είναι ο ουρανός.
Εκείνοι είχαν αρχηγό και άριστο στρατηγό το Μωϋσή. Εμείς έχουμε άλλο Μωϋσή, ανώτερο
προηγείται και ηγείται ο Θεός. Ο Μωύσης τότε ύψωσε τα χέρια του στον ουρανό και
κατέβασε ψωμί αγγέλων, εκείνο το μάννα. Ο Χριστός (νέος Μωϋσής) υψώνει τα χέρια του
στον ουρανό και χαρίζει αιώνια τροφή. Εκείνος χτύπησε το βράχο και αναπήδησαν ποτάμια
νερού. Ο Χριστός αγγίζει την τράπεζα την πνευματική και κάνει να ξεπηδούν πηγές Αγίου
Πνεύματος. Για το λόγο αυτό η αγία Τράπεζα κείται σαν πηγή στο μέσο του Ναού, ώστε από
παντού να έρχονται τα κοπάδια του Χριστού και να απολαμβάνουν τα σωτήρια νάματα.
• Ο Μωυσής παρουσιάζεται από το Στέφανο και διότι είναι ο... προφητεύων για τον μεγάλο
Προφήτη, τον Μεσσία Ιησού Χριστό. «Ούτός έστιν, ο Μωυσής, ο είπών τοις υιούς Ισραήλ:
Προφήτην υμίν αναστήσει Κύριος ο Θεός υμών έκ τών άδελφών υμών ως εμέ αυτού
ακούσεσθε» (στ. 37). Προφήτη καλεί τον Κύριο των προφητών. Θά όμοιάζη μέ τό Μωυσή
και διότι θα είναι ο απεσταλμένος από τον Πατέρα, καί διότι θα είναι ο Αρχηγός για την
είσοδο του λαού στη γή της νέας επαγγελίας, στη βασιλεία των ουρανών, και διότι θα είναι ο
νέος Νομοθέτης, ο διδάξας το νέο Νόμο, το ευαγγέλιο της αλήθειας.
• «Αυτού ακούσεσθε». Τόν μόνο, που πρέπει να ακούνε οι άνθρωποι, είναι ο Σωτήρας
Χριστός. Θά Τόν ακούσετε, λέει ο Μωυσής. Αυτόν θα ακούτε προστάζει και ο Πατέρας για

[138]
το σαρκωθέντα Υιό Του (Ματθ. γ' 17). Αυτόν οφείλετε, σάν νά προτρέπη ο Στέφανος το
συνέδριο, και σεις, να υπακούετε καί νά μήν αθετήστε το έργο Του και το θέλημά Του.

[139]
 (Πράξ. ζ' 39-50) - Συνέχεια ομιλίας του Στεφάνου
«39 ᾧ οὐκ ἠθέλησαν ὑπήκοοι γενέσθαι οἱ πατέρες ἡμῶν, ἀλλ᾿ ἀπώσαντο καὶ ἐστράφησαν
τῇ καρδίᾳ αὐτῶν εἰς Αἴγυπτον 40 εἰπόντες τῷ ᾿Ααρών· ποίησον ἡμῖν θεοὺς οἳ προπορεύσονται
ἡμῶν· ὁ γὰρ Μωϋσῆς οὗτος ὃς ἐξήγαγεν ἡμᾶς ἐκ γῆς Αἰγύπτου, οὐκ οἴδαμεν τί γέγονεν αὐτῷ.
41
καὶ ἐμοσχοποίησαν ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις καὶ ἀνήγαγον θυσίαν τῷ εἰδώλῳ, καὶ
εὐφραίνοντο ἐν τοῖς ἔργοις τῶν χειρῶν αὐτῶν. 42 ἔστρεψε δὲ ὁ Θεὸς καὶ παρέδωκεν αὐτοὺς
λατρεύειν τῇ στρατιᾷ τοῦ οὐρανοῦ, καθὼς γέγραπται ἐν βίβλῳ τῶν προφητῶν· μὴ σφάγια καὶ
θυσίας προσηνέγκατέ μοι ἔτη τεσσαράκοντα ἐν τῇ ἐρήμῳ, οἶκος ᾿Ισραήλ; 43 καὶ ἀνελάβετε
τὴν σκηνὴν τοῦ Μολὸχ καὶ τὸ ἄστρον τοῦ θεοῦ ὑμῶν Ρεμφάν, τοὺς τύπους οὓς ἐποιήσατε
προσκυνεῖν αὐτοῖς· καὶ μετοικιῶ ὑμᾶς ἐπέκεινα Βαβυλῶνος. 44 ῾Η σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου ἦν
τοῖς πατράσιν ἡμῶν ἐν τῇ ἐρήμῳ, καθὼς διετάξατο ὁ λαλῶν τῷ Μωϋσῇ ποιῆσαι αὐτὴν κατὰ
τὸν τύπον ὃν ἑωράκει· 45 ἣν καὶ εἰσήγαγον διαδεξάμενοι οἱ πατέρες ἡμῶν μετὰ ᾿Ιησοῦ ἐν τῇ
κατασχέσει τῶν ἐθνῶν ὧν ἔξωσεν ὁ Θεὸς ἀπὸ προσώπου τῶν πατέρων ἡμῶν, ἕως τῶν ἡμερῶν
Δαυΐδ· 46 ὃς εὗρε χάριν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ ᾐτήσατο εὑρεῖν σκήνωμα τῷ Θεῷ ᾿Ιακώβ. 47
Σολομὼν δὲ ᾠκοδόμησεν αὐτῷ οἶκον. 48 ἀλλ᾿ οὐχ ὁ ὕψιστος ἐν χειροποιήτοις ναοῖς κατοικεῖ,
καθὼς ὁ προφήτης λέγει· 49 ὁ οὐρανός μοι θρόνος, ἡ δὲ γῆ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν μου· ποῖον
οἶκον οἰκοδομήσετέ μοι, λέγει Κύριος, ἢ τίς τόπος τῆς καταπαύσεώς μου; 50 οὐχὶ ἡ χείρ μου
ἐποίησε ταῦτα πάντα;».

Αντί του Θεού είδωλα (στ. 39-41)

Μωυσής ηγέτης απεσταλμένος του Θεού. Προπορεύεται με την ελπίδα, ότι θα τον
ακολουθή ο λαός του Ισραήλ: θά τόν ακολουθη στίς θαυμαστές ενέργειες, πού δι' αυτού τελεί
ο Θεός θα τον ακολουθη στίς δυσκολίες και τις στερήσεις της ερήμου θα τον ακολουθη στη
μεγάλη ελπίδα, ότι κάποτε θα φτάσουν στο ποθούμενο, στη γή της επαγγελίας.
Και όμως! Δέν θέλησαν να υπακούσουν στό Μωυσή και να τον ακολουθήσουν. Έφτασαν
στο σημείο, να κάνουν μία απίθανη και ασεβέστατη πρόταση στον Ααρών, τον αδελφό του
Μωυση:
-Παραμέρισε τον αδελφό σου. Δέν μάς κάνει γιά ηγέτης. Φτιάξε μας θεούς! Αυτοί να
προπορεύονται!
Τά θυμίζει αυτά ο Στέφανος στο συνέδριο, που τα μέλη του και οι εχθροί του Ιησού έκαναν
την πιο καταστρεπτική επιλογή: Δεν θέλουν τον Υιό του Θεού. Προτιμούν τα δικά τους
«είδωλα». Ακόμα και τυράννους προτιμούν να έχουν ηγέτες, παρά να ακολουθήσουν το Θεό
της αγάπης. «Ω ουκ ήθέλησαν υπήκοοι γενέσθαι οι πατέρες ήμών, αλλ' απώσαντο και
εστράφησαν τη καρδία αυτών εις Αίγυπτον είπόντες τω Ααρών: Ποίησον ημίν θεούς οι
προπορεύσονται ημών: ο γάρ Μωυσής ούτος, ος εξήγαγεν ημάς εκ γης Αιγύπτου, ουκ
οίδαμεν τί γέγονεν αυτώ. Και εμοσχοποίησαν εν ταις ημέραις εκείναις και ανήγαγον θυσίαν
τώ ειδώλω, και ευφραίνοντο εν τοις έργοις των χειρών αυτών» (στ. 39-41). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Οι πατέρες μας όμως δεν θέλησαν να υπακούσουν σ' αυτόν, αλλά τον
απέρριψαν, και κατά την πρόθεση της καρδιάς τους επέστρεψαν στην Αίγυπτο, λέγοντας στον
Ααρών: Κατασκεύασε για μάς θεούς, οι οποίοι θα προπορεύονται από μάς (ώς οδηγοί). Διότι
αυτός ο Μωυσής, που μας έβγαλε από τη χώρα της Αιγύπτου, δεν ξέρουμε τι του συνέβη.

[140]
Και κατασκεύασαν τις ημέρες εκείνες ένα μοσχάρι, και προσέφεραν θυσία στο είδωλο, και
πανηγύριζαν για τα έργα των χεριών τους».
• Φοβερή η τύφλωσις του λαού. Παρόμοια είναι και η δική μας. Παρά τα απτά
παραδείγματα της αλήθειας και της αγάπης του Θεού, παρά τις απτές ευεργεσίες της προνοίας
του Θεού, παρά το εκλάμπον διαχρονικά Πρόσωπο του Κυρίου Ιησού Χριστού, εμείς
προτιμάμε τούς «θεούς» μας, τον εαυτό μας, τα ψεύτικα είδωλα, ανθρώπους που μας
πλανούν, το χρυσό μόσχο, την ύλη, την ηδονή, τον εξτρεμισμό, τόν πέρα για πέρα υλιστικό
τρόπο ζωής.
• «Εμοσχοποίησαν» (στ. 41). Κατασκεύασαν τότε οι Ισραηλίτες χρυσό μόσχο. Ανέβασαν
στο βωμό το είδωλο. Πρόσφεραν σ' αυτό θυσίες και άρχισαν να ευφραίνωνται για το έργο
των χειρών τους (Εξόδ. λβ' 6).
Λατρεία των άστρων και του Μολόχ (στ. 42-43)
Η αγάπη του Θεού λειτουργεί, όταν συναντά αγαθή διάθεσι. Όταν ο άνθρωπος
αποστρέφεται τον αληθινό Θεό, και Εκείνος, ο Θεός της ελευθερίας, δέν κρατάει κοντά Του
με τη βία τον άνθρωπο. Στρέφει το πρόσωπό Του. Και είναι τρομερό να θέτη ο άνθρωπος το
Θεό στό... περιθώριο! Σάν να Του λέη:
–Δέν σε θέλω, Θεέ!
-Εγώ σε θέλω, παιδί μου! απαντά ο Πλάστης και Δημιουργός μας, ο φίλος και Λυτρωτής
μας.
• Ό Θεός ποτέ χωρίς λόγο δικαιοσύνης δέν εγκαταλείπει τον άνθρωπο. Αλλά ένα από τα
δύο, που δεν μπορεί η παντοδυναμία του να κάνη, είναι να σπάση την πόρτα της έλευθερίας
μας και να μπω στη διάνοια και στην καρδιά μας μέ τό «έτσι θέλω» (το άλλο που είναι
αδύνατον να κάνη, είναι η αμαρτία). Αλλοίμονο όμως, αν η θρασύτητά μας καί τό δαιμονικό
μας πείσμα απομακρύνη τόν Θεό από τη ζωή μας! Τόν βάζουμε τον Θεό στό... περιθώριο!
Και ύστερα; Από γκρεμό σε γκρεμό πάει η ζωή μας. Για να καταλήξουμε (άν στο μεταξύ δέν
επιστρέψουμε και δεν μετανοήσουμε) στην αιώνια απώλεια.
• Τήν αποστροφή του Ισραηλιτικού λαού, που έκανε το Θεό νά τούς παραδώση στην πλάνη
της ειδωλολατρίας, θυμίζει στη συνέχεια της ομιλίας του ο Στέφανος: «Έστρεψε δε ο Θεός
και παρέδωκεν αυτούς λατρεύειν τη στρατιά του ουρανού, καθώς γέγραπται εν βίβλω των
προφητών: Μή σφάγια και θυσίας προσηνέγκατέ μοι έτη τεσσαράκοντα εν τη ερήμω, οίκος
Ισραήλ; Και ανελάβετε την σκηνήν του Μολόχ και το άστρον του θεού υμών Ρεμφάν, τους
τύπους ους εποιήσατε προσκυνείν αυτούς και μετοικιώ υμάς επέκεινα Βαβυλώνος» (στ. 42-
43). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Επέτρεψε δε ο Θεός να στραφούν και να παραδοθούν
στη λατρεία των αστρων του ουρανού, όπως είναι γραμμένο στο βιβλίο των προφητών: Έθνος
του Ισραήλ! Μήπως στην έρημο επί σαράντα έτη προσφέρατε σφάγια και θυσίες σ' εμένα;
(Όχι βεβαίως). Διότι σηκώσατε και περιφέρατε τη σκηνή του Μολόχ και το άστρο του θεού
σας Ρεμφάν, τα είδωλα που κατασκευάσατε για να τα προσκυνήτε. Γι' αυτό θα σας εξορίσω
πέρα από τη Βαβυλώνα”».
• Τά άστρα θεωρούνται προσωποποιημένες δυνάμεις, πού αρνούνται την τιμή του Θεού.
Η λατρεία των άστρων απαγορεύεται αυστηρά από το νόμο (Δευτερ. δ' 19). Ο Παύλος (Ρωμ.

[141]
α' 24) θεωρεί, ότι συνέπεια της ειδωλολατρίας είναι η ηθική διαστροφή. Στους Ισραηλίτες ή
λατρεία των άστρων είναι τιμωρία.
• Και άλλη διαστροφή αναφέρει ο Στέφανος. Μετέφεραν οι Ισραηλίτες της ασεβείας τη
σκηνή του Μολόχ ως κειμήλιο ιερό! Μολόχ! Φοινική θεότητα του ηλιακού πυρός και των
καταιγίδων. Είχε τα πελώρια μπρούτζινα χέρια του τεντωμένα και πυρακτωμένα, και πάνω
σ' αυτά τοποθετούσαν τα μικρά παιδιά (πρός τιμήν και εξευμενισμό της θεότητας!). Σήμερα
σε άλλο Μολόχ θυσιάζονται τα βρέφη, και μάλιστα όχι από ειδωλολάτρες ή εκτραπέντες
Ιουδαίους, αλλά από... χριστιανούς! Προσφέρονται από... γονείς βρέφη, τα αθωότερα
πλάσματα, στο Μολόχ των εκτρώσεων!
• Tούς τύφλωσε ο Θεός τούς Ισραηλίτες και λάτρευσαν και άλλο ψεύτικο θεό, τόν Ρεμφάν.
Αιγύπτιος θεός, όπως στούς Έλληνες ο Κρόνος. Ρεμφάν σημαίνει σκοτασμός, τύφλωσις.
• «Επέκεινα Βαβυλώνος». Ο Θεός θα τιμωρήση τόν άποστάτη λαό και θα τον εξορίση
πέρα από τη Βαβυλώνα (βαβυλώνιος αιχμαλωσία -Δ' Βασ. ιζ' 6). Είναι η άμεση τιμωρία του
Θεού για την ανυπακοή στο νόμο και την είδωλολατρία του λαού στην έρημο.
Σκηνή του μαρτυρίου και ναός (στ. 44-47).
Στη σκηνή του Μολόχ, όπου οι εκτραπέντες Ισραηλίτες πρόσφεραν ειδωλολατρικές
θυσίες, ο Στέφανος αντιπαραθέτει τη σκηνή της λατρείας του αληθινού Θεού, γνωστή ως
«σκηνή του μαρτυρίου». Ήταν το κατασκεύασμα με εντολή του Θεού στό Μωυσή, όπου πέρα
από τη λατρεία υπήρχε και η προτύπωσις των «σκηνής του Θεού μετά των ανθρώπων»
(Αποκ. κα' 3).
• Ο Στέφανος, για να δείξη πόσο τιμά τή Σκηνή του Μαρτυρίου και το Ναό, που
αντικατέστησε τη Σκηνή, αναφέρεται στην ομιλία του και στα δύο λατρευτικά κέντρα,
αποστομώνοντας έτσι τους κατηγόρους του, ότι δέν τιμά το Νόμο και το Ναό. «Η σκηνή του
μαρτυρίου ήν τοϊς πατράσιν ημών εν τη ερήμω, καθώς διετάξατο ο λαλών τώ Μωυσή ποιήσαι
αυτήν κατά τον τύπον όν έωράκει: ήν και εισήγαγον διαδεξάμενοι οι πατέρες ήμών μετά
Ιησού εν τη κατασχέσει των εθνών ών έξωσεν ο Θεός από προσώπου των πατέρων ημών,
έως των ημερών Δαυίδ: ός εύρε χάριν ενώπιον του Θεού και ήτήσατο ευρείν σκήνωμα τω
Θεώ Ιακώβ. Σολομών δε ώκοδόμησεν αυτώ οίκον» (στ. 44-47). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Οι πατέρες μας στην έρημο είχαν τη σκηνή του μαρτυρίου, όπως διέταξε
εκείνος, που μιλούσε στον Μωυσή, να την κατασκευάση κατά το υπόδειγμα, που είχε δεί.
Αυτήν οι πατέρες μας μαζί με τον Ιησού (του Ναυή), αφού παρέλαβαν διαδοχικώς, εισήγαγαν
στην κυριευθείσα χώρα των εθνικών, στους οποίους ο Θεός έκανε έξωσι προκειμένου να
εγκατασταθούν οι πατέρες μας. Εκεί έμεινε η σκηνή του μαρτυρίου μέχρι την εποχή του
Δαβίδ, ο οποίος βρήκε εύνοια από τον Θεό, και ζήτησε να κτίση ναό για τον Θεό του Ιακώβ.
Αλλά ναό έκτισε γιά τό Θεό ο Σολομών».
• Σκηνή του μαρτυρίου. Είχε κατασκευασθή από το Μωυση ύστερα από εντολή του Θεού,
και μάλιστα σύμφωνα με τον τύπο του ουρανίου σκηνώματος, που ο ίδιος έβλεπε (Εξόδ. κε'
9. 40. Έβρ. η' 5). Δόθηκε ως προτύπωσις της μελλοντικής λατρείας. Ο ιερός Χρυσόστομος
λέει: «Μαρτυρίου δε σκηνής ουκ άλλου τινός χάριν ή των θαυμάτων και των προσταγμάτων
καλεί». Δηλαδή. Ήταν «μαρτύριο» ή σκηνή εκείνη, γιατί έσωζε τη μαρτυρία των θαυμάτων
του Θεού και τη διακήρυξη του θείου θελήματος.

[142]
 • Στη συνέχεια ο Στέφανος θυμίζει, ότι τελικά ο Ναός κτίσθηκε από τον Σολομώντα (στ.
47).
Χειροποίητος και αχειροποίητος ναός (στ. 48-50)
Η στάσις του Στεφάνου κατά του Ναού είναι σαφής. Και ο Λουκάς γνωρίζει, ότι:
α) Ο Ιησούς είχε απορρίψει έκτροπα, που συνέβαιναν στο ναό (Ιωάν. β' 15). "Αλλωστε μία
τοπολατρική λατρεία περιορίζει την παγκοσμιότητα του Θεού.
β) Κατά τους χρόνους της συγγραφής των Πράξεων ο Ναός είχε καταστραφή.
γ) Οι ελληνιστές χριστιανοί είχαν αποδεσμευθή από τη λατρεία του.
Γι' αυτό ο Στέφανος τελειώνοντας την ομιλία του μιλάει γιά «χειροποίητο» ναό. Ο άπειρος
Θεός δεν περιορίζεται μέσα σε ένα τόπο. Αφού ο Θεός είναι ο ου-τόπος, δέν Τόν χωρούν οι
ουρανοί. Και αναφέρει ο Στέφανος τόν μέν ουρανό ως θρόνο του Θεού, τη δέ γη ώς υποπόδιο
Του, «Αλλ' ουχ ο Ύψιστος εν χειροποιήτοις ναούς κατοικεί, καθώς ο προφήτης λέγει: Ο
ουρανός μοι θρόνος, ή δε γή υποπόδιον των ποδών μου· ποίον οίκον οικοδομήσετέ μοι, λέγει
Κύριος, ή τίς τόπος της καταπαύσεώς μου; Ουχί ή χείρ μου εποίησε ταύτα πάντα;»» (στ. 48-
50). Απόδοσις στην απλοελληνική: «'Αλλ' ο Ύψιστος δεν κατοικεί σε χειροποιήτους ναούς,
όπως ο προφήτης λέγει: Θρόνος μου είναι ο ουρανός, και η γη είναι υποπόδιο των ποδιών
μου. Ποιόν οίκο μπορείτε να μου κτίσετε, λέγει ο Κύριος, ή ποιος μπορεί να είναι ο τόπος
της αναπαύσεώς μου; Το χέρι μου δεν δημιούργησε όλα αυτά;».
• Ο Χριστός είναι ο αχειροποίητος Ναός. Δέν «κτίστηκε» με ανθρώπινα μέσα. Είναι
γέννημα της Παρθένου. Η σκηνή Του, δηλαδή, το σώμα του, είναι αχειροποίητος Ναός της
Θεότητος (Έβρ. Θ' 2).
• Η Εκκλησία Του είναι αχειροποίητος Ναός. Υπάρχει εν τω Αίματι Αυτού (Πράξ. κ' 28).
• Η βασιλεία Του ή ουράνιος είναι η αχειροποίητος οικία (Β' Κορ. ε' 1).
Όλα αυτά δεν σημαίνουν, ότι δεν χρειάζεται και η χειροποίητη κατοικία του Τριαδικού
Θεού, δηλαδή, ο ορθόδοξος Ναός. Χρειάζεται ως τόπος της παγκόσμιας λατρείας! 'Αλλ' αυτό
δεν σημαίνει, ότι πρέπει να θεοποιήται ένας συγκεκριμένος τόπος. Η λατρεία του Θεού εν
Χριστώ Ιησού δέν είναι ούτε τυπολατρία, ούτε τοπολατρία.
• Στην πραγματικότητα στο ναό λατρεύεται ο Θεός, ο ίδιος όμως ο ναός δέν λατρεύεται.
Ο ναός είναι τόπος προσευχής (Ησ. νστ' 7. Λουκ. ιθ' 44) και διδασκαλίας (Λουκ. ιθ' 47).
• Μέ τούς στίχους: «Ο ουρανός μοι θρόνος, η δε γη υποπόδιον των ποδών μου: ποίον οίκον
οικοδομήσετέ μοι, λέγει Κύριος, ή τίς τόπος της καταπαύσεώς μου; Ουχί ή χείρ μου εποίησε
ταύτα πάντα;» (στ. 49-50) τελειώνει και κορυφώνεται η ιστορική έκθεσης του Στεφάνου.

[143]
 (Πράξ. ζ' 51-60) - Λιθοβολισμός του Στεφάνου
«51 Σκληροτράχηλοι καὶ ἀπερίτμητοι τῇ καρδίᾳ καὶ τοῖς ὠσίν, ὑμεῖς ἀεὶ τῷ Πνεύματι τῷ
῾Αγίῳ ἀντιπίπτετε, ὡς οἱ πατέρες ὑμῶν καὶ ὑμεῖς. 52 τίνα τῶν προφητῶν οὐκ ἐδίωξαν οἱ
πατέρες ὑμῶν; καὶ ἀπέκτειναν τοὺς προκαταγγείλαντας περὶ τῆς ἐλεύσεως τοῦ δικαίου, οὗ
νῦν ὑμεῖς προδόται καὶ φονεῖς γεγένησθε· 53 οἵτινες ἐλάβετε τὸν νόμον εἰς διαταγὰς ἀγγέλων,
καὶ οὐκ ἐφυλάξατε. 54 ᾿Ακούοντες δὲ ταῦτα διεπρίοντο ταῖς καρδίαις αὐτῶν καὶ ἔβρυχον τοὺς
ὀδόντας ἐπ᾿ αὐτόν. 55 ὑπάρχων δὲ πλήρης Πνεύματος ῾Αγίου, ἀτενίσας εἰς τὸν οὐρανὸν εἶδε
δόξαν Θεοῦ καὶ ᾿Ιησοῦν ἑστῶτα ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ, 56 καὶ εἶπεν· ἰδοὺ θεωρῶ τοὺς οὐρανοὺς
ἀνεῳγμένους καὶ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ ἑστῶτα. 57 κράξαντες δὲ φωνῇ
μεγάλῃ συνέσχον τὰ ὦτα αὐτῶν καὶ ὥρμησαν ὁμοθυμαδὸν ἐπ᾿ αὐτόν, 58 καὶ ἐκβαλόντες ἔξω
τῆς πόλεως ἐλιθοβόλουν. καὶ οἱ μάρτυρες ἀπέθεντο τὰ ἱμάτια αὐτῶν παρὰ τοὺς πόδας νεανίου
καλουμένου Σαύλου, 59 καὶ ἐλιθοβόλουν τὸν Στέφανον, ἐπικαλούμενον καὶ λέγοντα· Κύριε
᾿Ιησοῦ, δέξαι τὸ πνεῦμά μου. 60 θεὶς δὲ τὰ γόνατα ἔκραξε φωνῇ μεγάλῃ· Κύριε, μὴ στήσῃς
αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην. καὶ τοῦτο εἰπὼν ἐκοιμήθη. Σαῦλος δὲ ἦν συνευδοκῶν τῇ
ἀναιρέσει αὐτοῦ.».

Έλεγχος του Στεφάνου (στ. 51-53)

Ο Στέφανος αναγκάστηκε να κτυπήση ολόκληρο το Ιουδαϊκό σύστημα της ερμηνείας του
Νόμου. Νόμος και Ναός αποτελούν μόνο μία προσωρινή βαθμίδα στο σχέδιο του Θεού για
τη σωτηρία του ανθρώπου. Το τεράστιο ιστορικό λάθος του Ιουδαϊσμού ήταν, ότι έφραζε όλη
την προοπτική της ανθρώπινης ιστορίας, με το βράχο του Νόμου και του Ναού. Ήθελε να
σταματήση την εξέλιξη της θεϊκής 'Αγάπης.
Ο Στέφανος προσφωνεί με αγάπη και σεβασμό τους συνέδρους και απολογείται. Όμιλεί
με ευλάβεια γιά τόν Θεό, γιά το Νόμο καί γιά τό Μωυσή. Αποδεικνύει έτσι, ότι οι εναντίον
του κατηγορίες είναι ψευδείς.
• Στη συνέχεια όμως, ανασκοπώντας την ιστορία του Ισραηλιτικού λαού, υπενθυμίζει τις
πολλές ευεργεσίες του Θεού προς αυτόν, αλλά και την αχαριστία των Ιουδαίων, που πολλές
φορές έπεσαν στην ειδωλολατρία, παρέβησαν τον Νόμο, καταδίωξαν τούς προφήτες και
τέλος φόνευσαν και τον ίδιο το Μεσσία, τον οποίον είχαν προκηρύξει οι προφήτες. Δεν
διστάζει ο Στέφανος να χαρακτηρίση τούς Ιουδαίους ως «σκληροτράχηλους»:
«Σκληροτράχηλοι και απερίτμητοι τη καρδία και τοίς ώσίν! Υμείς αεί το Πνεύματι τω Αγίω
αντιπίπτετε. Ως οι πατέρες ύμών και υμείς. Tίνα των προφητών ούκ εδίωξαν οι πατέρες ύμών;
Και απέκτειναν τους προκαταγγείλαντας περί της ελεύσεως του Δικαίου, ού νύν υμείς
προδόται και φονείς γεγένησθε οίτινες ελάβετε τον νόμον εις διαταγάς αγγέλων, και ουκ
εφυλάξατε» (στ. 51-53). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Σκληροτράχηλοι, και πωρωμένοι
στην καρδιά και κουφοί στα αυτιά! Σείς πάντοτε αντιστέκεσθε στο Πνεύμα το "Αγιο. "Όπως
οι πατέρες σας, έτσι και σεις. Ποιόν από τους προφήτες δεν καταδίωξαν οι πατέρες σας; Και
φόνευσαν εκείνους, που προανήγγειλαν τον ερχομό του Δικαίου (του Αγίου). Αυτού τώρα
σείς γίνατε προδότες και φονείς. Σεις λάβατε το νόμο σε διατυπώσεις αγγέλων, και δεν τον
τηρήσατε».

[144]
 • Οι «σκληροτράχηλοι» είναι οι πεισματάρηδες (Εξόδ. λγ' 3. 5. λδ' 9). «Απερίτμητοι».
Είναι οι μή ανοικτοί στόν Θεό, απειθείς όπως οι εθνικοί (Λευ. κστ' 41. Ιερεμ. Θ' 25). Γιατί ο
Στέφανος ονομάζει τους Ιουδαίους συνέδρους «σκληροτραχήλους»; Ο Θεός στους Εβραίους
έλεγε: «Τόν τράχηλον υμών ου σκληρυνείτε έτι» (Δευτ. ι' 16). Αυτοί όμως έμοιαζαν με ζώα,
που ο τράχηλός τους είναι σκληρός δέν μπαίνει ζυγός.
Ο ζυγός του Θεού δέν είναι βασανιστικός. Είναι καλός και ευεργετικός. Ο ίδιος ο Κύριος
είπε: «Ο ζυγός μου χρηστός και το φορτίον μου ελαφρόν έστι» (Ματθ. ια' 29-30). Εν τούτοις
οι Ιουδαίοι δέν θέλησαν να μπουν στο χαριτωμένο ζυγό του Θεού, στήν υπακοή δηλαδή του
Θεού. Δέν θέλησαν να γίνουν δούλοι του Θεού, απελεύθεροι από την αμαρτία και την πλάνη.
• Γιά τόν ελεγκτικό λόγο και την παρρησία του Στεφάνου λέει ο Χρυσόστομος: «Πολλή
ήν ή παρρησία του Στεφάνου μέλλοντος αυτού αποθνήσκειν. “Σκληροτράχηλοι και
απερίτμητοι τη καρδία και τους ώσίν. Υμείς αεί τω Πνεύματι τω Αγίω αντιπίπτετε, ώς οι
πατέρες υμών και υμείς” (Πράξ. ζ" 51)... Τούτο παρρησία ανδρός, τόν Σταυρόν έχοντος...
Μιμώμεθα τοίνυν και ήμείς ταύτην, ει και πολέμου ουκ έστι καιρός, αλλά παρρησίας αεί
καιρός έστιν» (Ε.Π.Ε. 15,490-492). Μετάφρασις: Έδειξε μεγάλη παρρησία ο Στέφανος όντας
πρίν από το μαρτυρικό του θάνατο. Τούς ήλεγξε κατά πρόσωπο: «Είστε σκληροτράχηλοι και
αναίσθητοι στην καρδιά και στα αυτιά. Πάντοτε πηγαίνετε αντίθετα στο Πνεύμα το "Αγιο,
όπως οι πρόγονοί σας, έτσι και σείς»... Αυτό φανερώνει το θάρρος του ανδρός, πού σηκώνει
το σταυρό. Ας μιμούμαστε, λοιπόν, κι εμείς το θάρρος των μαρτύρων, μολονότι δεν
συμβαίνουν σήμερα διωγμοί. Όμως ο καιρός του θάρρους πάντοτε υπάρχει.
• Συνεχίζεται ο οξύς έλεγχος: «Απερίτμητοι τη καρδία και τοίς ώσίν! Υμείς αεί το
Πνεύματι τω Αγίω αντιπίπτετε» (στ. 51). Χωρίς περιτομή! Τι σημαίνει αυτό; Ο
περιτεμνόμενος στην Παλαιά Διαθήκη εισερχόταν στο λαό του Θεού, ανήκε στόν Γιαχβέ. Για
την Καινή Διαθήκη, η παλαιά περιτομή έχει συμβολική σημασία. Συμβολίζει την πνευματική
περιτομή. "Όπως περιτεμνόταν η σάρκα, έτσι έπρεπε να περιτέμνεται και η ψυχή (ίδε Κολοσ.
β' 11). Η σαρκική περιτομή είναι χειροποίητος, ενώ η πνευματική «α χειροποίητος».
Περικόπτει τα αμαρτωλά πάθη.
Ως πρός τήν πνευματική περιτομή ο Θεός παρήγγειλε στους Εβραίους: «Περιτεμείσθε την
σκληροκαρδίαν υμών» (Δευτ. α' 16. Ιερ. ι' 4). Να αφαιρέσετε, δηλαδή, τη σκληρότητα της
καρδιάς σας. Αλλ' οι Εβραίοι εξακολουθούσαν να είναι σκληροκάρδιοι, νά μήν αποβάλλουν
την κακία, νά μή ταπεινώνονται. Γι' αυτό και ο Θεός διά του προφήτου Ιερεμία λέει: «Πας
οίκος Ισραήλ απερίτμητοι καρδίας αυτών» (Θ' 26). Με τον ίδιο προφήτη μιλάει και για τα
αυτιά ο Θεός, κάτι που αναφέρει στον ερμηνευόμενο στίχο και ο Στέφανος: «Απερίτμητα τα
ώτα αυτών και ου δυνήσονται ακούειν» (Ιερ. στ' 10). Οι Εβραίοι ούτε από την καρδιά τους
περιέκοβαν την κακία, ήσαν, δηλαδή, σκληροκάρδιοι, αλλά και δεν άνοιγαν τα αυτιά τους
στην ευλογημένη υπακοή του Θεού. Σκληροί και απείθαρχοι.
• Ο Στέφανος στη συνέχεια της ελεγκτικής αποστροφής του λόγου του, αναφέρει τους
διωγμούς καί τίς θανατώσεις των προφητών. «Τίνα των προφητών ούκ εδίωξαν οι πατέρες
υμών; Και απέκτειναν τους προκαταγγείλαντας περί της ελεύσεως του Δικαίου, ού νύν ύμείς
προδόται και φονείς γεγένησθε (στ. 52).
Καταδίωξαν και σκότωσαν εκείνους τους προφήτες, πού προφήτευσαν την έλευση του
Δικαίου, δηλαδή, του Μεσσία, πού δέν είναι άλλος από τον Ιησού Χριστό. Αυτόν, τον

[145]
προφητευμένο Μεσσία, το Θεάνθρωπο Κύριο, τον καταδίωξαν. Σείς, αναφέρεται προσωπικά
και ελέγχει τούς συνέδρους κατά πρόσωπο, γίνατε προδότες και φονιάδες Του.
Ο λόγος του Στεφάνου γίνεται ορμητικός σάν χείμαρρος, καυστικός σάν θερμοκαυστήρας.
Το Άγιο Πνεύμα του δίνει μέγιστο βαθμό ορμής καί φλόγας, για να καταγγείλη τα έγκλήματα
των προφητοκτονιών και της χριστοκτονίας.
• Ως κατακλείδα του ελέγχου του ο Στέφανος αναφέρει ως γενικό έγκλημά τους, το ότι δέν
τήρησαν το Νόμο. Ενώ αυτοί εμφανίζονταν ως θεματοφύλακες του Νόμου, και μάλιστα
συκοφάντησαν το Στέφανο, ότι δεν δέχεται το Νόμο (καί τό Ναό), οι ίδιοι ήσαν παραβάτες
του Νόμου. «Οίτινες ελάβετε τον νόμον εις διαταγάς αγγέλων, και ουκ εφυλάξατε» (στ. 53).
Ο περίφημος «άγγελος» στο Σινά, πρόσωπο της Θεότητος, Θεός και Κύριος, λαλούσε στο
Μωυσή τα λόγια του Νόμου (Πράξ. ζ' 30-34. 38. 44).
Σάν θηρία οι εχθροί του (στ. 54)
Ο δριμύς και καυστικός έλεγχος του Στεφάνου κατά των αρχόντων των Ιουδαίων και των
ομοίων σε ασέβεια, διδάσκει, ότι οι άνθρωποι του Θεού οφείλουν να ελέγχουν μέ κάθε
παρρησία τούς ασεβείς, όσο ψηλά κι αν βρίσκονται σε θέσεις και αξιώματα.
• Μόλις οι σύνεδροι άκουσαν, ότι ο Ναός και ο Νόμος είναι πράγματα που παρέρχονται,
τότε όλοι όσοι ήταν στη συνάθροισι σηκώθηκαν όρθιοι, νιώθοντας ότι τούς πλήγωναν στό
πιό ευαίσθητό τους σημείο. Η σκηνή μεταβάλλεται σε δικαστήριο. Χιλιάδες γροθιές
υψώνονται στον αέρα. «Ακούοντες δε ταύτα διεπρίοντο ταίς καρδίαις αυτών και έβρυχον
τους οδόντας επ' αυτόν» (στ. 54). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ακούγοντας δε αυτά,
εξωργίζονταν και έτριζαν τα δόντια εναντίον του».
• Στη στιγμή αρπάζουν τον Στέφανο, τόν σέρνουν μέσ' απ' τους στενούς δρόμους της
αγοράς, στον τόπο συνεδριάσεων του Συνεδρίου, στην αυλή του Ναού, όπου, καθισμένοι σε
ημικύκλιο ήσαν συνηθροισμένοι οι πατέρες του Ισραήλ. Για μια ακόμη φορά ακόμα ο
Στέφανος προσαρμόζει την μεσσιανική αντίληψη στην ιστορική της συνάντηση και τελειώνει
μέ τήν φοβερή κατηγορία: «Νύν ύμείς προδόται και φονείς γεγένησθε». Ξέσπασμα θυμού και
τρίξιμο των δοντιών γεμίζουν την αίθουσα. Ο Στέφανος στέκεται ακίνητος, βυθισμένος σε
έκστασι, και ατενίζει προς τα πάνω.
Ουράνια οπτασία (στ. 55-56)
Ο Στέφανος είναι από τους ελάχιστους στην ιστορία της θείας Οικονομίας, που αξιώθηκε
θεοφανείας. Αξιώθηκε να δη τον Ιησού στον Ουρανό, όπως είναι μετά την «είς ουρανούς
αποκατάστασιν». Θα περίμενε κανείς λόγω του οξυτάτου ελέγχου νά έχη χάσει την ηρεμία
του και τη γλυκύτητα του προσώπου του. Και όμως! Το ίδιο το Πνεύμα το "Αγιο, που του
χάρισε την παρρησία του ελεγκτικού λόγου, το ίδιο του χάρισε και την παρουσία, τη θεϊκή
παρουσία και εμφάνιση του Χριστού.
• Ο απόστολος Παύλος θα αξιωθή αργότερα να ανέβη μέχρι τρίτου ουρανού και να δη το
Πρόσωπο του αγαπημένου του Ιησού (Β' Κορ. ιβ' 2). Ο Στέφανος αξιώθηκε από τη γή νά δή
τούς ουρανούς και τη σπουδαιότερη ουράνια πραγματικότητα, τον ουράνιο Ιησού. Όπως οι
αστρονόμοι ατενίζουν τους ουρανούς και θαυμάζουν περίλαμπρα άστρα, έτσι ο αστρονόμος
του πνεύματος, ο Στέφανος, είδε άνοιγμένους τους ουρανούς. Είδε τη δόξα του Θεού. Είδε

[146]
τον Ιησου, όχι υπέρλαμπρο άστρο, αλλά Ήλιο της Θεανθρωπίνης παρουσίας στο ουράνιο
στερέωμα. «Υπάρχων δε πλήρης Πνεύματος Αγίου, ατενίσας εις τον ουρανόν είδε δόξαν
Θεού και Ιησούν έστώτα εκ δεξιών του Θεού, και είπεν: Ιδού θεωρώ τους ουρανούς
ανεωγμένους και τον Υιόν του ανθρώπου εκ δεξιών του Θεού εστωτα» (στ. 55-56). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Αλλ' ο Στέφανος, πλήρης Πνεύματος Αγίου, κοίταξε στον ουρανό, και
είδε την ένδοξη λαμπρότητα του Θεού, και τον Ιησού να είναι στα δεξιά του Θεού, και είπε:
“Ιδού βλέπω τους ουρανούς ανοικτούς, και τον Υιόν του ανθρώπου να είναι στα δεξιά του
Θεού”».
Ο Στέφανος αξιώθηκε την ώρα του ελέγχου να βλέπη ανοιχτούς τους ουρανούς και τον
Υιό του ανθρώπου στά δεξιά του Θεού. Σε προηγούμενο κεφάλαιο (στ) οι σύνεδροι είδαν τη
δόξα του Στεφάνου σάν δόξα αγγέλου. Τώρα ο Στέφανος, ο άγγελόμορφος Στέφανος, είδε τη
δόξα του Θεού και του Θεανθρώπου Χριστού.
• Ό Θεός επέτρεψε στους Ιουδαίους να δουν τη δόξα του Στεφάνου, γιά νά νοήσουν, ότι
ήταν άγιος. Και ο Στέφανος ανέφερε τη θεία οπτασία του στους Ιουδαίους όχι γιά έπαινο του
εαυτού του, αλλά για να δείξη, ότι ο Ιησούς δικαιώθηκε και δοξάσθηκε από τον Θεό Πατέρα,
όπως είχε πει ο Ιδιος κατά τη δίκη Tου (Λουκ. κγ' 69).
• Ο Ιησούς με την Ανάληψί Του ανέβηκε στους ουρανούς ως Θεάνθρωπος. «Πρόδρομος
υπέρ ημών εισήλθεν Ιησούς αρχιερεύς γενόμενος εις τούς αιώνας» (Εβρ. στ' 29). Μέ τήν
άνοδό του στους ουρανούς ενθρονίζει την ανθρώπινη φύσι. Γι' αυτό και βρίσκεται «εκ δεξιών
του Θεού». Ως Θεός Λόγος, ομοούσιος με τον Πατέρα, δεν είναι στα δεξιά του Πατέρα. Είναι
«είς τόν κόλπον του Πατρός» (Ιωάν. α' 18). Στα δεξιά, όπως Τόν βλέπει και ο Στέφανος,
βρίσκεται ως Θεάνθρωπος, ενωμένος με την ανθρωπίνη φύσι.
Λιθοβολισμός (στ. 57-58)
Η οπτασία του Στεφάνου ήταν η ενίσχυσίας του για το μαρτύριο, που πρόκειται να υποστη.
Καθώς βαδίζει προς το μαρτύριο, του φανερώνεται ο ίδιος ο Κύριος, έτοιμος να έλθη να
βοηθήση τον πιστό και αγνό διάκονό Του. Ο Στέφανος ήταν πλέον βέβαιος για τη δόξα που
τον περιμένει μετά το μαρτύριο.
• Οι λόγοι του Στεφάνου αποτελούσαν μία ακόμα θεοκίνητη ομολογία της πίστεώς του. Οι
σύνεδροι όμως θεώρησαν τα λόγια του βλασφημία, γιατί μ' αυτά διεκήρυξε τη θεότητα του
Ιησού Χριστού. «Κράξαντες δε φωνή μεγάλη συνέσχον τα ώτα αυτών και ώρμησαν
ομοθυμαδόν επ' αυτόν, και εκβαλόντες έξω της πόλεως έλιθοβόλουν. Και οι μάρτυρες
απέθεντο τα ιμάτια αυτών παρά τους πόδας νεανίου καλουμένου Σαύλου» (στ. 57-58).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε έβγαλαν κραυγή μεγάλη και έκλεισαν τα αυτιά τους και
ώρμησαν όλοι μαζί πάνω στό Στέφανο. Και τον έβγαλαν έξω από την πόλι και τον
λιθοβολούσαν. Και οι μάρτυρες (κατηγορίας) απέθεσαν τα ρούχα τους στα πόδια ενός νέου,
που λεγόταν Σαύλος».
• Τυφλώθηκαν από φανατισμό και μανία οι σύνεδροι. Στο Στέφανο κυριαρχούσε το
Πνεύμα το Αγιο. Σ' αυτούς κυριαρχούσε το πνεύμα το άγριο, το σατανικό. Ξέσπασαν σε
άναρθρες κραυγές, ούρλιαζαν, ωρύονταν σάν θηρία. Βούλωσαν τα αυτιά τους να μην ακούνε.
Και ώρμησαν όλοι μαζί πάνω στο Στέφανο. Τόν έβγαλαν έξω από την πόλι και τόν

[147]
λιθοβολούσαν με λύσσα και μανία. Πάνω στο τρομερό τους πάθος λησμόνησαν, ότι δεν είχαν
το δικαίωμα εκτελέσεως ανθρώπων, δηλαδή, αψήφησαν τον Πιλάτο.
• Εθελοντής στο κακούργημα εμφανίστηκε ένα νέος στην ηλικία, αλλά φανατικός
φαρισαίος, ο Σαύλος ή Σαούλ (στ. 58). Ο Σαύλος είχε ορμήσει έξω μαζί τους, καί, ως μόνος
νομοδιδάσκαλος, ήταν επόπτης στη φονική πράξι. Ο πρώτος επόπτης έδωσε του Στεφάνου
μιά σπρωξιά και τον ξάπλωσε ανάσκελα στο χώμα. Εκείνος προσπάθησε να γυρίση με την
πλάτη του προς τα πάνω, αλλά αυτός πάλι τον γύρισε ανάσκελα. Ύστερα ο δεύτερος επόπτης
πήρε μια πέτρα και μ' όλη τη δύναμι τήν έρριξε πάνω στην καρδιά του, δέν κατώρθωσε όμως
να τον θανατώση. Τώρα σύμφωνα με το Νόμο (Δευτερ. ιζ' 7) ερχόταν η σειρά του όχλου. Οι
άνδρες άφηναν τα λευκά τους ιμάτια στα πόδια του Σαύλου, γιά νά μήν εμποδίζωνται στο
αίματοβαμμένο έργο τους.
Δύο προσευχές του Στεφάνου (στ. 59-60)
Ο Στέφανος συγκεντρώνοντας τις τελευταίες του δυνάμεις, σηκώθηκε όρθιος. Ανοίγοντας
τα χέρια του και γυρίζοντας το βλέμμα του προς τον ουρανό, άρχισε να προσεύχεται: «Κύριε
Ιησού, δέξαι το πνεύμα μου» (στ. 59). Οι πρώτες πέτρες σφύριξαν στον αέρα. Ο άγιος ήρωας
έπεσε στα γόνατα. Μέ τό κτυπημένο του μάτι γυρισμένο πρός τόν Σαύλο, μέσα στην
κοσμοχαλασιά του πετροβολήματος άφησε μιά φωνή πού συνεκλόνιζε λές την ψυχή: «Κύριε,
μή στήσης αυτούς την αμαρτίαν ταύτην» (στ. 59). Το έργο είχε συμπληρωθή. Ο μάρτυρας,
νεκρός, έπλεε στο αίμα του. Πλήρωσε με το αίμα του την αγάπη στο Χριστό. Θα μείνη στη
μαρτυρική ιστορία της Εκκλησίας ως «ο πρωτομάρτυρας Στέφανος».
Αυτό που είχε γίνει, ήταν ένα είδος λυντσαρίσματος, πού συχνά το έτρεμαν και αυτοί οι
αρχιερείς. «Και ελιθοβόλουν τον Στέφανον, επικαλούμενον και λέγοντα Κύριε Ιησού, δέξαι
το πνεύμα μου. Θείς δε τα γόνατα έκραξε φωνή μεγάλη Κύριε, μή στήσης αυτοϊς την
αμαρτίαν ταύτην. Και τούτο είπών εκοιμήθη. Σαύλος δε ήν συνευδοκών τη αναιρέσει αυτού»
(στ. 59-60). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και λιθοβολούσαν τον Στέφανο, ενώ εκείνος
προσευχόταν και έλεγε: “Κύριε Ιησού, δέξου το πνεύμα μου”. Έπειτα γονάτισε, και με φωνή
μεγάλη φώναξε: “Κύριε, μη τους λογαριασης αυτή την αμαρτία”. Και μόλις είπε τούτο,
κοιμήθηκε (τον ύπνο του θανάτου). Ό δε Σαύλος επικροτούσε τη θανάτωσή του».
• Όταν υπερασπιζόταν το όνομα του Χριστού ο Στέφανος ήλεγχε με όλη τη δύναμή του.
Τώρα, που αρπάζεται και σύρεται και λιθοβολείται, δέν άγανακτεί δέν οργίζεται δέν υψώνει
τη φωνή του να υπερασπισθή τον εαυτό του δέν εξαπολύει μύδρους κατά των εχθρών του.
Εκείνοι τόν λιθοβολούν, κι αυτός προσεύχεται γιά τόν εαυτό του καί γιά τούς δημίους του.
Δύο σύντομες, αλλά συγκλονιστικές προσευχές.
• Η μία για τον εαυτό του: «Κύριε Ιησού, δέξαι το πνεύμα μου» (στ. 59). Ονομάζει τον
Ιησού Κύριο! Τόν παρακαλεί να δεχθή τό πνεύμα του. Τα λόγια Του μιά ακόμα απόδειξις της
Θεότητας του Ιησού. Τό «δέξαι το πνεύμα μου» αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο
σώμα, άλλ' έχει και πνεύμα (ή ψυχή).
• Η άλλη προσευχή γιά τούς εχθρούς του. «Κύριε, μη στήσης αυτούς την αμαρτίαν ταύτην»
(στ. 59). Γονατίζει, συγκεντρώνει τις τελευταίες του δυνάμεις και με φωνή μεγάλη
(«έκραξε»), ώστε να ακούσουν οι εχθροί του και να καταλάβουν ότι δεν τους μισεί, αλλά
τους αγαπά. Παρακαλεί τον Κύριο νά μή τούς λογαριάση αυτή τους την αμαρτία.

[148]
 • Ο ιερός Χρυσόστομος χαρακτηρίζει τον πρωτομάρτυρα Στέφανο αρνίο του Χριστού:
«Τίς ούκ έκλαυσεν ορών τόν ήμερον εκείνον, το αρνίον, λιθόλουστον γενόμενον και κείμενον
νεκρόν;» (Ε.Π.Ε. 15,510). Μετάφρασις: Ποιός δέν έκλαψε βλέποντας τον ήμερο Στέφανο, το
άκακο αρνίο, να βρίσκεται λιθοβολημένος και νάναι κάτω νεκρός;
• Ο Θεός κάποτε αφήνει τους συνεργάτες του να εξαφανισθούν, το έργο τους όμως το
προάγει. Ο Στέφανος, η μεγάλη ελπίδα της Εκκλησίας, είναι νεκρός. Αλλ' ή 'Αλήθεια δεν
μπορεί να πεθάνη, γιατί πίσω της κρύβεται ο Θεός.
Ποιός μπορούσε να φαντασθή, όταν λιθοβολούσαν τον Στέφανο, ότι μέσα σ' ένα χρόνο ο
φονιάς του θα ερχόταν να πάρη τη θέση του, γιά νά φέρη σε νικηφόρο τέρμα εκείνο γιά το
οποίο θυσιαζόταν! Ο άγιος Αυγουστίνος είπε κάποτε, ότι ο Παύλος φύλαγε τα ιμάτια εκείνων,
πού λιθοβολούσαν τον Στέφανο, γιά νά λιθοβολή με τα χέρια εκείνων. Γι' αυτό και η
προσευχή του λιθοβολουμένου στο Σαύλο (Παύλο) ταίριαζε πιο πολύ από όλους. Χωρίς,
δηλαδή, την τόσο μικρή, αλλά άπειρα συγκλονιστική προσευχή του μάρτυρος Στεφάνου, η
Εκκλησία δέν θά είχε τον Παύλο!
• Γιά τόν Σαύλο (τόν μετέπειτα Παύλο) αυτή η ημέρα έμεινε αξέχαστη. Σ' όλόκληρη τη
ζωή του, βλέπουμε να τον κεντούν οι τύψεις της συνειδήσεως. Κάθε φορά, ο λιθοβολισμός
του Στεφάνου ξαναγυρίζει στη μνήμη του (Πράξ. κβ' 22. κστ' 10. Γαλ. α' 23. Α' Κορ. ιε' 9).
«Ούκ είμι ικανός καλείσθαι απόστολος, διότι εδίωξα την εκκλησίαν του Θεού»!
Όταν, στα τελευταία του χρόνια, ρίχνοντας πίσω του το βλέμμα, θυμόταν αυτή την ημέρα,
ίσως θα την αναγνώριζε ως την αποφασιστικότερη ημέρα της ζωής του. Είναι ζήτημα αν
εκείνη την νύχτα κατάφερε να «κλείση μάτι», έστω και για ένα λεπτό. Εκείνο το τελευταίο
βλέμμα, που του έρριξε με τόση συμπάθεια ο Στέφανος! Σα να του έλεγε:
-Σαούλ, αδελφέ! Σε λίγο θα είσαι μαζί μας. Τή θέσι μου θα πάρης εσύ. Καί θά γίνης ο
σπουδαιότερος μάρτυρας του ευαγγελίου!

[149]
 (Πράξ. η' 1-8) - Διωγμός της Εκκλησίας - Ο Φίλιππος στη
Σαμάρεια
«1 Ἐγένετο δὲ ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ διωγμὸς μέγας ἐπὶ τὴν ἐκκλησίαν τὴν ἐν ῾Ιεροσολύμοις·
πάντες δὲ διεσπάρησαν κατὰ τὰς χώρας τῆς ᾿Ιουδαίας καὶ Σαμαρείας, πλὴν τῶν ἀποστόλων.
2
συνεκόμισαν δὲ τὸν Στέφανον ἄνδρες εὐλαβεῖς καὶ ἐποίησαν κοπετὸν μέγαν ἐπ᾿ αὐτῷ. 3
Σαῦλος δὲ ἐλυμαίνετο τὴν ἐκκλησίαν κατὰ τοὺς οἴκους εἰσπορευόμενος, σύρων τε ἄνδρας
καὶ γυναῖκας παρεδίδου εἰς φυλακήν. 4 Οἱ μὲν οὖν διασπαρέντες διῆλθον εὐαγγελιζόμενοι τὸν
λόγον. 5 Φίλιππος δὲ κατελθὼν εἰς πόλιν τῆς Σαμαρείας ἐκήρυσσεν αὐτοῖς τὸν Χριστόν. 6
προσεῖχον δὲ οἱ ὄχλοι τοῖς λεγομένοις ὑπὸ τοῦ Φιλίππου ὁμοθυμαδὸν ἐν τῷ ἀκούειν αὐτοὺς
καὶ βλέπειν τὰ σημεῖα ἃ ἐποίει. 7 πολλῶν γὰρ τῶν ἐχόντων πνεύματα ἀκάθαρτα βοῶντα φωνῇ
μεγάλῃ ἐξήρχετο, πολλοὶ δὲ παραλελυμένοι καὶ χωλοὶ ἐθεραπεύθησαν, 8 καὶ ἐγένετο χαρὰ
μεγάλη ἐν τῇ πόλει ἐκείνῃ.».

Ο διωγμός ξαπλώνει την Εκκλησία (στ. 1-2)

Φοβερό πλήγμα κατά της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων ήταν ο λιθοβολισμός του
Στεφάνου. Και δεν ήταν το μόνο, αλλά έγινε αφορμή γενικώτερου διωγμού. «Έγένετο δε εν
εκείνη τη ημέρα διωγμός μέγας επί την Εκκλησίαν τήν εν Ιεροσολύμοις πάντες δε
διεσπάρησαν κατά τας χώρας της Ιουδαίας και Σαμαρείας, πλην των αποστόλων.
Συνεκόμισαν δε τον Στέφανον άνδρες ευλαβείς και εποίησαν κοπετόν μέγαν επ' αυτώ» (στ.
1-2). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Εκείνη δε την ημέρα έγινε διωγμός μεγάλος κατά της
Εκκλησίας των Ιεροσολύμων. Όλοι δε διασκορπίσθηκαν στα μέρη της υπαίθρου της Ιουδαίας
και της Σαμαρείας, εκτός των αποστόλων. Ευλαβείς δε άνθρωποι κήδευσαν τον Στέφανο, και
τον θρήνησαν με θρήνο μεγάλο».
• Δέν χάνουν καιρό οι διώκτες. Εκμεταλλεύονται τη σύγχυσι, που προκλήθηκε από τη
θανάτωση του Στεφάνου, γιά να κινήσουν διωγμό κατά των Χριστιανών. Μεγάλο μέρος των
Χριστιανών απομακρύνθηκε από τα Ιεροσόλυμα. Δεν ήταν φρόνιμο ούτε αναγκαίο να
εκθέσουν άσκοπα σε κίνδυνο τη ζωή τους. Οι απόστολοι όμως έμειναν. Η θέσις τους ήταν
υπεύθυνη και ώφειλαν να μείνουν σ' αυτήν, έστω και με κίνδυνο της ζωής τους. Οι απόστολοι
ήσαν, καί διά του ευαγγελίου εξακολουθούν να είναι, τα μεγαλύτερα φώτα μετα το Χριστό.
• Ο διωγμός δέν έσβησε την Εκκλησία των Ιεροσολύμων. Οι διώκτες χωρίς να το θέλουν,
συνετέλεσαν στην εξάπλωση της Εκκλησίας έξω από την πρωτεύουσα. Πώς; «Πάντες
διεσπάρησαν κατά τας χώρας της Ιουδαίας και Σαμαρείας, πλην των αποστόλων» (στ. 1).
Λόγω του διωγμού, έκτός των αποστόλων, όλοι οι άλλοι κήρυκες του Ευαγγελίου και άλλοι
χριστιανοί «διεσπάρησαν». Εφάρμοσαν το λόγο του Χριστού: Όταν σας διώκουν σ' ένα τόπο,
να πηγαίνετε σε άλλον (Ματθ. ι ́ 23).
«Διεσπάρησαν» οι κήρυκες, «διεσπάρησαν» και τα λόγια του Ευαγγελίου. Όπου
περνούσαν οι πιστοί και ζηλωτές έκείνοι άνδρες, σκόρπιζαν τον ουράνιο σπόρο του

[150]
Ευαγγελίου. Τα άγρια φυσήματα των Ιουδαίων δέν έσβησαν τη φωτιά της Πεντηκοστής,
αλλά την μετέδωσαν και φούντωσε και σ' άλλους τόπους (Πράξ. ια' 19). Έγινε ο διωγμός
μεγάλος; Έγινε και η Εκκλησία μεγάλη!
• Παρά το διωγμό ελήφθη πρόνοια για τον ενταφιασμό του Στεφάνου. «Συνεκόμισαν δε
τον Στέφανον άνδρες ευλαβείς και εποίησαν κοπετόν μέγαν επ' αυτώ» (στ. 2). Χριστιανοί
ευλαβείς και θαρραλέοι, ίσως και κάποιοι Ιουδαίοι, πού δέν συμφωνούσαν με τη μανία και
την αγριότητα των ομοθρήσκων τους, φρόντισαν για το τελευταίο αυτό καθήκον πρός τόν
μάρτυρα. Έκλαψαν και θρήνησαν γιά τόν πρόωρο και σκληρό θάνατο ενός τέτοιου ανδρός.
Έκλαψαν όχι από απελπισία είδωλολατρική, «καθώς και οι λοιποί οι μή έχοντες ελπίδα» (Α'
Θεσ. δ' 13). Έκλαψαν για να εκδηλώσουν την εκτίμηση και το σεβασμό τους πρός τόν
γενναίον εκείνον στρατιώτη του Χριστού. Ασφαλώς θα έκλαψαν καί γιά τήν πώρωσι και
αμετανοησία των διωκτών τους.
Η μανία του Σαύλου (στ. 3-4)
Φοβερός ήταν ο Σαύλος! Ο ζηλος του για το νόμο, ζηλος χωρίς επίγνωσι, τόν είχε κάνει
φανατικόν μανιώδη εχθρό της Εκκλησίας. Καταδίωκε την Εκκλησία. Είσωρμούσε στα σπίτια
των χριστιανών και έσυρε βιαίως άνδρες και γυναίκες στη φυλακή. Είσωρμούσε στό ποίμνιο
του Θεού και το ρήμαζε! Αλλ' ω του θαύματος του Χριστού! Ο λύκος, πού πήγαινε ν' αρπάξη
αρνιά, έγινε ο ίδιος αρνί. Όπως θα δούμε, ο φανατικώτερος διώκτης του Χριστιανισμού έγινε
ο μεγαλύτερος απόστολος, ο τελειότερος όλων των ανδρών. «Σαύλος δε έλυμαίνετο την
Εκκλησίαν κατά τους οίκους εισπορευόμενος, σύρων τε άνδρας και γυναίκας παρεδίδου είς
φυλακήν. Οι μεν ουν διασπαρέντες διήλθον ευαγγελιζόμενοι τον λόγον» (στ. 3-4). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Ο δε Σαύλος ρήμαζε την Εκκλησία. Έμπαινε στα σπίτια, και σύροντας
έξω άνδρες και γυναίκες τους παρέδιδε για να φυλακισθούν. Εκείνοι δέ, που
διασκορπίσθηκαν, περιώδευαν κηρύττοντας τον λόγο (το ευαγγέλιο)».
• Γιά τό Θεό έκανε ό,τι έκανε ο Σαύλος. Ηταν εχθρός πρός κάθε ημίμετρο, αντιπρόσωπος
της τάξεως του απολύτου. Έχοντας υπ' όψιν το αίσθημα της εσωτερικής ανησυχίας
(φανατισμού εν προκειμένω), πού τόν κατέτρωγε, κατανοούμε τώρα το φλογερό ζήλο, με τον
οποίον ρίχθηκε στο διωγμό... Αλλά δεν άργησε να διαπιστώση, ότι οι χριστιανοί πεθαίνουν
με μια γλύκα, μέ μιά εσωτερική ευτυχία. Έχουν τη βεβαιότητα μιας ανώτερης ζωής· τη
βεβαιότητα ότι περνούν όχι πρός τό θάνατο, αλλά προς τη ζωή... Δέν είχε όμως φθάσει η
στιγμή της μεγάλης μεταστροφής.
• Για τη μανία του Σαύλου κατά των χριστιανών λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ήλγει τότε
ο Σαύλος, ότι μή μυρίας είχε χείρας, ίνα πάσαις βάλη τόν Στέφανον. Όμως και ούτως εύρεν
όπως πλείοσιν αυτόν βάλη χερσί, ταϊς των ψευδομαρτύρων, ών τα ιμάτια ετήρει. Και ήνίκα
είς τάς οικίας εισήει, καθάπερ θηρίον ούτως εισεπήδα (Πράξ. η' 3), σύρων, σπαράττων
άνδρας, γυναίκας» (Ε.Π.Ε. 18α,28). Μετάφρασις: Στενοχωριόταν ο Σαύλος που δεν είχε
μύρια χέρια νά λιθοβολή τον Στέφανο. Βρήκε τον τρόπο. Λιθοβολούσε με τα χέρια όλων των
ψευδομαρτύρων τούς φύλαγε τα ρούχα. Και όταν είσαρμούσε μέσα στα σπίτια, σάν θηρίο
πηδούσε και έσερνε και κατασπάραζε άντρες και γυναίκες.
• Από τη μια μεριά ο Σαύλος, πού μέ Ιουδαϊκό φανατισμό δίωκε και κατέτρωγε
«λυμαινόμενος» τούς χριστιανούς, από την άλλη οι χριστιανοί, πού μέ τό διωγμό αυξήθηκε
ο ζήλος τους για την εξάπλωση του Ευαγγελίου. «Οι μεν ουν διασπαρέντες διήλθον

[151]
ευαγγελιζόμενοι τον λόγον» (στ. 4). Ο διωγμός όχι μόνο δεν ανέστειλε τη διάδοση του
Ευαγγελίου, αλλά και την επεξέτεινε. Κάθε Χριστιανός, που έφευγε από την Ιερουσαλήμ,
έγινε κι ένας απόστολος.
Ο διάκονος Φίλιππος ελκύει πολλούς (στ. 5-8)
Αντί για μία πόλι, το Ευαγγέλιο διαδιδόταν τώρα σε πολλές πόλεις και χωριά. Τή θέσι δέ
του Στεφάνου παίρνει τώρα ένας άλλος από τους επτά διακόνους, ο Φίλιππος. Κηρύττει και
ο Φίλιππος τον Χριστό με δύναμη και κάνει θαύματα, ώστε τα πλήθη των Σαμαρειτών νά τόν
προσέχουν «ομοθυμαδόν», μέ μιά ψυχή, και η πόλις τους να γεμίζη από ένθουσιασμό.
«Φίλιππος δε κατελθών εις πόλιν της Σαμαρείας εκήρυσσεν αυτοίς τον Χριστόν. Προσεύχον
δε οι όχλοι τοίς λεγομένοις υπό του Φιλίππου ομοθυμαδόν εν τω ακούειν αυτούς και βλέπειν
τα σημεία α επoίει. Πολλών γάρ των εχόντων πνεύματα ακάθαρτα βοώντα φωνή μεγάλη
εξήρχετο, πολλοί δε παραλελυμένοι και χωλοί εθεραπεύθησαν, και εγένετο χαρά μεγάλη εν
τη πόλει εκείνη» (στ. 5-8). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Έτσι ο Φίλιππος κατέβηκε σε μία
πόλι της Σαμαρείας και κήρυττε σ' αυτούς τον Χριστό. Τα δε πλήθη με μία ψυχή πρόσεχαν
σ' αυτά, που έλεγε ο Φίλιππος, ακούοντας και βλέποντας τα θαύματα, που έκανε. Διότι από
πολλούς, που είχαν πνεύματα ακάθαρτα (δαιμόνια), αυτά έβγαιναν φωνάζοντας με φωνή
μεγάλη. Και πολλοί παράλυτοι και κουτσοι θεραπεύτηκαν. Έτσι έγινε χαρά μεγάλη στην πόλι
εκείνη».
• Ξερριζώνει ο Σαύλος, φυτεύει ο διάκονος Φίλιππος. Πρόδρομος ο Φίλιππος στό κήρυγμα,
στην εξωτερική ιεραποστολή. Στη Σαμάρεια, στην πόλι όπου για δύο μέρες βρέθηκε ο Κύριος
και έκανε τον περίφημο διάλογο με τη Σαμαρείτιδα (Ιωάν. κε. δ'). Εκεί, στή Σαμάρεια
πρωτοακούστηκε το ιεραποστολικό κάλεσμα: «Δεύτε ίδετε άνθρωπον, ός είπέ μοι πάντα όσα
εποίησα μήτι ούτός έστιν ο Χριστός;» (Ιωάν. δ' 29).
• Θαυμασμός Σαμαρειτών. Πίστευσαν στο λόγο του Χριστού «πολλώ πλείους». Το ίδιο
συμβαίνει τώρα μέ τό Φίλιππο. Κηρύσσει. Και η Σαμάρεια τρέχει ν' ακούση και να πιστεύση:
«Προσεύχον δε οι όχλοι τους λεγομένοις υπό του Φιλίππου ομοθυμαδόν εν τω ακούειν
αυτούς και βλέπεις τα σημεία α επoίει» (στ. 6).
• Αντί για μία πόλι, το Ευαγγέλιο διαδιδόταν τώρα σε πολλές πόλεις και χωριά. Τόν «μέγαν
κοπετόν» γιά τό θάνατο του Στεφάνου διαδέχθηκε «χαρά μεγάλη» γιά τή ζωοποίησι των
Σαμαρειτών από το κήρυγμα του Φιλίππου. «Και εγένετο χαρά μεγάλη εν τη πόλει εκείνη»
(στ. 8).
• Το Ευαγγέλιο δεν στερεί τη χαρά. Αντίθετα, προτού ακούσουν οι άνθρωποι το Ευαγγέλιο,
δέν έχουν χαρά, αληθινή χαρά (Ιωάν. ιζ' 13). Το Ευαγγέλιο χαρίζει την αληθινή χαρά, όπως
στις καρδιές των Σαμαρειτών, διότι αυτό φέρνει πίστι και ελπίδα στις καρδιές, ελπίδα που
επεκτείνεται στην απέραντη αιωνιότητα. Πώς να χαρούν αληθινά και δυνατά οι άνθρωποι,
πού δέν πιστεύουν και δεν ελπίζουν τίποτε μετά το θάνατο;
Λέει ο Χρυσόστομος: «Όρα και πάλιν διαδεχόμενα αυτούς τα χρηστά, καί έν χαρά όντας:
“Χαρά” γάρ, φησίν, “έγένετο έν τη πόλει μεγάλη”, καίτοι και κοπετός εγένετο μέγας. Ούτως
είωθε ποιείν αεί ο Θεός, και τοις λυπηρούς τα ευφραίνοντα μιγνύναι» (Ε.Π.Ε. 15,514).
Μετάφρασις: Πρόσεχε, ότι και πάλι τα ευχάριστα τους ακολουθούν και ότι βρίσκονται σε
κατάστασι χαράς. Διότι λέει, ότι, «χαρά μεγάλη έγινε στήν πόλι εκείνη», παρ' ότι βέβαια

[152]
συνέβηκε και μεγάλος θρήνος. Έτσι ενεργεί πάντοτε ο Θεός. Αναμειγνύει με τα λυπηρά και
τα ευχάριστα, για να θαυμάζουμε περισσότερο.
• «Και εγένετο χαρά μεγάλη εν τη πόλει εκείνη» (στ. 58). Χαρά πραγματική και
αναφαίρετη μόνο το Ευαγγέλιο χαρίζει. Γι' αυτή τη χαρά είπε ο Κύριος στούς αποστόλους:
«Τήν χαράν υμών ουδείς αίρει αφ' υμών» (Ιωάν. ιστ' 22).

[153]
 (Πράξ. η' 9-25) - Σίμων καί Σιμωνία
«9 ᾿Ανὴρ δέ τις ὀνόματι Σίμων προϋπῆρχεν ἐν τῇ πόλει μαγεύων καὶ ἐξιστῶν τὸ ἔθνος τῆς
Σαμαρείας, λέγων εἶναί τινα ἑαυτὸν μέγαν· 10 ᾧ προσεῖχον πάντες ἀπὸ μικροῦ ἕως μεγάλου
λέγοντες· οὗτός ἐστιν ἡ δύναμις τοῦ Θεοῦ ἡ μεγάλη. 11 προσεῖχον δὲ αὐτῷ διὰ τὸ ἱκανῷ χρόνῳ
ταῖς μαγείαις ἐξεστακέναι αὐτούς. 12 ὅτε δὲ ἐπίστευσαν τῷ Φιλίππῳ εὐαγγελιζομένῳ τὰ περὶ
τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ ὀνόματος ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἐβαπτίζοντο ἄνδρες τε καὶ
γυναῖκες. 13 ὁ δὲ Σίμων καὶ αὐτὸς ἐπίστευσε, καὶ βαπτισθεὶς ἦν προσκαρτερῶν τῷ Φιλίππῳ,
θεωρῶν τε δυνάμεις καὶ σημεῖα γινόμενα ἐξίστατο. 14 ᾿Ακούσαντες δὲ οἱ ἐν ῾Ιεροσολύμοις
ἀπόστολοι ὅτι δέδεκται ἡ Σαμάρεια τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ἀπέστειλαν πρὸς αὐτοὺς τὸν Πέτρον
καὶ ᾿Ιωάννην· 15 οἵτινες καταβάντες προσηύξαντο περὶ αὐτῶν ὅπως λάβωσι Πνεῦμα ῞Αγιον·
16
οὔπω γὰρ ἦν ἐπ᾿ οὐδενὶ αὐτῶν ἐπιπεπτωκός, μόνον δὲ βεβαπτισμένοι ὑπῆρχον εἰς τὸ ὄνομα
τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ. 17 τότε ἐπετίθουν τὰς χεῖρας ἐπ᾿ αὐτούς, καὶ ἐλάμβανον Πνεῦμα ῞Αγιον.
18
ἰδὼν δὲ ὁ Σίμων ὅτι διὰ τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τῶν ἀποστόλων δίδοται τὸ Πνεῦμα τὸ
῞Αγιον, προσήνεγκεν αὐτοῖς χρήματα 19 λέγων· δότε κἀμοὶ τὴν ἐξουσίαν ταύτην, ἵνα ᾧ ἐὰν
ἐπιθῶ τὰς χεῖρας λαμβάνῃ Πνεῦμα ῞Αγιον. 20 Πέτρος δὲ εἶπε πρὸς αὐτόν· τὸ ἀργύριόν σου
σὺν σοὶ εἴη εἰς ἀπώλειαν, ὅτι τὴν δωρεὰν τοῦ Θεοῦ ἐνόμισας διὰ χρημάτων κτᾶσθαι. 21 οὐκ
ἔστι σοι μερὶς οὐδὲ κλῆρος ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ· ἡ γὰρ καρδία σου οὐκ ἔστιν εὐθεῖα ἐνώπιον
τοῦ Θεοῦ. 22 μετανόησον οὖν ἀπὸ τῆς κακίας σου ταύτης, καὶ δεήθητι τοῦ Θεοῦ εἰ ἄρα
ἀφεθήσεταί σοι ἡ ἐπίνοια τῆς καρδίας σου· 23 εἰς γὰρ χολὴν πικρίας καὶ σύνδεσμον ἀδικίας
ὁρῶ σε ὄντα. 24 ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Σίμων εἶπε· δεήθητε ὑμεῖς ὑπὲρ ἐμοῦ πρὸς τὸν Θεὸν ὅπως
μηδὲν ἐπέλθῃ ἐπ᾿ ἐμὲ ὧν εἰρήκατε. 25 Οἱ μὲν οὖν διαμαρτυράμενοι καὶ λαλήσαντες τὸν λόγον
τοῦ Κυρίου ὑπέστρεψαν εἰς ῾Ιερουσαλήμ, πολλάς τε κώμας τῶν Σαμαρειτῶν
εὐηγγελίσαντο.».

Σίμων ο μάγος (στ. 9-11)

Ο Σίμων ο μάγος προϋπήρχε στη Σαμάρεια. Τόν πρόσεχαν όλοι. Ξέρετε τι ιδέα είχε γιά
τόν εαυτό του; «Έλεγεν είναι τινα εαυτόν μέγαν» (Πράξ. η' 9). Πώς τόν χαρακτήριζαν οι
άλλοι θαυμάζοντάς τον; «Η δύναμις του Θεού ή μεγάλη» (Πράξ. η' 10)! Πίστευσε από το
κήρυγμα του Φιλίππου του διακόνου και βαφτίστηκε. «Ανήρ δέ τις ονόματι Σίμων
προϋπήρχεν εν τη πόλει μαγεύων και εξιστών το έθνος της Σαμαρείας, λέγων είναι τινα
εαυτόν μέγαν ώ προσεύχον πάντες από μικρού έως μεγάλου λέγοντες: Ούτός έστιν ή δύναμις
του Θεού ή μεγάλη. Προσεύχον δε αυτώ διά το έκανω χρόνω ταίς μαγείαις εξεστακέναι
αυτούς» (στ. 9-11). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Υπήρχε δε από πρωτύτερα στην πόλι
κάποιος, που ονομαζόταν Σίμων. Αυτός έκανε μαγείες και προκαλούσε έκπληξη στον λαό
της Σαμαρείας, ισχυριζόμενος για τον εαυτό του, ότι είναι κάποιος μεγάλος. Και του έδιναν
προσοχή όλοι, από μικρό έως μεγάλο, και έλεγαν: “Αυτός είναι η μεγάλη δύναμις του Θεού”.
Του έδιναν δε προσοχή, διότι για αρκετό χρόνο με τις μαγείες τους είχε καταπλήξει».
Ο Σίμων ήταν περιβόητος στο έθνος της Σαμαρείας. Ασκούσε μαγεία. Ήταν όργανο του
Σατανά και με τη σατανική δύναμι τελούσε θαύματα, όπως οι μάγοι της Αιγύπτου την εποχή
του Μωυσή. Τα θαύματα έκαναν και κάνουν πάντοτε καταπληκτική εντύπωσι. Αλλ' οι
άνθρωποι πρέπει να είναι προσεκτικοί ως πρός τό χαρακτήρα των θαυμάτων. Δέν πρέπει οι
άνθρωποι να συναρπάζωνται και να θεωρούν όλα τα θαύματα ως προερχόμενα από τον Θεό.

[154]
 • Οι Σαμαρείτες νόμιζαν, ότι τα θαύματα του Σίμωνος ήσαν από τον Θεό. Γι' αυτό όλοι
τον πρόσεχαν και έλεγαν: «Ούτός έστιν ή δύναμις του Θεού η μεγάλη» (στ. 10). Και ο ίδιος
γιά τόν εαυτό του έλεγε, ότι είναι κάποιος πολύ σπουδαίος! Αυτοδοξαζόταν, όπως συμβαίνει
με όλα τα όργανα του Σατανά.
Πίστευσε ο Σίμων (στ. 12-13)
Το περιεχόμενο του κηρύγματος του Φιλίππου ήταν το ίδιο με το κήρυγμα των αποστόλων.
Αναφερόταν στη βασιλεία του Θεού και στο πρόσωπο του Ιησού ως Μεσσία. Η βασιλεία του
Θεού ήδη έχει έλθει με την έλευση του Χριστού στον κόσμο: «Ήγγικεν η βασιλεία των
ουρανών» (Ματθ. γ' 2). Όσοι πιστεύουν στόν Χριστό και αναγεννώνται, ζουν από τώρα τη
βασιλεία του Θεού μέσα τους (Λουκ. ιζ' 21). Βέβαια η βασιλεία του Θεού στην τελειότητά
της είναι στον ουρανό. Και η πύλη που εισέρχεται κανείς στη βασιλεία των ουρανών, είναι η
μετάνοια και το βάπτισμα.
• Ο Φίλιππος ήταν κήρυκας του ευαγγελίου της βασιλείας του Θεού. Εκλέχτηκε να διακονη
τραπέζια. Αλλ' έφθασε νά καλή τους ανθρώπους «είς περιποίησιν της δόξης του Θεού» (Β'
Θεσ. β' 14). Δέν είχε ο Φίλιππος τη δυνατότητα να μεταδίδη το Πνεύμα το Αγιον, αλλ' είχε
το χάρισμα να μαγνητίζη ψυχές, να ενθρονίζη το Χριστό στίς καρδιές των ανθρώπων και να
βαπτίζη: «Ότε δε επίστευσαν τω Φιλίππω ευαγγελιζομένω τα περί της βασιλείας του Θεού
και του ονόματος Ιησού Χριστού, εβαπτίζοντο άνδρες τε και γυναίκες. Ο δε Σίμων και αυτός
επίστευσε, και βαπτισθείς ήν προσκαρτερών τώ Φιλίππω, θεωρών τε δυνάμεις και σημεία
γινόμενα εξίστατο» (στ. 12-13). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αλλ' όταν (οι κάτοικοι της
Σαμάρειας) πίστευσαν στον Φίλιππο, που κήρυττε για τη βασιλεία του Θεού και το όνομα
του Ιησού Χριστού, βαπτίζονταν άνδρες και γυναίκες. Ο δε Σίμων πίστευσε και αυτός. Και
αφού βαπτίσθηκε, έμενε προσκολλημένος στον Φίλιππο. Και βλέποντας να γίνωνται θαύματα
και σημεία, έμενε κατάπληκτος».
Ο Σίμων ο μάγος κατάλαβε, ότι ο Φίλιππος είχε ανώτερη δύναμη από αυτόν. Βλέποντας
δέ τούς άλλους να πιστεύουν και να βαπτίζωνται, πίστευσε και αυτός και βαπτίσθηκε. Και
συνεχώς έμενε κοντά στο Φίλιππο. Πόσο ισχυρότερα είναι τα όργανα του Χριστού από τα
όργανα του Σατανά!
Χειροθεσία των Αποστόλων (στ. 14-17)
Μία νέα τοπική εκκλησία έχει ιδρυθη στη Σαμάρεια. Έκκλησία μέ πλήθος καί μέ σφρίγος.
Ακόμα και ο Σίμων κατάλαβε, ότι μόνο κοντά στο Φίλιππο θα έχη λόγο υπάρξεως. Ηταν
όμως ανάγκη να στηριχθή η εκκλησία της Σαμαρείας με αποστολική παρουσία. Πρέπει να
την επισκεφθούν απόστολοι, να δοθούν οι ορθές κατευθύνσεις, να ευλογήσουν το έργο του
Φιλίππου και να μεταδώσουν τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. «Ακούσαντες δε οι εν
Ιεροσολύμοις απόστολοι ότι δέδεκται η Σαμάρεια τον λόγον του Θεού, απέστειλαν προς
αυτούς τον Πέτρον και Ιωάννην· οίτινες καταβάντες προσηύξαντο περί αυτών όπως λάβωσι
Πνεύμα Άγιον ούπω γάρ ήν επ' ουδενί αυτών επιπεπτωκός, μόνον δε βεβαπτισμένοι υπήρχον
εις το όνομα του Κυρίου Ιησού. Τότε επετίθουν τας χείρας επ' αυτούς, και ελάμβανον Πνεύμα
Άγιον» (στ. 14-17). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε άκουσαν οι απόστολοι, που ήταν
στα Ιεροσόλυμα, ότι δέχτηκε η Σαμάρεια τον λόγο του Θεού, απέστειλαν προς αυτους τον
Πέτρο και τον Ιωάννη. Και αυτοί, αφού κατέβηκαν, προσευχήθηκαν γι' αυτούς, για να λάβουν
Πνεύμα Άγιο. Διότι δεν είχε ακόμη κατεβή (Πνεύμα Άγιο) σε κανέναν απ' αυτούς, αλλ' απλώς

[155]
ήταν βαπτισμένοι στο όνομα του Κυρίου Ιησού (βαπτίσθηκαν δηλαδή, αφού πίστευσαν στο
όνομα του Κυρίου Ιησού). Τότε επέθεταν σ' αυτούς τα χέρια και λάμβαναν Πνεύμα Άγιο».
• Η σύναξις των αποστόλων έστειλε τούς δύο από τούς λεγομένους «στύλους» (Γαλ. β' 9),
τον Πέτρο και τον Ιωάννη. Προσευχήθηκαν οι δύο απόστολοι γιά τούς νεοφωτίστους
Χριστιανούς, για να στηριχθούν στην πίστι. Και επέθεσαν τα χέρια τους πάνω τους και
«ελάμβανον Πνεύμα Άγιον» (στ. 17).
Τρείς υποθέσεις (στ. 18-21)
Ο Σίμων επιμόνως έμενε κοντά στο διάκονο Φίλιππο, διότι έβλεπε να κάνη θαύματα
πολλά. Δέν είδε όμως να επιθέτη τα χέρια του στούς βαπτιζομένους και να έρχεται πάνω τους
το Πνεύμα το Αγιον, που εκδηλωνόταν με καταπληκτικά χαρίσματα. Τήν εξουσία αυτή είχαν
τότε μόνο οι απόστολοι.
• Όταν ο Σίμων είδε, ότι με την επίθεση των χεριών των αποστόλων δίνεται το Πνεύμα το
Άγιον, πρόσφερε στούς αποστόλους, τον Πέτρο και τον Ιωάννη, χρήματα, γιά νά...
εξαγοράση την εξουσία, ώστε κι αυτός να βάζη τα χέρια του πάνω στους ανθρώπους και να
λαμβάνουν Πνεύμα Άγιον! «Ιδών δε ο Σίμων ότι διά της επιθέσεως των χειρών των
αποστόλων δίδοται το Πνεύμα το Άγιον, προσήνεγκεν αυτοίς χρήματα λέγων: Δότε κάμοι
την εξουσίαν ταύτην, ίνα ή εάν επιθώ τας χείρας λαμβάνη Πνεύμα Άγιον. Πέτρος δε είπε
προς αυτόν: Το αργύριόν σου συν σοί είη είς απώλειαν! Ότι την δωρεάν του Θεού ενόμισας
διά χρημάτων κτάσθαι. Ούκ έστι σοι μερίς ούδε κλήρος εν τω λόγω τούτω. Ή γάρ καρδία σου
ούκ έστιν ευθεία ενώπιον του Θεού» (στ. 18-21). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Βλέποντας
δε ο Σίμων, ότι με την επίθεση των χεριών των αποστόλων δίνεται το Πνεύμα το Άγιο, έφερε
σ' αυτούς χρήματα και είπε: “Δώστε και σ' εμένα αυτή την εξουσία, ώστε, σ' όποιον επιθέσω
τα χέρια, να λαμβάνη Πνεύμα Άγιο”. Ο Πέτρος του είπε τότε: “Να χαθής και συ και τα λεφτά
σου! Διότι νόμισες, ότι η δωρεά του Θεου αποκτάται με χρήματα. Δεν υπάρχει για σένα
μερίδιο και κληρονομία εξ αιτίας αυτού του πράγματος. Διότι η καρδιά σου δεν είναι ευθεία
ενώπιον του Θεού”».
• Πρώτη υπόθεσις: Άν έμενε πιστός ο Σίμων και έπαυε να είναι μάγος, τι θα συνέβαινε;
Θα γινόταν απόστολος, ταπεινός, ανιδιοτελής. Πολλοί θέλουν και το Χριστό καί τη μαγεία.
Καταφεύγουν και σε ιερείς πνευματικούς και σε μάγους και πνευματιστές. Άλλοι θέλουν το
Χριστό κατά μαγικό τρόπο. Χωρίς κίνησι ελευθερίας. Νά τούς γίνη καλό, με το αζημίωτο!
Νά μή τους γίνη κακό με μαγικό τρόπο (μάτιασμα, μάγια, ξόρκια κ.λπ.!).
• Δεύτερη υπόθεσις: Άν ο Σίμων ο μάγος έπαιρνε και το χάρισμα του Πέτρου, θα σωζόταν;
Εστάλησαν από τα Ιεροσόλυμα στη Σαμάρεια ο Πέτρος και ο Ιωάννης (στ. 14).
Προσευχήθηκαν να λάβουν οι πιστοί Πνεύμα Άγιο. Και μάλιστα «επετίθουν τάς χείρας επ'
αυτούς και ελάμβανον Πνεύμα Άγιον». Μπορούσε και ο Σίμων να το πάρη το χάρισμα; Τό
ζήτησε.
-Δώστε μου και μένα. Πάρτε όσα χρήματα θέλετε!...
Φιλάργυρος ήταν. Θα έδινε λεφτά για να βγάλη πιό πολλά μετά.
Μήπως και ο Ιούδας δεν ήταν φιλάργυρος, και όμως είχε χαρίσματα. Και φυσικά άλλους
έσωσε με τα χαρίσματά του, τον εαυτό του δέν τόν έσωσε! Λέει ο ιερός Χρυσόσoτμος:

[156]
«Πολλοί των πιστευσάντων έλαβον χαρίσματα, οίς ήν ο Ιούδας. Και γάρ και ούτος, πονηρός
ών, χάρισμα είχε. Και εν τη παλαιά δέ τούτο εύροι τις αν, είς αναξίους την χάριν ενεργήσασαν
πολλάκις, ίνα ετέρους ευεργετήση» (Ε.Π.Ε. 10,122). Μετάφρασις: Πολλοί από όσους
πίστευσαν έλαβαν χαρίσματα, όπως και ο Ιούδας. Καθόσον κι αυτός είχε χάρισμα, αν και
ήταν πονηρός. Και στην Παλαιά Διαθήκη ακόμα μπορείς να βρής αυτό, το ότι δηλαδή η χάρις
πολλές φορές ενεργεί και διά μέσου αναξίων, για να ευεργετήση άλλους.
Θά ήταν, λοιπόν, και ο Σίμων ο μάγος ένας σπουδαίος χαρισματούχος, άσχετος όμως με
την πνευματική ζωή. Θα έκανε και πολλά σημεία. Θα αυξανόταν η φήμη του. Λέει
χαρακτηριστικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Ού μόνον η πίστις, αλλ' ουδέ ή των σημείων
επίδειξις ονίνησί τι τον θαυματουργούντα αρετής χωρίς» (Ε.Π.Ε. 10,120). Μετάφρασις:
Χωρίς αρετή δέν ωφελείται σε τίποτε αυτός που κάνει θαύματα, έστω κι αν έχη πίστι και
κάνη επίδειξι θαυμάτων.
• Τρίτη υπόθεσις: Άν ο Πέτρος δέν του μιλούσε σκληρά! Τι του είπε: «Τό αργύριόν σου
σύν σοί είη είς απώλειαν, ότι την δωρεάν του Θεού ενόμισας διά χρημάτων κτάσθαι» (στ.
20). Για δύο λόγους του μίλησε έτσι:
Ο ένας οικονομικός: Ήθελε ο Σίμων να πουλάη και να αγοράζη τη χάρι του Αγίου
Πνεύματος. Αυτό λέγεται Σιμωνία. Και ο μέν Σίμων ο μάγος μετανόησε. Το κακό όμως, πού
εισηγήθηκε και πού πήρε το όνομά του, παρέμεινε μέσα στους αιώνες. Έτσι έχουμε και
χαρισματούχους της... απάτης! Χαρισματούχους της μαγικής θρησκευτικότητας.
Χαρισματούχους του εύκολου Χριστιανισμού. Χαρισματούχους με μαγικό ραβδάκι!...
Και για δεύτερο λόγο ο Πέτρος μίλησε τόσο σκληρά στόν υποψήφιο χαρισματούχο, το
Σίμωνα. Είναι η ψευδαίσθησις. Μπαίνει στη ζωή των ανθρώπων, ακόμα και των λεγομένων
ορθοδόξων χριστιανών, το μαγικό στοιχείο της τάχα σωτηρίας. Και αυτό είναι το χειρότερο.
Άν στόν παπά δώσω ένα χαρτάκι! Άν ο παπάς κάνη τη βάπτισι! Άν ο παπας κάνη το γάμο!
Άν ο παπάς διαβάση έναν άρρωστο! Άν ο παπάς διαβάση ένα νεκρό!....
• Καί λοιπόν; Τί λοιπόν; Δέν έχει το χάρισμα ο παπάς, της ιερωσύνης; Βεβαίως, το έχει.
Μά μέ μαγικό τρόπο αν το χειριστή, δέν είναι προφήτης, ούτε λειτουργός της χάριτος. Είναι
απατεώνας. Γιατί; Δέν σώζεται κανείς με μαγικό τρόπο. Ούτε σώζεται άν δώση σε άλλον
λεφτά να πάη να του ανάψη μιά λαμπάδα! Ούτε σώζεται μέ τό νά παρακαλώ τον παπά
«Διάβασέ μου μιά ευχή»! Δέν σώζεται, όταν η βούλησις δέν μετέχη! Όταν η ελευθερία δέν
έχη δεχθή το Χριστό σάν Σωτήρα! Όταν δεν έχη προηγηθή μετάνοια.
• Η απάντησις ενός τίμιου ιερέα είναι: «Οποιαδήποτε ευχή της Εκκλησίας θα σου διαβάσω,
άν προηγουμένως έχης μετανοήσει και έχης εξομολογηθή».
• Ως πρός τό Σίμωνα, αυτός δεν ήταν εύθύς και ειλικρινής απέναντι του Θεού. Ζήτησε να
αγοράση τη χάρι, δηλαδή, την ικανότητα να μεταδίδη το Πνεύμα το Άγιον. Αλλά τελικά, άν
δέν μετανοούσε, όχι να μεταδώση δέν θα μπορούσε, αλλά ούτε και να λάβη Πνεύμα Άγιον.
Ο λόγος; Του τόν λέει ο Πέτρος: «Ουκ έστι σοι μερίς ουδε κλήρος εν τω λόγω τούτω. Η γάρ
καρδία σου ούκ έστιν ευθεία ενώπιον του Θεού» (στ. 21).

[157]
 Προτροπή για μετάνοια (στ. 22-25)
Ο απόστολος Πέτρος δεν ήθελε να χαθή ο Σίμων. Έξεστόμισε το σκληρό λόγο (ώς κατάρα
λογίζεται!) για παιδαγωγικούς λόγους, γιά νά προκαλέση σεισμό και συναίσθησι στην ψυχή
του. Και η συναίσθησις θά τόν οδηγούσε στην ειλικρινή μετάνοια. Αλλοίμονο άν δέν
μετανοούσε ο Σίμων! Τόν περίμενε δεύτερη σκληρή φράσις καί πιό σκληρή τιμωρία:
«Μετανόησον ούν από της κακίας σου ταύτης, και δεήθητι του Θεού εί άρα αφεθήσεταί σοι
ή επίνοια της καρδίας σου. Είς γάρ χολήν πικρίας και σύνδεσμον αδικίας όρώ σε όντα.
Αποκριθείς δε ο Σίμων είπε: Δεήθητε ύμείς υπέρ εμού προς τον Θεόν όπως μηδέν επέλθη επ'
εμέ ών ειρήκατε. Οι μεν ούν διαμαρτυρόμενοι και λαλήσαντες τον λόγον του Κυρίου
υπέστρεψαν εις Ιερουσαλήμ, πολλάς τε κώμας τών Σαμαρειτών ευηγγελίσαντο» (στ. 22-25).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Αλλά μετανόησε για την αμαρτία σου αυτή, και
παρακάλεσε τον Θεό, μήπως απαλλαγής από την τιμωρία γι' αυτό που σκέφθηκες. Διότι σε
βλέπω να βρίσκεσαι σε πικρά βάσανα και δεσμά συμφοράς”. Ο δε Σίμων είπε τότε:
“Παρακαλέσετε εσείς για μένα τον Θεό, για να μη πέση πάνω μου κανένα από τα κακά, πού
είπατε”. Αυτοί δέ, αφού έδωσαν μαρτυρία και κήρυξαν τον λόγο του Κυρίου, επέστρεψαν
στην Ιερουσαλήμ, και σε πολλά χωριά των Σαμαρειτών κήρυξαν στο μεταξύ το ευαγγέλιο».
• Ο Πέτρος προτρέπει το Σίμωνα σε μετάνοια γιά τήν τρομερή αμαρτία του, να θέλη με
χρήματα να αγοράζη και να πουλάη τη χάρη του Θεού. Φάνηκε να φοβήθηκε ο Σίμων. Και
μάλιστα, όταν ο Πέτρος του είπε: «Σε βλέπω σε πικρά βάσανα και σε δεσμά συμφοράς
μεγάλης» (στ. 23). Αντιλαμβάνεται τί τόν περιμένει και παρακαλεί τους αποστόλους να
προσευχηθούν αυτοί στόν Κύριο, γιά νά μήν έλθη πάνω του κανένα από τα κακά, πού του
είπαν.
• Ο Σίμων έμεινε γνωστός για την ασέβειά του ν' αγοράση τη χάρι του Αγίου Πνεύματος
με χρήματα. Ο όρος «Σιμωνία» (από το όνομά του) είναι από τα βαρύτερα εκκλησιαστικά
αμαρτήματα. Κάποτε χειροτονων και χειροτονούμενος έρχονται σε χρηματική δοσοληψία.
Αλλά και απλοί πρεσβύτεροι διαπράττουν, άλλοτε συνειδητά, άλλοτε ασυνείδητα, το
αμάρτημα της Σιμωνίας. Ο Χριστός σαφώς πρόσταξε: «Δωρεάν ελάβετε, δωρεάν δότε»
(Ματθ. ι' 8). Είδος Σιμωνίας είναι και η τέλεσις μυστηρίων και άλλων ιεροπραξιών με
χρηματική αμοιβή ή με άλλες υλικές προσφορές!
Ας προσέχουν οι πιστοί. Δέν ενισχύουμε τη φιλαργυρία ιερουργών της Εκκλησίας. Αλλά
και τους τυχόν πτωχούς λειτουργούς τους βοηθάμε με κρυφή ελεημοσύνη, όχι όμως γιατί
τέλεσαν μία ιεροπραξία ή μνημόνευσαν μερικά ονόματα. Όλα δωρεάν τελούνται στην
Εκκλησία. Και η ευλογία του Θεού δεν αφήνει κανένα διάκονο του Ευαγγελίου. Μεριμνά καί
γιά «τούς κοπιώντας εν λόγω» (Α' Τιμ. ε' 17).

[158]
 (Πράξ. η' 26-40) - Ο Φίλιππος και ο Αιθίοπας
«26 ῎Αγγελος δὲ Κυρίου ἐλάλησε πρὸς Φίλιππον λέγων· ἀνάστηθι καὶ πορεύου κατὰ
μεσημβρίαν ἐπὶ τὴν ὁδὸν τὴν καταβαίνουσαν ἀπὸ ῾Ιερουσαλὴμ εἰς Γάζαν· αὕτη ἐστὶν ἔρημος.
27
καὶ ἀναστὰς ἐπορεύθη. καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ Αἰθίοψ εὐνοῦχος δυνάστης Κανδάκης τῆς βασιλίσσης
Αἰθιόπων, ὃς ἦν ἐπὶ πάσης τῆς γάζης αὐτῆς, ὃς ἐληλύθει προσκυνήσων εἰς ῾Ιερουσαλήμ, 28
ἦν τε ὑποστρέφων καὶ καθήμενος ἐπὶ τοῦ ἅρματος αὐτοῦ, καὶ ἀνεγίνωσκε τὸν προφήτην
῾Ησαΐαν. 29 εἶπε δὲ τὸ Πνεῦμα τῷ Φιλίππῳ· πρόσελθε καὶ κολλήθητι τῷ ἅρματι τούτῳ. 30
προσδραμὼν δὲ ὁ Φίλιππος ἤκουσεν αὐτοῦ ἀναγινώσκοντος τὸν προφήτην ῾Ησαΐαν, καὶ
εἶπεν· ἆρά γε γινώσκεις ἃ ἀναγινώσκεις; 31 ὁ δὲ εἶπε· πῶς γὰρ ἂν δυναίμην, ἐὰν μή τις ὁδηγήσῃ
με; παρεκάλεσέ τε τὸν Φίλιππον ἀναβάντα καθίσαι σὺν αὐτῷ. 32 ἡ δὲ περιοχὴ τῆς γραφῆς ἣν
ἀνεγίνωσκεν ἦν αὕτη· ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη· καὶ ὡς ἀμνὸς ἐναντίον τοῦ κείροντος
αὐτὸν ἄφωνος, οὕτως οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα αὐτοῦ. 33 ἐν τῇ ταπεινώσει αὐτοῦ ἡ κρίσις αὐτοῦ
ἤρθη· τὴν δὲ γενεὰν αὐτοῦ τίς διηγήσεται; ὅτι αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἡ ζωὴ αὐτοῦ. 34 ἀποκριθεὶς
δὲ ὁ εὐνοῦχος τῷ Φιλίππῳ εἶπε· δέομαί σου, περὶ τίνος ὁ προφήτης λέγει τοῦτο; περὶ ἑαυτοῦ
ἢ περὶ ἑτέρου τινός; 35 ἀνοίξας δὲ ὁ Φίλιππος τὸ στόμα αὐτοῦ καὶ ἀρξάμενος ἀπὸ τῆς γραφῆς
ταύτης εὐηγγελίσατο αὐτῷ τὸν ᾿Ιησοῦν. 36 ὡς δὲ ἐπορεύοντο κατὰ τὴν ὁδόν, ἦλθον ἐπί τι
ὕδωρ, καί φησιν ὁ εὐνοῦχος· ἰδοὺ ὕδωρ· τί κωλύει με βαπτισθῆναι; 37 εἶπε δὲ ὁ Φίλιππος· εἰ
πιστεύεις ἐξ ὅλης τῆς καρδίας, ἔξεστιν. ἀποκριθεὶς δὲ εἶπε· πιστεύω τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ εἶναι
τὸν ᾿Ιησοῦν Χριστόν. 38 καὶ ἐκέλευσε στῆναι τὸ ἅρμα, καὶ κατέβησαν ἀμφότεροι εἰς τὸ ὕδωρ,
ὅ τε Φίλιππος καὶ ὁ εὐνοῦχος, καὶ ἐβάπτισεν αὐτόν. 39 ὅτε δὲ ἀνέβησαν ἐκ τοῦ ὕδατος, Πνεῦμα
Κυρίου ἥρπασε τὸν Φίλιππον, καὶ οὐκ εἶδεν αὐτὸν οὐκέτι ὁ εὐνοῦχος· ἐπορεύετο γὰρ τὴν
ὁδὸν αὐτοῦ χαίρων. 40 Φίλιππος δὲ εὑρέθη εἰς ῎Αζωτον, καὶ διερχόμενος εὐηγγελίζετο τὰς
πόλεις πάσας ἕως τοῦ ἐλθεῖν αὐτὸν εἰς Καισάρειαν.».

Προσκύνησις Αιθίοπος (στ. 26-28)

Άγγελος Κυρίου άλλοτε άνοιξε τις πόρτες της φυλακής, ελευθέρωσε τους αποστόλους,
Πέτρο και Ιωάννη, και τούς είπε να πάνε να κηρύξουν (Πράξ. ε' 19-20). Αγγελος Κυρίους
λαλεί τώρα στό διάκονο Φίλιππο λέγοντας: «Σήκω και πήγαινε...». «'Αγγελος δε Κυρίου
ελάλησε πρός Φίλιππον λέγων: Ανάστηθι και πορεύου κατά μεσημβρίαν επί την οδόν την
καταβαίνουσαν από Ιερουσαλήμ εις Γάζαν αύτη εστίν έρημος. Και αναστάς επορεύθη. Και
ιδού ανήρ Αιθίοψ, ευνούχος, δυνάστης Κανδάκης, της βασιλίσσης Αιθιόπων, ος ήν επί πάσης
της γάζης αυτής, δς εληλύθει προσκυνήσων εις Ιερουσαλήμ, ήν τε υποστρέφων και
καθήμενος επί του άρματος αυτού, και ανεγίνωσκε τον προφήτην Ησαΐαν» (στ. 26-28).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «"Αγγελος δε Κυρίου μίλησε στον Φίλιππο λέγοντας: “Σήκω
και πήγαινε προς νότο στον δρόμο, που κατεβαίνει από την Ιερουσαλήμ στη Γάζα. Αυτός
είναι έρημος”. Και σηκώθηκε και πήγε. Και ιδού ένας Αιθίοπας, ευνούχος, ανώτερος
αξιωματούχος της Κανδάκης, της βασιλίσσης των Αιθιόπων. Ηταν διαχειριστής σ' όλα τα
οικονομικά της. Και ήλθε να προσκυνηση στην Ιερουσαλήμ. Και επέστρεφε, και καθόταν
στην άμαξά του, και διάβαζε τον προφήτη Ησαΐα».
• Παράξενος ο λόγος του αγγέλου. Διότι ο άγγελος δέ λέει στο Φίλιππο, για ποιό σκοπό
πρέπει να πορευθή στο δρόμο. Ο λόγος του αγγέλου υπενθυμίζει το λόγο του Θεού πρός τόν

[159]
Αβραάμ, να εξέλθη από τη χώρα του και να βαδίση πρός τό άγνωστο, πρός χώρα που θα του
δείξη ύστερα. Ο Κύριος υποβάλλει σε δοκιμασία την πίστι των δούλων Του.
• «Ανάστηθι και πορεύου». Πήγαινε σε έρημο τόπο. Κάποιον θα συναντήσης. Πώς να πάη;
Πού ακριβώς νά πάη; Ποιόν θα συναντήση; Ερωτηματικά, που στέκουν στη λογική.
Mά ή πίστις κάνει το Φίλιππο να αφήνεται στα φτερά του Θεού. Σάν νά έστειλε ο Θεός,
για να χρησιμοποιήσουμε σύγχρονη εικόνα, το ειδικό ελικόπτερο και μετέφερε τον πιστό του
δούλο «επί την οδόν την καταβαίνουσαν από Ιερουσαλήμ εις Γάζαν» (στ. 26). Εκεί σε έρημο
δρόμο συνάντησε ένα, που άξιζε περισσότερο από εκατοντάδες και χιλιάδες διαβάτες.
Συνάντησε αξιωματούχο της γης, που επέστρεφε από προσκύνημα στην επίγεια Ιερουσαλήμ,
αλλ' επιζητούσε θέσι στην ουράνια Ιερουσαλήμ.
• Ποιός ήταν; «Ιδού ανήρ Αιθίοψ, ευνούχος, δυνάστης Κανδάκης, της βασιλίσσης
Αιθιόπων, ός ήν επί πάσης της γάζης αυτής, δς εληλύθει προσκυνήσων εις Ιερουσαλήμ (στ.
27). "Ανθρωπος της ανωτέρας τάξεως. "Έχετε δει ποτέ ανώτερο άρχοντα, υπουργό, να
εκμεταλλεύεται το χρόνο του ταξιδιού του μελετώντας τη Γραφή; Και ποιό απλό το ερώτημα:
"Έχετε δει χριστιανό να διαβάζη στο ταξίδι, στο καράβι, στο τρένο, στο λεωφορείο, στο
αεροπλάνο την Αγία Γραφή; Αν δήτε κάποιον σε ταξίδι νά έχη ανοικτή τή Γραφή, δέν θά
είναι Ορθόδοξος Χριστιανός! Θα είναι ή προτεστάντης ή χιλιαστής!!! Το θησαυρό της
πίστεώς μας και της σωτηρίας μας τόν έχουμε παραδώσει σχεδόν αποκλειστικά στούς
αιρετικούς! Οι ορθόδοξοι;...
• Ποιός ήταν αυτός ο άρχοντας, που μέσα σε δύσκολες συνθήκες, πάνω σέ μιά άμαξα, πού
τρανταζόταν συνεχώς στόν πλακόστρωτο ή χωμάτινο δρόμο, είχε τα μάτια του κολλημένα
στην Αγία Γραφή; 'Ηταν Αιθίοπας, ανώτερος αξιωματούχος της βασίλισσας Κανδάκης
(Κανδάκη λεγόταν κάθε βασίλισσα της Αιθιοπίας, όπως Φαραώ λεγόταν κάθε βασιλιάς της
Αιγύπτου). «Ην επί πάσης της γάζης αυτής, ός εληλύθει προσκυνήσων εις Ιερουσαλήμ» (στ.
27). Μπορούμε να πούμε, ότι ο άρχοντας αυτός της Αιθιοπίας ήταν κάτι σαν υπουργός των
οικονομικών.
• Το σπουδαίο ήταν, ότι επειδή αγαπούσε την Αγία Γραφή, ο Θεός τόν φώτισε και του
άνοιξε τη Γραφή στόν προφήτη Ησαΐα (νγ' 7-8), όπου γίνεται λόγος για τον 'Αμνό του Θεού,
για το Πρόβατο, που οδηγήθηκε στη σφαγή, στη σταυρική θυσία, για να σωθή ο κόσμος. Ή
ανάγνωσις εν κινήσει είναι δύσκολη και κουραστική. Εν τούτοις ο αξιωματούχος διάβαζε
μεγαλοφώνως τη Γραφή, τόν προφ. Ησαΐα.
Αραγε γινώσκεις ά αναγινώσκεις; (στ. 29-30)
Η προθυμία του Αιθίοπα γιά τή Γραφή αμείβεται από τόν Θεό. Στέλνει το διάκονο του,
που ειδικά στην περίπτωση αυτή γίνεται διάκονος της Γραφής: «Είπε δε το Πνεύμα τω
Φιλίππω: Πρόσελθε και κολλήθητι τω άρματι τούτω. Προσδραμών δε ο Φίλιππος ήκουσεν
αυτού αναγινώσκοντος τον προφήτης Ησαΐαν, και είπεν: Αρά γε γινώσκεις ά άναγινώσκεις;»
(στ. 29-30). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Είπε δε το Πνεύμα στον Φίλιππο: “Πλησίασε
και επικοινώνησε μ' αυτή την άμαξα”. “Όταν δε ο Φίλιππος έτρεξε και πλησίασε, τον άκουσε
να διαβάζη τον προφήτη Ησαΐα και είπε: “Αραγε καταλαβαίνεις αυτά, τα οποία διαβάζεις;”».
• Ιεραποστολική προσέγγισις! Ο ιερός Χρυσόστομος λέει σχετικά: «Όρα τήν του Φιλίππου
φιλοσοφίαν. Ού κατηγόρησεν, ούκ είπεν, “Αγνοείς, εγώ σε διδάξω”. ούκ είπεν, “Εγώ ταύτα

[160]
ακριβώς οίδα”. ούκ έκολάκευσε και είπεν αυτώ: “Μακάριος εί αναγινώσκων”. Ούτως ήν και
θρασύτητος εκτός και κολακείας το ρήμα, και μάλλον κηδεμονικού και φιλανθρώπου»
(Ε.Π.Ε. 15,544). Μετάφρασις: Κοίτα τη σύνεσι του Φιλίππου! Δέν κατηγόρησε, δέν είπε:
«Αγνοείς, εγώ θά σέ διδάξω». Δέν είπε: «Εγώ αυτά τα γνωρίζω ακριβώς». Δέν κολάκευσε
τον ευνούχο. Δέν του είπε: «Είσαι καλότυχος που διαβάζεις (τή Γραφή)». Τόσο πολύ ήταν τα
λόγια του άπαλλαγμένα από θρασύτητα και κολακεία. Πολύ περισσότερο ήταν λόγια
ανθρώπου προνοητικού και φιλανθρώπου.
• Το Πνεύμα το Άγιο, που φώτισε τους συγγραφείς της Γραφής, αυτό φώτισε καί τόν
άρχοντα εκείνον καί τόν έκανε ζηλωτή αναγνώστη της Γραφής. Αυτό φώτισε και το Φίλιππο
και του είπε: «Πήγαινε και προσκολλήσου στην άμαξα αυτη». Άγγελος μίλησε
προηγουμένως στο Φίλιππο, το Πνεύμα τώρα μιλάει, δηλαδή ο ίδιος ο Θεός.
• Όταν ο Φίλιππος πλησίασε την άμαξα, ο άρχοντας Αιθίοπας διάβαζε δύσκολο μεσσιακό
χωρίο του Ησαΐα. Και ο Φίλιππος τον ρώτησε: «Αρά γε γινώσκεις α αναγινώσκεις;» (στ. 29-
30).
Ωραίο ερώτημα! Αρμόζει ν' απευθύνεται σε κάθε μαθητή και σε κάθε αναγνώστη σοβαρού
βιβλίου, μάλιστα της Γραφής, που περιέχει και πολλά βαθειά και δυσνόητα χωρία. Η Γραφή
είναι το απλούστερο και συγχρόνως το βαθύτερο βιβλίο.
Μεσσιανικό χωρίο του Ησαΐα (στ. 31-33)
Ας θαυμάσουμε την ταπείνωση του άρχοντα. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Όρα πώς
συνετώς και ο ευνούχος απολογείται. “Πώς γάρ άν”, φησί, “δυναίμην, εάν μή τις οδηγήση
με;”. Ουκ είδεν (ο ευνούχος της Κανδάκης) εις το σχήμα, ουκ είπε, “Σύ τις ει;”, ουκ
εμέμψατο, ουκ αλαζονεύεται, ου λέγει είδέναι, αλλ' ομολογεί άγνοεϊν. Διό και μανθάνει» (Ε.
Π.Ε. 15,444). Μετάφρασις: Κοίτα πόσο συνετά αποκρίνεται ο ευνούχος. Λέει: «Πώς μπορώ
να καταλάβω αυτά τα λόγια (του Ησαΐα), άν δέν βρεθή κάποιος νά μέ οδηγήση;». Δέν τόν
επηρέασε η εμφάνισης του Φιλίππου. Δέν είπε: «Ποιός είσαι σύ;». Δέν κατηγόρησε. Δέν
υπερηφανεύεται. Δέν λέει, ότι γνωρίζει ο ίδιος (τη σημασία των λόγων της Γραφής).
Όμολογεί την άγνοια. Γι' αυτό και αξιώθηκε νά μάθη.
Όχι μόνο δεν θεώρησε προσβλητικό το ερώτημα του Φιλίππου, αλλ' έδειξε την αδυναμία
του και έμμεσα ζήτησε βοηθό για την ερμηνεία του χωρίου: «Ο δε είπε: Πώς γαρ αν δυναίμην,
εάν μή τις οδηγήση με; Παρεκάλεσέ τε τον Φίλιππον αναβάντα καθίσαι συν αυτώ. Η δε
περιοχή της γραφής ήν ανεγίνωσκεν ήν αύτη: Ως πρόβατον επί σφαγήν ήχθη και ως αμνός
εναντίον του κείροντος αυτόν άφωνος, ούτως ουκ ανοίγει το στόμα αυτού. Εν τη ταπεινώσει
αυτού η κρίσις αυτού ήρθη την δε γενεάν αυτού τίς διηγήσεται, Ότι αίρεται από της γης η
ζωή αυτού» (στ. 31-33). Απόδοσις στήν απλοελληνική: «Αυτός δε είπε: Αλλά πώς θα
μπορούσα (να καταλάβω), άν κάποιος δεν με οδηγήση;”. Και παρακάλεσε τον Φίλιππο ν'
ανεβή και να καθήση μαζί του. Το δε περιεχόμενο του Γραφικου χωρίου, που διάβαζε, ήταν
αυτό: “Σαν πρόβατο οδηγήθηκε στη σφαγή. Και σαν αμνός, που παραμένει άφωνος σ' αυτόν
που τον κουρεύει, έτσι δεν ανοίγει το στόμα του. Λόγω της ταπεινώσεώς του το δίκαιό του
σαρώθηκε. Αλλά τους πνευματικούς απογόνους του ποιός θα μπορέση ν' αριθμήση; Διότι
αφαιρείται από τη γη η ζωή του”».

[161]
 • Διαφορετικός θα ήταν ο κόσμος, άν είχε πόθο να μάθη τη Γραφή, να ακούση γιά τή
Γραφή, και μάλιστα για όσα ή Γραφή λέει για το πρόσωπο του Μεσσία, του Ιησού Χριστού,
του «δι' ημάς παθόντος». Αλλ' ο κόσμος είναι υπερήφανος. Νoμίζει ότι τα ξέρει όλα, και δεν
ξέρει τίποτε. Η ταπείνωσις του Αιθίοπα φαίνεται από την ομολογία της αγνοίας του. Φαίνεται
από την παράκλησί του πρός τόν Φίλιππο ν' ανεβη στην άμαξα και να καθήση μαζί του, γιά
νά τόν διδάξη. «Παρεκάλεσέ τε τον Φίλιππον αναβάντα καθίσαι συν αυτώ (στ. 31).
Ταπείνωσις, αλλά μαζί και προθυμία και ζηλος για τη γνώσι της Γραφής.
• Υπουργός των οικονομικών ήταν ο άρχοντας της Γραφής. Μία άλλη οικονομία
λειτούργησε θαυμαστά, για να ικανοποιηθή η ανάγκη του για τη γνώση και επίγνωση της
αλήθειας και για τη σωτηρία του. Η θεία Οικονομία. Πώς τα οικονομεί ο Θεός;
– Προσκύνημα στα Ιεροσόλυμα.
– Μαζί του έχει τη Γραφή
– Μελετά σ' όλη τη διαδρομή.
– Βρίσκουν τα μάτια του τον προφήτη Ησαΐα. Το πιό μεσσιανικό χωρίο: «Ώς πρόβατον
επί σφαγήν ήχθη και ως αμνός εναντίον του κείροντος αυτόν άφωνος, ούτως ούκ ανοίγει το
στόμα αυτού. Εν τη ταπεινώσει αυτού η κρίσις αυτού ήρθη την δε γενεάν αυτού τίς
διηγήσεται; Ότι αίρεται από της γής η ζωή αυτού» (στ. 32-33).
– Μπροστά του βρίσκεται ο ερμηνευτής, ο Φίλιππος.
– Κάθεται δίπλα του και του εξηγεί την εκπλήρωση του προφητικού λόγου του Ησαΐα.
– Πείθεται. Πιστεύει. Βαπτίζεται.
– Και ο ίδιος μετά ευαγγελίζεται το Χριστό. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Όράς πως
οικονομείται τα κατ' αυτόν; Πρότερον αναγινώσκει και αγνοεί, είτα αναγινώσκει αυτήν την
περιοχήν, ένθα ήν το πάθος, και η ανάστασις, και η δωρεά» (Ε.Π.Ε. 15,540). Μετάφρασις:
Βλέπεις πώς ρυθμίζονται από τη θεία Πρόνοια τα σχετικά με τη ζωή και τη σωτηρία του;
Προηγουμένως διαβάζει και αγνοεί τα όσα διαβάζει. Έπειτα διαβάζει αυτό το σημείο, όπου
αναφερόταν το πάθος του Χριστού και η ανάστασις και η δωρεά.
Πίστευσε και βαπτίσθηκε ο Αιθίοπας (στ. 34-38)
Σάν ελάφι διψασμένο σπεύδει να ρωτήση τον Φίλιππο ο άρχοντας της Αιθιοπίας:
-Πές μου, σε παρακαλώ! Πές μου, για ποιόν λέει αυτά τα λόγια ο προφήτης, γιά τόν εαυτό
του ή για κάποιον άλλον;
Και ο Φίλιππος του κάνει ταχύρρυθμη κατήχησι. Το χωρίο είναι από τα πιο συγκινητικά,
από το περίφημο χριστολογικό κεφάλαιο, το νγ' του Ησαΐα. Παρουσιάζει το πάθος του
Μεσσία, που είναι ο Αμνός του Θεού. Παρουσιάζει τη θυσία του Χριστού, που προσφέρθηκε
χωρίς αντιλογία. Παρουσιάζει τη δόξα Του με την ανάσταση και την αύξηση της «γενεάς»
Του, δηλαδή, των πιστών που θα Τον ακολουθούν μέσα στους αιώνες. «Αποκριθείς δε ο
ευνούχος τω Φιλίππω είπε: Δέομαί σου, περί τίνος ο προφήτης λέγει τούτο; Περί εαυτού ή
περί ετέρου τινός; Ανοίξας δε ο Φίλιππος το στόμα αυτού και αρξάμενος από της γραφής
ταύτης ευηγγελίσατο αυτό τον Ιησούν. Ως δε επορεύοντο κατά την οδόν, ήλθον επί τι ύδωρ,

[162]
καί φησιν ο ευνούχος: Ιδού ύδωρ' τί κωλύει με βαπτισθήναι; Είπε δε ο Φίλιππος: Εί πιστεύεις
εξ όλης της καρδίας, έξεστιν. 'Αποκριθείς δε είπε: Πιστεύω τον Yίον του Θεού είναι τον
Ιησούν Χριστόν. Και εκέλευσε στήναι το άρμα, και κατέβησαν αμφότεροι είς το ύδωρ, ό τε
Φίλιππος και ο ευνούχος, και εβάπτισεν αυτόν» (στ. 34-38). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Είπε δε τότε ο ευνούχος στον Φίλιππο: “Σε παρακαλώ, για ποιόν ο προφήτης λέει αυτό; Για
τον εαυτό του ή για κάποιον άλλον;”. Τότε ο Φίλιππος άνοιξε το στόμα του, και αρχίζοντας
από το Γραφικό αυτό χωρίο κήρυξε σ' αυτόν τον Ιησού. Και καθώς πήγαιναν στον δρόμο,
έφθασαν σε κάποιο τόπο με νερό, και λέει ο ευνούχος: “Ιδού νερό. Τί με εμποδίζει να
βαπτισθώ;”. Είπε δε ο Φίλιππος “Εάν πιστεύης με όλη την καρδιά, επιτρέπεται”. Είπε δε τότε:
“Πιστεύω, ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Υιός του Θεού”. Και διέταξε να σταματήση ή άμαξα.
Και κατέβηκαν και οι δύο στο νερό, ο Φίλιππος δηλαδή και ο ευνούχος, και τον βάπτισε».
• Φωτίστηκε ο άρχοντας. Αφώτιστοι παραμένουμε όσοι δέν μελετάμε τις Γραφές, που
αυτές «εισιν αι μαρτυρούσαι περί του Χριστού» (Ιωάν. ε' 39). Λέει ο ιερός Χρυσόστομος:
«Αίσχυνθώμεν και πένητες και πλουτoύντες εκείνον τον ταμίαν!... "Όρα πως τα δόγματα
απηρτισμένα είχε και γάρ ο Προφήτης πάντα περιείχε, την σάρκωσιν, το πάθος, την
ανάστασιν, την ανάληψιν, την κρίσιν τήν μέλλουσαν, ά δή και πολλήν την επιθυμίαν αυτώ
μάλιστα ενεποίησαν. Αισχύνθητε όσοι αφώτιστοι τυγχάνετε!» (Ε.Π.Ε. 15,546). Μετάφρασις:
Ας ντραπούμε όλοι μας, και φτωχοί και πλούσιοι, εκείνον τον οικονομολόγο (πού έγινε
θεολόγος)!... Βλέπεις πως απέκτησε ώλοκληρωμένη γνώση των δογμάτων; Καθόσον ο
προφήτης στο χωρίο αυτό περιείχε τα πάντα, και τη σάρκωσι, και το πάθος, και την ανάσταση
και την ανάληψη και την κρίσι τη μέλλουσα, πού όλα αυτά βέβαια προκάλεσαν σ' εκείνον
πολλή την αγαλλίασι. Ντραπήτε όσοι τυχαίνει να είστε αφώτιστοι.
Χαρά και κήρυγμα (στ. 39-40)
Φωτίστηκε ο άρχοντας της Αιθιοπίας. Και ζήτησε να βαπτισθή.
-Βάπτισέ με! λέει στο Φίλιππο:
«Ιδού ύδωρ· τί κωλύει με βαπτισθήναι; Είπε δε ο Φίλιππος: Ει πιστεύεις εξ όλης της
καρδίας, έξεστιν. Αποκριθείς δε είπε: Πιστεύω τον Υιόν του Θεού είναι τον Ιησούν Χριστόν.
Και εκέλευσε στήναι το άρμα, και κατέβησαν αμφότεροι εις το ύδωρ, ό τε Φίλιππος και ο
ευνούχος, και εβάπτισεν αυτόν» (στ. 37-38). Ο Φίλιππος, με βάση το «Πιστεύω», πού
ολόκαρδα είπε ο Αιθίοπας, ενέκρινε τη βάπτισι. Στήν ψυχή του νεοφωτίστου είχε κατοικήσει
πλήρης και ακράδαντη η πίστης στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Σέ μιά ώρα ο άνθρωπος
έγινε τέλεια πιστός. "Όντως έγινε θαύμα, εσωτερικό, θαυμαστότερο από τα εξωτερικά
θαύματα.
Και ύστερα: «Ότε δε ανέβησαν εκ του ύδατος, πνεύμα Κυρίου ήρπασε τον Φίλιππον, και
ουκ είδεν αυτόν ουκέτι ο ευνούχος: επορεύετο γαρ την όδόν αυτού χαίρων. Φίλιππος δε
ευρέθη εις Άζωτον, και διερχόμενος ευαγγελίζετο τας πόλεις πάσας έως του ελθείν αυτόν εις
Καισάρειαν» (στ. 39-40). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε βγήκαν από το νερό,
δύναμις Κυρίου άρπαξε τον Φίλιππο, και δεν τον είδε πλέον ο ευνούχος, αλλά συνέχισε τον
δρόμο του γεμάτος χαρά. Ο Φίλιππος δε βρέθηκε στην Άζωτο. Και περιοδεύοντας κήρυττε
σε όλες τις πόλεις, έως ότου έφθασε στην Καισάρεια».

[163]
 • Μόλις έγινε η βάπτισης, ο αξιωματούχος της Αιθιοπίας αισθάνεται, ότι τώρα απέκτησε
το μεγαλύτερο αξίωμα: Έγινε «απελεύθερος Χριστού» (Α' Κορ. β' 22). Έγινε κληρονόμος
της βασιλείας των ουρανών. Έγινε πιστός δούλος του αιωνίου Βασιλέως, του Κυρίου μας
Ιησού Χριστού.
• Και αξιώθηκε να δή ένα ακόμα θαύμα, γύρω από το πρόσωπο του «κατηχητού» του, του
Φιλίππου: Το Πνεύμα του Κυρίου άρπαξε από τα μάτια του τον Φίλιππο, όπως άλλοτε τόν
Αββακούμ καί τόν Ιεζεκιήλ, δηλαδή, θαυματουργικά, και τον μετέφερε αλλού, για να
συνεχίση τον ευαγγελισμό των ψυχών. Ο Αιθίοπας συνέχισε το δρόμο του γεμάτος χαρά. Η
χάρις έφερε μέσα του τη χαρά, την ανεκλάλητη χαρά της πίστεως, της ελπίδας, της σωτηρίας
και της δόξας.

[164]
 (Πράξ. θ' 1-9) - «Σαούλ, Σαούλ, τί με διώκεις;»
«1 Ὁ δὲ Σαῦλος ἔτι ἐμπνέων ἀπειλῆς καὶ φόνου εἰς τοὺς μαθητὰς τοῦ Κυρίου, προσελθὼν
τῷ ἀρχιερεῖ 2 ᾐτήσατο παρ᾿ αὐτοῦ ἐπιστολὰς εἰς Δαμασκὸν πρὸς τὰς συναγωγάς, ὅπως ἐάν
τινας εὕρῃ τῆς ὁδοῦ ὄντας, ἄνδρας τε καὶ γυναῖκας, δεδεμένους ἀγάγῃ εἰς ῾Ιερουσαλήμ. 3 ἐν
δὲ τῷ πορεύεσθαι ἐγένετο αὐτὸν ἐγγίζειν τῇ Δαμασκῷ, καὶ ἐξαίφνης περιήστραψεν αὐτὸν
φῶς ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ, 4 καὶ πεσὼν ἐπὶ τὴν γῆν ἤκουσε φωνὴν λέγουσαν αὐτῷ· Σαοὺλ Σαούλ,
τί με διώκεις; 5 εἶπε δέ· τίς εἶ, κύριε; ὁ δὲ Κύριος εἶπεν· ἐγώ εἰμι ᾿Ιησοῦς ὃν σὺ διώκεις· 6 ἀλλὰ
ἀνάστηθι καὶ εἴσελθε εἰς τὴν πόλιν, καὶ λαληθήσεταί σοι τί σε δεῖ ποιεῖν. 7 οἱ δὲ ἄνδρες οἱ
συνοδεύοντες αὐτῷ εἱστήκεισαν ἐνεοί, ἀκούοντες μὲν τῆς φωνῆς, μηδένα δὲ θεωροῦντες. 8
ἠγέρθη δὲ ὁ Σαῦλος ἀπὸ τῆς γῆς, ἀνεῳγμένων τε τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ οὐδένα ἔβλεπε·
χειραγωγοῦντες δὲ αὐτὸν εἰσήγαγον εἰς Δαμασκόν. 9 καὶ ἦν ἡμέρας τρεῖς μὴ βλέπων, καὶ οὐκ
ἔφαγεν οὐδὲ ἔπιεν.».

Ο Σαύλος διώκτης (στ. 1-2)

Ήταν άγριος, έγινε άγιος! Ηταν θηρίο, έγινε θήραμα. Το πιό ευλογημένο θήραμα του Θεού.
Κυνηγούσε με μανία το Χριστό. Και δεν ήξερε, ότι από πίσω τον κυνηγούσε με τη χάρι Του
και την ουράνια κλήσι Του ο Χριστός. Η απειλή και ο φόνος ήταν η ατμόσφαιρα, μέσα στην
οποία ανέπνεε. Η φλογερή αγάπη και η πλήρης αφοσίωσις είναι το αγιοπνευματικό
περιβάλλον, που έζησε μετά τη μεταστροφή του. Πρόκειται γιά τόν Σαούλ (Σαύλο), πού οι
Πράξεις των Αποστόλων θ' ασχοληθούν πλέον με το πρόσωπό του.
Σύμβολο της αλλαγής του ήταν και το όνομά του. Από Σαύλος θα ονομασθή Παύλος.
• Η ψυχή του πρίν ήταν καζάνι, πού έβραζε από κακό ζήλο. Φωτιά, αντίθετη από τη φωτιά
της Πεντηκοστής. Η ζωή του μετά θα είναι πυρακτωμένη από την αγάπη του Χριστού του
Χριστού του Σταυρού και της Αναστάσεως. Όταν θα γίνη η μεγάλη στροφή, η μεγαλύτερη
ανθρώπινη στροφή στην ιστορία του κόσμου, δέν θά θέλη να μιλάh γιά άλλο τι, παρά μόνο
γιά τόν Ιησού Χριστό, τόν Εσταυρωμένο. «Ούκ έκρινα του είδέναι τι εν υμίν, ει μή Ιησούν
Χριστόν καί τούτον εσταυρωμένον» (Α' Κορ. β' 2).
• Ο σκοπός του πρίν ήταν να κερδίση τό... στοίχημα, πού δεν ήταν άλλο, παρά να
εξαφανίση τους χριστιανούς και το Διδάσκαλό τους. Ο σκοπός του μετά ήταν ένας και μόνο:
Νά κερδίση το Χριστό και τη ζωή Του. Όλα τα θεωρη «σκύβαλα», σκουπίδια. Ένα αξίζει και
μόνο: Να κερδίση τόν Χριστό. «Πάντα ηγούμαι σκύβαλα είναι, ίνα Χριστόν κερδίσω» (Φιλιπ.
γ' 8).
• Ο Λουκάς, πού θά τόν βλέπουμε από δω και στο εξής στίς Πράξεις «συνέκδημο του
Παύλου», δέν κρύβει το πρίν του Παύλου, τη μανία του τότε Σαύλου, γιά νά φανή ή μεγάλη
ανάστασής του. Το άγριο λιοντάρι το μετέτρεψε η χάρις σε χρυσάετο του Αγίου Πνεύματος.
«Ο δε Σαύλος έτι εμπνέων απειλής και φόνου εις τους μαθητές του Κυρίου, προσελθών το
αρχιερεί ήτήσατο παρ' αυτού επιστολάς εις Δαμασκόν πρός τάς συναγωγάς, όπως εάν τινας
εύρη της Οδού όντας, άνδρας τε και γυναίκας, δεδεμένους αγάγη εις Ιερουσαλήμ» (στ. 1-2).

[165]
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο δε Σαύλος, περισσότερο πνέοντας μένεα και οργή κατά
των μαθητών (των πιστών) του Κυρίου, πήγε στον αρχιερέα, και του ζήτησε επιστολές για τη
Δαμασκό προς τις συναγωγές με τον σκοπό, αν βρή μερικούς, που να είναι της Οδού (της
θρησκείας του Ιησού), άνδρες και γυναίκες, να τους φέρη δεμένους στην Ιερουσαλήμ».
• Το πόση μανία είχε ο Σαύλος και το τί έπραττε κατά των χριστιανών, τονίζει και ο ιερός
Χρυσόστομος: «Ούχ άπλώς εδίωκεν, αλλά μεθ' υπερβολής απάσης, και ουκ εδίωκε μόνον,
αλλά και επόρθει, τουτέστι, σβέσαι επεχείρει την εκκλησίαν, καταστρέψαι και καθελεϊν,
αφανίσαι τούτο γάρ πορθούντος έργον» (Ε.Π.Ε. 20,208-210). Μετάφρασις: Δεν δίωκε ο
Σαύλος απλώς την Εκκλησία, αλλά με κάθε υπερβολή. Καί δέν δίωκε μόνο, αλλά και την
πολεμούσε, δηλαδή, προσπαθούσε να την σβήση, να την καταστρέψη και να την γκρεμίση.
Αυτό είναι το έργο του εχθρού της Εκκλησίας.
• Δέν του αρκούσε το αίμα του Στεφάνου. Προσέρχεται στόν αρχιερέα των Ιουδαίων,
πρόεδρο του Ιουδαϊκού Συνεδρίου, και ζητεί συστατικές απ' αυτόν και εξουσιοδοτικές
επιστολές πρός τούς άρχοντες των συναγωγών της Δαμασκού. Μεγάλη η απόστασις της
Δαμασκού από τα Ιεροσόλυμα. Πορεία μιας εβδομάδας. Αλλά το πάθος κατά των οπαδών
του Ιησού κάνει το Σαύλο νά μήν υπολογίζη πορεία και ταλαιπωρία. Σπεύδει στη Δαμασκό,
για να συλλάβη τους λίγους τυχόν οπαδούς του Ιησού, προτού προλάβουν να αυξηθούν και
να εδραιωθούν. Σκοπεύει να συλλάβη καί τούς άνδρες και τις γυναίκες και να τους σύρη
δεμένους στην Ιερουσαλήμ, γιά νά δικασθούν και να κακοποιηθούν περισσότερο.
Ποιός είσαι, Κύριε; (στ. 3-5)
Ο Σαύλος πλησίασε στη Δαμασκό. Θά άρχιζε το τρομοκρατικό του έργο. Άν πετύχαινε,
θά παρέμενε διώκτης σ' όλη του τη ζωή. Αλλ' ο Χριστός τόν αγαπούσε καί θά τόν κέρδιζε.
Γιατί; Γιατί ως Σωτήρας μπορεί και σώζει και τα μεγαλύτερα ανθρωπόμορφα θηρία. Αλλά
και διότι ο Σαύλος, ο φανατικός Ισραηλίτης, είχε κατά βάθος καλή προαίρεσι! Από ζήλο γιά
τό Θεό και το Νόμο δίωκε την Εκκλησία. Είχε ζήλο όχι βέβαια «κατ' επίγνωσιν» (Ρωμ. ι' 2).
Απέβλεπε στη δόξα του Θεού, χωρίς να καταλαβαίνη, ότι διώκει τόν ίδιο το Θεό, πού και γι'
αυτόν έγινε άνθρωπος και σταυρώθηκε. Οι ενέργειές του ήταν εσφαλμένες και άγριες, αλλά
το ελατήριό του ήταν άγνό! Γι' αυτό και ο Κύριος τόν ελέησε (Α' Τιμ. α' 13). «Εν δε τω
πορεύεσθαι εγένετο αυτόν εγγίζειν τη Δαμασκώ, και εξαίφνης περιήστραψεν αυτόν φώς από
του ουρανού, και πεσών επί την γην ήκουσε φωνήν λέγουσαν αυτώ Σαούλ, Σαούλ, τί με
διώκεις; Είπε δέ Τίς εί, κύριε; Ό δε Κύριος είπεν: Εγώ είμι Ιησούς ον συ διώκεις» (στ. 3-5).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αλλ' ενώ πήγαινε και πλησίαζε στη Δαμασκό, αιφνιδίως φώς
από τον ουρανό άστραψε γύρω του. Και έπεσε στο έδαφος και άκουσε φωνή να του λέγης
“Σαούλ, Σαούλ, γιατί με καταδιώκεις;”. Είπε δέ “Ποιός είσαι, κύριε;”. Ο δε Κύριος είπε: “Εγώ
είμαι ο Ιησούς, τον οποίον συ καταδιώκεις”».
• Αίμα Χριστού! Βλάστησε το πρώτο λουλούδι της μετανοίας, ο εκατόνταρχος.
• Αίμα Στεφάνου! Το πρώτο λουλούδι της μετανοίας και της ιεραποστολής άνθισε, ο
Παύλος.
• Ας δούμε τις μεγάλες στιγμές, τις μεγαλύτερες μέσα στην ανθρώπινη ιστορία.
• Καθώς ο φυσικός ήλιος μεσουρανούσε (Πράξ. κβ' 6), ο νοητός Ήλιος, ο Θεάνθρωπος
Χριστός, φάνηκε από τον ουρανό και έλαμψε λαμπρότερα από τον ήλιο (Πράξ. κστ' 13). Μέ

[166]
τή λάμψι Του περιέλουσε το Σαύλο. Ο «περιβαλλόμενος το φώς ως ιμάτιον» (Ψαλμ. 103),
περιέβαλε και το δούλο Του Σαύλο και τους συνοδούς του (Πράξ. κστ' 13). «Εξαίφνης
περιήστραψεν αυτόν φώς από του ουρανού» (στ. 3).
• Εσωτερικά ο Σαύλος είχε σκοτάδι, το σκοτάδι του φανατισμού. Εξωτερικά είχε φώς, το
φως του Χριστού. Κατέπληξε την ψυχή του. Από την αιφνίδια λάμψη του θείου φωτός, ο
Σαύλος έπεσε στη γη. Είχε πρίν πέσει ψυχικά διώκοντας την Εκκλησία. Τώρα πέφτει
σωματικά. Έπεσαν και οι συνοδοιπόροι του (Πράξ. κστ' 14).
• Πεσμένος στη γή άκουσε φωνή ισχυρή, πού τόν συγκλόνισε. Οι άλλοι σηκώθηκαν πρώτοι
και εμβρόντητοι άκουσαν τη φωνή ως ήχο. Ο Σαύλος την άκουσε ως συγκεκριμένα λόγια,
μένοντας ακόμα πεσμένος.
• Η φωνή του ουρανού: «Σαούλ, Σαούλ, τί με διώκεις;» (στ. 4). Σαούλ, Σαούλ! Η
επανάληψις του ονόματος προσιδιάζει στο ύφος του Χριστού. Εκφράζει στοργή (Σίμων
Σίμων - Μάρθα Μάρθα - Ιερουσαλήμ Ιερουσαλήμ). Στη σκληρότητα του διώκτη ο Κύριος
αντιτάσσει την ευσπλαγχνία. Δεν πατάσσει το διώκτη με την αστραπή της Θεότητάς Του, μέ
τόν κεραυνό της παντοδυναμίας Του. Μάλλον εκφράζει το παράπονο, γιά νά κάνη το Σαούλ
να συλλογιστή και να αισθανθή, ότι ο διωγμός του είναι άδικος. «Τί με διώκεις; Τι κακό σου
έκανα και με διώκεις;».
• Στη φωνή του Χριστού ο Σαύλος απαντά με ερώτηση: «Τις εί, κύριε; Ό δε Κύριος είπεν:
Εγώ είμι Ιησούς ον συ διώκεις» (στ. 5). Ο Χριστός γνώριζε το Σαύλο, μέχρι τα μύχια της
ψυχής του. Αλλ' ο Σαύλος δεν γνώριζε το Χριστό. Πολεμούσε κάποιον που δεν τον γνώριζε
και επομένως δεν είχε εκτιμήσει την ανεκτίμητη αξία Του. Άν Τόν γνώριζε, δέν θά Τόν δίωκε.
Θά Τόν αγαπούσε καί θά Τόν λάτρευε, κάτι που έκανε στο ζενίθ των δυνάμεών του στην
κατοπινή του πορεία.
• Ο διάλογος μεταξύ ουρανού και γης, μεταξύ Θεού και ανθρώπου, συνεχίζεται. Απαντά
ο Κύριος: «Εγώ είμαι, ο Ιησούς, που σύ διώκεις». Εγώ είμαι ο περιφρονημένος Ναζωραίος.
Με καταδίωξαν οι άρχοντες του Ισραήλ καί μέ θανάτωσαν. Αναστήθηκα, και συ
εξακολουθείς να με καταδιώκης.
• Η θέα του Αναστάντος, ή λάμψις, η δύναμις και η φωνή Του συνέτριψαν την καρδιά του
Σαύλου. Ο Σαύλος δέν είναι πλέον ο διώκτης. Είναι ένα τσακισμένο καλάμι μπροστά στόν
Κύριό Του. Καλάμι όμως, που φανερώνει την ταπείνωσι του Σαούλ. Καλάμι, που στηριγμένο
στο Σταυρό του Χριστού, θα συντρίψη μέ τή χάρι του Χριστού τίς δυνάμεις του κόσμου,
ώστε να λέη αργότερα: «Η δύναμίς μου εν ασθενεία τελειούται» (Β' Κορ. ιβ' 9).

Σήκω, Σαούλ! (στ. 6-8)

Δέν θα μείνη πεσμένος. Θα σηκωθή. Δεν θα μείνη τυφλός. Θ' ανοίξουν τα μάτια του, και
τα σωματικά και τα πνευματικά. Δεν θα μείνη χωρίς χειραγωγό. Η φωνή του Κυρίου θά τόν
χειραγωγήση. Σαν να του λέη ο Κύριος: Έκανες ό,τι έκανες, Σαούλ. «Αλλά» τώρα!... Αλλά
σήκω και είσελθε στήν πόλι. Θα σου λεχθή τί θά κάνης. Αυτό το «αλλά» τί σημασία έχει!
Σάν να του λέη: Σύ με δίωκες, αλλά εγώ σε δέχομαι στην αγκαλιά μου. Σύ με σταύρωνες,
αλλά εγώ σε συγχωρώ. Νά μή στενοχωρήσαι. Ησύχασε. Το παρελθόν διαγράφεται. Κοίταξε

[167]
τώρα προς το μέλλον. «Αλλά ανάστηθι και είσελθε εις την πόλιν, και λαληθήσεταί σοι τί σε
δει ποιείν. Οι δε άνδρες οι συνοδεύοντες αυτώ είστήκεισαν ενεοί, ακούοντες μέν της φωνής,
μηδένα δε θεωρούντες. Ηγέρθη δε ο Σαύλος από της γης, ανεωγμένων τε των οφθαλμών
αυτού ουδένα έβλεπε. Χειραγωγούντες δε αυτόν εισήγαγον εις Δαμασκόν» (στ. 6-8).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Αλλά σήκω, και είσελθε στην πόλι, και θα σου λεχθή τί
πρέπει να κάνης”. Οι δε άνδρες, που τον συνόδευαν, έμειναν άναυδοι. Και άκουγαν μέν τη
φωνή ως ήχο και βοή (όχι ως λέξεις), αλλά δεν έβλεπαν κανένα. Σηκώθηκε δε ο Σαύλος άπό
το έδαφος, και ενώ τα μάτια του ήταν ανοικτά, δεν έβλεπε κανένα. Γι' αυτό τον έπιασαν από
το χέρι και τον έφεραν μέσα στη Δαμασκό».
• Χέρια βαμμένα πρίν από το αίμα. Ηταν τα χέρια του Σαύλου. Έσερνε χριστιανούς στις
φυλακές. Και διψούσε και γιά άλλο χριστιανικό αίμα. Τρέχει πρός τη Δαμασκό να συλλάβη
τούς εκεί χριστιανούς. Κυνηγός των χριστιανών, πού μετά το διωγμό και το λιθοβολισμό του
Στεφάνου, σκορπίσθηκαν παντού. Ο διωγμός εκείνος ωφέλησε πολύ την Έκκλησία. Διώχνεις
το πουλί, πού κελαηδεί στην αυλή σου; Θα φύγη μακρυά. Σ' άλλους τόπους θα πετάξη, να
ακουστή το τραγούδι του. Αυτό συνέβη με τους χριστιανούς (Πράξ. ια' 19). Τα πουλιά του
Θεού τρέχει να πιάση ο Σαύλος.
Mά κάποιο άλλο χέρι είναι πιο δυνατό από το δικό του. Είναι το χέρι της χάριτος του Θεού.
• Είναι το χέρι, πού τόν φρενάρει από τον κατήφορο, πούχε ο Σαύλος πάρει.
• Είναι το χέρι του Θεού, που αρπάζει δυνατά τα χαλινάρια τ' αλόγου και ο αναβάτης, ο
κυνηγός των αγίων, πέφτει στο χώμα. ΣΤΟΠ στό κακό! Νά η αγάπη και η δύναμις του
Χριστού!
• Είναι το χέρι της αγάπης του Χριστού, πού τόν σηκώνει, τόν ανασταίνει, τον
μεταμορφώνει, τον κάνει από Σαύλο, Παύλο.
• Είναι το χέρι της αναστάσεως, που μεταβάλλει τον άγριο σε άγιο: οδηγεί το διώκτη στην
Εκκλησία τόν υβριστή και βλάσφημο στο έργο του κηρύγματος.
• Είναι το χέρι που τον κατευθύνει, τον χειραγωγεί.
• Σηκώθηκε ο Σαύλος από τη γη. Είχε πέσει ως διώκτης, σηκώνεται ως ταπεινωμένος
πιστός. Αλλ' ενώ τα μάτια του ήταν ανοικτά, δέν έβλεπε κανένα. «Ανεωγμένων τε των
oφθαλμών αυτού ουδένα έβλεπε» (στ. 8). Οι συνοδοί του έβλεπαν, αυτός όχι.
Τρείς μέρες νηστεία (στ. 9)
Η σωματική του τύφλωσις βοηθάει τόν Σαούλ να συγκεντρώση τη σκέψη του στο
εσωτερικό του, να καταλάβη την πνευματική του τύφλωσι και να ζητήση να ανατείλη μέσα
του το φώς της αλήθειας.
• Τρεις μέρες στη Δαμασκό ο Σαούλ ήταν τυφλός και νηστικός. Δέν έβλεπε τίποτε, παρά
τις αμαρτίες του. Δέν έτρωγε καί δέν έπινε τίποτε. Νήστευε και προσευχόταν. «Και ήν ημέρας
τρείς μή βλέπων, και ουκ έφαγεν ουδε έπιεν» (στ. 9). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και
τρεις ημέρες ήταν τυφλός, και δεν έφαγε ούτε ήπιε».

[168]
 • Πρώην διώκτης πλέον ο Σαύλος. Η Εκκλησία είναι Εκκλησία των πρώην! Πολέμησε την
Εκκλησία. Δεν το κρύβει: «Καθ' υπερβολήν εδίωκον την Εκκλησίας του Χριστού» (Γαλ. α'
13).
• Για την περίπτωση του Σαύλου (τού μετέπειτα μεγάλου Παύλου) ισχύουν οι τρεις λέξεις:
Διαστροφή, μεταστροφή, στροφή. Του ζωγράφισε ο Θεός τήν Αλήθεια. Λέει ο ιερός
Χρυσόστομος, ο εραστής του Παύλου: «Παύλος ο της οικουμένης διδάσκαλος πρό τούτου
διώκων την Εκκλησίαν καί πανταχού παρών και σύρων άνδρας και γυναίκας και πάντα
συγχέων και ταράσσων και πολλήν την μανίαν επιδεικνύμενος, επειδή φιλανθρωπίας
απέλαυσε παρά του Δεσπότου και καταυγασθείς τω φωτί τω νοητώ, απέθετο το σκότος της
πλάνης και πρός την αλήθειαν εχειραγωγήθη και διά του βαπτίσματος απελούσατο τα
προλαβόντα άπαντα αμαρτήματα, αθρόον ουδέ τό τυχόν αναβαλλόμενος, κηρύττων ότι ο
εσταυρωμένος αυτός εστίν ο Υιός του Θεού... Ευθέως επειδή κατέλαμψεν αυτόν το φώς το
νοητόν, πάσαν την πλάνην αποθέμενος, κήρυξ της αληθείας καθίστατο και εκείνους πρώτους
επί τήν της ευσεβείας όδόν άγειν έβούλετο» (30,406-408).
Μετάφρασις: Ο Παύλος, ο διδάσκαλος της οικουμένης, τι ήταν πρίν να τον καλέση ο
Χριστός; Πανταχού παρών, μόνο και μόνο γιά νά σέρνη άντρες και γυναίκες στη φυλακή, να
προκαλή σάλο και ταραχή στην Εκκλησία. Έδειχνε όλη τη μανία του κατά του Χριστού.
"Όταν όμως η φιλανθρωπία του Κυρίου τον κέρδισε και πλημμυρίστηκε από το φως του
ουρανού, αρνήθηκε το σκοτάδι της πλάνης και αφέθηκε να οδηγηθή πρός την αλήθεια. Με
το βάπτισμα καθαρίσθηκε από τα προηγούμενα αμαρτήματά του. Δέν ανέβαλε καθόλου.
Αμέσως άρχισε να κηρύττη, ότι ο εσταυρωμένος είναι ο Υιός του Θεού... Αμέσως, αφού
άστραψε μέσα του το φως το νοητό (και διδάχτηκε εξ αποκαλύψεως όλη την αλήθεια, όλο το
περιεχόμενο του Ευαγγελίου, όλα τα γεγονότα της ζωής του Χριστού), εγκατέλειψε κάθε
πλάνη και κατέστη κήρυκας της Αλήθειας. Και θέλησε στη Δαμασκό τους χριστιανούς εκεί
πρώτα να οδηγήση στο δρόμο της ευσεβείας.
• Σαούλ! Σαύλε! Παύλε! Θα είσαι το μέγιστο παράδειγμα της υπερβολής της δυνάμεως
του Χριστού. Η αυτογνωσία γύρω από τη ζωή σου θα σε κάνη αργότερα να κηρύττης την
οικουμενικότητα της σωτηρίας εν Χριστώ και να γράφης: «Χριστός Ιησούς ήλθεν εις τον
κόσμον αμαρτωλούς σώσαι, ών πρώτός είμι εγώ» (Α' Τιμ. α' 15).

[169]
 (Πράξ. θ' 10-18) - Ο Ανανίας στόν Σαύλο
«10 ῏Ην δέ τις μαθητὴς ἐν Δαμασκῷ ὀνόματι ᾿Ανανίας, καὶ εἶπε πρὸς αὐτὸν ὁ Κύριος ἐν
ὁράματι· ᾿Ανανία. ὁ δὲ εἶπεν· ἰδοὺ ἐγώ, Κύριε· 11 ὁ δὲ Κύριος πρὸς αὐτόν· ἀναστὰς πορεύθητι
ἐπὶ τὴν ρύμην τὴν καλουμένην εὐθεῖαν καὶ ζήτησον ἐν οἰκίᾳ ᾿Ιούδα Σαῦλον ὀνόματι Ταρσέα·
ἰδοὺ γὰρ προσεύχεται, 12 καὶ εἶδεν ἐν ὁράματι ἄνδρα ὀνόματι ᾿Ανανίαν εἰσελθόντα καὶ
ἐπιθέντα αὐτῷ χεῖρα, ὅπως ἀναβλέψῃ. 13 ἀπεκρίθη δὲ ᾿Ανανίας· Κύριε, ἀκήκοα ἀπὸ πολλῶν
περὶ τοῦ ἀνδρὸς τούτου, ὅσα κακὰ ἐποίησε τοῖς ἁγίοις σου ἐν ῾Ιερουσαλήμ· 14 καὶ ὧδε ἔχει
ἐξουσίαν παρὰ τῶν ἀρχιερέων δῆσαι πάντας τοὺς ἐπικαλουμένους τὸ ὄνομά σου. 15 εἶπε δὲ
πρὸς αὐτὸν ὁ Κύριος· πορεύου, ὅτι σκεῦος ἐκλογῆς μοί ἐστιν οὗτος τοῦ βαστάσαι τὸ ὄνομά
μου ἐνώπιον ἐθνῶν καὶ βασιλέων υἱῶν τε ᾿Ισραήλ· 16 ἐγὼ γὰρ ὑποδείξω αὐτῷ ὅσα δεῖ αὐτὸν
ὑπὲρ τοῦ ὀνόματός μου παθεῖν. 17 ᾿Απῆλθε δὲ ᾿Ανανίας καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὴν οἰκίαν, καὶ
ἐπιθεὶς ἐπ᾿ αὐτὸν τὰς χεῖρας εἶπε· Σαοὺλ ἀδελφέ, ὁ Κύριος ἀπέσταλκέ με, ᾿Ιησοῦς ὁ ὀφθείς
σοι ἐν τῇ ὁδῷ ᾗ ἤρχου, ὅπως ἀναβλέψῃς καὶ πλησθῇς Πνεύματος ῾Αγίου. 18 καὶ εὐθέως
ἀπέπεσον ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ ὡσεὶ λεπίδες, ἀνέβλεψέ τε, καὶ ἀναστὰς ἐβαπτίσθη, καὶ
λαβὼν τροφὴν ἐνίσχυσεν. ».

Όραμα στόν Ανανία καί γιά τόν Ανανία (στ. 10-12)

Τυφλός σωματικώς ο Σαύλος, είδε με εσωτερική όραση, ότι ένας άνδρας, που λεγόταν
Ανανίας, μπήκε στο δωμάτιό του και έθεσε πάνω του το χέρι, γιά νά τόν θεραπεύση και να
αποκτήση πάλι το φώς του. Στη συνέχεια του οράματος αυτού ο Κύριος μίλησε με άλλο
όραμα σε ένα πιστό στη Δαμασκό, στόν Ανανία, και του είπε να ζητήση σε ωρισμένη
διεύθυνσι τόν Σαύλο. «Ην δε τις μαθητής εν Δαμασκώ ονόματι Ανανίας, και είπε προς αυτόν
ο Κύριος εν οράματι Ανανία! Ό δε είπεν: Ιδού εγώ, Κύριε! Ό δε Κύριος προς αυτόν: Αναστάς
πορεύθητι επί την ρύμην την καλουμένην Ευθείαν και ζήτησον εν οικία Ιούδα Σαύλον
ονόματι Ταρσέα. Ιδού γαρ προσεύχεται, και είδεν εν δράματι άνδρα ονόματι Ανανίαν
εισελθόντα και επιθέντα αυτω χείρα, όπως αναβλέψη» (στ. 10-12).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Υπήρχε δε στη Δαμασκό κάποιος μαθητής (πιστός),
ονομαζόμενος Ανανίας. Και είπε προς αυτόν ο Κύριος σε όραμα: “Ανανία!”. Αυτός δε είπε:
“Ορίστε, Κύριε!”. Και ο Κύριος είπε προς αυτόν: “Σήκω και πήγαινε στην οδό, που λέγεται
Ευθεία, και ζήτησε στο σπίτι του Ιούδα κάποιον ονομαζόμενο Σαύλο από την Ταρσό. Αυτή
δε την ώρα προσεύχεται. Και είδε σε όραμα, ότι ένας άνδρας ονομαζόμενος Ανανίας τον
επισκέφθηκε, και έθεσε επάνω του το χέρι για να αποκτήση το φώς του”».
• Ο Σαύλος φιλοξενείται σ' ένα σπίτι στην οδό Ευθεία! Είχε βρη ο πρώην πλανεμένος την
ευθεία οδό. Στο σπίτι της φιλοξενίας περίμενε, προσευχόμενος και νηστεύων. Περίμενε
ήσυχα στον προθάλαμο του Θεού. Το να μπορώς να περιμένης είναι και αυτό αρετή, κάποτε
μάλιστα πολύ δύσκολη. Και η θεία χάρις έχει για τον καθένα την ώρα της, όπως και για τον
Παύλο. Λέει κάποιος: «Το να δέχομαι είναι το υψηλότερο έργο μου»!
• Μία βασική αρχή του θείου σχεδίου της σωτηρίας είναι, ότι ο άνθρωπος πρέπει να
οδηγηθή στόν Θεό με τη βοήθεια ενός άλλου ανθρώπου. Ενώ ο Σαύλος περίμενε, ο Θεός
πληροφορούσε τον απλό και πιστό Ανανία για την κατάσταση και το μέλλον του πρώην

[170]
εχθρού Του, ενώ ταυτόχρονα με άλλο όραμα μάθαινε ο Σαύλος γιά τόν Ανανία. «Θά τόν
βρής», λέει ο Θεός στόν Ανανία, «να προσεύχεται»! "
Η πρώτη σκέψις του 'Ανανία θά ήταν: Ένας άνθρωπος που προσεύχεται δέν είναι
επικίνδυνος. Ναί, αλλά...
Μέ στέλνεις στο θηρίο; (στ. 13-14)
Ναί! Αλλά οι δισταγμοί υπάρχουν στον Ανανία. Πού μέ στέλνεις, Κύριε; Σ' ένα κακοποιό;
«Απεκρίθη δε Ανανίας Κύριε, ακήκοα από πολλών περί του ανδρός τούτου, όσα κακά
εποίησε τοις αγίοις σου εν Ιερουσαλήμ. Και ώδε έχει εξουσίαν παρά των αρχιερέων δήσαι
πάντας τους επικαλουμένους το όνομά σου» (στ. 13-14). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Αλλ' ο 'Ανανίας είπε: “Κύριε, έχω ακούσει από πολλούς γι' αυτόν τον άνθρωπο, πόσα κακά
έκανε στους αγίους σου (στους πιστούς) στην Ιερουσαλήμ. Και εδώ έχει εξουσία από τους
αρχιερείς να συλλάβη όλους, όσοι επικαλούνται το όνομά Σου”».
• Η φήμη του φοβερού διώκτου είχε προτρέξει. Οι χριστιανοί είχαν κλειστή στα σπίτια
τους. Όσο κι αν ο Κύριος τούς έχει προετοιμάσει γιά τό διωγμό και το μαρτύριο (Ματθ. ε' 10.
Λουκ. κα' 12. Ιωάν. ιε' 20), δέν εκθέτουν τον εαυτό τους στα δόντια του θηρίου, που έρχεται
από την Ιερουσαλήμ γιά να τους βασανίση.
Φυσικό, λοιπόν, ήταν να φέρη κάποια αντίδραση και ο Ανανίας στην εντολή του Κυρίου:
-Πού με στέλνεις, Κύριε; Από πολλούς έχω ακούσει γι' αυτόν τον άνδρα. Είναι κακοποιός.
Τόσους αγίους, τόσους αδελφούς μας στην Ιερουσαλήμ, τούς έχει ματώσει και άλυσoδέσει.
Και γι' αυτό ήρθε και εδώ. Έχει εξουσία από τούς αρχιερείς, όλους εμάς, που πιστεύουμε στο
όνομά Σου να μας εξοντώση. Θηρίο, Κύριε, είναι ο Σαύλος. 'Αλλ' αφού το λές Εσύ, θα πάω...
Σκεύος εκλογής (στ. 15-16)
Θα μπορούσε ο Κύριος νά πή στόν Ανανία:
- Ο Θεός λέει και σύ αμφιβάλλεις;
Δέν του λέει έτσι. Αλλωστε, κατά τον ιερό Χρυσόστομο, είναι εύλογο, με τα τόσα που είχε
ακούσει για την τρομοκρατική δράση του Σαύλου ο Ανανίας, να φοβάται και να
περιεργάζεται την εντολή του Θεού (Ε.Π.Ε. 15,574). Ο Κύριος δέχεται την ένσταση του
Ανανία, αλλ' επιμένει στην εντολή Του για την πορεία πρός τόν οίκο όπου φιλοξενείται ο
Σαύλος. Καί τίνος ήταν ο οίκος; Κάποιου Ιούδα. Εκείνος ο Ιούδας («εκ των δώδεκα»)
αποδείχθηκε προδότης. Ο Σαύλος από προδότης αναδείχθηκε απόστολος! Και φιλοξνείται
από έναν Ιούδα, πού είναι άγιος: «Είπε δε προς αυτόν (τόν 'Ανανίαν) ο Κύριος: Πορεύου, ότι
σκεύος εκλογής μοί έστιν ούτος του βαστάσαι το όνομά μου ενώπιον εθνών και βασιλέων
υιών τε Ισραήλ. Εγώ γαρ υποδείξω αυτώ όσα δεί αυτόν υπέρ του ονόματός μου παθείν» (στ.
15-16). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο δε Κύριος του είπε: “Πήγαινε, διότι αυτός μου
είναι όργανο εκλεκτό, για να ομολογήση το όνομά μου ενώπιον εθνικών και βασιλέων και
Ισραηλιτών. Έγώ δε θα υποδείξω σ' αυτόν όσα πρέπει να πάθη χάριν του ονόματός μου”».
-Πήγαινε, Ανανία. Μη διστάζης. Δέν είναι αυτός που ήξερες και που φαντάζεσαι. Ηταν,
δέν είναι τώρα...

[171]
 Ο φοβερός άλλοτε και εχθρικός στο Χριστό Σαύλος είναι «σκεύος εκλογής του Χριστού»
(στ. 15). Τόν διάλεξε. Γνώριζε ο Κύριος, ότι η μεταστροφή του Σαύλου θα σημάνη την
αλλαγή του κόσμου. Θα γίνη ο Σαύλος το εκλεκτότερο όργανο της βασιλείας Του. Θα κηρύξη
παντού, σ' όλα τα έθνη. Θά γίνη και πρωτοπόρος για το μεγάλο άνοιγμα του Ευαγγελίου στα
έθνη. Θα καταστη ο μαραθωνοδρόμος της ειρήνης του Θεού.
-Πήγαινε, 'Ανανία, και μη φοβάσαι! Δέν θά πάσχουν πλέον από το Σαύλο οι πιστοί μου. Ο
ίδιος θά πάσχη για το όνομά μου. «Εγώ γαρ υποδείξω αυτώ όσα δεί αυτόν υπέρ του ονόματός
μου παθείν» (στ. 16).
Σαούλ, αδελφέ (στ. 17-18)
Λέει ο σπουδαίος βιογράφος του Παύλου, ο Holzner: «Θα έπρεπε να είχε μεγάλη
εμπιστοσύνη στόν Θεό ο γέρος εκείνος άνθρωπος, για να τολμήση να μπη μέσα στη φωλιά
του λιονταριού! Ο Ανανίας πήρε τον δρόμο προς τα εκεί. Άτολμα μπήκε μέσα. Η
εμπιστοσύνη συναντά την εμπιστοσύνη. Τα ροζιασμένα χέρια του ανθρώπου του λαού
ακούμπησαν απάνω στο κεφάλι του Σαύλου. Επίθεσις των χειρών και προσευχή, έτσι είχε
διατάξει ο Διδάσκαλος. Ώς μαθητής του Κυρίου ο Ανανίας είχε το χάρισμα να θεραπεύη
(Λουκ. ι' 9). Ήταν το βάπτισμα της ταπεινώσεως. Οι λεπίδες της τυφλωμένης υπερηφανείας
έπεσαν. “Σαούλ, αδελφέ, πιστεύεις ότι ο Ιησούς είναι ο Μεσσίας και Υιός του Θεού;”. “Σαούλ
αδελφέ!”. Πώς να του φάνηκε ή λέξις «αδελφέ, πού γιά πρώτη φορά του την έλεγαν μέσα
από τον άγιο κύκλο των αδελφών;».
«Απήλθε δε Ανανίας και εισήλθεν εις την οικίαν, και επιθείς επ' αυτόν τας χείρας είπε
Σαούλ αδελφέ! Ο Κύριος απέσταλκέ με, Ιησούς ο όφθείς σοι εν τη οδώ ή ήρχου, όπως
αναβλέψης και πλησθής Πνεύματος Αγίου. Και ευθέως απέπεσον από των οφθαλμών αυτού
ωσεί λεπίδες, ανέβλεψέ τε, και αναστάς έβαπτίσθη, και λαβών τροφήν ενίσχυσεν» (στ. 17-
19). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Έφυγε τότε ο 'Ανανίας και πήγε στο σπίτι, και έθεσε
επάνω του τα χέρια και είπε: “Σαούλ αδελφέ! Ο Κύριος με έστειλε, ο Ιησούς, που σου
φανερώθηκε στον δρόμο που ερχόσουν, για να δης το φώς σου, και να γεμίσης με Πνεύμα
"Αγιο”. Αμέσως τότε έπεσαν από τα μάτια του σαν λέπια, και απέκτησε το φώς. Και
σηκώθηκε και βαπτίσθηκε. Και έλαβε τροφή και δυνάμωσε”.
• Συγκινητική ή αποστολή του Ανανία πρός τόν Σαύλο. Όχι ο κορυφαίος Πέτρος, όχι ο
Ιωάννης, όχι άλλος από τους αποστόλους, αλλ' ο ταπεινός μαθητής της Δαμασκού, ο Ανανίας,
γίνεται ο ιατρός του Σαύλου. Και όχι μόνο, αλλά και ο πρώτος κατηχητής του. Και όχι μόνο,
αλλά και ο μεταδότης του Αγίου Πνεύματος. «Ο Κύριος απέσταλκέ με, Ιησούς ο όφθείς σοι
εν τη οδώ ή ήρχου, όπως αναβλέψης και πλησθής Πνεύματος Αγίου» (στ. 17).
• "Ήδη μέ τήν ταχύρρυθμη αποκάλυψι, που έκανε ο Χριστός κάτω από το υπέρλαμπρο
φώς της Δαμασκού, ο Σαύλος γνωρίζει το Ευαγγέλιο του Ιησού (Γαλ. α' 12). Όσα οι
απόστολοι είδαν και άκουσαν και έζησαν στα τρία χρόνια κοντά στο Θεάνθρωπο Ιησού, ο
Παύλος τα διδάχτηκε σε κλάσματα δευτερολέπτου!
• Η μεταβολή του Παύλου, και μάλιστα η ανάδειξίς του στο μεγαλύτερο απόστολο του
Χριστιανισμού, είναι η σπουδαιότερη ανάστασις μετά την Ανάσταση του Ιησού. Αποτελεί δε
το παράδειγμα της μετανοίας και μεταστροφής του Παύλου, τη βεβαιότητα για τη
μακροθυμία που δείχνει ο Θεός και σε μας, άν μετανοούμε ειλικρινά. Σέ μιά από τις πολλές

[172]
εξομολογήσεις του ο Παύλος θά πή αργότερα: «Διά τούτο ηλεήθην, ίνα εν εμοί πρώτω
ενδείξηται Ιησούς Χριστός την πάσαν μακροθυμίαν, πρός υποτύπωσιν των μελλόντων
πιστεύειν επ' αυτώ εις ζωήν αιώνιον» (Α' Τιμ. α' 16).
• Σε ευχαριστούμε, Κύριε, διότι έκανες το Σαύλο χριστιανό και απόστολο. Σε
ευχαριστούμε, Κύριε, διότι έδωσες τόν πρώην διώκτη και τρομοκράτη υπόδειγμα μετανοίας.
Σε παρακαλούμε, Κύριε, διά πρεσβειών του μεγάλου αποστόλου Παύλου, πλήθυνε τίς
επιστροφές των αμαρτωλών και απίστων πρός Σέ, τόν μόνον αληθινό Θεό καί Λυτρωτή του
κόσμου!

[173]
 (Πράξ. θ' 19-31) - Ο Σαύλος κηρύττει Χριστόν

«19 ᾿Εγένετο δὲ ὁ Σαῦλος μετὰ τῶν ὄντων ἐν Δαμασκῷ μαθητῶν ἡμέρας τινάς, 20 καὶ
εὐθέως ἐν ταῖς συναγωγαῖς ἐκήρυσσε τὸν ᾿Ιησοῦν ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ. 21
ἐξίσταντο δὲ πάντες οἱ ἀκούοντες καὶ ἔλεγον· οὐχ οὗτός ἐστιν ὁ πορθήσας ἐν ῾Ιερουσαλὴμ
τοὺς ἐπικαλουμένους τὸ ὄνομα τοῦτο, καὶ ὧδε εἰς τοῦτο ἐλήλυθεν, ἵνα δεδεμένους αὐτοὺς
ἀγάγῃ ἐπὶ τοὺς ἀρχιερεῖς; 22 Σαῦλος δὲ μᾶλλον ἐνεδυναμοῦτο καὶ συνέχυνε τοὺς ᾿Ιουδαίους
τοὺς κατοικοῦντας ἐν Δαμασκῷ, συμβιβάζων ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ Χριστός. 23 ὡς δὲ ἐπληροῦντο
ἡμέραι ἱκαναί, συνεβουλεύσαντο οἱ ᾿Ιουδαῖοι ἀνελεῖν αὐτόν· 24 ἐγνώσθη δὲ τῷ Σαύλῳ ἡ
ἐπιβουλὴ αὐτῶν. παρετήρουν τε τὰς πύλας ἡμέρας τε καὶ νυκτὸς ὅπως αὐτὸν ἀνέλωσι· 25
λαβόντες δὲ αὐτὸν οἱ μαθηταὶ νυκτὸς καθῆκαν διὰ τοῦ τείχους χαλάσαντες ἐν σπυρίδι. 26
Παραγενόμενος δὲ ὁ Σαῦλος εἰς ῾Ιερουσαλὴμ ἐπειρᾶτο κολλᾶσθαι τοῖς μαθηταῖς· καὶ πάντες
ἐφοβοῦντο αὐτόν, μὴ πιστεύοντες ὅτι ἐστὶ μαθητής. 27 Βαρνάβας δὲ ἐπιλαβόμενος αὐτὸν
ἤγαγε πρὸς τοὺς ἀποστόλους, καὶ διηγήσατο αὐτοῖς πῶς ἐν τῇ ὁδῷ εἶδε τὸν Κύριον καὶ ὅτι
ἐλάλησεν αὐτῷ, καὶ πῶς ἐν Δαμασκῷ ἐπαρρησιάσατο ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ ᾿Ιησοῦ. 28 καὶ ἦν
μετ᾿ αὐτῶν εἰσπορευόμενος καὶ ἐκπορευόμενος ἐν ῾Ιερουσαλὴμ καὶ παρρησιαζόμενος ἐν τῷ
ὀνόματι τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ, 29 ἐλάλει τε καὶ συνεζήτει πρὸς τοὺς ῾Ελληνιστάς· οἱ δὲ
ἐπεχείρουν αὐτὸν ἀνελεῖν. 30 ἐπιγνόντες δὲ οἱ ἀδελφοὶ κατήγαγον αὐτὸν εἰς Καισάρειαν καὶ
ἐξαπέστειλαν αὐτὸν εἰς Ταρσόν. 31 Αἱ μὲν οὖν ἐκκλησίαι καθ᾿ ὅλης τῆς ᾿Ιουδαίας καὶ
Γαλιλαίας καὶ Σαμαρείας εἶχον εἰρήνην οἰκοδομούμεναι καὶ πορευόμεναι τῷ φόβῳ τοῦ
Κυρίου, καὶ τῇ παρακλήσει τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος ἐπληθύνοντο.».

Έκπληξις από την αλλαγή του Σαύλου (στ. 19-22)

Ευθύς μετά την επιστροφή του ο Σαύλος (Παύλος) κήρυττε τον Ιησού. Οι άλλοι απόστολοι
προετοιμάζονταν επί τρία έτη για να κηρύξουν τον Ιησού. Ο Παύλος προετοιμάσθηκε επί
τρείς ημέρες! Στις τρεις ημέρες της νηστείας, της προσευχής και της σωματικής τυφλώσεως
απέκτησε πνευματικό φως, έλαβε αφάνταστη πνευματική πρόοδο. Ποιός σοφός της γης, όσο
ικανός και αν είναι, μπορεί σε τρείς ημέρες να καταρτίση ένα πρόσωπο και να το κάνη
διδάσκαλο; Κανείς. Αλλ' ο Χριστός σε τρεις ημέρες έκανε το Σαύλο διδάσκαλο εθνών.
«Έγένετο δε ο Σαύλος μετά των όντων εν Δαμασκώ μαθητων ημέρας τινάς, και ευθέως εν
ταις συναγωγαίς εκήρυσσε τον Ιησούν ότι ούτός έστιν ο Υιός του Θεού. Εξίσταντο δε πάντες
οι ακούοντες και έλεγον: Ούχ ούτός έστινο πορθήσας εν Ιερουσαλήμ τους επικαλουμένους
το όνομα τούτο; Και ώδε εις τούτο ελήλυθεν, ίνα δεδεμένους αυτούς αγάγη επί τους
αρχιερείς. Σαύλος δε μάλλον ενεδυναμούτο και συνέχυνε τους Ιουδαίους τους κατοικούντας
εν Δαμασκώ, συμβιβάζων ότι ούτός έστιν ο Χριστός» (στ. 1922). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Έμεινε δε ο Σαύλος μαζί με τους μαθητές (τους πιστούς), που ήσαν στη
Δαμασκό, για μερικές ημέρες. Και αμέσως στις συναγωγές κήρυττε τον Ιησού, ότι αυτός είναι
ο Υιός του Θεού. Έμεναν δε κατάπληκτοι όλοι, όσοι άκουγαν, και έλεγαν: “Αυτός δεν είναι,
που με μανία εξοντώσεως καταδίωξε στην Ιερουσαλήμ όσους επικαλούνται αυτό το όνομα;
Και εδώ γι' αυτό είχε έλθει, για να τους οδηγήση δεμένους στους αρχιερείς”. Ό Σαύλος δε
δυνάμωνε περισσότερο, και αποστόμωνε τους Ιουδαίους, που κατοικούσαν στη Δαμασκό,
αποδεικνύοντας, ότι αυτός (ο Ιησούς) είναι ο Μεσσίας».

[174]
 • Σφραγίστηκε το στόμα του Στεφάνου, άνοιξε το στόμα του Σαύλου, που θα γίνη ο
μεγάλος Παύλος, ο θερμότερος κήρυκας του ευαγγελίου του Ιησού Χριστού. Λέει
χαρακτηριστικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Σαύλος επεπήδησε τω χορώ των αποστόλων.
Ήρπασεν εκείθεν το αρνίον του Χριστού, τον Στέφανον, διεσπάραξεν, εγένετο λοιπόν υπό
της σφαγής ταύτης θρασύτερος... Μετά τον φόνον ούτος μετεβάλλετο, εκείνου της φωνής
ήκουσεν ο Θεός. Και γάρ άξιος ήν ακούεσθαι Στέφανος και διά την αρετήν Παύλου την
έσομένην... Eσίγησε το στόμα Στεφάνου, ήχησεν ευθέως ή σάλπιγξ του Παύλου» (Ε. Π.Ε.
26,422). Μετάφρασις: Ώρμησε ο Παύλος στο χορό των αποστόλων. Αρπαξε από κεί το αρνί
του Χριστού, το Στέφανο. Το κατασπάραξε. Και στη συνέχεια έγινε θρασύτερος από την
πράξη του αυτή... Ο διώκτης έγινε ευαγγελιστής. Μετά το θάνατο του Στεφάνου άλλαξε.
Άκουσε ο Θεός την προσευχή του Στεφάνου. Διότι πραγματικά ο Στέφανος ήταν άξιος να
εισακούεται και για τη μελλοντική αρετή του Παύλου... Σίγησε το στόμα του πρωτομάρτυρα
Στεφάνου, κι αμέσως ήχησε η σάλπιγγα γιά τόν Παύλο.
• Άλλο ζήλο είχε πρίν ο Σαύλος, άλλον απέκτησε μετά, ως Παύλος. Ο αντιχριστιανικός
του ζήλος μεταβλήθηκε σε αποστολικό ζήλο για το όνομα του Ιησού. Ο ιερός Χρυσόστομος
παρουσιάζει τον Παύλο να ρωτάη: «Eί τα κατά της Εκκλησίας ου δι’ άνθρωπος έπραττον,
αλλά διά ζήλον θείον, εσφαλμένον μέν, ζήλον δέ όμως, πώς νύν υπέρ της Εκκλησίας τρέχων
και την αλήθειαν επιγνούς, διά κενοδοξίαν ταύτα πράττω;» (Ε.Π.Ε. 20,208-210).
Μετάφρασις: Αν τα όσα κατά της Εκκλησίας έκανα (λέει ο Παύλος), τα έκανα κινούμενος
όχι από ανθρώπινο πάθος, αλλ' από ζήλο ιερό, λαθεμένο βέβαια, αλλά πάντως ζηλο, πώς τώρα
που γνώρισα την αλήθεια, τρέχω υπέρ της Εκκλησίας από κενοδοξία;
• Οι χριστιανοί της Δαμασκού, πού φυσικά δεν γνώριζαν όσα δι' οράματος γνώριζε ο
Ανανίας για τη θαυμαστή μεταστροφή του Σαύλου, είχαν τις ίδιες ενστάσεις και τους ίδιους
ενδοιασμούς, που είχε και ο Ανανίας πριν από την «ένημέρωσι» του Θεού. «Έξίσταντο δε
πάντες οι ακούοντες και έλεγον: Ούχ ούτός έστιν ο πορθήσας εν Ιερουσαλήμ τους
επικαλουμένους το όνομα τούτο; Και ώδε εις τούτο ελήλυθεν, ίνα δεδεμένους αυτούς αγάγη
επί τους αρχιερείς» (στ. 21).
• Και ο αρχικός φόβος του Ανανία και η απορία των χριστιανών της Δαμασκού και ο
ενδοιασμός των αποστόλων στην Ιερουσαλήμ ήσαν όλα δικαιολογημένα. Αλλά και
φανερώνουν πόσο η φήμη του Σαύλου ως τρομερού διώκτου της Εκκλησίας είχε διαδοθή
παντού. Ο Θεός, του οποίου θα γίνη ο Σαύλος ο άγιώτερος και αποδοτικότερος διάκονος,
μερίμνησε ώστε να διαλυθούν τα νέφη της αμφισβητήσεως και να λάμψη το φώς της αλλαγής
του Σαύλου.
• Στο μεταξύ ο Σαύλος, έχοντας εντολή από τον Κύριο ξεκίνησε να «βαστάζη το όνομα
του Κυρίου» (Πράξ. θ' 15), δηλαδή να κηρύττη ότι ο Ιησούς είναι ο Χριστός. Και μεταξύ των
ολίγων χριστιανών της Δαμασκού κήρυττε, αλλά κυρίως αποστόμωνε τους Ιουδαίους. Ο
Σαύλος, ο μετέπειτα Παύλος: Μέσα σ' ένα λεπτό, από κακούργος έγινε άγιος. Σέ μιά στιγμή,
χωρίς καμμιά προπαρασκευή, έμαθε όλη τη χριστιανική αλήθεια. Και την επομένη ημέρα,
μετά τη θεραπεία του, παρουσιάστηκε ως Απόστολος.
• Μπορεί ο ήλιος να κρατήση το φώς του; Άλλο τόσο μπορούσε και ο Παύλος να κρατήση
το πνευματικό φώς. Από θρησκευτικό, αλλά αρρωστημένο ζήλο δίωκε πρίν τόν Ιησου. Ο
ζήλος του τώρα μπολιάστηκε από το Πνεύμα το Άγιον και έγινε άγιος ζηλος. Όσο δραστήριος

[175]
ήταν πρίν για το κακό, τόσο δραστήριος είναι τώρα για το αγαθό. Πηγαίνει και κηρύττει τον
Ιησού στους πιο επικίνδυνους τόπους, στίς συναγωγές. «Και συνέχυνε (αποστόμωνε) τους
Ιουδαίους τους κατοικούντας εν Δαμασκώ, συμβιβάζων ότι ούτός έστιν ο Χριστός» (στ. 22).
• Έχει γραφή γιά τόν Σαύλο, τόν μετέπειτα Παύλο:
«Ηταν η πρώτη και η μόνη φορά στην παγκόσμια ιστορία, όπου ένας άνθρωπος, με τις
δικές του δυνάμεις, μέ τά μέσα της δικής του φαντασίας, άλλαξε τον εαυτό του και
δημιούργησε μόνος του μιά τέτοια προσωπικότητα, πρός τήν oποία, επί αιώνες και χιλιάδες
χρόνια τώρα, στρέφονται όλες οι ψυχές εκείνες, που αισθάνονται τη δίψα να βρούν τόν Θεό».
Άρα δεν ήταν δικές του οι δυνάμεις ήταν οι δυνάμεις της χάριτος, οι δυνάμεις του ουρανού,
που ένα πλάσμα της γης το έκανε ουρανοπόρο, ουρανόπτη και ουρανοπολίτη, τον Παύλο!
Οι Ιουδαίοι θέλουν να φονεύσουν τον Σαύλο (στ. 23-25)
Στή συναγωγή των Ιουδαίων έμπαινε ο Σαύλος και αυτοβούλως έπαιρνε το λόγο και
αποδείκνυε από τις Γραφές, ότι ο Ιησούς ο Ναζωραίος, αυτός είναι ο Χριστός, που
περιμένουν οι άνθρωποι. Διεκήρυττε επίσης, ότι ο Ιησούς είναι ο Υιός του Θεού.
Πρέπει οι Ιουδαίοι της Δαμασκού να χωρίστηκαν στα δύο. Από το ένα μέρος εκείνοι, που
δόξασαν τόν Θεό γιά τό φαινόμενο «Σαύλος» και βρήκαν και τον καλοδέχτηκαν όχι μόνο ως
νεοφώτιστο αδελφό τους, αλλά και ως σεβάσμιο διδάσκαλό τους. Από το άλλο μέρος οι
φανατικοί Ιουδαίοι.
• Αυτοί, βλέποντας, ότι έχασαν τον δυναμικώτερο άνθρωπό τους, έγιναν φανατικώτεροι.
Και επειδή όσοι δεν έχουν επιχειρήματα, έχουν γροθιές και εγκληματικές διαθέσεις,
πραγματοποίησαν σατανική σύσκεψι και πήραν σατανική απόφαση να τον δολοφονήσουν:
«Ως δε επληρούντο ημέραι ικανοί, συνεβουλεύσαντο οι Ιουδαίοι άνελεϊν αυτόν. Έγνώσθη δε
τω Σαύλω ή επιβουλή αυτών. Παρετήρoυν τε τάς πύλας ημέρας τε και νυκτός όπως αυτόν
ανέλωσι. Λαβόντες δε αυτόν οι μαθηταί νυκτός καθήκον δια του τείχους χαλάσαντες εν
σπυρίδι» (στ. 23-25). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Μετά δε από αρκετές ημέρες οι
Ιουδαίοι κατόπιν συσκέψεως αποφάσισαν να τον φονεύσουν. Έγινε δε γνωστό στον Σαύλο
το έγκληματικό τους σχέδιο. Παραφύλαγαν δε τις πύλες ήμέρα και νύκτα για να τον
φονεύσουν. Αλλ' οι μαθητές (οι πιστοί) τον πήραν νύκτα και τον κατέβασαν από το τείχος με
σχοινιά μέσα σ' ένα κοφίνι».
• Πληροφόρησαν τόν Σαύλο για το σχέδιο των φανατικών Ιουδαίων. Η πρώτη του σκέψις:
Δέν είπε ο Κύριος, ότι θα «ύποδείξη αυτώ όσα δει αυτόν υπέρ του ονόματός Του παθείν» (στ.
16); "Ήδη εμφανίστηκαν τα πρώτα σημάδια των παθημάτων του υπέρ του Χριστού. Μάλλον
θα δόξασε τόν Κύριο γιά τήν εναντίον του πολεμική. Μήπως, θά είπε, ήλθε κιόλας η ώρα να
πληρώσω γιά τήν πολεμική που έκανα έναντίον του Ιησού και της Εκκλησίας Του;...
• Το σχέδιο όμως του Θεού δέν ήταν να εξοντωθή τόσο γρήγορα ο Σαύλος. «Ούπω η ώρα»
(Ιωάν. β' 4).
Σώθηκε από εκείνη την επιβουλή ο Σαύλος. Τόν έσωσε η αγάπη και η πρόνοια των
χριστιανών. Ένήργησαν έξυπνα οι χριστιανοί. Έβαλαν τόν απόστολο σε μιά σπυρίδα,
δηλαδή, σε ένα μεγάλο καλάθι, και με σχοινί τη νύκτα τον κατέβασαν από κάποιο άνοιγμα
του τείχους και έφυγε από τη Δαμασκό. "Αλλοτε σε σπυρίδες μπήκαν τα περισσεύματα του

[176]
άρτου, που πολλαπλασιάσθηκαν θαυματουργικώς γιά νά φάη ο λαός. Τώρα σε σπυρίδα μπήκε
ο απόστολος του Χριστού, που θα έδινε πνευματικό άρτο για να φάγουν τα έθνη. Ο
προορισμός του είναι να γίνη απόστολος των έθνών. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει, ότι δέν θά
λάβη ευλογία και από την Εκκλησία της Ιερουσαλήμ, γιά να συσσωματωθή μέ τούς άλλους
αποστόλους.
• Ο Παύλος με δυσκολία ζαρώνει στο εσωτερικό του κοφινιού, τόν δένουν καλά μέσα, και
με ένα δυνατό παλαμάρι τόν κατεβάζουν έξω από το τείχος. Περνώντας μέσα από περιβόλια
και τάφους κι ερημικές αγροικίες, βγαίνει σε λίγο στον δημόσιο δρόμο, που οδηγεί πρός τήν
«οδό θαλάσσης», πρός τα νότια. Μέσα στη σκοτεινή νύχτα, όταν έφθασε στο μέρος όπου του
είχε φανερωθή ο Ιησούς, ποιός ξέρει πώς θα έπεσε κατά γης, γεμάτος συγκίνηση, και πόσο
μέσ' από τα κατάβαθα της καρδιάς του θα ευχαρίστησε τον Κύριο!
Χειραγωγείται από τον Βαρνάβα (στ. 26-29)
Επιστροφή στην Ιερουσαλήμ γιά τό Σαύλο. Έφυγε γιά να κυνηγήση τόν Χριστό και την
Εκκλησία Του. Και επιστρέφει κερδισμένος από τον Χριστό και τη χάρι Του. Αλλά και στην
Ιερουσαλήμ συνάντησε στην αρχή την ίδια καχυποψία.
–Δικαιολογημένα στη Δαμασκό μέ έβλεπαν μέ δυσπιστία οι εκεί χριστιανοί. Πιό
δικαιολογημένα εδώ στην Ιερουσαλήμ νά μή μου έχουν εμπιστοσύνη. Πιό δικαιολογημένα,
γιατί εδώ ήταν νωπό ακόμα το αίμα το χριστιανικό, πού χυνόταν εξ αιτίας μου. Κύριε, Σύ πού
ευδόκησες να με καλέσης, φώτισε και την Εκκλησία Σου όπου εδρεύουν οι απόστολοί Σου,
νά μέ δεχτούν!
• Έκανε πολύ προσευχή και Σαύλος γι' αυτή την προσέγγισι και αποδοχή. Και πολλές
προσπάθειες. «Παραγενόμενος δε ο Σαύλος εις Ιερουσαλήμ επειράτο κολλάσθαι τοις
μαθηταίς και πάντες έφοβούντο αυτόν, μή πιστεύοντας ότι εστί μαθητής. Βαρνάβας δε
επιλαβόμενος αυτόν ήγαγε προς τους αποστόλους. Και διηγήσατο αυτοϊς πώς εν τη οδώ είδε
τον Κύριον και ότι ελάλησεν αυτώ, και πως εν Δαμασκώ επαρρησιάσατο εν τω ονόματι του
Ιησού. Και ήν μετ' αυτών είσπορευόμενος και εκπορευόμενος εν Ιερουσαλήμ και
παρρησιαζόμενος εν τω ονόματι του Κυρίου Ιησού, ελάλει τε και συνεζήτει προς τους
Ελληνιστάς: οι δε επεχείρουν αυτόν ανελεϊν» (στ. 26-29). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Όταν δε ο Σαύλος πήγε στην Ιερουσαλήμ, προσπαθούσε να συνδεθη με τους μαθητές (τους
πιστούς). Αλλ' όλοι τον φοβούνταν, διότι δεν πίστευαν, ότι είναι μαθητής (πιστός). Τότε ο
Βαρνάβας τον πήρε και τον οδήγησε στους αποστόλους. Και τους ανέφερε πως στον δρόμο
είδε τον Κύριο, και ότι του μίλησε, και πως στη Δαμασκό κήρυξε με θάρρος για το όνομα
του Ιησού. Έτσι (ο Σαύλος) συναναστρεφόταν μ' αυτούς στην Ιερουσαλήμ, και κήρυττε με
θάρρος για το όνομα του Κυρίου Ιησού. Επίσης μιλούσε και συζητούσε με τους
ελληνοφώνους Ιουδαίους. Αλλ' αυτοί επιχειρούσαν να τον φονεύσουν».
• Στην Ιερουσαλήμ ο Παύλος προσπαθούσε να προσκολληθή στούς Μαθητές, να συνδεθή
με την Εκκλησία των αποστόλων. Τήν ανάπαυση του πνεύματός του και την αγαλλίασι της
καρδιάς του δέν ζητούσε πλέον ανάμεσα σε επισήμους και ενδόξους της γης, αλλ' ανάμεσα
στους ταπεινούς, περιφρονημένους και διωκομένους οπαδούς του Ιησου.
• Αλλ' οι χριστιανοί της Ιερουσαλήμ, ακόμα και οι απόστολοι, τον απέφευγαν, διότι δεν
πίστευαν ότι είναι «μαθητης», δηλαδή, χριστιανός. Οι Ιουδαίοι τον καταδιώκουν, οι

[177]
χριστιανοί τον αποφεύγουν. Αισθάνεται σαν να δοκιμάζεται και από τα αριστερά και από τα
δεξιά για την προηγουμένη διαγωγή του.
- Αχ, πόσο θάθελα να βρεθώ ανάμεσά τους, να υποβάλω τα σέβη μου, να με δεχθούν και
να με αγκαλιάσουν. Μά δέν το αξίζω!...
• Φανταζόμαστε τη σκηνή: Η Εκκλησία των αποστόλων και των πιστών χριστιανών
συναγμένη σε κάποιο υπερώο. Στη μισοανοιγμένη πόρτα κάποιος προβάλλει δειλά-δειλά.
Στέκει. Δέν προχωρεί. Σάν να φοβάται... Αυτός πού δέν φοβήθηκε συνομιλώντας με τον
Ουρανό, τώρα συστέλλεται να κάνη μερικά βήματα πρός τούς αποστόλους, που προεξάρχουν
της συνάξεως. Κάποια στιγμή γίνεται σιγή στη σύναξι. Αλληλοκοιτιούνται οι απόστολοι:
«Ποιός είναι αυτός που στέκει εκεί στην άκρη, στήν πόρτα; Λέτε; Αυτός να είναι;...».
• Ένας από τους σπουδαίους χριστιανούς, από τους αποστόλους του ευρύτερου κύκλου, ο
Βαρνάβας, προχωρεί. Πλησιάζει το Σαύλο:
-Έλα, του λέει. Έγώ θα σε παρουσιάσω. Μή φοβάσαι!
Ο Ιησούς φώτισε το Βαρνάβα. Ένας ακόμα χειραγωγός του Σαύλου μετά τον Ανανία της
Δαμασκού. Ο Βαρνάβας, «υιός παρακλήσεως» και πρόσωπο μεγάλης αυταπαρνήσεως και
εκτιμήσεως στην Εκκλησία, ήταν καταλληλότατος για να δώση ισχυρή σύστασι υπέρ του
Παύλου.
Ο Βαρνάβας πήρε τον Παύλο και τον παρουσίασε στούς αποστόλους, και ιδίως στόν Πέτρο
και τον Ιάκωβο τόν άδελφόθεο (Γαλ. α' 18-19). Στους αποστόλους ο Παύλος μίλησε γιά το
όραμα κοντά στη Δαμασκό, αλλά και για το κήρυγμά του στη Δαμασκό.
• Η μεγάλη συναδέλφωσις έχει πραγματοποιηθή. Οι απόστολοι και όλη η Εκκλησία των
Ιεροσολύμων πείσθηκε για τη μεταστροφή του πρώην διώκτη. Και όπως στη Δαμασκό, έτσι
και στην Ιερουσαλήμ, ο Παύλος κήρυττε μέ παρρησία τόν Κύριο Ιησού Χριστό.
Κατατρόπωνε με τα επιχειρήματά του τούς αντιφρονούντες Ιουδαίους. «Και ήν μετ' αυτών
εισπορευόμενος και εκπορευόμενος εν Ιερουσαλήμ και παρρησιαζόμενος εν τω ονόματι του
Κυρίου Ιησού, ελάλει τε και συνεζήτει προς τους Ελληνιστάς: οι δε επεχείρουν αυτόν
ανελείν» (στ. 28-29). Ιδιαίτερα ως Ελληνιστής, κήρυττε ο Σαύλος και στους Ιουδαίους
Έλληνιστές, σ' αυτούς πού ήξεραν ελληνικά.
Στην Καισάρεια και στην Ταρσό (στ. 30-31)
Δέν άργησε να εμφανισθή και στην Ιερουσαλήμ ή μανία των φανατικών Ιουδαίων.
Αποφάσισαν να φονεύσουν τον Σαύλο. Είχε αφήσει το αντίχριστο στρατόπεδό τους και
επιστρατεύθηκε στον ευλογημένο στρατό του Ιησού! Τόν προορίζει ο Χριστός γιά
«άρχιστράτηγο» στο έργο του. Έχει ανάγκη να αποσυρθή λίγο, να εκπαιδευθή, να
προσευχηθή, να μελετήση, να εδραιωθή, μέχρις ότου πάλι ο Βαρνάβας, το ευλογημένο αυτό
χέρι του Θεού, τον ανασύρη από την αφάνεια της Ταρσού και τον οδηγήση στα
ιεραποστολικά σχέδια της Εκκλησίας (Πράξ. ια' 25).
• Πώς βρέθηκε στην Ταρσό, στην πατρίδα του ο Σαύλος; Οι αδελφοί των Ιεροσολύμων
κατάλαβαν την επιβουλή των Ιουδαίων και κατέβασαν τόν Σαύλο στην Καισάρεια Φιλίππου
και από εκεί τον έστειλαν στην πατρίδα του την Ταρσό. «Έπιγνόντες δε οι αδελφοί κατήγαγον
αυτόν εις Καισάρειαν και εξαπέστειλαν αυτόν εις Ταρσόν. Aί μεν ούν Εκκλησίαι καθ' όλης

[178]
της Ιουδαίας και Γαλιλαίας και Σαμαρείας είχον ειρήνην οικοδομούμεναι και πορευόμεναι
τώ φόβω του Κυρίου, και τη παρακλήσει του Αγίου Πνεύματος έπληθύνοντο» (στ. 30-31).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε πληροφορήθηκαν (το φονικό σχέδιο) οι αδελφοί,
κατέβασαν (το Σαύλο) στην Καισάρεια, και απ' εκεί τον έστειλαν στην Ταρσό. Οι δε
Εκκλησίες σ' όλη την Ιουδαία και τη Γαλιλαία και τη Σαμάρεια είχαν πρόοδο. Οικοδομούνταν
και προχωρούσαν με τον φόβο του Κυρίου, και με τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος
πληθύνονταν».
• Αφού ο πόλεμος είχε κοπάσει, φυσικό ήταν να επικρατήση ή ειρήνη. Οι Εκκλησίες της
Ιουδαίας, της Γαλιλαίας και της Σαμαρείας πέρασαν μια περίοδο ειρηνική. Καρπός αυτής της
ειρήνης ήταν η εξάπλωσης του ευαγγελίου. Έκαναν, θα λέγαμε, οι χριστιανοί καλή χρήση
του διαλείμματος της ειρήνης. Πορεύονταν με το φόβο του Κυρίου, μέ ευλάβεια και πίστι.
• Ο διωγμός φέρνει τη χάρη του Θεού. Η χάρις του Θεού φέρνει τον ιεραποστολικό ζήλο.
Ο ιεραποστολικός ζήλος φέρνει την «παράκλησι του Αγίου Πνεύματος» (στ. 31). Η
παράκλησις του Αγίου Πνεύματος, η δύναμις του Θεού, πολλαπλασιάζει τους πιστούς.
• Οι χριστιανοί χρησιμοποιούν την ειρηνική περίοδο και γιά τήν πνευματική τους οικοδομή
και πρόοδο, αλλά και για την εξάπλωση του κηρύγματος και την αύξηση των πιστών. Πάντως
το μεγάλο κέρδος της Εκκλησίας είναι η μεταστροφή του Σαύλου.
• Στο σημείο αυτό θ' αφήσουμε τον Σαύλο στην ησυχία της Ταρσού, για να
παρακολουθήσουμε τον άλλο μεγάλο απόστολο, τον Πέτρο. Ο Σαύλος προκάλεσε το μεγάλο
σάλο. Τώρα ο σάλος γίνεται ειρήνη γιά τήν Εκκλησία και ησυχία για το μεγάλο Σαύλο, που
όμως θα βγή κάποτε από το ασκητικό του κελλί στην Ταρσό, γιά να ταράξη όλη την
οικουμένη, με τον ιερό σεισμό της ευαγγελικής Αλήθειας (Πράξ. ιζ' 6). Σωστά έχει λεχθη:
«Όποιος κάποτε πολλά θάχη να πη, σε σιωπή βυθίζεται πολλή. Όποιος ν' ανάψη κάποτε
πρέπει την αστραπή, σύννεφο πρέπει να είναι για πολύ».

[179]
 (Πράξ. θ' 32-43) - Ο Πέτρος στη Λύδδα και στην Ιόππη
«32 ᾿Εγένετο δὲ Πέτρον διερχόμενον διὰ πάντων κατελθεῖν καὶ πρὸς τοὺς ἁγίους τοὺς
κατοικοῦντας Λύδδαν. 33 εὗρε δὲ ἐκεῖ ἄνθρωπόν τινα Αἰνέαν ὀνόματι, ἐξ ἐτῶν ὀκτὼ
κατακείμενον ἐπὶ κραβάττῳ, ὃς ἦν παραλελυμένος. 34 καὶ εἶπεν αὐτῷ ὁ Πέτρος· Αἰνέα, ἰᾶταί
σε ᾿Ιησοῦς ὁ Χριστός· ἀνάστηθι καὶ στρῶσον σεαυτῷ. καὶ εὐθέως ἀνέστη. 35 καὶ εἶδον αὐτὸν
πάντες οἱ κατοικοῦντες Λύδδαν καὶ τὸν Σάρωνα, οἵτινες ἐπέστρεψαν ἐπὶ τὸν Κύριον. 36 ᾿Εν
᾿Ιόππῃ δέ τις ἦν μαθήτρια ὀνόματι Ταβιθά, ἣ διερμηνευομένη λέγεται Δορκάς· αὕτη ἦν
πλήρης ἀγαθῶν ἔργων καὶ ἐλεημοσυνῶν ὧν ἐποίει. 37 ἐγένετο δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις
ἀσθενήσασαν αὐτὴν ἀποθανεῖν· λούσαντες δὲ αὐτὴν ἔθηκαν ἐν ὑπερῴῳ. 38 ἐγγὺς δὲ οὔσης
Λύδδης τῇ ᾿Ιόππῃ οἱ μαθηταὶ ἀκούσαντες ὅτι Πέτρος ἐστὶν ἐν αὐτῇ, ἀπέστειλαν δύο ἄνδρας
πρὸς αὐτὸν παρακαλοῦντες μὴ ὀκνῆσαι διελθεῖν ἕως αὐτῶν. 39 ἀναστὰς δὲ Πέτρος συνῆλθεν
αὐτοῖς· ὃν παραγενόμενον ἀνήγαγον εἰς τὸ ὑπερῷον, καὶ παρέστησαν αὐτῶ πᾶσαι αἱ χῆραι
κλαίουσαι καὶ ἐπιδεικνύμεναι χιτῶνας καὶ ἱμάτια ὅσα ἐποίει μετ᾿ αὐτῶν οὖσα ἡ Δορκάς. 40
ἐκβαλὼν δὲ ἔξω πάντας ὁ Πέτρος θεὶς τὰ γόνατα προσηύξατο, καὶ ἐπιστρέψας πρὸς τὸ σῶμα
εἶπε· Ταβιθά, ἀνάστηθι. ἡ δὲ ἤνοιξε τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῆς, καὶ ἰδοῦσα τὸν Πέτρον
ἀνεκάθισε. 41 δοὺς δὲ αὐτῇ χεῖρα ἀνέστησεν αὐτήν, φωνήσας δὲ τοὺς ἁγίους καὶ τὰς χήρας
παρέστησεν αὐτὴν ζῶσαν. 42 γνωστὸν δὲ ἐγένετο καθ᾿ ὅλης τῆς ᾿Ιόππης, καὶ πολλοὶ
ἐπίστευσαν ἐπὶ τὸν Κύριον. 43 ᾿Εγένετο δὲ ἡμέρας ἱκανὰς μεῖναι αὐτὸν ἐν ᾿Ιόππῃ παρά τινι
Σίμωνι βυρσεῖ.».

Αινέας της Λύδδας (στ. 32-35)

Στην πόλι Λύδδα βρισκόταν ένας νεκρός άταφος. Ηταν παραλυτικός. Αίνέας λεγόταν.
Οκτώ χρόνια ακίνητος στο κρεββάτι. Πρόβλημα ή αρρώστια, κάποτε άλυτο, όταν είναι
δεμένος ο άρρωστος με δεσμά άλυτα. Υπάρχουν αρρώστιες, που έχουν λύσι. Έχουν βρεθή γι'
αυτές τα κατάλληλα φάρμακα και αποτελεσματικοί είναι οι ειδικοί γιατροί. Αλλ' υπάρχουν
και άρρωστοι, όπου η ελπίδα τρεμοσβήνει. Κάποτε δεν υπάρχει ανθρωπίνως καμμία ελπίδα
θεραπείας γι' αυτούς. Τέτοια είναι η παραλυσία. Ο παράλυτος είναι δεμένος με τα δεσμά της
ανίατης αρρώστιας. Ισόβια τα δεσμά του.
Στο πρόβλημα του παραλύτου Αινέα έδωσε λύσι η ανάστασις. Η ανάστασις είναι η λύσις
όλων των προβλημάτων. Δέν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι κατά την αναστάσιμο περίοδο
ώρισε η Εκκλησία να διαβάζεται και ως Ευαγγελικό ανάγνωσμα η ανάστασις του
παραλυτικού της Βηθεσδά και ως Αποστολικό η ανάστασις του παραλυτικού Αινέα.
Αναστάσιμα και τα δύο θαύματα. Αναστάσεις πριν από την ανάσταση των νεκρών. Καί στά
δύο ακούγονται αναστάσιμα παραγγέλματα. «Εγένετο δε Πέτρον διερχόμενον διά πάντων
κατελθείν και προς τους αγίους τους κατοικούντας Λύδδαν. Εύρε δε εκεί άνθρωπόν τινα
Αινέαν ονόματι, εξ ετών οκτώ κατακείμενον επί κραββάτω, ος ήν παραλελυμένος. Και είπεν
αυτώ ο Πέτρος: Αινέα! Ιάται σε Ιησούς ο Χριστός: ανάστηθι και στρώσον σεαυτώ. Και
ευθέως ανέστη. Και είδον αυτόν πάντες οι κατοικούντες Λύδδαν και τον Σάρωνα, οίτινες
επέστρεψαν επί τον Κύριον» (στ. 32-35). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Περιοδεύοντας δε
ο Πέτρος και επισκεπτόμενος όλους, κατέβηκε και στους αγίους (στους πιστούς), που
κατοικούσαν στη Λύδδα. Βρήκε δε εκεί κάποιον άνθρωπο ονομαζόμενο Αινέα, επί οκτώ έτη
κατάκοιτο στο κρεββάτι, διότι ήταν παράλυτος. Και του είπε ο Πέτρος: “Αινέα! Σε θεραπεύει

[180]
ο Ιησούς ο Χριστός. Σήκω και στρώσε το κρεββάτι σου”. Και αμέσως σηκώθηκε. Και τον
είδαν όλοι οι κάτοικοι της Λύδδας και του Σάρωνος, και επέστρεψαν στον Κύριο (τον Ιησού).
• Στο θαύμα του Αινέα ο Πέτρος στέκει μπροστά στόν παράλυτο της Λύδδας καί τόν
βεβαιώνει: «Αινέα, ιάται σε ο Χριστός» (στ. 34). Ο Χριστός ενεργεί τα θαύματα, με όργανα
τούς ανθρώπους. Στη συνέχεια ο Πέτρος δίνει το αναστάσιμο παράγγελμα: «Ανάστηθι και
στρώσον σεαυτώ» (στ. 34). Σήκω και στρώσε το κρεββάτι σου.
Όλοι σε κάποιο κρεββάτι ακίνητοι κάποτε θα ξαπλώσουμε, σε κάποιονεκροκράββατο. Ο
λαός λέει: «Όπως στρώσης, θα κοιμηθής». Όπως ζήσαμε, έτσι θ' αμειφθούμε. «Οι τα αγαθά
ποιήσαντες αναστήσονται είς ανάστασιν ζωής» (Ιωάν. ε' 29). Τό παράγγελμα της
νεκρεγέρσεως, το «Ανάστηθι», όλοι κάποια ημέρα θα το ακούσουμε.
• Η θεραπεία του παραλυτικού Αινέα έγινε αφορμή να βρουν την ψυχική τους υγεία πολλοί
πνευματικά ασθενείς, πνευματικά παράλυτοι και ακίνητοι. «Και είδον αυτόν πάντες οι
κατοικούντες Λύδδαν και τον Σάρωνα, οίτινες επέστρεψαν επί τόν Κύριον» (στ. 35). Η φήμη
του θαύματος έφτασε μέχρι τη γειτονική Ιόππη. Και εκεί οι χριστιανοί τίς ημέρες εκείνες
δοκίμασαν μια μεγάλη θλίψι.
H ελεήμων Ταβιθά (στ. 36-37)
Το πρόβλημα της φτώχειας βλέπουμε στην πόλη της Ιόππης, που επισκέφθηκε ο
απόστολος Πέτρος. Μετά τη Λύδδα στην Ιόππη. Υπήρχαν εκεί χήρες και ορφανά, φτωχοί,
γυμνοί, άστεγοι. Κι εδώ όμως ο Θεός είχε φροντίσει για τον άνθρωπό Του. Ποιός είχε
τακτοποιήσει το πρόβλημα των φτωχών της Ιόππης; Μία γυναίκα. Ταβιθά το όνομά της.
• Τί μπορεί να κάνη ένας άνθρωπος, όταν είναι γεμάτος αγάπη! Η αγάπη είναι ανάστασις.
Με την αγάπη μπορείς ν' αναστήσης έναν άνθρωπος ν' ανακουφίσης έναν πονεμένο" να ρίξης
φώς ελπίδας σ' έναν απελπισμένο. Μπορείς με την αγάπη να δώσης το Χριστό στους
ανθρώπους, ώστε να λυθούν τα προβλήματά τους. Λέει σχετικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Η
ελεημοσύνη μήτηρ αγάπης εστίν, αγάπης της τόν Χριστιανισμόν χαρακτηριζούσης, της των
σημείων απάντων μείζονος, δι' ής οι μαθηταί φαίνονται του Χριστού. Αύτη φάρμακόν έστι
των ημετέρων αμαρτημάτων, σμηγμα του ρύπου της ημετέρας ψυχής, κλίμαξ εις τον ουρανόν
έστηριγμένη. Αύτη του Χριστού το σώμα συνδεϊ» (Ε. Π.Ε. 24,128). Μετάφρασις: Η
ελεημοσύνη είναι μητέρα της αγάπης της αγάπης, που χαρακτηρίζει τους χριστιανoύς: της
αγάπης, που είναι ανώτερη από όλα τα θαύματα της αγάπης, απ' την οποία διακρίνονται οι
μαθητές του Χριστού. Η ελεημοσύνη είναι το φάρμακο για τις αμαρτίες μας είναι εξάλειψις
της βρώμας της δικής μας ψυχής είναι η σκάλα, που στηρίζεται στον ουρανό. Η ελεημοσύνη
συνενώνει το σώμα του Χριστού.
Η αγάπη, που γίνεται ελεημοσύνη, αυτή κάνει θαύματα. Πραγματοποιεί αναστάσεις.
• Πρότυπο ελεημοσύνης ήταν η Ταβιθά. Αφιερωμένη στο έργο της ευσπλαγχνίας και της
φιλανθρωπίας. Εμείς είμαστε τόσα χρόνια μαθητές του Χριστού και δεν μάθαμε να δίνουμε.
Εκείνη λίγο χρόνο, λίγους μήνες, είχε μαθητεύσει στο σχολείο του Χριστού, στην Εκκλησία.
Αναδείχθηκε αριστούχος μαθήτρια της ελεημοσύνης! Πόσο γρήγορα γέμισε από αγάπη η
ύπαρξίς της! «Αύτη ήν πλήρης αγαθών έργων και ελεημοσυνών, ών επoίει» (στ. 36).

[181]
 «Εν Ιόππη δε τις ήν μαθήτρια ονόματι Ταβιθά, η διερμηνευομένη λέγεται Δορκάς. Αύτη
ήν πλήρης αγαθών έργων και ελεημοσύνων ων επoίει. Εγένετο δε εν ταις ημέραις εκείναις
ασθενήσασαν αυτήν αποθανείν λούσαντες δε αυτήν έθηκαν εν υπερώω» (στ. 36-37).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Στην Ιόππη δε υπήρχε κάποια μαθήτρια (πιστη δηλαδή)
ονομαζομένη Ταβιθά, που μεταφράζεται Δορκάς. Αυτή ήταν γεμάτη από αγαθοεργίες και
ελεημοσύνες, που έκανε. Συνέβη δε εκείνες τις ημέρες ν' ασθενήση και να πεθάνη. Και αφού
την έλουσαν, την έβαλαν στο ανώγειο».
• «Πλήρης», γεμάτη, από αγάπη. Ούτε ίχνος φιλαυτίας και ιδιοτέλειας. «Πλήρης»! "Όλα
τα έδινε στους άλλους τίποτε δέν κρατούσε για τον εαυτό της. Όλα τα χρήματά της στούς
ενδεείς. Και το χρόνο της όλο στη διακονία των «έλαχίστων» αδελφών του Χριστού. Μία
γυναίκα είχε λύσει το πρόβλημα της φτώχειας σ' ολόκληρη πόλι!
• Δέν ζούσε για τον εαυτό της η Ταβιθά. Ήταν δοσμένη ολοκληρωτικά στόν Χριστό. Κι
όποιος αγαπά τόν Χριστό, αγαπά και τους αδελφούς του Χριστού, που είναι οι φτωχοί, οι
άρρωστοι, οι πονεμένοι, οι άστεγοι, οι εγκαταλελειμμένοι (Ματθ. κε' 35-40). Η Ταβιθά ζούσε
γιά τούς φτωχούς, γιά τίς χήρες και τα ορφανά. Εργαζόταν ακατάπαυστα γιά τις ανάγκες τους.
Για την αξία και τη δύναμι της ελεημοσύνης λέει ο ιερός Χρυσόστομος, αθεράπευτος
κήρυκας της μεγάλης αρετης: «Ουκ εική προσφοραί υπέρ των απελθόντων γίνονται, ουκ εική
ικετηρίαι, ούκ είκή ελεημοσύναι ταύτα πάντα το Πνεύμα διέταξε, δι' αλλήλων ημάς
ωφελείσθαι βουλόμενον. Όρα γάρ. Ωφελείται εκείνος διά σου, ωφελή σύ δι' εκείνον
κατεφρόνησας χρημάτων, προαχθείς εργάσασθαί τι γενναϊον καί σύ αυτό της σωτηρίας, και
αυτός σοί της ελεημοσύνης γέγονεν αίτιος. Μή αμφίβαλλε ότι καρπώσεταί τι χρηστόν»
(Ε.Π.Ε. 15,622).
Μετάφρασις: Δεν γίνονται άσκοπα οι προσφορές γι' αυτούς που πέθαναν, ούτε οι ικεσίες
ούτε οι ελεημοσύνες. Όλα αυτά το Πνεύμα το Άγιον τα διέταξε, θέλοντας να ωφελούμαστε
εμείς μεταξύ μας. Διότι πρόσεχε. Ωφελείται εκείνος με τη βοήθειά σου, ωφελείσαι συ εξ
αιτίας εκείνου. Περιφρόνησες τα χρήματα, αφού αποφάσισες να επιτελέσης κάτι σπουδαίο.
Και εσύ έγινες αίτιος της σωτηρίας αυτου, και εκείνος για σένα έγινε αίτιος ελεημοσύνης.
Νά μήν αμφιβάλλης, ότι θα αποκομίση κάποια ωφέλεια.
Η «μητέρα» πέθανε (στ. 38-39)
Η ελεημοσύνη της Ταβιθά έλυσε και το δικό της πρόβλημα το πρόβλημα του θανάτου της.
«Ελεημοσύνη εκ θανάτου ρύεται» (Τωβ. ιβ' 9). Τό γνώρισμα των γνησίων μαθητών του
Χριστού είναι η αγάπη. Το τόνισε ο Κύριος: «Έμοί μαθηταί εστέ, εάν αγάπην έχητε εν
αλλήλοις» (Ιωάν. ιγ' 35). Τό πιστοποιητικό σπουδών στο σχολείο του Χριστού είναι η αγάπη.
Και συγκεκριμένα η ελεημοσύνη.
• Αν οι ελεημοσύνες της Ταβιθά έλυσαν το πρόβλημα της φτώχειας των άλλων, έλυσαν
συγχρόνως και τα δεσμά του δικού της σωματικού θανάτου. Αρρώστησε η Ταβιθά και
πέθανε. «Εγένετο εν ταις ημέραις εκείναις ασθενήσασαν αυτήν αποθανείν» (στ. 37).
Αλλοίμονο, άν πεθάνουν οι άνθρωποι της αγάπης! Καλύτερα να σβήση ο ήλιος, παρά να
πεθάνη η αγάπη. Και ήταν προσωποποίησης της αγάπης η Ταβιθά. «Εγγύς δε ούσης Λύδδης
τη Ιόππη οι μαθηταί ακούσαντες ότι Πέτρος εστίν εν αυτή, απέστειλαν δύο άνδρας προς
αυτόν παρακαλούντες μη οκνησαι διελθείν έως αυτών. Αναστάς δε Πέτρος συνήλθεν αυτοίς·

[182]
δν παραγενόμενον ανήγαγον εις το υπερώον, και παρέστησαν αυτώ πάσαι αι χήραι κλαίουσαι
και επιδεικνύμεναι χιτώνας και ιμάτια όσα επoίει μετ' αυτών ούσα η Δορκάς» (στ. 38-39).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Επειδή δε ή Λύδδα ήταν κοντά στην Ιόππη, οι μαθητές (οι
πιστοί), όταν άκουσαν, ότι ο Πέτρος είναι σ' αυτήν, απέστειλαν δύο άνδρες προς αυτόν
παρακαλώντας να μη βραδύνη να έλθη και σ' αυτούς. Σηκώθηκε δε ο Πέτρος και πήγε μαζί
τους. Και όταν έφθασε, τον ανέβασαν στο ανώγειο. Και παρουσιάσθηκαν σ' αυτόν όλες οι
χήρες κλαίγοντας και δείχνοντας χιτώνες και πανωφόρια, που έκανε η Δορκάς, όταν ζούσε».
• Δίπλα από το σκήνωμά της θρηνούν και κλαίνε χήρες και ορφανά, οι φίλοι της
ευλογημένης μαθήτριας του Κυρίου. Δάκρυα ευγνωμοσύνης. Άν γύρω από το φέρετρό σου
γοερά θρηνούν οι συγγενείς σου, επειδή εργάστηκες γι' αυτούς, ο θρήνος τους δεν έχει τόση
αξία. "Αν όμως θρηνούν οι άνθρωποι της Εκκλησίας για την προσφορά σου, για την αγάπη
σου, αυτός ο θρήνος είναι το καλύτερο συνοδευτικό στό ταξίδι της ψυχής σου.
• Δίπλα από το σκήνωμα της Ταβιθά μία έκθεσις ρούχων. Δέν τα εκθέτει η Ταβιθά. Όσο
ζούσε, ήθελε να εργάζεται αθόρυβα και να μην επιδεικνύη τις καλές της πράξεις. «Ο πατήρ
σου είπε ο Κύριος- ο βλέπων εν τω κρυπτώ, αποδώσει σοι εν τω φανερώ» (Ματθ. στ' 4).
Τώρα που πέθανε γίνεται... επίδειξις! «Επιδεικνύμεναι χιτώνας και ιμάτια όσα επoίει μετ'
αυτών ούσα η Δορκάς» (στ. 39). Ναί, επίδειξις! Αλλά ποιός την έκανε την επίδειξι; Οι άγγελοι
της επί της γης. Οι χήρες και τα όρφανα. Εκείνη δέν βλέπει, πολύ περισσότερο δέν οργανώνει
επίδειξι.
• Τι σημαίνει αυτό; Τίς αρετές των αποθανόντων προσώπων είναι καθήκον να τις
εξαίρουμε, για να τις μιμούνται και οι ζώντες. Τίς πραγματικές βέβαια αρετές. Δέν
έγκωμιάζουμε τους κεκοιμημένους με πομπώδεις επικηδείους λόγους, που κάποτε είναι
γεμάτοι κολακείας! Δέν λένε λόγια οι φτωχοί, που περιτριγυρίζουν το άγιο σκήνωμα.
Δείχνουν στον Πέτρο τα ρούχα, που τους είχε φτειάξει η Ταβιθά.
Όσοι παίρνουν ελεημοσύνες, δεν είναι υποχρεωμένοι να αποκρύπτουν τις ευεργεσίες καί
τούς ευεργέτες. Όσοι όμως προσφέρουν ελεημοσύνη, είναι υποχρεωμένοι να σιγουν καί νά
μή φανερώνουν το καλό που έκαναν (Ματθ. στ' 3).

H ανάστασις της Ταβιθά (στ. 40-41).

H Ταβιθά ήταν ο άνθρωπος, πού γιά συγγενείς της είχε όλους τους φτωχούς της Ιόππης.
Και η ελεημοσύνη της έγινε ή σκάλα καί γιά ν' ανεβή η ψυχή της στο Θεό καί γιά να
επιστρέψη πάλι για λίγο καιρό στο σώμα της. Λέει χαρακτηριστικά ο ιερός Χρυσόστομος:
«Ουδέν ούτως ισχυρών και δυνατόν πρός τό σβέσαι των αμαρτημάτων ημών την πυράν, ώς
ή ελεημοσύνη. Πάντων αύτη μείζων εστί, παρ' αύτόν ίστησι τόν Βασιλέα τούς αυτής
εραστάςκαί μάλα εικότως» (Ε.Π.Ε. 24,196). Μετάφρασις: Τίποτε δεν είναι τόσο ισχυρό και
δυνατό, προκειμένου να σβήση τη φωτιά των αμαρτημάτων μας, όσο η ελεημοσύνη. Είναι
μεγαλύτερη από όλους. Παίρνει τούς φίλους της και τους παρουσιάζει μπροστά στο Βασιλέα
Θεό. Κι είναι αυτό φυσικό.
• Η αγάπη πραγματοποίησε και το αναστάσιμο θαύμα στην περίπτωση της Ταβιθά.
«Έκβαλών δε έξω πάντας ο Πέτρος θείς τα γόνατα προσηύξατο, και επιστρέψας προς το

[183]
σώμα είπε: Ταβιθά, ανάστηθι! Η δε ήνοιξε τους οφθαλμούς αυτής, και ιδούσα τον Πέτρον
ανεκάθισε. Δους δε αυτή χείρα ανέστησεν αυτήν, φωνήσας δε τους αγίους και τας χήρας
παρέστησεν αυτήν ζώσαν» (στ. 40-41). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αφού δε ο Πέτρος
έβγαλε όλους έξω, γονάτισε και προσευχήθηκε. Έπειτα στράφηκε προς το σώμα και είπε:
“Ταβιθά, σήκω επάνω!”. Αυτή δε άνοιξε τα μάτια της, και όταν είδε τον Πέτρο,
ανασηκώθηκε. Της έδωσε δε το χέρι και τη σήκωσε επάνω. Και κάλεσε τους αγίους (τους
πιστους) και τις χήρες, και την παρουσίασε ζωντανή».
• Η αγάπη πραγματοποίησε και το αναστάσιμο θαύμα στην περίπτωση της Ταβιθά. Ο
Πέτρος βρίσκεται μπροστά στό σκήνωμα της αγίας γυναίκας. Γύρω-γύρω οι αποδείξεις της
αγάπης. «Και παρέστησαν αυτώ πάσαι αι χήραι κλαίουσαι και επιδεικνύμεναι χιτώνας και
ιμάτια, όσα επoίει μετ' αυτών ούσα η Δορκάς» (στ. 39). Ο Πέτρος γονατίζει.
Το θαύμα γίνεται με προσευχή καί με ελεημοσύνη. Ύπήρχε η ελεημοσύνη της αγίας
έρχεται τώρα και η προσευχή του αποστόλου. Και ενεργοποιείται το αναστάσιμο παράγγελμα
του Πέτρου: «Ταβιθά, ανάστηθι» (στ. 40). Η ανάστασις γεγονός. Με όση ευκολία έρχεται το
φώς, όταν εμείς πατάμε το ηλεκτρικό κουμπί, με τόση και με ακόμα μεγαλύτερη ευκολία
επανήλθε η ζωή στην Ταβιθά. Ανοίγει τα μάτια της η νεκρά. Βλέπει τον Πέτρο. Βλέπει την
ευγνωμοσύνη των φίλων της, των φτωχών. Η ανάστασις την ανακάλεσε στην ενεργό
υπηρεσία.
Έτσι θ' ανακληθούν στη ζωή όλα τα σώματα των «κεκοιμημένων αγίων». Απλώς ο χρόνος
και ο τρόπος της αναστάσεως διαφέρει. Η δύναμις είναι ακριβώς η ίδια.
• Η ανάστασις είτε γίνη μετά από μία ημέρα, είτε γίνη μετά από χίλια χρόνια, δεν έχει
σημασία. Σημασία έχει, ότι θα γίνη. Αφού αναστήθηκε ο Χριστός, θ' αναστηθούμε κι εμείς
όλοι. Αφού αναστήθηκε ή νεκρά Ταβιθά, θ' αναστηθούν όλοι οι νεκροί.
• Η Ταβιθά αναστήθηκε, γιά νά ξαναπεθάνη ύστερα από λίγα χρόνια. Οι νεκροί, κατά τη
δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, θ' αναστηθούν, γιά νά μή ξαναπεθάνουν ποτέ. Θα ζουν και
σωματικά την αιώνια ζωή και βασιλεία, όπως ζη και η Ταβιθά.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «“Αναστάς Πέτρος συνήλθεν αυτοίς”. Και ανελθών εις το
υπερώον, θείς τα γόνατα προσηύξατο, και επιστρέψας πρός τό σώμα είπε: “Ταβιθά,
ανάστηθι”. Ου πάντα συγχωρεί ο Θεός μετά της αυτής ευκολίας τα σημεία εργάζεσθαι. Τούτο
δε αυτούς ωφέλει: ου γάρ δή μόνον της των άλλων εφρόντιζε σωτηρίας, αλλά και της αυτών.
Ο γούν τη σκιά τοσούτους θεραπεύων, νύν τοσαύτα πρός τό εξαναστήσαι ποιεί. Έστι δε όπου
και η πίστις των προσιόντων συνήργει. Ταύτην ούν πρώτην νεκράν ανίστησι, καλών εξ
ονόματος, ή καί ώσπερ εξ ύπνου εγερθείσα πρώτον ήνοιξε τούς οφθαλμούς, είτα ευθύς,
ιδούσα τόν Πέτρον, άνεκάθισε, και τελευταίος από της χειρός της αφής στερεούται. Σύ δέ μοι
σκόπει το κέρδος, πώς πάλιν και τον καρπόν ού πρός επίδειξιν όντα. Διά τούτο γούν και
εκβάλλει πάντας έξω, τόν Διδάσκαλος κάν τούτω μιμούμενος (Λουκ. η' 54). "Ένθα γάρ
δάκρυα, τοιούτον μυστήριον ού δεί τελείσθαι μάλλον δέ, ένθα θαύματα, ού δεί δάκρυα
παρεϊναι» (Ε.Π.Ε. 15,614).
Μετάφρασις: «Αφού σηκώθηκε ο Πέτρος πήγε μαζί τους». Και αφού ανέβηκε στο υπερώο,
γονάτισε και προσευχήθηκε. Και αφού στράφηκε πρός το νεκρό σώμα, είπε: «Ταβιθα, σήκω».
Δεν επιτρέπει ο Θεός όλα τα θαύματα να γίνωνται με την ίδια ευκολία. Και αυτό ωφελούσε

[184]
τους παρακολουθούντας. Διότι βέβαια δεν φρόντιζε μόνο για τη σωτηρία των άλλων, αλλά
και για τη σωτηρία αυτών. Ο Πέτρος, πού μέ τή σκιά του θεραπεύει τόσους, τώρα προβαίνει
σε τόσες ενέργειες να αναστήση την Ταβιθά. Σε μερικές περιπτώσεις δε και η πίστις αυτών,
που προσέρχονταν, συντελούσε στο θαύμα. Η Ταβιθά είναι η πρώτη νεκρά, πού ανασταίνει
ο Πέτρος, καλώντας την με το όνομά της. Και η Ταβιθά, σαν να πετάχτηκε από τον ύπνο,
άνοιξε τα μάτια. Έπειτα, μόλις είδε τον Πέτρο, ανεκάθησε. Και τέλος, πιάνοντάς την ο
Πέτρος με το χέρι του, στηρίχτηκε. Σύ όμως, σε παρακαλώ, πρόσεχε το κέρδος, πώς πάλι ο
καρπός δέν είναι πρός επίδειξι. Γι' αυτό, λοιπόν, και βγάζει ο Πέτρος όλους έξω, μιμούμενος
και σ' αυτό τον Διδάσκαλο (στην περίπτωσι της κόρης του Ιαείρου). Διότι όπου υπάρχουν
δάκρυα, δέν πρέπει να τελήται τέτοιο μυστήριο (ανάστασις νεκρού). Και όπου γίνονται
θαύματα, δεν πρέπει να υπάρχουν δάκρυα.
Πολλοί πίστευσαν (στ. 42)
Το θαύμα και της Ταβιθά έγινε αφορμή να αναστηθούν πολλοί και ν' αναγεννηθούν.
«Γνωστόν δε έγένετο καθ' όλης της Ιόππης, και πολλοί επίστευσαν επί τόν Κύριον. Έγένετο
δε ημέρας ικανάς μείναι αυτόν εν Ιόππη παρά τινι Σίμωνι βυρσεϊ» (στ. 42). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Και το έμαθε όλη η Ιόππη. Και πολλοί πίστευσαν στον Κύριο (τον Ιησού).
Έμεινε δε αυτός (ο Πέτρος) αρκετές ημέρες στην Ιόππη, στο σπίτι κάποιου Σίμωνος
βυρσοδέψη».
• Ο Πέτρος παρέμεινε αρκετές ημέρες στην Ιόππη. Και που φιλοξενείται; Σε ένα ταπεινό
σπιτάκι, στόν Σίμωνα τον βυρσοδέψη. «Παρά τινι Σίμωνι βυρσεί» (στ. 42). Κοίτα, λέει ο
Χρυσόστομος, το ταπεινό του Πέτρου. Δέν φιλοξενείται σε κανένα επίσημο, αλλά σε ένα
βυρσοδέψη.
• Το θαύμα της Ταβιθά έγινε μαγνήτης, που προσείλκυσε πολλούς στο πρόσωπο του Ιησού
Χριστού. Έτσι ο Πέτρος ενήργησε στην Ιόππη περισσότερο από εκείνο που του ζητήθηκε.
Και με το κήρυγμά του έκανε θαύματα πολύ μεγαλύτερα από το θαύμα της Ταβιθά.
Το ίδιο είναι το θαύμα σε ένα νεκρό σώμα και το ίδιο το θαύμα σέ μιά ψυχή; Μεταξύ της
παντοδυναμίας του Θεού και της ύλης (και το νεκρό σώμα είναι νεκρά ύλη) δέν μεσολαβεί
αντίστασις. Με πολλή πίστη και δυνατή προσευχή ζωοποιείται η νεκρή ύλη, ανασταίνεται
ένα νεκρό σώμα. Τό να πιστεύση όμως η ψυχή και να αλλάξη, αυτό είναι απείρως μεγαλύτερο
θαύμα. Γιατί; Διότι ανάμεσα στην παντοδυναμία του Θεού και στην ψυχή μεσολαβεί μία
πεισματώδης αντίστασις είναι η βούλησις του ανθρώπου, πού δέν θέλει να αλλάξη.
Όταν, λοιπόν, μιά ψυχή ψυχρή και νεκρά σε έργα καλά, ανασταίνεται, όταν μιά ψυχή
σκληρή και πολέμια πρός την Αλήθεια, ταπεινώνεται και παραδίνεται στην πίστι, τότε
τελείται νεκρανάστασις σπουδαιότερη από την ανάσταση της νεκράς Ταβιθά.
Το σώμα, άν με θαύμα γίνη καλά ή και αναστηθή, πάλι το αναμένει ο θάνατος. Η ψυχή,
που είναι αθάνατη, όταν πιστέψη στο Χριστό και παραδοθή στο άγιο θέλημά του, ζή αιώνια.
Η νεκρανάστασις της ψυχής είναι θαύμα διαχρονικό, παντοτινό, αιώνιο.
• Πολλές οι αναστάσεις μέσα στο βιβλίο των Πράξεων. Και σήμερα ζητάμε πολλές
αναστάσεις.
• Πολλοί οι παράλυτοι και σήμερα. Ακίνητοι γιά κάθε καλό.

[185]
 -Κάνε, Κύριε, το θαύμα σου. Ανάστησέ μας από την παραλυσία της αμαρτίας και της
ραθυμίας!
• Πολλοί οι άταφοι νεκροί, οι πνευματικά νεκροί.
-Κάνε, Κύριε, το θαύμα σου. Ανάστησέ μας, Κύριε, από την πτώση των παθών. Δός μας
την κίνηση της αναστάσεως. Τα πόδια μας να τρέχουν το δρόμο της αγάπης, όπως η Δορκάς.
Τα χέρια μας να σκορπάνε την αγάπη, όπως τα δικά της χέρια. Η γλώσσα μας να λυθή, γιά
νά Σε ομολογούμε, Χριστέ, «Σέ τόν αναστάντα Θεόν ημών ύμνούμεν. Ελέησον ημάς» (από
τούς αίνους του πλ. β).

[186]
 (Πράξ. ι' 1-16) - Κορνήλιος και εκατόνταρχος
«1 Ἀνὴρ δέ τις ἐν Καισαρείᾳ ὀνόματι Κορνήλιος, ἑκατοντάρχης ἐκ σπείρης τῆς καλουμένης
᾿Ιταλικῆς, 2 εὐσεβὴς καὶ φοβούμενος τὸν Θεὸν σὺν παντὶ τῷ οἴκῳ αὐτοῦ, ποιῶν τε
ἐλεημοσύνας πολλὰς τῷ λαῷ καὶ δεόμενος τοῦ Θεοῦ διὰ παντός, 3 εἶδεν ἐν ὁράματι φανερῶς
ὡσεὶ ὥραν ἐνάτην τῆς ἡμέρας ἄγγελον τοῦ Θεοῦ εἰσελθόντα πρὸς αὐτὸν καὶ εἰπόντα αὐτῷ·
Κορνήλιε. 4 ὁ δὲ ἀτενίσας αὐτῷ καὶ ἔμφοβος γενόμενος εἶπε· τί ἐστι, κύριε; εἶπε δὲ αὐτῷ· αἱ
προσευχαί σου καὶ αἱ ἐλεημοσύναι σου ἀνέβησαν εἰς μνημόσυνον ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. 5 καὶ
νῦν πέμψον εἰς ᾿Ιόππην ἄνδρας καὶ μετάπεμψαι Σίμωνα τὸν ἐπικαλούμενον Πέτρον· 6 οὗτος
ξενίζεται παρά τινι Σίμωνι βυρσεῖ, ᾧ ἐστιν οἰκία παρὰ θάλασσαν. 7 ὡς δὲ ἀπῆλθεν ὁ ἄγγελος
ὁ λαλῶν τῷ Κορνηλίῳ, φωνήσας δύο τῶν οἰκετῶν αὐτοῦ καὶ στρατιώτην εὐσεβῆ τῶν
προσκαρτερούντων αὐτῷ, 8 καὶ ἐξηγησάμενος αὐτοῖς ἅπαντα, ἀπέστειλεν αὐτοὺς εἰς τὴν
᾿Ιόππην. 9 Τῇ δὲ ἐπαύριον ὁδοιπορούντων ἐκείνων καὶ τῇ πόλει ἐγγιζόντων ἀνέβη Πέτρος ἐπὶ
τὸ δῶμα προσεύξασθαι περὶ ὥραν ἕκτην. 10 ἐγένετο δὲ πρόσπεινος καὶ ἤθελε γεύσασθαι·
παρασκευαζόντων δὲ ἐκείνων ἐπέπεσεν ἐπ᾿ αὐτὸν ἔκστασις, 11 καὶ θεωρεῖ τὸν οὐρανὸν
ἀνεῳγμένον καὶ καταβαῖνον ἐπ᾿ αὐτὸν σκεῦός τι ὡς ὀθόνην μεγάλην, τέσσαρσιν ἀρχαῖς
δεδεμένον καὶ καθιέμενον ἐπὶ τῆς γῆς, 12 ἐν ᾧ ὑπῆρχε πάντα τὰ τετράποδα τῆς γῆς καὶ τὰ
θηρία καὶ τὰ ἑρπετὰ καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ. 13 καὶ ἐγένετο φωνὴ πρὸς αὐτόν· ἀναστάς,
Πέτρε, θῦσον καὶ φάγε. 14 ὁ δὲ Πέτρος εἶπε· μηδαμῶς, Κύριε· ὅτι οὐδέποτε ἔφαγον πᾶν κοινὸν
ἢ ἀκάθαρτον. 15 καὶ φωνὴ πάλιν ἐκ δευτέρου πρὸς αὐτόν· ἃ ὁ Θεὸς ἐκαθάρισε σὺ μὴ κοίνου.
16
τοῦτο δὲ ἐγένετο ἐπὶ τρίς, καὶ πάλιν ἀνελήφθη τὸ σκεῦος εἰς τὸν οὐρανόν.».

Ο ευσεβής Κορνήλιος (στ. 1-2).

Στο δέκατο κεφάλαιο των Πράξεων (στ. 1-33) γίνεται λόγος: 1) Γιά το όραμα του εθνικού
(είδωλολάτρου) έκατοντάρχου Κορνηλίου και την αποστολή στην Ιόππη τριών ανδρών από
τη δύναμή του πρός συνάντηση με τον απόστολο Πέτρο (στ. 1-8). 2) Γιά το όραμα που είδε
ο απόστολος Πέτρος με την οθόνη (σεντόνι) όπου ήσαν τα ακάθαρτα ζώα (στ. 9-16). 3) Για
την άφιξη των απεσταλμένων του Κορνηλίου στην Ιόππη και την εντολή του Αγίου
Πνεύματος πρός τόν Πέτρο (στ. 17-26). 4) Για τη μετάβαση του Πέτρου στήν Καισάρεια, στό
σπίτι του εκατοντάρχου (στ. 27-33).
• Από τα Ευαγγέλια γνωρίζουμε δύο εκατοντάρχους. Και οι δύο τελικά έγιναν άγιοι. Ο
πρώτος είναι ο εκατόνταρχος, πού πήγε στο Χριστό στην Καπερναούμ. Τόν παρακάλεσε γιά
τό «παιδί» του, γιά τό δούλο του, που ήταν παραλυτικός. Ο Χριστός θαύμασε την πίστη του,
την αγάπη του, τον τρόπο πρακλήσεώς του και την ταπείνωσί του και τον εγκωμίασε: «Αμήν
λέγω υμίν, ουδέ εν τω Ισραήλ τοσαύτην πίστιν εύρον» (Ματθ. η' 10).
Ο άλλος ήταν ο επικεφαλής του στρατιωτικού αποσπάσματος, που σταύρωσε τον Ιησού.
Αλλ' από σταυρωτής έγινε θαυμαστής.
Όταν είδε το σεισμό και τα άλλα συγκλονιστικά γεγονότα της Μεγ. Παρασκευής, ξέσπασε
σε μία από τις πλέον συναρπαστικές ομολογίες της Θεότητας του Εσταυρωμένου: «Αληθώς

[187]
Θεού υιός ήν ούτος» (Ματθ. κζ' 54). Στην παράδοσι της Εκκλησίας αναφέρεται ως άγιος και
ως μάρτυρας. Αντήλλαξε τη στολή του Ρωμαίου αξιωματικού με την πίστι στόν Θεάνθρωπο
Ιησού Χριστό. Έγινε μαθητής και ομολογητής. Καί μαρτύρησε. Τιμάται ως άγιος Λογγίνος
στις 16 Οκτωβρίου.
• Και οι δύο εκατόνταρχοι άξιοι του επαίνου και της δόξας του Χριστού. Αλλ' υπάρχει και
τρίτος εκατόνταρχος, αυτός της Καισάρειας. Υπέροχος, γιατί είχε αγαπήσει δύο αρετές, που
δυστυχώς έχουν λίγοι. Ηταν άνθρωπος προσευχής και ελεημοσύνης. «Ανήρ δέ τις εν
Καισαρεία ονόματι Κορνήλιος, εκατοντάρχης έκ σπείρης της καλουμένη Ιταλικής, ευσεβής
και φοβούμενος τον Θεόν σύν παντί τω οίκω αυτού, ποιών τε ελεημοσύνας πολλάς τω λαώ
και δεόμενος του Θεού διά παντός» (στ. 1-2). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ηταν δε
κάποιος στην Καισάρεια ονομαζόμενος Κορνήλιος, εκατόνταρχος, από το τάγμα που λεγόταν
Ιταλική σπείρα. Αυτός ήταν ευσεβής και θεοφοβούμενος μαζί με όλη την οικογένειά του. Και
έκανε πολλές ελεημοσύνες στον λαό, και πάντοτε προσευχόταν στον Θεό».
• Η Καισάρεια ήταν παραλιακή πόλις της Παλαιστίνης, έδρα του Ρωμαίου διοικητού. Η
«ιταλική σπείρα» ήταν λόχος αποτελούμενος από στρατιώτες, που κατάγονταν από την
Ιταλία και όχι από μισθοφόρους επαρχιών. Στή σπείρα αυτή υπηρετούσε ο Κορνήλιος. Ηταν
εθνικός και στρατιωτικός. Αυτά όμως δεν τον εμπόδισαν να πιστεύση στόν αληθινό Θεό, να
προσεύχεται εντατικά και να ασκή αφειδώλευτα ελεημοσύνη.
• Ένας εκατόνταρχος έγινε μέλος της οικογενείας του Θεού, που ονομάζεται Εκκλησία. Ο
Κορνήλιος χαρακτηρίζεται ως «ευσεβής και φοβούμενος τόν Θεόν» (στ. 1). Είχε φόβο Θεού.
Καίτοι εθνικός (είδωλολάτρης), δεν πίστευε σε πολλούς θεούς. Πίστευε στόν Θεό των
Εβραίων (τόν αληθινό δηλαδή Θεό). Δεν πίστευε δέ μόνος, αλλά «σύν παντί τω οίκω αυτού»
(στ. 2).
Φρόντισε να πιστεύη όλο το σπίτι του, τα μέλη της οικογενείας του... Όποιος βρίσκει τον
Θεό, βοηθεί να Τόν βρούν και οι άλλοι, και φυσικά πρώτα οι οικείοι του. Όποιος δεν
αισθάνεται την ανάγκη να γνωρίσουν οι άλλοι τόν Θεό, ούτε ο ίδιος Τόν έχει γνωρίσει.
• Την ευσέβειά του ο Κορνήλιος την εξεδήλωνε. Ξεχείλισμα της ευσεβούς καρδιάς του οι
πολλές ελεημοσύνες του πρός τό λαό. «Ποιών ελεημοσύνας πολλάς τω λαώ και δεόμενος του
Θεού διά παντός» (στ. 2). Με τις πολλές ελεημοσύνες έδειχνε την πολλή αγάπη του πρός τούς
συνανθρώπους του. Μέ τίς πυκνές προσευχές έδειχνε την πολλή αγάπη του πρός τόν Θεό.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ο Κορνήλιος ηκούσθη, επειδή είχε την ελεημοσύνην
συνήγορον. “Αί προσευχαί σου καί αι ελεημοσύναι σου ανέβησαν ενώπιον του Θεού”.
Είκότως. Τά γάρ έργα εστί τα ακουόμενα, και τα κατορθώματα. Ούχ απλώς δε αι ευχαί, αλλ'
αι κατά νόμον του Θεού γινόμεναι ευχαί» (Ε.Π.Ε. 5,138). Μετάφρασις: «Εισακούστηκε από
τον Θεό ο Κορνήλιος, επειδή είχε συνήγορό του την ελεημοσύνη. Λέει ο άγγελος: “Οι
προσευχές σου και οι ελεημοσύνες σου ανέβησαν στό Θεό”. Και είναι φυσικό. Διότι τα έργα
και τα κατορθώματα είναι εκείνα που εισακούονται. Όχι απλώς οι προσευχές, αλλ' εκείνες,
πού γίνονται σύμφωνα με το νόμο του Θεού».
• Προσευχή και ελεημοσύνη πολλές φορές στη Γραφή αναφέρονται μαζί. Η προσευχή
είναι άνοιγμα της καρδιάς και του στόματος. Η ελεημοσύνη είναι ανοιγμα της καρδιάς και
των χεριών. Οι δύο αρετές είναι αδελφές. Η προσευχή μαλακώνει την καρδιά, γιά νά συμπονώ
καί νά κάνη ο άνθρωπος ελεημοσύνη.

[188]
 Δυστυχώς η ελεημοσύνη μας σήμερα ή είναι ψιχία ή είναι επιδεικτική. Η δε προσευχή μας
είναι ολιγόλεπτη και ράθυμη. Καίτοι χριστιανοί, υπολειπόμεθα πολύ από τον Κορνήλιο.
• Ο Κορνήλιος δεν ήταν μόνο ως άτομο ευσεβής. Ήταν «σύν παντί τω οίκω αυτού». Μέ
τό παράδειγμά του είχε επιδράσει σε όλη την οικογένειά του, ακόμα και στους υπηρέτες του
και στους στρατιώτες που είχε υπό τις διαταγές του. Μας διδάσκει ο Ρωμαίος εκείνος
εκατόνταρχος πόσο μεγάλη σημασία έχει το παράδειγμα του Χριστιανού οικογενειάρχη μέσα
στο σπίτι του.
• Ό Κορνήλιος ήταν άνθρωπος προσευχής. Και είχε αγάπη στούς ανθρώπους. Η αγάπη του
φαίνεται από τις ελεημοσύνες που έκανε και από την προσπάθειά του, όλοι γύρω του να είναι
άνθρωποι ευσεβείς. Είχε και ταπείνωσι. Ηταν Ρωμαίος αξιωματικός. Μπορούσε να διατάξη
στρατιώτες να φέρουν τον Πέτρο στο σπίτι του, στην Καισάρεια. Όχι! Εκείνος προσκαλεί
τρεις ανθρώπους, διηγείται τί του συνέβη και παρακαλεί να παρακαλέσουν τον Πέτρο να
έρθη στην Καισάρεια. Ο Πέτρος φιλοξενείται σε ένα βυρσοδέψη, άνθρωπο κατώτερης
κοινωνικής θέσεως. Ένας αξιωματούχος ζητάει τη βοήθεια από κάποιον, που φιλοξενείται
από ένα βυρσοδέψη!
Επομένως ο Κορνήλιος ζήτησε να βρεί την Αλήθεια με συχνή προσευχή, με αφειδώλευτη
ελεημοσύνη, με βαθειά ταπείνωσι. Και την βρήκε. Του την αποκάλυψε ο Θεός!
Αγγελος τον επισκέφθηκε (στ. 3-6)
Η ελεημοσύνη του Κορνηλίου ήταν αγάπη ανυπόκριτη. Και τα φτερά της ανέβαζε τον
έλεήμονα στο θρόνο του Θεού. Και η προσευχή του προερχόταν από καθαρά χείλη. Και
έφτανε στα αυτιά του Κυρίου και Θεού. Δηλαδή, ήταν ένας καθαρός στό βίο του άνθρωπος.
Λέει σχετικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Εί τόν Κορνήλιον διά βίον άριστον εκάλεσεν επί τήν
των απορρήτων γνώσιν, καί τόν ευνούχον διά τό αναγινώσκειν υμάς τούς ήδη της πίστεως
απολαύσαντας, βίον ορθόν επιδειξαμένους, διδάξαι τα σαφέστερα. Ώστε ο ακάθαρτος βίος
εμποδίζει την τούτων γνώσιν» (Ε.Π.Ε. 5,648). Μετάφρασις: Αν ο Θεός κάλεσε, γιά τήν
άριστη ζωή του, τόν Κορνήλιο στη γνώση των απορρήτων αληθειών, και έκείνον τον ευνούχο
της Κανδάκης, για τη μελέτη της Γραφής, τόν φώτισε, πολύ περισσότερο εσάς θά διδάξη
σαφέστερα τις αλήθειες: εσάς, που ήδη έχετε απολαύσει την πίστι και έχετε δείξει ορθό βίο.
Ο ακάθαρτος βίος εμποδίζει την αποκάλυψη της αλήθειας.
• Η καθαρή καρδιά του εκατοντάρχου Κορνηλίου ήλκυσε την προσοχή του Θεού. Και
αξιώθηκε ο Κορνήλιος να δη θεία οπτασία: «Είδεν έν οράματι φανερώς ωσεί ώραν ενάτην
της ημέρας άγγελος του Θεού εισελθόντα προς αυτόν και είπόντα αυτω Κορνήλιε! Ό δε
ατενίσας αυτό και έμφοβος γενόμενος είπε: Τί έστι, κύριε; Είπε δε αυτώ: Αι προσευχαι σου
και αι ελεημοσύναι σου ανέβησαν εις μνημόσυνον ενώπιον του Θεού. Και νύν πέμψον εις
Ιόππην άνδρας και μετάπεμψαι Σίμωνα τον επικαλούμενον Πέτρον. Ούτος ξενίζεται παρά
τινι Σίμωνι βυρσεϊ, ώ έστιν οικία παρά θάλασσαν» (στ. 3-6). 'Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Ο Κορνήλιος είδε καθαρά σε όραμα, ώρα περίπου τρεις το απόγευμα, έναν άγγελο του Θεού,
που μπήκε στο σπίτι του και του είπε: “Κορνήλιε!”. Αυτός δε (ο Κορνήλιος) τον κοίταξε και
τρομαγμένος είπε: “Τί είναι, κύριε;”. Του είπε δέ: “Οι προσευχές σου και οι ελεημοσύνες σου
ανέβηκαν (στο ουρανό), για να τις λάβη υπ' όψιν ό Θεός. Και τώρα στείλε ανθρώπους στην
Ιόππη και προσκάλεσε τον Σίμωνα, που επονομάζεται Πέτρος. Αυτός φιλοξενείται σε
κάποιον Σίμωνα βυρσοδέψη, που έχει σπίτι κοντά στη θάλασσα”».

[189]
 Δέν βρισκόταν σε έκστασι ούτε κοιμόταν, αλλ' είδε φανερά τόν άγγελο, ώστε να μήν
αμφιβάλη για την πραγματικότητα του οράματος.
• Άγγελος Θεού εμφανίστηκε. Τόν προσφώνησε με το όνομά του:
-Κορνήλιε! Σε θέλει ο Θεός. Οι προσευχές σου και οι ελεημοσύνες σου ανέβησαν στο
θρόνο Του.
• Εθνικός ήταν. Τυπικά δεν ανήκε στη συναγωγή. Ουσιαστικά όμως ανήκε στη βασιλεία
του Θεού. Με ευλάβεια, σεβασμό και τιμή μιλάει ο Κορνήλιος πρός τόν ουράνιο έπισκέπτη.
Η απάντησις του αγγέλου είναι λαμπρό εγκώμιο της ευσεβείας και της αρετής του
Κορνηλίου. «Είπε δε αυτώ Αί προσευχαι σου και αι ελεημοσύναι σου ανέβησαν εις
μνημόσυνον ενώπιον του Θεού» (στ. 4).
Η ζωή του ήταν το καλύτερο «μνημόσυνον». Συνήθως γιά νεκρούς λέμε «αιωνία η
μνήμη», και νομίζουμε, εσφαλμένα, ότι το λέμε για τη δική μας μνήμη, δηλαδή, νά τόν
θυμόμαστε! Η σωστή εξήγησις είναι, να βρίσκεται ο άνθρωπος μας στη μνήμη του Θεού, στα
«δίπτυχα» του Θεού, στο «βιβλίο» του Θεού. Έχει επικρατήσει να τελούμε μνημόσυνα για
την ανάπαυσι των ψυχών των κεκοιμημένων. Και τα μνημόσυνα αυτά έχουν δυστυχώς
κοσμικό χαρακτήρα. Θέλεις να σε θυμάται ο Θεός; Κάνε προσευχή θερμή και ελεημοσύνη
αφειδώλευτη και ταπεινή. Αυτό συνέβη με τόν Κορνήλιο: «Αι προσευχαί σου και αι
ελεημοσύναι σου ανέβησαν εις μνημόσυνον ενώπιον του Θεού» (στ. 4).
• Ο Κορνήλιος είχε καλή προαίρεσι. Προσευχόταν και έκανε πολλές καλωσύνες. Γι' αυτό
και ο Θεός άνοιξε γι' αυτόν τον ουρανό. Ανέβηκαν οι προσευχές και οι ελεημοσύνες και
κατέβηκε άγγελος του Θεού. Ο άγγελος δέν κήρυξε στόν Κορνήλιο το Ευαγγέλιο, αλλ'
υπηρέτησε στο έργο της σωτηρίας του Κορνηλίου. Του συνέστησε τον απόστολο του
Χριστού, τον Πέτρο. Προσευχές και ελεημοσύνες προσέφερε ο Κορνήλιος, άγγελο και
απόστολο πρόσφερε ο Θεός. Διά του αγγέλου του προσφέρει τον απόστολο Πέτρο. Καί διά
του Πέτρου το ευαγγέλιο της σωτηρίας. Ο Κορνήλιος αισθανόταν αληθινή πείνα και δίψα να
γνωρίση την αλήθεια. Και ο Θεός του δείχνει τον τρόπο, πού θά τό έπετύγχανε.
Ο Κορνήλιος καλεί τον Πέτρο (στ. 7-9)
Η εντολή του Θεού εκτελείται. Μόλις έφυγε ο άγγελος, αμέσως ο Κορνήλιος φροντίζει για
το θέλημα του Θεού. Όταν πρόκηται για τη σωτηρία της ψυχής, αναβολή δέν δικαιολογείται.
Ό Κορνήλιος κάλεσε δύο υπηρέτες του και ένα ευσεβή στρατιώτη, και τους εξήγησε τα
σχετικά με την αγγελική έμφάνισι. Τούς προετοίμασε για τη μετάβασή τους πρός συνάντηση
του Πέτρου. «Ως δε απήλθεν ο άγγελος ο λαλών τω Κορνηλίω, φωνήσας δύο των οικετών
αυτού και στρατιώτης ευσεβή των προσκαρτερούντων αυτώ, και εξηγησάμενος αυτοίς
άπαντα, απέστειλεν αυτούς εις την Ιόππην. Τη δε επαύριον οδοιπορoύντων εκείνων και τη
πόλει έγγιζόντων ανέβη Πέτρος επί το δώμα προσεύξασθαι περί ώραν έκτης» (στ. 7-9).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Μόλις δε έφυγε ο άγγελος, που μιλούσε στον Κορνήλιο,
κάλεσε δύο από τους υπηρέτες του και ένα στρατιώτη ευσεβή, απ' αυτούς που τον
υπηρετούσαν, και αφού τους τα αφηγήθηκε όλα, τους έστειλε στην Ιόππη. Την άλλη δε
ημέρα, ενώ εκείνοι οδοιπορούσαν και πλησίαζαν στην πόλι, ο Πέτρος ανέβηκε στην ταράτσα
για να προσευχηθή ώρα περίπου δώδεκα (το μεσημέρι)».

[190]
 • Ό Κορνήλιος ήταν χριστιανός πρό Χριστού. Νά τον συγκρίνουμε με τον εαυτό μας; Δέν
έχουμε ενδιαφέρον για τις ανάγκες των άλλων, ώστε να προσφέρουμε την αγάπη ως
ελεημοσύνη. Δεν έχουμε ζώσα ψυχή γιά νά κάνη θερμή προσευχή. Δέν έχουμε τον πόθο να
συναντήσουμε αποστολικές μορφές, και να μαθητεύσουμε κοντά τους. Φανταζόμαστε τόν
Κορνήλιο. Έστειλε τούς απεσταλμένους του κι εκείνος, μέχρι νάρθη ο Πέτρος, γονατιστός
προσεύχεται: «Χριστέ! Κάνε με χριστιανό»!
• Ο Κορνήλιος έχει απλότητα και ταπείνωσι. Εξηγεί στους υπηρέτες και στο στρατιώτη
του με κάθε λεπτομέρεια την αιτία και το σκοπό της αποστολής τους. «Εξηγησάμενος αυτούς
άπαντα, απέστειλεν αυτούς εις την Ιόππην» (στ. 8). Θα μπορούσε απλώς να τους δώση
διαταγές. Τούς καθιστα κοινωνούς του σχεδίου του Θεού. Δέν τό θεώρησε αυτό υποτιμητικό
για το αξίωμά του.
• Η προσευχή συνδέει τόν Κορνήλιο, για να στείλη ο Θεός τόν απόστολό Του, τόν Πέτρο.
Και η προσευχή προετοιμάζει τον Πέτρο για τη μεγάλη του και πρωτοφανή αποστολή. «Τη
δε επαύριον οδοιπορoύντων εκείνων και τη πόλει έγγιζόντων ανέβη Πέτρος επί το δώμα
προσεύξασθαι περί ώραν έκτης» (στ. 9). Σάν νάξερε ο Πέτρος, ότι ο Κύριος τον προετοιμάζει
για αποστολή προς τα έθνη (κάτι που δεν ήταν συνηθισμένο γι' αυτόν), καί στίς δώδεκα το
μεσημέρι ο Πέτρος απομακρύνεται, απομονώνεται, ανεβαίνει στην ταράτσα και παραδίνεται
στην ένωσί του μέ τόν Θεό, στην προσευχή. Η προσευχή ενώνει τον Κορνήλιο με τον Θεό.
Η προσευχή ενώνει τον Πέτρο μέ τόν Θεό γιά τόν Κορνήλιο.
Οι Ιουδαίοι συνήθιζαν να προσεύχονται τρεις φορές την ημέρα. Η έκτη ώρα (δώδεκα το
μεσημέρι) ήταν μία από τις ώρες προσευχής. Κατά την ώρα της προσευχής λοιπόν ο Πέτρος
παίρνει οδηγίες από τον Θεό. Ο προσευχόμενος φωτίζεται και καθοδηγείται από τον Θεό για
τη σωστή αντιμετώπιση δυσκόλων καταστάσεων και προβλημάτων.
• Μ' έναν άγγελο ο Θεός παρήγγειλε στον Κορνήλιο να στείλη και να καλέση τον Πέτρο.
Έπρεπε όμως και ο Πέτρος, που βρισκόταν στην Ιόππη, να πειστή ότι ήταν ανάγκη νά
κατηχήση και να βαπτίση τόν Κορνήλιο. Είχε ακόμα ο Πέτρος υπολείμματα της νοοτροπίας,
ότι μόνο οι Ιουδαίοι και όσοι είχαν προσχωρήσει στόν Ιουδαϊσμό έπρεπε να γίνωνται δεκτοί
στην Εκκλησία. Για το σκοπό αυτό ο Θεός καθοδηγεί τον Πέτρο με ένα υπερφυσικό τρόπο.
Το όραμα του Πέτρου (στ. 10-12)
Η προσευχή είναι έπαρσις των χεριών και έξαρσις των ψυχικών δυνέμων. Οδηγεί σε θείες
ελλάμψεις και αληθινές αποκαλύψεις. Αυτό συνέβη και με την προσευχή του Κορνηλίου,
που είδε άγγελο Κυρίου, αλλά και με την προσευχή του Πέτρου, που είδε μέ θεϊκό όραμα την
αποδοχή και των εθνικών στους κόλπους της Εκκλησίας. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ουκ
εις συμπόσια καί μέθην και αδηφαγίαν τον εαυτού βίον κατανήλισκεν, αλλ' εις προσευχάς
και ελεημοσύνας, ως και οπτασίας τοιαύτης άξιον εαυτόν απoφήναι» (Ε.Π.Ε. 30, 494).
Μετάφρασις: Δεν σπαταλούσε τη ζωή του σε συμπόσια και μέθη και σε πολυφαγία, αλλά
περνούσε τη ζωή του με προσευχές και ελεημοσύνες, τόσο, ώστε αξιώθηκε να δή ουράνια
οπτασία.
• Ανθρωπος της προσευχής και ο Πέτρος. Αυτό δεν σημαίνει, ότι δεν είχε και σωματικές
ανάγκες. Πείνασε, όπως και ο Κύριος θέλησε πολλές φορές να πεινάση (Ματθ. δ' 2. κα' 18).
Μέχρι να παρασκευάσουν το φαγητό αυτοί που φιλοξενούσαν τον Πέτρο, εκείνος γονάτισε

[191]
και προσευχόταν θερμά. Και έφτασε σε θεία οπτασία. «Εγένετο δε πρόσπεινος και ήθελε
γεύσασθαι. Παρασκευαζόντων δε εκείνων επέπεσεν επ' αυτόν έκστασις, και θεωρεί τον
ουρανόν ανεωγμένον και καταβαίνον επ' αυτόν σκεύός τι ώς οθόνην μεγάλην, τέσσαρσιν
αρχαϊς δεδεμένος και καθιέμενον επί της γης, εν ώ υπήρχε πάντα τα τετράποδα της γης και
τα θηρία και τα ερπετά και τα πετεινά του ουρανού» (στ. 10-12). 'Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Πείνασε δέ, και ήθελε να φάγη. Και ενώ εκείνοι ετοίμαζαν το φαγητό, αυτός
περιήλθε σε έκστασι. Και βλέπει τον ουρανό να είναι ανοικτός, και να κατεβαίνη προς αυτόν
κάποιο πράγμα σαν σεντόνι μεγάλο, που ήταν από τα τέσσαρα άκρα δεμένο και κατέβαινε
στη γη. Μέσα σ' αυτό υπήρχαν όλα τα τετράποδα της γης και τα θηρία και τα ερπετά και τα
πετεινά του ουρανού».
• Μεσημέρι ήταν. Πολύ φυσικό να πεινάση ο Πέτρος. Η πείνα όμως εκείνη είχε κάτι το
έκτακτο. Ηταν η αφορμή γιά ό,τι επρόκειτο ν' ακολουθήση.
• Είδε ο Πέτρος ένα πράγμα σάν σεντόνι, δεμένο από τις τέσσερις άκρες. Κατέβαινε από
τον ουρανό. Μέσα ήταν όλα τα τετράποδα της γης και τα θηρία και τα ερπετά και τα πετεινά
του ουρανού. Τα περισσότερα δε από αυτά τα ζώα θεωρούνταν ακάθαρτα. Ο δε Μωσαϊκός
νόμος απαγόρευε στους Ιουδαίους αυστηρά να τρώνε ακάθαρτα ζώα.
Ο ιερός Χρυσόστομος βλέπει στο όραμα του Πέτρου την οικουμενικότητα της Εκκλησίας.
Λέει: «Τί ποτε τούτό έστι, Σύμβολον της οικουμένης απάσης το πράγμα γίνεται.
Ο άνθρωπος (ο Κορνήλιος) ακροβυστος ήν καί ουδέν κοινόν είχε πρός Ιουδαίους: επεί ούν
έμελλον αυτού κατηγορείν άπαντες ως παραβάτου, και τούτο πάνυ αυτούς προσίστατο,
αναγκαίως οικονομείται είπείν (ο Πέτρος), “ουδέποτε έφαγον”, ούχί αυτός δεδoικώς, μη
γένοιτο! 'Αλλ' υπό του Πνεύματος, ώς έφην, οικονομούμενος, ίνα έχη απολογίαν πρός τούς
εγκαλούντας ότι και αντειπε: πάνυ γάρ αυτοίς έμελε του τόν νόμον φυλάττεσθαι. Εις έθνη
επέμπετο» (Ε.Π.Ε. 15,632-634). Μετάφρασις: «Τί τέλος πάντων σημαίνει αυτό; Το όραμα
αυτό είναι σύμβολο όλης της οικουμένης. Ο Κορνήλιος ήταν απερίτμητος και δεν είχε κανένα
κοινό με τούς Ιουδαίους. Επειδή, λοιπόν, επρόκειτο όλοι να κατηγορήσουν τον Πέτρο ως
παραβάτη και αυτό ήταν γι' αυτούς πολύ προσβλητικό, αναγκάζεται να πη, “ουδέποτε
έφαγα”, όχι διότι ο ίδιος ο Πέτρος φοβόταν, μακρυά μία τέτοια σκέψις, αλλ' όπως είπα, επειδή
καθοδηγούνταν από το Πνεύμα, γιά νά έχη να απολογηθή σ' εκείνους, πού θά τόν
κατηγορούσαν ότι είχε αντιρρήσεις. Διότι οι μαθητές πάρα πολύ φρόντιζαν για την τήρηση
του νόμου. Στα έθνη, λοιπόν, στελνόταν και ο Πέτρος».
Καθαρά για τον Θεό (στ. 13-16)
Είδε ο Πέτρος την παράξενη οθόνη. Και άκουσε φωνή από τον ουρανό, που του έλεγε:
«Σήκω, Πέτρε, σφάξε καί φάγε»! Ο δέ Πέτρος, καίτοι πεινούσε, απάντησε στη φωνή: «Έπ'
ουδενί λόγω, Κύριε! Διότι ποτέ δέν έφαγα κανένα μολυσμένο ή ακάθαρτο (κατά τό Μωσαϊκό
νόμο)». Ο Πέτρος ήθελε να είναι τηρητής του νόμου. Αλλ' ο νόμος είχε πρόσκαιρο και
παιδαγωγικό χαρακτήρα. Αφού ήλθε η χάρις, ήλθε και νόμος ανώτερος και τελειότερος. Γι'
αυτό και ξανακούστηκε η φωνή του ουρανού.
Νά ο διάλογος ουρανού και Πέτρου:
«Και εγένετο φωνη προς αυτόν: Αναστάς, Πέτρε, θύσον και φάγε. Ο δε Πέτρος είπε:
Μηδαμώς, Κύριε! "Ότι ουδέποτε έφαγον πάν κοινόν ή ακάθαρτον. Και φωνή πάλιν εκ

[192]
δευτέρου προς αυτόν: Α ο Θεός εκαθάρισε συ μη κoίνου. Τούτο δε έγένετο επί τρίς, και πάλιν
ανελήφθη το σκεύος εις τον ουρανόν» (στ. 13-16).
'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και ήλθε πρός τόν Πέτρο φωνή: “Σήκω, Πέτρε, σφάξε
και φάγε”. Και ο Πέτρος είπε: “Όχι, Κύριε! Ούδέποτε έφαγα κάτι μολυσμένο ή ακάθαρτο”.
Και πάλι για δεύτερη φορά ήλθε προς αυτόν φωνή: “Αυτά, που ο Θεός καθάρισε, συ να μη
τα θεωρής ακάθαρτα”. Αυτό δεν έγινε τρεις φορές. Και πάλι το όραμα (σάν μεγάλο σεντόνι)
ανυψώθηκε στον ουρανό».
• Την εξήγηση της μυστηριώδους οθόνης, που είδε ο Πέτρος, επεξηγεί εν συντομία ο ιερός
Χρυσόστομος: «Η σινδών, τούτό έστιν ή γή. Τα δε εν αυτή θηρία, οι εξ εθνών: το δέ “θύσον
καί φάγε”, ότι κάκείνοις δει προσιέναι τό δέ τρίτον τούτο γενέσθαι, το βάπτισμα δηλού»
(Ε.Π.Ε. 15,634). Μετάφρασις: «Τό σεντόνι, λοιπόν, είναι η γή. Τά δε θηρία, πού βρίσκονται
στο σεντόνι, είναι οι εθνικοί (οι ειδωλολάτρες). Τό δέ “σφάξε καί φάγε”, σημαίνει, ότι και
εκείνοι πρέπει να προσέλθουν στη νέα πίστι, το ότι δέ αυτό επαναλήφθηκε τρείς φορές
σημαίνει το βάπτισμα».
• Ο Θεός επιμένει. Δέν στέκει στην αντίρρηση του Πέτρου. Τρείς φορές του είπε, ότι όσα
γιά τόν Θεό είναι επιτρεπτά, δέν μπορεί να είναι ανεπίτρεπτα γιά τούς ανθρώπους. «Τούτο δε
έγένετο επί τρίς, και πάλιν ανελήφθη το σκεύος εις τον ουρανόν» (στ. 16). Με την τρίτη φορά
η θαυμαστή οθόνη ανυψώθηκε στον ουρανό. Χάθηκε από τα μάτια του Πέτρου.
• Τί σήμαινε το παράδοξο όραμα;
– Τό πράγμα σάν σεντόνι σήμαινε την οικουμένη.
– Τα τέσσερα άκρα σήμαιναν τα τέσσερα σημεία της οικουμένης.
– Τά ακάθαρτα ζώα σήμαιναν τους εθνικούς (τούς είδωλολάτρες).
– Η κατάβασις από τον ουρανό σήμαινε, ότι και οι εθνικοί γίνονται δεκτοί στον ουρανό.
• Κατά την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης υπήρχαν λόγοι σοβαροί, γιά τούς οποίους έπρεπε
να υπάρχη και να τηρήται ή διάκρισις καθαρών και ακαθάρτων ζώων. Τώρα όμως οι λόγοι
εκείνοι είχαν εκλείψει, και ο Θεός κηρύττει όλα τα ζώα καθαρά. Αλλ' οι λόγοι του Θεού
έχουν μεταφορική σημασία, πού σε λίγο θα εξηγήση στόν Πέτρο. «Τούτο δε έγένετο επί τρίς,
και πάλιν ανελήφθη το σκεύος εις τον ουρανόν» (στ. 16). Η τριπλή επανάληψις του οράματος
έγινε, καί γιά νά προκαλέση αυτό βαθειά εντύπωση στόν Πέτρο.

[193]
 (Πράξ. ι' 17-33) - Ο Πέτρος στην Καισάρεια
«17 ῾Ως δὲ ἐν ἑαυτῷ διηπόρει ὁ Πέτρος τί ἂν εἴη τὸ ὅραμα ὃ εἶδε, καὶ ἰδοὺ οἱ ἄνδρες οἱ
ἀπεσταλμένοι ἀπὸ τοῦ Κορνηλίου διερωτήσαντες τὴν οἰκίαν Σίμωνος ἐπέστησαν ἐπὶ τὸν
πυλῶνα, 18 καὶ φωνήσαντες ἐπυνθάνοντο εἰ Σίμων ὁ ἐπικαλούμενος Πέτρος ἐνθάδε ξενίζεται.
19
τοῦ δὲ Πέτρου διενθυμουμένου περὶ τοῦ ὁράματος εἶπεν αὐτῷ τὸ Πνεῦμα· ἰδοὺ ἄνδρες τρεῖς
ζητοῦσί σε· 20 ἀλλὰ ἀναστὰς κατάβηθι καὶ πορεύου σὺν αὐτοῖς μηδὲν διακρινόμενος, διότι
ἐγὼ ἀπέσταλκα αὐτούς. 21 καταβὰς δὲ Πέτρος πρὸς τοὺς ἄνδρας εἶπεν· ἰδοὺ ἐγώ εἰμι ὃν
ζητεῖτε· τίς ἡ αἰτία δι᾿ ἣν πάρεστε; 22 οἱ δὲ εἶπον· Κορνήλιος ἑκατοντάρχης, ἀνὴρ δίκαιος καὶ
φοβούμενος τὸν Θεόν, μαρτυρούμενός τε ὑπὸ ὅλου τοῦ ἔθνους τῶν ᾿Ιουδαίων, ἐχρηματίσθη
ὑπὸ ἀγγέλου ἁγίου μεταπέμψασθαί σε εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ καὶ ἀκοῦσαι ρήματα παρὰ σοῦ. 23
εἰσκαλεσάμενος οὖν αὐτοὺς ἐξένισε. Τῇ δὲ ἐπαύριον ἀναστὰς ἐξῆλθε σὺν αὐτοῖς, καί τινες
τῶν ἀδελφῶν τῶν ἀπὸ τῆς ᾿Ιόππης συνῆλθον αὐτῷ, 24 καὶ τῇ ἐπαύριον εἰσῆλθον εἰς τὴν
Καισάρειαν. ὁ δὲ Κορνήλιος ἦν προσδοκῶν αὐτοὺς συγκαλεσάμενος τοὺς συγγενεῖς αὐτοῦ
καὶ τοὺς ἀναγκαίους φίλους. 25 ῾Ως δὲ ἐγένετο τοῦ εἰσελθεῖν τὸν Πέτρον, συναντήσας αὐτῷ
ὁ Κορνήλιος πεσὼν ἐπὶ τοὺς πόδας προσεκύνησεν. 26 ὁ δὲ Πέτρος αὐτὸν ἤγειρε λέγων·
ἀνάστηθι· κἀγὼ αὐτὸς ἄνθρωπός εἰμι. 27 καὶ συνομιλῶν αὐτῷ εἰσῆλθε, καὶ εὑρίσκει
συνεληλυθότας πολλούς, 28 ἔφη τε πρὸς αὐτούς· ὑμεῖς ἐπίστασθε ὡς ἀθέμιτόν ἐστιν ἀνδρὶ
᾿Ιουδαίῳ κολλᾶσθαι ἢ προσέρχεσθαι ἀλλοφύλῳ· καὶ ἐμοὶ ὁ Θεὸς ἔδειξε μηδένα κοινὸν ἢ
ἀκάθαρτον λέγειν ἄνθρωπον· 29 διὸ καὶ ἀναντιρρήτως ἦλθον μεταπεμφθείς. πυνθάνομαι οὖν
τίνι λόγῳ μετεπέμψασθέ με; 30 καὶ ὁ Κορνήλιος ἔφη· ἀπὸ τετάρτης ἡμέρας μέχρι ταύτης τῆς
ὥρας ἤμην νηστεύων, καὶ τὴν ἐνάτην ὥραν προσευχόμενος ἐν τῷ οἴκῳ μου· καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ
ἔστη ἐνώπιόν μου ἐν ἐσθῆτι λαμπρᾷ, 31 καί φησι· Κορνήλιε, εἰσηκούσθη σου ἡ προσευχὴ καὶ
αἱ ἐλεημοσύναι σου ἐμνήσθησαν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. 32 πέμψον οὖν εἰς ᾿Ιόππην καὶ
μετακάλεσαι Σίμωνα ὃς ἐπικαλεῖται Πέτρος· οὗτος ξενίζεται ἐν οἰκίᾳ Σίμωνος βυρσέως παρὰ
θάλασσαν· ὃς παραγενόμενος λαλήσει σοι. 33 ἐξαυτῆς οὖν ἔπεμψα πρός σε, σύ τε καλῶς
ἐποίησας παραγενόμενος. νῦν οὖν πάντες ἡμεῖς ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ πάρεσμεν ἀκοῦσαι πάντα
τὰ προστεταγμένα σοι ὑπὸ τοῦ Θεοῦ.».

Απεσταλμένοι του Κορνηλίου στόν Πέτρο (στ. 17-20)

Οι Ιουδαίοι αισθάνονταν αηδία γιά τούς εθνικούς. Ο φρικτός ρατσισμός τους δεν τους
άφηνε να δεχτούν τους είδωλολάτρες ως ανθρώπους, που μπορούσαν να γίνουν αδελφοί εν
Χριστώ. Ο Κύριος όμως είχε δώσει εντολή στούς αποστόλους να κηρύξουν το Ευαγγέλιο σ'
όλη την κτίσι (Ματθ. κη' 19), να φτάσουν μέχρι τα πέρατα της γης, να εκχριστιανιστούν όλα
τα έθνη.
Η κλήσεις των εθνών, στο πρόσωπο του Κορνηλίου, συντονίζεται με την κλήσι του
Πέτρου από τον Θεό για το άνοιγμα προς τα έθνη. Και ειδικότερα ο Πέτρος δέχεται την
πρόσκλησι των απεσταλμένων του Κορνηλίου για την εκπλήρωση του θείου οράματος. «Ως
δε εν εαυτώ διηπόρει ο Πέτρος τί αν είη το όραμα και είδε, και ιδού οι άνδρες οι απεσταλμένοι
από του Κορνηλίου διερωτήσαντες την οικίαν Σίμωνος επέστησαν επί τον πυλώνα, και
φωνήσαντες επυνθάνοντο, ει Σίμων ο επικαλούμενος Πέτρος ενθάδε ξενίζεται; Του δε
Πέτρου διενθυμουμένου περί του οράματος είπεν αυτώ το Πνεύμα Ιδού άνδρες τρείς ζητούσί
σε αλλά αναστάς κατάβηθι και πορεύoυ συν αυτοίς μηδεν διακρινόμενος, διότι εγώ

[194]
απέσταλκα αυτούς» (στ. 17-20). Απόδοσις στην απλοελληνικήν «Ενώ δε ο Πέτρος άπορούσε
μέσα του, τί άραγε σήμαινε το όραμα που είδε, ιδού οι άνθρωποι οι απεσταλμένοι από τον
Κορνήλιο, αφού ρώτησαν για το σπίτι του Σίμωνος, έφτασαν στην εξώπορτα. Και φώναξαν
και ρωτούσαν: “Ο Σίμων, που επονομάζεται Πέτρος, φιλοξενείται εδώ;”. Ενώ δε ο Πέτρος
συλλογιζόταν το όραμα, του είπε το Πνεύμα: “Ιδού τρείς άντρες σε ζητούν. Σήκω και κατέβα
και πήγαινε μαζί τους χωρίς κανένα δισταγμό, διότι εγώ τους έστειλα”».
• Τρίτη ουράνια αποκάλυψις. Η πρώτη στόν Κορνήλιο διά του αγγέλου, ότι οι προσευχές
του και οι ελεημοσύνες του ανέβησαν στο θρόνο του Θεού. Η δεύτερη στόν Πέτρο με την
οθόνη, πού συμβόλιζε την οικουμενικότητα του Χριστιανισμού. Η τρίτη η απάντησις του
Αγίου Πνεύματος γιά την παρουσία των τριών απεσταλμένων του Κορνηλίου στόν Πέτρο.
Ενώ οι τρείς απεσταλμένοι από τον Κορνήλιο έφτασαν στον τόπο του προορισμού τους
και ο Πέτρος συλλογιζόταν το όραμα και προσπαθούσε να βρεί τη σημασία του, του
αποκάλυψε το Πνεύμα το Αγιον: «Ιδού άνδρες τρείς ζητούσι σε αλλά αναστάς κατάβηθι και
πορεύoυ συν αυτοίς μηδεν διακρινόμενος, διότι εγώ απέσταλκα αυτούς» (στ. 20). Ο Θεός
οικονόμησε τα πράγματα έτσι, ώστε η άφιξις των απεσταλμένων του Κορνηλίου να συμπέση
με το όραμα του Πέτρου.
Η απορία λύθηκε. Το όραμα ερμηνεύθηκε. Ο Πέτρος πείστηκε ότι επρόκειτο γιά θεία
αποκάλυψι. Και αυτός που είχε διακηρύξει το «πειθαρχείν δει Θεώ μάλλον ή ανθρώποις»
(Πράξ. ε' 29), δεν διστάζει και δεν αρνείται, αλλά σπεύδει να εκτελέση τη θεία παραγγελία.
• Το «Εγώ» φανερώνει, ότι το Πνεύμα το Άγιον είναι πρόσωπο, όχι απλώς δύναμις, όπως
ισχυρίζονται οι πνευματομάχοι, μεταξύ των οποίων οι ψευτομάρτυρες του Ιεχωβά, οι
Χιλιαστές. Και αφού το Άγιο Πνεύμα αποστέλλει ανθρώπους, όπως αποστέλλει ο Θεός
Πατέρας και ο Θεός Ιησούς, άρα είναι και αυτό Θεός, ο ένας της Τριάδος. Λέει σχετικά ο
ιερός Χρυσόστομος: «Όρα όση του Πνεύματος ή εξουσία. Ό δέ ποιεί ο Θεός, τούτο λέγεται
το Πνεύμα ποιείν» (Ε. Π.Ε. 15,636). Μετάφρασις: «Κοίτα πόσο μεγάλη είναι η εξουσία του
Αγίου Πνεύματος. Εκείνο που επιτελεί ο Θεός Πατέρας, αυτό λέγεται ότι επιτελεί και το
Πνεύμα».
Θέλει να σε ακούση ο Κορνήλιος (στ. 21-23)
Υπακούοντας στη θεία εντολή ο Πέτρος, δεν αποστρέφεται πλέον ούτε αποφεύγει τους
εθνικούς, αλλά συνομιλεί με αυτούς, τρώει μαζί τους και συνοδοιπορεί με αυτούς. Τό
«μεσότοιχον τού φραγμού» (Εφεσ. β' 14) αρχίζει να γκρεμίζεται.
Κατεβαίνει ο Πέτρος από το υπερώον της προσευχής. Και διαλέγεται μέ τούς
απεσταλμένους του Κορνηλίου: «Καταβάς δε Πέτρος προς τους άνδρας είπεν: Ιδού εγώ είμι
όν ζητείτε. Τίς ή αιτία δι' ήν πάρεστε; Οι δε είπον Κορνήλιος εκατοντάρχης, ανήρ δίκαιος και
φοβούμενος τον Θεόν, μαρτυρούμενός τε υπό όλου του έθνους των Ιουδαίων, έχρηματίσθη
υπό αγγέλου αγίου μεταπέμψασθαί σε εις τον οίκον αυτού και ακούσαι ρήματα παρά σου.
Είσκαλεσάμενος ούν αυτούς έξένισε. Τη δε επαύριον αναστάς εξήλθε συν αυτούς, καί τινες
των αδελφών των από της Ιόππης συνήλθον αυτώ» (στ. 21-23). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Ο δε Πέτρος, αφού κατέβηκε και ήλθε προς τους άνδρες, είπε: “Ιδού, εγώ
είμαι εκείνος, που ζητείτε. Για ποιο λόγο είστε εδώ;”. Εκείνοι δε είπαν: “Ο Κορνήλιος και
εκατόνταρχος, άνθρωπος ευσεβής και θεοφοβούμενος, και εκτιμώμενος από όλο τον

[195]
Ιουδαϊκό λαό, έλαβε εντολή από άγιο άγγελο να σε προσκαλέση στο σπίτι του και ν' ακούση
λόγους από σένα”. Τους κάλεσε τότε μέσα και τους φιλοξένησε. Την άλλη δε ημέρα
σηκώθηκε και αναχώρησε μαζί τους. Μαζί του δε πήγαν και μερικοί από τους αδελφούς από
την Ιόππη».
– Εγώ είμαι εκείνος που ζητάτε, λέει ο Πέτρος. Για ποιό λόγο είστε εδώ; Ποιός σας έστειλε
και τί ζητάτε;
– Ο εκατόνταρχος Κορνήλιος, άνθρωπος ενάρετος και θεοφοβούμενος υπάρχει στην
Καισάρεια. Τόν τιμάει όλο το Ιουδαϊκό έθνος. Αυτός έλαβε εντολή από άγγελο του Θεού να
στείλη ανθρώπους να σε καλέση στο σπίτι του να κηρύξης λόγους Αλήθειας.
• Ο Πέτρος κατάλαβε, ότι το όραμα με την οθόνη δείχνει τη σωτηριώδη φιλοξενία. Ο Θεός,
πού ήρθε στη γη και έγινε άνθρωπος, φιλοξενεί στην αγκαλιά της αγάπης Του όλους τούς
ανθρώπους. «Θέλει πάντας ανθρώπους σωθήναι καί είς επίγνωσιν αληθείας ελθείν» (Α ́ Τιμ.
β' 4). Της θεϊκής φιλοξενίας γιά τόν Κορνήλιο στο σπίτι του Θεού, στην Εκκλησία,
προηγείται η ανθρώπινη φιλοξενία γιά τούς απεσταλμένους του Κορνηλίου στο σπίτι
Σίμωνος, όπου έφιλοξενείτο και ο Πέτρος. «Είσκαλεσάμενος ούν αυτούς έξένισε» (στ. 22).
Έφαγε μαζί τους. Το όραμα είχε πείσει τον Πέτρο να μή θεωρη πλέον απαγορευμένο να
συμφάγη με εθνικούς, που άλλοτε εθεωρούντο θρησκευτικά «ακάθαρτοι». Οι τρείς
απεσταλμένοι του Κορνηλίου έμειναν μέ τόν απόστολο Πέτρο την υπόλοιπη ημέρα.
• Την επομένη ημέρα σηκώθηκε ο Πέτρος και αναχώρησε ακολουθώντας τους
απεσταλμένους του Κορνηλίου. Τόν συνόδευσαν δε και μερικοί από τους αδελφούς
χριστιανούς της τοπικής Εκκλησίας της Ιόππης. «Τη δε επαύριον αναστας εξήλθε συν αυτοίς,
καί τινες των αδελφών των από της Ιόππης συνήλθον αυτω» (στ. 23). Κατά το στίχο 12 του
11ου κεφαλαίου έξι ήσαν οι συνοδοί του Πέτρου.
• Οι εξ Ιουδαίων χριστιανοί νόμιζαν, όπως θα δούμε παρακάτω, ότι οι ειδωλολάτρες θα
γίνουν χριστιανοί, αφού προηγουμένως γίνουν Εβραίοι. Ο Θεός όμως θέλει διά του
γεγονότους του Κορνηλίου να συστήση, ότι οι «εθνικοί» (οι είδωλολάτρες) μπορούν να
γίνουν χριστιανοί χωρίς να γίνουν Ιουδαίοι. Για την εν Χριστώ Ιησού σωτηρία δέν χρειαζόταν
το ενδιάμεσο σκαλοπάτι του Ιουδαϊσμού, ούτε φυσικά η τέλεσης της περιτομής.
Ο Θεός, γνωρίζοντας ότι η πράξις του Πέτρου θα κριθή αργότερα ως λανθασμένη και θα
κατακριθή, προνόησε, να βρίσκονται ως μάρτυρες οι έξι χριστιανοί από την Ιόππη. Θά
έβλεπαν το θαύμα που συνέβη στο σπίτι του Κορνηλίου και κατ' αυτόν τον τρόπο θα
απαλλασσόταν ο απόστολος Πέτρος της μομφής, ότι μετέβηκε σε «εθνικούς».
«Ανθρωπος είμαι και εγώ» (στ. 24-26)
Ο Κορνήλιος δεν ήταν απλώς άνθρωπος ευσεβής και ελεήμων. Ήταν και άνθρωπος με
αγάπη ιεραποστολική. Αναμένοντας με ιερή αναμονή τον Πέτρο να έλθη από την Ιόππη,
συγκάλεσε τους συγγενείς και τους στενούς φίλους του, όχι μόνο γιά νά γίνη τιμητική
υποδοχή στόν Πέτρο, αλλά και για να επωφεληθούν και αυτοί από την πνευματική ευκαιρία,
ν' ακούσουν τον Απόστολο και να ελκυστούν στην πίστι. Ο Ιώβ έλεγε, ότι ποτέ δέν έφαγε
ψωμί μόνος, αλλά μετέδιδε και στα ορφανά (λα' 17).

[196]
 Και ο Κορνήλιος δεν ήθελε να φάγη το πνευματικό ψωμί μόνος, αλλά μαζί με άλλους. Δεν
ήθελε ν' ακούση μόνο αυτός, αλλά και οι άλλοι. «Και τη επαύριον εισήλθον εις την
Καισάρειαν. Ο δε Κορνήλιος ήν προσδοκών αυτούς συγκαλεσάμενος τους συγγενείς αυτού
και τους αναγκαίους φίλους. Ως δέ εγένετο του εισελθείν τον Πέτρον, συναντήσας αυτώ ο
Κορνήλιος πεσών επί τους πόδας προσεκύνησεν. Ο δε Πέτρος αυτόν ήγειρε λέγων:
Ανάστηθι! Καγώ αυτός άνθρωπός είμι» (στ. 24-26). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και την
άλλη ημέρα έφτασαν στην Καισάρεια. Ο δε Κορνήλιος τους περίμενε. Και είχε συγκαλέσει
τους συγγενείς του και τους στενούς φίλους. Όταν δε ο απόστολος Πέτρος επρόκειτο να μπή
στο σπίτι, ο Κορνήλιος τον προϋπάντησε, έπεσε στα πόδια του και τον προσκύνησε. Αλλ' ο
Πέτρος τον σήκωσε επάνω λέγοντας: “Σήκω επάνω! Και εγώ είμαι άνθρωπος όπως εσύ”»
• Την επομένη μέρα της αναχωρήσεως από την Ιόππη έφτασαν τα δέκα άτομα στην
Καισάρεια. «Ο δε Κορνήλιος ήν προσδοκών αυτούς συγκαλεσάμενος τους συγγενείς αυτού
και τους αναγκαίους φίλους» (στ. 24). Ο Κορνήλιος υπολόγισε τη μέρα της αφίξεώς τους και
ειδοποίησε τους συγγενείς τους καί τούς φίλους του.
• Αυτό είναι το γνώρισμα γνησίου συγγενούς και φίλου. Κι εμείς, όσοι γευόμαστε τη
γλυκύτητα του θείου λόγου, άς καλούμε και άλλους να γευτούν μαζί μας. Ας επωφελούνται
όσο το δυνατόν περισότεροι από τις πνευματικές ευκαιρίες της προσφοράς του θείου λόγου.
• Θαυμάζει κανείς τον εκατόνταρχο Κορνήλιο. Τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος: «Όρα πώς
περί πολλού γεγένηται το πιστεύσαι Κορνήλιον, ως και άγγελον πεμφθήναι, καί Πνεύμα
ενεργήσαι, καί τόν κορυφαίον μεταπεμφθήναι των Αποστόλων, και όψιν φανήναι τοιαύτην,
καί μηδέν όλως ελλειφθήναι. Πόσοι ήσαν εκατόνταρχοι, καί χιλίαρχοι, και βασιλείς, και
ουδείς τούτων επέτυχεν, ών ούτος; Ακούσατε πάντες, όσοι εν στρατείαις εστέ, όσοι
βασιλεύσαι παρεστήκατε!» (Ε.Π.Ε. 15,642-644). Μετάφρασις: Κοίτα πόσο μεγάλη φροντίδα
καταβλήθηκε για να πιστεύση ο Κορνήλιος, ώστε και ο άγγελος να σταλή, και το Πνεύμα να
ενεργήση, και ο κορυφαίος των Αποστόλων να κληθή, και τέτοια οπτασία να εμφανιστη και
τίποτε απολύτως νά μή παραλειφθή. Πόσοι ήσαν τότε εκατόνταρχοι, πόσοι χιλίαρχοι και
βασιλείς, και όμως κανένας από αυτούς δέν πέτυχε όσα ο Κορνήλιος. Ακούστε όλοι όσοι
είστε στρατευμένοι, όσοι βρίσκεστε κοντά στους βασιλείς».
• Ο απόστολος Πέτρος «εισελθών» συνάντησε τον Κορνήλιο. Που έγινε η συνάντησις;
Υπάρχουν δύο «εισήλθε» στις Πράξεις, σχετικά με τον Πέτρο και τη συνάντησή του με τόν
Κορνήλιο. Το πρώτο αναφέρεται στην πόλι. «Και τη έπαύριον εισήλθον εις την Καισάρειαν»
(στ. 24). Το δεύτερο αναφέρεται στην είσοδο στο σπίτι του Κορνηλίου. «Ως δε εγένετο του
εισελθείν τον Πέτρον» (στ. 25). Μεταξύ αυτών έγινε η συνάντησις.
Ο Κορνήλιος, κατόπιν του οράματός του, που εμήνυε ο Θεός να καλέση τόν απόστολο
Πέτρο, νόμιζε, πώς ο Πέτρος θα είναι κάποιος υπεράνθρωπος! Γι' αυτό και πέφτει στά πόδια
του και τον προσκυνεί. «Ως δε έγένετο του εισελθείν τον Πέτρον, συναντήσας αυτω ο
Κορνήλιος πεσών επί τους πόδας προσεκύνησεν» (στ. 25).
• Αντέδρασε αμέσως ο Πέτρος. «Ό δε Πέτρος αυτόν ήγειρε λέγων: Ανάστηθι! Καγώ αυτός
άνθρωπός είμι» (στ. 26). Σήκω! "Ανθρωπος είμαι και εγώ, όπως είσαι και σύ.
Οι Απόστολοι είναι προβολείς του μεγαλείου του Χριστού. Για τον εαυτό τους όμως έχουν
τη συνείδησι, ότι είναι απλοί δούλοι του Χριστού. Παρόμοιο περιστατικό βλέπουμε και στό

[197]
Πράξ. ιδ' 15. Εκεί πιό ζωηρά αντέδρασαν ο Παύλος και ο Βαρνάβας στα Λύστρα της
Λυκαονίας, όταν οι ειδωλολάτρες τούς εξέλαβαν ως θεούς και ετοιμάστηκαν μάλιστα να
προσφέρουν και θυσίες. Διέρρηξαν τα ρούχα τους οι δύο απόστολοι, πήδηξαν ανάμεσα στο
πλήθος και φώναξαν: «Άνδρες τι κάνετε; Και εμείς όμοιοπαθείς μέ σάς είμαστε. Άνθρωποι
είμαστε...».
«Για ποιό λόγο με καλέσατε;» (στ. 27-29)
Ο Κορνήλιος συζήτησε γιά κάποιο χρονικό διάστημα με τον Πέτρο και μπήκαν μαζί στο
σπίτι του. Στο σπίτι βρίσκει ο Πέτρος συγκεντρωμένους πολλούς. «Και συνομιλών αυτώ
εισήλθε, και ευρίσκει συνεληλυθότας πολλούς, έφη τε προς αυτούς: Υμείς επίστασθε ως
αθέμιτόν έστιν ανδρί Ιουδαίω κολλάσθαι ή προσέρχεσθαι αλλοφύλω" και έμοι ο Θεός έδειξε
μηδένα κοινόν ή ακάθαρτον λέγειν άνθρωπον· διό και άναντιρρήτως ηλθον μεταπεμφθείς.
Πυνθάνομαι ούν, τίνι λόγω μετεπέμψασθε με;» (στ. 27-29). 'Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Και συνομιλώντας μαζί του μπήκε στο σπίτι. Και βρίσκει πολλούς συγκεντρωμένους. Και
είπε προς αυτούς: “Σείς ξέρετε, ότι δεν επιτρέπεται σε Ιουδαίο να συναναστρέφεται ή να
επισκέπτεται αλλοεθνή. Αλλά σε μένα και Θεός έδειξε, να μη θεωρώ μολυσμένο ή ακάθαρτο
κανέναν άνθρωπο. Γι' αυτό και ήλθα, όταν προσκλήθηκα, χωρίς αντίρρησι. Ζητώ λοιπόν να
μάθω, για ποιο λόγο με προσκαλέσατε;”».
• Ξεκαθαρίζει τα πράγματα από την αρχή ο απόστολος Πέτρος. «Υμείς επίστασθε ώς
αθέμιτόν έστιν ανδρί Ιουδαίω κολλάσθαι ή προσέρχεσθαι αλλοφύλω» (στ. 28).
–Αφού ζητε σέ Ιουδαϊκό περιβάλλον, ξέρετε ότι είναι απαγορευμένο σε κάθε Ιουδαίο να
έρχεται σε στενές, ή έστω και σε απλές σχέσεις με μή Ιουδαίους. Ο Νόμος δεν απηγόρευε
εντελώς την επαφή. Οι Ιουδαίοι όμως, γιά νά μή μολυνθούν, φαίνονταν αυστηροί στίς σχέσεις
αυτές.
Σε μένα όμως ο Θεός φανέρωσε καθαρά το θέλημά Του. Με ειδικό όραμα μου έδειξε, ότι
κανέναν άνθρωπο δέν πρέπει να θεωρώ μολυσμένο ή ακάθαρτο. Γι' αυτό και χωρίς αντίρρησι
ήρθα. Ζητώ, λοιπόν, να μάθω για ποιό λόγο στείλατε ανθρώπους και με καλέσατε.
«Πυνθάνομαι ούν, τίνι λόγω μετεπέμψασθε με;» (στ. 29).
«Έτοιμοι ν' ακούσουμε τα προστάγματα του Θεού» (στ. 30-33)
Όπως οι πιστοί χριστιανοί, λαχταρώντας να δεχτούν τον Χριστό της θείας Κοινωνίας «είς
τόν οίκον της ψυχής των», προετοιμάζονται πνευματικά με έντονη προσευχή, με δαψιλή
ελεημοσύνη, με προσοχή και με νηστεία, έτσι και ο Κορνήλιος τέσσερις μέρες έτοιμαζόταν
πνευματικά με νηστεία και προσευχή, για τη μεγάλη υποδοχή. Πρόκειται να υποδεχτη τόν
Χριστό της Αλήθειας, όπως θα του Τόν προσφέρη ο απεσταλμένος του Κυρίου. Κάνει το παν
γιά πνευματική προετοιμασία. Κάτι, που ελέγχει εμάς, τούς λεγομένους πιστούς, πού
πηγαίνουμε συνήθως απροετοίμαστοι να υποδεχτούμε τον «Βασιλέα των όλων». «Και ο
Κορνήλιος έφη: Από τετάρτης ημέρας μέχρι ταύτης της ώρας ήμην νηστεύων, και την ενάτην
ώραν προσευχόμενος εν τω οίκω μου. Και ιδού άνήρ έστη ενώπιόν μου εν εσθήτι λαμπρά,
και φησί Κορνήλιε! Εισηκούσθη σου ή προσευχή και αι ελεημοσύναι σου εμνήσθησαν
ενώπιον του Θεού. Πέμψον ούν εις Ιόππην και μετακάλεσαι Σίμωνα ος επικαλείται Πέτρος.
Ούτος ξενίζεται έν οικία Σίμωνος βυρσέως παρά θάλασσαν ός παραγενόμενος λαλήσει σοι.
Εξαυτής ούν έπεμψα πρός σέ, σύ τε καλώς εποίησας παραγενόμενος. Νύν ούν πάντες ήμείς

[198]
ενώπιον του Θεού πάρεσμεν ακούσαι πάντα τα προστεταγμένα σου υπό του Θεού» (στ. 30-
33). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και ο Κορνήλιος είπε: “Τέσσερες ημέρες νήστευα μέχρι
αυτή την ώρα. Και ώρα τρείς το απόγευμα προσευχόμουν στο σπίτι μου. Και ιδού ένας
άνθρωπος με λαμπρή ενδυμασία παρουσιάστηκε ενώπιόν μου και λέει: Κορνήλιε!
Εισακούστηκε η προσευχή σου, και ο Θεός έλαβεν υπ' όψιν τις ελεημοσύνες σου. Γι' αυτό
στείλε στην Ιόππη και προσκάλεσε τον Σίμωνα, που επονομάζεται Πέτρος. Αυτός
φιλοξενείται στο σπίτι του Σίμωνος του βυρσοδέψη κοντά στη θάλασσα. Και θα έλθη και θα
σου μιλήση. Αμέσως δε έστειλα σε σένα, και συ καλά έκανες που ήλθες. Τώρα λοιπόν όλοι
εμείς είμαστε παρόντες ενώπιον του Θεού, για ν' ακούσουμε όλα, όσα ο Θεός σε διέταξε”».
• Στην ερώτηση του Πέτρου, για ποιό λόγο εκλήθη από την Ιόππη, ο Κορνήλιος
επαναλαμβάνει τα όσα του είπε ο άγγελος Κυρίου. Εμφανίστηκε ως λευκοντυμένος «ανήρ».
Καί τόν βεβαίωσε γιά τήν «κρίσι», που έχει γι' αυτόν ο Θεός. «Κορνήλιε! Εισηκούσθη σου ή
προσευχή και αι ελεημοσύναι σου εμνήσθησαν ενώπιον του Θεού» (στ. 31). Και συνεχίζει
τη διήγησι ο Κορνήλιος:
-Μου είπε ο απεσταλμένος άγγελος να στείλω στην Ιόππη να προσκαλέσω τόν Σίμωνα,
που λέγεται Πέτρος Καί φιλοξενείται στο σπίτι του Σίμωνα του βυρσοδέψη κοντά στη
θάλασσα.
– Ό,τι μου παρήγγειλε ο ουρανός το έκανα. Και σύ καλά έκανες πού ήλθες. Και τώρα όλοι
έχουμε τα αυτιά μας άνοικτά για να ακούσουμε όλα όσα ο Θεός σου έχει πει να μας διδάξης...
«Νύν ούν πάντες ήμείς ενώπιον του Θεού πάρεσμεν ακούσαι πάντα τα προστεταγμένα σου
υπό του Θεού» (στ. 33).
• Και πάλι καταδεικνύεται η απόλυτη υποταγή του Κορνηλίου στο θέλημα του Θεού. Ζητεί
ν' ακούση όχι ό,τι θά του είναι αρεστό, αλλ' ό,τι ο Θεός παραγγέλλει. Δείχνει ο Κορνήλιος
συμπεριφορά πλήρως χριστιανική, κατά το παράδειγμα του Κυρίου, ο οποίος κατά την ώρα
της εσχάτης αγωνίας του είπε το «ούχ ως εγώ θέλω, αλλ' ως σύ» (Ματθ. κστ' 39).

[199]
 (Πράξ. ι' 34-48) - Ο Πέτρος στο σπίτι του Κορνηλίου
«34 ᾿Ανοίξας δὲ Πέτρος τὸ στόμα αὐτοῦ εἶπεν· ἐπ᾿ ἀληθείας καταλαμβάνομαι ὅτι οὐκ ἔστι
προσωπολήπτης ὁ Θεός, 35 ἀλλ᾿ ἐν παντὶ ἔθνει ὁ φοβούμενος αὐτὸν καὶ ἐργαζόμενος
δικαιοσύνην δεκτὸς αὐτῷ ἐστι. 36 τὸν λόγον ὃν ἀπέστειλε τοῖς υἱοῖς ᾿Ισραὴλ εὐαγγελιζόμενος
εἰρήνην διὰ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ· οὗτός ἐστι πάντων Κύριος· 37 ὑμεῖς οἴδατε τὸ γενόμενον ρῆμα
καθ᾿ ὅλης τῆς ᾿Ιουδαίας, ἀρξάμενον ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας μετὰ τὸ βάπτισμα ὃ ἐκήρυξεν
᾿Ιωάννης, 38 ᾿Ιησοῦν τὸν ἀπὸ Ναζαρέτ, ὡς ἔχρισεν αὐτὸν ὁ Θεὸς Πνεύματι ῾Αγίῳ καὶ δυνάμει,
ὃς διῆλθεν εὐεργετῶν καὶ ἰώμενος πάντας τοὺς καταδυναστευομένους ὑπὸ τοῦ διαβόλου, ὅτι
ὁ Θεὸς ἦν μετ᾿ αὐτοῦ· 39 καὶ ἡμεῖς ἐσμεν μάρτυρες πάντων ὧν ἐποίησεν ἔν τε τῇ χώρᾳ τῶν
᾿Ιουδαίων καὶ ἐν ῾Ιερουσαλήμ· ὃν καὶ ἀνεῖλον κρεμάσαντες ἐπὶ ξύλου. 40 τοῦτον ὁ Θεὸς
ἤγειρε τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ καὶ ἔδωκεν αὐτὸν ἐμφανῆ γενέσθαι, 41 οὐ παντὶ τῷ λαῷ, ἀλλὰ μάρτυσι
τοῖς προκεχειροτονημένοις ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, ἡμῖν, οἵτινες συνεφάγομεν καὶ συνεπίομεν αὐτῶ
μετὰ τὸ ἀναστῆναι αὐτὸν ἐκ νεκρῶν· 42 καὶ παρήγγειλεν ἡμῖν κηρῦξαι τῷ λαῷ καὶ
διαμαρτύρασθαι ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ ὡρισμένος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ κριτὴς ζώντων καὶ νεκρῶν. 43
τούτῳ πάντες οἱ προφῆται μαρτυροῦσιν, ἄφεσιν ἁμαρτιῶν λαβεῖν διὰ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ
πάντα τὸν πιστεύοντα εἰς αὐτόν. 44 ῎Ετι λαλοῦντος τοῦ Πέτρου τὰ ρήματα ταῦτα ἐπέπεσε τὸ
Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον ἐπὶ πάντας τοὺς ἀκούοντας τὸν λόγον. 45 καὶ ἐξέστησαν οἱ ἐκ περιτομῆς
πιστοὶ ὅσοι συνῆλθον τῷ Πέτρῳ, ὅτι καὶ ἐπὶ τὰ ἔθνη ἡ δωρεὰ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος
ἐκκέχυται· 46 ἤκουον γὰρ αὐτῶν λαλούντων γλώσσαις καὶ μεγαλυνόντων τὸν Θεόν. 47 τότε
ἀπεκρίθη ὁ Πέτρος· μήτι τὸ ὕδωρ κωλῦσαι δύναταί τις τοῦ μὴ βαπτισθῆναι τούτους, οἵτινες
τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον ἔλαβον καθὼς καὶ ἡμεῖς; 48 προσέταξέ τε αὐτοὺς βαπτισθῆναι ἐν τῷ
ὀνόματι τοῦ Κυρίου. τότε ἠρώτησαν αὐτὸν ἐπιμεῖναι ἡμέρας τινάς.».

Δέν είναι προσωπολήπτης ο Θεός (στ. 34-37)

Μετά την πρόσκληση του Κορνηλίου, ο απόστολος Πέτρος παίρνει το λόγο, προκειμένου
να κατηχήση τούς συγκεντρωμένους. Και πρώτα-πρώτα διατυπώνει το συμπέρασμα, που
έβγαλε από τις ενέργειες του Θεού πρός τόν Κορνήλιο και προς αυτόν.
Ο απόστολος Πέτρος πείστηκε, ότι ο Θεός δίνει τη σωτηρία καί στούς εθνικούς (μή
ιουδαίους). Πείστηκε καί από το όραμα των ακαθάρτων ζώων και τη βεβαίωση του ουρανού,
ότι ο Θεός τα καθάρισε και δεν πρέπει πλέον να θεωρούνται ακάθαρτα. Πείστηκε και από το
λόγο του Αγίου Πνεύματος γιά τούς τρείς απεσταλμένους του Κορνηλίου. Πείστηκε και από
τη διήγηση του οράματος του Κορνηλίου. Πείστηκε και από το φωτισμό και την πληροφορία,
πού έδωσε στην ψυχή του ο Θεός. Αυτό τονίζεται στους επομένους στίχους: «Ανοίξας δε
Πέτρος το στόμα αυτού είπεν: Επ' αληθείας καταλαμβάνομαι ότι ουκ έστι προσωπολήπτης ο
Θεός, αλλ' εν παντί έθνει ο φοβούμενος αυτόν και εργαζόμενος δικαιοσύνην δεκτός αυτώ
έστι. Τον λόγον όν απέστειλε τοίς υιοίς Ισραήλ ευαγγελιζόμενος ειρήνην διά Ιησού Χριστού
ούτος εστι πάντων Kύριος· ύμείς οίδατε το γενόμενον ρήμα καθ' όλης της Ιουδαίας,
αρξάμενον από της Γαλιλαίας μετά το βάπτισμα και εκήρυξεν Ιωάννης» (στ. 3437). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Τότε ο Πέτρος άνοιξε το στόμα του και είπε: “Αληθινά καταλαβαίνω,
ότι ο Θεός δεν είναι προσωπολήπτης. Αλλά σε κάθε έθνος, όποιος Τον σέβεται και κάνει το
καλό, είναι δεκτός απ' αυτόν. Σείς γνωρίζετε για τον λόγο, που έστειλε στους Ισραηλίτες
αγγέλλοντας το χαρμόσυνο άγγελμα της σωτηρίας διά του Ιησού Χριστού. Αυτός είναι ο

[200]
Κύριος όλων. Γνωρίζετε για το γεγονός, που συνέβη σ' όλη την Ιουδαία, αρχίζοντας από τη
Γαλιλαία μετά το βάπτισμα, που κήρυξε ο Ιωάννης».
• Δέν είναι προσωπολήπτης ο Θεός. Ο Κορνήλιος δεν ανήκε στο Ισραηλιτικό έθνος. Ανήκε
στό Ρωμαϊκό. Επειδή όμως ήταν καλός άνθρωπος, ο Θεός τόν δέχτηκε στην Εκκλησία Του.
Ήταν απλώς καλός άνθρωπος. Τόν έκανε ο Θεός χριστιανό, μέλος της βασιλείας Του.
• Ο Πέτρος έμαθε καλά το μάθημα, ότι ο Θεός δεν είναι προσωπολήπτης. Ο Θεός δέν
μοιάζει μέ τούς αναξίους εκείνους δικαστές, που λαμβάνουν υπ' όψι τους πρόσωπα και όχι
το δίκαιο και εκδίδουν αποφάσεις υπέρ αδίκων προσώπων, επειδή μπορεί να είναι ισχυρά.
Αδικούν και καταδικάζουν αθώους, επειδή είναι ανίσχυροι. Ο Θεός δέν μοιάζει με
εξουσιαστή, πού κρίνει ευνοιοκρατικά. Δέν μοιάζει με άνθρωπο, που βλέπει εξωτερικά και
τυπικά προσόντα.
Ο Θεός δεν κοιτάζει στο πρόσωπο. Κοιτάζει στην καρδιά καί στά έργα ως εκδηλώσεις των
διαθέσεων της καρδιάς. Δέν έλαβε υπ' όψιν την αβραμιαία καταγωγή και την περιτομή των
Ισραηλιτών, για να προσφέρη μόνο σ' αυτούς τη σωτηρία. Επίσης δέν έλαβε υπ' όψιν το
αξίωμα του Κορνηλίου, αλλά την καλή διάθεση και την καλή προσπάθειά του, τη φυσική του
ευσέβεια και τη θερμή του αγάπη.
• Ενέργειες μεροληπτικές και άδικες δεν έχουν θέσι στη θέλησι και την κρίσι του Θεού. Ό
Θεός, όταν παρέχη τη χάρι Του, δέν αποβλέπει σε προσόντα εξωτερικά, αλλ' αποβλέπει στην
ψυχική ώραιότητα. "Αν κάτι εκτιμά και αγαπά και Θεός, αυτό είναι η αρετή και η δικαιοσύνη.
Και αν κάτι μιση και αποστρέφεται, αυτό είναι η αμαρτία. Γι' αυτό κατά την ημέρα της
δικαίας κρίσεως του Θεού θα δοκιμάσουμε πολλές εκπλήξεις.
• Ο Πέτρος στη συνέχεια τονίζει, ότι το γεγονός, πού λέγεται Ιησούς Χριστός όλο και
περισσότερο γίνεται γνωστό. «Τον λόγον όν απέστειλε τοις υιούς Ισραήλ ευαγγελιζόμενος
ειρήνην διά Ιησού Χριστού ούτός έστι πάντων Kύριος: υμείς οίδατε το γενόμενον ρήμα καθ'
όλης της Ιουδαίας, αρξάμενον από της Γαλιλαίας μετά το βάπτισμα και εκήρυξεν Ιωάννης»
(στ. 36-37). Όλοι στην Παλαιστίνη είχαν ακούσει γιά το λόγο του ευαγγελίου, γιά τό γεγονός
της νέας πίστεως, γιά τήν Αλήθεια του Χριστού, για την έλευση του Μεσσία, γιά τόν Σωτήρα
του κόσμου.
Και στις μέρες μας πολλοί έχουν ακούσει για την καταπληκτική διδασκαλία του Ιησού του
Ναζωραίου. Βέβαια δεν αρκεί να έχη κανείς ακούσει γιά τόν Χριστό. Πρέπει να πιστεύση
στόν Χριστό, να μελετήση το λόγο του Χριστού, ν' ακολουθή τούς βηματισμούς του Χριστού.
Έχει ακόμα καθήκον να διαδώση τόν Χριστό σε όλους, αφού ο Χριστός είναι «πάντων
Kύριος». Ο Ιησούς Χριστός είναι Κύριος όλων, και Ιουδαίων και εθνικών, Κύριος όλων των
εθνών, Κύριος και των ευσεβών και των ασεβών, και των δικαίων και των αμαρτωλών, και
των μεγάλων και των μικρών, και των ζώντων και των νεκρών, και των ανθρώπων και των
αγγέλων.
• Και είναι ο Χριστός Κύριος και ως Θεός, αφού είναι δημιουργός των πάντων (Ιωάν. α'
3), και ως Θεάνθρωπος, αφού σταυρώθηκε και δυνάμει της σταυρικής Του θυσίας έλαβε κάθε
εξουσία στον ουρανό και στη γη.

[201]
 • Ο Χριστός είναι Κύριος όλων γενικώς, και καθενός ειδικώς. Είναι και «δικός μου»
Κύριος. Έτσι αισθάνθηκε την κυριότητα και τη θεότητα του Ιησού ο απόστολος Θωμάς
(Ιωάν. κ' 28).
«Διήλθεν ευεργετών» (στ. 38-39)
Ο Θεός έχρισε τον Ιησού «Πνεύματι Αγίω και δυνάμει», με Πνεύμα Άγιο και δύναμι. Άλλο
τό Άγιο Πνεύμα, και άλλο η δύναμις. Και πώς, λοιπόν οι Πνευματομάχοι (μεταξύ αυτών και
οι σύγχρονοι Χιλιαστές) λένε, ότι το Άγιο Πνεύμα είναι δύναμις, ενέργεια και τίποτε
περισσότερο; Τό Άγιο Πνεύμα έχει δύναμη, αλλά δεν είναι δύναμις. Είναι Πρόσωπο και
Θεός. Ο Ένας της Τριάδος. Αυτό αναδεικνύεται και από τον λόγο του Πέτρου στο σπίτι του
Κορνηλίου: «Ιησούν τον από Ναζαρέτ, ώς έχρισεν αυτόν ο Θεός Πνεύματι Αγίω και δυνάμει,
ός διήλθεν ευεργετών και ιώμενος πάντας τους καταδυναστευομένους υπό του Διαβόλου, ότι
ο Θεός ήν μετ' αυτού. Και ημείς εσμεν μάρτυρες πάντων ών εποίησεν έν τε τη χώρα των
Ιουδαίων και εν Ιερουσαλήμ ον και ανείλον κρεμάσαντες επί ξύλου» (στ. 38-39). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Γνωρίζετε για τον Ιησού τον Ναζωραίο, ότι ο Θεός τον έχρισε με
Πνεύμα Άγιο και με δύναμι. Και έζησε ευεργετώντας και θεραπεύοντας όλους, όσοι
κατατυραννούνταν από τον Διάβολο, διότι ο Θεός ήταν μαζί Του. Και εμείς είμαστε μάρτυρες
όλων, όσα έκανε και στην ύπαιθρο της Ιουδαίας και στην Ιερουσαλήμ. Αυτόν έφτασαν μέχρι
του σημείου να φονεύσουν, αφού Τον κρέμασαν πάνω στο ξύλο (του σταυρού)».
• Ο Ιησούς «διήλθεν ευεργετών» (στ. 38). Σ' αυτές τις δύο λέξεις και απόστολος Πέτρος
συνοψίζει κατά τόν λακωνικότερο και ωραιότερο τρόπο τη ζωή του Κυρίου μας Ιησού, κατά
τα τρία έτη της δημοσίας δράσεώς Του. Πέρασε ευεργετώντας!
Ποιός ιστορικός, ποιός βιογράφος θα μπορούσε να κλείση μέσα σε δύο λέξεις τη
μεγαλύτερη ιστορία του μεγαλυτέρου προσώπου της Ιστορίας; Ο (πρώην) αγράμματος
Πέτρος ιστόρησε τον Ιησού καλύτερα από κάθε κοσμικό σοφό, διότι ήταν και αυτός από τους
ανθρώπους που ευεργέτησε ο Ιησούς.
Ευεργεσία Του στόν Πέτρο, ότι τον κάλεσε και τον κατέστησε μαθητή και απόστολο.
Ευεργεσία Του, ότι τον φώτισε ο Ουρανός και είπε την πιο ακριβή ομολογία γιά το πρόσωπο
του Ιησού (Ματθ. ιστ' 16). Ευεργεσία Του, ότι μετά την πτώση της αρνήσεως δέχτηκε αμέσως
τη μετάνοιά του και τον αποκατέστησε στο αποστολικό αξίωμα. Ευεργεσία Του, ότι τον
ανέδειξε ένα από τούς «δοκούντας στύλους είναι» (Γαλ. β' 9). Ευεργεσία Του, ότι τόν
κατέστησε πρωτοκορυφαίο (μέ τόν Παύλο).
• Ο Ιησούς «διήλθεν ευεργετών» (στ. 38). Για κάθε άνθρωπο θα μπορούσε να λεχθη:
«Διήλθεν αμαρτάνων». Συνεχώς αμαρτάνουμε. Για κάθε ανελεύθερο και σκληρό εξουσιαστή
θα μπορούσε να λεχθή: «Διήλθεν δυναστεύων». Γιά τόν Ιησού και μόνο ελέχθη το «Διήλθεν
ευεργετών». Όπως ο ήλιος διέρχεται φωτίζοντας, έτσι, και πολύ περισσότερο, ο Χριστός, ο
Ήλιος της Αγάπης, διήλθε ευεργετώντας τούς ανθρώπους. Καταχρηστικώς ονομάζουμε
ανθρώπους «μεγάλους ευεργέτες». Μόνο ο Χριστός συνεχώς ευεργετούσε, οι δε ευεργεσίες
Του ήσαν υπερανθρώπινες, ουράνιες, θεϊκές.
Αναστήθηκε. Κριτής ζώντων και νεκρών (στ. 40-42)
Ο Ιησούς δέν είναι νεκρός. Σταυρώθηκε για τις αμαρτίες μας, αλλά τη τρίτη ημέρα
αναστήθηκε. Σε άλλα σημεία της Καινής Διαθήκης σημειώνεται, ότι ο Χριστός αφ' εαυτού

[202]
αναστήθηκε από τους νεκρούς, «ανέστη» ή «ηγέρθη» (Ματθ. κστ' 32. Ματθ. κη' 6. Μάρκ.
ιστ' 6. Ιωάν. κα' 14. Ιωάν. β' 22. Πράξ. ι' 41. Ρωμ. στ' 4. 9. Ρωμ. η' 11. Α' Θεσ. δ' 14). Σε άλλα
σημεία τονίζεται, ότι ο Θεός Πατέρας «ήγειρεν αυτόν εκ νεκρών» (Πράξ. γ' 15. Πράξ. ι' 40.
Ρωμ. δ' 24. Β' Κορ. δ' 14. Γαλ. α' 1. Α' Θεσ. α' 10. Α' Πέτρ. α' 21). Με την τελευταία έννοια
παρουσιάζει ο Πέτρος στην ομιλία του στο σπίτι του Κορνηλίου την ανάσταση του Χριστού
και την εμφάνισί Του στούς μαθητές Του: «Τούτον ο Θεός ήγειρε τη τρίτη ημέρα και έδωκεν
αυτόν εμφανή γενέσθαι, ου παντί τω λαώ, αλλά μάρτυσι τοίς προκεχειροτονημένοις υπό του
Θεού, ήμίν, οίτινες συνεφάγομεν και συνεπίομεν αυτώ μετά το αναστήναι αυτόν εκ νεκρών.
Και παρήγγειλεν ημίν κηρύξαι τω λαώ και διαμαρτύρασθαι ότι αυτός έστιν ο ωρισμένος υπό
του Θεού κριτής ζώντων και νεκρών» (στ. 40-42). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αλλ' ο
Θεός Τον ανέστησε την τρίτη ημέρα και Τον έκανε να εμφανιστη, όχι σ' όλο τον λαό, αλλά
σε μάρτυρες, που είχαν εκ των προτέρων εκλεγή από τον Θεό, σ' εμάς δηλαδή, που φάγαμε
και ήπιαμε μαζί Του μετά την ανάστασή Του εκ νεκρών. Και μάς έδωσε εντολή να κηρύξουμε
στον λαό και να διακηρύξουμε, ότι Αυτός είναι εκείνος, που έχει οριστή από τον Θεό κριτής
ζώντων και νεκρών».
• Ο Χριστός αναστήθηκε την τρίτη ημέρα. Ο Θεός Πατέρας κατά τρόπο περιφανή ανήρεσε
όλες τις συκοφαντίες και τίς αδικίες, που οι Ιουδαίοι αποτόλμησαν κατά του σταυρωθέντος
Υιού Του, αλλά και περίλαμπρα απέδειξε, ότι αποδέχτηκε τη θυσία Του και Τόν δόξασε με
την Ανάστασι. Έξι φορές ο Λουκάς στο ευαγγέλιό του υπαινίσσεται, ότι η ανάστασις του
Ιησού έγινε την τρίτη ημέρα. Και ο Παύλος δίνει σαφώς αυτή τη μαρτυρία (Α' Κορ. ιε' 4).
• Η ανάστασις του Χριστού έχει μύρια τεκμήρια. Το σπουδαιότερο είναι οι αυτόπτες και
αυτήκοοι μάρτυρες. «Εμφανή γενέσθαι, ου παντί τω λαώ, αλλά μάρτυσι τοις
προκεχειροτονημένοις υπό του Θεού, ημίν, οίτινες συνεφάγομεν και συνεπίομεν αυτώ μετά
το αναστήναι αυτόν εκ νεκρών (στ. 41). Φανερώθηκε μετά το «παθείν» «διά πολλών
τεκμηρίων δι' ημερών τεσσαράκοντα οπτανόμενος αυτούς» (Πράξ. α' 3). Οι μάρτυρες της
Αναστάσεως είναι κυρίως οι μαθητές του Χριστού, τους οποίους ο Πέτρος καλεί
«προκεχειροτονημένους υπό του Θεού». Η λέξις «προκεχειροτονημένος» είναι έκ τών άπαξ
λεγομένων. Στόν ερμηνευόμενο εδώ στίχο έχει την έννοια του εκλεγμένου. Πρόκειται γιά
τούς εκλεγμένους αποστόλους. Η εκλογή τους άλλοτε αναφέρεται ότι έγινε από τον Θεό,
όπως εδώ, και άλλοτε ότι έγινε από τον Ιησού (ιδέ καί Πράξ. α' 2).
• Μάρτυρες της Αναστάσεως οι Απόστολοι. Καί πρός έμφαση του γεγονότος ο Πέτρος
υπογραμμίζει: «Συνεφάγομεν και συνεπίομεν αυτώ μετά το αναστήναι αυτόν εκ νεκρών (στ.
41). Στα ευαγγέλια έχουμε μαρτυρίες, ότι ο Ιησούς συνέφαγε και συνέπιε με τους μαθητές
Του μετά την ανάστασί Του (Λουκ. κδ' 42. Ιωάν. κα' 12-13). Ο απόστολος Πέτρος αναφέρεται
στο γεγονός, ότι έγιναν συνδαιτυμόνες του Χριστού μετά την Ανάστασι, γιά νά φανή ή στενή
σχέσις του Ιησού μέ τούς μαθητές Του, αλλά και για να φανή ότι η ανάστασις Του εκ νεκρών
δεν ήταν πλάνη της φαντασίας. Λέει σχετικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Όρα πόθεν την
ανάστασιν βεβαιούται; Από του φαγείν. Διατί δέ μηδέν αναστάς εποίησε σημείον, αλλ' έφαγε
και έπιεν; "Ότι και αυτή η ανάστασις καθ' εαυτήν μέγα σημείον ήν ταύτης δε ουδέν ούτως είς
απόδειξιν μείζον, ώς το φαγείν και ποιεϊν» (Ε.Π.Ε. 15,668). Μετάφρασις: «Πρόσεχε από που
επιβεβαιώνει την ανάστασι: Από το ότι έφαγε και ήπιε (μέ τούς μαθητές Tου). Γιατί δε όταν
αναστήθηκε δέν έκανε κανένα θαύμα, αλλ' έφαγε και ήπιε; Διότι και αυτή η Ανάστασις, αυτή

[203]
καθ' εαυτήν, ήταν μεγάλο θαύμα. Τίποτε άλλο δεν είναι τόσο μεγάλη απόδειξις της
Αναστάσεως, όσο το ότι έφαγε και ήπιε».
• Η εμφάνισης του αναστημένου Κυρίου στους μαθητές δέν απέβλεπε απλώς σε
εντυπωσιασμό, πρός στήριξη της πίστεως, αλλ' απέβλεπε κυρίως στην αποστολή των
μαθητών στό κήρυγμα. Και το κήρυγμα των αποστόλων και της Εκκλησίας γενικώς είναι η
Ανάστασις, το ότι αναστήθηκε ο Χριστός και ότι θα αναστηθούν όλοι οι νεκροί και ότι θα
κρίνη ο Χριστός ζώντες και νεκρούς. «Και παρήγγειλεν ημίν κηρύξαι τω λαώ και
διαμαρτύρασθαι ότι αυτός έστιν ο ώρισμένος υπό του Θεού κριτής ζώντων και νεκρών» (στ.
42). Έχουμε δύο ρήματα, το «ήγειρε» (στ. 41) και το «παρήγγειλε» (στ. 42). Συνδέονται
σχεδόν στην ίδια πρότασι. Εν τούτους στο πρώτο ρήμα υποκείμενο είναι ο Θεός (Πατέρας),
ενώ στο δεύτερο είναι ο Χριστός (ο Υιός του Πατέρα). Φαίνεται και εδώ, ότι Πατήρ και ο
Υιός είναι ομοούσια Πρόσωπα.
• Το θέμα είναι, ότι ο αναστημένος Κύριος στέλνει τούς μαθητές του «κηρύξαι τω λαώ»
(στ. 42). Δέν γίνεται διαχωρισμός μεταξύ Ιουδαίων και εθνικών. Όλος ο κόσμος, όλοι οι
άνθρωποι συναποτελούν το λαό του Θεού. Δέν υπάρχει πλέον ο χαρισματικός λαός. Υπάρχει
ο λαός, όλος ο λαός. Όταν ο άγγελος εμφανίζεται στόν Ιωσήφ, τον προστάτη της Παρθένου,
του λέει, ότι θα ονομάση το παιδίον Ιησούν: «αυτός γάρ σώσει τόν λαόν αυτού από των
αμαρτιών αυτού» (Ματθ. α' 21). Οι Ιουδαίοι βέβαια ρατσιστικά επέμεναν, ότι αυτοί είναι ο
επιούσιος λαός του Θεού. Ναι, αλλά ακούγεται πλέον από τον Θεό η φράσις, που δίνει
οικουμενικές διαστάσεις στη λέξη «λαός». «Καί καλέσω τόν ου λαόν μου λαόν μου» (Ρωμ.
θ' 25).
• Το περιεχόμενο του κηρύγματος των αποστόλων είναι το πρόσωπο του Ιησού Χριστού,
ως Σωτήρος και κριτoύ όλων. Κατά την πρώτη παρουσία του παραδόθηκε στη θυσία του
Σταυρού για να σωθούν όλοι, όσοι θα πιστεύσουν στο όνομά Του. Κατά τη δευτέρα παρουσία
Του θά έλθη μέ τήν εξουσία του Κριτου. Είναι «ο ωρισμένος υπό του Θεού κριτής ζώντων
και νεκρών» (στ. 42).
Σε όλους η δωρεά του Αγίου Πνεύματος (στ. 43-45)
Για όλους ή σωτηρία του Χριστού. Άλλωστε και το κήρυγμα των προφητών είναι ο
Χριστός. Όλοι οι προφήτες είναι «μάρτυρες» του Μεσσία, του Χριστού. Η περιγραφή του
προσώπου του Χριστού από «ορώντες» (προφήτες), που έζησαν καθένας σε άλλη εποχή και
σε άλλο χρόνο, αυτό είναι ένα από τα δύο καταπληκτικώτερα και πειστικώτερα θαύματα της
χριστιανικής πίστεως.
Το άλλο είναι η αποστολικότητα της Εκκλησίας.
Στους προφήτες δεν έχουμε μόνο μυστηριώδη συνεργασία για την απεικόνιση του
προσώπου του Μεσσία, αλλ' έχουμε και την συμφωνία για την παγκοσμιότητα του προσώπου
αυτού, ότι είναι για όλα τα έθνη. Και κάτι ακόμα: Οι προφήτες δεν παρουσιάζουν ένα
σπουδαίο διδάσκαλο και θαυματουργό. Κυρίως ζωγραφίζουν ένα Σωτήρα του λαού, που
λέγεται Ιησούς Χριστός και πού μόνο Αυτός προσφέρει άφεσι αμαρτιών. Αυτό τονίζει στη
συνέχεια της ομιλίας του ο απόστολος Πέτρος: «Τούτω πάντες οι προφήται μαρτυρούσιν,
άφεσιν αμαρτιών λαβείν διά του ονόματος αυτού πάντα τον πιστεύοντα εις αυτόν» (στ. 43).

[204]
Απόδοσις στην απλοεληνική: «“Γιά τόν Ιησούν κηρύττουν όλοι οι προφήτες, ότι καθένας,
που πιστεύει σ' αυτόν, θα λάβη διά του προσώπου Του άφεση αμαρτιών”».
Ο ιερός Χρυσόστομος, ερμηνεύοντας τον στίχο γιά τούς προφήτες, τονίζει, ότι ο
παραπάνω λόγος, που παρουσιάζει τόν Χριστό ως κριτή, δέν είναι φοβερός για εκείνους, πού
βλέπουν τον Χριστό στη ζωή τους ως «άφεσιν αμαρτιών»: «Ότε τω φόβω κατέσεισεν (ο
Πέτρος), τότε επάγει την συγχώρησιν, ου παρ' αυτού λεγομένην, αλλά παρά των προφητών.
Καί τό μέν φοβερόν, παρ' αυτού, το ήμερον δέ, από των προφητών. “Όσοι της αφέσεως
ετύχετε ταύτης, όσοι της πίστεως κατηξιώθητε, μαθόντες της δωρεάς το μέγεθος, παρακαλώ,
σπουδάσατε μή υβρίσαι εις τον ευεργέτην ετύχομεν γάρ αφέσεως, ουχ ίνα χείρους γενώμεθα,
άλλ' ίνα αμείνους πολλώ και βελτίoυς» (Ε.Π.Ε. 15,668). Μετάφρασις: «Όταν ο Πέτρος τους
κατατρόμαξε με το φόβο, τότε προσθέτει τη συγχώρησι, που δεν αναφέρεται από εκείνον,
αλλ' από τούς προφήτες. Και το μέν φοβερό φανερώνεται από Αυτόν, το δέ πράον από τους
προφήτες. Όσοι πετύχατε αυτή την άφεσι, όσοι γίνατε άξιοι της πίστεως, αφού κατανοήσατε
το μέγεθος της δωρεάς, παρακαλώ, φροντίστε να μή περιφρονήστε τον Ευεργέτη. Διότι
πετύχαμε την άφεσι των αμαρτιών, όχι γιά να γίνουμε χειρότεροι, αλλά για να γίνουμε
ανώτεροι και καλύτεροι».
• Λίγα τα λόγια, πού είπε ο Πέτρος. Λίγα, αλλά ουσιώδη γιά τό πρόσωπο του Σωτήρος
Χριστού και για τη μαρτυρία των προφητών. Τότε συνέβη κάτι το καταπληκτικό: «Έτι
λαλούντος του Πέτρου τα βήματα ταύτα επέπεσε το Πνεύμα το Άγιον επί πάντας τους
ακούοντας τον λόγον. Και εξέστησαν οι εκ περιτομής πιστοί όσοι συνήλθον τω Πέτρω, ότι
και επί τα έθνη η δωρεά του Αγίου Πνεύματος εκκέχυται» (στ. 44-45). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Ενώ δε ακόμη ο Πέτρος έλεγε αυτά τα λόγια, κατήλθε με ορμή το Πνεύμα
το Άγιο επάνω σ' όλους τους ακροατές του λόγου. Και εξεπλάγησαν οι πιστοί Ιουδαίοι, που
είχαν έλθει μαζί με τον Πέτρο, διότι και στους εθνικούς έγινε έκχυσις της δωρεάς του Αγίου
Πνεύματος».
Το Άγιο Πνεύμα ερχόταν συνήθως μετά το βάπτισμα, όταν οι απόστολοι έθεταν τα χέρια
τους πάνω στους νεοφωτίστους. Εδώ όμως συνέβη το αντίθετο· Κατέβηκε πρίν από τη
βάπτιση και ενώ ακόμα κατηχούνταν οι υποψήφιοι. Κατέβηκε κατά τρόπο καταπληκτικό και
συγκλονιστικό, ώστε η παρουσία του να είναι έκδηλη. Αυτό έγινε γιά νά πειστούν και οι
παριστάμενοι εξ Ιουδαίων χριστιανοί, ότι οι εθνικοί αυτοί (και φυσικά όλοι) μπορούσαν και
έπρεπε να γίνουν δεκτοί στην Εκκλησία.
• Βεβαιώθηκαν οι πιστοί, που συνόδευαν τον Πέτρο και προέρχονταν από την περιτομή
(ήσαν Ιουδαίοι), ότι η δωρεά του Αγίου Πνεύματος παρέχεται και σε μή Ιουδαίους.

Γίνονται χριστιανοί και «εθνικοί» (στ. 46-48)

Απόδειξις, ότι «κατήλθε» το Πνεύμα το Άγιον στόν Κορνήλιο και σε όλη την οικογένειά
του, είναι, ότι μιλούσαν ξένες γλώσσες και δόξαζαν τόν Θεό. Πρόκειται για μία νέα
Πεντηκοστή. Στην ιστορία της Εκκλησίας έχουμε άπειρες επαναλήψεις του γεγονότος της
Πεντηκοστής. Όπως οι απόστολοι κατά την ημερα της Πεντηκοστής, έτσι και τώρα το σπίτι
του Κορνηλίου μετατράπηκε σε υπερώον Πεντηκοστης. Όλοι πίστευσαν καί δέχτηκαν το
Αγιο Πνεύμα, και διακήρυτταν τα μεγαλεία του Θεού σε διάφορες γλώσσες. Ήταν και αυτό

[205]
τρανή απόδειξις, ότι ο Θεός σε όλα τα έθνη αδιακρίτως έδινε τη χάρι Του, άσχετα αν ακόμα
μερικοί φανατικοί Ιουδαίοι δημιουργούσαν προσκόμματα στούς εξ εθνών χριστιανούς, πού
ήσαν πλέον πνευματοφόροι και αυτοί αδελφοί. «Ήκουον γαρ αυτών λαλούντων γλώσσαις
και μεγαλυνόντων τον Θεόν» (στ. 46). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Θαύμαζαν (οι
Ιουδαίοι), διότι άκουγαν καί τούς “εθνικούς” να μιλάνε γλώσσες και να δοξολογούν τον
Θεό».
• Οι περί τόν Κορνήλιο «εθνικοί» όχι μόνο έλαβαν και αυτοί το Άγιο Πνεύμα και μιλούσαν
γλώσσες πρός κατάπληξη των Ιουδαίων χριστιανών, αλλά και έλαβαν το Άγιο Πνεύμα
προτού ακόμα βαπτιστούν.
Ο Θεός έδωσε σ' αυτούς το Πνεύμα λαμβάνοντας υπ' όψιν την προθυμία και την πίστη
τους. Θα μπορούσαμε να πούμε, ότι στην περίπτωση του Κορνηλίου σάν να έχουμε ένα
σχήμα πρωθύστερο. Η προσευχή και η ελεημοσύνη είναι καρποί του Αγίου Πνεύματος. Εδώ
η προσευχή και η ελεημοσύνη έγιναν ο μαγνήτης για να κατεβή το Πνεύμα το Άγιο.
Ο Θεός δεν δεσμεύεται στις ενέργειές του από κανόνες, που έθεσε γιά τούς ανθρώπους,
γιά νά μή ενεργή καθένας αυθαιρέτως και δημιουργήται αταξία. Ο Θεός είναι ανώτερος των
κανόνων και μπορεί να ενεργή και κατ' εξαίρεση των κανόνων, κατά τρόπο έκτακτο. «Το
Πνεύμα όπου θέλει πνεί» (Ιωάν. γ' 8), αλλά και όταν θέλη, πνεί. Θέλησε να πνεύση καί στούς
εθνικούς, και μάλιστα προτού να βαπτιστούν. Και έπραξε έτσι, διότι και το Πνεύμα είναι
Θεός, όπως ο Πατέρας και ο Υιός. «Τότε απεκρίθη ο Πέτρος Μήτι το ύδωρ κωλύσαι δύναται
τις τού μη βαπτισθήναι τούτους, οίτινες το Πνεύμα το Άγιον έλαβον καθώς και ημείς;» (στ.
47). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Πέτρος είπε: “Μήπως μπορεί κανείς να εμποδίση
το νερό για να μη βαπτιστούν αυτοί, που έλαβαν το Πνεύμα το "Αγιο όπως και εμείς;”».
• Το μυστήριο του βαπτίσματος τελείται δι' ύδατος και Πνεύματος. Το ύδωρ είναι ο τύπος,
το σύμβολο. Το Πνεύμα το Άγιον τελεί το μυστήριο. Αφού λοιπόν δόθηκε το Πνεύμα, πώς
δέν θά δινόταν το ύδωρ; «Προσέταξέ τε αυτούς βαπτισθήναι εν τω ονόματι του Κυρίου. Τότε
ήρώτησαν αυτόν επιμείναι ημέρας τινάς» (στ. 48). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και
διέταξε να βαπτιστούν στο όνομα του Κυρίου (αναγνωρίζοντας δηλαδή τον Ιησού ως τον
Κύριο). Τότε τον παρακάλεσαν να παραμείνη μαζί τους μερικές ημέρες».
• Ο Κορνήλιος και οι άλλοι εθνικοί, που ήταν μαζί του στην Καισάρεια, δέχτηκαν το λόγο
του Θεού. Και ο Θεός δέχτηκε τους εθνικούς. Διά του αποστόλου Πέτρου τούς βάπτισε στό
νερό, αφού προηγουμένως τούς βάπτισε με Πνεύμα Άγιο, και έτσι τους έκανε μέλη της
οικογενείας Του, της Εκκλησίας. Όλα αυτά βρίσκονταν μέσα στο σχέδιο της οικονομίας του
Θεού. Λέει σχετικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Θέα του Θεού την οικονομίαν. Ουκ αφήκεν
απαρτισθήναι τόν λόγον, ουδέ έκ προστάγματος Πέτρου γενέσθαι το βάπτισμα· αλλ' επειδή
την διάνοιαν αυτών έδειξαν θαυμαστής ούσαν, και της διδασκαλίας αρχή γέγονε και
επίστευσαν, ότι πάντως το βάπτισμα άφεσίς έστιν αμαρτημάτων, τότε επήλθε το Πνεύμα.
Τούτο δε γίνεται, προοικονομούντος απολογίαν μεγάλην τω Πέτρα του Θεού» (Ε.Π.Ε.
16α,8). Μετάφρασις: «Κοίτα την οικονομία του Θεού. Δέν άφησε να τελειώση ο λόγος του
Πέτρου, ούτε κατόπιν εντολής του να τελεσθή το βάπτισμα, αλλ' όταν αυτοί που άκουγαν το
λόγο του Πέτρου έδειξαν ότι η διάνοιά τους ήταν έτοιμη ν' αποδεχτη το κήρυγμα και έγινε
έτσι η αρχή της διδασκαλίας, αφού πίστεψαν ότι το βάπτισμα παρέχει άφεσι αμαρτιών, τότε

[206]
ήρθε σ' αυτούς το Άγιο Πνεύμα. Αυτό γίνεται επειδή ο Θεός ετοίμαζε γιά τόν Πέτρο σπουδαία
απολογία».

[207]
 (Πράξ. ια' 1-18) - Ο Πέτρος απολογείται
«1 Ἤκουσαν δὲ οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ ἀδελφοὶ οἱ ὄντες κατὰ τὴν ᾿Ιουδαίαν ὅτι καὶ τὰ ἔθνη
ἐδέξαντο τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ. 2 καὶ ὅτε ἀνέβη Πέτρος εἰς ῾Ιεροσόλυμα, διεκρίνοντο πρὸς
αὐτὸν οἱ ἐκ περιτομῆς 3 λέγοντες ὅτι πρὸς ἄνδρας ἀκροβυστίαν ἔχοντας εἰσῆλθες καὶ
συνέφαγες αὐτοῖς. 4 ἀρξάμενος δὲ ὁ Πέτρος ἐξετίθετο αὐτοῖς καθεξῆς λέγων· 5 ἐγὼ ἤμην ἐν
πόλει ᾿Ιόππῃ προσευχόμενος, καὶ εἶδον ἐν ἐκστάσει ὅραμα, καταβαῖνον σκεῦός τι ὡς ὀθόνην
μεγάλην τέσσαρσιν ἀρχαῖς καθιεμένην ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ἦλθεν ἄχρις ἐμοῦ· 6 εἰς ἣν
ἀτενίσας κατενόουν, καὶ εἶδον τὰ τετράποδα τῆς γῆς καὶ τὰ θηρία καὶ τὰ ἑρπετὰ καὶ τὰ πετεινὰ
τοῦ οὐρανοῦ. 7 ἤκουσα δὲ φωνῆς λεγούσης μοι· ἀναστάς, Πέτρε, θῦσον καὶ φάγε. 8 εἶπον δέ,
μηδαμῶς, Κύριε· ὅτι πᾶν κοινὸν ἢ ἀκάθαρτον οὐδέποτε εἰσῆλθεν εἰς τὸ στόμα μου. 9 ἀπεκρίθη
δέ μοι φωνὴ ἐκ δευτέρου ἐκ τοῦ οὐρανοῦ· ἃ ὁ Θεὸς ἐκαθάρισε σὺ μὴ κοίνου. 10 τοῦτο δὲ
ἐγένετο ἐπὶ τρίς, καὶ πάλιν ἀνεσπάσθη ἅπαντα εἰς τὸν οὐρανόν. 11 καὶ ἰδοὺ ἐξαυτῆς τρεῖς
ἄνδρες ἐπέστησαν ἐπὶ τὴν οἰκίαν ἐν ᾗ ἤμην, ἀπεσταλμένοι ἀπὸ Καισαρείας πρός με. 12 εἶπε
δέ μοι τὸ Πνεῦμα συνελθεῖν αὐτοῖς μηδὲν διακρινόμενον. ἦλθον δὲ σὺν ἐμοὶ καὶ οἱ ἓξ ἀδελφοὶ
οὗτοι, καὶ εἰσήλθομεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ ἀνδρός. 13 ἀπήγγειλέ τε ἡμῖν πῶς εἶδε τὸν ἄγγελον ἐν
τῷ οἴκῳ αὐτοῦ σταθέντα καὶ εἰπόντα αὐτῷ· ἀπόστειλον εἰς ᾿Ιόππην ἄνδρας καὶ μετάπεμψαι
Σίμωνα τὸν ἐπικαλούμενον Πέτρον, 14 ὃς λαλήσει ρήματα πρός σε, ἐν οἷς σωθήσῃ σὺ καὶ πᾶς
ὁ οἷκός σου. 15 ἐν δὲ τῷ ἄρξασθαί με λαλεῖν ἐπέπεσε τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον ἐπ᾿ αὐτοὺς ὥσπερ
καὶ ἐφ᾿ ἡμᾶς ἐν ἀρχῇ. 16 ἐμνήσθην δὲ τοῦ ρήματος Κυρίου ὡς ἔλεγεν· ᾿Ιωάννης μὲν ἐβάπτισεν
ὕδατι, ὑμεῖς δὲ βαπτισθήσεσθε ἐν Πνεύματι ῾Αγίῳ. 17 εἰ οὖν τὴν ἴσην δωρεὰν ἔδωκεν αὐτοῖς
ὁ Θεὸς ὡς καὶ ἡμῖν, πιστεύσασιν ἐπὶ τὸν Κύριον ᾿Ιησοῦν Χριστόν, ἐγὼ δὲ τίς ἤμην δυνατὸς
κωλῦσαι τὸν Θεόν; 18 ἀκούσαντες δὲ ταῦτα ἡσύχασαν καὶ ἐδόξαζον τὸν Θεὸν λέγοντες· ἄρα
γε καὶ τοῖς ἔθνεσιν ὁ Θεὸς τὴν μετάνοιαν ἔδωκεν εἰς ζωήν. ».

Στο 11ο κεφάλαιο των Πράξεων (στ. 1-18) βρίσκεται η απολογία του αποστόλου Πέτρου
ενώπιον των άλλων αποστόλων στην κατηγορία που εξύφαναν εναντίον του οι Ιουδαίοι της
περιτομής. Στην απολογία του ο Πέτρος επαναλαμβάνει τα ουράνια μηνύματα, που τον
οδήγησαν στο να δεχτη τόν Κορνήλιο και τους άλλους εθνικούς στό βάπτισμα. Δι' ολίγων
παρουσιάζει το όραμα με την οθόνη, πού εμφανίστηκε τρείς φορές στον ίδιο. Παρουσιάζει
το κάλεσμα του Κορνηλίου από τον ίδιο τον Θεό διά τού αγγέλου. Παρουσιάζει την
πρόσκλησί του από τους τρείς απεσταλμένους του Κορνηλίου. Παρουσιάζει την επιφοίτησι
του Αγίου Πνεύματος.
Εκτός από τις λίγες ειδικά ερμηνευτικές παρατηρήσεις, δίνουμε μία σφαιρική εικόνα του
όλου γεγονότος με τον Κορνήλιο: γεγονότος τόσο καθοριστικού για την κατάργηση των
διακρίσεων, για την οικουμενικότητα του ευαγγελικού μηνύματος, για την καθολικότητα της
Εκκλησίας.
Εκλεκτοί στον Ουρανό εθνικοί
Ο ουρανός εστιάζει την προσοχή του σ' ένα εθνικό (είδωλολάτρη). Άγγελος Κυρίου
ευαγγελίζεται τον Κορνήλιο. Ο απόστολος Πέτρος με ειδικό όραμα στέλνεται να καθοδηγήση

[208]
στην εν Χριστώ αλήθεια τους περί τον Κορνήλιο είδωλολάτρες. Το Πνεύμα το Άγιο
κατεβαίνει, φωτίζει, βαπτίζει και αναγεννά όλο το σπίτι του Κορνηλίου. Δύο κεφάλαια των
Πράξεων, ολόκληρο το 10ο καί μέρος του 11ου, ασχολούνται μέ τόν Κορνήλιο και το θέμα
του, που είναι το άνοιγμα του Ευαγγελίου στα έθνη. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Εί μάγους
ου περιείδεν, ουδέ Αιθίοπα, ουδέ ληστήν, ουδέ πόρνην, πολλώ μάλλον τους εργαζομένους
δικαιοσύνην, και βουλομένους πάντως, ού περιόψεται» (Ε.Π.Ε. 15,664). Μετάφρασις: «Αν ο
Θεός δέν παρέβλεψε καί δέν περιφρόνησε τούς μάγους από ανατολών ούτε τόν Αιθίοπα ούτε
το ληστή ούτε την πόρνη, πολύ περισσότερο δεν περιφρονεί και δέν παραβλέπει εκείνους,
που ζουν ενάρετα και ελεούν».
• Η περίπτωσις του Κορνηλίου είναι παράλληλη με την περίπτωση του ευνούχου της
Κανδάκης. Και εκείνος είχε πόθο σωτηρίας. Είχε τη Βίβλο ανοικτή και μελετούσε στο ταξίδι
του. Στόν Κορνήλιο ο Θεός έστειλε τον άγγελό Του καί τον απόστολό Του στον άρχοντα της
Αιθιοπίας έστειλε τον διάκονο Φίλιππο (Πράξ. η' 26 εξ.).
• Καί στό ληστή άνοιξε τον παράδεισο της σωτηρίας και Χριστός. Κλειδί στο ληστή ή
μετάνοια. Κλειδί στόν ευνούχο της Κανδάκης ή μελέτη της Γραφής. Στόν Κορνήλιο δύο τά
κλειδιά. Η προσευχή και η ελεημοσύνη. «Αί προσευχαί σου και αι ελεημοσύναι σου
ανέβησαν εις μνημόσυνον ενώπιον του Θεού» (Πράξ. ι' 4). «Η ελεημοσύνη, η βασιλίς των
αρετών, ταχέως ανάγουσα εις τάς αψίδας των ουρανών τούς ανθρώπους, συνήγορος αρίστη.
Μεγάλα τα πτερά της ελεημοσύνης τέμνει τον αέρα, παρέρχεται τήν σελήνην, υπερβαίνει τάς
ακτίνας του ηλίου, είς αυτάς ανέρχεται τάς αψίδας των ουρανών» (Ε.Π.Ε. 30,138).
Μετάφρασις: «Η ελεημοσύνη είναι η βασίλισσα των αρετών. Σπεύδει να ανεβάση τους
ανθρώπους στίς αψίδες του ουρανού. Γίνεται συνήγορος άριστη του ανθρώπου. Μεγάλα είναι
τα φτερά της ελεημοσύνης. Διαπερνά τόν αέρα, ξεπερνά τη σελήνη, ανεβαίνει πιο ψηλά από
τις ακτίνες του ήλιου, φτάνει στα κράσπεδα της θείας μεγαλειότητας».

Ο Θεός όλων των εθνών

• «Ουκ έστι προσωπολήπτης ο Θεός, αλλ' εν παντί έθνει ο φοβούμενος αυτόν και
εργαζόμενος δικαιοσύνην δεκτός αυτώ έστι» (Πράξ. ι' 35).
• «Ούτός έστι πάντων Kύριος» (Πράξ. ι' 36).
• «Διήλθεν ευεργετών και ιώμενος πάντας τους καταδυναστευομένους υπό του διαβόλου»
(Πράξ. ι' 38).
• Πρόνοια του Θεού για όλους. «Πορεύου σύν αυτοίς μηδέν διακρινόμενος, διότι εγώ
απέσταλκα αυτούς» (Πράξ. ι' 20).
• Θεϊκό γεγονός η οθόνη. «Ότι θείον ήν το γινόμενον δήλον έκ τε του άνωθεν ιδείν
καταβαίνον, έκ τε του εν έκστάσει γενέσθαι το δέ καί φωνήν εκείθεν ενεχθήναι, και το τρίς
γενέσθαι, και το ουρανόν ανεωχθήναι, και το εκείθεν ήκειν, και το εκεί άναρπασθήναι πάλιν,
μέγα δείγμα του θείον είναι το πράγμα» (Χρυσόστομος. Ε.Π.Ε. 15,640). Μετάφρασις: «Τό
ότι ήταν θεϊκό το θέαμα της οθόνης, είναι φανερό και από το ότι είδε ο Πέτρος να κατεβαίνη
το σκεύος από πάνω και από το ότι βρέθηκε σε έκστασι. Τό ότι δέ φωνή ακούστηκε από εκεί
και το ότι συνέβηκε τρεις φορές και το ότι ανοίχθηκε ο ουρανός και το ότι από εκεί ήρθε η

[209]
οθόνη και το ότι πρός τα εκεί ανηρπάγη πάλι, είναι μεγάλη απόδειξις ότι το γεγονός είναι
θεϊκό».
• «Είσκαλεσάμενος αυτούς έξένισεν» (Πράξ. ι' 23). Φιλοξενούνται τα έθνη στο τραπέζι
της αγάπης του Θεού, στο δείπνο της σωτηρίας εν Χριστώ.
• «Έτι λαλούντος του Πέτρου επέπεσε το Πνεύμα το Άγιον επί πάντας τους ακούοντας τον
λόγον» (Πράξ. ι' 44). Ισότητα δωρεάς.
• «Ει ούν την ίσην δωρεάν έδωκεν αυτοίς ο Θεός ώς και ημίν πιστεύσασιν επί τόν Κύριον
Ιησούν Χριστόν, εγώ δέ τίς ήμην δυνατός κωλύσαι τόν Θεόν;» (Πράξ. ια' 17).
• «Αναντιρρήτως ήλθον» (ι' 29). Καμμία αντίρρησις, ότι δεν περιορίζεται η αγάπη του
Θεού.
Οι αρετές του Κορνηλίου
• Όχι μόνη της ή ελεημοσύνη. Ηταν σέ συζυγία μέ την προσευχή. «Αύτη ή συζυγία τα
μυρία ημίν αγαθά άνωθεν προξενήσαι δύναται και την πυράν των αμαρτημάτων σβέσαι των
ημετέρων ψυχών και πολλήν ημίν παρασχείν την παρρησίαν. Ταύτη τη συζυγία χρησάμενος
ο Κορνήλιος εις τον ουρανόν τάς ευχάς ανέπεμπε. Διό και ήκουσε παρά του αγγέλου: “Αι
προσευχαι σου και αι ελεημοσύναι σου ανέβησαν εις μνημόσυνον ενώπιον του Θεού”
(Χρυσόστομος. Ε.Π.Ε. 10,492). Μετάφρασις: «Αυτός ο συνδυασμός ελεημοσύνης και
προσευχής κατορθώνει να επιφέρη από τον ουρανό πολλά αγαθά, να σβήση τη φωτιά των
αμαρτημάτων μας και να μας προσφέρη πολλή παρρησία πρός τον Θεόν. Αυτό το συνδυασμό
χρησιμοποίησε ο Κορνήλιος και έτσι οι προσευχές του ανέβαιναν στον ουρανό. Γι' αυτό και
άκουσε από τον άγγελο: “Οι προσευχές σου και οι ελεημοσύνες σου ανέβηκαν και τις
μνημονεύει ο Θεός”».
• Είχε εγκράτεια ο Κορνήλιος. «Ουκ εις συμπόσια και μέθην και αδηφαγίαν τον εαυτού
βίον κατανήλισκεν, αλλ' είς προσευχάς και ελεημοσύνας, ως και οπτασίας τοιαύτης άξιον
εαυτόν απoφήναι» (Ε.Π.Ε. 30,494). Μετάφρασις: Δέν σπαταλούσε τη ζωή του σε συμπόσια
και μέθη και σε πολυφαγία, αλλά περνούσε τη ζωή του με προσευχές και ελεημοσύνες, τόσο,
ώστε αξιώθηκε να δη ουράνια οπτασία.
• Μαζί και η ταπείνωσις. «Συναντήσας τόν Πέτρον ο Κορνήλιος πεσών επί τούς πόδας
προσεκύνησεν» (Πράξ. ι' 25).
• Μαζί και η νηστεία. «Από τετάρτης ημέρας μέχρι ταύτης της ώρας ήμην νηστεύων»
(Πράξ. ι' 30).
• Μαζί και ο πόθος να παραδοθή άνευ όρων στο Θεό. «Πάρεσμεν νύν ενώπιον του Θεού
ακούσαι πάντα τα προστεταγμένα σου υπό του Θεού» (Πράξ. ι' 33).
• Καλός οικογενειάρχης. Στο σπίτι του είχε επιβάλει την ευλάβεια. Υποδέχεται τον Πέτρο
«πανοικεί». «Ην προσδοκών συγκαλεσάμενος τούς συγγενείς αυτού και τους αναγκαίους
φίλους» (Πράξ. ι' 24). Παρόμοια ή περίπτωσής του με εκείνην του δεσμοφύλακα των
Φιλίππων (Πράξ. ιστ' 34). «Μετά της οικίας απάσης τόν Θεόν έφοβείτο, ου μόνον ώσπερ
κοινός πατήρ πάντων των μετ' αυτού ών, αλλά των υπ' αυτόν στρατιωτών» (Χρυσόστομος.
Ε.Π.Ε. 15,644). Μετάφρασις: «Με όλη την οικογένειά του σέβονταν τόν Θεό, όχι μόνο σάν

[210]
κοινός πατέρας όσων διέμεναν μαζί του, αλλά και των στρατιωτών πού ήσαν υπό την εξουσία
του».
• Τα χρήματά του από καθαρή πηγή. «Ευσεβής και φοβούμενος τον Θεόν σύν παντί τω
οίκω αυτού» (Πράξ. ι' 2). «Ουδέν ελεημοσύνης ίσον μάλλον δε ούτω μεγάλη του πράγματος
ή ισχύς, όταν εκ καθαρών προχέηται ταμείων, ως τα γε προχεόμενα εξ αδίκων βόρβορον
έoικεν αφιείση πηγή. Τα δέ έκ δικαίων κερδών, καθάπερ νάμα διειδές τε και καθαρόν εν
παραδείσω, ηδύ μέν ιδείν, ηδύ δε άψασθαι... Ούτως εστίν η ελεημοσύνη, δι' ής της αγάπης το
φυτόν τρέφεται» (Χρυσόστομος. Ε.Π.Ε. 15,644). Μετάφρασις: «Τίποτε δεν είναι ισάξιο της
ελεημοσύνης. Μάλλον δε τόση μεγάλη είναι η δύναμις της ελεημοσύνης, όταν προέρχεται
από καθαρά και τίμια χρήματα. Τα προερχόμενα και προσφερόμενα από άδικα χρήματα
μοιάζουν με πηγή που αναβλύζει βούρκο, ενώ τα χρήματα που δίνονται και προέρχονται από
δίκαια κέρδη, μοιάζουν με νερό διαυγές και καθαρό μέσα στόν παράδεισο... Τέτοια είναι η
ελεημοσύνη, με την οποία τρέφεται το φυτό της αγάπης».
• «Αγοράσωμεν ελεημοσύνας, μάλλον δε διά της ελεημοσύνης αγοράσωμεν τήν σωτηρίαν.
Χριστόν ενδύεις, πτωχόν ενδύων» (Χρυσόστομος. Ε.Π.Ε. 30,272). Μετάφρασις: «Ας
αποκτήσουμε ελεημοσύνες. Ή, καλύτερα, ας αγοράσουμε τη σωτηρία μας με την
ελεημοσύνη. Όταν ντύνης φτωχό, τον ίδιο το Χριστό ντύνεις».
• Βίος ενάρετος ήλκυσε την προσοχή του Θεού. «Εί τόν Κορνήλιον διά βίον άριστον
εκάλεσεν επί τήν των απορρήτων γνώσιν, καί τόν ευνούχον διά τό αναγινώσκειν, υμάς τούς
ήδη της πίστεως απολαύσαντας, βίον ορθόν επιδειξαμένους, διδάξαι τα σαφέστερα. Ώστε ο
ακάθαρτος βίος έμποδίζει την τούτων γνώσιν» (Χρυσόστομος. Ε.Π.Ε. 5,648). Μετάφρασις:
«Αν ο Θεός κάλεσε, για την άριστη ζωή του, τόν Κορνήλιο στη γνώση των απορρήτων
αληθειών, και εκείνον τον ευνούχο της Κανδάκης, για τη μελέτη της Γραφής, τόν φώτισε,
πολύ περισσότερο εσάς θα διδάξη σαφέστερα τις αλήθειες: εσάς, που ήδη έχετε απολαύσει
την πίστι και έχετε δείξει ορθό βίο. Ο ακάθαρτος βίος εμποδίζει την αποκάλυψη της
αλήθειας».
Θρησκευτικός ρατσισμός (στ. 1-3)
Το άνοιγμα πρός τούς εθνικούς και η εισδοχή τους στην Εκκλησία, αντί να ευχαριστήση,
δυσαρέστησε «τούς εκ περιτομής». Πόσο φοβερό πράγμα η προκατάληψις!
Όταν από την Καισάρεια ο Πέτρος ανέβηκε στα Ιεροσόλυμα, οι φανατικοί ιουδαίζοντες
αντιδικούσαν πρός τόν απόστολο, εκσφενδονίζοντας εναντίον του ευλογοφανή, σοβαρή και
διπλή κατηγορία: «Μπήκες στο σπίτι απεριτμήτων και έφαγες μαζί τους». «Ήκουσαν δε οι
απόστολοι και οι άδελφοί οι όντες κατά την Ιουδαίαν ότι και τα έθνη εδέξαντο τον λόγον του
Θεού. Και ότε ανέβη Πέτρος εις Ιεροσόλυμα, διεκρίνοντο προς αυτόν οι εκ περιτομής
λέγοντας ότι πρός άνδρας ακροβυστίαν έχοντας εισήλθες και συνέφαγες αυτοίς» (στ. 1-3).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ακουσαν δε οι απόστολοι και οι αδελφοί, που ήταν στην
Ιουδαία, ότι και οι εθνικοί δέχτηκαν τον λόγο του Θεού. Και όταν ανέβηκε ο Πέτρος στα
Ιεροσόλυμα, οι Ιουδαϊκής καταγωγής πιστοί τον επέκριναν λέγοντας: “Μπήκες στα σπίτια
απεριτμήτων και έφαγες μαζί τους”».
Ο σκανδαλισμός αυτός δεν ήταν από όλους τούς εξ Ιουδαίων χρστιανούς, αλλά κυρίως
από αυτούς που δεν γνώριζαν το όραμα του αποστόλου Πέτρου και τα λοιπά ουράνια σημεία.

[211]
 Περιγραφή της «οθόνης» (στ. 4-10)
Απολογούμενος ο Πέτρος εξέθεσε κατά σειρά όλα τα γεγονότα, πού τόν έπεισαν να κάνη
το άνοιγμα προς τον εθνικό κόσμο. Ανέφερε το όραμα των ακαθάρτων ζώων, τη φωνή από
τον ουρανό, την ταυτόχρονη άφιξη των απεσταλμένων του Κορνηλίου, την εντολή του Αγίου
Πνεύματος. «Αρξάμενος δε ο Πέτρος εξετίθετο αυτούς καθεξής λέγων: Εγώ ήμην εν πόλει
Ιόππη προσευχόμενος, και είδον εν εκστάσει όραμα, καταβαίνον σκεύός τι ως οθόνην
μεγάλην τέσσαρσιν αρχαίς καθιεμένην εκ του ουρανού, και ήλθεν άχρις εμού εις ήν ατενίσας
κατενόουν, και είδον τα τετράποδα της γης και τα θηρία και τα ερπετά και τα πετεινά του
ουρανού. Ήκουσα δε φωνής λεγούσης μοι 'Αναστάς, Πέτρε, θύσον και φάγε. Είπον δέ
Μηδαμώς, Κύριε! Ότι πάν κοινόν ή ακάθαρτον ουδέποτε εισήλθεν εις το στόμα μου.
'Απεκρίθη δέ μοι φωνή έκ δευτέρου εκ του ουρανού: “Α ο Θεός εκαθάρισε συ μη κoίνου.
Τούτο δε έγένετο επί τρίς, και πάλιν άνεσπάσθη άπαντα εις τον ουρανόν» (στ. 4-10).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Πέτρος άρχισε και εξέθετε τα πράγματα όπως
συνέβησαν λέγοντας: “Εγώ ήμουν στην πόλι Ιόππη και προσευχόμουν. Και είδα σε
κατάσταση έκστάσεως όραμα. Κάποιο πράγμα σαν σεντόνι μεγάλο πιασμένο από τις
τέσσερες άκρες κατέβαινε από τον ουρανό και έφτασε μέχρις εμένα. Αφού δε έρριξα σ' αυτό
το βλέμμα μου, παρατηρούσα. Και είδα τα τετράποδα της γης και τα θηρία και τα ερπετά και
τα πετεινά του ουρανου. "Ακουσα δε μία φωνή, που μου έλεγε: “Σήκω, Πέτρε, σφάξε και
φάγε”. 'Αλλ' είπα: “Όχι, Κύριε! Ουδέποτε μπήκε στο στόμα μου κάτι μολυσμένο ή
ακάθαρτο”. Τότε φωνή για δεύτερη φορά από τον ουρανό μου είπε: “Αυτά, που ο Θεός
καθάρισε, συ να μη θεωρης ακάθαρτα”. Αυτό δεν έγινε τρείς φορές. Και πάλι τραβήχθηκαν
όλα επάνω στον ουρανό”».
Η εντολή του Θεού στόν Πέτρο δόθηκε τρεις φορές, για να τονιστή η σημασία της. Μετά
απότομα η οθόνη με το ποικίλο πανζωικό περιεχόμενό της ανελκύστηκε στον ουρανό. Και
όπως η συμβολική εικόνα με καθαρά και ακάθαρτα ζώα άνεσύρθη στον ουρανό, έτσι Ιουδαίοι
(που θεωρούνταν «καθαροί») και Εθνικοί (που θεωρούνταν «ακάθαρτοι») μπορούν να
εισέλθουν στον ουρανό. Μπορούν να σωθούν αρκεί να πιστέψουν στόν Σωτήρα Χριστό, να
μετανοήσουν και να ζήσουν σύμφωνα με το τέλειο θέλημά Του.
Σωτηρία και σ' όλη την οικογένεια (στ. 11-14)
Μετά το όραμα ο Πέτρος αιφνιδίως δέχτηκε στο σπίτι που έφιλοξενείτο στην Ιόππη την
επίσκεψη των τριών απεσταλμένων του Κορνηλίου. Το τί έπρεπε να κάνη του το διεμήνυσε
το Πνεύμα το Άγιον.
-Το Αγιον Πνεύμα μου είπε να συμπορευθώ μαζί τους, χωρίς να θέτω θέμα διακρίσεως
μεταξύ εμού και αυτών. Μαζί μου ήλθαν και έξι αδελφοί χριστιανοί. Και μεταβήκαμε στην
Καισάρεια και μπήκαμε στο σπίτι του Κορνηλίου.
Ο Κορνήλιος διηγήθηκε πώς είδε τον άγγελο και πως πηρε εντολή από τον ουρανό να
καλέση τον Πέτρο, που θα τούς κηρύξη λόγια, διά των οποίων θα σωθούν και αυτός και όλη
η οικογένεια του. «Και ιδού εξαυτής τρεις άνδρες επέστησαν επί την οικίαν εν ή ήμην,
απεσταλμένοι από Καισαρείας πρός με. Είπε δέ μοι το Πνεύμα συνελθεϊν αυτοίς μηδεν
διακρινόμενον. Ηλθον δε συν έμοί και οι εξ αδελφοί ούτου, και εισήλθομεν εις τον οίκον του
ανδρός. Απήγγειλε τε ήμίν πώς είδε τον άγγελον εν τω οίκω αυτού σταθέντα και είπόντα
αυτώ: 'Απόστειλον είς Ιόππην άνδρας και μετάπεμψαι Σίμωνα τον επικαλούμενον Πέτρον,

[212]
ός λαλήσει ρήματα προς σέ, εν οις σωθήση συ και πάς ο οικός σου» (στ. 11-14). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «“Και ιδού την ίδια στιγμή τρεις άνδρες παρουσιάσθηκαν στο σπίτι, στο
οποίο ήμουν, απεσταλμένοι προς εμένα από την Καισάρεια. Το δε Πνεύμα μου είπε να πάω
μαζί τους χωρίς καθόλου να διστάζω. Ηλθαν δε μαζί μου και αυτοί οι έξι αδελφοί, και
μπήκαμε στο σπίτι του ανθρώπου. Και μάς διηγήθηκε πως είδε τον άγγελο, που
παρουσιάστηκε στο σπίτι του και του είπε: Στείλε στην Ιόππη και προσκάλεσε τον Σίμωνα,
που επονομάζεται Πέτρος. Αυτός θα πή σε σένα λόγια, με τα οποία θα σωθής συ και όλη η
οικογένειά σου”».
Iση ή δωρεά σε όλα τα έθνη (στ. 15-18)
Τη σύντομη απολογία του ο Πέτρος την κατέληξε με τα εξής:
- Αν ο Θεός εδωσε στους εθνικούς την ίδια δωρεά, όπως και σε μας, αφού πίστευσαν στόν
Κύριο Ιησού Χριστό, εγώ ποιός ήμουν πού θα μπορούσα να εμποδίσω τον Θεό; Πώς εγώ δέν
θα ερχόμουν να βαπτίσω μέ νερό εκείνους, που ο Θεός τούς είχε βαπτίσει με Πνεύμα Άγιον;
Πώς εγώ, ο μικρός και μηδαμινός άνθρωπος, θα έθετα το θέλημά μου πάνω από τη θεία
βούλησι; Πώς θα έφερνα αντίρρηση και αντίστασι στον παντοδύναμο Θεό;
«Εν δε τω άρξασθαί με λαλείν επέπεσε το Πνεύμα το Αγιον επ' αυτούς ώσπερ και εφ' ημάς
εν αρχή. Έμνήσθην δε του ρήματος Κυρίου ως έλεγεν Ιωάννης μέν εβάπτισεν ύδατι, ύμείς δε
βαπτισθήσεσθε εν Πνεύματι Αγίω. Ει ούν την ίσης δωρεάν έδωκεν αυτοίς ο Θεός ως και ημίν
πιστεύσασιν επί τον Κύριον Ιησούν Χριστόν, εγώ δε τίς ήμην δυνατός κωλύσαι τον Θεόν;
Ακούσαντες δε ταύτα ησύχασαν και έδόξαζον τον Θεόν λέγοντες: Αρα γε και τοις έθνεσιν ο
Θεός την μετάνοιαν έδωκεν εις ζωήν» (στ. 15-18). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε
άρχισα να μιλάω, κατήλθε με ορμή το Πνεύμα το "Αγιο πάνω τους, όπως και σε μας στην
αρχή (κατά την ημέρα της Πεντηκοστής). Θυμήθηκα δε τον λόγο του Κυρίου, ότι έλεγε: “Ο
Ιωάννης μεν βάπτισε με νερό, σείς δε θα βαπτισθήτε με Πνεύμα Άγιο”. Αφού δε ο Θεός
έδωσε σ' αυτούς την αύτη δωρεά, όπως και σ' εμάς, κατόπιν πίστεως στον Κύριο Ιησού
Χριστό, τότε εγώ ποιος ήμουν, για να μπορώ να εμποδίσω τον Θεό;”. “Όταν δε άκουσαν
αυτά, έπαυσαν να φέρουν αντιρρήσεις και δόξαζαν τον Θεό λέγοντας: Άρα και για τους
εθνικούς ο Θεός ώρισε τη μετάνοια για ζωή (πνευματική και αιώνια ζωή)”».
Μετά την απολογία του Πέτρου και «οι εκ περιτομής», δηλαδή, οι πιο ακραίοι
Ιουδαίζοντες χριστιανοί πείστηκαν, ησύχασαν εσωτερικώς και δόξαζαν και αυτοί τον Θεό
λέγοντας: «Για όλους ο Θεός έδωσε τη δυνατότητα της μετανοίας γιά νά κληρονομήσουν την
αιώνια ζωή».
• Αυτός ο λόγος των Ιουδαίων εκείνων χριστιανών είναι κατ' εξοχήν συγκινητικός για μας.
Διότι καταγόμαστε και μείς (οι Έλληνες) από τους εθνικούς, στους οποίους έδωσε ο Θεός
μετάνοια και επιστροφή, χάρισε την Αλήθεια και το Ευαγγέλιό Του, για να οδηγηθούμε στην
αληθινή ζωή, γιά να κληρονομήσουμε τη σωτηρία και την αιώνια δόξα. Ο Θεός έδωσε τη
μετάνοια. Δέν λέει, ότι δέχτηκε τη μετάνοια, αλλ' ότι έδωσε τη μετάνοια, τη δυνατότητα της
μετανοίας.

[213]
 (Πράξ. ια' 19-30) - Το όνομα Χριστιανοί
«19 Οἱ μὲν οὖν διασπαρέντες ἀπὸ τῆς θλίψεως τῆς γενομένης ἐπὶ Στεφάνῳ διῆλθον ἕως
Φοινίκης καὶ Κύπρου καὶ ᾿Αντιοχείας, μηδενὶ λαλοῦντες τὸν λόγον εἰ μὴ μόνον ᾿Ιουδαίοις.
20
῏Ησαν δέ τινες ἐξ αὐτῶν ἄνδρες Κύπριοι καὶ Κυρηναῖοι, οἵτινες εἰσελθόντες εἰς ᾿Αντιόχειαν
ἐλάλουν πρὸς τοὺς ῾Ελληνιστάς, εὐαγγελιζόμενοι τὸν Κύριον ᾿Ιησοῦν. 21 καὶ ἦν χεὶρ Κυρίου
μετ᾿ αὐτῶν, πολύς τε ἀριθμὸς πιστεύσας ἐπέστρεψεν ἐπὶ τὸν Κύριον. 22 ᾿Ηκούσθη δὲ ὁ λόγος
εἰς τὰ ὦτα τῆς ἐκκλησίας τῆς ἐν ῾Ιεροσολύμοις περὶ αὐτῶν, καὶ ἐξαπέστειλαν Βαρνάβαν
διελθεῖν ἕως ᾿Αντιοχείας· 23 ὃς παραγενόμενος καὶ ἰδὼν τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ ἐχάρη, καὶ
παρεκάλει πάντας τῇ προθέσει τῆς καρδίας προσμένειν τῷ Κυρίῳ, 24 ὅτι ἦν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ
πλήρης Πνεύματος ῾Αγίου καὶ πίστεως καὶ προσετέθη ὄχλος ἱκανὸς τῷ Κυρίῳ. 25 ἐξῆλθε δὲ
εἰς Ταρσὸν ὁ Βαρνάβας ἀναζητῆσαι Σαῦλον, καὶ εὑρὼν αὐτὸν ἤγαγεν αὐτὸν εἰς ᾿Αντιόχειαν.
26
ἐγένετο δὲ αὐτοὺς ἐνιαυτὸν ὅλον συναχθῆναι ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ διδάξαι ὄχλον ἱκανόν,
χρηματίσαι τε πρῶτον ἐν ᾿Αντιοχείᾳ τοὺς μαθητὰς Χριστιανούς. 27 ᾿Εν ταύταις δὲ ταῖς
ἡμέραις κατῆλθον ἀπὸ ῾Ιεροσολύμων προφῆται εἰς ᾿Αντιόχειαν· 28 ἀναστὰς δὲ εἷς ἐξ αὐτῶν
ὀνόματι ῎Αγαβος ἐσήμανε διὰ τοῦ Πνεύματος λιμὸν μέγαν μέλλειν ἔσεσθαι ἐφ᾿ ὅλην τὴν
οἰκουμένην· ὅστις καὶ ἐγένετο ἐπὶ Κλαυδίου Καίσαρος. 29 τῶν δὲ μαθητῶν καθὼς ηὐπορεῖτό
τις, ὥρισαν ἕκαστος αὐτῶν εἰς διακονίαν πέμψαι τοῖς κατοικοῦσιν ἐν τῇ ᾿Ιουδαίᾳ ἀδελφοῖς·
30
ὃ καὶ ἐποίησαν ἀποστείλαντες πρὸς τοὺς πρεσβυτέρους διὰ χειρὸς Βαρνάβα καὶ Σαύλου.».

Αύξησις των πιστών στην Αντιόχεια (στ. 19-21)

Ένα δυσάρεστο κατά άνθρωπον γεγονός γέννησε μεγάλη ευλογία στην εξάπλωση του
Ευαγγελικού κηρύγματος. Δυσάρεστο γεγονός ήταν ο διωγμός της Εκκλησίας εξ αιτίας του
Στεφάνου (Πράξ. ζ' 54-60). Καί η εύλογία που προέκυψε ήταν ο διασκορπισμός των κηρύκων
του Ευαγγελίου και η διάδοσις του λόγου του Κυρίου και η εξάπλωσης της Εκκλησίας μέχρι
της Φοινίκης, της Κύπρου και της Αντιοχείας. «Οι μεν ούν διασπαρέντες από της θλίψεως
της γενομένης επί Στεφάνω διήλθον έως Φοινίκης και Κύπρου και Αντιοχείας, μηδενί
λαλούντες τον λόγον ει μη μόνον Ιουδαίοις. Ήσαν δέ τινες εξ αυτών άνδρες Κύπριοι και
Κυρηναίοι, οίτινες εισλθόντες εις Αντιόχειαν ελάλουν προς τους Ελληνιστάς,
ευαγγελιζόμενοι τον Κύριον Ιησούν. Και ήν χείρ Κυρίου μετ' αυτών, πολύς τε αριθμός
πιστεύσας επέστρεψεν επί τόν Κύριον» (στ. 19-21). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Εκείνοι
δέ, που είχαν διασκορπισθή λόγω του διωγμού, που έγινε εξ αιτίας του Στεφάνου, έφτασαν
μέχρι τη Φοινίκη και την Κύπρο και την Αντιόχεια. Και δεν κήρυτταν τον λόγο σε κανέναν,
παρά μόνο στους Ιουδαίους. Μερικοί δε από αυτούς ήσαν Κύπριοι και Κυρηναίοι. Αυτοί,
όταν μπήκαν στην Αντιόχεια, μιλούσαν στους ελληνοφώνους Ιουδαίους, κηρύττοντας τον
Κύριο Ιησού. Και ήταν μαζί τους το χέρι (ή δύναμις) του Κυρίου. Και μεγάλος αριθμός
ανθρώπων πίστευσε και επέστρεψε στον Κύριο (τον Ιησού)».
• Από τα δυσάρεστα ο Κύριος γνωρίζει να βγάζη ευχάριστα, και από τους διωγμούς
γνωρίζει να προκαλή θριάμβους. Οι εχθροί, όταν διώκουν, βλέπουν κοντά. Ο Θεός, όταν
επιτρέπη τούς διωγμούς, βλέπει μακρυά. Κοντά είναι οι φαινομενικές επιτυχίες των εχθρών.
Μακρυά είναι οι πραγματικές επιτυχίες του Θεού.
• Ιδιαίτερη σημασία είχε η ίδρυσης της Εκκλησίας της Αντιοχείας. Μεγάλη πόλις η
Αντιόχεια, η πρωτεύουσα της Συρίας. Τον πρώτο αιώνα είχε 500.000 κατοίκους. Ωραία πόλις.

[214]
Περίφημο το προάστειό της Δάφνη μέ τούς θαυμασίους κήπους του. Περίφημος δέ και ο
ελληνικός πολιτισμός της. «Συριάδες Αθήναι» ωνομάστηκε. Μετά τη Ρώμη και την
Αλεξάνδρεια η Αντιόχεια ήταν η τρίτη σημαντική πόλις της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Περίφημη για την ομορφιά της, αλλά και περιβόητη για τα αμαρτωλά της πάθη.
• Στην Αντιόχεια έφεραν το κήρυγμα γιά τόν Κύριο Ιησού Χριστό άνδρες Κύπριοι και
Κυρηναίοι. Η δύναμις του Κυρίου φάνηκε μεγάλη και ενήργησε στην επιστροφή μεγάλου
αριθμού ψυχών. «Και ήν χείρ Κυρίου μετ' αυτών, πολύς τε αριθμός πιστεύσας επέστρεψεν
επί τον Κύριον» (στ. 21). Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «“Και ήν χείρ Κυρίου”, φησί, “μετ'
αυτών”, τουτέστι, σημεία ειργάζοντο. Όράς, διατί και νύν ή των σημείων ανάγκη γέγονεν,
ίνα πιστεύσωσιν;» (Ε.Π.Ε. 16α,46). Μετάφρασις: «Και ήταν, λέει το βιβλίο των Πράξεων, το
χέρι του Κυρίου μαζί μ' αυτούς, δηλαδή, επιτελούσε θαύματα. Βλέπεις για ποιό λόγο και
τώρα κατέστη αναγκαία η επιτέλεσις θαυμάτων, ώστε να πιστεύσουν;».
Ο Χριστιανισμός ξέφευγε πλέον από τα στενά όρια του Ιουδαϊσμού και γινόταν θρησκεία
καθολική, παγκόσμια. Και το μεγάλο αυτό έργο ώφειλόταν σε μερικούς απλούς χριστιανούς,
πού δέν ήσαν απόστολοι ούτε ειδικοί κήρυκες του Ευαγγελίου, αλλά θεωρούσαν χρέος τους,
όπου βρίσκονταν, να κηρύττουν τον Χριστό. Αυτή την ανάγκη πρέπει να αισθανόμαστε κι
εμείς. Όπουδήποτε κι αν βρισκόμαστε, να κηρύττουμε με λόγια και με έργα τον Χριστό. Ο
ευαγγελισμός δεν είναι έργο μόνο των κληρικών και των θεολόγων, αλλ' είναι υποχρέωσις
κάθε Χριστιανού.
Αποστολή Βαρνάβα στην Αντιόχεια (στ. 22-24)
Η φήμη των επιτυχιών του Ευαγγελίου στην Αντιόχεια έφτασε στην Εκκλησία της
Ιερουσαλήμ, τη μητέρα των Εκκλησιών. Και η Εκκλησία της Ιερουσαλήμ απέστειλε στην
Αντιόχεια τον απόστολο Βαρνάβα, για να βοηθήση στο μεγάλο έργο. "Όπου εμφανίζεται
μεγάλο και αποδοτικό πεδίο δράσεως, πρέπει να επιστρατεύονται και μεγάλες πνευματικές
δυνάμεις.
• Θα ήταν σφάλμα να νομίζουμε, πώς η πρώτη διάδοσις του Χριστιανισμού έγινε με ειδικά
ιεραποστολικά ταξίδια. Κυρίως έγινε από τους Χριστιανούς, πού ή καταιγίδα του διωγμού
τούς είχε ξετινάξει από τα Ιεροσόλυμα, από τους εξ Εβραίων χριστιανούς, εμπόρους και
τεχνίτες, πού τούς καλούσαν «ελληνιστές». Η γνώσεις της γλώσσας, η εργατικότητά τους, η
επαγγελματική τους ικανότητα τούς άνοιγαν τις πόρτες. Και η πραότητα και η χαρούμενη
ζωή τους τούς άνοιγαν τις καρδιές…
• Οι απόστολοι αποφάσισαν να στείλουν μία αποστολή στην Αντιόχεια, για να εξετάση τα
πράγματα. Εκλέγουν για το σκοπό αυτό τον Βαρνάβα. Δεν θα μπορούσαν να είχαν βρη
καταλληλότερο άνθρωπο γι' αυτή την αποστολή. Ας φανταστούμε τον Βαρνάβα σαν ένα
άνδρα εύσωμο, με πρόσωπο συμπαθητικό, αγαθά μάτια, ήσυχες κινήσεις, όχι τόσο
μελετημένο όπως ο φίλος του ο Σαύλος, αλλά με ήρεμη και σίγουρη κρίσι, πού δέν παίρνει
το δευτερεύον θέμα για κύριο, εξαιρετικά συμπαθητικό και προ πάντων μέ μιά βαθειά και
απλή θρησκευτικότητα.
Ο Βαρνάβας έφτασε στην Αντιόχεια γεμάτος θαυμασμό. Κατάλαβε μέ μιά γρήγορη ματιά,
ότι εδώ υπήρχε ένα πεδίο ιεραποστολής με πλούσιο μέλλον. Ήταν ο άνθρωπος της πρακτικής
ποιμαντικής. Ευθύς αμέσως είδε, ότι εδώ έχει επεμβή «η χείρ του Κυρίου» (στ. 21). Η

[215]
έκφρασις υπονοεί χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, σημεία και τέρατα, προφητείες και
γλωσσολαλία, που έπεσαν στην προσωπική του αντίληψι από την πρώτη λατρευτική
συνάθροισι.
• Ο Βαρνάβας, Κύπριος, όπως και άλλοι κήρυκες του Ευαγγελίου στην Αντιόχεια, ήταν
πιστός και αγαθός, γεμάτος από τη χάρη του Θεού. Η παρουσία του συνετέλεσε, ώστε να
προστεθή πολύς κόσμος στα μέλη της Εκκλησίας. «Ηκούσθη δε ο λόγος εις τα ώτα της
Εκκλησίας της εν Ιεροσολύμοις περί αυτών, και εξαπέστειλαν Βαρνάβαν διελθείν έως
Αντιοχείας ος παραγενόμενος και ιδών την χάριν του Θεού εχάρη, και παρεκάλει πάντας τη
προθέσει της καρδίας προσμένειν τω Κυρίω, ότι ήν ανήρ αγαθός και πλήρης Πνεύματος
Αγίου και πίστεως. Και προσετέθη όχλος ικανός τω Κυρίω» (στ. 2224). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Οι ειδήσεις γι' αυτό έφτασαν και στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων. Έτσι
έστειλαν τον Βαρνάβα να πάη στην Αντιόχεια. Αυτός, όταν έφτασε εκεί και είδε το έργο της
χάριτος του Θεού, χάρηκε, καί τούς συμβούλευε όλους να μένουν άφωσιωμένοι στόν Κύριο
με όλη τους την καρδιά. Ο Βαρνάβας ήταν άνθρωπος αγαθός και γεμάτος Άγιο Πνεύμα και
πίστι. Έτσι πολύς κόσμος προστέθηκε στούς πιστούς του Κυρίου».
Λέει ο Χρυσόστομος: «Τί δήποτε, τοιαύτης πόλεως δεχομένης τόν λόγον, ουκ ήλθον οι
απόστολοι, αλλά Βαρνάβαν πέμπουσι; Διά τούς Ιουδαίους. Πλήν ου μικρόν δή τι
οικονομείται και ούτω τό τόν Παύλον ενταύθα παραγενέσθαι ουδέ απλώς, αλλά και σφόδρα
οικονομικώς αυτόν αποστρέφονται, ίνα μή κατακλείσθη εν Ιεροσολύμοις η φωνή του
κηρύγματος, ή σάλπιγξ των ουρανών» (Ε.Π.Ε. 16α,46). Μετάφρασις: «Γιατί τέλος πάντων,
ενώ μιά τέτοια πόλις (ή Αντιόχεια) δέχεται τον θείο λόγο, δέν ήλθαν οι ίδιοι οι απόστολοι,
αλλά στέλνουν τον Βαρνάβα; Εξ αιτίας των Ιουδαίων. Πλήν όμως το θέμα τακτοποιείται
πολύ σπουδαία, ώστε έτσι να έρθη εδώ ο Παύλος και όχι τυχαία, αλλά αποστρέφονται αυτόν
μετά από μία όλως ιδιαίτερη μέριμνα, ώστε να μή παραμείνη κλεισμένη μέσα στα
Ιεροσόλυμα, η φωνή του κηρύγματος, ή σάλπιγγα των ουρανών (ή φωνή του Παύλου)».
• Ο Βαρνάβας, όταν έφτασε στην Αντιόχεια, την πολυάνθρωπη και αμαρτωλή αυτή πόλι,
διαπίστωσε την πλούσια χάρη του Θεού. Που την είδε; Στο πλήθος των προσερχομένων στην
πίστι. Στίς καλές διαθέσεις των νεοφωτίστων. Στην αγνή ζωή τους και στον πόθο γιά
πνευματική λατρεία. Στην έμπρακτη αγάπη. Αλλά και ο ίδιος παρακινούσε και προέτρεπε
τους χριστιανούς της Αντιοχείας να μένουν με όλη την καρδιά τους προσκολλημένοι στόν
Κύριο, αφωσιωμένοι στο θέλημά Του. Έκανε με πολύ ζήλο το έργο αυτό. Είχε άλλωστε τα
απαραίτητα προσόντα και χαρίσματα. «Ότι ήν ανήρ αγαθώς και πλήρης Πνεύματος Αγίου
και πίστεως. Και προσετέθη όχλος ικανός τω Κυρίω» (στ. 24).
Βαρνάβας βρίσκει Σαύλον (στ. 25)
Μπροστά στην καταπληκτική αυτή διάδοση του Ευαγγελίου ο Βαρνάβας αντελήφθη, ότι
δεν ήσαν αρκετές οι δικές τους δυνάμεις, αλλά χρειαζόταν κάποιον δυνατό συνεργάτη. Και
φυσικά ως τέτοιον σκέφτηκε τόν Σαύλο. «Έξήλθε δε εις Ταρσόν ο Βαρνάβας αναζητήσαι
Σαύλον, και εύρών αυτόν ήγαγεν αυτόν εις Αντιόχειαν» (στ. 25).
Μια μέρα, ίσως να ήταν άνοιξις του 42 μ.Χ., καθόταν ο Σαύλος εμπρός στόν αργαλειό του
(στην Ταρσό) ή μπορεί και να περπατούσε στους δρόμους της γενέτειράς του. Ηταν
βυθισμένος στις σκέψεις. Για πολύ καιρό είχε αποσυρθή στην Ταρσό, για μία προετοιμασία
για το έργο που τον είχε καλέσει ο Θεός. Τέσσερα ή πέντε χρόνια έμεινε ο Σαύλος στην

[216]
Ταρσό. Ασφαλώς δέν θά έμεινε αργός κατά το διάστημα αυτό, αλλά θα κήρυττε στην Ταρσό
και στις γύρω πόλεις. Δέν έχουμε όμως πληροφορίες για τη δράση του εκείνη.
Και ξαφνικά, να ο παλαιός του φίλος, ο Βαρνάβας...
• Ο Βαρνάβας βλέποντας το σπουδαίο και δύσκολο έργο στην Αντιόχεια, αισθάνθηκε την
ανάγκη να βρή καί νά καλέση τον Παύλο (Σαύλο). Δέν είχε την εγωιστική εντύπωση, ότι ο
ίδιος, ως απεσταλμένος μάλιστα των αποστόλων, θα μπορούσε να ποιμάνη τόν όλο και
περισσότερο αυξανόμενο χριστιανικό πληθυσμό της Αντιοχείας. Ανεπίφθονος, όπως ήταν,
αναζητεί εκείνον, για τον οποίο ήταν πεπεισμένος, ότι ήταν για μεγάλα άλματα, για σπουδαίες
εξορμήσεις, γιά δύσκολα πνευματικά εγχειρήματα, για αναντίρρητο κηρυκτικό λόγο. «Ιδέ καί
τούτον τον άγιον, τόν Βαρνάβαν λέγω, πως ου το αυτού είδεν, αλλ' έδραμεν εις Ταρσόν»
(Χρυσόστομος. Ε.Π.Ε. 16α,46). Μετάφρασις: «Πρόσεξε και αυτόν τον άγιο, εννοώ τόν
Βαρνάβα, πώς δέν κοίταξε τον εαυτό του, αλλ' έτρεξε στην Ταρσό!».
• Θά έψαξε πολύ στην Ταρσό ο Βαρνάβας γιά νά βρή τόν Σαύλο. Θά ρώτησε αρκετούς για
την οικία του... (στ. 25). “Όταν τον βρήκε, τον κτύπησε στον ώμο και του είπε:
-Αδελφέ Σαύλε, ο Χριστός σε χρειάζεται! Ο Κύριος «πάρεστι και φωνεί σε!». Έλα μαζί
μου στην Αντιόχεια!
• Χωρίς τον Βαρνάβα ο Σαύλος θά υπέφερε μόνος του από τις ίδιες του τις σκέψεις. Η
μοναξιά και το αποτράβηγμα από τον κόσμο ωφελούν από καιρό σε καιρό. Πρέπει όμως να
αποτελούν μεταβατικό στάδιο. Ο άνθρωπος τις ικανότητές του μπορεί να τις αντιληφθή μόνο
στη δράσι επάνω.
• Αυτό ήταν η δεύτερη φιλική εξυπηρέτησις, που έκανε ο Βαρνάβας στο νεαρό του
σύντροφο (Πράξ. Θ' 27). Και στη μεγαλύτερη ιδιοφυΐα είναι απαραίτητη η φιλία και η
συναναστροφή, που χωρίς αυτήν και ο ισχυρότερος άνθρωπος τίποτε το καρποφόρο δέν
μπορεί να πραγματοποιήση.
• Η Εκκλησία αναγνώρισε την υπηρεσία αυτή του Βαρνάβα καί τόν ώνόμασε Απόστολο,
γιατί ανήκει στους καθ' αυτό ιδρυτές της Εκκλησίας μεταξύ των ειδωλολατρών. Ο Βαρνάβας
αισθανόταν ως απλός στρατιώτης μπροστά στο στρατηγό (τόν Σαύλο). Αυτή τη σύγκρισι
κάνει ο ιερός Χρυσόστομος: «Πολύ χρηστός ήν ο ανήρ (ο Βαρνάβας) και αφελής και του
Παύλου συνήθης. Διό και ήλθεν επί τόν αθλητήν, επί τον στρατηγόν, επί τόν μονομάχον, επί
τόν λέοντα (ουκ έχω τί είπω: όσα γάρ άν είπω, ελάττονα της αξίας του Παύλου ερώ): ήλθεν
επί τόν κύνα τόν θηρατικόν, τόν λέοντας αναιρούντα, επί τόν ταύρον τον ισχυρόν, επί τήν
λαμπάδα τήν φαιδράν, επί το στόμα τό τή οικουμένη αρκούν. "Όντως διά τούτο εν 'Αντιοχεία
έχρηματίσθησαν καλείσθαι “χριστιανοί”, ότι Παύλος εν ταύτη τοσούτον διέτριψε χρόνον»
(Ε.Π.Ε. 16α,48). Μετάφρασις: «Ο Βαρνάβας ήταν πολύ καλός άνθρωπος, απλοϊκός και
γνωστός του Παύλου. Γι' αυτό ήλθε πρός τόν άθλητή, πρός τόν στρατηγό, πρός τόν μονομάχο,
πρός το λιοντάρι (δέν έχω τι να πω, διότι όσα κι άν πώ, λιγότερα θα πω από αυτό που αξίζει
ο Παύλος): ήλθε λοιπόν ο Βαρνάβας πρός τόν κυνηγετικό σκύλο, πού φόνευσε λιοντάρια,
πρός τόν ταύρο τον ισχυρό, πρός τήν φωτεινή λαμπάδα, πρός τό στόμα που επαρκούσε για
όλη την οικουμένη. Πράγματι γι' αυτό στην Αντιόχεια έλαβαν οι πιστοί την τιμητική
ονομασία “χριστιανοί”, επειδή ο Παύλος διέμεινε σ' αυτήν τόσο πολύ χρόνο».

[217]
 • Ο Βαρνάβας ώδήγησε το φίλο του κατ' ευθείαν εκεί όπου συναθροίζονταν οι
προϊστάμενοι, οι «πρεσβύτεροι», όπως τους έλεγαν. Γεμάτοι χαρά χαιρέτισαν τόν Σαύλο με
τιμές. Επειδή είχε δεί τόν Κύριο! “Όμως στην Αντιόχεια δέν παίρνει αμέσως την πρώτη θέσι.
"Αλλοι προηγούνται. Στίς Πράξεις (ιγ ́ 1) μας παραδίδεται ένας αρχαίος κατάλογος
ανθρώπων, που είχαν τότε στην Αντιόχεια τα πρωτεία. Ο Σαύλος αναφέρεται τελευταίος.
Χριστιανοί, που σήμερα έχουν σχεδόν λησμονηθή, αναφέρονται πρίν απ' αυτόν....
Το όνομα «Χριστιανοί» (στ. 26)
Σιγά-σιγά η Εκκλησία στην Αντιόχεια δέχτηκε ένα καινούργιο, αλλά τόσο χαρακτηριστικό
όνομα για τα μέλη της. «Εγένετο δε αυτούς ενιαυτόν όλον συναχθήναι εν τη εκκλησία και
διδάξαι όχλον ικανόν, χρηματίσαι τε πρώτον εν Αντιοχεία τους μαθητάς Χριστιανούς» (στ.
26). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όλόκληρο δε έτος πήγαιναν στις εκκλησιαστικές
συνάξεις και δίδαξαν λαό πολύ. Και πρώτα στην Αντιόχεια οι μαθητές (οι πιστοί)
ωνομάστηκαν Χριστιανοί».
Ο ιερός Χρυσόστομος δίνει και μία «ποσοτική» έννοια στο όνομα «χριστιανοί». Είχε
διαδοθή τόσο πολύ η νέα πίστις, ώστε βλέποντας οι Ιουδαίοι και οι εθνικοί τόσες χιλιάδες ν'
ακολουθούν τον Χριστό, αυθόρμητα τούς ωνόμασαν χριστιανούς. «Όράς εις όσον ύψος
επήρε την πόλιν καί περιφανεστέραν εποίησεν; Τούτο Παύλου κατόρθωμα. Ένθα τρισχίλιοι,
ένθα πεντακισχίλιοι επίστευσαν, ένθα τοσούτον πλήθος, ουδέν τοιούτον γέγονεν, αλλ' έτι της
οδού μόνον ήκουον ενταύθα δέ “Χριστιανοί” ωνομάσθησαν» (Ε.Π.Ε. 16α, 48). Μετάφρασις:
«Βλέπεις σε πόσο ύψος ανέβασε (ο Παύλος) τήν πόλι και την κατέστησε περισσότερο ένδοξη;
Αυτό ήταν δικό του κατόρθωμα. Εκεί (στα Ιεροσόλυμα) πού πίστευσαν τρεις χιλιάδες, εκεί
που πίστευσαν πέντε χιλιάδες, εκεί που πίστευσε τόσο πολύ πλήθος, τίποτε παρόμοιο δέν
συνέβηκε, αλλ' ακόμα άκουγαν να γίνεται λόγος γιά “οδό” (Πράξ. θ' 1-2), ενώ εδώ
ωνομάστηκαν Χριστιανοί».
• Οι Εβραίοι τούς έλεγαν τούς πιστούς, όπως και πρίν, «Ναζωραίους». Οι ίδιοι
χρησιμοποιούσαν τις λέξεις «αδελφοί», «μαθηταί», «άγιοι», «πιστοί», «φίλοι», «οι εν τη
οδώ». Μας είναι γνωστή η οξυδέρκεια, που έχει ο απλοϊκός λαός να διακρίνη το ουσιώδες.
Κάποια μέρα ένα όνομα κυκλοφορεί από στόμα σε στόμα. Κανείς δεν γνωρίζει ποιός το
πρωτοείπε, αλλ' είναι πετυχημένο. Έτσι οι Αντιοχείς με τη λέξη «χριστιανοί» εξέφρασαν το
βαθύτερο νόημα της καινούργιας διδασκαλίας. Χριστιανοί, οι μαθητές του Χριστού, οι
μιμητές του Χριστού, οι ομιλούντες συνεχώς για τον Χριστό.
• «Χριστιανός»! Είναι το σπουδαιότερο όνομα. Θυμίζει το «υπέρ πάν όνομα» (Φιλιπ. β'
9), το «Ιησούς Χριστός», το γλυκύτερο και δυνατότερο όνομα στον κόσμο, πού τρέπει σε
φυγή το Σατανά. Το «Χριστιανός» όχι απλώς θυμίζει, αλλά γεννήθηκε από το όνομα
«Χριστός».
• Το όνομα Χριστιανός είναι ευρύτερο και βαθύτερο από κάθε άλλο καθοριστικό όνομα
από το όνομα και του εθνικού μας προσδιορισμού ανώτερο, δηλαδή και από το όνομα
«Έλληνας». Αν υπάρχη Ελλάδα, αυτό οφείλεται στόν Χριστιανισμό. Αν ο Έλληνας δεν είναι
μορφωμένος, πλούσιος, επίσημος επαγγελματικά, σπουδαίος κοινωνικά, μικρή θα είναι η
επίπτωσις. Αν παύση όμως να είναι χριστιανός ορθόδοξος, τότε δεν θα είναι και Έλληνας. Η
Εκκλησία είναι η καρδιά της Ελλάδας.

[218]
 • Το όνομα Χριστιανός δέν καταργεί τα σύνορα είναι υπεράνω των συνόρων. Η αγάπη
υπερίπταται των συνόρων, χωρίς να εξαφανίζη τα σύνορα, δηλαδή, τις ιδιαιτερότητες των
λαών.
• Το όνομα Χριστιανός πρωτοακούστηκε στην Αντιόχεια (Πράξ. ια' 26). Τα πιστά μέλη
της πρώτης Εκκλησίας δεν ονομάζονταν Χριστιανοί. Στη δική μας περίπτωση προηγείται το
όνομα και έπεται η ζωή. Βαπτιζόμαστε χριστιανοί, αλλ' είμαστε πολλές φορές αχρίστιανοι.
Στην πρώτη όμως Εκκλησία προηγήθηκε η ζωή και ύστερα ήλθε η σφραγίδα «Χριστιανός».
Στο πρόσωπο των πιστών καθρεφτιζόταν τόσο έντονα ο Χριστός, ώστε οι άλλοι, βλέποντάς
τους, τούς ωνόμασαν Χριστιανούς. Χλευαστικός τίτλος, «παρατσούκλι», στην αρχή.
Τιμητικό τον εξέλαβαν οι ίδιοι.
• Καθιερώθηκε πλέον στούς αιώνες το όνομα «Χριστιανός». Καί σημαίνει τον άνθρωπο
εκείνο, πού ολοκληρωτικά είναι αφιερωμένος στόν Χριστό.
• Λεγόμαστε Χριστιανοί. Αλλ' ο Χριστιανισμός μας δέν είναι συνήθως ολόκληρος. Είναι
μισός. Μοιάζουμε μέ τούς κομήτες, που εμφανίζονται κατά αραιά διαστήματα στο στερέωμα
και ύστερα εξαφανίζονται. Ο Χριστός δέν μάς θέλει κομήτες. Μας θέλει συνεχείς κομιστές
του χριστιανικού ήθους. Μας θέλει άστρα φωτεινά στό πνευματικό στερέωμα. Οφείλουμε να
διαλέξουμε: Ή, ή! Ή θ' ανήκουμε στο κράτος της βασιλείας Του, έστω και με ελαττώματα
και με παραβάσεις, ή θ' ανήκουμε στον κόσμο (Γαλ. α' 10). Ο ιερός Χρυσόστομος, μιλώντας
γιά τούς εξ ημισείας χριστιανούς, λέει: «Και ποίαν έξεις συγγνώμην, Χριστιανός ών εξ
ημισείας;» (Ε.Π.Ε. 34,116). Μετάφρασις: «Πώς θα συγχωρηθής, αν είσαι μισός χριστιανός;».
• Ο Μέγας Βασίλειος, μιλώντας για την αγάπη του χριστιανού, που δίδεται ολόκληρη στο
Χριστό, χωρίς να μοιράζεται, λέει: «Δεύρο δή ούν μοι, όλον σεαυτόν μετάθες επί τόν Κύριον,
επίδος σεαυτού την ονομασίαν, καταγράφηθι μετά της Εκκλησίας... Απογράφηθι εν ταύτη τη
βίβλω, ίνα μεταγραφής είς τήν άνω. Μάθε, διδάχθητι ευαγγελικής πολιτείαν, οφθαλμών
ακρίβειαν, γλώσσης έγκράτειαν, σώματος δουλαγωγίαν, φρόνημα ταπεινόν, εννοίας
καθαρότητα, οργής αφανισμόν. 'Αγγαρευόμενος προστίθει, αποστερούμενος μή δικάζου,
μισούμενος αγάπα, διωκόμενος ανέχου, βλασφημούμενος παρακάλει. Νεκρώθητι τη
αμαρτία, συσταυρώθητι τω Χριστώ, όλην την αγάπην μετάθες επί τόν Κύριον» (Ε Π.Ε.
6,272). Μετάφρασις: «Εμπρός, λοιπόν, τώρα παρακαλώ να μεταθέσης ολόκληρο τον εαυτό
σου στόν Κύριο. Δώσε το όνομά σου (κατά τη βάπτισι) στον εαυτό σου. Γράψου στόν
κατάλογο της Εκκλησίας... Νά γραφής στο βιβλίο της Εκκλησίας, γιά νά μεταγραφής στο
βιβλίο του ουρανού. Νά μάθης καλά την ευαγγελική πολιτεία, δηλαδή, προσοχή στα μάτια,
εγκράτεια στη γλώσσα, χαλιναγώγησι στο σώμα, ταπεινοφροσύνη, καθαρότητα στο νού,
εξαφάνιση της οργής. Όταν σου ζητάνε ένα καλό, νά κάνης μεγαλύτερο. Όταν σε άδικούν,
νά μή τρέχης στα δικαστήρια. Όταν μισήσαι, ν' αγαπάς. Όταν διώκεσαι, να υπομένης. Όταν
βρίζεσαι, να προσεύχεσαι γιά τόν υβριστή. Να είσαι νεκρός για την αμαρτία. Νά
συσταυρωθής με το Χριστό. Ολόκληρη την αγάπη σου δώσε στόν Κύριο».
• Όχι χριστιανοί μόνο της Κυριακής, αλλά χριστιανοί και των καθημερινών. Κάθε μέρα
χριστιανοί. Όχι μισοί, αλλ' ολόκληροι χριστιανοί. Όλη τη μέρα χριστιανοί. Σ' όλη τη ζωή μας
χριστιανοί. Καθ' ολοκληρίαν χριστιανοί.
• Ο Ιησούς Χριστός ολόκληρος δόθηκε για μας. Ο Χριστός είναι το πλήρωμα. Δεν υπάρχει
κενό στόν Χριστό. Ούτε στή Θεότητά Του, αφού είναι όλος Θεός, όλος ο Θεός, τέλειος Θεός.

[219]
Ούτε στην ανθρωπότητά Του, αφού είναι όλος ο άνθρωπος, ο τέλειος άνθρωπος. Ούτε ως
Θεάνθρωπος έχει κενό, αφού στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού «κατοικεί πάν το πλήρωμα
της Θεότητος σωματικώς» (Κολοσ. β' 9). Ούτε στην αγάπη Του, αφού προσφέρει όλη την
αγάπη Του «εκένωσεν εαυτόν» (Φιλιπ. β' 7).
Ο Χριστός είναι και το δικό μας πλήρωμα. Γεμάτοι από Χριστό πρέπει να είμαστε.
Γεμάτος ο χρόνος μας από Χριστό. «Καί εστέ εν αυτώ πεπληρωμένοι» (Κολοσ. β' 10).
• Ο πιστός είναι χριστιανός πλήρους απασχολήσεως. Μπορεί ο καθένας να έχη το
επάγγελμά του και μ' αυτό ν' απασχολήται ωρισμένες ώρες. Όλοι όμως έχουμε το κοινό
επάγγελμα, που ονομάζεται «Χριστιανός». Επάγγελμα, αφού ο Χριστός επαγγέλλεται,
υπόσχεται, σέ μας πλήρη τη σωτηρία μας. Το ουράνιο επάγγελμα της χριστιανικής μας
ιδιότητας είναι πλήρους απασχολήσεως. Δέν μπορούμε ν' απασχολούμαστε λίγες ώρες στην
Εκκλησία και στό κήρυγμα, και ύστερα να βγάζουμε τη μάσκα του χριστιανού, όπως ο
γιατρός βγάζει την άσπρη μπλούζα του ή ο αξιωματικός τη στολή του!
• Οι χριστιανοί είναι η ψυχή του κόσμου. Δέν φαίνεται η ψυχή. Κι όμως αυτή είναι, πού
δίνει ζωή και κίνηση στο σώμα. Οι χριστιανοί δέν διακρίνονται πολλές φορές εξωτερικά. Δέν
έχουν καμμία ταμπέλα στο μέτωπο, πού να λέη: «Είμαι χριστιανός». Η ζωή τους όμως
φωνάζει την ιδιότητά τους. Η ζωή π.χ. των πρώτων χριστιανών δίδασκε και μαγνήτιζε.
• Σ' ένα υπέροχο κείμενο των μεταποστολικών χρόνων, στήν «Πρός Διόγνητον
επιστολήν», γίνεται λόγος γιά τούς χριστιανούς, που είναι χριστιανοί κάθε στιγμής.
Παραθέτουμε το θαυμάσιο, το μοναδικό σε κάλλος, σχετικό κείμενο:
«Χριστιανοί ούτε γη ούτε φωνή ούτε έθεσι διακεκριμένοι των λοιπών εισίν ανθρώπων.
Ούτε γάρ πόλεις ιδίας κατοικούσιν, ούτε διαλέκτω τινί παρηλλαγμένη χρώνται, ούτε βίον
παράσημον ασκούσι. Πατρίδας oικoύσιν ιδίας, αλλ' ώς πάροικοι. Μετέχουσι πάντων ως
πολίται, και πάνθ' υπομένουσιν ως ξένοι. Τεκνογονούσιν, αλλ' ου ρίπτουσι τά γεννώμενα.
Έπί γης διατρίβουσιν, αλλ' εν ουρανώ πολιτεύονται. 'Αγαπώσι πάντας, και υπό πάντων
διώκονται. Λοιδορούνται και ευλογούσιν. Ύβρίζονται και τιμώσιν... Απλώς δ' ειπείν, όπερ
εστίν εν σώματι ψυχή, τούτ' εισιν εν κόσμω Χριστιανοί. "Έσπαρται κατά πάντων των του
σώματος μελών ή ψυχή, και Χριστιανοί κατά τάς του κόσμου πόλεις. Οικεί μέν εν τω σώματι
ψυχή, ουκ έστι δε εκ του σώματος. Και Χριστιανοί εν κόσμω οικoύσιν, ουκ εισί δέ έκ τού
κόσμου. Αόρατος η ψυχή εν όρατώ φρουρείται τω σώματι. Και Χριστιανοί γινώσκονται μέν
όντες εν τω κόσμω, αόρατος δε αυτών η θεοσέβεια μένει» (Διόγν. V - VI).
• Κάθε ημέρα Χριστιανός! Αυτό σημαίνει: Στην καθημερινή μου πορεία ο Χριστός είναι
το πρότυπό μου. «Χριστός έπαθεν υπέρ ημών, ήμίν υπολιμπάνων υπογραμμόν, ίνα
επακολουθήσωμεν τοίς ίχνεσιν αυτού» (Α' Πέτρ. β' 21). Πώς θα μεταφράζαμε το λόγο αυτό
του αποστόλου Πέτρου; Νά πως:
• Τι θα έκανε ο Χριστός, άν ήταν στη θέση μου;
• Τι θα έκανε ο Χριστός, άν λειτουργούσε στο επάγγελμά μου;
• Τι θα έκανε ο Χριστός, άν βρισκόταν στο δικό μου δίλημμα;

[220]
 Ο προφήτης Άγαβος (στ. 27-28)
Ένας από τους προφήτες, που είχαν έλθει από τα Ιεροσόλυμα, ο Άγαβος, έφερε θλιβερά
νέα στην Εκκλησία της Αντιοχείας. Η αδελφική διανομή των υλικών αγαθών, πού είχε
πραγματοποιηθή στις πρώτες ημέρες, δεν μπόρεσε να διατηρηθή, γιατί φαίνεται αντίθετη
πρός τήν ανθρώπινη φύσι. Επιβάλλεται κάποια πρόβλεψις για το μέλλον. Αυτό ήταν σκληρό
μάθημα. Ό Άγαβος «εσήμανε διά του Πνεύματος», ότι έμελλε να γίνη ένας φοβερός λιμός,
που πράγματι έγινε επί αυτοκράτορος Κλαυδίου Καίσαρος (44 μ.Χ.). «Έν ταύταις δε ταϊς
ημέραις κατήλθον από Ιεροσολύμων προφήται είς Αντιόχειαν. Αναστάς δε είς εξ αυτών
ονόματι Άγαβος εσήμανε διά του Πνεύματος λιμόν μέγαν μέλλειν έσεσθαι εφ' όλην την
οικουμένην· όστις και εγένετο επί Κλαυδίου Καίσαρος» (στ. 27-28). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Αυτές δε τις μέρες κατέβηκαν από τα Ιεροσόλυμα στην 'Αντιόχεια προφήτες.
Ένας δε απ' αυτούς, ονομαζόμενος Άγαβος, σηκώθηκε, και με αποκάλυψη του Πνεύματος
φανέρωσε, ότι πείνα μεγάλη έμελλε να γίνη σ' όλη την οικουμένη. Πράγματι δε έγινε κατά
τις μέρες του Κλαυδίου Καίσαρος».
• Οι προφήτες, είπε ο Χριστός, ήταν μέχρι τον Ιωάννη τόν Βαπτιστή (Ματθ. ια' 13). Από
αυτό το λόγο του Χριστού προήλθε η γνώμη, ότι προφήτες μετά Χριστόν δέν υπάρχουν. Η
γνώμη δεν ευσταθεί. Μέχρι τον Ιωάννη είναι οι μεσσιακοί προφήτες, εκείνοι, δηλαδή, που
προφήτευσαν τον ερχομό του Χριστού. Αλλά προφήτες, που προφητεύουν άλλα πράγματα,
υπάρχουν και μετά Χριστόν. Παράδειγμα ο Άγαβος. Προφήτευσε τη μεγάλη πείνα επί της
εποχής του Κλαυδίου Καίσαρος.
Σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος: «Αναγκαίως ενταύθα λιμόν μέγαν μέλλοντα έσεσθαι
σημαίνει, ός δή και εγένετο, καθ' ά περί αυτού προερρήθη. "Ινα γάρ μή νομίσωσί τινες διά
τούτο τόν λιμόν γεγονέναι, ότι Χριστιανισμός εισήλθε, ότι δαίμονες απέστησαν, προλέγει το
Πνεύμα το Άγιον, και μέλλει συμβαίνειν, ώσπερ και ο Χριστός προείπε πολλά και εξέβη»
(Ε.Π.Ε. 16α,50). Μετάφρασις: «Κατ' ανάγκην εδώ προλέγει, ότι πρόκειται να συμβή κάποια
μεγάλη πείνα, η οποία βέβαια και συνέβηκε, όπως προλέχτηκε γι' αυτήν. Γιά νά μή νομίσουν
δηλαδή μερικοί, ότι γι' αυτό συνέβηκε η πείνα, επειδή εμφανίστηκε ο Χριστιανισμός, επειδή
απομακρύνθηκαν οι δαίμονες, προλέγει το Άγιον Πνεύμα εκείνο πού πρόκειται να συμβή,
όπως ακριβώς και ο Χριστός προείπε πολλά και συνέβησαν».
• Από τα Ιεροσόλυμα είχε έλθει η πίστις. Εκεί ήσαν οι Απόστολοι του Κυρίου. Τί πιό
φυσικό οι χριστιανοί άλλων τοπικών εκκλησιών στα πνευματικά αγαθά ν' ανταποδώσουν τα
υλικά; Όλοι προσπαθούσαν να προσφέρουν ο καθένας πιό πολλά από τον άλλον. Ο δεσμός
της πίστεως έγινε δεσμός της αγάπης, γιατί ήταν πίστις πού την ενεψύχωνε η αγάπη, σύμφωνα
με τη διδασκαλία του Παύλου. Οι πρώτοι χριστιανοί, παρ' όλο τον ενθουσιασμό τους, ήσαν
εν τούτοις καθαρά πρακτικοί και μυαλωμένοι άνθρωποι! Ο Βαρνάβας και ο Σαύλος
ωρίσθηκαν από τους προϊσταμένους για να μεταφέρουν τα δώρα της αγάπης τους στα
Ιεροσόλυμα. Και αυτοί ασφάλισαν το χρήμα στίς πέτσινες σακκούλες και ξεκίνησαν...
Αποστολή βοηθείας (στ. 29-30)
Κακό ή πείνα. Αλλ' έγινε αιτία να εκδηλωθή καλό. Οι χριστιανοί της Αντιοχείας
ενήργησαν έρανο γιά τούς πτωχούς αδελφούς της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων. Λέει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Όρα αυτοίς γινόμενον καί τόν λιμόν σωτηρίας αίτιον, ελεημοσύνης
αφορμήν, πολλών πρόξενον αγαθών» (Ε.Π.Ε. 16α,52). Μετάφρασις: «Πρόσεχε το ότι και η

[221]
πείνα γίνεται αιτία σωτηρίας γι' αυτούς (τούς χριστιανούς της Αντιοχείας), αφορμή
ελεημοσύνης και πρόξενος πολλών αγαθών».
«Τών δε μαθητών καθώς ηπορείτο τις, ώρισαν έκαστος αυτών είς διακονίαν πέμψαι τους
κατοικούσιν εν τη Ιουδαία αδελφοίς· α και εποίησαν αποστείλαντες προς τους πρεσβυτέρους
διά χειρός Βαρνάβα και Σαύλου» (στ. 29-30). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Οι δε μαθητές
(οι πιστοί) αποφάσισαν να στείλη ο καθένας, αναλόγως των οικονομικών του πόρων, εισφορά
για βοήθεια προς τους αδελφούς, που κατοικούσαν στην Ιουδαία. Πραγματοποίησαν δε την
απόφασι με το ν' αποστείλουν την εισφορά τους προς τους πρεσβυτέρους με τον Βαρνάβα
και τον Σαύλο».
• Έστειλε η Εκκλησία της Αντιοχείας τη βοήθεια με δύο πρόσωπα μεγάλου κύρους, τον
Βαρνάβα καί τόν Σαύλο. Αυτό διδάσκει, ότι τα οικονομικά και φιλανθρωπικά πράγματα της
Εκκλησίας πρέπει να διαχειρίζονται πρόσωπα κύρους και εμπιστοσύνης, ώστε να μη δίνουν
αφορμές και υπόνοιες για καταχρήσεις και αδικίες και κατηγορηται η Εκκλησία. Η αρχαία
Έκκλησία ήταν ιδιαιτέρως ευαίσθητη και προσεκτική σ' αυτά τα θέματα (ίδε και Α' Κορ. ιστ'
3-4).
• Η ευαισθησία της πρώτης Εκκλησίας στο θέμα των φτωχών και της ελεημοσύνης ήταν
παραδειγματική. Δυστυχώς στις μέρες μας στο χώρο της Εκκλησίας περισσότερα ξοδεύονται
για μεγαλοπρεπείς ναούς και πολυτελή μέγαρα, παρά για τους φτωχούς συνανθρώπους μας,
γιά τούς φτωχούς και εμπεριστάτους λαούς, γιά πεινασμένους αδελφούς μας. Λέει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Τότε και οι εν Ιουδαία πένητες απέλαυσαν, και οι εν Αντιοχεία δόντες τα
χρήματα, και ούτοι μάλλον εκείνων νυνί δέ καί ημείς και οι πένητες εν λιμώ, οι μέν της
αναγκαίας απορoύντες τροφής, ημείς δε εν σπάνει του ελέους όντες του Θεού» (Ε.Π.Ε.
16α,60). Μετάφρασις: «Τότε και οι φτωχοί που ζούσαν στήν Ιουδαία απόλαυσαν τα αγαθά,
και οι Αντιοχείς πού έδωσαν τα χρήματα, και μάλιστα περισσότερο αυτοί από εκείνους τώρα
όμως και μείς και οι φτωχοί ζούμε μέσα στην πείνα, οι μέν φτωχοί στερούμενοι την τροφή,
εμείς δε στερούμενοι το έλεος του Θεού».

[222]
 (Πράξ. ιβ' 1-17) - Φυλάκισης Πέτρου
«1 Κατ' ἐκεῖνον δὲ τὸν καιρὸν ἐπέβαλεν ῾Ηρῴδης ὁ βασιλεὺς τὰς χεῖρας κακῶσαί τινας τῶν
ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας. 2 ἀνεῖλε δὲ ᾿Ιάκωβον τὸν ἀδελφὸν ᾿Ιωάννου μαχαίρᾳ. 3 καὶ ἰδὼν ὅτι
ἀρεστόν ἐστι τοῖς ᾿Ιουδαίοις, προσέθετο συλλαβεῖν καὶ Πέτρον· ἦσαν δὲ αἱ ἡμέραι τῶν
ἀζύμων· 4 ὃν καὶ πιάσας ἔθετο εἰς φυλακήν, παραδοὺς τέσσαρσι τετραδίοις στρατιωτῶν
φυλάσσειν αὐτόν, βουλόμενος μετὰ τὸ πάσχα ἀναγαγεῖν αὐτὸν τῷ λαῷ. 5 ὁ μὲν οὖν Πέτρος
ἐτηρεῖτο ἐν τῇ φυλακῇ· προσευχὴ δὲ ἦν ἐκτενὴς γινομένη ὑπὸ τῆς ἐκκλησίας πρὸς τὸν Θεὸν
ὑπὲρ αὐτοῦ. 6 ῞Οτε δὲ ἔμελλεν αὐτὸν προάγειν ὁ ῾Ηρῴδης, τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ ἦν ὁ Πέτρος
κοιμώμενος μεταξὺ δύο στρατιωτῶν δεδεμένος ἁλύσεσι δυσί, φύλακές τε πρὸ τῆς θύρας
ἐτήρουν τὴν φυλακήν. 7 καὶ ἰδοὺ ἄγγελος Κυρίου ἐπέστη καὶ φῶς ἔλαμψεν ἐν τῷ οἰκήματι·
πατάξας δὲ τὴν πλευρὰν τοῦ Πέτρου ἤγειρεν αὐτὸν λέγων. ἀνάστα ἐν τάχει· καὶ ἐξέπεσον
αὐτοῦ αἱ ἁλύσεις ἐκ τῶν χειρῶν. 8 εἶπέ τε ὁ ἄγγελος πρὸς αὐτόν· περίζωσαι καὶ ὑπόδησαι τὰ
σανδάλιά σου. ἐποίησε δὲ οὕτω. καὶ λέγει αὐτῷ· περιβαλοῦ τὸ ἱμάτιόν σου καὶ ἀκολούθει
μοι. 9 καὶ ἐξελθὼν ἠκολούθει αὐτῷ, καὶ οὐκ ᾔδει ὅτι ἀληθές ἐστι τὸ γινόμενον διὰ τοῦ
ἀγγέλου, ἐδόκει δὲ ὅραμα βλέπειν. 10 διελθόντες δὲ πρώτην φυλακὴν καὶ δευτέραν ἦλθον ἐπὶ
τὴν πύλην τὴν σιδηρᾶν τὴν φέρουσαν εἰς τὴν πόλιν, ἥτις αὐτομάτη ἠνοίχθη αὐτοῖς, καὶ
ἐξελθόντες προῆλθον ρύμην μίαν, καὶ εὐθέως ἀπέστη ὁ ἄγγελος ἀπ᾿ αὐτοῦ. 11 καὶ ὁ Πέτρος
γενόμενος ἐν ἑαυτῶ εἶπε· νῦν οἶδα ἀληθῶς ὅτι ἐξαπέστειλε Κύριος τὸν ἄγγελον αὐτοῦ καὶ
ἐξείλετό με ἐκ χειρὸς ῾Ηρῴδου καὶ πάσης τῆς προσδοκίας τοῦ λαοῦ τῶν ᾿Ιουδαίων. 12 συνιδών
τε ἦλθεν ἐπὶ τὴν οἰκίαν Μαρίας τῆς μητρὸς ᾿Ιωάννου τοῦ ἐπικαλουμένου Μάρκου, οὗ ἦσαν
ἱκανοὶ συνηθροισμένοι καὶ προσευχόμενοι. 13 κρούσαντος δὲ αὐτοῦ τὴν θύραν τοῦ πυλῶνος
προσῆλθε παιδίσκη ὑπακοῦσαι ὀνόματι Ρόδη, 14 καὶ ἐπιγνοῦσα τὴν φωνὴν τοῦ Πέτρου, ἀπὸ
τῆς χαρᾶς οὐκ ἤνοιξε τὸν πυλῶνα, εἰσδραμοῦσα δὲ ἀπήγγειλεν ἑστάναι τὸν Πέτρον πρὸ τοῦ
πυλῶνος. 15 οἱ δὲ πρὸς αὐτὴν εἶπον· μαίνῃ. ἡ δὲ διισχυρίζετο οὕτως ἔχειν. οἱ δὲ ἔλεγον· ὁ
ἄγγελος αὐτοῦ ἐστιν. 16 ὁ δὲ Πέτρος ἐπέμενε κρούων. ἀνοίξαντες δὲ εἶδον αὐτὸν καὶ
ἐξέστησαν. 17 κατασείσας δὲ αὐτοῖς τῇ χειρὶ σιγᾶν διηγήσατο αὐτοῖς πῶς ὁ Κύριος ἐξήγαγεν
αὐτὸν ἐκ τῆς φυλακῆς, εἶπε δέ· ἀπαγγείλατε ᾿Ιακώβῳ καὶ τοῖς ἀδελφοῖς ταῦτα. καὶ ἐξελθὼν
ἐπορεύθη εἰς ἕτερον τόπον.».

Ιάκωβος ο πρώτος απόστολος μάρτυρας (στ. 1-2)

Δίωξαν οι Ιουδαίοι την Εκκλησία του Χριστού και θανάτωσαν επιφανή άνδρα, τον
Στέφανο. Τούς συμβούλευσε ο Γαμαλιήλ (Πράξ. ε' 34) και σταμάτησαν γιά λίγο το διωγμό.
Αλλά το μίσος μέσα στις καρδιές τους συνεχιζόταν. Ο Ηρώδης (ο Αγρίππας ο Α), ήταν
εγγονός του Ηρώδη, του παιδοκτόνου της Βηθλεέμ. Σταμάτησαν πρός ώραν οι Ιουδαίοι και
άρχισε ο Ηρώδης. Αίμοχαρής, όπως ο παππούς του, προχώρησε σε φόνο. Φόνευσε με μαχαίρι
έναν από τους τρεις μεγαλύτερους αποστόλους, τόν Ιάκωβο.
Ηταν ο αδελφός του ευαγγελιστού Ιωάννου, ένας από τους δύο «υιούς βροντής» (Μάρκ.
γ' 17), όπως τούς ωνόμαζε ο Κύριος γιά τόν πύρινο χαρακτήρα τους, και μάλιστα ύστερα από

[223]
το βίαιο ξέσπασμα των αισθημάτων τους, όταν ήθελαν να πέση φωτιά από τον ουρανό γιά νά
κάψη τις αφιλόξενες πόλεις των Σαμαρειτών (Λουκ. θ' 54).
• Ο Ιάκωβος, χωρίς καμμία διαδικασία, μόνο επειδή τέτοια ήταν η επιθυμία του δυνάστη,
αποκεφαλίστηκε, όπως άλλοτε ο Ιωάννης ο Βαπτιστής από την Ηρώδη τον Αντύπα. Οι δύο
αδελφοί, ο Ιωάννης και ο Ιάκωβος, κάποτε μέ την παρακίνηση της μητέρας τους, της
Σαλώμης, και με τη νεανική τους άπειρία είχαν ζητήσει από τον Σωτήρα να καθήσουν «εκ
δεξιών και εξ ευωνύμων» Του, κατά τη Μεσσιανική Του βασιλεία (Ματθ. κ' 21).
Τελικά ο απόστολος Ιάκωβος, με το μαρτύριό του κληρονόμησε όχι επίγεια, αλλά την
ουράνια και αιώνια δόξα. «Κατ' εκείνον δε τον καιρόν επέβαλεν Ηρώδης ο βασιλεύς τας
χείρας κακώσαί τινας των από της Εκκλησίας. Ανείλε δε Ιάκωβον τον αδελφόν Ιωάννου
μαχαίρα» (στ. 1-2). Απόδοσις στην απλοεληνική: «Εκείνο δε τον καιρό ο Ηρώδης και
βασιλιάς συνέλαβε για να κακοποιήση μερικούς από την Εκκλησία. Και θανάτωσε διά
μαχαίρας τον Ιάκωβο τον αδελφό του Ιωάννου».
• Γιατί ο Θεός επέτρεψε να σφαγιασθή ο απόστολος τόσο νωρίς; Για πολλούς λόγους.
Όπως λέγεται, ο Ιάκωβος, ο του Ζεβεδαίου, δέν διακρινόταν μόνο για τη ζωηρότητα του
χαρακτήρας του και του κηρύγματός του, αλλά και γιά τόν πόθο του πρός τό μαρτύριο.
Συγχρόνως έδειξε ο Κύριος, ότι δέν έχει ανάγκη από τον άνθρωπο, έστω και αν αυτός είναι
απόστολος. Ο Θεός μπορεί και με λιγότερους αποστόλους και ιεραποστόλους νά κάνη το
έργο του. Μπορεί επίσης να αναστήση εργάτες του Ευαγγελίου Του και από τούς βράχους
(Ματθ. γ' 9). Παντοδύναμος δέν είναι; Δέν δημιούργησε τα σύμπαντα μόνος Του και εκ του
μηδενός;
• Ακόμη ο Θεός ήθελε να διδάξη και τον κόσμο και τούς αποστόλους, ότι παρά τούς
διωγμούς, το Ευαγγέλιο επικρατεί και θριαμβεύει, η Εκκλησία στηρίζεται και εξαπλώνεται
περισσότερο. Η Εκκλησία προχωρεί και διά προσκαίρων ανέσεων και διά πολλών θλίψεων.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Όρα, πως τα πράγματα πλέκεται, πως δι' ανέσεως και θλίψεως
πάντα υφαίνεται. Ούκ έτι Ιουδαίοι, ουδέ τό συνέδριον, αλλ' ο βασιλεύς επιβάλλει τάς χείρας
είς τό κακώσαι. Μείζων η εξουσία, χαλεπώτερος ο πόλεμος, όσο καί πρός χάριν εγίνετο τοίς
Ιουδαίοις» (Ε.Π.Ε. 16α, 74). Μετάφρασις: «Κοίτα πως τα πράγματα περιπλέκονται, πώς όλα
υφαίνονται με άνεση και θλίψι. Δέν σηκώνουν τώρα εναντίον τους το χέρι οι Ιουδαίοι, ούτε
το συνέδριο, αλλά ο βασιλιάς, με σκοπό να τους κακοποιήση. Μεγαλύτερη η εξουσία,
φοβερότερος ο πόλεμος, γίνεται δε πρός χάριν των Ιουδαίων».
• Οι δύο, λοιπόν, φίλοι, ο Βαρνάβας και ο Σαύλος βρήκαν την Εκκλησία των Ιεροσολύμων
σε μεγάλη θλίψι. Ο Ιάκωβος ο πρεσβύτερος είχε εκτελεστή πρίν από λίγες μέρες, κατα τη
διαταγή του βασιλέως Ηρώδου Α' του Αγρίππα.

Ο Πέτρος στη φυλακή, η Εκκλησία προσεύχεται (στ. 3-5)

Η θανάτωσις του Ιακώβου ευχαρίστησε τον Ιουδαϊκό λαό. Μετεστράφη άραγε ο λαός; Ο
λαός δεν είναι πού θαύμασε τους αποστόλους; Αλλά μήπως και κατά το τέλος της επιγείου
ζωής του Ιησού ο Ιουδαϊκός λαός δέν έδειξε την κακή μεταστροφή; Ενώ πρίν κρεμόταν από
τα χείλη του Ιησου και Τόν δόξαζε ως Μεσσία και κατά την είσοδό του στα Ιεροσόλυμα

[224]
φώναζε «Ωσαννά!», λίγες μέρες αργότερα μεταστράφηκε και φώναζε στόν Πιλάτο: «Άρον
άρον, σταύρωσον αυτόν» (Ιωάν. ιθ' 15)!
Οι εκλεκτοί και σταθεροί είναι πάντοτε λίγοι. Οι πολλοί είναι καλάμια, που τα σαλεύει ο
άνεμος. Ας μή μας επηρεάζη ο λαός. Ο Θεός, και όχι ο λαός, έχει μεγίστη σημασία.
• Ο Ηρώδης δέν στηριζόταν στόν Θεό, αλλά στόν ελεεινό λαό. Κοίταζε να ευχαριστή το
λαό. Ηταν δημαγωγός. Ένισχυμένος από την επιδοκιμασία του λαού, προχώρησε το
εγκληματικό του σχέδιο. Συνέλαβε τον Πέτρο και τον φυλάκισε. «Και ιδών ότι αρεστόν εστι
τοις Ιουδαίοις, προσέθετο συλλαβείν και Πέτρον ήσαν δε αι ημέραι των Αζύμων ον και
πιάσας έθετο εις φυλακήν, παραδούς τέσσαρσι τετραδίοις στρατιωτών φυλάσσειν αυτόν,
βουλόμενος μετά το Πάσχα αναγαγείν αυτόν τω λαώ. Ο μεν ούν Πέτρος ετηρείτο εν τη
φυλακή προσευχή δε ήν εκτενής γινομένη υπό της Εκκλησίας προς τον Θεόν υπέρ αυτού»
(στ. 3-5). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και όταν είδε, ότι αυτό άρεσε στους Ιουδαίους,
προχώρησε να συλλάβη και τον Πέτρο. Ήταν δε οι ημέρες των Αζύμων (του Πάσχα). Και
αφού τον έπιασε, τον έβαλε στη φυλακή και τον παρέδωσε σε τέσσερις τετράδες στρατιωτών
για να τον φυλάνε, σκοπεύοντας μετά το Πάσχα να τον οδηγήση για να δικαστή ενώπιον του
λαού. "Έτσι ό μεν Πέτρος έκρατείτο στη φυλακή, η δε Εκκλησία έκανε θερμή προσευχή προς
τον Θεό υπέρ αυτού».
• Ο Πέτρος στη φυλακή. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Έφοβείτο ο Ηρώδης μή διά τόν
φόνον του Ιακώβου αναχωρήση ο Πέτρος, και, βουλόμενος έχειν αυτόν εν ασφαλεί, ενέβαλε
τω δεσμωτηρίω. Όσω ακριβεστέρα ή φρουρά, τοσούτω θαυμασιωτέρα η επίδειξις. Τούτο δε
ήν υπέρ Πέτρου, δοκιμωτέρου μάλλον εντεύθεν γενομένου, και την ανδρείαν την οικείαν
επιδεικνύντος» (Ε.Π.Ε. 16α,84). Μετάφρασις: «Φοβόταν ο Ηρώδης, μήπως ο Πέτρος φύγη
εξ αιτίας του φόνου του Ιακώβου, και θέλοντας να τον έχη με σιγουριά, τον έκλεισε στη
φυλακή. Όσο πιό σκληρή είναι η φρούρησίς του, τόσο περισσότερο θαυμαστή είναι η αξία
του Πέτρου. Και αυτό ήταν υπέρ του Πέτρου, διότι εξ αιτίας αυτού σημείωσε μεγαλύτερη
πρόοδο στην αρετή και έδειξε την ανδρεία του».
• Ο Πέτρος στη φυλακή και η Εκκλησία στην προσευχή. Οι εχθροί της Εκκλησίας
κοιμώνταν, η Εκκλησία αγρυπνούσε και διανυκτέρευε στην προσευχή, όπως άλλοτε ο Κύριός
της. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά έκαναν «εκτενή», μακρά και θερμή προσευχή για τη
σωτηρία του Πέτρου.
Ο ιερός Χρυσόστομος προτρέπει σε θερμή αγρυπνία: «Ανάστηθι και σύ και ίδε των
άστρων την χορείαν, την βαθείαν σιγήν, την ησυχίαν την πολλήν εκπλάγηθι του Δεσπότου
σου την οικονομίαν. Καθαρωτέρα τότε εστίν ή ψυχή κουφοτέρα και λεπτοτέρα μάλλόν έστι,
μετέωρος και κούφης το σκότος αυτό, η σιγή ή πολλή είς κατάνυξιν αγαγείν ικανά. "Αν δε
και τον ουρανόν ίδης τους αστρους ώσπερ τισί μυρίοις κατεσταγμένον οφθαλμοίς, πάσαν
ήδονήν καρπώση, έννοιαν λαβών ευθύς του Δημιουργού... Κάμψον τα γόνατα, στέναξον,
παρακάλεσόν σου τόν Δεσπότην ίλεων γενέσθαι μάλλον επικάμπτεται εν νυκτεριναΐς ευχαϊς,
όταν τον καιρόν της αναπαύσεως σύ θρήνων ποιης καιρόν... Πίστευσόν μοι, ουχ ούτω το πυρ
τόν ιόν αποκαθαίρειν είωθεν, ώς ευχή νυκτερινή τόν ιόν των αμαρτημάτων των ημετέρων»
(Ε.Π.Ε. 16α,96-102). Μετάφρασις:«Σήκω και σύτη νύκτα και πρόσεξε το πλήθος των
αστέρων, τη βαθειά σιγή, την ησυχία τη μεγάλη. Νιώσε έκπληξι μέ τήν όλη φροντίδα του
Κυρίου σου. Καθαρότερη τότε είναι η ψυχή είναι περισσότερο ελαφρότερη και λεπτότερη,

[225]
μετάρσια και ανάλαφρη. Το ίδιο το σκοτάδι και η μεγάλη σιγή είναι ικανά να οδηγήσουν σε
κατάνυξι. Αν δέ προσέξης και τον ουρανό καταστολισμένο με τα άστρα όπως ακριβώς με
αμέτρητους οφθαλμούς, θα αποκομίσης κάθε ηδονή, φέρνοντας στη σκέψη σου αμέσως τόν
Δημιουργό... Λύγισε τα γόνατά σου, στέναξε, παρακάλεσε τόν Κύριο να σου δείξη
ευσπλαχνία. Περισσότερο εισακούει κατά τη διάρκεια των νυκτερινών προσευχών, όταν τον
καιρό της αναπαύσεως εσύ τον μεταβάλλης σε καιρό θρήνων... Πίστεψέ με, ότι δεν καθαρίζει
συνήθως τόσο πολύ η φωτιά τη σκουριά, όσο η νυκτερινή προσευχή το δηλητήριο των
αμαρτημάτων μας».
• Οι χριστιανοί δέν ταράχτηκαν, αλλά κατέφυγαν στην προσευχή γιά τόν Πέτρο. Σημειώνει
ο ιερός Χρυσόστομος: «Ουκ εστασίασαν, ουκ εθορυβήθησαν, αλλ' επί την ευχήν ετράπησαν,
τήν όντως συμμαχίαν τήν άμαχον, επ' αυτήν κατέφυγον. Ούκ έλεγον, “Ο ταπεινός εγώ και
ουδαμινός υπέρ εκείνου εύχομαι!”. Επειδή γάρ αγάπην εποίουν, ουδέν τούτων ελογίζοντο.
Βούλει μαθείν πόσα ειργάσαντο και άκοντες; Εκείνους δοκιμωτέρους απέδειξαν, τούτους
σπουδαιοτέρους εποίησαν» (Ε.Π.Ε. 16α,86). Μετάφρασις: «Δέν εξεγέρθηκαν οι χριστιανοί,
δέν θορυβήθηκαν, αλλά στράφηκαν πρός τήν προσευχή, την πραγματική ακαταμάχητη
συμμαχία, πρός αυτήν κατέφυγαν. Δέν έλεγαν, “εγώ ο ταπεινός και ασήμαντος προσεύχομαι
υπέρ εκείνου!”, διότι αυτό το έκαναν από αγάπη, τίποτε από αυτά δεν σκέπτονταν. Θέλεις να
μάθης πόσων καλών πρόξενοι έγιναν οι διώκτες, χωρίς να το θέλουν; Εκείνους μέν που
καταδίωκαν τους έκαναν να ευδοκιμήσουν περισσότερο στην αρετή, ενώ αυτούς που τους
ακολουθούσαν τους έκαναν σπουδαιοτέρους».
Αγγελος στη φυλακή του Πέτρου (στ. 6-7)
Ο Πέτρος στη φυλακή. Είναι η τρίτη φορά που φυλακίζεται επειδή κηρύττει Χριστόν. Και
βέβαια, αν όλοι οι άνθρωπου άκουγαν τόν Χριστό και πίστευαν και ζούσαν με την αγάπη
Του, δεν θα χρειαζόμασταν φυλακές. Ο Πέτρος στη φυλακή. Τό άκακο πρόβατο του Ιησού
δεμένο από λυκανθρώπους με διπλές αλυσίδες. Φυλασσόταν από διπλές σκοπιές μέσα και
έξω από τη φυλακή.
Αγγελος τη δεύτερη φορά έβγαλε τον Πέτρο και τους άλλους αποστόλους από τη φυλακή
(Πράξ. ε' 19). Άγγελος και τη φορά αυτή ελευθερώνει τον Πέτρο. «Ότε δε έμελλεν αυτόν
προάγειν ο Ηρώδης, τη νυκτί εκείνη ήν ο Πέτρος κοιμώμενος μεταξύ δύο στρατιωτών
δεδεμένος αλύσεσι δυσί, φύλακές τε πρό της θύρας ετήρουν την φυλακήν. Και ιδού άγγελος
Κυρίου επέστη και φώς έλαμψεν εν τω οικήματι. Πατάξας δε την πλευράς του Πέτρου
ήγειρεν αυτόν λέγων: Ανάστα εν τάχει. Και εξέπεσον αυτού αι αλύσεις εκ των χειρών» (στ.
6-7). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και όταν ο Ηρώδης επρόκειτο να τον στείλη για να
δικαστή, τη νύκτα εκείνη ο Πέτρος κοιμόταν μεταξύ δύο στρατιωτών δεμένος με δύο
αλυσίδες, και φύλακες μπροστά από την πόρτα φρουρούσαν τη φυλακή. Και ιδού άγγελος
Κυρίου παρουσιάστηκε και φώς έλαμψε στο κελλί της φυλακής. Και χτύπησε την πλευρά του
Πέτρου και τον ξύπνησε και είπε: “Σήκω γρήγορα”. Και έπεσαν οι αλυσίδες του από τα
χέρια».
• Η παρουσία του αγγέλου έγινε ενώ ο Πέτρος κοιμώταν. Ο αθώος κοιμάται τον ύπνο του
δικαίου. Ο ιερός Χρυσόστομος λέει: «Όρα τον Πέτρον καθεύδοντα και ουκ όντα εν αγωνία,
ουδέ έν φόβω. Αυτή τη νυκτί, ή προάγεσθαι έμελλεν, έκάθευδε, το παν ρίψας επί τόν Θεόν.
Ούχ απλώς δε εκάθευδε, αλλά μέσον στρατιωτών και δεδεμένος. “Μεταξύ” γάρ, φησί, “δύο

[226]
στρατιωτών κοιμώμενος ήν, δεδεμένος αλύσεσι δυσίν”. Όράς πώς ακριβής ή φυλακή;»
(Ε.Π.Ε. 16α,86). Μετάφρασις: «Κοίτα τον Πέτρο που κοιμάται, καί δέν είναι κυριευμένος
από αγωνία, ούτε και από φόβο. Την ίδια τη νύκτα, που επρόκειτο την επομένη ημέρα να
οδηγηθή στο δικαστή, κοιμόταν, αφήνοντας το πάν στόν Θεό. Δεν κοιμόταν δε απλώς, αλλά
ανάμεσα σε στρατιώτες και δεμένος. Βλέπεις πόσο ασφαλής ήταν η φυλακή;».
•'Αγγελικό φως αστράπτει. Ο Πέτρος δέν ξύπνησε από την αστραπή του φωτός.
Χρειάστηκε να τον χτυπήση με τα φτερά του ο άγγελος. Συμβολική ή παρατήρησις του
ερμηνευτού Παν. Τρεμπέλα: «Όταν οι άνθρωποι του Θεού κοιμούνται σε ώρα κινδύνου και
δεν ξυπνάνε με το φως του λόγου του Θεού, ας περιμένουν και κάποιο ευεργετικό κτύπημα
μέ θλίψι αφυπνιστική. Καλύτερα να αφυπνιστούν έτσι, παρά να εξακολουθούν να
κοιμούνται».
• Αγγελική φωνή ακούγεται: «Σήκω γρήγορα». Οι αλυσίδες πέφτουν. Ο φυλακισμένος
σηκώνεται...
Θαυμαστή αποφυλάκισης του Πέτρου (στ. 8-10)
Ο Πέτρος ξυπνάει με τη φωνή και το φτερούγισμα του αγγέλου. Βλέπει τον άγγελο
εκστατικός. Κι εκείνος του παραγγέλλει: «Φόρεσε τα σανδάλιά σου». Τό έκανε ο Πέτρος.
«Καί τό μανδύα σου», του λέει ο άγγελος. «Και ακολούθησε με». Πώς βγήκε ο Πέτρος από
τη φυλακή; "Όπως λίγο πρίν είχε μπη ο άγγελος στη φυλακή. «Κεκλεισμένων των θυρών»!
"Όπως μπηκε και βγήκε ο αναστάς Κύριος στό υπερώο της Ιερουσαλήμ, την Κυριακή της
Αναστάσεως. Ο Κύριος, πού έκούσια θέλησε να «φυλακιστή» στο μνήμα «μετά το παθείν»,
βγήκε από το μνήμα «έσφραγισμένου του μνήματος». Έτσι και στην περίπτωση του Πέτρου.
Σφραγισμένες οι εσωτερικές πόρτες της φυλακής και φρουρούμενες. Πρό παντός
σφραγισμένη και φρουρούμενη η κεντρική πύλη της φυλακής.
• Ο Πέτρος πιστά ακολουθεί τον άγγελο. Βγαίνουν από το κελλί, χωρίς ν' ανοίξη ή πόρτα.
Και οι φρουροί; Κοιμόνταν; Αν οι στρατιώτες του Τάφου κοιμόνταν, άλλο τόσο κοιμόνταν
και αυτοί οι ρωμαίοι στρατιώτες. Ισχύει και γι' αυτούς το «αορασία πατάξας» (κάθισμα πλ.
β). Τούς τύφλωσε ο Θεός.
• Δέν πήραν είδησι. Ούτε όταν πέρασαν την πρώτη πόρτα και φρουρά, ούτε όταν πέρασαν
τη δεύτερη πόρτα και φρουρά. Δέν πήραν είδησι οι φρουροί. Ο Πέτρος συνοδεία αγγέλου και
με προβολέα ουράνιο φώς προχωρεί πρός τήν έξοδο. «Είπέ τε ο άγγελος προς αυτόν:
Περίζωσαι και υπόδησαι τα σανδάλιά σου. Έποίησε δε ούτω. Και λέγει αυτώ Περιβαλου το
ιμάτιόν σου και ακολούθει μοι. Και εξελθών ήκολούθει αυτώ, και ουκ ήδει ότι αληθές έστι
το γινόμενον διά του αγγέλου, έδόκει δε όραμα βλέπειν. Διελθόντες δε πρώτην φυλακήν και
δευτέραν ήλθον επί την πύλην την σιδηράν την φέρουσαν εις την πόλιν, ήτις αυτομάτη
ηνοίχθη αυτοίς, και εξελθόντες προήλθον ρύμην μίαν, και ευθέως απέστη ο άγγελος απ'
αυτού» (στ. 8-10). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο άγγελος του είπε: “Ζώσου, και
φόρεσε τα σανδάλιά σου”. Και το έκανε. Έπειτα του είπε: “Φόρεσε τον μανδύα σου και
ακολούθησέ με”. Και βγήκε και τον ακολούθησε. Δεν καταλάβαινε όμως, ότι αυτό που
γινόταν δια του αγγέλου είναι πραγματικό, αλλά νόμιζε, ότι έβλεπε όραμα. Αφού δε πέρασαν
την πρώτη φρουρά και τη δεύτερη, έφτασαν στη σιδερένια πύλη, που οδηγεί στην πόλι. Αυτή
δε τους ανοίχθηκε αυτομάτως. Και αφού βγήκαν, προχώρησαν ένα δρόμο, και αμέσως έφυγε
απ' αυτόν ο άγγελος».

[227]
 • Βγαίνοντας από το κτήριο της φυλακής συναντούν τη βαρειά σιδερένια εξώπορτα της
φυλακής, που οδηγούσε στήν πόλι. Ποιός θα την άνοιξη; Δέν χρειάζεται κάποιος να
ξεκλειδώση τη φρουρούμενη με πολλή πιο ισχυρή φρουρά πόρτα. Η εξώπορτα αποκτά εκείνη
τη στιγμή... αυτοματισμό! «Αυτομάτη ηνοίχθη αυτοίς» (στ. 10).
Για πρώτη φορά συναντάμε τη λέξη «αυτομάτη». Σήμερα ανοίγουν πόρτες αυτομάτως,
αλλά πίσω από τον αυτοματισμό κρύβεται ειδικός ηλεκτρονικός μηχανισμός. Στην
περίπτωση της αποφυλακίσεως του Πέτρου πίσω από τον αυτοματισμό κρυβόταν ο
παντοδύναμος μηχανισμός του Θεού.
• Αυτομάτως δημιούργησε το σύμπαν. Αυτομάτως ανοίγει την πόρτα του ουρανού και
εισέρχονται οι δίκαιοι. Αυτομάτως τώρα ανοίγει η πόρτα και ελευθερώνεται ο Πέτρος.
Βέβαια θα μπορούσε ο Θεός να δώση εντολή στο συνοδό άγγελο να περάση τον Πέτρο
χωρίς καν ν' ανοίξη την πόρτα. Αλλά για να φανή ή ποικίλη παντοδύναμη ενέργεια του
Χριστού, άλλοτε μπαίνουν οι άνθρωποι του «κεκλεισμένων των θυρών», άλλοτε (ιστ' 26) με
σεισμό ανοίγει τις πόρτες της φυλακής, άλλοτε ανοίγει τις πόρτες αυτόματα. Μία πόρτα δέν
τήν ανοίγει ο Χριστός ούτε με σεισμό ούτε αυτομάτως: Τήν πόρτα της καρδιάς μας, της
προσωπικής μας θελήσεως (Αποκ. γ' 20-21).
Στην προσευχομένη εκκλησία (στ. 11-12)
Ο άγγελος ώδήγησε τον Πέτρο έξω από τη φυλακή. Και μόνο όταν είχαν απομακρυνθη
από αυτήν και κάθε κίνδυνος είχε εκλείψει, εξαφανίζεται ο άγγελος. Τότε και ο Πέτρος
συνέρχεται εντελώς και αντιλαμβάνεται τί ακριβώς είχε συμβή. «Και ο Πέτρος γενόμενος εν
εαυτώ είπε: Νύν οίδα αληθώς ότι εξαπέστειλε Κύριος τον άγγελον αυτού και εξείλετό με εκ
χειρός Ηρώδου και πάσης της προσδοκίας του λαού των Ιουδαίων. Συνιδών τε ήλθεν επί την
οικίαν Μαρίας της μητρός Ιωάννου του επικαλουμένου Μάρκου, ού ήσαν ικανοί
συνηθροισμένοι και προσευχόμενοι» (στ. 11-12). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο
Πέτρος συνήλθε και είπε: “Τώρα καταλαβαίνω πραγματικά, ότι απέστειλε ο Κύριος τον
άγγελό του και με γλύτωσε από τα χέρια του Ηρώδη και από κάθε κακό, που περίμενε ο
Ιουδαϊκός λαός να μου συμβη”. Και αφού κατάλαβε που ήταν, πήγε στο σπίτι της Μαρίας,
της μητέρας του Ιωάννου, που ονομαζόταν και Μάρκος, όπου ήσαν αρκετοί συγκεντρωμένοι
και προσεύχονταν».
• Από τη φυλακή του Ηρώδη ο Πέτρος στη σύναξη των χριστιανών, πού ήσαν μαζεμένοι
στο γνωστό τόπο των Ευαγγελίων και των πρώτων συνάξεων των Πράξεων, στο σπίτι της
Μαρίας, της μητέρας του Ιωάννου, που μας είναι γνωστός ως Μάρκος. Εκεί πολλοί οι
συγκεντρωμένοι και προσευχόμενοι. Αν ο ουρανός άνοιξε θαυματουργικά τίς πόρτες της
φυλακής και απελευθερώθηκε ο Πέτρος, τον ουρανό ποιός τόν «κίνησε» γιά ν' ανοίξη τις
πόρτες; Οι προσευχές των χριστιανών. Αυτές έβγαλαν τον απόστολο από τη φυλακή και τον
έφεραν κοντά τους.
Η παιδίσκη Ρόδη (στ. 13-15)
Προσεύχονταν οι χριστιανοί. Θερμά. Άραγε είχαν την πεποίθησι, ότι θα εισακουστή η
προσευχή τους; Πιθανόν από πολλή ταπείνωσι νά μή θεωρούσαν τους εαυτούς τους αξίους
μιας τέτοιας θαυματουργίας.

[228]
 Ο Πέτρος κτυπά δυνατά την πόρτα. Στην αρχή δεν του ανοίγει κανείς. Σάν νά μήν
άκουσαν. Ο Πέτρος επιμένει να κτυπά πιο δυνατά. Μία νεαρή υπηρέτρια, διάκονος του
σπιτιού, που την έλεγαν Ρόδη, έτρεξε να δη ποιός κτυπά. Πιθανό να την έστειλαν: «Πήγαινε
να δης ποιός κτυπά την πόρτα;».
-Ποιός είναι; ρωτάει η Ρόδη! -Εγώ είμαι, άνοιξέ μου!
Mά δέν του ανοίγει! Τόν αφήνει έξω να κτυπά. Από τη χαρά της, αφού κατάλαβε τη φωνή
του και βεβαιώθηκε πώς ήταν ο Πέτρος, δέν άνοιξε την πόρτα, άλλ' έτρεξε και ανήγγειλε το
απροσδόκητο γεγονός:
– Ο Πέτρος είναι! Σας βεβαιώνω, ο Πέτρος...
– Ο Πέτρος; Τρελλάθηκες, κορίτσι μου; Ο Πέτρος είναι στη φυλακή.
– Σας λέω αλήθεια, είναι ο Πέτρος... – Δέν μπορεί! Δεν είναι ο Πέτρος. Ο άγγελός του θα
είναι!
Μέχρι που κατέβηκαν και βεβαιώθηκαν, ότι ήταν ο Πέτρος. «Κρούσαντος δε αυτού την
θύραν του πυλώνος προσήλθε παιδίσκη υπακούσαι ονόματι Ρόδη, και επιγνούσα την φωνήν
του Πέτρου, από της χαράς ουκ ήνοιξε τον πυλώνα, είσδραμούσα δε απήγγειλεν εστάναι τον
Πέτρον πρό του πυλώνος. Οι δε προς αυτήν είπον Μαίνη! Η δε διϊσχυρίζετο ούτως έχειν. Οι
δε έλεγον: Ο άγγελος αυτού έστιν» (στ. 13-15). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε
χτύπησε την εξώπορτα, πήγε μία υπηρέτρια ονομαζομένη Ρόδη για ν' ανοίξη. 'Αλλ' όταν
αναγνώρισε τη φωνή του Πέτρου, από τη χαρά της δεν άνοιξε την εξώπορτα, άλλ' έτρεξε
μέσα και ανήγγειλε, ότι έξω από την εξώπορτα είναι ο Πέτρος. 'Αλλ' αυτοι της είπαν “Είσαι
τρελλή!”. Εκείνη όμως επέμενε λέγοντας, ότι έτσι είναι. Αυτοί δε έλεγαν, “Ο άγγελός του
είναι”».
• Πιστοί ήσαν, αλλά δεν πίστευσαν αμέσως στο θαύμα της αποφυλακίσεως του Πέτρου.
Νόμισαν, ότι ήταν ο άγγελος του Πέτρου. Κάθε πιστός έχει φύλακα άγγελο. Προσεύχονταν
να ελευθερώση ο Θεός τον Πέτρο, είχε προηγηθή άλλη θαυμαστή αποφυλάκισις (όλων των
αποστόλων), και όμως δεν πίστευαν στο νέο θαύμα. Πόσο ατελείς είμαστε έμείς οι άνθρωποι!
Πορεύθηκε σ' άλλο τόπο (στ. 16-17)
Η πρόσκαιρη αμφιβολία μεταβλήθηκε σε θαυμασμό. Εξέστησαν. Του άνοιξαν, τον
υποδέχτηκαν, πήραν την ευχή του, και περίμεναν να τον ακούσουν. Φυσικό ήταν να τον
δεχτούν με επιφωνήματα χαράς. Αναγκάστηκε ο Πέτρος να σηκώση το χέρι του και να τους
κάνη κίνησι να σιωπήσουν: «Ο δε Πέτρος επέμενε κρούων. Ανοίξαντες δε είδον αυτόν και
εξέστησαν. Κατασείσας δε αυτοίς τη χειρί σιγαν διηγήσατο αυτοίς πώς ο Κύριος εξήγαγεν
αυτόν εκ της φυλακής, είπε δέ Aπαγγείλατε Ιακώβω και τους αδελφούς ταύτα. Και εξελθών
επορεύθη εις έτερον τόπον» (στ. 16-17). Απόδοσις στήν απλοελληνική: «Στο μεταξύ ο
Πέτρος χτυπούσε επίμονα την εξώπορτα. Και όταν άνοιξαν, τον είδαν και έμειναν εκστατικοί.
Και αφού μέ κίνηση του χεριού τούς έκανε σήμα να σιωπήσουν, τούς διηγήθηκε, πώς ο
Κύριος τόν έβγαλε από τη φυλακή. Καί τούς είπε: “Να αναγγείλετε όσα συνέβησαν στόν
Ιακωβο (τον αδελφόθεο) και στους αδελφούς”. Και ύστερα αναχώρησε και πορεύθηκε σ'
άλλο τόπο».

[229]
 • Tούς διηγήθηκε το θαυμαστό τρόπο αποφυλακίσεώς του. Για τον Κύριο μπήκε στη
φυλακή. Ο Κύριος τόν έβγαλε από τη φυλακή. Στη συνέχεια τους παρακαλεί να μεταδώσουν
τα θαυμάσια του Κυρίου στην «ηγεσία» της Εκκλησίας, στον Ιάκωβο (τόν αδελφό του
Κυρίου), που ήταν και ο πρώτος επίσκοπος των Ιεροσολύμων, και στους αδελφούς, πού ήσαν
κοντά στόν Ιάκωβο.
• Δέν είναι κενόδοξος ο Πέτρος. Καίτοι ήταν ο κορυφαίος των αποστόλων, δίνει ξεχωριστή
τιμή στόν Ιάκωβο καί στούς αδελφούς (αποστόλους και λοιπούς). Καί γιά νά τούς καταστήση
κοινωνούς, καί γιά να χαρούν, αλλά και για να ευχαριστήσουν και αυτοί τόν Θεό. Τούς
ειδοποίησε μάλιστα, ότι κρίνει σκόπιμο να φύγη για λίγο από αυτό τον τόπο, γιά ν' αποφύγη
πρός ώραν τον πειρασμό του εγκληματία Ηρώδου. «Και εξελθών επορεύθη εις έτερον τόπον»
(στ. 17).
• Όταν ο Θεός προσφέρη ευκαιρία να προφυλάξουμε τη ζωή μας, οφείλουμε να την
εκμεταλλευόμαστε. Μόνο τότε οφείλουμε να θυσιάζουμε τη ζωή μας, όταν και ο Θεός μας
ζητή αυτή τη θυσία. Τώρα φεύγει ο Πέτρος, αλλ' όταν θα έρθη ο καιρός, δέν θά αποποιηθή
το μαρτύριο. Θα θυσιαστή και αυτός για τον Χριστό, όπως θυσιάστηκε και ο Ιάκωβος, ο
αδελφός του Ιωάννου.

[230]
 (Πράξ. ιβ' 18-25) - Το τέλος του Ηρώδη
«18 Γενομένης δὲ ἡμέρας ἦν τάραχος οὐκ ὀλίγος ἐν τοῖς στρατιώταις, τί ἄρα ὁ Πέτρος
ἐγένετο. 19 ῾Ηρῴδης δὲ ἐπιζητήσας αὐτὸν καὶ μὴ εὑρών, ἀνακρίνας τοὺς φύλακας ἐκέλευσεν
ἀπαχθῆναι, καὶ κατελθὼν ἀπὸ τῆς ᾿Ιουδαίας εἰς τὴν Καισάρειαν διέτριβεν. 20 ῏Ην δὲ ῾Ηρῴδης
θυμομαχῶν Τυρίοις καὶ Σιδωνίοις· ὁμοθυμαδόν τε παρῆσαν πρὸς αὐτόν, καὶ πείσαντες
Βλάστον τὸν ἐπὶ τοῦ κοιτῶνος τοῦ βασιλέως ᾐτοῦντο εἰρήνην, διὰ τὸ τρέφεσθαι αὐτῶν τὴν
χώραν ἀπὸ τῆς βασιλικῆς. 21 τακτῇ δὲ ἡμέρᾳ ὁ ῾Ηρῴδης ἐνδυσάμενος ἐσθῆτα βασιλικὴν καὶ
καθίσας ἐπὶ τοῦ βήματος ἐδημηγόρει πρὸς αὐτούς. 22 ὁ δὲ δῆμος ἐπεφώνει· Θεοῦ φωνὴ καὶ
οὐκ ἀνθρώπου. 23 παραχρῆμα δὲ ἐπάταξεν αὐτὸν ἄγγελος Κυρίου ἀνθ᾿ ὧν οὐκ ἔδωκε τὴν
δόξαν τῷ Θεῷ, καὶ γενόμενος σκωληκόβρωτος ἐξέψυξεν. 24 ῾Ο δὲ λόγος τοῦ Θεοῦ ηὔξανε καὶ
ἐπληθύνετο. 25 Βαρνάβας δὲ καὶ Σαῦλος ὑπέστρεψαν ἐξ ῾Ιερουσαλὴμ πληρώσαντες τὴν
διακονίαν, συμπαραλαβόντες καὶ ᾿Ιωάννην τὸν ἐπικληθέντα Μᾶρκον.».

Ο Ηρώδης ταράζεται (στ. 18-19)

Τύπος υπερόπτου και αλαζόνος ανθρώπου ήταν ο Ηρώδης (Αγρίππας), που τον είδαμε και
παραπάνω, τόσο στό σφαγιασμό του Ιακώβου (αδελφού του Ιωάννου), όσο και στη φυλάκιση
του Πέτρου. Ο Ηρώδης ήθελε να είναι αρεστός στόν Ιουδαϊκό λαό. Ήθελε όλοι να μιλάνε γι'
αυτόν καί γιά τά (δήθεν) προτερήματά του. Γι' αυτό και δίωξε την Εκκλησία. Ο Θεός όμως
δεν αφήνει ατιμώρητη την αλαζονεία. Και ο Ηρώδης τιμωρήθηκε παραδειγματικά για την
αλαζονεία του, αφού διέπραξε και άλλο ένα ακόμα μαζικό έγκλημα. Θανάτωσε άδικα τούς
φρουρούς του Πέτρου, λές και έφταιγαν αυτοί γιά τή θαυμαστή διάσωσι του αποστόλου.
«Γενομένης δε ημέρας ήν τάραχος ουκ ολίγος εν τοις στρατιώταις, τί άρα ο Πέτρος εγένετο.
Ηρώδης δε επιζητήσας αυτόν και μη εύρών, ανακρίνας τους φύλακας έκέλευσεν απαχθήναι,
και κατελθών από της Ιουδαίας εις την Καισάρειαν διέτριβεν» (στ. 18-19). 'Απόδοσις στην
απλοελληνικής «Όταν δε ξημέρωσε, έγινε μεγάλη ταραχή στους στρατιώτες για το τί άραγε
έγινε ο Πέτρος. Ό δε Ηρώδης, αφού τον αναζήτησε και δεν τον βρήκε, ανέκρινε τους φύλακες
και διέταξε να φονευθούν. Έπειτα κατέβηκε από την Ιουδαία και έμενε στην Καισάρεια».
• Ο Πέτρος, αφού απελευθερώθηκε από τον άγγελο, συνάντησε τους χριστιανούς που
προσεύχονταν γι' αυτόν και στη συνέχεια έφυγε από την Ιερουσαλήμ και πήγε σε άλλο μέρος,
όπου ήταν ασφαλής. Είναι η τελευταία φορά, που αναφέρεται ο Πέτρος στο βιβλίο των
Πράξεων.
• Οι στρατιώτες όμως που φρουρούσαν τη φυλακή, όπως ήταν φυσικό, κατελήφθησαν από
μεγάλη ταραχή. Δεν μπορούσαν να εξηγήσουν την εξαφάνιση του Πέτρου. Την ταραχή τους
μεγάλωνε ο φόβος της τιμωρίας, αφού ήξεραν πολύ καλά τη θηριωδία του Ηρώδη. Και
πράγματι «Ηρώδης δε επιζητήσας αυτόν και μη εύρών, ανακρίνας τους φύλακας έκέλευσεν
απαχθήναι» (στ. 19). Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Πολλοί διαπορούσι πως περιείδεν ο Θεός
τότε δι' αυτόν τούς παίδας αναιρουμένους, και νυν πάλιν τούς στρατιώτας διά τόν Πέτρον,
καίτοι γε δυνατόν ήν αυτώ μετά του Πέτρου κακείνους εξελέσθαι. Αλλά, ει καί τούς
στρατιώτας εξήγαγεν ο άγγελος μετά του Πέτρου, ενoμίσθη άν φυγής είναι το πράγμα»
(Ε.Π.Ε. 16α,106). Μετάφρασις: «Πολλοί απορούν, πώς ο Θεός ανέχτηκε τότε εξ αιτίας του
εαυτού του (του Χριστού) να φονευτούν τα παιδιά (Ματθ. β' 16-18), και τώρα πάλι πώς
ανέχθηκε να φονευτούν οι στρατιώτες εξ αιτίας του Πέτρου, αν και βέβαια ήταν δυνατόν

[231]
στόν Θεό, μαζί με τον Πέτρο να έσωζε και εκείνους. 'Αλλ' άν ο άγγελος έβγαζε μαζί με τον
Πέτρο και τους στρατιώτες, θα θεωρούνταν το πράγμα ως φυγή».
• Όλα μαρτυρούσαν, ότι επρόκειτο γιά θαύμα. Ο Ηρώδης όμως δεν θέλει να το
αναγνωρίση. Λυπάται μόνο, γιατί πληγώθηκε η αλαζονεία του. Για να περισώση το σατανικό
του κύρος, διέταξε την εκτέλεση των στρατιωτών. Και ύστερα έφυγε από την Ιουδαία και
πήγε να ζήση στην Καισάρεια. Σ' αυτή την πόλι ένας ειδωλολάτρης, ο Κορνήλιος,
μετατρέπεται σε άγιο χριστιανό. Σ' αυτή την πόλι καταφεύγει τώρα ένα ανθρωπόμορφο τέρας,
ο φονιάς Ηρώδης. Η απελευθέρωσις του Πέτρου ήταν μία τέτοια ενέργεια, με την οποία ο
Θεός ήθελε να κάνη τον Ηρώδη να συνέλθη. Ο Πέτρος, που συνέβαλε στην αγιοποίηση του
Κορνηλίου, θα μπορούσε να συμβάλη και στην εξημέρωση του θηρίου (του Ηρώδη). Εκείνος
όμως, τυφλωμένος από το πάθος της αλαζονείας, απάντησε στη θεία ενέργεια με ένα νέο
έγκλημα.
• Είχε φτάσει ο Ηρώδης στο κατακόρυφο της αλαζονείας του. Όταν όμως ο άνθρωπος
φτάση στο σημείο αυτό, θεωρείται βέβαιη ή πτώσις και η συντριβή του.

Ο Ηρώδης αυτοθεοποιήθηκε (στ. 20-21)

H Τύρος και η Σιδών ήσαν ονομαστές παραλιακές και εμπορικές πόλεις της Παλαιστίνης.
Βρίσκονταν δε σε ανταγωνισμό με την Καισάρεια. Ίσως γι' αυτό ο Ηρώδης ήταν ώργισμένος
με τους κατοίκους τους. Εκείνοι όμως επιζητούσαν με κάθε τρόπο να καταπραύνουν τον
Ηρώδη και να έχουν την εύνοιά του. «Ην δε Ηρώδης θυμομαχών Τυρίοις και Σιδωνίοις
όμοθυμαδόν τε παρησαν προς αυτόν, και πείσαντες Βλάστoν τον επί του κοιτώνος του
βασιλέως ητούντο ειρήνην διά το τρέφεσθαι αυτών την χώραν από της βασιλικής. Τακτή δε
ημέρα ο Ηρώδης ένδυσάμενος εσθήτα βασιλικήν και καθίσας επί του βήματος εδημηγόρει
προς αυτούς» (στ. 20-21). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο Ηρώδης βρισκόταν σε διένεξη
με τους Τυρίους και τους Σιδωνίους. Από συμφώνου δε και από κοινού παρουσιάστηκαν σ'
αυτόν, και αφού εξαγόρασαν τον Βλάστο, τον θαλαμηπόλο του βασιλιά, ζητούσαν φιλικές
σχέσεις, διότι η χώρα τους προμηθευόταν τα τρόφιμα από τη χώρα του βασιλιά. Σε τακτή δε
ημέρα ο Ηρώδης ντύθηκε βασιλικη στολή και κάθησε στο θρόνο και αγόρευε δημόσια προς
αυτούς».
• Οι κάτοικοι της Τύρου και της Σιδώνος, ναυτικοί ως επί το πλείστον, δεν ασχολούνταν
με την καλλιέργεια της γης. Προμηθεύονταν τρόφιμα, και ιδίως σιτάρι, από περιοχή που
διοικούσε ο Ηρώδης. Φοβόντουσαν όμως μήπως ο Ηρώδης, λόγω του θυμού του εναντίον
τους απαγορεύση την αποστολή σιταριού. Γι' αυτό, για να διευκολύνουν τον επισιτισμό των
περιοχών τους, ζητούσαν ν' αποκαταστήσουν ειρηνικές σχέσεις μέ τόν αλαζόνα ηγεμόνα, τον
Ηρώδη, επειδή από αυτόν εξαρτώταν η εύκολη προμήθεια σίτου για τη διατροφή τους.
Δέν μπορούσαν να πλησιάσουν το θηρίο, που λεγόταν βασιλιάς Ηρώδης. Τόν έτρεμαν.
Σκέφτηκαν να πλησιάσουν κάποιον από τους αυλικούς του. Τόν έλεγαν Βλάστο και ήταν
υπεύθυνος γιά τό δωμάτιο του βασιλιά. «Πείσαντες Βλάστoν τον επί του κοιτώνος του
βασιλέως ητoύντο ειρήνην» (στ. 20). Κέρδισαν την εύνοια του θαλαμηπόλου! Τόν
κολάκευσαν, τόν δωροδόκησαν και εξασφάλισαν την παρουσίασή τους στο βασιλιά Ηρώδη.

[232]
Συνήθως σκληροί ηγεμόνες διευθύνονται από αργυρώνητα όργανα, πού ελεεινά τούς
κολακεύουν.
• Αλλη μία ευκαιρία δόθηκε στον Ηρώδη να επιδείξη την αλαζονεία του. Ντύθηκε την πιο
λαμπρή στολή του, ανέβηκε στο βήμα και άρχισε να ρητορεύη, αυτοεπαινούμενος μπροστά
στις αντιπροσωπείες των δύο πόλεων, της Τύρου και της Σιδώνος. «Ό Ηρώδης ενδυσάμενος
εσθήτα βασιλικήν και καθίσας επί του βήματος εδημηγόρει πρός αυτούς» (στ. 21).
• Λαός ανόητος και μωρός εκτιμά τούς ανθρώπους από την εξωτερική τους εμφάνισι. Αλλά
και εκείνοι, τούς οποίους εκτιμά, συνήθως δεν είναι καλύτεροι από αυτόν. Αυτοί τους
οποίους κολακεύει και που επιζητεί την εύνοιά τους, στερούνται, όπως ο Ηρώδης, ηγεμονικής
καρδιάς. Την καρδιά αντικαθιστά ή λαμπρή ηγεμονική στολή, με την οποία συγκαλύπτουν
τή γυμνότητα της ψυχής τους. Κάτι τέτοιο δυστυχώς συμβαίνει και με θρησκευτικούς
άρχοντες, που ντύνονται με μεγαλοπρέπεια και θαμπώνουν τούς ανοήτους!
Σκωληκόβρωτος ο Ηρώδης (στ. 22-23)
Ο ειδωλολατρικός λαός της Καισάρειας ξέσπασε σε κολακευτικές επευφημίες.
Θεοποίησαν ένα ανθρωπόμορφο θηρίο. Τόν ωνόμασαν... θεό! Πώ! Πώ! του είπαν. Αυτά τα
λόγια πού μάς λές, είναι λόγια Θεού! Η φωνή σου, βασιλιά, είναι φωνή Θεού! Μα εσύ δεν
είσαι άνθρωπος! Είσαι θεός!...
Το ότι δεν ήταν άνθρωπος ο Ηρώδης είναι γεγονός. Ήταν μάλιστα ένας άνθρωποκτόνος.
Ήταν ένα κτήνος, με ανθρώπινη μάσκα. Μά οι κάτοικοι των δύο πόλεων, γιά λίγο σιτάρι,
πούλησαν όλη την αξιοπρέπειά τους και ανέβασαν αυτό το κτήνος σε θέσι... θεού! «Ο δε
δήμος έπεφώνει: Θεού φωνή και ουκ άνθρώπου! Παραχρήμα δε επάταξεν αυτόν άγγελος
Κυρίου ανθ' ών ουκ έδωκε την δόξαν τω Θεώ, και γενόμενος σκωληκόβρωτος εξέψυξεν» (στ.
22-23). Απόδοσις στήν απλοελληνική: «Ο δε λαός επευφημούσε λέγοντας: “Αυτή είναι φωνή
Θεού και όχι ανθρώπου!”. Αμέσως, δε, επειδή δεν έδωσε τη δόξα στον Θεό, άγγελος Κυρίου
τον χτύπησε (με απαίσια νόσο), και τον έτρωγαν τα σκουλήκια και ξεψύχησε».
Και θα ήταν δυνατόν ο αληθινός Θεός να ανεχθή αυτή την αντιποίηση της θεϊκής
ταυτότητας από ένα φονιά, σάν τόν Ηρώδη; Θά τόν άφηνε γιά πολύ να χαιρετά τα πλήθη
καμαρώνοντας με τη λαμπρή στολή του σάν θεϊκή φωνή; Θα άφηνε ατιμώρητη την
αυτοθεοποίησί του; Φυσικά όχι.
• Αυστηρή ήταν η τιμωρία. Δικαία όμως και παραδειγματική. «Παραχρήμα δε επάταξεν
αυτόν άγγελος Κυρίου ανθ' ών ουκ έδωκε την δόξαν τω Θεώ, και γενόμενος σκωληκόβρωτος
εξέψυξεν» (στ. 23). Ο αλαζών βασιλιάς μέσα σε ελάχιστες στιγμές οδηγήθηκε από τον
βασιλικό θρόνο στο επιθανάτιο κρεβάτι. Κάτω από την πολυτελή στολή του κρύβονταν τώρα
σκουλήκια. Η φωνή του, για την οποία επευφημήθηκε ως θεός, τώρα έβγαζε στεναγμούς από
τους πόνους. Σκουλήκια κατέφαγαν τόν Ηρώδη.
• Τι μπορούσε να κάνη, γιά ν' αποφύγη αυτή την οργή του Θεού και τη σκληρή θανατική
τιμωρία; "Ώφειλε να μη δεχτη τις επευφημίες αυτές, αλλά να επιπλήξη τόν λαό και να
αποδώση τη δόξα στόν Θεό. Δέν το έκανε. Φαίνεται, πώς και ο ίδιος πίστεψε, ότι ήταν... θεός
ή κάτι σαν θεός! Αλλά δέν πρόφτασε να χαρή τη θεοποίησί του. Τιμωρήθηκε παραδειγματικά.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ευθέως η δίκη κατέλαβε τον Ηρώδην, ει καί μή διά Πέτρον,
αλλά διά τήν αυτού μεγαληγορίαν. Καί μήν, ει εκείνοι, φησίν, έβόησαν, τί πρός τούτον; "Ότι

[233]
κατελέξατο τήν φωνήν, ότι άξιον εαυτόν ενόμισεν είναι της κολακείας» (Ε.Π.Ε. 16α,108).
Μετάφρασις: «Ακαριαία ενήργησε η θεϊκή τιμωρία. Τιμώρησε τον Ηρώδη, όχι τόσο εξ αιτίας
του Πέτρου, αλλά κυρίως εξ αιτίας της καυχησιολογίας του. Θά πητε, αν οι κόλακες φώναζαν
καί τόν επευφημούσαν, τι σχέσι είχε αυτό με τον βασιλιά; Διότι αποδέχτηκε την επευφημία,
διότι θεώρησε τον εαυτό του άξιο της κολακείας».
• Ως υπερφίαλος και ανόητος δέχτηκε την αποθεωτική επευφημία του λαού. Λέει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Όρα πώς κενόδοξος ο άνθρωπός εστιν. Μέλλων αύτοϊς διδόναι την δωρεάν,
εδημηγόρησεν. Ο δε Ιώσηπός φησιν, ότι και εσθήτα λαμπράν εξ αργύρου πεποιημένην
περιέκειτο. "Όρα και εκείνοι πώς κόλακες ήσαν και των αποστόλων τό φρόνημα: όν γάρ
έθνος ολόκληρον εθεράπευσε, τούτον ούτοι διέπτυον» (Ε.Π.Ε. 16α,114). Μετάφρασις:
«Πρόσεχε πώς ήταν (ο Ηρώδης) ματαιόδοξος. Μίλησε πρός τό λαό, ενώ επρόκειτο να τους
προσφέρη τη δωρεά (του σίτου). Ο δε Ιώσηπος λέει, ότι φορούσε και λαμπρή στολή,
κατασκευασμένη από άργυρο! Πρόσεχε και εκείνους (το λαό) πόσο κόλακες ήσαν, καθώς
και το φρόνημα των αποστόλων· διότι εκείνον, πού ολόκληρο έθνος τόν κολάκευε, αυτόν οι
απόστολοι τον περιφρονούσαν».
• Αστραπιαία άγγελος τον χτύπησε με τη ρομφαία του, έγινε σκωληκόβρωτος και
παρέδωσε στο Σατανά την αθλία του ψυχή. Παρόμοιο τέλος είχε και ο παππούς του, ο
βρεφοκτόνος Ηρώδης. Ο Θεός πολλές φορές τούς αλαζόνες και εγκληματίες τιμωρεί και εδώ.
Όλα τα σκέπτονται οι υπερήφανοι άνθρωποι. Ένα δέν σκέπτονται, ότι είναι θνητοί. Ο
Φίλιππος, ο πατέρας του Μ. Αλεξάνδρου είχε αναθέσει σε στρατιώτη του να του υπενθυμίζη:
«Μέμνησο, ότι θνητός εί»!
• Σκουλήκια κατέφαγαν τον Ηρώδη, γιά νά διδαχτούμε κι εμείς, ότι είμαστε πιο αδύνατοι
και από τα σκουλήκια. Τι είμαστε; Γιατί υπερηφανευόμαστε; Γιατί επιζητούμε επαίνους και
επευφημίες; Πέραν του ότι η ψυχή μας κινδυνεύει να πέση στη φωτιά της κολάσεως, το σώμα
μας που θα καταντήση; Θά γίνη «σκωλήκων βρώμα και δυσωδία». Ας αναλογιζόμαστε τη
στιγμή του θανάτου μας και ας μην επαιρόμαστε για τα δήθεν προσόντα μας. Στόν Κύριο της
δόξας άς απονέμουμε πάντοτε τη δόξα και την ευχαριστία και άς φροντίζουμε να
καλλιεργούμε με ταπείνωσι τα τάλαντα, πού Εκείνος παρ' αξίαν μας έχει χαρίσει.
Βαρνάβας και Σαύλος (στ. 24-25)
Είδαμε τη φιλανθρωπική αποστολή των δύο φίλων αποστόλων, του Βαρνάβα και του
Σαύλου στα Ιεροσόλυμα κατά τη διάρκεια του λιμού. Στη θαυμαστή αποφυλάκιση του
Πέτρου θα ήσαν ακόμη στα Ιεροσόλυμα. Θα πληροφορήθηκαν το γεγονός. Και οπωσδήποτε
θα παρακολούθησαν τη θηριωδία του Ηρώδη, το διωγμό του κατά της Εκκλησίας, αλλά καί
θά άκουσαν για το οικτρό του τέλος.
Η Εκκλησία δέν ζημιώθηκε από την κακουργία του ανθρωποκτόνου βασιλιά. Ο λόγος του
Θεού όλο και κατακτούσε καλοπροαίρετες ψυχές. Για την αύξηση του λόγου του Θεού καί
γιά τόν ιεραποστολικό λόγο του Βαρνάβα και του Σαύλου μιλάνε οι επόμενοι στίχοι: «Ο δε
λόγος του Θεού ηύξανε και επληθύνετο. Βαρνάβας δε και Σαύλος υπέστρεψαν εξ Ιερουσαλήμ
πληρώσαντες την διακονίαν, συμπαραλαβόντες και Ιωάννην τον επικληθέντα Μάρκον» (στ.
2425). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο δε λόγος του Θεού προώδευε και επικρατούσε και
κατακτούσε πλήθη. Και ο Βαρνάβας και ο Σαύλος επέστρεψαν από την Ιερουσαλήμ, αφού

[234]
εξετέλεσαν την αποστολή τους, και παρέλαβαν μαζί τους και τον Ιωάννη, που ονομάστηκε
και Μάρκος».
• Έχασε τον Ιάκωβο η Εκκλησία. Ο Θεός αναδεικύει τον Μάρκο, πού προστίθεται στην
ιεραποστολική δυάδα του Βαρνάβα και του Σαύλου και τους ακολουθεί στην Αντιόχεια, από
όπου θα ξεκινήση την πρώτη αποστολική του περιοδεία ο μεγάλος Παύλος.

[235]
 (Πράξ. ιγ' 1-12) - Βαρνάβας και Σαύλος στην Κύπρο
«1 Ἦσαν δέ τινες ἐν ᾿Αντιοχείᾳ κατὰ τὴν οὖσαν ἐκκλησίαν προφῆται καὶ διδάσκαλοι, ὅ τε
Βαρνάβας καὶ Συμεὼν ὁ ἐπικαλούμενος Νίγερ, καὶ Λούκιος ὁ Κυρηναῖος, Μαναήν τε
῾Ηρῴδου τοῦ τετράρχου σύντροφος καὶ Σαῦλος. 2 λειτουργούντων δὲ αὐτῶν τῷ Κυρίῳ καὶ
νηστευόντων εἶπε τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον· ἀφορίσατε δή μοι τὸν Βαρνάβαν καὶ τὸν Σαῦλον εἰς
τὸ ἔργον ὃ προσκέκλημαι αὐτούς. 3 τότε νηστεύσαντες καὶ προσευξάμενοι καὶ ἐπιθέντες
αὐτοῖς τὰς χεῖρας ἀπέλυσαν. 4 Οὗτοι μὲν οὖν ἐκπεμφθέντες ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ ῾Αγίου
κατῆλθον εἰς τὴν Σελεύκειαν, ἐκεῖθεν τε ἀπέπλευσαν εἰς τὴν Κύπρον, 5 καὶ γενόμενοι ἐν
Σαλαμῖνι κατήγγελλον τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ ἐν ταῖς συναγωγαῖς τῶν ᾿Ιουδαίων· εἶχον δὲ καὶ
᾿Ιωάννην ὑπηρέτην. 6 Διελθόντες δὲ τὴν νῆσον ἄχρι Πάφου εὗρόν τινα μάγον ψευδοπροφήτην
᾿Ιουδαῖον ᾧ ὄνομα Βαριησοῦς, 7 ὃς ἦν σὺν τῷ ἀνθυπάτῳ Σεργίῳ Παύλῳ, ἀνδρὶ συνετῷ. οὗτος
προσκαλεσάμενος Βαρνάβαν καὶ Σαῦλον ἐπεζήτησεν ἀκοῦσαι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ· 8
ἀνθίστατο δὲ αὐτοῖς ᾿Ελύμας ὁ μάγος, οὕτω γὰρ μεθερμηνεύεται τὸ ὄνομα αὐτοῦ, ζητῶν
διαστρέψαι τὸν ἀνθύπατον ἀπὸ τῆς πίστεως. 9 Σαῦλος δέ, ὁ καὶ Παῦλος, πλησθεὶς Πνεύματος
ἁγίου καὶ ἀτενίσας πρὸς αὐτὸν 10 εἶπεν· ὦ πλήρης παντὸς δόλου καὶ πάσης ραδιουργίας, υἱὲ
διαβόλου, ἐχθρὲ πάσης δικαιοσύνης, οὐ παύσῃ διαστρέφων τὰς ὁδοὺς Κυρίου τὰς εὐθείας; 11
καὶ νῦν ἰδοὺ χεὶρ Κυρίου ἐπὶ σέ, καὶ ἔσῃ τυφλὸς μὴ βλέπων τὸν ἥλιον ἄχρι καιροῦ.
παραχρῆμα δὲ ἔπεσεν ἐπ᾿ αὐτὸν ἀχλὺς καὶ σκότος, καὶ περιάγων ἐζήτει χειραγωγούς. 12 τότε
ἰδὼν ὁ ἀνθύπατος τὸ γεγονὸς ἐπίστευσεν, ἐκπλησσόμενος ἐπὶ τῇ διδαχῇ τοῦ Κυρίου.».

Εκλογή με νηστεία και προσευχή (στ. 1-3)

Bρισκόμαστε στην άνοιξη του 45 μ.Χ. Στήν Εκκλησία Ο της Αντιοχείας επικρατεί μία
παράδοξη κίνησις. Ήταν «ανήσυχη, όπως το μελίσσι πρίν αφήση την κυψέλη». Ο Παύλος
τελευταία είχε κηρύξει συχνά γιά τήν ιεραποστολική εντολή του Ιησού: «Ανάγκη μοι
επίκειται», φώναζε, «ουαί δέ μοι έστιν εάν μή ευαγγελίζωμαι» (Α' Κορ. θ' 16). Μία μέρα
βλέπουμε την Εκκλησία της Αντιοχείας να είναι συγκεντρωμένη γιά κάποια ιδιαίτερη τελετή.
Αυτή, από όσες γνωρίζουμε, είναι η πρώτη ακολουθία, που έγινε πρίν αρχίση μία
ιεραποστολή.
Τό συμβούλιο των πρεσβυτέρων, ύστερα από μακρά σύσκεψι, είχε ορίσει νά γίνη από
όλους νηστεία, γιά νά φανερωθή το θέλημα του Θεού. Πέντε από τους πιο επίσημους άνδρες
στέκονται στη μέση. "Ας αρχίσουμε σύμφωνα με τα πρωτεία τους:
Νά ο συμπαθητικός Βαρνάβας από την Κύπρο. Δίπλα του ο Συμεών, «ο επικαλούμενος
Νίγερ». Δίπλα του ο Λούκιος από την Κυρήνη. Ο τέταρτος ήταν ο Μαναήν, ο άλλοτε
ομογάλακτος και νεανικός φίλος του τετράρχου Ηρώδου του Αντύπα, πού αποκεφάλισε τον
Ιωάννη το Βαπτιστή. Ας προσθέσουμε ακόμα και ένα πέμπτο, τόν Σαύλο από την Ταρσό. Κι
έτσι έχουμε την πιο ενδιαφέρουσα ομάδα ιεραποστόλων από όσες υπήρξαν ποτέ.
«Ησαν δέ τινες εν 'Αντιοχεία κατά την ούσαν Εκκλησίαν προφήται και διδάσκαλοι, ό τε
Βαρνάβας και Συμεών ο επικαλούμενος Νίγερ, και Λούκιος ο Κυρηναίος, Μαναήν τε

[236]
Ηρώδου του τετράρχου σύντροφος και Σαύλος. Λειτουργούντων δε αυτών τω Κυρίω και
νηστευόντων είπε το Πνεύμα το Άγιον Αφορίσατε δή μοι τον Βαρνάβαν και τον Σαύλον εις
το έργον και προσκεκλημαι αυτούς. Τότε νηστεύσαντες και προσευξάμενοι και επιθέντες
αυτούς τας χείρας απέλυσαν» (στ. 1-3). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ησαν δε στην
Εκκλησία της Αντιοχείας μερικοί προφήτες και διδάσκαλοι, ο Βαρνάβας και ο Συμεών που
λεγόταν και Νίγερ, και ο Λούκιος ο Κυρηναίος, και ο Μαναήν, ομοτράπεζος του Ηρώδη του
τετράρχη, και ο Σαύλος. Ενώ δε αυτοί τελούσαν έργο λατρείας του Κυρίου και νήστευαν,
είπε το Πνεύμα το "Αγιο: “Ξεχωρίστε αμέσως για μένα τον Βαρνάβα και τον Σαύλο για το
έργο, για το οποίο τους έχω προσκαλέσει”. Τότε, αφού πάλι νήστευσαν και προσευχήθηκαν
και έθεσαν πάνω τους τα χέρια, τους άφησαν να φύγουν».
• Για ένα τόσο σπουδαίο γεγονός, όπως η επιλογή των πρώτων ιεραποστόλων για τα έθνη,
χρειαζόταν πολλή προσευχή και νηστεία. «Λειτουργούντων δε αυτών τω Κυρίω και
νηστευόντων» (στ. 2). Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Όράς όσον η νηστεία μέγα; Δείκνυσιν
ότι πάντα το Πνεύμα επoίει. Μέγα τι η νηστεία αγαθόν, ουχ όρω περιορίζεται. “Ότε
χειροτονεϊν έδει, τότε νηστεύουσι καί νηστεύουσιν αυτούς είπε το Πνεύμα» (Ε.Π.Ε.
16α,116). Μετάφρασις: «Βλέπεις πόσο σπουδαίο πράγμα είναι η νηστεία; Δείχνει, ότι όλα τα
έκανε το Πνεύμα. Πολύ μεγάλο αγαθό ή νηστεία. Δέν περιορίζεται από σύνορα. “Όταν
έπρεπε να εκλέξουν και να χειροθετήσουν τους πρώτους ιεραποστόλους των εθνών, τότε
νηστεύουν. Και κατά τον χρόνο πού νηστεύουν μίλησε πρός αυτούς το Πνεύμα το Άγιον».
• Η θεία Ευχαριστία έχει τελειώσει. Έχουν φέρει το σταμνί γιά τούς ψήφους. Όλοι οι πιστοί
είναι σκυμμένοι κάτω και προσεύχονται. Ξαφνικά ακούγεται μία φωνή πανηγυρική και
σοβαρή, σάν νά ερχόταν από άλλο κόσμο. Ηταν η φωνή του Αγίου Πνεύματος, που
εκφραζόταν από μέλος της συνάξεως που είχε το προφητικό χάρισμα: «Αφορίσατε δή μοι
τον Βαρνάβαν και τον Σαύλον είς το έργον και προσκέκλημαι αυτούς» (στ. 2). Για δεύτερη
και για τρίτη φορά έπαναλαμβάνεται η εκλογή του Αγίου Πνεύματος, πού είναι η ουράνια
επιλογή των δύο αποστόλων, του Βαρνάβα και του Σαύλου.
• Η διά κλήρου εκλογή είναι πλέον περιττή. Έχει εκλέξει το Άγιον Πνεύμα. Ο λαός
αποδέχεται την εκλογή και αντί του «Αξιος!», που φωνάζει σήμερα στις χειροτονίες των
κληρικών, φωνάζουν συγκινημένοι: «Τόν Βαρνάβα καί τόν Σαύλο»! Απομένει η επίσημη
χειροθεσία από τους προϊσταμένους, προφήτες και διδασκάλους. Αλλά και για τη χειροθεσία
αυτή απαιτείται ιδιαίτερη πνευματική προετοιμασία από όλη την Εκκλησία. Νέα νηστεία και
πολλή προσευχή. Το έργο είναι πρωτοποριακό και δύσκολο. Σκύβουν οι δύο απόστολοι και
η Εκκλησία διά των προϊσταμένων ακουμπά τα χέρια της πάνω στο κεφάλι. Δεν πρόκειται
γιά χειροτονία είς επίσκοπον. Πρόκειται για επικύρωση ειδικής ευαγγελικής αποστολής.
Αλλωστε ο Παύλος είχε ξαναδεχτή αποστολική χειροθεσία από τον Ανανία στη Δαμασκό
(Πράξ. θ' 17). Ο Βαρνάβας και ο Σαύλος ήσαν ήδη απόστολοι. Ο Παύλος μάλιστα γράφει,
ότι έγινε απόστολος «ουκ απ’ ανθρώπων ουδέ δι' ανθρώπου, αλλά διά Ιησού Χριστού καί
Θεού Πατρός» (Γαλ. α' 1).
• Την εσωτερική κλήσι της δίνει ο Θεός. Η εξωτερική πρόσκλησις πρέπει να προέλθη από
την Εκκλησία.
• Θαυμάζει κανείς το θάρρος και την τόλμη της νεαρής Εκκλησίας της Αντιοχείας, που
δεν είχε ακόμα καλά-καλά ιδρυθή, κι αμέσως σχεδιάζει την κατάκτησι εν Χριστώ όλης της

[237]
οικουμένης. Αρχίζει η μεγάλη ιστορία των ιεραποστολικών ταξιδιών κυρίως του Παύλου. Ο
Μ. Αλέξανδρος εξεστράτευσε από τη Δύσι στην Ανατολή. Ο Παύλος oνειρεύεται την
εκχριστάνιση του κόσμου από την Ανατολή στη Δύσι.
Στη Σαλαμίνα της Κύπρου (στ. 4-5)
Πόσο χαρούμενα κτυπούσε η αποστολική καρδιά του Βαρνάβα και του Σαύλου! Ησαν
στενοί φίλοι και αρκετά νέοι, ώστε να μπορούν να αισθάνονται τη φυσική έλξι μιάς άγνωστης
περιπέτειας. Ο Βαρνάβας θα ήταν περισσότερο ίσως ευχαριστημένος και διότι ο ανεψιός του,
ο νεαρός Ιωάννης (ο γνωστός μας Μάρκος) ήταν μαζί τους, ως βοηθός στην ιεραποστολή. Ο
Βαρνάβας θα πρότεινε ως πρώτο σταθμό του ταξιδιού τους την πατρίδα του, την Κύπρο. Από
την Αντιόχεια κατέβηκαν στη Σελεύκεια, που ήταν το επίνειό της.
Και πήραν το πλοίο για την Κύπρο. Ίσως ο Παύλος να μην είχε πρώτη προτίμησί του την
Κύπρο. Ίσως να ήθελε άνοιγμα προς την ενδοχώρα. Αλλά δεν ήθελε να αρνηθή την προτίμησι
του Βαρνάβα, πού ιδιαίτερη πατρίδα του ήταν η Κύπρος.
Το πλοίο προσάραξε στη Σαλαμίνα, που ήταν πενήντα χιλιόμετρα βορειότερα από τη
Λάρνακα και ήταν τότε το μεγαλύτερο λιμάνι της Κύπρου. Ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα του
Βαρνάβα, όπου συγγενείς και φίλοι θα χαιρέτισαν τον παλαιό τους φίλο.
«Ούτοι μέν ούν εκπεμφθέντες υπό του Πνεύματος του Αγίου κατήλθον εις την Σελεύκειαν,
εκείθεν τε απέπλευσαν εις την Κύπρον, και γενόμενοι εν Σαλαμίνι κατήγγελλον τον λόγον
του Θεού εν ταις συναγωγαίς των Ιουδαίων είχον δε και Ιωάννην υπηρέτης» (στ. 4-5).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αυτοί δε, απεσταλμένοι από το Πνεύμα το Άγιο, κατέβηκαν
στη Σελεύκεια, και απ' εκεί απέπλευσαν για την Κύπρο. Και όταν έφτασαν στη Σαλαμίνα
(της Κύπρου), κήρυτταν τον λόγο του Θεού στις συναγωγές των Ιουδαίων. Είχαν δε μαζί τους
ως βοηθό και τον Ιωάννη (τόν καλούμενο και Μάρκο)».
• Η Κύπρος είχε πολλές Ιουδαϊκές συναγωγές. Σιγάσιγά η τριμελής αποστολή
επισκεπτόταν μία-μία τις συναγωγές και εκήρυτταν τον λόγο του Θεού, τον Ιησού Χριστό,
τον σταυρωθέντα και αναστάντα Κύριο. Τήν πρακτική να σπέρνεται ο ευαγγελικός λόγος
πρώτα σε συναγωγές, την ακολούθησε ο Παύλος σε όλες τις περιοδείες του, στούς τόπους
βέβαια, όπου υπήρχαν Ιουδαϊκές συναγωγές. Δέν λησμονούσε πάντως ότι ήταν καλεσμένος
κυρίως γιά «τά έθνη» και ότι οι επιτυχέστερες και άγιώτερες τοπικές εκκλησίες, που ίδρυσε,
αποτελούνταν κυρίως από τους «εθνικούς», από τους πρώην ειδωλολάτρες.
• Ο Ιωάννης, που αργότερα έμεινε γνωστός ως Μάρκος και αξιώθηκε νά γίνη ένας από
τους τέσσερις ευαγγελιστές, ήταν «υπηρέτης», δηλαδή, βοηθός των δύο αποστόλων. Βοηθός
και στην πρακτική διακονία, αλλά και στη διακονία του λόγου. Το αν αργότερα έγινε η
αφορμή «παροξυσμού» (Πράξ. ιε' 39) μεταξύ Βαρνάβα και Παύλου, αυτό δεν μειώνει
καθόλου την προσφορά του κατά την πρώτη αποστολική περιοδεία του Παύλου, αλλά και
ούτε θα γίνη εμπόδιο για επανασύνδεσή του με τον Παύλο (Β' Τιμ. δ' 11).
Ανθύπατος και μάγος (στ. 6-8)
Από τη Σαλαμίνα οι απόστολοι κατέβηκαν στην Πάφο. Ηταν η έδρα του Ρωμαίου
ανθυπάτου. Λεγόταν Σέργιος Παύλος. Σύμφωνα με μαρτυρία συγχρόνου ιστορικού,
καταγόταν από αριστοκρατικό γένος της Ρώμης, ήταν μορφωμένος και σπουδαίος άνθρωπος.

[238]
Ο Λουκάς τόν ονομάζει «συνετόν», προφανώς γιατί προσπαθούσε να διεισδύση στα
ύπερφυσικά ζητήματα.
Στην Πάφο ο Βαρνάβας και ο Σαύλος βρήκαν έναν Ιουδαίο μάγο, ψευτοπροφήτη, που τον
έλεγαν Βαριησού. Το όνομά του, εβραϊκό, σήμαινε «υιός του Ιησού». Λεγόταν υιός του
Ιησού, αλλ' ήταν υιός του διαβόλου! Το έργο του στην περίπτωση των αποστόλων ήταν η
διαβολή, η διαστροφή. «Διελθόντες δε την νήσον άχρι Πάφου εύρόν τινα μάγον
ψευδοπροφήτην Ιουδαίον ώ όνομα Βαριησούς, ός ήν συν τω ανθυπάτα Σεργίω Παύλω, ανδρί
συνετώ. Ούτος προσκαλεσάμενος Βαρνάβας και Σαύλον επεζήτησεν ακούσαι τον λόγον του
Θεού. Ανθίστατο δε αυτούς Έλύμας, ο μάγος, -ούτω γάρ μεθερμηνεύεται το όνομα αυτού-,
ζητών διαστρέψαι τον ανθύπατον από της πίστεως» (στ. 6-8). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Αφού δε πέρασαν διά μέσου της νήσου μέχρι την Πάφο, βρήκαν κάποιο μάγο και
ψευδοπροφήτη Ιουδαίο, που ονομαζόταν Βαριησούς, και ήταν μαζί με τον ανθύπατο Σέργιο
Παύλο, άνθρωπο συνετό. Αυτός προσκάλεσε τον Βαρνάβα και τον Σαύλο, και μ' ενδιαφέρον
ζήτησε ν' ακούση τον λόγο του Θεού. Αλλ' αντιδρούσε σ' αυτούς ο Έλύμας, ο μάγος, -διότι
έτσι μεταφράζεται το όνομά του-, προσπαθώντας ν' αποτρέψη τον ανθύπατο από την πίστι».
• Ο Βαριησούς ο μάγος ήταν πρόσωπο της ακολουθίας του ανθυπάτου Σεργίου Παύλου.
Επειδή όμως ο ανθύπατος ήταν συνετός άνθρωπος, δέν φαίνεται ότι παρασυρόταν από τον
αγύρτη ψευδοπροφήτη. Είχε θρησκευτικά ενδιαφέροντα, αλλ' είχε καταλάβει, ότι ο
Βαριησούς δέν υπηρετεί την αλήθεια. Γι' αυτό και μόλις αντελήφθη την παρουσία του
Βαρνάβα και του Σαύλου, παραμέρισε τόν ψευτοπροφήτη και ζήτησε από τούς αληθινούς
«προφήτες», τούς κήρυκες της αλήθειας, ν' ακούση «τόν λόγον του Θεού». Με μεγάλο
ενδιαφέρον άκουγε τη διδασκαλία γιά τόν αληθινό Θεό, που ήρθε στον κόσμο ως Ιησούς
Χριστός.
• Ο ανθύπατος φαινόταν διατεθειμένος να πειστή στην επιχειρηματολογία των αποστόλων.
Αλλ' εκείνη τη στιγμή επενέβη ο ψευτοπροφήτης, ο Βαριησούς, που οι εθνικοί τον καλούσαν
Έλύμα (δηλαδή μάγο). Έβλεπε, ότι χάνει την έπιρροή του στον ανθύπατο και ότι σε λίγο δέν
θά έδινε ο άνθύπατος καμμία σημασία στίς ψευδολογίες του, και πήρε δαιμονικά το λόγο.
Θέλησε με τα ψέματά του και με τις αγυρτείες του ν' ανακτήση την εμπιστοσύνη του
ανθυπάτου και άρχισε με διαβολικό πάθος να αντιδρά σε όσα έλεγαν οι απόστολοι του
Χριστού. Σκοπός του ήταν να διαστρέψη την αλήθεια και ν' αποσπάση τον ανθύπατο από τη
χριστιανική πίστι.
Ο υπερήφανος και φθονερός Ελύμας έκανε έργο Σατανά.
Ο μάγος τιμωρείται, ο ανθύπατος πιστεύει (στ. 9-12)
Δέν έμεινε απαθής ο Σαύλος, που σημειωτέον, στο επεισόδιο εκείνο μέ τόν ανθύπατο
Σέργιο Παύλο, αλλάζει όνομα. Από δω και πέρα στίς Πράξεις των Αποστόλων θα καλήται
Παύλος. Φαίνεται, ότι επηρεασμένος και από τον Σέργιο Παύλο, θέλησε να χρησιμοποιή
πλέον το όνομά του ως Ρωμαίου πολίτου, που ήταν Παύλος. Άλλαξε ένα ιερό όνομα, που
δήλωνε τη συγγένεια αίματος μέ τόν λαό του Ισραήλ, με το Ρωμαϊκό του όνομα, που ηχούσε
με καινούργιους τόνους.
Παύλος! Ηχούσε μέσα του το όνομα αυτό, θυμίζοντας όλη την έκταση της ρωμαϊκής
αυτοκρατορίας και την κλήσι του ως Αποστόλου των εθνών.

[239]
 Επηρεάστηκε άραγε και από το πρώτο σπουδαίο λάφυρο της ιεραποστολικής του μάχης,
από τον ανθύπατο Σέργιο Παύλο, που πίστευσε στον Χριστό, και πήρε το όνομά του; Ή
καλύτερα είναι να δεχτούμε, ότι η οικουμενικότητα του έργου του ως αποστόλου των εθνών,
τον έκανε ν' αφήση το Εβραϊκό του όνομα, που φανέρωνε θρησκευτικό ρατσισμό, και να
χρησιμοποιή πλέον το Ρωμαϊκό του όνομα, δείγμα του μεγάλου ανοίγματος, που θα κάνη ο
χρυσάετος αυτός του Αγίου Πνεύματος;
• Η μεταστροφή του ανθυπάτου ήταν η πρώτη θριαμβευτική νίκη του Χριστιανισμού στις
ανώτερες τάξεις της ρωμαϊκής κοινωνίας. Κέρδισε τον Σέργιο Παύλο, αφού κατατρόπωσε
τόν σατανικό μάγο (Ελύμα) Βαριησού. Δέν ανέχεται ο Παύλος τη διαστροφή του Ευαγγελίου.
Όπως σε όλες του τις επιστολές εξοργίζεται για τη διαστροφή του Ευαγγελίου, έτσι και τώρα.
Ο θυμός του ήταν άγιος. Προερχόταν από το Πνεύμα το Άγιον. «Σαύλος δέ, ό και Παύλος,
πλησθείς Πνεύματος Αγίου και ατενίσας προς αυτόν είπεν "Ω πλήρης παντός δόλου και
πάσης ραδιουργίας, υιέ Διαβόλου, έχθρέ πάσης δικαιοσύνης! Ού παύση διαστρέφων τας
οδούς Κυρίου τας ευθείας; Και νύν ιδού χείρ Κυρίου επί σέ, και έση τυφλός μη βλέπων τον
ήλιον άχρι καιρού. Παραχρήμα δε έπεσεν επ' αυτόν αχλύς και σκότος, και περιάγων εζήτει
χειραγωγούς. Τότε ιδών ο ανθύπατος το γεγονός επίστευσεν, έκπλησσόμενος επί τη διδαχή
του Κυρίου» (στ. 912). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Σαύλος, ο όνομαζόμενος και
Παύλος, πλημμυρισμένος από Πνεύμα "Αγιο, τον κοίταξε με βλέμμα διαπεραστικό και του
είπε: “Έ, σύ, που είσαι γεμάτος από κάθε δόλο και κάθε ραδιουργία, υιέ του Διαβόλου, έχθρέ
κάθε καλού! Δεν θα παύσης να διαστρέφης τους ευθεϊς δρόμους του Κυρίου; Και να τώρα το
χέρι του Κυρίου είναι εναντίον σου, και θα τυφλωθής, και δεν θα βλέπης τον ήλιο για καιρό”.
Και αμέσως έπεσε σ' αυτόν θαμπάδα και σκοτάδι, και στρεφόμενος γύρω ζητούσε κάποιους
να τον οδηγήσουν από το χέρι. Τότε ο ανθύπατος (ο Σέργιος Παύλος), όταν είδε το γεγονός,
πίστευσε, αισθανόμενος κατάπληξη για τη διδασκαλία του Κυρίου».
• Γεμάτος από Πνεύμα "Αγιο ο Παύλος κάρφωσε το αστραποβόλο βλέμμα του πάνω στον
Ελύμα και τον έλεγξε δριμύτατα: «Ω πλήρης παντός δόλου και πάσης ραδιουργίας, υιέ
Διαβόλου, έχθρέ πάσης δικαιοσύνης! Ού παύση διαστρέφων τας οδούς Κυρίου τας ευθείας;»
(στ. 10). Ω γεμάτε από κάθε πονηριά, παιδί του Διαβόλου, έχθρέ κάθε καλού, δέν θά πάψης
να διαστρέφης τούς ευθείς δρόμους του Κυρίου;
• Ο Κύριος έχει ευθείς δρόμους, ορθές διδασκαλίες, σωστούς τρόπους, που οδηγούν στη
σωτηρία. Αλλ' οι σατανικοί άνθρωποι, αιρετικοί και άθεοι, διαστρέφουν τούς δρόμους,
διαβάλλουν τα λόγια του Κυρίου. Σκοπός τους να σταθούν εμπόδιο και στους άλλους, να
τους πλανέψουν, να μη τούς αφήσουν να ζήσουν τη χαρά της απολυτρώσεως. Στους
σατανικούς αυτούς ανθρώπους μιλάμε στην αρχή με πραότητα. Αναπτύσσουμε
επιχειρήματα. Προσπαθούμε να τούς πείσουμε. Κι αν εξακολουθούν να ειρωνεύωνται και να
παραποιούν την αλήθεια; Τότε χρησιμοποιούμε διαφόρους τρόπους.
• Ένας είναι να τους ξεκόβουμε. Να σταματάμε κάθε συζήτησι μαζί τους. «Αιρετικόν
άνθρωπον μετά μίαν και δευτέραν νουθεσίαν παραιτού» (Τίτ. γ' 10).
• Άλλος είναι να καλούμε δυνατότερους από μας στο θεολογικό λόγο και στα αντιρρητικά
επιχειρήματα.
• Άλλος να καταφεύγουμε σε έλεγχο των «αντιδιατιθεμένων» (Β' Τιμ. β' 25).

[240]
 • Άλλος να αντιδρούμε δυναμικά, κάποτε και σκληρά, όταν βλέπουμε να διοχετεύεται
ύπουλα το δηλητήριο της διαστροφής και ασεβείας. Η σκληρή γλώσσα, που χρησιμοποίησε
στην περίπτωση του σατανικού μάγου ο Παύλος, είναι παράδειγμα προς μίμησι, σε
περιπτώσεις εξάρσεως του εκφυλισμού και της ασεβείας. «Και νύν ιδου χείρ Κυρίου επί σέ,
και έση τυφλός μη βλέπων τον ήλιον άχρι καιρού. Παραχρήμα δε έπεσεν επ' αυτόν αχλύς και
σκότος, και περιάγων εζήτει χειραγωγούς» (στ. 11).
Όσοι λένε, ότι πάντοτε πρέπει να μιλάμε μέ πραότητα, ακόμα και στη μεγαλύτερη
προκλητικότητα της διαστροφής, έρχονται σε αντίθεση με τον απόστολο Παύλο καί μέ τό
Άγιο Πνεύμα, που ενέπνευσε τον Παύλο, γιά ν' απευθύνη καυστικότατο έλεγχο. Ο Ελύμας
μάλιστα δεν ελέγχθηκε μόνο με λόγια. Ελέγχθηκε και με έργο, μέ τύφλωσι των σωματικών
του ματιών. Μέχρι τώρα τύφλωνε τούς ανθρώπους πνευματικά μέ τίς σκοτεινές σατανικές
του μαγείες. Τώρα τυφλώνεται ο ίδιος σωματικά, για να καταλάβη, ότι δεν μπορεί να
παριστάνη τον οδηγό, τυφλός ών!
• Δέν ξέρουμε μέχρι πότε ο μάγος του Διαβόλου, ο Βαριησούς, παρέμεινε τυφλός, «άχρι
καιρού». Εκείνο που γνωρίζουμε είναι, ότι άνοιξαν διά παντός τα πνευματικά μάτια του
Ρωμαίου ανθυπάτου, του Σεργίου Παύλου. «Τότε ιδών και ανθύπατος το γεγονός επίστευσεν,
έκπλησσόμενος επί τη διδαχή του Κυρίου» (στ. 12). Ο απόστολος Παύλος κέρδισε στήν Πίστι
τον ανθύπατο Παύλο. Ο ανθύπατος έκπλησσόταν. Γέμισε η ψυχή του από θαυμασμό. Καί
δέν λέει ο Λουκάς, ότι εκπλησσόταν από το θαύμα (τό τιμωρητικό, της τυφλώσεως του
μάγου), αλλ' από τη διδαχή του Κυρίου. Όποιος δέν έκπλήσσεται από τη διδαχή του
Ευαγγελίου, αυτός από κανένα θαύμα δέν θά έκπλαγή. Γι' αυτό και ο Παύλος πρώτα θέτει τα
χαρίσματα του λόγου και ύστερα τα χαρίσματα των ιαμάτων ή άλλων θαυμάτων.

[241]
 (Πράξ. ιγ' 13-25) - Ο Παύλος κηρύττει στήν Αντιόχεια
«13 ᾿Αναχθέντες δὲ ἀπὸ τῆς Πάφου οἱ περὶ τὸν Παῦλον ἦλθον εἰς Πέργην τῆς Παμφυλίας·
᾿Ιωάννης δὲ ἀποχωρήσας ἀπ᾿ αὐτῶν ὑπέστρεψεν εἰς ῾Ιεροσόλυμα. 14 Αὐτοὶ δὲ διελθόντες ἀπὸ
τῆς Πέργης παρεγένοντο εἰς ᾿Αντιόχειαν τῆς Πισιδίας, καὶ εἰσελθόντες εἰς τὴν συναγωγὴν τῇ
ἡμέρᾳ τῶν σαββάτων ἐκάθισαν. 15 μετὰ δὲ τὴν ἀνάγνωσιν τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν
ἀπέστειλαν οἱ ἀρχισυνάγωγοι πρὸς αὐτοὺς λέγοντες· ἄνδρες ἀδελφοί, εἰ ἔστι λόγος ἐν ὑμῖν
παρακλήσεως πρὸς τὸν λαόν, λέγετε. 16 ἀναστὰς δὲ Παῦλος καὶ κατασείσας τῇ χειρὶ εἶπεν·
ἄνδρες ᾿Ισραηλῖται καὶ οἱ φοβούμενοι τὸν Θεόν, ἀκούσατε. 17 ὁ Θεὸς τοῦ λαοῦ τούτου
᾿Ισραὴλ ἐξελέξατο τοὺς πατέρας ἡμῶν, καὶ τὸν λαὸν ὕψωσεν ἐν τῇ παροικίᾳ ἐν γῇ Αἰγύπτῳ,
καὶ μετὰ βραχίονος ὑψηλοῦ ἐξήγαγεν αὐτοὺς ἐξ αὐτῆς, 18 καὶ ὡς τεσσαρακονταετῆ χρόνον
ἐτροποφόρησεν αὐτοὺς ἐν τῇ ἐρήμῳ, 19 καὶ καθελὼν ἔθνη ἑπτὰ ἐν γῇ Χαναὰν
κατεκληρονόμησεν αὐτοῖς τὴν γῆν αὐτῶν. 20 καὶ μετὰ ταῦτα ὡς ἔτεσι τετρακοσίοις καὶ
πεντήκοντα ἔδωκε κριτὰς ἕως Σαμουὴλ τοῦ προφήτου. 21 κἀκεῖθεν ᾐτήσαντο βασιλέα, καὶ
ἔδωκεν αὐτοῖς ὁ Θεὸς τὸν Σαοὺλ υἱὸν Κίς, ἄνδρα ἐκ φυλῆς Βενιαμίν, ἔτη τεσσαράκοντα· 22
καὶ μεταστήσας αὐτὸν ἤγειρεν αὐτοῖς τὸν Δαυῒδ εἰς βασιλέα, ᾧ καὶ εἶπε μαρτυρήσας· εὗρον
Δαυῒδ τὸν τοῦ ᾿Ιεσσαί, ἄνδρα κατὰ τὴν καρδίαν μου, ὃς ποιήσει πάντα τὰ θελήματά μου. 23
τούτου ὁ Θεὸς ἀπὸ τοῦ σπέρματος κατ᾿ ἐπαγγελίαν ἤγαγε τῷ ᾿Ισραὴλ σωτηρίαν, 24
προκηρύξαντος ᾿Ιωάννου πρὸ προσώπου τῆς εἰσόδου αὐτοῦ βάπτισμα μετανοίας παντὶ τῷ
λαῷ ᾿Ισραήλ. 25 ὡς δὲ ἐπλήρου ὁ ᾿Ιωάννης τὸν δρόμον, ἔλεγε· τίνα με ὑπονοεῖτε εἶναι; οὐκ
εἰμὶ ἐγώ, ἀλλ᾿ ἰδοὺ ἔρχεται μετ᾿ ἐμὲ οὗ οὐκ εἰμὶ ἄξιος τὸ ὑπόδημα τῶν ποδῶν λῦσαι.».

Πέργη-Αντιόχεια Πισιδίας (στ. 13-15)

H Κύπρος, όπως είδαμε, ήταν ο πρώτος σταθμός του ιεραποστολικού ταξιδιού των δύο
αποστόλων. Πολλοί Κύπριοι πίστεψαν στο κήρυγμά τους. Και όλοι αυτοί, ιδιαίτερα βέβαια
ο ανθύπατος Σέργιος Παύλος, θα ήθελαν πολύ να τούς κρατήσουν, όσο το δυνατόν
περισσότερο κοντά τους. Οι απόστολοι όμως θεωρούσαν υποχρέωσί τους να κηρύξουν το
Ευαγγέλιο και σε άλλες χώρες. Ιδιαίτερα έστρεφαν τα βλέμματά τους προς τη Μικρά Ασία,
την κοντινότερη πρός τήν Κύπρο χώρα. Ηταν, φαίνεται, παλαιός πόθος του Παύλου να την
επισκεφθή καί δέν άργησαν να πραγματοποιήσουν το σχέδιό τους. «Αναχθέντες δε από της
Πάφου οι περί τον Παύλον ήλθον εις Πέργην της Παμφυλίας: Ιωάννης δε αποχωρήσας απ'
αυτών υπέστρεψεν εις Ιεροσόλυμα. Αυτοί δε διελθόντες από της Πέργης παρεγένοντο εις
Αντιόχειαν της Πισιδίας, και εισελθόντες εις την συναγωγήν τη ημέρα των σαββάτων
εκάθισαν. Μετά δε την ανάγνωσιν του νόμου και των προφητών απέστειλαν οι
αρχισυνάγωγοι προς αυτούς λέγοντες: "Ανδρες αδελφοί, εί έστι λόγος εν υμίν παρακλήσεως
προς τον λαόν, λέγετε» (στ. 13-15). *Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αφού δε ο Παύλος και
η συνοδεία του απέπλευσαν από την Πάφο, πήγαν στην Πέργη της Παμφυλίας. Ο δε Ιωάννης
(ο καλούμενος και Μάρκος) τους άφησε και επέστρεψε στα Ιεροσόλυμα. Αυτοί δε διέσχισαν
την περιφέρεια, και από την Πέργη έφτασαν στην Αντιόχεια της Πισιδίας. Και μπήκαν στη
συναγωγή την ημέρα του Σαββάτου και κάθισαν. Μετά δε την ανάγνωση του νόμου και των
προφητών οι άρχισυνάγωγοι διεμήνυσαν σ' αυτούς λέγοντας: “Αδελφοί! Εάν έχετε να πητε
στον λαό κανένα λόγο ενισχυτικό και εποικοδομητικό, λέγετε”».

[242]
 Αρχηγός της ομάδας από δω και πέρα είναι ο Παύλος. Ο Βαρνάβας για άλλη μία φορά
αναγνωρίζει ταπεινά την υπεροχή του συνεργάτου και φίλου του. Η ομάδα έφτασε μέ πλοίο
στην Αττάλεια. Από κει διά ξηράς ήρθαν στην Πέργη της Παμφυλίας. Εδώ όμως η ομάδα
μικραίνει. «Ιωάννης δε αποχωρήσας απ' αυτών υπέστρεψεν εις Ιεροσόλυμα» (στ. 13). Ο
Ιωάννης, δηλαδή ο Μάρκος, αποχώρησε. Ύπέστρεψε στα Ιεροσόλυμα.
• Ο πρώτος ενθουσιασμός σβήνει απότομα. Η προθυμία γίνεται λιποταξία. Στην Κύπρο,
πρώτο σταθμό της ιεραποστολικής εξορμήσεως του Παύλου και του Βαρνάβα, έμεινε μαζί
τους ο Μάρκος. Και ύστερα, στην Παμφυλία. Πέρασε μέν μαζί τους, αλλά σταμάτησε. Ο
Παύλος προσπάθησε να του κεντρίση τον ενθουσιασμό, δείχνοντάς του τα ψηλά βουνά πού
θα περάσουν για να φτάσουν στην Αντιόχεια της Πισιδίας, στα Λύστρα της Λυκαονίας, στη
Δέρβη, στο Ικόνιο.
• Τι άραγε να επηρέασε τον ψυχικό κόσμο του νεαρού ακόμη Μάρκου; Οπωσδήποτε είχε
κατανοήσει το μεγαλείο του Παύλου. Αλλά μέσα του τον τραβούσε η πατρίδα του, τα
Ιεροσόλυμα. Η εργασία στο γνώριμο τοπίο, όχι η περιπέτεια στο άγνωστο! Όσο έβλεπε τα
μάτια του Παύλου να αστράφτουν από ουράνια χαρά γιά τούς νέους δύσκολους δρόμους, πού
ο Κύριος ανοίγει μπροστά τους, τόσο εκείνος κατεβάζει τα φτερά, έτοιμος για μία
προσγείωση στην ήσσονα προσπάθεια, που ευτυχώς δεν θα κρατήση πολύ.
Τώρα όμως θέλει να φύγη. Και φεύγει. «Ιωάννης (Μάρκος) αποχωρήσας απ' αυτών
υπέστρεψεν εις Ιεροσόλυμα» (στ. 13). Και οι μεγάλοι έχουν τις μικρές στιγμές! Και οι
υποψήφιοι απόστολοι και μάρτυρες και ευαγγελιστές δείχνουν κάποτε το ανώριμο και
απροετοίμαστο. Δέν είχε έρθει η ώρα του μεγαλείου για τον Μάρκο.
Η ημέρα, που εγκατέλειψε τους δύο αποστόλους κάθε άλλο παρά καλή ήταν γιά τον
Μάρκο. Δέν έβγαλε λέξι από το στόμα του. Φαίνεται, πώς με τα όσα του είπε ο Παύλος
προβληματίστηκε.
• Πιθανόν νά μή του άρεσε και το ότι ο θείος του ο Βαρνάβας έδινε την πρωτοβουλία και
πρωτοπορία του μεγάλου έγχειρήματος στόν Παύλο. Πιθανόν όμως και άλλος λόγος να τόν
έκανε να θέλω να γυρίση στα Ιεροσόλυμα: Ο Μάρκος είχε αναστραφή στα Ιεροσόλυμα,
ανάμεσα στους πρώτους Αποστόλους και μέσα σε ιουδαϊκή παράδοση, πράγματα, πού,
συναισθηματικά, έδεναν ακόμα τη νεαρή Εκκλησία με τήν συναγωγή. Ο όρμητικός όμως
Παύλος ήταν αποφασισμένος να ξεχωρίση την Εκκλησία από τη Συναγωγή.
Ο Μάρκος ήταν ο πιό πιστός μαθητής του Πέτρου, ο διερμηνέας του στα ελληνικά, και
ήθελε να παραμείνη μαθητής του. Ο Πέτρος τον αποκαλούσε «υιόν» (Α' Πέτρ. ε' 13).
• Σάν να φοβόταν τον Παύλο, πού γεμάτος παράτολμο θάρρος δεν υποχωρούσε μπροστά
σε κινδύνους και αδιέξοδα. Σάν να μονολογούσε: «Αυτός ο Παύλος τι θέλει να πάη να
διεισδύση μέσα στους βαρβάρους, να αντιμετωπίση τούς ληστές της Ισαυρίας, πού
ληστεύουν τους μοναχικούς ταξιδιώτες και εξαφανίζουν τα πτώματά τους στίς κοιλάδες των
βουνών;»!
• Ας μή παρεξηγήσουμε τον ανώριμο ακόμα Μάρκο. Θα έρθη η ώρα, που θα καταλάβη
όχι μόνο την υψηλή σκέψη του μεγάλου Αποστόλου, αλλά και την απροσμέτρητη πίστι του
να ξαπλώση το ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού παντού. Θά έρθη ή ώρα, που θα βρεθή δίπλα

[243]
στον Παύλο και πάλι, συνεργός, συνέκδημος, συμπαραστάτης μέχρι την παραμονή του
μαρτυρικού του θανάτου στο κελί της φυλακής (Κολοσ. δ' 10).
• Οι δύο απόστολοι, χωρίς πλέον τον Μάρκο, τον ανεψιό του Βαρνάβα, προχωρούν πρός
τήν 'Αντιόχεια της Πισιδίας. «Αυτοί δε διελθόντες από της Πέργης παρεγένοντο εις
Αντιόχειαν της Πισιδίας, και εισελθόντες εις την συναγωγήν τη ημέρα των σαββάτων
εκάθισαν (στ. 14). Συντομώτατα περιγράφει το ταξίδι αυτό ο Λουκάς. Ήταν όμως από τα
δυσκολώτερα ταξίδια του Παύλου. Η διαδρομή από την Πέργη στην Αντιόχεια διαρκούσε
μία εβδομάδα. Ο δρόμος περνούσε από μία επικίνδυνη στενωπό. Πολλές φορές οι απόστολοι
θα ήσαν υποχρεωμένοι να διασχίσουν τόν διαρρέοντα εκεί ποταμό κολυμπώντας και άλλοτε
θα διέτρεχαν κινδύνους από τούς άγριους ληστές της περιοχής (ιδέ καί Β' Κορ. ια' 26).
• Ποιές ήσαν οι πρώτες ενέργειές τους, σάν έφτασαν στην Αντιόχεια της Πισιδίας; Να
επισκεφτούν τη συναγωγή. «Παρεγένοντο εις Αντιόχειαν της Πισιδίας, και είσελθόντες εις
την συναγωγήν τη ημέρα των σαββάτων εκάθισαν» (στ. 14). Όπως ξέρουμε, ο Παύλος
συνήθιζε πάντοτε να κηρύττη στους Ιουδαίους στις συναγωγές. Κατάλληλη μέρα για το
κήρυγμα ήταν το Σάββατο. Ασφαλώς η φήμη ότι έφτασαν από τα Ιεροσόλυμα δύο επίσημοι
Ιουδαίοι, ένας ραββίνος και ένας λευΐτης, θά συνετέλεσε στο να συγκεντρωθή μεγάλο πλήθος
εκείνο το Σάββατο στή συναγωγή. «Μετά δε την ανάγνωσιν του νόμου και των προφητών
απέστειλαν οι άρχισυνάγωγοι προς αυτούς λέγοντες: Ανδρες αδελφοί, ει έστι λόγος εν υμίν
παρακλήσεως προς τον λαόν, λέγετε» (στ. 15). Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ενταύθα πρώτον
κηρύττει Παύλος. Και όρα αυτού την σύνεσιν ένθα μέν ήν κατεσπαρμένος ο λόγος,
παρατρέχει, ένθα δε ουδείς ήν, ενδιατρίβει, καθώς και αυτός φησι, γράφων: “Ούτω δε
φιλοτιμούμενος ευαγγελίζεσθαι, ουχ όπου ωνομάσθη Χριστός” (Ρωμ. ιε' 20). 'Ανδρείας δε ήν
και τούτο πολλής» (Ε.Π.Ε. 16α,140). Μετάφρασις: «Στην Αντιόχεια της Πισιδίας για πρώτη
φορά κηρύττει ο Παύλος. Κοίτα τη σύνεσί του. "Όπου μέν ήταν διαδεδομένος ο λόγος του
κηρύγματος, προσπερνά τα μέρη αυτά. Όπου όμως δεν υπήρχε κανένας πιστός, εκεί έρχεται
και διαμένει, καθώς και ο ίδιος λέει γράφοντας: “Αγωνίζομαι με μεγάλο ζήλο να κηρύξω τόν
Χριστό εκεί όπου δέν κηρύχτηκε”. Και αυτό δε ήταν δείγμα μεγάλης ανδρείας».
• Στη συναγωγή διαβάζοντας δύο περικοπές, μία από το νόμο και μία από τους προφήτες.
Ακολουθούσε κήρυγμα ερμηνευτικό. Στην περίπτωση αυτή οι αρχισυνάγωγοι ζήτησαν από
τους δύο ξένους να κάνουν το κήρυγμα.
Κήρυγμα του Παύλου (στ. 16-21)
Σηκώθηκε ο Παύλος. Σήκωσε το χέρι του κάνοντας σημείο, ότι θέλει να μιλήση. Και έκανε
μία ανασκόπηση της ιστορίας του ισραηλιτικού λαού και εν συνεχεία μίλησε γιά την
ενανθρώπηση του Σωτήρος, γιά τά πάθη και την ανάστασί Του καί γιά τήν άφεσι των
αμαρτιών, που παρέχει στούς ανθρώπους, αλλά και για τις συνέπειες που θα έχουν όσοι θα
δείξουν αδιαφορία πρός το κήρυγμα της σωτηρίας. «Αναστάς δε Παύλος και κατασείσας τη
χειρί είπεν Άνδρες Ισραηλίται και οι φοβούμενοι τον Θεόν, ακούσατε. Ό Θεός του λαού
τούτου Ισραήλ εξελέξατο τους πατέρας ήμών, και τον λαόν ύψωσεν εν τη παροικία εν γή
Αιγύπτω, και μετά βραχίονος υψηλού εξήγαγεν αυτούς εξ αυτής, και ως τεσσαρακονταετή
χρόνον ετροποφόρησεν αυτούς εν τη ερήμω, και καθελών έθνη επτα εν γή Χαναάν
κατεκληρονόμησεν αυτοίς την γήν αυτών. Και μετά ταύτα ως έτεσι τετρακοσίοις και
πεντήκοντα έδωκε κριτας έως Σαμουήλ του προφήτου. Κάκείθεν ήτήσαντο βασιλέα, και

[244]
έδωκεν αυτοίς ο Θεός τον Σαούλ υιόν Κίς, άνδρα εκ φυλής Βενιαμίν, έτη τεσσαράκοντα»
(στ. 16-21). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Παύος, αφού σηκώθηκε και έκανε σημείο
με το χέρι (ότι πρόκειται να μιλήση), είπε: “Ισραηλίτες, και σείς οι προσήλυτοι, που σέβεστε
τον Θεό, ακούστε. Ο Θεός του λαού τούτου του Ισραήλ εξέλεξε τους πατέρες μας. Και τον
λαό έκανε πολυπληθή και ισχυρό στον τόπο της ξενιτειάς, στη χώρα της Αιγύπτου. Και με τη
μεγάλη δύναμί Του τους έβγαλε απ' αυτήν. Και επί σαράντα έτη τους έθρεψε στην έρημο.
Και αφού έξωλόθρευσε επτα έθνη στη χώρα της Χαναάν, έδωσε ως κληρονομία τη χώρα τους
σ' αυτούς. Μετά δε απ' αυτά, περίπου επί τετρακόσια και πενήντα έτη, έδωσε κριτές μέχρι
τον Σαμουήλ τον προφήτη. Και από τότε ζήτησαν βασιλιά, και ο Θεός τους έδωσε τον Σαούλ,
υιό του Κίς, άνδρα από τη φυλή του Βενιαμίν, επί σαράντα έτη».
• Για να συγκινήση και φιλοτιμήση τούς Ισραηλίτες ακροατές του, κοντά δε σ' αυτούς καί
τούς «φοβουμένους τόν Θεόν», τούς προσηλύτους, ο Παύλος κάνει σύντομη αναδρομή στην
ιστορία του Ισραηλιτικού λαού, μία ιστορία γεμάτη θαύματα και ευεργεσίες του Θεού.
Ξεκίνησε από την ιστορία του Εβραϊκού λαού. Αρχισε με μία επισκόπηση της καθοδηγήσεως
του Ισραήλ από τον Θεό στην Παλαιά Διαθήκη. Ξετύλιξε μπροστά τους τις επαγγελίες, που
καταλήγουν στόν Χριστό.
Υπενθυμίζει, ότι ο Θεός, «ο Θεός του λαού τούτου Ισραήλ» (στ. 17), εξέλεξε τους πατέρες,
τους μεγάλους πατριάρχες, ανύψωσε το λαό στην Αίγυπτο, τούς έβγαλε από αυτήν μέ
θαυμαστή δύναμι, γιά σαράντα χρόνια τούς σήκωσε και τούς βάσταξε στην αγκαλιά του μέσα
στην έρημο, και εξολοθρεύοντας επτά έθνη στη γη Χαναάν τούς εγκατέστησε ως
κληρονόμους της γης. Στη συνέχεια υπενθυμίζει, ότι γιά τη διακυβέρνηση του λαού έδωσε
κριτές και βασιλείς. Ονομαστικά αναφέρει τρία μεγάλα ονόματα, τόν Σαμουήλ, που ήταν
κριτής και προφήτης, τον βασιλιά Σαούλ, πού δέν ευαρέστησε τόν Θεό μέχρι τέλους, καί τόν
Δαβίδ, βασιλιά και προφήτη.
Απόγονος του Δαβίδ ο Σωτήρας (στ. 22-23)
Γιά τόν Δαβίδ είπε ο Θεός: «Βρήκα τόν Δαβίδ, τόν υιό του Ιεσσαί, άνθρωπο όπως τον
θέλει η καρδιά μου. Αυτός θα τηρήση όλα τα θελήματά μου». Βρήκα σπάνιο άνθρωπο.
• Στην ιδιωτική του ζωή ο Δαβίδ έκανε αμαρτίες, και μάλιστα εκείνες τις δύο φοβερές
αμαρτίες, τη μία πού μοίχευσε με την Βηρσαβεέ, και την άλλη που σκότωσε τον άνδρα της
Βηρσαβεέ, τον Ουρία (Β' Βασ. ια' κεφάλαιο).
• Αλλ' ως βασιλιάς κυβέρνησε σύμφωνα πρός τις εντολές του Κυρίου. Για τις αμαρτίες της
ιδιωτικής του ζωής μετανόησε βαθειά και στέναζε σ' όλη του τη ζωή. Ως ψαλμωδός έψαλε
τα τρυφερώτερα και γλυκύτερα τραγούδια στόν Κύριό του. Να λοιπόν, γιατί ο Θεός είπε, ότι
ο Δαβίδ ήταν κατά την καρδιά του. «Και μεταστήσας αυτόν (τόν Σαούλ) ήγειρεν αυτοίς τον
Δαυΐδ εις βασιλέα, ώ και είπε μαρτυρήσας: Εύρος Δαυΐδ τον τού Ιεσσαί, άνδρα κατά την
καρδίαν μου, ός ποιήσει πάντα τα θελήματά μου. Τούτου ο Θεός από του σπέρματος κατ'
επαγγελίαν ήγαγε τώ Ισραήλ σωτηρίαν» (στ. 22-23). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Έπειτα
απομάκρυνε τόν Σαούλ και ανέδειξε σ' αυτούς βασιλιά τον Δαβίδ, για τον οποίο και έδωσε
αυτή τη μαρτυρία: Βρήκα τον Δαβίδ, τον υιό του Ιεσσαί, έναν άνθρωπο όπως τον θέλει η
καρδιά μου. Αυτός θα κάνη όλα τα θελήματά μου. Απ' αυτου το σπέρμα ο Θεός, όπως είχε
υποσχεθή, ανέδειξε για τον Ισραήλ σωτήρα (τον Ιησού)».

[245]
 • Πολλές προφητείες είχε πει γιά τον Μεσσία ο Δαβίδ.
Αρκετές έλεγαν, ότι ο Μεσσίας θα προερχόταν από το γένος του Δαβίδ. Αναφέρουμε δύο
προφητείες:
-«Ώμοσε Κύριος τώ Δαβίδ αλήθειαν καί ου μή αθετήσει αυτήν. Έκ καρπού της κοιλίας
σου θήσομαι επί του θρόνου σου» (Ψαλμ. ρλα' 11).
-«Ιδού ημέραι έρχονται, λέγει Κύριος, και αναστήσω τω Δαβίδ ανατολήν δικαίαν, και
βασιλεύσει βασιλεύς και συνήσει και ποιήσει κρίμα και δικαιοσύνην επί της γης» (Ιερ. κγ' 5).
• Ο Παύλος φωνάζει μέσα στη συναγωγή της Αντιοχείας: «Τούτου (του Δαβίδ) ο Θεός
από του σπέρματος κατ' επαγγελίαν ήγαγε το Ισραήλ σωτηρίαν» (στ. 23). Η επαγγελία του
Θεού, η υπόσχεσις ή μεγάλη για τη σωτηρία των ανθρώπων, εκπληρώθηκε. Όπως από το
σπέρμα (απόγονο) του Αβραάμ προήλθε ο Ισαάκ, τύπος και προτύπωσις του Σωτήρος
Χριστού (Γαλ. γ' 16), έτσι και από το σπέρμα του Δαβίδ, από τους απογόνους του, προήλθε
η εκπλήρωσης της επαγγελίας της σωτηρίας, ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός.

Ιωάννης πρόδρομος του Σωτήρα (στ. 24-25)

Μετά τον Δαβίδ ο Παύλος φέρνει στη σκηνή της ιστορίας ως μάρτυρα του ερχομένου
Μεσσία τον Ιωάννη τον Βαπτιστή. Η φήμη του (Ματθ. κα' 26) είχε διαχυθή παντού. Και πέρα
από την Παλαιστίνη. Ο Παύλος σε άλλο του ιεραποστολικό ταξίδι θα βρή μαθητές του
Ιωάννου στην Έφεσο (Πράξ. ιη' 25. ιθ' 3). Εδώ στην Αντιόχεια της Πισιδίας τόν παρουσιάζει
ως πρόδρομο του Χριστού, που ετοίμασε το δρόμο με το κήρυγμα της μετανοίας.
«Προκηρύξαντος Ιωάννου πρό προσώπου της εισόδου αυτού βάπτισμα μετανοίας παντί τω
λαώ Ισραήλ. Ώς δε έπλήρου ο Ιωάννης τον δρόμον, έλεγε: Τίνα με υπονοείτε είναι; Ούκ ειμί
εγώ, αλλ' ιδού έρχεται μετ' εμέ ού ουκ ειμί άξιος το υπόδημα των ποδών λύσαι» (στ. 24-25).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και ο Ιωάννης, προτού έλθη Αυτός, προπαρασκευαστικά
κήρυξε βάπτισμα μετανοίας σ' όλο τον λαό του Ισραήλ. Και ενώ ο Ιωάννης εκτελούσε την
αποστολή του, έλεγε: “Ποιός νομίζετε ότι είμαι; Δεν είμαι εγώ, αλλ' ιδού ύστερα από μένα
έρχεται άλλος, που δεν είμαι άξιος να λύσω τα υποδήματά Του”».
• Ο Παύλος υπενθυμίζει στους ακροατές του, ότι η μετάνοια είναι αναγκαία, για να εισέλθη
κανείς στη βασιλεία του Μεσσία. Βασίζει δε τη διδασκαλία του πάνω στο κύρος του Ιωάννου,
που ετοιμάτο πολύ από τους Ιουδαίους. Αν δεν προηγηθή μετάνοια, δέν καθίσταται έτοιμη η
ψυχή, γιά να δεχτη τη χάρι του Πνεύματος. Το κήρυγμα του Ιωάννου γιά μετάνοια ήταν
«παντί τω λαώ Ισραήλ» (στ. 24).
• Μεγάλος ο Δαβίδ ως προς την αναμονή και επαγγελία του Μεσσία. Μεγαλύτερος ο
Ιωάννης, ο πρόδρομος του Μεσσία. Μεγάλος και σεβασμός των Ιουδαίων πρός τό πρόσωπο
του Ιωάννου. Γι' αυτό και ο Παύλος επικαλείται τη μαρτυρία του Ιωάννου γιά τόν Ιησού.
Προτού εισέλθη στη δημόσια δράσι ο Ιησούς, ο Ιωάννης, λέει ο απόστολος Παύλος, κήρυξε
προπαρασκευστικά βάπτισμα μετανοίας σ' όλο τόν Ισραηλιτικό λαό. Όλοι ήσαν αμαρτωλοί.
Για όλους ήλθε ο Ιησούς. Όλοι είχαν ανάγκη μετανοίας και σε όλους κήρυξε ο Ιωάννης.

[246]
 Αλλ' ο Ιωάννης δεν μπορούσε να δώση σωτηρία. Παρέπεμπε σε άλλον. «Τίνα με υπονοείτε
είναι; Ούκ είμι εγώ, αλλ' ιδού έρχεται μετ' εμέ ου ουκ ειμί άξιος το υπόδημα των ποδών
λύσαι» (στ. 25). Έλεγε στο λαό:
-Ποιά γνώμη σχηματίζετε για μένα; Ποιός νομίζετε ότι είμαι; Υποπτεύεσθε μήπως ότι
είμαι εγώ ο Μεσσίας; Δεν είμαι εγώ. Αλλά νά! Ο Μεσσίας έρχεται μετά από μένα. Εντός
ολίγου εμφανίζεται. Και δεν είμαι άξιος να λύσω τα υποδήματά Του. Δεν είμαι άξιος να είμαι
ούτε υπηρέτης Του.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ο Ιωάννης μαρτυρεί ουχ απλώς, αλλά την δόξαν εξ εαυτού
αποκρουόμενος, καίτοι πάντων επ' αυτόν ταύτην άγόντων. Ουκ έστι δέ ίσον μηδενός διδόντος
και πολλών παρεχόντων ταύτην την τιμήν διωθείσθαι, καί μηδέ απλώς, αλλά μετά τοσαύτης
αποστολής» (Ε. Π.Ε. 16α,154). Μετάφρασις: «Ο Ιωάννης δίνει τη μαρτυρία αυτή όχι έτσι
στην τύχη, αλλ' αποκρούοντας τη δόξα από τον εαυτό του, αν και βέβαια όλοι απέδιδαν τη
δόξα σ' αυτόν. Δεν είναι το ίδιο πράγμα το ν' αποκρούη κάποιος την τιμή όταν κανένας δεν
του την δίνη με το να την αποκρούη όταν πολλοί του την παρέχουν. Και όχι απλώς αυτό,
αλλά και όταν τόσο σπουδαία είναι η αποστολή του».
• Επειδή οι Ιουδαίοι παραδέχονταν και θαύμαζαν τον Ιωάννη, ο απόστολος Παύλος
επικαλέστηκε τη μαρτυρία του γιά τόν Χριστό. Σάν νά έλεγε στούς Ιουδαίους και εκείνης της
συναγωγής:
–Παραδέχεστε τον Ιωάννης Αϊ, λοιπόν! Ο Ιωάννης κήρυττε τον Ιησού ως Μεσσία καί
Λυτρωτή. Αφού παραδέχεστε τον Ιωάννη, παραδεχθήτε και τη διδασκαλία του.

[247]
 (Πράξ. ιγ' 26-41) - Ο Παύλος για την ανάστασι του Χριστού
«26 ῎Ανδρες ἀδελφοί, υἱοὶ γένους ᾿Αβραὰμ καὶ οἱ ἐν ὑμῖν φοβούμενοι τὸν Θεόν, ὑμῖν ὁ
λόγος τῆς σωτηρίας ταύτης ἀπεστάλη. 27 οἱ γὰρ κατοικοῦντες ἐν ῾Ιερουσαλὴμ καὶ οἱ ἄρχοντες
αὐτῶν τοῦτον ἀγνοήσαντες, καὶ τὰς φωνὰς τῶν προφητῶν τὰς κατὰ πᾶν σάββατον
ἀναγινωσκομένας κρίναντες ἐπλήρωσαν, 28 καὶ μηδεμίαν αἰτίαν θανάτου εὑρόντες ᾐτήσαντο
Πιλᾶτον ἀναιρεθῆναι αὐτόν. 29 ὡς δὲ ἐτέλεσαν πάντα τὰ περὶ αὐτοῦ γεγραμμένα, καθελόντες
ἀπὸ τοῦ ξύλου ἔθηκαν εἰς μνημεῖον. 30 ὁ δὲ Θεὸς ἤγειρεν αὐτὸν ἐκ νεκρῶν· 31 ὃς ὤφθη ἐπὶ
ἡμέρας πλείους τοῖς συναναβᾶσιν αὐτῷ ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας εἰς ῾Ιερουσαλήμ, οἵτινές εἰσι
μάρτυρες αὐτοῦ πρὸς τὸν λαόν. 32 καὶ ἡμεῖς ὑμᾶς εὐαγγελιζόμεθα τὴν πρὸς τοὺς πατέρας
ἐπαγγελίαν γενομένην, ὅτι ταύτην ὁ Θεὸς ἐκπεπλήρωκε τοῖς τέκνοις αὐτῶν, ἡμῖν, ἀναστήσας
᾿Ιησοῦν, 33 ὡς καὶ ἐν τῷ ψαλμῷ τῷ δευτέρῳ γέγραπται· υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον
γεγέννηκά σε. 34 ὅτι δὲ ἀνέστησεν αὐτὸν ἐκ νεκρῶν μηκέτι μέλλοντα ὑποστρέφειν εἰς
διαφθοράν, οὕτως εἴρηκεν, ὅτι δώσω ὑμῖν τὰ ὅσια Δαυῒδ τὰ πιστά. 35 διὸ καὶ ἐν ἑτέρῳ λέγει·
οὐ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν. 36 Δαυῒδ μὲν γὰρ ἰδίᾳ γενεᾷ ὑπηρετήσας τῇ τοῦ
Θεοῦ βουλῇ ἐκοιμήθη καὶ προσετέθη πρὸς τοὺς πατέρας αὐτοῦ καὶ εἶδε διαφθοράν· 37 ὃν δὲ
ὁ Θεὸς ἤγειρεν, οὐκ εἶδε διαφθοράν. 38 γνωστὸν οὖν ἔστω ὑμῖν, ἄνδρες ἀδελφοί, ὅτι διὰ
τούτου ὑμῖν ἄφεσις ἁμαρτιῶν καταγγέλλεται, 39 καὶ ἀπὸ πάντων ὧν οὐκ ἠδυνήθητε ἐν τῷ
νόμῳ Μωϋσέως δικαιωθῆναι, ἐν τούτῳ πᾶς ὁ πιστεύων δικαιοῦται. 40 βλέπετε οὖν μὴ ἐπέλθῃ
ἐφ᾿ ὑμᾶς τὸ εἰρημένον ἐν τοῖς προφήταις· 41 ἴδετε, οἱ καταφρονηταί, καὶ θαυμάσατε καὶ
ἀφανίσθητε, ὅτι ἔργον ἐγὼ ἐργάζομαι ἐν ταῖς ἡμέραις ὑμῶν, ἔργον ᾧ οὐ μὴ πιστεύσητε ἐάν
τις ἐκδιηγῆται ὑμῖν.».

Καθήλωσις και αποκαθήλωσις (στ. 26-29)

Τα λόγια του Παύλου στην συναγωγή της Αντιοχείας της Πισιδίας οδηγούσαν στη
σωτηρία. Από κάτω έβλεπε Ιουδαίους, που και αυτοί ήσαν παιδιά του Αβραάμ και
θεοφοβούμενοι. Και δεν ήξεραν τι είχαν διαπράξει οι Ιουδαίοι της Ιερουσαλήμ, που
απέρριψαν τον Μεσσία, τόν Ιησού Χριστό. Ο Παύλος δέν ντρέπεται να αναφερθή αμέσως
στό πάθος του Χριστού. Μιλάει για το πώς παρέδωσαν οι φανατικοί Ιουδαίοι της Ιερουσαλήμ
τόν Ιησού Χριστό στόν Πιλάτο, και έτσι στίς κακούργες πράξεις τους εξεπληρώθησαν όλα
όσα είπαν οι προφήτες. «Ανδρες αδελφοί, υιοί γένους Αβραάμ και οι εν υμίν φοβούμενοι τον
Θεόν, υμίν ο λόγος της σωτηρίας ταύτης απεστάλη. Οι γάρ κατοικούντες εν Ιερουσαλήμ και
οι άρχοντες αυτών τούτον αγνοήσαντες, και τας φωνές των προφητών τας κατά πάν Σάββατον
αναγινωσκομένας κρίναντες επλήρωσαν, και μηδεμίαν αιτίαν θανάτου ευρόντες ήτήσαντο
Πιλάτον αναιρεθήναι αυτόν. Ως δε ετέλεσαν πάντα τα περί αυτού γεγραμμένα, καθελόντες
από του ξύλου έθηκαν εις μνημείον”» (στ. 26-29). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αδελφοί,
παιδιά καταγόμενα από τον Αβραάμ, και οι μεταξύ σας προσήλυτοι, που σέβονται τον Θεό,
σε σας στάλθηκε το μήνυμα αυτής της σωτηρίας. Οι δε κάτοικοι της Ιερουσαλήμ και οι
άρχοντές τους με το ν' απορρίψουν αυτόν (τον Ιησού) και να Τον καταδικάσουν,
εξεπλήρωσαν έτσι τους λόγους των προφητών, που διαβάζονται κάθε Σάββατο. Και ενώ δεν
βρήκαν καμμία αιτία θανάτου, ζήτησαν από τον Πιλάτο να θανατωθή. Και αφού έκαναν όλα,
όσα ήταν γραμμένα γι' Αυτόν, Τον κατέβασαν από το ξύλο (του σταυρού) και Τον
ενταφίασαν».

[248]
 • Οι Ιουδαίοι της Ιερουσαλήμ, πολεμώντας τον Υιό του Θεού που έγινε υιός του ανθρώπου,
συνετέλεσαν στην εκπλήρωση των προφητειών για το πρόσωπό Του. Η απόρριψις και η
καταδίκη του Ιησού είναι απόδειξις, ότι ο Ιησούς δέν είναι ψεύτικος Μεσσίας, αλλ' ότι είναι
ο αληθινός Μεσσίας. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Μεγάλη η κατηγορία, εί, συνεχώς
ακούοντες, ου προσεύχον. Αλλ' ουδε θαυμαστόν: τα γάρ ειρημένα εκείνα, τα κατ’ Αίγυπτον
και την έρημον, ικανά δείξαι αυτών τήν άγνωμοσύνην. Και πώς ήγνόησαν, φησίν, Ιωάννου
λέγοντος; Τι θαυμαστόν, όπου γε και των προφητών συνεχώς βοώντων;» (Ε.Π.Ε. 16α,158).
Μετάφρασις: «Μεγάλη είναι η κατηγορία κατά των Ιουδαίων, εφ' όσον δεν πρόσεχαν, ενώ
άκουγαν συνέχεια αυτά. 'Αλλά δεν είναι καθόλου αξιοθαύμαστο. Διότι όλα εκείνα, πού
λέχτηκαν κατά την παραμονή τους στην Αίγυπτο και στην έρημο, είναι ικανά να δείξουν την
αχαριστία τους. Και πώς Τόν αγνόησαν, λέει, τη στιγμή που ο Ιωάννης διακήρυττε αυτόν; Τί
το άξιο θαυμασμού τη στιγμή βέβαια που Τόν αγνόησαν και ενώ οι προφήτες Τόν
διακήρυτταν μεγαλόφωνα;».
• Ο απόστολος Παύλος δέν ντρέπεται να αναφέρη το πάθος του Ιησού, ούτε διστάζει να το
αναφέρη μήπως σκανδαλισθούν οι Ιουδαίοι. Τουναντίον, το κηρύττει ως απόδειξη της
μεσσιακής ιδιότητας του Ιησού και ως καύχημά Του, διότι τόσο πολύ ο Ιησούς αγάπησε τον
άνθρωπο, ώστε γι' αυτόν σταυρώθηκε εκουσίως (ιδέ καί Γαλ. β' 20).
• Σκοπός του Παύλου ήταν όχι να μιλήση για την ιστορία του Αβραάμ, αλλά σκοπός του
ήταν να πρωτοπαρουσιάση τη βασιλεία του Θεού. Ο Θεός πράγματι έστειλε Εκείνον, πού
στο πρόσωπό Του καταλήγουν όλες οι επαγγελίες, το θέλημα της θείας αγάπης, που
περιλαμβάνει όλα τα έθνη, όπως όλα τα ποτάμια καταλήγουν στον πλατύ ωκεανό: στόν
Ιησού! Το μεγάλο όνομα, που στέκεται ανάμεσα στους λαούς και στις εποχές σάν μία
διαχωριστική γραμμή! Και τώρα ο Παύλος δείχνει με μεγαλοπρέπεια πώς εξεπληρώθη ή
προφητεία, γιά τόν εξιλαστήριο θάνατο του Μεσσία, στο πρόσωπο του Ιησού.
Ο Παύλος δείχνει στους ακροατές του, πως «οι κατοικούντες εν Ιερουσαλήμ και οι
άρχοντες αυτών τούτον αγνοήσαντες, και τας φωνάς των προφητών τας κατά πάν Σάββατον
αναγινωσκομένας κρίναντες επλήρωσαν, και μηδεμίαν αιτίαν θανάτου ευρόντες ήτήσαντο
Πιλάτον αναιρεθήναι αυτόν» (στ. 27-28). Παραγνώρισαν τραγικά τόν Μεσσία τους και Τόν
παρέδωσαν στον ειδωλολάτρη Πιλάτο γιά νά Τόν θανατώση! Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ο
Παύλος τον τρόπον είπε τόν του θανάτου, και Πιλάτον είς μέσον φέρει, άμα μέν ίνα δήλον
το πάθος γένηται από του κριτηρίου, άμα δε ίνα εκείνοι μειζόνως κατηγορώνται, ανδρί
παραδόντες άλλοφύλω» (Ε.Π.Ε. 16α,158-160). Μετάφρασις: «Ανέφερε ο Παύλος τόν τρόπο
του θανάτου, αναφέρει δέ καί τόν Πιλάτο, αφ' ενός μέν γιά νά γίνη φανερό το πάθος από το
κριτήριο, αφ' ετέρου δε γιά νά γίνη μεγαλύτερη η κατηγορία για εκείνους, αφού Τόν
παρέδωσαν σε άνθρωπο αλλόφυλο».
Μάρτυρες της Αναστάσεως (στ. 30-33)
Μετά το θάνατο του Ιησού ο απόστολος Παύλος στη συνέχεια της ομιλίας του στην
Αντιόχεια της Πισιδίας μιλάει για την ανάσταση του Ιησού. Ο Ιησούς απέθανε και ετέθη σε
μνημείο. Αλλ' ο Θεός (ο Πατήρ, ο Υιός και το Αγιο Πνεύμα) ανέστησε τον Ιησού. Για τις
εμφανίσεις του αναστημένου Ιησού καί για τα τεκμήρια της Αναστάσεώς Του κάνουν λόγο
οι Πράξεις στους πρώτους στίχους: «Παρέστησεν εαυτόν ζώντα μετά το παθείν αυτόν εν
πολλοίς τεκμηρίοις, δι' ημερών τεσσαράκοντα οπτανόμενος αυτοίς» (α' 3). Και στην ομιλία

[249]
του ο Παύλος μιλάει για τις εμφανίσεις του αναστημένου Ιησού. «“Ο δε Θεός ήγειρεν αυτόν
εκ νεκρών: ος ώφθη επί ημέρας πλείους τους συναναβάσιν αυτώ από της Γαλιλαίας εις
Ιερουσαλήμ, οίτινές εισι μάρτυρες αυτού προς τον λαόν. Και ημείς υμάς ευαγγελιζόμεθα την
προς τους πατέρας επαγγελίαν γενομένην, ότι ταύτην ό Θεός εκπεπλήρωκε τοίς τέκνοις
αυτών, ημίν, αναστήσας Ιησούν, ώς και εν τω Ψαλμώ τω δευτέρω γέγραπται Υιός μου εί σύ,
εγώ σήμερον γεγέννηκά σε”» (στ. 30-33). Απόδοσις στην άπλοελληνική: «Αλλ' ο Θεός τον
ανέστησε εκ νεκρών. Και επί ημέρες πολλές εμφανίστηκε σ' εκείνους, που ανέβηκαν μαζί
Του από τη Γαλιλαία στην Ιερουσαλήμ. Αυτοί είναι μάρτυρές Του πρός τόν λαό. Και εμείς
κηρύττουμε σ' εσάς για την υπόσχεσι, η οποία δόθηκε στους πατέρες, ότι ο Θεός την
εκπλήρωσε στα τέκνα τους, σ' εμάς δηλαδή, με το να επαναφέρη στον κόσμο τον Ιησού, όπως
και είναι γραμμένο στον δεύτερο Ψαλμό: “Δικός μου υιός είσαι συ (δεν είσαι υιός κανενός
άνδρός), εγώ σήμερα σε γέννησα (Σε έφερα στον κόσμο ως άνθρωπο ή Σέ ανέστησα)”».
• Οι απόστολοι μαρτυρούσαν την Ανάστασι με λόγια, αλλά καί μέ θαύματα, και με
περιπέτειες, και με το αίμα τους. Διότι είδαν πραγματικά τόν Κύριο. «Ώφθη επί ημέρας
πλείους τους συναναβάσιν αυτώ από της Γαλιλαίας εις Ιερουσαλήμ, οίτινές εισι μάρτυρες
αυτού» (στ. 31). "Έλαβαν δύναμι, τη δύναμί Του, νά κηρύττουν με παρρησία τήν Ανάστασί
Του, να κάνουν θαύματα, να υφίστανται περιπέτειες, και να υπομένουν φρικτά βασανιστήρια
και θάνατο.
• Ό Θεός εξεπλήρωσε την υπόσχεσί Του γιά τό Μεσσία «αναστήσας Ιησούν». Και τούτο
είναι σύμφωνο με το λόγο του Θεού πρός τόν Μεσσία στο δεύτερο Ψαλμό: «Υιός μου εί σύ,
εγώ σήμερον γεγέννηκά σε» (στ. 33). Αλλά πώς το «αναστήσας Ιησούν» είναι σύμφωνο με
το ψαλμικό χωρίο;
Αυτός ο στίχος έχει διάφορες ερμηνείες. Πολλοί νομίζουν, ότι με τη λέξη «αναστήσας»
εννοείται η εκ νεκρών ανάστασις του Ιησού. Πολλοί επίσης νομίζουν ότι το ψαλμικό χωρίο,
«Υιός μου εί σύ...» αναφέρεται στην ανάσταση του Ιησού, ότι δηλαδή ο Θεός με την
Ανάστασι γέννησε κατά ένα τρόπο το Χριστό και Τόν διεκήρυξε Υιό Του. "Αλλοι δέ
νομίζουν, ότι το ψαλμικό χωρίο αναφέρεται στην προαιώνια γέννηση του Υιού από τον
Πατέρα.
• Από τούς επομένους στίχους 34 και 35 γιά τήν εκ νεκρών ανάσταση του Ιησού
χρησιμοποιούνται άλλα χωρία της Παλαιάς Διαθήκης. Εισάγονται δέ μέ τέτοιο τρόπο, ώστε
να φαίνεται, ότι στον παρόντα στίχο 33 το ψαλμικό χωρίο «Υιός μου εί σύ...» δεν
χρησιμοποιήθηκε για την εκ νεκρών ανάστασι, άν καί στήν πρός Εβραίους φαίνεται, ότι
αναφέρεται και στην εκ νεκρών ανάστασι (α' 5. ε' 5). Εδώ, στήν ομιλία του Παύλου, σημαίνει
την έλευση του Ιησού στόν κόσμο. Η φράσις «αναστήσας Ιησούν» (στ. 33) σημαίνει ότι ο
Θεός έφερε τον Ιησού στον κόσμο, ότι ο Υιός του Θεού έγινε καί άνθρωπος. "Αρα καί τό
ψαλμικό χωρίο «Υιός μου εί σύ, εγώ σήμερον γεγέννηκά σε» αναφέρεται στην εκ Παρθένου
γέννηση του Χριστού.
Ο Θεός ήγειρε τον Υιό Του (στ. 34-37)
Σύμφωνα πρός τόν στίχο 34 το ότι ο Θεός ανέστησε τον Ιησού εκ νεκρών, στην Παλαιά
Διαθήκη το είπε ως εξής: «Δώσω υμίν τα όσια Δαβίδ τα πιστά». Τό χωρίο έχει ληφθη από
τον Ησαΐα (νε' 3). Σημαίνει: «Θα εκπληρώσω τις ιερές αξιόπιστες υποσχέσεις πρός τόν
Δαβίδ». Ανάμεσα στις υποσχέσεις ήταν και η υπόσχεσις, ότι ο Μεσσίας θα αναστηθή. «“Ότι

[250]
δε ανέστησεν αυτόν εκ νεκρών μηκέτι μέλλοντα υποστρέφειν εις διαφθοράν, ούτως είρηκεν,
ότι δώσω υμίν τα όσια Δαυΐδ τα πιστά. Διό και εν ετέρω λέγει: Ου δώσεις τον όσιόν σου ιδείν
διαφθοράν. Δαυΐδ μεν γάρ ιδία γενεά υπηρετήσας τη τού Θεού βουλή εκοιμήθη και
προσετέθη προς τους πατέρας αυτού και είδε διαφθοράν όν δε ο Θεός ήγειρεν, ουκ είδε
διαφθοράν”» (στ. 34-37). 'Απόδοσις στήν απλοελληνική: «Ότι δε τον ανέστησε εκ νεκρών
και δεν πρόκειται πλέον να επιστρέψη στον θάνατο, ως εξής το είπε: Θα πραγματοποιήσω σε
σας τις ιερές αξιόπιστες υποσχέσεις προς τον Δαβίδ. Γι' αυτό και σε άλλο μέρος λέει: Δεν θα
αφήσης τον όσιό σου να γνωρίση φθορά (αποσύνθεση του σώματος). Ο Δαβίδ μεν βεβαίως,
αφού στην εποχή του υπηρέτησε το σχέδιο του Θεού, κοιμήθηκε (την κοίμησι του θανάτου),
και προσετέθη στους προγόνους του, και γνώρισε φθορά (αποσύνθεση του σώματος). Αλλ'
Αυτός, τον οποίον ο Θεός ανέστησε, δεν γνώρισε φθορά (αποσύνθεση του σώματος)».
• Οι άνθρωποι πολλές φορές λησμονούν και αθετούν τις υποσχέσεις τους. Αλλ' ο Θεός
ουδέποτε λησμονεί και αθετεί τις υποσχέσεις Του. Ο Θεός ανέστησε τον Ιησού εκ νεκρών,
και μάλιστα όχι προσωρινά (Ρωμ. στ' 9), όπως τόν Λάζαρο και άλλους. Ο Ιησούς δέν
πρόκειται πλέον να επιστρέψη «είς διαφθοράν», στο πάθημα δηλαδή του θανάτου.
• Σύμφωνα επίσης πρός τόν στίχ. 35, επειδή ο Θεός ανέστησε τον Ιησού, γι' αυτό και σε
άλλο μέρος ή Παλαιά Διαθήκη λέει: «Ου δώσεις τόν όσιόν σου ιδείν διαφθοράν» (στ. 35). Το
χωρίο έχει ληφθη από το Ψαλμ. ιε' 10 και σημαίνει: «Δεν θα αφήσης τόν όσιό σου να γνωρίση
αποσύνθεσι». Στό στ. 34 «διαφθορά» είναι το πάθημα του θανάτου, ο θάνατος, ενώ στο στ.
35 «διαφθορά» είναι η αποσύνθεσης του σώματος μετά το θάνατο.
Ο Χριστός γιά μάς υπέστη θάνατο, αλλά δεν υπέστη αποσύνθεσι. Ο Θεός δεν άφησε τον
Χριστό ν' αποσυντεθή σωματικώς, διότι ο Χριστός ως Θεός ήταν «όσιος», τελείως
αναμάρτητος, ο μόνος αναμάρτητος. Το σώμα του Χριστού δέν είχε κηλίδα αμαρτίας. Ηταν
τελείως αγνό. Το ότι δε το σώμα του Χριστού δέν έπαθε αποσύνθεση, αυτό δεν σημαίνει μόνο
την απόλυτη αγνότητα του Ιησού, αλλά και το ότι ο Ιησούς προοριζόταν σε λίγο να αναστηθή.
• Ο απόστολος Παύλος τονίζει, ότι ο Δαβίδ γνώρισε αποσύνθεσι. «Δαυίδ μεν γαρ ιδία
γενεά υπηρετήσας τη του Θεού βουλή εκοιμήθη και προσετέθη προς τους πατέρας αυτού και
είδε διαφθοράν όν δε ο Θεός ήγειρεν, ουκ είδε διαφθοράν» (στ. 36-37). Το σώμα του Δαβίδ
διαλύθηκε, ενώ ο Χριστός αναστήθηκε και δεν γνώρισε αποσύνθεσι. "Αρα το ψαλμικό «Ου
δώσεις τόν όσιόν σου ιδείν διαφθοράν» (στ. 35), δέν αναφέρεται στόν Δαβίδ, αλλά στόν
Ιησού Χριστό. Το σώμα του Δαβίδ, μολυσμένο άλλωστε από την αμαρτία, όπως το σώμα
κάθε αμαρτωλού, υπέστη αποσύνθεσι. Αλλ' όπως το σώμα του Χριστού, έτσι και όλων τα
σώματα των πιστών, θ' αναστηθούν ένδοξα.
Ο πιστεύων δικαιώνεται (στ. 38-41)
Οι αμαρτίες είναι αιτία της δυστυχίας του ανθρώπου, της εσωτερικής και εξωτερικής, της
παρούσης και της αιώνιας δυστυχίας. Δεν μπορεί ν' απαλλαγή ο άνθρωπος από τη δυστυχία
και ν' αποκτήση την πολυπόθητη ευτυχία, αν προηγουμένως δεν απαλλαγή από τις αμαρτίες.
Και πώς απαλλάσσεται από τις αμαρτίες; Παύοντας να αμαρτάνη; Είναι αδύνατο στον
άνθρωπο να θέση τελεία στην αμαρτία.
Το μεγάλο πρόβλημα είναι η συγχώρησις των αμαρτιών. Δεν μπορούμε να είμαστε
αναμάρτητοι. Μπορούμε όμως να έχουμε συγχώρησι των αμαρτιών μας.

[251]
 Οι Ιουδαίοι προσπαθούσαν να δικαιωθούν, να σωθούν διά του νόμου της Παλαιάς
Διαθήκης. Δέν το κατώρθωναν. Ούτε τηρούσαν όλες τις διατάξεις του νόμου, ούτε και ήταν
δυνατόν, έστω και ένα αμάρτημα να συγχωρεθη μέ τό νόμο. Η σωτηρία δέν γινόταν διά του
νόμου. Έρχεται διά της πίστεως στόν Ιησού Χριστού. «Και ημείς είς Χριστόν Ιησούν
επιστεύσαμεν, ίνα δικαιωθώμεν εκ πίστεως Χριστού καί ουκ εξ έργων νόμου» (Γαλ. β' 16).
Μόνο ένα έργο χαρίζει τη σωτηρία, το έργο της σταυρώσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
«Γνωστόν ούν έστω υμίν, άνδρες αδελφοί, ότι διά τούτου υμίν άφεσις αμαρτιών
καταγγέλλεται, και από πάντων ων ουκ ηδυνήθητε εν τω νόμω Μωυσέως δικαιωθήναι, εν
τούτω πάς ο πιστεύων δικαιούται. Βλέπετε ούν μή επέλθη εφ' υμάς το ειρημένον εν τοις
προφήταις: "Ιδετε, οι καταφρονηταί, και θαυμάσατε και αφανίσθητε, ότι έργον εγώ
εργάζομαι εν ταις ημέραις υμών, έργον ώ ου μη πιστεύσητε εάν τις εκδιηγήται υμίν» (στ. 38-
41). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Να γνωρίζετε λοιπόν, αδελφοί, ότι χάρι σ' Αυτόν
κηρύττεται σε σας άφεσις αμαρτιών. Και δι' αυτού καθένας, που πιστεύει, λυτρώνεται από
όλα εκείνα, από τα οποία δεν μπορέσατε να λυτρωθήτε διά του νόμου του Μωυσέως.
Προσέχετε δέ, να μη πέση πάνω σας εκείνο που είπαν οι προφήτες Κοιτάξτε σεις οι
καταφρονητές. Θαυμάστε και αφανισθήτε. Διότι εγώ ετοιμάζω κάτι μεγάλο στις ημέρες σας,
έργο που δεν θα πιστεύσετε, αν κανείς σας το περιγράψη».
• Όχι δι' άλλου, αλλά μόνο «διά Τούτου» (στ. 38), διά του Μεσσία πού ήλθε και κήρυξε
και πέθανε υπέρ των αμαρτιών μας και ανέστη εκ νεκρών, μόνο διά του Χριστού έχουμε την
άφεσι των αμαρτιών μας, εφ' όσον βέβαια πιστεύουμε σ' Αυτόν και αρνούμαστε τον παλαιό
εαυτό μας διά της μετανοίας και εξομολογήσεως. Πολλοί θυσιάστηκαν διά μέσου των
αιώνων. Μόνο η θυσία του Χριστού μάς σώζει. Διότι όλοι ήσαν απλώς άνθρωποι και
αμαρτωλοί, ενώ ο Χριστός είναι ο Αναμάρτητος. «Ουκ ηδυνήθητε εν τω νόμω Μωυσέως
δικαιωθήναι, εν τούτω πας ο πιστεύων δικαιούται» (στ. 39).
• Οι Εβραίοι ήσαν καταφρονητές. Καταφρονούσαν το λόγο του Θεού, τα θαύματα του
Θεού. Τελικά καταφρόνησαν και τον απεσταλμένο Υιό του Θεού. Τόν πολέμησαν και τελικά
Τόν σταύρωσαν. Τό θυμίζει αυτό και απόστολος Παύλος στο τέλος της ομιλίας του στη
συναγωγή της Αντιοχείας της Πισιδίας. Τούς απευθύνει το συνταρακτικό προφητικό λόγο για
όσους καταφρονούν το άγιο, το δίκαιο, το τέλειο, το σωτηριώδες. «Βλέπετε ούν μη επέλθη
εφ' υμάς το ειρημένον εν τοις προφήταις» (στ. 40). 'Αλλοίμονο, αν και σε σας εφαρμοστή ο
προφητικός λόγος, όπως και γιά τόσους από τους προπάτορές σας!
• Και αναφέρει ο Παύλος (στ. 41) το συνταρακτικό λόγο του Αββακούμ του προφήτη:
«Ίδετε, οι καταφρονηταί, καί θαυμάσατε και αφανίσθητε, ότι έργον εγώ εργάζομαι εν ταις
ημέραις υμών, έργον ώ ου μή πιστεύσητε, εάν τις εκδιηγήται υμίν» (α' 5). Προσέξτε σείς οι
καταφρονητές. Διότι εγώ κάνω έργο τιμωρητικό στις μέρες σας, απροσδόκητο και
αφάνταστο, που αν κανείς σας το περιγράψη εκ των προτέρων, δέν θα το πιστεύσετε.
Ο Θεός πραγματοποίησε την απειλή. Ξεσήκωσε τούς Βαβυλωνίους και πολιόρκησαν την
Ιερουσαλήμ. Η Ιερουσαλήμ έπεσε. Οι Εβραίοι εξωντώθηκαν, όσοι δέν σύρθηκαν αιχμάλωτοι
στη Βαβυλώνα. Και τα ιερά σκεύη του ναού συλήθηκαν και μεταφέρθηκαν στη Βαβυλώνα.
• Ο Παύλος υπενθυμίζει στους συγχρόνους του Εβραίους τη φοβερή προφητεία του
Αββακούμ. Για να προσέξουν να μή καταφρονήσουν και αυτοί το Μεγάλο Θεό και Σωτήρα
Ιησού Χριστό. Και σήμερα οι περισσότεροι, έστω κι αν λέγωνται Χριστιανοί Ορθόδοξοι,

[252]
είναι καταφρονητές. Εμπαίζουν το Ευαγγέλιο του Χριστού. Καταπατούν τις εντολές Του.
Χλευάζουν το άγιο θέλημά Του. Δέν μάς συγκλονίζει το γεγονός, ότι ο ίδιος ο Θεός έγινε
άνθρωπος και σταυρώθηκε για μας. Πολλοί βαπτισμένοι χριστιανοί καταντούν... αντίχριστοι!
Όσοι πιστοί, «στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου»! Λέει ο ιερός Χρυσόστομος:
«“Βλέπετε οι καταφρονηται”, περί των τή αναστάσει διαπιστoύντων: καί γάρ σφόδρα κακώς
τα της Εκκλησίας διάκειται, καίτοι γε νομίζετε εν ειρήνη είναι τα πράγματα: το γάρ δεινόν
τούτό έστιν, ότι, εν πολλοίς όντες κακούς, ουδ' ότι εσμέν εν κακοίς ίσμεν. Τί λέγεις; Τάς
Εκκλησίας κατέχομεν, τα κτήματα, τα άλλα πάντα, αι συνάξεις γίνονται, καθ' εκάστην
ημέραν πρόσεισιν ο λαός, και καταφρονούμεν; Αλλ' ουκ από τούτου Εκκλησίαν άν τις
δοκιμάσειεν. Αλλά πόθεν; φησίν. Ει ευλάβειά έστιν, ει κερδαίνοντες αναχωρούμεν οίκαδε
καθ' εκάστην ημέραν, εί καρπούμενοι μέγα τι ή μικρόν» (Ε.Π.Ε. 16α,166-168). Μετά -
φρασις: «“Προσέχετε σείς οι καταφρονητές”. ισχύει γιά όλους που δεν πιστεύουν στην
ανάστασι. Τα πράγματα της Εκκλησίας βρίσκονται σε πάρα πολύ κακή κατάστασι, αν και
βέβαια νομίζετε ότι τα πράγματά της βρίσκονται σε ειρηνική κατάσταση. Διότι το φοβερό
αυτό είναι, το ότι δηλαδή, ενώ βρισκόμαστε μέσα σε πολλά κακά, ούτε κάν υποψιαζόμαστε
ότι βρισκόμαστε μέσα σε κακά. Τί λές; Έχουμε τίς Εκκλησίες, τα κτήματα, όλα τα άλλα οι
συνάξεις των πιστών γίνονται ο λαός καθημερινά προσέρχεται, και είμαστε καταφρονητές;
Και όμως δεν μπορούμε από αυτό νά κρίνουμε την Εκκλησία. Θα ρωτήσετε: Από πού τότε;
Από το αν υπάρχη ευλάβεια, αν καθημερινά αναχωρούμε από εδώ γιά τα σπίτια μας
αποκομίζοντας κέρδος, αν έχουμε κάποια μικρή ή μεγάλη ωφέλεια».
• Ο απόστολος Παύλος εξέθεσε στούς Ιουδαίους της εν Πισιδία 'Αντιοχείας τις ευεργεσίες
του Θεού πρός τούς Ιουδαίους και την αχαριστία των Ιουδαίων, που φτάνει μέχρι τη
Χριστοκτονία. Ο Θεός έδειξε και δείχνει τις ευεργεσίες Του όχι μόνο στους Ιουδαίους, αλλά
προς όλους τούς ανθρώπους. Αλλ' οι περισσότεροι άνθρωποι και σήμερα πληρώνουν τόν Θεό
μέ τήν αχαριστία τους. Η αχαριστία φτάνει στό ύψιστο σημείο, που λέγεται πώρωσις. Ο Θεός
μάς υπόσχεται Παράδεισο κι εμείς κολλάμε στο αυλάκι της λάσπης. Μας υπόσχεται να
ζήσουμε αιώνια στη Βασιλεία Του, κι εμείς προτιμάμε τη φιλία του Διαβόλου.
• Ας παύσουμε να είμαστε καταφρονητές της «χρηστότητος», της άπειρης αγάπης του
Χριστού, αλλά και της ανοχής Του (Ρωμ. β' 4).

[253]
 (Πράξ. ιγ' 42-52) - Αποδοχή του λόγου, αλλά και διωγμός
«42 ᾿Εξιόντων δὲ αὐτῶν ἐκ τῆς συναγωγῆς τῶν ᾿Ιουδαίων παρεκάλουν τὰ ἔθνη εἰς τὸ
μεταξὺ σάββατον λαληθῆναι αὐτοῖς τὰ ρήματα ταῦτα. 43 λυθείσης δὲ τῆς συναγωγῆς
ἠκολούθησαν πολλοὶ τῶν ᾿Ιουδαίων καὶ τῶν σεβομένων προσηλύτων τῷ Παύλῳ καὶ τῷ
Βαρνάβᾳ, οἵτινες προσλαλοῦντες αὐτοῖς ἔπειθον αὐτοὺς προσμένειν τῇ χάριτι τοῦ Θεοῦ. 44
Τῷ τε ἐρχομένῳ σαββάτῳ σχεδὸν πᾶσα ἡ πόλις συνήχθη ἀκοῦσαι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ. 45
ἰδόντες δὲ οἱ ᾿Ιουδαῖοι τοὺς ὄχλους ἐπλήσθησαν ζήλου καὶ ἀντέλεγον τοῖς ὑπὸ τοῦ Παύλου
λεγομένοις ἀντιλέγοντες καὶ βλασφημοῦντες. 46 παρρησιασάμενοι δὲ ὁ Παῦλος καὶ ὁ
Βαρνάβας εἶπον· ὑμῖν ἦν ἀναγκαῖον πρῶτον λαληθῆναι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ· ἐπειδὴ δὲ
ἀπωθεῖσθε αὐτὸν καὶ οὐκ ἀξίους κρίνετε ἑαυτοὺς τῆς αἰωνίου ζωῆς, ἰδοὺ στρεφόμεθα εἰς τὰ
ἔθνη. 47 οὕτω γὰρ ἐντέταλται ἡμῖν ὁ Κύριος· τέθεικά σε εἰς φῶς ἐθνῶν τοῦ εἶναί σε εἰς
σωτηρίαν ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. 48 ἀκούοντα δὲ τὰ ἔθνη ἔχαιρον καὶ ἐδέξαντο τὸν λόγον τοῦ
Κυρίου, καὶ ἐπίστευσαν ὅσοι ἦσαν τεταγμένοι εἰς ζωὴν αἰώνιον· 49 διεφέρετο δὲ ὁ λόγος τοῦ
Κυρίου δι᾿ ὅλης τῆς χώρας. 50 οἱ δὲ ᾿Ιουδαῖοι παρώτρυναν τὰς σεβομένας γυναῖκας καὶ τὰς
εὐσχήμονας καὶ τοὺς πρώτους τῆς πόλεως καὶ ἐπήγειραν διωγμὸν ἐπὶ τὸν Παῦλον καὶ τὸν
Βαρνάβαν, καὶ ἐξέβαλον αὐτοὺς ἀπὸ τῶν ὁρίων αὐτῶν. 51 οἱ δὲ ἐκτιναξάμενοι τὸν κονιορτὸν
τῶν ποδῶν αὐτῶν ἐπ᾿ αὐτοὺς ἦλθον εἰς ᾿Ικόνιον. 52 οἱ δὲ μαθηταὶ ἐπληροῦντο χαρᾶς καὶ
Πνεύματος ῾Αγίου.».

Η πόλις μαζεύτηκε ν' ακούση το λόγο (στ. 42-44)

Oι προσήλυτοι και «οι φοβούμενοι τόν Θεόν» είχαν ενθουσιαστή, γιατί έτσι δεν διέφεραν
πλέον σε τίποτε από τους καθαυτό Ιουδαίους! Αυτό, για πρώτη φορά, ήταν μία καλή αρχή.
Έξω περιστοιχίζουν τους αποστόλους πολλοί καί τούς παρακαλούν να μείνουν μαζί τους και
να ξανα μιλήσουν το ερχόμενο Σάββατο. Αυτό το κήρυγμα έγινε το γεγονός της ημέρας, μέσα
στην πόλι. Όλη την εβδομάδα οι Απόστολοι είχαν επισκέψεις στο σπίτι τους... «Έξιόντων δε
αυτών εκ της συναγωγής των Ιουδαίων παρεκάλουν τα έθνη εις το μεταξύ Σάββατον
λαληθήναι αυτοίς τα ρήματα ταύτα. Λυθείσης δε της συναγωγής ήκολούθησαν πολλοί των
Ιουδαίων και των σεβομένων προσηλύτων τω Παύλο και το Βαρνάβα, οίτινες προσλαλούντες
αυτούς έπειθον αυτούς προσμένειν τη χάριτι του Θεού. Τώ τε έρχομένω Σαββάτω σχεδόν
πάσα ή πόλις συνήχθη ακούσαι τον λόγον του Θεού» (στ. 4244). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Όταν δε (ο Παύλος και ο Βαρνάβας) έβγαιναν από τη συναγωγή των
Ιουδαίων, οι εθνικοί παρακαλούσαν κατά το επόμενο Σάββατο να γίνη ομιλία σ' αυτούς γι'
αυτά τα θέματα. Και όταν διαλύθηκε η σύναξις, πολλοί από τους Ιουδαίους και τους ευσεβείς
προσηλύτους ακολούθησαν τον Παύλο και τον Βαρνάβα, και μιλώντας προς αυτούς τους
παρότρυναν να μένουν σταθεροί στη χάρη του Θεού. Το δε επόμενο Σάββατο σχεδόν
ολόκληρη ή πόλις συγκεντρώθηκε ν' ακούση τον λόγο του Θεού».
• Μετά το πρώτο Σάββατο θα ακολούθησαν ασφαλώς και άλλες συναντήσεις, όπου οι
απόστολοι θα ανέπτυσσαν πιό λεπτομερώς τις αλήθειες του ευαγγελίου του Ιησού Χριστού.
«Έξιόντων δε αυτών εκ της συναγωγής των Ιουδαίων παρεκάλουν τα έθνη είς το μεταξύ
Σάββατον λαληθήναι αυτοίς τα ρήματα ταύτα...» (στ. 42). Οι απόστολοι προσπαθούσαν να
εμπεδώσουν την πίστι στις ψυχές των νέων μελών της Εκκλησίας. Θαυμάζουμε το μεγάλο

[254]
θαύμα του Αγίου Πνεύματος: Ανάμεσα σε δύο Σάββατα, μέσα σε μία εβδομάδα, δεκάδες,
ίσως και εκατοντάδες, πίστεψαν στην εν Χριστώ Ιησού σωτηρία.
Οι απόστολοι τούς προέτρεπαν να έχουν εμπιστοσύνη στη θεία χάρι. Από αυτήν να
εξαρτούν τη σωτηρία τους. Κι εμείς σήμερα πρέπει να μάθουμε να εξαρτάμε τα πάντα από
τον Θεό: την ύπαρξί μας, τη συντήρησί μας, την προστασία μας, και πρό παντός τη σωτηρία
μας. Με τις δικές μας δυνάμεις είναι αδύνατον να πετύχουμε τη σωτηρία και την αιώνια ζωή.
• Το επόμενο Σάββατο η συναγωγή ήταν κατάμεστη. Πολλοί μάλιστα έστεκαν και απ' έξω.
«Τώ τε έρχομένω Σαββάτω σχεδόν πάσα ή πόλις συνήχθη ακούσαι τον λόγον του Θεού» (στ.
44). Οι αρχισυνάγωγοι με λύπη τους παρατηρούν, ότι πλειοψηφούσαν οι «εθνικοί». Ένιωθαν,
ότι είχε πληγωθή το θρησκευτικό τους αίσθημα, γιατί τον ερχομό του Μεσσία τόν θεωρούσαν
ως κληρονομιά του έθνους τους, κληρονομιά που είχε χαρισθή μόνο σ' αυτούς. Άθελά τους
όμως έπρεπε να παραχωρήσουν και άλλη μία φορά το βήμα στους δύο «ξένους», αλλ' ήσαν
αποφασισμένοι αυτή τη φορά να αντιδράσουν δυναμικά.
Φανατικός αντίλογος των Ιουδαίων (στ. 45)
Η συναγωγή των Ιουδαίων στην Αντιόχεια της Πισιδίας γνώρισε πρωτοφανή δόξα. Ποτέ
δεν συγκεντρώθηκε σ' αυτήν όλη σχεδόν η πόλις. Ποτέ οι «εθνικοί» δεν έδειξαν τόσο ζωηρό
ενδιαφέρον για το λόγο του Χριστού.
Οι άρχισυνάγωγοι θα έπρεπε να χαρούν. Αλλ' αυτοί υπό άλλο πρίσμα βλέπουν αυτή τη
λαοθάλασσα. Την βλέπουν υπό το πρίσμα του θρησκευτικού φανατισμού, του ρατσισμού και
του φθόνου. Βλέπουν ήδη το τείχος, πού αιώνες ολόκληρους ετοίμαζαν, να γκρεμίζεται με
πάταγο. Τότε, γεμάτοι άγριο πάθος, ξεπετάχτηκαν από τα καθίσματά τους. Ουρλιαχτά και
σφυρίγματα διακόπτουν τον όμιλητή.
-Μακρυά απ' αυτόν! Είναι αποστάτης! Τέτοιος Μεσσίας δέν μάς χρειάζεται!
Η ζήλεια και η υπερηφάνεια τούς φράζουν το δρόμο προς την Αλήθεια. Ακόμα και οι πολύ
ευσεβείς άνθρωποι δεν μπορούν να διδαχτούν κάτι, όταν έχουν μέσα τους έμφυτες
προκαταλήψεις. Οι ειδωλολάτρες, αντιθέτως, με ενθουσιασμό επικροτούσαν τα λόγια των
Αποστόλων. Η συναγωγή σείστηκε από τη δοξολογία τους, που μεταδόθηκε και σ' εκείνους
που είχαν μείνει απ' έξω. Ο Παύλος στεκόταν στο βήμα σάν άγαλμα, ακίνητος και σιωπηλός.
'Ηταν και πάλι μία αποφασιστική στιγμή της ζωής του. «Ιδόντες δε οι Ιουδαίοι τους όχλους
επλήσθησαν ζήλου και αντέλεγον τοίς υπό του Παύλου λεγομένοις αντιλέγοντες και
βλασφημούντες» (στ. 45). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αλλ' όταν οι Ιουδαίοι είδαν τα
πλήθη του λαού, κυριεύθηκαν από ζηλοτυπία και φανατισμό, και αντιδρούσαν στα λεγόμενα
από τον Παύλο με αντιλογίες και ύβρεις».
• Οι Ιουδαίοι ήθελαν τη σωτηρία αποκλειστικό τους προνόμιο. Δέν είχαν καταλάβει ότι ο
Κύριος έγινε άνθρωπος γιά όλα τα έθνη. Όταν λοιπόν είδαν, ιδίως οι διοικούντες τη
συναγωγή, ότι οι απόστολοι ευχαρίστως μιλούσαν και πρός τούς «εθνικούς» καί τούς
δέχονταν στην πίστι, άρχισαν να αντιδρούν με τρόπο ασεβή και απρεπή. Ο φθόνος, αλλά και
η ρατσιστική τους νοοτροπία είχαν κυριεύσει τις ψυχές τους.

[255]
 «Στρεφόμεθα εις τα έθνη» (στ. 46-47)
Οι απόστολοι έβλεπαν με λύπη τη στάση των συμπατριωτών τους, των φανατικών
Ιουδαίων. Ηταν όμως αναγκασμένοι να πουν την αλήθεια. Και δεν δίστασαν να το κάνουν με
θάρρος. Είχαν βέβαια ιερό καθήκον ν' απευθυνθούν καί στούς Ιουδαίους. Τό θεωρούσαν
αναγκαίο, αφού και γι' αυτούς ο Χριστός ήλθε στον κόσμο και αφού από αυτούς το κατά
σάρκα προερχόταν ο Ιησούς και αφού οι προφήτες από αυτούς προήλθαν και απευθύνονταν
πρώτα σ' αυτούς. Εφ' όσον όμως απέρριπταν το λόγο της εν Χριστώ αλήθειας, καταδίκαζαν
τους εαυτούς τους στην απώλεια και στην κόλασι. «Παρρησιασάμενοι δε ο Παύλος και ο
Βαρνάβας είπον Υμίν ήν άναγκαίον πρώτον λαληθήναι τον λόγον του Θεού επειδή δε
απωθείσθε αυτόν και ουκ αξίους κρίνετε εαυτούς της αιωνίου ζωής, ιδού στρεφόμεθα εις τα
έθνη. Ούτω γαρ εντέταλται ημίν ο Κύριος: Τέθεικά σε εις φώς έθνών του είναι σε εις
σωτηρίαν έως εσχάτου της γης» (στ. 46-47). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Παύλος
και ο Βαρνάβας μίλησαν με αυστηρότητα και είπαν: “Σε σάς ήταν ανάγκη να κηρυχθή πρώτα
ο λόγος του Θεού. Αλλ' επειδή τον αποκρούετε, και δεν κρίνετε τους εαυτούς σας αξίους της
αιώνιας ζωής, ίδου στρεφόμαστε προς τους εθνικούς. Έτσι άλλωστε μας διέταξε ο Κύριος:
Σε ώρισα ως φώς των εθνών, για να είσαι για σωτηρία (όλων αδιακρίτως) έως τα πέρατα της
γης”».
• Αξίζει να προσέξουμε τη στάση των Ιουδαίων και των «εθνικών» (πρώην ειδωλολατρών)
και των δύο αποστόλων.
Των Ιουδαίων ή στάσις: Θα περίμενε κανείς να πιστέψουν αυτοί και ν' αντιδράσουν οι
ξένοι. Και όμως αυτοί αρνήθηκαν, ενώ οι ξένοι με χαρά πίστεψαν. Έτσι συνέβη αυτό που
είπε ο Χριστός: «Έσονται οι έσχατοι πρώτοι και οι πρώτοι έσχατοι» (Ματθ. κ' 16).
Η στάσις των αποστόλων: Μέσα σε λίγο χρόνο ο Κύριος τούς αποκάλυψε το μέλλον: Ότι
θα καταδιώκωνται ως αποστάτες, ότι όπου κι αν πάνε θά τούς κυνηγά το μίσος του λαού τους.
Ο Παύλος ιδίως δέχεται τον κλήρο του. Ύστερα επιβάλλει να τον ακούσουν πάλι, καί,
μιλώντας αργά, με λέξεις ζυγισμένες, γεμάτος από εσωτερική έξαψι και ακλόνητος στην
απόφασί του, λέει: «Σε σας ήταν ανάγκη να κηρυχθή πρώτα και λόγος του Θεού. Αλλ' επειδή
τον αποκρούετε, και δεν κρίνετε τους εαυτούς σας αξίους της αιώνιας ζωής, ιδού
στρεφόμαστε προς τους εθνικούς» (στ. 46). Λέει ο Χρυσόστομος: «Ειπών (και Παύλος)
“Πρώτον”, έδειξεν ότι κάκείνοις έδει καί είπών “Αναγκαίον”, έδειξεν ότι κάκείνοις
αναγκαίον. Επειδή δε αποστρέφεσθε, ούκ είπεν, “Ουαί υμίν”, και ότι “κολάζεσθε”, αλλ' ότι
“Στρεφόμεθα εις τα έθνη”. Είδες πως πολλής επιεικείας ή παρρησία γέμει;» (Ε.Π.Ε. 16α,188).
Μετάφρασις: «Λέγοντας ο Παύλος “Πρώτα”, έδειξε ότι έπρεπε να κηρυχθή το ευαγγέλιο και
σ' εκείνους (στους Ιουδαίους) και λέγοντας “αναγκαίον”, έδειξε ότι ήταν ανάγκη και σ'
εκείνους να κηρυχθή ο λόγος του Θεού. Επειδή όμως τον αποκρούετε, δέν είπε, “Αλλοίμονό
σας” ή ότι “θα τιμωρηθήτε”, αλλ' είπε: “Στρεφόμαστε πρός τα έθνη”. Είδες πως το θάρρος
του είναι γεμάτο από πολλή επιείκεια;».
• Ο κύβος για τον Παύλο ερρίφθη. Οι θλίψεις, απ' εδώ και μπρός, θα ξεσπούν επάνω του
η μία ύστερα από την άλλη, όπως τα κύματα της θάλασσας. Ο Βαρνάβας στάθηκε σταθερά
στο πλευρό του φίλου του. Και αντέταξαν και οι δύο μαζί στούς άρχισυναγώγους το
προφητικό ρητό: «Τέθεικά σε εις φώς εθνών του είναι σε εις σωτηρίαν έως εσχάτου της γης»

[256]
(στ. 47). Το ρητό βρίσκεται στο Ησ. μθ' 6. Μ' αυτό το ρητό του προφήτου, οι Ιουδαίοι
αποστομώθηκαν.
Διωγμός από τους Ιουδαίους (στ. 48-52)
Εκείνη την ημέρα ο Παύλος ανύψωσε τη σημαία του στον ιστό του πλοίου της Εκκλησίας.
Η Εκκλησία από δώ και πέρα θά φέρη τη σφραγίδα του πνεύματός του, γιατί αυτός κατάλαβε
το παγκόσμιο νόημα του Διδασκάλου μας Ιησού Χριστού πιό βαθειά από όλους. Η Εκκλησία
του Χριστού είναι οικουμενική Εκκλησία, που περιλαμβάνει όλα τα έθνη, ενώ δεν δεσμεύεται
από κανέναν. Ο Ιησούς Χριστός είναι ο συνδετικός δεσμός, που ενώνει ουρανό και γη,
άνθρωπο με άνθρωπο και έθνος με έθνος. «Ακούοντα δε τα έθνη έχαιρον και εδέξαντο τον
λόγον του Κυρίου και επίστευσαν όσοι ήσαν τεταγμένοι εις ζωήν αιώνιον. Διεφέρετο δε ο
λόγος του Κυρίου δι' όλης της χώρας. Οι δε Ιουδαίοι παρώτρυναν τας σεβομένας γυναίκας
και τας ευσχήμονας και τους πρώτους της πόλεως και επήγειραν διωγμόν επί τον Παύλον και
τον Βαρνάβαν, και εξέβαλον αυτούς από των ορίων αυτών. Οι δε εκτιναξάμενοι τον
κονιορτόν των ποδών αυτών επ' αυτούς ήλθον εις Ικόνιον. Οι δε μαθηταί έπληρούντο χαράς
και Πνεύματος Αγίου» (στ. 48-52). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ακούγοντας δε αυτά οι
εθνικοί, χαίρονταν και δέχτηκαν τον λόγο του Θεού και πίστευσαν όσοι ήσαν προωρισμένοι
για ζωή αιώνια. Διαδιδόταν δε ο λόγος του Κυρίου σε όλη τη χώρα. Οι Ιουδαίοι όμως
παρότρυναν τις προσήλυτες γυναίκες και τις γυναίκες της ανωτέρας τάξεως και τους
προύχοντες της πόλεως, και ξεσήκωσαν διωγμό κατά του Παύλου και του Βαρνάβα, και τους
έδιωξαν από την περιφέρειά τους. Και αυτοί τίναξαν εναντίον τους τη σκόνη των ποδιών τους
και πήγαν στο Ικόνιο. Οι δε μαθητές (οι χριστιανοί) πλημμύριζαν από χαρά και Πνεύμα
Αγιο».
• Επί αρκετό χρόνο ο λόγος του Κυρίου διεδίδετο από τον Παύλο και το Βαρνάβα, όχι στη
συναγωγή. Εκτός συναγωγής, αλλά και εκτός του κέντρου της πόλεως, σε κώμες και χωριά.
Ήσαν βέβαιοι, κατά την προειδοποίηση του Κυρίου, ότι στο έργο τους θα συναντήσουν
αντιδράσεις και διωγμούς: «Εί εμέ εδίωξαν, καί υμάς διώξουσιν» (Ιωάν. ιε' 20). Γι' αυτό και
οι δύο απόστολοι δέν αιφνιδιάστηκαν από την αντίδραση των Ιουδαίων στην Αντιόχεια της
Πισιδίας.
Οι Ιουδαίοι, πού ζηλοτύπησαν κατά των Αποστόλων, παρώτρυναν γυναίκες και άνδρες,
τίς πλούσιες κυρίες και τούς προύχοντες της πόλεως να κινηθούν κατά των διδασκάλων του
Ευαγγελίου. Ξεσήκωσαν διωγμό κατά του Παύλου και του Βαρνάβα. Και οι άρχοντες τούς
έβγαλαν έξω από τα όρια της πόλεως. «Και εξέβαλον αυτούς από των ορίων αυτών» (στ. 50).
'Ανεπιθύμητοι οι μαθητές του Κυρίου, όπως άλλωστε και ο ίδιος ο Κύριός τους, ο Χριστός,
ήταν ανεπιθύμητος στη χώρα των Γεργεσηνών (Ματθ. η' 34).
• Οι δύο απόστολοι, γιά να στιγματίσουν την εγκληματικότητα των πράξεων των Ιουδαίων
και των συνεργών τους στο διωγμό αυτό, τίναξαν από τα πόδια τους τη σκόνη της πόλεως,
πού πατούν και οι διώκτες, ώς μίασμα. «Οι δε εκτιναξάμενοι τον κονιορτών των ποδών αυτών
επ' αυτούς ήλθον εις Ικόνιον» (στ. 51). Οι απόστολοι εφάρμοσαν τις συστάσεις του Κυρίου:
«Ός εάν μή δέξηται υμάς μηδέ ακούση τούς λόγους ύμών, εξερχόμενοι έξω της οικίας ή της
πόλεως εκείνης εκτινάξατε τόν κονιορτόν των ποδών ύμών... "Όταν δε διώκωσιν υμάς εν τη
πόλει ταύτη, φεύγετε είς τήν άλλην» (Ματθ. ι' 14. 23).

[257]
 • Έφυγαν οι Απόστολοι. Αλλ' οι νέοι μαθητές του Χριστού, όσοι είχαν πιστεύσει και είχαν
δεχτή το Πνεύμα το Αγιο, γέμιζαν από χαρά. Και η χαρά, ή εν Χριστώ χαρά, είναι το
αντιφάρμακο της απογοητεύσεως. «Οι δε μαθηται επληρούντο χαράς και Πνεύματος Αγίου»
(στ. 52). Τη χαρά τους, που ήταν εκείνου ή χαρά (Ιωάν. ιστ' 24), δέν τήν σκίασε ο διωγμός.
Καίτοι νεόφυτοι, είχαν κατανοήσει, ότι η νέα πίστις διωκόταν και επομένως ήταν πιθανόν
και οι ίδιοι να υποστούν διωγμούς. Και φυσικά δεν σκέφτηκαν ούτε στιγμή να εγκαταλείψουν
την πίστι, γιά ν' αποφύγουν τούς διωγμούς.

[258]
 (Πράξ. ιδ' 1-10) - Ικόνιο - Λύστρα - Δέρβη
«1 Εγένετο δὲ ἐν ᾿Ικονίῳ κατὰ τὸ αὐτὸ εἰσελθεῖν αὐτοὺς εἰς τὴν συναγωγὴν τῶν ᾿Ιουδαίων
καὶ λαλῆσαι οὕτως ὥστε πιστεῦσαι ᾿Ιουδαίων τε καὶ ῾Ελλήνων πολὺ πλῆθος. 2 οἱ δὲ
ἀπειθοῦντες ᾿Ιουδαῖοι ἐπήγειραν καὶ ἐκάκωσαν τὰς ψυχὰς τῶν ἐθνῶν κατὰ τῶν ἀδελφῶν. 3
ἱκανὸν μὲν οὖν χρόνον διέτριψαν παρρησιαζόμενοι ἐπὶ τῷ Κυρίῳ μαρτυροῦντι τῷ λόγῳ τῆς
χάριτος αὐτοῦ, διδόντι σημεῖα καὶ τέρατα γίνεσθαι διὰ τῶν χειρῶν αὐτῶν. 4 ἐσχίσθη δὲ τὸ
πλῆθος τῆς πόλεως, καὶ οἱ μὲν ἦσαν σὺν τοῖς ᾿Ιουδαίοις, οἱ δὲ σὺν τοῖς ἀποστόλοις. 5 ὡς δὲ
ἐγένετο ὁρμὴ τῶν ἐθνῶν τε καὶ ᾿Ιουδαίων σὺν τοῖς ἄρχουσιν αὐτῶν ὑβρίσαι καὶ λιθοβολῆσαι
αὐτούς, 6 συνιδόντες κατέφυγον εἰς τὰς πόλεις τῆς Λυκαονίας Λύστραν καὶ Δέρβην καὶ τὴν
περίχωρον, 7 κἀκεῖ ἦσαν εὐαγγελιζόμενοι. 8 Καί τις ἀνὴρ ἐν Λύστροις ἀδύνατος τοῖς ποσὶν
ἐκάθητο, χωλὸς ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ ὑπάρχων, ὃς οὐδέποτε περιπεπατήκει. 9 οὗτος
ἤκουσε τοῦ Παύλου λαλοῦντος· ὃς ἀτενίσας αὐτῷ καὶ ἰδὼν ὅτι πίστιν ἔχει τοῦ σωθῆναι, 10
εἶπε μεγάλῃ τῇ φωνῇ· ἀνάστηθι ἐπὶ τοὺς πόδας σου ὀρθός. καὶ ἥλατο καὶ περιεπάτει.».

Εξέγερσις Ιουδαίων στο Ικόνιο (στ. 1-2)

Μετά την Αντιόχεια οι δύο απόστολοι, Παύλος και Βαρνάβας, προχώρησαν πρός το
Ικόνιο. Έχοντας ακόμη στην πλάτη τους τα σημάδια των ραβδισμών, εγκατέλειψαν την
Αντιόχεια. Μπορούσαν να τραβήξουν είτε κατά την ανατολή, είτε κατά τη δύσι. Κατά τη δύσι
ο δρόμος ήταν ανοικτός πρός τήν Έφεσο, αφού περνούσε από τα ορεινά μέρη της Φρυγίας.
Κατά την ανατολή βρισκόταν το Ικόνιο, πίσω από μία αλμυρή έρημο και κάτι
δυσκολοδιάβατα έλη, στις όχθες μιάς άβαθης λίμνης. Στράφηκαν προς την ανατολή. Ύστερα
από πορεία 120 χιλιομέτρων, στο βάθος του ορίζοντος, φάνηκε ή όασις του Ικονίου. Η πόλις
απλωνόταν μέσα στην πρασινάδα των κήπων της, σε ύψος 1030 μέτρων από την επιφάνεια
της θαλάσσης.
Σ' αυτή την πόλι συναντάται το πρόσωπο της Θέκλας. Ό,τι γνωρίζουμε γι' αυτήν
προέρχεται μόνο από την παράδοσι των ψευδεπιγράφων «Πράξεων Παύλου και Θέκλης».
Κατά την παράδοση, η Θέκλα, κόρη ευσεβούς οικογενείας, κατηχήθηκε από τον απ. Παύλο.
Έμεινε αφιερωμένη στον Χριστό, παρθένος. Και τελικά μαρτύρησε για το όνομα του Κυρίου.
Η μνήμη της εορτάζεται στις 24 Σεπτεμβρίου. Έγκώμιο στην αγία Θέκλα έχει ο ιερός
Χρυσόστομος.
Ας δούμε τη δράση των δύο αποστόλων στο Ικόνιο και την αντίδραση των Ιουδαίων:
«Εγένετο δε εν Ικονίω κατά το αυτό εισελθείν αυτούς εις την συναγωγήν των Ιουδαίων και
λαλήσαι ούτως ώστε πιστεύσαι Ιουδαίων τε και Ελλήνων πολύ πλήθος. Οι δε απειθούντες
Ιουδαίοι επήγειραν και έκάκωσαν τας ψυχάς των εθνών κατά των αδελφών» (στ. 1-2). Στην
απλοελληνική: «Στο Ικόνιο δε αυτοί (ο Παύλος και ο Βαρνάβας) όμοίως μπήκαν στη
συναγωγή των Ιουδαίων, και μίλησαν έτσι, ώστε πίστευσε μεγάλο πλήθος και Ιουδαίων και
Ελλήνων. Αλλ' οι άπιστούντες Ιουδαίοι ξεσήκωσαν και φανάτισαν τις ψυχές των εθνικών
κατά των αδελφών».

[259]
 • Πιθανόν ο Ονησιφόρος, που αναφέρεται στο Β' Τιμ. α' 16, να είναι εκείνος, που έμαθε
πρώτος για τον ερχομό του Παύλου. Παρατηρούσε με προσοχή τους διαβάτες και άνεγνώρισε
τον Παύλο. Ωδήγησε τους αποστόλους στο Ικόνιο καί τούς φιλοξένησε στο σπίτι του.
• Στο Ικόνιο ο Παύλος και ο Βαρνάβας, σύμφωνα με τη συνήθεια να κηρύττουν πρώτα
στούς Ιουδαίους, μπήκαν στη συναγωγή. Κήρυξαν «ούτως»! Δηλαδή, έτσι, ώστε να
πιστεύσουν πολλοί και Ιουδαίοι και «εθνικοί» (Έλληνες). Το «ούτως» περικλείει πολλές
έννοιες:
α. Οι απόστολοι κήρυξαν με μεγάλη ταπείνωσι. Δεν κήρυξαν για να δείξουν ρητορική
δεινότητα και να προβάλουν τους εαυτούς τους.
β. Οι ακροατές καταλάβαιναν, ότι οι απόστολοι πίστευαν σ' αυτά που κήρυτταν.
γ. Κήρυτταν με μεγάλη αγάπη και ωραίο τρόπο.
δ. Κήρυτταν με πειστικά επιχειρήματα.
• Και επειδή κήρυτταν έτσι, μέσα σ' αυτούς και μέσα στις ψυχές των ακροατών επιδρούσε
μυστικά ή χάρις του Κυρίου. Γι' αυτό το κήρυγμά τους είχε μεγάλη απήχησι (στ. 1).
• Πίστευσαν πολλοί στο κήρυγμα των αποστόλων, αλλά και απίστησαν πολλοί. Πίστευσαν
οι καλοπροαίρετοι, απίστησαν οι κακοπροαίρετοι. Οι απειθείς δέ Ιουδαίοι δέν έμειναν
αδρανείς. «Οι δε απειθούντες Ιουδαίοι επήγειραν και εκάκωσαν τας ψυχάς των εθνών κατά
των αδελφών» (στ. 2). Ξεσήκωσαν οι Ιουδαίοι και δηλητηρίασαν ψυχές «εθνικών» εναντίον
των πιστών.
Στη Λύστρα και στη Δέρβη (στ. 3-7)
Ο Λουκάς αναφέρει τη μεγάλη επιτυχία του ιεραποστολικού κηρύγματος, την εξέγερση
του όχλου της πόλεως και ότι οι Απόστολοι ύστερα από μακρά δράσι, μόλις και μετά βίας
εξέφυγαν τόν λιθοβολισμό. Μπορούμε να δεχτούμε, ότι οι δύο Απόστολοι εργάσθηκαν στο
Ικόνιο πάνω από ένα έτος. Μαζί με την Αντιόχεια, το Ικόνιο ήταν, για πολύ καιρό, ένα δυνατό
κέντρο χριστιανικής Εκκλησίας της Μικράς Ασίας. «Ικανόν μέν ούν χρόνον διέτριψαν
παρρησιαζόμενοι επί τω Κυρίω τω μαρτυρούντι τω λόγω της χάριτος αυτού, διδόντι σημεία
και τέρατα γίνεσθαι, διά των χειρών αυτών. Εσχίσθη δε το πλήθος της πόλεως, και οι μεν
ήσαν συν τοις Ιουδαίοις, οι δε συν τους αποστόλοις. Ως δε έγένετο ορμή των εθνών τε και
Ιουδαίων συν τοις άρχουσιν αυτών υβρίσαι και λιθοβολήσαι αυτούς, συνιδόντες κατέφυγον
εις τας πόλεις της Λυκαονίας Λύστραν και Δέρβης και την περίχωρον, κάκεί ήσαν
ευαγγελιζόμενοι» (στ. 3-7). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Εν τούτοις αρκετό χρόνο έμειναν
εκεί και κήρυτταν με παρρησία για τον Κύριο, που βεβαίωνε τον λόγο της χάριτός Του
κάνοντας να γίνονται σημεία και καταπληκτικά θαύματα διά μέσου αυτών. Διχάστηκε δε ο
πληθυσμός της πόλεως, και οι μεν ήσαν με τους Ιουδαίους, οι δε με τους αποστόλους. Όταν
δε έγινε εξέγερσις των εθνικών και των Ιουδαίων με τους άρχοντές τους, για να τους
κακοποιήσουν και να τους λιθοβολήσουν, το κατάλαβαν και κατέφυγαν στις πόλεις της
Λυκαονίας Λύστρα και Δέρβη και στα περίχωρα. Και εκεί κήρυτταν το ευαγγέλιο».
• Παρά το δυσμενές κλίμα, που δημιουργούσαν οι αντιδραστικοί Ιουδαίοι, διέμειναν στο
Ικόνιο επί αρκετό χρόνο, διότι το έδαφος ήταν πρόσφορο γιά πολλή σπορά του θείου λόγου,
«του λόγου της χάριτος» (στ. 3). Αν στο Ικόνιο υπήρχαν αντιδραστικοί, εργαζόμενοι για την

[260]
καταδίκη τους, υπήρχαν όμως και εκλεκτοί, που ήταν δίκαιο ν' ακούουν καί ν' απολαμβάνουν
το ευαγγέλιο.
• Εξ αιτίας των αντιδραστικών δέν πρέπει να αδικούνται οι εκλεκτοί. Οι εκλεκτοί του
Ικονίου δέν αδικήθηκαν. Οι Ιουδαίοι αντιδρούσαν, οι απόστολοι όμως κήρυτταν τόν Κύριο,
το «αντιλεγόμενον σημείον» (Λουκ. β' 34), με παρρησία. Ο δέ Κύριος έδινε μαρτυρία για το
λόγο Του, επιβεβαίωνε το ευαγγέλιό Του, δίνοντας τη δύναμη να γίνωνται «σημεία και
τέρατα, διά των χειρών αυτών» (στ. 3). Οι απόστολοι έκαναν θαύματα καταπληκτικά και
αποδεικτικά της αληθείας του ευαγγελίου. Τά στόματα των αποστόλων έλεγαν καταπληκτικά
λόγια, αλλά και τα χέρια τους ενεργούσαν καταπληκτικά θαύματα. Η δε θαυματουργία των
χεριών ενίσχυε την παρρησία των στομάτων και βεβαίωνε το κήρυγμα (Μάρκ. ιστ' 20).
• Ο λόγος των αποστόλων προκάλεσε σχίσμα. «Έσχίσθη δε το πλήθος της πόλεως, και οι
μεν ήσαν συν τοις Ιουδαίοις, οι δε συν τους αποστόλοις» (στ. 4). Ο Χριστός, «η είρήνη
ημών», είχε πει και τούτο τον παράδοξο λόγο, ότι δεν ήλθε να βάλη ειρήνη, αλλά μάχαιρα!
(Ματθ. ι' 34). Ηλθε να διχάση και τα πρόσωπα ακόμη της αυτής οικογενείας.
Τι εννοούσε ο Χριστός με τον παράδοξο τούτο λόγο; Ότι ήθελε να διχάση τους ανθρώπους
και ν' ανάψη μεταξύ τους πόλεμο; Όχι βέβαια. Ο Χριστός δεν θέλει τον πόλεμο, αλλά θέλει
την ειρήνη... Και τότε τί εννοούσε ο Χριστός μέ τό φοβερό Του λόγο; Εννοούσε, ότι το
αποτέλεσμα του ερχομού Του στον κόσμο και της κηρύξεως του ευαγγελίου θα ήταν η
διαίρεσις του κόσμου (ιδέ καί Λουκ. β' 34). Άλλοι θά πίστευαν και άλλοι δέν θα πίστευαν! Ο
κόσμος θα χωριζόταν σε δύο παρατάξεις. «Σχίσμα ουν εν τώ όχλω εγένετο δι' αυτόν» (Ιωάν.
ζ' 43). Ούτε ο Χριστός ούτε οι Απόστολοι φταίνε γιά το σχίσμα. Φταίνε όσοι αντιτίθενται
στον Χριστό, οι δεδηλωμένοι άπιστοι και οι διεστραμμένοι.
• Το σχίσμα στο Ικόνιο ήταν σε επικίνδυνη οξύτητα. Εθνικοί και Ιουδαίοι με τούς άρχοντές
τους κινήθηκαν να κακοποιήσουν, και μάλιστα να θανατώσουν με λιθοβολισμό τούς
αποστόλους. Για δεύτερη φορά αναγκάστηκαν οι Απόστολοι να φύγουν βιαστικά και να
αφήσουν το έργο τους χωρίς να ολοκληρωθή. Ο δρόμος τους τώρα τούς οδηγούσε πρός τήν
αφιλόξενη περιοχή της Λυκαονίας. Μπροστά στις πύλες των Λύστρων φάνηκαν οι
απεσταλμένοι του Χριστού, πού δικαίωσε τη νοσταλγία της καρδιάς των ανθρώπων, με την
αποστολή του Υιού Του: «Ότε δέ ή χρηστότης και η φιλανθρωπία έπεφάνη του σωτήρος
ημών Θεού.» (Τίτ. γ' 4).
Κουτσός πήδησε και περπάτησε (στ. 8-10)
Κάνει εντύπωση, ότι στο σημείο αυτό οι Πράξεις των Αποστόλων αναφέρουν σημεία και
θαύματα, που έγιναν από τον Παύλο και τον Βαρνάβα. Οι Απόστολοι αντελήφθησαν, ότι
ήταν ευκαιρία γιά κήρυγμα και άρχισαν να κηρύττουν σ' ένα πολυάριθμο πλήθος. Ανάμεσα
στους ακροατές του Παύλου βρισκόταν και ένας χωλός, που ποτέ μέχρι τότε δεν είχε
μπορέσει να βαδίση. Τα μάτια του τα είχε στηλωμένα μέ λαχτάρα πάνω στον Απόστολο. Ίσως
ο Παύλος να κήρυττε γιά τόν Ιησού, τον ιατρό των ασθενών, τον βοηθό σε κάθε ανάγκη, για
τη μεσσιανική προφητεία, που έλεγε πώς με την εμφάνισί Του «τυφλοί αναβλέπουσι, χωλοί
περιπατούσι» (Ματθ. ια' 5). «Και τις ανήρ εν Λύστροις αδύνατος τοις ποσίν εκάθητο, χωλός
εκ κοιλίας μητρός αυτού υπάρχων, ός ουδέποτε περιπεπατήκει. Ούτος ήκουσε του Παύλου
λαλούντος: ος ατενίσας αυτώ και ιδών ότι πίστιν έχει του σωθήναι, είπε μεγάλη τη φωνή:
Ανάστηθι επί τους πόδας σου ορθός. Και ήλατο και περιεπάτει» (στ. 8-10). Απόδοσις στήν

[261]
απλοελληνική: «Και κάποιος άνθρωπος στα Λύστρα, ασθενής στα πόδια, καθόταν. Ηταν
κουτσός εκ γενετής και δεν είχε ποτέ περπατήσει. Αυτός άκουσε τον Παύλο που κήρυττε, και
εκείνος τον κοίταξε καλά, και επειδή είδε, ότι έχει πίστι να θεραπευτή, είπε με φωνή μεγάλης
“Σήκω ορθός στα πόδια σου”. Και πήδησε πάνω και περπατούσε».
• Ξαφνικά ο Παύλος διακόπτει το κήρυγμά του, συγκεντρώνει το βλέμμα του και όλη τη
δύναμη της ψυχής του πάνω στον άνθρωπο που έχει ανάγκη να θεραπευθή και κάνοντας μία
προστακτική χειρονομία, του φωνάζει: «Ανάστηθι επί τούς πόδας σου ορθός» (στ. 10). Σάν
νά τόν έσπρωχνε κάποια ανωτέρα δύναμις, γεμίζοντας όλους με έκπληξη, πήδησε πάνω και
άρχισε να βαδίζη ο χωλός.
• Έχουμε ένα παράλληλο γεγονός με εκείνο με τον Πέτρο (Πράξ. γ' 2). Ο Ησαΐας είχε
προφητεύσει, ότι κατά την εποχή του Μεσσία ο χωλός θά πηδάη σαν ελάφι: «Τότε αλείται
ως έλαφος ο χωλός» (λε' 6). Πράγματι ο Χριστός, εκτός των άλλων, θεράπευε και χωλούς.
Το ίδιο και οι Απόστολοι. Όπως δέ στόν Πέτρο το θαύμα στόν χωλό έγινε αφορμή
κηρύγματος και επιστροφής πολλών, έτσι και στα Λύστρα ο Παύλος και ο Βαρνάβας,
προκειμένου να θαυμάσουν και πιστεύσουν το Ευαγγέλιο, θεράπευσαν έναν εκ γενετής χωλό.
«Χωλός εκ κοιλίας μητρός αυτού υπάρχων...» (στ. 8).
Οι δύο χωλοί είναι και σύμβολα της πνευματικής χωλότητας Ιουδαίων και εθνικών. Οι
εθνικοί χώλαιναν λόγω της ειδωλολατρίας. Οι δέ Ιουδαίοι είχαν βέβαια την ιδέα, ότι ήσαν
υγιείς πνευματικώς και βάδιζαν το δρόμο του Θεού, αλλ' όπως τους κατήγγειλε ο ζηλωτής
Ηλίας, χώλαιναν και αυτοί: «Έως πότε υμείς χωλανείτε επ' αμφοτέραις ταις ιγνύαις;» (Γ' Βασ.
ιη' 21). Μέχρι πότε θα κουτσαίνετε, γέρνοντας πότε πρός το ένα και πότε πρός το άλλο μέρος;

[262]
 (Πράξ. ιδ' 11-20) - Θεοποίησις των Αποστόλων!
«11 οἱ δὲ ὄχλοι ἰδόντες ὃ ἐποίησεν ὁ Παῦλος ἐπῆραν τὴν φωνὴν αὐτῶν Λυκαονιστὶ
λέγοντες· οἱ θεοὶ ὁμοιωθέντες ἀνθρώποις κατέβησαν πρὸς ἡμᾶς· 12 ἐκάλουν τε τὸν μὲν
Βαρνάβαν Δία, τὸν δὲ Παῦλον ῾Ερμῆν, ἐπειδὴ αὐτὸς ἦν ὁ ἡγούμενος τοῦ λόγου. 13 ὁ δὲ ἱερεὺς
τοῦ Διὸς τοῦ ὄντος πρὸ τῆς πόλεως αὐτῶν, ταύρους καὶ στέμματα ἐπὶ τοὺς πυλῶνας ἐνέγκας,
σὺν τοῖς ὄχλοις ἤθελε θύειν. 14 ἀκούσαντες δὲ οἱ ἀπόστολοι Βαρνάβας καὶ Παῦλος,
διαρρήξαντες τὰ ἱμάτια αὐτῶν εἰσεπήδησαν εἰς τὸν ὄχλον κράζοντες 15 καὶ λέγοντες· ἄνδρες,
τί ταῦτα ποιεῖτε; καὶ ἡμεῖς ὁμοιοπαθεῖς ἐσμεν ὑμῖν ἄνθρωποι, εὐαγγελιζόμενοι ὑμᾶς ἀπὸ
τούτων τῶν ματαίων ἐπιστρέφειν ἐπὶ τὸν Θεὸν τὸν ζῶντα, ὃς ἐποίησε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν
γῆν καὶ τὴν θάλασσαν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς· 16 ὃς ἐν ταῖς παρῳχημέναις γενεαῖς εἴασε πάντα
τὰ ἔθνη πορεύεσθαι ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν 17 καίτοι γε οὐκ ἀμάρτυρον ἑαυτὸν ἀφῆκεν ἀγαθοποιῶν,
οὐρανόθεν ὑμῖν ὑετοὺς διδοὺς καὶ καιροὺς καρποφόρους, ἐμπιπλῶν τροφῆς καὶ εὐφροσύνης
τὰς καρδίας ὑμῶν. 18 καὶ ταῦτα λέγοντες μόλις κατέπαυσαν τοὺς ὄχλους τοῦ μὴ θύειν αὐτοῖς.
19
᾿Επῆλθον δὲ ἀπὸ ᾿Αντιοχείας καὶ ᾿Ικονίου ᾿Ιουδαῖοι καὶ πείσαντες τοὺς ὄχλους καὶ
λιθάσαντες τὸν Παῦλον ἔσυραν ἔξω τῆς πόλεως, νομίσαντες αὐτὸν τεθνάναι. 20 κυκλωσάντων
δὲ αὐτὸν τῶν μαθητῶν ἀναστὰς εἰσῆλθεν εἰς τὴν πόλιν, καὶ τῇ ἐπαύριον ἐξῆλθε σὺν τῷ
Βαρνάβᾳ εἰς Δέρβην.».

Ανθρωποι όμοιοι με θεούς! (στ. 11-13)

Το θαύμα στο χωλό ξεσηκώνει θύελλα στους κατοίκους των Λύστρων. Γίνεται ταραχή
μεγάλη. Ο ανάπηρος κινεί στον αέρα τα δεκανίκια του. Τά έχει σχεδόν χαμένα από χαρά και
ευγνωμοσύνη. Ο Λουκάς μας αναφέρει, πώς οι άνθρωποι, από θαυμασμό, άρχισαν να μιλάνε
στή διάλεκτό τους, «λυκαονιστί», και να φωνάζουν ο ένας στον άλλον το απίστευτο:
-Ηρθαν οι θεοί! Πήραν μορφή σάν τη δική μας και κατέβηκαν να μας επισκεφτούν! Νά
ειδοποιηθή γρήγορα ο ιερέας του Διός, να ετοιμάσουμε τις ανάλογες θυσίες!
«Οι δε όχλοι ιδόντες και εποίησεν ο Παύλος επήραν την φωνήν αυτών Λυκαονιστί
λέγοντες: Οι θεοί όμοιωθέντες ανθρώπους κατέβησαν προς ημάς. Εκάλουν τε τον μέν
Βαρνάβαν Δία, τον δε Παύλον Ερμήν, επειδή αυτός ήν ο ηγούμενος του λόγου. Ο δε ιερεύς
του Διός τού όντος προ της πόλεως αυτών, ταύρους και στέμματα επί τους πυλώνας ενέγκας,
συν τοις όχλοις ήθελε θύειν» (στ. 11-13). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τα δε πλήθη του
λαού, όταν είδαν αυτό, που έκανε ο Παύλος, ύψωσαν τη φωνή τους και έλεγαν στη
Λυκαονική γλώσσα: “Οι θεοί πήραν μορφή ανθρώπων και κατέβηκαν σ' εμάς”. Και
ώνόμαζαν τον μέν Βαρνάβα Δία, τον δε Παύλο Ερμή, επειδή αυτός ήταν ο κύριος ομιλητής.
Ό δε ιερεύς του Διός, του οποίου ο ναός ήταν μπροστά από την πόλι, έφερε ταύρους και
στεφάνια στις πύλες της πόλεως, και ήθελε με τα πλήθη του λαού να τους προσφέρη θυσία».
• Έχουμε ένα πρωτοφανές γεγονός. Οι απόστολοι θεοποιούνται! Οι ειδωλολάτρες τούς
ονοματίζουν κιόλας. Ο ένας είναι ο Ζεύς (Δίας), ο πατέρας των θεών. Πήρε τον αγγελιοφόρο
του, τον Ερμή, και κατέβηκε για να επισκεφτή το λαό του. Ο Βαρνάβας, με το υψηλό του
ανάστημα, τα βαθύχρωμα γένια του και τα σκούρα μαλλιά του δεν μοιάζει με τόν Δία, που
το άγαλμα του βρισκόταν μπροστά στην πύλη; Αυτός αρμόζει να σιωπά, γιατί η σιωπή

[263]
εκφράζει τη μεγαλοπρέπεια του Θεού. Αλλά τότε ο κοντός, ευκίνητος και ομιλητικός Παύλος
δεν μπορεί να είναι άλλος, παρά ο Ερμής!
• Αμέσως ειδοποίησαν και τον ιερέα του Διός, και στή στιγμή, μία πομπή με αυλούς και
με ταύρους, στολισμένους με στεφάνια, προχωρεί πρός τήν πύλη της πόλεως. Πρόκειται να
προσφερθή θυσία στους δύο υποτιθέμενους θεούς, εμπρός από το ναό του Διός! Λέει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Όρα και των εθνών την αφέλειαν, και των Ιουδαίων την κακουργίαν. Δι’
έργων επεδείκνυντο ότι άξιοι ήσαν ακούειν ούτως ετίμων αυτούς από σημείων μόνον. Οι μέν
ως θεούς ετίμων, οι δέ λυμεώνας εδίωκον και οι μέν ου μόνον ού προσέκοπτον τω κηρύγματι,
αλλά και έλεγον: “Οι θεοί, ανθρώποις όμοιωθέντες, κατέβησαν πρός ήμάς”, Ιουδαίοι δέ
εσκανδαλίζοντο» (Ε.Π.Ε. 16α,200). Μετάφρασις: «Κοίτα και την αφέλεια των εθνικών, αλλά
και την κακουργία των Ιουδαίων. Μέ έργο έδειχναν ότι ήσαν άξιοι ν' ακούνε το κήρυγμά
τους: τόσο πολύ τους τιμούσαν (τούς αποστόλους) από τα θαύματα μόνο. Οι μέν εθνικοί τους
τιμούσαν ως θεούς, οι δε Ιουδαίοι τούς καταδίωκαν ως καταστροφείς. Και οι μέν εθνικοί όχι
μόνο δεν εμπόδιζαν το κήρυγμα, αλλά και έλεγαν: “Οι θεοί κατέβηκαν πρός εμάς με μορφή
ανθρώπων”, οι δε Ιουδαίοι σκανδαλίζονταν».
Ομοιοπαθείς άνθρωποι (στ. 14-15)
Οι απόστολοι τίποτα δεν είχαν καταλάβει από όσα έλεγε ο κόσμος. Τώρα όμως κατανοούν
το νόημα, που έχει αυτό το προσκύνημα. Καταλαβαίνουν, ότι τους έχουν θεοποιήσει. Είναι
ανάγκη να σπεύσουν να αντιδράσουν δυναμικά. Γι' αυτο ορμούν μέσα στο πλήθος, γιά ν'
αποκαλύψουν το φρικτό και ασεβές λάθος. Μπαίνουν ανάμεσά τους και φωνάζουν μ' όση
δύναμι έχουν στο στήθος τους:
-Τί κάνετε; Άνθρωποι είμαστε κι εμείς, σαν καί σας. Eμείς ήρθαμε να κηρύξουμε να
εγκαταλείψετε αυτές τις ψεύτικες λατρείες. Θέλουμε τον αληθινό Θεό να σας δείξουμε,
Αυτόν που είναι ζωντανός και δημιούργησε τον ουρανό και τη γη...
«Ακούσαντες δε οι απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος, διαρρήξαντες τα ιμάτια αυτών
εισεπήδησαν εις τον όχλον κράζοντες και λέγοντες: Άνδρες, τι ταύτα ποιείτε; Και ημείς
όμοιοπαθείς εσμεν υμίν άνθρωποι, ευαγγελιζόμενοι υμάς από τούτων των ματαίων
επιστρέφειν επί τον Θεόν τον ζώντα, δς εποίησε τον ουρανόν και την γήν και την θάλασσαν
και πάντα τα εν αυτοίς» (στ. 14-15). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε άκουσαν οι
απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος (τη θεοποίησή τους), διέρρηξαν τα ιμάτιά τους
(αισθάνθηκαν αποτροπιασμό) και ώρμησαν μέσα στο πλήθος φωνάζοντας και λέγοντας:
"Ανθρωποι, γιατί κάνετε αυτά; Και μείς είμαστε άνθρωποι της αυτής φύσεως με σας, και σας
κηρύττουμε να επιστρέψετε απ' αυτά τα είδωλα στον ζωντανό Θεό, που δημιούργησε τον
ουρανό και τη γη και τη θάλασσα και όλα όσα υπάρχουν σ' αυτά”».
• Ένας σημερινός ιεραπόστολος πιθανόν να φερόταν διαφορετικά. Με χαμόγελο θα
εξηγούσε στούς ανθρώπους των Λύστρων το λάθος τους, και δεν θα τους έκανε εκείνη την
ώρα κήρυγμα για την ουσία του Θεού, που είναι πνεύμα (Ιωάν. δ' 24). Αλλά μέσα στο
Εβραϊκό αίμα του Παύλου και του Βαρνάβα υπήρχε μία τρομερή αποστροφή για κάθε μορφή
είδωλολατρίας. Εκείνη μάλιστα την εποχή περιώδευαν τη χώρα κάποιοι απατεώνες, όπως ο
Απολλώνιος ο Τυανεύς, που έκαναν τάχα θαύματα και άφηναν νά τούς λατρεύουν ως θεούς
και να τους προσφέρουν θυσίες. Καμάρωναν βέβαια ως... επίγειοι θεοί!

[264]
 Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Τούς αποστόλους και ημείς ζηλώσωμεν. Μηδέν ημέτερον
είναι νομίζωμεν, όπου γε και αυτή η πίστις ουχ ημέτερον. "Ότι δε ουχ ημέτερον, αλλά το
πλέον του Θεού, άκουε Παύλου λέγοντας: “Και τούτου ουκ εξ ημών, Θεού τό δώρον” (Εφεσ.
β'8). Μή τοίνυν μέγα φρονωμεν, μηδέ φυσιώμεθα, άνθρωποι, γη και σποδός όντες, καπνός
και σκιά» (Ε.Π.Ε. 16α,200-202). Μετάφρασις: «Ας μιμηθούμε κι εμείς τους αποστόλους.
Τίποτε νά μή θεωρούμε δικό μας κατόρθωμα, τη στιγμή βέβαια που ούτε και αυτή η πίστις
μας ακόμα δεν είναι δικό μας κατόρθωμα. Το ότι δεν είναι δικό μας, αλλά το μεγαλύτερο
μέρος είναι του Θεού, άκου τον Παύλο που λέει: “Και αυτό δεν προέρχεται από σας, αλλ'
είναι δώρο του Θεού”. Ας μη μεγαλοφρονούμε, λοιπόν, ούτε να υπερηφανευόμαστε, τη
στιγμή που είμαστε άνθρωποι, χώμα και στάχτη, καπνός και σκιά».
• Αυτό που έκαναν οι δύο απόστολοι, και μάλιστα ο Παύλος, ήταν πολύ επικίνδυνο. Είναι
επικίνδυνο να πηγαίνης κόντρα στη μαγική ιδέα, πού ο άλλος την πιστεύει για θεϊκή. Είναι
επικίνδυνο να προσπαθής με ένα τόσο μάλιστα απότομο τρόπο να ξερριζώσης δεισιδαιμονίες
και προλήψεις θρησκευτικές. Είναι επικίνδυνο με ειλικρινή αποτομία να θέλης ν' αντισταθής
στα ποικίλα ψεύτικα είδωλα, που έχουν στηρίξει τις ελπίδες τους οι αφελείς. Είναι επικίνδυνο
να αγωνίζεσαι να στρέψης τόν ρούν ενός άγριου ποταμού. Ήξερε ο Παύλος, ότι η απόστασης
από την επευφημία στην επιθετικότητα είναι πολύ μικρή. Περίμενε, ότι θα του ξανασυμβή
τέτοιο γεγονός: Τη μιά στιγμή να τον ονομάζουν φονιά και την αμέσως επομένη να τον
αποκαλούν θεό (Πράξ. κη' 4-6)!
Θεός αποδείξεων (στ. 16-17)
Ένα είναι το γεγονός: Ότι οι Απόστολοι, είτε εύφημούμενοι είτε δυσφημούμενοι, δέν
εγκατέλειπαν το έργο, για το οποίο ήσαν καλεσμένοι. Και αυτό ήταν ο ευαγγελισμός των
ψυχών. Έτσι και στην περίπτωση των Λύστρων. Δέν αρκέστηκαν στην αντίδραση της δικής
τους θεοποιήσεως, αλλά προχώρησαν στην απεικόνιση των ενεργειών του αληθινού Θεού:
«Ό Θεός εν ταις παρωχημέναις γενεαίς είασε πάντα τα έθνη πορεύεσθαι ταϊς οδούς αυτών
καίτοι γε ουκ αμάρτυρον εαυτόν αφήκεν αγαθοποιών, ουρανόθεν ύμϊν υετούς διδους και
καιρούς καρποφόρους, εμπιπλών τροφής και ευφροσύνης τας καρδίας υμών» (στ. 16-17).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Αυτός ο Θεός στις περασμένες εποχές άφησε όλους τους
εθνικούς να βαδίζουν τους δικούς τους δρόμους. Αν και βεβαίως δεν άφησε τον εαυτό Του
χωρίς μαρτυρία (χωρίς απόδειξη της υπάρξεώς Του). Διότι εξακολουθούσε τις ευεργεσίες,
δίνοντας βροχές από τον ουρανό και καιρούς καρποφόρους, γεμίζοντας με τροφή και
ευφροσύνη τις υπάρξεις σας”».
• Ο Θεός, λένε οι απόστολοι, τίς περασμένες εποχές άφησε όλους τούς «εθνικούς» να
βαδίζουν τους δρόμους τους. Ο Θεός, δηλαδή, σεβόμενος το αυτεξούσιο των ανθρώπων,
άφησε ελεύθερους τούς «εθνικούς» να βαδίζουν τους δρόμους της ειδωλολατρίας και της
αμαρτίας. Θα μπορούσε ο Θεός να καταστρέψη αμέσως τόν ειδωλολατρικό και διεστραμμένο
κόσμο. Αλλ' έδειξε ανοχή, μακροθυμία και αγάπη.
Ο κόσμος εγκατέλειψε τόν Θεό. Αλλ' ο Θεός δεν εγκατέλειψε τόν κόσμο. Με τις
ευεργεσίες Του δεν άφησε τον εαυτο Του «αμάρτυρον», αλλ' εξακολούθησε να δίνη μαρτυρία
για την ύπαρξί Του και την αγαθότητά Του. Ο Θεός διαρκώς «αγαθοποιεί, ουρανόθεν υμίν
υετούς διδούς και καιρούς καρποφόρους, εμπιπλών τροφής και ευφροσύνης τας καρδίας»

[265]
(στ. 17). Ο Θεός δίνει βροχές και καιρούς καρποφόρους, γεμίζει με τροφή και ευφροσύνη
τούς ανθρώπους. Οι άνθρωποι δυστυχώς κακοποιούν. Ο Θεός αγαθοποιεί.
Από τις ευεργεσίες του Θεού συγκεκριμένα οι απόστολοι αναφέρουν τη βροχή, κάτι που
συνδέει ουρανό, ξηρά και θάλασσα, και δείχνει την ενότητα των φυσικών δημιουργημάτων.
Έσυραν μισοπεθαμένο τον Παύλο (στ. 18-20)
Από το ένα άκρο, εκείνο της προσωπολατρείας, οι κάτοικοι των Λύστρων έφτασαν στο
άλλο άκρο, εκείνο της κακοποιήσεως και των βασανιστηρίων. Όταν ο Παύλος ύστερα από
μερικές μέρες προσπαθή πάλι να μιλήση, νιώθει τα πνεύματα αλλαγμένα. Μία εχθρική
διάθεσις γεμίζει την ατμόσφαιρα. Βροντερές φωνές και σφυρίγματα ακούγονται. Ή μάζα
προχωρεί εναντίον του. Πέτρες περνούν πάνω από το κεφάλι του. Μία, μάλιστα, μυτερή, τόν
πετυχαίνει στο μέτωπο και μία γραμμή αίματος αυλακώνει το πρόσωπό του.
Γι' αυτούς τώρα ο Παύλος δέν είναι ο θεός γιά θυσία: είναι το θύμα γιά θανάτωσι. Βέβαια
στην όλη αυτή αγριότητα του όχλου συνέβαλαν και οι πάντοτε εχθροί του Παύλου, οι
φανατικοί Ιουδαίοι. Κατέφθασαν από την Αντιόχεια και το Ικόνιο και ξεσήκωσαν τούς
όχλους. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Όντως διαβόλου τέκνα! Ουκ εν ταις πόλεσιν αυτών
μόνον, αλλά και έξω τούτων ταύτα ποιoύντες, και τοσαύτην ποιούμενοι σπουδήν καθελείν
το κήρυγμα, όσης οι Απόστολοι στήσαι επειγόμενοι» (Ε.Π.Ε. 16α,218). Μετάφρασις:
«Πραγματικά ήσαν παιδιά του Διαβόλου. Όχι μόνο στις πόλεις τους, αλλά και μακρυά από
αυτές καταδίωκαν τούς αποστόλους. Τόση σπουδή είχαν να καταστρέψουν το κήρυγμα, όση
οι Απόστολοι είχαν να εμπεδώσουν το κήρυγμα».
Νά πως ο Λουκάς περιγράφει το όλο σκηνικό: «Και ταύτα λέγοντες μόλις κατέπαυσαν
τους όχλους του μή θύειν αυτοίς. Έπήλθον δε από Αντιοχείας και Ικονίου Ιουδαίοι, και
πείσαντες τους όχλους και λιθάσαντες τον Παύλον έσυραν έξω της πόλεως, νομίσαντες αυτόν
τεθνάναι. Κυκλωσάντων δε αυτών των μαθητών αναστάς εισήλθεν εις την πόλιν, και τη
επαύριον εξήλθε συν τω Βαρνάβα είς Δέρβην» (στ. 18-20). 'Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Και λέγοντας αυτά, μόλις και μετά βίας συγκράτησαν τα πλήθη του λαού για να μη τους
προσφέρουν θυσία. Αλλ' από την Αντιόχεια και το Ικόνιο επέδραμαν Ιουδαίοι, και παρέσυραν
τα πλήθη και λιθοβόλησαν τον Παύλο, και τον έσυραν έξω από την πόλι, νομίζοντας ότι
πέθανε. “Όταν δε τον περικύκλωσαν οι μαθητές (οι χριστιανοί), σηκώθηκε και μπήκε στην
πόλι. Και την επομένη μέρα αναχώρησε μαζί με τον Βαρνάβα για τη Δέρβη».
• Καταματωμένος ο Παύλος πέφτει κάτω. Τόν καταπατούν με τα πόδια τους. Κι ένα χαλάζι
από πέτρες τον καταπλακώνει. Τα μάτια του έκλεισαν. Αλλά το πνεύμα του, με τη γρηγοράδα
της αστραπής, του ζωγραφίζει ζωηρά την εικόνα ενός άλλου λιθοβολισμού (Πράξ. ζ' 58-59),
όπου και ο ίδιος έλαβε μέρος, κι ένα πρόσωπο που σαν να ήταν αγγέλου σκύβει από πάνω
του. Ο Παύλος το αναγνωρίζει και αναπνέει:
– Στέφανε, είσαι ευχαριστημένος μαζί μου; Ξεπλήρωσα το θάνατό σου;
Αυτό ακριβώς ήταν ο κρυφός πόνος της ζωής του. Κι ακούει μία φωνή, που του λέει:
– Θέλω να του δείξω, ότι πρέπει να πάσχη για το όνομά μου!...
• Μία πετριά ακόμα, πιο δυνατή, μία κλωτσιά, και η εικόνα χάνεται από το πνεύμα του.
Μερικοί χειροδύναμοι νεαροί τον σέρνουν σάν νεκρό έξω από την πύλη της πόλεως, και σάν

[266]
«ψοφίμι» τόν πετούν δίπλα από το δρόμο. «Έσυραν τόν Παύλον έξω της πόλεως, νομίσαντες
αυτόν τεθνάναι» (στ. 19).
• Ο Βαρνάβας, που αυτή την ημέρα θά κήρυττε ίσως κάπου αλλού, καθώς και η οικογένεια
του Τιμοθέου, άρχισαν να έχουν μία άσχημη προαίσθηση, καθώς ο Παύλος δέν ερχόταν στο
σπίτι. Ο Βαρνάβας και πολλοί από τους χριστιανούς ξεκίνησαν για να βρουν τον Παύλο. Τόν
βρίσκουν. Ο Βαρνάβας, αποσβολωμένος από τη θλίψι, σκύβει και κυττάζει το καταματωμένο
πρόσωπο του μεγάλου πατέρα. Οι άνδρες τον σηκώνουν όρθιο. Οι γυναίκες του πλένουν το
πρόσωπο. Υπάρχει ακόμα ζωή μέσα του. «Κυκλωσάντων δε αυτον των μαθητών αναστάς
εισήλθεν εις την πόλιν» (στ. 20). 'Ανοίγει τα μάτια του ο Παύλος. Δέν είναι νεκρός!
• Ο Παύλος την ίδια νύκτα έπρεπε να εξασφαλιστη από τούς Εβραίους, που παρέμεναν
ακόμα στην πόλι. Χωρίς ν' αναπαυθη και πρίν τόν περιθάλψουν, ήταν αναγκασμένος,
συνοδευόμενος από το Βαρνάβα, να μεταβή στη Δέρβη, πού βρίσκεται κάπου οκτώ ώρες
μακρυά. «Και τη επαύριον εξήλθε συν τω Βαρνάβα εις Δέρβην» (στ. 20). Τα σημάδια από
τις πληγές αυτού του λιθοβολισμού, ο Παύλος τα είχε σε ολόκληρη τη ζωή του πάνω στο
σώμα του. Ήταν παθήματα του Χριστού, τα «στίγματά» του (Γαλ. στ' 17).

[267]
 (Πράξ. ιδ' 21-28) - Επιστροφή στην Αντιόχεια της Συρίας
«21 Εὐαγγελισάμενοί τε τὴν πόλιν ἐκείνην καὶ μαθητεύσαντες ἱκανοὺς ὑπέστρεψαν εἰς τὴν
Λύστραν καὶ ᾿Ικόνιον καὶ ᾿Αντιόχειαν, 22 ἐπιστηρίζοντες τὰς ψυχὰς τῶν μαθητῶν,
παρακαλοῦντες ἐμμένειν τῇ πίστει, καὶ ὅτι διὰ πολλῶν θλίψεων δεῖ ἡμᾶς εἰσελθεῖν εἰς τὴν
βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. 23 χειροτονήσαντες δὲ αὐτοῖς πρεσβυτέρους κατ᾿ ἐκκλησίαν καὶ
προσευξάμενοι μετὰ νηστειῶν παρέθεντο αὐτοὺς τῷ Κυρίῳ, εἰς ὃν πεπιστεύκασι. 24 καὶ
διελθόντες τὴν Πισιδίαν ἦλθον εἰς Παμφυλίαν, 25 καὶ λαλήσαντες ἐν Πέργῃ τὸν λόγον
κατέβησαν εἰς ᾿Αττάλειαν, 26 κἀκεῖθεν ἀπέπλευσαν εἰς ᾿Αντιόχειαν, ὅθεν ἦσαν
παραδεδομένοι τῇ χάριτι τοῦ Θεοῦ εἰς τὸ ἔργον ὃ ἐπλήρωσαν. 27 Παραγενόμενοι δὲ καὶ
συναγαγόντες τὴν ἐκκλησίαν ἀνήγγειλαν ὅσα ἐποίησεν ὁ Θεὸς μετ᾿ αὐτῶν, καὶ ὅτι ἤνοιξε
τοῖς ἔθνεσι θύραν πίστεως. 28 διέτριβον δὲ ἐκεῖ χρόνον οὐκ ὀλίγον σὺν τοῖς μαθηταῖς.».

Διά πολλών θλίψεων (στ. 21-23)

Ως μεγάλη επιτυχία από το λιθοβολισμό στα Λύστρα ο Παύλος θεωρεί, ότι κερδίζεται ένας
από τους πολυτιμότερους συνεργάτες του μέλλοντος. Κάποια μέρα θα γίνη η παρηγοριά των
γηρατειών του. Πρόκειται για το νεαρό Τιμόθεο. Τότε ίσως ξεπήδησε στο μυαλό του νεαρού
όρφανου παιδιού των Λύστρων μία ακτίνα για το τι σημαίνει να είσαι Απόστολος και να
υποφέρης γιά τόν Χριστό. Είκοσι χρόνια αργότερα, όταν ο Τιμόθεος θα είναι πλέον
επίσκοπος, ο Παύλος θα του γράψη μία επιστολή, όπου θα του θυμίζη αυτήν ακριβώς τη
στιγμή: «Οιά μοι εγένετο εν Λύστρους. Οίους διωγμούς υπήνεγκα» (Β' Τιμ. γ' 11).
Ας παρακολουθήσουμε την πορεία του Παύλου στη Δέρβη. Δεν μπορούμε παρά να
θαυμάσουμε τη σωματική αντοχή και την υπομονή του Αποστόλου, όταν σκεφτούμε ότι
ύστερα από μία τρομακτική απώλεια αίματος στο διάστημα της προηγούμενης ημέρας,
πέρασε ένα δρόμο ανώμαλο και κουραστικό μέσα σ' ένα κάρο, 40 χιλιόμετρα. Το τέρμα του
ήταν η απόκοσμη μικρή ορεινή πόλις, η Δέρβη, πού βρισκόταν στά μακρινότερα όρια της
επαρχίας της Γαλατίας.
Οι Εβραίοι αντίπαλοι, που θεωρούσαν τον Παύλο πεθαμένο, δεν τον καταδίωξαν πιό πέρα,
κι έτσι οι δύο ιεραπόστολοι μπορούσαν με την ησυχία τους να ιδρύσουν σ' αυτή την
επαρχιακή ειρηνική πόλι μία εξ εθνών χριστιανική Εκκλησία. Έπειδή αργότερα βλέπουμε
κάποιον Γάϊο να είναι μαθητής καί συνοδοιπόρος του Παύλου (Πράξ. κ' 4), είναι πιθανόν, ότι
ο Παύλος και ο Βαρνάβας φιλοξενήθηκαν στο σπίτι του στη Δέρβη. Ο Παύλος, επειδή ήταν
σε άθλια κατάστασι, έπρεπε να ξεκουραστή πολύ καιρό. Αν κάποιος θέλη να ορίση με
βεβαιότητα την αρρώστια, που αναφέρει στην πρός Γαλάτας επιστολή (δ' 14), μπορεί να
υποθέση ότι πρόκειται γι' αυτό εδώ. Το κρεβάτι του Παύλου έγινε ευλογημένο ορμητήριο γιά
ιεραποστολική δράση. Έτσι και η χριστιανική Εκκλησία της Δέρβης, όπως και οι τρείς άλλες
της Γαλατίας, γεννήθηκαν με πόνους. Αυτή την πνευματική γέννησι υπονοεί ασφαλώς ο
Παύλος, όταν αργότερα γράφει πρός τούς Γαλάτες, που ιουδαϊκές μηχανορραφίες
απειλούσαν την πίστη τους: «Τεκνία μου, ούς πάλιν ωδίνω, άχρις ού μορφωθή Χριστός εν
υμίν» (δ' 19).
Σημειώνει ο Λουκάς γιά την παρουσία του Παύλου και του Βαρνάβα στη Δέρβη και τη
σύντομη επίσκεψί τους στίς προηγούμενες πόλεις: «Ευαγγελισάμενοί τε την πόλιν εκείνην

[268]
και μαθητεύσαντες ικανούς υπέστρεψαν εις την Λύστραν και Ικόνιον και Αντιόχειαν,
επιστηρίζοντες τας ψυχάς των μαθητών, παρακαλούντες εμμένειν τη πίστει, και ότι διά
πολλών θλίψεων δεί ημάς εισελθείν εις την βασιλείαν του Θεού. Χειροτονήσαντες δε αυτούς
πρεσβυτέρους κατ' Εκκλησίας και προσευξάμενοι μετά νηστειών παρέθεντο αυτούς τω
Κυρίω, εις δν πεπιστεύκασι» (στ. 21-23). Στην απλοελληνική: «Και αφού κήρυξαν το
ευαγγέλιο στην πόλι εκείνη, και έκαναν αρκετούς μαθητές (χριστιανούς), επέστρεψαν στη
Λύστρα και στο Ικόνιο και στην Αντιόχεια. Και στήριζαν τις ψυχές των μαθητών (των
χριστιανών), κηρύττοντας να μένουν αμετακίνητοι στην πίστι, και ότι κατόπιν πολλών
θλίψεων δυνάμεθα να εισέλθουμε στη βασιλεία του Θεού. Αφού δε χειροτόνησαν γι' αυτούς
πρεσβυτέρους σε κάθε Εκκλησία, προσευχήθηκαν και νήστευσαν και τους εμπιστεύθηκαν
στον Κύριο, στον οποίο είχαν πιστεύσει».
• Η ιεραποστολική εργασία των αποστόλων και στη Δέρβη, μπορούμε να υπολογίσουμε
πώς κράτησε τουλάχιστον ένα ολόκληρο χρόνο. Εκεί, φέρνοντας ο Παύλος στο σώμα του τα
στίγματα του Κυρίου Ιησού Χριστού από τον πρόσφατο λιθοβολισμό, κήρυξε το ευαγγέλιο
μαζί με τον Βαρνάβα. Οι απόστολοι «ευηγγελίσαντο την πόλιν» (στ. 21). Απευθύνθηκαν σ'
όλους τους κατοίκους, αλλ' «εμαθήτευσαν ικανούς» (στ. 21), όχι όλους.
-Το «ευηγγελίσαντο» σημαίνει, ότι κήρυξαν το ευαγγέλιο. –Τό «έμαθήτευσαν» δεν
σημαίνει πάλιν, ότι κήρυξαν ή δίδαξαν, αλλά σημαίνει ότι έκαναν «μαθητάς», δηλαδή
χριστιανούς.
• Πήραν τον ίδιο δρόμο, για να επισκεφθούν τα Λύστρα, το Ικόνιο και την Αντιόχεια της
Πισιδίας. Θέλουν να ξαναδούν τους μαθητές.
Νά τους στηρίξουν στην πίστι, ύστερα μάλιστα από τη ραδιουργία των Ιουδαίων.
Νά τούς διδάξουν βαθύτερα το ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού.
Νά τούς παρακαλέσουν να μείνουν σταθεροί στήν πίστι.
Αλλά και να τους δηλώσουν για μία ακόμη φορά, ότι μία είναι η πλέον βέβαιη πύλη για
τη βασιλεία του Θεού, η θλίψις. «Υπέστρεψαν εις την Λύστραν και Ικόνιον και Αντιόχειαν,
επιστηρίζοντες τας ψυχάς των μαθητών, παρακαλούντες εμμένειν τη πίστει, και ότι διά
πολλών θλίψεων δει ημάς εισελθείν εις την βασιλείας του Θεού» (στ. 22).
• Οι θλίψεις, και μάλιστα εκείνες, πού γιά τόν Χριστό υποφέρουμε και αγόγγυστα
υπομένουμε και δοξολογώντας τίς διερχόμεθα, είναι κατά τό λόγιο εδώ του Παύλου ή πύλη
της σωτηρίας. Μας εξασφαλίζουν την είσοδό μας στη βασιλεία του Θεού. «Διά πολλών
θλίψεων δεί...».
Τό «δεί» σημαίνει ότι είναι ανάγκη να περάσουμε από θλίψεις, για να εισέλθουμε στη
βασιλεία του Θεού. Τούτο ίσχύει και από την πλευρά των ανθρώπων και από την πλευρά του
Θεού. Για να σωθούμε εμείς οι αμαρτωλοί, χρειάστηκε να γίνη άνθρωπος ο Θεός και να
περάση από το καμίνι της θλίψεως, που λέγεται Σταυρός. Για να σωθούμε χρειάζεται να
περνάμε κι εμείς, από μικρότερο βέβαια καμίνι θλίψεων. Κι αυτό γιά νά ταπεινωνόμαστε, γιά
νά παιδαγωγούμαστε, για να εξαγνιζόμαστε, για να τελειοποιούμαστε.
Εύκολα βγήκαμε από τον παράδεισο. Δύσκολα θα εισέλθουμε. Λέγοντας δύσκολα,
εννοούμε τις πολλές θλίψεις. Αλλ' όσες θλίψεις κι άν υποστούμε, είναι μηδέν μπροστά στη

[269]
δόξα της αιωνιότητας. «Ου γάρ άξια τα παθήματα του νύν καιρού πρός τήν μέλλουσαν δόξαν
αποκαλυφθήναι εις ημάς» (Ρωμ. η' 18).
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ώσπερ σκόνη εστίν εκτρίβουσα ημάς τα των περιστάσεων,
τα των θλίψεων. Διά τούτο των πλουτούντων οι πένητες ως επί το πλείστόν εισι συνετώτεροι,
καθάπερ πολλοίς περικρουόμενοι και περιαντλούμενοι κύμασι... Σίδηρος κείμενος μέν
διαφθείρεται, εργαζόμενος δε λάμπει. Καί ψυχή ώσαύτως κινουμένη. Κίνησις δε ψυχής αι
περιστάσεις αύται. Καλόν και λύπη σύμμετρος, καλόν και φροντίς, καλόν και ένδεια.
Ισχυρούς γάρ ημάς ποιεί καλά και τα εναντία» (Ε.Π.Ε. 16β,270-272). Μετάφρασις: «Οι
θλίψεις και οι δυσκολίες της ζωής είναι σαν την ακόνη. Μας τροχίζουν. Γι' αυτό οι φτωχοί,
ως επί το πλείστον, είναι πιό συνετοί από τους πλουσίους, επειδή ακριβώς δέχονται πλήγματα
και κραδασμούς από τα κύματα της ζωής. Τό σίδερο, όταν παραμένη αχρησιμοποίητο,
φθείρεται όταν όμως δουλεύεται, λάμπει. Έτσι και η ψυχή όταν κινηται. Και κίνησις της
ψυχής είναι οι περιπέτειές της. Και η λύπη, όταν δεν είναι υπέρμετρη, κάνει καλό. Το ίδιο
και η μέριμνα, το ίδιο και η φτώχεια. Διότι δυνατούς μας κάνουν και τα καλά και τα
αντίθετα».
• Οι δύο απόστολοι δέν έκαναν μόνο κατηχητικό και κηρυκτικό έργο στίς τρείς πόλεις που
πέρασαν, αλλά προέβησαν και σε εκκλησιαστική οργάνωση των κατά τόπους εκκλησιών:
«Χειροτονήσαντες δε αυτούς πρεσβυτέρους κατ' Εκκλησίας και προσευξάμενοι μετά
νηστειών παρέθεντο αυτούς τω Κυρίω, εις ον πεπιστεύκασι» (στ. 23). Έκαναν δηλαδή
εργασία πνευματική εις βάθος, αλλά και διοικητική οργάνωση των εκκλησιών άρτια.
Χειροτόνησαν παντού πρεσβυτέρους και διδασκάλους των εκκλησιών. Έπρεπε να βρούν το
σωστό τρόπο, την ισορροπία μεταξύ της διαθέσεως των «εθνικών», Έλλήνων και Γαλατών,
και της αγάπης τους πρός την ελευθερία, από τη μια μεριά, και από την άλλη της
στενοκαρδωσύνης των Εβραίων. Έπρεπε να εμπεδώσουν μέσα τους την οικουμενικότητα της
Εκκλησίας. Έπρεπε ν' αγωνιστούν για να πειστούν, ότι ο νόμος δέν σώζει, αλλά σώζει μόνο
η πίστις στόν Ιησού Χριστό, σταυρωθέντα και αναστάντα.
Στη βάση τους (στ. 24-26)
Μετά την αποχαιρετιστήρια λειτουργία στην Αντιόχεια της Πισιδίας, περνώντας πάλι από
τους πολυθόρυβους καταρράκτες του όρους Ταύρου, βάδισαν πρός την Πέργη της
Παμφυλίας. Εδώ ιδρύθηκε η τελευταία γιά τήν περιοδεία τους αυτή εκκλησία. «Και
διελθόντες την Πισιδίαν ήλθον εις την Παμφυλίαν, και λαλήσαντες εν Πέργη τον λόγον
κατέβησαν είς Αττάλειαν, κακείθεν απέπλευσαν εις Αντιόχειαν, όθεν ήσαν παραδεδομένου
τη χάριτι του Θεού είς το έργον και επλήρωσαν» (στ. 24-26). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Έπειτα πέρασαν την Πισιδία και πήγαν στην Παμφυλία. Και αφού κήρυξαν στην Πέργη τον
λόγο, κατέβηκαν στην Αττάλεια. Και απ' εκεί απέπλευσαν για την Αντιόχεια, απ' όπου είχαν
παραδοθή στη χάρη του Θεού (και ξεκίνησαν) για το έργο, που έφεραν εις πέρας».
• Γύρισαν πίσω με τα τρόπαια της νίκης από επτά οχυρά, πού τα κέρδισαν με το μέρος του
Χριστού: Σαλαμίνα, Πάφος, Αντιόχεια (Πισιδίας), Ικόνιο, Λύστρα, Δέρβη και Πέργη.
• Από την Αττάλεια ατμοπλοϊκώς ήλθαν στο λιμάνι της Αντιοχείας, στη Σελεύκεια. Η
Αντιόχεια τους είχε παραδώσει στα χέρια του Θεού και στην αγκάλη της ιεραποστολής. Η
Αντιόχεια τώρα τους υποδέχεται. Τότε προσευχήθηκαν να πετύχουν οι δύο απόστολοι, ο
Παύλος και ο Βαρνάβας, στο δύσκολο έργο τους. «Ήσαν παραδεδομένου τη χάριτι του Θεού

[270]
εις το έργον ο επλήρωσαν» (στ. 26). Τώρα η Αντιόχεια δοξολογεί τόν Θεό, γιά τό
δυσκολώτατο έργο, που έφεραν εις πέρας οι απόστολοι ένα έργο με ανείπωτες δυσκολίες, με
βάσανα και μαρτύρια, αλλά και με αγιοπνευματική καρποφορία.
Θύρα πίστεως και στους εθνικούς (στ. 27-28)
Έφτασαν στην αφετηρία τους, στην Αντιόχεια (τη μεγάλη). Οι δύο σκαπανείς του
ευαγγελίου έγιναν δεκτοί από τούς προεστώτες και τους πιστούς. Τούς φαινόταν σαν από μία
έρημο να ξαναγύριζαν πάλι στην κοινωνία. Τόσο συμπαθητικά και τόσο ωραία ήσαν εδώ
όλα, όταν κανείς έκανε τη σύγκριση με τα άγρια και απότομα τοπία της Λυκαονίας.
«Παραγενόμενοι δε και συναγαγόντες την Εκκλησίαν ανήγγειλαν όσα εποίησεν ο Θεός μετ'
αυτών, και ότι ήνοιξε τοίς έθνεσι θύραν πίστεως. Διέτριβον δε εκεί χρόνον ουκ ολίγον συν
τους μαθηταίς» (στ. 27-28). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και όταν έφτασαν και
συγκέντρωσαν τα μέλη της Εκκλησίας, ανέφεραν όσα ο Θεός έκανε δι' αυτών, και ότι άνοιξε
στους εθνικούς θύρα πίστεως. Παρέμειναν δε εκεί μαζί με τους μαθητές (τους χριστιανούς)
επί αρκετό χρόνο».
• Στούς φίλους τους φάνηκαν οι δύο απόστολοι (Παύλος και Βαρνάβας) κάπως
γερασμένοι, με φανερά τα σημάδια από τις φρικτές δοκιμασίες.
– Παύλε , από πού έχεις τα σημάδια στο πρόσωπό σου;...
• Θα λέγαμε, πώς αυτή η έκτακτη σύναξις της Εκκλησίας στην Αντιόχεια, έμοιαζε με μία
λαμπρή ιεραποστολική εορτη. Οι δύο Απόστολοι άρχισαν να διηγούνται για την ίδρυσι των
νέων Εκκλησιών, για τα όσα είχαν ζήσει, για τα όσα είχαν πάθει υπέρ του ονόματος του Ιησού
Χριστού. Ο Παύλος και ο Βαρνάβας, μαζί με τα άλλα μέλη της Εκκλησίας, έκαναν μία
πανηγυρική ευχαριστία γιά τά «όσα εποίησεν ο Θεός μετ' αυτών, και ότι ήνοιξε τοις έθνεσι
θύραν πίστεως» (στ. 28).
• Όπωσδήποτε οι δύο Απόστολοι διψούσαν να μάθουν νέα από την Εκκλησία της
Αντιοχείας. Σάν νά είπαν στη συνάθροισι:
– Και, λοιπόν, πως πάνε τα δικά σας πράγματα; Και με τούς εξ Ιουδαίων χριστιανούς πως
τα πατε;
Οι πρεσβύτεροι κοίταξαν με αγωνία ο ένας τον άλλον, ρωτώντας σιωπηλά άν έπρεπε να
μιλήσουν γι' αυτό. Τελικά παρουσίασαν την αγωνία τους για τη στάση των αδελφών της
Ιερουσαλήμ. «Οι αδελφοί στα Ιεροσόλυμα δεν καταλαβαίνουν τις συνθήκες τις δικές μας.
Δεν έχουν βγή ποτέ από την πατρίδα τους. Τούς νέους μας πιστούς, πού ήσαν πρίν
είδωλολάτρες, αρνούνται να τους εντάξουν στα μέλη της Εκκλησίας. Δέν θα έπρεπε -λένε-
να είχαν βαπτιστή, άν προηγουμένως δεν είχαν δεχτη τό Μωσαϊκό νόμο και δεν είχαν κάνει
περιτομή. Αν δεν γίνη κάτι, η Εκκλησία θα χωριστή στα δύο!».
• Αυτό ήταν ένα πικρό δηλητήριο, που από το πρώτο ήδη βράδυ έπεφτε μέσα στο ποτήρι
της χαράς. Ο Παύλος έβλεπε, πώς η εργασία τους κινδύνευε στίς βάσεις της. Αν επικρατούσε
αυτή η κατεύθυνσις, τότε αυτό θα ήταν εις βάρος του έργου τους ή θα γινόταν σχίσμα. Το να
εξαρτήση κανείς τη συμμετοχή των εξ εθνών χριστιανών στην Εκκλησία από την περιτομή
και την τήρηση των ατέλειωτων διατάξεων του Μωσαϊκού νόμου, σήμαινε να στενέψη η

[271]
Εκκλησία και να γίνη Συναγωγή, ενώ ταυτόχρονα θα ήταν άρνησις της καθολικότητας της
σωτηρίας.

[272]
 (Πράξ. ιε' 1-5) - Στην Ιερουσαλήμ για το θέμα της περιτομής
«1 Καὶ τινες κατελθόντες ἀπὸ τῆς ᾿Ιουδαίας ἐδίδασκον τοὺς ἀδελφοὺς ὅτι ἐὰν μὴ
περιτέμνησθε τῷ ἔθει Μωϋσέως, οὐ δύνασθε σωθῆναι. 2 γενομένης οὖν στάσεως καὶ
ζητήσεως οὐκ ὀλίγης τῷ Παύλῳ καὶ τῷ Βαρνάβᾳ πρὸς αὐτούς, ἔταξαν ἀναβαίνειν Παῦλον
καὶ Βαρνάβαν καί τινας ἄλλους ἐξ αὐτῶν πρὸς τοὺς ἀποστόλους καὶ πρεσβυτέρους εἰς
῾Ιερουσαλὴμ περὶ τοῦ ζητήματος τούτου. 3 Οἱ μὲν οὖν προπεμφθέντες ὑπὸ τῆς ἐκκλησίας
διήρχοντο τὴν Φοινίκην καὶ Σαμάρειαν ἐκδιηγούμενοι τὴν ἐπιστροφὴν τῶν ἐθνῶν, καὶ
ἐποίουν χαρὰν μεγάλην πᾶσι τοῖς ἀδελφοῖς. 4 παραγενόμενοι δὲ εἰς ῾Ιερουσαλὴμ
ἀπεδέχθησαν ὑπὸ τῆς ἐκκλησίας καὶ τῶν ἀποστόλων καὶ τῶν πρεσβυτέρων, ἀνήγγειλάν τε
ὅσα ὁ Θεὸς ἐποίησε μετ᾿ αὐτῶν, καὶ ὅτι ἤνοιξε τοῖς ἔθνεσι θύραν πίστεως. 5 ᾿Εξανέστησαν
δέ τινες τῶν ἀπὸ τῆς αἱρέσεως τῶν Φαρισαίων πεπιστευκότες, λέγοντες ὅτι δεῖ περιτέμνειν
αὐτοὺς παραγγέλλειν τε τηρεῖν τὸν νόμον Μωϋσέως.».

Το ζήτημα της περιτομής (στ. 1-2)

Οι πρώτοι Απόστολοι στα Ιεροσόλυμα δεν αντιπροσώπευαν άποψι στενόκαρδη. Όταν ήδη
το κήρυγμα των προφητών δεν αποτελούσε εθνικιστική θρησκεία, όταν ο ίδιος ο Ιησούς
κήρυξε την οικουμενικότητα της Εκκλησίας Του και της αποστολής των Δώδεκα μαθητών
Του, τότε ασφαλώς δέν μάς επιτρέπεται να δεχτούμε ότι η πρώτη Εκκλησία στην Ιερουσαλήμ
τα ξέχασε όλα αυτά και δέν μπορούσε να κοιτάξη πιο πέρα από τα όρια του Ιουδαϊσμού. Το
γεγονός της Πεντηκοστής (καθαρά οικουμενικό) το κήρυτταν ήδη και το γιόρταζαν. Ο Ιησούς
όμως δεν ήθελε να φέρη τη σωτηρία, χωρίς ιστορική συνοχή του προσώπου Του. Ήθελε να
εμφανιστή ως ο τελειωτής της επαγγελίας της Απολυτρώσεως, που οι προφητείες της
Παλαιας Διαθήκης αναφέρουν...
Δέν πρέπει ίσως να κρίνουμε πολύ αυστηρά την Εκκλησία των Ιεροσολύμων, επειδή
δίσταζε να δεχτή αμέσως ως ισότιμα μέλη της Εκκλησίας του Χριστού τούς πιστούς, πού
προσήλθαν από την ειδωλολατρία.
• Βέβαια εκείνοι, που προκαλούσαν ζήτημα ήσαν οι χριστιανοί, πού προέρχονταν από την
τάξη των Φαρισαίων. Με το Βάπτισμα άφηναν το ένδυμα του Φαρισαίου, δεν άφηναν όμως
και το φαρισαϊκό πνεύμα. Επέμεναν στην υποχρεωτική περιτομή για όλους όσοι γίνονταν
χριστιανοί και την εφαρμογή των τυπολατρικών διατάξεων του Μωσαϊκού νόμου.
Λησμονούσαν, ότι πολλές τελετουργικές πράξεις στό Μωσαϊκό νόμο είχαν συμβολικό
νόημα, πολλές απέβλεπαν στο να έρθη ο άνθρωπος σε επίγνωση της αμαρτωλότητάς του.
Γενικώς ο Νόμος είχε παιδαγωγικό χαρακτήρα (Γαλ. γ' 24), προετοίμαζε τόν Ισραήλ γιά τόν
Χριστό.
• Ιουδαΐζοντες χριστιανοί, εκ της τάξεως κυρίως των Φαρισαίων, κατέφθασαν από την
Ιουδαία στην Αντιόχεια και επέμεναν: «Αν δεν περιτέμνεσθε σύμφωνα με το έθιμο του
Μωυσή, δεν μπορείτε να σωθήτε». Αντί να χαρούν για τα θαυμαστά αποτελέσματα του
Ευαγγελίου σε «εθνικούς», αντί να θαυμάσουν για τη ζωντανή παρουσία του Αγίου

[273]
Πνεύματος, αντί να «αγκαλιάσουν» τους αδελφούς από τα διάφορα έθνη, εκείνοι προκάλεσαν
«στάσι», κάτι σάν επανάστασι. «Καί τινες κατελθόντες από της Ιουδαίας εδίδασκον τους
αδελφούς ότι εάν μή περιτέμνησθε τώ έθει Μωυσέως, ου δύνασθε σωθήναι. Γενομένης oύν
στάσεως και ζητήσεως ουκ ολίγης τω Παύλω και τω Βαρνάβα προς αυτούς, έταξαν
αναβαίνειν Παύλον και Βαρνάβαν καί τινας άλλους εξ αυτών προς τους αποστόλους και
πρεσβυτέρους εις Ιερουσαλήμ περί του ζητήματος τούτου» (στ. 1-2). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Μερικοί δε κατέβηκαν από την Ιουδαία (στην 'Αντιόχεια) και έλεγαν στους
αδελφούς: “Εάν δεν περιτέμνεσθε σύμφωνα με το έθιμο του Μωυσέως, δεν μπορείτε να
σωθήτε”. Επειδή δε ο Παύλος και ο Βαρνάβας είχαν φιλονεικία και συζήτηση μεγάλη μ'
αυτούς, ώρισαν ν' ανεβούν ο Παύλος και ο Βαρνάβας και μερικοί άλλοι απ' αυτούς πρός τους
αποστόλους και τους πρεσβυτέρους στην Ιερουσαλήμ γι' αυτό το ζήτημα».
• Οι ιουδαΐζοντες χριστιανοί πίστευαν πώς ο Θεός ήταν Θεός και των ειδωλολατρών.
Πίστευαν πώς ο Μεσσίας ήταν ο Βασιλιάς όλης της ανθρωπότητας. Πίστευαν πώς οι
«εθνικοί» μπορούσαν να γίνουν μέλη της Βασιλείας Του. 'Αλλά δεν μπορούσαν να δεχτούν
ότι οι «εθνικοί» θα είχαν (στην Εκκλησία) τα ίδια δικαιώματα με τους Εβραίους!
Υποτιμούσαν έτσι και το έργο του Χριστού. Ήταν σαν να έλεγαν, ότι η θυσία του
Θεανθρώπου δεν είναι ικανή να σώση τον άνθρωπο.
Αν η περιτομή και ο νόμος είχαν τη δύναμη να σώσουν τον άνθρωπο, δέν θά σταυρωνόταν
ο Χριστός. Επίσης, άν ή περιτομή ήταν αναγκαία για τη σωτηρία, οι γυναίκες, πού δέν
περιτέμνονταν, πώς θα σώζονταν; Ο Χριστός σταυρώθηκε για όλους. Χαρακτηριστική είναι
η φράσις στην πρός Γαλάτας: «Ει διά νόμου δικαιοσύνη (σωτηρία), άρα Χριστός δωρεάν
απέθανε» (β' 21)!
• Η καταιγίδα ξέσπασε, όταν στο γεύμα της Αγάπης κατα το Σαββατόβραδο, έφαγαν σε
χωριστό τραπέζι και δήλωσαν φανερά στή συνάθροισι της Εκκλησίας της Αντιοχείας: «Εάν
μή περιτέμνησθε τώ έθει Μωυσέως, ου δύνασθε σωθήναι» (στ. 1).
Πρέπει να ήταν φοβερή η συμπεριφορά τους, γιατί ο Λουκάς σ' αυτό το σημείο μιλάει,
όπως είπαμε, γιά «στάσι». Ο Παύλος και ο Βαρνάβας αποκαλούσαν πάντοτε τούς εξ εθνών
χριστιανούς «αγίους», «εκλεκτούς», «τέκνα του Θεού», «συμπολίτες και οικείους», ενώ
αυτοί, οι ευσεβοφανείς από τα Ιεροσόλυμα, τους θεωρούσαν ως «ακαθάρτους», «ξένους» και
«παράσιτα» καί τούς απέκλειαν από το Χριστιανισμό!
• Βέβαια η Εκκλησία της Αντιοχείας δεν φαινόταν να επηρεάζεται (κατά πλειονοψηφία
τουλάχιστον) από τούς φανατικούς φαρισαϊζοντες και ιουδαίζοντες. Ο Θεός έδωσε στούς
αποστόλους, πού ήσαν εκεί και διηγούνταν όσα «εποίησεν ο Θεός εν τοις έθνεσι», σοφία και
σταθερότητα. Με τη χάρι Του και ο Παύλος και ο Βαρνάβας ωρίσθηκαν να λάβουν μέρος
στο ταξίδι προς τα Ιεροσόλυμα (ίδε και Γαλ. β' 2). Στη συνοδεία περιελήφθη και ο Τίτος (Γαλ.
β' 1-3). Για τον Παύλο ιδίως το ταξίδι αυτό σήμαινε δύο πράγματα: Τή νίκη της χριστιανικής
ελευθερίας και την αναγνώρισι του αποστολικού του αξιώματος από τη μητέρα των
Εκκλησιών.
Χαρά μεγάλη (στ. 3-4)
Το ταξίδι προς τα Ιεροσόλυμα (περίπου 48 μ.Χ.) έγινε μία αληθινά θριαμβευτική πορεία.
Στη Φοινίκη επισκέφτηκαν τίς εκεί Εκκλησίες, της Σιδώνος και της Τύρου, την Πτολεμαΐδα

[274]
και την Καισάρεια. Ύστερα κατευθύνθηκαν πρός το εσωτερικό, μέσω Σαμαρείας και
Ιουδαίας. Παντού άκουγαν με ενθουσιασμό τις αφηγήσεις τους για την είσοδο στην πίστη
του Χριστού και του ειδωλολατρικού κόσμου.
• Το ταξίδι αυτό ήταν ταξίδι χαράς μεγάλης. Οι απόστολοι μετέδιδαν τις ευχάριστες
ειδήσεις της επιστροφής πολλών ειδωλολατρών, και οι αδελφοί της Φοινίκης και της
Σαμάρειας σκιρτούσαν από χαρά. Όπως στο σπίτι γίνεται χαρά μεγάλη όταν γεννιέται ένα
παιδί, έτσι και στην Εκκλησία γίνεται πανηγύρι όταν αναγεννιέται ένα νέο μέλος. Πολύ
περισσότερο ενθουσιαστικό είναι το πνευματικό πανηγύρι, όταν εκατοντάδες και χιλιάδες
ψυχές γεννιώνται από το κήρυγμα. Τόν πόνο του τοκετού τόν διαδέχεται η χαρά της
γεννήσεως. Και ο Παύλος πονούσε κάθε φορά, πού ένα νέο μέλος γεννιόταν με το κήρυγμά
του μέσα στη μεγάλη οικογένεια που λέγεται Εκκλησία (Γαλ. δ' 19. 27).
• Ο Παύλος, ύστερα από εβδομάδες, έφτασε στα Ιεροσόλυμα. «Οι μεν ούν προπεμφθέντες
υπό της Εκκλησίας διήρχοντο την Φοινίκην και Σαμάρειαν εκδιηγούμενοι την επιστροφής
των εθνών, και εποίουν χαράν μεγάλην πάσι τοίς αδελφούς. Παραγενόμενοι δε εις
Ιερουσαλήμ απεδέχθησαν υπό της Εκκλησίας και των αποστόλων και των πρεσβυτέρων,
ανήγγειλάν τε όσα ο Θεός έποίησε μετ' αυτών, και ότι ήνοιξε τοις έθνεσι θύραν πίστεως» (στ.
3-4). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αφού δε η Εκκλησία τους κατευόδωσε, περνούσαν διά
μέσου της Φοινίκης και της Σαμαρείας και διηγούνταν την επιστροφή των εθνικών, και
προκαλούσαν χαρά μεγάλη σ' όλους τους αδελφούς. Και όταν έφτασαν στην Ιερουσαλήμ,
τους υποδέχθηκαν ή Εκκλησία και οι απόστολοι και οι πρεσβύτεροι. Και ανήγγειλαν όσα ο
Θεός έκανε διά μέσου αυτών, και ότι άνοιξε στους εθνικούς θύρα πίστεως».
• Τήν Εκκλησία των Ιεροσολύμων την αποτελούσαν τρείς τάξεις: Οι Απόστολοι, το
Συμβούλιο των Πρεσβυτέρων και οι Αδελφοί. Από τους Αποστόλους, ξεχώριζαν, ώς
«στύλοι» τρείς: Ο Πέτρος, ο Ιάκωβος (ο αδελφόθεος) και ο Ιωάννης.
Η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη... Με προσοχή στη σύναξι και κρατώντας όλοι την
αναπνοή τους άκουγαν τα μέλη της Εκκλησίας την αφήγηση των ιεραποστόλων.
«Παραγενόμενοι δε εις Ιερουσαλήμ απεδέχθησαν υπό της Εκκλησίας και των αποστόλων και
των πρεσβυτέρων, ανήγγειλάν τε όσα ο Θεός έποίησε μετ' αυτών, και ότι ήνοιξε τοίς έθνεσι
θύραν πίστεως» (στ. 4).
Ξεσηκώθηκαν οι Φαρισαίοι (στ. 5)
Η Εκκλησία στην πλειονοψηφία της ευχαρίστησε τον Θεό γιά την αποδοχή τόσων εθνικών
στην πίστι. Τη χαρά όμως και τον ενθουσιασμό διέλυσαν οι Φαρισαίοι (χριστιανοί), οι οποίοι
ξεσηκώθηκαν με πάθος! Όχι μόνο δεν χάρηκαν για τα όσα έλεγαν οι δύο Απόστολοι, αλλά
και επέμεναν, ότι πρέπει οπωσδήποτε να κάνουν περιτομή και να τηρούν τις διατάξεις του
Μωσαϊκού νόμου όσοι από τούς μη Ιουδαίους επιθυμούν να γίνουν μέλη του Χριστού.
«Εξανέστησαν δέ τινες των από της αιρέσεως των Φαρισαίων πεπιστευκότες, λέγοντες ότι
δεί περιτέμνειν αυτούς παραγγέλλειν τε τηρείν τον νόμον Μωυσέως» (στ. 5). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Αλλά σηκώθηκαν μερικοί από την παράταξη των Φαρισαίων, που είχαν
πιστεύσει, και έλεγαν Πρέπει να τους περιτέμνετε (τους εθνικούς) και να τους συνιστάτε να
τηρούν τον νόμο του Μωυσέως”».

[275]
 • Είναι γνωστό, ότι οι Φαρισαίοι ήσαν τυπολάτρες, σχολαστικοί, φοβερά
προκατειλημμένοι κατά του Ιησού, απερίγραπτα φανατισμένοι. Όσο βρισκόταν ο Ιησούς στη
γή, πολύ λίγοι Φαρισαίοι φαίνεται να προσελκύστηκαν από τη διδασκαλία Του. Αλλ' όταν
ήλθε το Άγιο Πνεύμα, αρκετοί και από τους Φαρισαίους προσελκύστηκαν στην Πίστι. Και ο
Παύλος άλλωστε ήταν από την τάξη των Φαρισαίων (Πράξ. κγ' 6. κστ' 5. Φιλιπ. γ' 5). Αλλ' ο
Παύλος απέβαλε αμέσως την προκατάληψι και το φανατισμό. Δέν συνέβη όμως το ίδιο καί
μέ Φαρισαίους, που δέχτηκαν μεν την πίστη του Χριστού, δεν αποχωρίστηκαν όμως το
φανατισμό. Και τώρα στην πρώτη συνάντηση και λίγο μετά, στήν Αποστολική Σύνοδο, αλλά
και μέχρι τέλους της επίγειας πορείας του Παύλου, αποτελούσαν την τροχοπέδη στο δρόμο
του ευαγγελικού κηρύγματος και της αγνής ιεραποστολής. Από τις δύο επιστολές (πρός
Ρωμαίους και πρός Γαλάτας) διαπιστώνουμε, πόσο κοπίασε ο Παύλος για να εμποδίση τη
μετατροπή της Εκκλησίας του Χριστού σε θρησκεία της περιτομής.
• Στο όλο πρόβλημα, που ως μη ώφειλε δημιούργησαν οι φανατικοί ιουδαϊζοντες
«χριστιανοί», τα βασικά ερωτήματα ήσαν τα εξής: Είναι αναγκαία για τη σωτηρία ή
περιτομή; Η ιεραποστολική μέθοδος, πού ο Παύλος ακολουθούσε ήταν σωστή; Έπρεπε να
απαντηθούν αυτά με βάση την αλήθεια του ευαγγελίου του Ιησού Χριστού. Η σωτηρία
προέρχεται μόνο από τη Χάρι του Χριστού; Ναι ή όχι; Για τον Παύλο και τους λοιπούς
Αποστόλους δεν υπήρχε άλλη απάντησις, παρά μόνο μία: Χάρις Χριστού = Σωτηρία!
• Ο Παύλος χρησιμοποίησε και ενδιάμεσο διάστημα για ιδιαίτερες συνομιλίες και
διαπραγματεύσεις με τους τρείς κυριωτέρους Αποστόλους. Στην πρός Γαλάτας επιστολή τούς
ονομάζει τρεις φορές «οι δοκούντες» (β' 2. 6. 9). Οι πρώτοι Απόστολοι έπρεπε και οι ίδιοι να
πειστούν, ότι ενεργούσε ακριβώς ο Παύλος σύμφωνα με το Ευαγγέλιο. Αυτοί δέν μπορούσαν
ούτε να προσθέσουν ούτε να αφαιρέσουν τίποτε.
Τόν τίτλο του Αποστόλου των εθνών, που ζητούσε ο Παύλος για τον εαυτό του, του τον
αναγνώρισαν τώρα επισήμως. Με αυτό παραδέχτηκαν, ότι το όραμά του έξω από τη Δαμασκό
είχε την ίση αξία με την κλήσι των πρώτων Αποστόλων και με τις άλλες εμφανίσεις του
Αναστάντος Κυρίου. Σ' αυτές τις συνομιλίες θα συμφωνήθηκε να χωρίσουν τις περιοχές της
ιεραποστολής, ώστε ο μέν Παύλος να κηρύττη «είς τα έθνη, αυτοί δε εις την περιτομήν» (Γαλ.
β'9). Ήσαν απολύτως σύμφωνοι, ότι η σωτηρία προέρχεται από τη Χάρι του Χριστού.

[276]
 (Πράξ. ιε' 6-21) - Η Αποστολική Σύνοδος
«6 Συνήχθησαν δὲ οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ πρεσβύτεροι ἰδεῖν περὶ τοῦ λόγου τούτου. 7 Πολλῆς
δὲ συζητήσεως γενομένης ἀναστὰς Πέτρος εἶπε πρὸς αὐτούς· ἄνδρες ἀδελφοί, ὑμεῖς
ἐπίστασθε ὅτι ἀφ᾿ ἡμερῶν ἀρχαίων ὁ Θεὸς ἐν ἡμῖν ἐξελέξατο διὰ τοῦ στόματός μου ἀκοῦσαι
τὰ ἔθνη τὸν λόγον τοῦ εὐαγγελίου καὶ πιστεῦσαι. 8 καὶ ὁ καρδιογνώστης Θεὸς ἐμαρτύρησεν
αὐτοῖς δοὺς αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον καθὼς καὶ ἡμῖν, 9 καὶ οὐδὲν διέκρινε μεταξὺ ἡμῶν
τε καὶ αὐτῶν τῇ πίστει καθαρίσας τὰς καρδίας αὐτῶν. 10 νῦν οὖν τί πειράζετε τὸν Θεόν,
ἐπιθεῖναι ζυγὸν ἐπὶ τὸν τράχηλον τῶν μαθητῶν, ὃν οὔτε οἱ πατέρες ἡμῶν οὔτε ἡμεῖς
ἰσχύσαμεν βαστάσαι; 11 ἀλλὰ διὰ τῆς χάριτος τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ πιστεύομεν σωθῆναι καθ᾿
ὃν τρόπον κἀκεῖνοι. 12 ᾿Εσίγησε δὲ πᾶν τὸ πλῆθος καὶ ἤκουον Βαρνάβα καὶ Παύλου
ἐξηγουμένων ὅσα ἐποίησεν ὁ Θεὸς σημεῖα καὶ τέρατα ἐν τοῖς ἔθνεσι δι᾿ αὐτῶν. 13 Μετὰ δὲ τὸ
σιγῆσαι αὐτοὺς ἀπεκρίθη ᾿Ιάκωβος λέγων· ἄνδρες ἀδελφοί, ἀκούσατέ μου. 14 Συμεὼν
ἐξηγήσατο καθὼς πρῶτον ὁ Θεὸς ἐπεσκέψατο λαβεῖν ἐξ ἐθνῶν λαὸν ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ.
15
καὶ τούτῳ συμφωνοῦσιν οἱ λόγοι τῶν προφητῶν, καθὼς γέγραπται· 16 μετὰ ταῦτα
ἀναστρέψω καὶ ἀνοικοδομήσω τὴν σκηνὴν Δαυῒδ τὴν πεπτωκυῖαν, καὶ τὰ κατεσκαμμένα
αὐτῆς ἀνοικοδομήσω καὶ ἀνορθώσω αὐτήν, 17 ὅπως ἂν ἐκζητήσωσιν οἱ κατάλοιποι τῶν
ἀνθρώπων τὸν Κύριον, καὶ πάντα τὰ ἔθνη ἐφ᾿ οὓς ἐπικέκληται τὸ ὄνομά μου ἐπ᾿ αὐτούς,
λέγει Κύριος ὁ ποιῶν ταῦτα πάντα. 18 γνωστὰ ἀπ᾿ αἰῶνός ἐστι τῷ Θεῷ πάντα τὰ ἔργα αὐτοῦ.
19
διὸ ἐγὼ κρίνω μὴ παρενοχλεῖν τοῖς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν ἐπιστρέφουσιν ἐπὶ τὸν Θεόν, 20 ἀλλὰ
ἐπιστεῖλαι αὐτοῖς τοῦ ἀπέχεσθαι ἀπὸ τῶν ἀλισγημάτων τῶν εἰδώλων καὶ τῆς πορνείας καὶ
τοῦ πνικτοῦ καὶ τοῦ αἵματος. 21 Μωϋσῆς γὰρ ἐκ γενεῶν ἀρχαίων κατὰ πόλιν τοὺς
κηρύσσοντας αὐτὸν ἔχει ἐν ταῖς συναγωγαῖς κατὰ πᾶν σάββατον ἀναγινωσκόμενος.».

Όμιλεί ο Πέτρος (στ. 6-9)

H εξάπλωσης του Ευαγγελίου ανάμεσα και στους εθνικούς από τον Παύλο και τον
Βαρνάβα προκάλεσε τις αντιδράσεις των φανατικών (χριστιανών) Ιουδαίων, που
εξακολουθούσαν να έχουν τη ρατσιστική αντίληψι, ότι ο Χριστός είναι μόνο γιά τούς
Ιουδαίους. Και στο μόνο που υποχωρούσαν, ήταν να γίνονται δεκτοί και εθνικοί
(είδωλολάτρες), υπό τον όρο της περιτομής. Η περιτομή, ένα συμβολικό σημάδι της Παλαιάς
Διαθήκης, είχε γίνει σημαία γιά τούς φανατικούς, πού τήν ύψωναν πάνω και από το Σταυρό
και την Ανάστασι.
Κάτι που γίνεται μέχρι σήμερα, αλλά με διαφορετικά σύμβολα καί μέ «εντάλματα
ανθρώπων» (Ματθ. ιε' 9). Ο Παύλος αναγκάζεται να γράψη τις πρός Ρωμαίους και πρός
Γαλάτας επιστολές, για να πείση, ότι «ούτε περιτομή τι ισχύει ούτε ακροβυστία» (Γαλ. ε' 6).
Φτάνει δέ στο σημείο να πή φοβερό λόγο: «Εί διά νόμου (και περιτομής) δικαιοσύνη, άρα
Χριστός δωρεάν απέθανε» (Γαλ. β' 21).
• Ο Παύλος και ο Βαρνάβας ήλθαν σε φιλονεικία μέ τούς Ιουδαίζοντες χριστιανούς, που
κατέβηκαν από την Ιουδαία στην Αντιόχεια... Οι χριστιανοί της Αντιόχειας ώρισαν να
μεταβούν ο Παύλος και ο Βαρνάβας και μερικοί άλλοι, μεταξύ των οποίων και ο Τίτος (Γαλ.
β' 1-3), στην Ιερουσαλήμ, τη μητέρα των Εκκλησιών, πρός τούς αποστόλους και
πρεσβυτέρους, για να συζητήσουν το αναφυέν ζήτημα.

[277]
 Στο 15ο κεφάλαιο των Πράξεων περιγράφεται η λεγομένη 'Αποστολική Σύνοδος.
Συναθροίστηκαν οι απόστολοι ο και οι πρεσβύτεροι, αλλά μαζί και το πλήθος των αδελφών,
η Εκκλησία (ιε' 6. 12. 22). Και έγινε πολλή συζήτησις. Οι απόστολοι δέν ώργίστηκαν για την
προπέτεια και την αυθάδεια των ιουδαϊζόντων χριστιανών. Το Άγιον Πνεύμα τούς είχε
οπλίσει με υπομονή και με πραότητα. Στη συγκληθείσα Σύνοδο ακούστηκαν διάφορες
γνώμες. Κατόπιν δέ ο Πέτρος έλαβε το λόγο. «Συνήχθησαν δε οι απόστολοι και οι
πρεσβύτεροι ιδείν περί του λόγου τούτου. Πολλής δε συζητήσεως γενομένης αναστας Πέτρος
είπε προς αυτούς: Άνδρες αδελφοί! Υμείς επίστασθε ότι αφ' ημερών αρχαίων ο Θεός εν ημίν
εξελέξατο διά του στόματός μου ακούσαι τα έθνη τον λόγον του ευαγγελίου και πιστεύσαι.
Και ο καρδιογνώστης Θεός εμαρτύρησεν αυτοίς δους αυτούς το Πνεύμα το Αγιον καθώς και
ημίν, και ουδεν διέκρινε μεταξύ ημών τε και αυτών τη πίστει καθαρίσας τας καρδίας αυτών»
(στ. 69). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Συνήλθαν δε σε Σύνοδο οι απόστολοι και οι
πρεσβύτεροι για να εξετάσουν την υπόθεσι (των εθνικών, της περιτομής και του Μωσαϊκού
νόμου). Κατόπιν δε πολλής συζητήσεως σηκώθηκε ο απ. Πέτρος και είπε προς αυτούς:
Αδελφοί! Σείς γνωρίζετε, ότι από τις πρώτες ημέρες ο Θεός εξέλεξε μεταξύ μας εμένα για ν'
ακούσουν οι εθνικοί διά του στόματός μου τον λόγο του ευαγγελίου και να πιστεύσουν. Και
έδωσε ο καρδιογνώστης Θεός μαρτυρία υπέρ αυτών με το να δώση σ' αυτούς το Πνεύμα το
Άγιο, όπως και σε μας. Και καμμιά διάκρισι δεν έκανε ανάμεσα σε μας και σ' αυτούς, αλλά
με την πίστι καθάρισε τις καρδιές τους».
• Ο Πέτρος, αναφερόμενος και στο κάλεσμα του εθνικού Κορνηλίου κατ' ευθείαν από τον
Ουρανό, είπε: «Ανδρες αδελφοί! Σείς γνωρίζετε, ότι από πολλά χρόνια ο Θεός εξέλεξε
ανάμεσα σε μάς τους αποστόλους εμένα, γιά ν' ακούσουν και οι εθνικοί το λόγο του
Ευαγγελίου και να πιστεύσουν. Καμμία διάκρισι δέν έκαμε ο Θεός ανάμεσα σε μάς, τούς
Ιουδαίους, και σ' αυτούς, τους εθνικούς. Μέ τήν πίστι, όχι με την περιτομή, καθαρίζει τις
καρδιές μας. Πιστεύουμε, ότι μέ τή χάρι του Θεού θα σωθούμε, όπως και εκείνοι...».
• Οι Ιουδαίζοντες χριστιανοί νόμιζαν, ότι η περιτομή τούς καθάριζε. Αλλά πώς μία
εξωτερική τυπική διάταξις θα μπορούσε να καθαρίση το εσωτερικό του ανθρώπου;
Χάρις σωτηρίας χωρίς διακρίσεις (στ. 10-11)
Στη συνέχεια ο Πέτρος θέτει βασικό ερώτημα, με το οποίο ουσιαστικά αποστόμωνε τους
φανατικούς ιουδαΐζοντες: Αφού ο Θεός, χωρίς περιτομή, καθάρισε τις καρδιές και των
«εθνικών» που πίστευσαν στο ευαγγέλιο του Υιού Του, γιατί εσείς θέτετε σε δοκιμασία τις
ψυχές τους; Γιατί προκαλείτε τον Θεό, ζητώντας ν' αποσπάσετε νεώτερη απόφασί Του; Γιατί
θέλετε να επιβάλετε στον τράχηλο των χριστιανών ζυγό, που ούτε οι πατέρες μας, ούτε εμείς
μπορέσαμε να βαστάξουμε; Αυτό που κάνετε είναι μία θρησκευτική τυραννία. Δημιουργείτε
θέμα συνειδήσεως σε ζητήματα θρησκευτικής πλέον αχρηστίας. «Νύν ούν τί πειράζετε τον
Θεόν επιθεϊναι ζυγόν επί τον τράχηλον των μαθητών, ον ούτε οι πατέρες ήμών ούτε ημείς
ισχύσαμεν βαστάσαι; Αλλά διά της χάριτος του Κυρίου Ιησού πιστεύομεν σωθήναι καθ' όν
τρόπον κακείνοι» (στ. 10-11). Απόδοσις στήν απλοελληνική: «“Τώρα λοιπόν γιατί
προκαλείτε τον Θεό με το να επιβάλλετε στον τράχηλο των μαθητών ζυγό, τον οποίο ούτε οι
πατέρες μας ούτε εμείς μπορέσαμε να βαστάξουμε; Αλλά με την χάρι του Κυρίου Ιησού
πιστεύουμε να σωθούμε, όπως και εκείνοι”».

[278]
 • Πνευματικώτατος ο λόγος του αποστόλου Πέτρου. Πρός τούς εθνικούς δέν έκανε το
άνοιγμα ο Απόστολος, αλλά το έκανε ο Κύριος του απεράντου ουρανού. Ο Θεός μίλησε διά
του στόματος του Αποστόλου. Ο Απόστολος υπήρξε ταπεινό όργανο του Θεού. Ώς
καρδιογνώστης ο Θεός είδε, ότι οι εθνικοί πίστεψαν στο λόγο του Ευαγγελίου και πόθησαν
να γίνουν μέλη της οικογένειας του Χριστού, της Εκκλησίας.
• Οι Ιουδαίοι νόμιζαν, ότι η περιτομή τούς καθάριζε. Αλλά πώς μία εξωτερική τυπική
πράξις θα μπορούσε να καθαρίση το εσωτερικό του ανθρώπου; Ο Πέτρος τονίζει, ότι ο Θεός
καθάρισε τις καρδιές των εθνικών διά της πίστεως. Επίσης τονίζει, ότι τους έδωσε Πνεύμα
Άγιον. Ο Θεός δέν έκανε καμμία διάκρισι ανάμεσα στους περιτετμημένους Ιουδαίους και
στούς απερίτμητους εθνικούς. Κοίταξε μόνο την καρδιά και την πίστι (ίδε και Πράξ. ι' 34).
Και έτσι παραμέρισε τελείως την περιτομή και τον τελετουργικό παλαιό νόμο.
Όμιλούν Βαρνάβας και Παύλος (στ. 12)
Μετά τον Πέτρο πήραν το λόγο ο Βαρνάβας και ο Παύλος (Πράξ. ιε' 12-21). Διηγήθηκαν
τα σημεία, πού έκανε ο Θεός διά μέσου αυτών στους εθνικούς. Τα σημεία ήσαν απόδειξις,
ότι ο Θεός δέχτηκε τους εθνικούς καί τούς έδωσε τη χάρι Του. Και οι δύο απόστολοι τόνισαν
τις φανερές εκδηλώσεις του Αγίου Πνεύματος στους εθνικούς, πού προκάλεσαν και την
επιστροφή πολλών στο Ευαγγέλιο του Χριστού. «Εσίγησε δε πάν το πλήθος και ήκουον
Βαρνάβα και Παύλου εξηγουμένων όσα εποίησεν ο Θεός σημεία και τέρατα εν τοις έθνεσι
δι' αυτών» (στ. 12). Απόδοσις στήν απλοελληνική: «Τότε όλο το πλήθος σιώπησε, και
άκουγαν τον Βαρνάβα και τον Παύλο, που διηγούνταν όσα σημεία και καταπληκτικά
θαύματα έκανε ο Θεός στους εθνικούς διά μέσου αυτών».
• Mεσολάβησε σιγή. Σαν να είχαν όλοι μείνει ενεοί από τα λόγια του Πέτρου. Μετά τη
σιγή ήλθε η σειρά των δύο πολυσυζητημένων αποστόλων, του Βαρνάβα και του Παύλου.
Αλλωστε πολλοί, ακόμα και στην Αποστολική Σύνοδο αυτούς τους δύο έβλεπαν ύποπτα, ως
παραχαράκτες της ιουδαϊκής παραδόσεως. Αλλά και αυτοί οι δύο διέθεταν τίς περισσότερες
μαρτυρίες, ότι ο Θεός είναι απροσωπόληπτος και δέχεται όλους τούς ανθρώπους στην αγκάλη
της θείας χάριτος. Ο Θεός όπως είναι ο Δημιουργός και πλάστης όλων των ανθρώπων, έτσι
είναι και ο Σωτήρας όλων των ανθρώπων (Α' Τιμ. β' 4), εκείνων βέβαια που πιστεύουν στη
θυσία του Υιού Του και μετανοούν για τις αμαρτίες τους.
• Ο Παύλος πολύ έξυπνα, άφησε να μιλήση πρώτος ο Βαρνάβας, που ήταν ο άνθρωπος της
εμπιστοσύνης της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων. Αρκούσε ν' αφήσουν να μιλήσουν μόνο τα
πράγματα, τα σημεία και τα θαύματα. Το Aγιον Πνεύμα δεν είχε κάνει καμμία διάκριση στη
διανομή των χαρισμάτων Του, δηλαδή, της προφητείας και της θαυματουργικής δυνάμεως.
«Πάν το πλήθος ήκουον Βαρνάβα και Παύλου εξηγουμένων όσα εποίησεν ο Θεός σημεία και
τέρατα εν τοις έθνεσι δι' αυτών» (στ. 12). Μία θύρα, πού ο ίδιος ο Θεός την είχε ανοίξει, ο
άνθρωπος δεν επιτρέπεται να την κλείση.
• Μετά το Βαρνάβα ακολούθησε σύντομη ομιλία του Παύλου. Αλλωστε πολλές φορές είχε
διά μακρών δημηγορήσει για την παγκόσμια αγάπη του Θεού. Θα μπορούσε ο Παύλος να πη
για τον προηγηθέντα λόγο του Πέτρου: «Καλύφτηκα από τον προλαλήσαντα». Εν τούτοις
θεώρησε αναγκαίο ν' απαριθμήση θαυμαστά γεγονότα, όπου αποδεικνυόταν η
παγκοσμιότητα του ευαγγελικού κηρύγματος.

[279]
 • “Όπως στις θετικές επιστήμες δεν υπάρχει τίποτε πειστικότερο από το πείραμα, έτσι και
στα θεϊκά ζητήματα ή αρίστη εξήγησις και αποσαφήνισις του λόγου της χάριτος είναι η
αφήγησις των ενεργειών του Πνεύματος. Ο λόγος επιβεβαιώνεται διά μέσου των θαυμαστών
ενεργειών (Μάρκ. ιστ' 20). Όσοι σέβονται τον Θεό ακούνε με μεγάλο ενδιαφέρον εκείνους,
που είναι σε θέση να τούς αφηγηθούν «όσα εποίησεν ο Θεός ταις ψυχαίς αυτών» (Ψαλμ. ξε'
16). Όσοι πιστεύουν στόν Θεό, βλέπουν όσα ενεργεί ο Θεός πρός σωτηρία των ανθρώπων. Ο
Βαρνάβας και ο Παύλος διηγήθηκαν θαυμάσια και καταπληκτικά γεγονότα. “Όλα δε
συνοψίζονται σε μία λέξι· Αγιότητα. Το ευαγγέλιο τούς αγρίους τούς έκανε αγίους!
Όμιλεί ο Ιάκωβος (πρόεδρος) (στ. 13-17)
Μετά τον Πέτρο, τον Παύλο και τον Βαρνάβα έλαβε το λόγο ο πρόεδρος της Συνόδου, ο
Ιάκωβος ο αδελφόθεος, που ήταν ο πρώτος επίσκοπος της Εκκλησίας στα Ιεροσόλυμα.
Ακούστηκε με ιδιαίτερη προσοχή. Είπε, ανάμεσα σε άλλα, ότι η επιστροφή των εθνικών δέν
είναι καινοτομία, αλλ' είναι έργο Θεού προφητευμένο και προαποφασισμένο καί δέν πρέπει
να παρεμβάλλονται εμπόδια στο παγκόσμιο έργο του Θεού. «Μετά δε το σιγήσαι αυτούς
απεκρίθη Ιάκωβος λέγων: Ανδρες αδελφοί, ακούσατέ μου. Συμεών εξηγήσατο καθώς πρώτον
ο Θεός επεσκέψατο λαβείν εξ εθνών λαόν επί τω ονόματι αυτού. Και τούτω συμφωνούσιν οι
λόγοι των προφητών, καθώς γέγραπται: μετά ταύτα άναστρέψω και ανοικοδομήσω την
σκηνήν Δαυίδ την πεπτωκυίαν, και τα κατεσκαμμένα αυτής ανοικοδομήσω και ανορθώσω
αυτήν, όπως αν εκζητήσωσιν οι κατάλοιποι των ανθρώπων τον Κύριον, και πάντα τα έθνη
εφ' ούς επικέκληται το όνομά μου επ' αυτούς, λέγει Κύριος ο ποιών ταύτα πάντα» (στ. 13-
17). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε έπαυσαν να μιλάνε, έλαβε τον λόγο ο Ιάκωβος
και είπε: “Αδελφοί, ακούστε με. Ό Συμεών (ο Πέτρος) ανέφερε πώς για πρώτη φορά ο Θεός
φρόντισε ν' αποκτήση από τους εθνικούς λαό για το όνομά Του. Και μ' αυτό συμφωνούν οι
λόγοι των προφητών, καθώς είναι γραμμένο: “Μετά από αυτά θα γυρίσω και θ'
ανοικοδομήσω τον οίκο του Δαβίδ τον γκρεμισμένο, ναι, θ' ανοικοδομήσω τα ερείπιά του και
θα τον ανορθώσω, για να ζητήσουν τον Κύριο οι υπόλοιποι από τους ανθρώπους, και όλοι οι
εθνικοί, οι οποίοι έχουν προοριστή να είναι δικοί μου, λέει ο Κύριος, ο οποίος κάνει όλα
αυτά”».
• Το κύρος του Ιακώβου, ως δικαίου και συνετού, ήταν μεγάλο στήν Εκκλησία. Όταν
αποφυλακίστηκε ο Πέτρος, είπε να αναγγείλουν τούτο πρώτα στον Ιάκωβο (Πράξ. ιβ' 17). Ο
Παύλος στο Γαλ. β' 9 αναφέρει πρώτα τον Ιάκωβο και έπειτα τον Πέτρο και τον Ιωάννη.
• Μίλησε στην Αποστολική Σύνοδο ως πρόεδρος τελευταίος. Ο Ιάκωβος, ως Ιουδαίος ήταν
αυστηρός τηρητής του νόμου, αλλά και ως επίσκοπος της Εκκλησίας ενέπνεε σεβασμό.
Ακούστηκε με ιδιαίτερη προσοχή. Δεν έφερε επιχειρήματα για να δείξη, ότι δεν χρειάζονταν
πλέον η περιτομή. Τέτοια επιχειρήματα προσεκόμισαν οι προηγούμενοι ομιλητές, και
μάλιστα ο Πέτρος. Ο Ιάκωβος είπε, ότι η επιστροφή των εθνικών δέν είναι καινοτομία. Είναι
έργο Θεού προφητευμένο και προαποφασισμένο, «Τούτω συμφωνούσιν οι λόγοι των
προφητών, καθώς γέγραπται μετά ταύτα αναστρέψω και ανοικοδομήσω την σκηνήν Δαυΐδ
την πεπτωκυίαν, και τα κατεσκαμμένα αυτής ανοικοδομήσω και ανορθώσω αυτήν, όπως άν
εκζητήσωσιν οι κατάλοιποι των ανθρώπων τον Κύριον, και πάντα τα έθνη εφ' ους
επικέκληται το όνομά μου επ' αυτούς, λέγει Κύριος ο ποιών ταύτα πάντα» (στ. 14-17).

[280]
 - Ανδρες αδελφοί! είπε ο Ιάκωβος. Ακούστε με. Ο Συμεών (δηλαδή ο Σίμων, ο Πέτρος)
ανέφερε, πώς αρχικά ο Θεός φρόντισε με θαυματουργικό τρόπο ν' αποκτήση λαό γιά το όνομά
Του (περίπτωσις Κορνηλίου). Μέ τό γεγονός αυτό συμφωνούν οι προφητείες, όπως είναι
γραμμένο στον προφήτη Αμώς (Θ' 11-12). Λέει ο Θεός: «Μετά την τιμωρία, κατά τη
Μεσσιακή εποχή, θα επιστρέψω καί θά οικοδομήσω πάλι τη σκηνή του Δαβίδ, πού θά έχη
καταπέσει. Θά την άνορθώσω. Θά οικοδομήσω, δηλαδή, την αιώνια Βασιλεία, την Εκκλησία.
Οι υπόλοιποι από τους ανθρώπους θα ζητήσουν με πόθο τον Κύριο. Ανάμεσά τους και οι
εθνικοί, προωρισμένοι και αυτοί να είναι παιδιά μου».
-Τά σχετικά με την επιστροφή των εθνικών γεγονότα δέν είναι, λοιπόν, καινοτομία. Είναι
προγεγραμμένα από τα βάθη των αιώνων, από καταβολής κόσμου (Εφεσ. α' 4).
–Δέν πρέπει να παρεμβάλλονται εμπόδια στο πανανθρώπινο έργο του Θεού, αλλ' οι εξ
εθνών χριστιανοί ας αποφεύγουν ωρισμένα πράγματα: Δηλαδή την πορνεία ως αμαρτία, τα
είδωλόθυτα καί τό πνικτό αίμα. Τα δύο τελευταία τα ανέφερε γιά νά μή σκανδαλίζωνται οι
εξ Ιουδαίων χριστιανοί, πού ήσαν ακόμα πολύ προσκολλημένοι σε παρόμοιους τύπους του
Μωσαϊκού νόμου.
Δεκτοί και οι εθνικοί (στ. 18-21)
Τόνισε ο Ιάκωβος, ότι όσα έκαναν ο Παύλος και ο Βαρνάβας, αλλά και άλλοι Απόστολοι,
κηρύττοντας σε όλα τα έθνη, είναι προαποφασισμένα από τον Θεό προαιώνια. Άλλωστε και
ο ίδιος ο Μεσσίας, ο Κύριος Ιησούς Χριστός έστειλε τούς Μαθητάς Του σε όλα τα έθνη. Δέν
τούς είπε να πάνε μόνο στους Ιουδαίους. Τους είπε: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα
έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος
διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν» (Ματθ. κη' 1920). «'Ενετειλάμην»!
Δέν έδωσε εντολή γιά περιτομή καί γιά τυπολατρικές Μωσαϊκές διατάξεις. Έδωσε τις
πνευματικές και θείες εντολές Του.
• Στη Σύνοδο όλοι περίμεναν την τελική κρίση του προέδρου, της Συνόδου. «Εγώ κρίνω,
έχω δηλαδή, τη γνώμη να μή παρεμβάλλουμε εμπόδια σε όσους από τα έθνη προσέρχονται
στην εν Χριστώ πίστι καί σωτηρία».
• Απλώς πρότεινε ο Ιάκωβος: Οι εξ εθνών χριστιανοί να αποφεύγουν ωρισμένα πράγματα,
όπως την πορνεία ως αμαρτία, τα ειδωλόθυτα, τη χρήση για φαγητό πνικτών ζώων και το
αίμα, γιά νά μή σκανδαλίζωνται οι εξ Ιουδαίων χριστιανοί, που παρέμεναν ακόμα κολλημένοι
στό Μωσαϊκό νόμο. «Γνωστά απ' αιωνός έστι τω Θεώ πάντα τα έργα αυτού. Διό εγώ κρίνω
μή παρενοχλείν τους από των εθνών επιστρέφουσιν επί τόν Θεόν, αλλά επιστείλαι αυτούς
του απέχεσθαι από των αλισγημάτων των ειδώλων και της πορνείας και του πνικτού και του
αίματος. Μωυσής γαρ εκ γενεών αρχαίων κατά πόλιν τους κηρύσσοντας αυτόν έχει εν ταις
συναγωγαίς κατά πάν Σάββατον αναγινωσκόμενος» (στ. 18-21). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Είναι αποφασισμένα προαιωνίως από τον Θεό όλα τα έργα Του. Γι' αυτό εγώ
έχω τη γνώμη να μη φέρουμε δυσκολίες στους εθνικούς που επιστρέφουν στον Θεό, αλλά να
τους γράψουμε μόνο ν' απέχουν από τις ειδωλικές τροφές (τα είδωλόθυτα) και από την
ανηθικότητα και από το πνιγμένο ζώο και το αίμα. Διότι ο Μωσαϊκός νόμος από τους
αρχαίους χρόνους διαβάζεται και κηρύσσεται στις συναγωγές κάθε Σάββατο σε κάθε πόλι
(και συνεπώς οι σχετικές διατάξεις του Μωσαϊκού νόμου είναι γνωστές και η παράβασίς τους
θα προκαλέση σκανδαλισμό στους ιουδαϊκής καταγωγής χριστιανούς)”».

[281]
 • Οι εξ εθνών χριστιανοί πρέπει να αποφεύγουν τα είδωλόθυτα, τα πνικτά ζώα και το αίμα,
γιά νά μή σκανδαλίζουν τούς εξ Ιουδαίων χριστιανούς.
• Γιά τα είδωλόθυτα ο απόστολος Παύλος λέει πολλά στην Α' Κορινθίους (η' 10). Θεωρεί,
ότι υπάρχουν οι ισχυροί στήν πίστι και οι ασθενείς. Οι πρώτοι ήξεραν, είχαν «τήν γνώσιν»,
ότι τα είδωλόθυτα δέν ήσαν κρέατα μολυσμένα και επομένως μπορούσαν να τα τρώνε. Οι
δεύτεροι όμως ήσαν «ασθενείς» στην πίστι, και θεωρούσαν συνάφεια με είδωλα το να τρώνε
είδωλόθυτα. Ποιός έπρεπε εν προκειμένω να νικήση; Το δικαίωμα ή η αγάπη; Ο Παύλος,
παρότι «ελεύθερος ών πάντων» (Α' Κορ. θ' 19), υποδούλωσε το δικαίωμά του στην αγάπη.
Θυσιάζει ένα μικρό δικαίωμα φαγητου, γιά νά μή φέρη «πρόσκομμα» στόν εύσκανδάλιστο
εξ Ιουδαίων χριστιανό. Και κηρύσσει την ελευθερία της θυσίας της... ελευθερίας, κάτι που
λέγεται αγάπη: «Εί βρώμα σκανδαλίζει τον αδελφόν μου, ου μή φάγω κρέα είς τόν αιώνα,
ίνα μή τον αδελφός μου σκανδαλίσω» (Α' Κορ. η' 13).
• Ο Ιάκωβος έκαμε ένα συγκερασμό πραγμάτων, ώστε και οι εθνικοί νά μήν εμποδίζωνται
από την πίστι, αλλά και οι ιουδαΐζοντες χριστιανοί νά μή σκανδαλίζωνται. Απέρριψε την
περιτομή και τις πλείστες διατάξεις του τελετουργικού Νόμου, διότι ήσαν σοβαρά εμπόδια
στην επιστροφή των εθνικών. Ήσαν συμβολισμοί της Παλαιάς, άχρηστοι για την ουσία της
Καινής. Έκρινε όμως αναγκαία την τήρηση από τους εθνικούς τεσσάρων μόνο τυπικών
διατάξεων.
Η μία άφωρούσε στα είδωλόθυτα, για τα οποία έγινε λόγος παραπάνω. Η άλλη άφωρούσε
στην απαγόρευσι βρώσεως των πνικτών, δηλαδή ζώων που είχαν στραγγαλιστή και είχε
μείνει μέσα τους το αίμα. Η τρίτη αφορούσε στο αίμα, απαγορευόταν δηλαδή να τρώω
κάποιος το αίμα του ζώου. Η τέταρτη αφορούσε στην ανηθικότητα, που συνοψίζεται στη
λέξη πορνεία.
Απαγόρευε ο Μωσαϊκός νόμος τη βρώσι καί τήν πόσι αίματος, διότι το αίμα είναι η βάσις
της ζωής και συμβόλιζε το Αίμα του Χριστού, που είναι βάσις της πνευματικής ζωής.
• Ο Ιάκωβος εφαρμόζει την αρχή της συγκαταβάσεως και της θυσίας δικαιωμάτων χάριν
των αδελφών. Σιγά-σιγά με το χρόνο, πλήν της πορνείας, που εξακολουθεί να είναι όχι μόνο
απαγορευμένη, αλλά ανήθικη πράξις, τα άλλα ατόνισαν. Εκείνο που εξακολουθεί να
απασχολή της Εκκλησία είναι τα σαρκικά αμαρτήματα. Τα άλλα τρία ανήκουν στίς
ιουδαΐζουσες ιδιοτυπίες, πού δέν χρειάζονται πλέον στην ουσία της Χριστιανικής πίστεως
και ζωής. Πόσο φοβερά είναι τα αμαρτήματα της σαρκός μαρτυρεί ο λόγος του Θεού, πού τα
καταδικάζει αυστηρότατα και προειδοποιεί: «Οι τα τοιαύτα πράσσοντες βασιλείαν Θεού ου
κληρονομήσουσι» (Α' Κορ. στ' 10. Γαλ. ε' 21).

[282]
 (Πράξ. ιε' 22-35) - Επιστολή πρός τούς εξ εθνών χριστιανούς
«22 Τότε ἔδοξε τοῖς ἀποστόλοις καὶ τοῖς πρεσβυτέροις σὺν ὅλῃ τῇ ἐκκλησίᾳ ἐκλεξαμένους
ἄνδρας ἐξ αὐτῶν πέμψαι εἰς ᾿Αντιόχειαν σὺν τῷ Παύλῳ καὶ Βαρνάβᾳ, ᾿Ιούδαν τὸν
ἐπικαλούμενον Βαρσαββᾶν καὶ Σίλαν, ἄνδρας ἡγουμένους ἐν τοῖς ἀδελφοῖς, 23 γράψαντες διὰ
χειρὸς αὐτῶν τάδε· Οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ πρεσβύτεροι καὶ οἱ ἀδελφοὶ τοῖς κατὰ τὴν
᾿Αντιόχειαν καὶ Συρίαν καὶ Κιλικίαν ἀδελφοῖς τοῖς ἐξ ἐθνῶν χαίρειν. 24 ᾿Επειδὴ ἠκούσαμεν
ὅτι τινὲς ἐξ ἡμῶν ἐξελθόντες ἐτάραξαν ὑμᾶς λόγοις ἀνασκευάζοντες τὰς ψυχὰς ὑμῶν,
λέγοντες περιτέμνεσθαι καὶ τηρεῖν τὸν νόμον, οἷς οὐ διεστειλάμεθα, 25 ἔδοξεν ἡμῖν γενομένοις
ὁμοθυμαδόν, ἐκλεξαμένους ἄνδρας πέμψαι πρὸς ὑμᾶς σὺν τοῖς ἀγαπητοῖς ἡμῶν Βαρνάβᾳ καὶ
Παύλῳ, 26 ἀνθρώποις παραδεδωκόσι τὰς ψυχὰς αὐτῶν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν
᾿Ιησοῦ Χριστοῦ· 27 ἀπεστάλκαμεν οὖν ᾿Ιούδαν καὶ Σίλαν καὶ αὐτοὺς διὰ λόγου
ἀπαγγέλλοντας τὰ αὐτά. 28 ἔδοξε γὰρ τῷ ῾Αγίῳ Πνεύματι καὶ ἡμῖν μηδὲν πλέον ἐπιτίθεσθαι
ὑμῖν βάρος πλὴν τῶν ἐπάναγκες τούτων, 29 ἀπέχεσθαι εἰδωλοθύτων καὶ αἵματος καὶ πνικτοῦ
καὶ πορνείας· ἐξ ὧν διατηροῦντες ἑαυτοὺς εὖ πράξετε. ἔρρωσθε. 30 Οἱ μὲν οὖν ἀπολυθέντες
ἦλθον εἰς ᾿Αντιόχειαν, καὶ συναγαγόντες τὸ πλῆθος ἐπέδωκαν τὴν ἐπιστολήν. 31 ἀναγνόντες
δὲ ἐχάρησαν ἐπὶ τῇ παρακλήσει. 32 ᾿Ιούδας τε καὶ Σίλας, καὶ αὐτοὶ προφῆται ὄντες, διὰ λόγου
πολλοῦ παρεκάλεσαν τοὺς ἀδελφοὺς καὶ ἐπεστήριξαν. 33 ποιήσαντες δὲ χρόνον ἀπελύθησαν
μετ᾿ εἰρήνης ἀπὸ τῶν ἀδελφῶν πρὸς τοὺς ἀποστόλους. 34 ἔδοξε δὲ τῷ Σίλᾳ ἐπιμεῖναι αὐτοῦ.
35
Παῦλος δὲ καὶ Βαρνάβας διέτριβον ἐν ᾿Αντιοχείᾳ διδάσκοντες καὶ εὐαγγελιζόμενοι μετὰ
καὶ ἑτέρων πολλῶν τὸν λόγον τοῦ Κυρίου.».

Αντιπροσωπεία στην Αντιόχεια (στ. 22-23)

Oι Απόστολοι ήξεραν τον τρόπο να εξυψώσουν τη συζήτησι, από την μικρότητα της
ανθρωπίνης στενοκαρδίας σε υψηλότερο επίπεδο, όπου μπορεί να ενεργήση το Άγιον
Πνεύμα. Το αίσθημα, ότι οδηγούντο άνωθεν, ήταν πολύ ισχυρό. Εκφράζεται στην επιστολή
προς την Εκκλησία της Αντιοχείας με τις λέξεις: «Έδoξε τω Αγίω Πνεύματι καί ημίν» (στ.
28).
• Μετά το λόγο του Ιακώβου ή Αποστολική Σύνοδος έλαβε αποφάσεις. Τα βασικά στοιχεία
είναι:
α) Οι απόστολοι δέν απετέλεσαν μόνοι τους τη Σύνοδο.
β) Κάλεσαν και το «πλήθος» (ιε' 12), δηλαδή, και τον πιστό λαό.
γ) Οι λαϊκοί παρίσταντο στη Σύνοδο όχι ως απλοί ακροατές ή παρατηρητές, ως βουβά
πρόσωπα, αλλ' ως ενεργά μέλη της Συνόδου. Η φράσις του στ. 12 (ιε' κεφ.) «εσίγησε δέ πάν
το πλήθος», σημαίνει, ότι προηγουμένως ο λαός μιλούσε, μετείχε στη συζήτησι (στ. 7) και
εξέφερε γνώμη.
δ) Όλοι συνήλθαν «ομοθυμαδόν» (στ. 25), όλοι αποφάσισαν από κοινού (στ. 28) και όλοι
απηύθυναν στούς εξ εθνών χριστιανούς την επιστολή, με την οποία η Σύνοδος κοινοποιούσε
την απόφασί της.
ε) Όλοι εξέλεξαν τα πρόσωπα, που θα μετέφεραν την επιστολή στούς εξ εθνών
χριστιανούς.

[283]
 • Μέ τήν χάρι του Αγίου Πνεύματος και με την ανθρωπίνη δυναμική πίστι πρέπει πάντοτε
να προχωρή η εξέλιξις μέσα στην Εκκλησία και να διατηρήται η οργανική της ενότητα και η
συνοχή της πρός τήν θεία της προέλευσι.
• Στην Αποστολική Σύνοδο συμμετέχουν κλήρος και λαός, φυσικά αντιπροσωπευτικά και
επιλεκτικά! «Τότε έδοξε τους αποστόλους και τους πρεσβυτέροις συν όλη τη Εκκλησία
εκλεξαμένους άνδρας εξ αυτών πέμψαι εις Αντιόχειαν συν τω Παύλω και Βαρνάβα, Ιούδαν
τον επικαλούμενον Βαρσαββάν και Σίλαν, άνδρας ηγουμένους εν τοις αδελφούς, γράψαντες
διά χειρός αυτών τάδε; Οι απόστολοι και οι πρεσβύτεροι και οι αδελφοί τους κατά την
Αντιόχειαν και Συρίαν και Κιλικίαν αδελφούς τους εξ εθνών χαίρειν» (στ. 2223). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Τότε οι απόστολοι και οι πρεσβύτεροι μαζί με όλη την Εκκλησία
αποφάσισαν να εκλέξουν άνδρες απ' αυτούς και να τους στείλουν στην Αντιόχεια μαζί με τον
Παύλο και τον Βαρνάβα. Και εξέλεξαν τον Ιούδα τον επονομαζόμενο Βαρσαββά και τον
Σίλα, άνδρες με ηγετική θέση μεταξύ των αδελφών. Και έστειλαν δι' αυτών την εξής
επιστολή: “Οι απόστολοι και οι πρεσβύτεροι και οι αδελφοί (της Εκκλησίας των
Ιεροσολύμων) χαιρετίζουμε τους αδελφούς στην Αντιόχεια και τη Συρία και την Κιλικία, που
προέρχεστε από τους εθνικούς”».
• Για να στείλη ή Αποστολική Σύνοδος στις εκκλησίες της Αντιοχείας, της Συρίας και της
Κιλικίας την επιστολή, που περιείχε την απόφασή της, και ν' αναπτύξουν προφορικά το
περιεχόμενο της επιστολής, εξέλεξε δύο εξέχοντες και έμπιστους άνδρες της Εκκλησίας της
Ιερουσαλήμ, τον Ιούδα και το Σίλα. Αυτοί οι δύο θά συνώδευαν τους πρωτοπόρους
αποστόλους Παύλο και Βαρνάβα. «Έκλεξαμένους άνδρας εξ αυτών πέμψαι εις Αντιόχειαν
συν τω Παύλο και Βαρνάβα, Ιούδαν τον επικαλούμενον Βαρσαββάν και Σίλαν, άνδρας
ηγουμένους εν τοις αδελφούς» (στ. 22). Ο Ιούδας επωνομαζόταν «Βαρσαβάς» και ίσως ήταν
αδελφός του Ιωσήφ Βαρσαββά, ενός από τους δύο αυτηκόους και αυτόπτες του Κυρίου, οι
οποίοι προτάθηκαν για την αντικατάσταση του Ιούδα του Ισκαριώτη (Πράξ. α' 23). Ο Σίλας
ή Σιλουανός είναι ο κατόπιν συνεργάτης του αποστ. Παύλου.
Τι διδάσκει η εκλογή του Ιούδα του Βαρσαββά και του Σίλα για την αποστολή τους πρός
τούς εξ εθνών χριστιανούς; Διδάσκει, ότι για σοβαρές αποστολές πρέπει να εκλέγωνται
κατάλληλα και εξαιρετικά πρόσωπα, ώστε να εκπροσωπούν επαξίως την Εκκλησία και να
περατώνουν την αποστολή τους με τη μεγαλύτερη δυνατή επιτυχία.
Αυτοί που σας τάραξαν (στ. 24-27)
Η απόφασης της Συνόδου δεν ήταν απόφασις των Αποστόλων μόνο, ούτε των Αποστόλων
και των πρεσβυτέρων, αλλά κοινή απόφασις Αποστόλων, πρεσβυτέρων και λαού. Όλοι
συνήλθαν «ομοθυμαδόν» (στ. 25), όλοι αποφάσισαν από κοινού (στ. 28) και όλοι απηύθυναν
στούς εξ εθνών χριστιανούς την επιστολή, με την οποία η Σύνοδος κοινοποιούσε την απόφασί
της. Αλλά και όλοι εξέλεξαν τα πρόσωπα, πού θα μετέφεραν την επιστολή προς αυτούς, ώς
έμπιστα και επιφανή πρόσωπα.
• Τι φανερώνουν όλα αυτά; Ότι το πολίτευμα της Εκκλησίας είναι δημοκρατικό και το
σύστημα διοικήσεως της Εκκλησίας είναι συνοδικό, με συμμετοχή στη Σύνοδο και του
πιστού λαού. Τόσο δε μεγάλη είναι η σημασία του λαϊκού στοιχείου, ώστε Σύνοδοι, πού ο
πιστός λαός δέν ενέκρινε, κατέπεσαν. Σύνοδοι, πού δέν εκφράζουν τον πιστό λαό, δέν είναι
άγιες και οικουμενικές. «Επειδή ηκούσαμεν ότι τινές εξ ημών εξελθόντες ετάραξαν υμάς

[284]
λόγους ανασκευάζοντες τας ψυχάς υμών, λέγοντες περιτέμνεσθαι και τηρεϊν τον νόμον, οίς
ου διεστειλάμεθα, έδοξεν ημίν γενομένοις ομοθυμαδόν, εκλεξαμένους άνδρας πέμψαι προς
υμάς συν τοις αγαπητοίς ήμών Βαρνάβα και Παύλω, ανθρώπους παραδεδωκόσι τας ψυχάς
αυτών υπέρ του ονόματος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Απεστάλκαμεν ούν Ιούδαν και
Σίλαν και αυτούς διά λόγου απαγγέλλοντας τα αυτά» (στ. 24-27). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Επειδή ακούσαμε, ότι μερικοί από μάς ήλθαν και σας τάραξαν και κλόνισαν
με λόγια τις ψυχές σας, λέγοντας να περιτέμνεστε και να τηρήτε τον (Μωσαϊκό) νόμο, ενώ
δεν τους δώσαμε εντολή, αποφασίσαμε, αφού συναχτήκαμε και συσκεφτήκαμε, να
εκλέξουμε άνδρες και να στείλουμε σε σας μαζί με τους αγαπητούς μας Βαρνάβα και Παύλο,
ανθρώπους που έχουν δείξει αυταπάρνηση υπέρ του ονόματος του Κυρίου μας Ιησού
Χριστού. 'Αποστείλαμε λοιπόν τον Ιούδα και τον Σίλα, για να σας πούν και αυτοί τα ίδια
πράγματα προφορικά».
• Οι απεσταλμένοι της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων Iούδας και Σίλας μετέβαιναν στούς
εξ εθνών χριστιανούς μαζί μέ τόν Βαρνάβα και τον Παύλο, οι οποίοι μετά τη λήξη της
Συνόδου επέστρεφαν να συνεχίσουν το έργο τους στον εθνικό κόσμο. Επειδή δε οι
ιουδαΐζοντες χριστιανοί υπονόμευαν το κύρος και το έργο των αποστόλων Παύλου και
Βαρνάβα καί τάραζαν καί κλόνιζαν ψυχές, στην επιστολή της η Σύνοδος εκφράζει και την
αγάπη και την εκτίμησί της πρός τούς αποστόλους αυτούς: «Επειδή ηκούσαμεν ότι τινές εξ
ημών εξελθόντες ετάραξαν υμάς λόγοις ανασκευάζοντες τας ψυχάς υμών, λέγοντες
περιτέμνεσθαι και τηρείν τον νόμον, οίς ου διεστειλάμεθα, έδοξεν ημίν γενομένοις
όμοθυμαδόν, εκλεξαμένους άνδρας πέμψαι προς υμάς συν τοις αγαπητούς ημών Βαρνάβα
και Παύλω, ανθρώποις παραδεδωκόσι τας ψυχάς αυτών υπέρ του ονόματος του Κυρίου ημών
Ιησού Χριστού» (στ. 24-26).
• Ωραία και συγκινητική σύστασης της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων γιά τούς δύο
Αποστόλους. Με τη σύστασι αυτή οι Απόστολοι (εκ των Δώδεκα) και οι λοιποί προϊστάμενοι
λένε στούς εξ εθνών χριστιανούς:
«Ό,τιδήποτε και αν λένε κατά του Βαρνάβα και του Παύλου οι ιουδαίζοντες χριστιανοί,
που σας ταράζουν (Γαλ. α' 7. ε' 10), μή τούς λαμβάνετε υπ' όψιν. Ο Βαρνάβας και ο Παύλος
είναι πολύ αγαπητοί. Απολαύουν της απόλυτης εμπιστοσύνης μας. Έχουν θυσιαστή για το
ευαγγέλιο του Χριστού».
• Επαινετικά λόγια γιά τόν Βαρνάβα καί τόν Παύλο είπαν ασφαλώς και οι απεσταλμένοι
από τα Ιεροσόλυμα Ιούδας και Σίλας. «Απεστάλκαμεν Ιούδαν και Σίλαν και αυτούς διά λόγου
απαγγέλλοντας τα αυτά» (στ. 27).

Όχι περιττό βάρος (στ. 28-29)

Στη συνέχεια της επιστολής της Αποστολικής Συνόδου, όπου φαίνονται και οι αποφάσεις
της, παρουσιάζεται η εν Αγίω Πνεύματι επισήμανσης, ότι οι εξ εθνών χριστιανοί δέν θα
ξαναδεχτούν βάρη, που δεν έχουν σχέση με τη ζωή της σωτηρίας. «Έδoξε γάρ τω Αγίω
Πνεύματι και ήμίν μηδέν πλέον επιτίθεσθαι υμϊν βάρος πλην των επάναγκες τούτων,
απέχεσθαι είδωλοθύτων και αίματος και πνικτού και πορνείας: εξ ών διατηρούντες εαυτούς
εύ πράξετε. Έρρωσθε» (στ. 28-29). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αποφασίστηκε από το

[285]
Αγιο Πνεύμα και από μάς νά μή σάς επιβληθή κανένα επί πλέον βάρος, παρά μόνο τα εξής
αναγκαία: Να απέχετε, δηλαδή, από τα είδωλόθυτα, από το αίμα, από ό,τι έχει στραγγαλιστή
και από την ανηθικότητα. "Αν φυλάξετε τούς εαυτούς σας από αυτά, καλά θα ενεργήτε.
Υγιαίνετε».
• «Φάνηκε καλό στο Αγιο Πνεύμα και σε μάς»! Αυτός ο λόγος είναι συντριπτικό
επιχείρημα εναντίον των πνευματομάχων. Διότι φανερώνει, ότι το Άγιο Πεύμα είναι
πρόσωπο καί Θεός. Άν δεν ήταν πρόσωπο, πώς θά έκρινε και θα αποφάσιζε; Και αν δεν ήταν
Θεός, πώς θα αποφάσιζε γιά τήν Εκκλησία; Για την Εκκλησία ορατώς αποφασίζουν
άνθρωποι και αοράτως αποφασίζει ο Θεός. Θα ανέμενε κανείς να λεχτή: «Έδoξε τω Θεώ»!
Αλλά ελέχθη: «Έδoξε το Αγίω Πνεύματι», διότι το Άγιον Πνεύμα είναι όλη η θεία ουσία, ο
Θεός και ο Κύριος. Κάθε ένα από τα πρόσωπα της Τριάδος είναι όλη η Θεότητα και
Κυριότητα.
• Γεννάται το ερώτημα: Μετά το «Έδoξε τω Αγίω Πνεύματι» γιατί προσετέθη το «καί
ημίν»; Μετά την απόφαση του Αγίου Πνεύματος, που είναι ο ίδιος ο Θεός, φανερώνεται και
η συμφωνία της καθόλου Εκκλησίας. Καίτοι οι χριστιανοί της Ιερουσαλήμ, ως πρώην
ιουδαίοι, είχαν περιτμηθή, δέχτηκαν όμως την απόφαση του Αγίου Πνεύματος, πού κήρυττε
άχρηστη την περιτομή.
• «Έδoξε γαρ τω Αγίω Πνεύματι και ημίν» (στ. 28). Αυτός ο λόγος είναι συντριπτικό
επιχείρημα και εναντίον του Παπισμού. Διότι δεν λέει «Έδoξε τω Αγίω Πνεύματι και το
Πέτρω», αλλά λέει: «Έδoξε τω Αγίω Πνεύματι καί ημίν». Η μονοκρατορία του Πάπα δεν
βρίσκει στήριγμα στην Αγία Γραφή. Οι Απόστολοι και μέσα στους αιώνες οι προϊστάμενοι
των εκκλησιών έχουν τη βεβαιότητα, ότι ενεργούν υπό την οδηγίαν του Αγίου Πνεύματος,
όπως υποσχέθηκε σε αυτούς ο Κύριος (Ιωάν. ιστ' 13).
• Στο τέλος της επιστολής βρίσκονται οι ευχές της Αποστολικής Συνόδου πρός τούς
χριστιανούς της Αντιοχείας, και κυρίως σ' εκείνους που πρίν ώς ιουδαίζοντες προκαλούσαν
ζητήματα και ταραχές: «Έξ ών διατηρούντες εαυτούς ευ πράξετε. Έρρωσθε» (στ. 29). Να
φυλάξετε τον εαυτό σας από αυτά τα τέσσερα. Τίποτε παραπάνω. Να πράττετε το καλό. Νά
υγιαίνετε. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Δείκνυσιν, ότι ουδέν αυτοίς λείπει, αλλ' αρκεί τούτο
ηδύνατο γάρ και χωρίς γραμμάτων, αλλά, ώστε νόμον είναι έγγραφον, επιστέλλουσι. Και
πάλιν, ώστε πεισθήναι τω νόμω, και εκείνοις έλεγον, και εκείνοι τούτο εποίουν, και “μετ'
ειρήνης”» (Ε.Π.Ε. 16α,286). Μετάφρασις: «Η επιστολή της Συνόδου φανερώνει, ότι άν
τηρήσουν οι χριστιανοί τα τέσσερα στοιχεία, δεν θα τους χρειάζεται τίποτε άλλο από το
Νόμο. Μπορούσαν βέβαια οι απεσταλμένοι της Συνόδου να τους πούν όσα αποφασίστηκαν
προφορικά, χωρίς να στείλουν επιστολή. Αλλά στέλνουν την επιστολή για να υπάρχη σ'
αυτούς γραπτός νόμος. Και επίσης για να δείξουν υπακοή στην εντολή αυτή. Οι Απόστολοι
έλεγαν. Οι χριστιανοί εφάρμοζαν. Και ζούσαν με ειρήνη».
Χαροποίησε η επιστολή (στ. 30-32)
Οι χριστιανοί της Αντιοχείας, όταν διάβασαν την επιστολή της Αποστολικής Συνόδου,
χάρηκαν. Ενισχύθηκαν. Παρηγορήθηκαν. Οι ιουδαΐζοντες τους είχαν στενοχωρήσει πολύ
τους είχαν ταράξει. Τώρα που έχουν την απόφανσι από όλη την Αποστολική Εκκλησία,
αισθάνονται ανακούφισι. Βλέπουν ότι ο Χριστός δέν τούς βαρύνει μέ αβάστακτα φορτία
(Ματθ. ια' 30. κγ' 4). «Οι μεν ούν απολυθέντες ήλθον εις Αντιόχειαν, και συναγαγόντες το

[286]
πλήθος επέδωκαν την επιστολήν. Αναγνόντες δε εχάρησαν επί τη παρακλήσει. Ιούδας τε και
Σίλας, και αυτοί προφήται όντες, διά λόγου πολλού παρεκάλεσαν τους αδελφούς και
επεστήριξαν» (στ. 30-32). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αυτοί λοιπόν αναχώρησαν και
πήγαν στην Αντιόχεια. Και συγκέντρωσαν το πλήθος και επέδωσαν την επιστολή. Και όταν
την ανέγνωσαν, χάρηκαν για τον ενισχυτικό λόγο. Και ο Ιούδας και ο Σίλας, που ήταν και
αυτοί προφήτες, με πολλούς λόγους ενίσχυσαν και στήριξαν τους αδελφούς».
• Οι κομιστές της μνημειώδους επιστολής, ο Ιούδας και ο Σίλας, δεν αρκέστηκαν στην
ανάγνωση της επιστολής, πού σε περίληψι απέδιδε τις εργασίες της Αποστολικής Συνόδου.
Ως χαρισματούχοι, που μιλούσαν με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, με εκτενή λόγο
ενεθάρρυναν και αυτοί και στήριξαν τους αδελφούς.
• Στή σύναξι των χριστιανών της Αντιοχείας, αφού διάβασαν την επιστολή της Συνόδου
και άκουσαν την ερμηνεία της, κυριάρχησε μία απερίγραπτη αγαλλίασις.
Παύλος, Βαρνάβας, Σίλας (στ. 33-35)
Οι δύο κομιστές του θεοπνεύστου γράμματος έμειναν στην Αντιόχεια αρκετό καιρό.
Πρόσφερε σπουδαία υπηρεσία ή παρουσία τους. Και ο Παύλος βέβαια με τον Βαρνάβα
δόξαζαν τόν Θεό, διότι θεϊκά επισφραγίστηκε το έργο τους, το άνοιγμά τους πρός τα έθνη.
Οι αδελφοί της Εκκλησίας της Αντιοχείας τίμησαν την αποστολή των Ιεροσολύμων και
άφησαν τούς δύο κομιστές να ξαναγυρίσουν στη βάση τους, στα Ιεροσόλυμα. «Ποιήσαντες
δε χρόνον απελύθησαν μετ' ειρήνης από των αδελφών προς τους αποστόλους. Έδoξε δε τω
Σίλα επιμείναι αυτού. Παύλος δε και Βαρνάβας διέτριβον εν Αντιοχεία διδάσκοντες και
ευαγγελιζόμενοι μετά και ετέρων πολλών τον λόγον του Κυρίου» (στ. 33-35). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Και αφού παρέμειναν λίγο χρόνο, οι αδελφοί τους έστειλαν πίσω προς τους
αποστόλους με τιμές. 'Αλλ' ο Σίλας αποφάσισε να μείνη εκεί περισσότερο. Ο Παύλος επίσης
και ο Βαρνάβας, όσο ήταν στην Αντιόχεια, δίδασκαν και κήρυτταν μαζί και με πολλούς
άλλους τον λόγο του Κυρίου».
• Ο Σίλας αποφάσισε να μείνη στην Αντιόχεια. Όπωσδήποτε προσελκύστηκε από την
προσωπικότητα του Παύλου. Και όπως τα πράγματα θα δείξουν σε λίγο, η απόφασις του Σίλα
νά μήν επιστρέψη στα Ιεροσόλυμα, αλλά να βαδίση σε νέα ιεραποστολικά μονοπάτια, ήταν
από Θεού. Ο Σίλας θα ανεπλήρωνε το κενό από την απουσία του Μάρκου. Ένας φεύγει.
Άλλον στέλνει ο Θεός. Άλλωστε ο Παύλος ήταν θεϊκός μαγνήτης, που ήλκυε κοντά του
εκλεκτές ψυχές. Μία από αυτές ήταν ο Σίλας.
• Λύθηκε άραγε οριστικά το πρόβλημα της πλήρους ενότητας των δύο τάξεων, των
ιουδαϊζόντων και των εξ εθνών χριστιανών; Φαίνεται, ότι δεν είχε δοθή απάντησις στο
ερώτημα, άν η χριστιανική απελευθέρωσις από τον τελετουργικό Μωσαϊκό νόμο εκτείνεται
μόνο στούς εξ εθνών χριστιανούς και επομένως οι εξ Ιουδαίων ήσαν υποχρεωμένοι να
σηκώνουν όλο το βάρος του Νόμου. Αν ναι, τότε υπήρχαν και πάλι δύο τάξεις χριστιανών: η
τάξις των τηρητών του Νόμου, των «καθαρών», και η τάξις εκείνων που δεν ήσαν
δεσμευμένοι από το Νόμο...
Στα μάτια πολλών εξακολουθούσε να υπάρχη ένα χάσμα. Άλλωστε και πριν από την
Αποστολική Σύνοδο, όταν ο Πέτρος είχε επισκεφτή την Αντιόχεια, σάν να παρουσίασε δύο
πρόσωπα. Μαζί με όλους συναναστρεφόταν και συνέτρωγε, αφού είχε την ειδική αποκάλυψη

[287]
του Θεού με το θέμα του Κορνηλίου. Όταν όμως ήρθαν μερικοί φανατικοί ιουδαίζοντες, τότε
και εκείνος σάν να απομακρυνόταν από τους «εθνικούς», αλλά και άλλοι συμπαρασύρθηκαν,
ακόμα και ο Βαρνάβας. Αυτή την υποκρισία δεν ήταν δυνατόν να την ανεχτή ο Παύλος. Τη
θεωρούσε ασέβεια στην αγάπη του Θεού, που δέχεται όλους τούς ανθρώπους, όσους
πιστεύουν στόν Ιησού Χριστό, τη μοναδική σωτηρία. Η στάσις (πρός στιγμήν) του Πέτρου
δέν φανέρωνε ορθοτόμησι της αληθείας. Γι' αυτό και με ειλικρινή οξύτητα απευθύνθηκε στόν
Πέτρο: «Eί σύ Ιουδαίος υπάρχων εθνικώς ζης καί ουκ Ιουδαϊκώς, τι τα έθνη αναγκάζεις
ιουδαΐζειν;» (Γαλ. β' 14).
• Αυτά βέβαια πρίν από την Αποστολική Σύνοδο. Ύστερα απ' αυτήν όλοι (τουλάχιστον οι
Απόστολοι) δέχτηκαν με χαρά τον οικουμενικό χαρακτήρα της Εκκλησίας. Ο Νόμος πλέον
είναι νεκρός. Ο θάνατος του Χριστού του αφαίρεσε την υποχρεωτική του τήρησι. Ο Χριστός
είναι η νέα ζωή μας. Ο J. Holzner στο περίφημο έργο του για τον Παύλο γράφει για την
καθοριστική συμβολή του: «Η αθάνατη υπηρεσία του Παύλου είναι ότι είδε το ζήτημα μέχρι
τα έσχατα αίτια καί τίς απώτερες συνέπειές του. Είναι ένα βήμα εμπρός, στον κοσμοϊστορικό
αγώνα του εναντίον της προσπάθειας των Εβραίων που ζητούσαν να θεοποιήσουν τη δική
τους φυλή, σάν αυτή να ήταν το απαραίτητο όργανο της σωτηρίας. Πόσο μακριά έβλεπε
αυτός ο αδελφός Παύλος!» (σελ. 150).

[288]
 (Πράξ. ιε' 36-41) - Παροξυσμός Παύλου-Βαρνάβα
«36 Μετὰ δέ τινας ἡμέρας εἶπε Παῦλος πρὸς Βαρνάβαν· ἐπιστρέψαντες δὴ ἐπισκεψώμεθα
τοὺς ἀδελφοὺς ἡμῶν κατὰ πᾶσαν πόλιν ἐν αἷς κατηγγείλαμεν τὸν λόγον τοῦ Κυρίου, πῶς
ἔχουσι. 37 Βαρνάβας δὲ ἐβουλεύσατο συμπαραλαβεῖν τὸν ᾿Ιωάννην τὸν ἐπικαλούμενον
Μᾶρκον· 38 Παῦλος δὲ ἠξίου, τὸν ἀποστάντα ἀπ᾿ αὐτῶν ἀπὸ Παμφυλίας καὶ μὴ συνελθόντα
αὐτοῖς εἰς τὸ ἔργον, μὴ συμπαραλαβεῖν τοῦτον. 39 ἐγένετο οὖν παροξυσμός, ὥστε
ἀποχωρισθῆναι αὐτοὺς ἀπ᾿ ἀλλήλων, τόν τε Βαρνάβαν παραλαβόντα τὸν Μᾶρκον ἐκπλεῦσαι
εἰς Κύπρον. 40 Παῦλος δὲ ἐπιλεξάμενος Σίλαν ἐξῆλθε, παραδοθεὶς τῇ χάριτι τοῦ Θεοῦ ὑπὸ
τῶν ἀδελφῶν, 41 διήρχετο δὲ τὴν Συρίαν καὶ Κιλικίαν ἐπιστηρίζων τὰς ἐκκλησίας.».

Αφορμή ο Μάρκος (στ. 36-38)

Αφού ο Παύλος και ο Βαρνάβας επέστρεψαν από την Αποστολική Σύνοδο, παρέμειναν
στην Αντιόχεια και συνέχισαν το αποστολικό τους έργο. Δέν έμειναν όμως για πολύ καιρό
στην Αντιόχεια. Η σκέψις τους, και ιδίως του Παύλου, ήταν στις Εκκλησίες που είχαν ιδρύσει
κατά την πρώτη περιοδεία. Ήταν καιρός να τις επισκεφθούν και πάλι. Την πρότασι έκανε ο
Παύλος. «Μετά δέ τινας ημέρας είπε Παύλος πρός Βαρνάβαν: Επιστρέψαντες δη
επισκεψώμεθα τους αδελφούς ημών κατά πάσαν πόλιν εν αίς κατηγγείλαμεν τον λόγον του
Κυρίου, πώς έχoυσι. Βαρνάβας δε εβουλεύσατο συμπαραλαβείν τον Ιωάννην τον
επικαλούμενον Μάρκον: Παύλος δε ήξίου, τον αποστάντα απ' αυτών από Παμφυλίας και μη
συνελθόντα αυτούς εις το έργον, μη συμπαραλαβείν τούτον» (στ. 36-38). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Μετά δε από μερικές ημέρες είπε ο Παύλος στον Βαρνάβα: “Ας γυρίσουμε
τώρα και ας επισκεφτούμε τους αδελφούς μας σε κάθε μία από τις πόλεις, στις οποίες
κηρύξαμε τον λόγο του Θεού, για να δούμε πως έχουν”. Ο Βαρνάβας δε έκρινε καλό να πάρη
μαζί του τον Ιωάννη τον ονομαζόμενο και Μάρκο. Αλλ' ο Παύλος επέμενε, αυτόν που τους
εγκατέλειψε από την Παμφυλία και δεν πήγε μαζί τους για το έργο, να μη τον πάρουν μαζί
τους».
• Σάν να είπε ο Παύλος:
-Ας πάμε να δούμε σε ποιά πνευματική κατάστασι βρίσκονται. Αν κρατούν στερεά τη
διδαχή πού τούς παραδώσαμε. Αν ζούν σύμφωνα με αυτήν. "Αν αποπλανήθηκαν από αυτήν,
να τους επαναφέρουμε. Αν μένουν σ' αυτήν, νά τούς στηρίξουμε ακόμα περισσότερο. Αν
δοκιμάζωνται, να τούς ενισχύσουμε... Αυτό ήταν το σχέδιο του Παύλου.
• Ξαφνικά όμως παρουσιάστηκαν διαφωνίες. Ο Μάρκος, όπως ξέρουμε, είχε συνοδεύσει
τους δύο αποστόλους στην πρώτη τους περιοδεία μέχρι την Κύπρο και την Πέργη της
Παμφυλίας. Εκεί τους εγκατέλειψε και επέστρεψε στά Ιεροσόλυμα. Τώρα φαίνεται, ότι
βρισκόταν πάλι στην Αντιόχεια και ήταν πρόθυμος να τους ακολουθήση. Ο Παύλος όμως
εξακολουθούσε να είναι αυστηρός απέναντί του. «Παύλος δε ήξίου, τον αποστάντα απ' αυτών
από Παμφυλίας και μη συνελθόντα αυτούς εις το έργον, μή συμπαραλαβείν τούτον» (στ. 37).
Η άρνησις του Παύλου να πάρουν μαζί τους τον Μάρκο (άνεψιό του Βαρνάβα) δέν είχε
καμμία προσωπική αιχμή. Θεωρούσε πολύ υψηλή την ευθύνη ενός Αποστόλου και είχε από
τον ίδιο τον εαυτό του μεγάλες απαιτήσεις σχετικά με την τελεία αφιέρωσι. Τον Μάρκο δέν
τόν θεωρούσε ακόμα αρκετά ώριμο γιά το δύσκολο αξίωμα του ιεραποστόλου.

[289]
 • Ο Παύλος σ' αυτό το σημείο ήταν αδιάλλακτος. Είχε δίκιο; Μήπως έκρινε τον Μάρκο
πολύ σκληρά;
• Ο Βαρνάβας επέμενε. Όχι απλώς παρακάλεσε τον Παύλο, αλλά ήθελε πολύ να πάρουν
ξανά το Μάρκο στη νέα oδοιπορία τους. Αν η συμπεριφορά του Βαρνάβα εξεταστή
ανθρώπινα, θά ελκύση περισσότερο τη συμπάθειά μας. Ίσως ο Παύλος να έκρινε πολύ
αυστηρά τον νεαρό Μάρκο, πού και γιά τον ίδιο αργότερα στάθηκε τόσο ικανός, και πού του
oφείλουμε το δεύτερο Ευαγγέλιο.
• Η Αγία Γραφή είναι θαυμαστά ειλικρινής όταν πρόκειται για τα λάθη των προσώπων της
και γι' αυτό μας έχει δοθή ώς βιβλίο διδασκαλίας διορθώσεως και παιδαγωγίας, αλλά και
παρηγορίας, ότι ο Θεός ακόμα και τα λάθη μας μπορεί να τα μεταβάλλη σε ευλογίες για τη
Βασιλεία Του.
Παροξυσμός μεταξύ δύο αποστόλων (στ. 39)
Ο Βαρνάβας ήθελε να ενθαρρύνη το Μάρκο, που ίσως είχε δείξει μετάνοια και υποσχόταν
ότι θα εργαζόταν με θάρρος και αυταπάρνησι. Και των δύο αποστόλων η πρόθεσις ήταν
αγαθή. Και όμως διαφώνησαν. «Έγένετο ούν παροξυσμός, ώστε αποχωρισθήναι αυτούς απ'
αλλήλων, τόν τε Βαρνάβαν παραλαβόντα τον Μάρκον εκπλεύσαι εις Κύπρον» (στ. 39).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Έγινε δε έξαψις πνευμάτων και ζωηρή λογομαχία, ώστε ν'
αποχωριστούν και ένας από τον άλλο, και ο Βαρνάβας παραλαμβάνοντας το Μάρκο ν'
αποπλεύση για την Κύπρο».
• Η φιλονεικία των δύο Αποστόλων ωξύνθηκε τόσο, ώστε οι Πράξεις την αποκαλούν
«παροξυσμό». Ο ιερός Χρυσόστομος λέει: «“Παροξυσμός”, φησίν, “εγένετο”, ουκ έχθρα,
ουδέ φιλονεικία. Τοσούτον ίσχυσεν ο παροξυσμός, ώστε χωρίσαι. Και είκότως όπερ γάρ
έκαστος ύπέλαβεν είναι λυσιτελές, τούτο μετά ταύτα ου προσήκατo διά τήν πρός εκείνον
κοινωνίαν. Έμοί δοκεί και κατά σύνεσιν γεγενήσθαι τόν χωρισμόν, καί πρός αλλήλους ειπείν
ότι, επειδή εγώ ού βούλομαι, σύ δε βούλει, ίνα μή μαχώμεθα, διανειμώμεθα τούς τόπους.
Ώστε, πάνυ είκοντες αλλήλοις, τούτο εποίουν. Έβούλετο γάρ στεϊναι το Παύλου Βαρνάβας,
διά τούτο και ανεχώρησεν έβούλετο και Παύλος όμοίως το εκείνου, διά τούτο και αυτός τό
ίσον ποιεί και αναχωρεί. Είθε και ημείς τοιούτους εχωριζόμεθα χωρισμούς, ώστε επί κήρυγμα
απιέναι» (Ε.Π.Ε. 16α,304). Μετάφρασις: «“Διαφωνία έντονη” συνέβηκε, όχι έχθρα, ούτε
φιλονεικία. Τόσο και μόνο κατώρθωσε να έπιτύχη ή διαφωνία, το ν' αποχωριστούν. Και πολύ
σωστά. Διότι εκείνο που καθένας θεωρούσε ότι είναι ωφέλιμο, αυτό στη συνέχεια δεν
στάθηκε εμπόδιο για την επικοινωνία του μ' εκείνον. Εγώ έχω τη γνώμη ότι ο χωρισμός έγινε
και με σύνεσι και λέγοντας αναμεταξύ τους: “Επειδή εγώ δεν θέλω να έρθη μαζί μας (ο
Μάρκος), σύ δε θέλεις, γιά νά μή φιλονεικούμε, άς διαμοιράσουμε τους τόπους”. Ώστε αυτό
το έκαναν, δείχνοντας μεγάλη υποχώρησι ο ένας πρός τον άλλον. Διότι ήθελε ο Βαρνάβας να
πραγματοποιηθή ή επιθυμία του Παύλου, γι' αυτό και αναχώρησε. Ήθελε και ο Παύλος όμοια
να γίνη το θέλημα εκείνου, γι' αυτό και αυτός κάνει το ίδιο και αναχωρεί. Μακάρι κι εμείς να
χωριζόμασταν κατά τον ίδιο τρόπο, με σκοπό να πάμε να κηρύξουμε!».
• Χωρίστηκαν λοιπόν. Καθένας τράβηξε το δρόμο του, οπωσδήποτε ιεραποστολικό. Το
σχέδιο του Θεού κρυβόταν και εν προκειμένω. Ο Θεός οικονόμησε τα πράγματα έτσι, ώστε
από τη διαφωνία να προκύψη καλό. Και αντί γιά ένα ζεύγος ιεραποστόλων, δημιουργήθηκαν
δύο. Ο Βαρνάβας διάλεξε ως πεδίο αποστολής την πατρίδα του την Κύπρο. Μαζί με τον

[290]
Μάρκο ταξίδεψε πρός τα εκεί. Ο Παύλος παίρνει μαζί του τον Σίλα και πορεύεται προς τη
Μικρά 'Ασία, περνώντας από τη Συρία και την Κιλικία.
• Μία παλαιά φιλία ιεραποστόλων ναυάγησε για ένα προσωπικό ζήτημα. Είναι πάντοτε
θλιβερό πράγμα, όταν θρυμματίζεται, έστω και προσωρινά, μία παλαιά αγία φιλία, όταν φίλοι
αποχωρίζονται και αυξάνουν χωριστά και ένας από τον άλλον.
• Οπωσδήποτε ο Παύλος είχε συναίσθημα! Πόσες φορές δεν θα ξαναθυμήθηκε την ημέρα
εκείνη, όπου ο Βαρνάβας ήταν ο μόνος που του είχε εμπιστοσύνη και τον έφερε στούς
Αποστόλους, ή την άλλη εκείνη ημέρα, την αξέχαστη, όπου ο Βαρνάβας ήλθε στην Ταρσό,
γιά νά τόν αναζητήση καί νά τόν βγάλη από την αφάνεια στην επιφάνεια (Πράξ. Θ' 27. ια'
25)! Αλλά και την άλλη ημέρα πώς να ξεχάση, τότε που ο Βαρνάβας στα Λύστρα της
Λυκαονίας έσκυβε τη νύχτα πάνω από το φίλο του κλαίγοντας, γιατί τόν νόμιζε νεκρό!
Τέτοιους εγκάρδιους δεσμούς δέν μπορεί κανείς να τούς σπάση χωρίς να ματώνη μαζί και η
καρδιά του.
• Στο πέρασμα των χρόνων τακτοποιήθηκαν όλα. “Όπως συμπεραίνεται από το Α' Κορ. θ'
6, ο Παύλος με καύχησι θυμάται τον φίλο του, ότι και εκείνος, όπως και ο ίδιος, στίς
περιοδείες του δέν έπαιρνε καμμία γυναίκα βοηθό και ζούσε πάντοτε από την εργασία του
χωρίς να δέχεται την υποστήριξι των Εκκλησιών.
• Ως πρός τόν Μάρκο, τα πράγματα δικαίωσαν αργότερα τον Βαρνάβα. Ο Μάρκος έγινε
ένας θαρραλέος, με αυτοθυσία άνδρας, που στάθηκε τόσο στον Πέτρο, όσο και στον Παύλο,
πολύτιμος συνεργάτης. Ο Παύλος δεν δίστασε να επανορθώση το λάθος του. Στούς
Κολοσσαείς γράφει μέσα από τη φυλακή: «Ασπάζεται υμάς Μάρκος ο ανεψιός Βαρνάβα,
περί ου ελάβετε εντολάς: εάν έλθη πρός υμάς δέξασθε αυτόν» (δ' 10). Και στην τελευταία
φυλάκισή του, η μορφή του Μάρκου είναι πάλι μπροστά στα μάτια του. Γράφει στο μαθητή
του τόν Τιμόθεο: «Μάρκον αναλαβών άγε μετά σεαυτού έστι γάρ μοι εύχρηστος εις
διακονίαν» (Β' Τιμ. δ' 11).
Φροντίδα γιά τούς ήδη πιστεύσαντες (στ. 40-41)
Όπως η πρώτη περιοδεία, έτσι και η δεύτερη, άρχισε με κοινή προσευχή. Οι αδελφοί
προσευχήθηκαν θερμά στο Χριστό να ευλογήση τους πνευματικούς τους πατέρες. Τούς
παρέδωσαν με τα χέρια της προσευχής υψωμένα στή χάρι του Θεού. Τούς προέπεμψαν με τα
πόδια γονατιστά, στο δρόμο του Ευαγγελίου. Για μία ακόμη φορά ο Παύλος προσφέρει τα
πόδια του γιά τόν «ευαγγελισμό της ειρήνης» (Ρωμ. ι' 15). Προσφέρει τα χέρια του στόν κόπο
της χειρωνακτικής δουλειάς, γιά νά μή δώση καμμία αφορμή ότι τρέφεται από το κήρυγμα
(Εφεσ. δ' 28). Προσφέρει το στόμα του γιά νά άναμεταδίδη το κήρυγμα «Ιησού Χριστού και
τούτου εσταυρωμένου» (Α' Κορ. α' 23). Προσφέρει την καρδιά του όχι μόνο στην αγάπη του
Χριστού, αλλά και στη χάρι, πού την διαπλατύνη για να χωρούν όλοι (Β' Κορ. στ' 11).
Προσφέρει όλη τη ζωή του, ώστε να φτάνη στο σημείο της ταυτίσεώς του με τη ζωή του
Χριστού (Γαλ. β' 20).
Για την προσφορά του Παύλου πρός έναρξη της δευτέρας του περιοδείας λέει ο Λουκάς
στίς Πράξεις: «Παύλος δε επιλεξάμενος Σίλαν εξήλθε, παραδοθείς τη χάριτι του Θεού υπό
των αδελφών, διήρχετο δε την Συρίας και Κιλικίαν επιστηρίζων τας Εκκλησίας» (στ. 40-41).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο δε Παύλος επέλεξε τον Σίλα και αναχώρησε, παραδομένος

[291]
από τους αδελφούς στη χάρη του Θεού. Και περιώδευε τη Συρία και την Κιλικία στηρίζοντας
τις Εκκλησίες».
• Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το «επιστηρίζων». Λέει ο Χρυσόστομος: «Όρα
την σύνεσιν του Παύλου: ου πρότερον επ' άλλας έρχεται πόλεις, πρίν ή τάς δεξαμένας τόν
λόγον επισκέψασθαι... “Επισκεψώμεθα”, φησί, “τούς αδελφούς πώς έχουσι”. Και τούτο
ήγνόει είκότως, ίνα ελθών τους αδελφούς επισκέψηται. "Όρα αυτόν αεί διεγηγερμένον,
μεριμνώντα, ουκ ανεχόμενον καθήσθαι, καίτοι μυρίους υπέμενε κινδύνους. Όράς ότι ου
δειλίας ήν το είς Αντιόχειαν ελθεϊν; Καθάπερ γάρ ιατρός επί τούς κάμνοντας απήει, και την
ανάγκην της επισκέψεως εδήλωσεν, είπών: “Εν αίς κατηγγείλαμεν τόν λόγον”. 'Απέστη ο
Βαρνάβας, και ούκέτι συνήλθεν» (Ε.Π.Ε. 16α,306).
Μετάφρασις: «Πρόσεχε τη σύνεσι του Παύλου. Δέν μεταβαίνει προηγουμένως σ' άλλες
πόλεις, προτού επισκεφθή τις πόλεις που δέχτηκαν το λόγο του Θεού... “Ας επισκεφτούμε”,
λέει, “τούς αδελφούς, για να δούμε πώς είναι”. Και τούτο φυσικά δεν το γνώριζε, ώστε να
μεταβή και να επισκεφτή τούς αδελφούς. Πρόσεχε αυτόν, που πάντοτε επαγρυπνεί και
φροντίζει και δεν ανέχεται να κάθεται, αν και βέβαια υπέμενε απείρους κινδύνους. Βλέπεις,
ότι δεν ήταν αποτέλεσμα δειλίας το να έλθη στην Αντιόχεια; Διότι σάν γιατρός ακριβώς
μετέβαινε πρός τούς ασθενείς, και δήλωσε και την ανάγκη της επισκέψεως, λέγοντας: “Στίς
πόλεις που κηρύξαμε το λόγο του Κυρίου”. Αποχώρησε ο Βαρνάβας και δεν πήγε ξανά μαζί
του».
• Δέν άρεσε στον Παύλο να ταξιδεύη μόνος, όχι τόσο γιατί τόν έπιανε συχνά η ασθένεια,
αλλά κυρίως επειδή ήθελε να είναι πιστός στην εντολή του Κυρίου, που έστειλε τούς
Μαθητές Του στην ιεραποστολή δύο - δύο (Μάρκ. στ' 7). Ο Σίλας ήταν για τον Παύλο ο
κατάλληλος σύντροφος πιστός, με αισθήματα ευγενικά, έτοιμος για κάθε θυσία, μακρυά από
την ιουδαϊκή στενοκεφαλιά. Ήταν πολύ ευχάριστο γιά τόν Παύλο νά έχη κοντά του ένα μέλος
της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων, και μάλιστα έναν που είχε στενό σύνδεσμο με τον Πέτρο
(Α' Πέτρ. ε' 12). Και της αναχωρήσεως αυτής από την Αντιόχεια για τη νέα (δεύτερη)
περιοδεία, προηγήθηκε θερμή προσευχή της εκεί Εκκλησίας. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος:
«Hύξαντο, έδεήθησαν του Θεού. Όρα πανταχού μεγάλα δυναμένην την ευχήν των αδελφών.
Καί λοιπόν πεζή ώδευε, καί διά της οδοιπορίας ωφελήσαι τούς ὀρώντας βουλόμενος. Είκότως
ότε μέν γάρ έσπευδον, έπλεον, νύν δε ουκ έτι» (Ε.Π.Ε. 16α,306). Μετάφρασις:
«Προσευχήθηκαν, παρακάλεσαν τόν Θεό. Κοίτα, παντού η προσευχή των αδελφών έχει τη
δύναμη να πετυχαίνη μεγάλα πράγματα. Και βάδιζε λοιπόν (ο Παύλος) πεζός, θέλοντας και
με την οδοιπορία του να ωφελήση εκείνους που τον έβλεπαν. Και πολύ σωστά. Διότι, όταν
μέν υπήρχε βιασύνη, πήγαιναν μέ το πλοίο. Τώρα όμως δεν υπήρχε πιά βιασύνη».
• Πεζοπορώντας, λοιπόν, ξεκινά ο Παύλος πρός βορράν. Μαζί του, όπως αναφέραμε, έχει
τόν Σίλα. Τόν Σίλα, ασφαλώς, τόν είλκυσε το ριψοκίνδυνο πνεύμα του Παύλου, πού τόν
έκανε να επιδιώκη τις περιπέτειες καί τόν έσπρωξε να πάρη την απόφαση να επισκεφτη τα
πολιτιστικά κέντρα της Ιωνίας και του Αιγαίου. Ο Παύλος ήταν γιά τόν Σίλα το «ριζικό» της
ζωής του. Όποιος πλησίαζε στο μαγνητικό πεδίο του Παύλου, πιανόταν από τη δύναμή του
και δεν μπορούσε να ξεφύγη ποτέ. Και φυσικά δέν μαγνήτισε έναν ο Παύλος. Πλήθη
Ιουδαίων και «εθνικών» μαγνητίστηκαν από τον ουράνιο λόγο του και από το άγιο πρόσωπό
του.

[292]
 (Πράξ. ιστ' 1-5) - Τιμόθεος ο νέος συνεργός του Παύλου
«1 Κατήντησε δὲ εἰς Δέρβην καὶ Λύστραν. καὶ ἰδοὺ μαθητής τις ἦν ἐκεῖ ὀνόματι Τιμόθεος,
υἱὸς γυναικός τινος ᾿Ιουδαίας πιστῆς, πατρὸς δὲ ῞Ελληνος, 2 ὃς ἐμαρτυρεῖτο ὑπὸ τῶν ἐν
Λύστροις καὶ ᾿Ικονίῳ ἀδελφῶν. 3 τοῦτον ἠθέλησεν ὁ Παῦλος σὺν αὐτῷ ἐξελθεῖν, καὶ λαβὼν
περιέτεμεν αὐτὸν διὰ τοὺς ᾿Ιουδαίους τοὺς ὄντας ἐν τοῖς τόποις ἐκείνοις· ᾔδεισαν γὰρ ἅπαντες
τὸν πατέρα αὐτοῦ ὅτι ῞Ελλην ὑπῆρχεν. 4 ῾Ως δὲ διεπορεύοντο τὰς πόλεις, παρεδίδουν αὐτοῖς
φυλάσσειν τὰ δόγματα τὰ κεκριμένα ὑπὸ τῶν ἀποστόλων καὶ τῶν πρεσβυτέρων τῶν ἐν
῾Ιερουσαλήμ. 5 αἱ μὲν οὖν ἐκκλησίαι ἐστερεοῦντο τῇ πίστει καὶ ἐπερίσσευον τῷ ἀριθμῷ καθ᾿
ἡμέραν.».

Ό Τιμόθεος από τα Λύστρα (στ. 1-3)

Στη σκιά ενός Παύλου μεγάλωσε και ανδρώθηκε πνευματικά ο Τιμόθεος. Τόν Παύλο
χρησιμοποίησε ο Θεός, γιά νά τόν καλέση όχι απλώς στη χριστιανική πίστι αλλά και στη
διακονία της Εκκλησίας. Ήταν από τα Λύστρα της Λυκαονίας (στη Μικρά Ασία) ο Τιμόθεος.
Γράφουν οι Πράξεις: «Κατήντησε δε (ο Παύλος, κατά τη δεύτερη ιεραποστολική του
περιοδεία) είς Δέρβης και Λύστρα, και ιδού μαθητής τις ήν εκεί ονόματι Τιμόθεος, υιός
γυναικός τινος Ιουδαίας πιστής, πατρός δε Έλληνος» (ιστ' 1).
• Ό Τιμόθεος είχε μητέρα Ιουδαία και πατέρα Έλληνα.
Η μητέρα του δεν ήταν απλώς Ιουδαία. Ήταν πιστή Ιουδαία, από τους Ιουδαίους, που
πίστευαν στους προφήτες και ανέμεναν την έλευση του Μεσσία και Λυτρωτή. Ο πατέρας του
ήταν Έλληνας. Η ένωσις των δύο κόσμων συντελέστηκε εν Χριστώ Ιησού. Αυτή την ένωσι
συμβόλιζε και ο Τιμόθεος, κράμα Ιουδαίας και Έλληνος. Ο ίδιος θα γινόταν αργότερα
απόστολος και για τούς Ιουδαίους και για τους Έλληνες.
• Όταν ο απόστολος Παύλος είχε έρθει στα Λύστρα, ήδη ο Τιμόθεος ήταν «μαθητής». Η
λέξις «μαθητής» σημαίνει χριστιανός. Φαίνεται πως είχε ακούσει τον Παύλο κατά την πρώτη
του περιοδεία, τότε που πέρασε από την πατρίδα του. Κυνηγημένος από το Ικόνιο ο Παύλος
(Πράξ. ιδ' 17), έφτασε στα Λύστρα. Εκεί, μαζί μέ τό Βαρνάβα, κήρυξε τον Ιησού Χριστό.
Και θεράπευσε και ένα χωλό. Ανάμεσα σ' αυτούς πού θαύμασαν τους δύο αποστόλους ήταν
και ο νεαρός Τιμόθεος.
• Ακουσε, κατά προτροπή των αγίων γυναικών του σπιτιού του, τον Παύλο. Είδε το θαύμα
που έκανε. Παρακολούθησε τίς δυό σκηνές, τη θεοποίηση και το λιθοβολισμό. Αντίκρυσε
αιμόφυρτο τον Παύλο να τον σέρνουν οι Ιουδαίοι έξω από την πόλι. Σε λίγες πάλι μέρες τον
ξαναείδε να επιστρέφη και να «επιστηρίζη» τούς μαθητές και να προειδοποιή, «ότι διά
πολλών θλίψεων δει ημάς εισελθείν εις τήν βασιλείαν του Θεού» (Πράξ. ιδ' 22). Όλα αυτά
συνέβαλαν στη μεγάλη ζύμωσι της ψυχής του.

[293]
 • Ο Παύλος, κατά τη δευτέρα του περιοδεία, ξανάρχεται στα Λύστρα. Θυμάται και το
νεαρό Τιμόθεο. Εκείνος σκιρτά από αγαλλίασι. Δεν χρειάστηκε πολύ. Αποχαιρετά μητέρα
και γιαγιά (φαίνεται ότι ο πατέρας του είχε πεθάνει) και ακολουθεί τον Παύλο.
• Ό Τιμόθεος εντάσσεται στους συνεργούς, τούς «συνεκδήμους» του μεγάλου Αποστόλου
των εθνών. Ξεχωρίζει ο Τιμόθεος. Γι' αυτό και γίνεται ο αποδέκτης δύο από τις δεκατέσσερις
Επιστολές του μεγάλου Αποστόλου. «Κατήντησε δε εις Δέρβης και Λύστραν. Και ιδου
μαθητής τις ήν εκεί ονόματι Τιμόθεος, υιός γυναικός τινος Ιουδαίας πιστής, πατρός δε
Έλληνος, ος εμαρτυρείτο υπό των εν Λύστροις και ικονίων αδελφών. Τούτον ηθέλησεν ο
Παύλος συν αυτώ εξελθείν, και λαβών περιέτεμεν αυτόν διά τους Ιουδαίους τους όντας εν
τούς τόπους εκείνους ήδεισαν γάρ άπαντες τον πατέρα αυτού ότι "Έλλην υπήρχεν» (στ. 1-3).
'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Έφτασε δε ο Παύλος στη Δέρβη και στα Λύστρα. Και ιδού
κάποιος μαθητής (χριστιανός) ήταν εκεί, ονομαζόμενος Τιμόθεος, από μητέρα Ιουδαία πιστη
και από πατέρα “Έλληνα. Και απέλαυε εκτιμήσεως από τους αδελφους στα Λύστρα και στο
Ικόνιο. Αυτόν θέλησε ο Παύλος να πάρη μαζί του στην ιεραποστολή. Και τον πήρε και του
έκανε περιτομή εξ αιτίας των Ιουδαίων, που ήταν στα μέρη εκείνα, διότι όλοι γνώριζαν, ότι
ο πατέρας του ήταν Έλληνας».
• Ο απόστολος Τιμόθεος ρουφούσε από μικρός το εύλογημένο γάλα της Γραφής. Τή
μαρτυρία για την αγάπη του Τιμοθέου στή Γραφή από βρεφική ηλικία μάς τήν δίνει ο
διδάσκαλός του εν Χριστώ, ο μεγάλος Παύλος: «Από βρέφους τα ιερά γράμματα οίδας, τα
δυνάμενά σε σοφίσαι είς σωτηρίαν διά πίστεως της εν Χριστώ Ιησού» (Β' Τιμ. γ' 15). Αυτή
είναι η μία μαρτυρία, που έχουμε γιά τόν Τιμόθεο. Τήν συμπληρώνει ο ίδιος ο Παύλος.
Παρουσιάζει και τούς τροφοδότες της βρεφικής ηλικίας του Τιμοθέου.
• Η αγία μητέρα του και η ευσεβής γιαγιά του! Τι μπορεί να κάνη μία μητέρα και μία
γιαγιά! Μπορεί να προετοιμάσουν τον μελλοντικό άγιο ή τον μελλοντικό κακούργο μιάς
κοινωνίας! Λωΐς λεγόταν η γιαγιά (μάμμη) του Τιμοθέου. Ευνίκη η μητέρα του. Δύο
γυναίκες, που με πολλή προσοχή και αγάπη ενστάλαξαν στην αγνή καρδούλα του μικρού
Τιμοθέου την πίστη στον Θεό και την αγάπη στο ευαγγέλιο Του. Γράφει χαρακτηριστικά ο
Παύλος στη Β' πρός Τιμόθεον Επιστολή: «Υπόμνησιν λαμβάνων της εν σοί ανυποκρίτου
πίστεως, ήτις ενώκησε πρώτον έν τη μάμμη σου Λωίδι και τη μητρί σου Ευνίκη, πέπεισμαι
δε ότι και εν σοί» (α' 5).
• Για έναν εργάτη του Θεού δεν αρκεί μόνο η μαρτυρία και η συμμαρτυρία του
πνευματικού του πατρός. Για να καθιερωθή στη συνείδηση της Εκκλησίας πρέπει να έχη και
την καλή μαρτυρία του λαού, των ευσεβών. Και αυτή είναι η δεύτερη μαρτυρία, που είχε ο
Τιμόθεος. Αν, δηλαδή, ο Παύλος έκανε εκλογές στα Λύστρα και το Ικόνιο, γιά να εκλέξη
συνεργάτη του, όλοι οι αδελφοί της εκεί πρώτης Εκκλησίας παμψηφεί θα εξέλεγαν τόν
Τιμόθεο. Λέει σαφώς το βιβλίο των Πράξεων: «Ην μαρτυρούμενος υπό των εν Λύστροις και
Ικονίω αδελφών» (Πράξ. ιστ' 2). Ή έξωθεν καλή μαρτυρία είναι αναγκαία για ένα κήρυκα,
για ένα κληρικό, για έναν επίσκοπο.
• 'Αλλ' εκείνο, πού καταξίωσε τόν απόστολο Τιμόθεο, ήταν η δική του μαρτυρία. Μπορεί
κάποιος να έχη τη μαρτυρία ενός αγίου πνευματικού. Νά έχη και τη μαρτυρία του ευσεβούς
λαού. Και όμως στην εκκλησιαστική του πορεία να φανή ανάξιος! Εκείνο που σώζει τελικά
είναι η δική μας μαρτυρία, η προσωπική μας ομολογία! Ό Τιμόθεος, σε εποχή πολύ δύσκολη

[294]
γιά τήν Εκκλησία του Χριστού, έδωσε την «καλήν ομολογίαν». Έδωσε τη μαρτυρία του,
κηρύττοντας ανόθευτο το Ευαγγέλιο. Και μαρτύρησε γι' αυτή τη μαρτυρία. Η μαρτυρία του
στόματός του σφραγίστηκε με το μαρτύριό του, με τη μαρτυρία του αίματός του. Μαρτύρησε
για το όνομα του Ιησού Χριστού.
• Οι Ιουδαίοι ήξεραν, ότι ο πατέρας του Τιμοθέου ήταν Έλληνας και ως εκ τούτου ο
Τιμόθεος έμεινε απερίτμητος. Ο Παύλος εν προκειμένω έκανε μία παράδοξη ενέργεια. Ενώ
ήταν ο σφοδρότερος πολέμιος της περιτομής και ενώ αυτός ουσιαστικά προκάλεσε την
απόφαση της Αποστολικής Συνόδου εναντίον της περιτομής, εν τούτοις περιέτεμε τόν
Τιμόθεο με τα χέρια του. 'Ασυνέπεια του Παύλου; "Όχι, αλλά σύνεσις. Κατά τον Παύλο ή
περιτομή ήταν κάτι το αδιάφορο (Α' Κορ. ζ' 18-19). Στην περίπτωση του Τιμοθέου έκανε μία
συγκατάβασι πρός τούς Ιουδαίους της περιοχής, που δεν είχαν ακόμη πιστεύσει στον Χριστό.
Περιέτεμε τον Τιμόθεο όχι διότι θεωρούσε την περιτομή απαραίτητη για τη σωτηρία, αλλά
διότι ήθελε να διευκολύνη τούς Ιουδαίους για την προσέλευσή τους στην πίστι.
• Στην περίπτωση του Τίτου είχε αρνηθή την περιτομή (Γαλ. β' 3), γιατί η καταγωγή του
ήταν ειδωλολατρική και είχε ζητηθη ή περιτομή ως κάτι το υποχρεωτικό. Στην περίπτωση
του Τιμοθέου τα πράγματα ήσαν διαφορετικά. Σε πράγματα, πού δέν είναι αμαρτία, ας μην
είμαστε απόλυτοι. "Ας συγκαταβαίνουμε σε πνευματικώς αδιάφορα θέματα, για να μας
ακούνε στα μεγάλα και σωτήρια. Λέει ο Χρυσόστομος: «Αξιον εκπλαγήναι του Παύλου την
σύνεσιν. Ο τοσαύτα μαχεσάμενος περί της περιτομής, ο πάντα κινήσας, καί μή πρότερον
αποστάς έως ότε κατώρθωσε, του δόγματος κυρωθέντος, περιτέμνει τον μαθητήν. Ού μόνον
ετέρους ου κωλύει, αλλά και αυτός τούτο εργάζεται. Ουδέν Παύλου συνετώτερον ώστε πάντα
πρός τό συμφέρον εώρα: ουδέν απλώς επoίει προλήψει» (Ε.Π.Ε. 16α,308). Μετάφρασις:
«Είναι άξιο να εκπλαγούμε με τη σύνεσι του Παύλου. Αυτός πού τόσο πολύ αγωνίστηκε γιά
τήν περιτομή, που όλα τα μέσα μεταχειρίστηκε και δεν σταμάτησε τον αγώνα του μέχρι που
πέτυχε το σκοπό του, αυτός τώρα, ενώ η απόφασις γιά τήν περιτομή έχει επικυρωθή,
περιτέμνει το μαθητή του. "Όχι μόνο δεν εμποδίζει άλλους, αλλά και ο ίδιος το κάνει αυτό.
Δεν υπάρχει τίποτε πιό συνετό από αυτό που κάνει ο Παύλος διότι όλα τα έβλεπε πρός το
συμφέρον της Εκκλησίας. Τίποτε δεν έκανε στην τύχη και από προκατάληψι».
Πολλοί στερεοί στήν πίστι (στ. 4-5)
Η συνετή ενέργεια του Παύλου νά κάνη στόν Τιμόθεο περιτομή έφερε σπουδαία
αποτελέσματα. Μαζί με τούς συνεργάτες του ο Παύλος περνούσε από τις πόλεις που είχε
κηρύξει στην πρώτη του περιοδεία. Ιδιαίτερα τόνιζε να τηρούν τις αποφάσεις, που ελήφθησαν
στη Σύνοδο των Ιεροσολύμων. Αποτέλεσμα; Όχι μόνο στερεώνονταν οι ήδη ιδρυμένες
εκκλησίες, αλλά και αυξανόταν καθημερινά ο αριθμός των πιστών. «Ως δε διεπορεύοντο τας
πόλεις, παρεδίδουν αυτοίς φυλάσσειν τα δόγματα τα κεκριμένα υπό των αποστόλων και των
πρεσβυτέρων των εν Ιερουσαλήμ. Αί μέν ούν Εκκλησίαι έστερεούντο τη πίστει και
επερίσσευον των αριθμώ καθ' ημέραν» (στ. 4-5). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Περνώντας
δε από τις πόλεις τους δίδασκαν (τους πιστούς) να τηρούν τις αποφάσεις, που ελήφθησαν από
τους αποστόλους και τους πρεσβυτέρους στην Ιερουσαλήμ. Οι δε Εκκλησίες στερεώνονταν
στην πίστη και πληθύνονταν στον αριθμό καθημερινώς».
• Έπρεπε να είναι πολύ προσεκτικοί οι Χριστιανοί, γιά να μή παρασύρονται από τούς
ψευδοδιδασκάλους, αλλά να φυλάνε την πίστι γνήσια και ανόθευτη. Αυτό συνιστούσαν

[295]
θερμά ο Παύλος και οι συνεργάτες του. Οι πόλεις, όπου είχαν ιδρυθη Εκκλησίες, έγιναν
κέντρα ιεραποστολικά, από τα οποία ο Χριστιανισμός διαδόθηκε και σε άλλες πόλεις της
περιοχής. Το περιεχόμενο της πίστεως, ή μάλλον το σύνολο των πιστευομένων, αποκαλεί ο
Λουκάς «δόγματα». Η αλήθεια στην Εκκλησία ονομάζεται δόγμα. Εν προκειμένω «δόγματα»
καλούνται όσα αποφασίστηκαν από την Αποστολική Σύνοδο, γι' αυτό και χαρακτηρίζονται
«κεκριμένα», δηλαδή, αποφασισμένα. «Φυλάσσειν τα δόγματα τα κεκριμένα υπό των
αποστόλων και των πρεσβυτέρων των εν Ιερουσαλήμ» (στ. 4).
• Ή εκ νέου επίσκεψης του Παύλου σε πόλεις της Λυκαονίας στερέωναν την πίστι των
χριστιανών. Είναι το πλέον αναγκαίο στην πνευματική ζωή. Εύκολα μπορεί να χαλαρώση η
πίστις, να ψυχρανθούν οι χριστιανοί στήν πίστι, να διεισδύσουν αμφιβολίες ή και πλάνες στην
πίστι. Γι' αυτό και οι Μαθητές παρακαλούσαν τον Κύριο νά τούς αυξήση την πίστη τους να
προστίθεται στη λίγη πίστι και άλλη πίστις, στην αμφίβολη πίστι, στερεωμένη πίστις: «Και
είπον οι απόστολοι τω Κυρίω Πρόσθες ημίν πίστιν» (Λουκ. ιζ' 5). Εκείνο, που μετράει ο
Χριστός σε μας, είναι η πίστις. Το ερώτημά Του είναι συγκλονιστικό: «Ό Υιός του ανθρώπου
ελθών άρα εύρήσει την πίστιν επί της γης;» (Λουκ. ιη' 8). Πάντως η επίσκεψης του Παύλου
και των συνεργών του τότε βρήκε την πίστη και ποιοτικά αληθινή και ποσοτικά αυξημένη:
«Αι μεν ούν Εκκλησίαι έστερεούντο τη πίστει και επερίσσευον τω αριθμώ καθ' ημέραν» (στ.
5).

[296]
 (Πράξ. ιστ' 6-15) - «Διαβάς εις Μακεδονίαν...»
«6 Διελθόντες δὲ τὴν Φρυγίαν καὶ τὴν Γαλατικὴν χώραν, κωλυθέντες ὑπὸ τοῦ ῾Αγίου
Πνεύματος λαλῆσαι τὸν λόγον ἐν τῇ ᾿Ασίᾳ, 7 ἐλθόντες κατὰ τὴν Μυσίαν ἐπείραζον κατὰ τὴν
Βιθυνίαν πορεύεσθαι· καὶ οὐκ εἴασεν αὐτοὺς τὸ Πνεῦμα. 8 παρελθόντες δὲ τὴν Μυσίαν
κατέβησαν εἰς Τρῳάδα. 9 καὶ ὅραμα διὰ τῆς νυκτὸς ὤφθη τῷ Παύλῳ· ἀνήρ τις ἦν Μακεδὼν
ἑστώς, παρακαλῶν αὐτὸν καὶ λέγων· διαβὰς εἰς Μακεδονίαν βοήθησον ἡμῖν. 10 ὡς δὲ τὸ
ὅραμα εἶδεν, εὐθέως ἐζητήσαμεν ἐξελθεῖν εἰς τὴν Μακεδονίαν, συμβιβάζοντες ὅτι
προσκέκληται ἡμᾶς ὁ Κύριος εὐαγγελίσασθαι αὐτούς. 11 ᾿Αναχθέντες οὖν ἀπὸ τῆς Τρῳάδος
εὐθυδρομήσαμεν εἰς Σαμοθρᾴκην, τῇ δὲ ἐπιούσῃ εἰς Νεάπολιν, 12 ἐκεῖθέν τε εἰς Φιλίππους,
ἥτις ἐστὶ πρώτη τῆς μερίδος τῆς Μακεδονίας πόλις κολωνία. ῏Ημεν δὲ ἐν αὐτῇ τῇ πόλει
διατρίβοντες ἡμέρας τινάς, 13 τῇ τε ἡμέρᾳ τῶν σαββάτων ἐξήλθομεν ἔξω τῆς πόλεως παρὰ
ποταμὸν οὗ ἐνομίζετο προσευχὴ εἶναι, καὶ καθίσαντες ἐλαλοῦμεν ταῖς συνελθούσαις γυναιξί.
14
καί τις γυνὴ ὀνόματι Λυδία, πορφυρόπωλις πόλεως Θυατείρων, σεβομένη τὸν Θεόν,
ἤκουεν, ἧς ὁ Κύριος διήνοιξε τὴν καρδίαν προσέχειν τοῖς λαλουμένοις ὑπὸ τοῦ Παύλου. 15
ὡς δὲ ἐβαπτίσθη καὶ ὁ οἶκος αὐτῆς, παρεκάλεσε λέγουσα· εἰ κεκρίκατέ με πιστὴν τῷ Κυρίῳ
εἶναι, εἰσελθόντες εἰς τὸν οἶκόν μου μείνατε· καὶ παρεβιάσατο ἡμᾶς.».

Πολλοί στερεοί στήν πίστι (στ. 6-7)

Πολύ γρήγορα πέρασαν ο Παύλος και οι δύο συνεργοί του, ο Σίλας και ο Τιμόθεος
ολόκληρη τη Μικρά Ασία, από τα νοτιοανατολικά προς τα βορειοδυτικά. Φαινομενικά
άσκοπα. Κάποιος σάν νά τούς εμπόδιζε. Το Άγιον Πνεύμα έβαζε το δικό του veto. Για αλλού
τούς προώριζε. Έπρεπε ν' αρχίσουν να εργάζονται σ' αυτό που σήμερα καλούμε Ελληνικό
χώρο και ευρύτερα στον κόσμο της Ρωμαϊκής τότε Ευρώπης. Προχωρούσαν σάν νά βιαζόταν
ο Παύλος να συναντήση κάποιον. Ήταν ο βιογράφος του. Αυτός τόν περιμένει στην Τροία.
Είναι ο Λουκάς ο ιατρός. «Διελθόντες δε την Φρυγίαν και την Γαλατικήν χώραν, κωλυθέντες
υπό του Αγίου Πνεύματος λαλήσαι τον λόγον εν τη Ασία, ελθόντες κατά την Μυσίαν
επείραζον κατά την Βιθυνίαν πορεύεσθαι και ούκ είασεν αυτούς το Πνεύμα» (στ. 67).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αφού δε πέρασαν τη Φρυγία και τη χώρα της Γαλατίας,
επειδή εμποδίστηκαν από το Άγιο Πνεύμα να κηρύξουν τον λόγο στην (επαρχία) 'Ασία,
ήλθαν στη Μυσία και επεχείρησαν να μεταβούν στη Βιθυνία. Αλλά δεν τους άφησε το
Πνεύμα».
• «Ουκ είασεν αυτούς το Πνεύμα» (στ. 7). Δέν τούς άφησε να κηρύξουν όπου ήθελαν.
Τούς εμπόδισε. Το Πνεύμα αποστέλλει τους εργάτες του Ευαγγελίου στο έργο του
κηρύγματος. Αλλά κατά την πορεία του κηρύγματος άλλοτε τούς ευκολύνει και άλλοτε τούς
εμποδίζει. Τούς ευκολύνει γιά νά κηρύξουν όπου Εκείνο θέλει, και τούς εμποδίζει γιά νά μή
κηρύξουν όπου Εκείνο δεν θέλει (ίδε Ρωμ. α' 13). Ο Παύλος μέ τούς συνεργάτες του κήρυξε
στην Ασία αρκετα και το Πνεύμα δεν ήθελε να μείνη περισσότερο εκεί, διότι ήθελε να μεταβή
ο Παύλος καί νά κηρύξη στην Ευρώπη.
Αν οι εργάτες του Ευαγγελίου συναντούν ανυπέρβλητα εμπόδια σ' ένα τόπο και
υφίστανται μετάθεσι σ' άλλο τόπο, άς σκέπτωνται, ότι τα εμπόδια και η μετάθεσις είναι
δυνατό να σημαίνουν, ότι το Άγιο Πνεύμα τούς καλεί να κηρύξουν αλλού. Το Αγιο Πνεύμα

[297]
είναι πανταχού παρόν, γνωρίζει τις ανάγκες όλων των τόπων και αναλόγως ρυθμίζει την
κίνηση και το έργο των εργατών του Ευαγγελίου.
• Το σχέδιο για το περαιτέρω ταξίδι του Παύλου το ίχνηλατεί το Άγιον Πνεύμα. Για τον
Παύλο ένα είναι το μυστικό του σχέδιο: Να κερδίση τόν κόσμο μέ τό μέρος του Χριστού.
Αισθανόταν, ότι ήταν ο αγγελιοφόρος του Θεού, που έφερε μία συνταρακτική είδησι: Ήλθε
ο Υιός του Θεού στον κόσμο! Αυτός νίκησε τους θεούς του Ολύμπου. Η ανθρωπότητα είχε
μπροστά της λαμπρό μέλλον!
Το όραμα της Τρωάδας (στ. 8-10)
Στήν Τρωάδα ο Παύλος ενθουσιάστηκε πού ξανάβλεπε την αγαπημένη του θάλασσα.
Παγκόσμια θάλασσα και παγκόσμια Εκκλησία μέσα στη σκέψη του ενώνονται σε μία εικόνα.
Σ' αυτή τη θάλασσα θά αλίευε ο Παύλος το σπουδαίο συναθλητή και συνέκδημο, τόν Λουκά.
Όπως ο Χριστός από τη θάλασσα της Γαλιλαίας αλίευσε τούς ψαράδες και τους έκανε αλιείς
ανθρώπων, αποστόλους, έτσι και ο Παύλος από τη θάλασσα του Αιγαίου, που βρέχεται και
η Τροία (ή Τρωάδα), αλίευσε το Λουκά, τον ιατρό, πού θα γινόταν απόστολος, συνεργάτης,
συνέκδημος του Παύλου, πιστός ακόλουθος, δίπλα του μέχρι του μαρτυρικού του θανάτου,
και ευαγγελιστής.
• Στο λιμάνι της Τρωάδας ήσαν αγκυροβολημένα πλοία. Ποιό έπρεπε να προτιμήση ο
Παύλος; Τότε έκανε την επέμβασί Του ο ίδιος ο Κύριος και έφερε μπροστά του τον Λουκά,
γιατρό από την Αντιόχεια, πού ο Παύλος τόν γνώριζε από κει, και που ίσως τον είχε βαπτίσει
ο ίδιος.... Η συνάντησις αυτή έδωσε αποφασιστική στροφή στο ταξιδιωτικό σχέδιο του
Αποστόλου. Ο Λουκάς προηγουμένως ήταν προσήλυτος. Το γεγονός ότι κατάγεται από την
Αντιόχεια υποστηρίζεται και από τον ιστορικό Ευσέβιο. Θα μπορούσαμε να δεχτούμε, ότι ο
Λουκάς είχε τότε το ιατρείο του σε λιμάνια, όπως η Τρωάδα.
• Μαζί του στο άλμα το ιεραποστολικό για τη Μακεδονία. Μάλλον στην Τρωάδα
προσετέθη στην ομάδα του Παύλου. Αρχίζουν τα λεγόμενα «ημείς εδάφια». Διηγείται σε
πρώτο πληθυντικό τα γεγονότα του Παύλου. Είναι πλέον μαζί του. Η συνοδοιπορία του με
τον Παύλο ξεκινάει από το όραμα του Παύλου. Εμφανίστηκε κάποιος άνδρας με τη μορφή
Μακεδόνα. «Διαβάς εις Μακεδονίαν βοήθησον ημίν» (στ. 9). Η φωνή της Ευρώπης πρός τόν
Χριστιανισμό. Η φωνή της ενιαίας Μακεδονίας όχι πρός νέον Μ. Αλέξανδρο, αλλά πρός τόν
μέγιστον των ιεραποστόλων. Αλλο κατακτητής, άλλο αναμορφωτής.
• Μαζί του! Αφήνει το ιατρείο, που διατηρούσε ο Λουκάς στήν Τρωάδα, και ακολουθεί
τον Παύλο. Όταν επιστρέφη από την τρίτη αποστολική περιοδεία, μαζί του από τη Μακεδονία
ξαναβρέθηκαν στην Τρωάδα. «Έμενον ημάς εις Τρωάδα» (Πράξ. κ' 5). Επτά ημέρες.
• Στήν Τρωάδα το όραμα. Η μορφή ενός Μακεδόνα, πέρα από τη θάλασσα, ξεπρόβαλε από
τα βουνά της Σαμοθράκης. Γυρισμένος προς το μέρος ζητούσε από τον Παύλο βοήθεια
εκτείνοντας τα χέρια και λέγοντας: «Διαβάς είς Μακεδονίας, βοήθησον ημίν». Έλα στη
Μακεδονία και βοήθησέ μας. «Παρελθόντες δε την Μυσίαν κατέβησαν είς Τρωάδα. Και
όραμα διά της νυκτός ώφθη τω Παύλο: Ανήρ τις ήν Μακεδών εστώς, παρακαλών αυτόν και
λέγων: Διαβάς είς Μακεδονίαν βοήθησον ημϊν. Ως δε το όραμα είδεν, ευθέως έζητήσαμεν
εξελθείν εις την Μακεδονίαν, συμβιβάζοντες ότι προσκέκληται ημάς ο Κύριος
ευαγγελίσασθαι αυτούς» (στ. 8-10). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Παρατρέχοντας δε τη

[298]
Μυσία κατέβηκαν στην Τρωάδα. Εκεί δε τη νύκτα παρουσιάστηκε όραμα στον Παύλο:
Κάποιος άνδρας Μακεδών στεκόταν και τον παρακαλούσε λέγοντας: “Πέρασε στη
Μακεδονία και βοήθησέ μας”. “Όταν δε είδε το όραμα, αμέσως ζητήσαμε ν' αναχωρήσουμε
για τη Μακεδονία, διότι συμπεράναμε, ότι ο Κύριος μάς έχει προσκαλέσει να κηρύξουμε το
ευαγγέλιο σ' αυτούς (τους Μακεδόνες)».
• Ποιός ήταν ο Μακεδόνας του οράματος; Ηταν κάτοικος της Μακεδονίας; Ή ήταν ο
άγγελος της Μακεδονίας, εμφανιζόμενος ως Μακεδόνας; Ο λόγος του «Βοήθησον ημίν»
φανερώνει, ότι μάλλον πρόκειται για άνθρωπο Μακεδόνα. Η έκκλησίς του πρός τόν Παύλο
να περάση στη Μακεδονία και να βοηθήση τους Μακεδόνες, φωτίζοντάς τους μέ τό φώς του
Ευαγγελίου, είναι συγκινητική. Ιδιαίτερα για μας τούς Έλληνες, και μάλιστα τους
Μακεδόνες. Ο Αλέξανδρος άλλοτε πέρασε από τη Δύσι στην Ανατολή, γιά να μεταδώση τον
ελληνικό πολιτισμό. Ο Παύλος τώρα παρακαλείται να περάση από την Ανατολή στη Δύσι,
για να μεταλαμπαδεύση το φώς του Ευαγγελίου στούς Έλληνες και γενικώτερα στους
Ευρωπαίους.
• Την επομένη ημέρα ανέφερε το όνειρό του στόν Λουκά και στους άλλους δύο συνεργούς,
τον Σίλα και τον Τιμόθεο. Όλοι είχαν την ίδια γνώμη: Το όραμα προέρχεται από τον Θεό!
«Ως δε το όραμα είδεν, ευθέως εζητήσαμεν εξελθείν εις την Μακεδονίαν, συμβιβάζοντας ότι
προσκέκληται ημάς ο Κύριος ευαγγελίσασθαι αυτούς» (στ. 10). Η αποστολική ομάδα
ετοιμαζόταν για την Ελληνική Μακεδονία.

Στους Φιλίππους (στ. 11-13)

Χωρίς καθυστέρησι αναχωρούν. Βρήκαν πλοίο, πέρασαν από τη Σαμοθράκη και την
επομένη ημέρα βρίσκονταν στη Νεάπολι, που ήταν το επίνειο των Φιλίππων. Στη θέση της
αρχαίας Νεαπόλεως είναι κτισμένη η σημερινή Καβάλα. Ύστερα από πορεία τριών ωρών
στην λεγομένη Εγνατία οδό έφτασαν στους Φιλίππους. Οι Φίλιπποι ήταν αρχαιότατη πόλις
της Μακεδονίας. Ηταν πρώτη πόλις αποικία της επαρχίας της Μακεδονίας. Ήταν πόλις
«κολωνία». Μεγάλη πόλις της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ως γλώσσα είχε τη λατινική.
«Αναχθέντες ούν από της Τρωάδος ευθυδρομήσαμεν εις Σαμοθράκην, τη δε επιούση είς
Νεάπολιν, εκείθεν τε εις Φιλίππους, ήτις εστί πρώτη της μερίδος της Μακεδονίας πόλις
κολωνία. Ήμεν δε εν αυτή τη πόλει διατρίβοντες ημέρας τινάς, τη τε ημέρα των σαββάτων
εξήλθομεν έξω της πόλεως παρά ποταμόν ου ένομίζετο προσευχή είναι, και καθίσαντες
ελαλούμεν ταϊς συνελθούσαις γυναιξί» (στ. 11-13). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αφού δε
αποπλεύσαμε από την Τρωάδα, πήγαμε κατ' ευθείαν στη Σαμοθράκη, και την επομένη μέρα
στη Νεάπολι, και απ' εκεί στους Φιλίππους. Αυτή ή πόλις είναι η σπουδαιότερη Ρωμαϊκή
αποικία της επαρχίας της Μακεδονίας. Και παραμείναμε σ' αυτή την πόλι μερικές ημέρες.
Και την ημέρα του Σαββάτου βγήκαμε έξω από την πόλι κοντά σ' ένα ποτάμι, όπου
επιτρεπόταν από τον νόμο να είναι τόπος δημοσίας προσευχής (πιθανόν συναγωγής). Και
καθίσαμε και μιλούσαμε με τις γυναίκες, που είχαν συγκεντρωθή».
• Η πρώτη πόλις της Ελλάδος, στην οποία αποβιβάστηκαν, ήταν η Νεάπολις. Εκεί δέν
κήρυξαν, αλλά προχώρησαν πρός το εσωτερικό και έφτασαν στους Φιλίππους, αρχαία πόλι
της Μακεδονίας. Σ' αυτήν αποφάσισε ο Παύλος να κηρύξη. Πέρασαν ημέρες και την ημέρα
του Σαββάτου βρήκαν μερικούς Ιουδαίους ή μάλλον Ιουδαίες γυναίκες. Οι Ιουδαίοι των

[299]
Φιλίππων ήσαν λίγοι, και ούτε συναγωγή είχαν ούτε ραββίνους, αλλά συγκεντρώνονταν κάθε
Σάββατο για την προσευχή σε υπαίθριο χώρο κοντά στον ποταμό Γαγγίτη. «Τη τε ημέρα των
σαββάτων εξήλθομεν έξω της πόλεως παρά ποταμόν ού ένομίζετο προσευχή είναι, και
καθίσαντες ελαλούμεν ταϊς συνελθούσαις γυναιξί» (στ. 13).
• Ο Λουκάς γνώριζε τούς χώρους και οδήγησε τους αποστόλους έξω από την πύλη της
πόλεως, στις όχθες του Γαγγίτη. Εκεί είδαν και το χώρο, που ήταν περιφραγμένος μ' ένα
χαμηλό τοίχο σαν κήπος. Ήταν ο τόπος της προσευχής. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «“Ού
ένομίζετο προσευχή είναι”. Ού γάρ δή ένθα συναγωγή ήν μόνον, αλλά και έξω ηύχοντο,
ώσπερ τόπον τινά αφορίζοντες» (Ε.Π.Ε. 16α,332). Μετάφρασις: «Λέει ο Λουκάς, ότι βγήκαν
οι απόστολοι “σε μέρος που εθεωρείτο σάν τόπος προσευχής”. Διότι δεν προσεύχονταν μόνο
όπου υπήρχε συναγωγή, αλλά και έξω από αυτήν, ξεχωρίζοντας κατά κάποιο τρόπο έναν
τόπο».
Μέ έκπληξί τους βρήκαν μέσα μόνο μερικές γυναίκες, Ιουδαίες και προσήλυτες, που είχαν
συναχθή γιά τήν προσευχή. Ο μικρός όμως αριθμός δέν τούς αποθάρρυνε ούτε τούς εμπόδισε
ν' αρχίσουν το έργο τους. Μήπως ο Κύριος δέν είχε διδάξει κάποτε γιά ώρα πολλή μία μόνο
γυναίκα, τη Σαμαρείτιδα (Ιωάν. δ' 7-29); Και το πρώτο εκείνο σε ελληνικό έδαφος κήρυγμα
δεν έμεινε χωρίς καρπούς. Εκείνες οι γυναίκες ασφαλώς δεν ήξεραν πολλά πράγματα, αλλ'
είχαν ζωηρό θρησκευτικό ενδιαφέρον. Και όποιος το έχει αυτό, αυτόν ο Θεός τον οδηγεί και
βαθύτερα.
Λυδία η Φιλιππησία (στ. 14-15)
Εντύπωσι έκανε μέσα στην ομάδα εκείνων των γυναικών μία επιβλητική κυρία, με
ιδιαίτερο θρησκευτικό ενδιαφέρον, πού δέν ήταν από τους Φιλίππους, αλλ' ήταν «εθνική»
(είδωλολάτρισσα) από τα Θυάτειρα. Αυτή έγινε η πρώτη χριστιανή ψυχή στούς Φιλίππους.
Ήταν η Λυδία ή πορφυροπώλις. Πουλούσε πολύτιμα υφάσματα, πού ήσαν βαμμένα κόκκινα
και λέγονταν πορφύρες.
• Έμπορος πολυτίμων υφασμάτων, έγινε η πρώτη, πού βρήκε την καλύτερη εμπορεία, τον
πολύτιμο μαργαρίτη. Σύμφωνα με τη γνωστή παραβολή του Κυρίου (Ματθ. ιγ' 45), μόλις
συνάντησε τον πολύτιμο μαργαρίτη, τον Ιησού Χριστό, έδωσε όλη τη ζωή της γιά νά Τόν
αποκτήση. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Γυνή και ταπεινή αύτη, και δήλον από της τέχνης
αλλ' όρα το φιλόσοφον αυτής: πρώτον μέν γάρ αυτή εμαρτύρησε τούτο, το σέβεσθαι τόν
Θεόν, έπειτα το καλέσαι τούς Αποστόλους αυτήν» (Ε.Π.Ε. 16α,332334). Μετάφρασις:
«Γυναίκα ταπεινή ήταν η Λυδία και γίνεται φανερό από την τέχνη της. Πρόσεχε την αρετή
της. Διότι ως πρώτη μαρτυρία γι' αυτήν έδωσε (ο Λουκάς) αυτήν, το ότι δηλαδή σεβόταν τόν
Θεό· έπειτα το ότι προσκάλεσε στο σπίτι της τούς Αποστόλους».
Αφιερώθηκε στο έργο του Ευαγγελίου. "Όλο το σπίτι της βαπτίστηκε στο όνομα του
Ιησού. «Ο Κύριος διήνοιξεν αυτης την καρδίαν...» (στ. 14). «Και τις γυνή ονόματι Λυδία,
πορφυρόπολις πόλεως Θυατείρων, σεβομένη τόν Θεόν, ήκουεν, ής ο Κύριος διήνοιξε την
καρδίαν προσέχειν τοις λαλουμένοις υπό του Παύλου. Ως δε εβαπτίσθη και ο οίκος αυτής,
παρεκάλεσε λέγουσα: Eί κεκρίκατε με πιστήν τω Κυρίω είναι, εισελθόντες εις τον οίκόν μου
μείνατε. Και παρεβιάσατο ήμάς» (στ. 14-15). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και κάποια
γυναίκα, που την έλεγαν Λυδία από την πόλι Θυάτειρα, πωλήτρια πορφυρών υφασμάτων
(ίσως και πορφυράς βαφής), προσήλυτη θεοσεβής, άκουγε, και ο Κύριος άνοιξε την καρδιά

[300]
της για να προσέχη σ' αυτά που έλεγε ο Παύλος. “Όταν δε βαπτίστηκε αυτή και η οικογένειά
της, παρακάλεσε λέγοντας: “Αν με κρίνατε, ότι είμαι πιστή στον Κύριο, έλάτε να μείνετε στο
σπίτι μου”. Και με τις πιεστικές παρακλήσεις της μας ανάγκασε να μείνουμε στο σπίτι της».
• Η Λυδία δεν ήταν σάν τις γυναίκες εκείνες, πού δέν έχουν δουλειά και το μόνο που
κάνουν είναι να φλυαρούν και να είναι περίεργες, σάν αυτές που περιγράφει ο αποστ.
Παύλος: «Αργαί μανθάνουσι περιερχόμεναι τάς οικίας, αλλά και φλύαροι και περίεργοι,
λαλούσαι τα μή δέοντα» (Α' Τιμ. ε' 13). Η Λυδία εργαζόταν χειρωνακτικά, όπως άλλωστε
και ο ίδιος ο απόστολος Παύλος. Και πάνω από το επάγγελμά της είχε την προσευχή.
• Στην εθνική Λυδία συνέβηκε παρόμοιο θαύμα με εκείνο του Κορνηλίου. Ο Κορνήλιος
ήταν «φοβούμενος τον Θεόν» (Πράξ. ι' 2), με προσευχή και ελεημοσύνη. Γι' αυτό ο Κύριος
τον κάλεσε στην πίστι με ουράνια οπτασία. "Όργανο του Θεού γιά τό κάλεσμα του
Κορνηλίου ήταν ο απόστολος Πέτρος. Η Λύδια, και αυτή «σεβομένη τόν Θεόν» (στ. 14),
κλήθηκε στην πίστι από τον Παύλο. Και στην περίπτωση του Κορνηλίου και στην περίπτωση
της Λυδίας, μόλις προσήλθαν στην πίστι οι ίδιοι και βαπτίστηκαν, ακολούθησαν όλοι οι
οικιακοί τους. Καί στόν Κορνήλιο ουράνια φωνή άνοιξε τα αυτιά του, και στη Λυδία ο Κύριος
άνοιξε την καρδιά της και πίστευσε σε όσα λάλησε ο Παύλος. «Ής ο Κύριος διήνοιξε την
καρδίαν προσέχειν τοϊς λαλουμένοις υπό του Παύλου» (στ. 14). Λέει ο ιερός Χρυσόστομος:
«Τό μέν ανοίξαι του Θεού, το δε προσέχειν αυτής. Ώστε και θείον και ανθρώπινον» (16α,
340). Μετάφρασις: «Το μέν άνοιγμα της καρδιάς της ήταν του Θεού. Η προσοχή στα λόγια
του Κυρίου ήταν δική της. Συνυπάρχουν, λοιπόν, το θείο και το ανθρώπινο».
• Μόλις έγινε χριστιανή η Λυδία, κάλεσε τους αποστόλους ν' αφήσουν το πανδοχείο, όπου
έμεναν, και να έλθουν να φιλοξενηθούν στο ευρύχωρο εμπορικό της σπίτι. «Εί κεκρίκατε με
πιστήν τω Κυρίω είναι, εισελθόντες εις τον οίκόν μου μείνατε. Και παρεβιάσατο ημάς» (στ.
15). Ο πόθος της να μετατραπή το σπίτι της σε τόπο χριστιανικής συνάξεως δεν επέτρεπε την
οποιαδήποτε παρεξήγησι. Και μάλιστα ο Λουκάς σημειώνει την επιμονή της: «Παρεβιάσατο
ημάς». Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Όρα πως ευθέως καρποφορεί, και κέρδος ηγείται μέγα
την κλήσιν. "Ότι δε πιστήν εκρίνατε, δήλον ότι εγχειρίσαι μοι τοιαύτα μυστήρια, ούκ άν
εγχειρίσαντες, ει μή τοιαύτην εκρίνατε. Καί ουκ ετόλμησε πρό τούτου καλέσαι, αλλ' ότε
εβαπτίσθη, δήλον εντεύθεν ποιούσα ότι ουκ άν άλλως έπεισε. Διατί δε ουκ έβούλοντο οι περί
Παύλον, αλλ' ανένευον ώστε και βιασθήναι αυτούς; Ήτου εκείνην εκκαλούμενοι εις μείζονα
προθυμίαν, ή επειδή είπεν ο Χριστός: “Εις ήν αν πόλιν εισέλθητε, τίς έστιν άξιος έρωτήσατε,
και εκεί μείνατε” (Ματθ. ι' 11). “Ώστε πάντα δι' οικονομίαν εποίουν» (Ε.Π.Ε. 16α,334).
Μετάφρασις: «Κοίτα πως καρποφορεί αμέσως (ή Λυδία) και θεωρεί μεγάλο κέρδος την
κλήσι. Λέει: Τό ότι με κρίνατε πιστήν γίνεται φανερό από το ότι μου εμπιστευτήκατε τέτοια
μυστήρια, πού δέν θά ήταν δυνατόν να μου εμπιστευτητε, άν δέν μέ κρίνατε κατάλληλη. Και
δεν τόλμησε πριν από αυτό να προσκαλέση (τούς αποστόλους), αλλ' όταν βαπτίστηκε,
κάνοντας φανερό από αυτό, ότι δεν θα ήταν δυνατόν διαφορετικά να τούς πείση. Και γιατί
αυτοί που συνόδευαν τον Παύλο πρόβαλλαν άρνησι (φιλοξενίας), ώστε να εξαναγκαστούν;
Ή για να παρακινήσουν εκείνην να δείξη μεγαλύτερη προθυμία, ή επειδή είπε ο Χριστός: “Σ'
όποια πόλι κι άν εισέλθε. τε, ρωτήστε να μάθετε ποιός είναι άξιος, και μείνατε εκεί”. “Ώστε
όλα γίνονταν σύμφωνα με την οικονομία του Θεού».
• Σπανίως ο Παύλος δέχτηκε τέτοια φιλόφρονα προσφορά. Αλλωστε η γυναίκα αυτή έγινε
ο στύλος της Εκκλησίας των Φιλίππων. Ο Παύλος, ύστερα από καιρό έγραφε: «Οίδατε δέ καί

[301]
υμείς, Φιλιππήσιοι, ότι εν αρχή του ευαγγελίου, ότε εξήλθον από Μακεδονίας, ουδεμία μοι
εκκλησία εκοινώνησεν εις λόγoν δόσεως και λήψεως ει μή ύμείς μόνοι, ότι και εν
Θεσσαλονίκη και άπαξ και δίς εις την χρείαν μοι επέμψατε» (Φιλιπ. δ' 15-16).
• Υπόδειγμα χριστιανικής φιλοξενίας. Φιλοξενούσε η Λυδία στο σπίτι της θησαυρό.
Φιλοξενώντας Παύλον, το Ευαγγέλιο φιλοξενούσε. Ανοίγει η καρδιά, ανοίγουν και οι πόρτες.
Ο Κύριος είπε στο Ζακχαίο: «Σήμερον εν τω οίκω σου δεί με μεϊναι» (Λουκ. ιθ' 5). Η Λυδία
μιμήθηκε το Ζακχαίο. Μιμήθηκε τον Αβραάμ, που φιλοξένησε αγγέλους (Γεν. ιη' 3). Φάνηκε
αξία να φιλοξενήση τον Παύλο και τη συνοδεία του. Ο ίδιος ο Παύλος δέν θά τό επιζητούσε
ποτέ. Ήθελε να είναι αβαρής (Β' Κορ. ια' 9). Όπου πήγαινε και ευαγγελιζόταν τόν Κύριο,
προσπαθούσε να είναι «αδάπανον» τό ευαγγέλιο (Α' Κορ. θ' 18). Η περίπτωσις της Λυδίας
ήταν από τις λίγες εξαιρέσεις, που αποδέχτηκε φιλοξενία.
• Πάντως στο πρόσωπο της Λυδίας για μία ακόμη φορά τιμήθηκε το ευαγγέλιο. Σπάνιες οι
περιπτώσεις γυναικών, πού μέ μανία δίωξαν τον Χριστό ή τούς απεσταλμένους του, όπως η
αισχρή Ηρωδιάδα.
• Γυναίκα φιλοξένησε στα σπλάχνα της τον Χριστό, η Παρθένος Μαρία. Γυναίκες Τόν
διακονούσαν (Ματθ. κζ' 55). Γυναίκες Του συμπαραστάθηκαν κάτω από το Σταυρό. Τά όσα
λέει ο Χριστός γιά υποκρισίες, διωγμούς, μίση, δέν αναφέρονται σε γυναίκες. Και ο Παύλος
εκτιμά την προικισμένη Πρίσκιλλα, την έξυπνη Λυδία, τη Χλόη της Κορίνθου, τη Φοίβη των
Κεγχρεών, τήν Απφία του Φιλήμονα. Οι γυναίκες είναι επιδέξιες γιά τίς οικιακές εργασίες,
αλλά και προωρισμένες για την παιδοποιΐα. Η γυναίκα είναι η βασίλισσα στο σπίτι, αλλά και
η στοργική μάνα και η καλή παιδαγωγός των παιδιών της. Στα χέρια της γυναίκας βρίσκεται
το μέλλον της Εκκλησίας, το μέλλον του κόσμου.
• Ποιός θα μπορούσε να φανταστή ότι το Ευαγγέλιο θα έκανε την είσοδό του στην Ευρώπη
τόσο αθόρυβα και τόσο μυστικά! Ξεκινώντας από μία γυναίκα!

[302]
 (Πράξ. ιστ' 16-24) - Η μαντευομένη - Φυλάκισις αποστόλων
«16 ᾿Εγένετο δὲ πορευομένων ἡμῶν εἰς προσευχὴν παιδίσκην τινὰ ἔχουσαν πνεῦμα
πύθωνος ἀπαντῆσαι ἡμῖν, ἥτις ἐργασίαν πολλὴν παρεῖχε τοῖς κυρίοις αὐτῆς μαντευομένη. 17
αὕτη κατακολουθήσασα τῷ Παύλῳ καὶ τῷ Σίλᾳ ἔκραζε λέγουσα· οὗτοι οἱ ἄνθρωποι δοῦλοι
τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσίν, οἵτινες καταγγέλλουσιν ἡμῖν ὁδὸν σωτηρίας. 18 τοῦτο δὲ ἐποίει
ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας. διαπονηθεὶς δὲ ὁ Παῦλος καὶ ἐπιστρέψας τῷ πνεύματι εἶπε· παραγγέλλω
σοι ἐν τῷ ὀνόματι ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ ἐξελθεῖν ἀπ᾿ αὐτῆς. καὶ ἐξῆλθεν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ. 19 ᾿Ιδόντες
δὲ οἱ κύριοι αὐτῆς ὅτι ἐξῆλθεν ἡ ἐλπὶς τῆς ἐργασίας αὐτῶν, ἐπιλαβόμενοι τὸν Παῦλον καὶ τὸν
Σίλαν εἵλκυσαν εἰς τὴν ἀγορὰν ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας, 20 καὶ προσαγαγόντες αὐτοὺς τοῖς
στρατηγοῖς εἶπον· οὗτοι οἱ ἄνθρωποι ἐκταράσσουσιν ἡμῶν τὴν πόλιν ᾿Ιουδαῖοι ὑπάρχοντες.
21
καὶ καταγγέλλουσιν ἔθη ἃ οὐκ ἔξεστιν ἡμῖν παραδέχεσθαι οὐδὲ ποιεῖν Ρωμαίοις οὖσι. 22 καὶ
συνεπέστη ὁ ὄχλος κατ᾿ αὐτῶν. καὶ οἱ στρατηγοὶ περιρρήξαντες αὐτῶν τὰ ἱμάτια ἐκέλευον
ραβδίζειν, 23 πολλάς τε ἐπιθέντες αὐτοῖς πληγὰς ἔβαλον εἰς φυλακήν, παραγγείλαντες τῷ
δεσμοφύλακι ἀσφαλῶς τηρεῖν αὐτούς· 24 ὃς παραγγελίαν τοιαύτην εἰληφὼς ἔβαλεν αὐτοὺς
εἰς τὴν ἐσωτέραν φυλακὴν καὶ τοὺς πόδας αὐτῶν ἠσφαλίσατο εἰς τὸ ξύλον. ».

Μαρτυρία δαιμονίου! (στ. 16-17)

Πολλές πράξεις βλέπουμε στο κείμενο Πράξ. ιστ' 16-24. Και όλες συγκλονιστικές. Θα
μπορούσαμε να τις διακρίνουμε σε:
• Πράξεις του Διαβόλου και των οργάνων του. Ένα είδος σατανιστών, οι συνεργοί του
Διαβόλου στούς Φιλίππους, όπου βρέθηκαν ο Παύλος και οι συνεργάτες του.
• Πράξεις του αποστόλου Παύλου.
• Πράξεις των διωκτών του μεγάλου Αποστόλου.
• Πράξεις των θαυμαστών του Παύλου.
Αν εμείς βρισκόμασταν στη θέση του Παύλου, τι θα κάναμε; Πώς θα ενεργούσαμε; Πώς
θ' αντιδρούσαμε στις ποικίλες προκλήσεις, όπως φαίνονται στα επεισόδια των Φιλίππων; Το
πρώτο επεισόδιο συμβαίνει την ώρα, πού ο απόστολος Παύλος και οι λίγοι πιστοί της
νεόφυτης εκκλησίας των Φιλίππων, συναντούν το δαιμόνιο, πού κρυβόταν σε μία παιδίσκη.
«Έγένετο δε πορευομένων ημών εις προσευχήν παιδίσκην τινά έχουσαν πνεύμα πύθωνος
απαντήσαι ημίν, ήτις εργασίας πολλών παρείχε τους κυρίους αυτής μαντευομένη. Αύτη
κατακολουθήσασα τω Παύλο και τω Σίλα έκραζε λέγουσα: Ούτοι οι άνθρωποι δούλοι του
Θεού του υψίστου εισίν, οίτινες καταγγέλλουσιν ημίν όδόν σωτηρίας» (στ. 1617). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Ενώ δε πηγαίναμε στον τόπο της προσευχής, μάς συνάντησε μία δούλη,
που είχε μαντικό πνεύμα (δαιμόνιο), και με τις μαντείες της απέφερε πολλά κέρδη στα
αφεντικά της. Αυτή ακολουθούσε κατά πόδας τον Παύλο και τον Σίλα, και φώναζε δυνατά
“Αυτοί οι άνθρωποι είναι δούλοι του Θεού του υψίστου, και μάς κηρύττουν δρόμο
σωτηρίας”».
• Ο Παύλος για πρώτη φορά στη Μακεδονία, σε Ευρωπαϊκό, θα λέγαμε, χώρο. Μαζί ο
συνεργός του, ο Σίλας. Μαζί του και ο Τιμόθεος και ο Λουκάς. Κι αυτό φαίνεται από τον
πρώτο πληθυντικό πρόσωπο που χρησιμοποεί («πορευομένων ημών»). Θεϊκή ή φωνή που

[303]
έφερε τον Παύλο στη Μακεδονία. Ειδική η κλήσις, πού τον ωδήγησε. Ήδη οι πρώτοι
«μαθηταί», οι πρώτοι χριστιανοί των Φιλίππων γύρω από το διδάσκαλο του Ευαγγελίου του
Χριστού. Μαζί βαδίζουν προς τον τόπο της προσευχής.
• Ξαφνικά Παύλος και Σίλας ακούνε πίσω τους παράξενη φωνή. Κάποια κοπέλλα φωνάζει.
Είναι δαιμονισμένη.
Είδικό το δαιμόνιό της. Είναι μαντικό. Της δίνει κάποιες δυνατότητες να μαντεύη. Χρυσές
δουλειές έκαναν έκφυλοι τύποι. Εκμεταλλεύονταν άγρια την κοπέλλα. Χρυσωρυχείο το
μαντείο τους.
Τό δαιμόνιο έστειλε το όργανό του να μαντέψη καί γιά τούς δύο εκτάκτους επισκέπτες των
Φιλίππων, τον Παύλο και το Σίλα. Και μάντεψε σωστά. Έπεσε, όπως θα λέγαμε, «διάνα».
Πορευόταν πίσω από τους Αποστόλους και τους... διαφήμιζε: «Ούτοι οι άνθρωποι δούλοι του
Θεού του Υψίστου εισίν, οίτινες καταγγέλλουσιν ημίν οδόν σωτηρίας» (στ.17).
• Σημειώνει το αγιογραφικό κείμενο: «Εργασίας πολλών παρείχε τους κυρίους αυτής
μαντευομένη» (στ. 16). Είναι αλήθεια, ότι κάποιο μικρό κοινωνικό πρόβλημα θα
δημιουργηθή, σαν κλείσουν μερικά μαγαζιά του Διαβόλου, σαν σταματήσουν ωρισμένα
«επαγγέλματα».
• Ποιός π.χ. αμφιβάλλει, ότι ένα συγκρότημα τηλεοπτικό αποδεικνύεται πολλές φορές
διαβολομάγαζο;
• Ποιός αντιλέγει στο ότι τα κυκλώματα των εμπόρων ναρκωτικών δεν αποτελούν
σατανοεπιχειρήσεις;
Επειδή, λοιπόν, αρκετοί βγάζουν λεφτά, και μάλιστα πολλά, δεν είναι γιά άμεσο κλείσιμο
οι επιχειρήσεις αυτές; Όλα τα διαβολομάγαζα και όλες οι σατανοεπιχειρήσεις πρέπει να
κλείσουν, οποιοδήποτε κι αν είναι το «κοινωνικό», ή μάλλον το οικονομικό κόστος! Τι θα
γίνουν, λένε, τόσοι εργαζόμενοι σε φθοροποιές, από κάθε πλευρά επιχειρήσεις; Απλούστατα,
ν' αλλάξουν επάγγελμα. Δεν είναι νοητό να βγάζουν λεφτά με άτιμα μέσα, εκμεταλλευόμενοι
την οποιαδήποτε εφάμαρτη ανάγκη ή δίψα του ανθρώπου.
• Αν ήμασταν στη θέση του Παύλου, τί θά κάναμε; Πρώτα - πρώτα θα δικαιολογούσαμε
το επάγγελμα της κοπέλλας.
1.-Τη δουλειά της κάνει κι αυτή. Ο καθένας, όπως μπορεί, αρκεί να βγάζη το ψωμί του!
Δυστυχώς με το πρόσχημα της ανάγκης ή της προσωπικής επιλογής ή της ατομικής
ελευθερίας, τα πάντα δικαιολογούμε τα πάντα αποδεχόμαστε! Έτσι, ένας κόσμος ολόκληρος
ζη με σατανικά επαγγέλματα:
• Πόρνες, που εκδίδουν το σώμα τους, για να βγάλουν λεφτά.
• Έμποροι λευκής σαρκός, πού ξεμυαλίζουν κορίτσια και αγόρια, και τα χρησιμοποιούν
γιά δικό τους πλουτισμό.
• Έμποροι θανάτου, διακινητές ναρκωτικών, αδίστακτοι δολοφόνοι της νέας γενιάς.
• Κομπιναδόροι, πού οργιάζουν με την αισχροκέρδεια και την παραοικονομία.

[304]
 • Διεστραμμένοι τύποι, ποικίλοι εκμεταλλευτές, κάπηλοι ακόμη και ιδεών, ακόμη και
θρησκευτικών πραγμάτων.
Οι πάντες είναι στην πραγματικότητα ελεύθεροι, ασύδοτοι, να σερβίρουν το εμπόρευμά
τους. Αδίστακτοι στο συνεταιρισμό τους με το Σατανά. Εύκολοι σε όλα. Καί, το χειρότερο,
τάχουν καλά με το κατεστημένο. Κάποτε είναι το ίδιο το κατεστημένο! Αντίδρασις καμμία.
Και όμως, γι' αυτό υπάρχουμε ως Εκκλησία: Για να καταλύουμε τα έργα του Διαβόλου.
Για να κτυπάμε αλύπητα τούς δράστες και να ελευθερώνουμε με στοργή τα θύματα. Για ν'
αγωνιζόμαστε για το κλείσιμο των επαγγελμάτων, πού είναι αθέμιτα, άτιμα.
Ξέρετε τι άλλο θα λέγαμε;
2.-Και τι κακό κάνει αυτή η κοπέλλα μέ τίς μαντικές της ικανότητες; Αντίθετα μάλιστα,
έργο σπουδαίο προσφέρει. Ικανοποιεί την αγωνία τόσων ανθρώπων, που διψάνε να μάθουν
για το μέλλον, που ζητάνε πληροφορίες για γεγονότα της ζωής τους.
Πόσοι και σήμερα, αφελείς ή παρασυρμένοι, τρέχουν στη σύγχρονη μαγεία και μαντεία,
σε διάφορα μέντιουμ, σε μάγισσες, σε μάντηδες, σε καφετζούδες, σε ωροσκόπους, σε
αστρολόγους, σε παραψυχολογίες και σατανισμούς, γιά να βρούν τη λύσι, τάχα, κάποιου
προβλήματός τους! Και δίνουν πολλά λεφτά. "Όλοι αυτοί και άλλοι ακόμη θα
δικαιολογούσαν το έργο του σατανοκρατούμενου εκείνου κοριτσιού:
3. -Καλό θάταν να μάθη κανείς το μέλλον ή να λύση το πρόβλημά του μέ τό Θεό καί μέ
τήν Εκκλησία. Μά αφού τα καταφέρνει και με τη μάγισσα, δεν είναι κακό! Μπροστά στην
αναβροχιά, καλό και το χαλάζι! Το μυστικό να μάθη κανείς, κι ας το μάθη απ' όπου νάναι.
Στο κάτω-κάτω ξεκουράζονταν ψυχικά άνθρωποι μ' εκείνη τη μαντευομένη κοπέλλα.
Εύρισκαν λύση στα προβλήματά τους..
Σάν να λέμε: -Καλός είναι και ο Σατανάς!...
Ο Σατανάς λύνει, άν λύνη, ένα κόμπο, και σε μπλέκει με χίλιους άλλους κόμπους.
Μία σατανική κοινωνία, που δουλεύει στα σατανικά πάθη, είναι φυσικό να δικαιολογή
σατανικά φαινόμενα, όπως η μαγεία, η αστρολογία, τα μέντιουμ... Όποιος δεν έχει ενέργεια
Θεού, έχει περιέργεια Διαβόλου.
Τι άλλο θα λέγαμε σχολιάζοντας την ενέργεια του Παύλου;
4. -Στο κάτω-κάτω δεν έλεγε και τίποτε κακό ή σατανοκρατούμενη εκείνη κοπέλλα. Ωραία
και σπουδαία λόγια έλεγε. Χριστιανικώτατα μάλιστα. Διαφήμισι των Αποστόλων έκανε.
Άλλοι πληρώνουν για να διαφημιστούν. Και τώρα, που ο Παύλος έχει μία τέτοια διαφήμιση
της παρουσίας και της αποστολής του, αντιδρά;
Ακριβώς, διότι λέει κάποτε ο Σατανάς και λόγια «καλά!», γι' αυτό είναι επικίνδυνος. Όπως
και τα ενεργούμενά του.
• Ο λύκος είναι πιο επικίνδυνος, όταν εμφανίζεται με προβιά προβάτου.
• Το φίδι είναι πιο επικίνδυνο, όταν εμφανίζεται με όψη περιστεριού.
• Το φαρμάκι είναι περισσότερο επικίνδυνο, όταν εμφανίζεται ως φάρμακο.

[305]
 • Ο αιρετικός είναι πιο επικίνδυνος, όταν εμφανίζεται με λόγια θεϊκά.
• Ο εχθρός είναι πιο επικίνδυνος, όταν εμφανίζεται ως σύμμαχός σου, για να του
παραχωρήσης έδαφος.
• Ο Διάβολος είναι πιο επικίνδυνος, όταν «μετασχηματίζεται εις άγγελον φωτός» (Β' Κορ.
ια' 14).
Στην περίπτωση των Φιλίππων ενεργούσε ο Σατανάς με τόν πιο ύπουλο τρόπο. Έδινε
φίλημα στον Παύλο, όπως ο Ιούδας στο Χριστό. Του χορηγούσε πιστοποιητικό γνησιότητας
και αποστολικότητας!
Εν τω ονόματι Ιησού Χριστού! (στ. 18)
Ο Παύλος σαφώς διαβλέπει την πανουργία και τον κίνδυνο νά τόν ταυτίσουν με το πονηρό
πνεύμα. Αντιδρά δυναμικά, όπως αντέδρασε σε παρόμοια περίπτωσι ο Κύριος. Έπετίμησε το
ακάθαρτο πνεύμα, που με το στόμα ανθρώπου της Καπερναούμ ώμολογούσε την αγιότητά
Του: «Φιμώθητι και έξελθε εξ αυτού» (Μάρκ. α' 25). Και σημειώνει ο ευαγγελιστής: «Και
ουκ ήφιεν (δεν άφηνε) ο Ιησούς λαλείν τα δαιμόνια, ότι ήδεισαν αυτόν Χριστόν είναι»
(Μάρκ. α' 34). Καμία εμπιστοσύνη σε δαιμονισμένα όντα, έστω και αν ομολογούν κάποιες
όντως αλήθειες ή αναγνωρίζουν αγίους ανθρώπους.
Όσες φορές κι αν επανελάμβανε το δαιμόνιο με το στόμα του κοριτσιού, τη διαφήμιση των
αποστόλων, τόσο εξωργιζόταν ο Παύλος. «Τούτο δε επoίει (τη διαφήμισι η παιδίσκη) επί
πολλάς ημέρας. Διαπονηθείς δε ο Παύλος και επιστρέψας τω πνεύματι είπε: Παραγγέλλω σοι
εν τω ονόματι Ιησού Χριστού έξελθείν απ' αυτής. Και εξήλθεν αυτή τη ώρα» (στ. 18).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και αυτό το έκανε γιά πολλές μέρες. Αγανάκτησε τότε ο
Παύλος και γύρισε και είπε στο πονηρό πνεύμα “Σε διατάσσω στο όνομα του Ιησού Χριστού
να βγής απ' αυτήν”. Και βγήκε την ίδια στιγμή».
• Αν ζούσαμε τότε και βλέπαμε τη συμπεριφορά του αποστόλου Παύλου, θα λέγαμε:
5. -Ήταν λαοφιλής η κοπέλλα. Άρεσε η δουλειά της. Όταν κάτι αρέση στό λαό, δέν τό
καταργούμε. Ό,τι θέλει ο λαός!
• Και σήμερα ο λαός τρέχει πίσω από λαοπλάνους. Τρέχει σε αγύρτες, σε
ψευτοθαυματουργούς, σε ψευτοθαύματα. Πάντοτε ο λαός, ο ακατήχητος, ρέπει σε φτωχά
θρησκευτικά πραγματάκια ή σε εντυπωσιακά φαινόμενα, έστω κι άν αποτελούν σατανικές
εκδηλώσεις. Και μέσα στην Εκκλησία γίνονται πράγματα «λαϊκίστικα», πού καμμία σχέσι
δεν έχουν με την ορθόδοξο λατρεία και την πνευματική ζωή. Δυστυχώς πολλές φορές
συμβιβάζονται και κληρικοί!
6. -Τι να κάνουμε; Θα πάμε κόντρα στό λαό; Μα έτσι θα τόν χάσουμε!
Η Εκκλησία δεν είναι γιά νά κάνη ό,τι θέλει ο λαός, αλλά για να ενεργή όπως θέλει ο Θεός
γιά τό λαό. Ο Παύλος δεν ήταν στόμα του λαού. Ηταν στόμα του Χριστού. Δέν μιλούσε γιά
τόν Χριστό, όπως ήθελε ο λαός. Μιλούσε στο λαό, όπως ήθελε ο Χριστός. Σάν στόμα, λοιπόν,
του Χριστού ο Παύλος, κλείνει το στόμα του Διαβόλου.
• Και άλλα πολλά θα λέγαμε, αν βρισκόμασταν στούς Φιλίππους και βλέπαμε τη δυναμική
στάση του Παύλου. Θα τόν κατηγορούσαμε για άνθρωπο των άκρων, γιά άνθρωπο

[306]
απροσγείωτο, γιά άνθρωπο με παρωπίδες, γιά άνθρωπο ακοινώνητο, γιά άνθρωπο χωρίς
κάποια ευελιξία. Ακόμη θα κατηγορούσαμε και το ύφος του.
7. -Γιατί να εξοργιστή; Δέν μπορούσε μέ ωραιότερο τρόπο να πη όσα ήθελε να πη;
Εξοργίζονται οι χριστιανοί;
• Ναί, είναι αλήθεια, ότι όχι απλώς θύμωσε, άλλ' έξωργίστηκε ο Παύλος. «Διαπονηθείς δε
ο Παύλος... είπε: Παραγγέλλω σοι εν τω ονόματι Ιησού Χριστού έξελθεϊν απ' αυτης» (στ.
18). Οι χριστιανοί σε αρκετές περιπτώσεις θυμώνουν. Πρέπει να θυμώνουν και ν' αγανακτούν
και να εξοργίζωνται.
• Πόλεμος χωρίς πάθος δεν γίνεται. Άλλο τόσο δεν γίνεται αντίδρασις σε σατανικά
φαινόμενα, σέ κραυγαλέες αδικίες, σε εκμεταλλεύσεις ανθρωπίνων υπάρξεων, χωρίς πάθος
και αγανάκτησι.
• Εκτοξεύεται βέλος χωρίς τέντωμα τού τόξου; Τεντώνουν κάποτε τα νεύρα και του
αγιωτέρου ανθρώπου μπροστά στην πρόκληση, στην υποκρισία, στην τυραννική κυριαρχία
του κακού.
Ο απόστολος Παύλος, όταν βρισκόταν στη φυλακή, ήταν ήρεμος. Έψαλλε γαλήνια καί
υμνούσε «εν ησυχία και πραότητα» τόν Θεό. Αλλ' όταν έδινε τη μάχη «πρός καθαίρεσιν
οχυρωμάτων» (Β' Κορ. ι' 4), ασφαλώς θα είχε ψυχική και σωματική έντασι.
Ο χριστιανός, μαχητής πάντοτε στη ζωή, είναι αγενής, αγενέστατος, άγριος σε σχέση με
το Διάβολο καί τίς σατανικές του προκλήσεις. Σκληρός στη δράση κατά του ωργανωμένου
εγκλήματος. Ασυμβίβαστος πολεμώντας κατεστημένα πλάνης και διαστροφής. Είναι όμως
ήρεμος και ευγενής, όταν αντιμετωπίζη τα θύματα. Γαλήνιος και ατάραχος, όταν
αντιμετωπίζη προσωπικές επιθέσεις. Ανεκτικός και συγκαταβατικός σε αμαρτωλούς, αφού
και αυτός είναι αμαρτωλός, άτεγκτος στούς ασεβείς, που την ασέβειά τους θέλουν να την
επιβάλουν ως τρόπο ζωής.
Όσα κι άν πούμε εμείς, σχολιάζοντας τις ενέργειες του Παύλου, ο ίδιος για τις πράξεις του
είχε τη σφραγίδα του Θεού. Αν θελήσουμε να βγούμε από τον καιροσκοπισμό μας και να
δούμε τα πράγματα με γνώμονα τη δόξα του Θεου και τη σωτηρία του λαού, τότε θα λάβουμε
ως χριστιανοί την ίδια μέ τόν Παύλο στάσι στα σύγχρονα φαινόμενα αγυρτείας και σατανικής
εκμεταλλεύσεως.
Οι απόστολοι... ταραξίες! (στ. 19-21)
Μεγάλη και σπουδαία ευεργεσία προσέφεραν οι απόστολοι στη δαιμονισμένη κόρη των
Φιλίππων μέ τό νά τήν απαλλάξουν από το πονηρό πνεύμα. Ευεργέτησαν συγχρόνως καί τήν
πόλι των Φιλίππων, γιατί απέδειξαν την απάτη και την πλεκτάνη του Σατανά. Αλλά το
συμφέρον δέν αναγνωρίζει την ευεργεσία... Προσπαθεί με κάθε τρόπο να επικρατήση. Και
αν αποτύχη, ζητεί εκδίκηση. Αυτό ακριβώς έκαναν και οι συμφεροντολόγοι κύριοι
(αφεντικά) της θεραπευμένης πλέον κόρης. «Ιδόντες δε οι κύριοι αυτής ότι εξήλθεν η ελπίς
της εργασίας αυτών, επιλαβόμενοι τον Παύλον και τον Σίλαν είλκυσαν εις την αγοράν επί
τούς άρχοντας, και προσαγαγόντες αυτούς τους στρατηγούς είπον: Ούτοι οι άνθρωποι
έκταράσσουσιν ημών την πόλιν Ιουδαίοι υπάρχοντες, και καταγγέλλουσιν έθη α ουκ έξεστιν
ημίν παραδέχεσθαι ουδε ποιείν Ρωμαίοις ούσι» (στ. 19-21). Απόδοσις στην απλοελληνική:

[307]
«Αλλ' όταν τα αφεντικά της είδαν, ότι (μαζί με το δαιμόνιο) βγήκε και η ελπίδα του κέρδους
τους, έπιασαν τον Παύλο και τον Σίλα και τους έσυραν στην αγορά για να τους παρουσιάσουν
στους άρχοντες. Και αφού τους ώδήγησαν μπροστά στους στρατηγούς, είπαν: “Αυτοί οι
άνθρωποι, που είναι Ιουδαίοι, προκαλούν ταραχές στην πόλη μας, διότι κηρύττουν έθιμα, που
δεν επιτρέπεται σ' εμάς, που είμαστε Ρωμαίοι, να παραδεχόμαστε και να τηρούμε”».
• Καμμία συγκεκριμένη κατηγορία δεν είχαν να διατυπώσουν εναντίον του Παύλου και
του Σίλα. Συνέλαβαν μόνο τον Παύλο και το Σίλα. Ο Λουκάς και ο Τιμόθεος πιθανώς ήσαν
απόντες εκείνη τη στιγμή.
Τά αφεντικά της πρώην δαιμονισμένης καταφεύγουν στη συκοφαντία. Κατηγορούν τους
αποστόλους ως Ιουδαίους ταραξίες. Οι Ιουδαίοι γενικά ήσαν μισητοί στους Ρωμαίους. Και
την εποχή εκείνη οι ειδωλολάτρες δεν είχαν αρχίσει ακόμα να διακρίνουν τους Χριστιανούς
από τους Ιουδαίους. Γι' αυτό εύκολα οι κατήγοροι κατώρθωσαν να εξεγείρουν τον όχλο
εναντίον των αποστόλων.
• Καταλάβατε τί κάνει ο Διάβολος;
Προηγουμένως συνέστησε τους αποστόλους ως σωτήρες. Τώρα τούς παρουσιάζει ως
ολετήρες. Προηγουμένως, γιά τη διαφήμισι χρησιμοποίησε το στόμα της «παιδίσκης». Τώρα
γιά τή δυσφήμισι χρησιμοποιεί το στόμα των αφεντικών της δαιμονισμένης. Να γιατί ποτέ
δεν επιτρέπεται στούς χριστιανούς να δίνουν προσοχή σέ λόγια δαιμονισμένων, και μάλιστα
να τα πιστεύουν. Θα σου πη σωστές πληροφορίες στην αρχή, προκειμένου να εξασφαλίση
την εμπιστοσύνη σου σ' αυτόν. Και ύστερα θα σου σφυρίξη τα τελείως αντίθετα, για να σε
παρασύρη. Να γιατί όσοι δίνουν προσοχή σε δαιμόνια, που μιλάνε σωστά για τον Χριστό,
έρχονται σε αντίθεσι πρός τον ίδιο τον Χριστό, ο Οποίος «ουκ ήφιε τα δαιμόνια λαλείν, ότι
ήδεισαν αυτόν Χριστόν είναι» (Μάρκ. α' 34).
Στην πιο σκοτεινή φυλακή (στ. 22-24)
Ο Διάβολος μιλάει συκοφαντικά για τούς αποστόλους διά των αφεντικών της παιδίσκης
και εξεγείρει τον όχλο εναντίον των αποστόλων. Ύστερα οι στρατιωτικοί παίρνουν εντολές
και σχίζουν τα ρούχα των αποστόλων και τούς ξεγυμνώνουν και τούς ραβδίζουν άγρια. Οι
απόστολοι ποτίζουν τη γη με το αίμα τους και αιμόφυρτοι ρίχνονται στο πιο βαθύ και
σκοτεινό κελλί της φυλακής. Ο δεσμοφύλακας, κατόπιν εντολής που πήρε, κλείδωσε τα πόδια
τους πάνω σε ειδικό ξύλο. «Και συνεπέστη ο όχλος κατ' αυτών. Και οι στρατηγοί
περιρρήξαντες αυτών τα ιμάτια εκέλευον ραβδίζειν, πολλάς τε επιθέντες αυτοίς πληγάς
έβαλον εις φυλακήν, παραγγείλαντες τω δεσμοφύλακι ασφαλώς τηρείν αυτούς: ος
παραγγελίαν τοιαύτην ειληφώς έβαλεν αυτούς εις την εσωτέραν φυλακήν και τους πόδας
αυτών ήσφαλίσατο εις το ξύλον» (στ. 22-24). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και
ξεσηκώθηκε μαζί ο όχλος εναντίον τους. Και οι στρατηγοί τους γύμνωσαν και έδωσαν
διαταγή να τους ραβδίσουν. Και αφού τους έδωσαν πολλά χτυπήματα, τους έρριξαν στη
φυλακή, και έδωσαν εντολή στον δεσμοφύλακα να τους φρουρή αυστηρά. Και εκείνος, αφού
έλαβε τέτοια εντολή, τους έβαλε στην πιο εσώτερη φυλακή, και για λόγους ασφαλείας έδεσε
σφιχτά τα πόδια τους στο ξύλο (τιμωρητικό όργανο ακινητοποιήσεως του σώματος)».

[308]
 • Όπως ακίνητα ήσαν τα άχραντα πόδια του Αρχηγού τους πάνω στο Σταυρό, έτσι
ακινητοποιήθηκαν και τα δικά τους πόδια πάνω στο ειδικό ξύλο ακινητοποιήσεως των
φυλακισμένων.
• Μέσα στην οχλοβοή, ούτε οι πραίτορες ήταν δυνατόν να διατηρήσουν την ψυχραιμία
τους, καί, πολύ περισσότερο, οι κατηγορούμενοι δεν μπορούσαν να λάβουν το λόγο και ν'
ακουστούν. Μιά και επρόκειτο γιά Εβραίους, οι πραίτορες δέν πολυσκοτίστηκαν να
πληροφορηθούν την προσωπική κατάστασι των κατηγορουμένων, καί τούς καταδίκασαν στό
ραβδισμό και στη σκληρή φυλάκισι.
• Γεννάται το ερώτημα: Πουθενά δεν αναφέρεται, ότι ο Παύλος και ο Σίλας φανέρωσαν,
ότι έχουν το προνόμιο του Ρωμαίου πολίτου, γιά ν' αποφύγουν την ποινή του ραβδισμού.
Πάντως από το Πράξ. ιστ’ 37 βγαίνει το συμπέρασμα, ότι δέν τούς έδωσαν τον λόγο για να
υπερασπιστούν τον εαυτό τους...

[309]
 (Πράξ. ιστ' 25-34) - Σεισμός στη φυλακή
«25 Κατὰ δὲ τὸ μεσονύκτιον Παῦλος καὶ Σίλας προσευχόμενοι ὕμνουν τὸν Θεόν·
ἐπηκροῶντο δὲ αὐτῶν οἱ δέσμιοι. 26 ἄφνω δὲ σεισμὸς ἐγένετο μέγας, ὥστε σαλευθῆναι τὰ
θεμέλια τοῦ δεσμωτηρίου, ἀνεῴχθησάν τε παραχρῆμα αἱ θύραι πᾶσαι καὶ πάντων τὰ δεσμὰ
ἀνέθη. 27 ἔξυπνος δὲ γενόμενος ὁ δεσμοφύλαξ καὶ ἰδὼν ἀνεῳγμένας τὰς θύρας τῆς φυλακῆς,
σπασάμενος μάχαιραν ἔμελλεν ἑαυτὸν ἀναιρεῖν, νομίζων ἐκπεφευγέναι τοὺς δεσμίους. 28
ἐφώνησε δὲ φωνῇ μεγάλῃ ὁ Παῦλος λέγων· μηδὲν πράξῃς σεαυτῷ κακόν· ἅπαντες γάρ ἐσμεν
ἐνθάδε. 29 αἰτήσας δὲ φῶτα εἰσεπήδησε, καὶ ἔντρομος γενόμενος προσέπεσε τῷ Παύλῳ καὶ
τῷ Σίλᾳ, 30 καὶ προαγαγὼν αὐτοὺς ἔξω ἔφη· κύριοι, τί με δεῖ ποιεῖν ἵνα σωθῶ; 31 οἱ δὲ εἶπον·
πίστευσον ἐπὶ τὸν Κύριον ᾿Ιησοῦν Χριστόν, καὶ σωθήσῃ σὺ καὶ ὁ οἶκός σου. 32 καὶ ἐλάλησαν
αὐτῷ τὸν λόγον τοῦ Κυρίου καὶ πᾶσι τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ αὐτοῦ. 33 καὶ παραλαβὼν αὐτοὺς ἐν
ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ τῆς νυκτὸς ἔλουσεν ἀπὸ τῶν πληγῶν, καὶ ἐβαπτίσθη αὐτὸς καὶ οἱ αὐτοῦ πάντες
παραχρῆμα, 34 ἀναγαγών τε αὐτοὺς εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ παρέθηκε τράπεζαν, καὶ ἠγαλλιάσατο
πανοικὶ πεπιστευκὼς τῷ Θεῷ.».

Σεισμός ανοίγει τις πόρτες (στ. 25-26)

Ο Παύλος και ο Σίλας συλλαμβάνονται. Ραβδίζονται, πληγώνονται και ρίχνονται στη
φυλακή. Στο δεσμοφύλακα δίνεται αυστηρή η εντολή: Στο πιό μακρινό και σκοτεινό κελλί
να κλειστούν! Τα πόδια τους να δεθούν σφιχτά στους πασσάλους. Οι απόστολοι δέχτηκαν
όλη αυτή τη θλίψι με καρτερία και χαρά. Η ακλόνητη πίστις τους στόν Θεό τούς δυνάμωνε
ακόμη και στις στιγμές των σκληρών δοκιμασιών. «Κατά δε το μεσονύκτιον Παύλος και
Σίλας προσευχόμενοι ύμνουν τον Θεόν επηκροώντο δε αυτών οι δέσμιοι. Άφνω δε σεισμός
εγένετο μέγας, ώστε σαλευθήναι τα θεμέλια του δεσμωτηρίου, ανεώχθησάν τε παραχρήμα αι
θύραι πάσαι και πάντων τα δεσμά ανέθη» (στ. 25-26). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Κατά
τα μεσάνυκτα δε ο Παύλος και ο Σίλας προσεύχονταν και έψελναν ύμνους στον Θεό. Και
τους άκουγαν οι φυλακισμένοι. Και αιφνιδίως έγινε σεισμός μεγάλος, ώστε σαλεύθηκαν τα
θεμέλια της φυλακής. Και άνοιξαν αμέσως όλες οι πόρτες, και όλων τα δεσμά λύθηκαν».
• Η διάθεσης του Παύλου και του Σίλα ποιά ήταν; Μέσα στη φυλακή όλη τη νύκτα
τραγουδούν. Υμνούν τον Θεό. Οι άλλοι φυλακισμένοι απορούν! Γλυκά τραγούδια μέσ' στη
φυλακή; Υπάρχουν, λοιπόν, και χαρούμενοι φυλακισμένοι; Οι άλλοι φυλακισμένοι στέναζαν
και ύβριζαν. Ο Παύλος και ο Σίλας, καίτοι καταπληγωμένοι, προσεύχονταν και υμνούσαν
τον Θεό. Τούς άκουγαν οι άλλοι δέσμιοι να τραγουδούν τα μεσάνυχτα με χαρά, να
δοξολογούν τον Θεό, και εκπλήσσονταν.
Ήταν κάτι το εντελώς καινούργιο και ακατανόητο, ν' ακούη κανείς φυλακισμένους να
ψάλλουν ιερά άσματα, αντί να ουρλιάζουν και να βλασφημούν. «Ποιός Θεός να είναι αυτός,
που τους δίνει τέτοια δύναμι; Ασφαλώς πρέπει να είναι υπηρέτες και κήρυκες κάποιου νέου
θεού». Αυτό ήταν καινούργια μελωδία, που μέχρι τότε ο κόσμος δεν την είχε ακούσει, και τη
μελωδία αυτή την έφερε στον κόσμο ο Χριστιανισμός. Ο Παύλος και ο Σίλας γνώριζαν καλά
τι έκαναν.
Ο Κύριος, πού ελευθέρωσε τον Πέτρο μέσα από τη φυλακή (Πράξ. ιβ' 7-11), δέν θά τούς
λησμονήση κι αυτούς. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «'Εξετάσωμεν πρός εκείνην την νύκτα

[310]
ταύτας τάς νύκτας, ένθα κώμοι και μέθαι και ασέλγειαι, ένθα ύπνος θανάτου ουδέν
διεστηκώς, ένθα αγρυπνίαι ύπνου χαλεπώτεραι οι μέν γάρ καθεύδουσιν ανεπαισθήτως, οι δε
εγρηγόρασιν ελεεινώς και άθλίως, δόλους ράπτοντες, υπέρ χρημάτων φροντίζοντες, όπως
αμύνωνται τούς αδικούντας σπουδάζοντες, έχθραν μελετώντες, ρήματα υβριστικά μεθ'
ημέραν αναλεγόμενοι ούτω το πυρ σκαλεύουσι της οργής, τα αφόρητα εργαζόμενοι» (Ε.Π.Ε.
16α, 360-362). Μετάφρασις: «Ας συγκρίνουμε πρός εκείνη τη νύκτα (του Παύλου στη
φυλακή) τις νύχτες του κόσμου, κατά τις οποίες συμβαίνουν γλέντια και μέθες και ασέλγειες.
Σ' αυτές παρατηρείται ύπνος, πού δέν διαφέρει καθόλου από το θάνατο, κατά τις οποίες οι
αγρυπνίες είναι φοβερώτερες από τον ύπνο. Οι άνθρωποι συνήθως κοιμούνται χωρίς να
γίνωνται αισθητοί, ενώ αυτοί ξαγρυπνούν κατά τρόπο ελεεινό και άθλιο, μηχανευόμενοι
δολιότητες, φροντίζοντες για χρήματα ή πώς να αντιμετωπίσουν εκείνους πού τούς αδικούν,
μελετώντας έχθρα και ανταλλάσσοντας καθημερινά υβριστικά λόγια. Με τον τρόπο αυτό
υποδαυλίζουν τη φωτιά της οργής, διαπράττοντας πράγματα ανυπόφορα».
• Ακουσε ο Θεός τούς νυκτερινούς ύμνους των αποστόλων και απάντησε! Η απάντησις
του Θεού: Σεισμός συνέβη τη νύκτα. Σείστηκαν τα θεμέλια της φυλακής. Ο πρώτος
χριστιανικός σεισμός συνέβηκε στη φυλακή. Ο Χριστιανισμός ήλθε να σείση τα κάστρα του
είδωλολατρικού κόσμου (Β' Κορ. ι' 4). Ήλθε να γκρεμίση τα είδωλα, ν' απελευθερώση τούς
δεσμίους της αμαρτίας. Προάγγελος των χριστιανικών σεισμών είναι ο σεισμός, που έγινε
στούς Φιλίππους τη νύκτα στη φυλακή. Οι απόστολοι ήσαν ακινητοποιημένοι στη φυλακή,
αλλά με την προσευχή τους κινούσαν τη γή. Ήσαν δεμένοι, αλλά με την προσευχή τους
έλυσαν και τα δικά τους δεσμά και των άλλων! Σείστηκε ο τόπος. Άνοιξαν οι πόρτες της
φυλακής. Και ο πρώτος, που απελευθερώθηκε, ήταν ο... δεσμοφύλακας!
• Μέ το σεισμό ο Θεός έδειχνε την παρουσία Του και εξεδήλωσε την οργή του για όσα
διεπράχθησαν εις βάρος των αποστόλων. Ο σεισμός εκείνος συνοδεύτηκε και από άλλα
υπερφυσικά γεγονότα. «Ανεώχθησαν παραχρήμα αί θύραι» (στ. 16).
Αποτρέπει αυτοκτονία του δεσμοφύλακα (στ. 27-28)
Ο δεσμοφύλακας πανικοβάλλεται. Νομίζει, ότι οι φυλακισμένοι έχουν ήδη δραπετεύσει.
Από επαγγελματική ευαισθησία είναι αποφασισμένος να θέση τέρμα στη ζωή του. Και τότε
ακούγεται δυνατή η φωνή του Παύλου: «Εδώ βρισκόμαστε όλοι. Μή κάνης κακό στον εαυτό
σου»! «Έξυπνος δε γενόμενος και δεσμοφύλαξ και ιδών ανεωγμένας τας θύρας της φυλακής,
σπασάμενος μάχαιραν έμελλεν εαυτόν αναιρεϊν, νομίζων εκπεφευγέναι τους δεσμίους.
Εφώνησε δε φωνή μεγάλη ο Παύλος λέγων: Μηδέν πράξης σεαυτώ κακόν άπαντες γάρ εσμεν
ενθάδε» (στ. 27-28). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και ο δεσμοφύλακας ξύπνησε, και όταν
είδε τις πόρτες της φυλακής ανοιχτές, τράβηξε μαχαίρι και ήταν έτοιμος ν’ αυτοκτονήση,
διότι νόμιζε, ότι οι φυλακισμένοι είχαν δραπετεύσει. Τότε ο Παύλος φώναξε με φωνή μεγάλη
λέγοντας: “Μη κάνης κανένα κακό στον εαυτό σου. Διότι όλοι είμαστε εδώ”».
• Καίτοι λύθηκαν τα δεσμά, οι απόστολοι δέν έφυγαν. 'Αλλά και οι άλλοι φυλακισμένοι
δέν έφυγαν, μολονότι και οι πόρτες άνοιξαν και τα δεσμά όλων λύθηκαν. «Και πάντων τα
δεσμά ανέθη» (στ. 26). Ελεύθεροι ήσαν όλοι οι κρατούμενοι να διαφύγουν. Είτε όμως γιατί
δεν πρόφτασαν, είτε γιατί θεία δύναμις τούς συγκράτησε, κανένας δεν διέφυγε.
• Ο δεσμοφύλακας, νομίζοντας ότι οι κρατούμενοι είχαν ήδη διαφύγει, αναλογίστηκε την
ευθύνη του και τις συνέπειες στην υπηρεσία του. Πολύ δε περισσότερο, διότι είχε λάβει ειδική

[311]
εντολή για τον Παύλο και το Σίλα. Προτίμησε, λοιπόν, να αυτοκτονήση, παρά να θανατωθή
ώς επίορκος και ένοχος. «Σπασάμενος μάχαιραν έμελλεν έαυτόν αναιρείν, νομίζων
εκπεφευγέναι τους δεσμίους» (στ. 27). Προτιμά την αυτοκτονία, από την κρεμάλα.
Ο Θεός όμως τον έσωσε την τελευταία στιγμή. Από το βάθος της φυλακής ο Παύλος
διέκρινε ίσως τις κινήσεις του δεσμοφύλακα, άκουσε τις απελπισμένες φωνές του και
έσπευσε να τον συγκρατήση. Ασφαλώς από τη θεία έμπνευσι είχε πληροφορία, ότι οι δέσμιοι
δεν είχαν διαφύγει. Διότι διαφορετικά πώς θά είχε ελέγξει ο Παύλος όλα τα κελλιά, και
μάλιστα με τόσο σκοτάδι;
Ο δεσμοφύλακας θέλει να σωθή (στ. 29-31)
Έτσι ματαιώθηκε μία αυτοκτονία. Και ο δεσμοφύλακας όχι μόνο δεν τιμωρήθηκε, αφού
τίποτε από όσα φοβόταν δέν συνέβη, αλλά γνώρισε και την αλήθεια. Μετά το θαύμα του
γήινου σεισμού, έρχεται το άλλο θαύμα, του σεισμού στην ψυχή του δεσμοφύλακα. Γίνεται
χριστιανός! Παίρνει τούς Αποστόλους στο παρακείμενο σπίτι του. Πλένει τις πληγές τους.
Δέχεται το βάπτισμα. Καθαρίζονται και ο ίδιος και όλοι οι οικείοι του από τις πληγές της
αμαρτίας. «Αιτήσας δε φώτα εισεπήδησε, και έντρομος γενόμενος προσέπεσε το Παύλο και
το Σίλα, και προαγαγών αυτούς έξω έφη: Κύριοι, τί με δεί ποιεϊν ίνα σωθώ; Οι δε είπον:
Πίστευσον επί τον Κύριον Ιησούν Χριστόν, και σωθήση σύ και ο οίκός σου» (στ. 29-31).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ζήτησε φώτα και πήδησε μέσα (στο κελλί της
φυλακής), και τρομαγμένος έπεσε στα πόδια του Παύλου και του Σίλα. Ύστερα τους έβγαλε
έξω και είπε: “Κύριοι, τί πρέπει να κάνω για να σωθώ;”. Και αυτοί είπαν: “Πίστευσε στον
Κύριο Ιησού Χριστό, και θα σωθής εσύ και η οικογένειά σου”».
• Όπως είδαμε, ο απόστολος Παύλος έσωσε τόν δεσμοφύλακα από την απόφασή του ν’
αυτοκτονήση. Με έκπληξη άκουσε ο δεσμοφύλακας τα λόγια του Παύλου, αλλά και με
δυσπιστία. «Αιτήσας δε φώτα εισεπήδησε» (στ. 29). "Ήθελε ο ίδιος να βεβαιωθή για τα όσα
έλεγε ο Παύλος. Και όταν βεβαιώθηκε, ταραχή και τρόμος τον κατέλαβαν. Αναλογιζόμενος
τα συμβάντα κατάλαβε, ότι οι δυό κρατούμενοι ήσαν πράγματι απεσταλμένοι του Θεού.
Συγχρόνως αισθάνθηκε ένοχή γιά τό ότι φέρθηκε σκληρά σε τέτοιους ανθρώπους. Μέ
ταπείνωσι, λοιπόν, πέφτει στα πόδια τους.
• Αν ο ληστής του Σταυρού συνταράχτηκε από τα «γενόμενα» και ώμολόγησε τον Κύριο,
ο δεσμοφύλακας των Φιλίππων, «έντρομος γενόμενος» (στ. 29), ζήτησε τη σωτηρία του από
τον δέσμιο Παύλο. Και ο Παύλος τόν ώδήγησε στον 'Ελευθερωτή Ιησού.
• Σείστηκε η φυλακή, αλλά σείστηκε και η ψυχή του δεσμοφύλακα. Και έπεσε στα πόδια
του Παύλου και του Σίλα και με αγωνία ρώτησε: «Κύριοι, τί πρέπει να κάνω για να σωθώ;»
(στ. 30). Ο δεσμοφύλακας έθεσε το σπουδαιότερο ερώτημα. Σώθηκε σωματικά, και ρωτούσε
πώς θα σωζόταν και ψυχικά. Δυστυχείς, απερίγραπτα δυστυχείς, όσοι δέν θέτουν το ερώτημα
αυτό, όσοι δεν ενδιαφέρονται για τη σωτηρία των ψυχών τους. Ίσως είχε ακούσει, ότι οι
απόστολοι κήρυτταν και έκαναν λόγο για σωτηρία.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Είδες τι εκεί γέγονε καί τί ενταύθα; Εκεί παιδίσκη απηλλάγη
πνεύματος, και εις δεσμωτήριον ενέβαλον αυτούς, ότι ήλευθέρωσεν αυτήν του δαίμονος.
Ενταύθα μόνον έδειξε θύρας ανεωγυίας, και ήνοιξε αυτού της καρδίας τάς θύρας, έλυσε
δεσμά διπλά, ήψεν εκείνο το φώς το γάρ εν τη καρδία αυτού φώς έλαμπε. Και εισεπήδησε,

[312]
και προσέπεσε, καί ουκ έρωτα, “Πώς τούτο γέγονε, τί γέγονεν;”, αλλ' ευθέως φησί: “Τί με
δεί ποιείν, ίνα σωθώ;”. Τι ούν ο Παύλος; “Πίστευσον επί τόν Κύριον Ιησούν Χριστόν, καί
σωθήση”, φησί, “σύ και ο οικός σου”. Μάλιστα τούτο τούς ανθρώπους εφέλκεται το καί τόν
οίκον αυτού σωθήναι» (Ε.Π.Ε. 16α,364). Μετάφρασις: «Είδες τι συνέβη εκεί (με την
παιδίσκη) και τί εδώ (μέ τό δεσμοφύλακα); Εκεί δούλη απαλλάχθηκε από το πονηρό πνεύμα
και έρριξαν τούς αποστόλους στη φυλακή, επειδή ελευθέρωσε τη δούλη από το δαίμονα. Εδώ
μόνο άνοιξε πόρτες, και άνοιξε και τις πόρτες της καρδιάς του δεσμοφύλακα, έλυσε διπλά
δεσμά, άναψε εκείνο το φώς διότι το φώς (το αληθινό) έλαμπε μέσα στην καρδιά του. Και
πήδηξε μέσα και έπεσε στα πόδια τους, και δέν ρωτάει “Πώς συνέβηκε αυτό; Τι συνέβηκε;”,
αλλ' αμέσως λέει: “Τί πρέπει να κάνω για να σωθώ;”. Τι λέει, λοιπόν, ο Παύλος; “Πίστεψε
στόν Κύριο Ιησού Χριστό και θα σωθής”, λέει, “σύ και η οικογένειά σου”. Αυτό προ πάντων
προσελκύει τους ανθρώπους, η σωτηρία δηλαδή και της οικογενείας του».
• Στο ερώτημα του δεσμοφύλακα οι απόστολοι απάντησαν: «Πίστευσε στον Κύριο Ιησού
Χριστό, και θα σωθής εσύ και η οικογένειά σου» (στ. 31). Δεν απαιτούν να μετανοήση για
τη συμπεριφορά του προς αυτούς ούτε να ζητήση συγγνώμη, αλλά του μιλάνε φιλικά. Και
αφού διεπίστωσαν την καλή του πρόθεσι, προχωρούν αμέσως στο έργο τους... Ήταν το πιο
παράξενο κατηχητικό μάθημα στην αυλή της φυλακής των Φιλίππων, ή πιο σύντομη
κατήχησις των Πράξεων των Αποστόλων. Να σκεφτη κανείς την κατάσταση των δύο
Αποστόλων: τίς τρομάρες της χθεσινής ημέρας, τα ρούχα τους πού από τα αίματα είχαν
κολλήσει πάνω τους, τα μηνίγγια τους που χτυπούσαν από τους πόνους, την πείνα που
ένιωθαν στο στομάχι τους... Παρ' όλα αυτά αναλαμβάνουν μέ χαρά το έργο τους!
Η συμπόνοια που αισθάνονται γι' αυτόν τον άνθρωπο, δέν τούς αφήνει να σκεφτούν ούτε
στιγμή τη δική τους άνεσι. Δέν πρέπει να νομίσουμε ότι σε μια στιγμή, ανίδεοι είδωλολάτρες
γίνονται χριστιανοί. Ο Παύλος και ο Σίλας δέν ήσαν άνθρωποι που θα βάπτιζαν τούς εντελώς
ανέτοιμους, μόνο και μόνο γιά νά τούς βαπτίσουν. Αλλά καί δέν ήσαν προσκολλημένοι σ'
έναν άκαμπτο τύπο. Όταν δεν υπήρχε καιρός, παρατούσαν τη μακροχρόνια δογματική
διδασκαλία. Αυτή μπορούσε και αργότερα να αναπληρωθή... Έτσι με την ανατολή του ήλιου,
χωρίς τίποτε περισσότερο, μπόρεσε νά γίνη το βάπτισμα όλης της οικογενείας.

Οικογενειακή βάπτισης (στ. 32-34)

Οι απόστολοι λάλησαν το λόγο του ευαγγελίου σε όλους μέσα στο σπίτι του δεσμοφύλακα.
Τούς περιποιήθηκε τίς πληγές και δεσμοφύλακας. Τούς έπλυνε εκείνος τις πληγές. Και οι
απόστολοι του πρότειναν το άλλο λουτρό, που πλένει όλες τις αμαρτίες. Δηλαδή,
βαπτίστηκαν και αυτός και οι δικοί του όλοι. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Έλουσεν αυτούς
και έλούθη: εκείνους μέν από των πληγών έλουσεν, αυτός δέ από των αμαρτιών έλούθη,
έθρεψε και έτράφη» (Ε.Π.Ε. 16α,364). Μετάφρασις: «Ο δεσμοφύλακας έπλυνε τούς
αποστόλους και πλύθηκε ο ίδιος απ' αυτούς. Εκείνους μέν τούς έπλυνε από τις πληγές τους,
ο ίδιος δέ πλύθηκε από τις αμαρτίες του. Τους έδωσε τροφή, και ο ίδιος έλαβε τροφή
(ουράνια)». Μετά τη βάπτισι ο δεσμοφύλακας, φιλόξενος όπως η Λυδία, παρέθεσε στους
αποστόλους τράπεζα και χαιρόταν οικογενειακώς, διότι είχε πιστεύσει στόν Θεό. Οι
απόστολοι του είπαν να πιστεύση στόν Χριστό, και ο Λουκάς λέει, ότι πίστευσε στόν Θεό. Ο
Χριστός είναι ο Θεός. «Και ελάλησαν αυτό τον λόγον του Κυρίου και πάσι τοίς εν τη οικία

[313]
αυτού. Και παραλαβών αυτούς εν εκείνη τη ώρα της νυκτός έλουσεν από των πληγών, και
εβαπτίσθη αυτός και οι αυτού πάντες παραχρήμα, αναγαγών τε αυτούς εις τον οίκον αυτού
παρέθηκε τράπεζαν, και ήγαλλιάσατο πανoικί πεπιστευκώς τω Θεώ» (στ. 32-34). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Και κήρυξαν σ' αυτόν και σ' όλους, όσοι ήταν στο σπίτι του, τον λόγο
του Κυρίου. Και τους πήρε την ώρα εκείνη της νύχτας και τους έλουσε, για να καθαριστούν
από τα αίματα των πληγών. Και αμέσως βαπτίστηκε αυτός και όλοι οι δικοί του. Και τους
ανέβασε στο σπίτι του και παρέθεσε τράπεζα και ευφράνθηκε μαζί με όλη την οικογένειά
του, διότι πίστευσε στον Θεό».
• Ο φυλακισμένος Παύλος αποδεικνύεται ελευθερωτής. Ο δεμένος λύνει τώρα τα δεσμά
του δεσμοφύλακα. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Δεσμείται και λύει δεδεμένος: λύει διπλούν
δεσμόν, τόν δήσαντα έλυσε διά του δεθήναι. Όντως ταύτα χάριτος έργα» (Ε.Π.Ε. 16α,366).
Μετάφρασις: «Φυλακίζεται (ο Παύλος) και φυλακισμένους ελευθερώνει. Λύει διπλό δεσμό.
Μέ τό νά δεθή έλυσε εκείνον που τον έδεσε. Αυτά πραγματικά είναι έργα της χάριτος».
• Πρώτη οπωσδήποτε ή νοικοκυρά του σπιτιού θα σκέφτηκε, πώς οι δύο φυλακισμένοι δεν
είχαν από χθές φάει τίποτα. Τούς ωδήγησαν στο σπίτι και τούς ετοίμασαν τραπέζι.
• Το αποτέλεσμα: Μία ακόμη ολόκληρη οικογένεια, μετά την οικογένεια της Λυδίας,
πιστεύει και βαπτίζεται.
«Και εβαπτίσθη αυτός (ο δεσμοφύλακας) και οι αυτού πάντες παραχρήμα» (Πράξ. στ. 33).
Όπωσδήποτε στο σπίτι του δεσμοφύλακα και στο σπίτι της Λυδίας θα υπήρχαν και μικρά
παιδιά. Και αυτά βαπτίστηκαν. Έχουμε, λοιπόν, αγιογραφική μαρτυρία του νηπιοβαπτισμού.
• Η πίστις ενθρονίστηκε στο σπίτι του δεσμοφύλακα. Ή χαρά του δεσμοφύλακα ήταν
μεγάλη και έσπευσε να την εκδηλώση. «Αναγαγών τε αυτούς εις τον οίκον αυτού παρέθηκε
τράπεζαν, και ήγαλλιάσατο πανoικί πεπιστευκώς το Θεώ» (στ. 34). Κάθε φορά που αργότερα
ο Παύλος ερχόταν στούς Φιλίππους, σίγουρα θα αναζητούσε τον αγαπημένο του
δεσμοφύλακα.

[314]
 (Πράξ. ιστ' 35-40) - Αποφυλάκισις Παύλου και Σίλα
«35 ῾Ημέρας δὲ γενομένης ἀπέστειλαν οἱ στρατηγοὶ τοὺς ραβδούχους λέγοντες· ἀπόλυσον
τοὺς ἀνθρώπους ἐκείνους. 36 ἀπήγγειλε δὲ ὁ δεσμοφύλαξ τοὺς λόγους τούτους πρὸς τὸν
Παῦλον, ὅτι ἀπεστάλκασιν οἱ στρατηγοὶ ἵνα ἀπολυθῆτε. νῦν οὖν ἐξελθόντες πορεύεσθε ἐν
εἰρήνῃ. 37 ὁ δὲ Παῦλος ἔφη πρὸς αὐτούς· δείραντες ἡμᾶς δημοσίᾳ ἀκατακρίτους, ἀνθρώπους
Ρωμαίους ὑπάρχοντας, ἔβαλον εἰς φυλακήν· καὶ νῦν λάθρᾳ ἡμᾶς ἐκβάλλουσιν; οὐ γάρ, ἀλλὰ
ἐλθόντες αὐτοὶ ἡμᾶς ἐξαγαγέτωσαν. 38 ἀνήγγειλαν δὲ τοῖς στρατηγοῖς οἱ ραβδοῦχοι τὰ ρήματα
ταῦτα· καὶ ἐφοβήθησαν ἀκούσαντες ὅτι Ρωμαῖοί εἰσι, 39 καὶ ἐλθόντες παρεκάλεσαν αὐτούς,
καὶ ἐξαγαγόντες ἠρώτων ἐξελθεῖν τῆς πόλεως. 40 ἐξελθόντες δὲ ἐκ τῆς φυλακῆς εἰσῆλθον πρὸς
τὴν Λυδίαν, καὶ ἰδόντες τοὺς ἀδελφοὺς παρεκάλεσαν αὐτοὺς καὶ ἐξῆλθον.».

Πρότασις για αποφυλάκισι (στ. 35-36)

Ο σεισμός, φαίνεται, πώς άφησε τα ίχνη του και στούς αξιωματούχους που ράβδισαν τους
αποστόλους. Ξύπνησε τις τύψεις της συνειδήσεώς τους γιά τήν άθλια συμπεριφορά τους.
Αλλαξαν τελείως οι διαθέσεις των στρατηγών (αξιωματούχων). Ίσως και να φοβήθηκαν,
διότι δέν φέρθηκαν καλά στους αποστόλους. Πάντως ήθελαν πάση θυσία να ξεχαστη το
γεγονός. Γι' αυτό και παρήγγειλαν την άμεση αποφυλάκισή τους. «Ημέρας δε γενομένης
απέστειλαν οι στρατηγοί τους ραβδούχους λέγοντες: Απόλυσον τους ανθρώπους εκείνους.
Απήγγειλε δε ο δεσμοφύλαξ τους λόγους τούτους προς τον Παύλον, ότι απεστάλκασιν οι
στρατηγοί ίνα απολυθήτε. Νύν ούν εξελθόντες πορεύεσθε εν ειρήνη» (στ. 35-36). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Όταν δε ξημέρωσε, οι στρατηγοί έστειλαν τους ραβδούχους και είπαν
(στον δεσμοφύλακα): “Απόλυσε τους ανθρώπους εκείνους”. Ανέφερε δε ο δεσμοφύλακας
αυτούς τους λόγους στον Παύλο λέγοντας: “Οι στρατηγοί έδωσαν εντολή ν' απολυθήτε.
Τώρα λοιπόν να βγήτε και να φύγετε ήσυχα”».
• Ο δεσμοφύλακας, ήδη πιστός χριστιανός, ασφαλώς θά χάρηκε για τη διαταγή, πού του
μετέφεραν οι ραβδούχοι, που είχαν κακοποιήσει τους αποστόλους. Καί σπεύδει να μεταφέρη
στους αποστόλους τη διαταγή καί γιά τήν επίσημη πλέον αποφυλάκισή τους. Δεν περίμενε ο
Θεός την ανάκληση των αξιωματούχων γιά τή φυλάκιση των κηρύκων Του. Τούς παραμέρισε
τελείως με το σεισμό.
'Αλλά και ο δεσμοφύλακας δέν φάνηκε να περιμένη επίσημη απόφασι αποφυλακίσεως.
Τούς έβγαλε από τη φυλακή, αφού ο Θεός είχε θέσει τέρμα στη βασανιστική τους φυλάκισι.
Εν τούτοις τηρεί το υπηρεσιακό του καθήκον. Τόν διέταξαν οι ραβδούχοι: «Απόλυσον τούς
ανθρώπους εκείνους» (στ. 35).
• Ο πιστός δεσμοφύλακας δέν έκρινε τούς ανωτέρους του αξίους να διηγηθή τή σωτηριώδη
μεταβολή του, ούτε έκρινε σκόπιμο να πη στούς ραβδούχους, ότι ήδη οι «άνθρωποι εκείνοι»
ήσαν αποφυλακισμένοι και έφιλοξενούντο στό σπίτι του. Τυπικά είπε ένα «Ναι» και ύστερα
μετέφερε στον Παύλο την απόφαση για την επίσημη αποφυλάκισή τους: «Απήγγειλε δε ό
δεσμοφύλαξ τους λόγους τούτους προς τον Παύλον, ότι απεστάλκασιν οι στρατηγοί ίνα
απολυθήτε. Νύν ούν εξελθόντες πορεύεσθε εν ειρήνη» (στ. 36). Αραγε ο ευγενής
δεσμοφύλακας θα ξανάβλεπε τούς αποστόλους; Τό πιθανότερο είναι όχι. Και σαν να είναι
από Θεού απεσταλμένος τους προπέμπει «έν ειρήνη».

[315]
 Ας έλθουν να μας βγάλουν! (στ. 37-38)
Τό ότι ο δεσμοφύλακας τους μετέφερε την είδηση των ανωτέρων του για αποφυλάκισι,
αυτό δεν σήμαινε, ότι και ο Παύλος συγκατατέθηκε νά βγή από το προαύλιο της φυλακης
κατ' αυτό τον τρόπο! Έκρινε σωστό ν' ανακαλέση στη νομιμότητα τούς άρχοντες. «Δημόσια
μάς έδειραν, ενώ δεν είχαν δικαίωμα. Είμαστε Ρωμαίοι πολίτες. Και τώρα στα κρυφά θα μάς
απελευθερώσουν; Όχι! Να μάθουν να σέβωνται το δίκαιο, το νόμο». «Ο δε Παύλος έφη προς
αυτούς Δείραντες ήμάς δημοσία ακατακρίτους, ανθρώπους Ρωμαίους υπάρχοντας, έβαλον
εις φυλακήν και νύν λάθρα ήμάς εκβάλλουσιν; Ου γάρ, αλλά ελθόντες αυτοί ημάς
εξαγαγέτωσαν. Ανήγγειλαν δε τους στρατηγούς οι ραβδούχοι τα ρήματα ταύτα. Και
εφοβήθησαν άκούσαντες ότι Ρωμαίοι είσιν» (στ. 37-38). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«'Αλλ' ο Παύλος είπε σ' αυτούς (τους ραβδούχους): “Μας έδειραν δημοσίως, χωρίς να
δικαστούμε, αν και είμαστε Ρωμαίοι πολίτες, και μάς έρριξαν στη φυλακή. Και τώρα μάς
βγάζουν από τη φυλακή λαθραία; Όχι δά! Αλλά να έλθουν να μας βγάλουν οι ίδιοι”.
Ανέφεραν δε οι ραβδούχοι αυτά τα λόγια στους στρατηγούς. Και φοβήθηκαν όταν άκουσαν,
ότι είναι Ρωμαίοι πολίτες».
• Προκαλεί απορία εκ πρώτης όψεως η συμπεριφορά του Παύλου και του Σίλα. Όταν
επρόκειτο να δαρούν, δέν επικαλέστηκαν την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη, οπότε και θ'
απέφευγαν την κακοποίηση και την ατίμωσι. Τήν επικαλούνται τώρα που απολύονται! Η
στάσις τους αυτή έχει την εξήγησί της.
Αν επικαλούνταν τότε τα δικαιώματά τους, θα φαίνονταν άνθρωποι δειλοί πού δέν θά ήσαν
διατεθειμένοι να πάθουν για το Ευαγγέλιο. Τώρα όμως επιβάλλεται να τα επικαλούνται, γιά
νά μή νομιστή ότι απολύονται ως κατάδικοι και ότι πράγματι υπήρξαν ταραξίες. «Ο δε
Παύλος έφη προς αυτούς: Δείραντες ήμάς δημοσία ακατακρίτους, ανθρώπους Ρωμαίους
υπάρχοντας, έβαλον εις φυλακήν και νύν λάθρα ήμάς εκβάλλουσιν; Ου γάρ, αλλά ελθόντες
αυτοί ημάς εξαγαγέτωσαν» (στ. 37).
• Αν απολύονταν κρυφά, θα δυσφημούνταν το χριστιανικό όνομα και οι χριστιανοί των
Φιλίππων θα βρίσκονταν σε δύσκολη θέσι. Ενώ τώρα οι «στρατηγοί» θα σκεφτούν πολύ
προκειμένου να διώξουν τους χριστιανούς. Τό συμφέρον του Ευαγγελίου στην πρώτη
περίπτωση απαιτούσε θυσία των δικαιωμάτων, ενώ στη δεύτερη υπεράσπιση των
δικαιωμάτων. Καί οι Απόστολοι ήξεραν να ενεργούν όχι γιά το δικό τους συμφέρον, αλλά
για το συμφέρον του Ευαγγελίου και τη δόξα του Θεού.
• Ο απόστολος Παύλος τηρεί τη στάση αυτή και απαιτεί να έλθουν οι ίδιοι οι άρχοντες να
τους αποφυλακίσουν, όχι από εγωισμό, αλλά από αξιοπρέπεια του κηρύγματος. Ήθελε να
δηλώση, ότι το πρώτο χριστιανικό κήρυγμα στην Ευρώπη δεν κηρύχτηκε από αλήτες, που
σύρθηκαν στούς δρόμους και ρίχτηκαν στις φυλακές και δραπέτευσαν επωφεληθέντες ενός
σεισμού, αλλά κηρύχτηκε από Ρωμαίους πολίτες, πού αδικήθηκαν. Αυτό γιά την εποχή εκείνη
ήταν μεγάλο αφοπλιστικό μέσο.
Μέ τη Λυδία και τους αδελφούς (στ. 39-40)
Αναγκάζονται οι άρχοντες να πάνε στη φυλακή. Παρακαλούν τον Παύλο να βγη έξω. Από
εκεί που ήσαν βάρβαροι σατράπες, που κακοποιούσαν αθώους, τώρα γίνονται ικέτες.
Φοβούνται τις συνέπειες από τη Ρωμαϊκή εξουσία και πέφτουν στα γόνατα και ικετεύουν.

[316]
Σαν να λένε: «Αμάν! Σας παρακαλούμε. Βγήτε. Είστε ελεύθεροι. Φύγετε και από τήν πόλι.
Θα βρούμε το μπελά μας...». «Και ελθόντες παρεκάλεσαν αυτούς, και εξαγαγόντες ήρώτων
εξελθεϊν της πόλεως. Εξελθόντες δε εκ της φυλακής εισήλθον προς την Λυδίαν, και ιδόντες
τους αδελφούς παρεκάλεσαν αυτούς και εξήλθον» (στ. 39-40). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Και ήλθαν και τους καλόπιασαν, καί, αφού τους ελευθέρωσαν, τους παρακαλούσαν ν'
αναχωρήσουν από την πόλι. Και εκείνοι, αφού βγήκαν από τη φυλακή, πήγαν στο σπίτι της
Λυδίας. Και είδαν τους αδελφούς και τους ενθάρρυναν, και έπειτα αναχώρησαν»
• Δέν τούς κάνει ο Παύλος τη χάρι να εξαφανιστη από τήν πόλι αθόρυβα, αλλ' απαιτεί, οι
κύριοι προύχοντες της πόλεως νά τόν συνοδεύσουν με τιμές έως έξω από την πόλι. Ως
μαθητής του Εσταυρωμένου έδειξε, ότι πρός χάριν του Χριστού μπορεί να δεχτή
εξευτελισμούς, αλλ' ώς έξυπνος και έντιμος άνθρωπος, έδειξε ότι, πρός χάριν του
Ευαγγελίου, δέν δέχεται να τον μεταχειρίζονται ως αλήτη. Και νά! Έρχονται οι «αξιότιμοι»
αυτοί κύριοι, με στρατιωτική συνοδεία, με όλους τούς στρατιωτικούς άρχοντες και μέ τούς
φίλους τους, καί, κομπιάζοντας, ψελλίζουν, ζητώντας συγγνώμη. Τέλος, παρακαλούν τους
Αποστόλους, για την ειρήνη του τόπου καί γιά νά μή ξεσηκωθούν μεγαλύτερες ταραχές, να
μη μείνουν προς το παρόν στήν πόλι και αυτοί θα τούς δώσουν και τιμητική συνοδεία.
• Οι Απόστολοι πορεύονται στο σπίτι της πρώτης χριστιανής των Φιλίππων, της Λυδίας.
Εκεί ο Παύλος χειροτονεί πρεσβυτέρους και προϊσταμένους και τους δίνει τις απαραίτητες
οδηγίες για τη διοίκηση της Εκκλησίας. «Ο Λουκάς -λέει ο J. Holzner-, πού δέν ήταν
ανακατεμένος στην υπόθεσι, έμεινε στούς Φιλίππους για να επιστατήση στην κατοπινή
εποικοδομή της Εκκλησίας. Αυτό το συμπεραίνει κανείς από το γεγονός ότι από δω και πέρα
μέχρι το 20ό κεφάλαιο των Πράξεων, το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο του ήμερολογίου του
το αντικαθιστά με το τρίτο. Δέν λέει “εμείς”, αλλά “αυτοί” (ιστ' 40). Μπορεί ίσως να
συμπεράνη κανείς ακόμα, ότι οι Φίλιπποι ήταν η δεύτερή του πατρίδα, όπου εξασκούσε το
επάγγελμά του. Μέσω του Λουκά ο Παύλος είχε συνεχή επαφή με τους αδελφούς των
Φιλίππων. Ήταν η μόνη Εκκλησία, πού ο Παύλος δεν χρειάστηκε να την επιπλήξη, και πού,
κάνοντας εξαίρεσι, της επέτρεπε νά τόν ύποστηρίζη υλικά στην ώρα της ανάγκης του».
• Κάθε φορά, που αργότερα ο Παύλος θυμάται τη διαμονή του στους Φιλίππους, έχει
μπροστά στα μάτια του τίς ταπεινώσεις που υπέφερε εκεί. «Προπαθόντες και υβρισθέντες,
καθώς οίδατε, εν Φιλίπποις», γράφει στους γείτονές τους, τούς Θεσσαλονικείς (Α' Θεσ. β' 2).
Αυτό ήταν το πρώτο «ευχαριστώ» της Ευρώπης γιά τόν ευαγγελισμό της. Αλλ' ούτε η πικρία
ούτε η απογοήτευσις μπόρεσαν να χωρέσουν μέσα στη μεγάλη αυτή ψυχή.
• Απτόητοι, πλέον, οι τρείς απόστολοι, Παύλος, Σίλας και Τιμόθεος, θα συνεχίσουν την
ευαγγελική τους σπορά σ' όλη τη Μακεδονική γη, σ' όλη την Ελλάδα...
Αξίζει όμως, προτού κλείσουμε το κεφάλαιο των Φιλίππων να δούμε ένα εγκώμιο γιά τήν
Λυδία τη Φιλιππησία. Είναι εγκώμιο του Χρυσοστόμου για τη Φοίβη (Ρωμ. ιστ' 1), που
ταιριάζει και για τη Λυδία: «Πώς oύ μακαρία ή τοσαύτης απολαύουσα παρά Παύλου
μαρτυρίας, ή και αυτό βοηθήσαι δυνηθείσα τω την οικουμένην διορθώσαντι, Τούτο γάρ ο
κολοφών αυτής των αγαθών» (Ε.Π.Ε. 17,676). Μετάφρασις: «Πώς δέν είναι μακαρία η
γυναίκα αυτή, πού απολάμβανε την καλή μαρτυρία του Παύλου, αυτή που βοήθησε τον
Παύλο, ο οποίος διώρθωσε όλη την οικουμένη; Αυτό είναι το αποκορύφωμα των αγαθών
της».

[317]
 (Πράξ. ιζ' 1-9) - Ο Παύλος στη Θεσσαλονίκη
«1 Διοδεύσαντες δὲ τὴν ᾿Αμφίπολιν καὶ ᾿Απολλωνίαν ἦλθον εἰς Θεσσαλονίκην, ὅπου ἦν ἡ
συναγωγὴ τῶν ᾿Ιουδαίων. 2 κατὰ δὲ τὸ εἰωθὸς τῷ Παύλῳ εἰσῆλθε πρὸς αὐτούς, καὶ ἐπὶ
σάββατα τρία διελέγετο αὐτοῖς ἀπὸ τῶν γραφῶν, 3 διανοίγων καὶ παρατιθέμενος ὅτι τὸν
Χριστὸν ἔδει παθεῖν καὶ ἀναστῆναι ἐκ νεκρῶν, καὶ ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ Χριστός, ᾿Ιησοῦς ὃν ἐγὼ
καταγγέλλω ὑμῖν. 4 καί τινες ἐξ αὐτῶν ἐπείσθησαν καὶ προσεκληρώθησαν τῷ Παύλῳ καὶ τῷ
Σίλᾳ, τῶν τε σεβομένων ῾Ελλήνων πολὺ πλῆθος γυναικῶν τε τῶν πρώτων οὐκ ὀλίγαι. 5
Προσλαβόμενοι δὲ οἱ ἀπειθοῦντες ᾿Ιουδαῖοι τῶν ἀγοραίων τινὰς ἄνδρας πονηροὺς καὶ
ὀχλοποιήσαντες ἐθορύβουν τὴν πόλιν, ἐπιστάντες τε τῇ οἰκίᾳ ᾿Ιάσονος ἐζήτουν αὐτοὺς
ἀγαγεῖν εἰς τὸν δῆμον· 6 μὴ εὑρόντες δὲ αὐτοὺς ἔσυρον τὸν ᾿Ιάσονα καί τινας ἀδελφοὺς ἐπὶ
τοὺς πολιτάρχας, βοῶντες ὅτι οἱ τὴν οἰκουμένην ἀναστατώσαντες οὗτοι καὶ ἐνθάδε πάρεισιν,
7
οὓς ὑποδέδεκται ᾿Ιάσων· καὶ οὗτοι πάντες ἀπέναντι τῶν δογμάτων Καίσαρος πράσσουσι,
βασιλέα ἕτερον λέγοντες εἶναι, ᾿Ιησοῦν. 8 ἐτάραξαν δὲ τὸν ὄχλον καὶ τοὺς πολιτάρχας
ἀκούοντας ταῦτα, 9 καὶ λαβόντες τὸ ἱκανὸν παρὰ τοῦ ᾿Ιάσονος καὶ τῶν λοιπῶν ἀπέλυσαν
αὐτούς.».

«Έδει παθείν και αναστήναι» (στ. 1-3)

Ο Παύλος φεύγει από τους Φιλίππους. Ο σπόρος, πού έσπειρε, δέν πήγε χαμένος. Άνθισε
η πρώτη Εκκλησία επί ευρωπαϊκού εδάφους. Συνεχίζει την ευεργετική του πορεία στην
Ελληνική Μακεδονία και μεγάλος Απόστολος. Η Θεσσαλονίκη ήταν, είναι και θα είναι
πάντοτε η καρδιά της μιάς και μόνης, της Ελληνικής Μακεδονίας. Η γεωγραφική της θέσις
την καθιστά μητρόπολι όλου του Μακεδονικού Ελληνισμού. Δέν ήταν δυνατόν νά μή τήν
επισκεφθή και ο απόστολος Παύλος, πού μέσα του είχε την πληροφορία του αποστόλου των
εθνών.
Οι Φίλιπποι ήταν η πρώτη Ευρωπαϊκή πόλις, πού κάλεσε κατά θαυμαστό τρόπο τον
απόστολο Παύλο και άκουσε τόν ευλογημένο του λόγο. Μετά τους πρώτους καρπούς έκεί,
διωγμένος και κακοποιημένος, ύστερα από την κατά μέτωπο επίθεσί του στο Σατανά, φεύγει
από τους Φιλίππους και συνοδευόμενος από τον Σίλα καί τόν Τιμόθεο, φτάνει στη
Θεσσαλονίκη. Προηγουμένως πέρασε από δύο αρχαίες ελληνικές πόλεις, την Αμφίπολι και
την Απολλωνία (στ. 1), χωρίς να σημειώνουν οι Πράξεις, άν στις πόλεις αυτές κήρυξε ο
Παύλος. «Διοδεύσαντες δε την Αμφίπολιν και Απολλωνίαν ήλθον εις Θεσσαλονίκην, όπου
ήν ή συναγωγή των Ιουδαίων. Κατά δε το ειωθός τω Παύλω εισήλθε προς αυτούς, και επί
Σάββατα τρία διελέγετο αυτούς από των Γραφών, διανοίγων και παρατιθέμενος ότι τον
Χριστόν έδει παθείν και αναστήναι εκ νεκρών, και ότι ούτός έστιν ο Χριστός, Ιησούς δν εγώ
καταγγέλλω υμίν» (στ. 1-3). Απόδοσις στήν απλοελληνική: «Αφού δε πέρασαν την Αμφίπολι
και την Απολλωνία, έφτασαν στη Θεσσαλονίκη, όπου υπήρχε συναγωγή των Ιουδαίων. Όπως
δε συνήθιζε ο Παύλος, πήγε στη συναγωγή τους, και επί τρία Σάββατα (ή επί τρεις εβδομάδες)
έκανε διάλογο μαζί τους από τις Γραφές, ερμηνεύοντας και λέγοντας, ότι ο Μεσσίας έπρεπε

[318]
να υποστη μαρτυρικό θάνατο και ν' αναστηθη εκ νεκρών, και αυτός είναι ο Μεσσίας, ο
Ιησούς, τον οποίο εγώ σας κηρύττω”».
• Στη Θεσσαλονίκη, κατά τη συνήθειά του, επισκέφτηκε πρώτα την ιουδαϊκή συναγωγή.
Τό κήρυγμα του Ευαγγελίου και το μήνυμα γιά τήν εν Χριστώ Ιησού σωτηρία, ισχύει για
όλους τούς ανθρώπους, Ιουδαίους και εθνικούς. Οι Ιουδαίοι όμως προηγούνται, αφού η
θρησκεία τους ήταν άμεσα συνδεδεμένη με την προσμονή του Μεσσία, του Σωτήρα και
Λυτρωτή. Οι Γραφές, δηλαδή, αυτό που σήμερα αποκαλούμε Παλαιά Διαθήκη, ήταν το
καλύτερο σημείο επαφής γιά τόν Παύλο. Βέβαια από τους Ιουδαίους τίς περισσότερες φορές
εύρισκε εμπόδια. Αλλ' αυτό δεν αποτελούσε λόγο ν' αγνοηθούν οι Ιουδαίοι από την
προσφορά του κηρύγματος και της σωτηρίας.
Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε την πρώτη Εκκλησία της Θεσσαλονίκης «Εκκλησία της
Γραφής».
• Το ιστορικό της ιδρύσεώς της βρίσκεται στη Γραφή, στις Πράξεις των Αποστόλων (ιζ'
1-10). Οι πληροφορίες της Γραφής πάντοτε έχουν ασύγκριτο κύρος έναντι οποιασδήποτε
άλλης πληροφορίας μέσα στο χώρο της Εκκλησίας. Το βιβλίο, λοιπόν, των Πράξεων,
διηγείται: «Κατά το ειωθός τω Παύλω εισήλθε πρός αυτούς, και επί σάββατα τρία διελέγετο
αυτούς από των γραφών» (στ. 2).
Πάντοτε η Θεσσαλονίκη υπήρξε τόπος Ιουδαϊκής παροικίας και συναγωγής. Παντού είχαν
διασπαρή οι Ιουδαίοι, ιδιαίτερα στις πόλεις με εμπορική και ναυτική κίνηση, όπως ή
Θεσσαλονίκη. Χαρακτηριστικές είναι οι λεπτομέρειες, πού διασώζει ο συγγραφέας των
Πράξεων, ο ευαγγελιστής Λουκάς, για τη διέλευση του Παύλου από τη Θεσσαλονίκη.
• Τό κήρυγμα του απ. Παύλου στη συναγωγή των Ιουδαίων ήταν κατ' εξοχήν Γραφικό,
«Διελέγετο αυτούς από των Γραφών» (στ. 2). Η Γραφή είναι η βάσις της Εκκλησίας. Είναι
το θέμα του κηρύγματος. Είναι το θησαυροφυλάκιο των επιχειρημάτων. Λέει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Από των Γραφών διαλέγεται ο Παύλος. Ο μέν γάρ από των σημείων
επιχειρών μόνων πείθειν, είκότως υποπτεύεται, ο δε από των Γραφών πείθων ουκ έχει ταύτην
την υπόνοιαν» (Ε.Π.Ε. 16α,386). Μετάφρασις: «Ο απόστολος Παύλος ομιλεί και συζητά με
βάση τις Γραφές. Διότι εκείνος μέν που επιχειρεί να πείθη μόνο από τα θαύματα, πολύ φυσικά
θεωρείται ύποπτος, ενώ εκείνος που πείθει από τις Γραφές δέν δημιουργεί αυτή την υποψία».
• Ο Χριστός, που κήρυττε παντού ο Παύλος, είναι ο Χριστός της Γραφής. Ο Δημιουργικός
Λόγος. Ο αναμενόμενος Σωτήρας. Τό Πρόσωπο των προφητών. Ο Χριστός ετέχθη, κατά τας
Γραφάς, έπαθε κατά τας Γραφάς, ανέστη κατά τάς Γραφάς (Α' Κορ. ιε' 3). Τι άλλο ήθελαν οι
Ιουδαίοι να μάθουν, ει μή ότι ο 'Αναμενόμενος ήρθε; Ο Χριστός είναι το Πρόσωπο των
προφητειών. Ό,τι έπαθε, το έπαθε κατά τάς Γραφάς. Ήταν τόσο πεπεισμένος ο Παύλος, ότι ο
Χριστός είναι των Ιουδαίων ή αποκαραδοκία (Φιλιπ. α' 2), ώστε με επιχειρήματα ισχυρά
φανερώνει την αλήθεια αυτή παντού. «Διανοίγων και παρατιθέμενος, ότι τόν Χριστόν έδει
παθείν και αναστήναι εκ νεκρών, και ότι ούτός έστινό Χριστός, ο Ιησούς όν εγώ καταγγέλλω
υμίν» (στ. 3).
• Ποιός είναι ο Χριστός, δηλαδή, ο Μεσσίας; Ο Ιησούς, το κήρυγμα του Παύλου, η αγάπη
του Παύλου, τό Πρόσωπο της Γραφής. Μόνο ο Χριστός της Γραφής είναι ο αληθινός
Χριστός. Ό,τι κηρύττουμε γιά τόν Χριστό στηρίζεται στη Γραφή, πού είναι η αποκάλυψις του

[319]
Ουρανού, το βιβλίο του Θεού. Και ο Χριστός της Γραφής είναι ο «παθών υπέρ ημών» και
«αναστάς εκ νεκρών». Παντού θα το επισημαίνει ο Παύλος: «Ήμείς κηρύσσομεν Χριστόν
εσταυρωμένον» (Α' Κορ. α' 23. ιδέ καί Λουκ. κδ' 7). Μιλώντας ο ιερός Χρυσόστομος για το
πάθος του Χριστού λέει: «Όράς ότι πρό πάντων το πάθος κηρύττει (ο Παύλος): ούτως ουκ
ήσχύνοντο, αλλ' ήδεσαν τούτο σωτήριον όν» (Ε.Π.Ε. 16α,382). Μετάφρασις: «Βλέπεις, ότι
το πάθος του Χριστού κηρύττει πρίν από όλα. Τόσο πολύ δέν ένιωθαν ντροπή γι' αυτό, αλλά
γνώριζαν ότι αυτό είναι σωτήριο».
• Η καλλιέργεια των πρώτων πιστών, που απετέλεσαν την Εκκλησία της Θεσσαλονίκης,
έγινε με την Αγία Γραφή. Όχι πλέον η Παλαιά, αλλ' η Καινή Διαθήκη, θα φωτίζη τα βήματά
τους.
Γυναίκες ανωτέρας τάξεως (στ. 4)
Μέ τό Σίλα καί τόν Τιμόθεο βρέθηκε ο Παύλος στη Θεσσαλονίκη. Δέν παρέμεινε όμως
πολύ στην έδρα της Μακεδονίας. Ο Διάβολος κίνησε τα πάντα, για να διώξη τον επικίνδυνο
γιά τό πλανεμένο και αμαρτωλό κατεστημένο. Μόλις σε τρεις εβδομάδες συμποσούται η
ευλογία της παρουσίας του Παύλου στη Θεσσαλονίκη, κατά τη δεύτερη ιεραποστολική
περιοδεία του. Τρία Σάββατα πρόλαβε να βρεθή στήν Ιουδαϊκή συναγωγή και να κηρύξη.
«Επί σάββατα τρία διελέγετο αυτούς από των γραφών» (στ. 22).
• Τρεις εβδομάδες μόνο! Έφτασαν όμως να σημαδέψουν τήν πόλι γιά είκοσι τόσους
αιώνες. Σποριάς του Αγίου Πνεύματος ο Παύλος. Έσπερνε το σπόρο του λόγου με πίστι,
δύναμι και χάρι. Αλλά και ο σπόρος του εκλεκτός. Μοναδικός. Αμέσως καρποφορούσε. Ήταν
βέβαια και το χωράφι. Ψυχές εκλεκτές της Θεσσαλονίκης, άντρες και γυναίκες, διψούσαν.
Μέσα τους γονιμοποιήθηκε σύντομα και σπόρος του Ευαγγελίου.
• Τρείς εβδομάδες μόνο! Για τον Παύλο, που ήταν όργανο του Ουρανού, καί μία μέρα, και
μία ώρα και μία στιγμή, αρκούσε για να συντελεστή το θαύμα της πίστεως στίς ψυχές πολλών
ανθρώπων. Άλλωστε ο σεισμός λίγη ώρα κρατάει. Αλλά τ' αποτελέσματά του είναι τρομερά.
Σεισμό ευλογημένο έκανε ο Παύλος, όπου πήγαινε. Τα αποτελέσματα του θαυμαστά. Ήταν
ο απεγκλωβισμός πολλών ανθρώπων από την εξάρτηση της αμαρτίας, από τα συντρίμμια του
κακού, από τα δεσμά του θανάτου. «Καί τινες εξ αυτών επείσθησαν και προσεκληρώθησαν
τώ Παύλο και το Σίλα, των τε σεβομένων Ελλήνων πολύ πλήθος, γυναικών τε των πρώτων
ουκ ολίγαι» (στ. 4). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και μερικοί απ' αυτούς πίστευσαν, και
ενώθηκαν με τον Παύλο και τον Σίλα. Πίστευσαν και μεγάλο πλήθος από τους προσηλύτους
Έλληνες, και από τις γυναίκες της άνωτέρας τάξεως όχι όλίγες».
• Τρεις εβδομάδες! Και η πρώτη Εκκλησία της Θεσσαλονίκης γεννιέται. Ποιοί την
αποτελούν; Λίγοι Ιουδαίοι. «Καί τινες εξ αυτών επείσθησαν» (στ. 4). Καλοπροαίρετοι
Ιουδαίοι, πού πέρα από τους τύπους, ζούσαν με τη Μεσσιακή λαχτάρα. Αυτοί πείστηκαν από
τα λόγια του Παύλου, πού μέ Γραφικά επιχειρήματα απεδείκνυε, ότι ο Ιησούς είναι ο
Χριστός. Αρκετοί προσήλυτοι, περισσότεροι οπωσδήποτε από τους Ιουδαίους. Ήσαν απλοί
στήν ψυχή. Έλληνες, που είχαν δεχτη την ύπαρξη του αληθινού Θεού, αλλά δεν είχαν
προλάβει να προσκολληθούν στους Ιουδαϊκούς τύπους και να σφραγιστούν με τον Ιουδαϊκό
φανατισμό. Σε ώρα κατάλληλη γι' αυτούς ήρθε ο Παύλος. Eίδωλολάτρες, εθνικοί, που
δέχτηκαν το λόγο του Παύλου, απέπτυσαν την πλάνη και δέχτηκαν το φως της αληθινής

[320]
θεογνωσίας. Μεταξύ αυτών ήσαν και γυναίκες της ανωτέρας τάξεως. «Των τε σεβομένων
πολύ πλήθος, γυναικών τε των πρώτων ουκ ολίγαι» (στ. 4).
• Παντού υπεισέρχεται ο λόγος της πίστεως: καί στίς καλύβες των φτωχών καί στά παλάτια
των πλουσίων. Μόνο, πού φτωχοί και πλούσιοι, επίσημοι και άσημοι, άνδρες και γυναίκες,
όταν πιστεύσουν στο Χριστό, μεταβάλλουν σχέσεις. Γίνονται αδελφοί εν Χριστώ, ίσοι κατά
πάντα. Πάντως είναι συγκινητική η πληροφορία, ότι γυναίκες «εκ των πρώτων», άφησαν τον
εγωισμό τους και με ταπείνωσι τάχτηκαν στη διακονία του Ευαγγελίου. Συνήθως κυρίες της
λεγόμενης αριστοκρατίας, χαρακτηρίζονται γιά τήν έπαρσί τους, για την πολυτέλειά τους, γιά
τήν προκλητική ζωή τους και γιά τίς ραδιουργίες τους. Μόνο, αν αληθινά ένταχτούν οι
γυναίκες στο χώρο της Εκκλησίας, αποβάλλουν το κοσμικό φρόνημα και ταπεινώνονται και
γίνονται ωφέλιμες στην κοινωνία.
• Η Εκκλησία βλέπει τη γυναίκα ως ισότιμο μέλος με τον άνδρα (Γαλ. γ' 28). Είναι
χαρακτηριστικό το γεγονός, ότι σ' όλες τις Ελληνικές πόλεις, που βρέθηκε ο Παύλος,
έμπράκτως έδειξε την τιμή, που απέκτησε η γυναίκα με την εμφάνιση του Χριστιανισμού.
• Στούς Φιλίππους ξεχωρίζει το όνομα της Λυδίας, της πρώτης χριστιανης γυναίκας της
Ευρώπης.
• Στη Θεσσαλονίκη ξεχωρίζουν οι γυναίκες της ανωτέρας τάξεως.
• Στην Αθήνα η Δάμαρις.
• Στην Κόρινθο η Φοίβη και η Πρίσκιλλα.

«Αναστάτωσαν» την οικουμένη (στ. 5-6)

Οι εχθροί καταγγέλλουν τον Παύλο και τους συνεργούς του στούς άρχοντες της πόλεως.
Ως επαναστάτες τούς παρουσιάζουν: «Οι την οικουμένην αναστατώσαντες ούτοι και ενθάδε
πάρεισιν» (στ. 6). Επανάστασι προκαλεί ο λόγος του Ευαγγελίου. Αθόρυβη, αλλά δυναμική
επανάστασι. Σείει κάστρα, που καμμία άλλη δύναμις δεν μπορεί να τα κλονίση. Γκρεμίζει
θρόνους. Δημιουργεί αλλαγές. Οικοδομεί νέους κόσμους.
Δέν ήταν δυνατόν να διεξαγόταν στη Θεσσαλονίκη το έργο του Παύλου χωρίς εμπόδια.
Αμέσως ξεσηκώθηκε θύελλα. Πρωτοπόροι στην αντίδραση, στό διωγμό κατά του Παύλου,
ποιοι άλλοι; Οι Ιουδαίοι. Γι' αυτούς ο Ιουδαϊσμός είχε γίνει αυτοσκοπός. Ήταν η ζωή τους,
το επάγγελμά τους, το συμφέρον τους. Δέν ήσαν βέβαια όλοι οι Ιουδαίοι καιροσκόποι.
Υπήρχαν και οι μικρόνοες, εκείνοι, πού είναι ευάλωτοι στό φανατισμό. Αφελείς, πού
τυφλώνονται εύκολα από το θρησκευτικό παραλήρημα και είναι έτοιμου και να φονεύσουν
ακόμα κάποιον, πιστεύοντας, ότι έτσι προσφέρουν λατρεία στόν Θεό (Ιωάν. ιστ' 2)!
«Προσλαβόμενοι δε οι απειθούντες Ιουδαίοι των αγοραίων τινας άνδρας πονηρούς και
όχλοποιήσαντες εθορύβουν την πόλιν, επιστάντες τε τη οικία Ιάσονος εζήτουν αυτούς
αγαγείν εις τον δήμον. Μή ευρόντες δε αυτούς έσυρον τον Ιάσονα καί τινας αδελφούς επί
τους πολιτάργας, βοώντες ότι οι την οικουμένην αναστατώσαντες ούτοι και ενθάδε πάρεισιν»
(στ. 5-6). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε οι άπιστούντες Ιουδαίοι πήραν μαζί τους
μερικούς κακούς ανθρώπους, αγοραίους τύπους, και ξεσήκωσαν τον όχλο και
δημιουργούσαν ταραχή στην πόλι. Και αφού έφτασαν στο σπίτι του Ιάσονος (που

[321]
φιλοξενούσε τον Παύλο και τον Σίλα), τους αναζητούσαν για να τους οδηγήσουν στη
συνέλευση του λαού. Και επειδή δεν τους βρήκαν, τραβούσαν βιαίως τον Ιάσονα και
μερικους αδελφούς προς τους άρχοντες της πόλεως, και φώναζαν: “Οι ταραξίες της
οικουμένης, αυτοί ήλθαν και εδώ”».
• Ο Παύλος γιά τούς Ιουδαίους είναι ο μεγάλος έπικίνδυνος. Τόν θεωρούσαν δικό τους και
τώρα τον βλέπουν ν' αποσπά πρόσωπα από τη συναγωγή και να τα οδηγή στην Εκκλησία!
Δεν μπορούσαν να καταλάβουν, ότι γι' αυτό και μόνο υπήρχε η συναγωγή, ως προθάλαμος
της Εκκλησίας. Ανοιξαν οι πύλες της Εκκλησίας; Δέν είχε πλέον λόγο υπάρξεως ή συναγωγή.
• Οι Ιουδαίοι, προκειμένου να εξοντώσουν τον Παύλο καί τούς δύο συνεργάτες του,
εξασφάλισαν την ενίσχυση «μπράβων», ανθρώπων του υποκόσμου. «Αγοραίοι άνδρες
πονηροί» (στ. 5), πού δέν είχαν επάγγελμα, ήσαν τεμπέληδες, πληρώνονταν να προκαλούν
θόρυβο και να ξεσηκώνουν την πόλι ενάντια σε κάθε ανεπιθύμητο. Πληρωμένα όργανα των
Ιουδαίων «όχλοποιήσαντες εθορύβουν την πόλιν» (στ. 5). Μέ ξύλα και με ρόπαλα
σχημάτισαν διαδήλωση και κατευθύνθηκαν στο σπίτι, που φιλοξενούσε τον Παύλο. Ηταν η
«οικία Ιάσονος» (στ. 5).
• Ιδιαίτερα πρέπει να τιμηθή εδώ ο Ιάσων. Δέν αναφέρεται, άν ήταν εξ Ιουδαίων ή εξ
εθνικών χριστιανός. Μάλλον το δεύτερο πρέπει να συνέβαινε. Θεωρούσε μεγάλη τιμή να
φιλοξενή στο σπίτι του το μεγάλο του Θεού Απόστολο και προσωπικό του ευεργέτη, τον
Παύλο. Ο Ιάσων πρέπει να ήταν απ' εκείνους, για τους οποίους σημειώνει ο Παύλος: «Πώς
επεστρέψατε πρός τόν Θεόν από των ειδώλων δουλεύειν Θεώ ζωντι και αληθινω!» (Α' Θεσ.
α' 9). Ο Ιάσων πρέπει να ήταν σημαίνον πρόσωπο της κοινωνίας της Θεσσαλονίκης. Αλλά γι'
αυτόν μεγαλύτερη τιμή ήταν, ότι έγινε χριστιανός. Και μεγαλύτερος θησαυρός ήταν ο αδά -
μας, που έκρυβε στο σπίτι του, δηλαδή ο Παύλος.

Ο ρόλος του Ιάσονος (στ. 7-9)

Κύκλωσαν οι φανατισμένοι Ιουδαίοι και τα κακοποιά στοιχεία του υποκόσμου το σπίτι
του Ιάσονος και ζητούσαν τούς Αποστόλους, γιά νά τούς οδηγήσουν στη συνέλευση των
πολιτών της Θεσσαλονίκης. Δέν τούς βρήκαν. Βρήκαν τον Ιάσονα και μερικούς άλλους
αδελφούς. Tούς πήραν ομήρους. Τους έσυραν στούς άρχοντες, κραυγάζοντας έναντίον του
Παύλου. Η κατηγορία; «Ούτοι (οι απόστολοι) απέναντι των δογμάτων Καίσαρος πράσσουσι,
βασιλέα έτερον λέγοντες είναι, Ιησούν» (στ. 7). «Ούς υποδέδεκται Ιάσων: και ούτοι πάντες
απέναντι των δογμάτων Καίσαρος πράσσουσι, βασιλέα έτερον λέγοντες είναι, Ιησούν.
Έτάραξαν δε τον όχλον και τους πολιτάργας ακούοντας ταύτα, και λαβόντες το ικανόν παρά
του Ιάσονος και των λοιπών απέλυσαν αυτούς» (στ. 7-9). 'Απόδοσις στην απλοελληνική:
«“Αυτούς (τούς αποστόλους) τους φιλοξενεί ο Ιάσων. Και όλοι αυτοί ενεργούν αντίθετα προς
τα διατάγματα του Καίσαρος. Και λένε, ότι άλλος είναι βασιλιάς, ο Ιησούς”. Αναστάτωσαν
δε τον λαό και τους άρχοντες της πόλεως που άκουγαν αυτά. 'Αλλ' αφού έλαβαν εγγύηση από
τον Ιάσονα και τους λοιπούς, τους απέλυσαν».
• Και το ότι ο Ιησούς είναι «βασιλεύς έτερος», άλλου είδους βασιλιάς, αυτό βέβαια είναι
αλήθεια. Εκείνο, που αποτελεί στίγμα του θρησκευτικού φανατισμού, είναι η κολακεία πρός
τόν τύραννο, προκειμένου να καταδιώξουν το Χριστό και τους χριστιανούς.

[322]
 • Η Θεσσαλονίκη, όπως και όλη η Ελλάδα τότε, ήταν υπόδουλη στό Ρωμαίο Καίσαρα.
Κάτω από τη στυγνή τυραννία του ζούσαν. Μπροστά τους έβλεπαν τον Παύλο, πού ήθελε να
τούς ελευθερώση πνευματικά, νά τούς ξεσκλαβώση από άλλη, χειρότερη τυραννία, από την
πλάνη των ειδώλων και από τη δουλεία των παθών. Και όμως, αυτοί προτιμούσαν να
κολακεύουν το θηρίο, που τους κυβερνούσε, το Νέρωνα, παρά να δεχτούν τον Ελευθερωτή
Ιησού! Εκεί οδηγεί ο φανατισμός.
• Είχε όμως και την θετική του όψι ο διωγμός στη Θεσσαλονίκη. “Όπως ο διωγμός «επί
Στεφάνω» (Πράξ. ια' 19) ώδήγησε στο άνοιγμα των Αποστόλων προς τα έξω, έτσι και τώρα
ο διωγμός στη Θεσσαλονίκη αναγκάζει τον Παύλο να φύγη. Νά προχωρήση. Νά κάνη ένα
ακόμη ιεραποστολικό βήμα.
• Ο Ιάσων αναγκάστηκε να δώση τα αναγκαία χρήματα, ως εγγύησι, γιά την απελευθέρωση
των Αποστόλων. Τούς Ιουδαίους, φαίνεται, της Θεσσαλονίκης, δέν τούς ενδιέφερε τόσο να
φονεύσουν τον Παύλο. Ένα κυρίως τους ενδιέφερε: Να φύγη από τον τόπο τους, για να παύση
να τους κάνη «ζημιά», όπως νόμιζαν. Και δεν ήξεραν, ότι ο Παύλος είχε κάνει αυτό, που
έπρεπε να κάνη! Είχε προλάβει να θέση τη βόμβα στα θεμέλια του αμαρτωλού κάστρου. Είχε
προλάβει να θεμελιώση το νέο οικοδόμημα, την τοπική Εκκλησία της Θεσσαλονίκης.
• Ιδρύθηκε η Εκκλησία της Θεσσαλονίκης. Αλλά μέσα σε λίγες (μάλλον 13) ημέρες πόσα
να προλάβουν ν' ακούσουν οι χριστιανοί από τον Παύλο, γιά νά κατηχηθούν σωστά και να
πιστεύσουν αληθινά; Ο Παύλος επιθυμεί να ξαναεπισκεφθή τούς πιστούς της Θεσσαλονίκης,
γιά νά τούς στηρίξη και να ολοκληρώση το έργο της διδασκαλίας. Εκφράζει στην Α' πρός
Θεσσαλονικείς Επιστολή την επιθυμία του, να κατηχήση αυτοπροσώπως: «Ηθελήσαμεν
ελθείν πρός υμάς, εγώ μέν Παύλος καί άπαξ και δίς, και ενέκοψεν ημάς ο σατανάς» (Α' Θεσ.
β' 18). Το έργο πάντως της Εκκλησίας της Θεσσαλονίκης είχε έκτακτη την ευλογία του
Ουρανού.

[323]
 (Πράξ. ιζ' 10-15) - Ο Παύλος κηρύττει στη Βέροια
«10 Οἱ δὲ ἀδελφοὶ εὐθέως διὰ τῆς νυκτὸς ἐξέπεμψαν τόν τε Παῦλον καὶ τὸν Σίλαν εἰς
Βέροιαν, οἵτινες παραγενόμενοι εἰς τὴν συναγωγὴν ἀπῄεσαν τῶν ᾿Ιουδαίων. 11 οὗτοι δὲ ἦσαν
εὐγενέστεροι τῶν ἐν Θεσσαλονίκῃ, οἵτινες ἐδέξαντο τὸν λόγον μετὰ πάσης προθυμίας, τὸ
καθ᾿ ἡμέραν ἀνακρίνοντες τὰς γραφὰς εἰ ἔχοι ταῦτα οὕτως. 12 πολλοὶ μὲν οὖν ἐξ αὐτῶν
ἐπίστευσαν, καὶ τῶν ῾Ελληνίδων γυναικῶν τῶν εὐσχημόνων καὶ ἀνδρῶν οὐκ ὀλίγοι. 13 ῾Ως δὲ
ἔγνωσαν οἱ ἀπὸ τῆς Θεσσαλονίκης ᾿Ιουδαῖοι ὅτι καὶ ἐν τῇ Βεροίᾳ κατηγγέλη ὑπὸ τοῦ Παύλου
ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἦλθον κἀκεῖ σαλεύοντες τοὺς ὄχλους. 14 εὐθέως δὲ τότε τὸν Παῦλον
ἐξαπέστειλαν οἱ ἀδελφοὶ πορεύεσθαι ὡς ἐπὶ τὴν θάλασσαν· ὑπέμενον δὲ ὅ τε Σίλας καὶ ὁ
Τιμόθεος ἐκεῖ. 15 οἱ δὲ καθιστῶντες τὸν Παῦλον ἤγαγον αὐτὸν ἕως ᾿Αθηνῶν, καὶ λαβόντες
ἐντολὴν πρὸς τὸν Σίλαν καὶ Τιμόθεον ἵνα ὡς τάχιστα ἔλθωσι πρὸς αὐτόν, ἐξῄεσαν.».

Ευγενέστεροι οι Βερoιείς (στ. 10-11)

Το βράδυ, που θα αναχωρούσε ο Παύλος από τη Θεσσαλονίκη, κάλεσε στο σπίτι του
Ιάσονος τούς προϊσταμένους της Εκκλησίας και τους έδωσε τις οδηγίες του. Τούς
αποχαιρέτησε και ευχαρίστησε τόν ευγενικό Ιάσονα για την αγάπη του και την αφοσίωσή
του. Ηταν ανυπόφορη θυσία για τον Παύλο ν' αφήση στη μέση τήν Εκκλησία του, που τόσο
θαυμαστά άνθιζε... Ο Παύλος νόμιζε ότι η απομάκρυνσίς του θα είναι σύντομη. Αλλά τα
πράγματα ήρθαν διαφορετικά. Για οκτώ ολόκληρα χρόνια δεν του στάθηκε δυνατόν να
ξαναδή τους αδελφούς της Θεσσαλονίκης (ίδε Α' Θεσ. β' 18. Β' Θεσ. α' 4). Και όταν τότε
ξαναπήγε, δέν βρήκε ησυχία, αλλ' έπρεπε να κρύβεται από σπίτι σε σπίτι (Β' Κορ. ζ' 5). Αυτοί
όμως οι αδιάκοποι διωγμοί σφυρηλάτησαν άρρηκτους δεσμούς ενότητας στην Εκκλησία και
διετήρησαν άσβεστο το ζήλο τους. Καμμία άλλη Εκκλησία δέν έπαινούσε τόσο ο Απόστολος
γιά τήν υπομονή, τη σταθερότητά της, την πίστη και το μέγεθος της αγάπης της, όσο της
Θεσσαλονίκης (Β' Θεσ. α' 4). Η Εκκλησία της Θεσσαλονίκης του χάρισε και δύο στενούς
συνεργάτες, τόν Σεκούνδο (Πράξ. κ' 4), τόν συνοδό του στην τελευταία περιοδεία του, και
τον Αρίσταρχο (Κολοσ. δ' 10), πού φυλακίστηκε μαζί του στη Ρώμη.
• Μετά την ταραχή στη Θεσσαλονίκη αμέσως οι άδελφοί, εν καιρώ νυκτός, εξαπέστειλαν
τον Παύλο και το Σίλα στη Βέροια. Βρίσκεται δυτικά της Θεσσαλονίκης στούς πρόποδες του
όρους Βέρμιο. Δέν σπατάλησαν χρόνο. Μόλις έφτασαν αναζήτησαν το που βρίσκεται η
συναγωγή των Ιουδαίων. «Οι δε αδελφοί ευθέως διά της νυκτός εξέπεμψαν τόν τε Παύλον
και τον Σίλαν εις Βέροιαν, οίτινες παραγενόμενοι εις την συναγωγήν απήεσαν των Ιουδαίων.
Ούτοι δε ήσαν ευγενέστεροι των εν Θεσσαλονίκη, οίτινες εδέξαντο τον λόγον μετά πάσης
προθυμίας, το καθ' ήμέραν ανακρίνοντες τας Γραφάς εί έχοι ταύτα ούτως» (στ. 10-11).
'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Οι αδελφοί αμέσως τη νύκτα φυγάδευσαν τον Παύλο και
τον Σίλα στη Βέροια. Και όταν έφτασαν, μετέβησαν στη συναγωγή των Ιουδαίων. Αυτοί δεν
είχαν ευγενέστερα αισθήματα από τους Ιουδαίους της Θεσσαλονίκης. Και δέχτηκαν τον λόγο
με κάθε προθυμία, καθημερινώς εξετάζοντας τις Γραφές, για να δούν, άν αυτά έχουν έτσι».
• Η κακή συμπεριφορά των Ιουδαίων στη Θεσσαλονίκη δέν επηρέασε καθόλου τους
αποστόλους. Δέν είπαν, «αφού δέν μάς θέλουν οι Ιουδαίοι, ας μην ξαναπάμε σε ιουδαϊκή
συναγωγή». Αλλωστε Ιουδαίοι από Ιουδαίους διέφεραν και συναγωγή από συναγωγή
διέφερε. Και κάτι ακόμα: Το Αίμα του Σταυρού δέν χύθηκε εις μάτην. Πολλοί Ιουδαίοι

[324]
κατέβηκαν από το Γολγοθά μετανιωμένοι (Λουκ κγ' 48). Το αίμα του μαρτυρίου είναι σπορά
γιά τήν άνθηση νέων εκκλησιών. Και ο Παύλος δεν ήταν από εκείνους, πού ύστερα από κάθε
διωγμό θα κατέθετε τα όπλα. Γνώριζε, ότι υπήρχαν καλοπροαίρετες ψυχές, και ανάμεσα
στους Ιουδαίους και ανάμεσα στους εθνικούς.
Αν μερικοί άνθρωποι μας δείχνουν κακή συμπεριφορά, ας μη ψυχραινώμαστε και χάνουμε
τη διάθεση να κάνουμε το καλό σε άλλους ανθρώπους.
• Μόλις, λοιπόν, έφτασαν οι απόστολοι στη Βέροια, έμαθαν γιά τή συναγωγή, που
βρισκόταν προς τα έξω της πόλεως και μετέβησαν. «Οι δε αδελφοί ευθέως διά της νυκτός
εξέπεμψαν τόν τε Παύλον και τον Σίλαν εις Βέροιαν, οίτινες παραγενόμενοι εις την
συναγωγήν απήεσαν των Ιουδαίων» (στ. 10). Περίμεναν να δουν ποιά θα ήταν η συμπεριφορά
των εκεί Ιουδαίων. Συνάντησαν καλύτερη κατάσταση. Οι Ιουδαίοι της Βεροίας ήσαν
ευγενέστεροι των Ιουδαίων της Θεσσαλονίκης. Δέχτηκαν το λόγο, το Ευαγγέλιο. "Ακουσαν
με προσοχή και προθυμία. Και καθημερινά εξέταζαν τις Γραφές, για να δούν άν αυτά είναι
σύμφωνα μ' αυτές, όπως τα έλεγε ο Παύλος. «Ούτοι δε ήσαν ευγενέστεροι των εν
Θεσσαλονίκη, οίτινες εδέξαντο τον λόγον μετά πάσης προθυμίας, το καθ' ημέραν
ανακρίνοντες τας Γραφάς εί έχοι ταύτα ούτως» (στ. 11). Μέ ζήλο μελετούσαν, Εβραίοι και
προσήλυτοι, και εύρισκαν τα χωρία πού τούς ανέφερε ο Παύλος, γιά ν' αποδείξη ότι ο
Μεσσίας δεν έχει πολιτική αποστολή.
• Ο Χριστιανισμός δέν ζητεί τυφλή πίστι δεν αποκλείει την έρευνα. Τουναντίον
επιδοκιμάζει και επιθυμεί την έρευνα, διότι ύστερα από έρευνα ή πίστις θεμελιώνεται και
γίνεται ισχυρή, ιδίως για το πρόσωπο του Ιησού Χριστού (Ιωάν. ε' 39). Και επειδή στη Βέροια
οι Ιουδαίοι ήσαν ευγενέστεροι, πίστευσαν πολλοί. «Ούτοι δε ήσαν ευγενέστεροι των εν
Θεσσαλονίκη, οίτινες εδέξαντο τον λόγον μετα πάσης προθυμίας, το καθ' ήμέραν
ανακρίνοντες τας Γραφάς εί έχου ταύτα ούτως» (στ. 11).
Πολλοί πίστευσαν (στ. 12)
Ότι οι Ιουδαίοι της Βεροίας ήσαν ευγενέστεροι των Ιουδαίων της Θεσσαλονίκης, τούτο
απέδειξαν μέ τήν προθυμία τους για ακρόασι του αποστολικού λόγου, με την έρευνα των
Γραφών καί μέ τήν αθρόα προσέλευσή τους στη Χριστιανική πίστι. “Όσοι δεν αγαπούν το
λόγο του Θεού και δεν εκτιμούν τον Χριστιανισμό, αυτοί δεν είναι ευγενείς υπάρξεις. Οι
ευγενείς ψυχές διψάνε το λόγο του Θεού, έρευνούν, θαυμάζουν και πιστεύουν. Και τι άλλο
μπορεί να δείξη την ψυχική ευγένεια του ανθρώπου, όσο η προθυμία γιά το λόγο του Θεού
και η πίστις στή Βασιλεία του Θεού! Τέτοιες ευγενείς ψυχές βρέθηκαν πολλές στη Βέροια.
«Πολλοί μεν ούν εξ αυτών επίστευσαν, και των Ελληνίδων γυναικών των εύσχημόνων και
ανδρών ουκ ολίγοι» (στ. 12). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Πολλοί δε πίστευσαν απ'
αυτούς, και από τις Ελληνίδες γυναίκες της ανωτέρας τάξεως και από τους άνδρες όχι ολίγοι».
• Μεταξύ των άλλων πίστευσαν και πολλές γυναίκες από την αριστοκρατική, θα λέγαμε,
τάξι. Καί στούς Φιλίππους και στη Θεσσαλονίκη και στη Βέροια συναντάμε ενάρετες και
μορφωμένες γυναίκες, που υποδέχτηκαν το λόγο του Παύλου και πίστευσαν στο Χριστό. Και
η Βέροια, όπως και η Θεσσαλονίκη, έκανε το μεγάλο της δώρο στόν Παύλο. Του χάρισε νέο
συνεργάτη, τόν Σώπατρο (Πράξ. κ' 4), που αργότερα τον βλέπουμε μεταξύ των
συνταξιδιωτών του Παύλου.

[325]
 • Για το ότι πίστευσαν Έλληνες και Ελληνίδες στό κήρυγμα του Παύλου λέει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Πάλιν ενταύθα πιστεύουσιν "Έλληνες. Σύ δέ μοι θέα ότι οικονομικώς
έφυγον, ου δειλιώντες ή γάρ άν επαύσαντο κηρύττοντες, και ουχί μάλλον παρώξυναν. Αλλ'
εκ τούτου δύο εγένετο και εκείνων ο θυμός έσβέννυτο, και το κήρυγμα επεδίδου» (Ε.Π.Ε.
16α,390). Μετάφρασις: «Πάλι εδώ (και στη Βέροια) πιστεύουν και Έλληνες. Σύ όμως
πρόσεχε, σε παρακαλώ, ότι έφυγαν από εκεί (οι απόστολοι) σύμφωνα με το σχέδιο της
οικονομίας του Θεού, και όχι από δειλία διότι διαφορετικά θα σταματούσαν να κηρύττουν,
καί δέν θά εξώργιζαν τούς εχθρούς περισσότερο. Όμως δύο πράγματα προέκυψαν: Καί ο
θυμός των εχθρών έσβηνε, και η διάδοσις του κηρύγματος αυξανόταν».

Ιουδαίοι καταδιώκουν τον Παύλο (στ. 13-14)

Σημείο της προόδου του αποστολικού κηρύγματος ήταν (και είναι) ο διωγμός. Λέει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Κήρυγμα οδεύον διά πάσης ανέσεως ούκ έστι κήρυγμα». Και σε άλλο σημείο
τονίζει: «Κινδύνους και ύβρεις, ου τιμάς και δόξας: ταύτα απαιτεί το κήρυγμα» (Ε.Π.Ε.
18,354-356). Μετάφρασις: «Κινδύνους και βρισιές, όχι τιμές και δόξες. Το κήρυγμα αυτό
έχει σαν συνέπεια».
• Η χαρά του Παύλου στη Βέροια δέν κράτησε πολύ. Σημειώνει ο J. Holtzner: «Όπως τα
γαβγίσματα των σκύλων συνοδεύουν, σ' ένα χωριό, τόν νυκτερινό οδοιπόρο και ξυπνούν τους
σκύλους όλων των γειτονικών χωριών για να τον καταδιώξουν, έτσι κι εδώ. Ο Παύλος
παρομοίασε κάποτε τούς αντιπάλους του στην Μακεδονία μέ σκύλους (Φιλιπ. γ' 2). Οι
ταραξίες και οι δημαγωγοί, που έστειλαν οι Εβραίοι στην Βέροια, δέν βρήκαν απήχησι.
Έφεραν όμως κάποια ταραχή».
Όταν οι Ιουδαίοι της Θεσσαλονίκης έμαθαν, ότι και στη Βέροια κηρύχτηκε ο λόγος του
Θεού, οι θεομάχοι έσπευσαν και εκεί και ξεσήκωσαν τούς όχλους. «Ως δε έγνωσαν οι από
της Θεσσαλονίκης Ιουδαίοι ότι και εν τη Βεροία κατηγγέλη υπό του Παύλου ο λόγος του
Θεού, ήλθον κακεί σαλεύοντες τους όχλους. Ευθέως δε τότε τον Παύλον εξαπέστειλαν οι
αδελφοί πορεύεσθαι ως επί την θάλασσαν υπέμενον δε ό τε Σίλας και ο Τιμόθεος εκεί» (στ.
13-14). Απόδοσις στήν απλοελληνική: «Αλλ' όταν οι Ιουδαίοι της Θεσσαλονίκης έμαθαν, ότι
και στη Βέροια κηρύχτηκε από τον Παύλο ο λόγος του Θεού, ήλθαν και εκεί και
αναστάτωναν τον κόσμο. Αμέσως δε τότε οι αδελφοί φυγάδευσαν τον Παύλο με κατεύθυνση
προς τη θάλασσα. Ο Σίλας όμως και ο Τιμόθεος έμειναν εκεί».
• Μόλις στη Βέροια ξέσπασε η Ιουδαϊκή μανία, οι χριστιανοί κοίταξαν να διασώσουν τον
Παύλο, το μεγάλο κεφάλαιο της Εκκλησίας, τον απόστολο, πού διέσωζε μυριάδες. Τόν
εξαπέστειλαν προς τη θάλασσα, η οποία τρικυμιούσε λιγότερο από τους Ιουδαίους. Λέει ο
ιερός Χρυσόστομος: «Διατί μή σημεία εποίησαν; Ει γάρ εκεί, ένθα ελιθάζετο, έμενεν ικανόν
χρόνον, πολλώ μάλλον ενταύθα. Διατί; Ούκ αεί έβούλετο τούτους σημεία ποιείν Θεός. Του
γάρ σημεία ποιείν ουχ ήττον σημείον το διωκομένους περιγενέσθαι χωρίς σημείον. "Ώστε,
καθάπερ νύν χωρίς σημείον κρατεί, ούτω και τότε πολλαχού έβούλετο κρατείν. Ού τοίνυν
ουδέ οι απόστολοι επέτρεχον τοίς σημείοις, όπερ ούν και αυτός φησίν: “Ημείς δέ κηρύσσομεν
Χριστόν εσταυρωμένον”. Τους σημεία ζητούσι, τοίς σοφίαν, ταύτα διδόαμεν, ά μηδέ μετά
σημείων δύναται πείσαι, και πείθομεν ώστε μέγα τούτο σημείον ήν» (Ε.Π.Ε. 16α,392-394).
Μετάφρασις: «Γιατί δεν έκαναν (οι απόστολοι στη Βέροια) θαύματα; Διότι, αν εκεί όπου

[326]
λιθοβολούνταν έμενε αρκετό χρόνο (ο Παύλος), πολύ περισσότερο έπρεπε να μείνη εδώ.
Γιατί; Δέν ήθελε ο Θεός να κάνουν αυτοί (οι απόστολοι) πάντοτε θαύματα. Διότι από το να
κάνουν θαύματα δεν ήταν καθόλου κατώτερο θαύμα το ότι, αν και διώκονταν, υπερίσχυσαν
χωρίς θαύματα. Ώστε, όπως ακριβώς τώρα κυριαρχεί (ο Θεός) χωρίς θαύματα, έτσι και τότε
ήθελε να επικρατή σέ πολλά μέρη. Ούτε βέβαια και οι απόστολοι έδιναν μεγάλη σημασία στα
θαύματα, πράγμα που λέει και ο Παύλος: “Εμείς δέ κηρύσσουμε Χριστό που έχει σταυρωθή”
(Α' Κορ. α' 23). Σ' αυτούς που ζητούν θαύματα, σ' αυτούς που ζητούν σοφία, αυτά
κηρύσσουμε, τα οποία δεν μπορούν να πείσουν ούτε μέ θαύματα, και όμως πείθουμε. "Αρα,
λοιπόν, αυτό ήταν μεγάλο θαύμα».
Οδηγείται στην Αθήνα (στ. 15)
Ο Παύλος πήρε την απόφαση να εγκαταλείψη εντελώς τη Μακεδονία και να πάη σε μία
περιοχή, όπου το μίσος των εχθρών του δέν θά τόν έφτανε τόσο εύκολα. Προτίμησε να
ταξιδέψη διά θαλάσσης. «Οι δε καθιστώντας τον Παύλον ήγαγον αυτόν έως Αθηνών, και
λαβόντες εντολήν προς τον Σίλαν και Τιμόθεον ίνα ως τάχιστα έλθωσι προς αυτόν, εξήεσαν»
(στ. 15). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Εκείνοι δέ, που οδηγούσαν τον Παύλο, τον έφεραν
στην Αθήνα. Και αφού έλαβαν εντολή προς τον Σίλα και τον Τιμόθεο για να έλθουν προς
αυτόν το ταχύτερο, αναχώρησαν».
• Ο Παύλος άφησε στη Βέροια ένα κομμάτι της καρδιάς του, τον Σίλα και τον Τιμόθεο.
Ήθελε να προσφέρη αυτή την ολόψυχη θυσία, επειδή η νεαρή Εκκλησία εκεί τούς χρειαζόταν
πολύ. Αλλά καθώς χωριζόταν στην Αθήνα από τούς αδελφούς της Βεροίας, τούς
παρακαλούσε θερμά: «Να πητε στο Σίλα και στόν Τιμόθεο “ένα ως τάχιστα έλθωσι”» (στ.
15). Πρέπει, λοιπόν, να αισθανόταν, ότι ήταν πολύ άρρωστος και ότι είχε απόλυτη ανάγκη
από τη βοήθειά τους. Ο Παύλος ήταν ο μεγαλύτερος απόστολος, ο γίγαντας του
Χριστιανισμού, και όμως αισθανόταν την ανάγκη συνεργατών!

[327]
 (Πράξ. ιζ' 16-21) - Ο Παύλος στην Αθήνα
«16 ᾿Εν δὲ ταῖς ᾿Αθήναις ἐκδεχομένου αὐτοὺς τοῦ Παύλου, παρωξύνετο τὸ πνεῦμα αὐτοῦ
ἐν αὐτῷ θεωροῦντι κατείδωλον οὖσαν τὴν πόλιν. 17 διελέγετο μὲν οὖν ἐν τῇ συναγωγῇ τοῖς
᾿Ιουδαίοις καὶ τοῖς σεβομένοις καὶ ἐν τῇ ἀγορᾷ κατὰ πᾶσαν ἡμέραν πρὸς τοὺς
παρατυγχάνοντας. 18 τινὲς δὲ τῶν ᾿Επικουρείων καὶ τῶν Στοϊκῶν φιλοσόφων συνέβαλλον
αὐτῷ, καί τινες ἔλεγον· τί ἂν θέλοι ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν; οἱ δέ· ξένων δαιμονίων δοκεῖ
καταγγελεὺς εἶναι· ὅτι τὸν ᾿Ιησοῦν καὶ τὴν ἀνάστασιν εὐηγγελίζετο αὐτοῖς. 19 ἐπιλαβόμενοί
τε αὐτοῦ ἐπὶ τὸν ῎Αρειον πάγον ἤγαγον λέγοντες· δυνάμεθα γνῶναι τίς ἡ καινὴ αὕτη ἡ ὑπὸ
σοῦ λαλουμένη διδαχή; 20 ξενίζοντα γάρ τινα εἰσφέρεις εἰς τὰς ἀκοὰς ἡμῶν· βουλόμεθα οὖν
γνῶναι τί ἂν θέλοι ταῦτα εἶναι. 21 ᾿Αθηναῖοι δὲ πάντες καὶ οἱ ἐπιδημοῦντες ξένοι εἰς οὐδὲν
ἕτερον εὐκαίρουν ἢ λέγειν τι καὶ ἀκούειν καινότερον.».

Kατείδωλος πόλις (στ. 16-17).

Ο Παύλος στην Αθήνα. Η Αθήνα ήταν η περιφημότερη πόλις της Ελλάδος και μία από τις
περιφημότερες πόλεις όλου του αρχαίου κόσμου. Ιδίως ήταν σπουδαία γιά τά γράμματα και
την καλλιτεχνία της. Σ' αυτην γεννήθηκαν και δίδαξαν οι ύπατοι των φιλοσόφων, ο Σωκράτης
και ο Πλάτων.
Η Αθήνα ήταν κατ' εξοχήν θρησκευτική πόλις. Ήταν γεμάτη από είδωλα, αγάλματα θεών.
Τό δέ είδωλο ταυτιζόταν με τη θεότητα. Το μάρμαρο, δηλαδή, και το ξύλο εθεωρείτο θεός,
όχι απλώς παράστασις θεού. Το άγαλμα - είδωλο πιστευόταν ότι είναι ζωντανό, ότι σκέπτεται,
ότι αισθάνεται, ότι έχει ανάγκες, ότι τρώει, ότι πίνει κ.λπ.. Υπήρχαν δε στην Αθήνα χιλιάδες
είδωλα. Όπως ελέχθη, στην Αθήνα ήταν ευκολότερο να συναντήση κανείς Θεό παρά
άνθρωπο. Τα πάντα λατρεύονταν ως θεοί, εκτός του ενός και αληθινού Θεού! Το πλήθος των
ειδώλων δικαιολογεί το χαρακτηρισμό της Αθήνας ως «κατείδωλον» πόλιν. «Εν δε ταϊς
Αθήναις εκδεχομένου αυτούς του Παύλου, παροξύνετο το πνεύμα αυτού εν αυτώ θεωρούντι
κατείδωλον ούσαν την πόλιν. Διελέγετο μεν ούν εν τη συναγωγή τους Ιουδαίοις και τοίς
σεβομένους και εν τη αγορά κατά πάσαν ήμέραν προς τους παρατυγχάνοντας» (στ. 16-17).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Στην Αθήνα δέ, ενώ ο Παύλος τους περίμενε, ταρασσόταν
το πνεύμα του μέσα του, διότι έβλεπε την πόλι γεμάτη από είδωλα. Συζητούσε δε στη
συναγωγή με τους Ιουδαίους και τους προσηλύτους, και στην αγορά καθημερινώς με όσους
τύχαινε να βρίσκονται εκεί».
• Το πνεύμα του Παύλου, βλέποντας την πόλι γεμάτη από είδωλα, «παροξύνετο εν αυτώ»,
δηλαδή, ταρασσόταν μέσα του. Βέβαια την επικρατούσα παντού θρησκευτικότητα των
Αθηναίων, την χρησιμοποίησε ως «σημείον επαφής», γιά νά μπολιάση τήν ψεύτικη
θρησκευτικότητά τους με τη λατρεία του αληθινού Θεού.
Όπως οι προφήτες, έτσι και ο Παύλος αναστατωνόταν μπροστά στην ειδωλολατρία. Δέν
υπέφερε τη φοβερή θρησκευτική πλάνη και διαστροφή. Παρ' όλη τη σοφία τους οι 'Αθηναίοι
δεν κατόρθωσαν να καταλάβουν, ότι ο Θεός είναι ανώτερος από τα μάρμαρα, τα ξύλα και τα
ζώα. «Φάσκοντες είναι σοφοί έμωράνθησαν» (Ρωμ. α' 22). Αλλ' επειδή ο απόστολος Παύλος
και σε σοφούς και σε ανοήτους ήταν οφειλέτης (Ρωμ. α' 14), γι' αυτό ήρθε και στην Αθήνα
να κηρύξη τον αληθινό Θεό.

[328]
 • Κάποια μέρα πέρασε ο Παύλος δίπλα από τη φυλακή του Σωκράτη, όπου ο ευγενέστερος
Έλληνας είχε κάνει εκείνες τις περίφημες συζητήσεις με τους μαθητές του γύρω από την
αθανασία της ψυχής. Η στάσις του Σωκράτη να δεχτή μέσα στο κελλί των μελλοθανάτων, το
θάνατο γιά τίς πεποιθήσεις του, ήταν εντελώς καινούργιο πράγμα, πού ποτε πρίν δέν είχε δει
η Ελλάδα.
• Ως θρησκευτική πρωτεύουσα του κόσμου θεωρούσαν τότε την Αθήνα, όπως την
θεωρούσαν και ως το παγκόσμιο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο. Το θέαμα των
αναριθμήτων βωμών και ιερών, για έναν άνθρωπο όπως ο απ. Παύλος, που είχε ανατραφή
αποκλειστικώς μονοθεϊστικά και μόνο με την Αγία Γραφή, ήταν αφόρητο ψυχικό μαρτύριο.
Έτσι καταλαβαίνουμε για ποιό λόγο ο Παύλος μέσα σ' αυτή την άψυχη πόλι, αισθανόταν
τόσο μόνος, κατάμονος! Κατάκοπος από το πλήθος των αντιφατικών εντυπώσεων της πρώτης
ημέρας, έπεσε ο Παύλος στο φτωχικό του κατάλυμα, να λαγοκοιμηθή, ενώ, εξακολουθώντας
την προσευχή του, κουβέντιαζε μέ τόν Χριστό.
• Ο Παύλος, σύμφωνα με τη συνήθειά του, αναζήτησε πρώτα τους συμπατριώτες του, που
την ύπαρξή τους τότε στην 'Αθήνα την μαρτυρούν και μερικές επιγραφές. Τα πρώτα Σάββατα
πήγε στη Συναγωγή και εκεί μίλησε στούς Eβραίους και στούς «φοβουμένους τόν Θεόν».
Αλλ' ή επιτυχία, φαίνεται, ήταν πολύ περιορισμένη, ίσως επειδή οι Έβραίοι των Αθηνών
είχαν επηρεαστή από τον ειδωλολατρικό πολιτισμό, που στεκόταν ψηλά, και είχαν γίνει
κοσμικοί, ενώ στη Συναγωγή πήγαιναν πολύ λίγοι.
• Συζητούσε με τους Ιουδαίους καί τούς προσηλύτους στη Συναγωγή. Συζητούσε μέ τούς
ειδωλολάτρες καθημερινά στην αγορά κάτω από το λόφο του Αρείου Πάγου, όχι στη νέα
ρωμαϊκή αγορά. Η αγορά ήταν το κέντρο της Αθήνας, τόπος συγκεντρώσεως αργοστόλων,
φιλοσόφων, ψευδοφιλοσόφων και ποικίλων άλλων πνευμάτων, καθώς και τόπος
συνεντεύξεως των ξένων. «Διελέγετο μεν ούν εν τη συναγωγή τους Ιουδαίοις και τους
σεβομένους και εν τη αγορά κατά πάσαν ήμέραν προς τους παρατυγχάνοντας» (στ. 17). Στην
αγορά ο Παύλος συζητούσε πρός τούς «παρατυγχάνοντας», με όσους δηλαδή εύρισκε τυχαία.
Ο Απόστολος εφάρμοζε ό,τι έγραφε κατόπιν στόν Τιμόθεο: «Κήρυξον τόν λόγον, επίστηθι
ευκαίρως ακαίρως» (Β' Τιμ. δ' 2).

Τι θα μάς πή ο «σπερμολόγος»; (στ. 18-19)

Οι Στωικοί και οι Επικούρειοι, που αναφέρονται στο στίχο 18, ήσαν αυτό που οι ίδιοι είπαν
ειρωνικά γιά τόν Παύλο: «σπερμολόγος»! Στην πνευματική τους φτώχεια τρέχουν στα
χωράφια της ξένης σοφίας, για να μαζέψουν μερικά σπυριά γνώσεως. Έξακολουθούσαν να
ανεμίζουν τον φιλοσοφικό τρίβωνα, που τον έρριχναν περίτεχνα στόν ώμο τους, αλλ' η
δύναμις του φιλοσοφικού πνεύματος τούς είχε εγκαταλείψει. Η πιο αγαπητή τους ασχολία
ήταν να πηγαίνουν στην αγορά, πού τήν πλαισίωναν στοές, ναοί, καταστήματα και άλλα
κτίρια, να κάνουν εκεί περίπατο, κρατώντας ένα λεπτό μπαστουνάκι... «Τινές δε των
Επικουρείων και των Στοϊκών φιλοσόφων συνέβαλλον αυτώ, καί τινες έλεγον: Τί αν θέλoι ο
σπερμολόγος ούτος λέγειν; Οι δέ Ξένων δαιμονίων δοκεί καταγγελεύς είναι ότι τον Ιησούν
και την ανάστασιν ευηγγελίζετο αυτοϊς. Επιλαβόμενοι τε αυτού επί τον 'Αρειος Πάγον
ήγαγον λέγοντες· Δυνάμεθα γνώναι τίς ή καινή αύτη ή υπό σου λαλουμένη διδαχής» (στ. 18-
19). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και μερικοί από τους Επικουρείους και τους Στοίκους

[329]
φιλοσόφους συναντώνταν και συζητούσαν μέ τόν Παύλο, και μερικοί έλεγαν: “Τι άραγε θέλει
αυτός ο φλύαρος να μας πη;”. "Αλλοι δε έλεγαν “Ξένες θεότητες φαίνεται να κηρύττη”, διότι
κήρυττε σ' αυτους τον Ιησού και την ανάστασι (την οποία, φαίνεται, νόμιζαν θεότητα!). Τον
έπιασαν δε και τον οδήγησαν στον "Αρειο Πάγο λέγοντας: “Μπορούμε να μάθουμε ποιά είναι
η καινούργια αυτή διδασκαλία, που διδάσκεται από σένα;”».
• Oι Επικούρειοι, μαθητές του Επικούρου, ή δέν πίστευαν σε θεούς ή θεωρούσαν τους
θεούς αδιάφορους γιά τόν κόσμο και τον άνθρωπο. Μάλλον ήσαν αθεϊστές και υλιστές.
Ιδανικό τους οι σαρκικές απολαύσεις. Θα λέγαμε, πώς οι Επικούρειοι ήσαν οι Σαδδουκαίοι
των Ελλήνων.
• Οι Στωικοί ήσαν πανθεϊστές. Κατ' αυτούς προσωπικός θεός δέν υπάρχει, αλλά το παν,
όλος ο κόσμος, είναι θεός! Επίσης δεν υπάρχει αθανασία ψυχής. Ιδανικό τους ήταν η απάθεια,
πού τήν θεωρούσαν αρετή, ενώ κατ' ουσίαν ήταν αδιαφορία και απραξία για όλα. Για να
πετύχουν την αρετή της απάθειας έφταναν μέχρι... αυτοκτονίας!
• Το αττικό ειρωνικό πνεύμα βρήκε αμέσως παρατσούκλι γιά τόν Παύλο: «σπερμολόγος».
«Τί άν θέλoι ο σπερμολόγος ούτος λέγειν;» (στ. 18). Μ' αυτό ήθελαν να παραστήσουν τον
άνθρωπο, πού χωρίς καμμία επιλογή, σερβίρει ό,τι τύχει! Οι Αθηναίοι θαύμαζαν τη σωματική
δύναμι και ωραιότητα, τη διανοητική σοφία και τη ρητορεία. Και επειδή ο Παύλος δεν είχε
τέτοια προσόντα, ώστε να τους εντυπωσιάζη, εκφράζονταν γι' αυτόν περιφρονητικά και
σκωπτικά. Γι' αυτό τον χαρακτήρισαν «σπερμολόγο». Έτσι εκφράστηκαν οι υπερήφανοι
Αθηναίοι για το μεγαλύτερο άνθρωπο μετά το Θεάνθρωπο, γιά τόν πλουσιώτερο σε νοήματα
και συναισθήματα, για τον ισχυρότερο σε ουσιαστικό λόγο, γιά τόν ένδοξότερο σε
κατακτήσεις ψυχών και λαών, γιά τόν ασυγκρίτως ευεργετικώτερο από τον Σωκράτη καί τόν
Πλάτωνα, τον Περικλή και τον Δημοσθένη.
Πού να φαντάζονταν, ότι αυτός ο «σπερμολόγος» θα υπερέβαινε σε δόξα όλους τούς
ενδόξους! Πού να φαντάζονταν, ότι η Αθήνα του μέλλοντος και όλη η Ευρώπη θα
εγκολπώνονταν την πίστη του Παύλου!
• Ο πολύς κόσμος πίστευε κατά γράμμα ότι υπήρχαν πολλοί θεοί, αλλ' οι φιλόσοφοι
έβλεπαν τους πολλούς θεούς σάν ποιητικές εξάρσεις, σύμβολα, διάφορες απόψεις και
ιδιότητες της μιάς θεότητας. Αυτοί οι Έλληνες ήσαν κοντύτερα πρός τή χριστιανική αλήθεια.
Πίστευαν στην υπερφυσική πρόνοια της θεότητας και με τη δύναμη αυτής της πίστεως
έκαναν πράξεις που ο κόσμος δεν θα τις λησμονήση εύκολα.
• Αλλοι έλεγαν γιά τόν Παύλο: «Ξένων δαιμονίων δοκεί καταγγελεύς είναι» (στ. 18).
Εκτός του πλήθους των θεών, που λατρεύονταν σ' ένα τόπο, πιστευόταν, ότι υπήρχαν και
άλλοι θεοί, που λατρεύονταν σε άλλους τόπους. Γινόταν δηλαδή εισαγωγή και εξαγωγή θεών!
Επειδή δε οι ειδωλολάτρες παραδέχονταν αρσενικές και θηλυκές θεότητες, ενώ ο Παύλος
κήρυττε τον Ιησού και την ανάστασι, νόμισαν, ότι η ανάστασις είναι θεά! Νόμισαν δηλαδή,
ότι ο Παύλος κήρυττε τον Ιησού και την ανάστασι ως ένα ζεύγος θεών! Γι' αυτό είπαν, ότι
είναι «κήρυξ ξένων θεοτήτων». «Ότι τον Ιησούν και την ανάστασιν ευαγγελίζετο αυτοίς»
(στ. 18).
• Δέν αρκέστηκαν στις ερωτήσεις μεταξύ τους οι Αθηναίοι. Προχώρησαν και στην άνοδό
του στο βήμα του Αρείου Πάγου. «Επιλαβόμενοί τε αυτού επί τον Αρειον Πάγον ήγαγον

[330]
λέγοντες· Δυνάμεθα γνώναι τίς ή καινή αύτη ή υπό σου λαλουμένη διδαχή;» (στ. 19). Το
ευχάριστο ήταν, ότι παρ' όλες τις πλάνες τους οι Αθηναίοι, είχαν την περιέργεια και το
ενδιαφέρον γι' αυτά που δίδασκε ο Παύλος. Ο Αρειος Πάγος, ένα ύψωμα κοντά στην
Ακρόπολι, ήταν τόπος δημοσίων συναθροίσεων. Εκεί συνεδρίαζε και το ανώτατο δικαστήριο
της Αθήνας, που γι' αυτό ώνομαζόταν Άρειος Πάγος.
Τι «καινόν»; (στ. 20-21)
Γιατί ώδήγησαν τον Παύλο στόν Αρειο Πάγο και ζητούσαν να μάθουν τη διδασκαλία του;
Γιά νά τόν δικάσουν, όπως άλλοτε το Σωκράτη, που εισήγε «καινά δαιμόνια»; Δεν φαίνεται
κάτι τέτοιο. Μάλλον φιλικώς παρέλαβαν τον Παύλο καί τόν ώδήγησαν στόν Ἄρειο Πάγο,
τόπο επίσημο, γιά νά τον ακούσουν από φιλοσοφικό ενδιαφέρον. Ἄλλωστε του το είπαν:
«Ξενίζοντα γάρ τινα εισφέρεις εις τας ακοάς ημών βουλόμεθα ουν γνώναι τί άν θέλοι ταύτα
είναι. Αθηναίοι δε πάντες και οι επιδημούντες ξένοι εις ουδέν έτερον ευκαίρουν ή λέγειν τι
και ακούειν καινότερον» (στ. 20-21). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Κάποια παράξενα
πράγματα φέρνεις στις ακοές μας. Θέλουμε λοιπόν να μάθουμε τί άραγε σημαίνουν αυτά;.
Όλοι δε οι Αθηναίοι και οι ξένοι, που διέμεναν εκεί, για τίποτε άλλο δεν εύκαιρούσαν, παρά
να λένε και ν' ακούνε κάτι νεώτερο».
• Οι Αθηναίοι είχαν ακατάσχετη επιθυμία να λένε και ν' ακούνε όλο και νεώτερα
πράγματα. Τά νεώτερα, πού ήθελαν ν' ανακοινώσουν ή ν' ακούσουν, δέν ήσαν μόνο γεγονότα
της ημέρας, αλλά και πολιτικά και φιλοσοφικά και θεολογικά ζητήματα. Νέες ιδέες και
θεωρίες, νέα σχήματα και συστήματα. Ανώτερη πνευματική αντίληψη και ευγένεια ψυχής
φανερώνει η αγάπη των Αθηναίων για το λόγο και η δίψα τους για νέα πράγματα. Οι Αθηναίοι
ανέβασαν στόν Άρειο Πάγο τον Απόστολο μάλλον από περιέργεια, παρά γιά ν' ακούσουν
κάτι το αληθινό και το σωτήριο και να το δεχτούν με ειλικρίνεια και με ταπείνωσι.
• Ο Παύλος δέν υστερούσε σε μόρφωση, δεν ήταν βάρβαρος. Είχε μία ανώτερη αντίληψη
για το ωραίο: Την ομορφιά της ψυχής. Από ζωντανούς ανθρώπους ήθελε να μορφώση
χριστιανούς. Από ψυχρούς εγωιστές να δημιουργήση ανθρώπους με θερμά αισθήματα. Νά
διαπλάση μέσα στην ψυχή τους τον Χριστό. Στη θέση του μύθου γιά τη γέννηση της
Παλλάδος Αθηνάς από το κεφάλι του Δία, να βάλη την πραγματικότητα του αιωνίου Λόγου
της σοφίας του Θεού, πού έγινε άνθρωπος.
• Οι Αθηναίοι ήθελαν ν' ακούσουν κάτι το «καινότερο», τό νεώτερο, το πιο καινούργιο.
Πού να φαντάζονταν, ότι αυτός ο ξένος, ο Παύλος κόμιζε ό,τι πιό «καινό», ότι πιό νέο, το
μεγαλύτερο νέο, που μεταδόθηκε ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας. Κόμιζε την «καινήν
διδαχήν» (Μάρκ. α' 27), την «καινήν εντολήν» της αγάπης (Ιωάν. ιγ' 34), το «καινόν όνομα»
(Αποκ. β' 17). Αυτός ο Παύλος ένα σκοπό είχε, ν' αλλάξη τον κόσμο και τον να μετατρέψη
σε «καινήν κτίσιν» (Β' Κορ. ε' 17). Ένα όραμα είχε, «τούς καινούς ουρανούς και την καινήν
γήν» (Β' Πέτρ. γ' 13). "Ένας άνθρωπος, ο Παύλος, καθοδηγούμενος από το Πνεύμα το Άγιον,
έστησε το δικό του παγκόσμιο ραδιοφωνικό σταθμό, που μεταδίδει καθημερινά το μεγάλο
Νέο: Ήλθε ο Θεός στη γή! Ήλθε ο Καινός "Ανθρωπος, ο Θεάνθρωπος Χριστός.

[331]
 (Πράξ. ιζ' 22-34) - Ομιλία στόν Αρειο Πάγο
«22 Σταθεὶς δὲ ὁ Παῦλος ἐν μέσῳ τοῦ ᾿Αρείου πάγου ἔφη· ἄνδρες ᾿Αθηναῖοι, κατὰ πάντα
ὡς δεισιδαιμονεστέρους ὑμᾶς θεωρῶ. 23 διερχόμενος γὰρ καὶ ἀναθεωρῶν τὰ σεβάσματα ὑμῶν
εὗρον καὶ βωμὸν ἐν ᾧ ἐπεγέγραπτο, ἀγνώστῳ Θεῷ. ὃν οὖν ἀγνοοῦντες εὐσεβεῖτε, τοῦτον ἐγὼ
καταγγέλλω ὑμῖν. 24 ὁ Θεὸς ὁ ποιήσας τὸν κόσμον καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτῷ, οὗτος οὐρανοῦ καὶ
γῆς Κύριος ὑπάρχων οὐκ ἐν χειροποιήτοις ναοῖς κατοικεῖ, 25 οὐδὲ ὑπὸ χειρῶν ἀνθρώπων
θεραπεύεται προσδεόμενός τινος, αὐτὸς διδοὺς πᾶσι ζωὴν καὶ πνοὴν κατὰ πάντα· 26 ἐποίησέ
τε ἐξ ἑνὸς αἵματος πᾶν ἔθνος ἀνθρώπων κατοικεῖν ἐπὶ πᾶν τὸ πρόσωπον τῆς γῆς, ὁρίσας
προστεταγμένους καιροὺς καὶ τὰς ὁροθεσίας τῆς κατοικίας αὐτῶν, 27 ζητεῖν τὸν Κύριον, εἰ
ἄρα γε ψηλαφήσειαν αὐτὸν καὶ εὕροιεν, καί γε οὐ μακρὰν ἀπὸ ἑνὸς ἑκάστου ἡμῶν
ὑπάρχοντα. 28 ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν, ὡς καί τινες τῶν καθ᾿ ὑμᾶς
ποιητῶν εἰρήκασι· τοῦ γὰρ καὶ γένος ἐσμέν. 29 γένος οὖν ὑπάρχοντες τοῦ Θεοῦ οὐκ ὀφείλομεν
νομίζειν χρυσῷ ἢ ἀργύρῳ ἢ λίθῳ, χαράγματι τέχνης καὶ ἐνθυμήσεως ἀνθρώπου, τὸ θεῖον εἶναι
ὅμοιον. 30 τοὺς μὲν οὖν χρόνους τῆς ἀγνοίας ὑπεριδὼν ὁ Θεὸς τανῦν παραγγέλλει τοῖς
ἀνθρώποις πᾶσι πανταχοῦ μετανοεῖν, 31 διότι ἔστησεν ἡμέραν ἐν ᾗ μέλλει κρίνειν τὴν
οἰκουμένην ἐν δικαιοσύνῃ, ἐν ἀνδρὶ ᾧ ὥρισε, πίστιν παρασχὼν πᾶσιν ἀναστήσας αὐτὸν ἐκ
νεκρῶν. 32 ἀκούσαντες δὲ ἀνάστασιν νεκρῶν οἱ μὲν ἐχλεύαζον, οἱ δὲ εἶπον· ἀκουσόμεθά σου
πάλιν περὶ τούτου. 33 καὶ οὕτως ὁ Παῦλος ἐξῆλθεν ἐκ μέσου αὐτῶν. 34 τινὲς δὲ ἄνδρες
κολληθέντες αὐτῷ ἐπίστευσαν, ἐν οἷς καὶ Διονύσιος ὁ ᾿Αρεοπαγίτης καὶ γυνὴ ὀνόματι
Δάμαρις καὶ ἕτεροι σὺν αὐτοῖς.».

«Αγνώστω Θεώ» (στ. 22-23)

Η δημηγορία του αποστόλου Παύλου στον Αρειο Πάγο είναι πολύ ανώτερη από τις
ισχυρότερες δημηγορίες των λαμπροτέρων ρητόρων και πολιτικών της αρχαίας Αθήνας.
Διότι η δημηγορία αυτή είναι γιά ύψιστα πράγματα, περιέχει αλήθειες απόλυτες και έχει
ταπεινό, συνετό, ωραίο και συγχρόνως ρωμαλέο τρόπο. Κατά τον σπουδαίο βιογράφο του
Παύλου J. Holzner, «η ομιλία στο είδος της είναι ένα θαυμάσιο κομμάτι αρχαίας ρητορικής.
Προσαρμοσμένη στο χρόνο και στον τόπο, μέ πινελιές τοπικού χρώματος και αττικής
λεπτότητος». Πρώτα ο Απόστολος μιλάει γιά τόν Θεό, ύστερα για τον άνθρωπο, και τέλος
για μετάνοια, ανάσταση και κρίσι διά του Χριστού. «Σταθείς δε ο Παύλος εν μέσω του
Αρείου Πάγου έφη: Άνδρες Αθηναίοι! Κατά πάντα ως δεισιδαιμονεστέρους ύμάς θεωρώ.
Διερχόμενος γάρ και αναθεωρών τα σεβάσματα υμών εύρον και βωμόν ενώ επεγέγραπτο,
Αγνώστω Θεώ. Όν ούν αγνοούντες ευσεβείτε, τούτον εγώ καταγγέλλω υμίν» (στ. 22-23).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Παύλος στάθηκε εν μέσω του 'Αρείου Πάγου και
είπε: “Αθηναίοι! Σας βλέπω καθ' όλα ως τούς περισσότερο θρήσκους. Διότι περνώντας και
εξετάζοντας τα θρησκευτικά μνημεία σας βρήκα και ένα βωμό με την επιγραφή, “Στον
άγνωστο Θεό. Αυτόν λοιπόν, τον οποίο λατρεύετε χωρίς να τον γνωρίζετε, αυτόν εγώ σάς
κηρύττω”».
• Θαυμάσια είναι η αρχή του λόγου, γεμάτη θεία σύνεσι. «'Ανδρες Αθηναίοι!», προσφωνεί
ο Παύλος. Και στη συνέχεια λέει έπαινο γι' αυτούς. Δέν κάνει έλεγχο εξ αρχής. «Κατα πάντα
ως δεισιδαιμονεστέρους υμάς θεωρώ» (στ. 22). Ο Παύλος επαινεί τους Αθηναίους για τη
μεγαλύτερη θρησκευτικότητά τους εν συγκρίσει μέ λαούς άλλων τόπων.

[332]
 • Πού βασίζει ο Απόστολος τόν έπαινο; Σε μία αξιοσημείωτη παρατήρησι. «Διερχόμενος
γαρ και αναθεωρών τα σεβάσματα ύμών εύρον και βωμόν ενώ επεγέγραπτο, Αγνώστω Θεώ»
(στ. 23). Η φήμη της Αθήνας ήταν εξαπλωμένη σ' όλο τον κόσμο. Και ο Παύλος, για πρώτη
φορά επισκεπτόμενος την Αθήνα, είχε σαν άνθρωπος την επιθυμία να δή τα διάφορα μνημεία
της ξακουστής πόλεως. Όπως λοιπόν άλλοι επισκέπτες, έτσι και ο Παύλος περνούσε μέσα
στήν πόλι και παρατηρούσε τα αξιοθέατα. Ιδιαιτέρως δε τράβηξε την προσοχή του
Αποστόλου και προκάλεσε στην ψυχή του μεγάλη εντύπωση η επιγραφή ενός βωμού:
«Αγνώστω Θεώ» (στ. 23).
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «“Αγνώστω Θεώ”. Τί εστι τούτο; Οι Αθηναίοι, επειδή κατά
καιρούς πολλούς εδέξαντο θεούς και από της υπερορίας, οίον το της Αθηνάς ιερόν, τόν Πάνα,
και άλλους αλλαχόθεν, δεδoικότες μή ποτε και άλλος τις ή αυτοίς μέν ουδέπω γνώριμος,
θεραπευόμενος δε άλλαχού, υπέρ πλείονος δήθεν ασφαλείας καί τούτω βωμόν έστησαν και
επειδή ουκ ήν δηλος ο Θεός, επεγέγραπτο: “Αγνώστω Θεώ”. Τούτον ουν Χριστόν Ιησούν
είναι Παύλος λέγει, μάλλον δε των πάντων Θεόν» (Ε.Π.Ε. 16α,410). Μετάφρασις: «“Στόν
Άγνωστο Θεό”. Τι σημαίνει αυτό; Οι Αθηναίοι, επειδή κατά διαφόρους καιρούς αποδέχτηκαν
πολλούς θεούς και από τις χώρες έξω από τα σύνορά τους, όπως το ιερό της Αθηνάς, τόν
Πάνα, και άλλους από άλλα μέρη, φοβούμενοι μή τυχόν υπάρχει και κάποιος άλλος, που σ'
αύτούς μέν δέν ήταν γνωστός μέχρι τότε, λατρευόταν όμως σε άλλα μέρη, για περισσότερη
δήθεν ασφάλεια έστησαν βωμό και γι' αυτόν και επειδή δεν ήταν γνωστός ο Θεός, υπήρχε η
επιγραφή: “Στόν "Αγνωστο Θεό”. Αυτός λοιπόν ο Παύλος λέει, ότι είναι ο Ιησούς Χριστός,
ή καλύτερα ο Θεός των πάντων».
• «Αγνώστω Θεώ»! Παράδοξη επιγραφή. Οι Αθηναίοι λάτρευαν χιλιάδες θεούς. Αλλά
είχαν την υποψία, ότι υπάρχει και άλλος θεός, άγνωστος. Και ανήγειραν και σ' αυτόν βωμό,
γιά νά μήν οργίζεται, αλλά να εξευμενίζεται και να τούς βοηθή. Την περίφημη επιγραφή του
βωμού ο Παύλος, άριστος διδάσκαλος, χρησιμοποίησε στο λόγο του ως «σημείον επαφής».
Σας βλέπω, είπε, ως τους περισσότερο θρησκευομένους, και διότι βρήκα βωμό με την
επιγραφή «'Αγνώστω Θεώ». Αυτόν, λοιπόν, που λατρεύετε χωρίς να Τον γνωρίζετε, Αυτόν
εγώ σας κηρύττω. «"Ον ούν αγνοούντες ευσεβείτε, τούτον εγώ καταγγέλλω υμίν» (στ. 23).
Είναι σαν να έλεγε: Δέν φέρνω στίς ακοές σας παράξενα πράγματα. Δέν κηρύττω ξένους
θεούς. Κηρύττω τόν άγνωστο Θεό, που καίτοι Τόν άγνοείτε, Τόν λατρεύετε.
Έδωσε ζωή καί πνοή και τα πάντα (στ. 24-25).
Στη συνέχεια δίνει την έννοια του αληθινού Θεού, πού οι ακροατές του Τόν αγνοούσαν.
Σιγά-σιγά κάνει τον «άγνωστο Θεό» γνωστό. Ο Θεός, λέει ο Παύλος, δημιούργησε τον κόσμο
και όλα όσα είναι σ' αυτόν. Έπλασε τόν ουρανό και τη γή. Η ύπαρξις του αμετρήτου
σύμπαντος, η τάξις, η αρμονία, η ενότητα και η ομορφιά του δεν είναι δυνατόν να είναι
αποτέλεσμα της τύχης. Είναι έργο ενός προσωπικού Θεού. «Ο Θεός ο ποιήσας τον κόσμον
και πάντα τα εν αυτώ, ούτος, ουρανού και γης Κύριος υπάρχων, ουκ εν χειροποιήτους ναούς
κατοικεί, ουδε υπό χειρών ανθρώπων θεραπεύεται προσδεόμενός τινος, αυτός διδούς πάσι
ζωήν και πνοήν και τα πάντα» (στ. 24-25). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Ο Θεός, που
δημιούργησε τον κόσμο και όλα όσα υπάρχουν σ' αυτόν, αυτός, ως Κύριος του ουρανού και
της γης, δεν κατοικεί σε χειροποιήτους ναούς, ούτε υπηρετείται από ανθρώπινα χέρια σαν να
έχη ανάγκη από κάτι, αφού αυτός δίνει σε όλους ζωή και πνοή και τα πάντα”».

[333]
 • Ο Θεός κρύβεται πίσω από τα δημιουργήματά Του. Ο Θεός φανερώνεται από την κτίσι,
που κατασκεύασε. Ο Θεός είναι αόρατος (Ιωάν. α' 18), αλλά αποκαλύπτεται από τα
«ποιήματά» Του. «Ό Θεός ο ποιήσας τον κόσμον και πάντα τα εν αυτώ, ούτος, ουρανού και
γης Κύριος υπάρχει» (στ. 24). Την αποκάλυψη του Δημιουργού Θεού διά των
δημιουργημάτων Του, τη θέα του αοράτου Θεού διά των ορατών κτισμάτων Του, τονίζει ο
Παυλος και στην πρός Ρωμαίους: «Τα αόρατα αυτού από κτίσεως κόσμου τοϊς ποιήμασι
νοούμενα καθοράται, ή τε αΐδιος αυτού δύναμις και θειότης» (α' 20).
• Ο Θεός είναι πνεύμα. Και ως πνεύμα δεν έχει ανάγκη την ύλη. «Ανενδεές το θείον». Ως
πνεύμα είναι πανταχού παρών. Και οπωσδήποτε δέν κατοικεί σε χειροποιήτους ναούς, δεν
περιορίζεται σε κατοικίες που κατασκευάζουν χέρια ανθρώπων. «Ουκ εν χειροποιήτοις ναούς
κατοικεί, ουδε υπό χειρών ανθρώπων θεραπεύεται προσδεόμενός τινος, αυτος διδούς πάσι
ζωήν και πνοήν και τα πάντα» (στ. 25). Αυτός που δίνει τα πάντα, υπό ουδενός
«θεραπεύεται», δεν έχει καμμία ανάγκη. Το μόνο, πού Του οφείλουμε είναι η αγάπη και η
λατρεία μας. Ως προς την κατοικία, υπάρχουν δύο οικίες του Θεού, που όμως είναι
αχειροποίητες.
• Η μία δωρήθηκε από τον Τριαδικό Θεό, γιά νά κατοικήση ο ενανθρωπήσας Υιός καί
Λόγος. Είναι η σάρκα, πού προσέλαβε από την Παρθένο Μαρία, κατά τρόπο «αχειροποίητο»,
χωρίς τη μεσολάβησι ανθρώπου ή ανθρωπίνου νόμου. Είναι το σώμα που έλαβε προκειμένου
να πάθη και να λυτρώση τον άνθρωπο (Ιωάν. α' 14. ιδέ καί Αποκ. κα' 3). Είναι ο «ναός», που
οικοδομήθηκε «άνευ χειρός». Αυτό το ναό εννοούσε ο Χριστός, όταν είπε στους Ιουδαίους,
ότι άν γκρεμίσουν τον χειροποίητο ναό των Ιεροσολύμων, Εκείνος θά τόν ξανακτίση σε τρεις
ημέρες, αλλά αχειροποίητο, εννοώντας την ανάστασή Του (Μάρκ. ιδ' 58).
• Η άλλη αχειροποίητη οικία χαρίστηκε από τον Θεό στόν άνθρωπο. Είναι η βασιλεία των
ουρανών. «Οίδαμεν, ότι εάν η επίγειος ημών οικία του σκήνους καταλυθή, οικοδομήν εκ
Θεού έχομεν, οικίαν αχειροποίητον αιώνιον εν τοις ουρανοίς» (Β' Κορ. ε' 1).
• Οι ειδωλολάτρες φαντάζονταν, ότι οι θεοί τους είχαν ανάγκη κατοικίας και τροφής και
εξυπηρετήσεως εκ μέρους των ανθρώπων. Ο Παύλος ευθύς αμέσως καταπολεμεί τίς
χονδροειδείς αυτές αντιλήψεις. Ο αληθινός Θεός δεν έχει τέτοιες ανάγκες τουναντίον αυτός
είναι χορηγός της ζωής και όλων των αναγκαίων για τη συντήρηση του ανθρώπου. Οι
άνθρωποι έχουν ανάγκη της προνοίας του Θεού ο Θεός δέν έχει ανάγκη των ανθρωπίνων
φροντίδων. «Αυτός διδούς πάσι ζωήν και πνοήν και τα πάντα» (στ. 25).
• Ο Παύλος στην αθεΐα, την πολυθεΐα καί τόν πανθεϊσμό αντέταξε την ύπαρξη ενός
προσωπικού Θεού, δημιουργού και συντηρητού του κόσμου.

Στο Θεό ζούμε και κινούμεθα και υπάρχουμε (στ. 26-28)

Μετά τον Θεό ο άνθρωπος. Κατά την αρχαιότητα κάθε λαός πίστευε, ότι καταγόταν από
δικό του θεό, εθνικό θεό.
Οι δε Αθηναίοι είχαν την ιδέα, ότι ήσαν ανώτεροι από όλους τούς λαούς της γης! Στην
εσφαλμένη αυτή δοξασία ο Παύλος αντέταξε, ότι ο ένας και αληθινός Θεός έκανε όλους τούς
άνθρώπους από ένα αίμα, από το αίμα του Αδάμ, και συνεπως όλοι οι άνθρωποι είναι αδελφοί

[334]
και ίσοι απέναντι στόν Θεό. Ώρισε δε εκ των προτέρων τούς χρόνους της εμφανίσεως και της
εξαφανίσεως των εθνών, καθώς και τα σύνορά τους. «Εποίησέ τε εξ ενός αίματος πάν έθνος
ανθρώπων κατοικείν επί πάν το πρόσωπον της γης, ορίσας προστεταγμένους καιρούς και τας
οροθεσίας της κατοικίας αυτών, ζητείν τον Κύριον, ει άρά γε ψηλαφήσειαν αυτόν και
εύροιεν, καί γε ου μακράν από ενός εκάστου ημών υπάρχοντα. Έν αυτώ γάρ ζώμεν και
κινούμεθα και εσμέν. Ώς καί τινες των καθ' υμάς ποιητών είρήκασι, Του γάρ και γένος εσμέν»
(στ. 26-28). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και από ένα αίμα δημιούργησε όλα τα έθνη των
ανθρώπων, για να κατοικούν σε όλη τη γη. Και ώρισε τους χρόνους, που θα ζούν, και τα όρια
της κατοικίας τους, για να ζητούν τον Κύριο, μήπως Τον ανακαλύψουν και Τον βρούν, αν
και δεν είναι μακριά από τον καθένα μας. Διότι εξ αιτίας Του ζούμε και κινούμαστε και
υπάρχουμε. “Όπως και μερικοί από τους ποιητές σας έχουν πεί, Αυτού βέβαια είμαστε και
παιδιά».
• Κατά την αρχαιότητα κάθε λαός θεωρούσε τον εαυτό του ανώτερο από τους άλλους!
Αυτή την αντίληψι είχαν καί οι Έλληνες, και μάλιστα οι Αθηναίοι. «Πάς μή Έλλην
βάρβαρος», έλεγαν. Αποκρούοντας, λοιπόν, αυτή την εσφαλμένη και εγωιστική αντίληψι, ο
Παύλος τονίζει, ότι ο Θεός είναι ο Δημιουργός όλων των εθνών. Όλοι οι άνθρωποι είμαστε
πλάσματα του Θεού. Κανένας δεν δικαιούται να υπερυψώνη τον εαυτό του και να περιφρονή
τούς άλλους,
Και γιατί ο Θεός έκανε τούς ανθρώπους; Για να ζητούν τον Κύριο, λέει ο Παύλος, μήπως
ερευνήσουν ψηλαφώντας και Τόν βρούν, άν καί δέν είναι μακρυά από κανένα μας. «Εί αρά
γε ψηλαφήσειαν αυτόν και εύροιεν, καί γε ου μακράν από ενός εκάστου ημών υπάρχοντα»
(στ. 27). Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ζητήσαντες τόν Θεόν ουχ εύρον, καίτοι ούτως ήν
φανερώς πρός τό ευρίσκεσθαι, ώσπερ άν είς μέσον τι ψηλαφώμενον ουδέ γάρ ενταύθα μέν
ήν ουρανός, αλλαχού δέ ού ουδέ εν τούτω τω χρόνω ήν, έν άλλω δε ού. Ώστε και κατα πάντα
καιρόν και κατά πάσαν οροθεσίαν δυνατόν αυτόν ευρείν. Ούτως ώκονόμησε τό ζητείσθαι,
ώστε μήτε τόπω κωλύεσθαι, μήτε χρόνω. Και αυτό δή τούτο μάλιστα αυτοϊς συνεβάλλετο, εί
γε ήβούλοντο, το πανταχού είναι τόν ουρανόν, το εν παντί χρόνω εστάναι» (Ε.Π.Ε. 16α,422).
Μετάφρασις: «Αναζήτησαν (οι Αθηναίοι) τον Θεό καί δέν Τόν βρήκαν, αν και ήταν τόσο
εύκολη η ανεύρεσίς Του, σαν να ήταν δηλαδή κάτι μπροστά τους που μπορούσαν να το
ψηλαφήσουν. Διότι ο ουρανός δέν ήταν μόνο σ' ένα μέρος, ενώ στο άλλο δεν υπήρχε. Ούτε
κατά τον χρόνον αυτόν υπήρχε, ενώ κατά τον άλλον δεν υπήρχε. Επομένως σε κάθε εποχή
και σε κάθε καθωρισμένο μέρος μπορούσε ο άνθρωπος να βρή τόν Θεό. Έτσι ρύθμισε την
αναζήτησή Του, ώστε ούτε από τόν τόπο να εμποδίζεται αυτή, ούτε από το χρόνο. Και αυτό
το πράγμα βέβαια βοηθούσε αυτούς πάρα πολύ, εάν φυσικά ήθελαν, το ότι υπάρχει δηλαδή
παντού ο ουρανός, το ότι Αυτός υπάρχει σε κάθε εποχή».
• Ο Θεός χαίρεται το έργο των χειρών Του και τίποτε δεν περιφρονεί από όσα
δημιούργησε. Έχει το σχέδιό Του γιά το ανθρώπινο γένος. Από έναν άνθρωπο έκαμε να
προέλθη ολόκληρο το ανθρώπινο γένος «κατοικείν επί πάν το πρόσωπον της γης» (στ. 26).
Δέν είναι Θεός ενός μόνο λαού, όπως ο Ζεύς και η Παλλάς Αθηνά, που αγαπούσαν μόνο τούς
Έλληνες.
• Ο Θεός είναι πλησίον στόν καθένα μας, «διότι εξ αιτίας Αυτού ζούμε και κινούμεθα και
υπάρχουμε». «Εν αυτώ γάρ ζώμεν και κινούμεθα και εσμέν» (στ. 28). Τό πάν εξαρτάται από
τον Θεό. Και η ζωή και η κίνησης και η ύπαρξής μας. Χωρίς τον Θεό θα καταλήγαμε σε

[335]
κατάσταση νέκρας, ακινησίας και τελείας ανυπαρξίας. Θα επιστρέφαμε στο μηδέν. Στο
σημείο αυτό ο Παύλος επικαλείται και τη μαρτυρία 'Αθηναίων ποιητών, όπως ήταν ο "Αρατος
και ο Κλεάνθης (300 π. Χ.). Βέβαια οι ποιητές αυτοί έλεγαν παρόμοια λόγια, αλλά με άλλη
σημασία. Λέει χαρακτηριστικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Ουδέν ίσον είπεν ο ποιητής εκείνος.
“Του γάρ καί γένος” είπών, “εσμέν”. άλλ' εκείνος μέν (ο ποιητής) περί του Διός είπεν, ούτος
δε (ο Παύλος) περί Δημιουργού αυτό λαμβάνει, ού τόν αυτόν εκείνω λέγων· γένος γάρ Θεού
είπεν ημάς είναι: τουτέστιν, “οικείους, εγγυτάτους”. ή, ώς άν τις είπου: “Παροίκους και
γείτονας”» (Ε.Π.Ε. 16α,424). Μετάφρασις: «Τίποτε το ίδιο δέν είπε ο ποιητής εκείνος,
λέγοντας “διότι γένος αυτού είμαστε”· αλλ' εκείνος μέν το είπε γιά το Δία, ενώ ο Παύλος το
παίρνει από αυτόν και το προσαρμόζει στον Δημιουργό, χωρίς να εννοή τόν ίδιον με εκείνον.
Είπε ο Παύλος, ότι είμαστε γένος του Θεού: δηλαδή είμαστε δικοί Του και βρισκόμαστε πολύ
κοντά Του ή, όπως θα μπορούσε να πη κάποιος: “Είμαστε πάροικοι και γείτονές Του”».
• Ο Θεός καί Κύριος άφησε μέσα σε κάθε άνθρωπο να πέση μία σπίθα από το πνεύμα Του,
και ανέθεσε στούς ανθρώπους το καθήκον να Τον αναζητούν, «Eί αρά γε ψηλαφήσειαν αυτόν
και εύροιεν, καί γε ου μακράν από ενός εκάστου ημών υπάρχοντα» (στ. 27).

Τι σχέση έχει ο Θεός με το χρυσό και το ασήμι; (στ. 29)

Ο σκοπός της νοσταλγίας σας, σάν νά λέη ο Παύλος στούς 'Αθηναίους, για την ένωση με
τον Θεό είναι καλός, αλλά ζητάτε να την πετύχετε με μεγάλες λοξοδρομήσεις ή τρέχοντας σε
πλανερά μονοπάτια. Και όμως είναι τόσο εύκολο να βρήτε τόν Θεό! Γυρίστε πίσω στον εαυτό
σας. Ό Θεός είναι μέσα μας κι εμείς μέσα σ' αυτόν. Έτσι έχει κηρύξει και ένας από τους
ποιητές σας, ο Άρατος: «Έν αυτώ γάρ ζωμεν και κινούμεθα καί εσμέν».
• 'Αλλ' οι Αθηναίοι, όπως όλοι οι ειδωλολάτρες, είχαν λησμονήσει ότι ο Θεός είναι πνεύμα.
Και το πνεύμα δεν το χρυσώνουμε ούτε το ασημώνουμε. Το πνεύμα δέν θέλει σκαλιστά
αγάλματα ή πολυτέλεια ή υλικές κατασκευές. Αφού είμαστε γένος του Θεού, αφού λάβαμε
από το Θεό ζωντανή και λογική φύσι, πρέπει να καταλαβαίνουμε, ότι ο Θεός είναι όμοιος μέ
μας, ή μάλλον απείρως ανώτερος από εμάς, τέλεια άϋλη φύσις. «Γένος ούν υπάρχοντες του
Θεού ουκ οφείλομεν νομίζειν χρυσώ ή αργύρω ή λίθω, χαράγματι τέχνης και ενθυμήσεως
ανθρώπου, το θείον είναι όμοιον» (στ. 29). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αφού λοιπόν
είμαστε παιδιά του Θεού, δεν πρέπει να νομίζουμε, ότι η θεότητα είναι όμοια με χρυσό ή
άργυρο ή λίθο, με σκαλιστό έργο τέχνης και επινοήσεως ανθρώπου (με άψυχα και νεκρά
αγάλματα)».
• Σε μία πόλι, πού τα αγάλματα, με μάρμαρα και χρυσάφια και ασήμια ήσαν σχεδόν
περισσότερα από τούς άνθρώπους, ήταν πολύ τολμηρό, αλλά και θαρραλέο να ρίξης σύνθημα
«κάτω τα είδωλα»! Οφείλετε, λέει ο Παύλος, να παύσετε να λατρεύετε τα είδωλα. Εσείς
κλειδώνετε τους θεούς σας στο στενό κελλί των πολυτελών ναών σας. Ακούστε με λοιπόν:
Ο Θεός «ουκ εν χειροποιήτοις ναούς κατοικεί» (στ. 24). Εικόνες και αγάλματα του Απείρου
δεν υπάρχουν. Δεν πρέπει κανείς να Τόν λατρεύη με αυτά.
• Τι θα έλεγε ο απόστολος Παύλος, άν ήταν σήμερα στην πατρίδα μας και έβλεπε τόση
πολυτέλεια σε ναούς και μοναστήρια, που υποτίθεται ότι είναι χώροι λατρείας του
πνεύματικού Θεού; «Γένος υπάρχοντες του Θεού ουκ οφείλομεν νομίζειν χρυσώ ή αργύρω ή

[336]
λίθω, χαράγματι τέχνης και ενθυμήσεως ανθρώπου, το θείον είναι όμοιον» (στ. 29). Και που
δεν βλέπει κανείς πολυτέλεια;
Ακόμα και το Ευαγγέλιο της Λειτουργίας είναι περιτυλιγμένο μέ σκαλιστό ασήμι ή χαλκό.
Ακόμα και τα μικρά τεμάχια λειψάνων (βεβαιωμένων) μαρτύρων τα «κλείνουμε» σε χρυσές
θήκες. Ακόμα και τα άμφια, με τα οποία λατρεύεται ο απλούς και πτωχός Ιησούς, είναι
βαρύτιμα. Ακόμα και τα «τάματα», πού «αναγκάζονται» πάνω στην αγωνία τους να κάνουν
οι άνθρωποι, ζυγίζουν τόσο πολύ σε χρυσάφι, πού άν το εκποιούσαμε θα λύναμε το φοβερό
πρόβλημα της φτώχειας. Ακόμα και τις εικόνες τίς «ντύνουμε» με «πουκάμισο» (έτσι το λένε
στη λαϊκή εκκλησιαστική γλώσσα) ή ολόχρυσο ή πανάκριβο ξύλινο σκάλισμα. Ακόμα και
τον Χριστό τόν Παντοκράτορα έχουμε φτάσει στο σημείο να Τόν είκονίζουμε με πανάκριβα
ψηφιδωτά...
Όσο κι αν μιλάνε μερικοί γιά... μεγαλοπρέπεια της λατρείας μας, όσο κι αν επιμένουν, ότι
οι ναοί με πανάκριβη περίτεχνη πολυτέλεια αποτελούν «παράδοσι» της Εκκλησίας μας και
μίμησι κάποιας λεγόμενης βυζαντινής μεγαλοπρέπειας, δέν είναι δυνατόν να παρακάμψουμε
τα λόγια του αποστόλου Παύλου στον Άρειο Πάγο: «Ουκ οφείλομεν νομίζειν χρυσώ ή
αργύρω ή λίθω, χαράγματι τέχνης και ενθυμήσεως ανθρώπου, το θείον είναι όμοιον» (στ.
29). Και σε αξία δέν είναι δυνατόν να συγκριθή ένας μεγαλοπρεπής ναός με μία κατακόμβη
μαρτύρων. Καί δέν είναι δυνατόν να θαυμάση ένας πιστός χριστιανός μία μίτρα ή πατερίτσα
περισσότερο από τις αλυσίδες του Παύλου.

Μετάνοια και ανάστασις νεκρών (στ. 30-31)

Οι ακροατές, στους οποίους απευθύνεται ο Παύλος στόν Αρειο Πάγο, είχαν οπωσδήποτε
ένα ελαφρυντικό: Τήν άγνοια. Δέν γνώριζαν την αλήθεια. Όσο κι αν φιλότιμες προσπάθειες
μερικών φιλοσόφων πλησίαζαν κάπως στην αλήθεια της μονοθεΐας, η άγνοια ήταν παχυλή.
Ο Θεός δέν καταδικάζει ανθρώπους, που πλανώνται ή αμαρτάνουν από άγνοια ή από
αδυναμία. Αντίθετα σε όλους προσφέρει το φάρμακο, πού και καθαρίζεται κανείς και
φωτίζεται και ένώνεται μέ τόν Θεό. «Τους μέν ούν χρόνους της αγνοίας υπεριδών ο Θεός
τανύν παραγγέλλει τους ανθρώποις πάσι πανταχού μετανοείν, διότι έστησεν ήμέραν εν ή
μέλλει κρίνειν την οικουμένην εν δικαιοσύνη, εν ανδρί ώ ώρισε, πίστιν παρασχών πάσιν
αναστήσας αυτόν εκ νεκρών» (στ. 30-31). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο Θεός λοιπόν
παρέβλεψε τους χρόνους της αγνοίας, και τώρα παραγγέλλει σ' όλους τους ανθρώπους σε
κάθε τόπο να μετανοούν. Διότι ώρισε μέρα, κατά την οποία πρόκειται να κρίνη την οικουμένη
με δικαιοσύνη διά μέσου ανδρός, τον οποίον ώρισε. Και έδωσε απόδειξι (γι' αυτό) σε όλους,
διότι τον ανέστησε εκ νεκρών».
• Σάν νά κατηγορη ο Παύλος τους Αθηναίους ως οπισθοδρομικούς. Ζούν ακόμα στην
«άγνοια». Το ακροατήριο ταράζεται. Το θεωρούν ανήκουστο. Τολμά ο «βάρβαρος» να
κατηγορή τον πιό μορφωμένο λαό της γης, λέγοντάς του ότι έχει άγνοια; Και όμως ο Παύλος
βάζει ένα δίλημμα: Ή θα εμμείνουν στην αναζήτηση, στό ψηλάφημα, ή θα θελήσουν να
μετανοήσουν και ν' αναγνωρίσουν την πραγματικότητα του Θεου και τη λύτρωσι διά του
Θεανθρώπου. «Τανύν παραγγέλλει τους ανθρώποις πάσι πανταχού μετανοεϊν» (στ. 30).
• Μετάνοια; Τί είναι αυτό; Τί σημαίνει;

[337]
 Ο Παύλος βλέπει, ότι η αναταραχή μεγαλώνει μεταξύ των ακροατών του. Παρ' όλα αυτά
συνεχίζει: Ο Θεός, έχοντας τη δύναμι, επεμβαίνει στα πεπρωμένα των ανθρώπων, με
κάποιον, πού τόν προώρισε να κρίνη τον κόσμο. «Διότι έστησεν ήμέραν εν ή μέλλει κρίνειν
την οικουμένην εν δικαιοσύνη, εν ανδρί ώ ώρισε» (στ. 31).
• Κριτής του κόσμου! Παγκόσμιο δικαστήριο! Τι είναι αυτά πάλι;
Ο Παύλος κάνει πώς δέν ακούει και προχωρεί μέ έξαψι: «Ναί, άνδρες Αθηναίοι! Εγώ που
στέκω μπροστά σας, Τόν είδα αυτό τον άνθρωπο που ώρισε ο Θεός. Ο λαός Του τον
καταδίωξε και Τόν καταδίκασε σε μαρτυρικό θάνατο... Αλλ' ο Θεός, “αναστήσας αυτόν εκ
νεκρών” (στ. 31), έδειξε ότι Τόν αγαπά και ότι είναι δικός Του.

Διονύσιος και Δάμαρις (στ. 32-34)

Η επικίνδυνη λέξις έχει λεχθη: «Ανάστασις»! Ένα γέλιο ξέσπασε: «Τί κουταμάρες, τί
ανοησίες!». Ο Παύλος δέν μπορεί να εξακολουθήση μιλώντας σε ακροατήριο που γελά.
Πρέπει να διακόψη χωρίς να προφέρη το όνομα «Ιησούς». Δέν μπορεί να Τόν έκθεση στον
περίγελο. «Ακούσαντες δε ανάστασιν νεκρών οι μεν έχλεύαζον, οι δε είπον· Ακουσόμεθα
σου πάλιν περί τούτου. Και ούτως ο Παύλος εξήλθεν εκ μέσου αυτών. Τινές δε άνδρες
κολληθέντες αυτώ επίστευσαν, εν οίς και Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης και γυνή ονόματι
Δάμαρις και έτεροι συν αυτοίς» (στ. 32-34). Απόδοσις στην απλοελληνική: «'Αλλ' όταν
άκουσαν ανάστασι νεκρών, άλλοι μέν χλεύαζαν, άλλοι δε είπαν: “Θα σ' ακούσουμε πάλι γι'
αυτό το ζήτημα”. Σ' αυτό το σημείο ο Παύλος τους άφησε και έφυγε. Αλλά μερικοί άνθρωποι
τον παρακολούθησαν και πίστευσαν. Σ' αυτούς περιλαμβανόταν και ο Διονύσιος ο
Αρεοπαγίτης, και μία γυναίκα που λεγόταν Δάμαρις, και άλλοι μαζί μ' αυτούς».
• Η ομήγυρις δείχνει μία επίπλαστη ευγένεια στόν άγνωστο ομιλητή. Ίσως και χωρίς
ειρωνεία κρύβουν την απογοήτευσή τους: «Ακουσόμεθά σου πάλιν περί τούτου» (στ. 32). Ο
Παύλος κατάλαβε. «Έξήλθεν εκ μέσου αυτών» (στ. 33). Τούς άφησε λυπημένος και κατά
άνθρωπον απογοητευμένος. Σάν να μονολόγησε: «Η απλή γνώσις φουσκώνει τον άνθρωπο.
Στο μέλλον δεν θα μιλάω πιά για την ελληνική φιλοσοφία, αλλά μόνο γιά τόν Χριστό καί γιά
τή μωρία του Σταυρού».
• Όταν κίνησε να επιστρέψη στο σπίτι του, πρόσεξε ότι μερικά πρόσωπα τον
ακολουθούσαν από πίσω. Στράφηκε και είδε: Ένας άνδρας σοβαρός, αξιοσέβαστος, με
γελαστό βλέμμα, του συστήθηκε ως ο Διονύσιος, μέλος του Αρείου Πάγου. Επίσης μία
γυναίκα, σκεπασμένη στα μαύρα, πού πίσω από το πέπλο της σπιθοβολούσαν ένα ζευγάρι
βαθειά στοχαστικά μάτια: Η Δάμαρις. Ησαν ακόμη «και έτεροι συν αυτοίς» (στ. 34). Η
Εκκλησία που σχηματίστηκε εδώ δέν ήταν μεγάλη σε αριθμό, άλλ' ήταν εκλεκτή... Ενώ οι
σοφιστές κατέβαιναν τις σκάλες του Αρείου Πάγου, κοροϊδεύοντας τον παράξενο Ιουδαίο
της Ταρσού, ο Παύλος μένει μέχρι αργά μαζί με τους νεοκερδισμένους αδελφούς του και
τούς διηγείται για τον Ιησού.
• Δέν απογοητεύτηκε τελικά ο Παύλος. Σάν νά άκουγε για μία ακόμη φορά την πρόσκληση
του Χριστού: «Παύλε, έχεις ακόμα πολύ δρόμο μπροστά σου»!

[338]
 • Στην Αθήνα δεν κατόρθωσε να συμπήξη πολυπληθή Εκκλησία. Στίς Επιστολές του ποτέ
δεν την αναφέρει ούτε έγραψε καμμία «πρός Αθηναίους» επιστολή. Και στην τρίτη περιοδεία
του δέν πλησίασε την Αθήνα. Ακόμα και στον β' αιώνα η Εκκλησία των Αθηνών είναι
αδύνατη. Η Αθήνα ήταν μία από τις τελευταίες πόλεις που δέχτηκαν τον Χριστιανισμό, το
τελευταίο οχυρό της ειδωλολατρικής φιλοσοφίας κατά του Χριστιανισμού.

[339]
 (Πράξ. ιη' 1-17) - Ο Παύλος στην Κόρινθο
«1 Μετὰ δὲ ταῦτα χωρισθεὶς ὁ Παῦλος ἐκ τῶν ᾿Αθηνῶν ἦλθεν εἰς Κόρινθον· 2 καὶ εὑρών
τινα ᾿Ιουδαῖον ὀνόματι ᾿Ακύλαν, Ποντικὸν τῷ γένει, προσφάτως ἐληλυθότα ἀπὸ τῆς ᾿Ιταλίας,
καὶ Πρίσκιλλαν γυναῖκα αὐτοῦ, διὰ τὸ διατεταχέναι Κλαύδιον χωρίζεσθαι πάντας τοὺς
᾿Ιουδαίους ἀπὸ τῆς Ρώμης, προσῆλθεν αὐτοῖς, 3 καὶ διὰ τὸ ὁμότεχνον εἶναι ἔμεινε παρ᾿ αὐτοῖς
καὶ εἰργάζετο· ἦσαν γὰρ σκηνοποιοὶ τῇ τέχνῃ. 4 διελέγετο δὲ ἐν τῇ συναγωγῇ κατὰ πᾶν
σάββατον, ἔπειθέ τε ᾿Ιουδαίους καὶ ῞Ελληνας. 5 ῾Ως δὲ κατῆλθον ἀπὸ τῆς Μακεδονίας ὅ τε
Σίλας καὶ ὁ Τιμόθεος, συνείχετο τῷ πνεύματι ὁ Παῦλος διαμαρτυρόμενος τοῖς ᾿Ιουδαίοις τὸν
Χριστὸν ᾿Ιησοῦν. 6 ἀντιτασσομένων δὲ αὐτῶν καὶ βλασφημούντων ἐκτιναξάμενος τὰ ἱμάτια
εἶπε πρὸς αὐτούς· τὸ αἷμα ὑμῶν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν ὑμῶν· καθαρὸς ἐγώ· ἀπὸ τοῦ νῦν εἰς τὰ ἔθνη
πορεύσομαι. 7 καὶ μεταβὰς ἐκεῖθεν ἦλθεν εἰς οἰκίαν τινὸς ὀνόματι ᾿Ιούστου, σεβομένου τὸν
Θεόν, οὗ ἡ οἰκία ἦν συνομοροῦσα τῇ συναγωγῇ. 8 Κρίσπος δὲ ὁ ἀρχισυνάγωγος ἐπίστευσε
τῷ Κυρίῳ σὺν ὅλῳ τῷ οἴκῳ αὐτοῦ, καὶ πολλοὶ τῶν Κορινθίων ἀκούοντες ἐπίστευον καὶ
ἐβαπτίζοντο. 9 Εἶπε δὲ ὁ Κύριος δι᾿ ὁράματος ἐν νυκτὶ τῷ Παύλῳ· μὴ φοβοῦ, ἀλλὰ λάλει καὶ
μὴ σιωπήσῃς, 10 διότι ἐγώ εἰμι μετὰ σοῦ, καὶ οὐδεὶς ἐπιθήσεταί σοι τοῦ κακῶσαί σε, διότι
λαὸς ἐστί μοι πολὺς ἐν τῇ πόλει ταύτῃ. 11 ἐκάθισέ τε ἐνιαυτὸν καὶ μῆνας ἓξ διδάσκων ἐν αὐτοῖς
τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ. 12 Γαλλίωνος δὲ ἀνθυπατεύοντος τῆς ᾿Αχαΐας κατεπέστησαν
ὁμοθυμαδὸν οἱ ᾿Ιουδαῖοι τῷ Παύλῳ καὶ ἤγαγον αὐτὸν ἐπὶ τὸ βῆμα, 13 λέγοντες ὅτι παρὰ τὸν
νόμον οὗτος ἀναπείθει τοὺς ἀνθρώπους σέβεσθαι τὸν Θεόν. 14 μέλλοντος δὲ τοῦ Παύλου
ἀνοίγειν τὸ στόμα εἶπεν ὁ Γαλλίων πρὸς τοὺς ᾿Ιουδαίους· εἰ μὲν οὖν ἦν ἀδίκημά τι ἢ
ρᾳδιούργημα πονηρόν, ὦ ᾿Ιουδαῖοι, κατὰ λόγον ἂν ἠνεσχόμην ὑμῶν· 15 εἰ δὲ ζήτημά ἐστι περὶ
λόγου καὶ ὀνομάτων καὶ νόμου τοῦ καθ᾿ ὑμᾶς, ὄψεσθε αὐτοί· κριτὴς γὰρ ἐγὼ τούτων οὐ
βούλομαι εἶναι. 16 καὶ ἀπήλασεν αὐτοὺς ἀπὸ τοῦ βήματος. 17 ἐπιλαβόμενοι δὲ πάντες οἱ
῞Ελληνες Σωσθένην τὸν ἀρχισυνάγωγον ἔτυπτον ἔμπροσθεν τοῦ βήματος· καὶ οὐδὲν τούτων
τῷ Γαλλίωνι ἔμελεν.».

Μέ τόν Ακύλα και την Πρίσκιλλα (στ. 1-3)

Μετά την Αθήνα ήλθε ο Παύλος στην Κόρινθο. Τήν έποχή εκείνη η Κόρινθος ήταν από
τις ανερχόμενες πόλεις. Ανάμεσα σε δύο θάλασσες, της Σαρωνικής και της Κρισσαίας,
αποτελούσε κέντρο εμπορίου και πόλος έλξεως ανθρώπων ποικίλων τάσεων. Είχε δύο
λιμάνια, τις Κεγχρεές και το Λέχαιο, αφού ήταν «αμφιθάλασσος».
• Διακρινόταν για τον πλούτο της. Από την πόλι της σοφίας, την Αθήνα, ήρθε ο Παύλος
στην πόλη του πλούτου. Ο παγκόσμιος Παύλος θέλει να πάη παντού. Η πνοή του Αγίου
Πνεύματος τον σπρώχνει σε νέες κατακτήσεις. Σωστά λέχτηκε, ότι «η καρδιά του Παύλου
είναι η καρδιά του κόσμου»!
Η Κόρινθος την εποχή εκείνη ήταν πόλις πολυάνθρωπη και πλούσια. Οι ελεύθεροι
κάτοικοί της ήταν περίπου έκατό χιλιάδες, ενώ οι δούλοι ξεπερνούσαν τις τετρακόσιες
χιλιάδες. Ο ιερός Χρυσόστομος θυμίζει, ότι την αποκαλούσαν «άφνειόν», δηλαδή πλούσια
πόλι. Λέει χαρακτηριστικά: «Η Κόρινθός εστι μέν νυν πόλις της Ελλάδος ή πρώτη, πολλοίς

[340]
δέ τό παλαιόν πλεονεκτήμασι βιωτικούς εκόμα, καί πρό των άλλων πάντων τη των χρημάτων
περιουσία διό και τις τών έξωθεν συγγραφέων άφνειόν εκάλει το χωρίον. Εν γάρ τώ Ισθμώ
κείται της Πελοποννήσου και πολλών είχεν εμπορίας υπόθεσιν» (Ε.Π.Ε. 18,12). Μετάφρασις:
«Η Κόρινθος είναι τώρα η πρώτη πόλις της Ελλάδος. Κατά δε την παλαιά εποχή
υπερηφανευόταν για πολλά υλικά πλεονεκτήματα, και πιο πολύ για την αφθονία των
χρημάτων. Γι' αυτό και κάποιος από τους εθνικούς συγγραφείς ώνόμαζε την περιοχή πλουσία.
Βρίσκεται στον Ισθμό της Πελοποννήσου και είχε πολύ ανεπτυγμένο εμπόριο.
• Από την Κόρινθο καταγόταν ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητος, ο Περίανδρος.
Εθεωρείτο κοσμοπολιτική πόλις ή Κόρινθος. Δεν ήταν εύκολο να ταξιδέψη κανείς για την
Κόρινθο. Έπρεπε να διαθέτη χρήματα. Είχε καταστη πασίγνωστο τό λόγιο: «Ου παντός
άνδρός ες Κόρινθον έσθ' ο πλούς». "Όπου δε πλούτος και διεθνοποίησις, εκεί και η διαφθορά
είναι μεγαλύτερη.
Αν η Αθήνα φημιζόταν γιά τούς φιλοσόφους της, η Κόρινθος φημιζόταν για την ακολασία
της γύρω από τα σαρκικά. Ο όρος «κορινθιάζεσθαι» ισοδυναμούσε μέ τό «ασχημονείν».
Παρεμφερή έννοια είχαν οι όροι «Κορινθία κόρη», «Κορινθία παίς», «κορινθιαστής». Ήσαν
ταυτόσημοι μέ τό πορνεύειν, πόρνη, πόρνος. Δείγμα της διαφθοράς στην Κόρινθο ήταν και
η διαδεδομένη λατρεία της Αφροδίτης, της οποίας οι ιερόδουλοι είχαν φτάσει τον αριθμό
χίλια.
• Μία τέτοια πόλις, μέ πλούτο και διαφθορά, μέ θέσι σημαντική στη γεωγραφία και τη
διακίνηση των ιδεών και του αρχαίου πολιτισμού, ήταν απόλυτα αναγκαίο ν' ακούση το
κήρυγμα του Ευαγγελίου. Μετά την Αθήνα η σπουδαιότερη πόλις της εποχής εκείνης, ήταν
η Κόρινθος. «Μετά δε ταύτα χωρισθείς ο Παύλος εκ των Αθηνών ήλθεν εις Κόρινθον. Και
εύρών τινα Ιουδαίον ονόματι Ακύλαν, Ποντιακόν τω γένει, προσφάτως εληλυθότα από της
Ιταλίας, και Πρίσκιλλαν γυναίκα αυτού, διά το διατεταχέναι Κλαύδιον χωρίζεσθαι πάντας
τους Ιουδαίους από της Ρώμης, προσήλθεν αυτοίς, και διά το ομότεχνον είναι έμεινε παρ'
αυτούς και ειργάζετο ήσαν γάρ σκηνοποιοί τη τέχνη» (στ. 1-3). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Μετά δε από αυτά ο Παύλος αναχώρησε από την Αθήνα και πήγε στην
Κόρινθο. Εκεί βρήκε κάποιον Ιουδαίο ονομαζόμενο Ακύλα, Πόντιο στην καταγωγή. Είχε
έλθει προσφάτως από την Ιταλία μαζί με την Πρίσκιλλα τη γυναίκα του, διότι ο Κλαύδιος
είχε διατάξει ν' αναχωρήσουν από τη Ρώμη όλοι οι Ιουδαίοι. Πήγε σ' αυτούς, και επειδή είχαν
την ίδια τέχνη, έμεινε κοντά τους και έργαζόταν. Ησαν δε σκηνοποιοί στην τέχνη».
• Μετά τούς φιλομαθείς Αθηναίους, στους φιλαμαρτήμονες Κορινθίους. Αλλά βρήκε
μεγαλύτερη ανταπόκρισι ο λόγος του Χριστού στην Κόρινθο. Θάλασσα πλανεμένης
φιλοσοφίας η Αθήνα. Κοπριά διαφθοράς ή Κόρινθος. Ο σπόρος του λόγου του Θεού χάνεται
στη θάλασσα, φυτρώνει όμως στην κοπριά.
• Στην Κόρινθο ο Θεός είχε στείλει ως προδρόμους του Παύλου ένα ζευγάρι, πού δέν ήσαν
μόνο Ιουδαίοι ήσαν και ομότεχνοι. Ήταν σκηνοποιός ο Παύλος. Γιά τή Σκηνή Του ο Θεός
κάλεσε εκείνον, που κατασκεύαζε σκηνές! Παντου ο Παύλος έκανε το δύσκολο έργο: έστηνε
τήν «σκηνήν του Θεού μετά των ανθρώπων» (Αποκ. κα' 3): έστηνε τοπική Εκκλησία, όπου
οι άνθρωποι συζούσαν με το Θεό, πού έγινε άνθρωπος «καί έσκήνωσεν εν ημίν» (Ιωάν. α'
14). Αλλ' ενώ είχε επωμισθη το δύσκολο αυτό πνευματικό έργο, δεν παρέλειπε και το υλικό
έργο. Εξασκούσε το προσωπικό του επάγγελμα, εκείνο του σκηνοποιού. Δούλευε με τα χέρια

[341]
του, γιά νά μή δώση «έγκοπήν τινα» (Α' Κορ. Θ' 12), κάποια αφορμή να τον κατηγορήσουν,
πώς ζούσε από το Ευαγγέλιο.
• Ζεύγος, λοιπόν, σκηνοποιών βρήκε προδρόμους του στην Κόρινθο, τόν Ακύλα και την
Πρίσκιλλα. Εκείνοι είχαν έλθει εξόριστοι στην Κόρινθο. Διέμεναν στη Ρώμη. Αλλ' ο
αυτοκράτορας διέταξε ν' απομακρυνθούν από τη Ρώμη οι Ιουδαίοι. Ρατσισμός και
εθνοκάθαρσις με τα τότε δεδομένα. “Όλα όμως δούλευαν για το σχέδιο του Θεού. Εκείνος, ο
Παύλος, ήλθε ως πρεσβευτής του κράτους του Θεού στην Κόρινθο. «Διά το ομότεχνον είναι
έμεινε παρ' αυτους και ειργάζετο: ήσαν γάρ σκηνοποιοί τη τέχνη» (στ. 3). Πόσο αθόρυβα και
ταπεινά ξεκινά το έργο του Χριστού!
Ο Παύλος εγκαταστάθηκε και εργαζόταν κοντά στό ζεύγος των σκηνοποιών. Ο Παύλος
εργαζόμενος! Η χειρωνακτική εργασία εκείνη την εποχή εθεωρείτο ανάξια και υποτιμητική
γιά τούς ελευθέρους, προωρισμένη μόνο για τούς δούλους ή για ανθρώπους κατωτάτης
κοινωνικής τάξεως. Ο Παύλος όμως δεν θεωρούσε υποτιμητικό να εργάζεται. Μήπως και οι
άλλοι απόστολοι δέν ήσαν ψαράδες; Και ο ίδιος ο Κύριος δέν είχε ασκήσει το έργο του
ξυλουργού; Ακολουθώντας το παράδειγμά τους ο Παύλος εργαζόταν γιά τόν εαυτό του και
γιά τούς άλλους. Θά πή αργότερα: «Ταϊς χρείαις μου και τοίς ούσι μετ' εμού υπηρέτησαν αι
χείρες αύται» (Πράξ. κ' 34).
Κήρυγμα στη συναγωγή (στ. 4-5)
Σ' όποια πόλι πρωτοπήγαινε ο Παύλος απευθυνόταν στην αρχή στην Ιουδαϊκή συναγωγή.
Οι Ιουδαίοι ανέμεναν το Μεσσία και είχαν κάποια σχέση με τις προφητείες. Παράλληλα με
την εργασία των χεριών δεν παρέλειπε το έργο του λόγου. «Διελέγετο δε εν τη συναγωγή
κατά πάν Σάββατον, έπειθε τε Ιουδαίους και Έλληνας. Ως δε κατήλθον από της Μακεδονίας
και τε Σίλας και ο Τιμόθεος, συνείχετο τω πνεύματι ο Παύλος διαμαρτυρόμενος τους
Ιουδαίοις τον Χριστόν Ιησούν» (στ. 4-5). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Κάθε δε Σάββατο
συζητούσε στη συναγωγή και δίδασκε Ιουδαίους και Έλληνες. "Έως ότου δε κατέβηκαν από
τη Μακεδονία ο Σίλας και ο Τιμόθεος, ο Παύλος ήταν συγκρατημένος κηρύττοντας στους
Ιουδαίους ότι ο Μεσσίας είναι ο Ιησούς».
• Μολονότι είχε πικρή πείρα από την αντίδραση των Ιουδαίων σε άλλες πόλεις, θεώρησε
υποχρέωσή του, στούς Ιουδαίους της Κορίνθου πρώτα ν' απευθυνθη. Αρκετοί από αυτούς,
αλλά και Έλληνες προσήλυτοι πίστεψαν στόν Xριστό. Η στάσις της πλειονοψηφίας όμως δεν
ήταν ενθαρρυντική. «Διελέγετο δε εν τη συναγωγή κατά παν Σάββατον, έπειθε τε Ιουδαίους
και Έλληνας» (στ. 4).
• Δέν φαινόταν πάντως ο Παύλος ενθουσιασμένος από την ανταπόκριση και τα
αποτελέσματα του κηρύγματός του. Αυτό το «συνείχετο» (στ. 5) μπορεί να εκληφθη καί ώς
έκφρασις της «συνοχής» (Β' Κορ. β' 4) της καρδιάς του, της στενοχώριας του. Και αυτή τη
στενοχώρια του την διεπίστωσαν και οι δύο συνεργάτες του, ο Σίλας και ο Τιμόθεος, που στο
μεταξύ κατέβηκαν από τη Μακεδονία. Η παρουσία τους βέβαια τόν χαροποίησε και συνέχισε
το έργο, αφού άλλωστε σ' αυτό το έργο θα τον ενισχύση ο ίδιος ο Κύριος με ειδικό όραμα
(στ. 9).
• Οι καλές ειδήσεις, που έφεραν οι δύο συνεργάτες του γιά τίς Εκκλησίες στη Μακεδονία,
αλλά και η συμπαράστασίς τους για το έργο στην Κόρινθο, γέμισαν τον Παύλο φροντίδα

[342]
πρός καρποφορία του εκεί κηρύγματός του. Φροντίδα και ζήλος, αλλά και στενοχώρια, διότι
έβλεπε ότι οι κόποι του δεν επέφεραν το ποθούμενο αποτέλεσμα. «Ως δε κατήλθον από της
Μακεδονίας και τε Σίλας και ο Τιμόθεος, συνείχετο τω πνεύματι ο Παύλος διαμαρτυρόμενος
τους Ιουδαίοις τον Χριστόν Ιησούν» (στ. 5). Ο Σίλας διαβάζει αργότερα την επιστολή, που
στέλνει ο Παύλος στούς Θεσσαλονικείς (πρώτη χρονικά από τις 14 Παύλειες επιστολές).
Προτού να την ετοιμάση (ρολό) για να σταλή, του λέει ο Παύλος: «Στάσου, Σίλα! Πρόσθεσε
ακόμα: “όρκίζω υμάς τόν Κύριον αναγνωσθήναι την επιστολή πάσι τοις αγίοις άδελφούς”
(Α' Θεσ. ε' 27)».
• Το «διαμαρτυρόμενος» έχει τη σημασία της δυναμικής μαρτυρίας του ευαγγελικού
κηρύγματος για να πειστούν οι Ιουδαίοι, ότι ο Χριστός Ιησούς είναι ο αναμενόμενος
Μεσσίας.
«Πορεύσομαι πρός τα έθνη» (στ. 6-7).
Δύσκολη πόλις ή Κόρινθος. Πολλά τα εμπόδια, που συνάντησε ο Παύλος. "Όχι τόσο από
τούς «εθνικούς» (είδωλολάτρες), όσο από τους Ιουδαίους. Ή αντίστασίς τους έγινε μανία και
βλασφημία. Τόσο πολύ αγανάκτησε ο Παύλος, ώστε τίναξε τα ρούχα του σε ένδειξη
διαμαρτυρίας. Τίναξε ζωηρά τα ρούχα του, σάν νά έλεγε: Και η σκόνη, πού έπεσε στά
ενδύματά μου αφ' ότου σας συνάντησα, δέν θέλω να μείνη πάνω μου. Αφού δεν παραδέχεστε
τον Ιησού ως Χριστό, καμμία σχέσι δεν θέλω να έχω μαζί σας. Τη ζωηρή χειρονομία της
εκτινάξεως των ενδυμάτων του και της αποδοκιμασίας του ο Απόστολος συνώδευσε καί μέ
φοβερά λόγια. «Αντιτασσομένων δε αυτών και βλασφημούντων εκτιναξάμενος τα ιμάτια είπε
προς αυτούς: Το αίμα υμών επί την κεφαλήν υμών: καθαρός εγώ από του νύν εις τα έθνη
πορεύσομαι. Και μεταβάς εκείθεν εισήλθεν εις οικίαν τινός ονόματι Ιούστου, σεβομένου τον
Θεόν, ού ή οικία ήν συνομορουσα τη συναγωγή» (στ. 6-7). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Επειδή δε αντιδρούσαν και έβριζαν, τίναξε τη σκόνη από τα ενδύματά του και τους είπε: «Η
ευθύνη για τον χαμό σας είναι πάνω σας. Εγώ είμαι ανεύθυνος. Από τώρα και στο εξής θα
πηγαίνω στους εθνικούς”. Και έφυγε απ' εκεί και πήγε στο σπίτι κάποιου, που ονομαζόταν
Ιούστος. Ηταν προσήλυτος θεοσεβής, και το σπίτι του συνόρευε με τη συναγωγή».
• Κάποτε άλλοτε, στην Αντιόχεια της Πισιδίας, τίναξε τόν «κονιορτόν των υποδημάτων»
του (Πράξ. ιγ' 51). Στήν Κόρινθο τίναξε τα ρούχα του κίνησις, που φανέρωνε την ψυχική του
θύελλα για όσους αντιτάσσονταν στην αγάπη του Χριστού. Και όχι μόνο, αλλά και απηύθυνε
στούς φανατικούς Ιουδαίους σκληρά λόγια, με την ελπίδα, μήπως συγκινηθούν και
συνέλθουν: «Εκτιναξάμενος τα μάτια είπε πρός αυτούς: Τό αίμα ύμών επί την κεφαλήν ύμών:
καθαρός εγώ από του νύν εις τα έθνη πορεύσομαι» (στ. 6).
Είναι σάν νά τούς έλεγε: Αφού ο Μεσσίας ήλθε και σεις απιστείτε και βλασφημείτε,
αυτοκτονείτε πνευματικά. Και το αίμα της πνευματικής σας αυτοκτονίας θα πέση στα
κεφάλια σας. Η ευθύνη για τον πνευματικό σας θάνατο θα βαρύνη εσάς τους ίδιους. Εγώ
έπραξα το καθήκον μου απέναντι σας. Κήρυξα την αλήθεια. Και συνεπώς είμαι καθαρός από
ενοχή απέναντί σας. Δεν έχω καμμία ευθύνη γιά τόν πνευματικό σας θάνατο. Από τη στιγμή
αυτή φεύγω και θα πάω να κηρύξω το Ευαγγέλιο στους εθνικούς (είδωλολάτρες).
• Έφυγε ο Παύλος από τη συναγωγή και πορεύθηκε στο πλησίον της συναγωγής σπίτι του
Iούστου! Πρόκειται γιά σεμνό και ενάρετο πρόσωπο, που δεν φαίνεται να είχε σχέσεις με
τους Ιουδαίους. Μάλλον «εθνικός» ήταν πρίν «σεβόμενος όμως τον Θεόν». Λίγο πρίν στην

[343]
Ιουδαϊκή συναγωγή είχε δηλωθή η οικουμενικότητα του έργου του: «Από του νυν είς τα έθνη
πορεύσομαι» (στ. 6). Μεσοτοιχία μέ τή συναγωγή ήταν το σπίτι του Iούστου. Έκλεισαν την
πόρτα στόν Παύλο οι Ιουδαίοι; Την ίδια στιγμή του άνοιξε την πόρτα του ο Ιουστος. Πάντοτε
θα υπάρχουν πόρτες, που θα τις ανοίγη ο λόγος του Θεού (στ. 7).
Όραμα: «Μη φοβάσαι» (στ. 8-11)
Φαίνεται, ότι ο Παύλος, σάν άνθρωπος, θά κάμφθηκε πρός στιγμήν από τις δυσκολίες στην
Κόρινθο καί θά σκέφτηκε να φύγη, καίτοι αρκετές καρδιές είχαν ήδη ανοίξει και δεχτη το
λόγο του Ευαγγελίου. Τελικά δεν έφυγε αμέσως. Παρέμεινε ενάμισυ χρόνο. Κυρίως για δύο
λόγους. Ο ένας: Και μεταξύ των Ιουδαίων πίστευσαν αρκετοί και μάλιστα ο αρχισυνάγωγος
Κρίσπος. Ο άλλος: Επενέβη με όραμα ο ίδιος ο Κύριος. «Κρίσπος δε ο αρχισυνάγωγος
επίστευσε τω Κυρίω συν όλω τώ οίκω αυτού, και πολλοί των Κορινθίων ακούοντες επίστευον
και εβαπτίζοντο. Είπε δε ο Κύριος δι' οράματος εν νυκτί τω Παύλω: Μή φοβού, αλλά λάλει
και μη σιωπήσης, διότι εγώ είμι μετά σου, και ουδείς επιθήσεταί σοι του κακώσαί σε, διότι
λαός εστί μοι πολύς εν τη πόλει ταύτη. Εκάθισέ τε ενιαυτόν και μήνας εξ διδάσκων εν αυτοίς
τον λόγον του Θεού» (στ. 8-11). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο Κρίσπος δε ο
αρχισυνάγωγος πίστευσε στον Κύριο μαζί με όλη την οικογένειά του. Και πολλοί από τους
Κορινθίους ακούγοντας (το κήρυγμα) πίστευαν και βαπτίζονταν. Είπε δε ο Κύριος με όραμα
κατά τη νύκτα στον Παύλο: “Μη φοβάσαι, αλλά κήρυττε και μη σιωπήσης. Διότι εγώ είμαι
μαζί σου, και κανείς δεν θα σου επιτεθή με άποτέλεσμα να σε κακοποιήση. Διότι σ' αυτή την
πόλι είναι πολύς λαός δικός μου”. Έτσι κάθησε εκεί ένα έτος και έξι μηνες, και δίδασκε σ'
αυτούς τον λόγο του Θεού».
• Επεμβαίνει ο Θεός. Τη νύκτα είδε όραμα ο Παύλος. Ο Κύριος τόν ενισχύει:
-Μή φοβάσαι, Παύλε. Νά μή σταματήσης να μιλάς στην Κόρινθο. Μαζί σου είμαι εγώ.
Κανείς δεν μπορεί να σου κάνη κακό. Σ' αυτή την πόλι υπάρχει πολύς λαός, πού θά πιστέψη
στο όνομά μου!
Πώς μπορεί ν' αντισταθή ο άνθρωπος του Θεού! Τροχονόμος στην πορεία του είναι ο Θεός.
Όταν μάλιστα έχει τη βεβαίωση του Θεού, ότι ειδικά στην Κόρινθο θα είναι μαζί του και ότι
πολλοί άνθρωποι θα προστεθούν στην Εκκλησία! «Μή φοβού, αλλά λάλει καί μή σιωπήσης,
διότι εγώ είμι μετά σου, και ουδείς επιθήσεταί σοι του κακώσαι σε, διότι λαός εστί μοι πολύς
εν τη πόλει ταύτη» (στ. 9). Αλλωστε ο Λουκάς στη διήγησί του μιλάει για «πολλούς», γιά
πλούσια καρποφορία.
• Από τη διήγησι των Πράξεων γνωρίζουμε μερικά ονόματα, που έχουν σχέση με την
επίσκεψη του Παύλου στην Κόρινθο, αλλά και ονόματα προσώπων, που πίστεψαν με το
κήρυγμα του Παύλου.
•Ιουδαίοι! Αυτούς πρώτους τίμησε ο Παύλος, χαρίζοντάς τους τόν πιο εκλεκτό λόγο, την
εκπλήρωση των προφητειών στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού (στ. 4-5). Τελικά όχι μόνο δεν
πίστευσαν, τουλάχιστον οι πλείστοι Ιουδαίοι, αλλά και με πείσμα αντιτάχθηκαν στο λόγο της
αγάπης και έβρισαν χυδαία τον Παύλο. Με αφορμή τη σκληρή συμπεριφορά τους, τίναξε,
όπως προείπαμε, ο Παύλος τα ιμάτιά του καί τούς μίλησε αυστηρά.
•Τιμόθεος και Σίλας! Δύο πολύτιμοι συνεργάτες του, πού στο μεταξύ κατέβηκαν από τη
Μακεδονία και συνάντησαν τον Παύλο στην Κόρινθο. Στα εκλεκτά τους πρόσωπα άνοιξε

[344]
την καρδιά του, που τόσο είχε στενοχωρηθή («συνείχετο») από τη συμπεριφορά των
Ιουδαίων (στ. 5).
• Κρίσπος! Ιουδαίος, που πίστευσε στο λόγο του Κυρίου. Ηταν όχι απλώς Ιουδαίος, αλλ' ο
αρχισυνάγωγος των Ιουδαίων. Διώχνουν οι Ιουδαίοι τον Παύλο, αλλ' ο Παύλος φεύγοντας
παίρνει ως λάφυρο τον αρχηγό τους! Όλη η οικογένεια του Κρίσπου και πολλοί άλλοι
Κορίνθιοι πίστευσαν «τω Κυρίω» και βαπτίστηκαν. «Κρίσπος δε ο αρχισυνάγωγος επίστευσε
τω Κυρίω συν όλω τώ οίκω αυτού, και πολλοί των Κορινθίων ακούοντες επίστευον και
εβαπτίζοντο» (στ. 8). Ο Κρίσπος ήταν από τα ελάχιστα πρόσωπα, πού βάπτισε ο Παύλος
προσωπικά. Το έργο του δεν ήταν να ιερουργή σε λειτουργικές πράξεις, κάτι που δεν
απαιτούσε πολύ κόπο και μπορούσαν να το τελούν και οι συνεργοί του. Το έργο του ήταν ο
ευαγγελισμός, το κήρυγμα, κάτι, πού απαιτεί κόπο και συναντά δυσκολίες πολλές (Α' Κορ.
α' 17).
Στην Κόρινθο ελάχιστους ο ίδιος βάπτισε, όπως ήταν ο Κρίσπος, ο Γάϊος (Α' Κορ. α' 14)
και η οικογένεια του Στεφανά (Α' Κορ. α' 16).
• Γάϊος! Πρόσωπο εκλεκτό. Στο σπίτι του φιλοξενήθηκε ο απόστολος Παύλος κατά τη
δεύτερη στην Κόρινθο επίσκεψί του. Από το σπίτι του στάλθηκε η πρός Ρωμαίους Επιστολή
(Ρωμ. ιστ' 23).
• Στεφανάς! Η οικογένειά του κατέχει τά πρεσβεία της πίστεως σε όλο το «θέμα» της
Αχαΐας (Πελοποννήσου). "Όλη η οικογένειά του είχε στρατευθή στο έργο της ιεραποστολής
(Α' Κορ. ιστ' 15).
• Απολλώς! Δέν βρίσκεται στην πρώτη παρουσία του Παύλου στην Κόρινθο. Αργότερα
μετέβη ως διδάσκαλος του Ευαγγελίου. Σεβάστηκε το έργο του Παύλου και το συνέχισε. Γι'
αυτό σημειώνει ο Παύλος: «Εγώ έφύτευσα, Απολλώς επότισεν, αλλ' ο Θεός ηύξανεν» (Α'
Κορ. γ' 6).
• Ο Παύλος έμεινε στην Κόρινθο ενάμισυ έτος και δίδασκε το λόγο του Θεού. Στην Αθήνα
ούτε μήνα δέν έμεινε. Στην Κόρινθο δεκαοκτώ μήνες συνεχώς δίδασκε. Μακάριοι όσοι
Κορίνθιοι αξιώθηκαν της παρουσίας του μεγαλυτέρου αποστόλου επί ενάμισυ έτος! Στην
Κόρινθο ιδρύθηκε πολύ ακμαία Έκκλησία, πολυάριθμη και πλημμυρισμένη από τα
χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Σ' αυτήν ο Παύλος απηύθυνε τις δύο μεγάλες πρός
Κορινθίους Επιστολές. Βέβαια εμφανίστηκαν πολλά προβλήματα στο εσωτερικό της
Εκκλησίας. Σωστά έχει λεχθή, ότι χρωστάμε πολλά στίς αταξίες και απροσεξίες των
χριστιανών της Κορίνθου, διότι οι αταξίες τους έδωσαν αφορμή στο μεγάλο Διδάσκαλο να
μιλήση στην πρώτη πρός Κορινθίους επιστολή για όλα σχεδόν τα θέματα: Γιά τόν
Εσταυρωμένο, για το Σώμα του, την Εκκλησία, για την ενότητα, για την οικογένεια, για τα
δικαστήρια, για το γάμο, για τη θεία Κοινωνία, γιά τα χαρίσματα, για την αγάπη, για τη
λατρεία, γιά τήν ανάστασι, γιά τή λογία κ.ά.. Πολλά από τα κεφάλαια της επιστολής
αποτελούν αληθινά θεόπνευστα τραγούδια με συνθέτη την πλήρη Πνεύματος Αγίου ψυχή
του Παύλου.
Γαλλίων, σάν τόν Πιλάτο (στ. 12-15)
Δεκαοκτώ μήνες παρέμεινε ο Παύλος στην Κόρινθο. Κατα τόν J. Holzner, «η σύνθεσις
της Εκκλησίας στην Κόρινθο είναι ποικίλη. Η μία τάξις είναι ανώτερη, από τον κύκλο των

[345]
πλουσίων και ανωτέρων υπαλλήλων, πού τα σπίτια τους ήσαν ευρύχωρα για να φιλοξενήσουν
την Εκκλησία.
Η άλλη τάξις είναι η μεσαία, που την αποτελούσαν κυρίως λατίνοι σ' αυτούς ανήκαν ο
Τέρτιος, που χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως υπογραφέας του Παύλου. Η τρίτη τάξις, και
μεγαλύτερη, είναι η κατωτέρα, εκείνη των φτωχών και των δούλων». Καί τίς τρείς τίς ένωσε
η αγάπη του Χριστού. Παύουν οι διακρίσεις. Γίνονται όλοι αδελφοί.
• Γόνιμος ο χρόνος για τη σπορά του ευαγγελίου στην Κόρινθο. Η δράσης του μεγάλου
Αποστόλου όλο και άπλωνε. Εκτός από την πόλη της Κορίνθου επισκέφτηκε και τη γύρω
περιοχή. Στη Β' πρός Κορινθίους επιστολή χαιρετά καί τίς Εκκλησίες της Αχαΐας (α' 1). Γύρω
του, εκτός από τόν Σίλα καί τόν Τιμόθεο, για το έργο της ιεραποστολής είχε πολλούς
βοηθούς, που μπορούσε να στείλη πρός όλες τις κατευθύνσεις. Ονομαστικώς γνωρίζουμε
μόνο τις Κεγχρεές, όπου στη ναυτική συνοικία έδρασε η αφοσιωμένη διακόνισσα Φοίβη, ως
«άγγελος της αγάπης» (Ρωμ. ιστ' 1-2).
Στο μεταξύ στη θέση του ανθυπάτου της Ρωμαϊκής κυριαρχίας τοποθετήθηκε ο
ευπαίδευτος Γαλλίων, αδελφός του φιλοσόφου Σενέκα. Τόν θεωρούσαν «ως το εκλεκτότερο
άνθος του αρχαίου ανθρωπισμού». Τήν άνοδο του Γαλλίωνος στο μεγάλο αξίωμα θεώρησαν
ευκαιρία οι Ιουδαίοι να κινηθούν κατά του Παύλου: «Γαλλίωνος δε ανθυπατεύοντος της
Αχαΐας κατεπέστησαν ομοθυμαδόν οι Ιουδαίοι τω Παύλω και ήγαγον αυτόν επί το βήμα,
λέγοντες ότι παρά τον νόμον ούτος αναπείθει τους ανθρώπους σέβεσθαι τον Θεόν.
Μέλλοντος δε του Παύλου ανοίγειν το στόμα είπεν ο Γαλλίων προς τους Ιουδαίους: Ει μεν
ούν ήν αδίκημά τι ή ραδιούργημα πονηρόν, ώ Ιουδαίοι, κατά λόγον αν ήνεσχόμην υμών: ει
δε ζήτημά έστι περί λόγου και ονομάτων και νόμου του καθ' υμάς, όψεσθε αυτοί κριτής γάρ
εγώ τούτων ου βούλομαι είναι» (στ. 12-15). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο Γαλλίων ήταν
ανθύπατος της Αχαΐας. "Ώρμησαν τότε όλοι μαζί οι Ιουδαίοι εναντίον του Παύλου και τον
έσυραν στο δικαστικό βήμα (του Γαλλίωνος), λέγοντας: “Αυτός παρασύρει τους ανθρώπους
να λατρεύουν τον Θεό με τρόπο διαφορετικό από αυτόν που ορίζει ο νόμος”. Ενώ δε ο
Παύλος έπρόκειτο ν' ανοίξη το στόμα του (για ν' απολογηθή), ο Γαλλίων είπε στους
Ιουδαίους: “Αν μεν επρόκειτο, ώ Ιουδαίοι, για κανένα αδίκημα ή κακούργημα, ευλόγως θα
δεχόμουν να σας ακούσω. 'Αλλ' αφού είναι ζήτημα για λόγια και ονόματα και τον δικό σας
νόμο, εξετάστε το εσείς. Διότι εγώ κριτης αυτών δεν θέλω να είμαι”».
• Οι Ιουδαίοι της Κορίνθου άκουγαν γιά τόν ευγενικό χαρακτήρα του νέου ανθυπάτου, και
σκέφτηκαν να μεταχειριστούν την «καλωσύνη» του για τα εκδικητικά τους σχέδια. Δέν
γνώριζαν όμως, ότι η αποστροφή πρός τούς Εβραίους ήταν κληρονομική στην οικογένεια του
Σενέκα, και ότι ο φανατισμός τους δέν θά είχε επιτυχίες σ' έναν ατάραχο άνθρωπο. Κάποια
ημέρα πραγματοποίησαν οργανωμένη επίθεσι κατά του Παύλου.
Τόν πήραν και τον οδήγησαν στην αγορά, στο βήμα του ανθυπάτου, όπως άλλοτε τόν
Κύριό μας στο βήμα του Πιλάτου (Ματθ. κζ' 19). «Κατεπέστησαν ομοθυμαδόν οι Ιουδαίοι
τω Παύλω και ήγαγον αυτόν επί το βήμα» (στ. 12). Η κατηγορία κατά του αποστόλου Παύλου
ήταν: «Παρά τον νόμον ούτος αναπείθει τους ανθρώπους σέβεσθαι τον Θεόν» (στ. 13).
• Αλλά δεν τα είχαν υπολογίσει καλά. Ή αταραξία και το μεγαλείο του Παύλου έκαμαν
μεγάλη εντύπωση στο Ρωμαίο άρχοντα. Κατάλαβε αμέσως τη δολοπλοκία. Προτού
προφτάση ο Παύλος να μιλήση, ο ανθύπατος είχε απορρίψει την κατηγορία. Η ψυχρή

[346]
υπεροχή του βρήκε τις κατάλληλες λέξεις, γιά νά φύγη το πρόβλημα από τα χέρια του: «Ει
μεν ούν ήν αδίκημα τι ή ραδιούργημα πονηρόν, ώ Ιουδαίοι, κατά λόγον αν ήνεσχόμην υμών
ει δε ζήτημα εστι περί λόγου και ονομάτων και νόμου του καθ' υμάς, όψεσθε αυτοί κριτής
γαρ εγώ τούτων ου βούλομαι είναι» (στ. 14-15).
• Μέ πόση νοσταλγία περίμενε ο Παύλος την ευκαιρία να μιλήση μπροστά στον ανθύπατο,
πού και ο Ιησούς θά τον είχε συμπαθήσει, όπως κάποτε τόν πλούσιο νεανίσκο (Μάρκ. ι' 21)!
Πόσο σοβαρά κοίταζε στα μάτια αυτόν τον άνθρωπο ο Παύλος. Τόν πλησίασε η στιγμή της
Χάριτος. 'Αλλ' ο Γαλλίων, παρά το φαινομενικό δίκαιο ύφος του, στάθηκε ψυχρός. Με μία
αποφασιστική κίνηση του χεριού του έγνεψε στούς κατηγόρους να φύγουν από τη Στοά, καί
στούς ραβδούχους να αδειάσουν το δικαστήριο...
Ό άρχισυνάγωγος Σωσθένης κακοποιείται (στ. 16-17)
Η στάσις του Γαλλίωνος δεν ήταν βέβαια ορθή και δικαιολογημένη. Υπήρξε άδικος
καιροσκόπος σάν τόν Πιλάτο. Ναί, δέν διαπίστωσε αδίκημα του Παύλου, διαπίστωσε όμως
τη βάρβαρη συμπεριφορά των Ιουδαίων. Και ώφειλε αυτούς να τιμωρήση. Εκείνος όμως
προτίμησε την ισορροπία της απαθείας. 'Αλλ' ενώ δέν έπαθαν τίποτε οι Ιουδαίοι,
ξυλοκοπήθηκε άγρια από τους εθνικούς ο Σωσθένης. Μόνο, πού ή τιμωρία του αυτή εξελίχθη
σε υψίστη ευλογία. «Και απήλασεν αυτούς από του βήματος. Επιλαβόμενοι δε πάντες οι
Έλληνες Σωσθένην τον αρχισυνάγωγον έτυπτον έμπροσθεν του βήματος και ουδέν τούτων
τω Γαλλίωνι έμελεν» (στ. 16-17). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και τους απέπεμψε από το
δικαστικό βήμα. Τότε όλοι οι Έλληνες έπιασαν το Σωσθένη τον αρχισυνάγωγο και τον
χτυπούσαν μπροστά από το δικαστικό βήμα. Και για τίποτε απ' αυτά δεν έμελε τον
Γαλλίωνα».
• Ο Σωσθένης ήταν ο καινούργιος άρχισυνάγωγος. Φαίνεται, ότι τον ανάγκασαν οι
Ιουδαίοι, οι εχθροί του Παύλου, να συρθή μέχρι το βήμα του Γαλλίωνος, για να ζητήση και
αυτός την τιμωρία του Παύλου. "Όταν ο ανθύπατος απέπεμψε τούς Ιουδαίους, φαίνεται ότι
ο Σωσθένης, λόγω του ποδήρη ρούχου (αμφίου) του δεν μπορούσε να κατέβη γρήγορα τις
σκάλες του δικαστηρίου. Έτσι έπεσε στα χέρια των εθνικών και ξυλοκοπήθηκε. Ο
ευαγγελιστής Λουκάς δέν περιγράφει τυχαία τη σκηνή. Αυτή η τιμωρία έσωσε τον Σωσθένη.
Τόν βοήθησε να σκεφτη καλύτερα, να εκτιμήση τόν Παύλο. Έγινε γιά τό Σωσθένη το
ξεκίνημα για τη σωτηρία του. Η Χάρις του Θεού μπορεί να χρησιμοποιήση και τέτοιες
ασήμαντες περιπτώσεις, για να θαυματουργήση.
• Όχι μόνο έγινε χριστιανός ο Σωσθένης, αλλά τόν βλέπουμε και δίπλα στο μεγάλο Παύλο.
Μαζί με τον Παύλο και «αδελφός» Σωσθένης. Μαζί στέλνουν την πρώτη επιστολή στούς
Κορινθίους: «Παύλος, κλητός απόστολος Ιησού Χριστου, καί Σωσθένης ο αδελφός τη
εκκλησία του Θεού τη φύση έν Κορίνθω» (α' 1). Ξυλοκοπήθηκε από τους εθνικούς,
παίρνοντας το πρώτο μάθημα της πίστεώς του στόν Ιησού Χριστό.
• Οι Πράξεις των Αποστόλων περιγράφουν σκηνές, όπου η Χάρις του Θεού χαϊδεύει απαλά
τούς ανθρώπους, και εκείνοι περνούν τυφλοί από μπροστά της. Έτσι είναι η Χάρις του Θεού!
Τόν ένα τον επισκέπτεται σαν ανεμοστρόβιλος, τον άλλον σάν απαλή πνοή ζεφύρου, τον
τρίτο μ' ένα γερό ξυλοκόπημα! Είναι θλιβερό να σκέπτεται κανείς, ότι ο υπέροχος Γαλλίων
με τη στωικότητά του παρέκαμψε τη μοναδική ευκαιρία της σωτηρίας του.

[347]
 • Ό Γαλλίων άφησε το Σωσθένη να κακοποιήται μπροστά από το δικαστικό βήμα. Αυτό
δεν τον τιμούσε. Αν το αδίκημα λάμβανε χώρα μακρυά από τα μάτια του, στόν τόπο όπου
δεν ήταν δυνατόν να το αντιληφθη για να προστατεύση τον αδικούμενο, δεν θα ήταν
αξιοκατάκριτος. Αλλά να βλέπη ο Γαλλίων μπροστά του να χτυπιέται ανηλεώς ο Σωσθένης
καί νά μήν επεμβαίνη, αυτό συνιστά αδικία και παράβαση καθήκοντος.

[348]
 (Πράξ. ιη' 18-23) - Έφεσος, Αντιόχεια, Γαλατία
«18 ῾Ο δὲ Παῦλος ἔτι προσμείνας ἡμέρας ἱκανάς, τοῖς ἀδελφοῖς ἀποταξάμενος ἐξέπλει εἰς
τὴν Συρίαν, καὶ σὺν αὐτῷ Πρίσκιλλα καὶ ᾿Ακύλας, κειράμενος τὴν κεφαλὴν ἐν Κεγχρεαῖς·
εἶχε γὰρ εὐχήν. 19 κατήντησε δὲ εἰς ῎Εφεσον, κἀκείνους κατέλιπεν αὐτοῦ, αὐτὸς δὲ εἰσελθὼν
εἰς τὴν συναγωγὴν διελέχθη τοῖς ᾿Ιουδαίοις. 20 ἐρωτώντων δὲ αὐτῶν ἐπὶ πλείονα χρόνον
μεῖναι παρ᾿ αὐτοῖς οὐκ ἐπένευσεν, 21 ἀλλ᾿ ἀπετάξατο αὐτοῖς εἰπών· δεῖ με πάντως τὴν ἑορτὴν
τὴν ἐρχομένην ποιῆσαι εἰς ῾Ιεροσόλυμα, πάλιν δὲ ἀνακάμψω πρὸς ὑμᾶς τοῦ Θεοῦ θέλοντος.
καὶ ἀνήχθη ἀπὸ τῆς ᾿Εφέσου, 22 καὶ κατελθὼν εἰς Καισάρειαν, ἀναβὰς καὶ ἀσπασάμενος τὴν
ἐκκλησίαν κατέβη εἰς ᾿Αντιόχειαν, 23 καὶ ποιήσας χρόνον τινὰ ἐξῆλθε διερχόμενος καθεξῆς
τὴν Γαλατικὴν χώραν καὶ Φρυγίαν, ἐπιστηρίζων πάντας τοὺς μαθητάς.».

Αποχαιρετά την Κόρινθο (στ. 18-19).

Όταν η Εκκλησία της Κορίνθου μπορούσε να σταθή κάπως στα πόδια της, δέν τραβούσε
πλέον τον Παύλο η ερημωμένη από τον πληθυσμό της, Ελλάδα, πού, εκτός από την Αθήνα
και την Κόρινθο δεν είχε καμμία άλλη σημαντική πόλι. Κάποιο ανήσυχο προαίσθημα τον
έσπρωχνε να επισκεφτή πάλι τούς τόπους, όπου είχε πρίν έργαστη, και να αναζητήση και
άλλους, καινούργιους. Δύο φορές τον είχε το «πνεύμα του Θεού» (Πράξ. ιστ' 6.7) απωθήσει
από την Έφεσο. Νά επιχειρήση πάλι για τρίτη φορά; «Ό δέ Παύλος έτι προσμείνας ημέρας
ικανάς, τους αδελφούς αποταξάμενος εξέπλει εις την Συρίαν, και συν αυτώ Πρίσκιλλα και
Ακύλας, κειράμενος την κεφαλήν εν Κεγχρεαϊς είχε γαρ ευχήν. Κατήντησε δε εις "Έφεσον,
κακείνους κατέλιπεν αυτού, αυτός δε εισελθών εις την συναγωγήν διελέχθη τους Ιουδαίοις»
(στ. 18-19). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο δε Παύλος, αφού έμεινε ακόμη αρκετές μέρες,
απεχαιρέτισε τους αδελφους και αναχώρησε με πλοίο για τη Συρία, και μαζί του ή Πρίσκιλλα
και ο 'Ακύλας. Προηγουμένως έκανε κουρά της κεφαλής στις Κεγχρεές, διότι το είχε
υποσχεθή στόν Θεό. Έφτασε δε στην Έφεσο και άφησε εκείνους εκεί, αυτός δε μπήκε στη
συναγωγή και μίλησε στους Ιουδαίους».
• Συνήθεια των Ιουδαίων ήταν να μην κόβουν τα μαλλιά τους για κάποιο διάστημα, κατά
το οποίο νήστευαν και απείχαν από οινοπνευματώδη ποτά. Στο τέλος του διαστήματος αυτού
κουρεύονταν και πρόσφεραν τα μαλλιά τους θυσία στο Ναό. Αν όμως βρίσκονταν μακρυά
από το Ναό, κουρεύονταν εκεί που βρίσκονταν και μετέφεραν τα μαλλιά τους στα
Ιεροσόλυμα, για να καούν πάνω στο θυσιαστήριο. «Κειράμενος την κεφαλήν εν Κεγχρεαϊς
είχε γαρ ευχήν» (στ. 18). Αυτό πιθανόν έκανε και ο Παύλος και γι' αυτό σκοπός του ταξιδιού
του ήταν να φτάση στην Ιερουσαλήμ. Φαίνεται όμως, ότι δεν βρήκε πλοίο, πού να πηγαίνη
κατ' ευθείαν πρός τα εκεί και γι' αυτό έπλευσε στην Έφεσο. Ας μή ξενίζη το πώς ο Παύλος
τηρούσε ακόμα μερικούς τύπους ιουδαϊκούς. Δεν ήταν υπόδουλος των νεκρών τύπων, αλλά
γιά λόγους αγίας σκοπιμότητας τηρούσε ώρισμένους τύπους, γιά νά μήν προκαλή τούς
ιουδαΐζοντες.
• Ο Ακύλας και η Πρίσκιλλα πήραν την απόφαση να συνοδεύσουν τον Παύλο στην Έφεσο,
κι εκεί να του ετοιμάσουν κατάλυμα για τη διαμονή του. Το εργαστήριό τους δέν φαίνεται
να είχε πολλές δουλειές, γιατί ο Παύλος ζούσε κοντά τους πάντα με μεγάλη στέρηση.
Αντίθετα, η Έφεσος ήταν περίφημη για τη βιομηχανία σκηνών. «Και συν αυτώ Πρίσκιλλα
και Ακύλας» (στ. 18). Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Καταντήσας είς "Έφεσον κατέλιπεν

[349]
Πρίσκιλλας και Ακύλαν αυτού. Ή ότι ουκ έβούλετο περιάγειν αυτούς, και διά τούτο
κατέλιπεν, ή μάλλον, ίνα διδάσκαλοι μένωσι τοις εν Εφέσω» (Ε.Π.Ε. 16α,478). Μετάφρασις:
«Όταν έφτασε στην Έφεσο, άφησε εκεί τον Ακύλα και την Πρίσκιλλα. Ή επειδή δεν ήθελε
να τους περιφέρη μαζί του και να τους ταλαιπωρή, γι' αυτό τούς άφησε εκεί, ή, για να μιλήσω
σωστότερα, για να μείνουν στην Έφεσο σάν δάσκαλοι γιά τούς πιστούς της Εφέσου».
• Είναι άξιο παρατηρήσεως, ότι στο στ. 18 ο Λουκάς αναφέρει πρώτα την Πρίσκιλλα και
κατόπιν τον Ακύλα. Επίσης στο Ρωμ. ιστ' 3 καί στό Β' Τιμ. δ' 19 ο Παύλος, στέλνοντας
χαιρετισμούς, μνημονεύει πρώτα τη γυναίκα και μετά τον άνδρα: «Ασπάσασθε Πρίσκιλλαν
και Ακύλαν, τούς συνεργούς μου εν Χριστώ Ιησού, οίτινες υπέρ της ψυχής μου τον εαυτών
τράχηλον υπέθηκαν». Γιατί η Πρίσκιλλα αναφέρεται πρώτη; Διότι ήταν ανώτερη από τον
άνδρα της. Σπουδαίος ο 'Ακύλας, αλλά σπουδαιότερη η γυναίκα του. Ασθενές φύλο
χαρακτηρίζονται οι γυναίκες. Αλλά πολλές γυναίκες αποδεικνύονται δυναμικώτερες από
τους άνδρες. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ούκ αισχύνεται (Παύλος) γυναίκα συλλειτουργός
καλών, αλλά και εγκαλλωπίζεται τούτω ου γάρ τη φύσει προσέχει, αλλά την προαίρεσιν
στεφανοί... Βλέπε αυτόν τον περί το κήρυγμα πόνον, τόν εν τω μαρτυρία στέφανον, τήν εν
τοις χρήμασι φιλοτιμίαν, την περί Παύλου αγάπης, το περί τόν Χριστόν φίλτρον» (Ε.Π.Ε.
17,680). Μετάφρασις: «Δέν ντρέπεται ο απόστολος Παύλος να ονομάζη μία γυναίκα (την
Πρίσκιλλα) συλλειτουργό (Ρωμ. ιστ' 3) στο έργο του, αλλά και να την εγκωμιάζη γι' αυτό.
Δεν δίνει σημασία στο φύλο, αλλά στην προαίρεση της ψυχής... Πρόσεξε τον κόπο, που
έδειχνε το ζεύγος Ακύλα και Πρίσκιλλας γιά το κήρυγμα, το στεφάνι του μαρτυρίου τους, τη
γενναιοδωρία τους στά χρήματα, την αγάπη τους στόν Παύλο, τον έρωτά τους γιά τόν
Χριστό».
• Όποιος ταξίδεψε την άνοιξη ή το φθινόπωρο στο Αιγαίο γνωρίζει εκ πείρας τι μαγευτικές
εικόνες θα έθελγαν τα μάτια των ταξιδιωτών μας στην περιοχή μέ τά διακόσια νησιά και
νησάκια των Κυκλάδων, που περιβάλλουν την ιερή στήν αρχαιότητα Δήλο. Το ταξίδι
κράτησε πάνω-κάτω δέκα ημέρες, γιατί οι αρχαίοι συνήθιζαν νά μή ταξιδεύουν τη νύκτα.
Θα ήταν κάποια ωραία φθινοπωρινή ημέρα του 52 μ.Χ., καθώς είδε ο Παύλος πίσω από
τη Σάμο, στό απαλό γαλάζιο του ουρανού, να ξεχωρίζουν τα βουνά της Ιωνίας, και πιο πολύ
και ψηλός Τμώλος.
• Ιωνία! Εδώ για πρώτη φορά ακούστηκε το όνομα Λόγος. Εκείνο, που ερχόταν να
προσφέρη ο Παύλος ήταν κάτι παραπάνω. Ήταν το Άγιο Πνεύμα, πού δέν εκπορεύεται μέσα
από τον άνθρωπο, αλλ' έρχεται από ψηλά, πάνω απ' αυτόν, και τον γεμίζει ολόκληρο, τον
κυριεύει! «Πνεύμα! Πνεύμα! Τι θα ήταν χωρίς εσένα ο νούς!», είπε κάποτε, γεμάτος
στοχασμό, ο νεαρός Γκαίτε (J. Holzner, Παύλος, σελ. 268).
• Καί στήν Έφεσο υπήρχε μεγάλη ιουδαϊκή παροικία, με τη δική της διοίκηση και τη δική
της λατρεία. Όλες οι εισφορές των Εβραίων της Ασίας για το ναό των Ιεροσολύμων,
περνούσαν από την εβραϊκή τράπεζα της Εφέσου. Επομένως οι νεοφερμένοι επισκέπτες, ο
Παύλος και οι συνοδοί του, βρήκαν εύκολα φιλοξενία. Οι εκεί Εβραίοι κάτι είχαν ακούσει
πολύ επιπόλαια γιά τόν Χριστιανισμό, και ήσαν περίεργοι να μάθουν περισσότερα. Επειδή
το πλοίο, πού τούς έφερε, θα έφευγε πάλι στην αρχή της επομένης εβδομάδας, ο Παύλος
μπόρεσε να διαθέση στην Έφεσο μόνο ένα Σάββατο. Το μεσσιανικό του κήρυγμα βρήκε
μεγάλη απήχησι, και έπρεπε να τούς υποσχεθή ότι γρήγορα θα ξαναγυρίση. «Κατήντησε δε

[350]
εις Έφεσον, κακείνους κατέλιπεν αυτού, αυτός δε είσελθών εις την συναγωγήν διελέχθη τους
Ιουδαίοις» (στ. 19).
Aνεχώρησε από την Έφεσο (στ. 20-21)
Οι Ιουδαίοι της Εφέσου φαίνεται ότι έδειξαν ενδιαφέρον γιά το Ευαγγέλιο και ήθελαν να
τον κρατήσουν περισσότερο κοντά τους. Το πρόγραμμα όμως του Παύλου ήταν άλλο. Τούς
μίλησε για το σκοπό του να επισκεφθή τα Ιεροσόλυμα. Έφτασε στα Ιεροσόλυμα. Έμεινε για
λίγο. Και επέστρεψε στην Αντιόχεια, στήν πόλι από όπου εξώρμησε καί γιά την πρώτη και
για τη δεύτερη περιοδεία του. Το σχέδιο του Θεού είχε καταγράψει και πάλι την Αντιόχεια
ως ορμητήριο για την τρίτη περιοδεία, κάτι που θα πραγματοποιηθή. «Ερωτώντων δε αυτών
επί πλείονα χρόνον μείναι παρ' αυτούς ουκ επένευσεν, αλλά απετάξατο αυτοϊς είπών Δεί με
πάντως την εορτήν την έρχομένην ποιήσαι εις Ιεροσόλυμα, πάλιν δε ανακάμψω προς υμάς
του Θεού θέλοντος. Και ανήχθη από της Εφέσου» (στ. 20-21). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Ενώ δε αυτοί τον παρακαλούσαν να μείνη κοντά τους περισσότερο χρόνο, δεν
συγκατένευσε, αλλά τους αποχαιρέτισε και είπε: “Πρέπει οπωσδήποτε την έρχομένη εορτη
να την κάνω στα Ιεροσόλυμα. Και πάλι θα επιστρέψω σ' εσάς, εάν ο Θεός θέλη”. Και
αναχώρησε με πλοίο από την "Έφεσο».
• Είχε σκοπό και επιθυμία ο Παύλος να βρεθώ στα Ιεροσόλυμα, για τη μεγάλη εορτή. Ποιά
είναι αυτή η εορτή, ή της Πεντηκοστής, ή της Σκηνοπηγίας, ή ή του Πάσχα; Δέν αναφέρεται.
Μάλλον πρόκειται για την εορτή του Πάσχα. Το βέβαιο είναι, ότι τελικά δεν εφαρμόστηκε
το δικό του σχέδιο. «Ήμάς διδάσκει, μηδέν περί των μελλόντων υπισχνείσθαι ποιείν δίχα του
είπείν του Θεού θέλοντος. Ου γάρ τις οίδεν τί τέξεται η επιούσα (Παροιμ. κζ' 1)». Ο χρόνος
της ζωής μας είναι στα χέρια του Θεού. Μπορούμε εμείς να εκδηλώνουμε τις προθέσεις μας,
αλλά το άν αυτές θα πραγματοποιηθούν, αυτό εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τον Θεό. Συνεπώς
όλες τις μελλοντικές υποσχέσεις μας πρέπει να τις κάνουμε υπό την προϋπόθεσι της υποταγής
μας στό θέλημά Του. «Εάν ο Κύριος θελήση, και ζήσομεν, και ποιήσομεν τούτο ή εκείνο»
(Ιακ. δ' 15).
Στηρίζει τους χριστιανούς (στ. 22-23)
Επιστρέφοντας ο Παύλος αποβιβάστηκε στην Καισάρεια και ανέβηκε για λίγο στην
Ιερουσαλήμ. Χαιρέτισε τούς προεστώτες της Εκκλησίας, που θεωρείται μητέρα των
Εκκλησιών. Έπειτα πήγε στην Αντιόχεια. Η πόλις αυτή ήταν το ορμητήριό του, «Και
κατελθών εις Καισάρειαν, αναβάς και ασπασάμενος την Εκκλησίαν κατέβη εις Αντιόχειαν,
και ποιήσας χρόνον τινά εξήλθε διερχόμενος καθεξής την Γαλατικήν χώραν και Φρυγίαν,
επιστηρίζων πάντας τους μαθητάς» (στ. 22-23). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και όταν
αποβιβάστηκε στην Καισάρεια, ανέβηκε και χαιρέτισε την Εκκλησία, και ύστερα κατέβηκε
στην Αντιόχεια. Και αφού έμεινε εκεί μερικό χρόνο, αναχώρησε. Και περιώδευε με τη σειρά
τη χώρα της Γαλατίας και τη Φρυγία, και στήριζε όλους τους μαθητές (τους χριστιανούς)».
• Πόσο εγκάρδια ήταν η υποδοχή στην Αντιόχεια! Βέβαια, ήταν ο Απόστολός τους, ο
αγαπημένος τους οδηγός, ο ήρωάς τους. Αυτοί τόν ξεπροβόδισαν στις δύο αποστολικές του
περιοδείες, κι εκείνος τούς έκαμε να είναι το προάστειο όλης της Εκκλησίας. Εδώ
συναντήθηκε πιθανώς μέ τόν Πέτρο, τον Ιωάννη και τον Μάρκο, και ίσως καί μέ τόν
Βαρνάβα. Ήταν πιά φθινόπωρο. Πλησίαζε ο χειμώνας. Η έκφρασις «ποιήσας χρόνον τινά»
(στ. 23) φαίνεται πώς σημαίνει ότι πέρασε τον χειμώνα στην Αντιόχεια. Μ' αυτή τη φράσι

[351]
στο Α' Κορ. ιστ' 7ο Παύλος εννοεί όλο τον χειμώνα. Του Παύλου του άρεσε, τα ταξίδια του
να τα αρχίζη την άνοιξι.
Έτσι αποχαιρέτισε τούς φίλους του, γιά νά μή τούς ξαναδή πιά. Άρχισε το μεγαλύτερο και
πιό καρποφόρο στάδιο της ζωής του, που θα τελείωνε στη Ρώμη, μπροστά στο δήμιο.
Πρόκειται για την τρίτη αποστολική του περιοδεία. Όπως φαίνεται, από την Αντιόχεια τον
συνόδευσε και κάποιος άλλος νεαρός φίλος του, ο Τίτος (Β' Κορ. η' 23), πού είναι περίεργο
ότι δέν τόν αναφέρουν πουθενά οι Πράξεις των Αποστόλων. Και όμως από δω και πέρα θα
παίξη σημαντικό ρόλο στη ζωή του μεγάλου Αποστόλου.
• Φαίνεται πώς, πρίν φύγη ο Παύλος από την Αντιόχεια, έμαθε ότι οι αντίπαλοι του
σχεδίαζαν ν' αρχίσουν στη Μικρά Ασία μία αντιιεραποστολή, μία εξόρμησι για να
καταστρέψουν το έργο του Παύλου. Αυτός ίσως είναι ο λόγος, πού δέν προτίμησε τον
συντομότερο δρόμο για την Έφεσο, αλλά παρ' όλες τις δυσκολίες, περνώντας για δεύτερη
φορά τα στενά του Ταύρου, έσπευσε πρός τή Γαλατία, γιά νά προλάβη, όσο ήταν δυνατόν,
την επίθεση των αντιπάλων του, των ιουδαϊζόντων χριστιανών, «επιστηρίζων πάντας τους
μαθητάς» (στ. 23). Δύο φορές, φαίνεται, επισκέφτηκε ο Παύλος τη Γαλατία.
• Την πρώτη φορά κατά τη δεύτερη περιοδεία. Ηταν η επίσκεψις της κατηχήσεως και της
διδαχής. Ο Παύλος στούς ειδωλολάτρες Γαλάτες παρουσίασε τον ένα και αληθινό Θεό, τον
Ιησού Χριστό. Περισσότερο δε από κάθε άλλο ζωγράφισε παραστατικά μπροστά τους το
Σταυρό του Χριστού. «Κατ' οφθαλμούς Ιησούς Χριστός προεγράφη εν υμίν εσταυρωμένος»
(Γαλ. γ' 1). Όπως παντού, έτσι κι εδώ ο απόστολος Παύλος με δύναμι χάρισε στούς Γαλάτες
«το ευαγγέλιον του Χριστού» (Γαλ. α' 6).
• Για δεύτερη φορά πέρασε κατά την τρίτη του ιεραποστολική περιοδεία. Η επίσκεψής του
αυτή ήταν επίσκεψις στηριγμού και εμπεδόσεως των αληθειών της πίστεως. Μόνοι τους, μετά
την πρώτη επίσκεψη του Παύλου, ήταν φυσικό να έχουν αντιμετωπίσει πειρασμούς, και
μάλιστα από τούς ψευδαδέλφους. Πόσο στενοχωρήθηκε ο Παύλος! "Έσπευσαν οι
ψευδάδελφοι να δηλητηριάσουν το νέο φυτώριο της Πίστεως, τούς χριστιανούς της
Γαλατίας! "Αν τούς ενδιέφερε να εξαπλώσουν το «πιστεύω» τους για την περιτομή, υπήρχε
χώρος. Σώνει και καλά έπρεπε να πάνε στήν πνευματική σπορά του Παύλου;
Για τον Παύλο το θέμα ήταν σοβαρότατο.
• Ξέρεις τι είναι να κυκλοφορούν μαζί με τα γνήσια και πλαστά νομίσματα, χωρίς κανένα
αντίκρυσμα;
• Ξέρεις τι είναι μαζί με το γνήσιο γάλα να κυκλοφορή και νοθευμένο και δηλητηριασμένο
γάλα;
• Ξέρεις τι είναι μόλις ελευθερώνεσαι από μία σκλαβιά να δένεσαι χειροπόδαρα σε μία
άλλη φυλακή;
Για τον Παύλο το όλο ζήτημα ήταν θέμα ελευθερίας. "Ηταν θέμα σωτηρίας και
δικαιώσεως. Γι' αυτό αγανακτεί. Τονίζει στους πιστούς της Γαλατίας, αλλά και όλων των
αιώνων, που προσκολλώνται σε νεκρούς θρησκευτικούς τύπους: «Τη ελευθερία, ή Χριστός
ήμάς ήλευθέρωσε, στήκετε, καί μή πάλιν ζυγώ δουλείας ενέχεσθε» (Γαλ. ε' 1).

[352]
 (Πράξ. ιη' 24-28) - Ο Απολλώς
«24 ᾿Ιουδαῖος δέ τις ᾿Απολλὼς ὀνόματι, ᾿Αλεξανδρεὺς τῷ γένει, ἀνὴρ λόγιος, κατήντησεν
εἰς ῎Εφεσον, δυνατὸς ὢν ἐν ταῖς γραφαῖς. 25 οὗτος ἦν κατηχημένος τὴν ὁδὸν τοῦ Κυρίου, καὶ
ζέων τῷ πνεύματι ἐλάλει καὶ ἐδίδασκεν ἀκριβῶς τὰ περὶ τοῦ Κυρίου, ἐπιστάμενος μόνον τὸ
βάπτισμα ᾿Ιωάννου· 26 οὗτός τε ἤρξατο παρρησιάζεσθαι ἐν τῇ συναγωγῇ. ἀκούσαντες δὲ
αὐτοῦ ᾿Ακύλας καὶ Πρίσκιλλα προσελάβοντο αὐτὸν καὶ ἀκριβέστερον αὐτῷ ἐξέθεντο τὴν
ὁδὸν τοῦ Θεοῦ. 27 βουλομένου δὲ αὐτοῦ διελθεῖν εἰς τὴν ᾿Αχαΐαν προτρεψάμενοι οἱ ἀδελφοὶ
ἔγραψαν τοῖς μαθηταῖς ἀποδέξασθαι αὐτόν· ὃς παραγενόμενος συνεβάλετο πολὺ τοῖς
πεπιστευκόσι διὰ τῆς χάριτος. 28 εὐτόνως γὰρ τοῖς ᾿Ιουδαίοις διακατηλέγχετο δημοσίᾳ
ἐπιδεικνὺς διὰ τῶν γραφῶν εἶναι τὸν Χριστὸν ᾿Ιησοῦν.».

Δυνατός στις Γραφές (στ. 24-25)

Στην Έφεσο παρουσιάστηκε ένας σπουδαίος κήρυκας, ο Απολλώς. Είχε δύναμι λόγου,
αλλά δεν ήξερε καλά το περιεχόμενο της χριστιανικής πίστεως. Ήξερε μόνο το κήρυγμα και
το βάπτισμα του Ιωάννου. Ό Ακύλας και η Πρίσκιλλα τόν άκουσαν να διδάσκη στην Ιουδαϊκή
συναγωγή. Όταν έφυγαν οι άλλοι, τον πήραν μαζί τους στο σπίτι τους και του εξέθεσαν με
μεγαλύτερη ακρίβεια τη χριστιανική πίστι. Μέ ταπείνωσι ο Απολλώς δέχτηκε τις υποδείξεις
του Ακύλα και της Πρίσκιλλας (Πράξ. ιη' 24-28). «Ιουδαίος δέ τις Απολλώς ονόματι,
Αλεξανδρεύς τω γένει, ανήρ λόγιος, κατήντησεν εις Έφεσον, δυνατός ών εν ταις Γραφαίς.
Ούτος ήν κατηχημένος την οδόν του Κυρίου, και ζέων τω πνεύματι ελάλει και εδίδασκεν
ακριβώς τα περί του Κυρίου, επιστάμενος μόνον το βάπτισμα Ιωάννου» (στ. 2425). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Κάποιος δε Ιουδαίος ονομαζόμενος Απολλώς, Αλεξανδρινός στην
καταγωγή, άνθρωπος μορφωμένος και εύγλωττος, έφτασε στην Έφεσο. Ηταν δε δυνατός στις
Γραφές. Αυτός είχε κατηχηθή την οδό του Κυρίου (τη χριστιανική πίστι), και με φλογερή
καρδιά μιλούσε και δίδασκε με ακρίβεια για τον Κύριο, αν και γνώριζε μόνο το βάπτισμα του
Ιωάννου».
• Ο Απολλώς, Ιουδαίος γεννημένος στην πολυάνθρωπη και φημισμένη για τα γράμματα
της Αλεξάνδρεια, σπούδασε και ανεδείχθη «άνήρ λόγιος», άνθρωπος του λόγου,
μορφωμένος, κάτοχος της ελληνικής γλώσσας και ευφραδής ρήτορας. Ο Παύλος δέν είχε
ρητορεία, ο Απολλώς θαυμαζόταν για τη ρητορική του ικανότητα. Ο Απολλώς ήταν προ
πάντων «λόγιος» ως πρός το λόγο του Θεού, τον ασυγκρίτως ανώτερο από τους ανθρωπίνους
λόγους. Ήταν «δυνατός εν ταις Γραφείς» (στ. 24). Κατείχε τις Γραφές, την Παλαιά Διαθήκη.
• Αλλά δεν γνώριζε μόνο την Παλαιά Διαθήκη. Είχε κατηχηθή στην πίστη του Κυρίου, του
Ιησού Χριστού, και γνώριζε εν μέρει και τη χριστιανική διδασκαλία. Δέν ήταν βαπτισμένος
χριστιανός. Διότι δεν γνώρισε το χριστιανικό βάπτισμα. Γνώρισε μόνο το βάπτισμα του
Ιωάννου. Δεν είχε λάβει το Άγιο Πνεύμα. Είχε όμως κατοικήσει μέσα του ή πίστις του Κυρίου
Ιησού. Πίστευε τον Ιησού ως Μεσσία και Υιό του Θεού. Η δέ πίστις έκανε το πνεύμα του να
κοχλάζη από θέρμη και ενθουσιασμό. Ήταν «ζέων τω πνεύματι και ελάλει και εδίδασκεν
ακριβώς τα περί του Κυρίου, επιστάμενος μόνον το βάπτισμα Ιωάννου» (στ. 25).
Για το πόσο δυνατός ήταν ο Απολλώς στη γνώση και εξήγησι των Γραφών, λέει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Αυτοί (Τίτ. γ' 13) ουδέπω των εγχειρισθέντων ήσαν, αλλά των συνόντων

[353]
αυτώ' σφοδρότερος δε ήν ο Απολλώς, δυνατός ών εν ταις Γραφείς, και ανήρ λόγιος. Eί τοίνυν
νομικός ήν εκείνος, ουκ έδει παρ' ετέρων αυτόν, φησί, τρέφεσθαι. Αλλά νομικόν ενταύθά
φησι τόν των ιουδαϊκών νόμων έμπειρον» (Ε.Π.Ε. 24, 122). Μετάφρασις: «Οι δύο, ο Ζηνάς
και ο Απολλώς, δέν είχαν ακόμα αναλάβει εκκλησίες. Ήσαν από τους συνεργούς του Παύλου.
Περισσότερο δραστήριος ήταν ο Απολλώς, αφού ήταν δυνατός στις Γραφές και καλός
ρήτορας. Αν, λοιπόν, ο Ζηνας ήταν νομικός, δέν θά ήταν από τους επαγγελματίες
νομοδιδασκάλους. Νομικόν εδώ εννοεί τον γνώστη των ιουδαϊκών νόμων».
• Ό 'Απολλώς παρουσίαζε ένα Χριστιανισμό με πλατωνική έξαρσι, αλλά του έλειπε το
εσωτερικό βάθος. Ήταν θερμός οπαδός της ηθικής διδασκαλίας του Ιησού, που στηριζόταν
στο «εν πνεύματι και αληθεία»... Όσα όμως δεν γνώριζε γιά τόν Ιησού, τα ανεπλήρωνε η
φλογερή του αγάπη πρός τόν Κύριο. Δίδασκε ακριβώς τα περί του Κυρίου, επιστάμενος μόνο
το βάπτισμα Ιωάννου. Έτσι έγινε ο πνευματικός αρχηγός μιας ομάδας χριστιανών από την
Αλεξάνδρεια, που ερευνούσαν με ζήλο τις Γραφές, δέν είχαν όμως ακόμα συνδεθή με την
Εκκλησία.
Απλοί χριστιανοί διδάσκουν το «διδάσκαλο»! (στ. 26)
Ο Ακύλας και η Πρίσκιλλα άκουσαν τον Απολλώ να κηρύττη και διαπίστωσαν, ότι δεν
είχε ώλοκληρωμένη γνώση της χριστιανικής διδαχής. Αλλά δέν τόν υποτίμησαν. Δεν είπαν,
ότι ήταν νεαρός ακόμη και ακατάλληλος να κηρύττη το Ευαγγέλιο. Μία μέρα ο Ακύλας και
η Πρίσκιλα πήγαν στή Συναγωγή να τον ακούσουν. Τό κήρυγμά του ήταν ένα ελκυστικό
μεσσιανικό κήρυγμα, αλλά του έλειπε ο γνωστός εγκάρδιος τόνος του Παύλου. Η καμπάνα
βέβαια ηχούσε, αλλ' έδινε κάπως διαφορετικό τόνο. Μιλούσε γιά τόν Λόγο, αλλ' έλειπε το
Άγιον Πνεύμα, που έδινε στό κήρυγμα του Παύλου την ωραία εκείνη απήχησι. Μετά την
ακολουθία, έπιασαν φιλία μαζί του, τον κάλεσαν στο σπίτι τους, και του αποκάλυψαν την
καινούργια ζωή του Πνεύματος μέσα στην Εκκλησία, όπως την είχαν μάθει από τον Παύλο.
Ο σοφός αυτός άνθρωπος έγινε ο οικογενειακός φίλος και ο κατηχούμενός τους. Δεν είναι
χαριτωμένη η σκηνή; Τό απλοϊκό χριστιανικό ανδρόγυνο μέσα στο απέριττο εργαστήριό
τους, και ο σοφός αλεξανδρινός στα πόδια τους. «Ούτός τε ήρξατο παρρησιάζεσθαι εν τη
συναγωγή. Ακούσαντες δε αυτού Ακύλας και Πρίσκιλλα προσελάβοντο αυτόν και
ακριβέστερον αυτώ εξέθεντο την οδόν του Θεού» (στ. 26). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Αυτός δε (ο Απολλώς) άρχισε να κηρύττη στη συναγωγή. Όταν δε ο Ακύλας και η
Πρίσκιλλα τον άκουσαν, τον πήραν κοντά τους και του εξέθεσαν ακριβέστερα την οδό του
Θεού».
• Όπως ο Παύλος στην Κόρινθο δίδαξε το ανδρόγυνο Ακύλας και Πρίσκιλλα και τους
έκανε ιεραποστόλους, έτσι και αυτοί τώρα με τη σειρά τους, δίδαξαν τον Απολλώ στην
Έφεσο. Με αγάπη φέρθηκαν ο 'Ακύλας και η Πρίσκιλλα στόν Απολλώ. Αλλά και ο Απολλώς
φέρθηκε με ταπείνωσι. Δέν είπε, αυτοί οι απλοϊκοί άνθρωποι θα διδάξουν εμένα τόν λόγιο;
Δέχτηκε με προθυμία και χαρά να διδαχτή από το σκηνοποιό και τη γυναίκα του τίς αλήθειες
του Ευαγγελίου.
Ο ιερός Χρυσόστομος φανταζόμενος, πώς μία γυναίκα κατηχούσε ένα κατά κόσμο σοφό
προσήλυτο, λέει: «Πώς η Πρίσκιλλα τόν Απολλώ κατήχει; Της εν τω μέσω προσεδρίας αυτήν
κωλύων και θρόνου του εν τω βήματι, ου τού λόγου της διδασκαλίας... Όταν πιστός ο άνήρ
ή καί σφόδρα απηρτισμένος και διδάσκειν αυτήν δυνάμενος... Ως αν αυτή σοφωτέρα ή, ου

[354]
κωλύει (ο Παύλος) και διδάσκειν και διορθούν. Λεόντων θερμότεραι αι τότε γυναίκες ήσαν»
(Ε.Π.Ε. 17,694). Μετάφρασις: «Πώς κατηχούσε η Πρίσκιλλα τόν Απολλώ; Ο Παύλος
εμποδίζει να είναι προεστώσα (της συνάξεως) η γυναίκα και να προΐσταται της αγίας
Τραπέζης στο ιερό βήμα. Δέν εμποδίζει το λόγο της διδασκαλίας... Όταν βέβαια ο άντρας
είναι πολύ καταρτισμένος, εκείνος μπορεί και πρέπει να διδάσκει τη γυναίκα... Όταν όμως η
χριστιανή γυναίκα είναι σοφώτερη στά της πίστεως, δέν τήν έμποδίζει ο Παύλος να διδάσκη
και να διορθώνη. Κάποτε οι γυναίκες ήσαν θερμότερες από λιοντάρια».
• Και μία άλλη επισήμανσι κάνει ο ιερός Χρυσόστομος. Απαντά σ' εκείνους, που
προβάλλουν ως δικαιολογία της πνευματικής τους αδρανείας το γάμο και την οικογένεια. Και
λέει, ότι ούτε ο γάμος, ούτε τα παιδιά, ούτε το επάγγελμα εμποδίζουν ένα θερμό χριστιανό
να δίνη την ομολογία του και να προσπαθή και άλλους να οδηγήση στην εν Χριστώ σωτηρία.
Υπόδειγμα το ανδρόγυνο Ακύλας και Πρίσκιλλα: «Μή κατηγορώμεν του γάμου μηδε
νομίζωμεν εμπόδισμα είναι και κώλυμα της εις αρετήν φερούσης οδού το γυναίκα έχεις και
παίδας τρέφειν καί οικίας προϊστασθαι και τέχνην μεταχειρίζειν. Ιδού και ενταύθα ανήρ καί
γυνή (Ακύλας και Πρίσκιλλα), και εργαστηρίων παρειστήκεσαν και τέχνην μετεχειρίζοντο
και των έν μοναστηρίοις ζώντων ακριβεστέραν επεδείξαντο πολλώ την φιλοσοφίαν» (Ε.Π.Ε.
27,30). Μετάφρασις: «Ας μή κατηγορούμε το γάμο. Ας μή νομίζουμε, ότι είναι εμπόδιο και
κώλυμα για την οδό πρός την αρετή, τό νά έχη κανείς γυναίκα και να τρέφη παιδιά και να
προΐσταται στο σπίτι και το να εργάζεται μία τέχνη. Νά κι εδώ άντρας και γυναίκα, ο Ακύλας
και η Πρίσκιλλα, και εργαστήρια διηύθυναν και τέχνη ασκούσαν, και όμως έδειξαν
χριστιανική ζωή πολύ ακριβέστερη από πολλούς που ζουν σε μοναστήρια».
Ο Ιησούς είναι ο Μεσσίας (στ. 27-28)
Ο Απολλώς πήρε την απόφαση να πάη στήν Αχαΐα (πού είχε έδρα την Κόρινθο), γιά νά
γνωρίση την εκκλησιαστική ζωή απ' ευθείας από την πηγή της, παίρνοντας για το σκοπό αυτό
συστατικά γράμματα πρός τούς εκεί προϊσταμένους της Εκκλησίας. Φαίνεται, ότι στην
Κόρινθο, αφού βαπτίστηκε από ένα μαθητή του Παύλου και έλαβε το Χρίσμα, έγινε δεκτός
στην Εκκλησία. Ηταν αμέσως για όλους το θέμα της ημέρας. Υψώθηκε γρήγορα στην
εκτίμησή τους και έγινε ένα από τα διευθύνοντα πρόσωπα. «Βουλομένου δε αυτού διελθείν
εις την Αχαΐαν προτρεψάμενοι οι αδελφοί έγραψαν τους μαθηταίς αποδέξασθαι αυτόν ός
παραγενόμενος συνεβάλετο πολύ τους πεπιστευκόσι διά της χάριτος" ευτόνως γαρ τοις
Ιουδαίοις διακατηλέγχετο δημοσία επιδεικνύς διά των Γραφών είναι τον Χριστόν Ιησούν»
(στ. 27-28). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και όταν επρόκειτο να μεταβή στην Αχαΐα, οι
αδελφοί τον ενθάρρυναν και έγραψαν στους μαθητές (τους χριστιανούς) να τον δεχτούν.
Όταν δε έφτασε εκεί, με τη χάρη του Θεού πολύ βοήθησε εκείνους που είχαν πιστεύσει. Διότι
με δύναμι ανέτρεπε τους Ιουδαίους δημοσίως αποδεικνύοντας διά των Γραφών, ότι ο
Μεσσίας είναι ο Ιησούς».
• Ό Απολλώς μετέβη στην Κόρινθο και με τη χάρι του Θεού πολύ συνετέλεσε στην
πνευματική πρόοδο των πιστών. Διότι «εύτόνως» μιλώντας ανέτρεπε τους Ιουδαίους δημόσια
μέ τό νά αποδεικνύη, ότι τα χωρία της Γραφής εφαρμόζονται στόν Ιησού και συνεπώς ο
Ιησούς είναι ο Μεσσίας. «Ευτόνως γάρ τους Ιουδαίοις διακατηλέγχετο δημοσία επιδεικνύς
διά των Γραφών είναι τον Χριστόν Ιησούν» (στ. 28). Ο Παύλος φύτευσε, ο Απολλώς πότισε,
ο Θεός αύξησε (Α' Κορ. γ' 6). Τόσο πολύ μάλιστα θαυμάστηκε στην Κόρινθο ο Απολλώς,
ώστε, χωρίς βέβαια να φταίη ο ίδιος, δημιουργήθηκε και «κόμμα» φανατικών οπαδών του.

[355]
 Αλλοι θαύμαζαν τον Παύλο.
-Εγώ είμαι του Παύλου!
Αλλοι θαύμαζαν τον Πέτρο.
-Εγώ είμαι του Κηφά (του Πέτρου)!
Αλλοι θαύμαζαν τόν Απολλώ.
-Εγώ είμαι του Απολλώ.
Και άλλοι κομμάτιαζαν τον ίδιο το Χριστό (Α' Κορ. α' 12-13). Κόμμα και ο Χριστός! Αλλ'
ο Χριστός δεν είναι κόμμα.
Η Εκκλησία του δεν είναι κόμμα είναι σώμα. Ο Χριστός δέν είναι μόνο για λίγους είναι
για όλους. Ο Χριστός είναι το κέντρο του θαυμασμού.
• Όταν στο δρόμο βλέπουμε τον οδοδείκτη, την πινακίδα με το βέλος, που δείχνει την
κατεύθυνσι γιά τόν προορισμό μας, σταματάμε στην πινακίδα; Όχι! Χαιρόμαστε, που
συναντήσαμε την οδηγητική πινακίδα, αλλά προχωραμε, μέχρι να φτάσουμε στον προορισμό
μας.... Ο Παύλος, ο Πέτρος, ο Απολλώς και όλοι οι Άγιοι είναι οι οδοδείκτες, οι φωτεινοί
σηματοδότες, που μας οδηγούν στον προορισμό μας, στον Ιησού Χριστό. Δεν σταματάμε
στους Αγίους. Δεν κάνουμε σημαία λατρείας εκκλησιαστικά πρόσωπα. Ένας ο θαυμασμός
μας: Ο Κύριος Ιησούς Χριστός.
• Τό ότι βέβαια μπορούμε και πρέπει να θαυμάζουμε αγίους ιεραποστόλους, σάν τόν
Απολλώ, τονίζει και ο ιερός Χρυσόστομος σε σχετικό σχόλιό του: «Τω μέν ούν δημοσία
ελέγχειν ή παρρησία εδείκνυτο, τω δέ “ευτόνως” ή δύναμις έδηλούτο, τω δέ εκ των θείων
Γραφών επιδεικνύειν ή εμπειρία ούτε γάρ ή παρρησία τι συντελεί καθ' εαυτήν, ουκ ούσης
δυνάμεως, ούτε η δύναμις, ουκ ούσης παρρησίας. "Αρα ουκ εική Ακύλαν κατέλιπεν εις
"Έφεσον, αλλά διά τόν Απολλώ τάχα το Πνεύμα τούτο ώκονόμησεν, ώστε ισχυρότερον
επιβήναι τη Κορίνθω. Και τι δήποτε τούτω μέν ούδέν εποίησαν, Παύλω δε επιτίθενται;
"Ήδεισαν ότι εκείνος ο κορυφαίος ήν, ή και ότι πολύ το όνομα του ανδρός ήν» (Ε.Π.Ε.
16α,480). Μετάφρασις: «Μέ τό ότι, λοιπόν, δημόσια έλεγχε τούς Ιουδαίους ο Απολλώς
φανερωνόταν το θάρρος του, με το δέ “ευτόνως” δηλωνόταν η δύναμίς του, και με το ότι
αποδείκνυε αυτά που έλεγε από τις θείες Γραφές, γινόταν φανερή ή εμπειρία του. Διότι ούτε
το θάρρος κατορθώνει κάτι από μόνο του, όταν δεν υπάρχη δύναμις, ούτε η δύναμις όταν δεν
υπάρχη θάρρος. Επομένως δεν άφησε άσκοπα τόν Ακύλα στήν Έφεσο, αλλ' ίσως εξ αιτίας
του Απολλώ το Πνεύμα ρύθμισε τα πράγματα έτσι, ώστε να μεταβή στην Κόρινθο κάποιος
ισχυρότερος. Και για ποιό λόγο τέλος πάντων στόν Απολλώ δέν έκαναν τίποτε, ενώ κατά του
Παύλου επετίθεντο; Γνώριζαν ότι εκείνος ήταν ο κορυφαίος, ή και διότι το όνομα του Παύλου
ήταν πολύ ξακουστό».
• Γεγονός είναι, ότι ο Απολλώς κατέστη πολύ αγαπητός καί στούς Κορινθίους και στον
ίδιο τον Παύλο. «Περί δέ Απολλώ του αδελφού, πολλά παρεκάλεσα αυτόν ίνα έλθη πρός
υμάς μετά των αδελφών...» (Α' Κορ. ιστ' 12).

[356]
[357]
 (Πράξ. ιθ' 1-12) - Ο Παύλος στην Έφεσο
«1 Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ τὸν ᾿Απολλὼ εἶναι ἐν Κορίνθῳ Παῦλον διελθόντα τὰ ἀνωτερικὰ μέρη
ἐλθεῖν εἰς ῎Εφεσον· καὶ εὑρὼν μαθητάς τινας 2 εἶπε πρὸς αὐτούς· εἰ Πνεῦμα ῞Αγιον ἐλάβετε
πιστεύσαντες; οἱ δὲ εἶπον πρὸς αὐτόν· ἀλλ᾿ οὐδὲ εἰ Πνεῦμα ῞Αγιόν ἐστιν ἠκούσαμεν. 3 εἶπέ
τε πρὸς αὐτούς· εἰς τί οὖν ἐβαπτίσθητε; οἱ δὲ εἶπον· εἰς τὸ ᾿Ιωάννου βάπτισμα. 4 εἶπε δὲ
Παῦλος· ᾿Ιωάννης μὲν ἐβάπτισε βάπτισμα μετανοίας, τῷ λαῷ λέγων εἰς τὸν ἐρχόμενον μετ᾿
αὐτὸν ἵνα πιστεύσωσι, τοῦτ᾿ ἔστιν εἰς τὸν ᾿Ιησοῦν Χριστόν. 5 ἀκούσαντες δὲ ἐβαπτίσθησαν
εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ. 6 καὶ ἐπιθέντος αὐτοῖς τοῦ Παύλου τὰς χεῖρας ἦλθε τὸ
Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον ἐπ᾿ αὐτούς, ἐλάλουν τε γλώσσαις καὶ προεφήτευον. 7 ἦσαν δὲ οἱ πάντες
ἄνδρες ὡσεὶ δεκαδύο. 8 Εἰσελθὼν δὲ εἰς τὴν συναγωγὴν ἐπαρρησιάζετο ἐπὶ μῆνας τρεῖς
διαλεγόμενος καὶ πείθων τὰ περὶ τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. 9 ὡς δέ τινες ἐσκληρύνοντο καὶ
ἠπείθουν κακολογοῦντες τὴν ὁδὸν ἐνώπιον τοῦ πλήθους, ἀποστὰς ἀπ᾿ αὐτῶν ἀφώρισε τοὺς
μαθητάς, καθ᾿ ἡμέραν διαλεγόμενος ἐν τῇ σχολῇ Τυράννου τινός. 10 τοῦτο δὲ ἐγένετο ἐπὶ ἔτη
δύο, ὥστε πάντας τοὺς κατοικοῦντας τὴν ᾿Ασίαν ἀκοῦσαι τὸν λόγον τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ,
᾿Ιουδαίους τε καὶ ῞Ελληνας. 11 Δυνάμεις τε οὐ τὰς τυχούσας ἐποίει ὁ Θεὸς διὰ τῶν χειρῶν
Παύλου, 12 ὥστε καὶ ἐπὶ τοὺς ἀσθενοῦντας ἐπιφέρεσθαι ἀπὸ τοῦ χρωτὸς αὐτοῦ σουδάρια ἢ
σιμικίνθια καὶ ἀπαλλάσσεσθαι ἀπ᾿ αὐτῶν τὰς νόσους, τά τε πνεύματα τὰ πονηρὰ ἐξέρχεσθαι
ἀπ᾿ αὐτῶν.».

Πήρατε Πνεύμα Αγιο; (στ. 1-3)

Ο Παύλος ξανάρχεται στην Έφεσο. Η πόλις ήταν η σπουδαιότερη από όλες τις πόλεις της
Μικράς Ασίας. Είχε πάνω από τριακόσιες χιλιάδες κατοίκους, κυρίως Έλληνες. Και ήταν
πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής επαρχίας «Ασία». Η Έφεσος ήταν ονομαστή ως κέντρο ελληνικού
πολιτισμού και έγινε ονομαστή και ως χριστιανικό κέντρο. Το όνομά της συνδέεται κυρίως
με τους δύο αποστόλους, Παύλο και Ιωάννη.
Αυτή τη φορά ο Παύλος παρέμεινε τρία χρόνια. Στην αρχή βρίσκει δώδεκα άνδρες, που
είχαν βαπτιστή στο βάπτισμα του Ιωάννου. Τούς μιλάει γιά τό Πνεύμα το Άγιον καί τούς
βαπτίζει. Είναι η πρώτη ζύμη της Εκκλησίας της Εφέσου. «Έγένετο δε εν τω τον Απολλώ
είναι έν Κορίνθω Παύλον διελθόντα τα ανωτερικά μέρη ελθείν εις "Έφεσον. Και εύρων
μαθητάς τινας είπε προς αυτούς: “Εί Πνεύμα Άγιον έλάβετε πιστεύσαντες;” Οι δε είπον προς
αυτόν: “Αλλ' ουδε εί Πνεύμα "Αγιόν εστιν ηκούσαμεν”. Είπέ τε προς αυτούς: “Είς τί ούν
έβαπτίσθητε;”. Οι δε είπον: “Εις το Ιωάννου βάπτισμα”» (στ. 1-3). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Όταν δε ο Απολλώς ήταν στην Κόρινθο, ο Παύλος, αφού περιώδευσε τα
μέρη της ενδοχώρας, έφτασε στην Έφεσο. Και βρίσκοντας μερικούς μαθητές (πιστούς), τους
είπε: “Λάβατε Πνεύμα "Αγιο, όταν πιστεύσατε;” Αυτοί δε του είπαν “Αλλ' ούτε ότι υπάρχει
Πνεύμα "Αγιο ακούσαμε”. Τους είπε τότε ο Παύλος: “Αλλά με το βάπτισμα βαπτιστήκατε;”.
Αυτοί δε είπαν: “Με το βάπτισμα του Ιωάννου”».
• Ως προς τη σχέση τους με τον Χριστό οι δώδεκα μαθητές της Εφέσου έμοιαζαν μέ τόν
Απολλώ. Όπως ο Απολλώς στην αρχή, έτσι κι αυτοί γνώριζαν μόνο το βάπτισμα του Ιωάννου.

[358]
Ωνομάζονταν μαθητές, διότι είχαν πιστέψει στόν Χριστό. Αλλ' αφού δέν είχαν λάβει το
χριστιανικό βάπτισμα, ήσαν ατελείς μαθητές, ατελείς χριστιανοί. Ο Παύλος τούς ρώτησε:
-Πήρατε Πνεύμα Αγιο όταν πιστεύσατε;
Εκείνοι απάντησαν:
-Αλλ' εμείς ούτε έχουμε ακούσει ότι υπάρχει Πνεύμα Αγιο.
Παράδοξη απάντησις. Πώς δέν άκουσαν, ότι υπάρχει Πνεύμα Αγιο; Και η Παλαιά
Διαθήκη και ο Βαπτιστής Ιωάννης μιλούσαν γιά Πνεύμα Αγιον. Πώς αυτοί αγνοούσαν;
Ασφαλώς δέν άγνοούσαν, ότι υπάρχει Πνεύμα Αγιον ώς δύναμις, άλλ' άγνοούσαν, ότι
υπάρχει Πνεύμα Αγιον ως Πρόσωπο, ως Θεός, ή, ότι ήλθε και υπάρχει Πνεύμα Αγιο στόν
κόσμο (ίδε Ιωάν. ζ' 39: «Ούπω ήν Πνεύμα Άγιον», δεν ήταν δηλαδή ακόμα Πνεύμα Αγιο
στον κόσμο). Διά Πνεύματος Αγίου λάλησαν και οι προφήτες. Αλλά άλλο οι ενέργειες του
Αγίου Πνεύματος, και άλλο η έκχυσις του Αγίου Πνεύματος, όπως την ημέρα της
Πεντηκοστής. Άλλο φωτισμός του Αγίου Πνεύματος, και άλλο πλήρωμα του Αγίου
Πνεύματος στις ψυχές των πιστών. Για τους αποστόλους καί τούς πιστούς ισχύει το
«επλήσθησαν άπαντες Πνεύματος Αγίου» (Πράξ. β' 4).
Ο Παύλος ξαναρώτησε τους δώδεκα εκείνους μαθητές: -Σε τί λοιπόν βαπτιστήκατε; Τί
βάπτισμα λάβατε; Και εκείνοι απάντησαν: -Το βάπτισμα του Ιωάννου.
Μετάδοσις Πνεύματος Αγίου (στ. 4-7)
Όταν οι δώδεκα μίλησαν για τον Ιωάννη και το ατελές βάπτισμά του, ο Παύλος είπε: Ο
Ιωάννης έκανε βάπτισμα, που συνδεόταν με τη μετάνοια, όχι με την άφεσι των αμαρτιών.
Ηταν προδρομικό βάπτισμα. Για τη διαφορά του βαπτίσματος του Ιωάννου από το βάπτισμα
του Αγίου Πνεύματος, μίλησε ο ίδιος ο Κύριος στούς αποστόλους λίγο πρίν από την
Ανάληψι: «Ιωάννης μέν εβάπτισεν ύδατι, υμείς δε βαπτισθήσεσθε εν Πνεύματι Αγίω» (Πράξ
α' 5). Καί γιά τό ότι το κήρυγμα και το βάπτισμα του Ιωάννου προετοίμαζε τούς ανθρώπους
να δεχτούν τον Ιησού Χριστό, μιλάει ο Παύλος στην επομένη απάντησή του πρός τούς
δώδεκα μαθητές της Εφέσου: «Είπε δε Παύλος: “Ιωάννης μέν εβάπτισε βάπτισμα μετανοίας,
τω λαώ λέγων εις τον ερχόμενον μετ' αυτόν ίνα πιστεύσωσι, τούτ' έστιν εις τον Ιησούν
Χριστόν”. Ακούσαντες δε εβαπτίσθησαν εις το όνομα του Κυρίου Ιησου. Και επιθέντος
αυτούς του Παύλου τας χείρας ήλθε το Πνεύμα το Αγιον επ' αυτούς, ελάλουν τε γλώσσαις
και προεφήτευον. Ησαν δε οι πάντες άνδρες ώσει δεκαδύο» (στ. 47). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Τότε ο Παύλος είπε: “Ο Ιωάννης βάπτισε με βάπτισμα μετανοίας. Και έλεγε
στον λαό να πιστεύσουν σ' εκείνον, που ερχόταν ύστερα απ' αυτόν, δηλαδή στον Ιησού
Χριστό”. Όταν δε άκουσαν, βαπτίστηκαν με πίστι στο όνομα του Κυρίου Ιησού. Και αφού ο
Παύλος έθεσε πάνω τους τα χέρια, ήρθε πάνω τους το Πνεύμα το Άγιο, και μιλούσαν
διάφορες γλώσσες και προφήτευαν. Ησαν δε όλοι οι άνδρες δώδεκα».
• Το βάπτισμα του Ιωάννου απέβλεπε στη δημιουργία συναισθημάτων μετανοίας. Ήταν ο
γιατρός, που έκανε διάγνωσι, πού εντόπιζε τον πόνο, αλλά φάρμακο δέν είχε νά δώση. Το
φάρμακο της αφέσεως των αμαρτιών μόνο ο Χριστός το προσφέρει. Για την άφεσι των
αμαρτιών ο Ιωάννης παρέπεμπε στόν ερχόμενο, στόν Χριστό, τον οποίον και έδειξε: «Ίδε ο
αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου» (Ιωάν. α' 29).

[359]
 • "Όταν, λοιπόν, οι δώδεκα μαθητές της Εφέσου άκουσαν από τον Παύλο, ότι το βάπτισμα
του Ιωάννου ήταν ατελές, απλώς βάπτισμα που οδηγούσε και γινόταν με μετάνοια, αλλά δέν
χάριζε τη λυτρωτική άφεσι, πόθησαν και έλαβαν το τέλειο βάπτισμα, το χριστιανικό.
«Ακούσαντες δε εβαπτίσθησαν εις το όνομα του Κυρίου Ιησού» (στ. 5). Βαπτίστηκαν
ομολογώντας πίστι στη μεσσιακή ιδιότητα και στη Θεότητα του Ιησού. Συγχρόνως έδωσαν
την υπόσχεσι, ότι θα τηρούν την πίστη και τις εντολές Του. Ο τελετουργικός τύπος της
βαπτίσεως, σύμφωνα με την εντολή του Ιησού, ήταν βέβαια τριαδικός: «Εις το όνομα του
Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» (Ματθ. κη' 19).
• Μόλις βαπτίστηκαν, ο Παύλος έθεσε πάνω τους τα χέρια και ήλθε σ' αυτούς το "Αγιο
Πνεύμα. «Και επιθέντος αυτούς του Παύλου τας χείρας ήλθε το Πνεύμα το Άγιον επ' αυτούς,
ελάλουν τε γλώσσαις και προεφήτευον» (στ. 6). Απόδειξις ορατή, ότι τούς φώτισε τό "Αγιο
Πνεύμα ήταν τα σημάδια της Πεντηκοστής, που επανελήφθησαν και σ' αυτούς. Μιλούσαν σε
γλώσσες, πέρα από τη δική τους. Η γλωσσολαλία τους ήταν ιεραποστολική. Μιλούσαν σε
κατανοητές, όχι σε ακατανόητες γλώσσες. Μιλούσαν σε υπαρκτές γλώσσες, όχι σε
ανύπαρκτες. Το δέ χάρισμα της προφητείας έχει σχέση με τη σωστή διδασκαλία περί του
Ιησού Χριστού. Η επίθεσις των χειρών από τους αποστόλους πάνω στο κεφάλι των
βαπτιζομένων αντιστοιχεί πρός τό μυστήριο του Χρίσματος. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος:
«Έντεύθεν δείκνυται δόγμα μέγα, ότι τελείως καθαίρονται των αμαρτημάτων οι
βαπτιζόμενοι: ει μή γάρ εκαθαίροντο, ουκ αν το Πνεύμα εδέχοντο ούτοι, ούκ άν χαρισμάτων
ευθύς ήξιούντο. Και όρα ότι διπλούν το χάρισμα ήν, και γλώσσαι και προφητείαι. Καλώς δε
είπε “βάπτισμα μετανοίας” το Ιωάννου, και ουκ “αφέσεως”, ανάγων αυτούς, καί πείθων ότι
τούτου έρημον ήν εκείνο του γάρ ύστερον δοθέντος έργον ή άφεσις γέγονε» (Ε.Π.Ε. 16α,482-
484). Μετάφρασις: «Από εδώ φανερώνεται μία μεγάλη αλήθεια, ότι δηλαδή οι βαπτιζόμενοι
καθαρίζονται τελείως από τα αμαρτήματά τους. Διότι, αν δεν καθαρίζονταν, δέν θά δέχονταν
το Πνεύμα, δέν θά αξιώνονταν αμέσως να λάβουν τα χαρίσματα του Πνεύματος. Και πρόσεχε
κάτι: Ηταν διπλό το χάρισμα, και γλώσσες μιλούσαν και προφήτευαν. Πολύ σωστά δέ
ώνόμασε το βάπτισμα του Ιωάννου “βάπτισμα μετανοίας”, καί όχι “συγχωρήσεως”,
οδηγώντας αυτούς ψηλότερα και πείθοντάς τους, ότι εκείνο το βάπτισμα δέν είχε τη
συγχώρησι. Διότι η συγχώρησις των αμαρτημάτων υπήρξε έργο του βαπτίσματος που δόθηκε
αργότερα».
• Πόσοι ήσαν οι μαθητές, που από τον Ιωάννη έφτασαν στόν Χριστό και από τον πόθο της
μετανοίας οδηγήθηκαν στην άφεσι καί στή λύτρωσι και από το κατώτερο πνευματικό σχολείο
του Βαπτιστού προβιβάστηκαν στο ανώτατο σχολείο του Αγίου Πνεύματος; Αυτό
σημειώνεται στο τέλος του περιστατικού. «Ήσαν δε οι πάντες άνδρες ώσει δεκαδύο» (στ. 7).
Εμείς λέμε σήμερα ένδεκα και δώδεκα. Εδώ ο αριθμός των νέων πνευματοφόρων πιστών
αναφέρεται ως «δεκαδύο»!
• Το ερώτημα ισχύει και γιά μάς: Πήραμε Πνεύμα Άγιο;
Μέ τό Βάπτισμα και το Χρίσμα μεταδίδεται Πνεύμα Άγιον. Αλλ' η αμαρτία και η
πνευματική μας χαλάρωσις σάν να καλύπτη τη λάμψι, το φωτισμό, τις ενέργειες του Αγίου
Πνεύματος. Και με τη θεία Κοινωνία, αν κοινωνούμε με συναίσθησι, λαμβάνουμε το Άγιο
Πνεύμα. Αλλά το αισθανόμαστε; Με την ειλικρινή μετάνοια και εξομολόγησι, μέ τή θερμή
προσευχή και την επίμονη προσοχή στη ζωή μας, το Πνεύμα το Άγιον επανέρχεται. Οι πρώτοι
χριστιανοί στα αιτήματα του «Πάτερ ημών» πρόσθεταν και αυτό: «Ελθέτω Πνεύμα Άγιον».

[360]
Κι εμείς στόν γνωστό μας πεντηκοστό ψαλμό, στο «Ελέησόν με ο Θεός», παρακαλούμε μαζί
με τον Δαβίδ: «Καί τό Πνεύμα σου το Άγιον μή αντανέλης (να μην αφαιρέσης) απ' εμού» (ν'
13).
• Η πείρα του Αποστόλου, σχετικά με τους δώδεκα μαθητές της Εφέσου, δείχνει πόσο
ουσιαστική σημασία έχει γιά τόν Χριστιανισμό ο οργανικός δεσμός μέ τήν 'Αποστολική
Εκκλησία. “Ένας Χριστιανισμός εξωεκκλησιαστικός, ανεξάρτητος, ή και απλώς προσωπικός
ή βιβλικός, οδηγεί αναγκαστικά σε εγωκεντρισμό, σε δημιουργία αιρέσεων και σχισμάτων,
σε μία ψεύτικη ιδέα περί του Χριστού. Ο Χριστιανισμός, που συνάντησε ο Παύλος στην
Έφεσο, ήταν μόνο προθάλαμος, γι' αυτό και δικαίως θεωρείται ο Παύλος ως ιδρυτής της
Εκκλησίας της Εφέσου. Και εδώ, όπως και σε τόσα άλλα μέρη, δέν οικοδόμησε πάνω σε ξένο
θεμέλιο (Ρωμ. ιε' 20).
Χωρίζεται από τους σκληρούς Ιουδαίους (στ. 8-9)
Ο Παύλος κηρύττει στη συναγωγή των Ιουδαίων. Τρείς μήνες μιλούσε με παρρησία στη
συναγωγή. Τά επιχειρήματά του ήταν πειστικά. Αλλά για μερικούς είχε ισχύ το «Ού με
πείσεις κάν με πείσεις». Καίτοι ήσαν ακαταμάχητα τα επιχειρήματα του Παύλου, αυτοί
απειθούσαν. «Τήν κακίαν ουδέν πείθει», λέει ο ιερός Χρυσόστομος (Ε.Π.Ε. 16α, 512).
Όποιος έχει κακή προαίρεσι και σκοτεινιασμένο το νού, δέν πείθεται, τουναντίον γίνεται
σκληρότερος. Και επειδή δεν έχει επιχειρήματα, καταφεύγει στις ύβρεις. Αυτό βλέπουμε στη
συνέχεια της δράσεως του Παύλου στην Έφεσο: «Εισελθών δε εις την συναγωγήν
επαρρησιάζετο επί μήνας τρείς διαλεγόμενος και πείθων τα περί της βασιλείας του Θεού. Ως
δέ τινες εσκληρύνοντο και ηπείθουν κακολογούντες την Οδόν ενώπιον του πλήθους, αποστάς
απ' αυτών αφώρισε τους μαθητάς, καθ' ημέραν διαλεγόμενος εν τη σχολή Τυράννου τινός»
(στ. 8-9). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Έπειτα μπήκε στη συναγωγή και μιλούσε επί τρείς
μήνες, συζητώντας και διδάσκοντας για τη βασιλεία του Θεού. Και επειδή μερικοί
σκληρύνονταν και αντιδρούσαν κακολογώντας την Οδό (τη χριστιανική πίστι) ενώπιον του
πλήθους, απομακρύνθηκε απ' αυτούς, και απέσυρε τους μαθητές (τους πιστούς), και
καθημερινώς μιλούσε στη σχολή κάποιου Τυράννου».
• Σκληροτράχηλοι Ιουδαίοι κακολογούσαν την «Οδόν», δηλαδή τη χριστιανική πίστι. Οι
χριστιανοί, όπως γνωρίζουμε, λέγονταν στην αρχή της ζωής της Εκκλησίας «οι εν τη Ὁδῷ».
Τό ευαγγέλιο είναι ο ευθύς δρόμος, που οδηγεί στη ζωή την αιώνια. Ο ίδιος δε ο Κύριός μας
αυτοπροσδιορίζεται και ως Οδός. «Εγώ είμι η οδός...» (Ιωάν. ιδ' 6). «Ως δέ τινες
εσκληρύνοντο και ηπείθουν κακολογούντες την Οδόν ενώπιον του πλήθους, αποστάς απ'
αυτών αφόρισε τους μαθητάς, καθ' ήμέραν διαλεγόμενος εν τη σχολή Τυράννου τινός» (στ.
9).
•Ύστερα από τη σατανική αντίδραση των Ιουδαίων ο απ. Παύλος αναγκάστηκε να φύγη
από τη συναγωγή. Όσο ήταν καλός ο καιρός ωργάνωνε ομιλίες στην ύπαιθρο. Ο χειμώνας
όμως πλησίασε. Ο Παύλος και οι συνεργάτες του αναζήτησαν κατάλληλο κλειστό κέντρο.
Κάποιος μορφωμένος, που λεγόταν Τύραννος και πιθανώς να είχε γίνει χριστιανός, ήταν
πρόθυμος να νοικιάση την ευρύχωρη αίθουσα.
Ο Παύλος απέσυρε και τους άλλους μαθητές του Χριστού, τούς πιστούς, και βρήκε
καταφύγιο στη σχολή του Τυράννου. Τύραννος ήταν το όνομά του, αλλ' ευγενής ή
συμπεριφορά του. Αντίθετα με τους Ιουδαίους, που είχαν ιερά ονόματα, αλλά τυραννικά και

[361]
ανελεύθερα συμπεριφέρονταν. Ο Τύραννος ήταν μάλλον Έλληνας, που συμπαθούσε τη
χριστιανική διδασκαλία ή είχε πιστεύσει στον Χριστό. Τίς ελεύθερες ώρες διέθετε την
αίθουσα διδασκαλίας της σχολής του, για να διδάσκη ο Απόστολος. Στις 11 το πρωί τελείωνε
ο Τύραννος τα μαθήματά του. Μεσολαβούσε ένα διάλειμμα μισής ώρας, και από τις
εντεκάμισυ μέχρι τις τέσσερις ή αίθουσα ήταν στη διάθεση του Παύλου. Ήταν ελεύθερος γιά
την κατηχητική του διδασκαλία.
Ο Παύλος όμως δεν ξέρει τι θα πη ελεύθερη ώρα. Το πρωί εργαζόταν στον αργαλειό, για
να κερδίση το ψωμί του και το νοίκι του, ενώ το μυαλό του δούλευε κι αυτό. Ύστερα έπλενε
το πρόσωπό του και τα χέρια του, και πήγαινε, τρέχοντας στην αίθουσα, όπου τον περίμενε
τό ποικίλο ακροατήριό του.
Θαύματα του Παύλου (στ. 10-12)
Στη σχολή του Τυράννου ο Παύλος κήρυττε το ευαγγέλιο της ελευθερίας δύο ολόκληρα
χρόνια, καθημερινά. Πυκνός και πλούσιος ο λόγος, ώστε άκουγαν όσοι κατοικούσαν την
περιοχή, Ιουδαίοι και Έλληνες. Πολλοί πίστευσαν στό Χριστό. Γίνονταν και πολλά θαύματα
από τον Παύλο. Ακόμη και το προσόψιο του Παύλου θαυματουργεί και γιατρεύει αρρώστους.
Για τον Πέτρο ο Λουκάς σημείωσε ότι και η σκιά του θαυματουργούσε (Πράξ. ε' 15). Εδώ
λέει, ότι ο Θεός θαυματουργούσε και διά μέσου προσωπικών αντικειμένων του Παύλου.
«Τούτο δε εγένετο επί έτη δύο, ώστε πάντας τους κατοικούντας την Ασίαν ακούσαι τον λόγον
του Κυρίου Ιησού, Ιουδαίους τε και Έλληνας. Δυνάμεις τε ού τας τυχούσας επoίει ο Θεός διά
των χειρών Παύλου, ώστε και επί τους ασθενούντας επιφέρεσθαι από του χρωτός αυτού
σουδάρια ή σιμικίνθια και απαλλάσσεσθαι απ' αυτών τας νόσους, τά τε πνεύματα τα πονηρά
εξέρχεσθαι απ' αυτών» (στ. 10-12). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αυτό δε γινόταν επί δύο
έτη, ώστε όλοι οι κάτοικοι της (επαρχίας) Ασίας να ακούσουν τον λόγο του Κυρίου Ιησού,
και Ιουδαίοι και Έλληνες. Και ο Θεός διά του Παύλου έκανε ασυνήθη θαύματα, ώστε και
μανδήλια ή περιζώματα από το σώμα του να φέρωνται και να τίθενται επάνω στους ασθενείς,
και να φεύγουν απ' αυτούς οι ασθένειες, και να βγαίνουν απ' αυτούς τα πονηρά πνεύματα».
• Οι άνθρωποι έπαιρναν «σουδάρια ή σιμικίνθια», δηλαδή, μαντήλια ή περιζώματα, που
χρησιμοποιούσε ο Παύλος, τα έφερναν στούς αρρώστους καί τούς δαιμονισμένους, τα έθεταν
πάνω τους. Οι άρρωστοι θεραπεύονταν και τα δαιμόνια φυγαδεύονταν. Ο Θεός κάνει
θαύματα και διά μέσου αντικειμένων των Αγίων, και διά των ιερών λειψάνων τους, και διά
μέσου κυρίως του φωτισμένου λόγου τους και της ενάρετης ζωής τους. «Δυνάμεις τε ου τας
τυχούσας επoίει ο Θεός διά των χειρών Παύλου, ώστε και επί τους ασθενούντας επιφέρεσθαι
από του χρωτός αυτού σουδάρια ή σιμικίνθια και απαλλάσσεσθαι απ' αυτών τας νόσους, τά
τε πνεύματα τα πονηρά εξέρχεσθαι απ' αυτών» (στ. 11-12).
• Γράφει ο βιογράφος του Παύλου J. Holzner: «Όταν ο Παύλος περνούσε από τη μία και
την άλλη μεριά του δρόμου ήσαν χάμω ξαπλωμένοι άρρωστοι, χωλοί, με τα μέλη φαγωμένα
από τη λέπρα καί μέ πληγές που έτρεχαν πύον, απλώνοντας τα χέρια ή τα υπολείμματα των
χεριών. Και ο Παύλος, με την επίκληση του ονόματος του Ιησού, τούς έκανε καλά, χωρίς
καμμία αμοιβή... Η φήμη του ως θαυματουργού ήταν τόσο μεγάλη, ώστε πήγαιναν στην
Πρίσκιλλα, καί, χωρίς ο Παύλος φυσικά να ξέρη τίποτα, της ζητούσαν ρούχα του, μαντήλια
του και ποδιές της δουλειάς του».

[362]
 • Βέβαια για τον Παύλο το πρώτο του έργο ήταν το κήρυγμα και η αλλαγή της ψυχής των
ανθρώπων. Άλλωστε πουθενά αλλού, όσο στην Έφεσο, δεν είχε συναντήσει τόσο πλούσιο
πεδίο εργασίας και τόση απόδοση στο ιεραποστολικό έργο. Η Έφεσος ήταν βέβαια η
πρωτεύουσα της πολυάνθρωπης επαρχίας μέ τίς πεντακόσιες περίπου πόλεις και χωριά. Από
την Έφεσο γράφει στην Α' Κορινθίους (ιστ' 9): «Θύρα μου ανέωγε μεγάλη και ενεργής».

[363]
 (Πράξ. ιθ' 13-20) - Εξορκιστές (απατεώνες)
«13 ᾿Επεχείρησαν δέ τινες ἀπὸ τῶν περιερχομένων ᾿Ιουδαίων ἐξορκιστῶν ὀνομάζειν ἐπὶ
τοὺς ἔχοντας τὰ πνεύματα τὰ πονηρὰ τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ λέγοντες· ὁρκίζομεν ὑμᾶς
τὸν ᾿Ιησοῦν ὃν ὁ Παῦλος κηρύσσει. 14 ἦσαν δέ τινες υἱοὶ Σκευᾶ ᾿Ιουδαίου ἀρχιερέως ἑπτὰ οἱ
τοῦτο ποιοῦντες. 15 ἀποκριθὲν δὲ τὸ πνεῦμα τὸ πονηρὸν εἶπε· τὸν ᾿Ιησοῦν γινώσκω καὶ τὸν
Παῦλον ἐπίσταμαι· ὑμεῖς δὲ τίνες ἐστέ; 16 καὶ ἐφαλλόμενος ἐπ᾿ αὐτοὺς ὁ ἄνθρωπος, ἐν ᾧ ἦν
τὸ πνεῦμα τὸ πονηρόν, καὶ κατακυριεύσας αὐτῶν ἴσχυσε κατ᾿ αὐτῶν, ὥστε γυμνοὺς καὶ
τετραυματισμένους ἐκφυγεῖν ἐκ τοῦ οἴκου ἐκείνου. 17 τοῦτο δὲ ἐγένετο γνωστὸν πᾶσιν
᾿Ιουδαίοις τε καὶ ῞Ελλησι τοῖς κατοικοῦσι τὴν ῎Εφεσον, καὶ ἐπέπεσε φόβος ἐπὶ πάντας
αὐτούς, καὶ ἐμεγαλύνετο τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ· 18 πολλοί τε τῶν πεπιστευκότων
ἤρχοντο ἐξομολογούμενοι καὶ ἀναγγέλλοντες τὰς πράξεις αὐτῶν. 19 ἱκανοὶ δὲ τῶν τὰ περίεργα
πραξάντων συνενέγκαντες τὰς βίβλους κατέκαιον ἐνώπιον πάντων· καὶ συνεψήφισαν τὰς
τιμὰς αὐτῶν καὶ εὗρον ἀργυρίου μυριάδας πέντε. 20 Οὕτω κατὰ κράτος ὁ λόγος τοῦ Κυρίου
ηὔξανε καὶ ἴσχυεν.».

Τα παιδιά τού Σκευά (στ. 13-15)

Η Έφεσος ήταν μία πόλις, όπου η θεοσοφία, ο αποκρυφισμός και η μαύρη μαγεία είχαν
πολλούς οπαδούς. Ώδηγούσαν τους πνευματιστές «είς τα βαθέα του Σατανά» (Αποκ. β' 24).
Στους δρόμους και στην αγορά κυκλοφορούσαν αρκετοί «τσαρλατάνοι», Εβραίοι και
είδωλολάτρες, πλάνοι, απατεώνες, που απομυζούσαν το λαό, χρησιμοποιώντας την απλοϊκή
του πίστι μέ τάχα θαύματα.
• Μερικοί περιοδεύοντες Ιουδαίοι εξορκιστές είδαν στην Έφεσο τη δύναμη του ονόματος
του Ιησού να τελή καταπληκτικά σημεία και θέλησαν να μιμηθούν τον Παύλο. Όπως δηλαδή
ο Παύλος χρησιμοποιούσε το όνομα του Ιησού γιά νά βγάζη δαιμόνια, έτσι επεχείρησαν να
κάνουν και αυτοί. Αλλά κατατροπώθηκαν από τα κατορθώματα του Αποστόλου στην Έφεσο.
Ό,τι δέν κατώρθωνε το κήρυγμά του, τα κατάφερναν «αι αποδείξεις του Πνεύματος και της
δυνάμεως», η θεραπεία των ασθενών και ο εξορκισμός των δαιμονιζομένων.
Και ανάμεσα στους Ιουδαίους, από την εποχή ακόμα πρό Χριστού, αλλά και κατά την
εποχή της δικής του επί γης παρουσίας, υπήρχαν αληθινοί εξορκιστές. Όταν κατηγόρησαν
τόν Χριστό, ότι με τη δύναμη του Βεελζεβούλ (του αρχιδαίμονα) βγάζει τα δαιμόνια, τότε ο
Χριστός τούς θύμισε τους δικούς τους αληθινούς εξορκιστές: «Εί εγώ εν Βεελζεβούλ
εκβάλλω τα δαιμόνια, οι υιοί υμών εν τίνι εκβάλλουσι; Διά τούτο αυτοί κριταί έσονται ύμών»
(Ματθ. ιβ' 27).
• Αυτοί όμως οι εξορκιστές, που αναφέρονται στίς Πράξεις, δέν ήσαν γνήσιοι εκφραστές
της δυνάμεως του Θεού. Ησαν απατεώνες και αγύρτες. Ήθελαν δέ να εκμεταλλευτούν το
όνομα που χρησιμοποιούσε ο Παύλος και έβγαζε μ' αυτό τα δαιμόνια. Διαφορετικά όμως
χρησιμοποιούσε το όνομα του Ιησού ο Παύλος και διαφορετικά αυτοί. Ο Παύλος το
χρησιμοποιούσε μέ πίστι στη μεσσιακή ιδιότητα και στη Θεότητα του Ιησού, ενώ εκείνοι το
χρησιμοποιούσαν χωρίς πίστι, ως μαγική λέξι. Δεν παραδέχονταν τον Ιησου ως Χριστό και
Κύριο. «Επεχείρησαν δέ τινες από των περιερχομένων Ιουδαίων εξορκιστών ονομάζειν επί
τούς έχοντας τα πνεύματα τα πονηρά το όνομα του Κυρίου Ιησού λέγοντες: “Ορκίζομεν υμάς

[364]
τον Ιησούν, όν ο Παύλος κηρύσσει”. Ήσαν δέ τινες υιοί Σκευά Ιουδαίου αρχιερέως επτά οι
τούτο ποιoύντες. Αποκριθεν δε το πνεύμα το πονηρόν είπε: “Τον Ιησούν γινώσκω και τον
Παύλον επίσταμαι υμείς δε τίνες εστές”» (στ. 13-15). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Μερικοί δε από τους περιοδεύοντες Ιουδαίους εξορκιστές επεχείρησαν να χρησιμοποιήσουν
το όνομα του Κυρίου Ιησου γι' αυτούς που είχαν τα πνεύματα τα πονηρά, λέγοντας: “Σάς
εξορκίζουμε στο όνομα του Ιησού, τον οποίον κυρύττει ο Παύλος”. Ήσαν δε κάποιοι υιοί τού
Σκευά, Ιουδαίου αρχιερέως, επτά τον αριθμό, που έκαναν αυτό. Αλλά το πονηρό πνεύμα
μίλησε και είπε: “Τον Ιησού γνωρίζω, και τον Παύλο ξέρω καλά. Αλλά σείς ποιοι είστε;”».
• Οι Ιουδαίοι εξορκιστές δέν έλεγαν στά δαιμόνια, «Όρκίζομεν υμάς τόν Κύριον Ιησούν
Χριστόν», άλλ' έλεγαν απλώς, «Όρκίζομεν υμάς τον Ιησούν, όν ο Παύλος κηρύσσει» (στ.
13). Μή έχοντας μεγάλη ιδέα γιά τόν Ιησού, πρόσθεταν και το όνομα του Παύλου, για να
ενισχύσουν τον εξορκισμό! Ο Παύλος επίσης έβγαζε τα δαιμόνια ανιδιοτελώς, από αγάπη
και ευσπλαγχνία πρός τούς δαιμονισμένους και για τη δόξα του Κυρίου Ιησού Χριστού, ενώ
αυτοί οι ψευτοεξορκιστές σκέπτονταν σάν τόν Σίμωνα το μάγο (Πράξ. η' 9-24). Ήθελαν να
εκμεταλλευτούν το όνομα του Ιησού, κερδίζοντας χρήματα και δόξα.
• Γι' αυτούς τους λόγους το δαιμόνιο, ενώ έτρεμε τούς αποστόλους, καθόλου δεν φοβήθηκε
τους Ιουδαίους εξορκιστές. Σπουδαιότεροι από τους απατεώνες του εξορκισμού ήσαν επτά
αγόρια ενός Ιουδαίου αρχιερέα, τού Σκευά. «Ησαν δέ τινες υιοί Σκευά Ιουδαίου αρχιερέως
επτά οι τούτο ποιούντες» (στ. 14). Τό δαιμόνιο τούς ειρωνεύτηκε καί τούς γελοιοποίησε.
Στόν εξορκισμό τους απάντησε με ειρωνεία και μέ καταφρόνησι. «Αποκριθεν δε το πνεύμα
το πονηρόν είπε: “Τον Ιησούν γινώσκω και τον Παύλον επίσταμαι υμείς δε τίνες εστές”» (στ.
15).
• Οι πλανόδιοι εξορκιστές, τα παιδιά του Σκευά, θέλησαν να κάνουν επίδειξι
δαιμονοβγάλτη και μπροστά στόν Παύλο. Βρήκαν ένα δαιμονιζόμενο και προσπάθησαν να
τον... εξορκίσουν. Αλλ' αποτύγχαναν παρ' όλα τα μαγικά ξόρκια, που έλεγαν. Ο
δαιμονιζόμενος κορόϊδευε όλες τις προσπάθειές τους. Και όταν χρησιμοποιούσαν το όνομα
του Ιησού, κάτι που έκαναν και σ' άλλες περιπτώσεις, τίποτε δέν πετύχαιναν. “Ορκίζομεν
υμάς τον Ιησούν, όν ο Παύλος κηρύσσει” (στ. 13).
Εκεί που ξευτελίστηκαν τελείως οι θρησκευτικοί αγύρτες ήταν όταν τούς ξεσκέπασε ο
δαιμονισμένος: Τον Ιησού τόν ξέρω και τον Παύλο ξέρω καλά. Αλλά σείς ποιοί είστε; Είναι
σάν νά έλεγε στούς αγύρτες, στά «παπαδοπαίδια», πού παρίσταναν τούς από Θεού
εξορκιστές, ενώ ήσαν σατανόπαιδα: Ο Ιησούς είναι ο Υιός του Θεού του Υψίστου. Και ο
Παύλος είναι άξιος απόστολος Του. Ο Ιησούς έχει κάθε εξουσία στον ουρανό και στη γη. Και
ο Παύλος έχει εξουσία έναντίον μας (των δαιμονίων). Αλλά σείς ποιά εξουσία έχετε;

Ο δαιμονισμένος ξυλοκόπησε εξορκιστές (στ. 16-17)

Ο δαιμονισμένος, έχοντας λόγω του πονηρού πνεύματος αυξημένη σωματική δύναμι,
ώρμησε και κακοποίησε άγρια τούς αγύρτες και απατεώνες της «θρησκείας». Εξαγριωμένος
τούς χτύπησε γερά, τούς έσχισε τα ρούχα και καταξευτελισμένοι και ματωμένοι
αναγκάστηκαν ν' αδειάσουν τον τόπο. «Και έφαλλόμενος επ' αυτούς ο άνθρωπος, ενώ ήν το
πνεύμα το πονηρόν, και κατακυριεύσας αυτών ίσχυσε κατ' αυτών, ώστε γυμνους και

[365]
τετραυματισμένους εκφυγείν εκ του οίκου εκείνου. Τούτο δε έγένετο γνωστόν πάσιν
Ιουδαίοις τε και Έλλησι τοις κατοικούσι την Έφεσον, και επέπεσε φόβος επί πάντας αυτούς,
και εμεγαλύνετο το όνομα του Κυρίου Ιησού» (στ. 16-17). 'Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Και πηδώντας πάνω τους ο άνθρωπος, στον οποίο ήταν το πονηρό πνεύμα, τους κατέβαλε
και τους κακοποίησε, ώστε να φύγουν από το σπίτι εκείνο γυμνοί και τραυματισμένοι. Αυτό
δε έγινε γνωστό σ' όλους τους Ιουδαίους και τους Έλληνες, που κατοικούσαν στην Έφεσο,
και έπεσε φόβος πάνω σ' όλους αυτούς, και δοξαζόταν το όνομα του Κυρίου Ιησού».
• Εξουδετέρωσε το δαιμόνιο τούς εκμεταλλευτές του πόνου των ανθρώπων. Έλεγαν, ότι
τάχα τούς είχαν κάνει μάγια, και διάβαζαν διάφορες ακαταλαβίστικες ευχές και έκαναν
χρυσές δουλειές. Ο δαιμονισμένος πήδησε ορμητικά πάνω τους, τους κακοποίησε φοβερά.
Μόλις και μετά βίας ξέφυγαν από τα χέρια του γυμνοί και τραυματισμένοι. «Και
έφαλλόμενος επ' αυτούς ο άνθρωπος, ενώ ήν το πνεύμα το πονηρόν, και κατακυριεύσας
αυτών ίσχυσε κατ' αυτών, ώστε γυμνους και τετραυματισμένους εκφυγείν εκ του οίκου
εκείνου» (στ. 16).
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Έμοι δοκεί χλευάζοντας αυτούς τούτο ποιείν όθεν
τιμωρούνται, ώστε και από τούτου μηδένα τολμάν μηδέ ώς έτυχε το όνομα ονομάζειν λοιπόν.
Τούτο πολλούς των πιστευσάντων είς εξομολόγησιν ήγαγε τούτο και φόβον αυτοίς ενέβαλε,
και του πάντα είδέναι τόν Θεόν μέγιστον τούτο τεκμήριον γέγονε. Πρίν ή υπό των δαιμόνων
ελεγχθήναι, έαυτών κατηγόρουν, φοβούμενοι μή τα αυτά πάθωσιν» (Ε.Π.Ε. 16α,512).
Μετάφρασις: «Εγώ έχω την εντύπωση, ότι αυτοί (οι επτά εξορκιστές) κορόιδευαν
προσπαθώντας να βγάλουν το πονηρό πνεύμα από τον δαιμονισμένο. Και γι' αυτό
τιμωρούνται, ώστε βλέποντας αυτούς κανένας πλέον νά μή τολμά στα καλά καθούμενα νά
άναφέρη το όνομα του Ιησού. Αυτό οδήγησε πολλούς από εκείνους που είχαν πιστέψει, στην
εξομολόγησι. Αυτό τούς γέμισε και από φόβο. Έγινε μεγίστη απόδειξις, ότι ο Θεός γνωρίζει
τα πάντα. Προτού λοιπόν ελεγχθούν από τους δαίμονες, κατηγορούν οι ίδιοι τον εαυτό τους,
φοβούμενοι μήπως πάθουν τα ίδια».
Δύο παρατηρήσεις:
• Η μία: Ο Σατανάς είναι ανίσχυρος απέναντι των ευσεβών. Αλλ' απέναντι των ασεβών και
θρησκειοκαπήλων είναι πολύ ισχυρός. Προκαλεί τελικά κακό σ' όσους εκμεταλλεύονται τα
ιερά και τα όσια, σε μάγους και μάγισσες, σε πνευματιστές και χαρτορρίχτρες, σε μάντεις και
μάντισσες, σε αστρολόγους και ψευτοεξορκιστές. Δέν αποτελεί βέβαια αυτό κανόνα. Μπορεί
απατεώνες και αγύρτες, γυρολόγοι της θρησκείας και λοιποί ψευτοθαυματουργοί (υπάρχουν
χιλιάδες και σήμερα, μερικοί τυλιγμένοι και σε ράσα!) να μή τιμωρούνται σε τούτη τη ζωή.
Πάντως η τιμωρία των υιών Σκευά είναι παραδειγματική στο τι περιμένει όσους τάχα
ξορκίζουν ή τάχα λύνουν μάγια, ή τάχα προλένε το μέλλον.
• Η άλλη: Ο Παύλος γιατί επέτρεψε μπροστά του τη βιαιοπραγία του δαιμονίου κατά των
ψευτοεξορκιστών; Για να δουν όλοι τη διαφορά του αληθινού θαύματος από το ψεύτικο.
Φυσικά δεν συμφωνούσε ούτε με τις ενέργειες των επτά ανδρών, παιδιών του Σκευά του
αρχιερέα, άλλ' ούτε καί μέ τόν ξυλοδαρμό τους. Δεν μπορούσε να συγκρατήση το δαιμόνιο
στίς τρομακτικές σωματικές δυνάμεις που αποκτούσε. Μπορούσε όμως να κάνω κάτι άλλο:
Να βγάλη το δαιμόνιο από τον άνθρωπο, που του είχε κάνει κατάληψι. Και το έκανε. Έτσι,
και οι αγύρτες εξουδετερώθηκαν, και ο δαιμονισμένος ελευθερώθηκε.

[366]
 • Τώρα πλέον όλοι πείστηκαν για το πώς έκανε τα θαύματα ο Παύλος. Δέν τα έκανε με
μάγια. Τα ενεργούσε μέ τη δύναμη του Χριστού, πού είναι στον Ουρανό, αλλά και στην
ύπαρξι κάθε πιστού χριστιανού. Ηταν εκείνο που γράφει αργότερα στην επιστολή του πρός
τούς Εφεσίους: «Ούκ έστιν ημίν ή πάλη πρός αίμα και σάρκα, αλλά πρός τάς άρχάς, πρός τάς
εξουσίας, πρός τούς κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, πρός τα πνευματικά
της πονηρίας εν τοις επουρανίοις» (στ' 12).

Καύσις μαγικών βιβλίων (στ. 18-20)

Το φοβερό περιστατικό με τον δαιμονισμένο καί τούς εξορκιστές έγινε γνωστό σ' όλη την
Έφεσο, σε Ιουδαίους και σε Έλληνες. Οι άνθρωποι κατάλαβαν, ότι ο Ιησούς είναι
ισχυρότερος από τα δαιμόνια και ότι η ασέβεια στο όνομά Του τιμωρείται παραδειγματικά.
Φόβος και τρόμος έπεσε σε όλους και δοξαζόταν το όνομα του Κυρίου Ιησού. Πολλοί από
τους πιστούς έρχονταν και εξωμολογούνταν τις αμαρτωλές πράξεις τους. «Πολλοί τε των
πεπιστευκότων ήρχοντο εξομολογούμενοι και αναγγέλλοντες τας πράξεις αυτών. Ικανοί δε
των τα περίεργα πραξάντων συνενέγκαντες τας βίβλους κατέκαιον ενώπιον πάντων και
συνεψήφισαν τας τιμάς αυτών και εύρον άργυρίου μυριάδας πέντε. Ούτω κατά κράτος ο
λόγος του Κυρίου ηύξανε και ίσχυεν» (στ. 18-20). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και
πολλοί απ' αυτούς, που είχαν πιστεύσει, έρχονταν και εξωμολογούνταν και ανέφεραν
δημοσίως τις πράξεις τους. Και αρκετοί απ' αυτούς, που έπραξαν τα μαγικά έργα,
συγκέντρωσαν τα μαγικά βιβλία και τα έκαιγαν μπροστά σε όλους. Και συνυπολόγισαν την
αξία τους και βρήκαν ότι άξιζαν πενήντα χιλιάδες άργυρα νομίσματα. Έτσι θριαμβευτικά ο
λόγος του Κυρίου εξαπλωνόταν και επικρατούσε».
• Κάποια μέρα στην Έφεσο πραγματοποιήθηκε μία πρωτόγνωρη συγκέντρωσης και
δυναμική ενέργεια. Από όλες τις μεριές συγκέντρωσαν τα μαγικά βιβλία, τα απόκρυφα και
τους μεγάλους παπύρους, τους ονειροκρίτες και τα λεγόμενα «εφέσια γράμματα». Τά έκαψαν
δημόσια. Αμέσως υψώθηκε με τριγμούς μία φωτιά, όπου περγαμηνές και φυλακτά, που
άρχισαν να καίγωνται. Στο μεταξύ όλο και έφερναν και άλλα σατανικά βιλία, μαγικά δηθεν
του Νώε και του Σολομώντος! Έτσι ο λόγος του Κυρίου επιβάλλεται «κατά κράτος» (στ. 20).
Έβαλαν φωτιά και δημόσια κατέκαυσαν οι χριστιανοί τούς παπύρους, που περιείχαν
μαγικά πράγματα. Κατέκαιαν έτσι και το Διάβολο. Υπολόγισαν δε συνολικώς την αξία των
βιβλίων, πού η κατασκευή τους ήταν δαπανηροτάτη, ανερχομένη σε πενήντα χιλιάδες αργυρά
νομίσματα (περίπου 1600 χρυσές λίρες Αγγλίας!). Δέν τά πούλησαν για να εισπράξουν
χρήματα και να κάνουν ελεημοσύνη. Διότι, αν τα πουλούσαν, θά ζημιώνονταν ψυχικά οι
αγοραστές και η ελεημοσύνη θα ήταν αμαρτωλή, σατανική.
Ηταν μία πανίσχυρη φωτεινή απόδειξις μπροστά σε όλόκληρη την Έφεσο, ότι η δύναμις
της παλαιάς ειδωλολατρίας έπρεπε να υποχωρήση μπροστά στο φως του Ευαγγελίου.
• Από που προερχόταν η τεράστια επιρροή του Παύλου πάνω στους ανθρώπους; Αυτό,
όπως σε όλους τους μεγάλους άνδρες και τους αγίους, ήταν το ιδιαίτερο μυστικό του. Ήταν
η δύναμις της προσωπικότητας του, της χωρίς κανένα εγωισμό ζωής του γύρω από ένα
μοναδικό, θείο κέντρο, τον Χριστό.

[367]
 • Το κάψιμο των σατανικών βιβλίων θέτει ζήτημα σοβαρό στη σύγχρονη λεγόμενη
χριστιανική κοινωνία. Σήμερα, πού ή εκτύπωσης και η διάδοσις των βιβλίων είναι
εύκολωτάτη, κυκλοφορούν κάθε φύσεως αισχρά, σατανικά, μαγικά και αθεϊστικά βιβλία και
περιοδικά. Η αμαρτία και η ιδεολογική διαστροφή κυκλοφορεί αστραπιαία. Διότι δεν έχουμε
μόνο το έντυπο μέσο. Έχουμε και το διαδικτυακό. Μέ τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα τρέχει
το βιβλίο της ασεβείας και της αισχρότητας ταχύτερα και από όσο τρέχει το φως!
• Δύο λόγοι κάνουν πλέον απείρως πιο επικίνδυνο τον σύγχρονο έντυπο και τον
ηλεκτρονικό τύπο: Το ένα ή ελκυστικότητά του. Μαγεύει κυριολεκτικά, μαγνητίζει,
ξετρελλαίνει. Το άλλο η ταχύτητα διαδόσεως. Το χειρότερο όμως είναι, ότι η κυκλοφορία
των σατανικών εντύπων (βιβλίων, περιοδικών, ψηφιακών προβολών κ.λπ.), από μέν το
Κράτος επιτρέπεται ελεύθερα, από δέ τήν Εκκλησία δέν παρουσιάζεται ζωηρή ανησυχία και
δυναμική αντίδρασις. Τότε όμως;
• Αραγε πώς θα χαρακτηρίζαμε τους πιστούς της Έφέσου πού έκαψαν τα σατανικά βιβλία;
«Ικανοί δε των τα περίεργα πραξάντων συνενέγκαντες τας βίβλους κατέκαιον ενώπιον
πάντων» (στ. 19). Πολλοί των εκκλησιαστικών, που δέν θέλουν να τα «χαλάνε» με τον
κόσμο, θά τούς έλεγαν «εξτρεμιστές», ανθρώπους των άκρων! Οι δε δημοσιογράφοι και οι
κρατικοί παράγοντες θα μιλούσαν γιά... έλευθεροτυπία! «Δημοκρατία», σου λένε, σημαίνει,
ελεύθερη έκφρασις του λόγου! Μόνο, πού δέν θά ώνόμαζαν δημοκρατία την κυκλοφορία
ανοικτών υπονόμων, που προσφέρουν ελεύθερα το βόρβορό τους!
• Οι άγιοι, ών πρώτος ο Παύλος, ευλογούν δυναμικές ενέργειες διαμαρτυρίας για την
ασύδοτη κυκλοφορία της παντός είδους ασεβείας και διαφθοράς.

[368]
 (Πράξ. ιθ' 21-27) - Ο άργυροκόπος Δημήτριος
«21 ῾Ως δὲ ἐπληρώθη ταῦτα, ἔθετο ὁ Παῦλος ἐν τῷ πνεύματι διελθὼν τὴν Μακεδονίαν καὶ
᾿Αχαΐαν πορεύεσθαι εἰς ῾Ιερουσαλήμ, εἰπὼν ὅτι μετὰ τὸ γενέσθαι με ἐκεῖ δεῖ με καὶ Ρώμην
ἰδεῖν. 22 ἀποστείλας δὲ εἰς τὴν Μακεδονίαν δύο τῶν διακονούντων αὐτῷ, Τιμόθεον καὶ
῎Εραστον, αὐτὸς ἐπέσχε χρόνον εἰς τὴν ᾿Ασίαν. 23 ᾿Εγένετο δὲ κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον
τάραχος οὐκ ὀλίγος περὶ τῆς ὁδοῦ. 24 Δημήτριος γάρ τις ὀνόματι, ἀργυροκόπος, ποιῶν ναοὺς
ἀργυροῦς ᾿Αρτέμιδος παρείχετο τοῖς τεχνίταις ἐργασίαν οὐκ ὀλίγην· 25 οὓς συναθροίσας καὶ
τοὺς περὶ τὰ τοιαῦτα ἐργάτας εἶπεν· ἄνδρες, ἐπίστασθε ὅτι ἐκ ταύτης τῆς ἐργασίας ἡ εὐπορία
ἡμῶν ἐστι, 26 καὶ θεωρεῖτε καὶ ἀκούετε ὅτι οὐ μόνον ᾿Εφέσου, ἀλλὰ σχεδὸν πάσης τῆς ᾿Ασίας
ὁ Παῦλος οὗτος πείσας μετέστησεν ἱκανὸν ὄχλον, λέγων ὅτι οὐκ εἰσὶ θεοὶ οἱ διὰ χειρῶν
γινόμενοι. 27 οὐ μόνον δὲ τοῦτο κινδυνεύει ἡμῖν τὸ μέρος εἰς ἀπελεγμὸν ἐλθεῖν, ἀλλὰ καὶ τὸ
τῆς μεγάλης θεᾶς ᾿Αρτέμιδος ἱερὸν εἰς οὐθὲν λογισθῆναι, μέλλειν τε καὶ καθαιρεῖσθαι τὴν
μεγαλειότητα αὐτῆς, ἣν ὅλη ἡ ᾿Ασία καὶ ἡ οἰκουμένη σέβεται.».

Ιεραποστολικός σχεδιασμός (στ. 21-22)

O Παύλος είναι ακόμη στην Έφεσο. Μία ολόκληρη τριετία εργάστηκε υπεράνθρωπα και
το κήρυγμά του είχε πολλούς καρπούς. Τά θεμέλια της ειδωλολατρίας κλονίζονταν και το
Ευαγγέλιο έρριχνε βαθειά τίς ρίζες του. Αυτό όμως ξεσήκωσε εναντίον του Παύλου
ανθρώπους ίδιοτελείς, που ζούσαν και πλούτιζαν από την ειδωλολατρία και προκάλεσε εις
βάρος του μία επικίνδυνη περιπέτεια.
Αυτό δεν σημαίνει, ότι καταθέτει τα αποστολικά όπλα και μεγάλος μαχητής υπέρ της
δόξης του Χριστού και της σωτηρίας του κόσμου. Οι ειδωλολάτρες έχουν το σχέδιό τους,
αλλά και ο άνθρωπος του Θεού το δικό του. Μεγαλόπνοο το σχεδιάγραμμα της νέας του
πορείας. Σκέπτεται να επισκεφτή τη Μακεδονία και τις εκκλησίες της, την Αχαΐα και τις
εκκλησίες της, να επιστρέψη διά της Τρωάδος, να βρεθεί ξανά γιά λίγο στην περιοχή της
Εφέσου πρός αποχαιρετισμό, να συνεχίση για την Ιερουσαλήμ και να καταλήξη στη Ρώμη.
Ένα σχέδιο με περιπέτειες. Μία πορεία με πολλές προκλήσεις και αμφισβητήσεις, ένας
δρόμος με πολλές απολογίες, ένα ταξίδι με φοβερές θαλασσοταραχές, ένας αγώνας, που θα
καταλήξη στη φυλάκισι στη Ρώμη, μία ζωή, που θα προσφερθή θυσία αγία στο μαρτυρικό
θάνατο.
Αυτό το σχέδιο, που του το έχει υπαγορεύσει ο Θεός, εν περιλήψει το παρουσιάζει ο
Λουκάς: «Ως δε επληρώθη ταύτα, έθετο ο Παύλος εν τω πνεύματι διελθών την Μακεδονίας
και 'Αχαΐαν πορεύεσθαι εις Ιερουσαλήμ, είπών ότι μετά το γενέσθαι με εκεί δεί με και Ρώμην
ιδεϊν. Αποστείλας δε εις την Μακεδονίαν δύο των διακονούντων αυτώ, Τιμόθεον και
"Έραστον, αυτός επέσχε χρόνον εις την Ασίαν» (στ. 21-22). 'Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Αφού δε έγιναν αυτά, και Παύλος αποφάσισε να περάση τη Μακεδονία και την Αχαΐα και
να μεταβή στην Ιερουσαλήμ. Και είπε: “Αφού μεταβώ εκεί, πρέπει να επισκεφτώ και τη
Ρώμη”. Έτσι έστειλε στη Μακεδονία δύο από τους βοηθούς του, τον Τιμόθεο και τον
"Έραστο, ενώ αυτός έμεινε μερικό χρόνο στην επαρχία Ασία».
• Πρέπει να δώ και τη Ρώμη! Επιθυμία του μεγάλου αποστόλου. Ο Θεός στόν Παύλο
εμπιστεύθηκε την οικουμένη. Κέντρο της οικουμένης ήταν τότε η Ρώμη, η πρωτεύουσα της

[369]
Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ο απόστολος των εθνών είχε πόθο να δη και τη Ρώμη. Για ποιό
σκοπό; Για να θαυμάση τα πλούτη και τα μεγαλεία της κοσμοκράτειρας; Τήν ψυχή του
Παύλου δέν είλκυαν τα θέλγητρα του κόσμου αυτού. Γι' αυτόν ή αιωνία πόλις ήταν στον
ουρανό. Ήθελε να βρεθεί στη Ρώμη, γιά να δη καί τούς εκεί χριστιανούς, όπως σημειώνει
στο α' κεφάλαιο της προς Ρωμαίους επιστολής. Και σ' άλλο σημείο της ίδιας επιστολής
εκφράζει την επιθυμία να επισκεφτή και προσωπικά τη Ρώμη. «Έπιποθίαν έχω του ελθείν
πρός υμάς από πολλών ετών» (Ρωμ. ιε' 23). Τόν αξίωσε ο Κύριος να βρεθή στη Ρώμη, δέσμιος
και μάρτυρας. Και μίλησαν πολύ δυνατά οι αλυσίδες του Παύλου. Έδεσαν άρρηκτα τίς ψυχές
των εκεί χριστιανών μέ το Χριστό. Λέει ο Χρυσόστομος: «Τί τοιούτον στέφανος χρυσούς
κεφαλή περικείμενος, οίον άλυσις δεξια περιπλεκομένη διά τόν Θεόν;» (Ε.Π.Ε. 38,214).
Μετάφρασις: «Τι αξία έχει ένα στεφάνι χρυσό στο κεφάλι σου μπροστά σε αλυσίδα δεμένη
για την αγάπη του Θεού;».
Για δύο λόγους η Ρώμη σημαδεύτηκε από τον Παύλο.
• Ο ένας λόγος: Η Ρώμη δέχτηκε την Επιστολή, όπου αναπτύσσεται το θέμα της
δικαιώσεως, το θέμα της σωτηρίας. Θεωρεί ο Παύλος χρεωμένον τον εαυτό του. Χρωστα σε
όλους. Χρωστά το Χριστό, το ευαγγέλιο, την αλήθεια της πίστεως, τη σωτηρία. Στη Ρώμη
δεν είχε πάει ακόμη. Είναι οφειλέτης και γιά τούς κατοικούντες στην πρωτεύουσα του
κράτους. Ένα μέρος από το χρέος του εξοφλάει με τη γραπτή του παρουσία, με την περίφημη
πρός Ρωμαίους Επιστολή. Εκεί διατυπώνει την απόφασή του να εξοφλήση το χρέος της
αγάπης: «Έλλησί τε καί βαρβάροις, σοφοίς τε και ανοήτοις οφειλέτης ειμί ούτω το κατ' εμέ
πρόθυμον και υμίν τοίς εν Ρώμη ευαγγελίσασθαι» (Ρωμ. α' 14-15).
• Ο άλλος λόγος: Η Ρώμη θα υποδεχθή τελικά όχι μόνο το λόγο του Παύλου, γραπτό και
προφορικό, αλλά και το αίμα του Παύλου. Το μαρτύριο είναι χάρισμα, μία ουράνια κλήσις.
Και όπως η κλήσις η πρώτη, για την είσοδό του στη χριστιανική πίστι, έγινε κατ' ευθείαν από
τον ουρανό, με το όραμα της Δαμασκού, έτσι και η κλήσης γιά την έξοδό του από τη ζωή, η
κλήσης για το μαρτύριο, έγινε κατ' ευθείαν από τον ουρανό, με όραμα. Όταν για τελευταία
φορά βρέθηκε στα Ιεροσόλυμα ο Παύλος, δικαζόμενος από το Ιουδαϊκό συνέδριο, έλαβε τη
δεύτερη κλήσι γιά τή Ρώμη: «Τη δέ επιούση νυκτί επιστάς αυτώ ο Κύριος είπε: Θάρσει,
Παύλες ως γάρ διεμαρτύρω τα περί εμού εις Ιερουσαλήμ, ούτω σε δει και εις Ρώμην
μαρτυρήσαι» (Πράξ. κγ' 11). Ή μία πρωτεύουσα, η θρησκευτική, η Ιερουσαλήμ, θά τόν
στείλη στην άλλη πρωτεύουσα, την πολιτική, τη Ρώμη, για να μαρτυρήση εκεί. Αν στην
Ταρσό είδε το φως του ήλιου, άν στη Δαμασκό είδε το φως του Χριστού, άν στην Αντιόχεια
έπαιρνε τα μηνύματα γιά τίς ιεραποστολικές του εξορμήσεις, στη Ρώμη είδε το τέρμα του
αγώνα του. Η Ρώμη είναι η πόλις του μαρτυρίου του Παύλου.
• Προτού να φύγη από την Έφεσο, στέλνει προπομπούς δύο από τους συνεργούς του:
«Αποστείλας δε εις την Μακεδονίαν δύο των διακονούντων αυτώ, Τιμόθεον και Έραστον,
αυτός επέσχε χρόνον εις την Ασίαν» (στ. 22).

Εργατική εξέγερσις (στ. 23-26)

Μεγάλη πρόοδος του ευαγγελίου σημειώθηκε στην Έφεσο. Ο Χριστός διά του Παύλου
κατήγαγε θριάμβους. Αλλά και ο Σατανάς δεν έμεινε αδρανής. Η θάλασσα κάποτε ησυχάζει.

[370]
Αυτός όμως συνεχώς αναταράσσεται από τα βάθη της σκοτεινής του υπάρξεως. Ο Θεός
επιτρέπει την πολεμική του Σατανά κατά της ανθρωπότητας, για να κερδίζουν οι εκλεκτοί
του δούλοι στεφάνια. Κατά δε του Παύλου ο Θεός επέτρεψε πιό λυσσώδεις διαβολικές
επιθέσεις, γιά ν' αναδειχτή ο Απόστολός του ο μεγαλύτερος αγωνιστής και νικητής.
• Στην αρχαία Έφεσο, πόλι της Μικράς Ασίας, λατρευόταν ιδιαίτερα η «θεά» "Αρτεμις,
μία από τις «θεότητες» του είδωλολατρικού δωδεκαθέου. Κάθε τέσσερα χρόνια τον Μάϊο
γίνονταν μεγάλες γιορτές. Ένας ολόκληρος κόσμος, από όλες τίς παράλιες πόλεις και τα
νησιά και από το εσωτερικό της Μικράς Ασίας, μαζεύονταν για να τιμήσουν τη μεγάλη τους
θεά και να ξεφαντώσουν όσο δεν έπαιρνε άλλο. Η Έφεσος ωνομαζόταν με υπερηφάνεια
νεωκόρος της Αρτέμιδος.
• Χρυσές δουλειές έκαναν άλλοτε όσοι έφτιαχναν αγάλματα της Αρτέμιδος ή ασημένια
ομοιώματα του ναού της στην Έφεσο. Σπουδαιότερος απ' αυτούς, πού πλούτιζαν από την
Αρτέμιδα, ήταν κάποιος Δημήτριος αργυροκόπος. Από αυτόν και τη συμμορία του
προκλήθηκε μεγάλη ταραχή «περί της Οδού», δηλαδή εναντίον της Εκκλησίας, που λεγόταν
καί «Οδός». Πιθανώς να υπήρχε και ιδιαίτερος λόγος. Το κήρυγμα του Παύλου είχε μειώσει
τον αριθμό των προσκυνητών της Αρτέμιδος. Πολλοί, που είχαν γίνει χριστιανοί, όχι μόνο
δεν πήγαιναν στίς εορτές της ψεύτικης θεας, αλλά και άλλους συγκρατούσαν από αυτές. Τή
μείωση των προσκυνητών την κατάλαβαν πρώτοι οι αργυροκόποι, που πολλοί απ' αυτούς
είχαν αφεντικό το Δημήτριο. «Έγένετο δε κατά τον καιρόν εκείνον τάραχος ουκ ολίγος περί
της Οδού. Δημήτριος γάρ τις ονόματι, αργυροκόπος, ποιών ναούς άργυρούς 'Αρτέμιδος
παρείχετο τους τεχνίταις εργασίας ουκ ολίγην ούς συναθροίσας και τους περί τα τοιαύτα
εργάτας είπεν: "Ανδρες! Επίστασθε ότι εκ ταύτης της εργασίας ή ευπορία ημών έστι, και
θεωρείτε και ακούετε ότι ου μόνον Εφέσου, αλλά σχεδόν πάσης της Ασίας και Παύλος ούτος
πείσας μετέστησεν ικανόν όχλον, λέγων ότι ούκ είσι θεοί οι διά χειρών γινόμενοι”» (στ. 23-
26). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Εκείνο δε τον καιρό έγινε για την Οδό (τη χριστιανική
πίστι) όχι λίγη ταραχή. Διότι κάποιος ονομαζόμενος Δημήτριος, αργυροχόος, που
κατασκεύαζε αργυρά ομοιώματα του ναού της Αρτέμιδος, έδινε στους τεχνίτες όχι όλίγη
εργασία. Και αφού συγκέντρωσε αυτούς και τους εργάτες, που ασχολούνταν με τέτοια έργα,
είπε: Άνδρες! Ξέρετε καλά, ότι απ' αυτή την εργασία εξαρτάται η ευημερία μας. Αλλά
βλέπετε και ακούετε, ότι όχι μόνο της Εφέσου, αλλά σχεδόν όλης της (επαρχίας) Ασίας αυτός
ο Παύλος έπεισε και μετέστρεψε αρκετό λαό, λέγοντας, ότι δεν είναι θεοί οι χειροποίητοι».
• Είχε ο Χριστός τόν Παύλο, το σκεύος της εκλογής του, τον σκηνοποιό και ακτήμονα.
Είχε και ο Σατανάς τόν Δημήτριο, τόν άργυροκόπο και φιλάργυρο. Πορισμός και πλουτισμός
του η θεά Αρτεμις, πού ο περίφημος ναός της ήταν ένα από τα επτά θαύματα της αρχαιότητας.
Ο Δημήτριος κατασκεύαζε μικρούς άργυρούς ναούς, ομοιώματα του μεγαλοπρεπούς ναού
της Αρτέμιδος, καί τούς πουλούσε ως φυλακτά! Μαζί του πλούτιζαν και πολλοί τεχνίτες και
εργάτες. «Δημήτριος γάρ τις ονόματι, άργυροκόπος, ποιών ναούς άργυρούς 'Αρτέμιδος
παρείχετο τους τεχνίταις εργασίαν ουκ ολίγην» (στ. 24). Είχε οργανωθή συντεχνία
(συνδικάτο!) με κέντρο το εμπόριο της ψεύτικης θεάς.
Ο Δημήτριος απασχολούσε στα εργαστήριά του πολλούς σχεδιαστές και σκαλιστές, που
ετοίμαζαν από χώμα, μολύβι, ασήμι και χρυσό αγάλματα και ναΐσκους, ομοιώματα του
μεγαλοπρεπούς ναού της θεάς και του αγάλματός της.

[371]
 • Ο Δημήτριος, λοιπόν, μία μέρα ξεσήκωσε όλους τούς τεχνίτες και εργάτες, που ζούσαν
από την υπόθεση της Αρτέμιδος, και έκαναν διαδήλωση στην Έφεσο. Έκανε ό,τι κάνει
σήμερα ένας γραμματέας εργατικού σωματείου. Τούς εμπνέει συνθήματα λαϊκίστικα και
συνθήματα κατά του Παύλου. Στρέφει με τέχνη τη λύσσα της εργατιάς εναντίον του Παύλου
και του νεοφανούς Χριστιανικού κινήματος. Τα συνθήματά τους θα τα αποδίδαμε κάπως
έτσι:
-Κινδυνεύουμε σαν επαγγελματίες! Χάνουμε τη δουλειά μας! Χάνουμε το ψωμί μας! Κι
όχι μόνο αυτό, αλλά κινδυνεύει η θεά μας, η μεγάλη Άρτεμις.
Το πλήθος άκουσε το αφεντικό της ειδωλολατρικής εκμεταλλεύσεως: «Ανδρες!
Επίστασθε ότι έκ ταύτης της εργασίας ή ευπορία ήμών έστι, και θεωρείτε και ακούετε ότι ου
μόνον Εφέσου, αλλά σχεδόν πάσης της Ασίας και Παύλος ούτος πείσας μετέστησεν ικανόν
όχλον, λέγων ότι ούκ εισι θεοί οι διά χειρών γινόμενοι”» (στ. 25-26). Πίστεψαν στά
συνθήματα της παράξενης αυτής διαδηλώσεως και όλοι μέ μία φωνή φώναξαν:
-Μεγάλη η Άρτεμις των Εφεσίων!
• Από ποιόν κινδύνευε η λατρεία της θεάς των ειδώλων; Κινδύνευε από έναν «Ιουδαίο»,
πού είχε έρθει στην Έφεσο. Από τόν Παύλο. Έφτασε και στην Έφεσο ο Παύλος,
περιοδεύοντας όλη την οικουμένη. Ή μεταστροφή είδωλολατρών στη χριστιανική πίστη
ταράζει τους εμπόρους, που πλούτιζαν από τη λατρεία της Αρτέμιδος. «Ο Παύλος ούτoς
πείσας μετέστησεν ικανόν όχλον, λέγων ότι ούκ εισι θεοι οι διά χειρών γινόμενοι”» (στ. 26).
Και δεν καταλάβαιναν οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία του αργυροκόπου Δημητρίου, ότι και
από πλευράς οικονομικής τους συνέφερε ν' ακολουθήσουν τον Παύλο. Η «θεά» τους
ψυχορραγούσε. Ο αληθινός Θεός, ο Χριστός, «η τροφή του παντός κόσμου», όχι μόνο θα
γέμιζε την ψυχή τους με την αλήθεια, αλλά θα μεριμνούσε και γιά τόν «άρτον τον επιούσιον».
Λέει σχετικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Είτα και τον κίνδυνον ηύξησεν (ο Δημήτριος),
επαγαγών ότι “κινδυνεύει ημίν τούτο το μέρος είς απελεγμόν ελθεϊν”. τούτο γάρ σχεδόν διά
τούτου δηλοί, ότι από της τέχνης ταύτης κινδυνεύομεν εις λιμόν εμπεσείν. Καίτοι τα ειρημένα
ικανά εις ευσέβειαν αυτούς αγαγείν, αλλά, ταλαίπωροί τινες όντες και ψυχροί, επισυνίστανται
μάλλον, καί ουκ εννοούσιν ότι, “εί ο άνθρωπος ούτος (και Παύλος) τοσαύτα ισχύει, ως
μεταστήσαι πάντας, και κινδυνεύει τα των θεών, ήλίκος ο τούτου Θεός!”, και ότι, “πολλώ
μάλλον εκείνα ήμίν δώσει, υπέρ ών φοβούμεθα''» (Ε.Π.Ε. 16α,542). Μετάφρασις: «Έπειτα ο
Δημήτριος αύξησε και τον κίνδυνο, προσθέτοντας ότι “κινδυνεύει το μέρος αυτό να
περιφρονηθή”. Αυτό δηλαδή σχεδον δηλώνει, ότι κινδυνεύουμε από την τέχνη αυτή να
περιέλθουμε σε πείνα. "Αν και βέβαια τα όσα λέχθηκαν ήσαν ικανά να τους οδηγήσουν σε
ευσέβεια. Επειδή όμως ήσαν ταλαίπωροι και ελεεινοί, προτιμούν να εξεγερθούν, καί δέν
σκέπτονται ότι, αν ο Παύλος κατορθώνη τόσα πολλά, ώστε να τους μεταστρέψη όλους και
να κινδυνεύουν να χαθούν οι λεγόμενοι θεοί, πόσο μεγάλος είναι ο Θεός του! Και επομένως
πολύ περισσότερα θά τούς έδινε Εκείνος, ο ζωντανός Θεός, περισσότερα από όσα
φοβόντουσαν ότι θα έχαναν».
Εν ονόματι της Αρτέμιδος! (στ. 27)
Συνέχισε τη φθηνή δημηγορία του ο πλουτοκράτης Δημήτριος:

[372]
 -Αυτός ο Εβραίος Παύλος μετέστρεψε αρκετό λαό, λέγοντας, ότι δεν είναι θεοί αυτοί που
κατασκευάζονται με χέρια! Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για μας, όχι μόνο το ιερό μας
επάγγελμα να περιέλθη σε παρακμή, αλλά και ο ναός της μεγάλης Αρτέμιδος να εξουθενωθή,
πρόκειται μάλιστα να γκρεμιστη η μεγαλειότητά της, που τη σέβεται ολόκληρη ή Ασία. «Ου
μόνον δε τούτο κινδυνεύει ημίν το μέρος εις απελεγμον ελθείν, αλλά και το της μεγάλης θεάς
Αρτέμιδος ιερόν εις ούθεν λογισθήναι, μέλλειν τε και καθαιρείσθαι την μεγαλειότητα αυτής,
ήν όλη η Ασία και η οικουμένη σέβεται» (στ. 27). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όχι δε
μόνον αυτός και επαγγελματικός μας κλάδος κινδυνεύει να αχρηστευθη, αλλά και ο ναός της
μεγάλης θεάς Αρτέμιδος να μην υπολογιστή καθόλου. Μέλλει μάλιστα να γκρεμιστη και η
μεγαλειότητά της (το άγαλμά της), την οποία λατρεύει όλη ή επαρχία της Ασίας και η
οικουμένη”».
• Ο Δημήτριος ο άργυροκόπος κατεργαζόταν ευγενές μέταλλο, αλλ' ο ίδιος ήταν
ακατέργαστος και χωρίς ευγενικό στοιχείο μέσα του. Μόνο η ύλη τον συγκινούσε. Μόνο για
το υλικό συμφέρον ενδιαφερόταν. Για να προστατεύση το υλικό συμφέρον, έθεσε ως
προπέτασμα την εθνική θρησκεία. Παρίστανε ότι ενδιαφερόταν για την τιμή της θεάς
Αρτέμιδος. Και έτσι εκμεταλλευόταν το θρησκευτικό συναίσθημα των ειδωλολατρών. Ως
επιχείρημα κατά του Παύλου ανέφερε τον αποστολικό λόγο, ότι οι χειροποίητοι θεοί δέν είναι
θεοί. Αλλ' αυτός ο λόγος είναι προφανώς επιχείρημα εναντίον της θρησκείας των ειδώλων.
Διότι πως είναι δυνατόν να είναι θεοί τα νεκρά είδωλα, που δεν κατασκεύασαν τον κόσμο,
αλλά κατασκευάστηκαν από ανθρώπους;
• Ο άργυροκόπος επίσης ώμολόγησε, ότι αυτός ο Παύλος, και περιφρονούμενος απ' αυτόν
ως τιποτένιος, έπεισε και μετέστρεψε πλήθη λαού της Εφέσου και όλης της Ασίας.
Ωμολόγησε δηλαδή την πειστικότητα και τη δύναμη της χριστιανικής διδασκαλίας. «Ο
Παύλος ούτος πείσας μετέστησεν ικανόν όχλον, λέγων ότι ούκ εισι θεοί οι διά χειρών
γινόμενοι”» (στ. 26). Και μάλιστα τόνισε, ότι η μεγαλειότητα της Αρτέμιδος κινδύνευε να
καθαιρεθή, πράγμα που συνέβη. Αλλ' έτσι μιλώντας και θρησκειοκάπηλος αργυροκόπος,
χωρίς να το θέλη, έδειχνε την αδυναμία της θρησκείας του. Αντί να την υπερασπιζόταν, τήν
γελοιοποιούσε.
• Το παράδειγμα του αργυροκόπου Δημητρίου, ώμου συμφεροντολόγου και αδίστακτου
εκμεταλλευτού της θρησκείας, ακολουθούν δυστυχώς και άνθρωποι σχετιζόμενοι με την
αληθινή «θρησκεία», με την αποκάλυψη του Θεού, με την Εκκλησία. Με μία λέξι είναι όλοι
εκείνοι, πού μεταβάλλουν «τόν οίκον του Θεού εις οίκον εμπορίου» (Ιωάν. β' 16). Πόσοι στ'
αλήθεια ζουν και πλουτίζουν από επαγγέλματα γύρω από το ναό, από τα πανηγύρια του ναού,
από το στολισμό του ναού, από την εμφάνιση των λειτουργών του ναού, από αργυρά και
χρυσά και σκαλιστά αντικείμενα του ναού, από κοσμικούς στολισμούς σε μυστήρια και σε
ιερές ακολουθίες του ναού; Υπολογίζονται πάνω από είκοσι τα επαγγέλματα, πού ζούν από
τη θρησκεία, όπως την νοούν.
Είναι αργυροκόποι, αλλ' όχι γύρω από την ψεύτικη θεά 'Αρτέμιδα, αλλά γύρω από τον
αληθινό Θεό, από τον Ιησού Χριστό, γύρω από την Παρθένο Θεοτόκου, γύρω από την
Ορθόδοξο λατρεία. Η Εκκλησία μεγαλούργησε μέσα στην απλότητά της και είχε ως
μαργαριτάρια της τα «στίγματα» των αγίων, και ως μαρτύριο αλήθειας και αληθινής αίγλης
τα ματωμένα παράσημα των μαρτύρων.

[373]
 • Θα μπορούσε ο Δημήτριος ο άργυροκόπος να γίνη λειτουργός του Θεού, παραμένοντας
αργυροκόπος, πλουτίζοντας με θρησκευτικά αντικείμενα; Ασφαλώς όχι. Έτσι δεν είναι
δυνατόν να υπάρχουν λειτουργοί, πού δέν ζούν απλή ζωή, αλλά πλουτίζουν και θησαυρίζουν
εις βάρος της Εκκλησίας. Οι λειτουργοί της Εκκλησίας δεν πουλάνε «φυλακτά»,
εκμεταλλευόμενοι τη λαϊκίστικη ευλάβεια του λαού. Οι λειτουργοί της Εκκλησίας
προσφέρουν πρός φύλαξι το λόγο του Θεού (Λουκ. ια' 28), τα δόγματα της πίστεως (Πράξ.
ιστ' 4), την παρακαταθήκη της αλήθειας (Α' Τιμ. στ' 20), την άμωμο ζωή (Ιουδ. στίχ. 24). Οι
λειτουργοί της Εκκλησίας, επίσκοποι, πρεσβύτεροι, διάκονοι, πνευματικοί πατέρες,
παραγγέλλουν με αγωνία: «Τεκνία, φυλάξατε εαυτούς από των ειδώλων» (Α' Ιωάν. ε' 21).

[374]
 (Πράξ. ιθ' 28-41) - Διαδήλωσις κατά του Παύλου
«28 ἀκούσαντες δὲ καὶ γενόμενοι πλήρεις θυμοῦ ἔκραζον λέγοντες· μεγάλη ἡ ῎Αρτεμις
᾿Εφεσίων. 29 καὶ ἐπλήσθη ἡ πόλις τῆς συγχύσεως, ὥρμησάν τε ὁμοθυμαδὸν εἰς τὸ θέατρον
συναρπάσαντες Γάϊον καὶ ᾿Αρίσταρχον Μακεδόνας, συνεκδήμους Παύλου. 30 τοῦ δὲ Παύλου
βουλομένου εἰσελθεῖν εἰς τὸν δῆμον οὐκ εἴων αὐτὸν οἱ μαθηταί. 31 τινὲς δὲ καὶ τῶν
᾿Ασιαρχῶν, ὄντες αὐτῷ φίλοι, πέμψαντες πρὸς αὐτὸν παρεκάλουν μὴ δοῦναι ἑαυτὸν εἰς τὸ
θέατρον. 32 ἄλλοι μὲν οὖν ἄλλο τι ἔκραζον· ἦν γὰρ ἡ ἐκκλησία συγκεχυμένη, καὶ οἱ πλείους
οὐκ ᾔδεισαν τίνος ἕνεκεν συνεληλύθεισαν. 33 ἐκ δὲ τοῦ ὄχλου προεβίβασαν ᾿Αλέξανδρον,
προβαλλόντων αὐτὸν τῶν ᾿Ιουδαίων· ὁ δὲ ᾿Αλέξανδρος κατασείσας τὴν χεῖρα ἤθελεν
ἀπολογεῖσθαι τῷ δήμῳ. 34 ἐπιγνόντες δὲ ὅτι ᾿Ιουδαῖός ἐστι, φωνὴ ἐγένετο μία ἐκ πάντων, ὡς
ἐπὶ ὥρας δύο κραζόντων· μεγάλη ἡ ῎Αρτεμις ᾿Εφεσίων. 35 καταστείλας δὲ ὁ γραμματεὺς τὸν
ὄχλον φησίν· ἄνδρες ᾿Εφέσιοι, τίς γάρ ἐστιν ἄνθρωπος ὃς οὐ γινώσκει τὴν ᾿Εφεσίων πόλιν
νεωκόρον οὖσαν τῆς μεγάλης θεᾶς ᾿Αρτέμιδος καὶ τοῦ Διοπετοῦς; 36 ἀναντιρρήτων οὖν ὄντων
τούτων δέον ἐστὶν ὑμᾶς κατεσταλμένους ὑπάρχειν καὶ μηδὲν προπετὲς πράσσειν. 37 ἠγάγετε
γὰρ τοὺς ἄνδρας τούτους οὔτε ἱεροσύλους οὔτε βλασφημοῦντας τὴν θεὰν ὑμῶν. 38 εἰ μὲν οὖν
Δημήτριος καὶ οἱ σὺν αὐτῷ τεχνῖται ἔχουσι πρός τινα λόγον, ἀγοραῖοι ἄγονται καὶ ἀνθύπατοί
εἰσιν, ἐγκαλείτωσαν ἀλλήλοις. 39 εἰ δέ τι περὶ ἑτέρων ἐπιζητεῖτε, ἐν τῇ ἐννόμῳ ἐκκλησίᾳ
ἐπιλυθήσεται. 40 καὶ γὰρ κινδυνεύομεν ἐγκαλεῖσθαι στάσεως περὶ τῆς σήμερον, μηδενὸς
αἰτίου ὑπάρχοντος περὶ οὗ δυνησόμεθα ἀποδοῦναι λόγον τῆς συστροφῆς ταύτης. 41 καὶ ταῦτα
εἰπὼν ἀπέλυσε τὴν ἐκκλησίαν.».

Μεγάλη η Άρτεμις Εφεσίων (στ. 28-29)

Zωηρότατα επεισόδια περιγράφονται στο επόμενο κείμενο. Η ζωηρότητα και η
ψυχολογική δύναμις της περιγραφής πείθουν καί τούς ορθολογιστές, ότι τα περιγραφόμενα
επεισόδια είναι πραγματικά. Τα εν λόγω επεισόδια είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα
φανατισμού. Μετά τον εμπρηστικό λόγο του εργατοπατέρα Δημητρίου οι τεχνίτες και οι
εργάτες ανεφλέγησαν. Σατανικός θυμός φλόγισε τις ιδιοτελείς υπάρξεις τους. Έκραξαν σάν
θηρία: «Μεγάλη η "Αρτεμις Εφεσίων»! «Ακούσαντες δε και γενόμενοι πλήρεις θυμου
έκραζον λέγοντες: “Μεγάλη η Αρτεμις Εφεσίων!”. Και επλήσθη ή πόλις όλη της συγχύσεως,
ώρμησάν τε όμοθυμαδόν εις το θέατρον συναρπάσαντες Γάϊον και Αρίσταρχον Μακεδόνας,
συνεκδήμους Παύλου» (στ. 28-29). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε άκουσαν αυτό,
έξωργίστηκαν και κραύγαζαν λέγοντας: “Μεγάλη η "Αρτεμις των Εφεσίων!”. “Όλη δε ή
πόλις γέμισε από την ταραχή. Και άρπαξαν βιαίως τον Γάϊο και τον Αρίσταρχο, Μακεδόνες,
ακολούθους του Παύλου, και ώρμησαν όλοι μαζί στο θέατρο».
• «Μεγάλη η Άρτεμις Εφεσίων»! Γιατί; Διότι πλούτιζαν και θησαύριζαν από τη λατρεία
της. Η ουρανομήκης κραυγή των διαδηλωτών μεταφράζεται: Μεγάλο το υλικό συμφέρον!
Μεγάλος θεός ο Μαμωνάς! Η πυρκαγιά του φανατισμού επεκτάθηκε σ' όλη την πόλι. Η
Έφεσος αναστατώθηκε, γέμισε από ταραχή. Οι διαδηλωτές, σάν τα θηρία, αφού δέν βρήκαν
τον Παύλο, άρπαξαν τόν Γάϊο καί τόν Αρίσταρχο, ακολούθους του Παύλου από τη
Μακεδονία, και ώρμησαν όλοι μαζί στο θέατρο, γιά νά τούς λυντσάρουν, να τούς
κακοποιήσουν, να τους κατασπαράξουν.

[375]
 Σύγχυσις στη διαδήλωσι (στ. 30-32)
Αντιθέτως προς τον σατανοκίνητο όχλο, ο Παύλος στά βάθη του είχε ηρεμία. Ήξερε, ότι
ο όχλος ξεσηκώθηκε εναντίον του και κινδύνευε να κατασπαραχθή από τα ανθρωπόμορφα
θηρία. «Έθηριομάχησα εν Εφέσω», έγραψε αργότερα (Α' Κορ. ιε' 32). Τότε, όπως φαίνεται,
και η Πρίσκιλλα μέ τόν Ακύλα, για να προστατεύσουν τον Απόστολο, «υπέθηκαν τον εαυτών
τράχηλον» (Ρωμ. ιστ' 4), κινδύνευσαν ν' αποκεφαλιστούν. Τρομερή ήταν η κατάστασις. Και
όμως ο Απόστολος την αντιμετώπισε με αφοβία. Ήθελε μάλιστα να ριφθή στο θέατρο, να
υπερασπίση τούς συνεργάτες του Γάϊο και Αρίσταρχο, ν' απολογηθή για το ευαγγέλιό του,
να ελέγξη τη λατρεία της ψεύτικης θεάς και να μαρτυρήση για την πίστη του. «Του δε Παύλου
βουλομένου εισελθείν εις τον δήμον ούκ είων αυτόν οι μαθηταί. Τινές δε και των Ασιαρχών,
όντες αυτώ φίλοι, πέμψαντες προς αυτόν παρεκάλουν μη δούναι εαυτόν εις το θέατρον. Αλλοι
μέν ούν άλλο τι έκραζον ήν γάρ ή εκκλησία συγκεχυμένη, και οι πλείους ουκ ήδεισαν τίνος
ένεκεν συνεληλύθεισαν» (στ. 30-32). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ενώ δε ο Παύλος
ήθελε να παρουσιαστή στο πλήθος, δεν τον άφηναν οι μαθητές (οι χριστιανοί). Μερικοί δε
και από τους άρχοντες της επαρχίας της Ασίας, που ήταν φίλοι του, έστειλαν προς αυτόν και
παρακαλούσαν να μην εκθέση σε κίνδυνο τον εαυτό του εισερχόμενος στο θέατρο. "Αλλοι
δε φώναζαν τούτο και άλλοι άλλο. Διότι το συγκεντρωμένο πλήθος βρισκόταν σε σύγχυσι,
και οι περισσότεροι δεν ήξεραν για ποιό λόγο είχαν συγκεντρωθή».
• Ο Παύλος ξέφυγε το θάνατο, γιατί η θεία Πρόνοια είχε κανονίσει να μή βρίσκεται στο
σπίτι εκείνη την ώρα. Επειδή ήταν Ρωμαίος πολίτης, θέλει να τρέξη στο θέατρο, να
παρουσιαστή μόνος του, για να ελευθερώση τους δύο συνεργούς του. Ξέρει καλά, ότι η
ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη δέν τόν προστατεύει από την τρελλή οργή του όχλου. Αυτή τη
στιγμή όμως δεν σκέπτεται με το μυαλό, αλλά μόνο με την καρδιά του και η καρδιά του
επιθυμούσε μόνο το μαρτύριο. Οι μαθητές του τόν τραβούσαν από πίσω και του έκλεισαν
την έξοδο. Τότε ήρθε μία είδησις: Μερικοί φίλοι του 'Ασιάρχες του μήνυσαν, ότι ήταν
καλύτερα να μή πάη στη διαδήλωσι, γιατί θα περιπλεκόταν περισσότερο το ζήτημα.
Οι χριστιανοί και Ασιάρχες φίλοι εμπόδισαν τον Παύλο να είσπηδήση στο θέατρο και να
μιλήση. «Τινές δε και των Ασιαρχών, όντες αυτώ φίλοι, πέμψαντες προς αυτόν παρεκάλουν
μη δούναι εαυτόν εις το θέατρον» (στ. 31). Η ώρα να μαρτυρήση δέν είχε έλθει ακόμα. Ο
Παύλος ήταν στρατηγός στήν Εκκλησία και έπρεπε να στρατηγήση σε πολλές ακόμη μάχες
για το ευαγγέλιο. Ταπεινός ο Παύλος, δέν θεωρούσε τη ζωή του πολύτιμη (ιδέ καί Α' Κορ. δ'
4). Αλλ' οι χριστιανοί θεωρούσαν τον Απόστολο ως το πολυτιμότερο κεφάλαιο στην
Εκκλησία και τον προστάτευαν με την αγάπη τους. Αισθάνονταν απέναντί του όπως οι
στρατιώτες του Δαβίδ, όταν σε κρίσιμη περίστασι έλεγαν σ' αυτόν: Μή εξέλθης μαζί μας στον
πόλεμο. Διότι οι εχθροί εσένα έχουν κυρίως στόχο. Κι αν σκοτωθούν οι μισοί από μας, δεν
θα το θεωρήσουν σπουδαία επιτυχία. Σύ αξίζεις όσο δέκα χιλιάδες από μάς (Β' Βασ. ιη' 3).
• Οι άνθρωποι του Σατανά έχουν ταραχή, φανατισμό και φονική διάθεσι. Οι άνθρωποι του
Χριστού έχουν ηρεμία, ζήλο μαρτυρίου και αγάπη. Ο φανατισμός παρασύρει και πολλούς,
που μπαίνουν σε μία διαδήλωση και φωνάζουν χωρίς να ξέρουν το γιατί. Και αυτοί φαίνεται
πως στην περίπτωσι του θεάτρου της Εφέσου ήσαν οι περισσότεροι. «Και οι πλείους ουκ
ήδεισαν τίνος ένεκεν συνεληλύθεισαν» (στ. 32).

[376]
 Ο Ιουδαίος Αλέξανδρος (στ. 33-34)
Ο όχλος είχε σύρει και από την εβραϊκή συνοικία και πολλούς Εβραίους. Ήξεραν, ότι οι
περισσότεροι από αυτούς μισούσαν τον Παύλο, και θα ήσαν υποστηρικτές τους, όχι γιατί
αγαπούσαν τήν 'Αρτέμιδα, αφού δέν τήν πίστευαν, αλλά γιατί δεν ήθελαν τον Παύλο. Οι
προϊστάμενοι των Εβραίων φοβήθηκαν μήπως, η εξέγερσις αυτή κατά των χριστιανών,
ξεσπάση και εναντίον τους και ήλθαν και αυτοί στο θέατρο. Είχαν το δικό τους «δυναμικό»
πρόσωπο. Τόν έλεγαν 'Αλέξανδρο. «Εκ δε του όχλου προεβίβασαν 'Αλέξανδρον,
προβαλλόντων αυτών των Ιουδαίων ο δε Αλέξανδρος κατασείσας την χείρα ήθελεν
απολογείσθαι τώ δήμω. Έπιγνόντες δε ότι Ιουδαιός έστι, φωνή εγένετο μία εκ πάντων, ως επί
ώρας δύο κραζόντων: “Μεγάλη ή "Αρτεμις Εφεσίων!» (στ. 33-34). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Μερικοί δε από τον όχλο ώθησαν εμπρός τον Αλέξανδρο, διότι τον
κατηγορούσαν ως ένοχο οι Ιουδαίοι. Ο δε Αλέξανδρος, αφού έκανε σημείο με την κίνηση
του χεριού (να σιωπήσουν), ήθελε ν' απολογηθή προς τον λαό. Αλλ' όταν κατάλαβαν, ότι
είναι Ιουδαίος, όλοι με μια φωνή κραύγαζαν επί δύο περίπου ώρες: “Μεγάλη η "Αρτεμις των
Έφεσίων!”».
• Ο Αλέξανδρος, φανατικός Εβραίος, μισούσε τόν Παύλο. Αυτός θά δήλωνε στη
διαδήλωσι, ότι ο Παύλος δεν ήταν δικός τους, αλλ' ήταν ένας εξωμότης. Επειδή όμως ο
Αλέξανδρος αρνιόταν ν' ανεβή στο βήμα και να υποστηρίξη τα συμφέροντα των οπαδών του
Δημητρίου και του εργατικού σιναφιού του, τον πήραν με το ζόρι, τον έσπρωξαν πάνω στο
προσκήνιο. Τώρα πρέπει να μιλήση. Γνέφει με το χέρι!...
• Τότε κάποιος μέσα από το πλήθος φώναξε: «Είναι Eβραίος! Είναι Εβραίος!». "Όλο το
θέατρο ξεσηκώθηκε και φωνάζει μαζί του: «Είναι Εβραίος...!». Παντού αντηχεί και βουίζει
σαν αγριεμένη θάλασσα: «Μεγάλη η "Αρτεμις των Εφεσίων»!
Ο άρχοντας γιά τήν Αρτεμι και τους αποστόλους (στ. 35-37)
Ο Θεός επέτρεψε τον μεγάλο πειρασμό στην Έφεσο κατά του Παύλου και των συνεργατών
του. Ο Θεός έδωσε την καλή έκβασι. Ο Θεός λάλησε αγαθά στην καρδιά του «γραμματέως».
Δέν λένε οι Πράξεις τί «γραμματεύς» ήταν αυτός που μεσολάβησε και κατεστάλη η μανία
των αργυροκόπων και των άλλων εχθρών των χριστιανών. Υπήρχαν την εποχή εκείνη:
γραμματέας της βουλής, γραμματέας της γερουσίας, γραμματέας του δήμου, γραμματέας των
Εφεσίων, γραμματέας του λαού. Αυτός, για τον οποίον γίνεται εδώ λόγος, πρέπει να ήταν ο
γραμματέας του λαού (ή των Εφεσίων). Πρέπει να ήταν ο πρώτος υπάλληλος της πόλεως.
«Καταστείλας δε ο γραμματεύς τον όχλον φησίν: “Ανδρες Εφέσιοι! Τίς γάρ έστιν άνθρωπος
δς ου γινώσκει την Εφεσίων πόλιν νεωκόρον ούσαν της μεγάλης θεάς Αρτέμιδος και του
Διοπετούς; 'Αναντιρρήτων ούν όντων τούτων δέον εστίν υμάς κατεσταλμένους υπάρχειν και
μηδέν προπετές πράσσειν. Ηγάγετε γάρ τους άνδρας τούτους ούτε ιεροσύλους ούτε
βλασφημούντας την θεάν υμών”» (στ. 35-37). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αφού δε ο
γραμματέας (άρχοντας της πόλεως) καθησύχασε τον όχλο, είπε: “Ανδρες Εφέσιοι! Ποιός
βεβαίως άνθρωπος υπάρχει, που δεν γνωρίζει, ότι η πόλις τών Εφεσίων είναι λάτρις και
φρουρός της μεγάλης θεάς Αρτέμιδος και του αγάλματός της, που έπεσε από τον Δία (και γι'
αυτό λέγεται Διοπετές); Αφού λοιπόν αυτά είναι αναντίρρητα, πρέπει σείς να είστε ήσυχοι
και να μη κάνετε τίποτε απερίσκεπτο. Διότι φέρατε εδώ τους ανθρώπους αυτούς, ενώ ούτε
ιερόσυλοι είναι ούτε βλασφημούν τη θεά σας».

[377]
 • Ο συγκεκριμένος γραμματέας δεν ήταν κανένας δημαγωγός. Ηταν υπάλληλος μέ
συνείδηση της ευθύνης του. Άφησε το πλήθος να φωνάζη δύο ώρες ώσπου να κουραστή.
Όταν πιά η δύναμις της φωνής τους αδυνάτισε, από μία θύρα βγήκε στο προσκήνιο και
κοίταξε ήσυχα και σταθερά πάνω στη φουσκωμένη θάλασσα του όχλου, σάν ένας πολύπειρος
πρόεδρος μεγάλων συγκεντρώσεων. Η ηρεμία του κάνει εντύπωσι.
Ο λόγος του γραμματέα διακρίνεται για την επιδεξιότητά του. Εμπεριέχονται σ' αυτόν
λέξεις πραϋντικές. Αλληλοδιαδόχως ο γραμματέας κολακεύει, καθησυχάζει,
επιχειρηματολογεί, εκφοβίζει. Απευθύνεται στούς λατρεύοντες την Αρτεμι, ή μάλλον το
μαμωνα που κέρδιζαν από την Αρτεμι. Σάν νά τούς λέη: Πρός τί ο θόρυβος; Πρός τί οι
κραυγές; Δέν έχετε λόγο να ανησυχητε, διότι δεν υπάρχει κανένας στην πόλι πού δέν τιμά
και λατρεύει την Αρτεμι. Η πόλις μας είναι «νεωκόρος της μεγάλης θεάς Αρτέμιδος και του
Διοπετούς» (στ. 35). Περιποιείται, δηλαδή, και καθαρίζει το ναό και το άγαλμα, που είναι
«διοπετές», που έχει πέσει από τον Δία. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Το είδωλον της
Αρτέμιδος Διοπετές έλεγον, ως εκ του Διός τό όστρακον έκείνο πεπτωκός καί ουχ υπ'
ανθρώπου γενόμενον· ή έτερον άγαλμα παρ' αυτούς ούτως ελέγετο» (Ε.Π.Ε. 16α,548).
Μετάφρασις: «Το άγαλμα της Αρτέμιδος Διοπετές το έλεγαν, διότι τάχα το πήλινο εκείνο
κατασκεύασμα είχε πέσει από τον Δία και δεν κατασκευάστηκε από άνθρωπο ή κάποιο άλλο
άγαλμα των Εφεσίων ωνομάζοταν έτσι».
• Εκ του ουρανού! Το κήρυγμα του Παύλου βεβαίωνε, ότι ο Υιός του Θεού κατέβηκε από
τον Ουρανό και δίδαξε στούς ανθρώπους αλήθειες, τις οποίες μπορούσαν και οι Εφέσιοι να
βεβαιωθούν ότι όντως εξευγενίζουν τον άνθρωπο και τον καθιστούν πραγματικά και αληθινά
ελεύθερο. Στό κήρυγμα αυτό του Αποστόλου μόνο κάποια μειονότητα άκουγε πρόθυμα. Για
κατέβασμα από τον ουρανό μίλαγαν και οι ιερείς των ειδώλων. Κήρυτταν, ότι κάποιο άψυχο
άγαλμα της Αρτέμιδος έπεσε από τον ουρανό στην Έφεσο και ο όχλος της πόλεως
εγκολπώθηκε αυτό το παραμύθι.
• Συνέχισε ο γραμματέας να μιλάη στο θέατρο της Έφέσου: Νά μήν ανησυχητε καί νά μή
κάνετε τίποτε το απερίσκεπτο, διότι, εννοείται, ότι οι θεοί έχουν τη δύναμη να προστατεύουν
τους εαυτούς τους. Αν οι θεοί προστατεύουν τούς εαυτούς τους, ο γραμματέας με το λόγο
του υπεράσπισε κατα τρόπο διπλωματικό τόν Παύλο και τους συνεργάτες του. Υπεράσπισε
ειδικά τους ανθρώπους (αποστόλους), πού τούς είχαν σύρει μέχρι το θέατρο οι διαδηλωτές,
λέγοντας, ότι ούτε ιερόσυλοι ήσαν ούτε βλασφήμησαν τη θεά. Απέφυγε να αναφέρη το όνομα
του Παύλου, κόκκινο άλλωστε «πανί του ταύρου» για τούς διαδηλωτές. «Αναντιρρήτων ούν
όντων τούτων δέον εστίν υμάς κατεσταλμένους υπάρχειν και μηδεν προπετές πράσσειν.
Ηγάγετε γάρ τους άνδρας τούτους ούτε ιεροσύλους ούτε βλασφημούντας την θεάν υμών”»
(στ. 36-37).
Στα αρμόδια δικαστικά όργανα (στ. 38-41)
Συνεχίζοντας ο «γραμματέας του λαού», ανέφερε το όνομα του άργυροκόπου Δημητρίου,
κάνοντας υπαινιγμό στα ιδιοτελή ελατήρια αυτού και του σιναφιού του. Αν υπήρχαν λόγοι
ιδιωτικών ή γενικών διαφορών, παρέπεμψε ο «γραμματέας», στα δικαστήρια και στη νόμιμη
συνέλευση του δήμου. Και επέσεισε το φόβο να θεωρηθή ή θορυβώδης διαδήλωσις ως
στάσεις κατά της Ρωμαϊκής αρχής, που συνεπαγόταν τρομερές κυρώσεις. «Ει μεν ούν
Δημήτριος και οι συν αυτώ τεχνίται έχουσι πρός τινα λόγον, αγοραίοι άγονται και ανθύπατοί

[378]
είσιν, εγκαλείτωσαν αλλήλοις. Ει δέ τι περί ετέρων έπιζητείτε, εν τη εννόμω εκκλησία
επιλυθήσεται. Και γάρ κινδυνεύομεν εγκαλείσθαι στάσεως περί της σήμερον, μηδενός αιτίου
υπάρχοντος περί ου δυνησόμεθα αποδούναι λόγον της συστροφής ταύτης”. Και ταύτα είπών
απέλυσε την εκκλησίαν» (στ. 38-41). Στην απλοελληνική: «“Αν, λοιπόν, ο Δημήτριος και οι
τεχνίτες του έχουν καμμιά κατηγορία για κάποιον, συνεδριάζουν δικαστήρια και υπάρχουν
αρχές. Εκεί μπορούν να κάνουν τις καταγγελίες τους όσοι έχουν λόγους έναντίον κάποιου.
"Αν όμως έχετε άλλα ζητήματα, αυτά θα λυθούν στην τακτική συνέλευση του δήμου,
σύμφωνα με το νόμο. Διαφορετικά, κινδυνεύουμε να κατηγορηθούμε γιά στάσι μ' αυτά που
έγιναν σήμερα, αφού δεν υπάρχει αιτία, που θα μπορέσουμε να προβάλουμε ως δικαιολογία
γι' αυτή την αναταραχή”. 'Αφού είπε αυτά τα λόγια, διέλυσε τη συγκέντρωσι».
• Πρόσχημα είχαν τη θρησκευτική τους πίστι στήν 'Αρτέμιδα οι φωνασκούντες όχλοι. Στην
πραγματικότητα δεν ήθελαν να θιγούν τα υλικά τους συμφέροντα. Λέει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Πρόσχημα την ευσέβειαν έβούλοντο ποιείν του χρηματισμού. Είτα ηρέμα
καθάπτεται αυτών, δεικνύς ότι αλογίστως συνήλθον» (Ε.Π.Ε. 16α,554). Μετάφρασις:
«Ήθελαν να παρουσιάζουν την ευσέβεια ως πρόσχημα γιά την απόκτηση χρημάτων. Στη
συνέχεια (ο «γραμματέας») τούς ψέγει με ήρεμο τρόπο, δείχνοντας, ότι τελείως απερίσκεπτα
συγκεντρώθηκαν».
• Έτσι ο όχλος κατευνάστηκε και διαλύθηκε ησύχως. «Και ταύτα είπών απέλυσε την
εκκλησίαν» (στ. 41).
• Η σύνεσις του γραμματέα της Εφέσου υπενθυμίζει κάπως τη σύνεσι του νομοδιδασκάλου
Γαμαλιήλ (Πράξ. ε' 34-40). Ιουδαίος ο Γαμαλιήλ, εθνικός ο γραμματέας της Εφέσου.
Μίλησαν και οι δύο με ωραίο τρόπο και καταπράϋναν το πάθος των ακροατών τους.
• Η ομιλία του «γραμματέα» ήταν μία έξυπνη ομιλία. Ο λαός ξυπνούσε σάν από ένα
μεθύσι. Έφτασε μία κίνησις του χεριού του γραμματέα και η συγκέντρωσις διαλύθηκε. Η
εξέγερσις πήγε χαμένη, αλλά τα δύο συνθήματα έμειναν: «Μεγάλη η "Αρτεμις!» – «Μεγάλος
ο Ιησούς Χριστός!». Ποιός κέρδισε τότε; Ποιός κερδίζει σήμερα;...

[379]
 (Πράξ. κ' 1-6) - Μακεδονία-Κόρινθος
«1 Μετὰ δὲ τὸ παύσασθαι τὸν θόρυβον προσκαλεσάμενος ὁ Παῦλος τοὺς μαθητὰς καὶ
ἀσπασάμενος ἐξῆλθε πορευθῆναι εἰς Μακεδονίαν. 2 διελθὼν δὲ τὰ μέρη ἐκεῖνα καὶ
παρακαλέσας αὐτοὺς λόγῳ πολλῷ ἦλθεν εἰς τὴν ῾Ελλάδα· 3 ποιήσας τε μῆνας τρεῖς,
γενομένης αὐτῷ ἐπιβουλῆς ὑπὸ τῶν ᾿Ιουδαίων μέλλοντι ἀνάγεσθαι εἰς τὴν Συρίαν, ἐγένετο
γνώμη τοῦ ὑποστρέφειν διὰ Μακεδονίας. 4 συνείπετο δὲ αὐτῷ ἄχρι τῆς ᾿Ασίας Σώπατρος
Βεροιαῖος, Θεσσαλονικέων δὲ ᾿Αρίσταρχος καὶ Σεκοῦνδος, καὶ Γάϊος Δερβαῖος καὶ
Τιμόθεος, ᾿Ασιανοὶ δὲ Τυχικὸς καὶ Τρόφιμος. 5 οὗτοι προελθόντες ἔμενον ἡμᾶς ἐν Τρῳάδι·
6
ἡμεῖς δὲ ἐξεπλεύσαμεν μετὰ τὰς ἡμέρας τῶν ἀζύμων ἀπὸ Φιλίππων καὶ ἤλθομεν πρὸς
αὐτοὺς εἰς τὴν Τρῳάδα ἄχρις ἡμερῶν πέντε, οὗ διετρίψαμεν ἡμέρας ἑπτά.».

Στη Μακεδονία ενισχύει τους πιστούς (στ. 1-2)

Ο Παύλος φεύγει από την Έφεσο. Πορεύεται για τα Ιεροσόλυμα και απ' εκεί για τη Ρώμη.
Δέν θα ξαναδεί τους χριστιανούς της Εφέσου. Τους αφήνει επίσκοπο τον απόστολο Τιμόθεο,
που αργότερα μαρτύρησε στην Έφεσο. Αναγκάσθηκε ο μεγάλος Απόστολος να φύγη από την
Έφεσο πριν την ώρα του. Ένα μαγιάτικο πρωινό του 57 μ.Χ. έφυγε από την Τρωάδα, έχοντας
μαζί του τον Τιμόθεο, τον Γάϊο, τον Αρίσταρχο και τον Σεκούνδο, τον Τυχικό και τον
Τρόφιμο. Κάποιος Κάρπος (Β' Τιμ. δ' 13) τόν φιλοξένησε. Ηταν ο προϊστάμενος της
Εκκλησίας. Όταν πριν από επτά χρόνια ήταν πάλι στήν Τρωάδα, το Άγιον Πνεύμα τον είχε
εμποδίσει να κηρύξη. Τώρα όμως ήταν «θύρα ανεωγμένη εν Κυρίω» (Β' Κορ. β' 12). Και
όμως η καρδιά του ήταν σφιγμένη, απαρηγόρητη, γεμάτη θλίψι. Τα λόγια του δέν φανέρωναν
έξαρσι, η φωνή του ήταν άτονη, σαν τον ήχο σπασμένης καμπάνας. Και οι άγιοι έχουν τέτοιες
ώρες πνευματικής ξηρασίας.
«Μετά δε το παύσασθαι τον θόρυβος προσκαλεσάμενος ο Παύλος τους μαθητές και
ασπασάμενος εξήλθε πορευθήναι εις Μακεδονίαν. Διελθών δε τα μέρη εκείνα και
παρακαλέσας αυτους λόγω πολλώ ήλθεν εις την Ελλάδα» (στ. 1-2). 'Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Όταν δε έπαυσε ο θόρυβος, ο Παύλος προσκάλεσε τους μαθητές (τους
χριστιανούς) και τους αποχαιρέτισε και αναχώρησε για να πάη στη Μακεδονία. Αφού δε
πέρασε από τα μέρη εκείνα και ενίσχυσε τους εκεί χριστιανούς με ομιλίες πολλές, ήρθε στην
(νότια) Ελλάδα».
Όπως είδαμε, στην Έφεσο ο Σατανάς διά τού άργυροκόπου Δημητρίου προκάλεσε
εξέγερση εναντίον του αποστόλου Παύλου. Αλλ' ο Θεός διά του γραμματέως της Εφέσου
έπαυσε την ταραχή. Ο Παύλος θεώρησε την ταραχή ως ένδειξη της προνοίας του Θεού, νά
μη παρατείνη περισσότερο την παραμονή του στην Έφεσο. Αρκετά είχε κηρύξει εκεί, επί
τριετίαν (Πράξ. κ' 31). Με τήν εξέγερσι δέ, που επέτρεψε ο Θεός, είναι σάν νά έλεγε στον
Απόστολό Του: «Παύλε! Εξεπλήρωσες στην Έφεσο την αποστολή σου. Φύγε τώρα και
πήγαινε αλλού».

[380]
 Και έφυγε ο Απόστολος, για να καταπραϋνθή και η μανία των εχθρών του. Αλλά πώς
έφυγε; Πανικόβλητος; Μετά την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος οι Απόστολοι ποτέ δεν
αισθάνθηκαν πανικό. Ο Παύλος αναχώρησε από την Έφεσο με ηρεμία και αξιοπρέπεια.
Κάλεσε τους χριστιανούς, έκανε αποχαιρετιστήρια ομιλία και έτσι αναχώρησε.
• Και που μετέβη; Ταξιδεύοντας εκατοντάδες χιλιόμετρα, επισκέφθηκε τη Μακεδονία και
την Ελλάδα. Ελλάδα ωνόμαζαν την ρωμαϊκή επαρχία «Αχαΐα». Πέρασε από τα μέρη, όπου
είχε ιδρύσει Εκκλησίες, τους Φιλίππους, τη Θεσσαλονίκη, τη Βέροια. Το κήρυγμα του
Αποστόλου έφτασε μέχρι το Ιλλυρικό (Ρωμ. ιε' 19).
Ο Απόστολος ενίσχυσε τις Εκκλησίες που είχε ιδρύσει. Τις ενίσχυσε «λόγω πολλώ», με
πολύ κήρυγμα και πολλή διδασκαλία. Οι απόστολοι δεν ήσαν φειδωλοί στο λόγο του Θεού.
Δεν περιορίζονταν σε σύντομες ομιλίες. Σκόρπιζαν τα ρήματα της αιωνίου ζωής αφθόνως.
Και οι τότε ακροατές άκουγαν τον λόγο του Θεού απλήστως. Πλεονεκτούσε το κήρυγμα
έναντι των σημείων (θαυμάτων). Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Τω λόγω πάλιν ανεκτήσατο ο
Παύλος, ικανήν διδούς παραμυθίαν. Όρα πανταχού διά λόγων το παν κατορθούντα, ου διά
σημείων» (Ε.Π.Ε. 16α,578). Μετάφρασις: Ενίσχυσε ο Παύλος τους χριστιανούς με τον λόγο
του. Πρόσφερε σ' αυτούς μεγάλη παρηγορία. Κοίτα πως παντού όλα τα κατορθώνει με τους
λόγους του Ευαγγελίου, όχι με τα θαύματα.
• Αυτό δεν σημαίνει, ότι δεν έκανε και θαύματα και Παύλος. Αλλά γνώριζε, ότι εκείνο,
που πείθει και εδραιώνει στις ψυχές την αλήθεια του Χριστού, είναι το κήρυγμα. Τα θαύματα
εντυπωσιάζουν, αλλά πρόσκαιρα. Και θα είναι πολύ επικίνδυνο για τη σωτηρία των πιστών,
αν επιζητούν μόνα σημεία (θαύματα) και δεν μελετούν τον λόγο του Ευαγγελίου και δεν
θεμελιώνονται με τη διδασκαλία της Εκκλησίας. Το θαύμα μπορεί να καταλήξη ένας τρόπος
συναλλαγής με τον Θεό. Σαν να Του λέμε: «Κάνε μας ένα θαύμα και θα πιστέψουμε»! Το
θαύμα είναι πιθανόν επιχείρημα για τους απίστους. Ο λόγος του ευαγγελικού κηρύγματος
είναι στερέωσις για τους πιστούς.

Στην Κόρινθο με αποστολική συνοδεία (στ. 3-4)

Στις αρχές του 57 μ.Χ. ο Παύλος πλησίαζε πάλι στο Αιγαίο πέλαγος, όπου τον περίμεναν
οι αντιπρόσωποι των Εκκλησιών, για να τον συνοδεύσουν στα Ιεροσόλυμα, περνώντας
πρώτα από την Κόρινθο: Ο Σώπατρος από τη Βέρροια, ο Αρισταρχος και ο Σεκούνδος από
τη Θεσσαλονίκη, ο Τυχικός και ο Τρόφιμος από την Έφεσο, ο Γάϊος από την Δέρβη, ο
Τιμόθεος, ο Λούκιος και ο Ιάσων.
• Στην Κόρινθο τον περίμενε ένας όμιλος άλλων φίλων. Ηταν το πιο λαμπρό επιτελείο των
«συστρατιωτών», που είχε ποτέ ένας Απόστολος. Βλέποντας μια τέτοια συνοδεία, οι
Κορίνθιοι πήραν μια ιδέα για την παγκόσμια σημασία του Αποστόλου. Ο Παύλος αυτή τη
φορά έμεινε στο ευρύχωρο σπίτι του Γαΐου, που φιλοξενούσε και τον ίδιον και ολόκληρη την
Εκκλησία. Έμεινε δε στο θέμα της Αχαΐας, στην Κόρινθο τρεις μήνες. Ο Γάϊος ήταν από
εκείνους, που είχε βαπτίσει ο ίδιος ο Απόστολος (Α' Κορ. α' 14. Ρωμ. ιε' 23).
Έμεινε τρεις μήνες. Από την Κόρινθο ο Παύλος σκόπευε να πλεύση στη Συρία. Αλλ' οι
Ιουδαίοι κατέστρωσαν σχέδιο εξοντώσεως του Αποστόλου. Ποιο ακριβώς ήταν το σχέδιό
τους; Δεν ξέρουμε. Πάντως ο Απόστολος άλλαξε σχέδιο. «Ποιήσας τε μηνας τρεις, γενομένης

[381]
αυτώ επιβουλής υπό των Ιουδαίων μέλλοντα ανάγεσθαι εις την Συρίαν, εγένετο γνώμη του
υποστρέφειν διά Μακεδονίας. Συνείπετο δε αυτώ άχρι της Ασίας Σώπατρος Βεροιαίος,
Θεσσαλονικέων δε Αρισταρχος και Σεκούνδος, και Γάϊος Δερβαίος και Τιμόθεος, Ασιανοί
δε Τυχικός και Τρόφιμος» (στ. 3-4). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Εκεί (στην Κόρινθο)
έμεινε τρεις μήνες. Ενώ δε έμελλε να αποπλεύση για τη Συρία, επειδή οι Ιουδαίοι σχεδίασαν
να τον φονεύσουν, αποφασίστηκε να επιστρέψη (στην Ασία) διά μέσου της Μακεδονίας. Τον
συνώδευαν δε μέχρι την Ασία ο Σώπατρος από τη Βέροια, και από τους Θεσσαλονικείς ο
Αρισταρχος και ο Σεκούνδος, και ο Γάϊος από τη Δέρβη και ο Τιμόθεος, και από την Ασία
και Τυχικός και ο Τρόφιμος».
• Τι σχεδίαζαν οι Ιουδαίοι; Ίσως θα φόνευαν τον απόστολο στο λιμάνι των Κεγχρεών πριν
από την αναχώρησι του πλοίου. Ίσως θα τον φόνευαν Ιουδαίοι προσκυνητές κατά το ταξίδι
για την Ιερουσαλήμ. Ίσως θα τον φόνευαν πειρατές ή κλέπτες, ειδοποιημένοι από τους
Ιουδαίους, επειδή θα μετέφερε μεγάλο χρηματικό ποσό για την Εκκλησία της Ιερουσαλήμ,
προϊόν της «λογίας» για τους φτωχούς.
• Η δολοφονική απόπειρα των Ιουδαίων έγινε γνωστή στον Απόστολο. Ο Θεός το
φανέρωσε, για να τον προστατεύση. Γι' αυτό ο Παύλος μετέβαλε σχέδιο. Για να μην
εκπειράση τον Κύριο, ματαίωσε το ταξίδι διά θαλάσσης και αποφάσισε να επιστρέψη στην
Ασία διά μέσου της Μακεδονίας. Αν ταξίδευε με το πλοίο, θα απέφευγε δυσκολίες
απερίγραπτες. Αλλά τώρα, ταξιδεύοντας διά ξηράς, πεζοπορώντας για να διανύση πολλές
εκατοντάδες χιλιόμετρα, υποβάλλεται σε μεγάλη ταλαιπωρία.
Για την εκπλήρωσι όμως της αποστολής του δεν υπολογίζει την ταλαιπωρία. Ο ζήλος του
για τον Χριστό κάνει ελαφρά την πορεία του. Ήταν άλλωστε και συνηθισμένος σε μακρές
πορείες.
• Στο μακρύ ταξίδι μέχρι την Ασία ακολούθησαν τον Παύλο επτά αποστολικοί άνδρες, ο
Σώπατρος από τη Βέροια, ο Αρισταρχος και ο Σεκούνδος από τη Θεσσαλονίκη, ο Γάϊος από
τη Δέρβη, ο Τιμόθεος, ο Τυχικός και ο Τρόφιμος από την Ασία. Οι επτά αυτοί άνδρες, όπως
φαίνεται, στους Φιλίππους χωρίστηκαν από τον Παύλο, προπορεύτηκαν και περίμεναν τον
Παύλο μαζί με τον Λουκά, στην Τρωάδα. Οι επτά άνδρες ήσαν, φαίνεται, απεσταλμένοι των
Εκκλησιών, για να μεταφέρουν το χρηματικό ποσό της «λογίας» στην Εκκλησία της
Ιερουσαλήμ. Για την αγάπη του Χριστού και των πτωχών αδελφών δεν υπολόγισαν και αυτοί
την ταλαιπωρία του ταξιδιού. Έγιναν μιμητές του Αποστόλου. Ο ζήλος τους έκανε και γι'
αυτούς την πορεία ελαφρά. Πόσο ώραία ήσαν και αυτών τα πόδια (Ρωμ. ι' 15), που βάδισαν
εκατοντάδες χιλιόμετρα για να μεταφέρουν τη βοήθεια στους πτωχούς αδελφούς της
Ιερουσαλήμ!

Από την Κόρινθο την προς Ρωμαίους

Από την Κόρινθο ο Παύλος έγραψε την περίφημη επιστολή προς τους Ρωμαίους. Είναι
κάτι σαν θεολογικό υπόμνημα για το κεντρικό ζήτημα του Χριστιανισμού, για το ζήτημα της
εν Χριστώ Ιησού δικαιώσεως. Βλέπουμε την καινούργια θέση της ανθρωπότητας απέναντι
στον Θεό, που δημιουργήθηκε με τον Χριστό.

[382]
 Ο Παύλος είχε μαζέψει γύρω του τον κύκλο των αφωσιωμένων του φίλων. Αυτοί έπρεπε
να είναι παρόντες καθώς θα γραφόταν η Επιστολή, καθώς θα ξεχυνόταν δροσερή μέσα από
την ψυχή του. Αυτή τη φορά την μεγάλη τιμή να είναι γραφέας του Αποστόλου την είχε ο
χριστιανός δούλος Τέρτιος. Με ικανοποίησι το σημειώνει στο τέλος της Επιστολής (Ρωμ. ιστ'
22).
• Η προς Ρωμαίους είναι η επιστολή της σωτηρίας. Δεν δικαιώνεται ο άνθρωπος «εξ έργων
νόμου» (Ρωμ. ιγ' 20), παρά μόνο «διά Ιησού Χριστού». Ο Παύλος, παρά τις μεσσιανικές
επαγγελίες, δεν αναγνωρίζει στους Ιουδαίους κανένα προνόμιο στα ζητήματα της σωτηρίας.
Ο Νόμος δεν ήταν όργανο σωτηρίας, αλλά μόνο παιδαγωγικό μέσο (Γαλ. γ' 24), που είχε το
στοιχείο της προσωρινότητας. Αυτό ακριβώς ήταν η τραγωδία του Ιουδαϊσμού, ότι
κυνηγούσε μια ασύλληπτη οπτασία, δηλαδή, παρεξηγώντας τον Μωσαϊκό Νόμο,
προσπαθούσε να εξασφαλίση την σωτηρία του με τα δικά του κατορθώματα.
• Ο Παύλος δεν κάνει διάκριση μεταξύ του ηθικού και του τελετουργικού Νόμου. Και οι
δυο αποτελούν ένα Νόμο, και αυτός έχει ξεπερασθή και έχει χάσει τα δικαιώματά του.
Το ηθικό του τμήμα, ο Δεκάλογος, μετά την εμφάνιση του Χριστού, παίρνει μια εντελώς
καινούργια έννοια, έχει άλλη αιτιολογία και άλλα κίνητρα, τελειοποιείται και εφαρμόζεται
με τη δύναμη της μεταφυτευμένης σε μας αρχής της ζωής. Και ο Ιουδαίος πρέπει να παίρνη
τη σωτηρία του από τον Χριστό, όχι από τον Μωυσή.
Όποιος δεν υποτάσσεται στον Χριστό, εξακολουθεί να είναι αμαρτωλός, παρ' όλα τα
μεγάλα ηθικά κατορθώματά του, παρ' όλες τις θυσίες του και την ασκητικότητά του, παρ' όλο
τον τυπικό θρησκευτισμό του.

Διά των Φιλίππων στην Τρωάδα (στ. 5-6)

Ο Παύλος και ο Λουκάς αναχώρησαν από την πόλη των Φιλίππων για την Τρωάδα την
ημέρα των αζύμων. Οι ημέρες των αζύμων αναφέρονται απλώς για τον καθορισμό του
χρόνου και δεν μπορούμε απ' αυτό να συμπεράνουμε ότι ο Παύλος γιόρταζε το Ιουδαϊκό
Πάσχα. Όπωσδήποτε γιόρταζε το Χριστιανικό Πάσχα. Λίγο χρόνο πρωτύτερα είχε γράψει
στους Κορινθίους: «Το πάσχα ημών υπέρ ημών ετύθη Χριστός ώστε εορτάζωμεν μη εν ζύμη
παλαιά μηδέ εν ζύμη κακίας και πονηρίας, αλλ' εν αζύμοις ειλικρινείας και αληθείας» (Α'
Κορ. ε' 7-8).
Συνεχίζοντας ο συγγραφέας των Πράξεων, μιλάει για το πως έφτασε ο Παύλος στην
Τρωάδα. Τον περίμεναν εκεί ο ίδιος ο συγγραφέας, ο Λουκάς, και η ομάδα των συνεργατών
του. «Ούτοι προελθόντες έμενον ημάς εν Τρωάδι. Ημείς δε εξεπλεύσαμεν μετά τας ημέρας
των Αζύμων από Φιλίππων και ήλθομεν προς αυτούς εις την Τρωάδα άχρις ημερών πέντε,
ου διετρίψαμεν ημέρας επτά» (στ. 5-6). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αυτοί (οι
συνεργάτες) προπορεύτηκαν και μας περίμεναν στην Τρωάδα. Εμείς δε αποπλεύσαμε από
τους Φιλίππους μετά τις μέρες των Αζύμων (του Πάσχα), και φτάσαμε και τους συναντήσαμε
στην Τρωάδα σε πέντε μέρες. Εκεί μείναμε επτά μέρες».
• Εδώ επαναβλέπουμε τον Λουκά κοντά στον Παύλο. Τον είχε αφήσει στους Φιλίππους,
κατά τη δευτέρα του περιοδεία. Η τελευταία φορά, που μιλάει σε πληθυντικό αριθμό ο

[383]
Λουκάς, φανερώνοντας τη συμμετοχή του στην περιοδεία του Παύλου, είναι οι Φίλιπποι, και
συγκεκριμένα η αναφορά του στην κραυγή της δαιμονισμένης παιδίσκης:
«Κατακολουθήσασα τω Παύλο και ημίν έκραζε λέγουσα...» (Πράξ. ιστ' 17). Από το Πράξ. κ'
5 έχουμε ξανά στην εξιστόρηση των Πράξεων την εμφάνιση των λεγομένων «ημείς εδάφια»,
δηλαδή, εξιστορεί ο Λουκάς τα γεγονότα της περιοδείας του Παύλου σε πρώτο πληθυντικό.
Είναι και ο ίδιος πάλι στη συνοδεία του Παύλου: «Εξεπλεύσαμεν, διετρίψαμεν...».
Και θα παραμείνη πλέον μαζί με τον Παύλο ο Λουκάς μέχρι τέλους. Στην τελευταία του
επιστολή, στη Β' προς Τιμόθεον, κατά τις παραμονές του μαρτυρικού του θανάτου, ο Παύλος
θα σηματοδοτήση την παρουσία του Λουκά: «Λουκάς δε μόνος μετ' εμού» (Β' Τιμ. δ' 11).
• Και πάλι, λοιπόν, ο Λουκάς στη συνοδεία του Παύλου. Οι ιατρικές και ναυτικές του
γνώσεις φαίνονται στον Παύλο πολύ κατάλληλες και επιθυμητές, για να τον πάρη ως συνοδό
του στην ιεραποστολή στην Δύσι. Γι' αυτό, με την επάνοδο του πρώτου πληθυντικού
προσώπου στην διήγησι (κ' 6), επανέρχεται το δρομολόγιο και η κλασική αφήγησις του
συγγραφέως του ημερολογίου στις Πράξεις των Αποστόλων, που δίνει στην επιγραφή του
ταξιδιού ασυνήθιστη ακριβολογία και αμίμητη έλξι.

[384]
 (Πράξ. κ' 7-12) - Μακεδονία-Τρωάδα
«7 ᾿Εν δὲ τῇ μιᾷ τῶν σαββάτων συνηγμένων τῶν μαθητῶν κλάσαι ἄρτον, ὁ Παῦλος
διελέγετο αὐτοῖς, μέλλων ἐξιέναι τῇ ἐπαύριον, παρέτεινέ τε τὸν λόγον μέχρι
μεσονυκτίου. 8 ἦσαν δὲ λαμπάδες ἱκαναὶ ἐν τῷ ὑπερῴῳ οὗ ἦμεν συνηγμένοι. 9 καθήμενος δέ
τις νεανίας ὀνόματι Εὔτυχος ἐπὶ τῆς θυρίδος, καταφερόμενος ὕπνῳ βαθεῖ διαλεγομένου τοῦ
Παύλου ἐπὶ πλεῖον, κατενεχθεὶς ἀπὸ τοῦ ὕπνου ἔπεσεν ἀπὸ τοῦ τριστέγου κάτω καὶ ἤρθη
νεκρός. 10 καταβὰς δὲ ὁ Παῦλος ἐπέπεσεν αὐτῷ καὶ συμπεριλαβὼν εἶπε· μὴ θορυβεῖσθε· ἡ
γὰρ ψυχὴ αὐτοῦ ἐν αὐτῷ ἐστιν. 11 ἀναβὰς δὲ καὶ κλάσας ἄρτον καὶ γευσάμενος, ἐφ᾿ ἱκανόν τε
ὁμιλήσας ἄχρις αὐγῆς, οὕτως ἐξῆλθεν. 12 ἤγαγον δὲ τὸν παῖδα ζῶντα, καὶ παρεκλήθησαν οὐ
μετρίως.»

Ευχαριστιακή σύναξις (στ. 7)

Στην Τρωάδα υπήρχε ήδη Εκκλησία. Τήν είχε ιδρύσει ο απόστολος Παύλος, όταν από την
Έφεσο μετέβαινε στη Μακεδονία (ίδε και Β' Κορ. β' 12). Στην Τρωάδα τη φορά αυτή
παραμένουν ο Παύλος και η συνοδεία του επτά ημέρες. Βρήκαν τούς «μαθητάς», τούς
χριστιανούς, συναγμένους για τη θεία Ευχαριστία. Και κηρύττει ο Παύλος ώρες πολλές, μέχρι
τα μεσάνυκτα. «Εν δε τη μιά των σαββάτων συνηγμένων των μαθητών κλάσαι άρτον, ο
Παύλος διελέγετο αυτοίς, μέλλων έξιέναι τη επαύριον, παρέτεινέ τε τον λόγον μέχρι
μεσονυκτίου». Απόδοσις στην απλοελληνική: «Κατά την πρώτη δε μέρα της εβδομάδας (την
Κυριακή) οι μαθητές (οι χριστιανοί) ήσαν συγκεντρωμένοι για την κλάσι του άρτου (γιά τη
θεία Ευχαριστία). Και ο Παύλος τους μιλούσε. Και επειδή επρόκειτο ν' αναχωρήση την άλλη
μέρα, παρέτεινε τον λόγο μέχρι τα μεσάνυκτα».
• Ο Παύλος κηρύττει στους πιστούς της εκεί Εκκλησίας, επειδή την άλλη μέρα επρόκειτο
ν' αναχωρήση. Παρέτεινε το λόγο «μέχρι μεσονυκτίου» (στ. 7). Καίτοι επρόκειτο να
ταξιδεύση, δέν ζήτησε ν' αναπαυθη. Αγρύπνησε κηρύττοντας και συνομιλώντας με τους
χριστιανούς. Για το ζήλο, πού είχε ο Παύλος για το κήρυγμα, αλλά και για την προθυμία των
πιστών ν' ακούσουν διδασκαλία από το αυθεντικό στόμα του Παύλου, σημειώνει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Όρα πως πάντα πάρεργα ήν του κηρύγματος. Πεντηκοστή τότε ήν, και
Κυριακή ήν, ο δε Παύλος και μέχρι μεσονυκτίου την διδασκαλίαν εκτείνει ούτω της των
μαθητών σωτηρίας έφίετο, ότι ουδέ τήν νύκτα εσίγα, αλλά τότε μάλλον διελέγετο, άτε
ήσυχίας ούσης. “Όρα πώς και πολλά διελέγετο και παρ' αυτόν του δείπνου τον καιρόν»
(Ε.Π.Ε. 16α,572). Μετάφρασις: «Κοίτα πώς όλα για τον Παύλο ήσαν δευτερεύοντα μπροστά
στο κήρυγμα. Ήταν τότε Πεντηκοστή και μάλιστα ημέρα Κυριακή. Αυτός όμως παρατείνει
τη διδασκαλία μέχρι τα μεσάνυκτα. Τόσο πολύ ποθούσε τη σωτηρία των μαθητών, ώστε ούτε
τα μεσάνυκτα σταματούσε την ομιλία. Και τότε πολύ περισσότερο μιλούσε, επειδή υπάρχει
ησυχία. Κοίτα ακόμα και πώς πολλές ομιλίες τίς έκανε κατά την ώρα του δείπνου».
• Τι διδάσκουν αυτά; Ήδη από την εποχή των αποστόλων είχε ξεχωριστή θέσι η πρώτη
ημέρα της εβδομάδας, η Κυριακή. «Τη μιά των σαββάτων». Κατά τη σύναξη των πιστών
γινόταν τό Κυριακό δείπνο, ετελείτο η θεία Ευχαριστία. Τεμαχιζόταν ο Αρτος και
κοινωνούσαν οι πιστοί. Συνδεδεμένο δε με το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας ήταν το
κήρυγμα, και μάλιστα μεγάλης χρονικής διάρκειας: «Διαλεγομένου του Παύλου επί πλείον»

[385]
(στ. 9). Το κήρυγμα στην Εκκλησία είναι μέρος της λατρείας, λειτουργία και ιερουργία (Ρωμ.
ιε' 16), αρκεί να είναι κήρυγμα χριστοκεντρικό, εποικοδομητικό, ελκυστικό.
• Ο Λουκάς με την σκηνή «του κλάσαι άρτον» (στ. 7) στο ανώγειο ενός σπιτιού, είχε σκοπό
να μας περιγράψη μία Κυριακάτικη θεία Ευχαριστία. Το Σάββατο είχε τελειώσει. Ο ήλιος
καταπόρφυρος είχε δύσει πίσω από την ομηρική νήσο Τένεδο. Στην εξωτερική σκάλα ενός
αστικού σπιτιού, άνδρες και γυναίκες με καλύπτρες ανέβαιναν βιαστικά πρός τήν μεγάλη
σάλα, στην ταράτσα του δευτέρου ορόφου. Τά παράθυρα, επειδή ήταν ζεστή ή ανοιξιάτικη
νύκτα, ήσαν άνοικτά, για να μπαίνη ο δροσερός θαλασσινός αέρας. Ο Λουκάς είναι
ακριβολόγος παρατηρητής. Είναι σαν να βλέπουμε κι εμείς την συνάθροισι να παρακολουθη
μέ εντεταμένη προσοχή τις πολλές λυχνίες να κρέμονται από την οροφή, τίς κουρτίνες νά τίς
άνεμίζη η βραδυνή αύρα...

Ευλογημένο υπερώο (στ. 8)

Η σύναξις των πιστών έγινε στο υπερώο, στον τρίτο όροφο, τις βραδυνές ώρες. Λόγω του
σκότους, είχαν ανάψει πολλές λαμπάδες «Ήσαν δε λαμπάδες ικανοί εν τω υπερώω ού ημεν
συνηγμένοι» (στ. 8). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Στο ανώγειο δε του σπιτιού, όπου
ήμασταν συγκεντρωμένοι, ήσαν αρκετές λαμπάδες».
• Για το όλο σκηνικό εκείνου του ευλογημένου υπερώου λέει ο ιερός Χρυσόστομος:
«Ύποτυπώσατέ μοι τόν οίκον, ένθα λαμπάδες ήσαν, ένθα όχλος, ένθα Παύλος, μέσος ών,
διελέγετο, ένθα καί τάς θυρίδας πολλοί κατελάμβανον και της σάλπιγγος εκείνης ακούσαι,
και το πρόσωπον το χαρίεν θεάσασθαι τί είκός είναι τούς διδασκομένους, και πόσην
καρπούσθαι την ηδονήν;» (Ε.Π.Ε. 16α,580). Μετάφρασις: Ζωγραφήστε μου την οικία εκείνη,
όπου υπήρχαν λαμπάδες, όπου συνωστιζόταν πλήθος πολύ, όπου στη μέση ήταν ο Παύλος
και δίδασκε, όπου πολλοί είχαν ανεβή ακόμα και στα παράθυρα γιά ν' ακούσουν τη σάλπιγγα
εκείνη (τόν Παύλο) και να δουν το πρόσωπο εκείνο το γεμάτο χάρι. Τι πιο φυσικό να
υπάρχουν εκεί οι διδασκόμενοι; Πόση ευχαρίστησι θα απολάμβαναν;».
• Θαυμάζει κανείς τον πόθο γιά κήρυγμα, και μάλιστα πολύωρο, των πρώτων χριστιανών.
Πώς μαράθηκε αυτός ο ζήλος τους; Ακόμα και στα χρόνια του ιερού Χρυσοστόμου (4ος αι.)
οι εκκλησιαζόμενοι δεν φαίνεται να είχαν πολλή όρεξη γιά ακρόασι κηρύγματος. Πολύ
περισσότερο σήμερα. Προτιμούν μεγαλοπρεπείς τελετουργίες, ή ακόμα και μαγικές
θρησκευτικές πράξεις (τις περισσότερες φορές ακαταλαβίστικες), παρά τόν ζωντανό λόγο,
που στηρίζει και φωτίζει και οδηγεί σε συνειδητή μετοχή των θείων μυστηρίων. Με πόνο
ψυχής συγκρίνει ο ιερός Χρυσόστομος τόν ζήλο των πρώτων χριστιανών μέ τήν ψυχρότητα
των χριστιανών των κατοπινών αιώνων: «Όρα πόθον ακροάσεως. Αίσχυνθώμεν ημείς, μηδέ
εν ημέρα τούτο ποιoύντες. Αλλά Παύλος διελέγετο, φησί, τότε. Τί λέγεις; Και νύν Παύλος
διαλέγεται, μάλλον δε ουδέ τότε Παύλος ουδέ νύν, αλλ' ο Χριστός, και ουδείς ακούει. Ουχί
θυρίς εστι νύν, ού πείνα, ουχ ύπνος ενοχλεί, και όμως ούκ ακούομεν ου στενοχωρία τόπου,
ουκ άλλο των τοιούτων ουδέν» (Ε.Π.Ε. 16α,574). Μετάφρασις: Πόσο μεγάλο πόθο γιά
κήρυγμα είχαν οι τότε χριστιανοί! Ας νιώσουμε ντροπή εμείς, πού δέν τρέχουμε για το
κήρυγμα ούτε την ημέρα. Αλλά, θα μου πης, τότε μιλούσε ο Παύλος. Τί λές; Και τώρα ο
Παύλος μιλάει, ή, καλύτερα, ούτε τότε μιλούσε ο Παύλος ούτε και τώρα, αλλ' ο Χριστός
μιλάει, αλλά κανένας δεν ακούει. Και δεν καθόμαστε σε παράθυρο, ούτε υπάρχει πείνα, ούτε

[386]
ύπνος ενοχλεί, και όμως δέν ακούμε. Δέν υπάρχει στενότητα χώρου, ούτε τίποτε άλλο
παρόμοιο.

Ευτυχος (στ. 9)
Το δείπνο της Αγάπης είχε τελειώσει, ο Παύλος μιλάει για το μυστήριο της Αναστάσεως
του νικητού του θανάτου. «Εγώ είμι ή ανάστασις και η ζωή» (Ιωάν. ια' 25). Στό πρεβάζι του
παραθύρου καθόταν ένας νεαρός και αγωνιζόταν νά μή τον πάρη ο ύπνος. Ξαφνικά
ακούστηκε μία δυνατη κραυγή! Είχε πέσει από το τρίτο πάτωμα μέσα στην αυλή.
«Καθήμενος δέ τις νεανίας ονόματι Ευτυχος επί της θυρίδος, καταφερόμενος ύπνω βαθει
διαλεγομένου του Παύλου επί πλείον, κατενεχθείς από του ύπνου έπεσεν από του τριστέγου
κάτω και ήρθη νεκρός» (στ. 9). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Κάποιος δε νεαρός
ονομαζόμενος Ευτυχος καθόταν πάνω στο παράθυρο. Βυθίστηκε σε ύπνο βαθύ. Επειδή δε ο
Παύλος παρέτεινε τον λόγο, καταβλήθηκε από τον ύπνο και έπεσε από τον τρίτο όροφο κάτω,
και τον σήκωσαν νεκρό».
• Το πλήθος των καιομένων λαμπάδων δημιουργούσε κάποια πνιγηρότητα. Και αυτό έφερε
σ' ένα νεαρό βαθειά υπνηλία. Εύτυχος λεγόταν. Καθόταν στο παράθυρο και άκουγε το
κήρυγμα. «Το πνεύμα ήταν πρόθυμο, αλλ' ή σάρκα ήταν ασθενής» (Ματθ. κστ' 41). Για τους
άλλους το κήρυγμα του Παύλου ήταν αφυπνιστικό. Για τον Ευτυχο ήταν υπνωτικό. Σε κάποια
στιγμή κοιμήθηκε βαθειά και γκρεμίστηκε από τον τρίτο όροφο. Έχασε τη ζωή του. «Ήρθη
νεκρός» (στ. 9).
Δεν τον κατηγορεί ο ιερός Χρυσόστομος. Αντίθετα τον εγκωμιάζει. Έπαθε μέν κάτι
ανθρώπινο (νύσταξε), αλλ' ή παρουσία του νεαρού και η θέσις που είχε ανεβή γιά νά βλέπη
τον μοναδικό κήρυκα, φανερώνουν την αγάπη του στόν Χριστό και τον λόγο Του. Και γι'
αυτό άλλωστε αμείφθηκε μέ θαύμα νεκραναστάσεως: «Καίτοι νεανίας ο Ευτυχος, ουκ ήν
ράθυμος. Και ύπνω καταφερόμενος, ουκ απέστη, ουδέ έδεισε τον κίνδυνον μή κατενεχθή. Ει
δέ καί νυστάξας κατέπεσε, μή θαυμάσης: ου γάρ από ραθυμίας ενύσταξεν, αλλ' από ανάγκης
φύσεως. Σύ δέ μοι θέα ότι ούτως έζεον τη προθυμία, ότι και εν τριστέγω ήσαν ούπω γάρ ήν
η εκκλησία» (Ε.Π.Ε. 16α,574). Μετάφρασις: Αξιοθαύμαστο: Νέος ήταν (ο Ευτυχος), και
όμως δεν ήταν αδιάφορος. Καίτοι κυριεύθηκε από τη νύστα, δέν έφυγε, ούτε φοβήθηκε τον
κίνδυνο μήπως πέσει από το παράθυρο. Για το ότι νύσταξε και έπεσε, μήν απορής. Διότι δέν
νύσταξε από αδιαφορία νύσταξε από φυσική ανάγκη. Θαύμασε το θέαμα, ότι ήταν τόσο
μεγάλη η προθυμία τους για τη σύναξι μέ τόν Παύλο, ώστε ήσαν συγκεντρωμένοι στον τρίτο
όροφο, αφού τότε η εκκλησία δέν είχε ναούς.

Ανάστασις, δώρο κηρύγματος (στ. 10-12)

Ο Παύλος κατέβηκε, έσκυψε όπως κάποτε ο Ηλίας και ο Ελισαίος (Γ' Βασ. ιζ' 17. Δ' Βασ.
δ' 18), πάνω από τον ξεψυχισμένο, και τον ξαναγύρισε στη ζωή. Ο Παύλος δέν έκανε καθόλου
θόρυβο για το θαύμα, εξακολούθησε ήσυχα την ομιλία του και έκοψε τόν Άρτο της Ζωής.
• Οι πολλοί από τους συναγμένους θορυβήθηκαν από το θανάσιμο δυστύχημα. Ο Παύλος
δέν θορυβήθηκε. Ήξερε ότι σε λίγο ο νεκρός θα ανασταινόταν. Κατέβηκε και ανέστησε τον

[387]
Ευτυχο. Κατά τρόπο όμως παράδοξο. Έπεσε πάνω στο νεκρό, τον περιπτύχθηκε και έτσι τον
ανέστησε. «Καταβάς δε ο Παύλος επέπεσεν αυτώ και συμπεριλαβών είπε: “Μη θορυβείσθε
ή γάρ ψυχή αυτού εν αυτώ έστιν”. 'Αναβάς δε και κλάσας άρτον και γευσάμενος, εφ' ικανόν
τε όμιλήσας άχρις αυγής, ούτως εξήλθεν. "Ηγαγον δε τον παίδα ζωντα, και παρεκλήθησαν
ου μετρίως» (στ. 10-12). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Παύλος κατέβηκε, έπεσε
πάνω του, τον αγκάλιασε και είπε: “Μην ανησυχείτε, διότι η ψυχή του (επανήλθε και) είναι
μέσα του”. Έπειτα ανέβηκε και έκανε την κλάσι του άρτου (τέλεσε τη θεία Ευχαριστία) και
έφαγε. Και αφού μίλησε ακόμη αρκετά, μέχρι την αυγή, έτσι αναχώρησε. Παρουσίασαν δε
το παιδί ζωντανό, και χάρηκαν πολύ».
Το γεγονός της αναστάσεως του Ευτύχου γνωστοποίησε ο Παύλος στο θορυβημένο
πλήθος με ταπεινό τρόπο. Δέν είπε, «Μή θορυβείσθε, διότι εγώ τον ανέστησα», αλλά είπε:
«Μή θορυβείσθε, διότι η ψυχή του είναι μέσα του». Με την προσευχή του αγίου αποστόλου
η ψυχή του νέου επέστρεψε. Ζωντάνεψε ο Ευτυχος. Θα μπορούσαμε να πούμε: “Όπως η
ελεημοσύνη ανέστησε την Ταβιθά διά του αποστόλου Πέτρου (Πράξ. θ' 41), έτσι και ο ζήλος
του κηρύγματος ανέστησε τον Ευτυχο διά του αποστόλου Παύλου.
• Μετά το θαύμα ο Παύλος ανέβηκε πάλι στο υπερώο, τέλεσε την κλάσι του Αρτου, έφαγε
και συνέχισε το κήρυγμα. «Αναβάς δε και κλάσας άρτον και γευσάμενος, εφ' ίκανόν τε
όμιλήσας άχρις αυγής, ούτως εξήλθεν» (στ. 11). Το ατύχημα με τον Εύτυχο και το
καταπληκτικό θαύμα ούτε του Παύλου ούτε των ακροατών του διέλυσαν την προσοχή, ώστε
να εγκαταλειφθή το κήρυγμα. Συνεχίστηκε μέχρι την αυγή. Σπουδαίο το θαύμα,
σπουδαιότερο όμως το κήρυγμα.
• Όταν μάλιστα παρουσίασαν στη σύναξι τον νεαρό Εύτυχο ζωντανό, η συγκίνησις έγινε
ακόμα μεγαλύτερη. «Ήγαγον δε τον παίδα ζωντα, και παρεκλήθησαν ου μετρίως» (στ. 12).
Αξίζει να θαυμάσουμε τον ζήλο για το κήρυγμα αφ' ενός του Παύλου και αφ' ετέρου των
ακροατών του. Ο Παύλος είχε ζήλο να κηρύττη από το βράδυ μέχρι το πρωί. Και οι ακροατές
του είχαν ζήλο ν' ακούουν ολόκληρη τη νύκτα. Και ο Ευτυχος, παρά την υπνηλία του, δέν
ξεκολλούσε και αυτός από τη σύναξι. Και όταν συνέβη το δυστύχημα, οι χριστιανοί δεν
καταφέρθηκαν κατά του Αποστόλου, διότι με την παράταση του λόγου έγινε αιτία να πέση
και να σκοτωθή ο νεανίας!
Δυστυχώς σήμερα δεν παρατηρείται ο άγιος ζήλος για το κήρυγμα της εν Χριστώ
σωτηρίας. Πολλοί δυσανασχετούν ακόμα και γιά κήρυγμα ολίγης ώρας. Κάποτε βέβαια
φταίνε και οι κηρύττοντες, που δεν προσφέρουν λόγο οικοδομής, λόγο «εύτονο». Πώς θα
προσέξουν οι ακροατές, «εάν μή εύσημον λόγον δώμεν»; (Α' Κορ. ιδ' 9).

[388]
 (Πράξ, κ' 13-24) - Σύναξις στη Μίλητο
«13 ῾Ημεῖς δὲ προελθόντες ἐπὶ τὸ πλοῖον ἀνήχθημεν εἰς τὴν ῎Ασσον, ἐκεῖθεν μέλλοντες
ἀναλαμβάνειν τὸν Παῦλον· οὕτω γὰρ ἦν διατεταγμένος, μέλλων αὐτὸς πεζεύειν. 14 ὡς δὲ
συνέβαλεν ἡμῖν εἰς τὴν ῎Ασσον, ἀναλαβόντες αὐτὸν ἤλθομεν εἰς Μυτιλήνην· 15 κἀκεῖθεν
ἀποπλεύσαντες τῇ ἐπιούσῃ κατηντήσαμεν ἀντικρὺ Χίου, τῇ δὲ ἑτέρᾳ παρεβάλομεν εἰς Σάμον,
καὶ μείναντες ἐν Τρωγυλίῳ τῇ ἐχομένῃ ἤλθομεν εἰς Μίλητον. 16 ἔκρινε γὰρ ὁ Παῦλος
παραπλεῦσαι τὴν ῎Εφεσον, ὅπως μὴ γένηται αὐτῷ χρονοτριβῆσαι ἐν τῇ ᾿Ασίᾳ· ἔσπευδε γάρ,
εἰ δυνατὸν ἦν αὐτῷ, τὴν ἡμέραν τῆς πεντηκοστῆς γενέσθαι εἰς ῾Ιεροσόλυμα. 17 ᾿Απὸ δὲ τῆς
Μιλήτου πέμψας εἰς ῎Εφεσον μετεκαλέσατο τοὺς πρεσβυτέρους τῆς ἐκκλησίας. 18 ὡς δὲ
παρεγένοντο πρὸς αὐτόν, εἶπεν αὐτοῖς· ὑμεῖς ἐπίστασθε, ἀπὸ πρώτης ἡμέρας ἀφ᾿ ἧς ἐπέβην
εἰς τὴν ᾿Ασίαν, πῶς μεθ᾿ ὑμῶν τὸν πάντα χρόνον ἐγενόμην, 19 δουλεύων τῷ Κυρίῳ μετὰ
πάσης ταπεινοφροσύνης καὶ πολλῶν δακρύων καὶ πειρασμῶν τῶν συμβάντων μοι ἐν ταῖς
ἐπιβουλαῖς τῶν ᾿Ιουδαίων, 20 ὡς οὐδὲν ὑπεστειλάμην τῶν συμφερόντων τοῦ μὴ ἀναγγεῖλαι
ὑμῖν καὶ διδάξαι ὑμᾶς δημοσίᾳ καὶ κατ᾿ οἴκους, 21 διαμαρτυρόμενος ᾿Ιουδαίοις τε καὶ ῞Ελλησι
τὴν εἰς τὸν Θεὸν μετάνοιαν καὶ πίστιν τὴν εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστόν. 22 καὶ νῦν
ἰδοὺ ἐγὼ δεδεμένος τῷ πνεύματι πορεύομαι εἰς ῾Ιερουσαλήμ, τὰ ἐν αὐτῇ συναντήσοντά μοι
μὴ εἰδώς, 23 πλὴν ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον κατὰ πόλιν διαμαρτύρεται λέγον ὅτι δεσμά με καὶ
θλίψεις μένουσιν. 24 ἀλλ᾿ οὐδενὸς λόγον ποιοῦμαι οὐδὲ ἔχω τὴν ψυχήν μου τιμίαν ἐμαυτῷ,
ὡς τελειῶσαι τὸν δρόμον μου μετὰ χαρᾶς καὶ τὴν διακονίαν ἣν ἔλαβον παρὰ τοῦ Κυρίου
᾿Ιησοῦ, διαμαρτύρασθαι τὸ εὐαγγέλιον τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ.».

Σπεύδει για τα Ιεροσόλυμα (στ. 13-16)

Ο Παύλος παρέκαμψε την Έφεσο γιά νά μή χρονοτριβήση στην Ασία. Διότι έσπευδε, ει
δυνατόν, την ημέρα της Πεντηκοστής να βρεθή στα Ιεροσόλυμα. Γιατί; Για να γιορτάση την
εβραϊκή γιορτή; Όχι. Ο Παύλος γιόρταζε πλέον χριστιανικώς, όχι ιουδαϊκώς. Έσπευδε όμως
να βρεθώ στα Ιεροσόλυμα την ημέρα της Πεντηκοστής, διότι τότε στα Ιεροσόλυμα
συνάγονταν πλήθη προσκυνητών και ήθελε να συναντήση και να ωφελήση ψυχές. Ίσως δέ
να ήθελε και να δείξη, ότι δέν έπαυσε να τιμά το έθνος του και τον άγιο τόπο.
• Το πλοίο φαίνεται, ότι είχε ναυλωθή από τον Παύλο και τους συνοδούς του. Πρώτος
σταθμός ήταν η Άσσος, παραθαλάσσια πόλις της Μυσίας. Εκεί οι συνεργάτες του Παύλου
τον παρέλαβαν. Από την Τρωάδα στην Άσσο ο Παύλος ήλθε διά ξηράς, είτε πεζοπορώντας,
είτε επωχούμενος σε κάποιο υποζύγιο. Ο συντάκτης των Πράξεων με αδρές γραμμές
περιγράφει το πώς ο Παύλος μέ τούς συνεργούς του πέρασε τα διάφορα θαλασσινά μέρη
(Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο, Τρωγύλιο). «Ημείς δε προελθόντες επί το πλοίον ανήχθημεν εις την
"Ασσον, εκείθεν μέλλοντες αναλαμβάνειν τον Παύλον: ούτω γαρ ήν διατεταγμένος, μέλλων
αυτός πεζεύειν. Ώς δε συνέβαλεν ημίν εις την Άσσον, αναλαβόντες αυτόν ήλθομεν εις
Μυτιλήνην. Κάκείθεν αποπλεύσαντες τη επιούση κατηντήσαμεν αντικρυ Χίου, τη δε ετέρα
παρεβάλομεν εις Σάμον, και μείναντες εν Τρωγυλίω τη έχoμένη ήλθομεν εις Μίλητον.
"Έκρινε γάρ ο Παύλος παραπλεύσαι την Έφεσον, όπως μη γένηται αυτώ χρονοτριβήσαι εν
τη Ασία έσπευδε γάρ, ει δυνατόν ήν αυτώ, την ημέραν της Πεντηκοστής γενέσθαι εις
Ιεροσόλυμα» (στ. 13-16). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Εμείς δε φύγαμε πρωτύτερα και

[389]
πήγαμε στο πλοίο και αποπλεύσαμε για την Άσσο. Και απ' εκεί επρόκειτο να παραλάβουμε
τον Παύλο. Διότι έτσι είχε κανονίσει, επειδή αυτός επρόκειτο να μεταβή διά ξηράς. Και όταν
μας συνάντησε στην Άσσο, τον παραλάβαμε και πήγαμε στη Μυτιλήνη. Και απ' εκεί
αποπλεύσαμε την επομένη ημέρα και φτάσαμε απέναντι της Χίου. Και την άλλη ημέρα
προσεγγίσαμε στη Σάμο, και αφού μείναμε στο (άκρωτήριο) Τρωγύλιο, την επομένη φτάσαμε
στη Μίλητο. Διότι ο Παύλος αποφάσισε να παρακάμψη την Έφεσο για να μη χρονοτριβήση
στην Ασία. Διότι έσπευδε, αν του ήταν δυνατόν, την ημέρα της Πεντηκοστής να βρεθώ στα
Ιεροσόλυμα».
• Ο Παύλος και οι συνεργάτες του πέρασαν από τη Μυτιλήνη της Λέσβου, όπου οι
ψαράδες τραγουδούσαν τις αιολικές τους μελωδίες, και την άλλη μέρα έφτασαν στη
μοσχοβολημένη από τα άνθη Χίο. Τήν παρά πάνω ημέρα έβλεπαν τον ναό της Αρτέμιδος
στην Έφεσο. Ο Παύλος ανατρίχιασε, αναπολώντας την περυσινή εορτή της Αρτέμιδος.
Ύστερα από μία σύντομη στάθμευση στην Σάμο, έφτασαν, την Πέμπτη, 20 Απριλίου του 57
μ.Χ., στήν Μίλητο. Ο Παύλος έστειλε ταχυδρόμους, ίσως τόν Τυχικό και τον Τρόφιμο, στην
Έφεσο, για να προσκαλέση τούς πρεσβυτέρους της Εκκλησίας σε μία τελευταία συνάντηση
με τον Απόστολο και πνευματικό πατέρα τους.
• Οι μαθητές της Εκκλησίας στην Έφεσο ήσαν λίαν προσφιλείς στόν Παύλο. Η συνάντησις
μαζί τους θα ήταν οπωσδήποτε επιθυμητή. Προτιμά όμως, αντί γιά τήν Έφεσο τα
Ιεροσόλυμα, μολονότι ξέρει, ότι τον περιμένουν εκεί κίνδυνοι και περιπέτειες. Ας το
σκεφτούμε καλά: Όταν το καθήκον μάς καλή, οφείλουμε να σπεύδουμε πρός επιτέλεσί του.
«Έσπευδε, ει δυνατόν ην αυτώ, την ημέραν της Πεντηκοστης γενέσθαι εις Ιεροσόλυμα»
(στ. 16). Η επιθυμία του Παύλου για την παρουσία του στα Ιεροσόλυμα κατά την Πεντηκοστή
δέν έχει εορταστικό χαρακτήρα. Άλλωστε ως χριστιανός πλέον μία άλλη Πεντηκοστή τον
έθελγε, η Πεντηκοστή του Αγίου Πνεύματος. Τότε γιατί ήθελε να βρίσκεται στα Ιεροσόλυμα
κατά τη μεγάλη εβραϊκή εορτή; Κατά την εορτή της Πεντηκοστής συναγόταν μεγάλο πλήθος
στα Ιεροσόλυμα. Και ήταν αυτό για τον Παύλο σπουδαία ευκαιρία να αλιεύση ψυχές «εν
Χριστώ Ιησού». Έφτασε άραγε προ της Πεντηκοστής στα Ιεροσόλυμα; Οι περισσότεροι
ερμηνευτές δέχονται ότι έφθασε.

Κάλεσμα πρεσβυτέρων της Εφέσου (στ. 17-19)

Στο μεταξύ συνέβη το συγκλονιστικό γεγονός στη Μίλητο. Η σκηνή του αποχαιρετισμού
στην Μίλητο είναι από τις πιο συγκινητικές του ημερολογίου του Λουκά. Στην
αποχαιρετιστήρια συνάντηση μιλάει η αποστολική μέριμνα και η ευγλωτία της καρδιάς. Ποιά
συναίσθησις της αποστολής, ποιά αφοσίωσις στο καθήκον δέν ηχεί μέσα από κάθε λέξι!
• Ο άγιώτερος και μεγαλύτερος από κάθε άλλον επίγειο πατέρα είναι ο απόστολος Παύλος.
Δασκάλους -λέει ο Παύλος- έχετε πολλούς, πατέρα όμως έχετε εμένα (Α' Κορ. δ' 15). Ο
Παύλος είναι ο πιό πολύτεκνος πνευματικός πατέρας. Ο Παύλος ήταν το φωτεινότερο μυαλό
και η θερμότερη καρδιά. Μάς μετέδωσε την Αλήθεια, μας προσέφερε και την Αγάπη.
Ποιά καρδιά μπορεί να συγκριθή με την καρδιά του Παύλου; Στο στήθος του Παύλου, από
τη στιγμή που γνώρισε και αγάπησε τόν Χριστό, φυτεύθηκε μία νέα καρδιά, ή μάλλον

[390]
μεταφυτεύθηκε, μεταμοσχεύθηκε η καρδιά του Χριστού στην ύπαρξη του Παύλου (Γαλ. β'
20).
• Στην παραλία της Μιλήτου συγκεντρώνει ο Παύλος τούς πρεσβυτέρους και επισκόπους
της περιοχής της Εφέσου. Τούς αποχαιρετά με συγκινητική προσλαλιά. Τούς θυμίζει, «ότι
τριετίαν νύκτα και ήμέραν» δέν έπαψε να νουθετη «ένα έκαστον». Η ομιλία και η σκηνή του
αποχωρισμού περιέχονται στο κεφάλαιο των Πράξεων που ερμηνεύουμε (20,6).
Τούς πιό συγκινητικούς κτύπους της καρδιάς του Παύλου τούς ακούμε στόν
αποχαιρετισμό του. "Όπως ο Ιωάννης τη Μεγάλη Πέμπτη έπεσε στο στήθος του Ιησού (Ιωάν.
ιγ' 25) και άκουσε τούς παλμούς της αγίας καρδιάς Του, έτσι οι επίσκοποι και οι πρεσβύτεροι
της Εφέσου έζησαν στιγμές άκρως συγκινητικές. Ο απόστολος Παύλος τούς προσεκάλεσε.
Δεν θα τους ξαναέβλεπε. Είχε εσωτερική πληροφορία, ότι πλησίασε η ώρα του μαρτυρίου
του και του στεφάνου του. Τα πνευματικά τέκνα αποχαιρετούν το μεγάλο τους Πατέρα. Οι
επίσκοποι και πρεσβύτεροι της Εφέσου συνάχθηκαν ν' αποχαιρετίσουν τον Απόστολο και
Διδάσκαλο και Πατέρα. Και ο Παύλος κάνει, τρόπον τινά, έναν απολογισμό του παρελθόντος
και έναν προϋπολογισμό του μέλλοντος. Απολογισμός του παρελθόντος.
Τί είχε πράξει ο Παύλος; Ας δούμε το κείμενο των Πράξεων για τη σύναξι στη Μίλητο.
«Από δε της Μιλήτου πέμψας εις Έφεσον μετεκαλέσατο τους πρεσβυτέρους της Εκκλησίας.
Ως δε παρεγένοντο προς αυτόν, είπεν αυτοίς: Ύμείς επίστασθε, από πρώτης ημέρας αφ' ής
επέβην εις την Ασίαν, πώς μεθ' υμών τόν πάντα χρόνον εγενόμην, δουλεύων τω Κυρίω μετά
πάσης ταπεινοφροσύνης και πολλών δακρύων και πειρασμών των συμβάντων μοι εν ταις
επιβουλαίς των Ιουδαίων» (στ. 17-19. Απόδοσις στην απλοελληνική: «Από τη Μίλητο δε
έστειλε στην Έφεσο και κάλεσε τους πρεσβυτέρους της Εκκλησίας. Και όταν ήλθαν πρός
αυτόν, τους είπε: Σείς γνωρίζετε, πώς συμπεριφέρθηκα απέναντί σας όλο τον καιρό, από την
πρώτη ημέρα, που πάτησα το πόδι στην Ασία. Υπηρέτησα τον Κύριο με κάθε
ταπεινοφροσύνη και με πολλά δάκρυα και δοκιμασίες, που μου συνέβησαν λόγω των
επιβουλών των Ιουδαίων».
• Καίτοι ο Παύλος έσπευδε να βρεθή την ημέρα της Πεντηκοστης στα Ιεροσόλυμα, δέν
αναχώρησε από την Μίλητο χωρίς να έλθη σε κάποια επικοινωνία με την Εκκλησία της
Εφέσου, όπου τρία χρόνια αγωνίστηκε. Έστειλε στην Έφεσο και κάλεσε στη Μίλητο «τούς
πρεσβυτέρους». «Από δε της Μιλήτου πέμψας εις Έφεσον μετεκαλέσατο τους πρεσβυτέρους
της Εκκλησίας» (στ. 17).
• «Πρεσβύτεροι» λέγονται οι ιερείς. Αλλά στην Καινή Διαθήκη λέγονται και οι αρχιερείς,
οι επίσκοποι. Πρεσβύτερος λεγόταν και ο επίσκοπος. Επίσκοπος λεγόταν και ο ιερέας. Οι
δύο ονομασίες «πρεσβύτερος» και «επίσκοπος» ήσαν κοινές στην πρώτη Εκκλησία, διότι η
ουσιαστική απόστασις μεταξύ ιερέως και αρχιερέως είναι μικρή. Άλλωστε αυτό φαίνεται και
στη σύναξι της Μιλήτου. Στο στίχο 17 αναφέρονται οι κληθέντες στη σύναξι της Μιλήτου
«πρεσβύτεροι», ενώ στο στίχο 28 τα ίδια πρόσωπα καλούνται «επίσκοποι»: «Προσέχετε
εαυτούς και παντί τω ποιμνίω εν ώ υμάς το Πνεύμα το Άγιον έθετο επισκόπους, ποιμαίνειν
την εκκλησίαν του Χριστού».
• Αφού ο Παύλος δεν προλάβαινε να μεταβή στην Έφεσο, κάλεσε στη Μίλητο τούς
ποιμένες.

[391]
 • Με ταπεινό και συγκινητικό τρόπο αρχίζει την προσφώνησί του ο Απόστολος.
Υπενθυμίζει το παρελθόν του ανάμεσά τους, παρελθόν γεμάτο κόπους, δοκιμασίες, δάκρυα,
παρρησία, ανιδιοτέλεια και αυταπάρνηση για το έργο του Κυρίου. «Ως δε παρεγένοντο προς
αυτόν, είπεν αυτοίς: «Υμείς επίστασθε, από πρώτης ημέρας αφ' ής επέβην εις την Ασίαν, πως
μεθ' υμών τόν πάντα χρόνον εγενόμην”» (στ. 18). Ξέρετε καλά, ότι με το που πάτησα το πόδι
μου στην Ασία (περιφέρεια Εφέσου), συμπεριφέρθηκα με αγάπη κοντά σας.
Ο Παύλος δέν φλυαρεί. Δέν λέει μεγάλα και παχειά λόγια για τον εαυτό του. Οι μαθητές
του ήσαν μάρτυρες της διδασκαλίας του, της συμπεριφοράς του και των αγώνων του.
Μακάριος και ο Παύλος, που έδινε καλό παράδειγμα στούς πιστούς. Μακάριοι και οι πιστοί,
πού μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να δώσουν καλή μαρτυρία και βεβαίωσι γιά τόν διδάσκαλό
τους. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Αύτη διδασκάλου αρετή, όταν των οικείων
κατορθωμάτων μάρτυρας έχη τούς μαθητευομένους» (Ε.Π.Ε. 16α,594). Μετάφρασις: «Αυτή
είναι η αρετή του δασκάλου, όταν έχη μάρτυρες των επιτυχιών του τούς μαθητές του».
• Ποιά τα χαρακτηριστικά του μεγάλου διδασκάλου; Η ταπεινοφροσύνη, τα δάκρυα, οι
πειρασμοί.
Για το πρώτο λέει: «Δουλεύων τω Κυρίω μετά πάσης ταπεινοφροσύνης και πολλών
δακρύων και πειρασμών των συμβάντων μοι εν ταις επιβουλαίς των Ιουδαίων» (στ. 19). Ο
Παύλος εγκολπώθηκε την ταπεινοφροσύνη (Α' Πέτρ. ε' 6). Αισθανόταν, ότι ήταν ο
αμαρτωλότερος των ανθρώπων (Α' Τιμ. α' 15). Ταπεινωνόταν μπροστά σε όλους, υπέμενε
όλες τις αντιλογίες και ιδιοτροπίες των ανθρώπων.
Για την ταπεινοφροσύνη του Παύλου λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Βούλεσθε υμίν τρόπους
είπω ταπεινοφροσύνης; Είσί τινες, οι πρός μέν τούς ταπεινούς ταπεινοί τυγχάνοντες ώσι, πρός
δέ τούς υψηλούς υψηλοί τούτο δε ου ταπεινοφροσύνης. Εισί δε πάλιν έτεροι ου τοιούτοι, αλλ'
εφ' εκατέρων των προσώπων εις καιρόν και το ταπεινόν τηρούντες και το υψηλόν και και
μάλιστα έστι ταπεινοφροσύνης. Μέλλων τοίνυν διδάσκειν αυτούς (ο Παύλος) τα τοιαύτα, ίνα
μή δόξη απονοείσθαι, προκαταβάλλει το θεμέλιον» (Ε.Π.Ε. 16α,596). Μετάφρασις: Θέλετε
να σας αναφέρω τρόπους ταπεινοφροσύνης; Υπάρχουν μερικοί, πού προς μεν τους ταπεινούς
παρουσιάζονται ότι είναι ταπεινοί, πρός δέ τούς υπερηφάνους, υπερήφανοι. Αυτό δεν είναι
γνώρισμα ταπεινοφροσύνης. Υπάρχουν δε και άλλοι πού δέν είναι τέτοιοι, αλλά και πρός τίς
δύο κατηγορίες των ανθρώπων στην κατάλληλη περίστασι εκδηλώνουν και την
ταπεινοφροσύνη και την υψηλοφροσύνη. Επειδή λοιπόν επρόκειτο να διδάξη (στούς
πρεσβυτέρους της Εφέσου), γιά νά μή φανή ότι είναι ανόητος, θέτει από την πρώτη στιγμή
θεμέλιο (τήν ταπεινοφροσύνη).
• Για το δεύτερο (τα δάκρυα) λέει: «Μετά πολλών δακρύων» (στ. 19). Πονούσε μέχρι να
μεταδώση τόν Χριστό σε κάθε ψυχή. Πονούσε και έκλαιγε, παρακαλώντας να δεχτούν τον
Εσταυρωμένο μέσα στις καρδιές τους. Πονούσε και έκλαιγε για τον καθένα ξεχωριστά. Αυτό
το τονίζει ξαναμιλώντας για τα δάκρυά του στο τέλος περίπου της αποχαιρετιστήριας ομιλίας
του: «Γρηγορείτε, μνημονεύοντες ότι τριετίαν νύκτα και ημέραν ούκ έπαυσάμην μετά
δακρύων νουθετών ένα έκαστον» (κ' 31).

[392]
 Ο Παύλος ήταν ευαίσθητη ψυχή. Συμμετείχε στις θλίψεις των ανθρώπων. «Έκλαιε μετά
κλαιόντων» (Ρωμ. ιβ' 15). Έκλαιγε πρό παντός γιά πνευματικά ατυχήματα, γιά πτώσεις,
Θρηνούσε γιά κλονισμούς στην πίστη και την ηθική. Σπουδαίο χάρισμα τα δάκρυα: τα
δάκρυα της προσευχής, τα δάκρυα της μετανοίας, τα δάκρυα της αγάπης και της συμπόνιας,
Καί τό χάρισμα αυτό το έχουν ευαίσθητες μόνο ψυχές,
• Για το τρίτο (τίς δοκιμασίες) λέει: «...και πειρασμών των συμβάντων μοι εν ταις
επιβουλαίς των Ιουδαίων» (στ. 19). Οι Ιουδαίοι σχεδόν παντού όπου πήγαινε για το
Ευαγγέλιο ο Παύλος τον καταδίωκαν. Τίς οίδε πόσες δοκιμασίες υπέστη ο Απόστολος κατά
την τριετή παραμονή του στην Έφεσο; Περνούσε συνεχώς από καμίνι δοκιμασιών και
βασανιστηρίων. Είναι βέβαιο όμως, ότι κυρίως πονούσε όχι για όσα ο ίδιος υφίστατο.
Πονούσε για τούς άλλους. Για τα δικά του μαρτύρια έχαιρε, όπως τονίζει σε επιστολή του:
«Χαίρω εν τοις παθήμασί μου» (Κολοσ. α' 24).
Τονίζει ο ιερός Χρυσόστομος: «Όράς ότι αλγεί τοις γινομένοις; Ενταύθα δέ αυτού και το
συμπαθές δοκεί δηλούν: έπασχε γάρ υπέρ των απολλυμένων, υπέρ αυτών των ποιούντων επεί
υπέρ των εις αυτόν και έχαιρεν εκείνου γάρ ήν του χορού του χαίροντος ότι κατηξιώθησαν
(Πράξ. ε'41) υπέρ του ονόματος αυτού ατιμασθήναι» (Ε.Π.Ε. 16α,596-598). Μετάφρασις:
Βλέπεις πως πονά (ο Παύλος) υπερβολικά για τα όσα γίνονται; Εδώ φαίνεται ότι δείχνει και
τη συμπάθειά του, διότι έπασχε γιά χάρι εκείνων που είχαν χαθή, γιά χάρι εκείνων που του
προξενούσαν αυτά. Για όσα έπασχε στόν εαυτό του, χαιρόταν. Ανήκε στη χορεία εκείνων,
που χαίρονταν για το ότι αξιώθηκαν ν' ατιμαστούν υπέρ του ονόματος του Κυρίου (Πράξ. ε'
41).

Δέν υπέστειλε τη σημαία του κηρύγματος (στ. 20-21)

Παρά τον πόνο, τίς δυσκολίες και τα βασανιστήρια, ο Παύλος δέν υπέστειλε τη σημαία
του αγώνα. Θηριομαχούσε, αλλά δεν φοβόταν. Αψηφώντας τη ζωή του, για ένα
ενδιαφερόταν, γιά τό πνευματικό συμφέρον των αδελφών: «Ως ουδέν υπεστειλάμην των
συμφερόντων του μη αναγγείλαι υμίν και διδάξαι υμάς δημοσία και κατ' οίκους,
διαμαρτυρόμενος Ιουδαίοις τε και Έλλησι την εις τον Θεόν μετάνοιαν και πίστιν την εις τον
Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν”» (στ. 20-21). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Γνωρίζετε, ότι
από τα συμφέροντα τίποτε δεν απέφυγα από δειλία ώστε να μη σας κηρύξω και να μη σας
διδάξω δημοσίως και στα σπίτια. Και σε Ιουδαίους και σε Έλληνες εντόνως κήρυττα τη
μετάνοια απέναντι στον Θεό και την πίστι στον Κύριό μας Ιησού Χριστό”».
• Θα είχε γίνει πολύ ευκολώτερη η ζωή του Παύλου, αν στην Αντιόχεια, στην Κόρινθο,
στην Έφεσο, είχε συγκαλύψει τις διαφορές μεταξύ του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού,
άν από ψευτοεπιφυλάξεις ή από αγωνιώδη φόβο είχε υποχωρήσει. Αλλά που θα καταντούσε
η Εκκλησία; Δέν έχει ανάγκη μόνο από έξυπνους, προνοητικούς ηγέτες. Χρειάζεται καί τούς
μάρτυρες των πεποιθήσεών τους. Δέν πρέπει πάντα να τρέχη κανείς με απλωμένα πανιά, όπου
δεν πρόκειται για βασικά ζητήματα. Γνωρίζοντας όμως, ότι στα Ιεροσόλυμα τον περίμεναν
καταιγίδες, τραβάει ο Παύλος τον δρόμο του «δεδεμένος τω πνεύματι» (στ. 22), δηλαδή
έχοντας το σκοπό μπροστά στα μάτια του! «Ούκ έχω την ψυχήν μου τιμίαν έμαυτώ» (στ. 24).

[393]
 • Ο Παύλος έχει μία υπερφυσική κλίμακα. Είναι: Το αίμα του Χριστού, η Εκκλησία, η
ψυχή, η αποστολή του, και τώρα μόλις η ζωή του. Με το αίμα, πού χύθηκε από την πλευρά
του Ιησού, ξεπήδησε από την καρδιά του Λυτρωτού και η Εκκλησία, πράγμα που είναι βέβαια
η βασική του σκέψις. “Ότι ο δρόμος αυτός θα περνούσε μέσα από φυλακές και δεσμά,
τραγούδια μίσους και κτυπήματα, ναυάγια και αγωνία του θανάτου, και στο τέλος θα
οδηγούσε στο τσεκούρι του εκτελεστού, αυτά δεν τα γνωρίζει ακόμα και Παύλος. Του αρκεί
ότι τα γνωρίζει ο Κύριος.
• Το «διαμαρτύρομαι» (στ. 21) στη γλώσσα του Παύλου σημαίνει «δίνω ζωηρά τη
μαρτυρία μου για το όνομα του Ιησού Χριστού. Κηρύττω σε όλους ανεξαιρέτως τα δύο
βασικά ζητήματα για την σωτηρία, τη μετάνοια και τήν πίστι». Θα λέγαμε, ότι το κήρυγμα
του Παύλου συνοψιζόταν στη μετάνοια απέναντι του Θεού και στην πίστι πρός τόν Κύριον
Ιησούν Χριστόν. «...Διαμαρτυρόμενος Ιουδαίοις τε και Έλλησι την εις τον Θεόν μετάνοιαν
και πίστιν την είς τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν» (στ. 21).

Με περιμένουν δεσμά και θλίψεις (στ. 22-24)

Παρουσιάζει στους συνεργάτες του ο Παύλος την πορεία, πού τόν περιμένει, και πού δέν
ξέρει τι θα συναντήση. Ήταν δεμένος. Εδώ δέν εννοεί το σωματικό αλυσόδεμα, πού πολλές
φορές είχε υποστή. Εννοεί το πνευματικό δέσιμο. Ηταν δεμένος, αιχμάλωτος του Ιησού
Χριστού. Το Πνεύμα το Άγιον τον είχε προσηλώσει στόν Χριστό. Θεία δύναμις κατηύθυνε
και ωθούσε το πνεύμα του πρός την Ιερουσαλήμ.
Ηταν δεμένος, δεσμευμένος από το Πνεύμα του Θεού. Θά δενόταν και σωματικά από τους
ανθρώπους. Θά δενόταν με αλυσίδες και θα ριχνόταν στη φυλακή. «“Και νύν ιδού εγώ
δεδεμένος τω πνεύματι πορεύομαι εις Ιερουσαλήμ, τα εν αυτή συναντήσοντά μοι μή ειδώς,
πλήν ότι το Πνεύμα το "Αγιον κατα πόλιν διαμαρτύρεται λέγον ότι δεσμά με και θλίψεις
μένουσιν. Αλλ' ουδενός λόγον ποιούμαι ούδε έχω την ψυχήν μου τιμίαν έμαυτώ, ως τελειώσει
τον δρόμον μου μετά χαράς και την διακονίαν ήν έλαβον παρά του Κυρίου Ιησού
διαμαρτύρασθαι το ευάγγελιον της χάριτος του Θεού”» (στ. 22-24). 'Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Και τώρα ιδού εγώ δεμένος πνευματικώς (με ισχυρή δηλαδή ώθηση του
πνεύματός μου) πηγαίνω στην Ιερουσαλήμ, χωρίς να γνωρίζω τι θα με συναντήσουν σ' αυτήν.
Γνωρίζω μόνο, ότι το Πνεύμα το Άγιο από πόλη σε πόλι μαρτυρεί εντόνως, ότι δεσμά και
θλίψεις με περιμένουν. Αλλά τίποτε δεν υπολογίζω, ούτε θεωρώ τη ζωή μου πολύτιμη, αλλά
(πολύτιμο θεωρώ) να τελειώσω τον δρόμο μου επιτυχώς και την διακονία, που έλαβα από
τον Κύριο Ιησού να διακηρύξω το ευαγγέλιο, που γνωστοποιεί την χάρι του Θεού».
• Δέν ήξερε ο Παύλος τί θα συναντήση. Ξέρει μόνο, ότι την πορεία του την χαράσσει το
Πνεύμα το "Αγιο και ότι δεν μπορεί να περιγράψη το τί θα συναντήση. Δέν ήταν, βλέπετε, ο
μεγάλος Παύλος κάποιος «διορατικός», πού κάθε λίγο και λιγάκι διαλαλεί το τί είδε και
άκουσε γιά τό... μέλλον, το τί θά τού συμβή στην πορεία του, τό τί κακό ή καλό θα συμβή
στον κόσμο. Μόνο όταν εκτάκτως του μιλούσε ο Θεός, φανέρωνε τη βουλή του Θεού. «“Και
νύν ιδού εγώ δεδεμένος τω πνεύματι πορεύομαι εις Ιερουσαλήμ, τα εν αυτή συναντήσοντά
μοι μή ειδώς”» (στ. 22).

[394]
 • Εκείνο που ήξερε, είναι ότι τον περιμένουν όχι θρόνοι, αλλά πόνοι. «...πλήν ότι το
Πνεύμα το Αγιον κατά πόλιν διαμαρτύρεται λέγον ότι δεσμά με και θλίψεις μένουσιν» (στ.
23). Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Διατί ταύτα λέγει; Παρασκευάζων αυτούς αεί ετοίμους
είναι πρός κινδύνους και δήλους και αδήλους, και πάντα το Πνεύματι πείθεσθαι. Δείκνυσι δε
ότι επί μεγάλοις απάγεται» (Ε.Π.Ε. 16α,600). Μετάφρασις: «Γιατί τούς τα λέει αυτά;
Προετοιμάζοντάς τους να είναι πάντοτε έτοιμοι πρός τούς κινδύνους, τους φανερούς καί τούς
μή φανερούς, και ως πρός όλα να υπακούουν στό Άγιο Πνεύμα. Δείχνει, ότι κατευθύνεται
πρός μεγάλα πράγματα».
• Ο Παύλος ούτε θλίψεις ούτε θάνατο υπολόγιζε. Ήταν δούλος Ιησού Χριστού, δεμένος
από τον Θεό με τη θέλησί του, φορώντας δεσμά και από τους ανθρώπους ευχαρίστως,
υπομένοντας κάθε περιπέτεια και βάσανο μέ χαρά, και αναμένοντας μαρτυρικό θάνατο ως
εξαιρετική τιμή από τον Θεό. Όπως άλλοτε ο Κύριος «εστήριξε το πρόσωπον αυτού
πορεύεσθαι εις Ιερουσαλήμ» (Λουκ. θ' 51) και έλαβε σταθερή και αμετάκλητη απόφαση να
βαδίση πρός τήν πόλι του μαρτυρίου, έτσι τώρα και ο Παύλος πορεύεται πρός τήν
Ιερουσαλήμ ηρωικώς, με απόφαση θανάτου. Ένα μόνο τον ενδιέφερε, να τελειώση τον δρόμο
του και την αποστολή του με χαρά. «Αλλ' ουδενός λόγον ποιούμαι ουδε έχω την ψυχήν μου
τιμίαν έμαυτώ, ως τελειώσαι τον δρόμον μου μετά χαράς και την διακονίαν ήν έλαβον παρά
του Κυρίου Ιησού διαμαρτύρασθαι το ευαγγέλιον της χάριτος του Θεού”» (στ. 24).
Πόσο ώμοίαζε ο δούλος μέ τόν Κύριό του! Και πόσο ανάξιοι δούλοι του Κυρίου είμαστε
εμείς, που δυσαρεστούμεθα ή και γογγύζουμε λόγω μικρών περιπετειών και θλίψεων!

[395]
 (Πράξ, κ' 25-38) - Προσέχετε οι ποιμένες
«25 καὶ νῦν ἰδοὺ ἐγὼ οἶδα ὅτι οὐκέτι ὄψεσθε τὸ πρόσωπόν μου ὑμεῖς πάντες, ἐν οἷς διῆλθον
κηρύσσων τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. 26 διὸ μαρτύρομαι ὑμῖν ἐν τῇ σήμερον ἡμέρᾳ ὅτι καθαρὸς
ἐγὼ ἀπὸ τοῦ αἵματος πάντων· 27 οὐ γὰρ ὑπεστειλάμην τοῦ μὴ ἀναγγεῖλαι ὑμῖν πᾶσαν τὴν
βουλὴν τοῦ Θεοῦ. 28 προσέχετε οὖν ἑαυτοῖς καὶ παντὶ τῷ ποιμνίῳ ἐν ᾧ ὑμᾶς τὸ Πνεῦμα τὸ
῞Αγιον ἔθετο ἐπισκόπους, ποιμαίνειν τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ, ἣν περιεποιήσατο
διὰ τοῦ ἰδίου αἵματος. 29 ἐγὼ γὰρ οἶδα τοῦτο, ὅτι εἰσελεύσονται μετὰ τὴν ἄφιξίν μου λύκοι
βαρεῖς εἰς ὑμᾶς μὴ φειδόμενοι τοῦ ποιμνίου· 30 καὶ ἐξ ὑμῶν αὐτῶν ἀναστήσονται ἄνδρες
λαλοῦντες διεστραμμένα τοῦ ἀποσπᾶν τοὺς μαθητὰς ὀπίσω αὐτῶν. 31 διὸ γρηγορεῖτε,
μνημονεύοντες ὅτι τριετίαν νύκτα καὶ ἡμέραν οὐκ ἐπαυσάμην μετὰ δακρύων νουθετῶν ἕνα
ἕκαστον. 32 καὶ τὰ νῦν παρατίθεμαι ὑμᾶς, ἀδελφοί, τῷ Θεῷ καὶ τῷ λόγῳ τῆς χάριτος αὐτοῦ
τῷ δυναμένῳ ἐποικοδομῆσαι καὶ δοῦναι ὑμῖν κληρονομίαν ἐν τοῖς ἡγιασμένοις
πᾶσιν. 33 ἀργυρίου ἢ χρυσίου ἢ ἱματισμοῦ οὐδενὸς ἐπεθύμησα· 34 αὐτοὶ γινώσκετε ὅτι ταῖς
χρείαις μου καὶ τοῖς οὖσι μετ᾿ ἐμοῦ ὑπηρέτησαν αἱ χεῖρες αὗται. 35 πάντα ὑπέδειξα ὑμῖν ὅτι
οὕτω κοπιῶντας δεῖ ἀντιλαμβάνεσθαι τῶν ἀσθενούντων, μνημονεύειν τε τῶν λόγων τοῦ
Κυρίου ᾿Ιησοῦ, ὅτι αὐτὸς εἶπε· μακάριόν ἐστι μᾶλλον διδόναι ἢ λαμβάνειν. 36 καὶ ταῦτα
εἰπών, θεὶς τὰ γόνατα αὐτοῦ σὺν πᾶσιν αὐτοῖς προσηύξατο. 37 ἱκανὸς δὲ ἐγένετο κλαυθμὸς
πάντων, καὶ ἐπιπεσόντες ἐπὶ τὸν τράχηλον τοῦ Παύλου κατεφίλουν αὐτόν, 38 ὀδυνώμενοι
μάλιστα ἐπὶ τῷ λόγῳ ᾧ εἰρήκει, ὅτι οἰκέτι μέλλουσι τὸ πρόσωπον αὐτοῦ θεωρεῖν. προέπεμπον
δὲ αὐτὸν εἰς τὸ πλοῖον.»

Δέν θα ξαναδήτε το πρόσωπό μου (στ. 25-27)

Ο Παύλος προσκάλεσε τους πρεσβυτέρους της Εφέσου στην παραλία της Μιλήτου. Δεν
θα τούς ξαναέβλεπε.
Είχε εσωτερική πληροφορία, ότι πλησίαζε η ώρα του μαρτυρίου του και του στεφάνου
του. Τα πνευματικά τέκνα αποχαιρετούν τον μεγάλο τους Πατέρα. Επίσκοποι και
πρεσβύτεροι, οι εργάτες του Ευαγγελίου και υπεύθυνοι της πνευματικής σποράς και
καλλιεργείας, είναι πνευματικοί πατέρες, αλλά συγχρόνως είναι, πρέπει να είναι, και
πνευματικά τέκνα. Τότε είναι σωστοί πνευματικοί πατέρες, όταν είναι και ταπεινά
πνευματικά τέκνα.
Συνεχίζει τα τελευταία του λόγια ο απόστ. Παύλος: «“Και νύν ιδού εγώ οίδα ότι ουκέτι
όψεσθε το πρόσωπόν μου υμείς πάντες, εν οίς διήλθον κηρύσσων την βασιλείας του Θεού.
Διό μαρτύρομαι υμίν εν τη σήμερον ημέρα ότι καθαρός εγώ από του αίματος πάντων ου γάρ
υπεστειλάμην του μη αναγγείλαι υμίν πάσαν την βουλήν του Θεού”» (στ. 25-27). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Και τώρα ιδού εγώ γνωρίζω, ότι δεν θα δήτε πλέον το πρόσωπό μου
εσείς όλοι, από τους οποίους πέρασα κηρύττοντας την βασιλεία του Θεού. Γι' αυτό σάς
δηλώνω τη σημερινή ημέρα, ότι εγώ δεν έχω ευθύνη για κανέναν από σας, αν χαθή. Διότι δεν
φοβήθηκα, ώστε να μη σας κηρύξω όλο το θέλημα του Θεού».

[396]
 • Οι επίσκοποι και πρεσβύτεροι της Εφέσου συνάχθηκαν ν' αποχαιρετίσουν τον Απόστολο
και Διδάσκαλο και Πατέρα. Και ο Παύλος κάνει, τρόπον τινά, έναν απολογισμό του
παρελθόντος και έναν προϋπολογισμό του μέλλοντος.
• Απολογισμός του παρελθόντος. Τί είχε πράξει ο Παύλος; Έκανε το πάν, για να μη χαθή
έστω και μία ψυχή. Φαντασθήτε ένα θαυμάσιο ναυπηγό να κατασκευάζη τέλεια ένα καράβι,
να το στερεώνη, να του τοποθετή γερή μηχανή, να το εξοπλίζη μέ πυξίδα καί μέ άγκυρα και
να το παραδίνη στόν καπετάνιο. Θα φταίη ο ναυπηγός, άν κάποια μέρα το καράβι ναυαγήση;
Ασφαλώς όχι. Εκείνος, πού θά έχη την ευθύνη για τυχόν ναυάγιο, θα είναι ο καπετάνιος, πού
θ' αδιαφορήση ή δέν θά προσέξη.
Ο απόστολος Παύλος προέβλεπε ναυάγια πνευματικά. Αρκετοί και απ' αυτούς, που τώρα
συγκινημένοι τον παρακολουθούσαν, θά ναυαγούσαν στην πίστη και θα καταποντίζονταν.
Δέν θά έφταιγε όμως ο Παύλος, που ως τεχνίτης του Θεού κατασκεύαζε, οικοδομούσε,
ναυπηγούσε χριστιανικές υπάρξεις. «Καθαρός εγώ από του αίματος πάντων» (στ. 26). Θά
ήταν αθώος, ανεύθυνος γιά ό,τι κακό θα συνέβαινε στο χώρο των πιστών της Εφέσου, γιά
όποια ψυχική απώλεια. Ο απόστολος Παύλος και την άγκυρα της ελπίδας είχε βάλει καλά
στους μαθητές του και τη μηχανή της πίστεως σωστά είχε τοποθετήσει και την πυξίδα του
Εύαγγελίου τούς είχε δώσει, χαράσσοντας την πορεία τους γιά το ταξίδι προς τη βασιλεία
των Ουρανών. Τό καθήκον του το είχε επιτελέσει.
• Πόσοι από εκείνους, που έχουν ευθύνη πνευματική, από τούς κληρικούς, τους
δασκάλους, τους γονείς, μπορούν σήμερα να επαναλάβουν τον λόγο του Παύλου: «Καθαρός
εγώ από του αίματος πάντων»; (στ. 26). Έχουν ενεργήσει, όπως πρέπει; Έχουν εξαντλήσει
όλα τα μέσα; Έχουν δείξει όλη την αγάπη τους; Έχουν δοθή ολοκληρωτικά στο παιδαγωγικό
και σωστικό τους έργο;
• Σάν να λέη ο απόστολος Παύλος στούς λειτουργούς της Εκκλησίας και πνευματικά του
παιδιά:
- Εγώ δεν θα είμαι πια μαζί σας. Δέν θά φέρω λοιπόν ευθύνη γιά τήν τυχόν απώλεια
κάποιων χριστιανών, Εσείς θα είστε στο εξής υπεύθυνοι γιά τήν πίστι και την πρόοδο των
μελών της Εκκλησίας. Εγώ σας φανέρωσα το θέλημα του Θεού. Έκανα εγώ το καθήκον μου.
Κάνετε τώρα και σείς το δικό σας.
• Από τους λόγους αυτούς του Παύλου, αλλά και από όλη τη ζωή του μαρτυρείται η
ολόψυχη και ακλόνητη αφοσίωσίς του στο καθήκον. Δέν γνώριζε ο Παύλος συμβιβασμούς,
δέν λογάριαζε κόπους και θυσίες, ούτε λάμβανε υπ' όψιν τούς κινδύνους, προκειμένου να
εκτελέση το καθήκον του. Με πλήρη αυταπάρνηση και αυτοθυσία βάδισε ώς το τέλος τον
δρόμο του καθήκοντος, θυσιάζοντας ακόμα και τη ζωή του γι' αυτό.
Τραχύς και ανηφορικός ο δρόμος του καθήκοντος. Αλλ' ο χριστιανός έχει συνοδοιπόρο
και ενισχυτή τον Θεό. Με τη βοήθειά Του υπερνικά τις δυσκολίες και τα εμπόδια και βρίσκει
προστασία στους κινδύνους. Κι αν ο Θεός επιτρέψη να υποστή ζημιές και θυσίες, τίς δέχεται
με προθυμία και χαρά χάριν του καθήκοντος.

[397]
 Λύκοι μεταξύ των ποιμένων (στ. 28-30)
Στήν αποχαιρετιστήρια σύναξι της Μιλήτου δεν διακρίνουμε μόνο τον απολογισμό του
έργου του Παύλου. Βλέπουμε και κάποιον προϋπολογισμό, ώρισμένες, θα λέγαμε,
προφητείες για το μέλλον της Εκκλησίας.
• Βλέπει ο Παύλος να έρχωνται «λύκοι βαρείς». Μέσα από τη μάνδρα της Εκκλησίας
προέρχονται. Βλέπει πρόβατα να μετατρέπονται σε λύκους. Βλέπει ποιμένες να
μεταβάλλονται σε λυκοποιμένες. «“Προσέχετε ούν έαυτούς και παντί τω ποιμνίω ενώ υμάς
το Πνεύμα το Αγιον έθετο επισκόπους ποιμαίνειν την Εκκλησίας του Κυρίου και Θεού, ήν
περιεποιήσατο διά του ιδίου αίματος. Εγώ γαρ οίδα τούτο, ότι εισελεύσονται μετά την άφιξίν
μου λύκοι βαρείς εις υμάς μη φειδόμενοι του ποιμνίου. Και εξ υμών αυτών αναστήσονται
άνδρες λαλούντες διεστραμμένα του αποσπάν τους μαθητάς οπίσω αυτών”» (στ. 28-30).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Να προσέχετε λοιπόν τους εαυτούς σας και όλο το ποίμνιο,
στο οποίο το Πνεύμα το Αγιο σας έθεσε επισκόπους, για να ποιμαίνετε την Εκκλησία του
Κυρίου και Θεού, την οποία απέκτησε με το ίδιο Του το Αίμα. Διότι εγώ γνωρίζω τούτο, ότι
μετά τον δικό μου έρχομό θα εισβάλουν σε σας λύκοι φοβεροί, που δεν λυπούνται το ποίμνιο.
Και από σάς τους ίδιους θα εμφανιστούν άνθρωποι, που θα διδάσκουν διεστραμμένα, για ν'
αποσπούν τους μαθητές (τους πιστούς) και να τους κάνουν οπαδούς τους».
• Πάντοτε η Εκκλησία ζη την τραγική αυτή πραγματικότητα. Αιρέσεις αναφύονται.
Επαναστάσεις και διχοστασίες, σχίσματα και έριδες, ταράζουν τη γαλήνη του σκάφους.
Φαυλότητες παρατηρούνται. Το θλιβερό είναι, ότι ήρωες των δικαστικών και
σκανδαλιστικών πράξεων γίνονται και άνθρωποι, πού προέρχονται από το χώρο της
Εκκλησίας.
• Ο Παύλος συνιστά στους ποιμένες προσοχή. Και πρώτα μέν προσοχή στους εαυτούς
τους. «Προσέχετε ούν εαυτοίς» (στ. 28). Έπειτα δε στό ποίμνιο. Γιατί πρώτα στους εαυτούς
τους; Διότι κάθε άνθρωπος, άν δέν θέλη να είναι υποκριτής, πρώτα πρέπει να φροντίζη για
τη διόρθωσι και την πνευματικότητα του εαυτού του. Οι δέ ποιμένες, ως διδάσκαλοι και
προϊστάμενοι, πρέπει πολύ περισσότερο να προσέχουν πρώτα τη δική τους διαγωγή, διότι
πρός αυτούς είναι στραμμένα τα μάτια όλων, και το παράδειγμά τους ασκεί μεγάλη επίδραση
στο ποίμνιο. Ας προσέχουν, λοιπόν, τη διδασκαλία τους, να είναι υγιής, και τη ζωή τους, να
είναι αγία. Ας παρακολουθούν τη διαγωγή κάθε λογικού προβάτου, ας επιδένουν το
τραυματισμένο, ας επιστρέφουν το πλανεμένο πρόβατο.
• Ο Παύλος τονίζει την ευθύνη των ποιμένων, αφού τούς κατέστησε «επισκόπους» το
Πνεύμα το Αγιον γιά νά ποιμαίνουν την Εκκλησία: «Προσέχετε εαυτούς και παντί τω ποιμνίω
εν ώ υμάς το Πνεύμα το "Αγιον έθετο επισκόπους ποιμαίνειν την Εκκλησίας του Κυρίου και
Θεού, ην περιεποιήσατο διά του ιδίου αίματος» (στ. 28). Δέν ποιμαίνουν ένα σωματείο ή την
«εκκλησία του δήμου», αλλά ποιμαίνουν την Εκκλησία του Κυρίου καί Θεού, πού τήν
απέκτησε ο Κύριος με το δικό του αίμα. Ο Χριστός έχυσε το πανάγιο Αίμα Του, για να
εξαγοράση την Εκκλησία.
• Ποιός τσοπάνος στέκεται αδιάφορος στούς λύκους και τούς αφήνει να κατασπαράζουν
τα πρόβατά του; Έφιστώντας ο Παύλος την προσοχή των εν Εφέσω ποιμένων στη δράσι των

[398]
πλανεμένων, των αιρετικών, των διαστρεβλωτών της αληθινής πίστεως, τούς αποκαλεί
λύκους, και μάλιστα άγριους λύκους. «Εγώ οίδα τούτο, ότι εισελεύσονται μετα την άφιξίν
μου λύκοι βαρείς εις υμάς μη φειδόμενοι του ποιμνίου» (στ. 29). Πρώτα, λέει ο Διδάσκαλος,
ήλθα εγώ. Μετά από μένα θα έλθουν οι πλανώντες και πλανώμενοι.
Αυτοί όχι μόνο δεν έχουν κοπιάσει για το ποίμνιο, αλλά και έχουν άγρια ένστικτα,
διεστραμμένες απόψεις. Δέν λυπούνται το ποίμνιο.
• Το ακόμα πιο τραγικό, που κάνει τον Παύλο να πονάη, είναι ότι οι λύκοι του πνεύματος
δέν θά έλθουν απ' έξω. Θα προέλθουν από μέσα. «Και εξ υμών αυτών αναστήσονται άνδρες
λαλούντες διεστραμμένα του αποσπάν τους μαθητές οπίσω αυτών”» (στ. 30). Όπως ο
Χριστός κοίταξε τούς μαθητές Του στα μάτια και είπε «είς εξ υμών παραδώσει με» (Ματθ.
κστ' 21), έτσι και ο Παύλος: Με πόνο κοίταξε στα μάτια τους συναγμένους «ποιμένες» και
προείπε: «Κάποιοι από σας θα προδώσετε τον Χριστό. Θα μιλάτε για Χριστό, αλλά με
διαστροφή. Θα υποκρίνεστε τους δασκάλους και θα ξεγελάτε μέ τίς διαστροφές σας τούς
πιστούς μαθητές του Χριστού»! Σκληρή στιγμή! Ξέρεις τι είναι να βλέπης ποιμένες και
διδασκάλους του Ευαγγελίου, να παραμορφώνωνται σε σατανικούς «δασκάλους»;
• Πόνεσε η καρδιά του Παύλου. Ήξερε, ότι μερικοί δέχτηκαν την κλήσι του Χριστού, όχι
όμως για να δοξάζεται ο Χριστός, αλλά για ν' ανυψώνεται ο δικός τους εγωισμός· όχι για να
αναγεννούν ψυχές εν Χριστώ Ιησού, αλλά για να αποκτούν οπαδούς. Και άλλοτε θα το
επισημάνη αυτό και Παύλος. Σημειώνοντας τούς ψευδαδέλφους, τονίζει το ελατήριό τους:
Σας θέλουν «ίνα εν τη υμετέρα σαρκί καυχήσονται» (Γαλ. στ' 13).

Νουθεσία με δάκρυα (στ. 31-32)

Ο Παύλος κήρυττε το γνήσιο Ευαγγέλιο. Δέν απέκρυπτε την αλήθεια, αλλά και
προσφέροντάς την, την χαρακτήριζε «υγιαίνουσα διδασκαλία» (Τίτ. α' 9). Αν προσφέρης σε
ασθενή δωρεάν το φάρμακο γιά βεβαία θεραπεία του κι εκείνος το περιφρονήση και το
πετάξη, φυσικά δέν θά φταις εσύ. Ο απόστολος Παύλος προσέφερε σε όλους το φάρμακο της
σωτηρίας, το Ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού. Λέει στον απολογισμό του έργου του: «Ούκ
υπεστειλάμην του μή αναγγείλαι υμίν πάσαν την βουλήν του Θεού» (στ. 27). Ευθύνη στην
Εκκλησία έχει και ο μή λέγων και ο μή πράττων, αλλά και ο άλλοιώνων το κήρυγμα. Ο
Παύλος και έλεγε και έπραττε. Είχε αγάπη, αλλά και αλήθεια. Δέν ξέρω πώς θά τόν
χαρακτήριζαν σήμερα όσοι συνέβαινε νά τόν ακούσουν ή να μελετήσουν τα θεόπνευστα
λόγια του. Πάντως η αλήθεια του Παύλου, αυτή είναι η ορθοδοξία. Χωρίς Παύλο
εκτρεπόμαστε σε θρησκευτικές πλάνες.
Παύλος: Ακούραστος στο κήρυγμα, λαμπρός στο παράδειγμα του βίου, γνήσιος
εκφραστής της θείας αποκαλύψεως.
• Αλλά δεν ήταν μόνο ο κήρυκας των μικρών ή μεγάλων ακροατηρίων. Ήταν και ο
εργαζόμενος εκείνου που ονομάζουμε σήμερα προσωπική ποιμαντική. Ενδιαφερόταν για
όλους, αλλά και για τον καθένα ξεχωριστά. Να σκεφτούμε δε, ότι δεν ήταν ο Παύλος
εφημέριος κάποιας μικρής περιοχής (ενορίας): δεν ήταν ιεροκήρυξ ενός τόπου δεν ήταν
επίσκοπος μιάς πόλεως ή μιάς επαρχίας. Ήταν ο Απόστολος των εθνών! Στούς ώμους του

[399]
είχε το βάρος ολόκληρης της οικουμένης. Γράφει: «Η επισύστασίς μου ή μέριμνα πασών των
εκκλησιών» (Β' Κορ. ια' 28).
Και όμως κατώρθωνε ν' ασχολήται και με μία – μία ψυχή ιδιαίτερα. Αυτό, πού λέει στον
απολογισμό της Μιλήτου, εγγίζει τα όρια του απιθάνου. «Γρηγορείτε, μνημονεύοντες, ότι
τριετίαν νύκτα και ημέραν ούκ έπαυσάμην μετά δακρύων νουθετών ένα έκαστον» (στ. 32).
Ούτε μία ημέρα, ούτε δύο. Τρία ολόκληρα χρόνια παρέμεινε στην Έφεσο. Για τον Παύλο οι
άνθρωποι δεν αποτελούν μία απρόσωπη μάζα, ένα κοπάδι. Είναι πρόσωπα συγκεκριμένα,
ανεπανάληπτα, με την καθορισμένη το καθένα σφραγίδα. «Είς έκαστος», καθένας ιδιαίτερα
τον απασχολούσε, αφού καθένας είχε την ιδιαιτερότητά του, και για τον καθένα και Χριστός
σταυρώθηκε. Και είχε για τον καθένα ειδικό λόγο. Και μόνο λόγο; Για τον καθένα είχε και
το ξεχωριστό δάκρυ!
• Για την τριετία των δακρύων της αγάπης μιλάει στη συνέχεια: «“Διο γρηγορείτε,
μνημονεύοντες ότι τριετίαν νύκτα και ήμέραν ούκ επαυσάμην μετα δακρύων νουθετών ένα
έκαστον. Και τα νύν παρατίθεμαι υμάς, αδελφοί, τω Θεώ και τω λόγω της χάριτος αυτού το
δυναμένω εποικοδομήσαι και δούναι υμίν κληρονομίαν εν τοις ηγιασμένοις πάσιν”» (στ. 31-
32). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Γι' αυτό ν' αγρυπνήτε και να ενθυμήστε, ότι επί τρία έτη
νύκτα και ημέρα δεν έπαυσα με δάκρυα να νουθετώ τον καθένα από σας. Και τώρα, αδελφοί,
σας αναθέτω στον Θεό και στον λόγο, που εξαγγέλλει τη χάρι Του, και δύναται να σας
εποικοδομήση, και να σας δώση κληρονομία μεταξύ όλων των αγίων».
Λέει σχετικά ο ιερός Χρυσόστομος: «“Μετά δακρύων”, φησίν. Όράς, ότι τα δάκρυα διά
τούτο; Ταύτα ποιώμεν και ημείς. Ουκ αλγεί ο κακός: άλγησον σύ, ίσως αλγήσει κακείνος.
Καθάπερ, όταν ίδη ο κάμνων τον ιατρόν λαμβάνοντα σιτίου, και αυτός προτρέπεται, ούτω δή
και ενταύθα έσται: αν ίδη σε οδυρόμενον, μαλαχθήσεται, χρηστός ανήρ και πράος γενήσεται»
(Ε.Π.Ε. 16α,608). Μετάφρασις: Λέει ο Παύλος, ότι με δάκρυα νουθετούσε. Βλέπεις, ότι γι'
αυτό έχυνε τα δάκρυα; Αυτό ας κάνουμε κι εμείς. Δέν πονά ο κακός; Να πονέσης εσύ γι'
αυτόν. Ίσως τότε πονέσει και εκείνος. Ο άρρωστος όταν δη τον γιατρό να τρώη φαγητό,
παρακινείται και αυτός να φάγη. Έτσι λοιπόν θα συμβή κι εδώ. Αν δή εσένα να θρηνής, θα
μαλακώση, θά γίνη καλός άνθρωπος και πράος.
• Τι αγάπη είχε ο Παύλος στα μέλη της Εκκλησίας του Χριστού! Ο ιερός Χρυσόστομος
βλέπει αυτή τη χριστομίμητη αγάπη του και λέει: «Εί μή με τις έκρινε φιλοτιμίας περιττής,
είδες αν καθ' εκάστην ημέραν πηγάς δακρύων αφιέντα ταύτας δέ μοι σύνοιδεν ο οικίσκος και
η ερημία. Πιστεύσατε γάρ μοι, της μέν έμαυτού σωτηρίας απέγνων, τα δέ υμέτερα θρηνών,
ουδέ σχολήν έχω τα έμαυτού κακά πενθείν ούτω μοι πάντα υμείς έστε. Κάν αίσθωμαι
επιδιδόντας υμάς, ουκ αισθάνομαι των έμαυτού κακών υπό της ηδονής: κάν ίδω μή
επιδιδόντας, υπό της αθυμίας πάλιν παραπέμπομαι τα εμά, φαιδρός μέν ών επί τοϊς ημετέροις
αγαθοίς, κάν μυρία έχω δεινά, σκυθρωπός δε επί τοις υμετέροις λυπηρούς, κάν μυρία μου
κατορθώματα ή τίς γάρ ελπίς διδασκάλω, του ποιμνίου διεφθαρμένου; Ποία ζωή; Ποία
προσδοκία; Μετα πoίας στήσεται παρρησίας πρός τόν Θεόν;» (Ε.Π.Ε. 16α,614-616).
Μετάφρασις: "Αν κάποιος δέν μέ κατέκρινε γιά περιττή φιλοδοξία, θα μπορούσες να δης
καθημερινά να χύνω πηγές από δάκρυα" αλλ' αυτές τις πηγές των δακρύων μου τίς γνωρίζει
το σπιτάκι μου και η ερημιά. Πράγματι, πιστέψτε με, γιά μέν τη δική μου σωτηρία έχασα
κάθε ελπίδα, θρηνώντας όμως τα δικά σας, δέν μου μένει ευκαιρία να πενθώ για τα δικά μου

[400]
αμαρτήματα. Τόσο πολύ είστε σείς το παν για μένα. Και αν αντιληφθώ να προκόβετε σεις
στην αρετή, δεν αισθάνομαι, εξ αιτίας της μεγάλης χαράς, τα δικά μου αμαρτήματα. "Αν πάλι
δω να μη προκόβετε, τότε πάλι, λόγω της μεγάλης μου λύπης, παραβλέπω τα δικά μου, και
νιώθω μεν μεγάλη χαρά για τα δικά σας αγαθά, και αν ακόμα είναι αμέτρητα τα κακά πού μέ
πιέζουν, κυριεύομαι δε από υπερβολική λύπη για τα δικά σας λυπηρά, και αν ακόμα είναι
αμέτρητα τα κατορθώματά μου. Ποιά ελπίδα υπάρχει για τον δάσκαλο, όταν το ποίμνιό του
είναι διεφθαρμένο; Ποιά ζωή; Ποιά προσδοκία; Με ποιό θάρρος θα σταθώ μπροστά στόν
Θεό; Τί θα πη;».

Ο ασύγκριτος Παύλος (στ. 33-34).

Κάνει, θα λέγαμε, και οικονομικό απολογισμό και Παύλος στην αποχαιρετιστήρια σύναξι
της Μιλήτου, στην τελευταία συνάντησή του με τους συνεργάτες του. Τα χρήματα! Αυτά
κάνουν τη μεγαλύτερη ζημιά καί στό χώρο της Εκκλησίας. Τα χρήματα, όταν τα επιθυμούν,
τα επιζητούν, τα συγκεντρώνουν χριστιανοί, που υποτίθεται ότι λατρεύουν όχι τόν Μαμωνά
(Ματθ. στ' 24), αλλά τόν Θεάνθρωπο, τόν ακτήμονα Ιησού Χριστό. Ας διδαχθούμε, λοιπόν,
από το παράδειγμα του Παύλου. Πόσα έπαιρνε ο Παύλος; Καμμία υλική αμοιβή δέν
εισέπραττε.
Ασυναγώνιστος ο Παύλος στην ακτημοσύνη.
• Τό νά μήν κλέβης ξένα πράγματα, είναι καλό.
• Τό νά μήν έχης τίποτε δικό σου, είναι σπουδαίο.
• Τό να μπορώς νά έχης καί νά μήν έχης, είναι τέλειο.
• Τό νά μήν έχης τίποτε και όμως να μπορείς να τρέφης τούς άλλους, αυτό είναι θαυμαστό.
Το σπουδαίο, το τέλειο, το θαυμαστό, τα βλέπουμε στον υπέροχο Παύλο. Λέει στούς
λειτουργούς της Εκκλησίας: «“Αργυρίου ή χρυσίου ή ιματισμού ουδενός επεθύμησα αυτοί
γινώσκετε ότι ταϊς χρείαις μου και τοίς ούσι μετ' εμού υπηρέτησαν αι χείρες αύται”» (στ. 33-
34). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αργύριο ή χρυσίο ή ιματισμό, τίποτε από αυτά δεν
επεθύμησα. Σείς οι ίδιοι γνωρίζετε, ότι στις ανάγκες μου και τις ανάγκες όσων ήταν μαζί μου
υπηρέτησαν αυτά τα χέρια”».
• Τίποτε δέν έπαιρνε ο Παύλος για το έργο, που επιτελούσε. Και τί έργο! Όχι μόνο ποτέ
δέν εισέπραξε χρήματα ή άλλα υλικά αγαθά για το ευαγγελικό του έργο, αλλ' ούτε κάν
επεθύμησε κάτι τέτοιο. «Αργυρίου ή χρυσίου ή ιματισμού ουδενός επεθύμησα» (στ. 33).
Ούτε αργύρια ούτε χρυσάφια ούτε ρούχα περιττά επεθύμησε.
Ποιός από τους χριστιανούς, ακόμα και τους κληρικούς, της λεγομένης καταναλωτικής
σήμερα κοινωνίας, μπορεί όχι να συγκριθή, αλλ' ούτε κάν ν' ατενίση τον Παύλο; Εμείς και
πολλά έχουμε και πιο πολλά επιθυμούμε. Γι' αυτό και δέν έχουμε σπουδαία αξία. Ο Παύλος
τίποτε υλικό δεν είχε. Και όμως αξίζει, όσο δεν αξίζει ολόκληρος ο κόσμος. Οι αλυσίδες της
φυλακίσεως του Παύλου αξίζουν ασφαλώς περισσότερο από όλα τα χρυσοποίκιλτα των
συγχρόνων κληρικών και των συγχρόνων ναών.

[401]
 • Πώς ζούσε ο Παύλος; Πώς συνετηρείτο σωματικά; Εξοικονομούσε τα αναγκαία προς το
ζην, τόσο για τον εαυτό του, όσο και για τα μέλη της ιεραποστολικής του ομάδας με τον κόπο
και τον ιδρώτα της χειρωνακτικής του δουλειάς.
Φαντασθήτε σήμερα έναν επίσκοπο ή έναν αρχιεπίσκοπο, νά μήν εισπράττη μισθό, νά μήν
έχη «τυχερά» από κηδείες και μνημόσυνα, νά μή παίρνη από δημόσιο ή εκκλησιαστικό
ταμείο ούτε δραχμή, αλλά να κάθεται τη νύκτα να ράβη με τα χέρια του δέρματα ή να
κατασκευάζη πόρτες ή να συντηρή μ' αυτό τον τρόπο το πνευματικό του επιτελείο!
Και όμως, όχι επίσκοπος ή αρχιεπίσκοπος, αλλ' αυτός ο Παύλος, ανώτερος όλων των
αρχιεπισκόπων και των πατριαρχών όλων των αιώνων, αναγκάζεται να δείξη κατά τον
απολογισμό του έργου του τα ροζιασμένα από τη δουλειά χέρια του. Και λέει: «Ταϊς χρείαις
μου και τοίς ουσι μετ' εμού υπηρέτησαν αι χείρες αύται» (στ. 34).

«Μακάριον διδόναι» (στ. 35)

Εργαζόταν ο Παύλος ως σκηνοποιός. Κατασκεύαζε σκηνές. Όχι πρίν, αλλά μετά. Προτού
να γίνη Απόστολος, δεν φαίνεται να δούλευε χειρωνακτικά. Ηταν φαρισαίος και
πλουσιόπαιδο. Δέν είχε ανάγκη να δουλέψη. “Όταν πίστευσε στόν Ιησού Χριστό και έγινε
Απόστολος, τότε δούλευε μέ τα χέρια του, μιά πού δικό του τίποτε δεν είχε. Γιατί το έκανε
αυτό;
• Ο ένας λόγος: Για να μη δώση καμμία αφορμή, «εγκοπήν τινα» (Α' Κορ. θ' 12).
• Ο άλλος: Για να δώση υπόδειγμα στην Εκκλησία, παράδειγμα προς μίμησι στους
κληρικούς όλων των αιώνων, αλλά και σ' όλους τους χριστιανούς. Αν ο Κύριος έπλυνε
ταπεινά τα πόδια των μαθητών, για να δώση υπόδειγμα (Ιωάν. ιγ' 15) ταπεινοφροσύνης, ο
Παύλος δούλευε ταπεινά με τα χέρια του, για να δώση υπόδειγμα ακτημοσύνης. Για να
τονίση, ότι άδάπανο θα προσφέρεται το Ευαγγέλιο. Το λέει ο ίδιος, για να προλάβη τον
ισχυρισμό και τη δικαιολογια μερικών: «Αυτό ήταν μόνο για τον Παύλο και για μερικούς
άσκητές. Δέν είναι για μας. Εμείς έχουμε δικαίωμα να εισπράττουμε...».
• Φυσικά οι εργάτες του Ναού, οι αφοσιωμένοι στόν Θεό, «εκ του Ναού έσθίουσιν» (Α'
Κορ. θ' 13), αλλ' εκ του Ναού δέν πλουτίζουν. «“Πάντα υπέδειξα υμίν ότι ούτω κοπιώντας
δει αντιλαμβάνεσθαι των ασθενούντων, μνημονεύειν τε των λόγων του Κυρίου Ιησού, ότι
αυτός είπε: “Μακάριόν εστι μάλλον διδόναι ή λαμβάνειν”» (στ. 35). 'Απόδοσις στην
απλοελληνική: «“Πάντοτε υπέδειξα σε σας, ότι έτσι κοπιάζοντας πρέπει να βοηθάτε τους
αδυνάτους και να ενθυμήστε τα λόγια του Κυρίου Ιησού, (να ενθυμήστε) ότι αυτός είπε:
“Καλύτερο είναι να δίνης παρά να παίρνης''».
Τό υπόδειγμα του Παύλου δεν είναι για λίγους, γιά ώρισμένους μόνο. Είναι για όλους,
έστω καί πρός αναστολήν καί πρός περιστολήν της φιλαργυρίας. Λέει, λοιπόν, ο ίδιος:
«Πάντα υπέδειξα υμίν, ότι ούτω κοπιώντας δει αντιλαμβάνεσθαι των ασθενούντων,
μνημονεύειν τε των λόγων του Κυρίου Ιησού, ότι αυτός είπε: “Μακάριόν έστι μάλλον διδόναι
ή λαμβάνειν”» (στ. 35).

[402]
 • «Μακάριόν εστι μάλλον διδόναι ή λαμβάνειν» (στ. 35). Μία θαυμάσια βαθυστόχαστη
φράσις. Αλλά ισχύει μόνο μέσα στο βασίλειο της Αγάπης. Με την παράδοση αυτού του λόγου
του Κυρίου, που δεν περιέχεται στο Ευαγγέλιο, δείχνει ο Παύλος πόσο ήταν ριζωμένος μέσα
στη γνήσια παράδοση του Ιησού. Κατ' αυτόν δεν επιτρέπεται να υπάρχη καμμία αντίθεσις
μεταξύ της Εκκλησίας που δίνει και της Εκκλησίας που παίρνει. Ο ιερεύς πρέπει να περιορίση
τις οικονομικές αξιώσεις του έναντι του λαού στο ελάχιστο δυνατό!
• Γνώριζε ο Παύλος, ότι ο κόσμος γίνεται άνω - κάτω, διότι όλοι θέλουν να παίρνουν και
όχι να δίνουν. Γι' αυτό και μπροστά σε όλους τούς ποιμένες, πού τό χρήμα εύκολα τούς
διαφθείρει, παρουσιάζει ως υπόδειγμα τη δική του ζωή, τη δική του ακτημοσύνη. Δυστυχώς
για πολλούς διαδόχους του Παύλου δεν ισχύει το «Μακάριόν εστι διδόναι μάλλον ή
λαμβάνειν», αλλ' ισχύει το «Μακάριόν εστι λαμβάνειν μάλλον ή διδόναι»! Και υπάρχουν και
οι ακραίοι της φιλαργυρίας και του υλισμού, που γι' αυτούς ισχύει το «Πάντοτε δεί
λαμβάνειν, ποτέ διδόναι»!
• Ο Παύλος άπλωσε τα χέρια του για να αποχαιρετήση τούς πρεσβυτέρους της Εφέσου. Ώ
αυτά τα χέρια του Παύλου! Πόση ευλογία δέν πήγασε από αυτά! Πάντα ήσαν ανοικτά να
δίνουν, ποτέ για να παίρνουν. Ας είναι ευλογημένα, που τόσες φορές, με τρεμάμενα δάκτυλα
και με αδέξια γράμματα, μάς έγραψαν εγκαρδίους χαιρετισμούς. Οι κάλοι και οι ουλές, που
είχαν, ήσαν τα «στίγματά» του (Γαλ. στ' 17). Καταλαβαίνουμε με πόσο κόπο οι μαθητές του
θα ξεκόλλησαν από πάνω του. Ένός, λιγώτερο ανθεκτικού στίς δοκιμασίες, θα είχε ραγίσει η
καρδιά. Δέν είχε επιζητήσει την αγάπη, του προσφερόταν μόνη της.

Συγκινητικός κλαυθμός (στ. 36-38)

Εκείνο, πού ιδιαίτερα μας συγκινεί από τον αποχαιρετισμό του Παύλου, αλλά και μας
ενισχύει, είναι οι δύο σφραγίδες, με τις οποίες σφραγίζει την όλη ομιλία του στη Μίλητο.
• Τη μία σφραγίδα την θέτει ο ίδιος. Είναι η προσευχή του. «Θείς τα γόνατα προσηύξατο»
(στ. 36). «Και ταύτα είπών, θείς τα γόνατα αυτού συν πάσιν αυτούς προσηύξατο. Ικανός δέ
εγένετο κλαυθμός πάντων, και επιπεσόντες επί τον τράχηλον του Παύλου κατεφίλουν αυτόν,
οδυνώμενοι μάλιστα επί τω λόγω ώ ειρήκει, ότι ουκέτι μέλλουσι το πρόσωπον αυτού θεωρείν.
Προέπεμπον δε αυτόν εις το πλοίον» (στ. 36-38). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και αφού
είπε αυτά, γονάτισε μαζί με όλους αυτούς και προσευχήθηκε. Όλοι δε ξέσπασαν σε μεγάλο
κλάμα, και αγκάλιασαν τον Παύλο και τον καταφιλούσαν. Και αισθάνονταν οδύνη πρό
πάντων για τον λόγο που είχε πει, ότι δεν πρόκειται πλέον να δουν το πρόσωπό του. Και τον
προέπεμψαν μέχρι το πλοίο».
Έργο εκκλησιαστικό, πνευματικό και ιεραποστολικό, που σφραγίζεται με προσευχή
δυνατή, θα μείνη, έστω και αν λυσσαλέα πολεμηται από τον Σατανά.
• Την άλλη σφραγίδα την θέτουν οι πιστοί, τα πνευματικά τέκνα του μεγάλου πνευματικού
πατέρα, του Παύλου. Είναι τα δάκρυα. «Ικανός εγένετο κλαυθμός πάντων» (στ. 37). Κλαίνε,
γιατί θα μείνουν χωρίς τον Παύλο. Και εκείνοι βεβαίως θα έχαναν τον Παύλο σωματικά,
αλλά θα διατηρούσαν τις νουθεσίες του, θα εμπνέονταν από το πνεύμα του, θα είχαν πάντοτε
μπροστά τους πρότυπο τη ζωή του Παύλου. Εμείς όμως, ως χριστιανοί, ως εκκλησιαστική

[403]
κοινότητα, φαίνεται να έχουμε χάσει τελείως τον Παύλο. Και Εκκλησία χωρίς Παύλο, είναι
για... κλάματα.
Ας ανανήψουμε. Ας επιστρέψουμε στην Αποστολική διδαχή και παράδοση, στη
γνησιότητα του Ευαγγελικού κηρύγματος και της Ευαγγελικής ζωής, όπως καθρεφτίζονται
στόν Παύλο.
• Μέ τόν Παύλο οδηγό άς βαδίζουμε τη ζωή του Σταυρού και της Αναστάσεως.
• Μέ τόν Παύλο πατέρα ας καθοδηγούμεθα και ας στηριζώμεθα.
• Ο Παύλος είναι ο προβολέας μας για τον δρόμο προς τόν Χριστό, γιά το μυστήριο της εν
Χριστώ σωτηρίας, για την επιφάνεια της δόξας του Χριστού, για τη βασιλεία των ουρανών.

[404]
 (Πράξ. κα' 1-6) - Από τη Μίλητο στήν Τύρο
«1 Ὡς δὲ ἐγένετο ἀναχθῆναι ἡμᾶς ἀποσπασθέντας ἀπ᾿ αὐτῶν, εὐθυδρομήσαντες ἤλθομεν
εἰς τὴν Κῶ, τῇ δὲ ἑξῆς εἰς τὴν Ρόδον, κἀκεῖθεν εἰς Πάταρα. 2 καὶ εὑρόντες πλοῖον διαπερῶν
εἰς Φοινίκην ἐπιβάντες ἀνήχθημεν. 3 ἀναφανέντες δὲ τὴν Κύπρον καὶ καταλιπόντες αὐτὴν
εὐώνυμον ἐπλέομεν εἰς Συρίαν, καὶ κατήχθημεν εἰς Τύρον· ἐκεῖσε γὰρ ἦν τὸ πλοῖον
ἀποφορτιζόμενον τὸν γόμον. 4 καὶ ἀνευρόντες τοὺς μαθητὰς ἐπεμείναμεν αὐτοῦ ἡμέρας ἑπτά·
οἵτινες τῷ Παύλῳ ἔλεγον διὰ τοῦ Πνεύματος μὴ ἀναβαίνειν εἰς ῾Ιεροσόλυμα. 5 ὅτε δὲ ἐγένετο
ἡμᾶς ἐξαρτίσαι τὰς ἡμέρας, ἐξελθόντες ἐπορευόμεθα προπεμπόντων ἡμᾶς πάντων σὺν
γυναιξὶ καὶ τέκνοις ἕως ἔξω τῆς πόλεως, καὶ θέντες τὰ γόνατα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν
προσηυξάμεθα, 6 καὶ ἀσπασάμενοι ἀλλήλους ἐπέβημεν εἰς τὸ πλοῖον, ἐκεῖνοι δὲ ὑπέστρεψαν
εἰς τὰ ἴδια.»

Πρός Ιεροσόλυμα (στ. 1-3)

Oι ποιμένες της Εκκλησίας της Εφέσου με σπαραγμό ψυχής απεχαιρέτισαν τον Πατέρα
και Διδάσκαλο, τόν απόστολο Παύλο. Τόν συνόδευσαν μέχρι το πλοίο. Εκεί στην ακρογιαλιά
γονάτισαν όλοι μαζί, Απόστολος και πιστοί προσευχήθηκαν. Προσευχή με δάκρυα πολλά,
ιδίως για τον λόγο που τους είπε, ότι δεν θα ξανάβλεπαν το πρόσωπό του. Τις στιγμές του
αποχαιρετισμού, οι εκδηλώσεις της αγάπης τους πρός τόν πνευματικό τους πατέρα έγιναν
σφοδρότερες.
Ο Παύλος προσπαθούσε να τους αποσπάση από πάνω του, αφού άλλοι τον αγκάλιαζαν,
άλλοι κρέμονταν από τον τράχηλό του, άλλοι τόν ασπάζονταν, άλλοι του φιλούσαν τα χέρια,
άλλοι του φιλούσαν τα πόδια. Δεν ήθελαν να τον αφήσουν να φύγη. Δέν ξεκολλούσαν από
πάνω του. Σαν να του έλεγαν:
-Πατέρα, που μας αφήνεις;
Αλλ' έπρεπε να φύγη. Όχι μόνο γιατί το σχέδιο του Θεού τόν καλούσε, αλλά και γιατί το
πλοίο ήδη ήταν έτοιμο ν' αποπλεύση. Πόσο χαρακτηριστικό είναι αυτό το «αποσπασθέντες»,
που σημειώνει ο Λουκάς: «Ως δε εγένετο άναχθήναι ημάς αποσπασθέντας απ' αυτών,
ευθυδρομήσαντες ήλθομεν εις την Κω, τη δέ εξής εις την Ρόδον, κακείθεν εις Πάταρα. Και
ευρόντες πλοίον διαπερών είς Φοινίκην επιβάντες ανήχθημεν. Αναφανέντες δε την Κύπρον
και καταλιπόντες αυτήν ευώνυμον έπλέομεν εις Συρίαν και κατήχθημεν εις Τύρον εκείσε γάρ
ήν το πλοίον αποφορτιζόμενον τον γόμον» (στ. 1-3). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και
αφού με δυσκολία και οδύνη αποχωριστήκαμε από τους πρεσβυτέρους της Εφέσου,
αποπλεύσαμε, και με κατ' ευθείαν πορεία φτάσαμε στην Κω, την άλλη δε μέρα στη Ρόδο, και
απ' εκεί στα Πάταρα. Και βρήκαμε πλοίο, που πήγαινε στη Φοινίκη, και επιβιβαστήκαμε και
αποπλεύσαμε. Αφού δε αντικρύσαμε την Κύπρο και την αφήσαμε στα αριστερά, πλέαμε προς
τη Συρία, και καταπλεύσαμε στην Τύρο. Διότι εκεί το πλοίο ξεφόρτωνε το φορτίο του».

[405]
 • Τι δυνατή είναι η αγάπη! Είχε κάνει ένα σώμα τούς πιστούς διακόνους της Εφέσου μέ
τόν μεγάλο Απόστολο, τόν Παύλο. Μετά βίας αποσπάστηκαν από πάνω του, για να μπορέση
να μπη στο πλοίο.
• Όλοι αισθανόμεθα οδύνη, όταν αποχωριζώμεθα προσφιλή πρόσωπα, συγγενείς είτε κατά
σάρκα είτε κατά πνεύμα. Περισσότερη οδύνη αισθάνεται ο πνευματικός άνθρωπος, όταν ο
θάνατος αποσπά σπουδαίο πνευματικό πατέρα, στοργικό, δραστήριο και ενεργητικό στην
Εκκλησία και την κοινωνία. Κάποτε στοργικά πνευματικά τέκνα θέλουν, ει δυνατόν, να κόψη
ο Θεός από τη δική τους ζωή και να προσθέση ζωή στόν πνευματικό τους πατέρα (ιδέ καί
Γαλ. δ' 15). Φανταζόμεθα τους εργάτες της Εκκλησίας της Εφέσου, πόση οδύνη αισθάνθηκαν
όταν αποχωρίζονταν τον Παύλο!
• Βέβαια η οδύνη γιά τόν αποχωρισμό προσφιλών προσώπων δεν είναι απαραμύθητη. Ο
αποχωρισμός είναι πρόσκαιρος. Οι επιζώντες πιστοί, όταν και αυτοί απέρχωνται από τον
οδυνηρό τούτο κόσμο, στον Ουρανό συναντούν τα προσφιλή τους πρόσωπα και τα
απολαμβάνουν αιωνίως σε ζωή ασυγκρίτως ανώτερη από την επίγεια ζωή. Ο άπόστολος
Παύλος γράφει στόν Φιλήμονα γιά τόν δούλο του Ονήσιμο, πού μετά τη δραπέτευσι βρήκε
την πίστι στόν Χριστό: «Τάχα διά τούτο έχωρίσθη πρός ώραν, ίνα αιώνιον αυτόν απέχης,
ουκέτι ως δούλον, αλλ' υπέρ δούλον, αδελφόν αγαπητόν» (Φιλήμ. στ. 15-16).
• Τό αυτό ισχύει και για τον χωρισμό όλων των πιστών, που επιφέρει ο θάνατος. Οι πιστοί
αποχωρίζονται προσωρινώς, για να συναντηθούν έπειτα στον ουρανό και ν' απολαμβάνουν ο
ένας τον άλλον αιωνίως. Οι σωζόμενοι στόν Ουρανό δεν απολαμβάνουν μόνο τη θέα του
προσώπου του Χριστού, αλλά και των αδελφών. Αν τελικά σωθούμε και ελεηθούμε να μας
δεχτή ο Χριστός στη βασιλεία Του, στόν Ουρανό, θα δούμε και το πρόσωπο του Παύλου και
όλων των Αποστόλων και όλων των δικαίων. Θά τούς δούμε δέ μέ τρόπο ασυγκρίτως
ανώτερο του τρόπου, με τον οποίον βλέπουμε στή γή.
• Οπωσδήποτε και του Παύλου η καρδιά σπάραξε από τόν συγκινητικό αποχαιρετισμό του
στη Μίλητο. Σ' όλο το θαλασσινό ταξίδι, πόσο θ' αναπολούσε τη σύναξι εκείνη, τα λόγια που
είπε, τα δάκρυα τα δικά του και των συνεργατών του!
• Το πλοίο ξεκίνησε. Σημειώνει ο Λουκάς: «Ευθυδρομήσαντες ήλθομεν εις την Κω, τη δε
εξής εις την Ρόδον, κακείθεν είς Πάταρα. Και ευρόντες πλοίον διαπερών είς Φοινίκην
επιβάντες ανήχθημεν. Αναφανέντες δε την Κύπρον και καταλιπόντες αυτήν ευώνυμον
επλέομεν εις Συρίαν και κατήχθημεν εις Τύρον εκείσε γάρ ήν το πλοίον αποφορτιζόμενον
τον γόμον» (στ. 2-3). Το πλοίο έπλευσε στην Κω, έπειτα στη Ρόδο και τέλος στα Πάταρα.
Από κει με άλλο πλοίο συνέχισαν το ταξίδι τους και αφήνοντας την Κύπρο προς τα αριστερά,
ύστερα από τρεις μέρες έφτασαν στην Τύρο.

Αποκάλυψις νά μή πάη στα Ιεροσόλυμα (στ. 4)

Ο Παύλος με τη συνοδεία του κατέπλευσαν στην Τύρο. Σήμερα η Τύρος είναι μικρή
πολίχνη. Στην αρχαία εποχή ήταν επιφανέστατη πόλις της Φοινίκης. Ο προφήτης Ησαΐας είχε
προφητεύσει, ότι η εμπορική και πλούσια Τύρος θα προσέφερε αφιερώματα στόν Κύριο. Και

[406]
στον χριστολογικό ψαλμό μδ' υπάρχει όμοια προφητεία: «Καί θυγάτηρ Τύρου εν δώρους. Το
πρόσωπόν σου λιτανεύσουσιν οι πλούσιοι του λαού» (Ησ. μδ' 23).
• Ο Χριστός έφτασε μέχρι τα μέρη Τύρου και Σιδώνος και θεράπευσε το δαιμονισμένο
κορίτσι της Χαναναίας (Ματθ. ιε' 21έξ.). Λαός από την παράλιο Τύρο καί τήν Σιδώνα πήγαν
και άκουσαν τον Χριστό, και πολλοί ασθενείς και δαιμονισμένοι θεραπεύτηκαν (Λουκ. στ'
17-18). Ως καρδιογνώστης ο Χριστός βεβαίωσε, ότι, αν γίνονταν στην Τύρο καί τήν Σιδώνα
τα θαύματα που έγιναν στίς αμετανόητες εβραϊκές πόλεις, οι φοινικικές αυτές πόλεις θα είχαν
πρό πολλού μετανοήσει (Ματθ. ια' 21).
• Μετά την Πεντηκοστή ιδρύθηκε στη Τύρο τοπική Εκκλησία. Πότε ακριβώς δέν
γνωρίζουμε. Ισως μετά το διωγμό της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων εξ αιτίας του Στεφάνου,
οπότε οι κήρυκες του Ευαγγελίου «διασπαρέντες διήλθον έως Φοινίκης...» (Πράξ. ια' 19). Ο
Παύλος και οι συνέκδημοί του γνώριζαν, ότι στην Τύρο υπήρχαν χριστιανοί. Τούς
αναζήτησαν και τους βρήκαν. Και έμειναν μαζί τους επτά ημέρες. «Και άνευρόντες τους
μαθητές επεμείναμεν αυτού ημέρας επτά οίτινες τω Παύλω έλεγον διά του Πνεύματος μη
αναβαίνειν εις Ιεροσόλυμα» (στ. 4). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και αφού αναζητήσαμε
και βρήκαμε τους μαθητές (τους χριστιανούς), μείναμε εκεί επτά μέρες. Αυτοί, γνωρίζοντες,
από αποκάλυψη του Πνεύματος, τι επρόκειτο να συμβή, έλεγαν στον Παύλο να μην ανεβή
στα Ιεροσόλυμα».
• Στην Τύρο ο Παύλος και οι συνεργάτες του έμειναν επτά ημέρες. Η Εκκλησία της
χρωστούσε την ύπαρξή της στον διωγμό, που είχε εξαπολύσει ο Παύλος, ως Σαύλος, πρίν
είκοσι περίπου χρόνια εναντίον του Στεφάνου και των λοιπών χριστιανών. Μπαίνοντας ο
Παύλος στο έδαφος της Παλαιστίνης, η ψυχική του διάθεσις γινόταν όλο και πιο βαρειά, οι
προφητικές προρρήσεις πλήθαιναν. Τόν κτυπούσε ο ζεστός αέρας της επαναστάσεως, που
πλησίαζε.
• Οι χριστιανοί της Τύρου προσπάθησαν να εμποδίσουν τόν Παύλο από τη μετάβασή του
στα Ιεροσόλυμα, «Τω Παύλω έλεγον διά του Πνεύματος μη αναβαίνειν εις Ιεροσόλυμα» (στ.
4). Το Πνεύμα φανέρωσε σ' αυτούς όσα επρόκειτο να πάθη ο Παύλος. Η προσπάθειά τους
όμως να τον εμποδίσουν ήταν δική τους πρωτοβουλία προερχόταν βέβαια από αγάπη, αλλά
δεν ήταν σύμφωνη με τις επιταγές του Αγίου Πνεύματος. Φυσικά ο Παύλος δέν πείστηκε.
Συνέχισε το ταξίδι του μαζί με τους συντρόφους του. Και σε λίγες μέρες έφτασε στην
Καισάρεια, όπου φιλοξενήθηκε από τον Φίλιππο, έναν από τους επτά διακόνους.

Γονατιστοί στην ακρογιαλιά (στ. 5-6).

Κατά την αναχώρηση του Παύλου και της συνοδείας του από την Τύρο, όλοι οι πιστοί
«σύν γυναιξί και τέκνοις», προέπεμψαν την αποστολική συνοδεία έξω από την πόλι μέχρι την
ακρογιαλιά. Και εκεί, στήν ακρογιαλιά, έλαβε χώρα πολύ συγκινητική σκηνή. Όλοι
γονάτισαν και προσευχήθηκαν στόν Θεό. «Ότε δε έγένετο ήμάς εξαρτίσαι τας ημέρας,
εξελθόντες επορευόμεθα προπεμπόντων ήμάς πάντων συν γυναιξί και τέκνοις έως έξω της
πόλεως, και θέντες τα γόνατα επί τον αιγιαλόν προσευξάμεθα, και ασπασάμενοι αλλήλους
επέβημεν εις το πλοίον, εκείνοι δε υπέστρεψαν εις τα ίδια» (στ. 5-6). Απόδοσις στην

[407]
απλοελληνική: «Αλλ' όταν συμπληρώσαμε τις μέρες, αναχωρήσαμε και συνεχίσαμε την
πορεία, και μάς προέπεμπαν όλοι μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους έως έξω από την
πόλι. Και γονατίσαμε στην ακρογιαλιά και προσευχηθήκαμε. Έπειτα αποχαιρετιστήκαμε και
επιβιβαστήκαμε στο πλοίο, και εκείνοι επέστρεψαν στα σπίτια τους».
• Το πέλαγος, που απλωνόταν μπροστά τους, ήταν σύμβολο των τρικυμιών των ψυχών. Ο
Παύλος και όλοι προσευχήθηκαν για την στερέωσι και τη γαλήνη της Εκκλησίας και των
ψυχών. Ειδικότερα δε οι χριστιανοί θα προσευχήθηκαν γιά τήν ευόδωσι του ταξιδιού και της
αποστολής του Παύλου.
• Δεν έλαβε ο Παύλος υπ' όψιν, ότι στην ακρογιαλιά θα ήσαν ίσως και κάποιοι άλλοι μή
χριστιανοί, πού θά ξενίζονταν πιθανόν βλέποντας τον κόσμο με τον Παύλο να γονατίζουν και
να προσεύχονται. Ούτε εμποδίστηκε ο Παύλος από το ότι ο αιγιαλός δεν θα παρείχε ίσως
έδαφος καθαρό και ομαλό, ώστε να γονατίσουν όλοι εκεί. Ο Παύλος είχε ως κανόνα το
προσεύχεσθαι πάντοτε και παντού, το «αδιαλείπτως προσεύχεσθαι» (Α' Τιμ. ε' 17).

[408]
 (Πράξ. κα' 7-16) - Προφητεία του Άγαβου
«7 ῾Ημεῖς δὲ τὸν πλοῦν διανύσαντες ἀπὸ Τύρου κατηντήσαμεν εἰς Πτολεμαΐδα, καὶ
ἀσπασάμενοι τοὺς ἀδελφοὺς ἐμείναμεν ἡμέραν μίαν παρ᾿ αὐτοῖς. 8 τῇ δὲ ἐπαύριον ἐξελθόντες
ἤλθομεν εἰς Καισάρειαν, καὶ εἰσελθόντες εἰς τὸν οἶκον Φιλίππου τοῦ εὐαγγελιστοῦ, ὄντος ἐκ
τῶν ἑπτά, ἐμείναμεν παρ᾿ αὐτῷ. 9 τούτῳ δὲ ἦσαν θυγατέρες παρθένοι τέσσαρες
προφητεύουσαι. 10 ἐπιμενόντων δὲ ἡμῶν ἡμέρας πλείους κατῆλθέ τις ἀπὸ τῆς ᾿Ιουδαίας
προφήτης ὀνόματι ῎Αγαβος, 11 καὶ ἐλθὼν πρὸς ἡμᾶς καὶ ἄρας τὴν ζώνην τοῦ Παύλου, δήσας
τε αὐτοῦ τοὺς πόδας καὶ τὰς χεῖρας εἶπε· τάδε λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον· τὸν ἄνδρα οὗ ἐστιν
ἡ ζώνη αὕτη, οὕτω δήσουσιν εἰς ῾Ιερουσαλὴμ οἱ ᾿Ιουδαῖοι καὶ παραδώσουσιν εἰς χεῖρας
ἐθνῶν. 12 ὡς δὲ ἠκούσαμεν ταῦτα, παρεκαλοῦμεν ἡμεῖς τε καὶ οἱ ἐντόπιοι τοῦ μὴ ἀναβαίνειν
αὐτὸν εἰς ῾Ιερουσαλήμ. 13 ἀπεκρίθη τε ὁ Παῦλος· τί ποιεῖτε κλαίοντες καὶ συνθρύπτοντές μου
τὴν καρδίαν; ἐγὼ γὰρ οὐ μόνον δεθῆναι, ἀλλὰ καὶ ἀποθανεῖν εἰς ῾Ιερουσαλὴμ ἑτοίμως ἔχω
ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ. 14 μὴ πειθομένου δὲ αὐτοῦ ἡσυχάσαμεν εἰπόντες· τὸ
θέλημα τοῦ Κυρίου γινέσθω. 15 Μετὰ δὲ τὰς ἡμέρας ταύτας ἐπισκευασάμενοι ἀνεβαίνομεν
εἰς ῾Ιερουσαλήμ· 16 συνῆλθον δὲ καὶ τῶν μαθητῶν ἀπὸ Καισαρείας σὺν ἡμῖν, ἄγοντες παρ᾿ ᾧ
ξενισθῶμεν Μνάσωνί τινι Κυπρίῳ, ἀρχαίῳ μαθητῇ.»

Ο Φίλιππος και οι τέσσερις θυγατέρες του (στ. 7-9)

Μετά την Τύρο ο Παύλος και η συνοδεία του βρέθηκαν με το πλοίο στην Πτολεμαΐδα,
πόλι, που είχε και αυτή αρκετούς χριστιανούς. Συγκινητική και η εκεί συνάντησις, αν και
κράτησε μόνο μία ημέρα. Ήταν βέβαια λιγόχρονη ή χαρά για τους χριστιανούς της
Πτολεμαΐδας ότι απήλαυσαν το πρόσωπο του Αποστόλου μία μόνο μέρα. Αλλά γιά όλους
τους χριστιανούς και μία ώρα και μία στιγμή αν άκουγαν ή μόνο έβλεπαν τον Παύλο, θα ήταν
μεγάλη ευτυχία. «Ημείς δε τον πλούν διανύσαντες από Τύρου κατηντήσαμεν εις Πτολεμαΐδα,
και ασπασάμενοι τους αδελφούς εμείναμεν ήμέραν μίαν παρ' αύτοϊς. Τη δε επαύριον
εξελθόντες ήλθομεν εις Καισάρειαν, και εισελθόντες εις τον οίκον Φιλίππου του
ευαγγελιστού, όντος εκ των επτά, εμείναμεν παρ' αυτώ. Τούτω δε ήσαν θυγατέρες παρθένοι
τέσσαρες προφητεύουσαι» (στ. 7-9). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Εμείς δέ, αφού
τελειώσαμε το θαλάσσιο ταξίδι, από την Τύρο φτάσαμε στην Πτολεμαΐδα. Και χαιρετίσαμε
τους άδελφους και μείναμε κοντά τους μία μέρα. Την άλλη δε μέρα αναχωρήσαμε και πήγαμε
στην Καισάρεια. Και επισκεφτήκαμε το σπίτι του Φιλίππου του ευαγγελιστού (περιοδεύοντος
κήρυκος του ευαγγελίου), που ήταν ένας από τους επτά διακόνους, και μείναμε κοντά του.
Αυτός δε είχε τέσσερες θυγατέρες παρθένες, που προφήτευαν (μιλούσαν δηλαδή με έμπνευση
του Αγίου Πνεύματος)».
• Από την Πτολεμαΐδα με τα πόδια προχώρησε ο Παύλος και ήρθε στην Καισάρεια (της
Παλαιστίνης). "Απείχε από τον προηγούμενο σταθμό εκατό περίπου χιλιόμετρα. Τρείς μέρες
περπατούσαν για να φτάσουν στην Καισάρεια!
• Ή Καισάρεια είναι η πόλις, όπου άλλοτε ο Πέτρος έκανε άνοιγμα πρός τούς εθνικούς,
κηρύττοντας το Ευαγγέλιο στόν Κορνήλιο και τους περί αυτόν. Τήν Καισάρεια και ο Παύλος
κατά το παρελθόν είχε επισκεφθή επανειλημμένως (Πράξ. θ' 30. ιη' 22).

[409]
 • Στην Καισάρεια ο Παύλος και η συνοδεία του έμειναν στο σπίτι του «ευαγγελιστού»
Φιλίππου, που ήταν ένας από τους επτά διακόνους. Δέν περιωρίστηκε στη διακονία των
τραπεζών, αλλ' όπως και ο Στέφανος, σέρβιρε και τον ευαγγελικό λόγο. Εδώ επιθυμούσε ο
Παύλος να περάση μερικές μέρες με ησυχία και αυτοσυγκέντρωσι, στο σπίτι του φίλου του,
του Φιλίππου, ενός εκ των επτά διακόνων (Πράξ. στ' 5). «Τη δε επαύριον εξελθόντες ήλθομεν
εις Καισάρειαν, και εισελθόντες εις τον οίκον Φιλίππου του ευαγγελιστού, όντος εκ των επτά,
εμείναμεν παρ' αυτώ. Τούτω δε ήσαν θυγατέρες παρθένοι τέσσαρες προφητεύουσαι» (στ. 8-
9).
Ο Φίλιππος ήταν άνθρωπος, όπως ακριβώς ήθελε η καρδιά του Παύλου, με ευρείες
αντιλήψεις. Ωνομαζόταν με ταπείνωσι «ευαγγελιστής», δηλαδή απόστολος δευτέρας τάξεως,
είχε όμως και ένα πολύ τιμημένο τίτλο, «είς εκ των επτά». Ήταν συγκληρονόμος, με τον
Στέφανο, του σπουδαίου για την πρώτη Εκκλησία βαθμού του «διακόνου».
• Πρίν από είκοσι και περισσότερα χρόνια, μέ τόν διωγμό που είχε εξαπολύσει ο Παύλος
(τότε Σαύλος), ο Φίλιππος είχε αναγκασθή να φύγη (Πράξ. η' 4). "Έκανε ιεραποστολή στη
Σαμάρεια και στην παραλιακή λωρίδα γύρω από την Iόπτη. Και τέλος είχε εγκατασταθή στην
Καισάρεια. Στό μεταξύ πολλές ιδέες του Παύλου της έκανε δικές του. Γράφει ο βιογράφος
του Παύλου Holzner: «Τί θαυμάσια βραδινά πάνω στην ταράτσα του σπιτιού με την θέα προς
την θάλασσα! Τι αναμνήσεις ξεπηδούσαν! Πώς τα είχε βγάλει όλα σε καλό και Κύριος!».
• Σπουδαίος ο Φίλιππος ως χαρισματούχος κήρυκας του Ευαγγελίου. Σπουδαία και η
οικογένειά του. Είχε τέσσερις θυγατέρες. Είχαν το χάρισμα του ευαγγελικού λόγου, αλλά και
το χάρισμα της παρθενίας.
Στόν απόστολο Παύλο είχε κάνει βαθειά εντυπωσι η χριστιανική, ή σχεδόν μοναστηριακή
ατμόσφαιρα του σπιτιού. Από τον Φίλιππο είχαν κληρονομήσει οι θυγατέρες του το χάρισμα
της «οικοδομής, της νουθεσίας και της παρακλήσεως» που τόσο πολύ εκτιμούσε ο Παύλος.
Ήσαν «προφητεύουσαι»: «Το Φιλίππω ήσαν θυγατέρες παρθένοι τέσσαρες προφητεύουσαι»
(στ. 9). Οι τέσσερις αυτές παρθένοι, πρόδρομοι των αφιερωμένων στον Ιησού Χριστό και την
Εκκλησία παρθένων, ήσαν καθισμένες στα πόδια του μεγάλου διδασκάλου Παύλου και
άκουγαν τον γνήσιο ευαγγελικό του λόγο.

Η ζώνη του Παύλου (στ. 10-12).

Όταν ο Παύλος βρισκόταν μακριά από την Ιερουσαλήμ, «έσπευδε» να βρεθή την ημέρα
της Πεντηκοστής στην αγία πόλι (Πράξ. κ' 16). Τώρα όμως, που βρίσκεται κοντά στην
Ιερουσαλήμ, στην Καισάρεια της Παλαιστίνης, και βλέπει ότι έχει χρόνο, δέν σπεύδει.
Παραμένει αρκετές ημέρες στην Καισάρεια. «Χρονοτριβεί» με την καλή έννοια της λέξεως
(Πράξ. κ' 16). Βλέπει και ακούει τους πιστούς της Καισάρειας.
Καθώς ο Παύλος παρέτεινε την παραμονή του στην Καισάρεια, ένας προφήτης κατέβηκε
από την Ιουδαία ονόματι Άγαβος. Ο Παύλος ήξερε τον Άγαβο από την Αντιόχεια, από τότε
που κατέβηκε από την Ιερουσαλήμ στην Αντιόχεια και προφήτευσε το μεγάλο λιμό επί
Κλαυδίου Καίσαρος (Πράξ. ια' 28).

[410]
 Αυτή τη φορά ο Άγαβος ήρθε στην Καισάρεια, ωδηγημένος από το Πνεύμα το Άγιο, για
να εμποδίση τη συνέχεια του ταξιδιού του μεγάλου Αποστόλου. Σε κάποια σύναξι του
Παύλου στην Καισάρεια προχώρησε και ήρθε κοντά στόν Παύλο και προέβη σε μία
χαρακτηριστική κίνησι. Πήρε τη ζώνη του Παύλου και μ' αυτήν έδεσε τα χέρια του (τα δικά
του) και τα πόδια του. «Επιμενόντων δε ήμων ημέρας πλείους κατήλθε τις από της Ιουδαίας
προφήτης ονόματι "Αγαβος, και ελθών προς ημάς και άρας της ζώνης του Παύλου, δήσας τε
αυτού τους πόδας και τας χείρας είπε: “Τάδε λέγει το Πνεύμα το "Αγιον: Τον άνδρα ού έστιν
ή ζώνη αύτη, ούτω δήσουσιν εις Ιερουσαλήμ οι Ιουδαίοι και παραδώσουσιν είς χείρας
έθνών”. Ως δε ηκούσαμεν ταύτα, παρακαλούμεν ημείς τε και οι ντόπιοι του μη αναβαίνειν
αυτόν εις Ιερουσαλήμ» (στ. 10-12). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Εκεί δε μείναμε αρκετές
μέρες. Και σ' αυτό το διάστημα κατέβηκε από την Ιουδαία κάποιος προφήτης ονομαζόμενος
Αγαβος, και ήρθε σε μας, και πήρε τη ζώνη του Παύλου, και έδεσε τα πόδια και τα χέρια του,
και είπε: “Αυτά λέει το Πνεύμα το "Αγιο: Τόν άνδρα, του οποίου είναι αυτή η ζώνη, έτσι θα
τον δέσουν στην Ιερουσαλήμ οι Ιουδαίοι και θα τον παραδώσουν στα χέρια των εθνικών (των
Ρωμαίων)”. “Όταν δε ακούσαμε αυτά, παρακαλούσαμε και εμείς και οι εντόπιοι να μην ανεβή
στην Ιερουσαλήμ».
• Η ενέργεια του "Αγαβου θύμιζε ενέργειες των αρχαίων προφητών (Ησ. κ' 3. Ιερ. ιγ' 1. κζ'
2. Ιεζ. δ' 1-3. ε' 1-4). Δεν ήταν ψευτοπροφήτης ο Άγαβος. Μιλούσε εκείνη την ώρα
κινούμενος από το Άγιο Πνεύμα:
–Παύλε, μή προχωράς. Θα σε δέσουν στα Ιεροσόλυμα καί θά σέ παραδώσουν στους
Ρωμαίους!
• Πολύ συγκινητικός ο λόγος του Άγαβου, που ήταν λόγος του Αγίου Πνεύματος.
Προφητικά τα λόγια του Άγαβου, που τάραξαν τα μέλη της τοπικής Εκκλησίας. Όπως και
Χριστός επανειλημμένως προέλεγε τα πάθη Του, έτσι και το Άγιο Πνεύμα επανειλημμένως
προέλεγε τα πάθη του αποστόλου Παύλου. Και ο μέν Χριστός προέλεγε τα πάθη Του γιά νά
προετοιμάση ψυχικώς τούς μαθητές Του, ώστε να μή σκανδαλιστούν, ενώ το Πνεύμα το Άγιο
προέλεγε τα πάθη του Παύλου, γιά νά προετοιμάση και τον ίδιον καί τους χριστιανούς. Άς
σημειωθή δέ, ότι προέλεγε μέν τά πάθη του Αποστόλου, αλλά δεν τα απέτρεπε.
• Στίς παρακλήσεις των πιστών της Καισάρειας να μην ανεβη ο Παύλος στα Ιεροσόλυμα,
προστέθηκαν και οι παρακλήσεις των συνοδών - συνεργατών του. Σημειώνει ο Λουκάς: «Ως
δε ηκούσαμεν ταύτα, παρακαλούμεν ημείς τε και οι εντόπιοι του μη αναβαίνειν αυτόν εις
Ιερουσαλήμ» (στ. 12). Μέ τίς παρακλήσεις τους φανέρωναν την αγάπη τους πρός τόν
διδάσκαλό τους.

Το θέλημα του Κυρίου (στ. 13-14)

Οι παρακλήσεις και τα κλάματα των συνεργατών του και των λοιπών πιστών της
Καισάρειας δέν μπορούσαν ν' αφήσουν ασυγκίνητη και απαθή την καρδιά του Παύλου. Αυτό
δέν σήμαινε, ότι θά φοβόταν ή θα άλλαζε την πορεία του, μία πορεία προς το πάθος και το
μαρτύριο. Η προφητεία του Άγαβου ήταν αληθινή, αλλά και η απόφασης του Παύλου ήταν
ακλόνητη: «Απεκρίθη τε ο Παύλος: “Τί ποιείτε κλαίοντες και συνθρύπτοντές μου την

[411]
καρδίαν; Εγώ γαρ ου μόνον δεθήναι, αλλά και αποθανείν εις Ιερουσαλήμ ετοίμως έχω υπέρ
του ονόματος του Κυρίου Ιησού”. Μή πειθομένου δε αυτού ησυχάσαμεν ειπόντες: “Το
θέλημα του Κυρίου γινέσθω”» (στ. 13-14). 'Απόδοσις στην απλοελληνικής «Αλλ' ο Παύλος
αποκρίθηκε: “Γιατί κλαίτε και προσπαθείτε να με κάμψετε συναισθηματικά; Εγώ βέβαια
είμαι αποφασισμένος όχι μόνο να δεθώ, αλλά και να πεθάνω στην Ιερουσαλήμ για το όνομα
του Κυρίου Ιησού”. Και επειδή δεν επείθετο, σταματήσαμε και είπαμε: “"Ας γίνη το θέλημα
του Κυρίου”».
• Η προθυμία του Παύλου να υποστη το μαρτύριο δέν έχει μέσα τίποτε το κοινό μέ τόν
φανατισμό. Προερχόταν από μία καθαρή σκέψι: Έπρεπε, όπως ο Διδάσκαλός του, στα
Ιεροσόλυμα να τελειώση την αποστολή του. Πόσο μεγάλος φαντάζει μπροστά μας αυτός ο
Παύλος, με μία πύρινη ψυχή μέσα του!
• Δέν θά καμπτόταν ο μαχητής του Χριστού από συναισθηματισμούς, από παρακάλια και
από κλάματα. Ο ίδιος ποθούσε για το όνομα του Κυρίου Ιησού να μαρτυρήση. Τελικά δέν
κάμφθηκε ο Παύλος. Δέν μετακινήθηκε από την απόφασί του, όπως ο βράχος που παραμένει
αμετακίνητος μέσα στη θάλασσα, όσο κι αν φουρτούνες άγριες τον κτυπούν. Κάμφθηκαν οι
χριστιανοί. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Καί μήν ούχ απλώς τα δεινά προέλεγον, αλλά διά
του Πνεύματος προέλεγoν. Εί τοίνυν το Πνεύμα εκέλευσε, διατί αντείπον; Ότι ουκ ήδεσαν
άπερ έδόκει το Πνεύματι, και άλλως δε ουδέ τήν παραίνεσιν διά του Πνεύματος έποιούντο
ου γάρ απλώς αυτά τα δεινά προϋλεγον, αλλ' ότι άναβηναι ου χρή, φειδόμενοι αυτού» (Ε.Π.Ε.
16β,18-20). Μετάφρασις: Και βέβαια δεν προέλεγαν οι χριστιανοί τα κακά γιά τόν Παύλο
έτσι τυχαία, αλλά τα προέλεγαν εμπνεόμενοι από το Άγιον Πνεύμα. Αν λοιπόν το Πνεύμα
πρόσταξε, γιατί πρόβαλαν αντίρρησις Διότι δεν γνώριζαν εκείνα που ήσαν αρεστά στό
Πνεύμα. Καί άλλωστε ούτε την προτροπή την έκαναν μέ τό Πνεύμα, διότι δεν προέλεγαν
στόν Παύλο απλώς τα κακά, αλλά του έλεγαν, ότι δεν πρέπει ν' ανεβή, γιατί τόν λυπόντουσαν!
• Τόν ήθελαν βεβαίως κοντά τους. Μά πιο πολύ τον ήθελε κοντά Του ο Κύριος. Και οι
χριστιανοί οφείλουν πάντοτε να επαναλαμβάνουν αυτό που είπαν οι χριστιανοί της
Καισάρειας:
-Ας γίνη το θέλημα του Κυρίου!

Στόν Κύπριο Μνάσωνα (στ. 15-16)

Ξεκίνησαν τελικά ο Παύλος και η συνοδεία του (μεταξύ αυτών και ο Λουκάς) για τα
Ιεροσόλυμα, όπου θα γιορταζόταν η γιορτή της Εβραϊκής Πεντηκοστής. Πλησίαζαν πρός τήν
πόλι. Από όλους τούς δρόμους έφταναν αναρίθμητες ομάδες προσκυνητών, με τα πολύχρωμα
φορέματά τους και τίς φανταχτερές καλύπτρες τους, χωρικοί μέ κοπάδια από πρόβατα και
δαμάλια, πού ήσαν στολισμένα με άνθη καί στάχυα γύρω από τα πλατιά μέτωπά τους. «Μετά
δε τας ημέρας ταύτας επισκευασάμενοι ανεβαίνομεν εις Ιερουσαλήμ. Συνήλθον δε και των
μαθητών από Καισαρείας συν ημίν, άγοντες παρ' ώ ξενισθώμεν Μνάσωνί τινι Κυπρίω,
αρχαίω μαθητή» (στ. 15-16). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Μετά δε από τις μέρες αυτές
ετοιμαστήκαμε και ανεβαίναμε στην Ιερουσαλήμ. Ηρθαν δε μαζί μας και μερικοί μαθητές

[412]
(χριστιανοί) από την Καισάρεια έφερναν δε μαζί τους κάποιον Μνάσωνα, Κύπριο, παλαιό
μαθητή (χριστιανό), στον οποίο επρόκειτο να φιλοξενηθούμε».
• Η πόλις των Ιεροσολύμων ήταν γεμάτη προσκυνητές από ολόκληρο τον κόσμο. Οι
περισσότεροι περνούσαν τις νύκτες στην ύπαιθρο, κάτω από σκηνές. Ο Παύλος βρήκε
κατάλυμα στο σπίτι ενός αρχαίου μαθητού, του Μνάσωνος από την Κύπρο. Λέει σχετικά ο
ιερός Χρυσόστομος: «Παύλον εξένισεν ο Μνάσων. Τάχα τίς υμών ερεϊ: Εί τις κάμoί Παύλον
έδωκε ξενίσαι, ετοίμως αν και μετά πολλής της προθυμίας τούτο εποίησα. Ιδού τόν Παύλου
Δεσπότην έξεστί σοι ξενίσαι, καί ου βούλει: “ο γάρ δεχόμενος”, φησίν, “ένα των ελαχίστων,
εμέ δέχεται” (Ματθ. ι' 40). “Όσω αν ελάχιστος ή ο αδελφός, τοσούτω μάλλον ο Χριστός δι'
αυτού παραγίνεται ο μέν γάρ τόν μέγαν δεχόμενος, πολλάκις και διά κενοδοξίαν ποιεί, ο δέ
τόν μικρόν, καθαρώς διά τόν Χριστόν» (Ε.Π.Ε. 16β,22). Μετάφρασις: Τόν Παύλο
φιλοξένησε ο Μνάσων. Ίσως κάποιος από σας πη, «άν κάποιος μου έδινε να φιλοξενήσω τον
Παύλο, με ευχαρίστηση και πολλή προθυμία θα το έκανα». Και όμως, σου είναι δυνατόν να
φιλοξενήσης τόν Κύριο του Παύλου, και σύ δέν θέλεις. Λέει ο Κύριος: «Εκείνος που δέχεται
έναν από τους ασήμαντους, εμένα δέχεται». “Όσο πιό ασήμαντος συμβαίνει να είναι ο
αδελφός, τόσο περισσότερο ο Χριστός προσέρχεται μέσω αυτού. Όποιος δέχεται τον
σπουδαίο, πολλές φορές το κάνει και από ματαιοδοξία. Ενώ εκείνος που δέχεται τον
ασήμαντο το κάνει ολοκάθαρα γιά τόν Χριστό.
Η επίσημη Εκκλησία της Ιερουσαλήμ δέν είχε κατάλυμα γιά τόν μεγάλο Απόστολο. Ο
Παύλος δέν είχε «τόπον καταλύματος». Μας έχουν όμως διασωθή μερικά από τα ονόματα
πιστών, που φιλοξένησαν τον Παύλο, όπως ο Ιάσων στη Θεσσαλονίκη, ο Ιουστος στην
Κόρινθο, ο Ιούδας στήν Δαμασκό, ο Ακύλας και η Πρίσκιλλα στην Κόρινθο και στην Έφεσο.
Φιλοξενείς τον Παύλο; Τόν Χριστό φιλοξενείς. Και ο Χριστός τούς ανθρώπους της αγίας
φιλοξενίας, τούς φιλοξενεί στην αιώνια βασιλεία Του.

[413]
 (Πράξ. κα' 17-26) - Εξευμενισμός Ιουδαίων Χριστιανών
«17 Γενομένων δὲ ἡμῶν εἰς ῾Ιεροσόλυμα ἀσμένως ἐδέξαντο ἡμᾶς οἱ ἀδελφοί. 18 Τῇ δὲ
ἐπιούσῃ εἰσῄει ὁ Παῦλος σὺν ἡμῖν πρὸς ᾿Ιάκωβον, πάντες τε παρεγένοντο οἱ
πρεσβύτεροι. 19 καὶ ἀσπασάμενος αὐτοὺς ἐξηγεῖτο καθ᾿ ἓν ἕκαστον ὧν ἐποίησεν ὁ Θεός ἐν
τοῖς ἔθνεσι διὰ τῆς διακονίας αὐτοῦ. 20 οἱ δὲ ἀκούσαντες ἐδόξαζον τὸν Κύριον, εἶπόν τε αὐτῷ·
θεωρεῖς, ἀδελφέ, πόσαι μυριάδες εἰσὶν ᾿Ιουδαίων τῶν πεπιστευκότων, καὶ πάντες ζηλωταὶ
τοῦ νόμου ὑπάρχουσι. 21 κατηχήθησαν δὲ περὶ σοῦ ὅτι ἀποστασίαν διδάσκεις ἀπὸ Μωϋσέως
τοὺς κατὰ τὰ ἔθνη πάντας ᾿Ιουδαίους, λέγων μὴ περιτέμνειν αὐτοὺς τὰ τέκνα μηδὲ τοῖς ἔθεσι
περιπατεῖν. 22 τί οὖν ἐστι; πάντως δεῖ πλῆθος συνελθεῖν· ἀκούσονται γὰρ ὅτι
ἐλήλυθας. 23 τοῦτο οὖν ποίησον ὅ σοι λέγομεν· εἰσὶν ἡμῖν ἄνδρες τέσσαρες εὐχὴν ἔχοντες ἐφ᾿
ἑαυτῶν· 24 τούτους παραλαβὼν ἁγνίσθητι σὺν αὐτοῖς καὶ δαπάνησον ἐπ᾿ αὐτοῖς ἵνα
ξυρήσωνται τὴν κεφαλήν, καὶ γνῶσι πάντες ὅτι ὧν κατήχηνται περὶ σοῦ οὐδέν ἐστιν, ἀλλὰ
στοιχεῖς καὶ αὐτὸς τὸν νόμον φυλάσσων. 25 περὶ δὲ τῶν πεπιστευκότων ἐθνῶν ἡμεῖς
ἐπεστείλαμεν κρίναντες μηδὲν τοιοῦτον τηρεῖν αὐτούς, εἰ μὴ φυλάσσεσθαι αὐτοὺς τό τε
εἰδωλόθυτον καὶ τὸ αἷμα καὶ πνικτὸν καὶ πορνείαν. 26 τότε ὁ Παῦλος παραλαβὼν τοὺς ἄνδρας
τῇ ἐχομένῃ ἡμέρᾳ σὺν αὐτοῖς ἁγνισθεὶς εἰσῄει εἰς τὸ ἱερόν, διαγγέλλων τὴν ἐκπλήρωσιν τῶν
ἡμερῶν τοῦ ἁγνισμοῦ, ἕως οὗ προσηνέχθη ὑπὲρ ἑνὸς ἑκάστου αὐτῶν ἡ προσφορά.»

Στα Ιεροσόλυμα - εξηγήσεις Παύλου (στ. 17-19)

Παύλος στα Ιεροσόλυμα. Εκεί δεν βρήκε τους άλλους αποστόλους. Είχαν και αυτοί ριφθή
στη μεγάλη περιπέτεια για την εξάπλωση της βασιλείας του Θεού. Είχαν διασκορπισθή στόν
κόσμο. Στην Ιερουσαλήμ ήταν ο Ιάκωβος ο αδελφόθεος, ο μεγάλος και θαυμαστός εκείνος
άνθρωπος.
Για τελευταία φορά ο Παύλος στα Ιεροσόλυμα. Οι Eβραίοι τρομοκράτες κυριαρχούσαν
μέσα στους δρόμους. Ο Παύλος, που ενωχλούσε τα εθνικιστικά τους όνειρα, ήταν γι' αυτούς
ο πιό μισητός άνθρωπος. Αλλά και ένα μέρος των Ιουδαϊζόντων χριστιανών των
Ιεροσολύμων είχε τις ίδιες διαθέσεις απέναντί του. Ο Ιάκωβος ο αδελφόθεος, πρώτος
επίσκοπος των Ιεροσολύμων, είχε γεράσει και δεν είχε πλέον τη δύναμη να χαλιναγωγή
όσους από τούς φαρισαίους είχαν προσέλθει στον Χριστιανισμό.
• Η είδησις γιά την άφιξη του «μισητου εξωμότου» διαδόθηκε με ταχύτητα αστραπής σε
όλα τα σοκάκια, στην αγορά και στις συναθροίσεις των καραβανιών. Ήταν πλέον πολύ
δύσκολο να ξεφύγη από τα χέρια των «ζηλωτών». Ο Παύλος βέβαια προφυλασσόταν, καί δέν
κυκλοφορούσε μόνος του. Οι φίλοι που είχε στα Ιεροσόλυμα μπορούσαν να μετρηθούν στα
δάκτυλα. «Γενομένων δε ημών εις Ιεροσόλυμα ασμένως εδέξαντο ήμάς οι αδελφοί. Τη δε
επιούση εισήει ο Παύλος συν ημίν προς Ιάκωβον, πάντες τε παρεγένοντο οι πρεσβύτεροι. Και
ασπασάμενος αυτούς εξηγείτο καθ' εν έκαστον ών εποίησεν ο Θεός εν τοις έθνεσι διά της
διακονίας αυτού» (στ. 17-19). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και όταν φτάσαμε στα
Ιεροσόλυμα, οι αδελφοί μάς δέχτηκαν με χαρά. Την άλλη δε μέρα ο Παύλος μαζί με μάς

[414]
επισκέφτηκε τον Ιάκωβο, ήρθαν δε και όλοι οι πρεσβύτεροι. Και αφού τους χαιρέτισε,
διηγήθηκε ένα προς ένα όσα ο Θεός έκανε στους εθνικούς με τη διακονία του».
• «Οι αδελφοί», που αναφέρει ο Λουκάς ότι «ασμένως εδέξαντο ημάς», ανήκαν ασφαλώς
στην ομάδα των Ελληνιστών. Ήλθαν στο σπίτι του και τον χαιρέτισαν. Τό Συμβούλιο των
πρεσβυτέρων δέν βιαζόταν. Την επομένη μέρα και Παύλος θα έπρεπε να υποστή μεγάλη
δοκιμασία, όταν θα παρουσιαζόταν στο Συμβούλιο.
• Ήταν ευτύχημα, ότι επί κεφαλής βρισκόταν ένας τόσο ήπιος, φωτισμένος και έξυπνος
άνθρωπος, ο Ιάκωβος ο αδελφόθεος. «Τη δε επιούση εισήει ο Παύλος συν ημίν προς Ιάκωβον,
πάντες τε παρεγένοντο οι πρεσβύτεροι» (στ. 18). Οι «στύλοι» της Εκκλησίας (Γαλ. β' 9) ήσαν
φιλικοί απέναντι του Παύλου. Αλλ' η δράσις τους εμποδιζόταν από τούς ζηλωτές του Νόμου,
από τους ιουδαίζοντες «χριστιανούς». Πίσω από την πλάτη του Αποστόλου αναστάτωναν τις
τοπικές Εκκλησίες, που εκείνος με τη χάρη του Κυρίου είχε ιδρύσει.
• Ο Παύλος και ο Ιάκωβος έδωσαν ενώπιον του Συμβουλίου των πρεσβυτέρων πανηγυρικά
ο ένας στον άλλον τόν άσπασμό της ειρήνης. Το ίδιο έκαναν και οι πρεσβύτεροι. «Καί
ασπασάμενος αυτούς εξηγείτο καθ' εν έκαστον ών εποίησεν ο Θεός εν τοις έθνεσι διά της
διακονίας αυτού» (στ. 19). “Ο Παύλος προέβη σε περιληπτική αφήγησι γιά όλα τα μεγάλα
και θαυμαστά, πού ο Θεός πραγματοποίησε δι' αυτού μεταξύ του εθνικού κόσμου. Αφηγείται
την πρόοδο του Ευαγγελίου μεταξύ των εθνικών. Αναφέρει τα θαυμαστά γεγονότα της
εξαπλώσεως της βασιλείας του Θεού στην οικουμένη. «Εξηγείτο καθ' έν έκαστον ών
εποίησεν ο Θεός εν τοις έθνεσι διά της διακονίας αυτού» (στ. 19).
• Γιατί ο Απόστολος περιγράφει τις επιτυχίες καί τούς θριάμβους του Ευαγγελίου; Για να
προκαλέση θαυμασμό και ν' αποσπάση επαίνους για το πρόσωπό του; Για να δοξάση τον
εαυτό του; Όχι! Ο Παύλος δεν είχε ίχνος κενοδοξίας. Ηταν ο ταπεινότερος όλων. Εξέθεσε τα
θαυμαστά έργα της αποστολής του ως έργα του Θεού. «Έποίησεν ο Θεός διά της διακονίας
αυτού». Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Τά των εθνών διηγείται ο Παύλος, ου κενοδοξών, μη
γένοιτο! Αλλά του Θεού θέλων την φιλανθρωπίαν ενδείξασθαι, και πολλής αυτούς εμπλήσαι
χαράς. "Όρα γούν πώς ακούσαντες και έδόξαζον τόν Θεόν. Ουκ εκείνον επήρον, ουδέ
εθαύμαζον, αλλά “τόν Θεόν έδόξαζον”. ούτω γάρ διηγήσατο ως άνατιθέμενος αυτώ» (Ε.Π.Ε.
16β,34). Μετάφρασις: Ο Παύλος διηγείται τα όσα πραγματοποίησε στους εθνικούς (πρώην
ειδωλολάτρες), όχι από ματαιοδοξία (μακρυά μία τέτοια σκέψις!), αλλά θέλοντας να δείξη τη
φιλανθρωπία του Θεού καί νά τούς γεμίση με μεγάλη χαρά. Πρόσεχε: Όταν άκουσαν αυτά,
δόξαζαν τόν Θεό. Δέν έπαινούσαν τον Παύλο, ούτε τον θαύμαζαν, αλλά «τόν Θεόν
έδόξαζον» ούτω γάρ διηγήσατο ως ανατιθέμενος αυτώ.
• Με λύπη ο Παύλος, χωρίς να κατηγορή κανέναν, χωρίς να αναφέρη ονόματα, άφησε την
καρδιά του να ξεχύση όλο τον πόνο που του προξένησαν οι ψευδάδελφοι, πού έκαναν
κατάχρηση της ανοχής των Αποστόλων. Προσπαθούσαν να υποσκάψουν το κύρος του
Παύλου, κήρυτταν ένα διεστραμμένο Ευαγγέλιο, «έτερον» (Γαλ. α' 6). Ουσιαστικά
βλασφημούσαν την Χάρι του Θεού εν Χριστώ Ιησού.
• Όλα αυτά όμως ο Θεός τα είχε μετατρέψει σε καλό. Η δόξα του Χριστού έλαμπε ακόμα
πιο δυνατά. Λέει ο βιογράφος του Παύλου, ο Holzner: «Όπως ένα περιδέραιο, έτσι ήσαν οι

[415]
Εκκλησίες, που έστησε ο Παύλος, από τη Συρία μέχρι την Ελλάδα, γύρω στο Αιγαίο
πέλαγος».

Διδάσκει αποστασία ο Παύλος; (στ. 20-21)

Ο Ιάκωβος και οι πρεσβύτεροι, τα επίσημα και υπεύθυνα πρόσωπα της Εκκλησίας της
Ιερουσαλήμ, επεδοκίμαζαν πλήρως το κήρυγμα του Παύλου και τη δράση του ανάμεσα στα
έθνη. Και εκδηλώνουν προς αυτόν αδελφική αγάπη και εκτίμησι. Κανέναν ενδοιασμό και
καμμία επιφύλαξι δεν είχαν για την ορθότητα της τακτικής του Αποστόλου των εθνών.
Καθώς μιλούσε στο Συμβούλιο των πρεσβυτέρων ο Παύλος, οι καρδιές μαλάκωναν, η
αδιαφορία μετατρεπόταν σε ενδιαφέρον, το ενδιαφέρον σε έκπληξη και ενθουσιασμό. Όταν
τελείωσε, τότε ο Ιάκωβος κούνησε το κεφάλι του χαρούμενος, επιδοκιμάζοντας τα όσα είχε
περιγράψει ο Παύλος. Και από τα χείλη όλων ακούστηκε η κραυγή της δοξολογίας:
«Ευλογητός ο Θεός, ο Θεός του Αβραάμ, του Ισαάκ, του Ιακώβ, ο ποιήσας μεγάλα διά τόν
αγαπητόν Υιόν αυτού!». «Οι δε ακούσαντες έδόξαζον τον Κύριον, είπόν τε αυτό “Θεωρείς,
αδελφέ, πόσαι μυριάδες εισίν Ιουδαίων των πεπιστευκότων, και πάντες ζηλωται του νόμου
υπάρχουσι. Κατηχήθησαν δε περί σου ότι αποστασίαν διδάσκεις από Μωυσέως τους κατά τα
έθνη πάντας Ιουδαίους, λέγων μή περιτέμνειν αυτούς τα τέκνα μηδε τοίς έθεσι περιπατείν»
(στ. 20-21). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε εκείνοι άκουσαν, δόξαζαν τον Κύριο
και του είπαν: Βλέπεις, άδελφέ, πόσες μυριάδες Ιουδαίων είναι, που έχουν πιστεύσει, και
όλοι αυτοί είναι ζηλωτές του νόμου. Πληροφορήθηκαν δε για σένα, ότι σ' όλους τους
Ιουδαίους τους διεσπαρμένους μεταξύ των εθνικών διδάσκεις να αποστατήσουν από το νόμο
του Μωυσέως, λέγοντας να μη περιτέμνουν τα παιδιά και να μη ζούν σύμφωνα προς τα
έθιμα».
• Αν ο Ιάκωβος και οι πρεσβύτεροι συμφωνούσαν μέ τόν Παύλο, δέν συνέβαινε το ίδιο και
με τα πλήθη των εξ Ιουδαίων Χριστιανών. Οι εχθροί του Παύλου είχαν διαδώσει γι' αυτόν,
ότι ήταν αποστάτης και περιφρονητής του Μωσαϊκού νόμου! Υπήρχαν και οι στενοκέφαλοι
και οι φανατικοί των Μωσαϊκών διατάξεων, έστω κι αν είχαν προσέλθει στόν Χριστιανισμό.
Βλέποντας ο Παύλος την επιμονή τους στο τελετουργικό του νόμου και θεωρώντας την
περιτομή και άλλες τελετουργικές πράξεις του παλαιού Νόμου, πράγματα άχρηστα πλέον για
τη σωτηρία, όχι μόνο θλιβόταν, αλλά και με θερμουργό πίστι τόνιζε τη μοναδικότητα της εν
Χριστώ σωτηρίας. Οι φανατικοί όμως είχαν απαιτήσεις να συμμορφωθή ο Παύλος πρός τό
Νόμο. Έφταναν μάλιστα στο σημείο να τον θεωρούν προδότη!
• Ο Λουκάς αφήνει να διαφανή ή απογοήτευσις του Παύλου γι' αυτά που ακολούθησαν.
Στο ημερολόγιό του (την περιγραφή των Πράξεων), στο σημείο αυτό, βάζει μία λέξι μικρή,
το «τε», που σημαίνει πολλά. «Είπόν τε αυτώ» (στ. 20). Σάν να λέη: Ναί, ύστερα όμως ήλθε
κάτι σάν ψυχρολουσία... Είπαν στόν Παύλο: «Θεωρείς, αδελφέ, πόσαι μυριάδες εισίν
Ιουδαίων των πεπιστευκότων, και πάντες ζηλωται του νόμου υπάρχουσι. Κατηχήθησαν δε
περί σου ότι αποστασίαν διδάσκεις από Μωυσέως τους κατά τα έθνη πάντας Ιουδαίους,
λέγων μη περιτέμνειν αυτούς τα τέκνα μηδε τοίς έθεσι περιπατείν» (στ. 20-21).

[416]
 • Έμοιαζαν σάν τόν πρεσβύτερο υιό της παραβολής του Κυρίου (Λουκ. ιε' 25-32), που όχι
μόνο δεν μπορούσε να χαρή για την επιστροφή του ασώτου αδελφού του, όχι μόνο δεν ήθελε
να συμμεριστή τη χαρά του πατέρα του ούτε να καμφθή στις παρακλήσεις του, ώστε να
καθήση στο ίδιο τραπέζι μέ τόν κουρελιάρη μετανοημένο αδελφό του, αλλά και κατηγορούσε
τον πατέρα του!
Φαντάζεται κανείς την απογοήτευση του Αποστόλου, όταν, ύστερα από την ενθουσιώδη
αφήγησί του, οι πρώτες λέξεις της συγκεντρώσεως ήσαν, ότι τον βαρύνει μία βαρειά υποψία,
που κανείς δεν ήθελε να κρίνη αν ήταν δικαιολογημένη. «Κατηχήθησαν δε περί σου ότι
αποστασίαν διδάσκεις από Μωυσέως τους κατά τα έθνη πάντας Ιουδαίους, λέγων μη
περιτέμνειν αυτούς τα τέκνα μηδε τοις έθεσι περιπατείν» (στ. 21).
Ο Holzner παρουσιάζει την κατηγορία κατά του Παύλου με ένα χαρακτηριστικό
παράδειγμα: «Ας υποθέσουμε πώς κάποιος περίφημος ιεραπόστολος, που θα είχε κάμει
χριστιανούς τους κατοίκους της μισής Αφρικής, ύστερα από πολλά χρόνια σκληρής δουλειάς,
γεμάτος τραύματα, αναφέρει τα αποτελέσματα της εργασίας του σε μία εκκλησιαστική
Σύνοδο, και ως απάντηση του λένε: “Δόξα σοι ο Θεός! 'Αλλά, αγαπητέ αδελφέ, ακούστηκε
ότι τα ψαλσίματα της Εκκλησίας οι μαύροι δέν τα ψέλνουν σύμφωνα με την καθιερωμένη
εκκλησιαστική μουσική”»!!!
Δυστυχώς τέτοιες μικροπρέπειες παρουσιάζονται πάντοτε μέσα στην ιστορία της
Εκκλησίας. Η ουσία του Ευαγγελίου της σωτηρίας μπορεί να πνιγή μέσα σε μία σταγόνα ...
«αγιασμού»! Η ουσία της θεολογίας και της εκκλησίας μπορεί να διαγραφή από «εντάλματα
ανθρώπων» (Ματθ. ιε' 9). Οι τύποι θεοποιούνται. Ο Χριστός περιθωριοποιείται! Η ιστορία
αναφέρει, ότι όταν οι δύο ιεραπόστολοι των Σλαύων, ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος, γύρισαν
στη Ρώμη και έκαναν την έκθεσή τους στόν Πάπα, προκάλεσαν την έχθρα της παπικής αυλής,
γιατί, αντί για τα λατινικά, εισήγαγαν στήν λατρεία τη σλαυική γλώσσα!
• Αραγε την μεμψιμοιρία των ιουδαϊζόντων για το ουράνιο έργο του Παύλου την
συμμεριζόταν ο απόστολος Ιάκωβος, προϊστάμενος και του Συμβουλίου εκείνου; Φυσικά όχι.
Γι' αυτό και τις δυσπιστίες κατά του μεγαλειώδους έργου του Παύλου ο Ιάκωβος τίς απέδιδε
σε λίγους: «Είπόν τε αυτώ»...

Κατ' οίκονομίαν προσποίησις (στ. 22-24)

Λίγοι οι αντιπαθούντες και πολεμούντες τον Παύλο μέσα στη σύναξι της τοπικής
Εκκλησίας των Ιεροσολύμων. Όμως αυτό που απαιτούσαν από τον Παύλο ήταν σκληρό.
Ήθελαν νά τόν ταπεινώσουν. Καί τό ζητούμενο παρουσιάστηκε ως μία συμβουλή των
πρεσβυτέρων, μόνο και μόνο γιά νά αποκατασταθή ο Παύλος στα μάτια των φανατικών
Εβραίων χριστιανών. Ο Ιάκωβος και οι πρεσβύτεροι, άνδρες αγαθοί και συνετοί, με αγάπη
πρός τόν Απόστολο και το λαό, φροντίζουν να αρθη ή προκατάληψις, να φύγουν οι
παρεξηγήσεις. Αλλ' αυτό που ζήτησαν από τον Παύλο ήταν πολύ βαρύ. Παρ' όλα αυτά για
μία ακόμη φορά ο Παύλος υποτάσσει την ελευθερία του στην αγάπη. Αλλωστε η θυσία της
ελευθερίας στο βωμό της αγάπης, συνιστά την αληθινή ελευθερία.

[417]
 Ζήτησαν από τον Παύλο κάτι, πού δέν το ήθελε, και όμως το έκανε. "Ας δούμε τί ζήτησαν
νά κάνη ο Παύλος: «Τί ούν έστι; Πάντως δεί πλήθος συνελθεϊν' ακούσονται γάρ ότι ελήλυθας.
Τούτο ούν ποίησον ό σοι λέγομεν: Είσιν ημίν άνδρες τέσσαρες ευχήν έχοντες έφ' εαυτών.
Τούτους παραλαβών αγνίσθητα συν αυτούς και δαπάνησον επ' αυτούς ένα ξυρήσωνται την
κεφαλήν, και γνώσι πάντες ότι ών κατήχηνται περί σου ουδέν έστιν, αλλά στοιχείς και αυτός
τον νόμον φυλάσσων» (στ. 22-24). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τι πρέπει λοιπόν να γίνη;
Όπωσδήποτε πρόκειται να συγκεντρωθή πλήθος, διότι θ' ακούσουν ότι ήρθες. Κάνε λοιπόν
αυτό, που θα σου πούμε. Έχουμε τέσσερες άνδρες, που έχουν πάνω τους τάξιμο. Αυτούς να
παραλάβης, και να συμμετάσχης μαζί τους στο έθιμο του άγνισμού, και να πληρώσης γι'
αυτούς τις δαπάνες (των θυσιών) για να ξυρίσουν το κεφάλι, και έτσι να μάθουν όλοι, ότι από
όσα έχουν πληροφορηθή για σένα τίποτε δεν συμβαίνει, αλλά βαδίζεις και συ σύμφωνα προς
τον νόμο».
• Η ατυχής συμβουλή: Συμβουλεύουν τον Απόστολο να παραλάβη τέσσερις χριστιανούς,
που είχαν τάξιμο επάνω τους, να κάνη «αγνισμό» μαζί τους και να πληρώση (ποιός; Ο
Παύλος, πού δέν είχε ούτε οβολό δικό του πάνω του!) τα έξοδα γιά τίς θυσίες τους,
προκειμένου να ξυρίσουν το κεφάλι, πράγμα που σήμαινε το τέλος του χρόνου του ταξίματος
(ίδε Αριθμ. στ' 1έξ.).
-Κάνε το αυτό, Παύλε! Πήγαινε να κάνης όσα χρειάζονται για τον δικό σου «εξαγνισμό»
καί γιά τόν «εξαγνισμό» άλλων τεσσάρων προσώπων! Έτσι θα αποδείξης, ότι και σύ βαδίζεις
σύμφωνα με το Μωσαϊκό Νόμο!
• Γιά τόν Παύλο ένας είναι ο εξαγνισμός, το αίμα του Ιησού Χριστού. Αυτό και μόνο
καθαρίζει από κάθε αμαρτία (Ρωμ. ε' 9). Οι τελετουργικές διατάξεις του Νόμου είχαν για τον
Παύλο συμβολικό χαρακτήρα, ουδέποτε σωτηριώδη δύναμι. Στην πρός Γαλάτας επιστολή θα
σημειώση με όσο πιό μεγάλη δύναμι διέθετε: «Ούκ αθετώ τήν χάριν του Θεού εί γάρ διά
νόμου δικαιοσύνη, άρα Χριστός δωρεάν απέθανεν» (Β' 21).
Και τώρα; Έπρεπε να... υποχωρήση! Χάριν μιάς συμφιλιώσεως; Η αλήθεια του Χριστού
θα συμφιλιωθή μέ τά νεκρά έργα του Νόμου; Δύσκολη η θέσις του Παύλου. Θα κάνη κάτι,
πού δέν το πίστευε, ούτε το ήθελε, ούτε ήταν σύμφωνο με το Ευαγγέλιο της εν Χριστώ
σωτηρίας. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ο Παύλος ουκ ανεβάλετο, αλλ' έργω δεικνύς την
πειθώ, παραλαμβάνει μεθ' ών έμελλεν αγνίζεσθαι. Τοιούτον τι εστι θερμόν ή οικονομία»
(Ε.Π.Ε 16β,44). Μετάφρασις: Δέν ανέβαλε ο Παύλος την εκτέλεση της σκληρής γι' αυτόν
εντολής. Έμπρακτα έδειξε την υπακοή, παίρνοτας μαζί του εκείνους με τους οποίους
επρόκειτο να κάνη τόν τυπικό «εξαγνισμό». Τέτοια θερμότητα δημιουργεί μέσα στον
άνθρωπο η οικονομία του Θεού.
• Μεγάλη απαίτησης για τον Παύλο, έστω κι αν το έπαιρνε κανείς σαν ένα εντελώς
εξωτερικό τύπο:
«Τούτο ούν ποίησον ό σοι λέγομεν: Εισιν ημίν άνδρες τέσσαρες ευχήν έχοντες εφ' εαυτών.
Τούτους παραλαβών αγνίσθητα συν αυτούς και δαπάνησον επ' αυτούς ίνα ξυρήσωνται την
κεφαλήν, και γνώσι πάντες ότι ών κατήχηνται περί σου ουδέν έστιν, αλλά στοιχείς και αυτός
τον νόμον φυλάσσων» (στ. 23-24). Δηλαδή τί συγκεκριμένα του έλεγαν να κάνης

[418]
 -Επτά ολόκληρες μέρες να τις περάση στο προαύλιο του Ναού, με ανθρώπους που του
ήσαν εντελώς ξένοι!
-Να αναλάβη τα έξοδά τους, πού δέν ήσαν και λίγα!
-Για πέντε Ναζηραίους έπρεπε να έχη δεκαπέντε πρόβατα!
-Αλλα τόσα κοφίνια ψωμί, γλυκίσματα και λάδι και σταμνιά κρασί!
-Να καλύψη τα έξοδα διατροφής γιά επτά ημέρες!
• Στο τελευταίο ταξίδι του για τα Ιεροσόλυμα είχε κάνει ο ίδιος ένα τέτοιο τάξιμο για τον
εαυτό του (Πράξ. ιη' 18). 'Αλλ' αυτό το τάξιμο ήταν δικό του, δική του εσωτερική υπόθεσις.
Ενώ εδώ γινόταν κάτι μόνο για την ικανοποίηση των σκληρών φανατικών ιουδαϊζόντων. Ο
ίδιος μέσα του επαναστατούσε. Έπρεπε κατά κάποιο τρόπο να δείξη τη... μετάνοιά του σ' όλο
τον κόσμο! Μετάνοια; Γιατί; Γι' αυτό που τόσα χρόνια κήρυττε; «Εί τις εν Χριστώ, καινή
κτίσις: τα αρχαία παρήλθον, ιδού γέγονε καινά τα πάντα. Τά δε πάντα εκ του Θεού του
καταλλάξαντος ημάς εαυτώ διά Ιησού Χριστου του δόντος ημίν τήν διακονίαν της
καταλλαγής» (Β' Κορ. ε' 17-18).
• Ακόμα κι αν συμφιλιωνόταν μέ τούς Εβραίους (μέ τήν πράξη ενός τέτοιου «εξαγνισμού),
ήταν δυνατόν να παρεξηγηθή από τούς εξ εθνών χριστιανούς! Δέν θά εξελάμβαναν όλη αυτή
την απαράδεκτη τελετουργία ως μία σιωπηρή ανάκλησι τόσων και τόσων πού ξεκάθαρα είχε
πει; Το ευαγγελικό έργο της ζωής του δέν θά ήταν για πάντα τραυματισμένο;...

Για τους εθνικούς ισχύει η απόφασης της Αποστολικής Συνόδου (στ. 25)
Αρκετά θά πάλαιψε ο Παύλος με τη συνείδησί του. Σαν να του έλεγε:
–Παύλε, τι κάνεις; Επί ολόκληρα χρόνια είχες πολεμήσει για την απελευθέρωση από το
Νόμο, και τα ιουδαϊκά έθιμα τα είχες χαρακτηρίσει «πτωχά και ασθενή στοιχεία» (Γαλ. δ' 9).
Κοίτα, βρίσκεσαι σε πολύ κρίσιμο σημείο. Αυτό καθαυτό το πράγμα είναι αδιάφορο. Αλλ'
έτσι που τίθεται δεν δίνει την εντύπωση υποκρισίας;...
Σέ τί καταστάσεις μπορεί να περιπέση ξαφνικά ένας άνθρωπος, και μάλιστα από φίλους
καλοθελητές!
Ο Παύλος αγωνίζεται πολύ μέσα στην ψυχή του. Ο Λουκάς, ο διηγηματογράφος των
περιπετειών του Παύλου, δέν μάς το προδίδει ούτε με μία γραμμή. Αλλ' όποιος γνωρίζει τον
Παύλο, τη σταθερότητα σε ό,τι αφορούσε στην αλήθεια, και γνωρίζει καί τόν λεπτολόγο
ιστορικό (τον συγγραφέα των Πράξεων, τόν Λουκά), καταλαβείνει τι σημαίνει το χάσμα πού
βρίσκεται μεταξύ των στίχων 25 και 26. «Περί δε των πεπιστευκότων εθνών ημείς
έπεστείλαμεν κρίναντες μηδέν τοιούτον τηρείν αυτούς, ει μή φυλάσσεσθαι αυτούς το τε
είδωλόθυτον και το αίμα και πνικτόν και πορνείαν”» (στ. 25). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Όσο δε για τους εθνικούς, που έχουν πιστεύσει, εμείς αποφασίσαμε και παραγγείλαμε με
επιστολή να μη τηρούν κανένα τέτοιο έθιμο (τελετουργικό), παρά ν' απέχουν από το
είδωλόθυτο και το αίμα και το πνιγμένο ζώο και την ανηθικότητα”».

[419]
 • Σάν να ήθελαν να χρυσώσουν το πικρό χάπι, πού δέχτηκε να πιή ο Παύλος, θύμισαν τα
μέλη του Συμβουλίου την απόφαση της Αποστολικής Συνόδου, ότι οι εξ εθνών χριστιανοί
δέν ήσαν υποχρεωμένοι να τηρούν τέτοια ιουδαϊκά έθιμα, σάν αυτό του «εξαγνισμού», «Περί
δε των πεπιστευκότων εθνών ημείς έπεστείλαμεν κρίναντες μηδέν τοιούτον τηρείν αυτούς, ει
μή φυλάσσεσθαι αυτούς τό τε είδωλόθυτον και το αίμα και πνικτών και πορνείαν”» (στ. 25).
Σάν νά έλεγαν: Ικανοποιούμε τους ιουδαΐζοντες χριστιανούς, προτείνοντας στον Παύλο
να τηρήση ένα καθαρά τυπικό Εβραϊκό έθιμο. Αλλ' ικανοποιούμε καί τούς εξ εθνών
χριστιανούς, αφού δέν τούς υποχρεώνουμε να τηρούν τέτοιου είδους τελετουργικά ιουδαϊκά
έθιμα!

Υποχώρησης από αγάπη (στ. 26)

Εκείνο που κάνει εντύπωση είναι, ότι στην όλη διαμάχη γύρω από τούς «αγνισμούς» και
τους φανατικούς ιουδαΐζοντες, δέν έλαβε μέρος ο ίδιος ο Παύλος. Μπορεί κάτι να είπε, αλλ'
οι Πράξεις δεν αναφέρουν ούτε λέξι του μεγάλου Αποστόλου. Συνεχίζει όμως με την υπακοή,
που θέλησε να δείξη ο Παύλος, θυσιάζοντας πρός ώραν το μεγάλο δικαίωμά του, να είναι
Απόστολος των εθνών, κήρυκας του Εσταυρωμένου και όχι ραββίνος της τυπολατρίας. "Ας
παρακολουθήσουμε τον Παύλο, που πήρε τούς αγνώστους σ' αυτόν τέσσερις άνδρες καί νά
κάνη γι' αυτούς όσα προέβλεπε ο λεγόμενος εξαγνισμός: «Τότε ο Παύλος παραλαβών τούς
άνδρας τη έχoμένη ημέρα συν αυτοίς άγνισθείς εισήει είς το ιερόν, διαγγέλλων την
εκπλήρωσιν των ημερών του άγνισμού, έως oύ προσηνέχθη υπέρ ενός εκάστου αυτών ή
προσφορά» (στ. 25). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Παύλος, αφού την επομένη μέρα
παρέλαβε τους άνδρες, υποβλήθηκε μαζί τους στις τελετές του “αγνισμού”, και μπήκε στον
ιερό περίβολο του ναού και δήλωσε, πότε οι ημέρες του αγνισμού θα συμπληρώνονταν, για
να προσφερθή ή θυσία για καθένα από αυτούς».
• Ο Παύλος, ο μεγαλύτερος Απόστολος, δέν θεώρησε υποτιμητικό και προσβλητικό να
δέχεται συμβουλές από τον Ιάκωβο καί τούς πρεσβυτέρους. Και όχι μόνο άκουσε τη
«συμβουλή» τους γιά συγκατάβασι και οικονομία έναντι των εξ Ιουδαίων χριστιανών, αλλά
και την εφάρμοσε. Πολλά θα μπορούσε να πη. Δέν λέει όμως τίποτε. Έκανε ό,τι του
συνέστησαν ο Ιάκωβος και οι πρεσβύτεροι.
Πήρε την απόφασή του για κάποιους αγνώστους σέ μας λόγους. Ένα ευγενικό πάθος τον
έμψυχώνει να γίνη «τοις πάσι τα πάντα» (Α' Κορ. Θ' 22). Ήθελε να συμφιλιώση τίς Εκκλησίες
των εθνών με την μητέρα των Εκκλησιών. Έγραψε στούς Κορινθίους: «Ελεύθερος ών εκ
πάντων πάσιν έμαυτόν εδούλωσα» (Α' Κορ. θ' 19). Αφού οπωσδήποτε είχε θεμελιωθή καλά
η ελευθερία των «εξ εθνών» χριστιανών από τις διατάξεις του Νόμου, ο Παύλος υποχωρεί,
καί γιά να δείξη για μία ακόμη φορά την αγάπη, που θυσιάζεται, την ελευθερία που γίνεται
θυσία δικαιωμάτων. Συμμορφώνεται μέ τήν όντως παράλογη απαίτηση των φανατικών, που
οπωσδήποτε προερχόταν από στενοκεφαλιά, ίσως και από ζηλοτυπία για το έργο του
Αποστόλου των εθνών.

[420]
 • Δέν μπορεί κανείς να παραδεχθή, ότι ένα τέτοιο πρωτότυπο και οξύ πνεύμα όπως του
Παύλου, είπε απλώς το ναι, με αφέλεια, από καλωσύνη ή από φόβο του μέλλοντος.
Ενεργώντας όμως έτσι, το έκαμε ασφαλώς από μία ανώτερη παρόρμησι. Εμείς το
ονομάζουμε διαίσθηση της στιγμής. Μόνο όσοι έχουν την Χάρι του Θεού μπορούν, σε
κάποιες τέτοιες στιγμές, να εμπιστεύωνται στην διαίσθησί τους, στην ανώτερη παρόρμησι.

[421]
 (Πράξ. κα' 27-39) - Σύλληψις του Παύλου
«27 ῾Ως δὲ ἔμελλον αἱ ἑπτὰ ἡμέραι συντελεῖσθαι, οἱ ἀπὸ τῆς ᾿Ασίας ᾿Ιουδαῖοι θεασάμενοι
αὐτὸν ἐν τῷ ἱερῷ συνέχεον πάντα τὸν ὄχλον, καὶ ἐπέβαλον τὰς χεῖρας ἐπ᾿ αὐτὸν 28 κράζοντες·
ἄνδρες ᾿Ισραηλῖται, βοηθεῖτε· οὗτός ἐστιν ὁ ἄνθρωπος ὁ κατὰ τοῦ λαοῦ καὶ τοῦ νόμου καὶ
τοῦ τόπου τούτου πάντας πανταχοῦ διδάσκων· ἔτι τε καὶ ῞Ελληνας εἰσήγαγεν εἰς τὸ ἱερὸν καὶ
κεκοίνωκε τὸν ἅγιον τόπον τοῦτον· 29 ἦσαν γὰρ ἑωρακότες Τρόφιμον τὸν ᾿Εφέσιον ἐν τῇ
πόλει σὺν αὐτῷ, ὃν ἐνόμιζον ὅτι εἰς τὸ ἱερὸν εἰσήγαγεν ὁ Παῦλος. 30 ἐκινήθη τε ἡ πόλις ὅλη
καὶ ἐγένετο συνδρομὴ τοῦ λαοῦ, καὶ ἐπιλαβόμενοι τοῦ Παύλου εἷλκον αὐτὸν ἔξω τοῦ ἱεροῦ,
καὶ εὐθέως ἐκλείσθησαν αἱ θύραι. 31 ζητούντων δὲ αὐτὸν ἀποκτεῖναι ἀνέβη φάσις τῷ
χιλιάρχῳ τῆς σπείρης ὅτι ὅλη συγκέχυται ῾Ιερουσαλήμ· 32 ὃς ἐξαυτῆς παραλαβὼν στρατιώτας
καὶ ἑκατοντάρχους κατέδραμεν ἐπ᾿ αὐτούς. οἱ δὲ ἰδόντες τὸν χιλίαρχον καὶ τοὺς στρατιώτας
ἐπαύσαντο τύπτοντες τὸν Παῦλον. 33 ἐγγίσας δὲ ὁ χιλίαρχος ἐπελάβετο αὐτοῦ καὶ ἐκέλευσε
δεθῆναι ἁλύσεσι δυσί, καὶ ἐπυνθάνετο τίς ἂν εἴη καὶ τί ἐστι πεποιηκώς. 34 ἄλλοι δὲ ἄλλο τι
ἐβόων ἐν τῷ ὄχλῳ· μὴ δυνάμενος δὲ γνῶναι τὸ ἀσφαλὲς διὰ τὸν θόρυβον, ἐκέλευσεν ἄγεσθαι
αὐτὸν εἰς τὴν παρεμβολήν. 35 ὅτε δὲ ἐγένετο ἐπὶ τοὺς ἀναβαθμούς, συνέβη βαστάζεσθαι αὐτὸν
ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν διὰ τὴν βίαν τοῦ ὄχλου· 36 ἠκολούθει γὰρ τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ κράζον·
αἶρε αὐτόν. 37 Μέλλων τε εἰσάγεσθαι εἰς τὴν παρεμβολὴν ὁ Παῦλος λέγει τῷ χιλιάρχῳ· εἰ
ἔξεστί μοι εἰπεῖν τι πρός σε; ὁ δὲ ἔφη· ῾Ελληνιστὶ γινώσκεις; 38 οὐκ ἄρα σὺ εἶ ὁ Αἰγύπτιος ὁ
πρὸ τούτων τῶν ἡμερῶν ἀναστατώσας καὶ ἐξαγαγὼν εἰς τὴν ἔρημον τοὺς τετρακισχιλίους
ἄνδρας τῶν σικαρίων; 39 εἶπε δὲ ὁ Παῦλος· ἐγὼ ἄνθρωπος μέν εἰμι ᾿Ιουδαῖος Ταρσεύς, τῆς
Κιλικίας οὐκ ἀσήμου πόλεως πολίτης· δέομαι δέ σου, ἐπίτρεψόν μοι λαλῆσαι πρὸς τὸν λαόν.»

Κατηγορίες κατά του Παύλου (στ. 27-28)

Όταν τελείωναν οι επτά ημέρες (του «άγνισμού») ο Παύλος συνάντησε στο Ναό ένα
πανδαιμόνιο εναντίον του. Ποικίλο πλήθος, Ιουδαίοι, αλλά και τρομοκράτες! Μυστηριώδεις
μορφές, με το στιλέτο κάτω από τα ρούχα τους. Οι Ιουδαίοι από την Ασία, καίτοι είδαν τον
Παύλο στο Ναό να εκδηλώνη την ευλάβειά του προς τον οίκο του Θεού, εν τούτοις
εξεμάνησαν και προκάλεσαν εξέγερση εναντίον του, όμοια με την φοβερή εξέγερσι στην
Έφεσο (Πράξ. ιθ' 23-41).
Μερικοί μάλιστα Εβραίοι είχαν έρθει από την Έφεσο, ανάμεσά τους και ο Αλέξανδρος ο
χαλκεύς. Γνώρισαν αμέσως τον Παύλο και τον Τρόφιμο καί τούς έρριξαν ματιές γεμάτες
μίσος. Αρκετοί άρχισαν να φωνάζουν κατά του Παύλου, διότι τάχα ήταν εναντίον του λαού
και του Μωσαϊκού Νόμου και έμόλυνε το Ναό βάζοντας στον ιερό περίβολο "Έλληνες
(εθνικούς, πρώην είδωλολάτρες). «Ως δε έμελλον αι επτά ημέραι συντελείσθαι, οί από της
Ασίας Ιουδαίοι θεασάμενοι αυτόν εν τω ιερώ συνέχεoν πάντα τον όχλον, και επέβαλον τας
χείρας επ' αυτόν κράζοντες: Ανδρες Ισραηλίται, βοηθείτε! Ούτός έστιν ο άνθρωπος και κατά
του λαού και του νομου και του τόπου τούτου πάντας πανταχού διδάσκων. Έτι τε και Έλληνες
εισήγαγεν εις το ιερόν και κεκοίνωκεν τον άγιον τόπον τούτον”» (στ. 27-28). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Αλλ' όταν επρόκειτο οι επτά ημέρες (των τελετών του άγνισμού) να
συμπληρωθούν, οι Ιουδαίοι από την Ασία, βλέποντας τον Παύλο στον ιερό περίβολο του

[422]
ναού, ξεσήκωσαν όλο τον λαό και τον συνέλαβαν κραυγάζοντας: “Ισραηλίτες, βοηθάτε!
Αυτός είναι ο άνθρωπος, που παντού διδάσκει όλους εναντίον του λαού και του νόμου και
αυτού του τόπου (του ναού). Ακόμη δε και Έλληνες έμπασε στον ιερό περίβολο του ναού και
μόλυνε αυτόν τον άγιο τόπο”».
• Λόγω του εθίμου του «αγνισμού» ο Παύλος βρισκόταν στο προαύλιο του Ναού των
Ιεροσολύμων. Την τελευταία ημέρα θα ανακοίνωσε στους ιερείς, ότι τελείωσαν οι ωρισμένες
ημέρες γιά τήν «ευχή» του «αγνισμού». Αλλ' ενώ φάνηκε να ησυχάζη από την ανόητη
απαίτηση των ιουδαϊζόντων, ήρθε άλλος πειρασμός.
• Αναστάτωσαν οι φανατικοί ιουδαΐζοντες την ατμόσφαιρα του Ναού:
-Τι θέλει εδώ και αρνητής, ο αποστάτης μαζί με την παρέα του, τούς απερίτμητους; Έξω
οι βέβηλοι! "Έξω! "Έξω!...
Δέν υπάρχουν κατάλληλες λέξεις, που να μπορούν να περιγράψουν την διαβολεμένη μανία
ενός φανατισμένου όχλου της Ανατολής. Λες και κινδύνευε η ζωή τους, στρίγγλιζαν:
«Βοήθεια! Βοήθεια! "Ανδρες Ισραηλίτες, βοηθάτε!» (στ. 28).
Οι άνθρωποι ζητούν βοήθεια και συναντίληψι πρός τό καλό. Οι φανατικοί Ιουδαίοι,
τυφλωμένοι από το πάθος, ζητούν βοήθεια προς το κακό, γιά νά κακοποιήσουν τον απόστολο
Παύλο! Και ενώ αυτοί είναι πολλοί και ο Παύλος είναι ένας και τον συνέλαβαν και τον
κρατούσαν στα χέρια τους, αισθάνονται αδυναμία απέναντί του. Φοβούνται και φωνάζουν
για βοήθεια. “Ανδρες Ισραηλίται, βοηθείτε!» (στ. 27). Φοβούνται τον Απόστολο σάν να είναι
άγριο και φοβερό θηρίο, που δεν μπορούν να το δαμάσουν! Και ναι μεν ο Απόστολος δέν
είναι άγριος είναι όμως φοβερός «τοίς υπεναντίοις». Μέσα του είχε τη φοβερή δύναμι του
Κυρίου Ιησού Χριστού.
• Τρόμος ζωγραφίστηκε στα πρόσωπα όλων, λές και είχε γίνει κάποιο έγκλημα! Ο
τρομοκράτης ήταν ο αγιώτερος άνθρωπος του Θεού, ο Παύλος! Οι άνθρωποι του Ναού, οι
ιερείς, ρωτούσαν τι συμβαίνει. Ένας συρφετός φώναζε, έσπρωχνε, τραβούσε τον Παύλο καί
σάν τανάλιες τον κρατούσαν με τα αγριόχερά τους, ενώ εκείνος δεχόταν ατάραχος τα
χτυπήματά τους.
• Όπως άλλοτε οι Ιουδαίοι κατηγόρησαν τον Ιησού (Ματθ. κστ' 61) και τον Στέφανο
(Πράξ. στ' 13) για ασέβεια κατά του λαού, του νόμου και του ναού, έτσι τώρα κατηγορούν
τον Παύλο. «Ούτός έστιν ο άνθρωπος και κατά του λαού και του νόμου και του τόπου τούτου
πάντας πανταχού διδάσκων. Έτι τε και Έλληνες εισήγαγεν εις το ιερόν και κεκοίνωκεν τον
άγιον τόπον τούτον”» (στ. 27-28).

Τόν έβγαλαν έξω από το Ναό! (στ. 29-30)

Οι φανατικοί και τρομοκρατικοί Εβραίοι είδαν μαζί με τον Παύλο και τον Τρόφιμο από
την Έφεσο, που ήταν εξ εθνών χριστιανός. Συγχυσμένοι και τυφλωμένοι όπως ήσαν, νόμιζαν,
ότι ο Παύλος εισήγαγε τον Τρόφιμο στο Ναό. Και εξήφαναν κατά του Παύλου και αυτή την
κατηγορία, ότι ακόμη και Έλληνες εισήγαγε στο Ναό και βεβήλωσε τόν άγιο τόπο! Σε λίγο

[423]
όλη η πόλις εξεγέρθηκε. Έπέδραμαν κατα του Αποστόλου. Τόν έπιασαν και τον έσυραν έξω
από το Ναό, κλείνοντας τις πόρτες του.
Ο Παύλος ήταν πεσμένος κάτω. Ηταν περίπου το ίδιο μέρος, όπου πρίν από είκοσι και
πάνω χρόνια είχαν σύρει τόν διάκονο Στέφανο. Ο Παύλος ένιωσε να τον διαπερνά μία
περίεργη χαρά: Σέ λίγα λεπτά ίσως να ήταν κοντά στόν Στέφανο καί τόν Διδάσκαλό του
Ιησού. Αλλά δεν είχε έλθει ακόμα η ώρα του. Ο όχλος δίσταζε ακόμα να τον σκοτώση στο
εσωτερικό προαύλιο του Ναού. «Ησαν γαρ έωρακότες Τρόφιμον τον Εφέσιον εν τη πόλει
συν αυτώ, όν ενόμιζον ότι εις το ιερόν εισήγαγεν ο Παύλος. Εκινήθη τε ή πόλις όλη και
εγένετο συνδρομή του λαού, και επιλαβόμενοι του Παύλου είλκον αυτόν έξω του ιερού, και
ευθέως εκλείσθησαν αί θύραι» (στ. 29-30). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ας σημειωθή, ότι
είχαν δει στην πόλι μαζί του τον Τρόφιμο από την "Έφεσο, και υπέθεσαν, ότι ο Παύλος τον
είχε φέρει στον ιερό περίβολο του ναού. Και ξεσηκώθηκε όλη η πόλις και έγινε συρροή του
λαού. Και αφού έπιασαν τον Παύλο, τον τραβούσαν έξω από τον ιερό περίβολο του ναού και
αμέσως έκλεισαν οι πόρτες (για να μη μπη πάλι στον ιερό περίβολο του ναού)».
• Ήθελαν οι θρησκευόμενοι κακοποιοί να εκτελέσουν τον Παύλο έξω από το Ναό, γιά νά
μή βεβηλωθή ο Ναός από το αίμα του! Οι τυφλοί τήν μέν έκχυση του αίματος στο χώρο του
Ναού την θεωρούσαν βεβήλωσι, την δε παράνομη θανάτωση ενός ανθρώπου, και μάλιστα
αθώου, δέν τήν θεωρούσαν αμαρτία και έγκλημα!

Ρωμαϊκή αρχή επεμβαίνει (στ. 31-33)

Οι Ιουδαίοι, χωρίς να έχουν τέτοιο δικαίωμα, κτυπούσαν συνεχώς τον Παύλο. Πόσα
κτυπήματα δεν δέχτηκε κατά καιρούς το σώμα του μεγάλου Αποστόλου! «Κόσκινο» είχε
γίνει από τα τραύματα, από τα «στίγματα». Έγραφε πρός τούς Γαλάτες: «Εγώ τα στίγματα
του Κυρίου Ιησού εν τω σώματί μου βαστάζω» (στ. 17).
Ο Θεός χρησιμοποίησε τους εθνικούς για να σώση τον Παύλο από τα χέρια των ομοεθνών
του. Οι ρωμαίοι φρουροί, πού ήσαν πάνω στο τείχος, πρόσεξαν τα συμβαίνοντα και
ειδοποίησαν τον αξιωματικό της υπηρεσίας. Οι μονάδες του στρατού ήσαν σε επιφυλακή.
Ένα σάλπισμα ακούστηκε, και ύστερα ένα αυστηρό στρατιωτικό πρόσταγμα. Είχε
είδοποιηθή ο χιλίαρχος. Το όνομά του Λυσίας (Πράξ. κγ' 26). «Ζητούντων δε αυτόν
αποκτείναι ανέβη φάσις τώ χιλιάρχω της σπείρας ότι όλη συγκέχυται Ιερουσαλήμ: ος εξαυτής
παραλαβών στρατιώτας και εκατοντάρχους κατέδραμεν επ' αυτούς. Οι δε ιδόντες τον
χιλίαρχος και τους στρατιώτας επαύσαντο τύπτοντες τον Παύλον. Έγγίσας δε ο χιλίαρχος
επελάβετο αυτού και εκέλευσε δεθήναι άλύσεσι δυσί, και επυνθάνετο τίς αν είη και τι εστι
πεποιηκώς» (στ. 31-33). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και ενώ επιχειρούσαν να
σκοτώσουν τον Παύλο, έφτασε είδησις στο χιλίαρχο του Ρωμαϊκού τάγματος, ότι όλη η
Ιερουσαλήμ έχει αναστατωθή. Αυτός αμέσως παρέλαβε στρατιώτες και εκατοντάρχους και
επέδραμε κατ' αυτών. Εκείνοι δέ, όταν είδαν τον χιλίαρχο και τους στρατιώτες, έπαυσαν να
κτυπούν τον Παύλο. Ο δε χιλίαρχος πλησίασε και τον συνέλαβε και διέταξε να δεθή με δύο
αλυσίδες. Και ρωτούσε ποιός είναι και τι έχει κάνει».

[424]
 • 'Αμέσως ο χιλίαρχος παρέλαβε εκατοντάρχους και στρατιώτες και ενέσκηψε
κεραυνοβόλως στόν τόπο του εγκλήματος. Οι ένοχοι, μόλις είδαν τόν χιλίαρχο καί τούς
στρατιώτες, έπαυσαν να χτυπάνε τον Παύλο. Αλλά και ο χιλίαρχος, χωρίς να ξέρη τίποτε για
το θύμα των τραμπούκων, διέταξε να τον αλυσοδέσουν! Έτσι εκπληρωνόταν και η προφητεία
του Αγίου Πνεύματος διά του Αγάβου (Πράξ. κα' 11).
• Εκείνο τον καιρό η ρωμαϊκή εξουσία αναζητούσε έναν Αιγύπτιο άρχισυμμορίτη. Και ο
χιλίαρχος νόμισε στην αρχή, ότι τον φώναξαν να συλλάβη τον καταζητούμενο Αιγύπτιο.
Νόμιζε, πώς αυτή τη φορά θα ήταν τυχερός. Μά σύντομα κατάλαβε, ότι για κάποιον άλλον
επρόκειτο. Και τί είχε κάνει αυτός ο κάποιος άλλος, δηλαδή ο Παύλος; Τίποτε το κακό. Ήταν
ο μεγάλος ευεργέτης του κόσμου, ο κήρυκας της αληθείας, ο δάσκαλος της αγάπης, ο
ανακαινιστής της οικουμένης.
• Βλέπει να τον κτυπούν αλύπητα και σχημάτισε την εικόνα, ότι είχε διαπράξει κάποιο
μεγάλο κακό στην κοινωνία και γι' αυτό είχαν πέσει πάνω του και τον χτυπούσαν καί τόν
μάτωναν καί τόν πλήγωναν. “Όταν βέβαια οι φανατικοί θρησκευτικοί τραμπούκοι είδαν τόν
χιλίαρχο καί τούς στρατιώτες, φοβήθηκαν και σταμάτησαν το ξυλοκόπημα του αγίου
Παύλου. «Ιδόντες τον χιλίαρχος και τους στρατιώτας επαύσαντο τύπτοντες τον Παύλον» (στ.
32). Ο χιλίαρχος δέν ήξερε, ποιός είναι αυτός που τόσο σκληρά τόν χτυπάνε. Θα έπρεπε
βέβαια αμέσως να ελευθερώση τον Παύλο από τα χέρια τόν αδίστακτων Εβραίων. Δυστυχώς,
ναι μέν σταμάτησε η άγρια μανία του όχλου, αλλ' ο χιλίαρχος διέταξε νά τόν αλυσοδέσουν.
Αλλά συγχρόνως ρωτούσε: «Ποιός είναι αυτός και τι έχει κάνει;». «Έγγίσας δε ο χιλίαρχος
επελάβετο αυτού και εκέλευσε δεθήναι αλύσεσι δυσί, και έπυνθάνετο τίς αν είη και τι εστι
πεποιηκώς» (στ. 33).

Άρον άρον!... (στ. 34-36)

Αναστάτωσις και πανζουρλισμός επικρατούσε. Ο χιλίαρχος Λυσίας δεν μπορούσε, λόγω
του πολλού θορύβου, να καταλάβη γιατί κατηγορούν οι κακοποιοί τόν Παύλο και γιατί τον
σέρνουν σάν να είναι εγκληματίας. Γι' αυτό και διέταξε να τον φέρουν στο στρατόπεδο. Και
όπως τότε, στήν περίπτωση του αναμαρτήτου Κυρίου μας και μανιασμένος όχλος φώναζε το
«άρον, άρον, σταύρωσον αυτόν» (Ιωάν. ιθ' 15), απαιτώντας από τον Πιλάτο την ποινή της
σταυρώσεως, έτσι και τώρα παρόμοιος όχλος ούρλιαζε «αίρε τούτον», απαιτώντας από τον
χιλίαρχο Λυσία να θανατώση τόν εκλεκτό δούλο του Θεού, τον Παύλο. Και ο μέν
Θεάνθρωπος Κύριος, που σήκωσε το Σταυρό Του, ήταν «ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου»
(Ιωάν. α' 29), ο δε μιμητής του Κυρίου Παύλος σήκωσε στους ώμους του το βαρύ έργο του
ευαγγελισμού της ανθρωπότητας. Τόν είχε καλέσει ο Χριστός «του βαστάσαι το όνομα αυτού
ενώπιον εθνών και βασιλέων, υιών τε Ισραήλ» (Πράξ. θ' 15).
Ο χιλίαρχος δεν μπορούσε να καταλάβη σε τί κατηγορούν αυτόν τον άγνωστό του, τον
Παύλο. Κάποια στιγμή οι στρατιώτες του χιλιάρχου γιά να «ξεκολλήσουν» τον Παύλο από
τα χέρια των τρομοκρατών, τόν σήκωσαν στα χέρια, και σηκωτό τόν ανέβασαν από τα
σκαλοπάτια πρός το στρατόπεδο. «'Αλλοι δε άλλο τι έβόων εν τω όχλω. Μη δυνάμενος δε
γνώναι το ασφαλές διά τον θόρυβον, εκέλευσεν άγεσθαι αυτόν εις την παρεμβολήν. "Οτε δε

[425]
έγένετο επί τους αναβαθμούς, συνέβη βαστάζεσθαι αυτόν υπό των στρατιωτών διά την βίαν
του όχλου ήκολούθει γαρ το πλήθος του λαού κράζον: “Αίρε αυτόν”!» (στ. 34-36). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «'Αλλοι δε από τον όχλο φώναζαν τούτο και άλλοι εκείνο. Και επειδή
λόγω του θορύβου δεν μπορούσε να μάθη (ο χιλίαρχος) την αλήθεια, διέταξε να φέρουν τον
Παύλο στο στρατόπεδο. Όταν δε έφτασε στα σκαλοπάτια (που ώδηγούσαν στο φρούριο),
λόγω της βιαιότητας του όχλου, οι στρατιώτες αναγκάστηκαν να τον σηκώσουν στα χέρια.
Ακολουθούσε δε το πλήθος του λαού κραυγάζοντας: “Θανάτωσέ τον!”».
• Πόσες φορές είχε δεχτή παρόμοια βίαιη συμπεριφορά από τούς ομοεθνείς του κυρίως!
Αυτή τη φορά είχε πληροφορία «άνωθεν», ότι από τα Ιεροσόλυμα θα ξεκινήση ή πορεία του
πρός τό μαρτύριο, μία πορεία που θα διαρκέση πολύ και θα περάση «διά πυρός και ύδατος».
Ούτε στιγμή όμως ο μεγάλος μάρτυρας του Χριστού έχασε το θάρρος του, ούτε τη διαύγειά
του. Τα ρούχα του βέβαια ήταν σχισμένα, το ιμάτιό του το είχε χάσει, από τα μάτια του έτρεχε
αίμα, αλλά ήταν κύριος της όλης καταστάσεως. Μία εσωτερική ειρήνη και μία παράδοξη
χαρά επικρατούσαν μέσα του. Αλλωστε εκείνος είναι που έγραψε στούς Φιλιππησίους: «Υμίν
έχαρίσθη το υπέρ Χριστού ου μόνον το εις αυτόν πιστεύειν, αλλά και το υπέρ αυτού πάσχειν»
(Φιλιπ. α' 29).
• Δέν φοβάται ούτε ταράσσεται ο γνήσιος φίλος του Χριστού, ο μεγάλος Παύλος. Οι
Ιουδαίοι ταράσσονται από το πάθος, ο Παύλος κατέχεται από μία ουράνια ήρεμία!

Αυτοσυσταίνεται ο Παύλος (στ. 37-39)

Ο χιλίαρχος Λυσίας στην αρχή νόμισε, ότι αυτός, πού τόν συνέλαβε ο όχλος και άγρια τόν
κακοποιούσε, είναι κάποιoς Αιγύπτιος, που παρέσυρε τέσσαρες χιλιάδες άνδρες και τούς
ξεσήκωσε καί τούς ώπλισε με δολοφονικά μαχαίρια. Καί ένιωσε κάποια αγαλλίασι, πού
εξάρθρωσε μία τρομοκρατική οργάνωσι. Γρήγορα όμως αντελήφθηκε, ότι ο κακοποιούμενος
από τους φανατικούς Εβραίους δεν είχε ωπλισμένους μπράβους. Τό λαό, πού διά του
Ευαγγελίου ήλκυσε στόν Χριστό, τόν ώπλιζε με τα όπλα του φωτός (Ρωμ. ιγ' 12). Σε λίγο του
απευθύνεται ο Παύλος.
-Επιτρέπεται να σου πω κάτι:
Ο χιλίαρχος εκπλήσσεται, διότι αντιλαμβάνεται ότι έχει μπροστά του κάποιον, που μιλάει
ελληνικά και θέλει μέ ήρεμία να δώση το στίγμα της παρουσίας του. «Μέλλων τε εισάγεσθαι
εις την παρεμβολήν ο Παύλος λέγει τω χιλιάρχω “Εί έξεστι μου είπείν τι πρός σέ;”. Ό δε έφη:
“Ελληνιστί γινώσκεις; Ούκ άρα συ ει ο Αιγύπτιος ό πρό τούτων των ημερών αναστατώσας
και εξαγαγών είς την έρημον τους τετρακισχιλίους άνδρας των σικαρίων;”. Είπε δε ο Παύλος:
“Εγώ άνθρωπος μέν είμι Ιουδαίος Ταρσεύς, της Κιλικίας ούκ ασήμου πόλεως πολίτης.
Δέομαι δέ σου, επίτρεψόν μοι λαλήσαι πρός τόν λαόν”» (στ. 37-39). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Όταν δε ο Παύλος έμελλε να εισαχθή στο στρατόπεδο, είπε στον χιλίαρχο
(στα ελληνικά): “Μου επιτρέπεται να σου είπω κάτι;”. Εκείνος δε είπε: «Ξέρεις ελληνικά;
Δεν είσαι λοιπόν συ ο Αιγύπτιος, ο οποίος πριν από τις μέρες αυτές ξεσήκωσε και έβγαλε
στην έρημο τους τέσσερις χιλιάδες άνδρες τους ωπλισμένους με δολοφονικά μαχαίρια;”. Είπε

[426]
δε ο Παύλος: “Εγώ είμαι Ιουδαίος από την Ταρσό της Κιλικίας, πολίτης όχι άσημης πόλεως.
Και σε παρακαλώ να μου επιτρέψης να μιλήσω στον λαό”».
• Ο Παύλος δίνει τα στοιχεία του στην εξουσία, στόν χιλίαρχο. Στόν Κύριο και στους
πιστούς χριστιανούς έδινε άλλα στοιχεία: «Παύλος δούλος Ιησού Χριστού». Στη ρωμαϊκή
εξουσία δίνει τα κατά κόσμον στοιχεία του, γιά ν' άποσπάση την άδεια να μιλήση και να
παρουσιάση το κάλεσμά του από τον Θεό και το μεταμορφωτικό έργο που έκανε. «Είπε δε ο
Παύλος: “Εγώ άνθρωπος μέν είμι Ιουδαίος Ταρσεύς, της Κιλικίας ούκ ασήμου πόλεως
πολίτης. Δέομαι δέ σου, επίτρεψόν μοι λαλήσαι προς τον λαόν”» (στ. 39).
• Περίεργη η ερώτησις του Παύλου στόν χιλίαρχο και σταθερός ο τρόπος, που αρχίζει ο
Παύλος. Βλέπει ο χιλίαρχος την ευγένεια ενός ανθρώπου, που μόλις πριν από λίγο τον
κλωτσοπατούσαν σάν σκουλήκι και που μετά βίας ξέφυγε τον θάνατο. Παρά την
περιφρονημένη εμφάνιση του αλυσοδεμένου, ο Λυσίας είναι μαγεμένος από τη δύναμη της
μεγάλης προσωπικότητας. Ο γενναίος (σε στρατιωτική ορολογία) αναγνωρίζει τον γενναίο
(σε ουράνια ορολογία). Είναι περίεργος ο Λυσίας να δή άν θα επιτύχη η ομιλία του, και
περιμένει να διαφωτισθή από αυτήν. Πιθανόν να κατώρθωνε να αποφύγη την αιματοχυσία.
«Λέγε», του είπε ο χιλιάρχος Λυσίας....
• Ο ιερός Χρυσόστομος θαυμάζει, πώς αλυσοδεμένος απολογείται ο Παύλος. Θα
μπορούσε να πη στό χιλίαρχο:
–Μου δίνεις το δικαίωμα να μιλήσω, αλλά τις αλυσίδες τις αφήνεις στα χέρια μου!
Δέν παραπονείται ο μεγάλος Αγωνιστής. «Τί τούτου ίσον του θεάματος, δυσίν αλύσεσι
δεδεμένον ιδείν Παύλον δημηγορούντα;».

[427]
 (Πράξ. κα' 40-κβ' 21) - Απολογία του Παύλου
«40 ἐπιτρέψαντος δὲ αὐτοῦ ὁ Παῦλος ἑστὼς ἐπὶ τῶν ἀναβαθμῶν κατέσεισε τῇ χειρὶ τῷ λαῷ·
πολλῆς δὲ σιγῆς γενομένης προσεφώνησε τῇ ῾Εβραΐδι διαλέκτῳ λέγων· 1 Ἄνδρες ἀδελφοὶ καὶ
πατέρες, ἀκούσατέ μου τῆς πρὸς ὑμᾶς νυνὶ ἀπολογίας. 2 ἀκούσαντες δὲ ὅτι τῇ ῾Εβραΐδι
διαλέκτῳ προσεφώνει αὐτοῖς, μᾶλλον παρέσχον ἡσυχίαν. 3 καί φησιν· ἐγὼ μέν εἰμι ἀνὴρ
᾿Ιουδαῖος, γεγεννημένος ἐν Ταρσῷ τῆς Κιλικίας, ἀνατεθραμμένος δὲ ἐν τῇ πόλει ταύτῃ παρὰ
τοὺς πόδας Γαμαλιήλ, πεπαιδευμένος κατὰ ἀκρίβειαν τοῦ πατρῴου νόμου, ζηλωτὴς ὑπάρχων
τοῦ Θεοῦ καθὼς πάντες ὑμεῖς ἐστε σήμερον. 4 ὃς ταύτην τὴν ὁδὸν ἐδίωξα ἄχρι θανάτου,
δεσμεύων καὶ παραδιδοὺς εἰς φυλακὰς ἄνδρας τε καὶ γυναῖκας, 5 ὡς καὶ ὁ ἀρχιερεὺς μαρτυρεῖ
μοι καὶ πᾶν τὸ πρεσβυτέριον· παρ᾿ ὧν καὶ ἐπιστολὰς δεξάμενος πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς εἰς
Δαμασκὸν ἐπορευόμην ἄξων καὶ τοὺς ἐκεῖσε ὄντας δεδεμένους εἰς ῾Ιερουσαλὴμ ἵνα
τιμωρηθῶσιν. 6 ᾿Εγένετο δέ μοι πορευομένῳ καὶ ἐγγίζοντι τῇ Δαμασκῷ περὶ μεσημβρίαν
ἐξαίφνης ἐκ τοῦ οὐρανοῦ περιαστράψαι φῶς ἱκανὸν περὶ ἐμέ, 7 ἔπεσόν τε εἰς τὸ ἔδαφος καὶ
ἤκουσα φωνῆς λεγούσης μοι· Σαοὺλ Σαούλ, τί με διώκεις; 8 ἐγὼ δὲ ἀπεκρίθην· τίς εἶ, Κύριε;
εἶπέ τε πρός με· ἐγώ εἰμι ᾿Ιησοῦς ὁ Ναζωραῖος ὃν σὺ διώκεις. 9 οἱ δὲ σὺν ἐμοὶ ὄντες τὸ μὲν
φῶς ἐθεάσαντο καὶ ἔμφοβοι ἐγένοντο, τὴν δὲ φωνὴν οὐκ ἤκουσαν τοῦ λαλοῦντός μοι. 10 εἶπον
δέ· τί ποιήσω, Κύριε; ὁ δὲ Κύριος εἶπε πρός με· ἀναστὰς πορεύου εἰς Δαμασκόν, κἀκεῖ σοι
λαληθήσεται περὶ πάντων ὧν τέτακταί σοι ποιῆσαι. 11 ὡς δὲ οὐκ ἐνέβλεπον ἀπὸ τῆς δόξης τοῦ
φωτὸς ἐκείνου, χειραγωγούμενος ὑπὸ τῶν συνόντων μοι ἦλθον εἰς Δαμασκόν. 12 ᾿Ανανίας δέ
τις, ἀνὴρ εὐσεβὴς κατὰ τὸν νόμον, μαρτυρούμενος ὑπὸ πάντων τῶν κατοικούντων ἐν
Δαμασκῷ ᾿Ιουδαίων, 13 ἐλθὼν πρός με καὶ ἐπιστὰς εἶπέ μοι· Σαοὺλ ἀδελφέ, ἀνάβλεψον. κἀγὼ
αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἀνέβλεψα εἰς αὐτόν. 14 ὁ δὲ εἶπεν· ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν προεχειρίσατό σε
γνῶναι τὸ θέλημα αὐτοῦ καὶ ἰδεῖν τὸν δίκαιον καὶ ἀκοῦσαι φωνὴν ἐκ τοῦ στόματος
αὐτοῦ, 15 ὅτι ἔσῃ μάρτυς αὐτῷ πρὸς πάντας ἀνθρώπους ὧν ἑώρακας καὶ ἤκουσας. 16 καὶ νῦν
τί μέλλεις; ἀναστὰς βάπτισαι καὶ ἀπόλουσαι τὰς ἁμαρτίας σου, ἐπικαλεσάμενος τὸ ὄνομα τοῦ
Κυρίου. 17 ᾿Εγένετο δέ μοι ὑποστρέψαντι εἰς ῾Ιερουσαλὴμ καὶ προσευχομένου μου ἐν τῷ ἱερῷ
γενέσθαι με ἐν ἐκστάσει καὶ ἰδεῖν αὐτὸν λέγοντά μοι· 18 σπεῦσον καὶ ἔξελθε ἐν τάχει ἐξ
῾Ιερουσαλήμ, διότι οὐ παραδέξονταί σου τὴν μαρτυρίαν περὶ ἐμοῦ. 19 κἀγὼ εἶπον· Κύριε,
αὐτοὶ ἐπίστανται ὅτι ἐγὼ ἤμην φυλακίζων καὶ δέρων κατὰ τὰς συναγωγὰς τοὺς πιστεύοντας
ἐπὶ σέ· 20 καὶ ὅτε ἐξεχεῖτο τὸ αἷμα Στεφάνου τοῦ μάρτυρός σου, καὶ αὐτὸς ἤμην ἐφεστὼς καὶ
συνευδοκῶν τῇ ἀναιρέσει αὐτοῦ καὶ φυλάσσων τὰ ἱμάτια τῶν ἀναιρούντων αὐτόν. 21 καὶ εἶπε
πρός με· πορεύου, ὅτι ἐγὼ εἰς ἔθνη μακρὰν ἐξαποστελῶ σε. »

Προσφώνησις στα Εβραϊκά (κα' 40 - κβ' 2)

Ο Παύλος ατένισε άφοβα την τρικυμισμένη θάλασσα του πλήθους. Ανάμεσά του
βρίσκονται και μέλη του Συνεδρίου, ίσως και παλαιοί συμμαθητές του, σοβαροί ραββίνοι.
Με μία κίνηση του χεριού του κατασιγάζεται ο θόρυβος. Και καθώς ακούγεται ο Παύλος νά
τούς μιλάη άραμαϊκά, γίνεται αμέσως απόλυτη σιγή. "Έχουμε μπροστά μας ένα περίεργο

[428]
άμβωνα για το Ευαγγέλιο, ένα περίεργο ομιλητή, που στα χέρια του κροτούν οι αλυσίδες, και
ένα ακόμη πιο περίεργο ακροατήριο. «Επιτρέψαντος δε αυτού ο Παύλος έστως επί των
αναβαθμών κατέσεισε τη χειρί τω λαώ πολλής δε σιγής γενομένης προσεφώνησε τη Εβραϊδι
διαλέκτω λέγων: “Ανδρες αδελφοί και πατέρες, ακούσατε μου της προς υμάς νυνι
απολογίας”. Ακούσαντες δε ότι τη Εβραϊδι διαλέκτω προσεφώνει αυτούς, μάλλον παρέσχον
ήσυχίαν. Καί φησιν» (κα' 40-κβ' 2). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αυτός (ο χιλίαρχος) δεν
επέτρεψε, και ο Παύλος στάθηκε στα σκαλοπάτια και έκανε σημείο με το χέρι προς τον λαό
(για να σιωπήση). Και όταν έγινε αρκετή ησυχία, τους μίλησε στα εβραϊκά και είπε: "Ανδρες
αδελφοί και πατέρες! Ακούστε την απολογία μου, την οποία τώρα κάνω σε σας”. “Όταν δε
άκουσαν, ότι τους μιλούσε στα εβραϊκά, έκαναν περισσότερη ησυχία. Και λέει:».
• Καίτοι ο Παύλος προσφωνεί συκοφάντες και κακοποιούς ανθρώπους, μάλλον δε άγρια
θηρία, από τα οποία μόλις πρόλαβε καί τόν έσωσε ο χιλίαρχος φοβερά κακοποιημένο, εν
τούτοις χρησιμοποιεί γλώσσα γεμάτη από ευγένεια, αγάπη και σεβασμό. Δέν λέει:
-Ω ταραξίες, κακοποιοί και φονιάδες! Λέει: - Άνδρες αδελφοί και πατέρες!
Τούς νεωτέρους προσφωνεί αδελφούς, δεικνύοντας πρός αυτούς την αγάπη του και ότι δεν
είναι ξένος και εχθρός τους, αλλ' είναι δικός τους άνθρωπος. Τούς δέ πρεσβυτέρους
προσφωνεί «πατέρες», δεικνύοντας προς αυτούς τον σεβασμό του.
• Η προσφώνησις του Παύλου πρός τούς Ιουδαίους φανερώνει, ότι στην ψυχή του
Αποστόλου δεν υπήρχε ίχνος κακίας και μνησικακίας. Αλλ' ούτε δειλία και ταραχή υπήρχε
στην αποστολική ψυχή. Ο Χριστός είχε κάνει τον Απόστολό Του μεγαλόψυχο, ηρωικό και
ατάραχο.
• Ο Παύλος γνώριζε και την Ελληνική, διεθνή τότε γλώσσα. Θα μπορούσε να μιλήση πρός
τούς Ιουδαίους στην Ελληνική. Πολλοί θά τόν θαύμαζαν γιά τήν ελληνομάθειά του, όπως
λίγο πρίν ό χιλίαρχος (Πράξ. κα' 37). Προτίμησε όμως να μιλήση στη γλώσσα του λαού, την
Εβραϊκή, ακριβέστερα, την αραμαϊκή. Αυτό σημαίνει, ότι οι κήρυκες του λόγου του Θεού
οφείλουν να μιλάνε σε γλώσσα καταληπτή, κάτι που μας το διδάσκει η γλωσσολαλία της
ημέρας της Πεντηκοστής («ήκουον είς έκαστος τη ιδία διαλέκτω... -Πράξ. β' 8).

Ήμουν διώκτης της «Όδού» (στ. 3-5)

Στην ομιλία του ενώπιον του χιλιάρχου Λυσία και του λαού θυμίζει στην αρχή την
καταγωγή του, τη μόρφωσή του, το ζήλο του γιά τήν πατροπαράδοτη θρησκεία του, τόν
θρησκευτικό φανατισμό, πού τόν έσπρωχνε να διώκη την «Oδόν», δηλαδή τον Χριστό και
την Εκκλησία Του, καί γιά την εφόρμησί του εναντίον των χριστιανών της Δαμασκού. "Ας
σημειωθή, ότι ζωγραφίζεται ο διώκτης Σαύλος και η μεταστροφή του σε απόστολο Παύλο
τρεις φορές στις Πράξεις των Αποστόλων. Στην πρώτη φορά η όλη περιγραφή γίνεται από
τον συγγραφέα των Πράξεων, τόν Λουκά (Πράξ. θ' 118). Στη δεύτερη ή περιγραφή γίνεται
από τον ίδιο τον Παύλο ενώπιον του χιλιάρχου Λυσία (Πράξ. κβ' 3-21). Στην τρίτη, η
σημαντική περιγραφή γίνεται πάλι από τον ίδιο τον Παύλο ενώπιον του βασιλιά Αγρίππα
(Πράξ. κστ' 9-17).

[429]
 Επειδή οι Ιουδαίοι κατηγόρησαν τον Παύλο ως εχθρό του τόπου και του νόμου,
απολογούμενος μπροστά στον Λυσία, τονίζει, ότι είναι Ιουδαίος, «σαρξ εκ της σαρκός τους»,
ότι γεννήθηκε στην Ταρσό, πόλι σπουδαία και με σπουδαία πολιτικά προνόμια, ότι
εγκατέλειψε την προνομιούχο γεννέτηρα πόλι, και ήρθε και σπούδασε στην Ιερουσαλήμ.
Χρημάτισε μαθητής του περίφημου φαρισαίου Γαμαλιήλ (ιδέ και Πράξ. ε' 34). «“Εγώ μέν
είμι Ιουδαίος, γεγεννημένος εν Ταρσό της Κιλικίας, ανατεθραμμένος δε εν τη πόλει ταύτη
παρά τους πόδας Γαμαλιήλ, πεπαιδευμένος κατά ακρίβειαν του πατρώου νόμου, ζηλωτής
υπάρχων του Θεού καθώς πάντες ύμείς έστε σήμερον ος ταύτην την Όδόν εδίωξα άχρι
θανάτου, δεσμεύων και παραδιδούς εις φυλακάς άνδρας τε και γυναίκας, ως και ο αρχιερεύς
μαρτυρεί μοι και πάν το πρεσβυτέριον παρ' ών και επιστολάς δεξάμενος προς τους αδελφούς
εις Δαμασκον επορευόμην άξων και τους εκείσε όντας δεδεμένους εις Ιερουσαλήμ ίνα
τιμωρηθώσιν» (στ. 3-5). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Εγώ είμαι Ιουδαίος, ο οποίος έχω
γεννηθή στην Ταρσό της Κιλικίας και έχω μορφωθή σ' αυτήν εδώ την πόλι ως μαθητής του
Γαμαλιήλ. Έχω διδαχθη συμφώνως προς την ακρίβεια του νόμου των πατέρων, και υπήρξα
ζηλωτής του Θεού, όπως είστε και όλοι σεις σήμερα. Και καταδίωξα αυτή την Οδό (την
Χριστιανική Πίστι) με θανάσιμο πάθος, δένοντας και παραδίδοντας στις φυλακές άνδρες και
γυναίκες, όπως και ο αρχιερέας μαρτυρεί για μένα και όλο το συνέδριο. Απ' αυτούς έλαβα
και επιστολές προς τους αδελφούς στη Δαμασκό, και πήγαινα για να φέρω και αυτούς, που
ήταν εκεί, δεμένους στην Ιερουσαλήμ, για να υποστούν βασανιστήρια».
• Ώς απόδειξη του μεγάλου ζήλου του γιά τόν Θεό και το Νόμο της Παλαιάς Διαθήκης
αναφέρει ο Παύλος τόν σκληρό διωγμό, πού ώργάνωνε κατά της Χριστιανικής πίστεως.
«Ταύτην την Όδόν εδίωξα άχρι θανάτου, δεσμεύων και παραδιδούς εις φυλακας άνδρας τε
και γυναίκας» (στ. 4). Η ψυχή του ήταν γεμάτη από παθιασμένο ζήλο και φονική διάθεσι
κατά των ακολούθων της νέας Πίστεως. Έδενε και πετούσε στις φυλακές όχι μόνο άνδρες,
αλλά και γυναίκες.
• Για τη θανάσιμη εχθρότητά του έναντι της νέας πίστεως επικαλείται ο Παύλος τη
μαρτυρία και του αρχιερέως και όλου του πρεσβυτερίου. Από αυτούς έλαβε επιστολές πρός
τους Εβραίους αδελφούς στη Δαμασκό και πήγαινε να συλλάβη τούς εκεί οπαδούς της νέας
Πίστεως και να τούς οδηγήση στην Ιερουσαλήμ γιά νά βασανιστούν. «Και ο αρχιερεύς
μαρτυρεί μοι και πάν το πρεσβυτέριον παρ' ών και έπιστολάς δεξάμενος προς τους αδελφούς
εις Δαμασκόν επορευόμην άξων και τους εκείσε όντας δεδεμένους εις Ιερουσαλήμ ίνα
τιμωρηθώσιν» (στ. 5).

Το κάλεσμα έξω από την Δαμασκό (στ. 6-9)

Τα οράματα της Δαμασκού, τόσο το πρωταρχικό, που ο Κύριος σταμάτησε το φανατικό
του κυνήγι και τον κάλεσε γιά το μεγάλο άνοιγμα πρός εκχριστιανισμό των εθνών, όσο και
τα τρία οράματα στον ίδιον τόν Σαύλο και τον Ανανία, συμπληρώνονται στις δύο διηγήσεις,
που έκανε ο Παύλος στα Ιεροσόλυμα πορευόμενος γιά τό μαρτυρικό του τέλος.
Η μία διήγησις, όπως αναφέραμε, έγινε ενώπιον του χιλιάρχου (του ρωμαίου
στρατοπεδάρχη), του Λυσία, και των στρατιωτών του, που έσπευσαν να σώσουν τον Παύλο

[430]
από τον ξυλοδαρμό των φανατισμένων Ιουδαίων. Ήθελαν να σκοτώσουν τον Παύλο. Ο
χιλίαρχος έδωσε τη δυνατότητα στόν Παύλο να απολογηθή.
Στην απολογία του ο Παύλος διηγείται τα της Δαμασκού μέ κάποιες επί πλέον
λεπτομέρειες. "Οταν ο Σαύλος άκουσε τη φωνή: «Σαούλ, Σαούλ...», τότε στο όραμα που είδε,
ρωτάει τόν Κύριο: «Τί ποιήσω, Κύριε;». Και ο Κύριος του είπε: «Αναστάς πορεύoυ εις
Δαμασκόν, κακεί σοι λαληθήσεται περί πάντων ών τέτακταί σοι ποιήσαι» (στ. 10). Εκεί
φαίνεται και η θεϊκή λάμψις του οράματος. Όπως τη Μεγ. Παρασκευή ή απερίγραπτη λάμψις
του Σταυρού, σκοτείνιασε τον ήλιο (Λουκ. κγ' 45), έτσι η θεϊκή λάμψις της παρουσίας του
Κυρίου στη Δαμασκό, σκοτείνιασε τα μάτια του Σαύλου: «Ως δε ουκ ενέβλεπον από της
δόξης του φωτός εκείνου, χειραγωγούμενος υπό των συνόντων μοι ήλθον εις Δαμασκόν...»
(στ. 11). «Εγένετο δέ μοι πορευομένων και εγγίζοντι τη Δαμασκώ περί μεσημβρίαν εξαίφνης
εκ του ουρανού περιαστράψαι φώς ικανόν περί εμέ, έπεσόν τε εις το έδαφος και ήκουσα
φωνής λεγούσης μου Σαούλ, Σαούλ, τί με διώκεις; Εγώ δε απεκρίθην Τίς εί, κύριε; Είπέ τε
πρός με Εγώ είμι Ιησούς ο Ναζωραίος όν συ διώκεις. Οι δε συν έμοί όντες το μέν φώς
εθεάσαντο και έμφοβοι εγένοντο, την δε φωνήν ούκ ήκουσαν του λαλούντός μοι» (6-9).
'Απόδοσις στην απλοελληνική: «'Αλλ' όταν πήγαινα και πλησίαζα στη Δαμασκό, ξαφνικά το
μεσημέρι άστραψε γύρω μου πολύ δυνατό φώς άπό τον ουρανό. Και έπεσα στο έδαφος και
άκουσα μία φωνή να μου λέη: “Σαούλ, Σαούλ, γιατί με καταδιώκεις;”. Εγώ δε είπα: “Ποιός
είσαι, κύριε;”. Και μου είπε: “Εγώ είμαι ο Ιησούς ο Ναζωραίος, τον οποίον συ καταδιώκεις”.
Οι δε συνοδοί μου είδαν μεν το φως και κυριεύθηκαν από φόβο, αλλά την φωνή εκείνου που
μου μιλούσε δεν άκουσαν».
• “Όλες οι εμφανίσεις του αναστάντος Ιησού κατά τα Ευαγγέλια έγιναν την ημέρα, όχι τη
νύκτα, η οποία δημιουργεί φαντασιώσεις. Και η εμφάνισης του Ιησού στόν Παύλο έγινε την
ημέρα, «περί μεσημβρίαν» (στ. 11), σέ πλήρες φώς. "Έντονο το φώς της μεσημβρίας, στη
μεγαλύτερη λάμψη του. 'Αλλά την ώρα εκείνη άλλο φώς, απείρως εντονότερο, εξουδετέρωσε
το ηλιακό φώς. Το ανώτερο τούτο φώς, άκτιστο, όπως το Θαβώριο, ήταν η ακτινοβολία του
ενδόξου σώματος του Κυρίου Ιησού. Αυτού του εξαισίου φωτός θεατής και μάρτυρας δέν
είναι μόνον ο Παύλος. Θεατές και μάρτυρες ήσαν και οι συνοδοί του Παύλου. Οι συνοδοί
δεν είδαν μεν τον Ιησού, όπως Τον είδε ο Παύλος (Πράξ. θ' 17. κστ' 16). Είδαν όμως το φως
και κυριεύτηκαν από φόβο.

Τυφλωμένος χειραγωγείται (στ. 10-11)

Ο Παύλος τυφλώθηκε από τη λάμψη του φωτός, ώστε να οδηγηθή χειραγωγούμενος στη
Δαμασκό. Επί πλέον ο Παύλος άκουσε και τη φωνή του Ιησού και συνομίλησε μαζί Του.
Λέγοντας δε ο Παύλος, ότι αυτός μέν άκουσε τη φωνή, οι δέ συνοδοί του δέν τήν άκουσαν,
εννοεί ότι αυτός άκουσε τη φωνή ώς λέξεις και νοήματα και κατάλαβε τι έλεγε, ενώ οι
συνοδοί του δέν τήν άκουσαν έτσι. «Είπον δέ: Τί ποιήσω, Κύριε; Ο δε Κύριος είπε πρός με
Αναστας πορεύoυ εις Δαμασκόν, κακεί σοι λαληθήσεται περί πάντων ών τέτακται σοι
ποιήσαι. Ως δε ουκ ένέβλεπον από της δόξης του φωτός εκείνου, χειραγωγούμενος υπό των
συνόντων μοι ήλθον εις Δαμασκόν» (στ. 10-11). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Είπα τότε:

[431]
“Τι να κάνω, Κύριε;”. Ο δε Κύριος μου είπε: “Σήκω και πήγαινε στη Δαμασκό, και εκεί θα
σου λεχθή για όλα, όσα σου έχουν ορισθή να κάνης”. Και επειδή δεν έβλεπα από τη λάμψι
εκείνου του φωτός, οι συνοδοί μου με έπιασαν από το χέρι και με οδήγησαν και έτσι έφτασα
στην Δαμασκό».
Κατά τό Πράξ. θ' 7 τήν φωνή άκουσαν και οι συνοδοί. Αλλά πώς; Απλώς ως ήχο και βοή,
όχι ως λέξεις και νοήματα.
Όταν ο Παύλος περιγράφει το θαύμα της Δαμασκού, θέλει να αποδείξη στους ακροατές
του, ότι δεν πρόκειται για φαντασίωσι, αλλά γιά πραγματικό θαύμα, με πολλά στοιχεία και
πολλές μαρτυρίες κατωχυρωμένο.
• Ο Παύλος στη Δαμασκό πλήττεται από σωματική τύφλωσι, γιά νά καταστή σ' αυτόν
αισθητή ή πνευματική του τύφλωσις, υπό το κράτος της οποίας καταδίωκε τόν Χριστό.
Τυφλωμένος πρίν ψυχικά κυνηγούσε τόν Χριστό. Τυφλωμένος τώρα σωματικά έχει φωτιστή
με το θεϊκό φώς, ώστε να γράφη αργότερα για όλους τούς πιστούς: Έχετε «πεφωτισμένους
τούς οφθαλμούς της καρδίας» (Εφεσ. α' 18).
• Για λίγο έσβησε το φως των σωματικών του ματιών, ώστε να φανή, ότι αυτός πού πρίν
ήταν οδηγός «τυφλών», φανατικών Εβραίων, τώρα έχει ανάγκη χειραγωγίας.
«Χειραγωγούμενος - λέει - υπό των συνόντων μοι ήλθον εις Δαμασκόν» (στ. 11). Τώρα
χειραγωγείται! Σε λίγο θα γίνη και χειραγωγός χιλιάδων ανθρώπων, οδηγός αδελφών, πρός
τόν φωτοδότη Κύριο.

Κήρυκας του Δικαίου προς όλους (στ. 12-15)

Μετά το θαύμα κοντά στη Δαμασκό ο Παύλος αναφέρει άλλο θαύμα στη Δαμασκό. Για
το νέο θαύμα μάρτυρας είναι ένας απλός χριστιανός, ο Ανανίας. Κανείς ίσως δεν γνωρίζει
αυτόν τον Ανανία (λέμε αυτόν, γιατί υπάρχει και ο άλλος Ανανίας, που απέκρυψε το πονηρό
του σχέδιο από τον Πέτρο και έπεσε νεκρός -Πράξ. ε' 1- όπως υπάρχει και ο αρχιερέας
Ανανίας, που θα δούμε παρακάτω -Πράξ. κβ' και κγ' κεφ.). Ο Ανανίας της Δαμασκού
αξιώθηκε θεοψίας και ειδικής κλήσεως, πού και τα δύο έχουν σχέση με τη μεταστροφή και
τη βάπτιση του Παύλου. «Ανανίας δέ τις, ανήρ ευσεβής κατά τον νόμον, μαρτυρούμενος υπό
πάντων των κατοικούντων εν Δαμασκώ Ιουδαίων, ελθών πρός με και επιστας ειπέ μοι Σαούλ
αδελφέ, ανάβλεψον. Καγώ αυτή τη ώρα ανέβλεψα εις αυτόν. Ο δε είπεν: Ο Θεός των πατέρων
ημών προεχειρίσατό σε γνώναι το θέλημα αυτού και ιδεϊν τον Δίκαιον και ακούσαι φωνήν εκ
του στόματος αυτού, ότι έση μάρτυς αυτώ προς πάντας ανθρώπους ών εώρακας και ήκουσας»
(στ. 12-15). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Κάποιος δε Ανανίας, άνθρωπος ευσεβής
σύμφωνα με τον νόμο, και εκτιμώμενος από όλους τους Ιουδαίους που κατοικούσαν στη
Δαμασκό, ήλθε προς εμένα, στάθηκε μπροστά μου και μου είπε: “Σαούλ αδελφέ! Απόκτησε
το φώς σου”. Και εγώ την ίδια στιγμή απέκτησα το φως και κοίταξα σ' αυτόν. Και αυτός είπε:
“Ο Θεός των πατέρων μας σε εξέλεξε και σε προώρισε να γνωρίσης το θέλημά Του και να
δης τον Δίκαιο (τον 'Αγαθό, τον "Αγιο) και ν' ακούσης φωνή από το στόμα Του, διότι θα Του
είσαι μάρτυς (κήρυκας) προς όλους τους ανθρώπους για όλα όσα είδες και άκουσες”».

[432]
 • Χωρίς ο Ανανίας να γνωρίζη προσωπικά τον Παύλο (Σαύλο), μέ θεία αποκάλυψι ήρθε
πρός αυτόν, του έδωσε το φώς των σωματικών ματιών, του υπενθύμισε το όραμα κοντα στην
Δαμασκό και του είπε: «Ο Θεός των πατέρων ημών προεχειρίσατό σε γνώναι το θέλημα
αυτού και ιδείν τον Δίκαιον και ακούσαι φωνήν εκ του στόματος αυτού, ότι έση μάρτυς αυτω
προς πάντας ανθρώπους ών εώρακας και ήκουσας» (στ. 14-15).
• Πολύ συγκινητικά αυτά τα λόγια. Ο Παύλος μέχρι τότε αγνοούσε το θέλημα του
Χριστού. Ό,τι έπραττε κατά της Εκκλησίας, το έπραττε από άγνοια (Α' Τιμ. α' 13). Ο Θεός
τόν προώρισε να γνωρίση τόν Δίκαιον, τόν Ιησού.

Ό Ανανίας τόν βαπτίζει (στ. 16)

Μετά την αποκάλυψη του θελήματος του Θεού η χρονοτριβή είναι αδικαιολόγητη. Όσοι
μιλάνε για τον Παύλο, ίσως δεν έχουν σκεφθή ότι ο ανάδοχός του στη νέα πίστι υπήρξε ένας
απλοϊκός χριστιανός, ο Ανανίας. Αυτός ευλόγησε τον πρώην διώκτη γιά νά γίνη η θερμότερη
καρδιά του Χριστιανισμού. Αυτός έθεσε τα χέρια του στο κεφάλι του Σαύλου. Αυτός τόν
προσφώνησε με την πιό θερμή λέξι: «Σαούλ αδελφέ»!
-Εγώ αδελφός; θα είπε συγκλονισμένος ο Παύλος... Και δέχτηκε τη χάρη του Αγίου
Πνεύματος...
Ο Παύλος προτρέπεται να βαπτιστή αμέσως και ν' αποπλύνη με το βάπτισμα τις αμαρτίες
του, αφού επικαλεστή το όνομα του Κυρίου, του Ιησού δηλαδή, πράγμα που σήμαινε
αναγνώριση της Θεότητας του Ιησού. «Και νύν τι μέλλεις; 'Αναστάς βάπτισαι και απόλαυσαι
τας αμαρτίας σου, επικαλεσάμενος το όνομα του Κυρίου» (στ. 16). 'Απόδοσις στήν
απλοελληνική: «Και τώρα γιατί καθυστερείς; Σήκω και βαπτίσου και καθαρίσου από τις
αμαρτίες σου, αφού επικαλεστής το όνομα του Κυρίου (Ιησού)”».
• Ο Κύριος, απ' ευθείας, κοντά στη Δαμασκό, και διά μέσου του Ανανία, μέσα στη
Δαμασκό, κάλεσε τον Παύλο να γίνη δούλος και απόστολος Του. Αναφέροντας δε ο Παύλος
τα θαυμαστά περιστατικά της κλήσεώς του, είναι σαν να έλεγε: “Ο Κύριος μέ κάλεσε. Πώς
μπορούσα ν' αντισταθώ στόν Κύριο;

Όραμα στο Ναό (στ. 17-18)

Μετά το θαύμα της Δαμασκού ο Σαύλος (Παύλος) επέστρεψε για λίγο στην Ιερουσαλήμ
και πήγε στο Ναό. Εκεί που προσευχόταν, είδε «εν έκστάσει» τον Κύριο να του μιλά και να
του αποκαλύπτη τόν αποστολικό δρόμο που θα βαδίση: «Έγένετο δέ μοι υποστρέψαντι εις
Ιερουσαλήμ και προσευχομένου μου εν τώ ιερώ γενέσθαι με εν εκστάσει και ιδείν αυτόν
λέγοντά μοι Σπεύσον και εξελθε εν τάχει εξ Ιερουσαλήμ, διότι ου παραδέξονταί σου την
μαρτυρίαν περί εμού» (στ. 17-18). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε επέστρεψα στην
Ιερουσαλήμ και προσευχόμουν στον ιερό περίβολο του ναού, περιήλθα σε έκστασι και Τον
είδα να μου λέη: “Σπευσε και φύγε γρήγορα από την Ιερουσαλήμ, διότι δεν θα παραδεχτούν
τη μαρτυρία σου για μένα”».

[433]
 • Οι Ιουδαίοι κατηγόρησαν τον Παύλο ως εχθρό του Ναού. 'Αλλ' ο Απόστολος ανέτρεψε
τη δεινή κατηγορία λέγοντας, ότι μετά την επιστροφή του στην Ιερουσαλήμ προσευχόταν
στο Ναό. Ανέφερε δε και την προειδοποίηση του Κυρίου με ειδικό όραμα, να εξέλθη ταχέως
από την Ιερουσαλήμ, διότι δέν θά παραδέχονταν το κήρυγμά του.

Απόστολος των εθνών (στ. 19-21)

Συνεχίζει ο Παύλος το θαύμα της μεταστροφής του στη Δαμασκό. Πώς μπορεί κανείς,
χωρίς μία τέτοια θεϊκή παντοδύναμη επέμβασι να εξηγήση την απότομη μεταβολή της ζωής
του Σαύλου; Η υπόμνησις του απλού πιστού χριστιανού Ανανία μπορούσε μόνο νά τόν
ωφελήση, καθώς και η ανάμνησις του λιθοβολισμού του Στεφάνου.
Μόλις όμως ο Παύλος ανέφερε τη λέξη «έθνη», «είς έθνη μακράν εξαποστελώ σοι», τότε
από τον φανατισμό και το σατανικό τους πάθος έχασαν το μυαλό τους. Οι ζηλωτές και οι
Φαρισαίοι άρχισαν να σχίζουν τα ρούχα τους και να πετούν τα κομμάτια στον αέρα. Ο
θόρυβος και η μανία του πλήθους έφτασαν μέχρι τρέλας. Οι Ρωμαίοι ταράχτηκαν και ένα
αίσθημα φόβου γεννήθηκε, όταν έβλεπαν τόν μανιασμένο όχλο απέναντί τους. Ο Λυσίας
βέβαια δεν κατάλαβε τίποτα, παρά μόνο ένα πράγμα: “Ότι πρόκειται γιά κάποια εσωτερική
θρησκευτική διαφορά των Ιουδαίων. «Κάγώ είπον Κύριε, αυτοί επίστανται ότι εγώ ήμην
φυλακίζων και δέρων κατά τας συναγωγάς τους πιστεύοντας επί σέ. Και ότε εξεχείτο το αίμα
Στεφάνου του μάρτυρός σου, και αυτός ήμην έφεστώς και συνευδοκών τη αναιρέσει αυτού
και φυλάσσων τα ιμάτια των αναιρούντων αυτόν. Και είπε πρός με: Πορεύου, ότι εγώ είς
έθνη μακράν εξαποστελώ σε» (στ. 19-21). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και εγώ είπα:
“Κύριε, αυτοί γνωρίζουν, ότι εγώ φυλάκιζα και έδερνα στις συναγωγές τους πιστούς σου.
Και όταν χυνόταν το αίμα του Στεφάνου του μάρτυρός σου, και εγώ ήμουν παρών και
επικροτούσα τη θανάτωσή του και φύλαγα τα ρούχα των φονέων του (γι' αυτό νομίζω, ότι θα
με πιστεύσουν και θα μεταπειστούν)”. Αλλά μου είπε: “Να αναχωρήσης, διότι εγώ θα σε
αποστείλω μακριά, στους εθνικούς”».
• Ο Παύλος είχε την ελπίδα, ότι θά τόν άκουγαν και οι ομοεθνείς του, διότι γνώριζαν καλά,
ότι προηγουμένως ήταν απηνής διώκτης των χριστιανών, και μάλιστα ότι μαζί με τούς άλλους
Ιουδαίους επεδοκίμαζε το φόνο του Στεφάνου και κρατούσε τα ενδύματα των λιθοβολούντων
τον πρωτομάρτυρα της Εκκλησίας.
• Αλλά για μία ακόμη φορά του χάραξε ο Κύριος από τον ουρανό τόν αποστολικό του
δρόμο προς τα έθνη. «Πορεύου, ότι εγώ είς έθνη μακράν εξαποστελώ σε» (στ. 21). Ο Παύλος
έκανε το μεγάλο άνοιγμα προς τα έθνη. Δεν ήταν ρατσιστής, να νομίζη πώς η σωτηρία του
Χριστού είναι μόνο για τούς ομοεθνείς του. Αυτοί τελικά θα τον πολεμήσουν. Οι
ειδωλολάτρες, πού ρούφηξαν τον θεϊκό του λόγο, αγκάλιασαν ολόθερμα την αλήθεια.
Άλλωστε το είχε προφητεύσει και ο ίδιος ο Κύριος: «Λέγω υμίν, ότι πολλοί από ανατολών
καί δυσμών ήξουσιν και ανακλιθήσονται μετά Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ εν τη βασιλεία
των ουρανών. Οι δε υιοί της βασιλείας εκβληθήσονται εις το σκότος το εξώτερον» (Ματθ, η'
11-12).

[434]
 (Πράξ. κβ' 22-30) - Η ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη
«22 ῎Ηκουον δὲ αὐτοῦ ἄχρι τούτου τοῦ λόγου, καὶ ἐπῆραν τὴν φωνὴν αὐτῶν λέγοντες· αἶρε
ἀπὸ τῆς γῆς τὸν τοιοῦτον· οὐ γὰρ καθῆκεν αὐτὸν ζῆν. 23 κραυγαζόντων δὲ αὐτῶν καὶ
ριπτόντων τὰ ἱμάτια καὶ κονιορτὸν βαλλόντων εἰς τὸν ἀέρα, 24 ἐκέλευσεν αὐτὸν ὁ χιλίαρχος
ἄγεσθαι εἰς τὴν παρεμβολήν, εἰπὼν μάστιξιν ἀνετάζεσθαι αὐτόν, ἵνα ἐπιγνῷ δι᾿ ἣν αἰτίαν
οὕτως ἐπεφώνουν αὐτῶ. 25 ὡς δὲ προέτειναν αὐτὸν τοῖς ἱμᾶσιν, εἶπε πρὸς τὸν ἑστῶτα
ἑκατόνταρχον ὁ Παῦλος· εἰ ἄνθρωπον Ρωμαῖον καὶ ἀκατάκριτον ἔξεστιν ὑμῖν
μαστίζειν; 26 ἀκούσας δὲ ὁ ἑκατόνταρχος, προσελθὼν ἀπήγγειλε τῷ χιλιάρχῳ λέγων· ὅρα τί
μέλλεις ποιεῖν· ὁ γὰρ ἄνθρωπος οὗτος Ρωμαῖός ἐστι. 27 προσελθὼν δὲ ὁ χιλίαρχος εἶπεν αὐτῷ·
λέγε μοι εἰ σὺ Ρωμαῖος εἶ. ὁ δὲ ἔφη· ναί. 28 ἀπεκρίθη τε ὁ χιλίαρχος· ἐγὼ πολλοῦ κεφαλαίου
τὴν πολιτείαν ταύτην ἐκτησάμην. ὁ δὲ Παῦλος ἔφη· ἐγὼ δὲ καὶ γεγέννημαι. 29 εὐθέως οὖν
ἀπέστησαν ἀπ᾿ αὐτοῦ οἱ μέλλοντες αὐτὸν ἀνετάζειν· καὶ ὁ χιλίαρχος δὲ ἐφοβήθη ἐπιγνοὺς ὅτι
Ρωμαῖός ἐστι, καὶ ὅτι ἦν αὐτὸν δεδεκώς. 30 Τῇ δὲ ἐπαύριον βουλόμενος γνῶναι τὸ ἀσφαλές,
τὸ τί κατηγορεῖται παρὰ τῶν ᾿Ιουδαίων, ἔλυσεν αὐτὸν ἀπὸ τῶν δεσμῶν καὶ ἐκέλευσεν ἐλθεῖν
τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ ὅλον τὸ συνέδριον αὐτῶν, καὶ καταγαγὼν τὸν Παῦλον ἔστησεν εἰς
αὐτούς.».

Ο χιλίαρχος διατάσσει να ραβδίσουν τον Παύλο (στ. 22-24)

Ακουγαν τον Παύλο. Ο λόγος του όμως, επειδή ήταν περιγραφή της θαυμαστής κλήσεώς
του, αντί να μαλακώνη τούς εχθρούς του, τούς εξαγρίωνε περισσότερο.
Ξαφνικά όλο το στρατόπεδο σείστηκε από τις κραυγές των μανιακών αντιπάλων του
Παύλου. Και επανελήφθησαν οι σκηνές της Μεγάλης Παρασκευής. Ο λαός τότε φώναζε
«Αρον, άρον, σταύρωσον αυτόν», ο δε Πιλάτος, καίτοι τίποτε κακό δέν εύρισκε στόν Ιησού
(Ματθ. κζ' 23), διέταξε να μαστιγώσουν τον Ιησού (Ιωάν. ιθ' 1). Τώρα ο μέν όχλος κραυγάζει
«Αίρε από της γης τον τοιούτον...», ο δέ χιλίαρχος, καίτου δέν διαπίστωνε καμμία παράβαση
του Παύλου, διέταξε να τον μαστιγώσουν. «Ήκουον δε αυτού άχρι τούτου τού λόγου, και
επήραν την φωνήν αυτών λέγοντες: “Αίρε από της γής τον τοιούτον! Ου γαρ καθήκεν αυτόν
ζην!”. Κραυγαζόντων δε αυτών και ριπτόντων τα ιμάτια και κονιορτόν βαλλόντων εις τον
αέρα, εκέλευσεν αυτόν ο χιλίαρχος άγεσθαι εις την παρεμβολήν, είπών μάστιξιν άνετάζεσθαι
αυτόν, ίνα επιγνώ δι' ήν αιτίαν ούτως έπεφώνουν αυτώ» (στ. 22-24). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Ακουγαν δε τον Παύλο μέχρι αυτόν τον λόγο (που είπε για τους εθνικούς).
Και ύψωσαν τη φωνή τους λέγοντας: “Εξαφάνισε από την γη αυτό το υποκείμενο! Και ήδη
αυτός δεν έπρεπε να ζη”! Και επειδή κραύγαζαν και πετούσαν τα ρούχα τους πάνω και
σκόρπιζαν σκόνη στον αέρα, ο χιλίαρχος διέταξε να οδηγηθή στο στρατόπεδο. Και είπε να
παιδευθή με μαστιγώσεις, για να μάθη για ποιά αιτία φώναζαν έτσι εναντίον του».
• Για να ικανοποιήση το πάθος του όχλου ο χιλίαρχος μεταχειρίστηκε εκείνο που είχε
θεωρήσει ως διέξοδο και ο Πιλάτος. Διέταξε τόν εκατόνταρχο να μαστιγώσουν και να
βασανίσουν τον Παύλο. Και αυτό, για να εξακριβώση την πραγματική αιτία που έχθρεύονταν
τον Παύλο.

[435]
 -Μαστιγώστε τον αθώο, για να δω σε τι φταίει που τον πολεμάνε!
Λογική θηρίων μέ ένδυμα εξουσίας!
• Ώδήγησαν τον Παύλο στην εσωτερική αυλή με το περιστύλιο, όπου οι Ρωμαίοι
στρατιώτες είχαν περιβάλει τόν Διδάσκαλό του με την πορφύρα και Του είχαν δώσει στο χέρι
για σκήπτρο ένα καλάμι!... Η διήγησις δεν μάς λέει, αν η μαστίγωσις θα γινόταν στο δωμάτιο
των βασανιστηρίων. Το όργανο για τη σκληρή τιμωρία ήταν ένα μαστίγιο, πού στίς άκρες
του είχε αιχμές και μολυβδένια σφαιρίδια. Γύμνωσαν τον Παύλο και τον μαστίγωναν
ξεσχίζοντας τις σάρκες του...

Ρωμαίος πολίτης είμαι! (στ. 25-26)

Όταν οι δήμιοι έδεσαν τον Παύλο για το μαστίγωμα, ο Παύλος βλέποντας τον
εκατόνταρχο, που στεκόταν να εποπτεύση το μαρτύριο, τον ρώτησε με ήρεμία:
-Επιτρέπεται να μαστιγώσετε άνθρωπο που είναι Ρωμαίος πολίτης και δεν έχει
καταδικαστή; «Ώς δε προέτειναν αυτόν τοίς ιμάσιν, είπε προς τον εστώτα εκατόνταρχος ο
Παύλος: “Εί άνθρωπον Ρωμαίος και ακατάκριτον έξεστιν υμίν μαστίζειν;”. Ακούσας δε ο
εκατόνταρχος προσελθών απήγγειλε τω χιλιάρχω λέγων: “Όρα τι μέλλεις ποιείν: ο γαρ
άνθρωπος ούτος Ρωμαϊός έστι» (στ. 25-26). Απόδοσις στήν απλοελληνική: «'Αλλ' όταν τον
έδεσαν τεντωμένο για το μαστίγωμα, είπε στον παριστάμενο εκατόνταρχο ο Παύλος: “Σας
επιτρέπεται να μαστιγώνετε έναν άνθρωπο, που είναι Ρωμαίος πολίτης και δεν έχει
καταδικαστή;». “Όταν δε άκουσε ο εκατόνταρχος, πήγε και ανέφερε στον χιλίαρχο λέγοντας:
“Πρόσεχε τι πρόκειται να κάνης. Διότι αυτός ο άνθρωπος είναι Ρωμαίος πολίτης”».
• Για τον Ρωμαϊκό νόμο, στην εξάσκηση της στρατιωτικής υπηρεσίας, δεν υπήρχε τίποτε
πιο σημαντικό από τον σεβασμό σ' έναν άνθρωπο, που έλεγε «Είμαι Ρωμαίος πολίτης».
• Ο εκατόνταρχος έτρεξε στόν χιλίαρχο, πού ή εκτίμησίς του γιά τόν μυστηριώδη δέσμιο
όλο και μεγάλωνε, και τον προειδοποιεί: «Πρόσεξε τι πρόκειται να κάνης. Διότι αυτός ο
άνθρωπος είναι Ρωμαίος πολίτης».

Απόστολος των εθνών (στ. 27-29).

Ο χιλίαρχος εξεπλάγη. Τρέχει εκεί που είχαν δεμένο τόν Παύλο. Και διεμείφθη ο εξής
διάλογος:
-Γιά λέγε μου: Είσαι πράγματι Ρωμαίος πολίτης;
-Ναί, απαντά ο Παύλος.
-Πώς; Εγώ έδωσα πολλά χρήματα για ν' αποκτήσω αυτό το πολιτικό δικαίωμα.
-Εσύ έδωσες χρήματα και έγινες. Εγώ όμως γεννήθηκα Ρωμαίος πολίτης, απαντά ο
Παύλος.

[436]
 «Προσελθών δε ο χιλίαρχος είπεν αυτώ: “Λέγε μοι, ει συ Ρωμαίος εί;”. Ο δε έφη: “Ναι”.
Απεκρίθη τε ο χιλίαρχος “Εγώ πολλού κεφαλαίου την πολιτείαν ταύτην έκτησάμην”. Ο δε
Παύλος έφη: “Εγώ δε και γεγέννημαι”. Ευθέως ούν απέστησαν απ' αυτού οι μέλλοντες αυτόν
άνετάζειν. Και ο χιλίαρχος δε εφοβήθη επιγνούς ότι Ρωμαϊός έστι, και ότι ήν αυτόν δεδεκώς»
(στ. 27-29). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε πλησίασε ο χιλίαρχος και του είπε: “Λέγε
μου, είσαι συ Ρωμαίος πολίτης;”. Ο δε Παύλος είπε: “Ναι”. Είπε τότε ο χιλίαρχος: “Εγώ με
πολλά χρήματα απέκτησα αυτό το πολιτικό δικαίωμα”. Ο δε Παύλος είπε: «Εγώ δε και
γεννήθηκα Ρωμαίος πολίτης”. Αμέσως τότε απομακρύνθηκαν απ' αυτόν αυτοί που θα τον
παίδευαν. Αλλά και ο χιλίαρχος φοβήθηκε όταν έμαθε, ότι είναι Ρωμαίος πολίτης, και διότι
τον είχε δέσει».
• Τά πράγματα γίνονταν δυσάρεστα γιά τόν χιλίαρχο Λυσία. Είχε περιπέσει σε τρομακτικό
ποινικό αδίκημα. Στο Ρωμαϊκό ποινικό δίκαιο υπήρχε απαγόρευσις να βασανίζεται κάποιος
πρίν αρχίση ή ανάκρισις.
Έλυσαν, λοιπόν, τον Παύλο και έδεσαν ελαφρά το χέρι του από ένα ρωμαίο στρατιώτη. Τι
νύκτα να πέρασε αυτός ο άνθρωπος, πού μπροστά στα μάτια των καινούργιων πιστών τόσο
συχνά και τόσο ζωντανά παρουσίαζε τα πάθη του Θεανθρώπου! Εδώ, στό μέρος που
μαστιγώθηκε ο Χριστός, η λέξις «συνεσταύρωμαι» (Γαλ. β' 29) έπαιρνε γι' αυτόν μία
καινούργια και βαθειά έννοια.

Παραπομπή στο Συνέδριο (στ. 30)

Ο αληθινός ήρωας βλέπει τον κίνδυνο και δεν εκτίθεται παράφορα σ' αυτόν. "Όταν
αποδεικνύεται, ότι είναι απαραίτητο να τον υποστή, προχωρεί θαρραλέα προς αυτόν, χωρίς
να επιτρέπη στη φαντασία του να του παριστάνη τον κίνδυνο μεγαλύτερο από ό,τι είναι.
Τέτοιου είδους φύσις ήταν ο Παύλος. Όταν κάποια εσωτερική φωνή του έδειχνε ότι ο
κίνδυνος ήταν αναπόφευκτος, προχωρούσε με θάρρος πρός αυτόν. Η ετοιμότητα του μυαλού
του δεν τον εγκατέλειπε ούτε δευτερόλεπτο. Ούτε και όταν τον κτυπούσαν, ούτε και όταν τον
είχαν δέσει γιά νά τόν μαστιγώσουν. Σκεπτόταν πάντοτε ψύχραιμα και ήξερε τί έπρεπε να
πράξη.
Την ίδια σύνεσι έδειξε ο Παύλος και την άλλη μέρα, όταν ο χιλίαρχος έδωσε διαταγή να
τον παρουσιάσουν μπροστά στο Συνέδριο, που το αποτελούσαν οι αρχιερείς και τα 71 μέλη
του, για να ξεκαθαρίση την αιτία της διαμάχης. Ο Λυσίας τον συνόδευσε ο ίδιος με
στρατιωτική συνοδεία, μέχρι το ίδιο βήμα όπου πρίν καταδικάστηκε ο Ιησούς. «Τη δε
επαύριον βουλόμενος γνώναι το ασφαλές, το τί κατηγορείται παρά των Ιουδαίων, έλυσεν
αυτόν από των δεσμών και εκέλευσεν ελθείν τους αρχιερείς και όλον το συνέδριον αυτών,
και καταγαγών τον Παύλον έστησεν εις αυτούς» (στ. 30). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Την άλλη δε μέρα, θέλοντας να μάθη ό χιλίαρχος την αλήθεια, το γιατί δηλαδή κατηγορείται
από τους Ιουδαίους, τον έλυσε από τα δεσμά, και διέταξε να έλθουν οι αρχιερείς και όλο το
συνέδριό τους. Και αφού κατέβασε τον Παύλο (από το στρατόπεδο στην πόλι), τον
παρουσίασε σ' αυτούς».

[437]
 Ανάμεσα στα μέλη του Συνεδρίου υπήρχαν μερικά γνωστά πρόσωπα, ακόμα και ο άλλοτε
αρχιερέας Καϊάφας. Ξεχώριζε ο αρχιερέας Ανανίας, από την οικογένεια του Άννα. Άνθρωπος
διεφθαρμένος, φιλάργυρος, λαίμαργος και προσωποποίησις της κακότητας.
Ο Παύλος, που είχε πολλά χρόνια να έλθη σε επαφή με τα Ιεροσόλυμα, δεν γνώριζε
προσωπικά τον αρχιερέα.

[438]
 (Πράξ. κγ' 1-11) - Ο Παύλος ενώπιον του Συνεδρίου
«1 Ἀτενίσας δὲ ὁ Παῦλος τῷ συνεδρίῳ εἶπεν· ἄνδρες ἀδελφοί, ἐγὼ πάσῃ συνειδήσει ἀγαθῇ
πεπολίτευμαι τῷ Θεῷ ἄχρι ταύτης τῆς ἡμέρας. 2 ὁ δὲ ἀρχιερεὺς ᾿Ανανίας ἐπέταξε τοῖς
παρεστῶσιν αὐτῷ τύπτειν αὐτοῦ τὸ στόμα. 3 τότε ὁ Παῦλος πρὸς αὐτὸν εἶπε· τύπτειν σε
μέλλει ὁ Θεός, τοῖχε κεκονιαμένε· καὶ σὺ κάθῃ κρίνων με κατὰ τὸν νόμον, καὶ παρανομῶν
κελεύεις με τύπτεσθαι! 4 οἱ δὲ παρεστῶτες εἶπον· τὸν ἀρχιερέα τοῦ Θεοῦ λοιδορεῖς; 5 ἔφη τε
ὁ Παῦλος· οὐκ ᾔδειν, ἀδελφοί, ὅτι ἐστὶν ἀρχιερεύς· γέγραπται γάρ· ἄρχοντα τοῦ λαοῦ σου
οὐκ ἐρεῖς κακῶς. 6 γνοὺς δὲ ὁ Παῦλος ὅτι τὸ ἓν μέρος ἐστὶ Σαδδουκαίων, τὸ δὲ ἕτερον
Φαρισαίων, ἔκραξεν ἐν τῷ συνεδρίῳ· ἄνδρες ἀδελφοί, ἐγὼ Φαρισαῖός εἰμι, υἱὸς Φαρισαίου·
περὶ ἐλπίδος καὶ ἀναστάσεως νεκρῶν ἐγὼ κρίνομαι. 7 τοῦτο δὲ αὐτοῦ λαλήσαντος ἐγένετο
στάσις τῶν Φαρισαίων καὶ τῶν Σαδδουκαίων, καὶ ἐσχίσθη τὸ πλῆθος. 8 Σαδδουκαῖοι μὲν γὰρ
λέγουσι μὴ εἶναι ἀνάστασιν μήτε ἄγγελον μήτε πνεῦμα, Φαρισαῖοι δὲ ὁμολογοῦσι τὰ
ἀμφότερα. 9 ἐγένετο δὲ κραυγὴ μεγάλη, καὶ ἀναστάντες οἱ γραμματεῖς τοῦ μέρους τῶν
Φαρισαίων διεμάχοντο λέγοντες· οὐδὲν κακὸν εὑρίσκομεν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ τούτῳ· εἰ δὲ
πνεῦμα ἐλάλησεν αὐτῷ ἢ ἄγγελος, μὴ θεομαχῶμεν. 10 πολλῆς δὲ γενομένης στάσεως
εὐλαβηθεὶς ὁ χιλίαρχος μὴ διασπασθῇ ὁ Παῦλος ὑπ᾿ αὐτῶν, ἐκέλευσε τὸ στράτευμα
καταβῆναι καὶ ἁρπάσαι αὐτὸν ἐκ μέσου αὐτῶν ἄγειν τε εἰς τὴν παρεμβολήν. 11 Τῇ δὲ ἐπιούσῃ
νυκτὶ ἐπιστὰς αὐτῷ ὁ Κύριος εἶπε· θάρσει, Παῦλε· ὡς γὰρ διεμαρτύρω τὰ περὶ ἐμοῦ εἰς
῾Ιερουσαλήμ, οὕτω σὲ δεῖ καὶ εἰς Ρώμην μαρτυρῆσαι.»

Τόν χτυπούν στο στόμα (1-2)

Ο απόστολος Παύλος απολογείται ενώπιον του Συνεδρίου. Κοιτάζει τους συνέδρους. Δέν
έχει κάτι, για το οποίο να ντρέπεται, ώστε να σκύβη το κεφάλι. Για την αθωότητά του ο
Απόστολος επικαλείται τη μαρτυρία της συνειδήσεώς του. «Ατενίσας δε ο Παύλος των
συνεδρίω είπεν:
Ανδρες αδελφοί! Εγώ πάση συνειδήσει αγαθή πεπολίτευμαι τώ Θεώ άχρι ταύτης της
ημέρας”. Ό δε αρχιερεύς Ανανίας επέταξε τους παρεστώσιν αυτώ τύπτειν αυτού το στόμα»
(στ.1-2). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ατενίζοντας δε ο Παύλος το συνέδριο είπε:
“Ανδρες αδελφοί! Εγώ μέχρι τη μέρα αυτή έχω πολιτευθή απέναντι στον Θεό με αγαθή
συνείδησι σε όλα”. Αλλ' ο αρχιερέας Ανανίας διέταξε τους ευρισκομένους πλησίον του να
κτυπήσουν το στόμα του».
• Ο Παύλος ομιλεί για τή διαγωγή του, αφ' ότου έγινε χριστιανός. Από τότε η συνείδησίς
του διαφωτίζεται από τόν Θεό πλήρως και πολιτεύεται όρθώς ενώπιόν Του. Η πίστις βέβαια
και η ιεραποστολική δράσις του δυσαρεστούν τούς Ιουδαίους. 'Αλλ' ευχαριστούν τόν Θεό.
Και εν πάση περιπτώσει ο Απόστολος δέν πράττει τίποτε το ασεβές απέναντι του Νόμου και
εχθρικό και άδικο απέναντι των Ιουδαίων.

[439]
 • Στην αρχή της ομιλίας του Παύλου στο Συνέδριο συνέβη ένα λυπηρό περιστατικό.
Καθώς ο Παύλος επικαλέστηκε τη συνείδησή του, ο αρχιερέας Ανανίας, με τρόπο
αναξιοπρεπή, σέρνοντας πολύ χαμηλά το θρησκευτικό του αξίωμα, έδωσε διαταγή να
κτυπήσουν τον Παύλο στο στόμα. Ένα κτύπημα στο στόμα, και μάλιστα σε μία δημόσια
συγκέντρωσι, ήταν η πιο μεγάλη προσβολή για έναν Ισραηλίτη. Καίτοι ο Παύλος δεν είπε
τίποτε κακό, ο αρχιερέας ενωχλήθηκε από το θάρρος του. Ίσως να ερεθίστηκε, επειδή ο
Παύλος απευθύνθηκε στο Συνέδριο με τρόπο αδελφικό και δέν προσφώνησε ειδικώς τον
αρχιερέα.
• Διέταξε να κτυπήσουν το στόμα του Αποστόλου ως δηθεν ιταμό και αύθαδες! Κτύπησαν
το στόμα εκείνου, ο οποίος δικαιώθηκε από την ιστορία και χαρακτηρίστηκε ως «στόμα
Χριστού». Αλλά μέ τό κτύπημα ο Απόστολος μιμήθηκε προφήτες, τον Μιχαία και τον Ιερεμία
(Γ' Βασ. κβ' 24. Ιερ. κ' 2). Μιμήθηκε καί τόν Κύριό του, ο οποίος επίσης είχε κτυπηθή από
τον υπηρέτη του αρχιερέως ως δήθεν αυθαδιάσας απέναντι του αρχιερέως (Ιωάν. ιη' 23).

Παράνομος αρχιερέας! (στ. 3-5).

Είναι από τις σπάνιες φορές, πού ο Παύλος αντέδρασε, διεκδικώντας το δίκιο του (ιδέ καί
Πράξ. ιστ' 37). Ο ίδιος ο Χριστός διαμαρτυρήθηκε για το άδικο ράπισμα: «Eί κακώς ελάλησα,
μαρτύρησον περί του κακού ει δέ καλώς, τί με δέρεις;» (Ιωάν. ιη' 23). Και ο Παύλος
διαμαρτυρήθηκε για την παράνομη διαταγή του αρχιερέως Ανανία. Ταραγμένος του φώναξε:
«“Θα σε κτυπήση ο Θεός, τοίχε ασβεστωμένε! Ενώ συ κάθεσαι στη δικαστική έδρα για να
με κρίνης σύμφωνα με τον νόμο, εν τούτοις παρανομώντας διατάσσεις να κτυπηθώ!”. Οι
Φαρισαίοι πρόθυμα σκέπασαν τη συμπεριφορά του προεδρεύοντος, ενώ η συμπεριφορά του
Παύλου τούς φάνηκε έγκλημα! «Τότε ο Παύλος προς αυτόν είπε: “Τύπτειν σε μέλλει ο Θεός,
τοίχε κεκονιαμένε! Και συ κάθη κρίνων με κατά τον νόμον, και παρανομών κελεύεις με
τύπτεσθαι!”. Οι δε παρεστώτες είπαν: “Τον αρχιερέα του Θεού λοιδορείς;”. "Έφη τε ο
Παύλος: “Ούκ ήδειν, αδελφοί, ότι έστιν αρχιερεύς”. Γέγραπται γάρ: "Αρχοντα του λαού σου
ουκ έρείς κακώς» (στ. 3-5). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο Παύλος του είπε: “Θα σε
κτυπήση ο Θεός, τοίχε ασβεστωμένε! Ενώ συ κάθεσαι στη δικαστική έδρα για να με κρίνης
σύμφωνα με τον νόμο, εν τούτοις παρανομώντας διατάσσεις να κτυπηθώ!”. Οι παριστάμενοι
είπαν τότε στόν Παύλο: “Τον αρχιερέα του Θεού υβρίζεις;”. Είπε δε ο Παύλος: “Δεν ήξερα,
αδελφοί, ότι είναι αρχιερέας”. Ας σημειωθή, ότι είναι γραμμένο: "Αρχοντα του λαού σου να
μη κακολογήσης».
• Η ιερή οργή και αγανάκτησης του Παύλου εκδηλώθηκε με τρομερή προφητεία και οξύ
έλεγχο. Προφήτευσε - δέν καταράστηκε-, ότι ο Θεός θα κτυπούσε τόν Ανανία. «Τύπτειν σε
μέλλει ο Θεός» (στ. 3). Και πράγματι ο Θεός πάταξε τόν Ανανία. Όπως πληροφορούμεθα
από τον Ιώσηπο, ο ανάξιος αρχιερέας σκοτώθηκε από τους σικαρίους κατά τον Ιουδαϊκό
πόλεμο.
• Η δικαιολογία του Παύλου ερμηνεύεται με πολλούς και διαφόρους τρόπους. Ίσως με
κάποια δόση ειρωνείας, να ήθελε να πη: «Δέν μου πήγε στο μυαλό, ότι μπορεί να ήταν ο
αρχιερέας, ότι ένας αρχιερέας μπορούσε να ξεπέση τόσο πολύ και να λησμονήση την ιερή
του θέση και να καταστη κακοποιός». Μπορεί κάποιος να ισχυρισθή, ότι η σύγκρισις μέ τη
διαγωγή του Ιησού, σε παρόμοια περίπτωση, δείχνει ότι ο μαθητής δεν έφτανε τόν Διδάσκαλό

[440]
του στό ηθικό ύψος! "Ας μη λησμονούμε όμως, ότι και ο ίδιος ο Κύριος απεκάλεσε τούς
Γραμματείς καί τούς Φαρισαίους «τάφους κεκονιαμένους» (Ματθ. κγ' 27).
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Τινές μέν φασί, ότι ειδώς είρωνεύεται (ο Παύλος). Έμοί δοκεί
ότι ουδέ όλως ήδει ότι εστίν αρχιερεύς. Εί εγνώριζε, και ετίμησε. Διό και απολογείται, ώς
κατηγορίας ούσης... "Αξιον δε ζητήσαι πώς, άλλαχου και αυτός λέγων, “λοιδορούμενοι
εύλογούμεν, διωκόμενοι ανεχόμεθα”, ενταύθα τουναντίον ποιεί, και ου λοιδορεί μόνον, αλλά
και επαράται; "Απαγε! Ουδέτερον τούτων φαίνεται πεποιηκώς, αλλά το ακριβώς σκοπούν τι
παρρησίας μάλλόν εστι τα ρήματα ή θυμού» (Ε.Π.Ε. 16β,88). Μετάφρασις: Μερικοί
ισχυρίζονται, ότι ειρωνεύεται (ο Παύλος τόν αρχιερέα Ανανία), γνωρίζοντας ότι είναι
αρχιερέας. Εγώ όμως έχω τη γνώμη, ότι δεν γνώριζε ότι επρόκειτο για αρχιερέα. Αν το
γνώριζε, θα έδειχνε σεβασμό. Γι' αυτό και απολογείται σαν να κατηγορήθηκε... Αξίζει να
εξετάσουμε, πώς λέγοντας ο ίδιος σε άλλη περίπτωσι «όταν μάς βρίζουν, να ευλογούμε, όταν
μάς διώκουν, να ανεχώμεθα» (Α' Κορ. δ' 12), εδώ κάνει το αντίθετο. Όχι μόνο βρίζει, αλλά
και καταριέται! Μακριά μία τέτοια σκέψι! Τίποτε από αυτά δεν συμβαίνει. Τα λόγια του ήσαν
αποτέλεσμα θάρρους, και όχι θυμού.
• Η φράσις «τοίχε κεκονιαμένε» χαρακτηρίζει πολύ πετυχημένα τον αρχιερέα εκείνον, σάν
ξεπεσμένη εμφάνιση που θέλει να εξαπατήση με την τάχα αρετή του, ενώ μέσα του είναι
μούχλα και σαπίλα. Ωνόμασε με τη φράση αυτή ο Παύλος τον αρχιερέα Ανανία κυρίως για
την υποκρισία του. Εξωτερικά φαινόταν ευπρεπής και εμφανιζόταν ως υπερασπιστής του
νόμου, αλλ' εσωτερικά είχε την ασχήμια της κακότητας. Τα λόγια του Παύλου βγήκαν
αληθινά. Ύστερα από λίγα χρόνια ο Ανανίας, καθώς κρυβόταν γιά νά μή τόν πετύχη το
στιλέτο των σικαρίων, δολοφονήθηκε μέσα στο κρυσφύγετό του.
• Τό οξύ ύφος του Παύλου, ενώ έκανε τόν ένοχο αρχιερέα να σιωπήση, προκάλεσε
αντίδραση στους παρισταμένους Ιουδαίους. «Βασιλικώτεροι του βασιλέως»! Είπαν στόν
Απόστολο: «Τον αρχιερέα του Θεού λοιδορείς;» (στ. 4). Η παράνομη διαταγή του αρχιερέα
να κτυπήσουν τον Απόστολο δέν τούς εξήγειρε. Το ύφος του εν αμύνη ευρισκομένου Παύλου
προκάλεσε την οργή τους. Δέν τούς ενώχλησε το βάναυσο χτύπημα στο στόμα του Παύλου·
τούς ενώχλησε η διαμαρτυρία του βασανιζομένου. Αντί να πάρουν το μέρος του
αδικουμένου, πήραν το μέρος του αδικούντος. Είχαν διεστραμμένη συνείδησι. Έβλεπαν τον
αρχιερέα σάν ταμπού και θεωρούσαν ασέβεια να κρίνη κανείς και να ελέγξη τον αρχιερέα.
Επειδή δε ήσαν καί κόλακες των ισχυρών, θέλησαν να ευχαριστήσουν τον αρχιερέα. Έτσι
συνήθως φέρονται οι πολλοί. Παίρνουν το μέρος των ισχυρών, έστω και αν είναι ανάξιοι και
κακοί, που βασανίζουν τους αγίους!
• Στην Παλαιά Διαθήκη είναι γραμμένο: «Άρχοντα του λαού σου ουκ ερείς κακώς» (Εξόδ.
κβ' 28). Δηλαδή: Δεν θα κακολογήσης άρχοντα του λαού σου! Απ' αυτό το λόγο πιθανόν
ορμώμενοι οι παριστάμενοι στο Συνέδριο επέπληξαν τον Παύλο. Και ο Απόστολος
απάντησε: «Ουκ ήδειν, άδελφοί, ότι εστίν αρχιερεύς» (στ. 5).
Απ' αυτή την απάντηση του Παύλου πολλοί υποστηρίζουν, ότι δεν επιτρέπεται να ελέγχη
κανείς τους κληρικούς πού δημόσια σκανδαλίζουν. Οι ερμηνευτές φαίνεται να διχάζωνται.
Άλλοι ισχυρίζονται, ότι στην περίπτωση του Ανανία ο Πάυλος εξετράπη και γι' αυτό σάν να
αναγνώρισε το λάθος του. Άλλοι όμως υποστηρίζουν, ότι ο Απόστολος μίλησε σωστά.

[441]
Ισχυρίζονται δε, ότι η φράσις του «Ουκ ήδειν, αδελφοί, ότι εστίν αρχιερεύς», είναι
προσποίησις του Αποστόλου ότι δεν ήξερε ότι επρόκειτο γιά αρχιερέα.
• Τους πρώτους αποδεχόμεθα μάλλον. Ναί μέν ή Γραφή λέει «άρχοντα του λαού σου ούκ
έρείς κακώς», αλλ' η ίδια η “Αγία Γραφή είναι γεμάτη από ελεγκτικούς λόγους, από ζωηρές
εκφράσεις, από βαρείς χαρακτηρισμούς γιά αθλίους ηγέτες (Ησ. α' 10. Δαν. Σωσ. 52, 55, 56,
59). Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του αγνού μάρτυρα αγίου Στεφάνου. Μύδρους
εξαπέλυσε στο Ιουδαϊκό Συνέδριο: «Σκληροτράχηλοι και απερίτμητοι τη καρδία καί τοις
ωσίν! Υμείς αεί τω Πνεύματι τω Αγίω αντιπίπτετε, ώς οι πατέρες υμών και υμείς. Και
απέκτειναν τους προκαταγγείλαντας περί της ελεύσεως του Δικαίου, ού νύν υμείς προδόται
και φονείς γεγένησθε» (Πράξ. ζ' 51-52).
Αρα στούς άρχοντες αρμόζει σεβασμός (ιδέ καί Ρωμ. ιγ' 3). Αλλ' όταν σφάλλουν σοβαρά,
απαιτείται έλεγχος.

Ευφυής ελιγμός του Παύλου (στ. 6-8)

Ο Παύλος είδε ότι το δικαστήριο, μέσα στο πάθος του, δέν θά ήταν σε θέση να κρίνη
αμερόληπτα και βλέποντας τα πλεονεκτήματα της θέσεώς του χρησιμοποίησε το ζήτημα της
Αναστάσεως ως μήλο της έριδος, ρίχνοντάς το ανάμεσά τους. Μέσα στο Συνέδριο το ένα
μέρος ήσαν Σαδδουκαίοι, υλιστές και αρνητές της αναστάσεως, και το άλλο μέρος ήσαν
Φαρισαίοι, που δέχονταν το δόγμα της αναστάσεως.
Τελικά όλη η αντίθεσις του Ιουδαϊσμού είχε τη ρίζα της στην Ανάσταση του Χριστού, που
είχε καταστήσει ανίσχυρη την ιουδαϊκή θρησκεία, την κρατική της οργάνωση και την
πολιτική της εξουσία. Πήρε λοιπόν ο Παύλος την απόφαση καί μετρώντας όλα τα υπέρ και
τα κατά, φώναξε πρός τό Συνέδριο. «Γνους δε ο Παύλος ότι το εν μέρος εστί Σαδδουκαίων,
το δε έτερον Φαρισαίων, έκραξεν εν τω συνεδρίω: Άνδρες αδελφοί! Εγώ Φαρισαϊός είμι, υιός
Φαρισαίου περί ελπίδος και αναστάσεως νεκρών εγώ κρίνομαι”. Τούτο δε αυτού λαλήσαντος
εγένετο στάσις των Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων, και εσχίσθη το πλήθος. Σαδδουκαίοι
μέν γάρ λέγουσι μή είναι ανάστασιν μήτε άγγελον μήτε πνεύμα, Φαρισαίοι δε ομολογούσι τα
άμφότερα» (στ. 6-8). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Επειδή δε κατάλαβε ο Παύλος ότι το
ένα μέρος είναι Σαδδουκαίοι και το άλλο Φαρισαίοι, φώναξε δυνατα μέσα στο συνέδριο:
“Ανδρες αδελφοί! Εγώ είμαι Φαρισαίος, υιός Φαρισαίου. Εγώ δικάζομαι, διότι ελπίζω σε
ανάσταση νεκρών”. Μόλις δε είπε αυτό, έγινε φιλονεικία μεταξύ των Φαρισαίων και των
Σαδδουκαίων και διχάστηκε το πλήθος (των συνέδρων). Διότι οι μεν Σαδδουκαίοι λένε, ότι
δεν υπάρχει ανάστασις, ούτε άγγελος, ούτε πνεύμα (ψυχή), οι δε Φαρισαίοι παραδέχονται και
τα δύο (την ανάστασι δηλαδή, και την ύπαρξη αγγελικών και ανθρωπίνων πνευμάτων)».
• Οι Σαδδουκαίοι ξέσπασαν σ' ένα ηχηρό γέλιο, γιά τίς παρόμοιες δοξασίες των
Φαρισαίων, έτσι πού, στο τέλος, ο Παύλος δεν φαινόταν πιά κατηγορούμενος, αλλ' η
διαδικασία κατάντησε μία θεολογική λογομαχία. Τα δύο κόμματα, Σαδδουκαίοι και
Φαρισαίοι, πιάστηκαν σχεδόν στα χέρια. «Έγένετο στάσις των Φαρισαίων και των
Σαδδουκαίων, και εσχίσθη το πλήθος» (στ. 7).
• Άλλοτε ο Απόστολος απέναντι των Ρωμαίων επικαλέστηκε την ιδιότητα του Ρωμαίου
πολίτη. Τώρα απέναντι των Ιουδαίων επικαλείται την ιδιότητα του Φαρισαίου. «Εγώ

[442]
Φαρισαίος ειμι, υιός Φαρισαίου περί ελπίδος και αναστάσεως νεκρών εγώ κρίνομαι» (στ 6).
Διακηρύσσοντας και Παύλος μέσα στο Συνέδριο των Φαρισαίων και των Σαδδουκαίων, ότι
αυτός είναι Φαρισαίος και ελπίζει στην ανάστασι, δίχασε το Συνέδριο και η φωτιά από αυτόν
έφυγε και έπεσε στους ίδιους τούς Ιουδαίους.
Φωτιά είναι ο φανατισμός. Αλλ' οι Φαρισαίοι τη στιγμή εκείνη φάνηκαν αλληλέγγυοι του
Παύλου. Σε αντίθεση μέ τούς υλιστές Σαδδουκαίους. «Σαδδουκαίοι μεν γαρ λέγουσι μή είναι
ανάστασιν μήτε άγγελον μήτε πνεύμα, Φαρισαίοι δε ομολογούσι τα άμφότερα» (στ. 8). Οι
Φαρισαίοι πίστευαν, ότι θα γίνη η ανάστασις των νεκρών και ότι υπάρχουν άγγελοι και
πνεύματα ανθρώπων.

«Ουδέν κακόν ευρίσκομεν» (9-10)

Η κατάστασις έφτασε σε τέτοιο σημείο, που μερικοί αξιοσέβαστοι ραββίνοι πήραν φανερά
το μέρος του Παύλου, λέγοντας ότι δεν είναι απίθανο να του μίλησε ένα πνεύμα ή ένας
άγγελος. Οι Φαρισαίοι σαν να έπαυσαν στο Συνέδριο να καταφέρωνται κατά του Αποστόλου.
Τάχθηκαν μάλιστα και με το μέρος του και διακήρυτταν την αθωότητά του. Οι Φαρισαίοι
εδώ μίλησαν με σύνεσι, όπως άλλοτε μίλησε ο φαρισαίος Γαμαλιήλ (Πράξ. ε' 39). Στην
περίπτωση του Συνεδρίου, πού προήδρευε ο φαύλος αρχιερέας Ανανίας, ο Παύλος σάν να
εφάρμοσε το «διαίρει και βασίλευε». Έκανε βέβαια αγαθή εφαρμογή αυτού του δόγματος.
Όπως στόν καιρό της πυργοποιίας (Γεν. ια 7-9) ο Θεός διήρεσε τους ανθρώπους γιά νά μή
προχωρήσουν στο κακό, έτσι και ο Παύλος διαιρεί τούς Ιουδαίους, γιά νά μή προχωρήσουν
στο έγκλημα.
Ο χιλίαρχος Λυσίας, πού δέν είχε καταλάβει τίποτε από όλην αυτή τη συζήτησι, φώναξε
να έλθουν μέσα οι δεσμοφύλακες και έδωσε διαταγή να μεταφέρουν τον Παύλο σε
ασφαλισμένο μέρος. «Εγένετο δε κραυγή μεγάλη, και αναστάντες οι γραμματείς του μέρους
των Φαρισαίων διεμάχοντο λέγοντες: “Ουδέν κακόν ευρίσκομεν εν τω ανθρώπω τούτω. Ει
δε πνεύμα ελάλησεν αυτώ ή άγγελος, μη θεομαχώμεν”. Πολλής δε γενομένης στάσεως
ευλαβηθείς ο χιλίαρχος μη διασπασθή ο Παύλος υπ' αυτών, εκέλευσε το στράτευμα
καταβήναι και αρπάσαι αυτόν εκ μέσου αυτών άγειν τε εις την παρεμβολήν» (9-10).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Κραύγαζαν δε με κραυγή μεγάλη. Και οι γραμματείς (οι
νομοδιδάσκαλοι), που ανήκαν στην παράταξη των Φαρισαίων, σηκώθηκαν και
λογομαχούσαν με πάθος και έλεγαν: “Κανένα κακό δεν βρίσκουμε σ' αυτόν τον άνθρωπο.
Εάν δε του μίλησε πνεύμα (ανθρώπου) ή άγγελος, ας μη θεομαχούμε”. Και επειδή έγινε
μεγάλη διαμάχη, ο χιλίαρχος φοβήθηκε μήπως κάνουν κομμάτια τον Παύλο και διέταξε τους
στρατιώτες να κατεβούν και να τον αρπάξουν από ανάμεσά τους και να τον οδηγήσουν στο
στρατόπεδο».
• Οι Φαρισαίοι ήσαν έτοιμοι να ρίξουν αθωωτική ψήφο υπέρ του Παύλου. Όπως ο Πιλάτος
είχε αποφανθή ότι δεν βρίσκει τίποτε κακό (Ματθ. κζ' 23), έτσι και εδώ οι Φαρισαίοι
ομολογούν ότι δεν βρίσκουν τον Παύλο ένοχο για κάτι κακό. «Ουδέν κακόν ευρίσκομεν εν
τώ ανθρώπω τούτω. Ει δε πνεύμα ελάλησεν αυτώ ή άγγελος, μη θεομαχώμεν» (στ. 9). Και
όπως στη δίκη των Αποστόλων ο Γαμαλιήλ τούς υποστήριξε και προειδοποίησε το Συνέδριο,
ότι μπορεί να γίνουν «θεομάχοι» (Πράξ. ε' 39), έτσι και εδώ οι Φαρισαίοι προβληματίζονται
για το πρόσωπο του Παύλου:

[443]
 -Και αν αυτός ο Παύλος είναι όργανο του Θεού και διά του στόματός του μιλάη άγγελος
του Θεού, δέν θα φανούμε ότι θεομαχούμε; (στ. 9).
• Ο χιλίαρχος, βλέποντας την ένταση της διαμάχης μεταξύ Φαρισαίων και Σαδδουκαίων,
φοβήθηκε μήπως κακοποιήσουν τον Παύλο και τον κάνουν κομμάτια. Έβλεπε την ευθύνη
του μεγάλη, καί διότι ο Παύλος ήταν Ρωμαίος πολίτης. Διέταξε να κατεβή το στράτευμα, να
αρπάξη τόν Παύλο από τα χέρια των Συνέδρων και να τον οδηγήση στο στρατόπεδο (στ. 10).
• Ας κάνουμε μία νυκτερινή επίσκεψη στόν φίλτατό μας Παύλο, μέσα στο κελλί της
φυλακής του. Οι δυνάμεις του, μετά τα γεγονότα των τελευταίων ημερών, ήσαν πολύ
εξασθενημένες. Το γνωρίζει. Έπρεπε να γίνη ακόμα πιο πολύ συμμέτοχος στά Πάθη του
Διδασκάλου του. Η λέξις «συνεσταύρωμαι», που είχε γράψει στην πρός Γαλάτας (β' 20) και
στήν πρός Ρωμαίους (στ' 6), ηχούσε όλο και πιο δυνατά στα αυτιά του.
• Η θέσις του ήταν πράγματι σοβαρή. Μόνο το ισχυρό ρωμαϊκό χέρι μπορούσε να τον
γλιτώση.

Ο Κύριος ήρθε τη νύκτα (στ. 11)

Ξαφνικά, σ' ένα νυκτερινό όραμα, του φανερώθηκε ο Κύριος, όπως του είχε φανερωθή
πρίν από είκοσι χρόνια στο Ναό. «Κύριε, σύ είσαι;». Ο Παύλος, ο βαθύς γνώστης της
ανθρώπινης ψυχής και των πλανών της, ήξερε ότι και ο άρχων του σκότους μεταμορφώνεται
κάποτε σε άγγελο φωτός (Β' Κορ. ια' 14). Τότε είδε να φεγγίζουν τα σημάδια των πληγών,
όπως κάποτε στη Δαμασκό. «Κύριέ μου, επίτρεψε στόν δούλο σου να μιλήση μαζί Σου!
Μίλησα καλά για σένα μπροστά στους πατέρες του Ισραήλ; Λάλει, Κύριε, ο δούλος σου
ακούει!». Και ο Κύριος μίλησε για μία ακόμη φορά απ' ευθείας στόν Παύλο: «Τη δε επιούση
νυκτί επιστάς αυτώ ο Κύριος είπε: Θάρσει, Παύλε! Ώς γαρ διεμαρτύρω τα περί εμού είς
Ιερουσαλήμ, ούτω σε δεί και εις Ρώμην μαρτυρήσαι» (στ. 11). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Κατά την επελθούσα δε νύκτα παρουσιάστηκε σ' αυτόν ο Κύριος και είπε: Έχε θάρρος,
Παύλε! Όπως δε έδωσες μαρτυρία για μένα στην Ιερουσαλήμ, έτσι πρόκειται να δώσης
μαρτυρία και στη Ρώμη”».
• Η καρδιά του Παύλου σκίρτησε. Σαν να έλεγε απαντητικά στον Κύριο:
-Κύριε, επίτρεψέ μου να λαλήσω ακόμα, αν και είμαι γη και σποδός. Αισθάνομαι μέσα
μου, ότι πρέπει να μιλήσω γιά Σένα και στη Ρώμη, να κηρύξω στη Ρώμη το Ευαγγέλιό Σου
(Ρωμ. α' 15).
Τίποτε δέν έθλιβε τον Παύλο τόσο, όσο η σκέψις της διακοπής του έργου του. Ενώ ήξερε,
ότι γι' αυτόν πολύ ανώτερο ήταν να πεθάνη γιά τόν Χριστό και να ζη αιώνια «σύν Χριστώ»
(Φιλιπ. α' 23), εν τούτοις προτιμούσε να μένη στη ζωή αυτή, για να εργάζεται γιά τόν Χριστό
καί τούς ανθρώπους (Φιλιπ. α' 21-26). Ο Παύλος είχε φλογερό πόθο νά κηρύττη τόν Χριστό
σε όλο τον κόσμο, και στους πλησίον και τούς μακράν (Εφεσ. β' 17), και στις επικίνδυνες
πόλεις, όπως η Ιερουσαλήμ και η Ρώμη.
• Το όραμα χάθηκε. Ο Απόστολος ξύπνησε. Όλη η λύπη εξαφανίστηκε. Απέκτησε μέσα
του καινούργια δύναμι. Αν ο Κύριος ήταν μαζί του, τί τον ένοιαζε αν οι άνθρωποι θα τον

[444]
καταδίκαζαν; Σημειώνει ο Holzner: «Ρώμη! Σάν το φώς του αυγερινού, αυτή η λέξις
στεκόταν και πάλι μπροστά στην ψυχή του».

[445]
 (Πράξ. κγ' 12-22) - Συνωμοσία κατά του Παύλου
«12 Γενομένης δὲ ἡμέρας ποιήσαντές τινες τῶν ᾿Ιουδαίων συστροφὴν ἀνεθεμάτισαν
ἑαυτούς, λέγοντες μήτε φαγεῖν μήτε πιεῖν ἕως οὗ ἀποκτείνωσι τὸν Παῦλον. 13 ἦσαν δὲ πλείους
τεσσαράκοντα οἱ ταύτην τὴν συνωμοσίαν πεποιηκότες· 14 οἵτινες προσελθόντες τοῖς
ἀρχιερεῦσι καὶ τοῖς πρεσβυτέροις εἶπον· ἀναθέματι ἀνεθεματίσαμεν ἑαυτοὺς μηδενὸς
γεύσασθαι ἕως οὗ ἀποκτείνωμεν τὸν Παῦλον. 15 νῦν οὖν ὑμεῖς ἐμφανίσατε τῷ χιλιάρχῳ σὺν
τῷ συνεδρίῳ, ὅπως αὔριον αὐτὸν καταγάγῃ πρὸς ὑμᾶς, ὡς μέλλοντας διαγινώσκειν
ἀκριβέστερον τὰ περὶ αὐτοῦ· ἡμεῖς δὲ πρὸ τοῦ ἐγγίσαι αὐτὸν ἕτοιμοί ἐσμεν τοῦ ἀνελεῖν
αὐτόν. 16 ἀκούσας δὲ ὁ υἱὸς τῆς ἀδελφῆς Παύλου τὸ ἔνεδρον, παραγενόμενος καὶ εἰσελθὼν
εἰς τὴν παρεμβολὴν ἀπήγγειλε τῷ Παύλῳ. 17 προσκαλεσάμενος δὲ ὁ Παῦλος ἕνα τῶν
ἑκατοντάρχων ἔφη· τὸν νεανίαν τοῦτον ἀπάγαγε πρὸς τὸν χιλίαρχον· ἔχει γάρ τι ἀπαγγεῖλαι
αὐτῷ. 18 ὁ μὲν οὖν παραλαβὼν αὐτὸν ἤγαγε πρὸς τὸν χιλίαρχον καί φησιν· ὁ δέσμιος Παῦλος
προσκαλεσάμενός με ἠρώτησε τοῦτον τὸν νεανίαν ἀγαγεῖν πρός σε, ἔχοντά τι λαλῆσαί
σοι. 19 ἐπιλαβόμενος δὲ τῆς χειρός αὐτοῦ ὁ χιλίαρχος καὶ ἀναχωρήσας κατ᾿ ἰδίαν ἐπυνθάνετο,
τί ἐστιν ὃ ἔχεις ἀπαγγεῖλαί μοι; 20 εἶπε δὲ ὅτι οἱ ᾿Ιουδαῖοι συνέθεντο τοῦ ἐρωτῆσαί σε ὅπως
αὔριον εἰς τὸ συνέδριον καταγάγῃς τὸν Παῦλον, ὡς μελλόντων τι ἀκριβέστερον πυνθάνεσθαι
περὶ αὐτοῦ. 21 σὺ οὖν μὴ πεισθῇς αὐτοῖς· ἐνεδρεύουσι γὰρ αὐτὸν ἐξ αὐτῶν ἄνδρες πλείους
τεσσαράκοντα, οἵτινες ἀνεθεμάτισαν ἑαυτοὺς μήτε φαγεῖν μήτε πιεῖν ἕως οὗ ἀνέλωσιν αὐτόν,
καὶ νῦν ἕτοιμοί εἰσι προσδεχόμενοι τὴν ἀπὸ σοῦ ἐπαγγελίαν. 22 ὁ μὲν οὖν χιλίαρχος ἀπέλυσε
τὸν νεανίαν, παραγγείλας μηδενὶ ἐκλαλῆσαι ὅτι ταῦτα ἐνεφάνισας πρός με. »

Απεργία πείνας κατά Παύλου (στ. 12-14)

Τή νύκτα ο Χριστός καθησύχασε τον Παύλο: «Θάρσει, Παύλε»! Και άλλες φορές είχε
επαναλάβει ο Ουρανός στόν μαχητή της γης, στόν Παύλο, την ενισχυτική προσταγή (Πράξ.
ιη' 9. κζ' 24). Αλλά μόλις ξημέρωσε, ο Σατανάς ξεσήκωσε τα δικά του όργανα κατά του
Παύλου. Τούς ενέπνευσε σκοτεινό σχέδιο. Σαράντα και περισσότεροι Ιουδαίοι
πραγματοποίησαν κρυφή συγκέντρωσι, με σκοπό να σκοτώσουν τον Παύλο. Ωρκίστηκαν,
ότι ούτε θα φάνε τίποτε ούτε θα πιούν σταγόνα νερό, άν δέν εξοντώσουν τον εκλεκτό εργάτη
του Θεού, τον Παύλο. Κήρυξαν απεργία πείνας και δίψας μέχρι να πετύχουν το δολοφονικό
τους στόχο.
Δέν ρώτησαν προηγουμένως τους αντιπροσώπους του Θεού ή κάποιον από τα μέλη του
Συνεδρίου, άν επιτρέπεται να ορκίζωνται ότι θα σκοτώσουν άνθρωπο. Δέν ρώτησαν κάποιον
διδάσκαλο του Νόμου, άν υπάρχη προηγούμενο στην ιστορία του Ισραήλ να κηρύττουν
απεργία πείνας με σκοπό φονικό. Μεθυσμένοι από το πάθος του ιουδαϊκού φανατισμού
σχεδίασαν το φόνο του Παύλου. «Γενομένης δε ημέρας ποιήσαντές τινες των Ιουδαίων
συστροφήν ανεθεμάτισαν εαυτούς, λέγοντες μήτε φαγείν μήτε πιεϊν έως oύ αποκτείνωσι τον
Παύλον. Ήσαν δε πλείους τεσσαράκοντα οι ταύτην την συνωμοσίαν πεποιηκότες: οίτινες
προσελθόντες τοϊς αρχιερεύσι και τους πρεσβυτέροις είπον: “Αναθέματι ανεθεματίσαμεν
εαυτούς μηδενός γεύσασθαι έως oύ αποκτείνωμεν τον Παύλον”» (στ. 12-14). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Όταν δε ξημέρωσε, μερικοί από τους Ιουδαίους συγκεντρώθηκαν με
εμπάθεια και ώρκίσθηκαν για τους εαυτούς Τους λέγοντας να μη φάνε και να μη πιούν, έως

[446]
ότου σκοτώσουν τον Παύλο. Ησαν δε περισσότεροι από σαράντα αυτοί που έκαναν αυτό τον
όρκο από κοινού. Και πήγαν στους αρχιερείς και στους πρεσβυτέρους και είπαν: “Κάναμε
αυστηρό όρκο για τους εαυτούς μας να μη βάλουμε τίποτε στο στόμα μας, έως ότου
σκοτώσουμε τον Παύλο”».
• Αφού πρώτα οι σαράντα και πλέον κακοποιοί ώρκίστηκαν να κάνουν απεργία μέχρι να
φονεύσουν τον "Αγιο του Θεού, ύστερα μετέβησαν εν σώματι στους αρχιερείς και τούς
πρεσβυτέρους και εκμυστηρεύτηκαν τη δολοφονική τους απόπειρα. «Προσελθόντες τοϊς
άρχιερεύσι και τους πρεσβυτέροις είπον· “Αναθέματι αναθεματίσαμεν εαυτούς μηδενός
γεύσασθαι έως oύ αποκτείνωμεν τον Παύλον”» (στ. 14). Και οι θρησκευτικοί άρχοντες των
Εβραίων, αντί να επιπλήξουν τους φανατισμένους και να τους αποτρέψουν από το φρικτό
τους έγκλημα, δέχτηκαν και στην πρόταση των υποψηφίων δολοφόνων να συμπράξουν (και
οι θρησκευτικοί άρχοντες στην μιαιοφονία). Τι θα έπρεπε να απαντήσουν οι τάχα
εκπρόσωποι του Θεού στούς εγκληματίες;
- Όχι μόνο δεν θα συμπράξουμε με την τρομοκρατική σας ενέργεια, αλλά θα
ειδοποιήσουμε τον χιλίαρχο να συλληφθήτε ως κακούργοι!
• Σαράντα και πλέον άνθρωποι συναπετέλεσαν σπείρα δολοφόνων για το έγκλημα κατά
της ζωής του Παύλου. "Όταν πρόκηται για το καλό, λέει ο ιερός Χρυσόστομος, ούτε δύο δέν
συνεργάζονται. "Όταν όμως πρόκηται για το κακό, ολόκληρο πλήθος συγκροτεί συμμορία.

Έτοιμοι να τον δολοφονήσουν (στ. 15).

Οι ληστοσυμμορίτες με το πλέον δολοφονικό σχέδιο ήσαν αναιδέστατοι. "Όχι μόνο
απεκάλυψαν το σχέδιό τους στούς αρχιερείς καί τούς πρεσβυτέρους, αλλά και ζήτησαν τη
συμπαράστασή τους. Και ακόμα τούς προέτρεψαν να βοηθήσουν στην εκτέλεση του
κακουργήματός τους. Να εμφανιστούν στό χιλίαρχο Λυσία. Νά του προτείνουν, την άλλη
μέρα να κατεβάση τον Παύλο στούς αρχιερείς, μέ τήν πρόφασι ότι τάχα θέλετε σείς οι
θρησκευτικοί μας «πατέρες» να ερευνήσετε με μεγαλύτερη ακρίβεια την υπόθεση του
Αποστόλου. Κι όπως θα τον κατεβάζη ο χιλίαρχος με τις δυνάμεις του, εμείς -είπαν- θα
έχουμε στήσει σε κάποιο σημείο του δρόμου την ενέδρα, θα εμφανιστούμε ξαφνικά και θα
σκοτώσουμε τον «προδότη» της θρησκείας μας! «“Νύν ούν υμείς εμφανίσατε τώ χιλιάρχω
συν τω συνεδρίων, όπως αύριον αυτόν καταγάγη προς υμάς, ως μέλλοντας διαγινώσκειν
ακριβέστερον τα περί αυτού. Ημείς δε προ του εγγίσαι αυτόν έτοιμοί εσμεν του ανελεϊν
αυτόν”» (στ. 15). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τώρα λοιπόν εσείς μαζί με το συνέδριο
προβήτε σε παράσταση ενώπιον του χιλιάρχου, για να τον κατεβάση αύριο σε σας, με την
πρόφασι να εξετάσετε και να μάθετε ακριβέστερα την υπόθεσή του. Εμείς δέ, προτού αυτός
φτάση, είμαστε έτοιμοι να τον σκοτώσουμε”».
Κατάφεραν τελικά οι απεργοί πείνας και δίψας να εκτελέσουν το σατανικό τους σχέδιο
και να σκοτώσουν τον Παύλο; Όχι. Τούς χάλασε το σχέδιο ο Θεός. Και ο Θεός
χρησιμοποίησε για τη σωτηρία του Παύλου ένα νεανία.

[447]
 Ο ανεψιός του Παύλου (στ. 16-17).
Το συνωμοτικό σχέδιο των φανατικών Ιουδαίων για τη δολοφονία του Παύλου δεν έμεινε
μυστικό. Δέν τό απεκάλυψε κάποια μυστική υπηρεσία. Τό απεκάλεψε ένας νεανίας.
Πρόκειται γιά τόν ανεψιό του Παύλου. Ήταν γυιός της αδελφής του. Φαίνεται ότι το σπίτι
του ήταν κοντά στις συσκέψεις των τρομοκρατών. Ακουσε τίς ραδιουργίες τους. Και
έτρεξε στο στρατόπεδο. Σάν να τον ακούμε να λέη στό Παύλο σιγά-σιγά, γιά νά μήν
ακούγεται από άλλους:
-Θείε, μερικοί, κάπου σαράντα άγριοι Ιουδαίοι, έχουν όρκιστή να σε σκοτώσουν. Τόσο
φανατισμένοι είναι εναντίον σου, ώστε εδώ και μέρες κάνουν απεργία πείνας. Είπαν: Δέν θά
φάμε ούτε μπουκιά ψωμί, δέν θα πιούμε ούτε σταλαγματιά νερού, αν πρώτα δέν σκοτώσουμε
τον Παύλο. Λάβε τα μέτρα σου... «Ακούσας δε ο υιός της αδελφής Παύλου το ενεδρoν,
παραγενόμενος και εισελθών εις την παρεμβολήν απήγγειλε τω Παύλω. Προσκαλεσάμενος
δε ο Παύλος ένα των εκατοντάρχων έφη: “Τον νεανίαν τούτον απάγαγε προς τον χιλίαρχον
έχει γάρ τι απαγγείλαι αυτώ”» (στ. 1617). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αλλ' ο υιός της
αδελφής του Παύλου άκουσε για την ενέδρα. Και πήγε και μπήκε στο στρατόπεδο και
ειδοποίησε τον Παύλο. Τότε ο Παύλος κάλεσε έναν από τους εκατοντάρχους και είπε: “Να
οδηγήσης αυτόν τον νέο στόν χιλίαρχο, διότι έχει κάτι να του πη”».
• Ο Παύλος μέσα σε λίγο χρόνο, με την καλή συμπεριφορά του, φαίνεται πως είχε κερδίσει
την εκτίμησι Ρωμαίων αξιωματικών. Έτσι εξηγείται, πώς ό εκατόνταρχος μόλις κλήθηκε από
τον υπόδικο Παύλο, αμέσως τον επισκέφθηκε. Και σαν ήλθε βρήκε κοντά του και έναν
νεανία.
-Τι συμβαίνει, ρωτάει ο εκατόνταρχος; Και αυτός ο μικρός ποιός είναι και πώς βρέθηκε
εδώ;
-Αυτός ο μικρός έχει ένα μεγάλο μυστικό. Πρέπει να τον οδηγήσης στόν χιλίαρχο. Πρέπει
να του αποκαλύψη το μυστικό.

Ο ανεψιός στόν χιλίαρχο (στ. 18-20)

Ο εκατόνταρχος, χωρίς να έχη ο ίδιος περιέργεια τι μυστικό κρύβει ο νεανίας, τον πήρε
και τον οδήγησε στόν χιλίαρχο Λυσία. Εκτέλεσε δηλαδή την εντολή του Παύλου. Λές και
ήταν ο Παύλος ο αξιωματικός και ο εκατόνταρχος ήταν ο στρατιώτης! Τόση εκτίμησι είχε ο
εκατόνταρχος στόν Παύλο καί τόση οικειότητα αισθανόταν ο Παύλος γιά τόν έκατόνταρχο.
Οδηγώντας τον νεανία στόν χιλίαρχο του είπε ο εκατόνταρχος. «Ο μεν ούν παραλαβών
αυτόν ήγαγε προς τον χιλίαρχον καί φησιν: “Ο δέσμιος Παύλος προσκαλεσάμενός με
ηρώτησε τούτον τον νεανίαν αγαγείν προς σε έχοντά τι λαλήσαί σοι”. Επιλαβόμενος δε της
χειρός αυτού ό χιλίαρχος και αναχωρήσας κατ' ιδίαν επυνθάνετο, τί έστιν ο έχεις απαγγείλαί
μοι; Είπε δε ότι οι Ιουδαίοι συνέθεντο του έρωτησαί σε όπως αύριον εις το συνέδριον
καταγάγης τον Παύλον, ως μελλόντων τι ακριβέστερον πυνθάνεσθαι περί αυτού» (στ. 18-
20). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ο έκατόνταρχος πήρε το νεανία και τον οδήγησε στον
χιλίαρχο, και είπε: “Ο κρατούμενος Παύλος με κάλεσε και με παρακάλεσε να φέρω σε σένα
αυτόν τον νέο, που έχει κάτι να σου πη”. Ο χιλίαρχος δε τον έπιασε από το χέρι και πήγε σε

[448]
ιδιαίτερο μέρος και τον ρώτησε: “Τί είναι αυτό, που έχεις να μου πης;”. Και είπε: “Οι Ιουδαίοι
συμφώνησαν να σε παρακαλέσουν να κατεβάσης αύριο στο συνέδριο τον Παύλο, διότι δήθεν
πρόκειται να κάνουν ακριβέστερη εξέτασι γι' αυτόν”».
• Ο χιλίαρχος, ευγενής και συνετός άνθρωπος, δέχεται τόν νέο μέ οικειότητα, τόν πιάνει
από το χέρι γιά νά τόν ενθαρρύνη να μιλήση ελεύθερα, σάν σε φίλο του, και πηγαίνει σε
ιδιαίτερο μέρος για να μην ακούη κανένας άλλος.
-Τί είναι αυτό που έχεις να μου πης;
-Οι Ιουδαίοι έχουν συμφωνήσει να σου προτείνουν και να σε παρακαλέσουν να κατεβάσης
αύριο στο Συνέδριο τόν Παύλο, διότι θέλουν δήθεν να κάνουν ακριβέστερη εξέταση για το
πρόσωπό του...

Ο χιλίαρχος ενημερώνεται για την ενέδρα (στ. 21-22).

Ο νεανίας διακρίνεται για το θάρρος του. Όχι μόνο διηγείται το μυστικό της δολοφονικής
ενέδρας, αλλά δίνει και.. συμβουλή στόν ανώτατο αξιωματικό, τόν χιλίαρχον.
Mή τούς ακούσης. Eνέδρα έχουν στήσει: «“Σύ ουν μη πεισθής αυτούς ενεδρεύουσι γαρ
αυτόν εξ αυτών άνδρες πλείους τεσσαράκοντα, οίτινες ανεθεμάτισαν εαυτούς μήτε φαγείν
μήτε πιείν έως oύ ανέλωσιν αυτόν, και νύν έτοιμοί είσιν προσδεχόμενοι την από σου
επαγγελίαν”. Ο μεν ούν χιλίαρχος απέλυσε τον νεανίαν, παραγγείλας μηδενί εκλαλήσαι ότι
ταύτα ενεφάνισας πρός με» (στ. 21-22). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Αλλά συ να μη
πειστής σ' αυτούς. Διότι περισσότεροι από σαράντα άνδρες απ' αυτούς του στήνουν ενέδρα.
Και ώρκίστηκαν για τους εαυτούς τους να μη φάνε και να μη πιούν, έως ότου τον σκοτώσουν.
Και τώρα είναι έτοιμοι και περιμένουν την αναγγελία σου”. Ο χιλίαρχος τότε άφησε τον νέο
να φύγη, αφού του επέστησε την προσοχή λέγοντας: “Να μη πης σε κανέναν, ότι κατήγγειλες
αυτα σε μένα”».
• Η αποστολή του θαυμαστού αυτού νεανία έχει περατωθή. Ο χιλίαρχος τόν άφησε να
φύγη, λέγοντάς του βέβαια να μή πη σε κανέναν τίποτε. Εκτιμούσε ο χιλίαρχος τόν Παύλο
και δεν ήθελε να μάθουν οι Ιουδαίοι, ότι το δολοφονικό τους σχέδιο αποκαλύφθηκε, διότι
τότε θα κατώστρωναν νέο σχέδιο κατά του αγίου Αποστόλου. Σημειώνει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Πώς επίστευσεν ο χιλίαρχος αληθή είναι τα επαγγελθέντα παρά το νεανίου;
Εκ των ήδη γενομένων εστοχάσατο, ότι και τούτο είκός ήν αυτούς ποιήσαι. Και όρα την
κακουργίαν ώσπερ ανάγκην καί τούς άρχιερεύσιν επέστησαν. Καί μή θαυμάσης: εί γάρ
τοσούτον είλοντο αυτοί και τον κίνδυνον ανεδέξαντο πάντα, πολλώ μάλλον και εκείνους
τούτο ποιήσαι είκός ήν. Όράς πως διά της ψήφου των έξω αθώος γίνεται ο Παύλος, ως και ο
Χριστός παρά Πιλάτου; Αλλά όρα και την κακίαν υφ' εαυτής αναιρουμένην παρέδωκαν μέν
γάρ αυτόν, ώστε και ανελεϊν και καταδικάσαι, γίνεται δε τουναντίον, και σώζεται, και αθώος
ευρίσκεται» (Ε.Π.Ε. 16β,112-114). Μετάφρασις: Πώς ο χιλίαρχος πίστεψε ότι είναι αληθινά
τα όσα του είπε ο νεανίας; Από εκείνα, που ήδη έγιναν, σκέφτηκε, ότι οι δολοφόνοι ήταν
πιθανόν και αυτό να το κάνουν. Και κοίτα πόσο κακούργοι ήσαν. Σαν να ήταν ανάγκη,
παρουσιάστηκαν και στούς αρχιερείς. Και ας μην απορήσης. Διότι, άν κυριεύτηκαν από τόση
κακία (οι αρχιερείς) και ανέλαβαν όλο τον κίνδυνο, πολύ περισσότερο ήταν φυσικό και
εκείνοι (οι κακούργοι) να πραγματοποιήσουν το σχέδιό τους. Βλέπεις πώς ο Παύλος

[449]
αθωώνεται με την απόφαση των μή Ιουδαίων, όπως και ο Χριστός από τον Πιλάτο; Αλλά
πρόσεχε και την κακία, πού από μόνη της ανατρέπεται. Παρέδωσαν τον Παύλο γιά νά τον
καταδικάσουν καί νά τόν φονεύσουν, γίνεται όμως το αντίθετο. Και σώζεται και αθωώνεται.
• Επίσης ο χιλίαρχος θα μπορούσε να αφήση ελεύθερο τον Παύλο, διότι δεν είχε διαπράξει
κάτι το αξιόποινο. Αλλ' άν τον απέλυε, οι Ιουδαίοι θα εξερεθίζονταν περισσότερο καί θά τόν
σκότωναν. Ο χιλίαρχος έλαβε εγκαίρως γνώσι γιά τό σχέδιο της δολοφονίας του Παύλου, τη
στιγμή που ήταν έτοιμος να δεχτη τούς απεσταλμένους του Συνεδρίου. Άρχισε να αισθάνεται,
ότι τον έπνιγε η ευθύνη. Και τώρα είχε ένα λόγο να παραπέμψη τη δίκη για τον Παύλο στόν
ανθύπατο.

[450]
 (Πράξ. κγ' 23-35) - Στην Καισάρεια πρός τόν Φήλικα
«23 Καὶ προσκαλεσάμενος δύο τινὰς τῶν ἑκατοντάρχων εἶπεν· ἑτοιμάσατε στρατιώτας
διακοσίους ὅπως πορευθῶσιν ἕως Καισαρείας, καὶ ἱππεῖς ἑβδομήκοντα καὶ δεξιολάβους
διακοσίους, ἀπὸ τρίτης ὥρας τῆς νυκτός, 24 κτήνη τε παραστῆσαι, ἵνα ἐπιβιβάσαντες τὸν
Παῦλον διασώσωσι πρὸς Φήλικα τὸν ἡγεμόνα, 25 γράψας ἐπιστολὴν περιέχουσαν τὸν τύπον
τοῦτον· 26 Κλαύδιος Λυσίας τῷ κρατίστῳ ἡγεμόνι Φήλικι χαίρειν. 27 τὸν ἄνδρα τοῦτον
συλληφθέντα ὑπὸ τῶν ᾿Ιουδαίων καὶ μέλλοντα ἀναιρεῖσθαι ὑπ᾿ αὐτῶν ἐπιστὰς σὺν τῷ
στρατεύματι ἐξειλόμην αὐτόν, μαθὼν ὅτι Ρωμαῖός ἐστι. 28 βουλόμενος δὲ γνῶναι τὴν αἰτίαν
δι᾿ ἣν ἐνεκάλουν αὐτῷ, κατήγαγον αὐτὸν εἰς τὸ συνέδριον αὐτῶν· 29 ὃν εὗρον ἐγκαλούμενον
περὶ ζητημάτων τοῦ νόμου αὐτῶν, μηδὲν δὲ ἄξιον θανάτου ἢ δεσμῶν ἔγκλημα
ἔχοντα. 30 μηνυθείσης δέ μοι ἐπιβουλῆς εἰς τὸν ἄνδρα μέλλειν ἔσεσθαι ὑπὸ τῶν ᾿Ιουδαίων,
ἐξαυτῆς ἔπεμψα πρός σε, παραγγείλας καὶ τοῖς κατηγόροις λέγειν τὰ πρὸς αὐτὸν ἐπὶ σοῦ.
ἔρρωσο. 31 Οἱ μὲν οὖν στρατιῶται κατὰ τὸ διατεταγμένον αὐτοῖς ἀναλαβόντες τὸν Παῦλον
ἤγαγον διὰ τῆς νυκτὸς εἰς τὴν ᾿Αντιπατρίδα, 32 τῇ δὲ ἐπαύριον ἐάσαντες τοὺς ἱππεῖς
πορεύεσθαι σὺν αὐτῷ, ὑπέστρεψαν εἰς τὴν παρεμβολήν· 33 οἵτινες εἰσελθόντες εἰς τὴν
Καισάρειαν καὶ ἀναδόντες τὴν ἐπιστολὴν τῷ ἡγεμόνι παρέστησαν καὶ τὸν Παῦλον
αὐτῷ. 34 ἀναγνοὺς δὲ ὁ ἡγεμὼν καὶ ἐπερωτήσας ἐκ ποίας ἐπαρχίας ἐστί, καὶ πυθόμενος ὅτι
ἀπὸ Κιλικίας, 35 διακούσομαί σου, ἔφη, ὅταν καὶ οἱ κατήγοροί σου παραγένωνται· ἐκέλευσέ
τε αὐτὸν ἐν τῷ πραιτωρίῳ τοῦ ῾Ηρῴδου φυλάσσεσθαι. »

Ολόκληρος στρατός για έναν άνθρωπο! (στ. 23-26)

Τι έκανε λοιπόν ο χιλίαρχος; Αντελήφθη, ότι η κατάστασις ήταν σοβαρή. Ο Παύλος ήταν
Ρωμαίος πολίτης και έπρεπε να σωθή. Ως φρούραρχος έφερε ευθύνη. Κατά της μυστικής
συνωμοσίας των Εβραίων βρήκε τη μυστική φυγάδευση του Παύλου πρός τήν έδρα του
Διοικητού της Iουδαίας Ρωμαίου ανθυπάτου, την Καισάρεια. «Και προσκαλεσάμενος δύο
τινας των εκατοντάρχων είπεν: “Ετοιμάσατε στρατιώτας διακοσίους όπως πορευθώσιν έως
Καισαρείας, και ιππείς εβδομήκοντα και δεξιολάβους διακοσίους, από τρίτης ώρας της
νυκτός, κτήνη τε παραστήσαι, ίνα επιβιβάσαντες τον Παύλον διασώσωσι πρός Φήλικα τον
ηγεμόνα”, γράψας επιστολήν περιέχουσαν τον τύπον τούτον» (στ. 23-26). Στην
απλοελληνική: «Έπειτα κάλεσε (ο χιλίαρχος) δύο από τους εκατοντάρχους και διέταξε: “Από
ώρα εννέα τη νύκτα να έχετε έτοιμους διακοσίους στρατιώτες και εβδομήντα ιππείς και
διακοσίους λογχοφόρους, για να πάνε μέχρι την Καισάρεια. Να φέρουν και ζώα, για να
επιβιβάσουν τον Παύλο και να τον μεταφέρουν σώο στον Φήλικα τον ηγεμόνα”. Έγραψε δε
επιστολή, που είχε αυτή τη διατύπωσι....».
«Αφού προσκάλεσε δύο από τους Ρωμαίους αξιωματικούς (εκατοντάρχους), τούς είπε να
ετοιμάσουν διακόσιους πεζούς στρατιώτες, διακόσιους δεξιολάβους και εβδομήντα ιππείς,
για να μεταβούν στην Καισάρεια. Οι δεξιολάβοι ήσαν στρατιωτικό σώμα, που κρατούσαν
στο δεξί χέρι δόρυ (ήσαν δηλαδή δορυφόροι) καί στό αριστερό χέρι λόγχη ή σφενδόνη (ήσαν
δηλαδή σφενδονίτες). Κατ' άλλους όμως οι δεξιολάβοι ήσαν στρατιώτες, πού έδεναν με
αλυσίδα το αριστερό τους χέρι με το δεξί χέρι του κρατουμένου για να μήν αποδράση (ο
κρατούμενος).

[451]
 • Εδώ βλέπουμε στρατιωτικό σώμα ιδιαίτερα προστατευτικό. Για έναν κρατούμενο, τόν
Παύλο, τετρακόσιοι στρατιώτες και εβδομήντα ιππείς! Ο φρούραρχος, ο χιλίαρχος Λυσίας,
γιά νά γίνη ακόμα πιο προστατευτική ή μεταγωγή του Παύλου, προτιμά τη νύκτα. Στίς 9 το
βράδυ, στο στρατώνα, δύο εκατόνταρχοι με όλο αυτό το στράτευμα ήσαν έτοιμοι να φέρουν
τον Παύλο στην Καισάρεια. Διέταξε «από τρίτης ώρας της νυκτός, κτήνη τε παραστήσαι, ίνα
επιβιβάσαντες τον Παύλον διασώσωσι προς Φήλικα τον ηγεμόνα» (στ. 24). Επεβίβασαν τον
Παύλο σε ένα ζώο, ώστε να μή πεζοπορήση και κουραστή. Σε άλλο ζώο καβαλίκευσε ένας
στρατιώτης, συνδεδεμένος με αλυσίδα με τον Παύλο! Με συνοδεία, λοιπόν, τετρακοσίων
εβδομήντα ανδρών έστειλε τον Παύλο τη νύκτα πρός τόν ηγεμόνα Φήλικα στην Καισάρεια!
Έγραψε μάλιστα και σχετική επιστολή πρός τόν Φήλικα. Τόσο, λοιπόν επικίνδυνο θεωρούσε
ο Λυσίας έναν άνθρωπο; Για τη μεταφορά του ολόκληρο τάγμα στρατού; Φαίνεται υπερβολή,
μά πιθανόν ο χιλίαρχος δέν λάμβανε τέτοια μέτρα γιά έναν απλό άνθρωπο, αλλά γιά άνθρωπο
που ήταν Ρωμαίος πολίτης και που έπρεπε να διασφαλίση τη μεταφορά του από τις παγίδες
των τρομοκρατών Εβραίων!
• Ο απόστολος Παύλος απομακρύνθηκε από τους φανατικούς εχθρούς του, που σκόπευαν
νά τόν εξοντώσουν στην Ιερουσαλήμ. Μεταφέρθηκε στην Καισάρεια. Ο ηγεμόνας Φήλιξ,
όπως λέει η ιστορία, ήταν σκληρός και φαύλος. Αλλ' από τον αρχιερέα 'Ανανία ήταν
προτιμότερος.
• Ο Θεός έσωσε πάλι τον Απόστολο Του. Καί μέ ποιό τρόπο τον έσωσε; Όχι με άμεσο και
καταφανώς θαυματουργικό τρόπο, αλλά με έμμεσο τρόπο, χρησιμοποιώντας ανθρώπους, και
με αφανή θαύματα. Ο ανεψιός του Παύλου, ο έκατόνταρχος, ο χιλίαρχος, η ισχυρή
στρατιωτική συνοδεία και ο Φήλιξ χρησιμοποιήθηκαν ως όργανα της προνοίας του Κυρίου
για τη σωτηρία του Παύλου.

Ο Λυσίας (χιλίαρχος) πρός τόν Φίληκα (στ. 26-30)

Ο χιλίαρχος Κλαύδιος Λυσίας γράφει στο Φήλικα ένα ψέμα, ότι έσωσε τον Παύλο με
κεραυνοβόλο στρατιωτική επέμβασι (Πράξ. κα' 31έξ.), διότι έμαθε ότι είναι Ρωμαίος πολίτης.
Ο εκατόνταρχος των ιππέων έδωσε στον ανθύπατο Αντώνιο Φήλικα την αστυνομική
αναφορά του Λυσία και του παρέδωσε τόν δέσμιο Παύλο. Ο Φήλιξ έρευνούσε καλά, μέ
προσεκτικό βλέμμα, την φτωχική μορφή του κρατούμενου και κατηγορούμενου Παύλου, που
από το εσωτερικό του έβγαινε μία φλόγα ενός τελείως ξένου πνευματικού κόσμου. Μπροστά
του διάβασε δυνατά την αναφορά του Λυσία: «“Κλαύδιος Λυσίας των κρατίστω ηγεμόνι
Φήλικι χαίρειν. Τον άνδρα τούτον συλληφθέντα υπό των Ιουδαίων και μέλλοντα αναιρείσθαι
υπ' αυτών επιστας συν τω στρατεύματι εξειλόμην αυτόν, μαθών ότι Ρωμαϊός έστι.
Βουλόμενος δε γνώναι την αιτίαν δι' ήν ενεκάλουν αυτώ, κατήγαγον αυτόν εις το συνέδριον
αυτών δν εύρον εγκαλούμενον περί ζητημάτων του νόμου αυτών, μηδέν δε άξιον θανάτου ή
δεσμών έγκλημα έχοντα. Μηνυθείσης δέ μοι επιβουλής εις τον άνδρα μέλλειν έσεσθαι υπό
των Ιουδαίων, εξαυτής έπεμψα πρός σε παραγγείλας και τους κατηγόροις λέγειν τα προς
αυτόν επί σου. Έρρωσο”» (στ. 26-30). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Ο Κλαύδιος Λυσίας
προς τον εξοχώτατο ηγεμόνα Φήλικα. Χαίρε! Τον άνδρα αυτόν συνέλαβαν οι Ιουδαίοι και
επρόκειτο να τον σκοτώσουν. Και κατέφθασα με τους στρατιώτες και τον έσωσα, επειδή
έμαθα, ότι είναι Ρωμαίος πολίτης. Θέλοντας δε να μάθω την αιτία, για την οποία τον

[452]
κατηγορούσαν, τον κατέβασα στο συνέδριό τους. Και διαπίστωσα, ότι κατηγορείται για
ζητήματα του νόμου τους, και δεν κατηγορείται για τίποτε άξιο θανάτου ή φυλακίσεως. 'Αλλ'
επειδή μου γνωστοποιήθηκε, ότι επρόκειτο να γίνη δολοφονική ενέδρα κατά του ανδρός από
τους Ιουδαίους, αμέσως τον έστειλα σε σένα, και παρήγγειλα και στους κατηγόρους να πούν
ενώπιόν σου όσα έχουν εναντίον του. Ύγίαινε”».
• Στην επιστολή του ο χιλίαρχος πρός τόν ανθύπατο: Τόν αποκαλεί «κράτιστον ηγεμόνα»,
δηλαδή εξοχώτατο άρχοντα. Τόν Παύλο παρουσιάζει ώς άνδρα, που τον έπιασαν οι Ιουδαίοι
και επρόκειτο να τον σκοτώσουν. Για τον εαυτό του λέει, ότι με την επέμβασί του γλίτωσε
τον Παύλο, και διότι του είπε ότι είναι Ρωμαίος πολίτης. Για το διαδικαστικό μέρος
πληροφορεί τον ανθύπατο, ότι από το στρατώνα, πού εκρατείτο ο Παύλος, τόν κατέβασε στο
Συνέδριο των Ιουδαίων. Για την ουσία της υποθέσεως βεβαιώνει, ότι κατηγορείται ο Παύλος
γιά ζητήματα θρησκευτικά, δηλαδή γιά θέματα του Εβραϊκού νόμου.
• Εκείνο που κάνει εντύπωση και δεν δικαιολογεί την έπιστράτευση τόσων στρατιωτών
για έναν κρατούμενο, είναι η πεποίθησίς του, ότι ο Παύλος είναι τελείως αθώος. «Εύρον
αυτόν εγκαλούμενον περί ζητημάτων του νόμου αυτών, μηδέν δε άξιον θανάτου ή δεσμών
έγκλημα έχοντα» (στ. 29). Η ετυμηγορία του Λυσία για την αθωότητα του Παύλου θυμίζει
την ετυμηγορία του Πιλάτου για την αθωότητα του Iησού: «Ουδέν ευρίσκω αίτιον εν τω
ανθρώπω τούτω» (Λουκ. κγ' 4). Η αλήθεια λέει: 'Αθώος! Η δειλία και ο καιροσκοπισμός λέει:
"Ένοχος! Καί στή μία περίπτωση και στην άλλη.

Με στρατιωτική συνοδεία στην Καισάρεια (στ. 31-33)

Ο Λουκάς, ο ιστοριογράφος των περιπετειών του Παύλου, αφού παρέθεσε το γράμμα του
χιλιάρχου Λυσία πρός τόν ανθύπατο Κλαύδιο Φίληκα, επανέρχεται στη ροή των γεγονότων.
Οι στρατιώτες, σύμφωνα με τη διαταγή, παρέλαβαν τον Απόστολο. Ύστερα από νυκτερινή
πορεία κατά το ξημέρωμα έφτασαν στην Αντιπατρίδα, πόλι που ήταν 12 περίπου ώρες μακριά
από την Ιερουσαλήμ. Φαίνεται, ότι ο Λυσίας αυτό το διάστημα μεταξύ Ιερουσαλήμ και
Αντιπατρίδας φοβόταν περισσότερο (για τυχόν νυκτερινή επίθεση των Ιουδαίων). Γι' αυτό
έδωσε εντολή όλοι οι πεζοπόροι στρατιώτες να επιστρέψουν στο στρατώνα τους. Παρέμειναν
οι εβδομήντα ιππείς, να συνοδεύσουν τον κρατούμενο Παύλο στην Καισάρεια, που απείχε
από την Αντιπατρίδα οκτώ περίπου ώρες. «Οι μεν ουν στρατιώται κατά το διατεταγμένον
αυτοίς άναλαβόντες τον Παύλον ήγαγον διά της νυκτός εις την Αντιπατρίδα, τη δε επαύριον
εάσαντες τους ιππείς πορεύεσθαι συν αυτώ υπέστρεψαν εις την παρεμβολήν οίτινες
εισελθόντες εις την Καισάρειαν και αναδόντες την επιστολήν τώ ηγεμόνι παρέστησαν και
τον Παύλον αυτώ» (στ. 31-33). Απόδοσις στήν απλοελληνική: «Οι στρατιώτες λοιπόν,
σύμφωνα με τη διαταγή που έλαβαν, παρέλαβαν τον Παύλο και τη νύκτα τόν μετέφεραν στην
Αντιπατρίδα. Την άλλη δε ήμέρα άφησαν τούς ιππείς να συνεχίσουν μαζί του (μέ τόν Παύλο,
και αυτοί επέστρεψαν στο στρατόπεδο. Εκείνοι δε (οι ιππείς), όταν έφθασαν στην Καισάρεια,
εγχείρισαν την επιστολή (του Λυσία) στόν ηγεμόνα και του παρέδωσαν και τον Παύλο».
• Αλλά και πάλι: Σε ποιόν δέν φαίνεται μοναδικά υπερβολικό να διατίθενται εβδομήντα
ιππείς για να συνοδεύουν έναν κρατούμενο; Αυτό φανέρωνε και τη δειλία του χιλιάρχουν
Λυσία, που ήθελε και το θέμα του Παύλου να διώξη από πάνω του, καί τούς Ιουδαίους νά μή
τούς κακοκαρδίση. Φαντασθήτε την εικόνα: Οι κάτοικοι της Καισάρειας να βλέπουν ξαφνικά

[453]
εβδομήντα ιππείς, σέρνοντας ουσιαστικά έναν άνθρωπο! Και ένας ακόμα ιππέας με αλυσίδες
θα μπορούσε μόνος να μεταφέρη έναν κατηγορούμενο μπροστά στο πραιτώριο του Φήλικα!
Νόμιζαν, ότι όσο περισσότεροι είναι οι φρουροί, τόσο ασφαλέστερη είναι η προσαγωγή του
κατηγορουμένου Παύλου. Δέν γνώριζαν φυσικά, ότι ο Παύλος δέν είχε εβδομήντα φρουρούς,
αλλ' είχε μυριάδες αγγέλους του Θεού, πού τόν φρουρούσαν.

Θα σε ακούσω όταν έλθουν οι κατήγοροί σου (στ. 34-35)

O Φήλιξ διάβασε την επιστολή του χιλιάρχου Λυσία. Και αμέσως απευθύνθηκε στον
Παύλο ρωτώντας τον από ποιά επαρχία κατάγεται. Ο Παύλος έδωσε το στοιχείο που του
ζητήθηκε: 'Από την Κιλικία. Ηταν γεννημένος στην Ταρσό της Κιλικίας, πόλι σπουδαία, από
τις μεγαλύτερες της εποχής. Φαίνεται, ότι και η Κιλικία ως επαρχία υπαγόταν στην
δικαιοδοσία του ανθυπάτου Φήλικα. «Αναγνούς δε ο ηγεμών και επερωτήσας έκ ποίας
επαρχίας εστί, και πυθόμενος ότι από Κιλικίας, διακούσομαί σου, έφη, όταν και οι κατήγοροί
σου παραγένωνται εκέλευσέ τε αυτόν εν τω πραιτωρίω του Ηρώδου φυλάσσεσθαι» (στ. 34-
35). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε ο ηγεμών διάβασε την επιστολή, ρώτησε από
ποιά επαρχία είναι. Και όταν έμαθε, ότι είναι από την Κιλικία, είπε: “Θα σε ακούσω
προσεκτικά όταν έλθουν και οι κατηγοροί σου”. Και διέταξε να κρατήται ο Παύλος στο
πραιτώριο (παλάτι) του Ηρώδη».
• Δέν θέλησε ο Φήλιξ ν' αρχίση αμέσως την διαδικασία. Μετά την πρώτη γνωριμία είπε
στον Παύλο: Θα σε ακούσω προσεκτικά όταν έλθουν και οι κατηγοροί σου.
• Καί διέταξε ο Φήλιξ να κρατήται ο Παύλος στο «πραιτώριο» (παλάτι) του Ηρώδη.
Επρόκειτο για ένα μεγαλοπρεπές ανάκτορο, πού είχε κτίσει ο Ηρώδης ο μέγας. Ο Λουκάς το
ονομάζει «πραιτώριον του Ηρώδου». Διέθετε πολλούς χώρους. Στα υπόγεια υπήρχε φυλακή.
Εκεί κλείστηκε ο Παύλος, έχοντας σχετική άνεση για προσευχή και μελέτη. Μπορούσε
μάλιστα να δέχεται και επισκέψεις αδελφών εν Χριστώ.
• “Όταν θέλη ο Θεός, κατά θαυμαστό τρόπο προφυλάσσει και σώζει τον γνήσιο δούλο
Του. Θαυμαστά ενεργεί και για τον Παύλο. Γίνεται συνωμοσία εναντίον του. Μεταχειρίζεται
ο Θεός το κακό για τη σωτηρία του Παύλου. Ο Απόστολος, άν και είχε μεγάλο πόθο να
πορευθή στόν Κύριο διά τού μαρτυρικού του θανάτου, εν τούτοις δέν αδιαφορεί για τη
συνωμοσία, διότι γνωρίζει ότι ο θάνατος είναι γάμος της νύμφης, της ψυχής του και του
Νυμφίου Χριστού, όπου τον λόγο ως προς τον χρόνο της τελέσεως του γάμου τούτου τον έχει
ο Νυμφίος, ο Χριστός. Μόνο το αρραβώνισμα, ή πίστις, είναι στο χέρι της νύμφης, της ψυχής.
Επιθυμεί ο Παύλος να είναι ακόμα αρραβωνιασμένος με τον Χριστό γιά νά τόν κηρύξη μέχρι
τη Ρώμη!
• "Ας έλθουμε και στους εχθρούς του Παύλου. Ώρκίσθηκαν να είναι καταραμένοι, άν
φάγουν καί άν πιουν νερό, προτού να φονεύσουν τον Απόστολο. Δέν κατώρθωσαν να τον
σκοτώσουν. Τήρησαν τον όρκο τους; Αφού δέν σκότωσαν τον Παύλο, πέθαναν εκ πείνης και
δίψης; "Αν όχι, άν δηλαδή έφαγαν και ήπιαν νερό, είναι επίορκοι. "Αν τήρησαν τον όρκο
τους, αυτοκτόνησαν! Έγιναν όμοιοι μέ τόν Ιούδα;... Μάλλον επίορκοι προτίμησαν να γίνουν,
παρά ν' αυτοκτονήσουν! Ο Παύλος πάντως σώθηκε από τα χέρια τους.

[454]
 • Ό Θεός είναι σοφός, καλός, δίκαιος, δυνατός. Στόν κόσμο αυτό δείχνει τα τρία πρώτα:
σοφία, καλωσύνη, δικαιοσύνη, όχι όμως και τη δύναμί Του. Διότι δεν θέλει να συντρίψη το
ανθρώπινο μυαλό, αλλά να το ξυπνήση. Θα ξυπνήση το μυαλό μόνο με τη σοφία Του, την
καλωσύνη Του καί τη δικαιοσύνη Του. Τή δύναμί Του την φυλάει γιά τήν μέλλουσα κρίσι.
Νά πώς και γιατί διάλεξε ανθρώπινα μέσα και Θεός προστατεύοντας τον Απόστολό Του, τόν
Παύλο!

[455]
 (Πράξ. κδ' 1-9) - Κατηγορίες κατά του Παύλου
«1 Μετὰ δὲ πέντε ἡμέρας κατέβη ὁ ἀρχιερεὺς ᾿Ανανίας μετὰ τῶν πρεσβυτέρων καὶ ρήτορος
Τερτύλλου τινός, οἵτινες ἐνεφάνισαν τῷ ἡγεμόνι κατὰ τοῦ Παύλου. 2 κληθέντος δὲ αὐτοῦ
ἤρξατο κατηγορεῖν ὁ Τέρτυλλος λέγων· 3 πολλῆς εἰρήνης τυγχάνοντες διὰ σοῦ καὶ
κατορθωμάτων γινομένων τῷ ἔθνει τούτῳ διὰ τῆς σῆς προνοίας, πάντῃ τε καὶ πανταχοῦ
ἀποδεχόμεθα, κράτιστε Φῆλιξ, μετὰ πάσης εὐχαριστίας. 4 ἵνα δὲ μὴ ἐπὶ πλεῖόν σε ἐγκόπτω,
παρακαλῶ ἀκοῦσαί σε ἡμῶν συντόμως τῇ σῇ ἐπιεικείᾳ. 5 εὑρόντες γὰρ τὸν ἄνδρα τοῦτον
λοιμὸν καὶ κινοῦντα στάσιν πᾶσι τοῖς ᾿Ιουδαίοις τοῖς κατὰ τὴν οἰκουμένην, πρωτοστάτην τε
τῆς τῶν Ναζωραίων αἱρέσεως, 6 ὃς καὶ τὸ ἱερὸν ἐπείρασε βεβηλῶσαι, ὃν καὶ ἐκρατήσαμεν
καὶ κατὰ τὸν ἡμέτερον νόμον ἠθελήσαμεν κρίνειν· 7 παρελθὼν δὲ Λυσίας ὁ χιλίαρχος μετὰ
πολλῆς βίας ἐκ τῶν χειρῶν ἡμῶν ἀπήγαγε, 8 κελεύσας τοὺς κατηγόρους αὐτοῦ ἔρχεσθαι ἐπὶ
σέ· παρ᾿ οὗ δυνήσῃ αὐτὸς ἀνακρίνας περὶ πάντων τούτων ἐπιγνῶναι ὧν ἡμεῖς κατηγοροῦμεν
αὐτοῦ. 9 συνεπέθεντο δὲ καὶ οἱ ᾿Ιουδαῖοι φάσκοντες ταῦτα οὕτως ἔχειν.»

Κολακεία στό Ρωμαίο ηγεμόνα (στ. 1-4).

Ο Ρωμαίος ηγεμόνας Φήλιξ έκλεισε τον Παύλο στη φυλακή, στό «πραιτώριο του Ηρώδη»
και περίμενε πότε από τα Ιεροσόλυμα θα έρθουν οι κατήγοροι του Παύλου, προκειμένου ν'
αρχίση ή δίκη. Ύστερα από πέντε μέρες από την άφιξη του Παύλου στην Καισάρεια,
κατέβηκαν από τα Ιεροσόλυμα μέλη του Μεγάλου Συνεδρίου, μεταξύ των οποίων ο
Αρχιερέας Ανανίας, ο κακός αυτός άνθρωπος, πού διέταξε να χτυπήσουν στο στόμα τον
Παύλο και πού ανάγκασε τον Παύλο να τον ελέγξη κατά πρόσωπον (Πράξ. κγ' 13). Μαζί με
τον απαίσιο αρχιερέα Ανανία ήρθαν οι φανατικώτεροι εχθροί του Παύλου, που ανήκαν στο
πρεσβυτέριο των Ιουδαίων. Αυτή τη φορά η πλευρά των κατηγόρων έφερε μαζί της και...
δικηγόρο. Ήταν κάποιος Τερτυλλος, ρωμαίος, ο οποίος ήξερε ελεεινά να κολακεύη τόν
άρχοντα Φήλικα και συκοφαντικά να παρουσιάζη τον μεγάλο απόστολο Παύλο.
Ο ανθύπατος Φήλιξ κάλεσε να εμφανιστή ο Παύλος μπροστά σ' αυτό το κακόβουλο και
προκατειλημμένο δικαστήριο. «Μετά δε πέντε ημέρας κατέβη ο αρχιερεύς Ανανίας μετά των
πρεσβυτέρων και ρήτορος Τερτυλλου τινός, οίτινες ενεφάνισαν τώ ηγεμόνι κατά του
Παύλου. Κληθέντος δε αυτού ήρξατο κατηγορείν ο Τερτυλλος λέγων: “Πολλής ειρήνης
τυγχάνοντες διά σου και κατορθωμάτων γινομένων τώ έθνει τούτω διά της σής προνοίας,
πάντη τε και πανταχού αποδεχόμεθα, κράτιστε Φήλιξ, μετά πάσης ευχαριστίας. "Ινα δε μή
επί πλειόν σε έγκόπτω, παρακαλώ ακούσαι σε ημών συντόμως τη ση επιεικεία”» (1-4).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Μετά πέντε δε ημέρες κατέβηκε ο αρχιερέας Ανανίας μαζί
με τους πρεσβυτέρους και κάποιο δικηγόρο Τερτυλλο και έκαναν καταγγελία στον ηγεμόνα
κατά του Παύλου. Και όταν αυτός κλήθηκε, άρχισε ο Τερτυλλος να κατηγορή λέγοντας:
“Εξοχώτατε Φήλιξ! Πολλή ειρήνη απολαμβάνουμε εξ αιτίας σου, και μεγάλα έργα γίνονται
σ' αυτό το έθνος με τη φροντίδα σου. Αυτό και πάντοτε και παντού αναγνωρίζουμε με όλη
την ευγνωμοσύνη. Αλλά για να μη σε κουράζω περισσότερο, παρακαλώ ν' ακούσης με την
καλωσύνη σου όσα συντόμως θα ειπούμε”».

[456]
 Τό λόγο πήρε πρώτος ο μισθωτός των σατανικών Iουδαίων, ο Τερτυλλος. Ο πρόλογος της
αγορεύσεώς του ήταν μία γλοιώδης κολακεία του Φήλικος, ενός ανθρώπου διεφθαρμένου μέ
δικτατορικό τρόπο διοικήσεως:
-Όλοι μας απολαμβάνουμε ειρήνη μεγάλη, χάρη στη δική σου προσωπικότητα!!!
-Με τη δική σου επίβλεψι έχουν γίνει πολλά σπουδαία έργα στο έθνος των Ιουδαίων!!!
-Είσαι υπέροχος, κράτιστος, μεγαλειότατος!!!
-Όλοι αναγνωρίζουν τα καλά που κάνεις, τον τρόπο που κυβερνάς και είναι γεμάτοι
ευγνωμοσύνη στο καλό πρόσωπό σου.
-Αλλά γιατί νά σέ κουράζω, άρχοντά μου, λέγοντας πασίγνωστα για τη δράσι σου
πράγματα; Ξέρω πόση καλωσύνη έχεις. Γι' αυτό παρακαλώ να καταδεχτής όσα πολύ σύντομα
θα σου πούμε.
• Ο αρχιερέας Ανανίας, του οποίου μισθοφόρος ήταν ο Τερτυλλος, καμάρωνε την
αγόρευση του «δικηγόρου» του. Αλλωστε δεν αισθάνθηκε ντροπή να εγκαταλείψη τη θέση
του στο Ναό και να κατεβή μέ τούς φανατικώτερους του Συνεδρίου στην Καισάρεια, γιά νά
κατηγορήση τόν Παύλο, να ασκήση όλη την επιρροή του για την καταδίκη του, να ακούση,
όπως τουλάχιστον φανταζόταν, την καταδίκη του και να δή επί τέλους τον κατάδικο Παύλο
οδηγούμενο στην εκτέλεσι. Διψούσε να δη το αίμα του Παύλου να κυλάη στη γη! Και
ποθούσε να επιστρέψη στα Ιεροσόλυμα θριαμβευτής, ότι θα είχε κατορθώσει να εξοντώση
τό... θηρίο!
• Ακριβοπλήρωσε ο αρχιερέας Ανανίας τον Τερτυλλο, που ήταν πρωταθλητής σε
στρεψοδικίες. Ο «δικηγόρος» του αρχιερέα οργάνωσε όλη τη δηλητηριώδη αγόρευσή του
εναντίον του μεγαλυτέρου και ευεργετικωτέρου ανθρώπου του κόσμου.
Ο Τερτυλλος θα παραμείνη στην ιστορία ως ο μεγαλύτερος ψεύστης, αφού ανέβασε πολύ
ψηλά ένα θρονιασμένο τέρας, όπως ήταν ο Φήλιξ, και έθαψε μέ τίς συκοφαντίες του έναν
αλυσοδεμένο άγιο.
Γλοιώδης γιά τόν Φήλικα, που η ιστορία τόν ζωγραφίζει μέ τά μελανώτερα χρώματα και
πού επί των ημερών του διατάχθηκε η καταστροφή των Ιεροσολύμων. Με τη γλοιώδη
κολακεία του ο συνήγορος του διαβόλου, ο μικρόνους Τέρτυλλος, επεδίωκε να διαθέση τον
ανθύπατο Φήλικα εναντίον του μεγάλου Παύλου. Θ' ακολουθήση και ο Παύλος την πορεία
του θείου Διδασκάλου Του, «ός λοιδορούμενος ούκ άντελοιδόρει, πάσχων, ουκ ήπείλει» (Α'
Πέτρ. β' 23).

Πληγή ο Παύλος! (στ. 5-8)

Μετά την κολακεία υπέρ του φαύλου, έρχεται από τον Τερτυλλο ή σατανική συκοφαντία
κατά του Παύλου. Τόν κήρυκα του Ευαγγελίου της ειρήνης παρουσίασε ως στασιαστή και
υποκινητή στάσεων μεταξύ όλων των Ιουδαίων στην οικουμένη, στον κόσμο ολόκληρο.
Καίτοι ο Φήλιξ δεν ήταν κριτής της οικουμένης, αλλά της Ιουδαίας, ο Τερτυλλος κατηγόρησε
τον Παύλο γιά εγκλήματα που διέπραξε δήθεν και έξω της Ιουδαίας, σ' όλο τον τότε γνωστό
κόσμο.

[457]
 Τόν ζηλωτή επίσης της πατρώας παραδόσεως, τόν Παύλο (Γαλ. α' 14), ο Τερτυλλος τον
παρουσίασε ως πρωτοστάτη αιρέσεως. Αυτός, που κήρυττε τον Ιησού Χριστό, τόν
Παντοκράτορα, και ίδρυε παντού Εκκλησίες για όλους τούς ανθρώπους που πιστεύουν στον
Σωτήρα Χριστό, εμφανιζόταν ως αρχηγός θρησκευτικής αιρέσεως, την οποία μάλιστα
απεκάλεσε ο Τερτυλλος «των Ναζωραίων αίρεσι».
Αλλ' ας παραθέσουμε όλες τις συκοφαντίες εναντίον του Παύλου, όπως ο απατεώνας και
συκοφάντης Τερτυλλος άπαρίθμησε: «“Εύρόντες γάρ τον άνδρα τούτον λοιμόν και κινούντα
στάσιν πάσι τοίς Ιουδαίοις τοις κατά την οικουμένην, πρωτοστάτην τε της των Ναζωραίων
αιρέσεως, δς και το ιερόν επείρασε βεβηλώσαι, όν και εκρατήσαμεν και κατά τον ημέτερον
νόμον ήθελήσαμεν κρίνειν' παρελθών δε Λυσίας και χιλίαρχος μετά πολλής βίας εκ των
χειρών ημών απήγαγε, κελεύσας τους κατηγόρους αυτού έρχεσθαι επί σε παρ' ού δυνήση
αυτός ανακρίνας περί πάντων τούτων επιγνώναι ών ημείς κατηγορούμεν αυτού”» (στ. 5-8).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Λοιπόν διαπιστώσαμε, ότι αυτός ο άνθρωπος είναι πληγή
και συμφορά. Παρακινεί σε εξέγερσι όλους τους Ιουδαίους σ' ολόκληρο τον κόσμο. Και είναι
πρωτοστάτης της αιρέσεως των Ναζωραίων. Αυτός και τον ναό αποπειράθηκε να βεβηλώση.
Γι' αυτό και τον συλλάβαμε και θελήσαμε να τον δικάσουμε σύμφωνα με τον νόμο μας. 'Αλλά
ήλθε ο Λυσίας και χιλίαρχος και τον άρπαξε από τα χέρια μας με πολλή βία, και διέταξε να
έλθουν οι κατήγοροί του σ' εσένα. Απ' αυτόν, αφού ο ίδιος εξετάσης, θα μπορέσης να μάθης
την αλήθεια για όλα αυτά, για τα οποία εμείς τον κατηγορούμε”».
• Θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε το κατηγορητήριο, που κατασκεύαζε κατά του
αποστόλου Παύλου και διαστρεβλωτής Τερτυλλος:
– Ο Παύλος είναι πληγή και συμφορά!
– Ξεσηκώνει σε διχασμό όλους τούς Ιουδαίους όλης της οικουμένης.
-Είναι αρχηγός παραθρησκευτικής οργάνωσης, με το όνομα Ναζωραίοι.
-Αποπειράθηκε να βεβηλώση το Ναό των Ιεροσολύμων, βάζοντας μέσα... είδωλολάτρες!
• Ο Τερτυλλος είπε και το ψέμα, ότι οι Ιουδαίοι έπιασαν τόν Παύλο με σκοπό να τον
υποβάλουν σε δίκη σύμφωνα με τον Μωσαϊκό νόμο, ενώ στην πραγματικότητα θέλησαν να
τον φονεύσουν επί τόπου. Και αν δεν κατέφθανε ο χιλίαρχος Λυσίας και δεν τον αποσπούσε
από τα χέρια τους, θα τον φόνευαν. "Ας δούμε την τριπλή κατηγορία του Τερτυλλου εναντίον
του Παύλου:
Πρώτη: «Εύρόντες γάρ τον άνδρα τούτον λοιμόν και κινούντα στάσιν πάσι τοίς Ιουδαίοις
τους κατά την οικουμένην...» (στ. 5). Βρήκαμε τον άνδρα αυτόν επικίνδυνο, διότι είναι
ταραχοποιός και δημιουργεί σκάνδαλα στους Εβραίους όλης της οικουμένης.
Δεύτερη κατηγορία: «Πρωτοστάτην τε της των Ναζωραίων αιρέσεως...» (στ. 5). Τόν
συλλάβαμε τον Παύλο να είναι αρχηγός της αιρέσεως των Ναζωραίων.
Ή Ιουδαϊκή θρησκεία ήταν κάτω από την προστασία του Ρωμαϊκού κράτους. Το σχίσμα,
λοιπόν, που έφερε, κατ' αυτούς, ο Παύλος με το κήρυγμα του Χριστού, αντέκειτο πρός το
Νόμο.

[458]
 Τρίτη κατηγορία: «Ός και το ιερόν επείρασε βεβηλώσαι, ον και εκρατήσαμεν και κατά τον
ημέτερον νόμον ήθελήσαμεν κρίνειν» (στ. 6). Προσπάθησε ο Παύλος να ασεβήση στον ιερό
χώρο του Ναού στην Ιερουσαλήμ!
• Για να προκαταλάβη ο Τερτυλλος ψυχολογικά τόν Φήλικα, ώστε εκ των προτέρων να
θεωρήση τίς κατηγορίες του αληθινές, έκλεισε την αγόρευσή του λέγοντας, ότι ο Φήλιξ
ανακρίνοντας τους κατηγόρους θα διαπίστωνε, ότι όλες οι κατηγορίες είναι αληθινές.
Προεξοφλεί δηλαδή την κρίσι του Φήλικος!

Επίθεσις των Ιουδαίων! (στ. 9)

Ο αρχιερέας Ανανίας παρακολουθούσε την δημηγορία του ψεύτη δικηγόρου, του
Τερτυλλου. Και όταν τελείωσε, έδωσε σύνθημα και στους άλλους Ιουδαίους να
χειροκροτήσουν και να φωνάξουν, ότι συμφωνούν μέ τόν Τερτυλλο. «Συνεπέθεντο δε και οι
Ιουδαίοι φάσκοντες ταύτα ούτως έχειν» (στ. 9). 'Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Συμφώνησαν δε μαζί και οι Ιουδαίοι (οι άρχοντες), βεβαιώνοντας εντόνως, ότι έτσι έχουν
τα πράγματα».
• Ο Τερτυλλος είχε δύο κακίες. Ηταν καί κόλακας και συκοφάντης. Η κολακεία του
στρέφεται πρός τόν δικαστη Φήλικα. Ο Φήλιξ, κατά τον ιστορικό Ιώσηπο, ήταν ως διοικητής,
τύραννος. Κατέβαλε βέβαια τους ληστές, έγινε όμως και ο ίδιος ληστής. Φόνευσε διά
δολοφόνων τόν άρχιερέα των Ιουδαίων Ιωνάθαν. Και όμως ο δικηγόρος των Ιουδαίων
Τέρπυλλος λέει στο τέρας της κακίας, τόν Φήλικα: «Πολλής ειρήνης τυγχάνοντες διά σού».
Οποία κολακεία! Και όμως, περισσότερο κόλακες ήσαν ο αρχιερέας Ανανίας και τα άλλα
μέλη του Συνεδρίου, που «συνεπέθεντο φάσκοντες ταύτα ούτως έχειν» (στ. 9).
• Ενώ, λοιπόν, είχαν τόση κολακεία γιά τόν Φήλικα, συκοφαντούσαν τον Παύλο. Τόν
αποκαλούν «λοιμόν», πανούκλα! Δεν είναι μικρή αυτή η συκοφαντία για έναν άνθρωπο, πού
ύστερα από τον Χριστό είναι ο σπουδαιότερος άνθρωπος. Και όπως θα δούμε, έναντι της
κολακείας και της συκοφαντίας αυτής στέκει η ευγένεια και το θάρρος του Παύλου.
• Κατά την ώρα της αγορεύσεως του Τερτύλλου ο Παύλος άκουσε τις φοβερές
συκοφαντίες εναντίον του. Όλες οι κατηγορίες ήσαν φοβερές, αλλ' η κατηγορία ότι ήταν
ταραξίας και επαναστάτης, σε οικουμενική μάλιστα κλίμακα, ήταν η φοβερώτερη. Αυτή η
κατηγορία, πολιτικής φύσεως, συνεπαγόταν θάνατο. Ακούγοντας ο Παύλος τόσο φοβερό και
άδικο κατηγορητήριο, ασφαλώς μέσα στην ψυχή του αναστατωνόταν. Διότι είναι φυσικό, η
συκοφαντία να εξεγείρη τήν ψυχή που έχει αίσθημα δικαιοσύνης. Μόνο οι αναίσθητοι και
πεπωρωμένοι δέν εξεγείρονται εσωτερικώς ενώπιον κραυγαλέων περιπτώσεων αδικίας και
συκοφαντίας..
Αλλ' ο Απόστολος συγκράτησε την εσωτερική του ορμή καί δέν διέκοψε τον συκοφάντη
ψευτοδικηγόρο. Αφηνε να εξαντλήση όλο το κατηγορητήριό του, να ξεράση όλο το
περιεχόμενο της μοχθηρής ψυχής του και ανέμενε με υπομονή τη σειρά του ν' απολογηθή.

[459]
 (Πράξ. κδ' 10-21) - Ο Παύλος απαντά στις κατηγορίες
«10 ᾿Απεκρίθη δὲ ὁ Παῦλος, νεύσαντος αὐτῷ τοῦ ἡγεμόνος λέγειν· ἐκ πολλῶν ἐτῶν ὄντα
σε κριτὴν τῷ ἔθνει τούτῳ ἐπιστάμενος εὐθυμότερον τὰ περὶ ἐμαυτοῦ
ἀπολογοῦμαι, 11 δυναμένου σου γνῶναι ὅτι οὐ πλείους εἰσί μοι ἡμέραι δεκαδύο ἀφ᾿ ἧς ἀνέβην
προσκυνήσων εἰς ῾Ιερουσαλήμ· 12 καὶ οὔτε ἐν τῷ ἱερῷ εὗρόν με πρός τινα διαλεγόμενον ἢ
ἐπισύστασιν ποιοῦντα ὄχλου, οὔτε ἐν ταῖς συναγωγαῖς οὔτε κατὰ τὴν πόλιν· 13 οὔτε
παραστῆσαι δύνανται περὶ ὧν νῦν κατηγοροῦσί μου. 14 ὁμολογῶ δὲ τοῦτό σοι, ὅτι κατὰ τὴν
ὁδὸν ἣν λέγουσιν αἵρεσιν οὕτω λατρεύω τῷ πατρῴῳ Θεῷ, πιστεύων πᾶσι τοῖς κατὰ τὸν νόμον
καὶ τοῖς ἐν τοῖς προφήταις γεγραμμένοις, 15 ἐλπίδα ἔχων εἰς τὸν Θεὸν ἣν καὶ αὐτοὶ οὗτοι
προσδέχονται, ἀνάστασιν μέλλειν ἔσεσθαι νεκρῶν, δικαίων τε καὶ ἀδίκων· 16 ἐν τούτῳ δὲ καὶ
αὐτὸς ἀσκῶ ἀπρόσκοπτον συνείδησιν ἔχειν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τοὺς ἀνθρώπους διὰ
παντός. 17 δι᾿ ἐτῶν δὲ πλειόνων παρεγενόμην ἐλεημοσύνας ποιήσων εἰς τὸ ἔθνος μου καὶ
προσφοράς· 18 ἐν οἷς εὗρόν με ἡγνισμένον ἐν τῷ ἱερῷ, οὐ μετὰ ὄχλου οὐδὲ μετὰ θορύβου,
τινὲς ἀπὸ τῆς ᾿Ασίας ᾿Ιουδαῖοι, 19 οὓς ἔδει ἐπὶ σοῦ παρεῖναι καὶ κατηγορεῖν εἴ τι ἔχοιεν πρός
με. 20 ἢ αὐτοὶ οὗτοι εἰπάτωσαν τί εὗρον ἐν ἐμοὶ ἀδίκημα στάντος μου ἐπὶ τοῦ συνεδρίου, 21 ἢ
περὶ μιᾶς ταύτης φωνῆς ἧς ἔκραξα ἑστὼς ἐν αὐτοῖς, ὅτι περὶ ἀναστάσεως νεκρῶν ἐγὼ
κρίνομαι σήμερον ὑφ᾿ ὑμῶν.»

Προσκυνητής στα Ιεροσόλυμα (στ. 10-11)

Ο Φήλιξ ήταν σκληρός και φαύλος ηγεμόνας. Εν τούτοις ο Τερτυλλος τόν εγκωμίασε ως
σπουδαίον ηγεμόνα. Ο Παύλος δέν κολάκευσε τον Φήλικα. Αλλ' ούτε τον καυτηρίασε γιά
τήν σκληρότητα και την φαυλότητά του.
Αυτό θα ήταν προκλητική και ασύνετη πράξις. Αλλωστε εκείνη την ώρα δέν κρινόταν ο
Φήλιξ, αλλά κρινόταν ο ίδιος. Και επί πλέον ο Φήλιξ ήταν λιγότερο από τον αρχιερέα 'Ανανία
αξιοκατάκριτος. Διότι ούτε αντιπρόσωπος θρησκείας ήταν, ούτε στον αληθινό Θεό πίστευε.
Ήταν ειδωλολάτρης και πολιτικός άρχοντας.
Ο Φήλιξ είχε αρκετή πείρα. Κατάλαβε εγκαίρως τούς αιμοβόρους Εβραίους. Ήξερε πολλά
γι' αυτούς τους... αξιοτίμους κυρίους και τους έντιμοτάτους αρχιερείς τους! Ήθελε να μάθη
τί είχε να πη ο Παύλος. Τότε μέ τίς αλυσίδες στα χέρια σηκώθηκε ο Παύλος και αμέσως
προσείλκυσε το ενδιαφέρον του δικαστηρίου. Ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος, πού ήξερε πώς
να μεταχειριστή τούς ανθρώπους και να προσαρμοστη στον τόπο και στο χρόνο. Μιλάει
έξυπνα, τοποθετεί την όλη υπόθεση στη θέση της και την μεταθέτει στο πεδίο του
θρησκευτικού δικαίου.
Γιά τόν Φήλικα ο άγιος Απόστολος είπε λόγο, πού ούτε επικριτικός ήταν ούτε
κολακευτικός. Ας ακούσουμε την αρχή της απαντήσεως του Παύλου: «Απεκρίθη δε ο
Παύλος, νεύσαντος αυτώ του ηγεμόνος λέγειν: “Εκ πολλών ετών όντα σε κριτήν τώ έθνει
τούτω επιστάμενος εύθυμότερον τα περί έμαυτού απολογούμαι, δυναμένου σου γνώναι ότι
ου πλείους εισί μοι ημέραι δεκαδύο άφ' ής ανέβην προσκυνήσων είς Ιερουσαλήμ» (στ. 10-
11). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ακολούθως δε ο Παύλος, αφού ο ηγεμών του έκανε
νεύμα να μιλήση, είπε: “Γνωρίζοντας, ότι από πολλά έτη είσαι δικαστής σ' αυτό το έθνος, με

[460]
καλλίτερη διάθεση απολογούμαι για τον εαυτό μου. Δύνασαι να εξακριβώσης, ότι δεν είναι
περισσότερες από δώδεκα μέρες, αφ' ότου ανέβηκα να προσκυνήσω στην Ιερουσαλήμ».
O Φήλιξ κυβερνούσε την Ιουδαία επί αρκετά χρόνια. Έκανε πολλές δίκες. Και γνώριζε
καλά τα ιουδαϊκά πράγματα και τον χαρακτήρα των Ιουδαίων. Γνώριζε πρό παντός, πόσο
φανατικοί ήσαν οι Ιουδαίοι και με πόση εμπάθεια δίωκαν τους αντιφρονούντες και τους
αντιπάλους τους. Αυτή δε η γνώσις και η πείρα του Φήλικος ήταν υπέρ του Αποστόλου, που
είχε το δίκαιο με το μέρος του. Και γι' αυτό ο Παύλος αναφέρθηκε στην πολυετή πείρα του
Φήλικος εν μέσω του Ιουδαϊκού έθνους, όχι βέβαια για να τον κολακεύση. «Εκ πολλών ετών
όντα σε κριτήν τώ έθνει τούτω επιστάμενος εύθυμότερον τα περί έμαυτού απολογούμαι» (στ.
10).
• Κατά την απολογία του ο Παύλος δεν καταφέρεται εναντίον των συκοφαντών του, δέν
εκφέρει δυσμενή κρίσι γι' αυτούς, δέν προβαίνει σε βαρείς χαρακτηρισμούς, όπως εκείνοι,
αλλά περιορίζεται στην αναίρεση των κατηγοριών με τρόπο ευπρεπή, συγχρόνως δε και
ισχυρό.
• Στην κατηγορία, ότι είναι «λοιμός», δηλαδή πληγή, ασεβής και επικίνδυνος, ο μεγάλος
Απόστολος απαντά ότι ανέβηκε στα Ιεροσόλυμα να προσκυνήση και να προσφέρη στό έθνος
του ελεημοσύνες και προσφορές. «... Δυναμένου σου γνώναι ότι ου πλείους είσί μοι ημέραι
δεκαδύο αφ' ής ανέβην προσκυνήσων εις Ιερουσαλήμ» (στ. 11).

Αναπόδεικτες οι κατηγορίες κατ' εμού (στ. 12-13)

Στην κατηγορία, ότι είναι ταραξίας και επαναστάτης, απαντά, ότι δεν είναι περισσότερο
από δώδεκα μέρες, αφ' ότου ανέβηκε στα Ιεροσόλυμα. Σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα -
λέει -δέν είναι δυνατόν να οργανωθή και να υποκινηθή επανάστασις. Επίσης απαντά, ότι ούτε
στο Ναό τόν βρήκαν να συνομιλή με κάποιον ή να κάνη συγκέντρωση λαού, ούτε στις
συναγωγές, ούτε σε άλλα σημεία της πόλεως Ιερουσαλήμ. Και γενικότερα απαντά, ότι δεν
είναι δυνατόν να αποδείξουν τις κατηγορίες που του αποδίδουν. «Και ούτε εν τω ιερώ εύρόν
με πρός τινα διαλεγόμενον ή επισύστασιν ποιούντα όχλου, ούτε εν ταις συναγωγαίς, ούτε
κατά την πόλιν' ούτε παραστήσαι δύνανται περί ών νυν κατηγορούσι μου» (στ. 12-13).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και ούτε στο ναό με βρήκαν να συζητώ με κάποιον ή να
παρακινώ τον λαό σε επανάσταση, ούτε στις συναγωγές, ούτε στην πόλι. Ούτε δύνανται να
αποδείξουν αυτά, για τα οποία τώρα με κατηγορούν».
• Πώς θα ήταν δυνατόν να είναι ο Παύλος ταραχοποιός, αφού είχε έλθει ως προσκυνητής
και υπήρχε τόσο αφανής σε δημόσια κέντρα; «Ούτε παραστήσαι δύνανται περί ών νύν
κατηγορούσί μου» (στ. 13). Αλλωστε άν είχε προκαλέσει ο Παύλος αναταραχή, ο πρώτος
που θα το ήξερε, θα ήταν ο Φήλιξ. Λέει σχετικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Δείκνυσι, ότι και
αυτός (ο Φήλιξ) οίδε μηδέν ών κατηγορείται (ο Παύλος) πεποιηκότα. Ει δέ επισύστασίν ποτε
εκίνησεν, εγίνωσκεν άν, κριτής ών, και το τοιούτον αυτόν ουκ ελάνθανεν» (Ε.Π.Ε. 16β, 134).
Μετάφρασις: Φανερώνεται, ότι και ο Φήλιξ γνωρίζει ότι τίποτε δεν έχει κάνει ο Παύλος από
τα όσα τον κατηγορούν. Αν προξενούσε κάποτε εξέγερσι, θα το γνώριζε, αφού ο ίδιος ήταν
δικαστής και κάτι τέτοιο δεν θα του διέφευγε.

[461]
 • Ο Παύλος ύστερα από πολλά χρόνια απουσίας επέστρεψε στα Ιεροσόλυμα και για να
προσφέρη χρηματική βοήθεια στους πιστούς των Ιεροσολύμων (Ρωμ. ιε' 26. Α' Κορ. ιστ' 1-
4), αλλά και σε άλλους που είχαν ανάγκη. Επίσης επέστρεψε στα Ιεροσόλυμα για να
προσφέρη θυσία στο Ναό. Και για ένα ακόμη λόγο, πού είναι και ο συγκινητικότερος μέν γιά
τόν Παύλο, αδιανόητος δέ γιά τούς εχθρούς του. Στά Ιεροσόλυμα είχε ουράνια πληροφορία,
ότι θα δεθή και θα βασανιστή (Πράξ. κ' 22. κα' 12). Και τα Ιεροσόλυμα θα είναι η αφετηρία
για το περιπετειώδες και τρικυμιώδες του ταξίδι μέχρι να φτάση στη Ρώμη, όπου και θα
μαρτυρήση.
• Ο Παύλος στα Ιεροσόλυμα ούτε οπαδούς είχε συγκεντρώσει, ούτε αναταραχή είχε
δημιουργήσει. Οι κατήγοροί του δεν είχαν στοιχεία αποδεικτικά για όσα τον κατηγορούσαν.
«Ούτε παραστήσαι δύνανται περί ων νυν κατηγορούσι μου» (στ. 13).

Πίστις, ελπίδα, ανάστασις (στ. 14-15).

Ο Παύλος αντικρούει ένα - ένα τα σημεία της αγορεύσεως του Τερτύλλου. Το κέντρο όμως
του βάρους το θέτει στο επιχείρημα, ότι δεν πρόδωσε την θρησκεία των πατέρων του, πού τό
κορύφωμά της είναι η προσδοκία του Μεσσία. Αντιθέτως, η αντίληψίς του, που είναι βέβαια
διαφορετική από τίς αντιλήψεις των Φαρισαίων, δηλώνει ότι η χριστιανική μορφή της
λατρείας του Θεού βρίσκεται και βασίζεται πάνω στο έδαφος του Νόμου και των Προφητών,
δηλαδή, στό δογματικό περιεχόμενο της αποκαλύψεως της Παλαιάς Διαθήκης. Παλαιά και
Καινή Διαθήκη, κατά τη γνώμη, του αποτελούν ενιαίο σύνολο (Γαλ. γ' 7. Λουκ. ιστ' 16). Από
την άποψη του Ρωμαϊκού Δικαίου, η διδασκαλία του για την Ανάστασι, που περιείχε «εν
σπέρματι» όλο τον Χριστιανισμό, κινείται μέσα στα όρια του Ιουδαϊσμού. «Ομολογώ δε
τούτό σοι, ότι κατά την Οδόν ήν λέγουσιν αίρεσιν ούτω λατρεύω τώ πατρώω Θεώ, πιστεύων
πάσι τοις κατά τον νόμον και τους εν τοϊς προφήταις γεγραμμένοις, ελπίδα έχων εις τον Θεόν
ήν και αυτοί ούτοι προσδέχονται, ανάστασιν μέλλειν έσεσθαι νεκρών, δικαίων τε και αδίκων»
(στ. 14-15). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Σου ομολογώ δε τούτο, ότι σύμφωνα με την
Οδό (τη Χριστιανική Πίστι), που αυτοί ονομάζουν αίρεσι, έτσι λατρεύω τον Θεό των πατέρων
μου, πιστεύοντας σε όλα, όσα είναι γραμμένα στον νόμο και στους προφήτες, ελπίζοντας
στον Θεό για ό,τι και αυτοί περιμένουν, ότι δηλαδή θα γίνη ανάστασις νεκρών, και καλών
και κακών”».
• Στην κατηγορία, ότι είναι αρχηγός της αιρέσεως των Ναζωραίων, ο Παύλος απαντά.
Ομολογεί την καλή ομολογία, ότι λατρεύει τον Θεό των πατέρων, τόν Θεό της Παλαιάς
Διαθήκης, σύμφωνα πρός την αλήθεια που λέγεται Χριστιανική Εκκλησία. Αυτή την αλήθεια
οι Ιουδαίοι την αποκαλούσαν «αίρεσι», επιλογή δηλαδή που εκτρέπεται από την Ιουδαϊκή
θρησκεία! Ο Παύλος φυσικά πιστεύει, ότι ο Χριστιανισμός είναι η πλήρης αποκάλυψις του
Θεού της σωτηρίας. Θα μπορούσε να πη, ότι ο Χριστιανισμός είναι η θρησκεία των πατέρων
τους, τελειοποιημένη, δηλαδή, η εκπλήρωσης των προφητειών της Παλαιάς Διαθήκης,
κυρίως και πρωτίστως ως πρός τόν αναμενόμενο Μεσσία, πού ήλθε καί δέν είναι άλλος, παρά
μόνο ο Κύριος Ιησούς Χριστός. «Ομολογώ δε τούτό σοι, ότι κατά την Όδόν ήν λέγουσιν
αίρεσιν ούτω λατρεύω τω πατρώω Θεώ, πιστεύων πάσι τους κατά τον νόμον και τοίς εν τοις
προφήταις γεγραμμένοις» (στ. 14).

[462]
 Δέν λέει ο Παύλος το «Πιστεύω στόν Χριστόν», αλλά με τα όσα λέει γιά τήν Οδόν, δηλαδή
γιά τό δρόμο του Χριστού, καί γιά την ανάσταση των νεκρών, είναι σαν να λέη «Πιστεύω
στόν Ιησού Χριστό». Έτσι παρατηρεί ο ιερός Χρυσόστομος: «Τοσαύτα είπεν ο Παύλος, και
ουδαμού του Χριστού μέμνηται. Ενταύθα δε “πιστεύων” είπών, και τα κατά τόν Χριστόν
εισήγαγεν, αλλά τέως τώ της αναστάσεως ενδιατρίβει λόγω, ό κοινόν ήν αυτοίς δόγμα, και
πάσης στάσεως ύποψίαν ανήρει» (Ε.Π.Ε. 16β,140).
Μετάφρασις: Τόσα είπε ο Παύλος στην απολογία του και πουθενά δεν αναφέρει τον
Χριστό. Εδώ όμως, λέγοντας «πιστεύω», συμπεριέλαβε σ' αυτό και τα της διδασκαλίας του
Χριστού, αλλά κατ' αρχήν αναφέρεται στο θέμα της αναστάσεως, κάτι που ήταν κοινή
διδασκαλία, απομακρύνοντας κάθε υποψία γιά στάσι.
• Ο Απόστολος διακηρύττει, ότι έχει ελπίδα στόν Θεό, αυτήν πού και οι Ιουδαίοι (εκτός
των Σαδδουκαίων) έχουν, ότι πρόκειται να γίνη ανάστασις των νεκρών, δικαίων και αδίκων,
όλων των ανθρώπων. Και φυσικά ο Παύλος δέν υπολόγιζε το ανθρώπινο δικαστήριο με κριτή
έναν άνθρωπο φαύλο, τόν Φήλικα. Υπολόγιζε το θείο Δικαστήριο, πού ή καταδικάζει σε
αιώνιο θάνατο, αιώνιο χωρισμό από τον Θεό, αιώνιο βασανισμό, ή χαρίζει την αιώνιο ζωή
και την άπερίγραπτη χαρά της Βασιλείας των ουρανών. «Τούς γάρ πάντας ημάς φανερωθήναι
δει έμπροσθεν του βήματος του Χριστού, ίνα κομίσηται έκαστος τα διά του σώματος πρός ά
έπραξεν, είτε αγαθόν είτε κακόν» (Β' Κορ. ε' 10).
• Καί στήν δημηγορία του αυτή ο Παύλος ενώπιον του Φήλικος, την ανάσταση των νεκρών
φέρνει στο προσκήνιο. Αυτή είναι η λυδία λίθος, πού οι μέν άπιστοι προσκρούουν, οι δε
πιστοί στηρίζονται και σ' αυτήν ελπίζουν: «Ελπίδα έχω εις τον Θεόν ην και αυτοί ούτοι (οι
Ιουδαίοι) προσδέχονται, ανάστασιν μέλλειν έσεσθαι νεκρών, δικαίων τε και αδίκων» (στ. 15).

Απρόσκοπος συνείδησις (16-19)

Εν όψει της αναστάσεως των νεκρών και του φρικτού δικαστηρίου της Δευτέρας
Παρουσίας ο Παύλος αγωνίζεται να έχη πάντοτε «απρόσκοπον συνείδησιν» έναντι και του
Θεού και των ανθρώπων. Θέλει, δηλαδή, να έχη συνείδησι, πού δέν θά του καταμαρτυρή
παράβαση του θελήματος του Θεού, πού δέν θά τόν τύπτη. Ο Παύλος δεν ήταν αρχηγός δικής
του θρησκείας, μιάς αιρέσεως, αλλ' ήταν κήρυκας του Ευαγγελίου του Χριστού, της τελείας
αλήθειας του Τελείου Θεού. Και αν βρέθηκε στα Ιεροσόλυμα, ενώ το έργο του κυρίως ήταν
ανάμεσα στους εθνικούς (στούς ειδωλολάτρες, πού τούς οδηγούσε στον Χριστό), αυτό
συνέβη γιατί, όπως και αλλού τονίστηκε, μετέφερε ελεημοσύνες γιά τούς πτωχούς. Εκείνοι -
λέει στη συνέχεια της απολογίας του ο Παύλος - που νομίζουν, ότι άλλους λόγους (όχι
αγαθούς) είχε η παρουσία μου στα Ιεροσόλυμα, ας έρθουν εδώ να καταθέσουν τα στοιχείο
έχουν κατ' εμού... «“Εν τούτω δε και αυτός ασκώ απρόσκοπον συνείδησιν έχειν προς τον
Θεόν και τους ανθρώπους διά παντός. Δι' ετών δε πλειόνων παρεγενόμην ελεημοσύνας
ποιήσων είς το έθνος μου και προσφοράς: εν οίς εύρόν με ήγνισμένον εν τώ ιερώ, ου μετά
όχλου ουδε μετά θορύβου, τινές από της Ασίας Ιουδαίοι, ούς έδει επί σου παρείναι και
κατηγορείν εί τι έχοιεν πρός με”» (στ. 16-19). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Γι' αυτό δε
και εγώ αγωνίζομαι να έχω πάντοτε καθαρή συνείδησι απέναντι στον Θεό και στους
ανθρώπους. Ύστερα δε από πολλά έτη ήλθα γιά να κάνω ελεημοσύνες και προσφορές στο
έθνος μου οπότε με βρήκαν στον ναό να έχω τελέσει άγνισμό, όχι με όχλο ούτε με θόρυβο,

[463]
μερικοί Ιουδαίοι από την Ασία. Αυτοί έπρεπε να είναι παρόντες ενώπιόν σου και να
κατηγορούν, εάν θα είχαν κάτι εναντίον μου”».
• Στην κατηγορία, ότι αποπειράθηκε ο Παύλος να βεβηλώση το Ναό απαντά, ότι τον
βρήκαν στο ναό «ηγνισμένον», νά έχη δηλαδή τελέσει το «τάμα» του «άγνισμού». "Αρα
έδειξε όχι ασέβεια, αλλά σεβασμό στον Ναό. Και ποιοι βρήκαν τον Παύλο στο Ναό; "Όχι οι
παρόντες στο δικαστήριο κατήγοροί του, αλλά μερικοί Ιουδαίοι από την Ασία. Αυτούς έπρεπε
να είχαν καλέσει ως μάρτυρες στο δικαστήριο του Φήλικος. Η απουσία τους ως αυτοπτών
μαρτύρων ήταν επιχείρημα υπέρ της αθωότητάς του.
• Βέβαια ο Παύλος είχε τον καλύτερο μάρτυρα υπέρ της αθωότητάς του. Ήταν η
συνείδησής του. «Εν τούτω δε και αυτός άσκώ απρόσκοπον συνείδησιν έχειν προς τον Θεόν
και τους ανθρώπους διά παντός» (στ. 16). “Όταν η συνείδησις του χριστιανού, και δή του εν
Αγίω Πνεύματι ζώντος, δέν καταμαρτυρεί, δέν κατηγορεί, τότε ο πιστός είναι ήρεμος. Και
είναι η μαρτυρία της συνειδήσεως ειρήνη της ψυχής, όταν συνταξιδεύη πάντοτε με το τέλειο
θέλημα του Θεού. Η συνείδησις ή είναι μαρτυρία ή είναι μαρτύριο. Ή σου χαρίζει την ειρήνη
και είσαι εσωτερικά ατάραχος, ή γίνεται αδιάκοπο μαρτύριο, μαστίγιο πού σέ κτυπά αλύπητα.
"Ή είναι παρουσία του Θεού που σε αναπαύει, ή είναι οι ερινύες πού δέν αφήνουν να κλείσης
τα βλέφαρά σου. Λέει επιγραμματικά ο ιερός Χρυσόστομος: «Συνείδησις! Η τελεία αύτη
αρετή, όταν μηδέ ανθρώποις διδώμεν λαβάς, και παρά Θεώ σπουδάζωμεν είναι απρόσκοποι»
(Ε.Π.Ε. 16β,142). Μετάφρασις: Η συνείδησις είναι η τελεία αρετή, όταν στούς ανθρώπους
δέν δίνουμε αφορμές, αλλά και φροντίζουμε να είμαστε άψογοι έναντι του Θεού.

Επειδή πιστεύω στην ανάσταση των νεκρών! (στ. 20-21)

Τελειώνοντας τη σύντομη απολογία του ο Παύλος, προκαλεί. Ας έλθουν αυτόπτες και
αυτήκοοι μάρτυρες. Εκείνοι, οι λίγοι Ιουδαίοι από την Ασία (Μικρά Ασία), που τον είδαν στο
ναό, αυτοί ας έρθουν να καταθέσουν αν έχουν κάτι εναντίον του. “Όσοι είναι εδώ παρόντες,
δεν έχουν δικαίωμα να μιλούν εναντίον του Παύλου, διότι ούτε τον είδαν ποτέ ούτε τόν
άκουσαν. Το μόνο που πιθανόν να ήξεραν, είναι ότι ο Παύλος ήταν ο κομιστής της
ελεημοσύνης για τούς πτωχούς των Ιεροσολύμων. Οι χριστιανοί εξ Ιουδαίων και εξ εθνικών,
που κατοικούσαν πέρα από την Παλαιστίνη και πού είχαν σχηματίσει εκκλησίες με το
κήρυγμα και τον κόπο του Παύλου, αυτοί κάθε Κυριακή (Α' Κορ. ιστ' 2) συνέλεγαν ποσά γιά
τούς πτωχούς των Ιεροσολύμων. Μόνο που αυτό, η ελεημοσύνη του Παύλου, δεν αποτελούσε
κατηγορία κατά του Παύλου, αλλ' ήταν «έπαινός του εν Κυρίω» (Εφεσ. α' 8).
Η πρότασις λοιπόν του αλυσοδεμένου (ακόμη) Παύλου ήταν να κληθούν όσοι είδαν τον
Παύλο στο Ναό γιά να πούν άν είδαν κάποιο αδίκημά του. Εκτός κι αν θεωρηθή αδίκημα το
ότι ο Παύλος έκραξε, ότι κρίνεται για την πίστη του στην ανάσταση των νεκρών. «Η αυτοί
ούτοι ειπάτωσαν τί εύρον εν έμοί αδίκημα στάντος μου επί του συνεδρίου, ή περί μιάς ταύτης
φωνής ής έκραξα εστώς εν αυτοίς, ότι περί αναστάσεως νεκρών εγώ κρίνομαι σήμερον υφ'
υμών”» (στ. 20-21). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Η αυτοί εδώ ας πούν, ποιό αδίκημα
βρήκαν σε μένα, όταν παρουσιάσθηκα ενώπιον του συνεδρίου, εκτός και αν είναι αδίκημα
ένας λόγος, που φώναξα δυνατά, όταν στεκόμουν ενώπιόν τους: “Εγώ δικάζομαι σήμερα από
σας, επειδή πιστεύω στην ανάσταση των νεκρών”».

[464]
 • Ο Φήλιξ κατάλαβε, ότι ο Παύλος είχε δίκαιο. Δέν είχε όμως την ευψυχία να τον απολύση.
Ναι μεν, αλλά...! Ναι, Παύλε, είμαι σίγουρος ότι δεν έχεις κάνει τίποτε το κακό, αλλά δεν
πρέπει να σου λύσω τις αλυσίδες! Προκειμένου να τα έχη καλά με τους Ιουδαίους, ας μείνη
δύο χρόνια κρατούμενος στην Καισάρεια ο Παύλος!...
• Αδικήθηκε ασφαλώς ο Παύλος. Δέν είπε όμως τίποτε εναντίον του Φήλικα και των
κατηγόρων του. Μεγάλη καρδιά ο Παύλος. Ας τόν μιμηθούμε. Λέει σχετικά ο ιερός
Χρυσόστομος: «Τούτον μιμώμεθα και ημείς, επειδή και αυτός Χριστού μιμητής ήν (Α' Κορ.
ια' 1). Eί τοίς μέχρι φόνου και σφαγής χωρήσασιν ουδέν είπεν εκείνος επαχθές, τίνος άν
είημεν ημείς συγγνώμης άξιοι, έν λοιδορία και ύβρεσιν εκθηριούμενοι, μιαρούς και
παμμιάρους αποκαλούντες τούς εχθρούς τούς ημετέρους; Τίνα δε απολογίαν έξομεν, εχθρούς
όλως έχοντες; Ούκ ακούεις ότι ο τιμών εαυτόν τιμά; Ημείς δέ εαυτούς υβρίζομεν. Εγκαλείς
ότι υβρίσθης. Τί ούν περιπίπτεις των εγκληματι; Τί σαυτόν πληγή περιβάλλεις; Μείνον
απαθής, μεϊνον άτρωτος μή, βουλόμενος έτερον πλήξαι, σαυτόν περιβάλης των κακώ»
(Ε.Π.Ε. 16β,142). Μετάφρασις: Ας μιμούμαστε κι εμείς τόν Παύλο, όπως και εκείνος ήταν
μιμητής του Χριστού. Αν εκείνος δεν είπε τίποτε το βαρύ γι' αυτούς που έφτασαν μέχρι το
φόνο και τη σφαγή, τότε πώς θα συγχωρεθούμε εμείς, πού γινόμαστε σάν άγρια θηρία όταν
μας κακολογούν και μας βρίζουν, και ανταποδίδουμε ονομάζοντας τους εχθρούς μας μιαρούς
και παμμίαρους; Ποιά απολογία θα έχουμε μπροστά στόν Θεό όταν όλους τούς κάνουμε
εχθρούς; Δέν ακούς, ότι όποιος τιμά τούς άλλους, τιμά τον εαυτό του; Εμείς όμως ατιμάζουμε
τον εαυτο μας. Κατηγορείς γιατί προσβλήθηκες; Γιατί, λοιπόν, διαπράττεις και σύ το ίδιο
αδίκημα; Γιατί πληγώνεις τον εαυτό σου; Μείνε ατάραχος. Μείνε απρόσβλητος. Όταν
πληγώνης τον άλλον, περιβάλλεις τον εαυτό σου με το κακό.

[465]
 (Πράξ. κδ' 22-27) - O Φήλιξ αναβάλλει την απόφαση
«22 ᾿Ακούσας δὲ ταῦτα ὁ Φῆλιξ ἀνεβάλετο αὐτούς, ἀκριβέστερον εἰδὼς τὰ περὶ τῆς ὁδοῦ,
εἰπών· ὅταν Λυσίας ὁ χιλίαρχος καταβῇ, διαγνώσομαι τὰ καθ᾿ ὑμᾶς, 23 διαταξάμενός τε τῷ
ἑκατοντάρχῃ τηρεῖσθαι τὸν Παῦλον ἔχειν τε ἄνεσιν καὶ μηδένα κωλύειν τῶν ἰδίων αὐτοῦ
ὑπηρετεῖν ἢ προσέρχεσθαι αὐτῷ. 24 Μετὰ δὲ ἡμέρας τινὰς παραγενόμενος ὁ Φῆλιξ σὺν
Δρουσίλλῃ τῇ γυναικὶ αὐτοῦ, οὔσῃ ᾿Ιουδαίᾳ, μετεπέμψατο τὸν Παῦλον καὶ ἤκουσεν αὐτοῦ
περὶ τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως. 25 διαλεγομένου δὲ αὐτοῦ περὶ δικαιοσύνης καὶ ἐγκρατείας καὶ
τοῦ κρίματος τοῦ μέλλοντος ἔσεσθαι, ἔμφοβος γενόμενος ὁ Φῆλιξ ἀπεκρίθη· τὸ νῦν ἔχον
πορεύου, καιρὸν δὲ μεταλαβὼν μετακαλέσομαί σε, 26 ἅμα δὲ καὶ ἐλπίζων ὅτι χρήματα
δοθήσεται αὐτῷ ὑπὸ τοῦ Παύλου ὅπως λύσῃ αὐτόν· διὸ καὶ πυκνότερον αὐτὸν
μεταπεμπόμενος ὡμίλει αὐτῷ. 27 Διετίας δὲ πληρωθείσης ἔλαβε διάδοχον ὁ Φῆλιξ Πόρκιον
Φῆστον· θέλων δὲ χάριν καταθέσθαι τοῖς ᾿Ιουδαίοις ὁ Φῆλιξ κατέλιπε τὸν Παῦλον
δεδεμένον.»

Παύλος σε περιορισμό με άνεσι (στ. 22-23)

Ο Φήλιξ, πού μέ τήν μακροχρόνια υπηρεσία του στην Ιουδαία ήξερε τις θρησκευτικές
έριδες των Εβραίων πολύ καλά, έπρεπε φανερά να δώση δίκιο στόν Παύλο. Έπρεπε αμέσως
να βγάλη απόφαση, και μπορούσε να το κάμη. Δέν τό έκαμε όμως, και από φόβο πρός τήν
ιουδαϊκή εκδικητικότητα, αφού κι αυτός ήταν δειλός σάν τόν Πιλάτο, και από φιλοχρηματία.
Κατά το ρωμαϊκό επαρχιακό δίκαιο μπορούσε, κατά την κρίσι του, ν' αποφασίση άν ο
κατάδικος θα μείνη προφυλακισμένος ή όχι. Αποφάσισε το πρώτο. Με την πρόφασι ότι θα
περιμένη περισσότερες πληροφορίες από τον χιλίαρχο Λυσία, σταμάτησε την διαδικασία.
Αφησε σε εκκρεμότητα την υπόθεση. Ο Λυσίας βέβαια δεν ήλθε και οι Εβραίοι έκριναν καλό
νά μήν ανακινήσουν πλέον το ζήτημα. “O Φήλιξ έδωσε οδηγίες, ώστε η προφυλάκισης του
Παύλου να είναι όσο το δυνατόν ελαφρότερη. Μπορούσε πλέον χωρίς αλυσίδες να
περιδιαβαίνη τον στρατώνα και όποτε ήθελε να δέχεται επισκέψεις. 'Αλλ' η αδικία μιας
φυλακίσεως χωρίς καταδίκη τόν πείραζε πολύ... «Ακούσας δε ταύτα ο Φήλιξ ανεβάλετο
αυτούς, ακριβέστερον ειδώς τα περί της Οδού, είπών: "Όταν Λυσίας και χιλίαρχος καταβή,
διαγνώσομαι τα καθ' υμάς”, διαταξάμενός τε τώ εκατοντάρχη τηρείσθαι τον Παύλον έχειν τε
άνεσιν και μηδένα κωλύειν των ιδίων αυτού υπηρετεϊνή προσέρχεσθαι αυτώ» (στ. 22-23).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε άκουσε αυτά ο Φήλιξ, ανέβαλε τη δίκη, για να μάθη
ακριβέστερα για την Οδό (τη Χριστιανική Πίστι), και είπε: “Όταν κατεβή ο Λυσίας ό
χιλίαρχος, θ' αποφασίσω για την υπόθεσή σας”. Έδωσε δε διαταγή στον εκατόνταρχο να
φρουρήται ο Παύλος, και να διευκολύνεται, και να μην εμποδίζουν κανένα από τους δικούς
του να τον υπηρετή και να τον επισκέπτεται».
• Ο Φήλιξ ανέβαλε τη δίκη «ακριβέστερον ειδώς τα περί της Οδού» (στ. 22). Ανέβαλε τη
δίκη, γιά νά μάθη ακριβέστερα τα σχετικά με τη χριστιανική διδασκαλία, γιά νά συγκεντρώση
περισσότερα στοιχεία, προκειμένου να εκδώση την απόφαση για τον Παύλο.
• Αλλ' ήδη ο Φήλιξ έχει σχηματίσει καλή ιδέα για τον Παύλο. Γι' αυτό διατάσσει, νά έχη
ο Παύλος σχετική ελευθερία στη φυλακή και να μην εμποδίζεται κανείς από τους δικούς του

[466]
να τον επισκέπτεται καί νά τόν υπηρετή. «Διαταξάμενός τε τω εκατοντάρχη τηρείσθαι τον
Παύλον έχειν τε άνεσιν και μηδένα κωλύειν των ιδίων αυτού υπηρετείν ή προσέρχεσθαι
αυτώ» (στ. 23).
• Πόσο θα πικράθηκαν ο Ανανίας και η κλίκα του, επειδή απέτυχε η προσπάθειά τους,
μάλλον η εμπάθειά τους, να καταδικαστή ο Παύλος! Οι εμπαθείς, όταν η κακότητά τους δέν
ικανοποιήται, πικραίνονται και υποφέρουν σάν τούς δαίμονες. Οι μοχθηροί και κακοποιοί
άνθρωποι μοιάζουν με τούς δαίμονες περισσότερο από όλους τούς ανθρώπους.

Φιλάργυρος ο Φήλιξ (στ. 24-26)

Έπειτα από μερικές μέρες στο πραιτώριο, όπου εκρατείτο ο Απόστολος, ήλθε ο Φήλιξ μαζί
με τη γυναίκα του, τη Δρούσιλλα, που ήταν Ιουδαία από γένος βασιλικό. Ο Φήλιξ και η
Δρούσιλλα έδειξαν ενδιαφέρον ν' ακούσουν από τον Παύλο γιά τήν πίστι στόν Χριστό. Και
μάλιστα η Δρούσιλλα, επειδή ήταν Εβραία και ήθελε φυσικά να γνωρίση από κοντά τον
περίφημο συμπατριώτη της, που η φήμη του είχε ξαπλωθή σ' ολόκληρη την Ανατολή. 'Ηταν
όμως κόρη του Ηρώδη 'Αντύπα, που στο πρόσωπο του Ιακώβου και του Πέτρου ήθελε να
κτυπήση τη νέα θρησκεία, και ανεψιά εκείνου του Ηρώδη Αντίπα, πού είχε διατάξει ν'
αποκεφαλίσουν τον Ιωάννη τον Βαπτιστή. Νά αισθανόταν τάχα η Δρούσιλλα τον εαυτό της
ευτυχισμένο μέσα στη λαμπρότητά της; Μήπως η γυναικεία της ψυχή ποθούσε κάτι βαθύτερο
από τις περιπτύξεις ενός άγριανθρώπου; Μήπως επιθυμούσε ν' αποκτήση αυτό το μυστικό,
που έκανε τόσο ευτυχισμένο τόν φτωχό φυλακισμένο Παύλο; "Ήθελε μάλλον να τον ακούση
να μιλάη γιά τήν πίστι στόν Χριστό.
Αλλ' ο Παύλος, καίτοι η ζωή του βρισκόταν στα χέρια του Φήλικος, δέν μίλησε ούτε σ'
αυτόν ούτε στη σύζυγό του κατα τρόπο ευχάριστο και κολακευτικό. Επιθυμώντας όμως τη
σωτηρία και αυτών των ταλαιπώρων ανθρώπων, είπε αφυπνιστικές και σωτήριες αλήθειες,
πού ήσαν βέβαια πικρές γιά τούς ενόχους ακροατές του. «Μετά δε ημέρας τινάς
παραγενόμενος ο Φήλιξ συν Δρουσίλλη τη γυναικί αυτού, ούση Ιουδαία, μετεπέμψατο τον
Παύλον και ήκουσεν αυτού περί της εις Χριστόν πίστεως. Διαλεγομένου δε αυτού περί
δικαιοσύνης και εγκρατείας και του κρίματος του μέλλοντος έσεσθαι, έμφοβος γενόμενος ο
Φήλιξ απεκρίθη: “Το νύν έχον πορεύoυ, καιρόν δε μεταλαβών μετακαλέσομαί σε”, άμα δε
και ελπίζων ότι χρήματα δοθήσεται αυτό υπό του Παύλου όπως λύση αυτόν· διό και
πυκνότερον αυτόν μεταπεμπόμενος ωμίλει αυτώ» (στ. 24-26). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Μετά δε από μερικές ημέρες ήλθε ο Φήλιξ μαζί με τη Δρούσιλλα τη γυναίκα του, που ήταν
Ιουδαία, και κάλεσε τον Παύλο και άκουσε απ' αυτόν για την πίστη στον Χριστό. Καθώς
όμως αυτός μιλούσε για δικαιοσύνη και εγκράτεια και τη μέλλουσα κρίσι, ο Φήλιξ
κυριεύθηκε από φόβο και είπε: “Προς το παρόν πήγαινε, και όταν θα έχω πάλι καιρό, θα σε
καλέσω”. Συγχρόνως δεν είχε και την ελπίδα, ότι θα του δοθούν χρήματα από τον Παύλο για
να τον απολύση. Γι' αυτό και τον καλούσε και του μιλούσε συχνά».
• Απευθυνόμενος ο Παύλος πρός άρχοντα, που παραβίαζε τούς νόμους, μίλησε γιά
δικαιοσύνη.
• Απευθυνόμενος πρός άτομα, που καταπάτησαν την ηθική, μίλησε για έγκράτεια.

[467]
 • Απευθυνόμενος πρός κριτή, που έβγαζε άδικες κρίσεις, μίλησε γιά τήν μέλλουσα μεγάλη
και φοβερή κρίσι. «Διαλεγομένου δε αυτου περί δικαιοσύνης και εγκρατείας και του κρίματος
του μέλλοντος έσεσθαι» (στ. 25).
Ό δέ Φήλιξ φοβήθηκε, τρομοκρατήθηκε, διότι η συνείδησίς του δεν ήταν μάλλον τελείως
πωρωμένη. Ο άρχοντας και κριτής φοβήθηκε τον αρχόμενο και δέσμιο Παύλο! Τόσο μεγάλη
ήταν η δύναμις των λόγων του μεγάλου Αποστόλου. "Έσειε εκ θεμελίων τούς ενόχους,
«Έμφοβος γενόμενος ο Φήλιξ απεκρίθη» (στ. 26). Φοβήθηκε περισσότερο αυτός και η
γυναίκα του, όταν άκουσαν τον Παύλο νά τούς μιλάη γιά μέλλουσα κρίσι! Λέει ο ιερός
Χρυσόστομος: «Τοσαύτη ήν ή ισχύς του Παύλου ρημάτων, ότι και φοβούσι τόν άρχοντα. Καί
ούτος μέν λαμβάνει διάδοχον, καί αφίησι τούτον δέσμιον, καίτοι γε ουκ έδει, αλλά τέλος
επιθεϊναι, αλλά χαριζόμενος εκείνοις κατέλιπεν αυτόν» (Ε.Π.Ε. 16β,158). Μετά - φρασις:
Τόσο μεγάλη ήταν η δύναμις των λόγων του Παύλου, ώστε φοβίζουν και τον άρχοντα. Καί
τόν μέν Φήλικα τον διαδέχτηκε άλλος, τον Παύλο όμως τον αφήνει φυλακισμένο. Φυσικά
δεν έπρεπε να το κάνη αυτό. Ηταν υποχρεωμένος νά θέση τέρμα στην κράτηση του Παύλου.
Για χατήρι όμως των Ιουδαίων τόν παρέδωσε κρατούμενο.
• Μίλησε ο κρατούμενος Παύλος στόν άρχοντα. Εν τούτοις ο Φήλιξ και η Δρούσιλλα δέν
μετανόησαν. Άκουσαν γιά τήν Χριστιανική πίστι, ίσως και από περιέργεια, όπως συνήθως
ακούνε οι άρχοντες και οι αριστοκράτες. Φοβήθηκαν, αλλά προσωρινώς, όπως φοβούμεθα
κι εμείς όταν συμβαίνουν ισχυροί σεισμοί. Δέν ήσαν διατεθειμένοι όμως να εγκαταλείψουν
τον διεφθαρμένο βίο και να ζήσουν ζωή θυσίας και σωφροσύνης. Το ηγεμονικό ζεύγος
διέκοψε τη συζήτηση με τον Παύλο, στην οποία παρίσταντο και φίλοι του ανθυπάτου. Η
διακοπή έγινε με το πρόσχημα, ότι δεν αισθανόταν καλά (και Φήλιξ). Και είπε στον Παύλο:
«Καιρόν δε μεταλαβών μετακαλέσομαί σε» (στ. 25). Αλλ' αυτός ο «καιρός» δέν ήλθε ποτέ.
Κάθε απόκρουσις της χάριτος σκληραίνει την καρδιά. Ο Holzner αναφέρει μία αγγλική
παροιμία: «Ο σκληρότερος πάγος είναι εκείνος, πού γιά μιά στιγμή λιώνει λίγο στην
επιφάνεια, και, ύστερα, μόλις φύγη ο ήλιος, ξαναπαγώνει και πάλι».
• Και όχι μόνο δεν μετανοούσε ο Φήλιξ, αλλά κοντά στα άλλα, ήταν και φιλάργυρος.
Καλούσε συχνά τόν Απόστολο και συνομιλούσε μαζί του ελπίζοντας, ότι θα τον
δωροδοκούσε για να τον απολύση. Ο Απόστολος δέν είχε ποτέ χρήματα (ιδέ και Πράξ. γ' 6).
Αλλά και άν είχε, θά τα προσέφερε ελεημοσύνη, ποτέ σέ πλουτοκράτη, που εκμεταλλευόταν
την εξουσία του. Ο Φήλιξ πότε-πότε έδειχνε με τρόπο στόν Παύλο, ότι περίμενε χρήματα γιά
νά τόν απολύση. Έτσι, πίσω από το δήθεν θρησκευτικό ενδιαφέρον παραμόνευε και πάλι η
χαρακτηριστική στούς ειδωλολάτρες πλεονεξία.

Ο Παύλος παραδίδεται από τον Φήλικα στό Φήστο (στ.27)

Ο Παύλος συμπλήρωσε δύο χρόνια στη φυλακή της Καισαρείας. Μετά τη διετία ο Φήλιξ
παρέδωσε την εξουσία στο διάδοχό του Φήστο. Τόν απόστολο Παύλο όμως τον άφησε
φυλακισμένο, γιά νά φανή ευάρεστος στόν Ιουδαϊκό λαό. Προτίμησε να ευαρεστήση τον
εμπαθή λαό, παρά τον άγιο του Θεού Παύλο, πού άξιζε περισσότερο από ολόκληρο λαό,
όπως οι Ιουδαίοι. Λέγεται, ότι η διετής φυλάκισης του Παύλου στην Καισάρεια, με παρέα
οπωσδήποτε και του «ιστοριογράφου» του, του Λουκά, έδωσε την ευκαιρία γιά προεργασία
της συγγραφής του κατά Λουκάν Ευαγγελίου.

[468]
 Μία από τις τελευταίες υπηρεσιακές ενέργειες του Φήλικος, για να εξευμενίση κάπως τούς
Ιουδαίους, ήταν να δέση τον Παύλο πάλι με αλυσίδες και να τον παραδώση αλυσοδεμένο,
στον διάδοχό του. Το έτος της αλλαγής ανθυπάτου, το 60 μ.Χ., είναι μία από τις πιο
εξακριβωμένες χρονολογίες στη ζωή του Αποστόλου. «Διετίας δε πληρωθείσης έλαβε
διάδοχος ο Φήλιξ Πόρκιον Φήστoν θέλων δε χάριν καταθέσθαι τοϊς Ιουδαίοις ο Φήλιξ
κατέλιπε τον Παύλον δεδεμένον» (στ. 27). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε
συμπληρώθηκαν δύο έτη (φυλακίσεως του Παύλου στην Καισάρεια), τον Φήλικα τον
διαδέχτηκε ο Πόρκιος Φήστος. Θέλοντας δε ο Φήλιξ να κάνη χάρι στους Ιουδαίους για να
τους υποχρεώση, άφησε τον Παύλο φυλακισμένο».
• Ο νέος ανθύπατος, ο Φήστος, διάδοχος του Φήλικος, παρέμεινε στην εξουσία δύο μόνο
χρόνια.
• Ο δε Φήλιξ ξαναέδεσε τον Παύλο, ίσως διότι φοβήθηκε τον αρχιερέα καί τούς περί αυτόν,
μήπως τον κατηγορήσουν στον αυτοκράτορα γιά τα τόσα αδικήματα, που είχε διαπράξει.

[469]
 (Πράξ. κε' 1-12) - Ο Παύλος δικάζεται από τον Φηστο
«1 Φῆστος οὖν ἐπιβὰς τῇ ἐπαρχίᾳ μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἀνέβη εἰς ῾Ιεροσόλυμα ἀπὸ
Καισαρείας· 2 ἐνεφ άνισαν δὲ αὐτῷ ὁ ἀρχιερεὺς καὶ οἱ πρῶτοι τῶν ᾿Ιουδαίων κατὰ τοῦ
Παύλου, καὶ παρεκάλουν αὐτόν, 3 αἰτούμενοι χάριν κατ᾿ αὐτοῦ, ὅπως μεταπέμψηται αὐτὸν
εἰς ῾Ιερουσαλήμ, ἐνέδραν ποιοῦντες ἀνελεῖν αὐτὸν κατὰ τὴν ὁδόν. 4 ὁ μὲν οὖν Φῆστος
ἀπεκρίθη τηρεῖσθαι τὸν Παῦλον ἐν Καισαρείᾳ, ἑαυτὸν δὲ μέλλειν ἐν τάχει ἐκπορεύεσθαι· 5 οἱ
οὖν δυνατοὶ ἐν ὑμῖν, φησί, συγκαταβάντες, εἴ τί ἐστιν ἐν τῷ ἀνδρὶ τούτῳ, κατηγορείτωσαν
αὐτοῦ. 6 Διατρίψας δὲ ἐν αὐτοῖς ἡμέρας πλείους ἢ δέκα, καταβὰς εἰς Καισάρειαν, τῇ ἐπαύριον
καθίσας ἐπὶ τοῦ βήματος ἐκέλευσε τὸν Παῦλον ἀχθῆναι. 7 παραγενομένου δὲ αὐτοῦ
περιέστησαν οἱ ἀπὸ ῾Ιεροσολύμων καταβεβηκότες ᾿Ιουδαῖοι, πολλὰ καὶ βαρέα αἰτιώματα
φέροντες κατὰ τοῦ Παύλου, ἃ οὐκ ἴσχυον ἀποδεῖξαι, 8 ἀπολογουμένου αὐτοῦ ὅτι οὔτε εἰς τὸν
νόμον τῶν ᾿Ιουδαίων οὔτε εἰς τὸ ἱερὸν οὔτε εἰς Καίσαρά τι ἥμαρτον. 9 ὁ Φῆστος δὲ θέλων
τοῖς ᾿Ιουδαίοις χάριν καταθέσθαι, ἀποκριθεὶς τῷ Παύλῳ εἶπε· θέλεις εἰς ῾Ιερουσαλὴμ ἀναβὰς
ἐκεῖ περὶ τούτων κρίνεσθαι ἐπ᾿ ἐμοῦ; 10 εἶπε δὲ ὁ Παῦλος· ἐπὶ τοῦ βήματος Καίσαρος ἑστώς
εἰμι, οὗ με δεῖ κρίνεσθαι. ᾿Ιουδαίους οὐδὲν ἠδίκησα, ὡς καὶ σὺ κάλλιον ἐπιγινώσκεις· 11 εἰ
μὲν γὰρ ἀδικῶ καὶ ἄξιον θανάτου πέπραχά τι, οὐ παραιτοῦμαι τὸ ἀποθανεῖν· εἰ δὲ οὐδέν ἐστιν
ὧν οὗτοι κατηγοροῦσί μου, οὐδείς με δύναται αὐτοῖς χαρίσασθαι· Καίσαρα
ἐπικαλοῦμαι. 12 τότε ὁ Φῆστος συλλαλήσας μετὰ τοῦ συμβουλίου ἀπεκρίθη· Καίσαρα
ἐπικέκλησαι, ἐπὶ Καίσαρα πορεύσῃ.»

Πάλι ενέδρα κατά του Παύλου (στ. 1-3)

Ο Φήστος διαδέχτηκε τον Φήλικα στην ηγεμονία της επαρχίας, που ονομάζεται Συρία. Στη
Ρωμαϊκή αυτή επαρχία υπαγόταν και η Ιουδαία. Πρωτεύουσα της επαρχίας και έδρα του
Ρωμαίου ηγεμόνα ήταν η Καισάρεια. Της δέ Ιουδαίας πρωτεύουσα ήταν τα Ιεροσόλυμα.
Αφού, λοιπόν, ο Φήστος ήλθε στην επαρχία του, ύστερα από τρείς μέρες ήλθε από την
Καισάρεια στα Ιεροσόλυμα.
Όταν ο Φήστος επισκέφτηκε την Ιερουσαλήμ, οι Ιουδαίοι δέν ζήτησαν να κάνη κανένα
ευεργέτημα στο έθνος καί στήν πόλι τους, αλλά τί ζήτησαν; Νά εκδώση τόν Παύλο, πού
βρισκόταν ακόμα κρατούμενος στην Καισάρεια! Νά τόν παραδώση στους φανατικούς
Ιουδαίους. Και βέβαια δεν ήθελαν τον Παύλο γιά νά τόν δικάσουν, αλλά να τον
δολοφονήσουν. Πώς; Με πονηρό τρόπο, στήνοντάς του ενέδρα. «Φήστος ούν επιβάς τη
επαρχία μετά τρείς ημέρας ανέβη εις Ιεροσόλυμα από Καισαρείας. Ένεφάνισαν δε αυτώ ο
αρχιερεύς και οι πρώτοι των Ιουδαίων κατά του Παύλου, και παρεκάλουν αυτόν, αιτούμενοι
χάριν κατ' αυτού, όπως μεταπέμψηται αυτόν εις Ιερουσαλήμ, ενέδραν ποιούντες άνελεϊν
αυτόν κατά την οδόν» (στ. 1-3). Απόδοσις στήν απλοελληνική: «Ο Φήστος δε τρεις μέρες
μετά τον ερχομό του στην επαρχία (της Συρίας) από την Καισάρεια ανέβηκε στα Ιεροσόλυμα.
Προέβησαν δε σε παράσταση ενώπιόν του κατά του Παύλου ο αρχιερεύς και οι πρόκριτοι

[470]
των Ιουδαίων. Και τον παρακαλούσαν να τους κάνη τη χάρι και να στείλη να τον φέρουν
στην Ιερουσαλήμ, σκοπεύοντας να στήσουν ενέδρα για να τον σκοτώσουν στον δρόμο».
• Είχαν περάσει δύο χρόνια από τότε πού στα Ιεροσόλυμα λυσσούσαν σάν θηρία να
κατασπαράξουν τον Παύλο και προετοίμαζαν δολοφονική ενέδρα, εκείνοι μάλιστα που είχαν
ορκιστη ότι θα κάνουν απεργία πείνας και δίψας μέχρι να σκοτώσουν τον Παύλο. Στο μεταξύ
τη θρησκευτική ηγεσία του Ιουδαϊκού λαού ανέλαβε νέος αρχιερέας, ονόματι Ισμαήλ.
• Με τον ερχομό του Φήστου οι Ιουδαίοι ήσαν γεμάτοι ελπίδες, γιατί ο καινούργιος
ανθύπατος δεν ήξερε τίς ιουδαϊκές έριδες. Ηταν σαν να έπρεπε ένας καινούργιος Αγγλος
υπάλληλος στις Ινδίες ν' αποφασίση για τις διαφορές δύο αιρέσεων ινδουϊστών! Απαιτούσαν
οι Ιουδαίοι από τον Φήστο, ως δώρο για την ανάληψη των καθηκόντων του, να οδηγήση τον
Απόστολο μπροστά στο θρησκευτικό δικαστήριο της Ιερουσαλήμ. Σκέφθηκαν δέ, ότι στον
δρόμο, με μία δολοφονία, θα έβγαζαν τον Παύλο από τη μέση. Αλλ' ο Φήστος δέν ήταν τόσο
άπειρος, όπως τόν νόμιζαν. Είχε ήδη μελετήσει τα πρακτικά της δίκης του Παύλου. «Όχι»,
είπε αποφασιστικά, «ο Παύλος θα μείνη εκεί που είναι!».
• Παρέμενε, όπως είδαμε, ο Παύλος δύο χρόνια κρατούμενος στη φυλακή της Καισάρειας,
στό «πραιτώριο του Ηρώδη». Θα περίμενε κανείς στα δύο αυτά χρόνια να έχη σβήσει ή
τουλάχιστον να έχη μειωθή το μίσος των Ιουδαίων κατα του Παύλου. Και όμως το μίσος
παρέμενε άσβεστο. Σβήνεται το μίσος του Σατανά; Μειώνεται η εχθρότητά του κατα του
καλού και των καλών ανθρώπων; Άλλο τόσο σβήνεται ή μειώνεται το μίσος των σατανικών
ανθρώπων. Ο χρόνος και τα συμβαίνοντα με την πάροδο του χρόνου θεραπεύουν πάθη και
πληγές. Αλλά το πάθος του Σατανά και των σατανικών οργάνων του δέν θεραπεύεται από το
χρόνο και τα γεγονότα.
Κάποτε και ο ίδιος ο Παύλος (ως Σαούλ και Σαύλος) είχε πάθος κατά των χριστιανών.
Αλλ' ο Παύλος μεταβλήθηκε, διότι δεν ήταν σατανικός άνθρωπος. Από άγνοια είχε πλανηθή,
και από άγνοια κυνηγούσε τους χριστιανούς (Α ́ Τιμ. α' 13). Η προαίρεσίς του ήταν καλή.
Σατανικοί είναι οι άνθρωποι, που έχουν κακή προαίρεσι, καταδιώκουν το καλό και
επιδιώκουν ενσυνείδητα το κακό.

Ο Φήστος καλεί κατηγόρους (στ. 4-5)

Αν και ο Φήστος ήθελε να φανή ευάρεστος στούς Ιουδαίους, τώρα μάλιστα που ήταν στην
αρχή της ηγεμονίας του, εν τούτοις δεν ικανοποίησε το αίτημά τους, να παραδώση δηλαδή
στα χέρια τους τον Παύλο, να δικαστή απ' αυτούς στα Ιεροσόλυμα. Απάντησε, ότι ο Παύλος
θα κρατήται στην Καισάρεια, στην έδρα του. Αλλωστε ο ίδιος έσπευδε να γυρίση στην
Καισάρεια και δεν είχε χρόνο να μείνη στα Ιεροσόλυμα, να περιμένη να έρθη με συνοδεία ο
Παύλος στα Ιεροσόλυμα, ώστε να δικαστή εκεί. Κάτι τέτοιο το ήθελαν μέν οι Ιουδαίοι γιά νά
όχλοκρατήσουν την πόλι και να διαδηλώσουν με φωνές άγριες το κατά του Παύλου πάθος
τους, αλλά δεν το ήθελε ο Φήστος,
Πρότεινε μάλιστα, όσοι θέλουν και μπορούν άς έλθουν εκείνοι στην Καισάρεια, και αν
έχουν κάτι το αξιόποινο κατά του Παύλου, άς τό καταθέσουν ώς κατηγορία εναντίον του
Αποστόλου. «Ο μεν ούν Φηστος απεκρίθη τηρείσθαι τον Παύλον εν Καισαρεία, έαυτόν δε
μέλλειν εν τάχει εκπορεύεσθαι. “Οι ούν δυνατοί εν υμίν, φησί, συγκαταβάντες, εί τι έστιν εν

[471]
τω ανδρί τούτω, κατηγορείτωσαν αυτού”» (στ. 4-5). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αλλ' ο
Φήστος απάντησε, ότι θα κρατηθή ο Παύλος στην Καισάρεια, και ότι αυτός πρόκειται
γρήγορα ν' αναχωρήση (επιστρέφοντας στην Καισάρεια). “Οι δυνάμενοι λοιπόν μεταξύ σας”,
είπε, “άς κατεβούν μαζί μου, και αν υπάρχη κάτι αξιόποινο σ' αυτόν τον άνθρωπο, ας τον
κατηγορήσουν”.
• Γιατί ο Φήστος αρνήθηκε να ικανοποιήση το αίτημα των Ιουδαίων; Γνώριζε το
δολοφονικό τους σχέδιο; Δέν αναφέρει κάτι τέτοιο ο Λουκάς, ο συγγραφέας των Πράξεων.
Οπως φαίνεται, τη φορά αυτή οι φανατικοί Ιουδαίοι έλαβαν κάθε μέτρο, γιά νά μήν
αποκαλυφθή τό δολοφονικό τους σχέδιο. Αλλ' άν δέν γνώριζε το σχέδιό τους ο Φήστος, το
γνώριζε ο Θεός. Και ο Θεός έκλινε την καρδιά του Φήστου πρός την απόφαση, να μην
επιτρέψη την απομάκρυνση του Παύλου από την Καισάρεια! Ας προσευχώμεθα να λαλή στις
καρδιές των αρχόντων αγαθά ο Θεός και να τις στρέφη πρός τό καλό (ιδέ καί Ρωμ. ιγ' 3). Αν
οι άρχοντες κάνουν πολλά σφάλματα και εγκλήματα, μία σοβαρή αιτία είναι και αυτή, ότι
δεν προσευχόμαστε να τούς φωτίζη ο Θεός και να τους οδηγή πρός τό καλό.

Αναπόδεικτες κατηγορίες (στ. 6-7).

Λίγο περισσότερο από δέκα μέρες έμεινε στα Ιεροσόλυμα ο Φήστος και επέστρεψε στην
έδρα του, την Καισάρεια. Την επομένη μέρα αποφάσισε να καθίση στη δικαστική έδρα και
διέταξε να προσαχθή ο πρώτος κατηγορούμενος. Δέν ήταν καμμία αγγελική πολιτεία η
Καισάρεια και όλη η επαρχία της. Πολλοί οι κακοποιοί και κατηγορούμενοι. Και όμως τον
Παύλο θεωρούν ως τον χειρότερο! Ή μπορεί να κάλεσε ο Φήστος πρώτον γιά εκδίκασι τόν
Παύλο, επειδή η προφυλάκισής του είχε ήδη συμπληρώσει δύο χρόνια. Είχε τα πρεσβεία
όλων των προφυλακισμένων! "Αλλωστε είχε ο Φηστος απευθύνει την πρόσκληση να έλθουν
στην Καισάρεια όσοι Ιουδαίοι έχουν κάτι να καταθέσουν εις βάρος του Παύλου. «Διατρίψας
δε εν αύτοϊς ημέρας πλείους ή δέκα, καταβάς είς Καισάρειαν, τη επαύριον καθίσας επί του
βήματος εκέλευσε τον Παύλον αχθήναι. Παραγενομένου δε αυτού περιέστησαν οι από
Ιεροσολύμων καταβεβηκότες Ιουδαίοι, πολλά και βαρέα αιτιώματα φέροντες κατά του
Παύλου, α ουκ ίσχυον αποδείξαι» (στ. 6-7). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αφού δε έμεινε
στον τόπο τους (στην Ιερουσαλήμ) περισσότερες από δέκα μέρες, κατέβηκε στην Καισάρεια,
και την άλλη μέρα κάθησε στη δικαστική έδρα και διέταξε να προσαχθή ο Παύλος. Και όταν
ήλθε, τον περικύκλωσαν οι Ιουδαίοι, που είχαν κατεβή από τα Ιεροσόλυμα, και
εκσφενδόνιζαν πολλές και βαρειές κατηγορίες κατά του Παύλου, τις οποίες δεν μπορούσαν
ν' αποδείξουν».
• Τό σφοδρό μίσος κατέβασε τους κατηγόρους του Αποστόλου από την Ιερουσαλήμ στην
Καισάρεια. Το μίσος κατεβάζει τον άνθρωπο, και ιδίως τον θρησκευόμενο, πολύ χαμηλά.
Τόν κατεβάζει ακόμα και στην Κόλασι.
• Ο Παύλος είχε διαχωρίσει τον εαυτό του από τα ιουδαϊκά δικαστήρια, για τα ζητήματα
θρησκείας. Δεν μπορούσε να θεωρήση αρμόδιο το Συνέδριο των Ιουδαίων για την υπόθεσί
του, που γι' αυτόν ήταν ζήτημα συνειδήσεως, όπως και ο Ιησούς Χριστός δεν μπορούσε ν'
αναγνωρίση ότι το Συνέδριο ήταν αρμόδιο ν' αποφασίση άν η διδασκαλία του ήταν αληθινή.
Η θρησκευτική πλευρά του ζητήματος, κατά τον Παύλο, ανήκε σε μία ανώτερη θεϊκή αρχή,
και αυτή ήδη είχε λύσει το ζήτημα.

[472]
 • Στην Καισάρεια, μόλις ο Παύλος εμφανίστηκε στο χώρο του δικαστηρίου, οι Ιουδαίοι
«περιέστησαν», τόν περικύκλωσαν. «Παραγενομένου δε του Παύλου περιέστησαν οι από
Ιεροσολύμων καταβεβηκότες Ιουδαίοι, πολλά και βαρέα αιτιώματα φέροντες κατά του
Παύλου, ά ουκ ίσχυον αποδείξαι» (στ. 7).
• Οι τραμπούκοι Ιουδαίοι πολιόρκησαν τον Παύλο. Ήσαν ορμητικοί. "Αν μπορούσαν, θά
τόν ξέσχιζαν. Εκσφενδόνιζαν δέ κατά του Παύλου πολλές και βαρειές κατηγορίες,
οπωσδήποτε αναληθείς. Περικυκλωμένος ο Παύλος από τους μαινομένους εχθρούς του, που
ωρύονταν εναντίον του, θα μπορούσε να επαναλάβη τούς λόγους του Κυρίου, του πάσχοντος
Μεσσία: «Περιεκύκλωσάν με μόσχοι πολλοί, ταύροι πίονες περιέσχον με ήνοιξαν επ' εμέ τό
στόμα αυτών ώς λέων αρπάζων και ωρυόμενος» (Ψαλμ. κα' 13-14).
• Ο Λουκάς στίς Πράξεις δεν αναφέρει ποιές ήσαν οι κατηγορίες κατά του Παύλου. Θά
ήσαν ασφαλώς οι αναφερόμενες στό Πράξ. κδ' 5-6, ότι δηλαδή ο Παύλος παρέβηκε το νόμο
των Εβραίων, ότι βεβήλωσε το Ναό και ότι έγεινε αιτία αναταραχής.

Τόν παραπέμπει στους Ιουδαίους (στ. 8-9)

Επηρεάστηκε ο Παύλος από το πλήθος, την πολιορκία και την ορμή των κατηγόρων του;
Δειλίασε; Εμείς στά δικαστήρια συνήθως επηρεαζόμεθα και δοκιμάζουμε ένα αίσθημα
δειλίας, όχι μόνο όταν είμαστε κατηγορούμενοι, αλλά και όταν είμαστε απλώς μάρτυρες.
Αλλ' ο Παύλος δέν επηρεάστηκε καί δέν δειλίασε. Διότι διέφερε από μας όσο ο βράχος
διαφέρει από το καλάμι. Το καλάμι σαλεύεται, ο βράχος παραμένει ασάλευτος. Για τον
Παύλο ισχύει αυτό που ο ίδιος έγραψεν: «Ούκ έδωκεν ημίν ο Θεός Πνεύμα δειλίας, αλλά
δυνάμεως» (Β' Τιμ. α' 7).
Ο Παύλος, που τόσες φορές ενισχύθηκε «εν οράματι» από τόν Κύριο, δεν ήταν δυνατόν
να φοβηθή. Λίγα λόγια πρόλαβε νά πή στόν Φηστο. Στήν ολιγόλογη απολογία του είπε, ότι
ούτε κατά του νόμου των Ιουδαίων, ούτε κατά του Ναού, ούτε κατά του Καίσαρος έσφαλε
σε κάτι. «Απολογουμένου αυτού ότι ούτε εις τον νόμον των Ιουδαίων ούτε εις το ιερόν ούτε
είς Καίσαρά τι ήμαρτον. Ο Φηστος δε θέλων τοϊς Ιουδαίοις χάριν καταθέσθαι, αποκριθείς τω
Παύλω είπε: “Θέλεις εις Ιερουσαλήμ άναβάς εκεί περί τούτων κρίνεσθαι επ' εμού;”» (στ. 8-
9). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και ο Παύλος απελογείτο και έλεγε: “Ούτε απέναντι στο
νόμο των Ιουδαίων, ούτε απέναντι στο ναό, ούτε απέναντι στον Καίσαρα διέπραξα κάποιο
σφάλμα”. Θέλοντας δε ο Φήστος να κάνη χάρι στους Ιουδαίους, είπε τότε στον Παύλο:
“Θέλεις ν' ανεβής στα Ιεροσόλυμα και να δικαστής εκεί γι' αυτές τις κατηγορίες ενώπιόν
μου;”».
• Ο Φήστος, όπως και ο Φήλιξ, αντιλήφθηκε αμέσως την αθωότητα του Παύλου, ο οποίος
απέδειξε ότι ούτε αμάρτησε έναντι του Νόμου της Παλαιάς Διαθήκης, ούτε βεβήλωσε το
Ναό, ούτε διέπραξε κάποια παρανομία στον Καίσαρα (στο Ρωμαϊκό κράτος). Δυστυχώς ο
Φήστος, όπως και ο προκάτοχός του, ο Φήλιξ, δέν εξέδωσε απόφαση, όπως ώφειλε. Ούτε να
καταδικάση τον Παύλο ήθελε, αφού είχε εκτιμήσει ότι ήταν αθώος, και θεωρούσε μία
καταδίκη αθώου ότι αποτελεί ατιμία. Αλλ' ούτε και στην αθώωσί του προχώρησε, διότι
υπολόγιζε τους Ιουδαίους. Θέλοντας δέ να φανή ευάρεστος στους Ιουδαίους, να τους
πουλήση εκδούλευσι, αλλά και να τους υποχρεώση, τρόπον τινά, ξαναγύρισε σ' αυτό που είχε

[473]
αρχικά αρνηθή: Να σταλή ο Παύλος στα Ιεροσόλυμα και να δικαστή εκεί. Απευθύνθηκε
μάλιστα στόν Απόστολο και τον ρώτησε: «Θέλεις να ανεβής στα Ιεροσόλυμα και να κριθής
εκεί ενώπιόν μου;» (στ. 9).
• Oύτε αθωώνει ούτε καταδικάζει ο Φήστος τον Παύλο. Θέλει να τον παραπέμψη σε νέα
διαδικασία, χωρίς να σκέπτεται σοβαρά, τί θά αποφάσιζε κατά τη νέα κρίσι. Τέτοια τακτική
ακολουθούν συνήθως όσοι δεν είναι ακέραιοι στό χαρακτήρα και θέλουν να συμβιβάζουν τα
ασυμβίβαστα.
• Το ερώτημα «Θέλεις να ανεβής στα Ιεροσόλυμα και να κριθής εκεί ενώπιόν μου;» (στ.
9), φανερώνει και κάτι άλλο. Η Καισάρεια δέν υπαγόταν στην διασπορά. Για ζητήματα
λοιπόν θρησκευτικής φύσεως οι Ρωμαίοι διοικητές παρέπεμπαν τον κατηγορούμενο στο
Μεγάλο Συνέδριο των Ιουδαίων (ίδε και Ιωάν. ιθ' 7).

Καίσαρα επικαλούμαι! (στ. 10-12)

Ο Παύλος, έχοντας τη συνείδηση ότι είναι αθώος, βλέποντας την αμφιταλάντευση του
ηγεμόνα Φήστου και ξέροντας τις δολοφονικές διαθέσεις του Ιουδαϊκού Συνεδρίου, δέν
δέχτηκε την πρόταση του Φήστου. Απάντησε στον Φήστο σε ύφος αξιοπρεπές και ζωηρό.
Ουσιαστικά αντέδρασε στην πρόταση του Φήστου. Εμμέσως τον φόβισε: «Είπε δε ο Παύλος:
“Επί του βήματος Καίσαρος εστώς ειμί, ού με δεί κρίνεσθαι. Ιουδαίους ουδέν ήδίκησα, ώς
και συ κάλλιον επιγινώσκεις. Ει μεν γαρ αδικώ και άξιον θανάτου πέπραχά τι, ου παραιτούμαι
το αποθανείν ει δε ουδέν έστιν ών ούτοι κατηγορούσί μου, ουδείς με δύναται αυτούς
χαρίσασθαι. Καίσαρα επικαλούμαι”. Τότε ο Φήστος συλλαλήσας μετά του συμβουλίου
απεκρίθη: “Καίσαρα επικέκλησαι, επί Καίσαρα πορεύση”» (στ. 10-12). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «'Αλλ' ο Παύλος είπε: “Στο δικαστήριο του Καίσαρος στέκομαι, και εδώ
πρέπει να δικαστώ. Στους Ιουδαίους κανένα κακό δεν έκανα, όπως και συ πολύ καλά
γνωρίζεις. "Αν μεν πραγματικά βαρύνωμαι με αδίκημα και έχω πράξει κάτι το άξιο θανάτου,
δεν ζητώ να αποφύγω τον θάνατο. Αλλ' άν δεν υπάρχη τίποτε από όσα αυτοί με κατηγορούν,
κανένας δεν μπορεί να με χαρίση σ' αυτούς. Τον Καίσαρα επικαλούμαι”. Τότε ο Φήστος,
αφού συζήτησε με τους συμβούλους του, αποφάνθηκε: “Τον Καίσαρα επικαλέσθηκες, στον
Καίσαρα θα πάς”».
• Ο Παύλος τόνισε, ότι βρισκόταν σε δικαστήριο του Καίσαρα! Πώς; Ο Φήστος ήταν
ηγεμόνας, όργανο του Καίσαρα, του Ρωμαίου αυτοκράτορα. Στο όνομα του Καίσαρα δίκαζε.
Σε άλλη περίστασι ο Παύλος είχε τονίσει ότι είναι Ρωμαίος πολίτης. Άρα και επειδή ο ίδιος
ήταν Ρωμαίος πολίτης και επειδή ο Φήστος δίκαζε στο όνομα του Καίσαρα, είχε την
πεποίθησι ο Παύλος ότι στεκόταν ως κατηγορούμενος σε δικαστήριο του Καίσαρα και όχι σε
συναγωγή Εβραίων. Αλλά βρισκόταν σε δικαστήριο του Καίσαρα καί γιά άλλο λόγο. Δέν
κατηγορείτο μόνο γιά θρησκευτικά ζητήματα, αλλά και για πολιτικά. Τόν κατηγορούσαν και
ότι ασέβησε στόν Καίσαρα.
• Δικαίωμά του βασικό ήταν νά μή παραδοθή σε σύναξι φανατικών Εβραίων, και κάθε
ένοχής γιά τίς ψευδείς κατηγορίες την απόρριψι θα την απεδείκνυε μόνο σε ένα Ρωμαϊκό
δικαστήριο, όπως ήταν αυτό στην Καισάρεια, πού προήδρευε ο Φηστος. «Επί του βήματος

[474]
Καίσαρος έστώς ειμί, ου με δεί κρίνεσθαι. Ιουδαίους ουδέν ήδίκησα, ως και συ κάλλιον
επιγινώσκεις» (στ. 10. ιδέ καί κε' 25). Ξεκάθαρα είπε στόν Φήστο ο Παύλος:
-Στούς Ιουδαίους δεν έκανα κανένα κακό. Αυτό το ξέρεις και σύ πολύ καλά. Επομένως
αρνούμαι να με κρίνης στά Ιεροσόλυμα μπροστά σε έχθρούς, πού δέν τούς έχω κάνει τίποτε.
• Μέχρι τώρα κανείς δεν βρήκε να καταθέση κάτι εναντίον μου, λέει ο Παύλος στη
συνέχεια στόν Φήστο. "Αν βέβαια αποδειχτή, ότι πραγματικά έχω διαπράξει κάποιο αδίκημα
και έχω κάνει κάτι που είναι άξιο θανάτου, δέν ζητών αποφύγω τον θάνατο. "Αν όμως δεν
ισχύη τίποτε από όσα οι εχθροί μου καταμαρτυρούν, τότε κανένας δεν μπορεί να με
παραδώση σ' αυτούς. Τι είναι αυτοί; Ποιό δικαίωμα έχουν επάνω μου; «Καίσαρα
επικαλούμαι» (στ. 11).
• Η φράσις «Καίσαρα επικαλούμαι» υπέκρυπτε και μία δυσπιστία του Παύλου στο
πρόσωπο του Φήστου. Άλλωστε γιά τα δεδομένα της εποχής και της τότε καταστάσεως, ο
Ρωμαίος πολίτης, οπουδήποτε κι αν βρισκόταν, είχε το δικαίωμα να ζητήση να προσαχθή και
να κριθή στη Ρώμη.
Ο Παύλος βλέπει τον Φήστο να παλεύη με τη συνείδησί του. Και σαν να ήθελε να τον
βγάλη από το αδιέξοδο, του λέει: «Καίσαρα επικαλούμαι». Βέβαια ενδόμυχα κρυβόταν και
ο μεγάλος ιεραποστολικός πόθος του Παύλου, να βρεθή κάποτε στη Ρώμη, στην πρωτεύουσα
της απέραντης Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, γιά νά κηρύξη και εκεί το Ευαγγέλιο του Χριστού,
το μήνυμα της σωτηρίας, την σωτηριώδη αλήθεια (Πράξ. κγ' 23).
• «Καίσαρα επικαλούμαι»! Δύο μαγικές λέξεις! Σήμαιναν το ανώτερο προνόμιο του
Ρωμαίου πολίτη, οπουδήποτε κι αν βρισκόταν, να κριθή από το αυτοκρατορικό δικαστήριο
της Ρώμης.
• «Καίσαρα επικαλούμαι»! Σαν να έκανε ο Παύλος έφεσι στο ανώτατο δικαστήριο, με
δικαστή τον Καίσαρα, τον αυτοκράτορα. Όταν από δικαζόμενο Ρωμαίο πολίτη λεγόταν η
φράσις «Καίσαρα επικαλούμαι», όλα τα δικαστήρια ήσαν αναρμόδια. Δεν μπορούσαν ούτε
να καταδικάσουν ούτε να αθωώσουν τον δικαζόμενο. Έπρεπε οπωσδήποτε να μεταβή στη
Ρώμη, να δικαστή εκεί.
• Ο Φηστος αναπνέει με ανακούφισι. Ή επίκλησις γιά τον Καίσαρα ήταν γι' αυτόν μία
διέξοδος σε μία σκοτεινή, όπως νόμιζε, υπόθεση. Γι' αυτό είπε στον Παύλο, ότι θα τον στείλη
στόν Καίσαρα. «Τότε ο Φήστος συλλαλήσας μετά του συμβουλίου απεκρίθη: “Καίσαρα
επικέκλησαι, επί Καίσαρα πορεύση”» (στ. 12). Συσκέφτηκε ο Φηστος με το νομικό του
συμβούλιο και έδωσε στον Παύλο την απάντησε: Επικαλέστηκες τόν Καίσαρα; Στον
Καίσαρα θα σε στείλω. Από αυτόν θά δικαστής.
• Η υπόθεσις του Παύλου έγινε το προοίμιο για πολλές όμοιες δίκες. Καμμία δικαστική
διαφορά δέν είναι τόσο δύσκολη, όσο όταν συμπλέκωνται δύο σφαίρες συμφερόντων και δύο
ειδών δικαστήρια, τα πνευματικά και τα κοσμικά. Αυτό οδηγεί σ' ένα συνονθύλευμα της
θρησκείας και της πολιτικής (σήμερα θα λέγαμε, «Εκκλησίας και Πολιτείας»).

[475]
 (Πράξ. κε' 13-27) - Ο Παύλος ενώπιον του Αγρίππα
«13 ῾Ημερῶν δὲ διαγενομένων τινῶν ᾿Αγρίππας ὁ βασιλεὺς καὶ Βερνίκη κατήντησαν εἰς
Καισάρειαν ἀσπασόμενοι τὸν Φῆστον. 14 ὡς δὲ πλείους ἡμέρας διέτριβον ἐκεῖ, ὁ Φῆστος τῷ
βασιλεῖ ἀνέθετο τὰ κατὰ τὸν Παῦλον λέγων· ἀνήρ τίς ἐστι καταλελειμμένος ὑπὸ Φήλικος
δέσμιος, 15 περὶ οὗ γενομένου μου εἰς ῾Ιεροσόλυμα ἐνεφάνισαν οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ
πρεσβύτεροι τῶν ᾿Ιουδαίων αἰτούμενοι κατ᾿ αὐτοῦ δίκην· 16 πρὸς οὓς ἀπεκρίθην ὅτι οὐκ ἔστιν
ἔθος Ρωμαίοις χαρίζεσθαί τινα ἄνθρωπον εἰς ἀπώλειαν πρὶν ἢ ὁ κατηγορούμενος κατὰ
πρόσωπον ἔχοι τοὺς κατηγόρους τόπον τε ἀπολογίας λάβοι περὶ τοῦ
ἐγκλήματος. 17 συνελθόντων οὖν αὐτῶν ἐνθάδε ἀναβολὴν μηδεμίαν ποιησάμενος τῇ ἑξῆς
καθίσας ἐπὶ τοῦ βήματος ἐκέλευσα ἀχθῆναι τὸν ἄνδρα· 18 περὶ οὗ σταθέντες οἱ κατήγοροι
οὐδεμίαν αἰτίαν ἐπέφερον ὧν ὑπενόουν ἐγώ, 19 ζητήματα δέ τινα περὶ τῆς ἰδίας δεισιδαιμονίας
εἶχον πρὸς αὐτὸν καὶ περί τινος ᾿Ιησοῦ τεθνηκότος, ὃν ἔφασκεν ὁ Παῦλος
ζῆν. 20 ἀπορούμενος δὲ ἐγὼ τὴν περὶ τούτου ζήτησιν ἔλεγον εἰ βούλοιτο πορεύεσθαι εἰς
῾Ιεροσόλυμα κἀκεῖ κρίνεσθαι περὶ τούτων. 21 τοῦ δὲ Παύλου ἐπικαλεσαμένου τηρηθῆναι
αὐτὸν εἰς τὴν τοῦ Σεβαστοῦ διάγνωσιν, ἐκέλευσα τηρεῖσθαι αὐτὸν ἕως οὗ πέμψω αὐτὸν πρὸς
Καίσαρα. 22 ᾿Αγρίππας δὲ πρὸς τὸν Φῆστον ἔφη· ἐβουλόμην καὶ αὐτὸς τοῦ ἀνθρώπου
ἀκοῦσαι. ὁ δέ, αὔριον, φησίν, ἀκούσῃ αὐτοῦ. 23 Τῇ οὖν ἐπαύριον ἐλθόντος τοῦ ᾿Αγρίππα καὶ
τῆς Βερνίκης μετὰ πολλῆς φαντασίας καὶ εἰσελθόντων εἰς τὸ ἀκροατήριον σύν τε τοῖς
χιλιάρχοις καὶ ἀνδράσι τοῖς κατ᾿ ἐξοχὴν οὖσι τῆς πόλεως, καὶ κελεύσαντος τοῦ Φήστου ἤχθη
ὁ Παῦλος. 24 καί φησιν ὁ Φῆστος· ᾿Αγρίππα βασιλεῦ καὶ πάντες οἱ συμπαρόντες ἡμῖν ἄνδρες,
θεωρεῖτε τοῦτον περὶ οὗ πᾶν τὸ πλῆθος τῶν ᾿Ιουδαίων ἐνέτυχόν μοι ἔν τε ῾Ιεροσολύμοις καὶ
ἐνθάδε, ἐπιβοῶντες μὴ δεῖν ζῆν αὐτὸν μηκέτι. 25 ἐγὼ δὲ καταλαβόμενος μηδὲν ἄξιον θανάτου
αὐτὸν πεπραχέναι, καὶ αὐτοῦ δὲ τούτου ἐπικαλεσαμένου τὸν Σεβαστόν, ἔκρινα πέμπειν
αὐτόν. 26 περὶ οὗ ἀσφαλές τι γράψαι τῷ κυρίῳ οὐκ ἔχω· διὸ προήγαγον αὐτὸν ἐφ᾿ ὑμῶν καὶ
μάλιστα ἐπὶ σοῦ, βασιλεῦ ᾿Αγρίππα, ὅπως τῆς ἀνακρίσεως γενομένης σχῷ τι
γράψαι. 27 ἄλογον γάρ μοι δοκεῖ πέμποντα δέσμιον μὴ καὶ τὰς κατ᾿ αὐτοῦ αἰτίας σημᾶναι. »

Ο Φήστος ενημερώνει τον Αγρίππα (13-16)

Ο Φήστος βρισκόταν σε απορία. Να τον στείλη στη Ρώμη, στον αυτοκράτορα, τον Παύλο
χωρίς συνοδευτικό έγγραφο; Του φαινόταν παράλογο να τον στείλη χωρίς έγγραφο που να
αναφέρη κάτι για τον κατηγορούμενο, αλλά και για την δική του άποψι. Από αυτή τη δύσκολη
θέσι τόν έβγαλε η άφιξις του 'Αγρίππα, του δευτέρου Ηρώδη, που ήταν βασιλιάς της Βόρειας
Παλαιστίνης. Ο 'Αγρίππας, μαζί με την αδελφή του Βερνίκη, επεσκέφθησαν στην Καισάρεια
τόν Φηστο, για να τον συγχαρούν για την ανάληψη των νέων καθηκόντων του.
Η δυναστεία Ηρώδη είναι η μόνη δυναστεία της παγκόσμιας ιστορίας, που όλοι οι γόνοι
της συνδέονται κατά κάποιον μοιραίο τρόπο με το πρόσωπο του Ιησού. Ο προπάππος του
είναι ο φονιάς των νηπίων της Βηθλεέμ, ο μεγάλος του θείος είναι ο αποκεφαλίσας τον
Ιωάννη τον Βαπτιστή και καταφρονητής του Ιησού. Ο πατέρας του είναι ο φονιάς του
Ιακώβου (υιού του Ζεβεδαίου και αδελφού του Ιωάννου του ευαγγελιστού) και διώκτης του
Πέτρου. Από τότε που ο ιδρυτής της δυναστείας καταδίωξε το παιδίον της Βηθλεέμ, όλοι οι

[476]
απόγονοί του πλήρωναν μία τραγική ενοχή. Σ' αυτούς επαλήθευσαν τα λόγια του Ιησού: «Πας
ο πεσών επ' εκείνον τόν λίθον συνθλασθήσεται. Εφ' όν δ' άν πέση, λικμήσει αυτόν» (Λουκ.
κ' 18. Ματθ. κα' 4).
Όταν ο Αγρίππας ο βασιλάς ήρθε στην Καισάρεια, πληροφόρησαν τον Παύλο, ότι την
επομένη μέρα θα εμφανιζόταν μπροστά του και μπροστά στο Φήστο. «Ημερών δε
διαγενομένων τινών Αγρίππας ο βασιλεύς και Βερνίκη κατήντησαν εις Καισάρειαν
ασπασόμενοι τον Φήστoν. Ως δε πλείους ημέρας διέτριβον εκεί, ο Φήστος τώ βασιλεί ανέθετο
τα κατά τον Παύλον λέγων: “Ανήρ τίς έστι καταλελειμμένος υπό Φήλικος δέσμιος, περί ου
γενομένου μου εις Ιεροσόλυμα ενεφάνισαν οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι των Ιουδαίων
αιτούμενοι κατ' αυτού δίκην πρός ούς απεκρίθην ότι ουκ έστιν έθος Ρωμαίους χαρίζεσθαί
τινα άνθρωπον είς απώλειαν πρίν ή ο κατηγορούμενος κατά πρόσωπον έχοι τους κατηγόρους
τόπον τε απολογίας λάβοι περί του εγκλήματος» (στ. 13-16). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Αφού δε πέρασαν μερικές ημέρες, ο Αγρίππας ο βασιλιάς και η Βερνίκη έφτασαν στην
Καισάρεια για να χαιρετίσουν τον Φήστο. Καθώς δε έμεναν εκεί πολλές μέρες, ο Φήστος
εξέθεσε στο βασιλιά την υπόθεση του Παύλου λέγοντας: “O Φήλιξ άφησε κάποιον άνδρα
φυλακισμένο. Γι' αυτόν, όταν πήγα στα Ιεροσόλυμα, οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι των
Ιουδαίων παρουσιάστηκαν και διατύπωσαν κατηγορίες εναντίον του και ζητούσαν την
καταδίκη του. Σ' αυτούς απάντησα, ότι οι Ρωμαίοι δεν συνηθίζουν να παραδίδουν χαριστικώς
σε θάνατο κάποιον άνθρωπο, προτού ο κατηγορούμενος έλθη σε αντιπαράσταση με τους
κατηγόρους και λάβη την ευκαιρία ν' απολογηθή για ό,τι κατηγορείται”».
• Η υπόθεσις του Παύλου απασχολούσε σοβαρά τον Φήστο. Διέφερε από τις υποθέσεις
άλλων κρατουμένων και υποδίκων. Ο Παύλος ήταν πρόσωπο κολοσσιαίας θρησκευτικής
επιρροής. Και ελεύθερος και φυλακισμένος συγκέντρωνε το ενδιαφέρον των Εβραίων και
των αλλοεθνών και κατηύθυνε πλήθος ψυχών. Οι φύλακες έβλεπαν τη συρροή ανθρώπων
στό πραιτώριο της Καισάρειας, πρός επίσκεψι του Παύλου και απορούσαν. Και ο Φήστος
επληροφορείτο γι' αυτό το ρεύμα υπέρ του Παύλου και ασφαλώς θαύμαζε τη μεγάλη
δυναμικότητα αυτού του κρατουμένου και τη μεγάλη εκτίμηση των ανθρώπων πρός τό
πρόσωπό του, ίσως δε και σκεπτόταν, ότι αυτός ο κρατούμενος απελάμβανε μεγαλύτερης
τιμής από όση ο ίδιος ο ηγεμόνας. «Ήμερών δε διαγενομένων τινών 'Αγρίππας ο βασιλεύς
και Βερνίκη κατήντησαν εις Καισάρειαν ασπασόμενοι τον Φήστoν. Ως δε πλείους ημέρας
διέτριβον εκεί, ο Φήστος τω βασιλεί ανέθετο τα κατά τον Παύλον λέγων: “Ανήρ τίς έστι
καταλελειμμένος υπό Φήλικος δέσμιος, περί ου γενομένου μου εις Ιεροσόλυμα ενεφάνισαν
οι αρχιερείς και οι πρεσβύτεροι των Ιουδαίων αιτούμενοι κατ' αυτού δίκην πρός ούς
απεκρίθην ότι ουκ έστιν έθος Ρωμαίους χαρίζεσθαί τινα άνθρωπον είς απώλειαν πρίν ή ο
κατηγορούμενος κατά πρόσωπον έχοι τους κατηγόρους τόπον τε απολογίας λάβοι περί του
εγκλήματος» (στ. 13-16).
• Τίποτε άλλο δέν εντυπωσίαζε και δεν προβλημάτιζε τον Φήστο, όσο ο Παύλος. Πόσο
εντυπωσίαζε και προβλημάτιζε τόν ηγεμόνα ο Παύλος, φαίνεται και από το γεγονός, ότι ο
ηγεμών εξέθεσε την υπόθεση του Παύλου στον βασιλιά 'Αγρίππα, γιά ν' ακούσει τη γνώμη
του. «Ως δε πλείους ημέρας διέτριβον εκεί, ο Φήστος τώ βασιλεί ανέθετο τα κατά τον Παύλον
λέγων...» (στ. 14).
• Οι Ιουδαίοι ζήτησαν από τον Φήστο να καταδικάση τον Απόστολο σε θάνατο, κάνοντας
το χατήρι τους. Ζητούσαν τη θανατική καταδίκη του μεγάλου Παύλου ως ρουσφέτι. Και

[477]
επειδή αντιλαμβάνονταν, ότι δεν είχαν επιχειρήματα κατά του Παύλου καί θά εξευτελίζονταν
στο δικαστήριο, οι αθεόφοβοι ζήτησαν από τον Φήστο να εκδώση τη θανατική ποινή κατά
του Παύλου, χωρίς κάν ο Απόστολος ν' ακούση τούς κατηγόρους του και ν' απολογηθη! Αλλ'
ο Φηστος δέν ενέδωσε στην παράλογη απαίτηση των Ιουδαίων. Τούς έδωσε μάλιστα και ένα
ωραίο μάθημα υπεροχής των ειδωλολατρών Ρωμαίων έναντι των εκπροσώπων της Ιουδαϊκής
θρησκείας. Τούς απάντησε: «Δεν είναι συνήθεια στους Ρωμαίους, να παραδίδουν έναν
άνθρωπο χαριστικώς σε θάνατο, προτού ο κατηγορούμενος έλθη σε αντιπαράσταση μέ τούς
κατηγόρους και λάβη την ευκαιρία ν' απολογηθή» (στ. 16).
Χωρίς δίκη και απολογία ήθελαν οι Ιουδαίοι να καταδικαστή ο Παύλος. Θρησκευτικοί
άρχοντες, όταν καταντούν αθεόφοβοι, είναι χειρότεροι κοσμικών αρχόντων.

Περί τινος Ιησού... (στ. 17-19)

Όταν ο Φήστος από τα Ιεροσόλυμα επέστρεψε στην Καισάρεια, χωρίς καμμία αναβολή,
επιλήφθηκε της υποθέσεως του Παύλου. Την επομένη της επιστροφής του κάθησε στη
δικαστική έδρα και δίκασε. Δεν ήθελε να τον κατηγορήσουν οι Ιουδαίοι γιά αμέλεια ως προς
την υπόθεση του Παύλου. Γίνεται φανερό, ότι οι Ιουδαίοι είχαν ασκήσει τρομακτική πίεσι
στόν Φηστο για την υπόθεση αυτή. «Συνελθόντων ούν αυτών ενθάδε αναβολήν μηδεμίαν
ποιησάμενος τη εξής καθίσας επί του βήματος εκέλευσα άχθήναι τον άνδρα περί ού
σταθέντες οι κατήγοροι ουδεμίαν αιτίαν επέφερον ών υπένόουν εγώ, ζητήματα δέ τινα περί
της ιδίας δεισιδαιμονίας είχον προς αυτόν και περί τινος Ιησού τεθνηκότος, δν έφασκεν ο
Παύλος ζην» (17-19). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Αφού δε αυτοί ήλθαν μαζί μου εδώ,
δεν έκανα καμμία αναβολή, αλλά την επομένη μέρα κάθησα στη δικαστική έδρα και διέταξα
την προσαγωγή του ανδρός. 'Αλλ' οι κατήγοροι, όταν παρουσιάστηκαν, δεν διατύπωσαν
εναντίον του καμμία κατηγορία απ' αυτές, που υποπτευόμουν εγώ. 'Αλλ' είχαν μ' αυτόν
μερικές διαφορές για τη δική τους θρησκεία, και για κάποιον Ιησού, που είχε πεθάνει, και ο
Παύλος έλεγε, ότι αναστήθηκε”».
• Ο Φήστος υποψιαζόταν, ότι ο Παύλος θα ήταν στασιαστής ή εγκληματίας. 'Αλλ' η δίκη
απέδειξε, ότι ο Παύλος ήταν αθώος. Οι κατηγορίες των Ιουδαίων ήσαν βέλη νηπίων.
Κατέπεσαν ώς γελοίες. Ο Φήστος ομολογεί την αθωότητα του Αποστόλου: «Δέν διεπίστωσα
καμμία κατηγορία». Αλλ' έτσι, χωρίς να το θέλη, ομολογεί και τη δική του ένοχή. Αφού ο
Παύλος αποδείχτηκε αθώος, γιατί δέν τόν απέλυσε; «Συνελθόντων ούν αυτών ενθάδε
αναβολήν μηδεμίαν ποιησάμενος τη εξής καθίσας επί του βήματος εκέλευσα άχθήναι τον
άνδρα: περί ου σταθέντες οι κατήγοροι ουδεμίαν αιτίαν επέφερον ών υπενόουν εγώ...» (στ.
17-18). “Ομοιος ο Φήστος μέ τόν Φήλικα και τον Πιλάτο.
• Η διδασκαλία γιά τόν Ιησού το Ναζωραίο, και κυρίως γιά τήν Θεότητά Του, γιά τήν
Μεσσιακή Του ιδιότητα, για τη σταύρωσί Του και την ανάστασή Του, είχε φτάσει σ' όλο το
γνωστό τότε κόσμο. Παντού είχαν ιδρυθη εκκλησίες και γίνονταν καταπληκτικά θαύματα.
Εν τούτοις ο Φήστος μιλάει για τον Ιησού σάν κάποιο άγνωστο ή ακόμα και μυθικό πρόσωπο:
«...Ζητήματα δέ τινα περί της ιδίας δεισιδαιμονίας είχαν προς αυτόν και περί τινος Ιησού
τεθνηκότος, όν έφασκεν ο Παύλος ζην» (στ. 19). Για κάποιον Ιησού, που είχε πεθάνει, και ο
Παύλος επέμενε ότι ζή!

[478]
 • Δυστυχώς και μέχρι σήμερα γιά τούς πολλούς ο Ιησούς παραμένει ο μεγάλος "Αγνωστος.
Ως μύθος ακούγεται απ' αυτούς το κήρυγμα για την ανάσταση και την Θεότητά Του. Ακόμα
και η ιστορική Του ύπαρξις αμφισβητείται. Αν ο άνθρωπος δέν αφήση την αλαζονεία και την
προκατάληψί του και δέν έρευνήση σοβαρά για την αλήθεια, μάταια θα περάση απ' αυτόν
τον κόσμο. Συνέφερε να μη γεννιόταν (Ματθ. κστ' 24)!

Ο Παύλος επικαλέσθηκε τον Καίσαρα (στ. 20-21)

Ο Φήστος εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία, να ζητήση τη γνώμη του Αγρίππα για το ζήτημα
του Παύλου. Ο 'Αγρίππας σάν Ιουδαίος μπορούσε να αντιληφθή καλύτερα τις θρησκευτικές
διαφορές μεταξύ Ιουδαίων και Παύλου. Εξέθεσε ο Φήστος αναλυτικά όλο το ιστορικό της
υποθέσεως και ζήτησε τη γνώμη του.
Δόθηκε η ευκαιρία σε δύο επιφανείς άνδρες, έναν Ρωμαίο και έναν Ιουδαίο, έναν ανώτατο
διοικητικό υπάλληλο και έναν κατ' όνομα βασιλιά, να γνωρίσουν τη χριστιανική αλήθεια.
Πώς δέχτηκαν την ευκαιρία; Ο Φήστος τήν δέχτηκε με πλήρη αδιαφορία. Αυτό φαίνεται από
τα λόγια με τα οποία μίλησε στον Αγρίππα γιά τήν πίστι και τη διδασκαλία του Παύλου. Κατά
τον Φηστο ο Παύλος μιλούσε «περί τινος Ιησού τεθνηκότος, ον έφασκε ζην» (στ. 19).
Το ενδιαφέρον του Φήστου περιοριζόταν στο τί θα έγραφε στον αυτοκράτορα. Ο
'Αγρίππας φάνηκε ότι ήθελε να μάθη περισσότερα για τον Χριστό, όχι όμως από ειλικρινές
ενδιαφέρον, αλλ' από περιέργεια. Τελικά ούτε αυτός πίστεψε. Και οι δύο αντιμετώπισαν τη
θεόσταλτη πρόσκληση με αλαζονεία και περιφρόνησι. Ο Θεός κτύπησε την πόρτα της ψυχής
τους, και αυτοί αρνήθηκαν ν' ανοίξουν.
Ο Φήστος δέν γνώριζε τα θρησκευτικά ζητήματα. Και σκέφτηκε, άν το ήθελε και ο
Παύλος, να τον στείλη στα Ιεροσόλυμα, και εκεί να κριθή γιά τά θρησκευτικά αυτά ζητήματα:
«Απορούμενος δε εγώ την περί τούτου ζήτησιν έλεγον ει βούλοιτο πορεύεσθαι εις
Ιεροσόλυμα κακεί κρίνεσθαι περί τούτων. Τού δε Παύλου επικαλεσαμένου τηρηθήναι αυτόν
εις την του Σεβαστου διάγνωσιν, εκέλευσα τηρείσθαι αυτόν έως oύ πέμψω αυτόν πρός
Καίσαρα"» (στ. 20-21). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Και επειδή εγώ δεν ήξερα πώς να
εξετάσω αυτό το ζήτημα, είπα, αν ήθελε, να πάη στα Ιεροσόλυμα και εκεί να δικαστή γι'
αυτά. Αλλ' επειδή ο Παύλος ζήτησε να κρατηθή για να δικαστή από τον Σεβαστό (τον
αυτοκράτορα), διέταξα να κρατήται, έως ότου τον στείλω στον Καίσαρα”».
• Ο Παύλος δέν δέχτηκε την πρόταση του Φήστου. Επικαλέστηκε τη Ρωμαϊκή του
υπηκοότητα και ζήτησε να κρατηθή γιά νά κριθή από τον «Σεβαστόν», όπως αποκαλούσαν
τον αυτοκράτορα, που εκείνο τον καιρό ήταν ο Νέρων, ο σκληρότερος διώκτης και
βασανιστής των χριστιανών, «Του Παύλου επικαλεσαμένου τηρηθήναι αυτόν εις την του
Σεβαστού διάγνωσιν, εκέλευσα τηρείσθαι αυτόν έως oύ πέμψω αυτόν προς Καίσαρα”» (στ.
21).
Τό «Σεβαστός» είναι ελληνική μετάφρασις του λατινικού «Αύγουστος». Πρώτος ο Καίσαρ
Οκτάβιος προσέλαβε το επώνυμο Αύγουστος. Σεβαστός από τον Φήστο ονομάζεται με
θρησκευτική ευλάβεια ο Νέρων, πρόσωπο κάθε άλλο παρά σεβαστό. Πόσο τα ονόματα
πολλές φορές είναι αντίθετα στην ουσία!

[479]
 Ο Αγρίππας θέλει ν' ακούση τον Παύλο (στ. 22-23)
Ο βασιλιάς Αγρίππας εκφράζει την επιθυμία ν' ακούση τόν απόστολο Παύλο, πού
βρίσκεται ακόμη στην Καισάρεια. Αν ο Απόστολος κήρυττε σε κάποια θρησκευτική
συνάθροισι, ο βασιλιάς δέν θά καταδεχόταν να μεταβή και ν' ακούση το κήρυγμα. Τώρα, μαζί
με άλλους επισήμους και ως κριτής μάλλον παρά ως ακροατής, θέλει ν' ακούση τον
Απόστολο. Αλλά και σ' αυτή την περίσταση είναι τιμή γιά τόν Απόστολο, ότι ζητεί να τον
ακούση ο βασιλιάς. «Αγρίππας δε προς τον Φήστον έφη: “Εβουλόμην και αυτός του
ανθρώπου ακούσαι”. Ο δέ, “αύριον, φησίν, ακούση αυτού”. Τη ούν επαύριον ελθόντος του
Αγρίππα και της Βερνίκης μετά πολλής φαντασίας και εισελθόντων εις το άκροατήριον σύν
τε τους χιλιάρχους και ανδράσι τοις κατ' εξοχήν ουσι της πόλεως, και κελεύσαντος τού
Φήστου ήχθη ο Παύλος» (στ. 20-21). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε ο 'Αγρίππας είπε
στο Φήστο: “Θα ήθελα και εγώ ν' ακούσω αυτόν τον άνθρωπο”. Εκείνος δε είπε: “Αύριο θα
τον ακούσης”. Την άλλη λοιπόν μέρα ήλθε ο Αγρίππας και η Βερνίκη με πολλή πομπή και
επίδειξη και μπήκαν στην αίθουσα του δικαστηρίου μαζί με τους χιλιάρχους και τους
προύχοντες της πόλεως. Και ο Φήστος διέταξε και προσήγαγαν τον Παύλο».
• Ο βασιλιάς Αγρίππας και η αδελφή του Βερνίκη μπήκαν στην αίθουσα του ακροατηρίου
«μετά πολλής φαντασίας» (στ. 23), με πομπή. Συνοδευόταν από χιλιάρχους και προύχοντες
της Καισάρειας. Ο 'Αγρίππας και η Βερνίκη ήσαν υπερόπτες, επιδεικτικοί και ματαιόδοξοι,
όπως ο πατέρας τους Ηρώδης (Πράξ. ιβ' 21). Είχαν την περιέργεια να δούν τον Παύλο, αλλά
περισσότερο είχαν την επιθυμία να τούς δούν οι άλλοι!
Αξία όμως δεν έχει η εξωτερική λαμπρή εμφάνισις, αλλά το εσωτερικό λαμπρό
περιεχόμενο. Και τέτοιο περιεχόμενο δέν είχαν ο Αγρίππας και η Βερνίκη. Κάτω από την
εξωτερική λαμπρότητα κρύβονταν η ψυχική φαυλότητα και βρωμιά. Απ' έξω πολυτέλεια, κι
από μέσα ευτέλεια!
• Κάποια στιγμή μπήκε στην αίθουσα η πραγματική λαμπρότητα. Ο Φήστος διέταξε να
οδηγηθή ολαμπρότερος άνθρωπος, ο Παύλος αυτός, πού κατά τον Χρυσόστομο, έλαμπε
περισότερο και από τον ήλιο (Ε.Π.Ε. 21,448). «Κελεύσαντος του Φήστου ήχθη ο Παύλος»
(στ. 21). Μέ τήν παρουσία του έλαμψε ο χώρος. Αλλωστε ο Παύλος δεν ήταν «φαντασία».
Ήταν παρουσία φωτεινή. Έλαμψε σε όλη την αποστολική ζωή του. Λάμπει τώρα στο ουράνιο
στερέωμα. Θά λάμπη αιώνια. Λάμπει και μέσα στην Εκκλησία και στη Θεολογία. Δέν λάμπει
μόνο με την μοναδικότητα της αγιότητάς του. Λάμπει και με το υπέρλαμπρο φώς των
Έπιστολών του.
• Μπροστά στους μεγάλους και επιφανείς της κοσμικής κοινωνίας ο Παύλος φαινόταν
μικρός και άσημος. Στην πραγματικότητα όμως αυτός ήταν ο πιο μεγάλος και επιφανής. Τά
δεσμά του και οι αλυσίδες του ήσαν ασύγκριτα πολυτιμότερα από τους πολύτιμους λίθους,
με τους οποίους ήσαν στολισμένοι ο 'Αγρίππας και η Βερνίκη (Χρυσόστομος. Ε. Π.Ε.
20,628).

Δέν βρίσκω τίποτε άξιο θανάτου! (στ. 24-25)

Για μία ακόμη φορά ο Φήστος αναγκάζεται να αποφανθή, ότι ο Παύλος τίποτε δεν είχε
διαπράξει άξιο θανάτου. Οι εχθροί του φώναζαν, ότι δεν αξίζει να ζη ο Παύλος! Ο Φήστος

[480]
συνιστά τον Παύλο στόν Αγρίππα. Τόσο ο βασιλιάς, όσο και οι άλλοι επίσημοι έβλεπαν τον
Παύλο σάν τό πιό περίεργο θέαμα. «Καί φησινό Φήστος: “Αγρίππα βασιλεύ και πάντες οι
συμπαρόντες ημϊν άνδρες, θεωρείτε τούτον περί ου πάν το πλήθος των Ιουδαίων ενέτυχόν
μοι έν τε Ιεροσολύμοις και ενθάδε, επιβοώντες μη δείν ζήν αυτόν μηκέτι. Εγώ δε
καταλαβόμενος μηδέν άξιον θανάτου αυτόν πεπραχέναι, και αυτού δε τούτου
επικαλεσαμένου τον Σεβαστόν, έκρινα πέμπειν αυτόν» (στ. 24-25). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Λέγει τότε ο Φήστος: “Βασιλεύ Αγρίππα και όλοι οι παριστάμενοι! Βλέπετε
αυτόν τον άνθρωπο, για τον οποίο όλο το πλήθος των Ιουδαίων διατύπωσαν κατηγορίες σ'
εμένα και στα Ιεροσόλυμα και εδώ, και φώναζαν, ότι δεν πρέπει πλέον αυτός να ζη. Αλλ'
εγώ, επειδή κατάλαβα, ότι αυτός δεν έχει πράξει τίποτε άξιο θανάτου, αλλά και επειδή αυτός
ο ίδιος επικαλέσθηκε τον Σεβαστό, αποφάσισα να τον στείλω εκεί”».
• Και πάλι ο Φήστος ομολογεί την αθωότητα του Παύλου, καί, χωρίς να το καταλαβαίνη,
την ιδική του ενοχή, διότι δέν απέδωσε ελευθερία στόν αθώο. Και πάλι δείχνει να μοιάζη μέ
τούς προκατόχους του, τον Φήλικα καί τόν Πιλάτο.
Πόσες φορές αναγνωρίζεται το δίκαιο, αλλά δεν αποδίδεται σ' αυτό τον κόσμο! "Ας μη
ξενίζεται κανένας γι' αυτό.
Στάδιο ελευθερίας και δοκιμασίας των χαρακτήρων είναι ο πρόσκαιρος αυτός κόσμος.
Έρχεται η μεγάλη και επιφανής ημέρα, όπου ο αδέκαστος Κριτής θα αποδώση το δίκαιο σε
όλους τούς δικαίους και στο ακέραιο.

Τί θά κατηγορήσω αυτόν τον δέσμιο; (στ. 26-27).

Είδαμε πώς μίλησε ο Φήστος ενώπιον της αφρόκρεμας της κοινωνίας, και ιδίως ενώπιον
του Αγρίππα υπέρ του Παύλου. Ηταν θρίαμβος του Παύλου η σύντομη ομιλία του Φήστου.
Αυτή του έδωσε το θάρρος να μιλήση όπως μίλησε στόν Αγρίππα. Και η ομιλία του Παύλου
επηρέασε πολύ τη γνώμη του Αγρίππα. Θα μπορούσε βέβαια ο Φήστος να επισφραγίση την
αθώωσι του Παύλου με την απόλυσι.
Πιάστηκε από την επίκληση του Παύλου γιά τόν Καίσαρα, και έτσι σάν να απαλλάχτηκε
ο ίδιος της ευθύνης, μετατόπισε όλο το βάρος στην παρουσία του Παύλου ενώπιον του
αυτοκράτορα. Αλλ' είχε ένα εμπόδιο: Δεν ήξερε τι να γράψη πρός τόν αυτοκράτορα στο
συνοδευτικό γράμμα γιά τόν κρατούμενο που του έστελνε. «Περί ου ασφαλές τι γράψαι τώ
κυρίω ούκ έχω διό προήγαγον αυτόν εφ' υμών και μάλιστα επί σού, βασιλεύ Αγρίππα, όπως
της ανακρίσεως γενομένης σχω τι γράψαι. Άλογον γάρ μοι δοκεί πέμποντα δέσμιον μη και
τας κατ' αυτού αιτίας σημάναι”» (στ. 26-27). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Δεν έχω όμως
να γράψω τίποτε βέβαιο γι' αυτόν στον κύριο (στον αυτοκράτορα). Γι' αυτό τον έφερα
ενώπιόν σας, και μάλιστα ενώπιόν σου, βασιλιά Αγρίππα, για να γίνη ή ανάκρισις και να έχω
κάτι να γράψω. Διότι δεν μου φαίνεται λογικό, στέλνοντας κάποιον κρατούμενο, να μην
εκθέσω και τις εναντίον του κατηγορίες”».
• Απευθύνεται ο Φήστος στόν Αγρίππα: Δέν ξέρω τι να γράψω στον «κύριο», στον
αυτοκράτορα. Νά του γράψω άδικήματα του κατηγορουμένου; Αφού δεν βρίσκω κανένα.
Βοήθησέ με! Στόν έφερα. Θα σου μιλήση. Μήπως η δική σου ανάκρισις δείξη κάτι, πού να
δικαιολογήσω την αποστολή του Παύλου στον Καίσαρα. Εγώ δεν έχω κάτι το βέβαιο και

[481]
αξιόποινο. Μου φαίνεται παράλογο να αποστείλω στη Ρώμη κάποιον δεμένον, χωρίς να
δηλώσω τις εναντίον του κατηγορίες. «'Αλογον γάρ μοι δοκεί πέμποντα δέσμιον μή και τας
κατ' αυτού αιτίας σημάναι» (στ. 26-27).
• Ο Φήστος, όταν χρειάστηκε να γράψη πρός τόν «κύριό» του κάτι εναντίον του Παύλου,
έμεινε άναυδος. Και μείς, όταν κατακρίνουμε τον άλλον, ας σκεφθούμε, ότι μάς βλέπει και
μας ακούει και όντως Κύριος, ο Θεός μας. Τελικά θα μείνουμε άναυδοι την ώρα της κρίσεως.
Θα μας πη ο Κύριός μας: «Σύ τίς εί ο κρίνων αλλότριον οικέτηn; Τω ιδίω Κυρίω στήκει ή
πίπτει» (Ρωμ. ιδ' 4).

[482]
 (Πράξ. κστ' 1-11) - Απολογία του Παύλου στον Αγρίππα
«1 ᾿Αγρίππας δὲ πρὸς τὸν Παῦλον ἔφη· ἐπιτρέπεταί σοι ὑπὲρ σεαυτοῦ λέγειν. τότε ὁ
Παῦλος ἐκτείνας τὴν χεῖρα ἀπελογεῖτο· 2 περὶ πάντων ὧν ἐγκαλοῦμαι ὑπὸ ᾿Ιουδαίων, βασιλεῦ
᾿Αγρίππα, ἥγημαι ἐμαυτὸν μακάριον ἐπὶ σοῦ μέλλων ἀπολογεῖσθαι σήμερον, 3 μάλιστα
γνώστην ὄντα σε πάντων τῶν κατὰ ᾿Ιουδαίους ἐθῶν τε καὶ ζητημάτων· διὸ δέομαί σου
μακροθύμως ἀκοῦσαί μου. 4 Τὴν μὲν οὖν βίωσίν μου τὴν ἐκ νεότητος τὴν ἀπ᾿ ἀρχῆς
γενομένην ἐν τῷ ἔθνει μου ἐν ῾Ιεροσολύμοις ἴσασι πάντες οἱ ᾿Ιουδαῖοι, 5 προγινώσκοντές με
ἄνωθεν, ἐὰν θέλωσι μαρτυρεῖν, ὅτι κατὰ τὴν ἀκριβεστάτην αἵρεσιν τῆς ἡμετέρας θρησκείας
ἔζησα Φαρισαῖος. 6 καὶ νῦν ἐπ᾿ ἐλπίδι τῆς πρὸς τοὺς πατέρας ἐπαγγελίας γενομένης ὑπὸ τοῦ
Θεοῦ ἕστηκα κρινόμενος, 7 εἰς ἣν τὸ δωδεκάφυλον ἡμῶν ἐν ἐκτενείᾳ νύκτα καὶ ἡμέραν
λατρεῦον ἐλπίζει καταντῆσαι· περὶ ἧς ἐλπίδος ἐγκαλοῦμαι, βασιλεῦ ᾿Αγρίππα, ὑπὸ τῶν
᾿Ιουδαίων. 8 τί ἄπιστον κρίνεται παρ᾿ ὑμῖν εἰ ὁ Θεὸς νεκροὺς ἐγείρει; 9 ἐγὼ μὲν οὖν ἔδοξα
ἐμαυτῷ πρὸς τὸ ὄνομα ᾿Ιησοῦ τοῦ Ναζωραίου δεῖν πολλὰ ἐναντία πρᾶξαι· 10 ὃ καὶ ἐποίησα
ἐν ῾Ιεροσολύμοις, καὶ πολλοὺς τῶν ἁγίων ἐγὼ ἐν φυλακαῖς κατέκλεισα τὴν παρὰ τῶν
ἀρχιερέων ἐξουσίαν λαβών, ἀναιρουμένων τε αὐτῶν κατήνεγκα ψῆφον, 11 καὶ κατὰ πάσας
τὰς συναγωγὰς πολλάκις τιμωρῶν αὐτοὺς ἠνάγκαζον βλασφημεῖν, περισσῶς τε ἐμμαινόμενος
αὐτοῖς ἐδίωκον ἕως καὶ εἰς τὰς ἔξω πόλεις.»

Αγρίππα, είσαι γνώστης των Ιουδαϊκών εθίμων (στ. 1-3)

Το Ευαγγέλιο στο εδώλιο του κατηγορουμένου! Ο Παύλος το ξέρει, έτσι θα είναι ώσπου
να έλθη ο ουράνιος Κύριος, για να εξαφανίση τίς βασιλείες των αρχόντων του κόσμου
τούτου. Ο Φήστος ήδη έχει αρχίσει τη συνεδρίαση με μία εισαγωγική ομιλία για τον σκοπό
της συναθροίσεως. Ο σκοπός είναι να συντάξουν ένα εμπεριστατωμένο υπόμνημα «τώ
κυρίω» στην Ρώμη (Πράξ. κε' 26). Ο 'Αγρίππας στρέφεται με συγκατάβασι πρός τόν Παύλο:
«Σου επιτρέπεται να μιλήσης για τον εαυτό σου» (στ. 1). «'Αγρίππας δε προς τον Παύλον
έφη: “Επιτρέπεται σοι υπέρ σεαυτού λέγειν”. Τότε ο Παύλος εκτείνας την χείρα απελογείτο:
“Περί πάντων ών εγκαλούμαι υπό Ιουδαίων, βασιλεύ 'Αγρίππα, ήγημαι έμαυτόν μακάριον
επί σου μέλλων απολογείσθαι σήμερον, μάλιστα γνώστην όντα σε πάντων των κατά
Iουδαίους εθών τε και ζητημάτων διό δέομαί σου μακροθύμως ακούσαί μου» (στ. 1-3).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Κατόπιν τούτου ο 'Αγρίππας είπε στον Παύλο: “Σου
επιτρέπεται ν' απολογηθής”. Τότε ο Παύλος άπλωσε το χέρι και απελογείτο: “Για όλα όσα
κατηγορούμαι από τους Ιουδαίους, βασιλιά Αγρίππα, θεωρώ τον εαυτό μου ευτυχή, διότι θ'
απολογηθώ σήμερα ενώπιόν σου, διότι είσαι πολύ γνώστης όλων των εθίμων και ζητημάτων
των Ιουδαίων. Γι' αυτό σε παρακαλώ να με ακούσης με υπομονή”».
• Ο φυλακισμένος Παύλος σηκώθηκε. Χιλιάδες βλέμματα άρχισαν να τον εξετάζουν σαν
κάτι το εξαιρετικά αξιοπερίεργο. “Όλες οι δυνάμεις του κόσμου είχαν συμμαχήσει κατά του
αγίου Αποστόλου. 'Αλλ' όπως λέει ο ιερός Χρυσόστομος, τον αληθινό χριστιανό καμμία
δύναμις δεν μπορεί να τον βλάψη, άν ο ίδιος δέν βλάψη τον εαυτό του: «Ιδού διαμαρτύρομαι

[483]
και μεγάλη λέγω τη φωνή και σάλπιγγος τρανότερον, καί, εί ήν εφ' υψηλού αναβάντα βοήσαι,
ουκ αν παρητησάμην, ότι τόν Χριστιανόν ουδείς ανθρώπων των οικούντων την γην βλάψαι
δυνήσεται. Και τί λέγω ανθρώπων; Ούδέ αυτός ο δαίμων, ο τύραννος, ο διάβολος, αν μη
αυτός εαυτόν αδικήση κάν οτι ούν τις ημάς κακόν εργάσασθαι βουληθή, μάτην πειράσεται.
Ώσπερ γάρ άγγελον ουδείς άν βλάψειεν επί γην όντα άνθρωπον, ουδέ ούτως άνθρωπος
άνθρωπον. Αλλ' ουδέ αυτός έτερον βλάψαι δυνήσεται, έως άν ή αγαθός» (Ε.Π.Ε. 16β,176-
178). Μετάφρασις: Διακηρύττω με μεγάλη παρρησία και το φωνάζω με δυνατή φωνή και πιο
δυνατά από σάλπιγγα. Και, αν ήταν δυνατόν, ν' ανεβώ στο πιο ψηλό μέρος του κόσμου και
να βροντοφωνάξω, δέν θά απέφευγα να το κάνω, ότι δηλαδή τον Χριστιανό κανένας από τους
ανθρώπους που κατοικούν στη γη δέν θά μπορέση νά τόν βλάψη. Και γιατί λέγω από τους
ανθρώπους; Ούτε ο ίδιος ο δαίμονας, ο τύραννος, ο διάβολος, αν ο ίδιος δέν αδικήση τον
εαυτό του. Κι αν κάποιος θελήση να μας κάνη οποιοδήποτε κακό, άδικα θα το επιχειρήση.
Διότι, όπως ακριβώς κανένας δεν θα μπορούσε να βλάψη άγγελο πού βρίσκεται στη γη σαν
άνθρωπος, έτσι ούτε άνθρωπος άνθρωπον. Αλλ' ούτε ο ίδιος είναι δυνατόν να βλάψη άλλον,
όσο είναι αγαθός.
• Ο Παύλος δέχεται την πρόσκληση του Αγρίππα να μιλήση. Είχε κανείς το αίσθημα, ότι
ζούσε μία μεγάλη στιγμή. Ο πεπειραμένος ομιλητής έλαβε την αρχαία στάσι του ρήτορος, με
την χειρονομία που μας είναι γνωστή από πολλές τοιχογραφίες: Να ανεμίζεται η τήβεννος,
το δεξί χέρι να είναι υψωμένο με τεταμένα τα τρία δάκτυλα. Καθώς ο Παύλος σήκωσε το
χέρι του, αντήχησε το τραχύ τρίξιμο της αλυσίδας, την ίδια στιγμή που ηχούσαν ελαφρά τα
χρυσά βραχιόλια των κυριών.
• Ο Παύλος δεν ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος. Ήταν χαριτωμένος, αγιοπνευματικός
άνθρωπος. “Όλες οι δυνάμεις συμμάχησαν να τον εξοντώσουν. Δέν μπόρεσαν. Ο ίδιος δέν
άδικούσε τον εαυτό του με έκτροπές από το θέλημα του Θεού. Αλλά και όταν χρειαζόταν,
υπερασπιζόταν το έργο του, που ήταν έργο Θεού. Χωρίς, λοιπόν, να φοβάται, για μία ακόμη
φορά απολογείται. Τώρα μπροστά στόν Αγρίππα. Ο Κύριος είχε πει στους μαθητές Του: «Και
επί ηγεμόνας και βασιλείς αχθήσεσθε ένεκεν εμού είς μαρτύριον αυτούς και τοις έθνεσιν»
(Ματθ. ι' 18). Ηταν δόξα γιά το Ευαγγέλιο και τον Παύλο, ότι οι άρχοντες ήθελαν ν'
ακούσουν, ασχέτως του ότι δεν είχαν τη διάθεση να υπακούσουν, διότι έστερούντο
ταπεινώσεως.
• Ο Αγρίππας του επέτρεψε να μιλήση: «Επιτρέπεται σοι υπέρ σεαυτού λέγειν» (στ. 1).
Μία ακόμη ευκαιρία να απολογηθή ο Παύλος. Τό είχε άλλωστε γράψει ο ίδιος: «Εις
απολογίας του Ευαγγελίου κείμαι» (Φιλιπ. α' 17). Ο Παύλος υψώνει το αλυσοδεμένο χέρι και
αρχίζει την απολογία του, πού είναι και μία σύντομη εξιστόρησης της δράσεώς του ως Σαούλ
και της θαυμαστής πορείας του ως Παύλου. Ως πρός τον 'Αγρίππα ούτε τον καυτηρίασε ούτε
τον κολάκευσε. Μίλησε προς αυτόν με σεβασμό λόγω του αξιώματός του. Ο Παύλος τήρησε
τη θεόπνευστη αρχή του να υποτασσόμεθα στίς υπερέχουσες εξουσίες και ν' αποδίδουμε σ'
αυτές τιμή (Ρωμ. ιγ' 1-7). “Όπως άλλοτε επικαλέστηκε την πολυετή πείρα του Φίληκα ως
κριτού του Ιουδαϊκού έθνους (Πράξ. κδ' 10), έτσι και τώρα επικαλείται τη μεγάλη γνώσι του
Αγρίππα για τα Ιουδαϊκά ζητήματα. Έχοντας ο Απόστολος τη συνείδηση ότι είναι αθώος,
θεωρεί τον εαυτό του ευτυχή, διότι απολογείται σε κριτή, ο οποίος είναι κατ' εξοχήν γνώστης
των Ιουδαϊκών πραγμάτων. «...Περί πάντων ών εγκαλούμαι υπό Ιουδαίων, βασιλεύ Αγρίππα,
ήγημαι έμαυτόν μακάριον επί σου μέλλων απολογείσθαι σήμερον...» (στ. 2).

[484]
 • Ύστερα από αυτή τη μικρή εισαγωγή, που αφορούσε στόν 'Αγρίππα, πρόκειται να
εμφανίση τον εαυτό του και Παύλος, αφού εκζητήση την προσοχή και τη μακροθυμία του
βασιλιά: «Διό δέομαί σου μακροθύμως ακούσαί μου» (στ. 3).

Ως Ιουδαίος ήταν φαρισαίος ο Παύλος (στ. 4-5).

Για να δείξη ο Απόστολος την αλήθεια της Χριστιανικής πίστεως αναφέρει το παρελθόν
του ως Ιουδαίου, και μάλιστα ως Φαρισαίου. Τήν πορεία του ως Ιουδαίου την γνωρίζουν όλοι
οι Ιουδαίοι, από τη νεανική του ηλικία, από τότε που σπούδαζε στην Ιερουσαλήμ. «Τήν μεν
ούν βίωσίν μου την εκ νεότητος την απ' αρχής γενομένην εν τω έθνει μου εν Ιεροσολύμοις
ίσασι πάντες οι Ιουδαίοι, πρoγινώσκοντές με άνωθεν, εάν θέλωσι μαρτυρείν, ότι κατά την
ακριβεστάτην αίρεσιν της ημετέρας θρησκείας έζησα Φαρισαίος» (στ. 4-5). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «“Όλοι λοιπόν οι Ιουδαίοι γνωρίζουν πως έζησα από τη νεότητά μου από την
αρχή μέσα στο έθνος μου στα Ιεροσόλυμα. Ξέρουν από πολύ καιρό, καί άν θέλουν μπορούν
να το βεβαιώσουν, ότι έζησα σύμφωνα προς την αυστηροτάτη παράταξη της θρησκείας μας
ως Φαρισαίος”».
• Ο Παύλος θυμίζει, ότι όλοι οι Ιουδαίοι μπορούν να μαρτυρήσουν, ότι έζησε ως
Φαρισαίος, σύμφωνα πρός τήν πλέον αυστηρή μερίδα, πρός τό πλέον αυστηρό δόγμα της
Ιουδαϊκής θρησκείας. Ως φαρισαίος είχε μαθητεύσει «παρά τούς πόδας Γαμαλιήλ» (Πράξ.
κβ' 3) και υπήρξε ζηλωτής και αυστηρός τηρητής της Ιουδαϊκής θρησκείας. Τήν παράταξι
των Φαρισαίων ονομάζει «ακριβεστάτην αίρεσιν» (στ. 5).

Κήρυκας των επαγγελιών του Ισραήλ (στ. 6-8)

Δέν ήταν ο Σαύλος (ο μετέπειτα Παύλος) τυπολάτρης των Ιουδαϊκών διατάξεων. Ήταν ο
συνειδητά πιστός στίς προφητείες του Ισραήλ. Δέν ζούσε απλώς μέ τίς ελπίδες της
εκπληρώσεως των επαγγελιών του Θεού, αλλά και κήρυττε αυτές τις ελπίδες. Και το λέει
αυτό ως έμμεση απάντησι στίς κατηγορίες των φανατικών Ιουδαίων, ότι είναι «προδότης»
της Παλαιάς Διαθήκης. «“Και νύν επ' ελπίδι της προς τους πατέρας επαγγελίας γενομένης
υπό του Θεού έστηκα κρινόμενος, εις ήν το δωδεκάφυλον ημών εν εκτενεία νύκτα και ήμέραν
λατρεύον ελπίζει καταντήσαι περί ής ελπίδος εγκαλούμαι, βασιλεύ Αγρίππα, υπό των
Ιουδαίων. Τί άπιστον κρίνεται παρ' υμίν ει ο Θεός νεκρούς εγείρει;» (στ. 6-8). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «“Και τώρα στέκομαι εδώ και δικάζομαι για την ελπίδα στην εκπλήρωσι της
υποσχέσεως, που ο Θεός έδωσε στους πατέρες μας. Στην εκπλήρωση αυτής της υποσχέσεως
ελπίζουν να φτάσουν οι δώδεκα φυλές μας, με ζήλο ασκώντας τη λατρεία νύκτα και ημέρα.
Γι' αυτή την ελπίδα κατηγορούμαι, βασιλιά 'Αγρίππα, από τους Ιουδαίους. Γιατί θεωρείται
απίστευτο από σας, ότι ο Θεός ανασταίνει νεκρούς;”».
• Στέκεται στο δικαστήριο και κρίνεται ο Παύλος γιά την ελπίδα στις υποσχέσεις του Θεού
πρός τούς πατέρες και πατριάρχες της Παλαιάς Διαθήκης, και πού ήταν ελπίδα της σωτηρίας.
Στην πραγματοποίηση αυτής της ελπίδας ακόμα πιστεύουν να φθάσουν οι δώδεκα φυλές του
Ισραήλ με την αδιάκοπη λατρεία, τις καθημερινές θυσίες. Δέν διαφωνεί ο Παύλος μέ τίς
Μεσσιακές ελπίδες των Ιουδαίων. Εκείνο πού τόν ξεχωρίζει από αυτούς, είναι ότι εκείνοι
ακόμα ψάχνουν για την εκπλήρωση των επαγγελιών, ενώ ο ίδιος ζή το μεγάλο θαύμα και

[485]
υπερφυές μυστήριο της εκπληρώσεως ήδη των επαγγελιών της σωτηρίας εν τω προσώπω του
Ιησού Χριστού. «Στην εκπλήρωση αυτής της υποσχέσεως ελπίζουν να φτάσουν οι δώδεκα
φυλές μας με ζήλο άσκώντας τη λατρεία νύκτα και ημέρα. Γι' αυτή την ελπίδα κατηγορούμαι,
βασιλιά 'Αγρίππα, από τους Ιουδαίους» (στ. 7).
• Ως Φαρισαίος ο Παύλος πίστευε στην ανάσταση των νεκρών. Τώρα ως χριστιανός έχει
δεί βεβαιωμένη τήν 'Ανάστασι του Ιησού Χριστού, που γίνεται «πρωτότοκος εκ των νεκρών»
(Κολοσ. α' 18). Θα δώση μεγάλη μάχη στην Α' Κορινθίους (ιε' κεφ.), γιά να εδραιώση την
πίστη στην ανάστασι των νεκρών, που είναι ο καρπός της Αναστάσεως του Χριστού. Ενώ οι
Φαρισαίοι δέν απέρριπταν την ανάσταση των νεκρών, εν τούτοις προκειμένου να κτυπήσουν
τον Παύλο, παρουσιάζονταν σάν νά λησμονούν την αλήθεια αυτή. Άλλωστε πολεμούσαν την
ήδη ακτινοβολούσα Ανάσταση του Χριστου. Γι' αυτό στη συνέχεια της απολογίας του ο
Παύλος στόν Αγρίππα του μιλάει για την ανάσταση των νεκρών: «Γι' αυτή την ελπίδα
κατηγορούμαι, βασιλιά Αγρίππα, από τους Ιουδαίους. Γιατί θεωρείται απίστευτο από σας, ότι
ο Θεός ανασταίνει νεκρούς;» (στ. 8).
• Γιατί; Είναι γενική ή πίστις του έθνους μας, ότι οι νεκροί θα αναστηθούν. Διατί λοιπόν
δεν πιστεύετε σ' αυτή την αλήθεια, όταν την κηρύττουμε επιβεβαιωμένη διά της 'Αναστάσεως
του Χριστού;

Φανατικός διώκτης πρίν (στ. 9-11)

Στη συνέχεια της απολογίας ενώπιον του Αγρίππα, πού γινόταν στην Καισάρεια, ο Παύλος
τονίζει, ότι και αυτός δέν πίστευε στόν Ιησού το Ναζωραίο, ότι νόμιζε καθήκον του να δράση
εναντίον του ονόματός του, ότι υπήρξε μανιώδης διώκτης και βασανιστής των χριστιανών
εντός και εκτός της Iουδαίας, και ότι επεδοκίμαζε τη θανάτωσή τους. «Εγώ μεν ούν έδοξα
έμαυτώ προς το όνομα Ιησού του Ναζωραίου δεϊν πολλά εναντία πράξαι ό και εποίησα εν
Ιεροσολύμοις, και πολλους των αγίων εγώ εν φυλακαίς κατέκλεισα την παρά των αρχιερέων
εξουσίαν λαβών, αναιρουμένων τε αυτών κατήνεγκα ψήφον. Και κατά πάσας τας συναγωγάς
πολλάκις τιμωρών αυτούς ήνάγκαζον βλασφημεϊν, περισσως τε εμμαινόμενος αυτούς
εδίωκον έως και εις τας έξω πόλεις» (στ. 9-11). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Και εγώ
βεβαίως νόμισα, ότι ώφειλα να πράξω πολλά εναντίον του Ιησού του Ναζωραίου. Και το
έκανα στα Ιεροσόλυμα. Και έτσι πολλούς από τους αγίους (τους χριστιανούς) εγώ τους
έκλεισα στις φυλακές με την εξουσία των αρχιερέων, και, όταν φονεύονταν, έδινα και εγώ
την ψήφο μου. Και σ' όλες τις συναγωγές πολλές φορές βασανίζοντας αυτους προσπαθούσα
να τους αναγκάσω ν' ασεβήσουν. Και επειδή η μανία μου εναντίον τους πλεόναζε, τους
καταδίωκα μέχρι και στις πόλεις έξω από τη χώρα”».
• Μέ πόση ειλικρίνεια ο Παύλος ομολογεί τα εγκλήματα, που διέπραξε προτού να τον
καλέση ο Χριστός! Καί δέν είναι η μόνη φορά που το κάνει. Επανειλημμένα στις επιστολές
του βλέπουμε να ομολογή ότι «καθ' υπερβολήν εδίωκε την εκκλησίαν του Θεού» (Γαλ. α' 11)
και γι' αυτό να ονομάζη τον εαυτό του «ελάχιστον των αποστόλων» (Α ́ Τιμ. α' 15).
• Μεγάλε Παύλε! Φανερώνεις το βάθος του φανατικού εαυτού σου για να φανή ή
υπερβολή της δυνάμεως του Χριστού. Σάν να τον ακούμε να λέη:

[486]
 -Και εγώ κάποτε μισούσα τόν Χριστό. Με πάθος επί πολύν καιρό αντιτάχθηκα στον
Εσταυρωμένο και Αναστάντα. Η μανία μου καταδίωκε τους χριστιανούς παντού.
Προσπαθούσα να τους αναγκάσω να αρνηθούν τον Χριστό. Τούς καταδίωκα και στην
Ιερουσαλήμ καί στίς γύρω πόλεις και έξω από τα σύνορα της Ιουδαίας...
Ο Παύλος είναι αναγκασμένος να κάμη λόγο γιά τήν θλιβερή περίοδο της ζωής του. Η
πληγή ξανανοίγει. Αλλά θα ξανακλείση όταν θά διηγηθή τό κυνηγητό από τόν Χριστό. Τον
συνέλαβε στην αγκαλιά Του, που λέγεται Χάρις.

[487]
 (Πράξ. κστ' 12-23) - Μεταστροφή του Παύλου
«12 ᾿Εν οἷς καὶ πορευόμενος εἰς τὴν Δαμασκὸν μετ᾿ ἐξουσίας καὶ ἐπιτροπῆς τῆς παρὰ τῶν
ἀρχιερέων, 13 ἡμέρας μέσης κατὰ τὴν ὁδὸν εἶδον, βασιλεῦ, οὐρανόθεν ὑπὲρ τὴν λαμπρότητα
τοῦ ἡλίου περιλάμψαν με φῶς καὶ τοὺς σὺν ἐμοὶ πορευομένους· 14 πάντων δὲ καταπεσόντων
ἡμῶν εἰς τὴν γῆν ἤκουσα φωνὴν λαλοῦσαν πρός με καὶ λέγουσαν τῇ ῾Εβραΐδι διαλέκτῳ·
Σαοὺλ Σαούλ, τί με διώκεις; σκληρόν σοι πρὸς κέντρα λακτίζειν. 15 ἐγὼ δὲ εἶπον· τίς εἶ, Κύριε;
ὁ δὲ εἶπεν· ἐγώ εἰμι ᾿Ιησοῦς ὃν σὺ διώκεις. 16 ἀλλὰ ἀνάστηθι καὶ στῆθι ἐπὶ τοὺς πόδας σου·
εἰς τοῦτο γὰρ ὤφθην σοι, προχειρίσασθαί σε ὑπηρέτην καὶ μάρτυρα ὧν τε εἶδες ὧν τε
ὀφθήσομαί σοι, 17 ἐξαιρούμενός σε ἐκ τοῦ λαοῦ καὶ τῶν ἐθνῶν, εἰς οὓς ἐγώ σε
ἀποστέλλω 18 ἀνοῖξαι ὀφθαλμοὺς αὐτῶν, τοῦ ἐπιστρέψαι ἀπὸ σκότους εἰς φῶς καὶ τῆς
ἐξουσίας τοῦ σατανᾶ ἐπὶ τὸν Θεόν, τοῦ λαβεῖν αὐτοὺς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ κλῆρον ἐν τοῖς
ἡγιασμένοις πίστει τῇ εἰς ἐμέ. 19 ῞Οθεν, βασιλεῦ ᾿Αγρίππα, οὐκ ἐγενόμην ἀπειθὴς τῇ οὐρανίῳ
ὀπτασίᾳ, 20 ἀλλὰ τοῖς ἐν Δαμασκῷ πρῶτον καὶ ῾Ιεροσολύμοις, εἰς πᾶσάν τε τὴν χώραν τῆς
᾿Ιουδαίας καὶ τοῖς ἔθνεσιν ἀπαγγέλλω μετανοεῖν καὶ ἐπιστρέφειν ἐπὶ τὸν Θεόν, ἄξια τῆς
μετανοίας ἔργα πράσσοντας. 21 ἕνεκα τούτων με οἱ ᾿Ιουδαῖοι συλλαβόμενοι ἐν τῷ ἱερῷ
ἐπειρῶντο διαχειρίσασθαι. 22 ἐπικουρίας οὖν τυχὼν τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ ἄχρι τῆς ἡμέρας
ταύτης ἕστηκα μαρτυρόμενος μικρῷ τε καὶ μεγάλῳ, οὐδὲν ἐκτὸς λέγων ὧν τε οἱ προφῆται
ἐλάλησαν μελλόντων γενέσθαι καὶ Μωϋσῆς, 23 εἰ παθητὸς ὁ Χριστός, εἰ πρῶτος ἐξ
ἀναστάσεως νεκρῶν φῶς μέλλει καταγγέλλειν τῷ λαῷ καὶ τοῖς ἔθνεσι. »

«Σκληρόν πρός κέντρα λακτίζειν» (στ. 12-14)

Ο Παύλος στην απολογία του ενώπιον του βασιλιά Aγρίππα μιλάει για την πορεία του
προτού να γνωρίση τον Ιησού Χριστό. Δέν απέκρυψε ότι ήταν μανιώδης διώκτης και
βασανιστής των χριστιανών εντός και εκτός της Ιουδαίας και ότι επιδοκίμαζε τη θανάτωσή
τους. "Αλλωστε ουδέποτε λησμόνησε το μεγάλο του αμάρτημα. Ο Θεός συγχωρεί και το
φοβερώτερο έγκλημα, το σβήνει βλέποντας την ειλικρινή μετάνοια, αλλα και το λησμονεί. Ο
ένοχός όμως, καίτοι ελεήθηκε από τον Θεό, δέν λησμονεί το παρελθόν του. Η μνήμη μένει,
καί γιά νά δοξολογή συνεχώς τον Θεό, τον ευεργέτη μας, αλλά και για να δείχνη και στους
άλλους πόσο ελεήμων και φιλάνθρωπος είναι ο Θεός. Ο Παύλος έχει και άλλο λόγο να
μνημονεύη το διωκτικό παρελθόν του. Θέλει να φανερώνη πόσο τον αγάπησε ο Θεός και τον
κάλεσε στο παγκόσμιο έργο του ευαγγελισμού των εθνών. Ποτέ δεν παρέστησε τον εαυτό
του αναμάρτητο, αφού άλλωστε έφτασε στο σημείο να πη ότι ο Χριστός ήρθε στον κόσμο να
σώση τους αμαρτωλούς, πρώτον των οποίον θεωρεί τον εαυτό του (Α ́ Τιμ. α' 15).
Αν η ομολογία αμαρτίας αποτελεί εξομολόγησι ενώπιον του Θεού, θα λέγαμε, ότι ο
Παύλος εξωμολογήθηκε το έγκλημά του κατά των χριστιανών πολλές φορές, και μάλιστα
δημόσια και γραπτώς (Πράξ. κβ' 4. κστ' 11. Α' Κορ. ιε' 9. Γαλ. α' 13. α' 23. Φιλιπ. γ' 6).
Αλλά μετά το αντιχριστιανικό παρελθόν του πρέπει να μιλήση στόν Αγρίππα και στους
λοιπούς και για το υπέροχο θαύμα της μεταστροφής του και της ουράνιας κλήσεώς του. «Εν
οίς και πορευόμενος εις την Δαμασκός μετ' εξουσίας και επιτροπής της παρά των αρχιερέων,
ημέρας μέσης κατά την οδόν είδον, βασιλεύ, ουρανόθεν υπέρ την λαμπρότητα του ηλίου

[488]
περιλάμψαν με φώς και τους συν έμοί πορευομένους. Πάντων δε καταπεσόντων ήμών εις την
γήν ήκουσα φωνήν λαλούσαν πρός με και λέγουσαν τη Εβραϊδι διαλέκτω: “Σαούλ, Σαούλ, τί
με διώκεις; Σκληρόν σοι πρός κέντρα λακτίζειν”» (στ. 12-14). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«“Οπότε πηγαίνοντας και στη Δαμασκό με εξουσία και άδεια, που είχα πάρει από τους
αρχιερείς, το μεσημέρι στο δρόμο είδα, βασιλιά, ένα φως από τον ουρανό ισχυρότερο από τη
λάμψη του ήλιου να λάμπη γύρω από μένα και από τους συνοδοιπόρους μου. Όλοι τότε
απότομα πέσαμε στη γή, και άκουσα φωνή, που απευθυνόταν σ' εμένα και έλεγε στα εβραϊκά:
“Σαούλ, Σαούλ, γιατί με καταδιώκεις; Είναι σκληρό για σένα να κλωτσάς στα καρφιά”».
• Αφηγείται πρώτα γιατί και πώς πήγαινε στη Δαμασκό. Δέν είχε μόνο την προτροπή των
αρχιερέων, αλλ' ήταν και εφοδιασμένος μέ συστατικά τους γράμματα να εξαφανίση κάθε
ίχνος χριστιανικό στήν πόλι της Δαμασκού. Λίγο πρίν από τη Δαμασκό του φανερώθηκε ο
Ιησούς. Το φώς Του νίκησε αυτό του μεσημεριανού ήλιου. Περιέλουσε τόν Σαύλο καί τούς
συνοδούς του.
• Ο Ιησούς συνωμίλησε μαζί του. Τόν προσφώνησε όνομαστικά. Τον ρώτησε γιατί τον
καταδιώκει. Και του είπε ότι είναι σκληρό γι' αυτόν να κλωτσά σε μυτερά καρφιά.

Υπηρέτης και μάρτυρας του Χριστού (στ. 15-18)

Στην ερώτηση του Σαύλου «Ποιός είσαι, κύριε;», άκουσε τη μεγαλειώδη και
αποκαλυπτική απάντησε: «Εγώ είμαι ο Ιησούς, πού σύ διώκεις». Και τον κάλεσε να σταθή
στα πόδια του και ν' ακούση το θεϊκό Του σχέδιο: «Εγώ δε είπον: “Τίς εί, κύριε;”. Ο δε είπεν:
“Εγώ είμι Ιησούς όν συ διώκεις. 'Αλλά ανάστηθι και στήθι επί τους πόδας σου: είς τούτο γάρ
ώφθην σοι, προχειρίσασθαί σε υπηρέτης και μάρτυρα ών τε είδες ών τε οφθήσομαί σοι,
εξαιρούμενός σε εκ του λαού και των εθνών, είς ούς εγώ σε αποστέλλω ανοίξαι οφθαλμούς
αυτών, του επιστρέψαι από σκότους είς φώς και της εξουσίας του Σατανά επί τόν Θεόν, του
λαβείν αυτούς άφεσιν αμαρτιών και κληρον εν τοις ηγιασμένοις πίστει τή είς εμέ» (στ. 15-
18). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Εγώ δε είπα: “Ποιός είσαι, κύριε;” Εκείνος δε είπε:
“Εγώ είμαι ο Ιησούς, τον οποιον συ καταδιώκεις. Αλλά σήκω και στάσου στα πόδια σου,
διότι γι' αυτό παρουσιάστηκα σε σένα, για να σε καταστήσω υπηρέτη και μάρτυρα αυτών που
είδες, και αυτών που θα δης, όταν θα σου εμφανιστώ στο μέλλον. Θα σε σώζω από τον λαό
και τους εθνικούς, στους οποίους εγώ σε άποστέλλω, για ν' ανοίξης τα μάτια τους, ώστε να
επιστρέψουν από το σκοτάδι στο φώς, και από την εξουσία του Σατανά στον Θεό, για να
λάβουν άφεσι αμαρτιών, και κληρονομία μεταξύ των αγίων διά της πίστεως σ' εμένα”».
• Κατέστησε ο Χριστός τόν Σαύλο απόστολό Του. Να δίνη τη μαρτυρία του σ' όλο τον
κόσμο. Να κηρύξη παντού όσα είδε και όσα ακόμα θα έβλεπε, όσα θα του αποκάλυπτε. Νά
φωτίση τον κόσμο με το φως του Ευαγγελίου Του. Ν' ανοίξη τα μάτια των ανθρώπων για να
επιστρέψουν από το σκοτάδι στο φως και από την εξουσία του Σατανά στόν Θεό, γιά νά
λάβουν άφεσι αμαρτιών και κληρονομία μεταξύ των εκλεκτών διά της πίστεως στο πρόσωπό
Του.

[489]
 Μετάνοια και επιστροφή (στ. 19-20)
Στη συνέχεια της ομιλίας του μπροστά στον Αγρίππα ο Παύλος φανερώνει την υπακοή
του στην κλήσι του Χριστού. Και η κλησις έγινε με ουράνια οπτασία. Πώς θα ήταν δυνατόν
νά κάνη ο Παύλος ανυπακοή; Ο προφήτης λέει: «Λέων ερεύξεται, και τις ου φοβηθήσεται,
Κύριος ο Θεός ελάλησε, καί τίς ού προφητεύσει;» ('Αμ. γ' 8). Όταν ο λέων βρυχάται, ποιός
δεν φοβάται; Πώς ήταν δυνατόν να παρακούση ο Παύλος; «Όθεν, βασιλεύ Αγρίππα, ουκ
εγενόμην απειθής τη ουρανίω οπτασία, αλλά τοίς εν Δαμασκώ πρώτος και Ιεροσολύμοις, εις
πάσάν τε την χώραν της Ιουδαίας και τους έθνεσιν απαγγέλλω μετανοείν και επιστρέφειν επί
τόν Θεόν, άξια της μετανοίας έργα πράσσοντας» (στ. 19-20). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«“Κατόπιν τούτου, βασιλιά 'Αγρίππα, δεν αρνήθηκα να υπακούσω στην ουράνια οπτασία.
Αλλά πρώτα σ' αυτούς στη Δαμασκό, και έπειτα σ' αυτούς στα Ιεροσόλυμα και σ' όλη τη
χώρα της Ιουδαίας και στους εθνικούς κηρύττω να μετανοούν και να επιστρέφουν στον Θεό,
και να κάνουν έργα, που αρμόζουν στη μετάνοια”».
• Καταμεσήμερο είδε το φως του Ιησού να νικά το ηλιακό φώς. Το φώς του Ιησού ήταν
και ο φωτισμός της διανοίας του Παύλου. Γέμισε η ψυχή του από το φως του Χριστου. Και
ο νους του πλημμύρισε από τη φανέρωση του Ευαγγελίου. Σάν σε ταχύρρυθμη εκπαίδευσι
είδε μπροστά του όσα εποίησε και εδίδαξε ο Ιησούς. Μόνο που αυτή η ταχύρρυθμη
εκπαίδευση κράτησε μηδέν χρόνο. Γνώρισε όλο το βίο και τη δράση του Ιησού, όλο το
Ευαγγέλιό Του, όχι γιατί κάποιος ή κάποιοι του το δίδαξαν, αλλά «δι' αποκαλύψεως» (Γαλ.
α' 12). Και η αποκάλυψις του Θεού γίνεται μέν σε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αλλ'
είναι άχρονη ως προς τη διάρκειά της.
Ο Παύλος έξω από τη Δαμασκό αισθάνθηκε τη δύναμη του Ιησού νά τόν κυριεύη και σάν
να παραδίδεται, πέφτει κάτω. Το όραμα αναμφισβήτητα ήταν πραγματικό και θείο. Και η
δύναμής του ακατανίκητη. Ο κυνηγός κυνηγήθηκε. Τόν συνέλαβε η αγάπη του Χριστού. Ο
Παύλος ήταν πλανεμένος, αλλ' όχι πωρωμένος και ασυνείδητος. Όταν τόν κάλεσε ο Θεός με
τον δικό του σεισμό, δέν έγινε απειθής. Όποιος απειθεί στον ουρανό, δέν κληρονομεί ουρανό.
Όποιος ακούει τη φωνή του Ουρανού, αποκτά ομοιότητα μέ τόν Παύλο, που έγινε εν ζωή
ουρανοβάμων (Β' Κορ. ιβ' 2).
Υπάκουσε λοιπόν ο Παύλος και πειθάρχησε πρόθυμα χωρίς αναβολή σε όσα του
παρήγγειλε ο Θεός. Μολονότι αυτά ήσαν εντελώς αντίθετα πρός τις μέχρι τότε πεποιθήσεις
του, τα δέχτηκε ολόψυχα. Αντελήφθη, ότι ώς τότε βρισκόταν στην πλάνη και την αδικία. Και
δεν δίστασε ν' αποκηρύξη το παρελθόν του και να δεχτη το μέλλον που του πρόσφερε ο
Χριστός. Από τη στιγμή εκείνη έθεσε στην υπηρεσία του Χριστού τον εαυτό του και όλα τα
τάλαντα και τις ικανότητές του. Και δεν ήταν τυχαίος ο Παύλος. Και ευφυΐα διέθετε και
μόρφωσι είχε και ζήλος έκαιγε στην καρδιά του. Όλα τα χαρίσματά του υπηρετούσαν ώς τότε
την πλάνη. Τώρα μπήκαν στην υπηρεσία της αλήθειας και της δικαιοσύνης. Βρήκαν τον
αληθινό προορισμό τους, ώστε να φέρουν «καρπόν πολύν» (Ιωάν. ιε' 5).
• Η εμφάνισης του Ιησού έπεισε τόν Σαύλο (Παύλο) γιά την ανάστασι καί τήν Θεότητα
του Ιησού. Η απότομη μεταστροφή του Παύλου από φανατικό διώκτη σε διαπρύσιο
απόστολο του Ιησού Χριστού και του Ευαγγελίου Του, ήταν μεγάλο επιχείρημα γιά νά
πειστούν και οι ακροατές του Αποστόλου. Και μάλιστα όταν διαπίστωναν, ότι υφίστατο και

[490]
διδάσκαλός τους Παύλος μεγαλύτερους διωγμούς από εκείνους, που ο ίδιος έκανε
προηγουμένως στους χριστιανούς.
• Η δική του μετάνοια και επιστροφή ήταν ο σπουδαιότερος μαγνήτης γιά τή μετάνοια και
επιστροφή των ακροατών του. «Απαγγέλλω μετανοείν και επιστρέφειν επί τον Θεόν, άξια
της μετανοίας έργα πράσσοντας» (στ. 20). Η αλλαγή του Σαύλου σε Παύλο, του διώκτου σε
κήρυκα, του εχθρου σε φίλο του Χριστού, διά μέσου των αιώνων έγινε αιτία και αφορμή να
πιστεύσουν αναρίθμητοι άνθρωποι. Ησαν αδιάφοροι, εγωιστές, διεφθαρμένοι, εγκληματίες,
σφοδροι πολέμιοι του Χριστιανισμού. Και θαυμαστώς μετεστράφησαν. Έγιναν θερμοί
χριστιανοί, ταπεινοί, εγκρατείς, σώφρονες, ευεργετικοί, άγιοι, ομολογητές και μάρτυρες της
Πίστεώς μας. Αποδεικνύουν και αυτές οι αλλαγές την ανάστασι καί τήν Θεότητα του Ιησού
του Ναζωραίου.

Παθητός, αναστάς, ζωή (στ. 21-23)

Τί κήρυττε ο Παύλος, ώστε να κατηγορηται, να διώκεται, να σύρεται στα δικαστήρια και
να επιδιώκεται η θανάτωσίς του; Ο Παύλος κήρυττε μετάνοια, επιστροφή στόν Θεό. Κήρυττε
έργα μετανοίας. Το τονίζει στη συνέχεια της απολογίας του ενώπιον του Αγρίππα. Κήρυττε
επίσης γιά τόν Χριστό σύμφωνα πρός τήν διδασκαλία των προφητών, μάλιστα δε του Μωυσή,
που ήταν το καύχημα των Ιουδαίων. Τό κήρυγμά του γιά τόν Χριστό ήταν η πραγματική αιτία
της μανίας των Ιουδαίων εναντίον του και της προσπάθειάς τους να τον εξοντώσουν. Ο Θεός
όμως ματαίωσε τα σχέδιά τους. «Και εγώ, λέει ο Παύλος, με τη βοήθειά Του συνεχίζω το
έργο που μου ανέθεσε, κηρύττοντας τα Πάθη Του και την Ανάστασή Του». «Ένεκα τούτων
με οι Ιουδαίοι συλλαβόμενοι εν τώ ιερώ επειρώντο διαχειρίσασθαι. Επικουρίας ούν τυχών
της παρά του Θεού άχρι της ημέρας ταύτης έστηκα μαρτυρόμενος μικρώ τε και μεγάλω,
ουδέν εκτός λέγων ών τε οι προφήται ελάλησαν μελλόντων γενέσθαι και Μωυσής, εί παθητός
ο Χριστός, ει πρώτος εξ αναστάσεως νεκρών φώς μέλλει καταγγέλλειν τω λαώ και τοις
έθνεσι”» (στ. 21-23). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Γι' αυτούς τους λόγους οι Ιουδαίοι με
συνέλαβαν στο ναό και επιχειρούσαν να με σκοτώσουν. Αλλ' ο Θεός με βοήθησε και μέχρι
σήμερα ζω και δίνω μαρτυρία σε μικρούς και σε μεγάλους. Και δεν λέγω τίποτε εκτός
εκείνων, τα οποία και οι προφήτες είπαν, ότι έμελλαν να γίνουν, και ο Μωυσής, ότι δηλαδή
ο Μεσσίας θα υφίστατο θάνατο, ότι πρώτος θ' ανασταινόταν εκ νεκρών (χωρίς να επανέλθη
στον θάνατο) και έμελλε να εξαγγείλη στον λαό και στους εθνικούς ζωή”».
• Ο απόστολος Παύλος, γιά τόν Χριστό, δέν έλεγε τίποτε εκτός από εκείνα που οι προφήτες
είπαν ότι επρόκειτο να συμβούν. Δίδασκε, ότι ο Χριστός, σύμφωνα με τους προφήτες, έμελλε
νά πάθη, ν' αναστηθη εκ νεκρών γιά νά μήν έπανέλθη πλέον στον θάνατο, και να κηρύξη φώς
όχι μόνο γιά τούς Ισραηλίτες, αλλά και για όλα τα έθνη. «Ουδέν εκτός λέγων ών τε οι
προφήται ελάλησαν μελλόντων γενέσθαι και Μωυσής, εί παθητός ο Χριστός, ει πρώτος εξ
αναστάσεως νεκρών φώς μέλλει καταγγέλλειν τω λαώ και τους έθνεσι”» (στ. 22-23).
Συνεπώς το Ευαγγέλιο δεν είναι καινοτομία, αλλ' είναι εκπλήρωσις της Παλαιάς Διαθήκης.
Κηρύττοντας λοιπόν το Ευαγγέλιο ο Παύλος, όχι μόνο δεν ασεβούσε στην Παλαιά Διαθήκη,
αλλά και την τιμούσε.
• Το όραμα της Δαμασκού ήταν για τον Παύλο αποφασιστικό. Ουσιαστικά παρουσίαζε τη
συμφωνία μεταξύ Καινης και Παλαιάς Διαθήκης, που είναι και το βαθύτερο θεμέλιο της

[491]
Πίστεώς μας. Ο Σταυρός δέν είναι έξω από την ιστορία του κόσμου. Ο Χριστιανισμός, μαζί
με την Αποκάλυψη της Παλαιάς Διαθήκης, αποτελεί μία ενότητα. Επομένως, η είσοδος του
Παύλου στον Χριστιανισμό, στην Εκκλησία, δεν αποτελεί αποστασία από το αληθινό πνεύμα
του Νόμου και των Προφητών. Και στο Ευαγγέλιο εμφανίζεται ο μεταμορφούμενος Ιησούς
μεταξύ του Μωυσή και του Ηλία, πού στο πρόσωπό τους όλη η Παλαιά Διαθήκη δίνει τη
μαρτυρία της γι' Αυτόν (Ματθ. ιζ' 3).
• Ο Κύριος, σύμφωνα πρός τήν υπόσχεσι που είχε δώσει στον Παύλο κατά το όραμα της
Δαμασκού, τον προστάτευσε καί τόν έσωσε από τα χέρια των Ιουδαίων. Και όχι μόνο αυτό,
αλλά καί τόν αξίωσε νά κηρύττη τώρα ενώπιον μεγάλων και τρανών της γης, του ηγεμόνος
Φήστου, του βασιλιά Αγρίππα, της Βερνίκης και άλλων επισήμων. «Επικουρίας ούν τυχών
της παρά του Θεού άχρι της ημέρας ταύτης έστηκα μαρτυρόμενος μικρώ τε και μεγάλω» (στ.
22).
Έτσι συμβαίνει πάντοτε. Οι γνήσιοι εργάτες του Ευαγγελίου μισούνται και διώκονται,
διότι κηρύττουν αντίθετα πρός τις ιδέες και τα θελήματα των ανθρώπων. Αλλ' όσο διώκονται,
τόσο και προστατεύονται και δοξάζονται από τον Θεό.

[492]
 (Πράξ. κστ' 24-32) Η απήχησις της απολογίας
«24 Ταῦτα δὲ αὐτοῦ ἀπολογουμένου ὁ Φῆστος μεγάλῃ τῇ φωνῇ ἔφη· μαίνῃ, Παῦλε· τὰ
πολλά σε γράμματα εἰς μανίαν περιτρέπει. 25 ὁ δέ, οὐ μαίνομαι, φησί, κράτιστε Φῆστε, ἀλλὰ
ἀληθείας καὶ σωφροσύνης ρήματα ἀποφθέγγομαι. 26 ἐπίσταται γὰρ περὶ τούτων ὁ βασιλεύς,
πρὸς ὃν καὶ παρρησιαζόμενος λαλῶ· λανθάνειν γὰρ αὐτόν τι τούτων οὐ πείθομαι οὐδέν· οὐ
γάρ ἐστιν ἐν γωνίᾳ πεπραγμένον τοῦτο. 27 πιστεύεις, βασιλεῦ ᾿Αγρίππα, τοῖς προφήταις; οἶδα
ὅτι πιστεύεις. 28 ὁ δὲ ᾿Αγρίππας πρὸς τὸν Παῦλον ἔφη· ἐν ὀλίγῳ με πείθεις Χριστιανὸν
γενέσθαι. 29 ὁ δὲ Παῦλος εἶπεν· εὐξαίμην ἂν τῷ Θεῷ καὶ ἐν ὀλίγῳ καὶ ἐν πολλῷ οὐ μόνον σέ,
ἀλλὰ καὶ πάντας τοὺς ἀκούοντάς μου σήμερον γενέσθαι τοιούτους ὁποῖος κἀγώ εἰμι,
παρεκτὸς τῶν δεσμῶν τούτων. 30 Καὶ ταῦτα εἰπόντος αὐτοῦ ἀνέστη ὁ βασιλεὺς καὶ ὁ ἡγεμὼν
ἥ τε Βερνίκη καὶ οἱ συγκαθήμενοι αὐτοῖς, 31 καὶ ἀναχωρήσαντες ἐλάλουν πρὸς ἀλλήλους
λέγοντες ὅτι οὐδὲν θανάτου ἄξιον ἢ δεσμῶν πράσσει ὁ ἄνθρωπος οὗτος. 32 ᾿Αγρίππας δὲ τῷ
Φήστῳ ἔφη· ἀπολελύσθαι ἐδύνατο ὁ ἄνθρωπος οὗτος, εἰ μὴ ἐπεκέκλητο Καίσαρα.»

Μαίνη, Παύλε! (στ. 24-26)

Όλη η ομήγυρις άκουε με προσοχή τον Παύλο ώς το σημείο αυτό. Σ' ένα γνώστη του
Ιουδαϊσμού, όπως ο Αγρίππας, ήταν εύκολο ο Παύλος να μιλάη με βαθειές αποδείξεις από
την Αγία Γραφή. Ο Φήστος όμως καθόταν σάν απολιθωμένος όλη την ώρα της απολογίας.
"Όλα όσα άκουγε του ήσαν ένας εντελώς ξένος κόσμος. Ιδίως όταν άκουσε γιά τά Πάθη του
Μεσσία και την ανάστασι εκ νεκρών, δέν μπόρεσε να συγκρατηθή. Του φαινόταν σαν να
βρισκόταν σε φρενοκομείο. Έτσι φαίνεται στον άνθρωπο του κόσμου εκείνος που έχει
μεθύσει από το Πνεύμα του Θεού. Όχι μόνο εκφράστηκε περιφρονητικά για τον Παύλο, αλλά
εξεστόμισε και βαρύ χαρακτηρισμό εναντίον του. Τόν απεκάλεσε «τρελό»! Από τα πολλά
γράμματα, τρελάθηκε!
Αυτό όμως ανάγκασε τον Παύλο να προβή στην πιό συγκινητική ομολογία του. «"Αχρι
της ημέρας ταύτης έστηκα μαρτυρόμενος μικρώ τε και μεγάλω» (στ. 22).
Ο Παύλος όχι μόνο δεν ταράχτηκε, όχι μόνο δεν ανταπέδωσε τον χαρακτηρισμό, αλλά και
απάντησε με σεβασμό και ευγένεια πρός το αξίωμα του Φήστου. Τόν προσφώνησε
«κράτιστον», δηλαδή, «έξοχώτατον»! «Ταύτα δε αυτού απολογουμένου ο Φήστος μεγάλη τη
φωνή έφη: “Μαίνη, Παύλε! Τα πολλά σε γράμματα είς μανίαν περιτρέπει”. Ο δέ, “ου
μαίνομαι, φησί, κράτιστε Φήστε, αλλά αληθείας και σωφροσύνης ρήματα αποφθέγγομαι.
Επίσταται γάρ περί τούτων ο βασιλεύς, πρός ον και παρρησιαζόμενος λαλώ λανθάνειν γάρ
αυτόν τι τούτων ου πείθομαι ουδέν ου γάρ έστιν εν γωνία πεπραγμένον τούτο» (στ. 24-26).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Ενώ δε έλεγε αυτά απολογούμενος, ο Φήστος φώναξε
δυνατά: “Είσαι τρελός, Παύλε! Τα πολλά γράμματα σε τρέλαναν”. Εκείνος δε είπε: “Δεν
είμαι τρελός, εξοχώτατε Φήστε. Αλλά λέγω λόγια αληθινά και λογικά. Γνωρίζει δε καλά γι'
αυτά τα πράγματα και βασιλιάς, στον οποίο και έχω την τιμή να μιλάω. Και δεν πιστεύω, ότι
διαφεύγει της αντιλήψεώς του ούτε ένα απ' αυτά. Διότι αυτό δεν έχει γίνει σε κάποια απόμερη
γωνία”».

[493]
 • Ο Παύλος βεβαίως αγαπούσε πολύ τα γράμματα. Αν και θεόπνευστος, μελετούσε την
Γραφή και άλλα χρήσιμα βιβλία και αντλούσε αλήθειες και νοήματα για τη διδασκαλία του.
«Ήχμαλώτιζε πάν νόημα είς τήν υπακοήν του Χριστού» (Β' Κορ. ι' 5). Ο Παύλος μετέτρεψε
τη φυλακή σε αναγνωστήριο και σπουδαστήριο. Ο Φήστος έβλεπε ή έπληροφορείτο, ότι ο
Παύλος στη φυλακή μελετούσε πολύ και έγραφε. Και γι' αυτό τώρα, που ο Παύλος μιλάει
γιά διδασκαλία προφητών, ανάσταση νεκρών και ουράνια οπτασία, πράγματα απίθανα κατά
τον Ρωμαίο ηγεμόνα, διακόπτει και φωνάζει: «Παύλε! Είσαι τρελός! Σε τρέλαναν τα πολλά
γράμματα».
Ο Φήστος θεωρούσε τρέλα και φαντασία την αλήθεια της αναστάσεως των νεκρών και
την εμφάνιση του Ιησού στο όραμα της Δαμασκού. Ο Παύλος είχε μανία και τρέλα! 'Αλλά
πότε; Όταν βρισκόταν σε θρησκευτικό οίστρο και καταδίωκε τους χριστιανούς. Και το
παραδέχτηκε και ο ίδιος λίγο παραπάνω: «Περισσώς εμμαινόμενος αυτούς εδίωκον έως και
εις τάς έξω πόλεις» (στ. 11). Ό Φήστος βέβαια δέν κατηγορεί τον Παύλο ως τρελό λόγω της
διαγωγής του ως διώκτου των χριστιανών. Τόν κατηγορεί λόγω της πίστεώς του στόν Χριστό.
Και δεν είναι πρώτος ο Παύλος πού βρίζεται ως τρελός για την αλήθεια που κηρύττει. Ο ίδιος
ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός βρίστηκε ως τρελός και δαιμονισμένος. «Έξέστη και δαιμόνιον
έχει και μαίνεται» (Μάρκ. γ' 21).
• Δέν εξοργίζεται ο Παύλος ούτε ανταποδίδει την ύβρι, αλλά μιλάει με ευπρέπεια και
πραότητα, διδάσκοντας και μας να μην ανταποδίδουμε ύβρεις αντί των ύβρεων, αλλά
«λοιδορούμενοι» να «ευλογούμεν» (Α' Κορ. δ' 12). Ο χριστιανός είναι ο αληθινά ευγενής.
Δείχνει την ευγένειά του όχι μόνο πρός τούς φίλους του, αλλά και πρός τούς έχθρούς του.
Διέθετε ο Πάυλος το θάρρος ν' απαντήση στόν ηγεμόνα με γλώσσα σκληρή. Επέλεξε την
ευγένεια. Απαντα θετικά: «Ου μαίνομαι, φησί, κράτιστε Φήστε, αλλά αληθείας και
σωφροσύνης ρήματα αποφθέγγομαι» (στ. 25).
• Ο Χριστιανισμός είναι η μόνη θρησκεία, που θέτει το ζήτημα της αλήθειας. Έτσι
εξηγείται και η ακατανόητη ερώτησις του Πιλάτου: «Τί έστιν αλήθεια;» (Ιωάν. ιη' 38). Και ο
Φήστος νόμισε ότι ο Απόστολος ήταν ένας φανατικός οπαδός της αλήθειας. Αυτό είναι το
βάθος και το νόημα του λόγου του: «Μαίνη, Παύλε! Τα πολλά σε γράμματα είς μανίαν
περιτρέπει» (στ. 24). Αφού ο Παύλος χαρακτήρισε τα λόγια του ως «αληθείας και
σωφροσύνης ρήματα», πρόσθεσε και τα εξής: «Επίσταται γάρ περί τούτων ο βασιλεύς, πρός
όν και παρρησιαζόμενος λαλώ λανθάνειν γάρ αυτόν τι τούτων ου πείθομαι ουδέν ου γάρ έστιν
εν γωνία πεπραγμένον τούτο» (στ. 26). Ηταν αδύνατον να μην είχε ακούσει ο Αγρίππας γιά
τόν Ιησού, για τα θαύματά Του, για τη σταύρωσί Του, για την Ανάστασή Του. Ο Χριστός δέν
ενεργούσε στά κρυφά τα έργα Του και τα σημεία Του. Γι' αυτό και είπε: «Εγώ παρρησία
ελάλησα τω κόσμω... και εν κρυπτώ ελάλησα ουδέν» (Ιωάν. ιη' 20).
• Στο σημείο αυτό της απολογίας του ο Παύλος, σάν ν' αφήνη τόν ανεπίδεκτο χριστιανικής
κατηχήσεως Φηστο, και στρέφεται πρός τόν 'Αγρίππα, για τον οποίον έχει μία ελπίδα όχι
μόνο κατανοήσεως, αλλά και προσοχής: «Επίσταται γάρ περί τούτων ο βασιλεύς, προς ον και
παρρησιαζόμενος λαλώ» (στ. 26). Ως Ιουδαίος ο Αγρίππας θά διάβαζε τούς προφήτες και θα
μπορούσε να επιδοκιμάση τα όσα έλεγε ο Παύλος.

[494]
 Λίγο ακόμη, και θα με πείσης να γίνω χριστιανός! (στ. 27-29)
Σάν να περνάη στην αντεπίθεση ο Παύλος! Δικαιολογημένα ρωτάει τον 'Αγρίππα, αν
πιστεύη στους προφήτες. Χωρίς μάλιστα να περιμένη την απάντηση του βασιλιά, προεξοφλεί
ο Παύλος την απάντησε: «Ξέρω καλά ότι πιστεύεις».
Ο Αγρίππας βρέθηκε σε δύσκολη θέσι. Τά επιχειρήματα του Παύλου ήσαν ακλόνητα. Δεν
μπορούσε να τα ανατρέψη ο βασιλιάς. "Ήθελε ή δεν ήθελε τελικά να πιστεύση; Ήθελε ή δεν
ήθελε να γίνη χριστιανός; Η απάντησής του μπορεί να κρύβη θαυμασμό, μπορεί να κρύβη
μία στιγμιαία επιθυμία μέσα του, μπορεί ακόμη να κρύβη και ειρωνεία. Πάντως ο Παύλος
την εκλαμβάνει ως επιθυμία. Γι' αυτό και κάνη προσευχή στόν Θεό, να πιστεύσουν, όχι μόνο
ο 'Αγρίππας, αλλά και όλοι όσοι άκουγαν την ομιλία του εκείνη. «“Πιστεύεις, βασιλεύ
Αγρίππα, τους προφήταις; Οίδα ότι πιστεύεις”. Ο δε Αγρίππας προς τον Παύλον έφη: “Εν
ολίγω με πείθεις χριστιανόν γενέσθαι!”. Ο δε Παύλος είπεν: “Εύξαίμην αν τω Θεώ και εν
ολίγω και εν πολλώ ου μόνον σέ, αλλά και πάντας τους ακούοντάς μου σήμερον γενέσθαι
τοιούτους οποίος κάγώ είμι, παρεκτός των δεσμών τούτων”» (στ. 2729). 'Απόδοσις στην
απλοελληνική: «“Πιστεύεις, βασιλιά 'Αγρίππα, στους προφήτες; Ξέρω, ότι πιστεύεις”. Τότε
ο 'Αγρίππας είπε στον Παύλο: “Κοντεύεις να με πείσης να γίνω χριστιανός!». Ό δε Παύλος
είπε: “Θα ευχόμουν στον Θεό, και σε λίγο και σε πολύ χρόνο, όχι μόνο σύ, αλλά και όλοι,
όσοι με ακούνε σήμερα, να γίνουν όπως είμαι και εγώ, εκτός από τα δεσμά αυτά”».
• Ο 'Αγρίππας δεν ήθελε να δυσαρεστήση τόν ανώτερό του σε αξίωμα, τον Φήστο. Στην
πραγματικότητα ούτε και να γίνη χριστιανός ήθελε, επηρεαζόμενος από τον λόγο του
Παύλου. Πιθανόν η λογική του σε κάποια στιγμή να προσέλαβε ώς πρόκλησι τα επιχειρήματα
του Παύλου. «Κοντεύεις να με πείσης να γίνω χριστιανός». «Εν ολίγω με πείθεις χριστιανόν
γενέσθαι!» (στ. 27).
• Ο Παύλος από την αγαθότερη οπτική γωνία είδε τη φράσι του Αγρίππα. Απάντησε με
τρυφερή αγάπη και με μία κρυφή ελπίδα. «Ευξαίμην άν τω Θεώ και εν ολίγω και εν πολλώ
ου μόνον σέ, αλλά και πάντας τους ακούοντάς μου σήμερον γενέσθαι τοιούτους οποίος κάγώ
είμι, παρεκτός των δεσμών τούτων» (στ. 29). Θά ευχόμουν με όλη μου την καρδιά και θα
προσευχόμουν γι' αυτό στόν Θεό, νά γίνης σύντομα ή και αργότερα χριστιανός. Και μαζί με
σένα να γίνουν χριστιανοί και όσοι στην παρούσα σύναξι μέ άκουσαν. Νά γίνετε όπως είμαι
κι εγώ, πιστός χριστιανός. Νά μου μοιάσετε σε όλα, εκτός από τις αλυσίδες των δεσμών μου...
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος σχετικά με την απάντηση που έδωσε ο Παύλος στόν 'Αγρίππα:
«Ούκ είπεν ο Παύλος, “ου βούλομαι”, αλλά “εύχομαι ου μόνον σέ, αλλά και πάντας τούς
ακούοντας”. Όρα κολακείας απηλλαγμένον τόν λόγον. “Εύχομαι”, φησί, “σήμερον γενέσθαι
πάντας τοιούτους, οποίος και εγώ είμι, παρεκτός των δεσμών τούτων”. Όρα: Ο καυχώμενος
επί τούς δεσμούς, ο προφέρων αυτούς καθάπερ άλυσιν χρυσήν, τούτοις απεύχεται νύν. Καί
μή θαυμάσης: έτι γάρ ασθενέστερον διέκειτο, και συγκαταβατικώτερος ήν ο λόγος αυτώ.
Επεί, ότι τα δεσμά βέλτιον ηγείτο, άκουε πώς αεί εν ταις επιστολαίς πάντων προτίθησι των
άλλων, λέγων: “Παύλος δέσμιος Ιησού Χριστού”, και πάλιν: “Τούτου χάριν την άλυσιν
περίκειμαι, αλλ' ο λόγος του Θεού ου δέδεται”, και «άχρι δεσμών ως κακούργος» (Ε.Π.Ε.
16β,208-210). Μετάφρασις: Δέν είπε ο Παύλος «Δέν θέλω», αλλ' είπε «Εύχομαι να γίνης
χριστιανός όχι μόνο σύ, αλλά και όλοι όσοι με ακούν τώρα». Πρόσεχε το λόγο του, που είναι
απαλλαγμένος από κολακεία. «Εύχομαι», λέει, «όλοι όσοι σήμερα με ακούν να γίνουν

[495]
τέτοιοι, όπως είμαι εγώ, εκτός από αυτές τις αλυσίδες». Πρόσεχε. Εκείνος (ο Παύλος) γιά τα
δεσμά του, που μιλάει γι' αυτά σάν να πρόκειται για χρυσή αλυσίδα, τώρα εύχεται να μή
συμβούν αυτά σ' αυτούς. Και ας μην απορήσης. Διότι ήσαν πολύ αδύνατοι πνευματικά, και
γι' αυτό και λόγος του ήταν ακόμα πιό συγκαταβατικός. Τό ότι βεβαίως θεωρούσε πολύ
σπουδαιότερο πράγμα τα δεσμά, άκου πώς πάντοτε στις επιστολές του θέτει τα δεσμά πρίν
από όλα τα άλλα. Γράφει: «Ο Παύλος, ο φυλακισμένος του Ιησού Χριστού» (Εφεσ. γ' 1). Και
πάλι: «Για χάρη του κηρύγματος φορώ την αλυσίδα, αλλ' ο λόγος του Θεού δέν δένεται» (Β'
Τιμ. β' 9. Κολοσ. δ' 3). Και πάλι: «Φορώ μέχρι τώρα τις αλυσίδες ως κακούργος» (Β' Τιμ. β'
9).

Για τον Αγρίππα ο Παύλος αθώος, αλλά... (στ. 30-32)

Ο βασιλιάς Αγρίππας σηκώθηκε μετά τη λήξη της ομιλίας του Παύλου. Μαζί του και «οι
συγκαθήμενοι». Φάνηκαν όλοι εντυπωσιασμένοι από τα όσα είπε ο δέσμιος Παύλος. Και
όλοι μαζί συνωμολογούσαν για την αθωότητα του Αποστόλου. Συζητούσαν μεταξύ τους και
έλεγαν πως μπορεί αυτός να είναι άξιος θανάτου, όπως απαιτούν οι Ιουδαίοι, δέν είναι, αλλ'
ούτε για φυλάκισι καί γιά δεσμά! Και όμως ακόμα δέσμιο τόν έχουν! Η πρότασις του Αγρίππα
στόν Φήστο ήταν: Θα μπορούσες να τον απολύσης, να τον αφήσης ελεύθερο. Βέβαια
δεσμεύεσαι από το ότι είπε το «Καίσαρα επικαλούμαι». «Και ταύτα είπόντος αυτού ανέστη
ο βασιλεύς και ο ηγεμών ή τε Βερνίκη και οι συγκαθήμενοι αυτοίς, και αναχωρήσαντες
ελάλουν προς αλλήλους λέγοντες ότι ουδέν θανάτου άξιον ή δεσμών πράσσει ο άνθρωπος
ούτος. 'Αγρίππας δε τω Φήστω έφη: Απολελύσθαι εδύνατο και άνθρωπος ούτος, ει μή
επεκέκλητο Καίσαρα”» (στ. 30-32). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και αφού είπε αυτά,
σηκώθηκε ο βασιλιάς και ο ηγεμόνας και η Βερνίκη και όσοι κάθονταν μαζί τους, και
φεύγοντας συζητούσαν μεταξύ τους και έλεγαν: “Τίποτε άξιο θανάτου ή φυλακίσεως δεν
έπραξε ο άνθρωπος αυτός”. Ο 'Αγρίππας δε είπε στον Φήστο: “Θα μπορούσε να είχε απολυθή
αυτός ο άνθρωπος, αν δεν είχε επικαλεσθή τον Καίσαρα (για να δικαστή από εκείνον)”».
• Η ομιλία στο ανάκτορο της Καισάρειας ήταν μεγάλη επιτυχία γιά τόν Παύλο. Ο
'Αγρίππας είπε τη γνώμη του στόν Φηστο, με τις λέξεις: «Ουδέν θανάτου άξιον ή δεσμών
πράσσει ο άνθρωπος ούτος... Απολελύσθαι εδύνατο ο άνθρωπος ούτος, ει μη επεκέκλητο
Καίσαρα”» (στ. 31-32). Καί φαίνεται, ότι σύμφωνα με τη γνώμη του Αγρίππα θά συνέταξε ο
Φήστος την αναφορά του προς τον αυτοκράτορα της Ρώμης.
• Πώς αντιδρούν οι αντιπρόσωποι της κοσμοκρατορίας και της εγκόσμιας «θρησκείας»;
Πώς απαντούν στην πρόσκληση του Θεού; Ο προκάτοχος του Φήστου, ο Φήλιξ, είχε την τάσι
της άρρωστης θρησκευτικότητας. Ο Φήστος, αντίθετα, ήταν ο τραχύς άνθρωπος «του κόσμου
τούτου». Γι' αυτόν ή θρησκεία είναι καθαρή τρέλα. Ο κόσμος του υπερπέραν ήταν γι' αυτόν
κλειστός, όπως είναι γιά τόν τυφλό ο κόσμος των χρωμάτων, όπως γιά τόν άμουσο μία
λειτουργία του Μότσαρτ.
Λέει ο Holzner: «Πάθος και σταυρός αποκλείονται γιά τόν Φήστο τελείως. Αυτά είναι
μόνο γιά δούλους. Η ανάστασις των νεκρών είναι πολύ αμφίβολο πράγμα. Αυτή η
προσκόλλησις στα επίγεια είναι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια, που συναντούν οι
εξομολόγοι. Τέτοιες καρδιές μοιάζουν με τα πελώρια χρηματοκιβώτια, πού δέν έχεις το κλειδί
τους...».

[496]
 • Διαφορετική ήταν η στάσις του Αγρίππα. Είναι ο τύπος του πολιτισμένου ανθρώπου.
Κάνει θρησκευτικές μελέτες. Δεν μπορεί να αισθανθή ως δική του την ξένη θρησκευτική
ζωή, χωρίς ο ίδιος να είναι θρησκευόμενος... Μόνο όταν στο εσωτερικό του ανθρώπου
βρίσκη απήχησι το Πνεύμα, μπορεί να φτάση κανείς στην αλήθεια της ζωής. Ο
Χριστιανισμός δεν είναι απλώς φιλοσοφία, αλλ' είναι καινούργια ζωή, αναγέννησις. Για να
φτάση όμως σ' αυτό και 'Αγρίππας, χρειάζεται ένα συγκλονιστικό γεγονός. Έτσι
εξαφανίστηκε και ο τελευταίος των Ηρωδιανών και η τελευταία οικογένειά τους μέσα στο
σκοτάδι της Ιστορίας. Η γενεά των προφητοκτόνων εξαφανίστηκε μέ κρότο, άδοξα, με την
πτώση του Ιουδαϊκού κράτους. «Απώλετο το μνημόσυνον αυτών μετ' ήχου» (Ψαλμ. θ' 7).

[497]
 (Πράξ. κζ' 1-6) - Η θαλασσινή περιπέτεια πρός Ρώμη
«1 Ὡς δὲ ἐκρίθη τοῦ ἀποπλεῖν ἡμᾶς εἰς τὴν ᾿Ιταλίαν, παρεδίδουν τόν τε Παῦλον καί τινας
ἑτέρους δεσμώτας ἑκατοντάρχῃ ὀνόματι ᾿Ιουλίῳ σπείρης Σεβαστῆς. 2 ἐπιβάντες δὲ πλοίῳ
᾿Αδραμυττηνῷ μέλλοντες πλεῖν τοὺς κατὰ τὴν ᾿Ασίαν τόπους ἀνήχθημεν, ὄντος σὺν ἡμῖν
᾿Αριστάρχου Μακεδόνος Θεσσαλονικέως, 3 τῇ τε ἑτέρᾳ κατήχθημεν εἰς Σιδῶνα·
φιλανθρώπως τε ὁ ᾿Ιούλιος τῷ Παύλῳ χρησάμενος ἐπέτρεψε πρὸς τοὺς φίλους πορευθέντα
ἐπιμελείας τυχεῖν. 4 κἀκεῖθεν ἀναχθέντες ὑπεπλεύσαμεν τὴν Κύπρον διὰ τὸ τοὺς ἀνέμους
εἶναι ἐναντίους, 5 τό τε πέλαγος τὸ κατὰ τὴν Κιλικίαν καὶ Παμφυλίαν διαπλεύσαντες
κατήλθομεν εἰς Μύρα τῆς Λυκίας. 6 Κἀκεῖ εὑρὼν ὁ ἑκατοντάρχης πλοῖον ᾿Αλεξανδρῖνον
πλέον εἰς τὴν ᾿Ιταλίαν ἐνεβίβασεν ἡμᾶς εἰς αὐτό.»

Παύλος και οι συνέκδημοι (στ. 1-2)

Στα κεφάλαια κζ' και κη' του βιβλίου των Πράξεων ο Λουκάς περιγράφει το περιπετειώδες
θαλάσσιο ταξίδι από την Καισάρεια της Παλαιστίνης στην Ιταλία, όπου μεταφέρθηκε ο
Παύλος για να δικαστή από τον Καίσαρα. Ο Λουκάς, ο πιστός συνεργάτης του Παύλου,
συνταξίδευσε με τον Απόστολο (γι' αυτό και μιλάει σε πληθυντικό αριθμό: «Του αποπλεϊν
ημάς»). Έζησε μαζί με τον διδάσκαλό του τόν τρομερό κίνδυνο από το υγρό στοιχείο και
περιέγραψε το περιπετειώδες ταξίδι επί τη βάσει της προσωπικής του εμπειρίας. Η περιγραφή
του είναι το λαμπρότερο και πολυτιμότερο από όλα τα μνημεία ναυτικού περιεχομένου, πού
διεσώθηκαν από την αρχαιότητα. Η περιγραφή είναι γεμάτη από ναυτικούς όρους. "Όπως ο
Λουκάς γράφει ως επιστήμων ιατρός, έτσι γράφει και ως να ήταν ναυτικός.
• Μαζί με τον Παύλο στο ταξίδι με το ναυάγιο, από τα Ιεροσόλυμα μέχρι τη Ρώμη.
• Μαζί στο καράβι με τη φουρτούνα. Δίπλα στόν δεμένο Παύλο. Ένας απ' τις 276 ψυχές.
• Μαζί στόν φοβερό άνεμο, τον Ευροκλύδωνα. «Τω ανέμω έφερόμεθα» (στ. κζ' 15).
• Μαζί στις περιπέτειες του ναυαγίου. «Σφοδρώς χειμαζομένων ημών» (στ. κζ' 18).
• Μαζί ο Λουκάς στην τελευταία φυλάκιση του Παύλου. «Λουκάς έστι μόνος μετ' εμού»
(Β' Τιμ. δ' 11).
Ο Παύλος δέν ταξίδευσε μόνος. Μαζί του ο Λουκάς και ο Αρίσταρχος ο Μακεδών από τη
Θεσσαλονίκη, άνδρες αγαθοί. «Ως δε εκρίθη του αποπλείν ημάς εις την Ιταλίαν, παρεδίδουν
τόν τε Παύλον καί τινας ετέρους δεσμώτας εκατοντάρχη ονόματι Ιουλίω σπείρης Σεβαστής.
Επιβάντες δε πλοίω Αδραμυττινό μέλλοντες πλείν τους κατά την Ασίαν τόπους ανήχθημεν,
όντος συν ημίν Αριστάρχου Μακεδόνος Θεσσαλονικέως» (στ. 1-2). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Όταν δε αποφασίστηκε ν' αποπλεύσουμε για την Ιταλία, παρέδωσαν τον
Παύλο και μερικούς άλλους κρατουμένους σ' έναν εκατόνταρχο ονομαζόμενο Ιούλιο της
αυτοκρατορικής φρουράς. Αφού δε επιβιβαστήκαμε σ' ένα πλοίο από το Αδραμύττιο, για να
πλεύσουμε προς τα μέρη (της παραλίας της επαρχίας) 'Ασίας, αποπλεύσαμε. Μαζί μας δε
ήταν ο 'Αρίσταρχος ο Μακεδών από τη Θεσσαλονίκη».

[498]
 • Το φθινόπωρο του 60 μ.Χ. είχε αρχίσει. Ο Ρωμαίος έκατόνταρχος Ιούλιος, από την
λεγεώνα του Αυγούστου, δηλαδή από την αυτοκρατορική αστυνομία, επιφορτίσθηκε με την
αποστολή να μεταφέρη σύν τοις άλλοις στη Ρώμη και καταδίκους, αλυσοδεμένους, μεταξύ
των οποίων και ο Παύλος. Διάλεξε ένα εμπορικό σκάφος, που ταξίδευε πρός τό 'Αδραμύττιο
της Μυσίας, στην Μ. Ασία. Εκεί θα αναζητούσαν πλοίο γιά τή Ρώμη.
Ήταν ένα πρωινό του Σεπτεμβρίου, όταν στην προκυμαία της Καισάρειας φάνηκαν κράνη
και λόγχες ρωμαίων στρατιωτών, που οδηγούσαν μία ομάδα φυλακισμένων. Τήν ομάδα
αποτελούσαν μερικοί πολιτικοί κατάδικοι και μερικοί εγκληματίες ή μαχαιροβγάλτες της
Παλαιστίνης. Οι τελευταίοι ανήκαν σε διαφορετική τάξι ανθρώπων από τον Παύλο, πού ως
Ρωμαίος πολίτης, δεμένος ελαφρά σε ένα στρατιώτη πού τόν συνόδευε, μπορούσε να κινηται
ελεύθερα. Ως άνθρωπος περιωπής διακρινόταν από την μάζα.
• Μαζί με τον Παύλο συνταξίδευαν και άλλοι κρατούμενοι, «κακοποιά στοιχεία». Ο
Παύλος δέσμιος γιά τόν Χριστό. Αυτοί δεμένοι για τα εγκλήματά τους. Για την επιτήρησί
τους ήσαν αρκετοί Ρωμαίοι στρατιώτες, μέ επί κεφαλής τον εκατόνταρχο Ιούλιο της
αυτοκρατορικής φρουράς. Καί στό ταξίδι του πρός τό μαρτύριο ο Παύλος έμοιαζε μέ τόν
γλυκύτατο Διδάσκαλό του, τον Ιησού. Ο Χριστός ωδηγήθκε στο Γολγοθά και σταυρώθηκε
μαζί με δύο κακούργους. Καί έκπληρώθηκε η Γραφή: «Και μετά ανόμων ελογίσθη» (Μάρκ.
ιε' 28. Ησ. νγ' 12). Και ο Παύλος μεταξύ κακούργων. Και εξ αιτίας των κακούργων
κινδύνευσε να υποστή σφαγή μέσα στο πλοίο (στ. 42).
• Ο Παύλος πήρε δόξα και από τους κακοποιούς. Δέν αποκλείεται μάλιστα και από την
πλευρά των κακοποιών να ωφεληθούν πευματικά. Βλέποντας ο Παύλος τούς κακοποιούς στο
πλοίο, θα θυμόταν πως και αυτός άλλοτε ήταν έγκληματίας.

Ο εκατόνταρχος «φιλανθρώπως» συμπεριφέρεται (στ. 3)

Ο εκατόνταρχος Ιούλιος φερόταν φιλικά πρός τόν Παύλο, σχεδόν με σεβασμό, όταν
μιλούσε μαζί του. Πιθανόν ήταν ένας από τους Ρωμαίους αξιωματικούς του είδους του
εκατοντάρχου της Καπερναούμ και του Κορνηλίου της Καισάρειας. Είχε γνωρίσει τον Παύλο
όταν ήταν δύο χρόνια κρατούμενος στο πραιτώριο. Ισως είχε υπηρεσία στή φρουρά, όταν ο
Απόστολος μίλησε μπροστά στη συγκέντρωση στην αίθουσα των ανακτόρων. Οι φίλοι του
Αποστόλου και οι μαθητές του θα βρίσκονταν ασφαλώς στην παραλία της Καισάρειας, γιά ν'
αποχαιρετίσουν τον ευεργέτη τους, τον πνευματικό τους πατέρα. Αλλά μόνο σε τρείς έδωσαν
την άδεια να συνοδεύσουν τον Παύλο ώς την Ρώμη. Είναι ο Τιμόθεος, ο Λουκάς και ο
Αρίσταρχος από τη Θεσσαλονίκη. Αυτό ήταν μία μεγάλη εύνοια. Μόνο εξέχοντες
φυλακισμένοι, μέ θέσι και φήμη, είχαν κάπου - κάπου το δικαίωμα να παίρνουν μαζί τους
δούλους, για να τους υπηρετούν. «Τη τε ετέρα κατήχθημεν εις Σιδώνα. Φιλανθρώπως τε ο
Ιούλιος τω Παύλω χρησάμενος επέτρεψε προς τους φίλους πορευθέντα επιμελείας τυχειν»
(στ. 3). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Την άλλη δε μέρα φτάσαμε στη Σιδώνα. Και ο
Ιούλιος, φιλανθρώπως φερόμενος προς τον Παύλο, επέτρεψε να επισκεφτή (ο Παύλος) τους
φίλους του για να τον περιποιηθούν».
• Όταν ο Παύλος άφηνε τον κόσμο της Ανατολής, μπορούσε να κοιτάξη πρός τα πίσω μέ
άγια χαρά. Όλες οι γύρω χώρες είχαν σπαρθή με χριστιανικές Εκκλησίες γεμάτες ζήλο, και

[499]
ήσαν μεταξύ τους ενωμένες μ' έναν αδιάσπαστο δεσμό αγάπης. Μόνο τα Ιεροσόλυμα έμεναν
ακόμα δεμένα με πείσμα στο παρελθόν και είχαν κλειστή στον εαυτό τους και είχαν χάσει
κάθε δυνατότητα να επιδράσουν προς τα έξω. Τι σημαίνει για το έργο του ή αντίδρασις μιάς
δράκας εβραιοχριστιανών;
• Μετά την αναχώρηση από την Καισάρεια το πλοίο έφτασε στη Σιδώνα, εμπορική και
ιστορική πόλη της Φοινίκης. Στη Σιδώνα υπήρχαν και χριστιανοί. Ο Παύλος ανέφερε αυτό
στόν εκατόνταρχο. Και αυτός μεταχειρίστηκε φιλάνθρωπα τόν Παύλο. Του επέτρεψε κατά
το χρόνο της καθυστερήσεως του πλοίου να δη τούς φίλους χριστιανούς, πού οπωσδήποτε θά
περιποιήθηκαν το κουρασμένο σώμα του. «Φιλανθρώπως τε ο Ιούλιος τω Παύλω χρησάμενος
επέτρεψε προς τους φίλους πορευθέντα επιμελείας τυχεϊν» (στ. 3).
• Η ευγενής συμπεριφορά του εκατοντάρχου Ιουλίου πρός τον Παύλο πιθανόν να
ωφειλόταν στην ευνοϊκή επιστολή του Φήστου. Ίσως και εκατόνταρχος να είχε γνωρίσει τον
Απόστολο, όταν ήταν στη Καισάρεια. Όπωσδήποτε πρέπει να είχε καλή πρόθεση και ευγενή
αισθήματα. Κατά θεϊκή συγκυρία, όλοι οι εκατόνταρχοι, που αναφέρονται στην Καινή
Διαθήκη ήσαν καλοί άνθρωποι.

Μέ Αλεξανδρινό πλοίο (στ. 4-6)

Για να καταλάβουμε όσα ακολούθησαν, πρέπει να ξέρουμε μερικά γιά τήν ναυσιπλοΐα των
αρχαίων και τη στάσι τους προς την θάλασσα. Η ναυσιπλοΐα ήταν πολύ ατελής, τα ναυτικά
όργανα ήσαν πολύ λίγα. Η πυξίδα δεν είχε ακόμη εμφανιστή, καί γιά βοήθημά τους οι
ναυτικοί είχαν μόνο τον ήλιο και τα αστέρια. Δεν πρέπει κανείς να περιφρονη τούς
πλοιάρχους της αρχαιότητας, νομίζοντάς τους μόνο καπετάνιους της γαλήνης. Αυτό θα
αποτελούσε υποτίμηση του θάρρους τους. Βέβαια, τα μεγάλα θαλάσσια ταξίδια σταματούσαν
τον χειμώνα, γιατί ήταν αδύνατον να παρατηρή κανείς τα άστρα με την συννεφιά. Το
φθινόπωρο η ανατολική Μεσόγειος μαστίζεται από δυνατές τρικυμίες, που τις προκαλεί η
νοτιά. Μέ τα μεγάλα ογκώδη φορτηγά πλοία της εποχής ήταν αδύνατον να ταξιδεύση κανείς
πρός τήν Δύσι.
Από την Σιδώνα συνέχισε ο Παύλος το ταξίδι, ξέροντας ότι θα συναντήσουν θύελλα και
τρικυμία. «Κάκείθεν αναχθέντες υπεπλεύσαμεν την Κύπρον διά τό τους ανέμους είναι
εναντίους, τό τε πέλαγος το κατά την Κιλικίας και Παμφυλίαν διαπλεύσαντες κατήλθομεν εις
Μύρα της Λυκίας. Κάκεϊ ευρών και εκατοντάρχης πλοίον 'Αλεξανδρινόν πλέον εις την
Ιταλίαν ενεβίβασεν ημάς εις αυτό» (στ. 4-6). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Απ' εκεί
αποπλεύσαμε και παραπλεύσαμε την Κύπρο, διότι οι άνεμοι ήσαν αντίθετοι. Έπειτα, αφού
διαπλεύσαμε το πέλαγος της Κιλικίας και της Παμφυλίας, αποβιβαστήκαμε στα Μύρα της
Λυκίας. Και εκεί και εκατόνταρχος βρήκε πλοίο από την Αλεξάνδρεια με προορισμό την
Ιταλία και μας επιβίβασε σ' αυτό».
• Με διαρκή αγώνα πρός τόν δυτικό άνεμο, το πλοίο δεν μπορούσε να κρατήση την πορεία
του, αλλά με τη βοήθεια των ρευμάτων της θάλασσας και της υπόγειας αύρας πέρασε κοντά-
κοντά στην Κύπρο. Θά θυμήθηκε ο Παύλος, βλέποντας την Κύπρο, τα πρώτα ιεραποστολικά
του βήματα στο νησί. Θά θυμήθηκε την Πάφο, τόν άρχοντα Σέργιο Παύλο, τον μάγο Ελύμα,
τη συνεργασία του με τον υπέροχο φίλο του Βαρνάβα...

[500]
 • Μετά την Κύπρο, και χωρίς να κάνη στάση στη μεγαλόνησο, συνέχισε το πλοίο το ταξίδι
και έφτασε στη νοτιοδυτική άκρη της Μικράς Ασίας, στα Μύρα. Χρειάστηκαν γι' αυτό
δεκαπέντε ημέρες. Τα Μύρα ήσαν ένα μεγάλο λιμάνι όπου έφταναν τα σιτοφορτία από την
Αίγυπτο. Ο εκατόνταρχος Ιούλιος έκανε συμφωνία με έναν πλοιοκτήτη για να αναλάβη τη
μεταφορά των φυλακισμένων. Το πλοίο ήταν 'Αλεξανδρινό. Επιβιβάστηκαν και
εκατόνταρχος και οι στρατιώτες του, μαζί με τους δεμένους κατηγορουμένους. Σ' αυτούς
συγκαταλέγονταν και ένας άγιος επιβάτης, ο Παύλος, μαζί με τους λίγους συνεργάτες του.
«Ένεβίβασεν ημάς εις το πλοίον» (στ. 6).
•Αν ρίξουμε ένα βλέμμα στή μέχρι τώρα πορεία του 'Αποστόλου, θα δούμε λίγες ευκολίες
και πολλές δυσκολίες στο ταξίδι του. Οι ευκολίες όπως τις είδαμε στην ερμηνευομένη
περικοπή είναι ελάχιστες: α) Του επετράπη νά έχη συνοδούς, τον Λουκά και τον Αρίσταρχο
τόν Μακεδόνα. β) Όταν εξήλθε στη Σιδώνα του επετράπη να συναντήση τούς πιστούς
χριστιανούς, πού τόν περιποιήθηκαν. Έναντι όμως αυτών είχε μεγάλες δυσκολίες από τα
στοιχεία της φύσεως καί τούς ανθρώπους στά διά ξηράς και στα διά θαλάσσης ταξίδια.
Πολλές τίς αναφέρει στη Β' πρός Κορινθίους επιστολή του (ιβ' 7-11).

[501]
 (Πράξ. κζ' 7-12) - Συμβουλή του Παύλου
«7 ἐν ἱκαναῖς δὲ ἡμέραις βραδυπλοοῦντες καὶ μόλις γενόμενοι κατὰ τὴν Κνίδον, μὴ
προσεῶντος ἡμᾶς τοῦ ἀνέμου, ὑπεπλεύσαμεν τὴν Κρήτην κατὰ Σαλμώνην, 8 μόλις τε
παραλεγόμενοι αὐτὴν ἤλθομεν εἰς τόπον τινὰ καλούμενον Καλοὺς λιμένας, ᾧ ἐγγὺς ἦν πόλις
Λασαία. 9 ῾Ικανοῦ δὲ χρόνου διαγενομένου καὶ ὄντος ἤδη ἐπισφαλοῦς τοῦ πλοὸς διὰ τὸ καὶ
τὴν νηστείαν ἤδη παρεληλυθέναι, παρῄνει ὁ Παῦλος 10 λέγων αὐτοῖς· ἄνδρες, θεωρῶ ὅτι μετὰ
ὕβρεως καὶ πολλῆς ζημίας οὐ μόνον τοῦ φόρτου καὶ τοῦ πλοίου, ἀλλὰ καὶ τῶν ψυχῶν ἡμῶν
μέλλειν ἔσεσθαι τὸν πλοῦν. 11 ὁ δὲ ἑκατοντάρχης τῷ κυβερνήτῃ καὶ τῷ ναυκλήρῳ ἐπείθετο
μᾶλλον ἢ τοῖς ὑπὸ τοῦ Παύλου λεγομένοις. 12 ἀνευθέτου δὲ τοῦ λιμένος ὑπάρχοντος πρὸς
παραχειμασίαν οἱ πλείους ἔθεντο βουλὴν ἀναχθῆναι κἀκεῖθεν, εἴ πως δύναιντο
καταντήσαντες εἰς Φοίνικα παραχειμάσαι, λιμένα τῆς Κρήτης βλέποντα κατὰ λίβα καὶ κατὰ
χῶρον.».

Στούς Καλούς Λιμένες της Κρήτης (7-8)

Κνίδος: Πόλις στην επαρχία της Καρίας. Βρίσκεται μεταξύ των νησιών Ρόδου και Κω. Το
πλοίο προσπάθησε να προστατευθή εκεί από τον κακό καιρό, αλλά δεν μπόρεσε να φτάση
εκεί, διότι το άκρο της χερσονήσου ανεβαίνει πρός βορράν και συνεπώς αφήνει ελεύθερη
διάβαση στο βίαιο άνεμο που ταράζει το αρχιπέλαγος. Αναγκαστικά στραφήκαμε πρός τήν
Κρήτη. Αντί, δηλαδή, να πλεύσουμε πρός δυσμάς, κατ' ευθείαν στα Κύθηρα, κατά τη συνήθη
κατεύθυνση των πλοίων, λάβαμε νότια κατεύθυνση και πλεύσαμε κατά μήκος της νότιας
ακτής της Κρήτης. «Έν ικαναίς δε ημέραις βραδυπλοούντες και μόλις γενόμενοι κατά την
Κνίδον, μη προσεώντος ημάς του ανέμου, υπεπλεύσαμεν την Κρήτην κατά Σαλμώνην, μόλις
τε παραλεγόμενοι αυτήν ήλθομεν εις τόπον τινά καλούμενον Καλούς Λιμένας, ώ εγγύς ήν
πόλις Λασαία» (στ. 7-8). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Έπί αρκετές δε ημέρες πλέαμε
αργά, και με μεγάλη δυσκολία φτάσαμε κοντά στην Κνίδο. Και επειδή δεν μάς επέτρεπε ο
άνεμος, παραπλεύσαμε την Κρήτη απέναντι της Σαλμώνης (από τη νοτία δηλαδή πλευρά).
Και με μεγάλη δυσκολία παραπλέοντας αυτήν (την Κρήτη), φτάσαμε σε κάποιο τόπο
ονομαζόμενο Καλοί Λιμένες, πλησίον του οποίου ήταν η πόλις Λασαία».
• Μέ τό 'Αλεξανδρινό πλοίο συνεχίστηκε το ταξίδι πρός Δυσμάς. Από τα Μύρα της Λυκίας
ξεκίνησε. Τρεις εβδομάδες μετά την αναχώρηση από την Καισάρεια, έφτασαν επί τέλους στο
ύψος της Κνίδου. Και τώρα άρχιζε το δυσκολώτερο μέρος. "Έπρεπε να περάσουν το
νοτιότερο άκρωτήριο της Πελοποννήσου, τόν Μαλέα, γιά νά έλθουν στο Ιόνιο πέλαγος. Τούς
παρέσυρε όμως η τρικυμία, και θα έπρεπε να είναι ευχαριστημένοι, άν θα κατώρθωναν να
κρατήσουν την πορεία τους, περνώντας στα νότια της Κρήτης. Αυτό το νησί αποτελεί
προπύργιο που αναχαιτίζει τις καταιγίδες, πού κατεβαίνουν από το Αιγαίο πέλαγος. Έτσι
έφτασαν μέχρι το λιμάνι Καλοί Λιμένες, κοντά στη Λασαία. Αυτός ο τόπος της Κρήτης δεν
ήταν ακίνδυνος και ασφαλής για τα πλοία. Τον χειμώνα ήταν τελείως ακατάλληλος για την
παραμονή των πλοίων (ιδέ καί στ. 12). 'Αλλ' ώνομαζόταν «Καλοί λιμένες» κατ' ευφημισμόν,
όπως η Μαύρη θάλασσα ονομάζεται Εύξεινος Πόντος, φιλόξενη δηλαδή θάλασσα, και το
ξύδι ονομάζεται γλυκάδι! Καλοί λιμένες! Είναι ένας πλατύς κόλπος, πού τόν κλείνουν δύο
μικρά νησιά, πού το ένα μέχρι σήμερα ακόμα έχει ένα εκκλησάκι του Αγίου Παύλου. Πήραν
την απόφαση να περιμένουν εδώ τη βελτίωση του καιρού.

[502]
 Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Πάλιν πειρασμοί, πάλιν άνεμοι εναντίοι. Όρα διά πάντων
ούτω τόν βίον των αγίων υφαινόμενον έξέφυγον το δικαστήριον, και περιπίπτουσι ναυαγίω
και χειμώνι... "Όρα τόν Θεόν ουδέν καινίζοντα, ουδέ μεταβάλλοντα, αλλά αφιέντα αυτόν εις
τούς ανέμους τούς άνεπιτηδείους πλείν. Αλλά και ούτω θαύμα εργάζεται ώστε γάρ ασφαλώς
πλείν, ουκ αφήκεν αυτούς εις πέλαγος, αλλ' αεί παρά γην έπλεον» (Ε.Π.Ε. 16β,226).
Μετάφρασις: Πάλι δοκιμασίες, πάλι άνεμοι αντίθετοι. Πρόσεχε τη ζωή των αγίων, που
υφαίνεται έτσι με όλα αυτά. Ξέφυγαν το δικαστήριο και περιπίπτουν σε ναυάγιο και
τρικυμία... Πρόσεχε πως ο Θεός τίποτε νέο δέν επινοεί, ούτε μεταβάλλει τα πράγματα, αλλ'
αφήνει αυτόν να πλέη στούς αντίθετους ανέμους. Όμως και έτσι θαύμα πραγματοποιεί, διότι,
για να πλέουν με ασφάλεια, δέν τούς άφησε στο πέλαγος, αλλά συνέχεια έπλεαν δίπλα στην
ξηρά.
• Με αφορμή το ωραίο όνομα Καλοί λιμένες από τον φυσικό χώρο ας αναχθούμε στον
πνευματικό. Καλοί λιμένες πραγματικώς είναι οι εκκλησίες του Θεού. Τρικυμιώδης θάλασσα
είναι ο κόσμος, όπου αναρίθμητα ναυάγια συμβαίνουν καθημερινώς. Ο δε Θεός δημιούργησε
τις εκκλησίες μέσα στον κόσμο, γιά νά βρίσκουν οι ψυχές ασφαλή καταφύγια, γαλήνη και
ανάπαυσι.

Ο Παύλος προβλέπει τρικυμία μεγάλη (στ. 9-11)

Αναγκαίο και χρήσιμο είναι να δέχεται κάθε άνθρωπος συμβουλές καί νά μή στηρίζεται
αποκλειστικά στη δική του γνώμη, όσο έμπειρος κι αν είναι. Στο πλοίο, που μετέβαινε πρός
τή Ρώμη, με επιβάτη καί τόν δέσμιο Παύλο, δόθηκε η ευκαιρία ν' αντιληφθούν οι διοικούντες
το σκάφος πόσο τρομερές είναι οι συνέπειες της απορρίψεως συνετών συμβουλών, όπως
εκείνης τότε του Παύλου. Θα είχαν αποφύγει την πρωτοφανή θαλασσινή ταλαιπωρία, αν και
εκατόνταρχος είχε δεχτη τη σύσταση του Παύλου. Αλλά δέν τήν δέχτηκε, παρά τον σεβασμό
και την εκτίμησι που έτρεφε προς αυτόν.
Το αποτέλεσμα ήταν να ριχτούν σε τρομερή περιπέτεια, πού παρά λίγο να στοίχιζε τη ζωή
διακοσίων εβδομήντα έξι ανθρώπων. Βέβαια εκ πρώτης όψεως φαινόταν λογικό νά δεχτή ο
εκατόνταρχος τη γνώμη των ειδικών, των ναυτικών, και όχι του Παύλου, που δεν ήταν
ναυτικός. Αλλά και ο Παύλος είχε αρκετή πείρα από ταξίδια. Ήταν μορφωμένος και συνετός.
Επί πλέον ήταν και θεοφώτιστος. Ηταν, θά λέγαμε, «το ραντάρ του Θεού»! Ώφειλε, λοιπόν,
ο εκατόνταρχος να προσέξη τη γνώμη του Παύλου, που του έλεγε να μην αναχωρήσουν από
τούς Καλούς λιμένες, γιατί η θάλασσα όλο και αγρίευε. Αλλά και οι ναυτικοί δέν έπρεπε να
έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη στις γνώσεις τους, ώστε ν' απορρίπτουν χωρίς συζήτησι κάθε
άλλη γνώμη. Κατά τη διάρκεια της σκληρής εκείνης δοκιμασίας θά διδάχτηκαν ασφαλώς
πόσο επικίνδυνο είναι αυτό. «Ικανού δε χρόνου διαγενομένου και όντος ήδη επισφαλούς του
πλοος διά τό και την νηστείαν ήδη παρεληλυθέναι, παρήνει ο Παύλος λέγων αυτοίς: "Ανδρες,
θεωρώ ότι μετά ύβρεως και πολλής ζημίας ου μόνον του φόρτου και του πλοίου, αλλά και
των ψυχών ημών μέλλειν έσεσθαι τον πλούν. Ό δε εκατοντάρχης των κυβερνήτη και τώ
ναυκλήρω επείθετο μάλλον ή τοίς υπό του Παύλου λεγομένοις» (στ. 9-11). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Και επειδή είχε περάσει αρκετός χρόνος, και το ταξίδι διά θαλάσσης ήταν
πλέον επικίνδυνο, επειδή και η νηστεία είχε πλέον παρέλθει (ή φθινοπωρινή νηστεία των
Ιουδαίων κατά την ημέρα του Εξιλασμού, μετά την οποία η ναυσιπλοΐα εθεωρείτο

[503]
επικίνδυνη), ο Παύλος συμβούλευε λέγοντας σ' αυτούς: "Ανδρες, βλέπω, ότι το ταξίδι θα γίνη
με τρικυμία και με μεγάλο κίνδυνο απωλείας όχι μόνο του φορτίου και του πλοίου, αλλά και
της ζωής μας”. 'Αλλ' ο εκατόνταρχος άκουγε τον κυβερνήτη και τον ιδιοκτήτη του πλοίου,
παρά αυτά που έλεγε ο Παύλος».
• Τό συμφέρον μας, λοιπόν, απαιτεί να δεχόμαστε συμβουλές και να μην επιμένουμε
εγωιστικά στη γνώμη μας.
• Ταλαιπωρία τα θαλασσινά ταξίδια, και μάλιστα το χειμώνα. Ο Παύλος υφίστατο τη
θαλασσινή ταλαιπωρία. Από τη Σιδώνα στα Μύρα, από τα Μύρα στην Κνίδο, από την Κνίδο
στην Κρήτη, και από την Κρήτη τον αναμένει πολύ σφοδρότερη θαλασσοταραχή. Και όμως
ήταν τόσο εύψυχος, ώστε στο συμβούλιο του πλοίου δίνει τη γνώμη του. Αυτή την ευψυχία
του την διατηρεί, παρ' όλο που τα χέρια του είναι δεμένα με αλυσίδες. Ενώ εμείς σήμερα
όταν ταξιδεύουμε διά θαλάσσης, έχουμε όλες τις ανέσεις μας στό κατάστρωμα ή στην
καμπίνα του πλοίου! Ο Απόστολος προτείνει να παραχειμάσουν στην Κρήτη, λυπούμενος
όχι τόν εαυτό του, γιά νά μή πνιγή -άλλωστε πίστευε ότι θα πήγαινε στόν Χριστό άν πνιγόταν,
αλλά τούς άλλους...
• Επειδή οι άνεμοι δεν ήταν ευνοϊκοί, για να φτάση το πλοίο στούς Καλούς Λιμένες,
παρήλθε αρκετός χρόνος. Ήδη δέ ο πλούς, λόγω της εποχής, ήταν επισφαλής, επικίνδυνος.
Ήδη είχε παρέλθει και η νηστεία. «Και την νηστείαν ήδη παρεληλυθέναι» (στ. 9).

Πρός άλλο λιμάνι της Κρήτης (στ. 12)

Ο εκατόνταρχος Ιούλιος έκανε συμβούλιο μέ τόν πλοιοκτήτη, τον καπετάνιο και τον
τιμονιέρη, και κάλεσε και τον Παύλο. Ο Παύλος όμως ήταν αντίθετος στη γνώμη των άλλων,
που ήθελαν να συνεχίσουν το ταξίδι, υποστηρίζοντας, ότι έπρεπε να ξεχειμωνιάσουν στους
καλούς Λιμένες. Αλλά βρήκε αντίδραση από τον πλοιοκτήτη, που φοβόταν μήπως
καταστραφή το φορτίο, γιατί εδώ δεν υπήρχαν κατάλληλες αποθήκες. Η αντίθετη γνώμη ήταν
να προσπαθήσουν να προχωρήσουν πρός τα Δυτικά και να φτάσουν στο λιμάνι Φοίνιξ, όπου
και θα έμεναν γιά τον χειμώνα. «Ανευθέτου δε του λιμένος υπάρχοντος προς παραχειμασίαν
οι πλείους έθεντο βουλήν αναχθήναι κακείθεν, εί πως δύναιντο καταντήσαντες εις Φοίνικα
παραχειμάσαι, λιμένα της Κρήτης βλέποντα κατά λίβα και κατά χώρον» (στ. 12). 'Απόδοσις
στήν απλοελληνική: «Και επειδή το λιμάνι ήταν ακατάλληλο για να παραχειμάσουν, οι
περισσότεροι υπήρξαν της γνώμης ν' αποπλεύσουν και απ' εκεί, μήπως μπορέσουν να
φτάσουν και να παραχειμάσουν στον Φοίνικα, λιμάνι της Κρήτης, που βλέπει προς τα
νοτιοδυτικά και τα βορειοδυτικά».
• Οι Καλοί λιμένες αποδείχτηκαν κακοί λιμένες. Τό μέρος ήταν ακατάλληλο να περάσουν
εκεί το χειμώνα. Παρά ταύτα, προτιμότερο να έμεναν γιά τόν χειμώνα εκεί, παρά που
ρίχτηκαν στην άγρια θαλασσοταραχή. Δυστυχώς οι περισσότεροι έκριναν, ότι έπρεπε να
αναχωρήσουν από εκεί πρός το ανοικτό πέλαγος, με την ελπίδα ότι θα έφταναν σέ λιμάνι
πρός δυσμάς της Κρήτης, γνωστό ως Φοίνικα, που προασπίζει τον καιρό από τόν
βορειοανατολικό και νοτιοανατολικό άνεμο, από τα μελτέμια, με δύο ανοίγματα «βλέποντας
κατά λίβα» νοτιοδυτικά και «κατά χώρον» βορειοδυτικά.

[504]
 Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Ό μέν Παύλος εκέλευσε μένειν, και τα μέλλοντα προλέγει,
εκείνοι δε επειγόμενοι, και υπό του τόπου κωλυόμενοι, ήθελον είς Φοίνικα παραχειμάσαι.
Καί σκόπει την οικονομίαν πρώτον μέν ήραν το σκάφος και εξήρχοντο, έπειτα, ως ένέπεσεν
άνεμος, εδίδουν το φέρoντι, και μόλις έσώζοντο» (Ε.Π.Ε. 16β,228). Μετάφρασις: Ο μέν
Παύλος συμβούλεψε να παραμείνουν, προλέγοντας εκείνα που επρόκειτο να συμβούν,
εκείνοι (οι διευθύνοντες το σκάφος) όμως βιάζονταν. Και ενώ εμποδίζονταν από το μέρος,
ήθελαν να περάσουν το χειμώνα στόν Φοίνικα. Και πρόσεχε την πρόνοια του Θεού. Στην
αρχή πήραν το σκάφος και απέπλευσαν, έπειτα όμως, μόλις σηκώθηκε δυνατός άνεμος, το
άφησαν στην τύχη και μόλις και μετά βίας σώθηκαν.
• Ο Παύλος δικαιώθηκε, γιατί στο Φοίνικα (στο σημερινό Λουτρό) δέν έφτασαν ποτέ.
Ένας νότιος άνεμος τούς ξεγέλασε, και έβγαλε το πλοίο από τον κόλπο. Αλλά δεν είχαν
ακόμη κάμψει το ακρωτήριο Μάταλα πρός τό βοριά, και είδαν, μέ τρόμο, να δημιουργήται
από το όρος των «θεών», την Ίδη (τόν Ψηλορείτη), ένα άσπρο σύννεφο, πού το έσερνε ένας
ανεμοστρόβιλος, ένας βορειοανατολικός τυφώνας, που ξέσπασε πάνω στο πλοίο.
• Ο Παύλος είχε δώσει τη συμβουλή του να μην αποπλεύσουν από την Κρήτη, όχι μόνο
ως φωτισμένος από τόν Θεό, αλλά και από την πείρα που είχε από τα θαλασσινά ταξίδια.
Επειδή όμως παρήκουσαν οι υπεύθυνοι του πλοίου του, όχι μόνο ταλαιπωρήθηκαν στη
συνέχεια, αλλά και πέταξαν το φορτίο στη θάλασσα...
Τα ίδια και χειρότερα παθαίνουμε κι εμείς, όταν παρακούμε ανθρώπους μεγαλύτερους και
σοφώτερους και αγιώτερους. Θάλασσα είναι ο παρών βίος και άνεμοι ευμετάβολοι οι
περιστάσεις της ζωής. Ας προσέχουμε και ας ακούμε το θέλημα του Θεού.

[505]
 (Πράξ. κζ' 13-26) - Το πλοίο θαυμαστά διασώζεται
«13 ῾Υποπνεύσαντος δὲ νότου δόξαντες τῆς προθέσεως κεκρατηκέναι, ἄραντες ἆσσον
παρελέγοντο τὴν Κρήτην. 14 μετ᾿ οὐ πολὺ δὲ ἔβαλε κατ᾿ αὐτῆς ἄνεμος τυφωνικὸς ὁ
καλούμενος Εὐροκλύδων. 15 συναρπασθέντος δὲ τοῦ πλοίου καὶ μὴ δυναμένου ἀντοφθαλμεῖν
τῷ ἀνέμῳ ἐπιδόντες ἐφερόμεθα. 16 νησίον δέ τι ὑποδραμόντες καλούμενον Κλαύδην μόλις
ἰσχύσαμεν περικρατεῖς γενέσθαι τῆς σκάφης, 17 ἣν ἄραντες βοηθείας ἐχρῶντο ὑποζωννύντες
τὸ πλοῖον· φοβούμενοί τε μὴ εἰς τὴν Σύρτιν ἐκπέσωσι, χαλάσαντες τὸ σκεῦος οὕτως
ἐφέροντο. 18 σφοδρῶς δὲ χειμαζομένων ἡμῶν τῇ ἑξῆς ἐκβολὴν ἐποιοῦντο, 19 καὶ τῇ τρίτῃ
αὐτόχειρες τὴν σκευὴν τοῦ πλοίου ἐρρίψαμεν. 20 μήτε δὲ ἡλίου μήτε ἄστρων ἐπιφαινόντων
ἐπὶ πλείονας ἡμέρας, χειμῶνός τε οὐκ ὀλίγου ἐπικειμένου, λοιπὸν περιῃρεῖτο πᾶσα ἐλπὶς τοῦ
σῴζεσθαι ἡμᾶς. 21 Πολλῆς δὲ ἀσιτίας ὑπαρχούσης τότε σταθεὶς ὁ Παῦλος ἐν μέσῳ αὐτῶν
εἶπεν· ἔδει μέν, ὦ ἄνδρες, πειθαρχήσαντάς μοι μὴ ἀνάγεσθαι ἀπὸ τῆς Κρήτης κερδῆσαί τε
τὴν ὕβριν ταύτην καὶ τὴν ζημίαν. 22 καὶ τὰ νῦν παραινῶ ὑμᾶς εὐθυμεῖν· ἀποβολὴ γὰρ ψυχῆς
οὐδεμία ἔσται ἐξ ὑμῶν πλὴν τοῦ πλοίου. 23 παρέστη γάρ μοι τῇ νυκτὶ ταύτῃ ἄγγελος τοῦ Θεοῦ
οὗ εἰμι, ᾧ καὶ λατρεύω, 24 λέγων· μὴ φοβοῦ, Παῦλε· Καίσαρί σε δεῖ παραστῆναι· καὶ ἰδοὺ
κεχάρισταί σοι ὁ Θεὸς πάντας τοὺς πλέοντας μετὰ σοῦ. 25 διὸ εὐθυμεῖτε, ἄνδρες· πιστεύω γὰρ
τῷ Θεῷ ὅτι οὕτως ἔσται καθ᾿ ὃν τρόπον λελάληταί μοι. 26 εἰς νῆσον δέ τινα δεῖ ἡμᾶς
ἐκπεσεῖν.».

Ευροκλύδων (στ. 13-15)

Ο κυβερνήτης του σκάφους πήρε την απόφασι. Αποπλέουν από τους Καλούς λιμένες, με
την ελπίδα να φτάσουν και να παραχειμάσουν σε καλύτερο λιμάνι της Κρήτης, στόν Φοίνικα.
Όταν άρχισε να πνέη ελαφρός νότιος άνεμος, πού μπορούσαν να ξεκινήσουν, νόμισαν ότι
έγιναν κύριοι του σχεδίου τους, ότι θα μπορούσαν να πραγματοποιήσουν το σκοπό τους.
Αναχώρησαν λοιπόν και παρέπλεαν την Κρήτη κοντά στην ακτή. Αλλ' έπειτα από λίγο
ξέσπασε άνεμος σφοδρός, σάν ανεμοστρόβιλος, πού ονόμαζεται Ευροκλύδων.
«Υποπνεύσαντος δε νότου δόξαντες της προθέσεως κεκρατηκέναι, άραντες ασσον
παρελέγοντο την Κρήτης. Μετ' ου πολύ δε έβαλε κατ' αυτής άνεμος τυφωνικός και
καλούμενος Eυροκλύδων. Συναρπασθέντος δε τού πλοίου και μη δυναμένου αντοφθαλμεϊν
τω ανέμω επιδόντες έφερόμεθα» (στ. 13-15). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Όταν δε άρχισε
να πνέη ελαφρός νότιος άνεμος, νόμισαν, ότι έχουν επιτύχει το σκοπό τους. Έτσι σήκωσαν
τις άγκυρες και παρέπλεαν την Κρήτη πολυ πλησίον της ακτής. 'Αλλ' έπειτα από λίγο
εναντίον αυτής (της Κρήτης) ξέσπασε θυελλώδης άνεμος που λέγεται Εύροκλύδων. Και
επειδή το πλοίο συμπαρασύρθηκε και δεν μπορούσε ν' αντισταθή στον άνεμο, παραδοθήκαμε
στη φορά του ρεύματος».
• «Ο Ευροκλύδων! Ο Ευροκλύδων!». "Αρχισαν να φωνάζουν με φρίκη ο ένας στον άλλον
μέσα στο πλοίο. Σχίστηκαν τα πανιά, χάθηκε το τιμόνι. Μερικά μίλια μακρυά από την ακτή
βρισκόταν το νησάκι, η Κλαύδη (σήμερα Γαύδος), πού στήν άπανεμιά του θα μπορούσαν
τουλάχιστον να χρησιμοποιήσουν την ναυαγοσωστική λέμβο. Το πλοίο πότε ανέβαινε στην
κορυφή των κυμάτων, πού ήσαν σάν βουνά, πότε χανόταν στην απύθμενη άβυσσο. Επειδή
όμως το πλοίο πάνω στις κορυφές των κυμάτων στηριζόταν μόνο στο μεσαίο του μέρος,
κινδύνευε να διαλυθή σε δύο κομμάτια από το βάρος που είχαν τα δύο άκρα. Γι' αυτό, μ' ένα

[506]
χονδρό παλαμάρι έδεσαν ολόκληρο το πλοίο, μήπως και μπορέσουν ν' αποφύγουν το
κομμάτιασμά του. Αυτό σημαίνει το «υποζωννύναι» το πλοίο. Έτσι πέρασε μία νύκτα
τρόμου...
• Ο Ευροκλύδων είχε αρπάξει το σκάφος. Το είχε παρασύρει κατά τρόπο, που κάθε
αντίστασις φαινόταν αδύνατη.
Οι υπεύθυνοι του πλοίου είχαν αντισταθή στη συμβουλή του Παύλου, αλλά τώρα στην
ορμή των φυσικών στοιχείων δέν μπορούσαν ν' αντισταθούν. Απέναντι του Παύλου έκαναν
το θέλημά τους, αλλ' απέναντι της μαινομένης φύσεως ταπεινώθηκαν. Εγκατέλειψαν κάθε
προσπάθεια κυβερνήσεως του πλοίου και παραδόθηκαν στη διάθεση του ανέμου και των
κυμάτων. Το πλοίο και οι επιβάτες έρμαια των κυμάτων! Άγονταν και φέρονταν όπου ήθελε
το ρεύμα!

Το πλοίο φερόταν από τα κύματα (στ. 16-20)

Το πλοίο πέρασε κάτω από το νησάκι Κλαύδη (τη σημερινή Γαύδο) πρός τα νότια του
Φοίνικος. Τό νησάκι, καθώς υψωνόταν στην ακτή, έδινε στο πλοίο κάποια προστασία. Και
κάτω από την προστασία του μικρού νησιού αναλήφθηκε προσπάθεια να τραβηχθή πάνω από
τη θάλασσα ή λέμβος, που ήταν δεμένη πίσω από το πλοίο. Συρόταν απ' αυτό, δερνόταν από
τα κύματα, γέμιζε νερά και κινδύνευε ν' αποκοπή και να χαθή. Με μεγάλη δυσκολία και
πολλή προσπάθεια έγινε η ανέλκυσης και η διάσωσις της λέμβου από την τρικυμισμένη
θάλασσα. «Νησίον δέ τι υποδραμόντες καλούμενον Κλαύδην μόλις ισχύσαμεν περικρατείς
γενέσθαι της σκάφης, ήν άραντες βοηθείας έχρώντο υποζωννύντες το πλοίον. Φοβούμενοί τε
μη εις την Σύρτιν εκπέσωσι, χαλάσαντες το σκεύος ούτως εφέροντο. Σφοδρώς δε
χειμαζομένων ημών τη εξής εκβολήν έποιούντο, και τη τρίτη αυτόχειρες την σκευών του
πλοίου ερρίψαμεν. Μήτε δε ηλίου μήτε άστρων επιφαινόντων επί πλείονας ημέρας, χειμώνός
τε ουκ ολίγου επικειμένου, λοιπόν περιηρείτο πάσα ελπίς του σώζεσθαι ημάς» (στ. 16-20).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αφού δε περάσαμε κάτω από κάποιο νησάκι ονομαζόμενο
Κλαύδη (σημερινή Γαύδος), με μεγάλη δυσκολία κατωρθώσαμε να γίνουμε κύριοι της
σωσίβιας λέμβου (που ήταν δεμένη πίσω από το πλοίο και συρόταν από αυτό). Και αφού την
τράβηξαν επάνω, χρησιμοποιούσαν βοηθητικά μέσα (καραβόσχοινα) και έζωναν από κάτω
το πλοίο σφικτά (για να μην ανοίξη). Επειδή δε φοβούνταν μήπως εξοκείλουν στη Σύρτι
(αβαθή και αμμώδη έκταση της Αφρικανικής ακτής χωρίς λιμάνι), κατέβασαν το ιστίο (ή την
άγκυρα), και έτσι άφησαν το πλοίο να φέρεται από τα κύματα. Και επειδή δοκιμαζόμασταν
από σφοδρή θαλασσοταραχή, την επομένη μέρα έβγαζαν και έρριχναν στη θάλασσα μέρος
του φορτίου. Και την τρίτη μέρα με τα χέρια μας ρίξαμε στη θάλασσα τον εξοπλισμό του
πλοίου. Για πολλές δε μέρες ούτε ήλιος ούτε άστρα φαίνονταν, και βαρειά κακοκαιρία μάς
πλάκωνε, και έτσι πλέον χανόταν κάθε ελπίδα να σωθούμε».
• Τώρα τούς απειλούσε ένας καινούργιος κίνδυνος. Έπειδή είχαν χάσει την κατεύθυνσί
τους, είχαν φόβο νά μήν καθήσουν πάνω στην άμμο της ακτής της Βόρειας Αφρικής, στη
μεγάλη Σύρτι της Κυρηναϊκής. Για να επιβραδύνουν τον πλούν είχαν ρίξει τις τέσσερις
μεγάλες άγκυρες. Για να μή καταποντισθή το πλοίο και μαζί του και οι άνθρωποι, τί έγινε;
Τη δεύτερη ημέρα οι ναύτες θυσίασαν ένα μεγάλο μέρος του φορτίου. Και την τρίτη ημέρα
έρριξαν όλοι μαζί (βοήθησαν και οι συνεργοί του Παύλου) όλα τα εξαρτήματα του πλοίου,

[507]
πού δέν ήσαν απολύτως απαραίτητα, τις αντένες, τούς κοντούς, τα σχοινιά, τούς χειρομύλους,
γιά νά ξαναλαφρώσουν το σκάφος. Έτσι μείωσαν το βάρος του σκάφους και τον κίνδυνο να
καταποντισθή.
• Αλλά το χειρότερο δεν το είχαν δοκιμάσει ακόμα. Τίς μέρες της μαύρης απελπισίας, όπου
ακόμα και οι πιο έμπειροι ναυτικοί χάνουν τις ελπίδες τους, ο μεγαλύτερος εχθρός του
ανθρώπου είναι το σκοτάδι. Έπί ολόκληρες μέρες, ούτε ήλιο ούτε αστέρια μπορούσαν να
δουν. Κάθε προσανατολισμός ήταν αδύνατος. Ο Λουκάς σημειώνει: «Περιηρείτο πάσα ελπίς
τού σώζεσθαι ημάς» (στ. 20). Κάθε στιγμή το πλοίο μπορούσε να προσκρούση σε ύφαλο ή
και να διαλυθή στή ρηχή αμμουδιά. Όλοι οι άνθρωποι του πληρώματος είχαν μαζευτή στο
κατώτερο αμπάρι, ώχροί σάν πεθαμένοι. Επειδή τα κύματα σκέπαζαν το κατάστρωμα, είχαν
μέσα στο αμπάρι μία ατμόσφαιρα αποπνικτική.
• Τα μαύρα και βαρειά σύννεφα σκέπαζαν τον ουρανό. Και ούτε ο ήλιος της ημέρας φώτιζε
ούτε τα άστρα της νύκτας φαίνονταν. Η ημέρα είχε γίνει και αυτή νύκτα! «Μήτε δε ηλίου
μήτε άστρων επιφαινόντων επί πλείονας ημέρας, χειμώνός τε ουκ ολίγου επικειμένου, λοιπόν
περιηρείτο πάσα ελπίς του σώζεσθαι ημάς» (στ. 20). Μέσα στο απελπιστικό σκοτάδι δέν
μπορούσαν να καταλάβουν που βρίσκονται και να κανονίσουν την κατεύθυνσί τους. Και αυτό
συνέβαινε για πολλές ημέρες. Η φοβερή κακοκαιρία τούς μάστιζε. Κάθε ελπίδα
εξαφανίστηκε. Από ώρα σε ώρα, από στιγμή σε στιγμή, αναμενόταν και θαλασσοπνιγμός!...

Αγγελος: «Μή φοβού, Παύλε!» (στ. 21-24)

Η ταραχή των επιβατών από τη θαλασσοταραχή και ο τρόμος και η αγωνία τους από τον
κίνδυνο του καταποντισμού παρέλυσαν πλήρωμα και επιβάτες. Δεν είχαν όρεξη ούτε για λίγο
φαγητό. Πολυήμερη ασιτία επεκράτησε σ' όλο το πλοίο. Επί δεκατέσσερις μέρες δέν είχαν
διάθεση να φάνε (στ. 33).
Ο Παύλος έκανε πολλή και δυνατή προσευχή. Όπως ο Αβραάμ πάλεψε με τον Θεό για τη
ζωή των 276 ανθρώπων, έτσι και ο Παύλος πάλευε. Κουρασμένος κοιμήθηκε γιά μερικά
λεπτά. Πέντε δίκαιοι ή και μόνο ένας, όπως ο Παύλος, τι δύναμι αποτελούν μπροστά στόν
Θεό! Όταν η κατάστασίς τους ήταν πλέον απελπιστική, ο Χριστός ή ο άγγελός του ήταν κοντά
στον Απόστολο: «Μη φοβάσαι, Παύλε! Όπωσδήποτε θα παρουσιαστής στον Καίσαρα. Και
ιδού ο Θεός σου έχει χαρίσει όλους τους συνταξιδιώτες σου» (στ. 24).
Ο Παύλος ξύπνησε. Η καταιγίδα εξακολουθούσε να μαίνεται. Ένας άλλος αυτό το όραμα
θα το είχε θεωρήσει σάν παραλήρημα πυρετού, σάν φαντασία ενός πεινασμένου και
απελπισμένου. Ο Παύλος όμως ήταν βέβαιος γιά την διάσωσί του. Και όχι μόνο τη δική του,
αλλά και όλων των συνταξιδιωτών του. Μπροστά του έβλεπε πάντοτε τη Ρώμη. «Πολλής δε
ασιτίας υπαρχούσης τότε σταθείς ο Παύλος εν μέσω αυτών είπεν: Έδει μέν, ώ άνδρες,
πειθαρχήσαντάς μοι μη ανάγεσθαι από της Κρήτης κερδήσαί τε την ύβριν ταύτην και την
ζημίαν. Και τα νύν παραινώ υμάς εύθυμεϊν αποβολή γάρ ψυχής ουδεμία έσται εξ υμών πλην
του πλοίου. Παρέστη γάρ μοι τη νυκτί ταύτη άγγελος του Θεού ού είμι, ώ και λατρεύω,
λέγων: Μή φοβού, Παύλε! Καίσαρί σε δεί παραστήναι. Και ιδού κεχάρισταί σοι ο Θεός
πάντας τους πλέοντας μετα σού» (στ. 21-24). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και επειδή επί
πολλές ημέρες ήταν άσιτοι, ο Παύλος στάθηκε ανάμεσά τους και είπε: “Έπρεπε μέν, ώ

[508]
άνδρες, να με ακούσετε και να μην αποπλεύσετε από την Κρήτη, και έτσι θ' αποφεύγατε αυτή
την τρικυμία και τον κίνδυνο της απωλείας. Αλλά και τώρα σας συνιστώ να έχετε θάρρος.
Διότι κανείς από σας δεν θα χαθή, παρά μόνο το πλοίο. Διότι μου παρουσιάστηκε αυτή τη
νύκτα άγγελος του Θεού, στον οποίον ανήκω, τον οποίο και λατρεύω, και μου είπε: “Μή
φοβάσαι, Παύλε! Οπωσδήποτε θα παρουσιαστής στον Καίσαρα. Και ιδού ο Θεός σου έχει
χαρίσει όλους τους συνταξιδιώτες σου”».
• Πολλές φορές ο Παύλος έβλεπε οράματα. Αλλ' αυτά δέν έχουν σχέσι ούτε με όνειρα ούτε
με ψευτοοράματα. Τα όνειρα, εκτός του ότι πλανούν, δεν έχουν σχέση με την
πραγματικότητα. Τα οράματα, όταν είναι θεϊκά, έχουν σχέσι με φανερώσεις του Θεού, όπως
στους προφήτες. Η οπτασία δέν είναι ούτε φαντασίωσις, ούτε φαντασία, ούτε εξωγήινες
καταστάσεις, ούτε ονειροπολήσεις. Πρόκειται γιά αληθινή ζωή, πού τήν γεύεται κάποιος,
χωρίς οι γύρω του ν' αντιλαμβάνονται κάτι. "Όταν η οπτασία έχη ως αντικείμενο ουράνιες
πραγματικότητες, τότε λέγεται θεοψία. Στην Παλαιά Διαθήκη θεόπτης ονομάζεται ο
Μωύσης. Στην Καινή Διαθήκη θεόπτης είναι κατ' εξοχήν ο απόστολος Παύλος.
• Στη μεγάλη, λοιπόν, θαλασσοταραχή ο Παύλος είδε όραμα. Μίλησε με τον ουρανό. Είδε,
θα λέγαμε, τον ουράνιο καπετάνιο, τον Κύριο, που κυβερνά τα σύμπαντα. "Όλοι
απελπισμένοι στο πλοίο, με το φοβερό ναυάγιο. Περιμένουν από στιγμή σε στιγμή να τους
καταπιή η θάλασσα στα σκοτεινά της βάθη. Ο Παύλος είναι δέσμιος. Οι ρωμαίοι στρατιώτες
τόν φυλάνε γιά νά τόν παραδώσουν στη Ρώμη. 'Αλλά τώρα βλέπουν, πώς κι αυτοί θα πνιγούν,
και το πλήρωμα του σκάφους και φυσικά και οι κρατούμενοι. Βαθειά σιωπή και μαύρη
απελπισιά. Φώς γιά σωτηρία δέν βλέπουν πουθενά. Και τότε ακούνε μία δυνατή φωνή:
-«Εύθυμείτε, άνδρες»! Θάρρος, παιδιά! Χαρά να έχετε! Πετάξτε τη θλίψι....
-Ποιός είσαι σύ, δεμένε κατάδικε, πού μας προτρέπεις να χαιρώμαστε; Δέν βλέπεις τα
κύματα, που ορμούν να μας καταπιούν; Δέν βλέπεις τα μπουρίνια και τ' αστροπελέκια; Πού
βρίσκεις εσύ το κουράγιο να είσαι χαρούμενος και να μας προτρέπης και μας να εύθυμούμε;
• Τότε ο Παύλος τούς αποκάλυψε το όραμα: «Παρέστη μοι τη νυκτί ταύτη άγγελος του
Θεού ού είμι, ώ και λατρεύω, λέγων μοι: Μή φοβού, Παύλε. Καίσαρί σε δεί παραστήναι. Και
ιδού κεχάρισταί σοι ο Θεός πάντας τους πλέοντας μετά σου. Διό εύθυμείτε, άνδρες: Πιστεύω
γάρ τώ Θεώ, ότι ούτως έσται καθ' όν τρόπον λελάληταί μοι» (στ. 25). Τόν βεβαιώνει ο
Κύριος: "Όχι μόνο σύ, αλλά για χάρη σου όλοι στο πλοίο θα σωθούν. Ο Θεός χαρίζει τη ζωή
πολλών για έναν άγιο!
• Μέσα στο πλοίο ήσαν άπιστοι, απειθείς και κακούργοι. 'Αλλ' ήταν και ο Παύλος, που
πίστευε στόν Θεό και δούλευε γιά τόν Θεό. Ο Απόστολος είχε ακόμη αποστολή στόν κόσμο.
Θα ήταν, λοιπόν, δυνατόν ν' αφήση ο Θεός τη θάλασσα να καταπιώ τον δικό του άνθρωπο
και μεγάλο δούλο Του; Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Το “κεχάρισταί σοι ο Θεός άπαντας”,
όπερ είπεν (στόν Παύλο ο άγγελος), ούκ αλαζονείας εστίν, αλλά βουλομένου προαγαγέσθαι
τούς εμπλέoντας ουχ ένα γάρ αυτώ χάριν έχωσιν, άλλ' ίνα πείθωνται τους υπ' αυτού
λεγομένοις, ούτως είπε. Το δε “κεχάρισταί σοι ο Θεός” τω Παύλω είρηται. Τούτο μονονουχί
λέγων αυτώ: “Αξιοι μέν εισιν αποθανείν, επειδή παρήκουσαν πλήν εις τήν χάριν την σήν
τούτο γίνεται”» (Ε.Π.Ε. 16β,230). Μετάφρασις: Ο λόγος «ο Θεός σου χάρισε όλους τους
συνταξιδιώτες σου», δεν είναι λόγος αλαζονείας, αλλ' είναι λόγος, που θέλει να προσελκύση
τους συνταξιδιώτες του. Μίλησε, δηλαδή, έτσι και Παύλος, όχι για να του έχουν

[509]
ευγνωμοσύνη, αλλά γιά νά πιστεύσουν στα λεγόμενά του. Ο λόγος «Σου τούς χάρισε ο Θεός»
λέχθηκε για τον Παύλο. Είναι σαν να λέη σ' αυτόν το εξής: «Βέβαια, επειδή παράκουσαν,
είναι άξιοι να πεθάνουν, πλην όμως αυτό (ή σωτηρία τους) γίνεται για χάρη δική σου,
Παύλε».

Παύλος: «Ευθυμείτε, άνδρες!» (στ. 25-26)

Καινούργια δύναμι αισθανόταν μέσα του να τον πλημμυρίζη. Μέσα στη μαύρη αυτή
κακομοιριά, γυρίζει από τον έναν στόν άλλον καί τούς φωνάζει να έχουν θάρρος. "Αγγελος
Κυρίου προανήγγειλε τη σωτηρία. Ο Παύλος ενθαρρύνει τούς απελπισμένους. Τούς προλέει
μάλιστα και τον τρόπο πού θα σωθούν όλοι: «Διό εύθυμείτε, άνδρες! Πιστεύω γάρ τώ Θεώ
ότι ούτως έσται καθ' όν τρόπον λελάληταί μοι. Είς νήσον δέ τινα δεί ημάς εκπεσείν» (στ. 25-
26). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Γι' αυτό να είστε εύθυμοι, ώ άνδρες! Διότι πιστεύω
στον Θεό, ότι έτσι θα γίνη, όπως μου ειπώθηκε. Σε κάποιο όμως νησί πρέπει να ξεπέσουμε».
• Tούς διηγείται το νυκτερινό του όραμα. Οι άνθρωποι του Θεού ξέρουν τι σημαίνει να
επικοινωνής μέ τόν Θεό στην προσευχή. Δέν μπορούν να στερηθούν την προσευχή τους. Το
ίδιο, και πολύ περισσότερο, ο Παύλος. Το ίδιο και αυτός ο Κύριος. Πρίν από κάθε αγώνα
ανέβαινε στο όρος της προσευχής.
• Ό Θεός δεν άφησε τη θάλασσα και το κήτος να εξαφανίσουν τον Ιωνά, αν και ο προφήτης
ταξίδευε γιά ν' αποφύγη την αποστολή του. Και πώς θα άφηνε τη θάλασσα να πνίξη τον
Απόστολο, που εκτελούσε την αποστολή του; Στο πλοίο βρίσκονταν πολλοί ένοχοι, πού ήσαν
άξιοι πνιγμού. Αλλ' όπως ορθώς παρατηρήθηκε, «ευκολώτερα πολλοί κακοί σώζονται με
λίγους αγαθούς, παρά ένας αγαθός χάνεται με πολλούς ενόχους». Ο Θεός έσωσε τον Παύλο.
Και χάριν του Παύλου και τους λοιπούς συνεπιβάτες. Άγγελος δε Κυρίου προανήγγειλε τη
σωτηρία. Πόσο συγκινητικά τα λόγια του αγγέλου! «Μή φοβού, Παύλε! Καίσαρί σε δεί
παραστήναι. Και ιδού κεχάρισταί σοι ο Θεός πάντας τους πλέοντας μετά σού» (στ. 24).
• Ο Παύλος προσευχόταν για τη σωτηρία των συνταξιδιωτών του. Και ο Θεός άκουσε τον
Παύλο και έσωσε όλους. Ο κόσμος συνήθως περιφρονεί, μισεί και διώκει τούς αγίους. Αλλ'
οι άγιοι ενδιαφέρονται για τον κόσμο, πονούν γι' αυτόν και προσεύχονται. Και ο Θεός πολλές
φορές σώζει τον κόσμο χάριν των αγίων του. Και τα Σόδομα θά σώζονταν, όπως διαβεβαίωνε
ο Θεός τον Αβραάμ, αν υπήρχαν εκεί έστω καί δέκα δίκαιοι.
• Oι δίκαιοι μισούνται και αδικούνται από τον κόσμο, σάν νά μήν είναι άξιοι να ζουν μέσα
στον κόσμο. Και όμως ο κόσμος στέκεται και παραμένει χάρη στούς δικαίους. Και χάρη ενός
Παύλου λοιπόν σώζονται για την περίστασι εκείνη άλλες 275 ψυχές. Μετά τον Χριστό, τον
μεγάλο Ευεργέτη και Σωτήρα, με τη χάρη του Χριστού και οι άγιοι είναι ευεργέτες και
σωτήρες. Και υπάρχουν άγιοι σε όλες τις εποχές. Διαφορετικά ο κόσμος θα είχε καταστραφή.

[510]
 (Πράξ. κζ' 27-38) - Παύλος, το «σωσίβιο»
«27 ῾Ως δὲ τεσσαρεσκαιδεκάτη νὺξ ἐγένετο διαφερομένων ἡμῶν ἐν τῷ ᾿Αδρίᾳ, κατὰ μέσον
τῆς νυκτὸς ὑπενόουν οἱ ναῦται προσάγειν τινὰ αὐτοῖς χώραν. 28 καὶ βολίσαντες εὗρον ὀργυιὰς
εἴκοσι, βραχὺ δὲ διαστήσαντες καὶ πάλιν βολίσαντες εὗρον ὀργυιὰς δεκαπέντε· 29 φοβούμενοί
τε μήπως εἰς τραχεῖς τόπους ἐκπέσωμεν, ἐκ πρύμνης ρίψαντες ἀγκύρας τέσσαρας ηὔχοντο
ἡμέραν γενέσθαι. 30 Τῶν δὲ ναυτῶν ζητούντων φυγεῖν ἐκ τοῦ πλοίου καὶ χαλασάντων τὴν
σκάφην εἰς τὴν θάλασσαν, προφάσει ὡς ἐκ πρῴρας μελλόντων ἀγκύρας ἐκτείνειν, 31 εἶπεν ὁ
Παῦλος τῷ ἑκατοντάρχῃ καὶ τοῖς στρατιώταις· ἐὰν μὴ οὗτοι μείνωσιν ἐν τῷ πλοίῳ, ὑμεῖς
σωθῆναι οὐ δύνασθε. 32 τότε οἱ στρατιῶται ἀπέκοψαν τὰ σχοινία τῆς σκάφης καὶ εἴασαν
αὐτὴν ἐκπεσεῖν. 33 ῎Αχρι δὲ οὗ ἔμελλεν ἡμέρα γίνεσθαι, παρεκάλει ὁ Παῦλος ἅπαντας
μεταλαβεῖν τροφῆς λέγων· τεσσαρεσκαιδεκάτην σήμερον ἡμέραν προσδοκῶντες ἄσιτοι
διατελεῖτε, μηδὲν προσλαβόμενοι. 34 διὸ παρακαλῶ ὑμᾶς μεταλαβεῖν τροφῆς· τοῦτο γὰρ πρὸς
τῆς ὑμετέρας σωτηρίας ὑπάρχει· οὐδενὸς γὰρ ὑμῶν θρὶξ ἐκ τῆς κεφαλῆς πεσεῖται. 35 εἰπὼν δὲ
ταῦτα καὶ λαβὼν ἄρτον εὐχαρίστησε τῷ Θεῷ ἐνώπιον πάντων, καὶ κλάσας ἤρξατο
ἐσθίειν. 36 εὔθυμοι δὲ γενόμενοι πάντες καὶ αὐτοὶ προσελάβοντο τροφῆς· 37 ἦμεν δὲ ἐν τῷ
πλοίῳ αἱ πᾶσαι ψυχαὶ διακόσιαι ἑβδομήκοντα ἕξ. 38 κορεσθέντες δὲ τροφῆς ἐκούφιζον τὸ
πλοῖον ἐκβαλλόμενοι τὸν σῖτον εἰς τὴν θάλασσαν. »

Πότε θα ξημερώση; (στ. 27-29)

Δεκατέσσερις ημέρες το πλοίο ακυβέρνητο, ανερμάτιστο και περιπλανώμενο μέσα στη
μαινομένη 'Αδριατική θάλασσα, η οποία τότε ώριζόταν από τη Σικελία, την Ιταλία, την
Ελλάδα και την Αφρική. Αλλ' ο Θεός αοράτως κυβερνούσε το πλοίο, διότι μέσα του έκρυβε
έναν ουράνιο θησαυρό, τον Παύλο.
Τήν δεκάτη τετάρτη νύκτα, έπλεαν σ' εκείνο το μέρος της θάλασσας, μεταξύ της Ελλάδος
και της Σικελίας, που οι αρχαίοι το έλεγαν Αδρία. Ξαφνικά, κοντά στα μεσάνυκτα, ακούνε
μία φωνή: «Στεριά, η στεριά είναι κοντά»! Το πεπειραμένο αυτί ενός ναύτη διέκρινε, μέσα
στό ούρλιασμα της καταιγίδας, το μουγγρητό, που έκαναν τα κύματα σπάζοντας πάνω στους
βράχους. Ρίχνουν το βαρύδι και βρίσκουν ότι η θάλασσα είχε είκοσι οργιές (κάπου 37 μέτρα)
και ύστερα από λίγο 15 οργιές (κάπου 28 μέτρα).
Για να κόψουν τον δρόμο του πλοίου καί γιά νά μήν προσκρούσουν πάνω στο βράχο,
έρριξαν από την πρύμνη τέσσερις άγκυρες. «Ως δε τεσσαρεσκαιδεκάτη νυξ εγένετο
διαφερομένων ημών εν τω 'Αδρία, κατά μέσον της νυκτός υπενόουν οι ναύται προσάγειν τινά
αύτοϊς χώραν. Και βολίσαντες εύρον οργυιάς είκοσι, βραχύ δε διαστήσαντες και πάλιν
βολίσαντες εύρον οργυιάς δεκαπέντε φοβούμενοι τε μήπως είς τραχείς τόπους εκπέσωμεν,
εκ πρύμνης ρίψαντες αγκύρας τέσσαρας ηύχοντο ήμέραν γενέσθαι» (στ. 27-29). 'Απόδοσις
στήν απλοελληνική: «Όταν δε κατόπιν των περιπλανήσεών μας στην Αδριατική έφτασε η
δεκάτη τετάρτη νύκτα, κατά τα μεσάνυκτα οι ναύτες υποπτεύονταν, ότι είναι πλησίον τους
κάποια ξηρά. Και αφού έρριξαν βολίδα (για να βυθομετρήσουν τη θάλασσα), βρήκαν είκοσι
οργυιές. Αφού δε προχώρησαν λίγο και βυθομέτρησαν πάλι, βρήκαν δεκαπέντε οργυιές. Και
επειδή φοβούνταν, μήπως εξοκείλουμε σε ανώμαλους τόπους (βράχους και σκοπέλους),
έρριξαν από την πρύμνη τέσσερες άγκυρες και παρακαλούσαν να ξημερώση».

[511]
 Σωτήριος παρέμβασης του Παύλου (στ. 30-31)
Ύπό την πίεσή τους, τα νεύρα των ναυτών είχαν σπάσει. Δέν πρέπει να νομίζουμε, ότι
επρόκειτο για πλήρωμα σάν τα σύγχρονα. Ηταν άνθρωποι, λογής-λογής, από διάφορες χώρες,
πού δέν τούς ένοιαζε ούτε για το πλοίο ούτε για το φορτίο, άλλ' ούτε καί γιά τούς επιβάτες.
Μέσα στο σκοτάδι ο Παύλος ακούει ύποπτα ψιθυρίσματα και κάποιο θόρυβο. Μερικοί ναύτες
προσπαθούσαν να πάρουν μία ναυαγοσωστική λέμβο, για να σωθούν οι ίδιοι, αφήνοντας τους
επιβάτες στο έλεος των κυμάτων.
Ο ίδιος κίνδυνος, που αναδεικνύει τούς ήρωες, δημιουργεί καί τούς δειλούς. Ο Παύλος
τρέχει πρός τόν εκατόνταρχο και τον πληροφορεί για την προδοτική στάση των ναυτών: «Εάν
μή ούτοι μείνωσιν εν τω πλοίω, υμείς σωθήναι ου δύνασθε» (στ. 31). «Τών δε ναυτών
ζητούντων φυγείν εκ του πλοίου και χαλασάντων την σκάφην εις την θάλασσαν, προφάσει
ως εκ πρώρας μελλόντων αγκύρας εκτείνειν, είπεν ο Παύλος των εκατοντάρχη και τους
στρατιώταις: Εάν μη ούτοι μείνωσιν εν τω πλοίω, υμείς σωθήναι ου δύνασθε» (3031).
'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Επειδή δε οι ναύτες επιχειρούσαν να φύγουν από το πλοίο,
και κατέβασαν τη σωσίβια λέμβο στη θάλασσα με την πρόφασι, ότι επρόκειτο από την πλώρη
(χρησιμοποιώντας τη λέμβο) να ρίξουν άγκυρες σε απόστασι, ο Παύλος είπε στον
εκατόνταρχο και τους στρατιώτες: “Εάν αυτοί δεν μείνουν στο πλοίο, σείς δεν μπορείτε να
σωθήτε”».
• Δεκατέσσερις μέρες το πλοίο θαλασσοδερνόταν ακυβέρνητο στην Αδριατική θάλασσα,
χωρίς να καταποντιστή. Κάθε στιγμή φαινόταν, ότι τα τεράστια στόματα της θάλασσας θα το
κατάπιναν και θα εξαφανιζόταν. Αλλά πάλι από το βάθος αναδυόταν και σωζόταν.
Βυθιζόταν, αλλά δεν καταποντιζόταν. Δεν ήταν αυτό θαύμα; Δέν ήταν επίσης θαύμα, ότι
ακυβέρνητο το πλοίο έφτασε κοντά σε ξηρά; Δεν συνέβαιναν τα πράγματα, όπως προείπε ο
Απόστολος; Τά πράγματα φανερώνουν, ότι το πλοίο είχε αόρατο κυβερνήτη, τόν Θεό του
Παύλου, και ότι ο Παύλος ήταν πραγματικά προφήτης.
• Και όμως οι ναύτες δεν αισθάνθηκαν τη δύναμη του θαύματος. Όταν αντελήφθηκαν, ότι
βρίσκονταν κοντά σε ξηρά, αντί να εμπιστευθούν τον λόγο του Παύλου ότι κανένας δεν θα
χανόταν, εκείνοι επιχειρούν να εγκαταλείψουν το πλοίο καί μέ τή λέμβο να φτάσουν στην
ξηρά σώζοντας τον εαυτό τους. Το πλήρωμα του σκάφους ήσαν ατομιστές. Αυτοί να σωθούν,
και όλοι οι άλλοι άς πνιγούν! Έρριξαν στη θάλασσα τη λέμβο, με την πρόφασι, ότι τάχα μέ
τή λέμβο θα μετέφεραν άγκυρες για να τις ρίξουν σε κάποια απόσταση από την πλώρη του
πλοίου... «Κατέβασαν τη σωσίβια λέμβο στη θάλασσα με την πρόφασι, ότι επρόκειτο από
την πλώρη (χρησιμοποιώντας τη λέμβο) να ρίξουν άγκυρες σε απόστασι» (στ. 30).
• Στην πραγματικότητα οι ναύτες θα χρησιμοποιούσαν τη λέμβο, για να διαφύγουν
ευκολότερα και ασφαλέστερα διά μέσου των σκοπέλων. Να σώσουν τον εαυτό τους,
αφήνοντας το σκάφος ακυβέρνητο μέσα στο μανιασμένο πέλαγος.
• Ποιός τούς χάλασε το σχέδιο; Ο Παύλος, ο άνθρωπος του Θεού, πού η αγάπη του ήθελε
να σωθούν όλοι όσοι βρίσκονταν στο πλοίο. Ο Παύλος ή αντιλήφθηκε τις κινήσεις καί τίς
ψιθυριστές συνεννοήσεις των ναυτών, ή ο Κύριος του αποκάλυψε το πονηρό σχέδιό τους, και
κάλεσε τόν εκατόνταρχο Ιούλιο.

[512]
 -Πρόσεξε, του είπε, άν οι ναύτες δεν παραμείνουν στις θέσεις τους και φύγουν με τη
βοηθητική λέμβο, δέν είναι δυνατόν να σωθήτε όλοι εσείς. «Είπεν ο Παύλος των
εκατοντάρχη και τους στρατιώταις: Εάν μή ούτοι μείνωσιν εν τω πλοίω, υμείς σωθήναι ου
δύνασθε» (στ. 31).
• Δέν είπε ο Παύλος, «εμείς δεν θα μπορούμε να σωθούμε», αλλ' είπε: «Εσείς δεν θα
μπορήτε να σωθήτε». Εσείς δέν έχετε άλλο τρόπο να σωθήτε, παρά μόνο αν παραμείνουν οι
ναύτες στη θέση τους. Εγώ για σας ενδιαφέρομαι. “Όσο γιά τον εαυτό μου, δέν τόν
λογαριάζω. «Ουδενός λόγον ποιούμαι, ουδέ έχω την ψυχήν μου τιμίαν έμαυτώ» (Πράξ. κ'
24). Εγώ γιά σας ενδιαφέρομαι. Για τον εαυτό μου; Αυτός ανήκει στόν παντοδύναμο Θεό.
Και εκείνος ξέρει και μπορεί να σώζη όσους πιστεύουν σ' Αυτόν.
• Ο Παύλος είχε εμπιστευθή πλήρως τον εαυτό του στον Κύριο. Κι εμείς, ως χριστιανοί,
μιμούμενοι τον Παύλο, σ' Eκείνον αποθέτουμε όλη την ελπίδα μας. Τόν παρακαλούμε: «Σοί
παρακατατιθέμεθα τήν ζωήν ημών άπασαν και την ελπίδα, Δέσποτα Φιλάνθρωπε...».

Δέκα τέσσερις μέρες νηστικοί (στ. 32-33)

Ο εκατόνταρχος Ιούλιος έδωσε εμπιστοσύνη στα όσα του είπε ο Απόστολος. Ακύρωσε το
σχέδιο των ναυτών και διέταξε τούς στρατιώτες να κόψουν τα σχοινιά της βάρκας. "Έτσι η
βάρκα έπεσε στη θάλασσα και οι ναύτες αναγκάστηκαν να παραμείνουν στο πλοίο.
Εξασφαλίστηκε η ενότητα όλων των δυνάμεων, πού ήσαν απαραίτητες για να σωθούν όλοι.
Ο Παύλος είναι ο άνθρωπος που εργάζεται για τούς άλλους, μισεί κάθε εγωισμό και
ιδιοτέλεια. Είναι το πρώτο πλοίο, πού η χριστιανική αλληλεγγύη του χάρισε τη σωτηρία,
εικόνα και σύμβολο ενός άλλου πλοίου. Και η Εκκλησία ήταν για τον Παύλο σαν ένα μεγάλο
σύνολο με την ίδια πορεία. Κανένας δεν πρέπει ν' αφήση το σκάφος. “Όποιος αποσύρεται
από το σύνολο είναι προδότης. Αυτό ήταν η τρίτη σωτήρια πράξις του Αποστόλου. «Τότε οι
στρατιώται απέκοψαν τα σχοινία της σκάφης και είασαν αύτήν εκπεσείν. "Αχρι δε ου έμελλεν
ημέρα γίνεσθαι, παρεκάλει ο Παύλος άπαντας μεταλαβεϊν τροφής λέγων:
Τεσσαρεσκαιδεκάτην σήμερον ήμέραν προσδοκώντες άσιτοι διατελείτε, μηδέν
προσλαβόμενοι» (στ. 32-33). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Τότε οι στρατιώτες απέκοψαν
τα σχοινιά της λέμβου και την άφησαν να φύγη. Μέχρι δε να ξημερώση, ο Παύλος
παρακαλούσε όλους να λάβουν τροφή λέγοντας: “Δεκατέσσερες μέρες μέχρι σήμερα,
περιμένοντας τι θα γίνη, μένετε νηστικοί, χωρίς να έχετε φάει τίποτε”».
• Το πλήρωμα, από την αγρυπνία και την ασιτία αισθανόταν αδυναμία. Αλλά την άλλη
μέρα, θα είχαν ανάγκη από ανθρώπους με ήσυχα νεύρα και με ακέραια τη δύναμί τους. Και
πάλι ο Παύλος τούς έσωσε απ' αυτή την κατάστασι. Ήταν ο μόνος, που δεν είχε ζαλισμένη
τη σκέψη του. Περνούσε ανάμεσά τους, μιλώντας αδιάκοπα με λέξεις παρηγορητικές,
ενισχυτικές. Το κύρος του με την προηγούμενη επέμβασή του είχε αυξηθή τρομερά. Σε
απελπιστικές καταστάσεις, το αξίωμα και η θέσις δέν έχουν σημασία, μόνο ή προσωπικότητα
είναι εκείνο που έχει δύναμι. Και ο Παύλος ήταν ο σπουδαιότερος άνθρωπος μέσα στό πλοίο.
• Ο Παύλος σπλαχνίστηκε τούς συνεπιβάτες του, που δεκατέσσερις μέρες είχαν παραμείνει
νηστικοί. Είχαν τρομοκρατηθή από τη θαλασσοταραχή. Και κινδύνευαν να πεθάνουν από το
φόβο τους και από την ασιτία. Ο Απόστολος τούς μίλησε ενθαρρυντικά. Λέει ο ιερός

[513]
Χρυσόστομος: «Όρα καθάπερ εν εκκλησία παιδευομένους αυτούς του Παύλου την
φιλοσοφίαν, ούς και εκ μέσων αυτών σώζει των κινδύνων. Και οικονομικώς απιστείται ο
Παύλος, ίνα μετά την πείραν των πραγμάτων πιστευθή όπερ ούν και γέγονε. Και παραινεί
πάλιν μεταλαβείν τροφής, και πείθονται. Και αυτός πρώτος μεταλαμβάνει, ου λόγω, αλλά και
έργω πείθων ως ουδέν έβλαψεν ο χειμών, αλλά μάλλον αυτών τάς ψυχάς και ωφέλησεν»
(Ε.Π.Ε. 16β,232-234). Μετάφρασις: Πρόσεχε, ότι οι επιβαίνοντες διδάσκονται σαν μέσα σε
εκκλησία την ευσέβεια του Παύλου. Όλους τούς σώζει από τους ποικίλους κινδύνους. Και
κατ' οίκονομίαν ο Παύλος δέν γίνεται πιστευτός, γιά νά πιστευτη αφού πραγματοποιηθούν τα
λεγόμενά του, πράγμα βέβαια που συνέβη. Καί τούς προτρέπει πάλι να φάνε και να
υπακούουν και ο ίδιος πρώτος τρώει, πείθοντάς τους όχι μόνο με τα λόγια, αλλά και με τα
έργα, ότι σε τίποτε δέν τούς έβλαψε η τρικυμία, αλλά μάλλον και ωφέλησε τις ψυχές τους.

Παρακαλεί ο Παύλος να φάνε (στ. 34-35)

Υποσχέθηκε ο Παύλος σε όλους, ότι θα σωθούν, άν ο καθένας έκανε το καθήκον του και
αν καθένας έτρωγε κάτι γιά να δυναμώση. Ήξερε τί έπίδρασι έχει το παράδειγμα. Ζήτησε
ψωμί, είπε δυνατά μία προσευχή μπροστά σε όλους, έκοψε ένα κομμάτι και άρχισε να τρώη.
Όλοι μιμήθηκαν το παράδειγμά του. Για πρώτη φορά ξαναφάνηκε πάνω σ' όλα τα πρόσωπα
το χαμόγελο της ελπίδας. «Διό παρακαλώ υμάς μεταλαβείν τροφής τούτο γάρ πρός της
υμετέρας σωτηρίας υπάρχει ουδενός γάρ υμών θρίξ εκ της κεφαλής πεσείται. Ειπών δε ταύτα
και λαβών άρτον ευχαρίστησε τω Θεώ ενώπιον πάντων, και κλάσας ήρξατο εσθίειν» (στ. 34-
35). Απόδοσις στην απλοελληνική: «“Γι' αυτό σας παρακαλώ να λάβετε τροφή (συνεχίζει ο
Παύλος). Διότι αυτό είναι αναγκαίο για τη σωτηρία σας. Και δεν θα πέση ούτε τρίχα από το
κεφάλι κανενός από σας”. Αφού δε είπε αυτά και έλαβε άρτο, ευχαρίστησε τον Θεό ενώπιον
όλων, και έκοψε και άρχισε να τρώη».
• Ο Παύλος ενεργεί ως στοργικός πατέρας των συνεπιβατών του, πού κινδύνευαν άμεσα.
Και μάλιστα ήταν πατέρας, που όχι μόνο αγαπούσε σαν παιδιά του τούς ταλαίπωρους
θαλασσοδαρμένους, αλλ' ενεργούσε πάντοτε σύμφωνα μέ τίς βεβαιώσεις του ουρανίου
Πατέρα. Τούς βεβαίωσε, ότι ούτε τρίχα από το κεφάλι τους δέν θά έπεφτε. «Ούδενός γάρ
υμών θρίξ εκ της κεφαλής πεσείται» (στ. 34). Όχι μόνο δέν θά πνιγήτε, αλλ' ούτε και θα
τραυματισθήτε. Τίποτε δεν θα χάσετε από την αγριότητα της θάλασσας. Ούτε μία τρίχα δέν
θά πέση από το κεφάλι σας!
Το παράδειγμα με την τρίχα φανερώνει ότι μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας ενδιαφέρεται ο
Θεός γιά μας. Ενδιαφέρεται για τις τρίχες ο Θεός; Για όλα ενδιαφέρεται, ακόμα και για μία
τρίχα. Όλα τα ξέρει, αφού και τις τρίχες της κεφαλής μας τίς έχει μετρημένες (Ματθ. ι' 30).
Ο άνθρωπος είναι τόσο αδύνατος, ώστε ούτε μία φυσική τρίχα δέν μπορεί να κατασκευάση.
Τεχνικά βέβαια βάφει τις τρίχες του καί τίς ξανθές τις κάνει π.χ. μαύρες, αλλά να αλλάξη
χωρίς τίς φιλάρεσκες βαφές μία τρίχα και από λευκή να την κάνη μαύρη δεν μπορεί (Ματθ.
ε' 36). Τό θέλημα του Θεού για τη ζωή μας εξικνείται μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, που
εικονίζεται με τρίχα. «Και θρίξ εκ της κεφαλής υμών ου μή απόληται» (Λουκ. κα' 18).
• Ο Παύλος δέν παρακίνησε τους συνταξιδιώτες του με λόγο μόνο. Τούς παρακίνησε και
με το παράδειγμά του. Πρώτος πήρε στα χέρια του ψωμί. Προτού φάη έκανε προσευχή και
ευχαρίστησε τον Θεό, πού έδωσε την τροφή, αλλά και την όρεξη γιά τροφή. Έκανε προσευχή

[514]
«ενώπιον πάντων» (στ. 35). Δέν ντράπηκε να προσευχηθή και πρό του φαγητού και μετά το
φαγητό. Ας διδαχθούν οι σημερινοί λεγόμενοι χριστιανοί, που τρώνε άφθονα τα αγαθά του
Θεού χωρίς προσευχή, χωρίς κάν έννοια Θεού. Υπάρχουν δέ καί χριστιανοί, πού στό σπίτι
τους κάνουν προσευχή στό φαγητό. Αλλ' όταν βρεθούν σε κοσμικά σπίτια ή εστιατόρια,
ντρέπονται να κάνουν προσευχή, ακόμα και έναν απλό σταυρό.
• Οι συνεπιβάτες του Παύλου έπρεπε να βγουν στην ξηρά σώοι και αβλαβείς. Θα έπρεπε,
λοιπόν, ν' αποβάλουν τον φόβο καί νά ν' αναλάβουν θάρρος. Θα έπρεπε να προσλάβουν
τροφή. Η τροφή ήταν αναγκαία όχι μόνο για να μή πεθάνουν, αλλά και για να πάρουν
δυνάμεις, ώστε να μπορέσουν να καταβάλουν τις τελευταίες προσπάθειες γιά τη διάσωσί
τους.
• Όση κι αν είναι η θλίψις της ψυχής μας, η αγωνία μας, ακόμα και η απελπισία μας,
οφείλουμε να φροντίζουμε και το σώμα. Καμμία τραγική περιπέτεια δέν πρέπει ν' αφήνη τούς
ανθρώπους επί πολύ χρόνο άσιτους. Όπως έχουμε καθήκον να φροντίζουμε για τη σωτηρία
της ψυχής, έτσι έχουμε καθήκον να φροντίζουμε και για τη σωτηρία του σώματος, που είναι
κατοικητήριο της ψυχής και ναός του εν ημίν Αγίου Πνεύματος (Α' Κορ. στ' 19). Η νηστεία,
πού εντέλλεται η Εκκλησία, δέν είναι ασιτία, πολύ δε περισότερο, δέν είναι σωματοκτόνος.
Γι' αυτό και ο Παύλος παρακαλεί τους μελαγχολικούς, από τις φοβερές περιπέτειες,
συνεπιβάτες του να πάρουν θάρρος. Τούς παρακαλεί ειδικά να σταματήσουν την ασιτία, που
εν προκειμένω δέν έχει σχέση με την απεργία πείνας, αλλ' είναι ανορεξία αδυναμίας.
Παρακαλεί ο Παύλος να φάνε κάτι όλοι, όπως ο καλός γιατρός παρακαλεί τον άρρωστο να
φάη κάτι, έστω και αν έχη κοπή από την ασθένεια ή όρεξίς του: «Διό παρακαλώ υμάς
μεταλαβείν τροφής τούτο γάρ προς της υμετέρας σωτηρίας υπάρχει» (στ. 34).

276 ψυχές στο πλοίο (στ. 36-38)

Με το ξημέρωμα της καινούργιας ημέρας, είδαν μέσα από την πυκνή βροχή, ότι είχαν μπη
μέσα σ' ένα κόλπο, πού τόν τριγύριζαν απότομοι βράχοι και που είχε μία αμμώδη ακτή (την
σημερινή «αμμουδιά του αποστόλου Παύλου»). Εδώ ήθελαν ν' αφήσουν το πλοίο να
προσαράξη. Δέν ήξεραν, ότι το άκρο του βορεινού βουνού του κόλπου είχε ξεκοπή μέ τίς
εαρινές πλημμύρες από το νησί και αποτελούσε ένα άλλο μικρό νησάκι και ότι το ρεύμα που
σχηματιζόταν μέσα σ' αυτό το στενό είχε ρίξει στη μέση του κόλπου πολλή άμμο πού δέν
φαινόταν.
Γιά νά ελαφρώσουν το πλοίο, όσο ήταν δυνατόν, έρριξαν και το υπόλοιπο σιτοφορτίο στη
θάλασσα. «Εύθυμοι δε γενόμενοι πάντες και αυτοί προσελάβοντο τροφής. Ήμεν δε εν τω
πλοίω αί πάσαι ψυχαί διακόσιαι εβδομήκοντα έξ. Κορεσθέντες δε τροφής εκούφιζον το
πλοίον εκβαλλόμενοι τον σίτον εις την θάλασσαν» (στ. 36-38). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Τότε όλοι ενθαρρύνθηκαν και έφαγαν και αυτοί. "Ήμασταν δε στο πλοίο
διακόσιες εβδομήντα έξι ψυχές συνολικώς. Και αφού χόρτασαν από τροφή, ελάφρυναν το
πλοίο ρίχνοντας το σιτάρι στη θάλασσα».
• Από τον Παύλο όλοι πήραν θάρρος και έφαγαν. Όλοι δέ μαζί στο πλοίο ήσαν διακόσια
εβδομήντα έξι άτομα. Και αφού χόρτασαν, έρριχναν το σιτάρι στη θάλασσα και ελάφρωναν
το πλοίο.

[515]
 • Καλά τα υλικά πράγματα, και μάλιστα τα τρόφιμα, διότι είναι χρήσιμα για τη ζωή μας.
Αλλ' η ζωή είναι ανώτερη από τα υλικά πράγματα. Και γι' αυτό τα υλικά πράγματα πρέπει να
θυσιάζονται για τη ζωή, όταν αυτή κινδυνεύη και απαιτη θυσίες. Πολύ δε περισσότερο, τα
υλικά πράγματα πρέπει να θυσιάζονται για την αιώνια ζωή. «Ουχί ή ψυχή κρείττων εστί της
τροφής;» (Ματθ. στ' 25).

[516]
 (Πράξ. κζ' 39-44) - Διασώθηκαν όλοι
«39 ῞Οτε δὲ ἡμέρα ἐγένετο, τὴν γῆν οὐκ ἐπεγίνωσκον, κόλπον δέ τινα κατενόουν ἔχοντα
αἰγιαλόν, εἰς ὃν ἐβουλεύσαντο, εἰ δύναιντο, ἐξῶσαι τὸ πλοῖον. 40 καὶ τὰς ἀγκύρας περιελόντες
εἴων εἰς τὴν θάλασσαν ἅμα ἀνέντες τὰς ζευκτηρίας τῶν πηδαλίων, καὶ ἐπάραντες τὸν
ἀρτέμωνα τῇ πνεούσῃ κατεῖχον εἰς τὸν αἰγιαλόν. 41 περιπεσόντες δὲ εἰς τόπον διθάλασσον
ἐπώκειλαν τὴν ναῦν, καὶ ἡ μὲν πρῷρα ἐρείσασα ἔμεινεν ἀσάλευτος, ἡ δὲ πρύμνα ἐλύετο ὑπὸ
τῆς βίας τῶν κυμάτων. 42 τῶν δὲ στρατιωτῶν βουλὴ ἐγένετο ἵνα τοὺς δεσμώτας ἀποκτείνωσι,
μή τις ἐκκολυμβήσας διαφύγοι. 43 ὁ δὲ ἑκατοντάρχης βουλόμενος διασῶσαι τὸν Παῦλον
ἐκώλυσεν αὐτοὺς τοῦ βουλήματος, ἐκέλευσέ τε τοὺς δυναμένους κολυμβᾶν ἀπορρίψαντας
πρώτους ἐπὶ τὴν γῆν ἐξιέναι, 44 καὶ τοὺς λοιποὺς οὓς μὲν ἐπὶ σανίσιν, οὓς δὲ ἐπί τινων τῶν
ἀπὸ τοῦ πλοίου. καὶ οὕτως ἐγένετο πάντας διασωθῆναι ἐπὶ τὴν γῆν.»

Προσπάθεια προσαράξεως (στ. 39-40)

Όταν ξημέρωσε, οι ναυτικοί δέν αναγνώρισαν τη γή, ότι βρίσκονταν στη νήσο Μελίτη
(Μάλτα). Έβλεπαν όμως κάποιον κόλπο, που είχε ακρογιαλιά. Ο κόλπος πήρε αργότερα το
όνομα του Αποστόλου. Λέγεται «Κόλπος του Αγίου Παύλου». Σ' αυτό τον κόλπο
επεχείρησαν να προσαράξουν το πλοίο. «Ότε δε ημέρα εγένετο, την γήν ούκ επεγίνωσκον,
κόλπον δέ τινα κατενόουν έχοντα αιγιαλόν, εις δν έβουλεύσαντο, ει δύναιντο, εξώσαι το
πλοίον. Και τας αγκύρας περιελόντες είων εις την θάλασσαν, άμα ανέντες τας ζευκτηρίας
των πηδαλίων, και επάραντες τον άρτέμωνα τη πνεούση κατείχον εις τον αιγιαλόν» (στ. 39-
40). Απόδοσις στήν απλοελληνική: «Όταν δε ξημέρωσε, δεν αναγνώριζαν την ξηρά,
διέκριναν όμως κάποιο κόλπο με αμμώδη ακρογιαλιά. Και σ' αυτόν σκέφθηκαν, αν
μπορούσαν, να προσαράξουν το πλοίο. Έλυσαν λοιπόν τις άγκυρες και τις άφησαν να πέσουν
στη θάλασσα. Συγχρόνως δε έλυσαν τα σχοινιά, με τα οποία είχαν δέσει τα πηδάλια (για να
τα ακινητοποιήσουν λόγω της τρικυμίας). Και αφού ύψωσαν το ιστίο της πλώρης, με την
πνοή του ανέμου προσπαθούσαν να κατευθύνουν το πλοίο στην ακρογιαλιά».
• Το πρώτο που έκαναν στο δύσκολο σημείο που βρέθηκαν, ήταν ν' αποκόψουν τίς
άγκυρες. Τίς άφησαν να πάνε στο βάθος της θάλασσας. Συγχρόνως έλυσαν τους συνδέσμους
των δύο πηδαλίων, ώστε να μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν. Ύψωσαν το πανί της πρώρας
στόν πνέοντα άνεμο και προσπαθούσαν να οδηγήσουν το πλοίο στην ακρογιαλιά.
• Ή ακρογιαλιά ανήκε στο νησί Μελίτη (σημερινή Μάλτα). Αγνοούσαν βέβαια, ποιοί ήσαν
οι κάτοικοι εκείνου του νησιού και αν θα τους συμπεριφέρονταν μέ σπλαχνικότητα. Δέν ήταν
αδύνατον να συναντήσουν μία βάρβαρη φυλή, πού θα φερόταν στους επιβάτες του πλοίου
απάνθρωπα. Μέσα όμως στόν κίνδυνο της τρικυμισμένης και ταραγμένης θάλασσας το
στέρεο έδαφος της ξηράς, που φαινόταν από μακρυά, παρείχε χαρμόσυνη ελπίδα.

Θέλουν να φονεύσουν τούς κρατουμένους (στ. 41-42).

Δυστυχώς περιέπεσαν «είς τόπον διθαλάσσιον», δηλαδή ένα κομμάτι ξηράς έκοβε τη
θάλασσα στα δύο. Και ήταν το μέρος αυτό ακατάλληλο για να προσαράξη το πλοίο. Ηταν
σάν μία γλώσσα ξηράς, που εισχωρούσε στη θάλασσα. Σκεπαζόταν από νερά, καί δέν

[517]
φαινόταν. Δέν επέτρεπε τη δίοδο του πλοίου. Δέν πρόσεξαν ο κυβερνήτης και οι ναύτες και
έρριξαν έξω το πλοίο. Η μέν πλώρη ακούμπησε κάτω στην ξηρά και έμεινε ακίνητη, ή δέ
πρύμνη διαλυόταν από τη σφοδρότητα των κυμάτων. «Περιπεσόντες δε είς τόπον
διθάλασσον επώκειλαν την ναύν, και η μεν πρώρα ερείσασα έμεινεν ασάλευτος, ή δε πρύμνα
ελύετο υπό της βίας των κυμάτων. Των δε στρατιωτών βουλή εγένετο ίνα τους δεσμώτας
αποκτείνωσι, μή τις εκκολυμβήσας διαφύγοι» (στ. 41-42). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«'Αλλ' επειδή έπεσαν σε μέρος, που στο μέσον είχε ξηρά, που έκοβε τη θάλασσα στα δύο,
έρριξαν έξω το πλοίο. Και η μεν πλώρη κόλλησε κάτω στην ξηρά και έμεινε ακίνητη, ή δε
πρύμνη διαλυόταν από τη σφοδρότητα των κυμάτων. Τότε οι στρατιώτες αποφάσισαν να
φονεύσουν τους κρατουμένους, μήπως κάποιος διαφύγη κολυμπώντας».
• Το πλοίο επί πολλές μέρες έπλεε στην τρικυμισμένη θάλασσα και δεχόταν τα σφοδρά
πλήγματα των κυμάτων. Βυθιζόταν και υψωνόταν, αλλά δεν διαλύθηκε. Υφίστατο
τρομακτικές ταλαντεύσεις, αλλά δέν βυθίστηκε. Και τώρα που έφτασε στην ακτή, διαλύθηκε.
Ναυάγιο μέσα στο λιμάνι! Τι διδάσκει αυτό; Ότι σ' αυτόν τον κόσμο ποτέ δέν πρέπει να
θεωρούμε τους εαυτούς μας ασφαλείς. "Όχι δε μόνο σωματικώς, αλλά και πνευματικώς.
• Την ώρα του ναυαγίου οι στρατιώτες φοβήθηκαν, μήπως κάποιος από τους δεσμίους
κολυμπώντας διαφύγη, οπότε θα υπήρχαν αυστηρές συνέπειες του νόμου. Γι' αυτό
συνεννοήθηκαν και αποφάσισαν να σκοτώσουν τούς δεσμίους. «Τών δε στρατιωτών βουλή
εγένετο ένα τους δεσμώτας αποκτείνωσι, μή τις εκκολυμβήσας διαφύγοι» (στ. 42).
Δείγμα της αυστηρής πειθαρχίας του αυτοκρατορικού λόχου είναι ότι ακόμα και μέσα σ'
αυτόν τον κίνδυνο ένας αξιωματικός της Ρωμαϊκής φρουράς θυμήθηκε το θλιβερό του
καθήκον και παρουσιάστηκε μπροστά στόν εκατόνταρχο Ιούλιο. Χαιρετώντας στρατιωτικά,
ρώτησε, άν έπρεπε να φονεύσουν τους κρατουμένους. Ανάμεσα σ' αυτούς υπήρχαν και
μερικοί συμμορίτες, πού ό εκατόνταρχος θά τούς θυσίαζε χωρίς πολλούς δισταγμούς. Σ' αυτή
την περίπτωσι φανερώνεται ολόκληρη η σκληρότητα του Ρωμαϊκού νόμου, όπως την
χαρακτηρίζει ο απόστολος Παύλος στην πρός Εβραίους επιστολή: «χωρίς οικτιρμών» (ι' 28),
αλλά και η επίδρασις του Χριστιανισμού που αρχίζει να φαίνεται.

Με κάθε μέσο οι ναυαγοί στην ξηρά (στ. 43-44)

Το σχέδιο των στρατιωτών δέν πραγματοποιήθηκε. Αιτία; “Ο Παύλος! Επ' ουδενί λόγω θα
άφηνε ο εκατόνταρχος Ιούλιος να φονεύσουν τον Παύλο. "Όχι μόνο διότι ήταν ο «έκλεκτός»
δέσμιος, όχι μόνο διότι ήταν Ρωμαίος πολίτης και η ευθύνη του στρατιωτικού διοικητή ήταν
τεράστια, αλλά και διότι ο ίδιος έτρεφε μεγάλη εκτίμησι στόν άγιο δέσμιο, στόν Παύλο. «Ό
δε εκατοντάρχης βουλόμενος διασώσαι τον Παύλον εκώλυσεν αυτούς του βουλήματος,
εκέλευσέ τε τους δυναμένους κολυμβάν απορρίψαντας πρώτους επί την γην έξιέναι, και τους
λοιπούς ούς μεν επί σανίσιν, ούς δε επί τινων των από του πλοίου. Και ούτως εγένετο πάντας
διασωθήναι επί την γήν» (στ. 43-44). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «'Αλλ'ο εκατόνταρχος,
θέλοντας να διασώση τον Παύλο, τους εμπόδισε από την απόφασι, και διέταξε, όσοι
μπορούσαν να κολυμπούν, να ριφθούν πρώτοι στη θάλασσα και να βγουν στην ξηρά. Οι δε
υπόλοιποι να βγούν, άλλοι μεν πάνω σε σανίδες, άλλοι δε σε συντρίμματα του πλοίου. Και
έτσι όλοι έφτασαν στην ξηρά και σώθηκαν».

[518]
 • Ο εκατόνταρχος εμπόδισε τους στρατιώτες να εκτελέσουν την απόφασή τους. Κυρίως
για να διασώση τόν Παύλο. "Όπως ήδη σημειώσαμε, εκτιμούσε και αγαπούσε τον Παύλο ως
εξαιρετικό και θαυμαστό πρόσωπο. Ο εκατόνταρχος έσωσε τόν Παύλο. Και ο Παύλος τούς
έσωσε όλους!
•Ας φανταστούμε τα γεγονότα, όπως διαδραματίστηκαν μέσα σε λίγα λεπτά.
Οι στρατιώτες είχαν ήδη τραβήξει τα ξίφη τους. Ο εκατόνταρχος κοίταξε σαστισμένος τον
Παύλο. Δύο καθήκοντα παλεύουν για λίγο μέσα του!
Μπορεί κανείς να παραδεχτή, ότι ο Παύλος εγγυήθηκε με τη ζωή του και γιά τούς άλλους
καταδίκους.
Καί νά, η ανθρώπινη συμπόνια νίκησε το στρατιωτικό καθήκον. Μία ακτίνα
Χριστιανισμού τόν φώτισε. Δίνει διαταγή να λύσουν τα δεσμά των φυλακισμένων, και
ακούγεται το παράγγελμα: «Ας σωθή καθένας όπως μπορεί».
• Η φαντασία δεν είναι δυνατόν να περιγράψη τον τρόπο, πού διακόσιοι εβδομήντα έξι
άνθρωποι, εξασθενημένοι από την πείνα και από το κρύο, καταμουσκεμένοι, και μεταξύ τους
πολλοί με όλη την πανοπλία τους, βρέθηκαν στή μανιασμένη θάλασσα, όπου συγκέντρωναν
τις τελευταίες τους δυνάμεις. "Αλλοι κολυμπώντας, άλλοι πιασμένοι από κάποια σανίδα,
άλλοι πάνω σε συντρίμμια του πλοίου, και άλλοι ανεβασμένοι στην πλάτη κάποιου
καλόκαρδου ναύτη, με τα μέλη τους γεμάτα πληγές και τα ρούχα τους καταξεσχισμένα,
έφτασαν στην ξηρά σώοι και αβλαβείς, ύστερα από μαρτυρικό αγώνα. «Έκέλευσε (ο
εκατόνταρχος) τους δυναμένους κολυμβάν απορρίψαντας πρώτους επί την γήν εξιέναι, και
τους λοιπούς ούς μεν επί σανίσιν, ούς δε επί τινων των από του πλοίου. Και ούτως εγένετο
πάντας διασωθήναι επί την γήν» (στ. 44).
• Η συμπάθειά μας όμως ανήκει σ' εκείνον τον άνθρωπο καί τούς συντρόφους του, που
καταδιωγμένος από τους ίδιους τους συμπατριώτες του, πήρε πάνω του τόσους μόχθους και
κόπους και τόσα παθήματα, για να μείνη πιστός στόν Διδάσκαλό του. Φτωχότερος από κάθε
άλλη φορά έμεινε ο Παύλος. Τα λίγα υπάρχοντά του, και προ πάντων την αγαπημένη του
Βίβλο, θα κατώρθωσε να τα σώση; Πρέπει να φανταστούμε τα πράγματα αραγε πολύ
ρεαλιστικά, για να μπορέσουμε να καταλάβουμε πόσες δυσκολίες είχε η περίστασις!
• Τελικά διασώθηκαν όλοι οι επιβάτες του πλοίου, διότι μέσα στο πλοίο βρισκόταν ο
απόστολος Παύλος. Καίτοι δέν ήταν ναυτικός, καίτοι ήταν δέσμιος, με το θάρρος, τίς οδηγίες,
τις ενέργειες, το κύρος και την επιβλτικότητά του, στην πραγματικότητα αυτός ήταν ο
κυβερνήτης του πλοίου. Αυτού την αγιότητα έλαβε υπ' όψιν ο Θεός (ίδε Πράξ. κζ' 24) και
έσωσε τους επιβάτες και το πλήρωμα. Διακόσιοι εβδομήντα έξι άνθρωποι σώθηκαν σωματικά
χάριν ενός ανθρώπου, του μεγάλου Παύλου. Πόσες άραγε ψυχές σώθηκαν και σώζονται σε
όλους τούς τόπους καί τούς χρόνους χάρις στη διδασκαλία και τις προσευχές του Παύλου;
• Σώθηκαν όλοι οι επιβάτες, αν και το πλοίο καταστράφηκε. "Αν δεν γινόταν
θαλασσοταραχή ή γινόταν αλλά το πλοίο σωζόταν, δέν θά φανερωνόταν η δύναμις του Θεού.
Θά απέδιδαν οι επιβάτες του πλοίου τη σωτηρία τους στην αντοχή του πλοίου ή στην
ικανότητα του κυβερνήτη και του πληρώματος. Πολλές φορές επιτρέπει ο Θεός κινδύνους
μεγάλους (Β' Κορ. ια' 26), για να αισθανθούμε τη δύναμί Του.

[519]
 • Το πλοίο μπορεί αλληγορικά να παραβληθή μέ τήν Εκκλησία του Χριστού. Ο ιερός
Χρυσόστομος παρουσιάζει το κλυδώνιο της Εκκλησίας, πού μέ τίποτε δεν καταποντίζεται:
«Πολλά τα κύματα και χαλεπόν το κλυδώνιον· αλλ' ου δεδοίκαμεν, μή καταποντισθώμεν επί
γάρ της πέτρας έστηκαμεν. Μαινέσθω η θάλασσα, πέτραν διαλύσαι ου δύναται έγειρέσθω τα
κύματα, του Ιησού το πλοίον καταποντίσαι ουκ ισχύει» (Ε.Π.Ε. 33,384). Μετάφρασις: Είναι
πολλά τα κύματα. Είναι φοβερός ο κλύδωνας. "Όμως δέν φοβηθήκαμε μήπως
καταποντιστούμε. Διότι στεκόμαστε πάνω στο βράχο. Ας μανιάζη κι ας σηκώνη φουρτούνα
η θάλασσα δέν μπορεί να διαλύση την πέτρα. Ας υψώνωνται κύματα πελώρια: το πλοίο του
Ιησού δέν μπορούν να το διαλύσουν.

[520]
 (Πράξ. κη' 1-10) - Ο Παύλος στη Μελίτη
«1 Καὶ διασωθέντες τότε ἐπέγνωσαν ὅτι Μελίτη ἡ νῆσος καλεῖται. 2 οἱ δὲ βάρβαροι
παρεῖχον οὐ τὴν τυχοῦσαν φιλανθρωπίαν ἡμῖν· ἀνάψαντες γὰρ πυρὰν προσελάβοντο πάντας
ἡμᾶς διὰ τὸν ὑετὸν τὸν ἐφεστῶτα καὶ διὰ τὸ ψῦχος. 3 συστρέψαντος δὲ τοῦ Παύλου φρυγάνων
πλῆθος καὶ ἐπιθέντος ἐπὶ τὴν πυράν, ἔχιδνα ἀπὸ τῆς θέρμης διεξελθοῦσα καθῆψε τῆς χειρὸς
αὐτοῦ. 4 ὡς δὲ εἶδον οἱ βάρβαροι κρεμάμενον τὸ θηρίον ἐκ τῆς χειρὸς αὐτοῦ, ἔλεγον πρὸς
ἀλλήλους· πάντως φονεύς ἐστιν ὁ ἄνθρωπος οὗτος, ὃν διασωθέντα ἐκ τῆς θαλάσσης ἡ Δίκη
ζῆν οὐκ εἴασεν. 5 ὁ μὲν οὖν ἀποτινάξας τὸ θηρίον εἰς τὸ πῦρ ἔπαθεν οὐδὲν κακόν· 6 οἱ δὲ
προσεδόκων αὐτὸν μέλλειν πίμπρασθαι ἢ καταπίπτειν ἄφνω νεκρόν. ἐπὶ πολὺ δὲ αὐτῶν
προσδοκώντων καὶ θεωρούντων μηδὲν ἄτοπον εἰς αὐτὸν γινόμενον, μεταβαλλόμενοι ἔλεγον
θεὸν αὐτὸν εἶναι. 7 ᾿Εν δὲ τοῖς περὶ τὸν τόπον ἐκεῖνον ὑπῆρχε χωρία τῷ πρώτῳ τῆς νήσου
ὀνόματι Ποπλίῳ, ὃς ἀναδεξάμενος ἡμᾶς τρεῖς ἡμέρας φιλοφρόνως ἐξένισεν. 8 ἐγένετο δὲ τὸν
πατέρα τοῦ Ποπλίου πυρετοῖς καὶ δυσεντερίῳ συνεχόμενον κατακεῖσθαι· πρὸς ὃν ὁ Παῦλος
εἰσελθὼν καὶ προσευξάμενος καὶ ἐπιθεὶς τὰς χεῖρας αὐτῷ ἰάσατο αὐτόν. 9 τούτου οὖν
γενομένου καὶ οἱ λοιποὶ οἱ ἔχοντες ἀσθενείας ἐν τῇ νήσῳ προσήρχοντο καὶ
ἐθεραπεύοντο· 10 οἳ καὶ πολλαῖς τιμαῖς ἐτίμησαν ἡμᾶς καὶ ἀναγομένοις ἐπέθεντο τὰ πρὸς τὴν
χρείαν.»

Περιποίησης από τους βαρβάρους (στ. 1-2)

Η Μελίτη δεν είναι μεγάλο νησί. Οι κάτοικοί της ήσαν Φοινικικής καταγωγής και
μιλούσαν σημιτική διάλεκτο.
Οι Ρωμαίοι προσάρτησαν το νησί στην επαρχία της Σικελίας. Με ομαλές συνθήκες είναι
μάλλον απίθανον να επισκεπτόταν ο Παύλος τη Μελίτη. Αλλ' ο Θεός είχε το σχέδιό του και
γιά τήν ταπεινή Μελίτη. Διέταξε τη θύελλα να φέρη τον Απόστολο στο έδαφός της. Υπήρχαν
και εκεί «τεταγμένοι εις ζωήν αιώνιον» (Πράξ. ιγ' 48), καλοπροαίρετοι και εκλεκτοί
άνθρωποι, πού και αυτοί έπρεπε να γνωρίσουν τον Χριστό. Όταν οι ναυαγοί αποβιβάσθηκαν
σώοι στο νησί, ρώτησαν τούς προστρέξαντες σε βοήθεια κατοίκους και έμαθαν, ότι το νησί
είναι η Μελίτη. Στη Μελίτη (σημερινή Μάλτα) ο Παύλος έμεινε τρεις μήνες. Έκανε πολλά
κηρύγματα και θαύματα. «Και διασωθέντες τότε επέγνωσαν ότι Μελίτη ή νήσος καλείται. Οι
δε βάρβαροι παρείχαν ου την τυχούσαν φιλανθρωπίαν ημϊν' ανάψαντες γάρ πυράν
προσελάβοντο πάντας ήμάς διά τόν υετόν τον έφεστώτα και διά το ψύχος» (στ. 1-2).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Και όταν σώθηκαν, τότε έμαθαν, ότι το νησί ονομάζεται
Μελίτη. Οι δε βάρβαροι (έτσι ονομαζόμενοι, διότι υστερούσαν εξ απόψεως γλώσσης και
παιδείας) μάς έδειξαν πολλή φιλάνθρωπη συμπεριφορά. "Αναψαν δε φωτιά και μας πήραν
όλους κοντά λόγω της βροχής και του ψύχους».
• «Βάρβαροι» ονομάζονται οι κάτοικοι της Μελίτης. Διότι δεν είχαν την Ελληνική ή την
Ρωμαϊκή γλώσσα και παιδεία, άλλ' ήταν λαός απολίτιστος. Οι βάρβαροι εθεωρούντο
κατώτερης κατηγορίας άνθρωποι. Αλλ' ο Παύλος δέν είχε υποτιμητική ιδέα γιά τούς
«βαρβάρους». Γι' αυτό και έγραψε: «Ούκ ένι Έλλην και Ιουδαίος, περιτομή και ακροβυστία,

[521]
βάρβαρος, Σκύθης, δούλος, ελεύθερος, αλλά τα πάντα και εν πάσι Χριστός» (Κολοσ. γ' 11).
Καί πρός τούς χριστιανούς της Ρώμης έγραψε: «Έλλησί τε καί βαρβάροις, σοφούς τε και
ανοήτοις, οφειλέτης είμί» (Ρωμ. α' 14). Έλληνες και βάρβαροι, ως άνθρωποι είναι ίσοι έναντι
του Θεού. Ο Θεός έγινε άνθρωπος για όλους τούς ανθρώπους. Ηρθε για τη σωτηρία όλων (Α ́
Τιμ. α' 15).
• Βάρβαροι ως προς τη γλώσσα και τον πολιτισμό ήσαν οι κάτοικοι της Μελίτης. Οι
περισσότεροι από τούς ναυαγούς δέν γνώριζαν τη φοινικική διάλεκτο που μιλούσαν στη
Μελίτη. Επειδή η φοινικική έχει σχέση με την αραμαϊκή, ο Παύλος μπόρεσε να συνεννοηθή
μαζί τους. Πάντως η γλώσσα δέν τούς εμπόδιζε να έχουν καρδιά γεμάτη. Θεοδίδακτη
άλλωστε είναι η αγάπη (Α' Θεσ. δ' 9). Γι' αυτό και μόλις αντίκρυσαν το δράμα των ναυαγών,
έσπευσαν να τούς προσφέρουν κάθε βοήθεια. «Οι δε βάρβαροι παρείχαν ου την τυχούσαν
φιλανθρωπίαν ημϊν' ανάψαντες γαρ πυράν προσελάβοντο πάντας ήμάς διά τον υετόν τον
έφεστώτα και διά το ψύχος» (στ. 2). Δεν ήξεραν κανέναν από τους ναυαγούς. Πολύ
περισσότερο δεν ήξεραν, ότι μεταξύ των ναυαγών ήταν και ένας μεγάλος και θαυμαστός
άνθρωπος, ο θείος Παύλος. Έβλεπαν δέσμιους και σκέπτονταν, ότι μπροστά τους ήσαν
κακοποιοί και υπόδικοι. Ίσως ακόμα να σκέπτονταν, ότι μεταξύ των ναυαγών ήταν πιθανόν
να βρίσκονται και πρόσωπα που ενεργούσαν λεηλασίες.
• Οι ναυαγοί ήσαν πολλοί και με πολλές ανάγκες. Διακόσιοι εβδομήντα έξι
καραβοτσακισμένοι άνθρωποι, σε αθλιώτατη κατάστασι, χρειάζονταν φωτιά να ζεσταθούν,
βρεγμένοι όπως ήσαν. Χρειάζονταν ενδύματα, τροφή και κάποια στέγη. "Αν ήσαν άγριοι οι
κάτοικοι της Μελίτης και σκληροί ίσως να καταδίωκαν τούς ναυαγούς και να τούς έρριχναν
όλους στη θάλασσα να πνιγούν. Αλλ' οι λεγόμενοι «βάρβαροι» φάνηκαν πολύ εύσπλαγχνοι
και περιποιητικοί. Προσέφεραν στους αγνώστους τους ναυαγούς «ού την τυχούσαν
φιλανθρωπίαν». "Αναψαν μεγάλη φωτιά, γιά νά τούς ξεμουσκέψουν καί νά τούς θερμάνουν.
Και επί τρείς μήνες (στ. 11) τούς θέρμαιναν μέ τήν έμπρακτη αγάπη τους. Και όταν
αναχώρησαν, τούς φόρτωσαν με όλα τα αναγκαία για τη συνέχιση του ταξιδιού (στ. 10).
• 'Απέδειξαν οι βάρβαροι, ότι ήσαν ανώτεροι άνθρωποι στον ψυχικό τους κόσμο. Δέν ήσαν
απολίτιστοι, αφού είχαν τον πολιτισμό της ψυχής, που είναι η αγάπη. Οι βάρβαροι της
Μελίτης είναι τρομερός έλεγχος του μεγίστου μέρους της σημερινής ανθρωπότητας. Λέγεται
πολιτισμένη και συμπεριφέρεται ως βάρβαρη, διότι δεν συγκινείται μπροστά στη δυστυχία
και δεν προβαίνει σέ θυσίες. Ο σημερινός πολιτισμός αναφέρεται σε τεχνικά κυρίως έργα.
Πνευματικά είναι μάλλον άψυχος και άκαρδος.

Έχιδνα στο χέρι του Παύλου (στ. 3-4)

Ο Παύλος δέν θεώρησε τον εαυτό του κάτι σπουδαίο, ώστε να μή συστρατευθή στην
πρώτη προσπάθεια των ναυαγών, να μαζέψουν φρύγανα και ν' ανάψουν φωτιά. Δέν
θεωρούσε ανάξιο για το αποστολικό του αξίωμα να μαζεύη με τα χέρια του φρύγανα και
ξύλα. Καίτοι ως ναυαγός ήταν φοβερά ταλαιπωρημένος, δεν περίμενε τα πάντα από τους
άλλους. Βοηθούσε και αυτός. Υψηλός μέχρι τα άστρα ο Παύλος, διότι ήταν ταπεινός μέχρι
γής. «Συστρέψαντος δε του Παύλου φρυγάνων πλήθος και επιθέντος επί την πυράν, έχιδνα
από της θέρμης διεξελθούσα καθήψε της χειρός αυτού. Ως δε είδον οι βάρβαροι κρεμάμενον
το θηρίον εκ της χειρός αυτού, έλεγον προς αλλήλους: Πάντως φονεύς έστιν ο άνθρωπος

[522]
ούτος, όν διασωθέντα εκ της θαλάσσης ή Δίκη ζην ούκ είασεν» (στ. 3-4). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Όταν δε ο Παύλος μάζεψε φρύγανα και τα έρριξε πάνω στη φωτιά, μία όχια
εξ αιτίας της θερμότητας πετάχτηκε και προσκολλήθηκε στο χέρι του. Όταν δε οι βάρβαροι
είδαν το θηρίο (την όχια) να κρέμεται από το χέρι του, έλεγαν μεταξύ τους: “Σίγουρα αυτός
ο άνθρωπος είναι φονιάς. Διότι, αν και σώθηκε από τη θάλασσα, η Δίκη (η θεά της
δικαιοσύνης) δεν τον άφησε να ζήση”».
• Αληθινά μεγάλοι είναι όσοι έχουν απλότητα και καταδέχονται να κάνουν και ταπεινές
εργασίες. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Όρα τόν Παύλον ενεργούντα, και ουδαμού
θαυματουργούνται απλώς, αλλ' από χρείας και εν τω χειμώνι γάρ αιτίας ούσης προεφήτευσεν,
αλλ' ουχάπλώς, και ενταύθα πάλιν φρύγανα συλλέγει και επιτίθησιν. Όρα ουδέν τετυφωμένον
ποιούντα ουδέ περιττόν, αλλ' ώστε διασωθήναι αυτούς, και θέρμης τινός απολαύσαι» (Ε.Π.Ε.
16β,252). Μετάφρασις: Κοίτα τον Παύλο πώς εκδηλώνει τη δράση του.
Πουθενά δέν θαυματουργεί χωρίς λόγο, αλλά από ανάγκη. Διότι και κατά τη διάρκεια της
κακοκαιρίας προφήτευσε επειδή υπήρχε ανάγκη και όχι χωρίς λόγο, και εδώ πάλι στη φωτιά.
Κοίτα πού δέν κάνει τίποτε το αλαζονικό ή το περιττό, άλλ' ό,τι κάνει το κάνει για να σωθούν
όλοι και ν' απολαύσουν ζεστασιά.
• Καθώς ο Παύλος έρριξε πάνω στη φωτιά τα φρύγανα και φούντωσε η φωτιά, μία έχιδνα
(οχιά), που ήταν ναρκωμένη, λόγω της θερμότητας ζωντάνεψε, πετάχτηκε και
προσκολλήθηκε στο χέρι του Παύλου. Το δάγκωσε και κρεμόταν από το άγιο χέρι του
Αποστόλου. «Έχιδνα από της θέρμης διεξελθούσα καθήψε της χειρός αυτού» (στ. 3).
• “Όταν οι βάρβαροι είδαν το θηρίο, τήν έχιδνα, να κρέμεται από το χέρι του Παύλου,
έλεγαν μεταξύ τους: “Όπωσδήποτε ο άνθρωπος αυτός είναι φονιάς. Ενώ διασώθηκε από τη
θάλασσα, η θεά Δίκη δεν τον άφησε να ζήση. «Σίγουρα αυτός ο άνθρωπος είναι φονιάς. Διότι,
αν και σώθηκε από τη θάλασσα, η Δίκη (ή θεά της δικαιοσύνης) δεν τον άφησε να ζήση» (στ.
4). Οι βάρβαροι δεν είχαν μόνο φιλανθρωπικά αισθήματα. Είχαν και θρησκευτική πίστι. Δέν
γνώριζαν βέβαια τον αληθινό Θεό, αλλά πάντως πίστευαν στο Θείον. Πίστευαν σε πολλούς
θεούς. Μεταξύ αυτών πίστευαν και στη Δίκη, θεά της δικαιοσύνης, κόρη του Διός και της
Θέμιδος. Γνωστό το αρχαίο λόγιο: «Έστι Δίκης οφθαλμός, ός τά πάνθ' ορά».
• Οι βάρβαροι, δεισιδαίμονες όπως ήσαν, πίστεψαν, ότι το δάγκωμα στο χέρι του Παύλου
από την οχιά ήταν τιμωρία από τη θεά Δίκη, γιά κάποια φονική πράξη του. Η Νέμεσις τον
κυνήγησε τώρα και στη στεριά, αφού της ξέφυγε από τη θάλασσα! Πού νά γνώριζαν, ότι ο
Παύλος δέν δαγκώθηκε λόγω αμαρτίας, αφού ήταν ο άγιώτερος άνθρωπος πάνω στη γη! Όταν
βλέπουμε ανθρώπους να υφίστανται παθήματα, ας μή σπεύδουμε να λέμε, ότι τιμωρούνται
γιά αμαρτίες τους. Ο Κύριος πολλές φορές επιτρέπει παθήματα για να τελειοποιήται η αρετή
των πιστών Του δούλων.

Από φονιάς (ο Παύλος),...θεός! (στ. 5-6)

Ο Παύλος δέν ταράχθηκε από την επίθεση του φιδιού. "Αλλωστε δεν είχε πει ο Κύριός
του, ότι οι πιστοί «όφεις αρούσι»; (Μάρκ. ιστ' 18). Με ένα απλό τίναγμα του χεριού του ο
Παύλος έρριξε το δηλητηριώδες θηρίο στη φωτιά. Οι βάρβαροι ανέμεναν, ότι ο Παύλος θά
πρηζόταν, θα κατέπιπτε καί θά πέθαινε. Ανέμεναν επ’ αρκετή ώρα να δουν τον άγνωστο σ'

[523]
αυτούς Παύλο νεκρό. Και επειδή δεν το έβλεπαν, αλλ' αντίθετα στεκόταν ζωντανός και
ευδιάθετος ο Παύλος κοντά τους, άλλαξαν γνώμη. «Ο μεν ούν αποτινάξας το θηρίον εις το
πυρ έπαθεν ουδέν κακόν οι δε προσεδόκων αυτόν μέλλειν πίμπρασθαι ή καταπίπτειν άμφω
νεκρόν. Επί πολύ δε αυτών προσδοκώντων και θεωρούντων μηδέν άτοπον εις αυτόν
γινόμενον, μεταβαλλόμενοι έλεγον θεόν αυτόν είναι» (στ. 5-6). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Αλλ' αυτός τίναξε από πάνω του το θηρίο στη φωτιά και δεν έπαθε κανένα
κακό. Εκείνοι δε περίμεναν, ότι θα πρηζόταν, ή θα έπεφτε κάτω αμέσως νεκρός. Αλλ' αφού
πολλή ώρα περίμεναν και έβλεπαν, ότι κανένα κακό δεν του συνέβαινε, μεταβάλλοντας
γνώμη έλεγαν, ότι αυτός είναι θεός».
• Ενώ πριν από λίγο φώναζαν «φονιάς!», τώρα αλαλάζοντας φωνάζουν «θεός!». Και τα
δύο για τον Παύλο. Ο Απόστολος εδώ έπαθε ό,τι και στα Λύστρα της Λυκαονίας (Πράξ. ιδ'
11-12). Με μία διαφορά: Εκεί πρώτα τον θεοποίησαν και κατόπιν τόν λιθοβόλησαν, ενώ εδώ
τον αποκάλεσαν φονιά και κατόπιν τον θεοποίησαν! Από το ένα άκρο στο άλλο!
• Πόσο άστατος και ευμετάβολος είναι ο λαός! Εύκολα από τον ύμνο του «Ωσαννά»
έφτασαν γιά τόν Κυριό μας στην κατάρα: «Αρον, άρον, σταύρωσον αυτόν» (Ιωάν. ιθ' 15).
Εύκολα ο λαός τώρα σε κατεβάζει στα πέταυρα του άδη, και έπειτα από λίγο σε ανεβάζει στα
άστρα του Ουρανού! Γι' αυτό ούτε όλα τα «μπράβο» του κόσμου μας πάνε στόν παράδεισο,
ούτε όλα τα φασκελώματα του κόσμου μας στέλνουν στην κόλασι! Ούτε από τις κατηγορίες
του κόσμου ν' απογοητευώμεθα, ούτε από τους επαίνους του κόσμου να ενθουσιαζώμεθα.

Θεραπεύει τον πατέρα του Ποπλίου (στ. 7-8)

Ο άρχοντας της Μελίτης έφερε τον τίτλο «πρώτος», όπως οι άρχοντες της Θεσσαλονίκης
έφεραν τον τίτλο «πολιτάρχαι» (Πράξ. ιζ' 6. 8). Και οι δύο αυτοί τίτλοι έχουν επιβεβαιωθή
από αρχαίες επιγραφές. Ο «πρώτος» του νησιού, ο άρχοντας Πόπλιος, ήταν πρώτος και στη
φιλανθρωπία. Κοντά στόν τόπο του ναυαγίου είχε κτήματα. Και εκεί πήρε τούς ναυαγούς,
διακόσια εβδομήντα έξι άτομα, και τρεις μέρες τούς φιλοξένησε «φιλοφρόνως», ως φίλους,
με μεγάλη καλωσύνη. Πλούσιος σε υλικά αγαθά, αλλά πλούσιος και σε αισθήματα αγάπης.
Ο Πόπλιος, χωρίς να γνωρίζη ποιούς υποδεχόταν, αξιώθηκε να φιλοξενήση αποστόλους, και
μάλιστα τον Παύλο, τόν μεγαλύτερο απόστολο. «Εν δε τούς περί τον τόπον εκείνον υπήρχε
χωρία των πρώτω της νήσου όνόματι Ποπλίω, ός αναδεξάμενος ημάς τρείς ημέρας
φιλοφρόνως έξένισεν. Εγένετο δε τον πατέρα του Ποπλίου πυρετούς και δυσεντερίω
συνεχόμενον κατακείσθαι προς δν ο Παύλος είσελθών και προσευξάμενος και επιθείς τας
χείρας αυτώ ιάσατο αυτόν» (στ. 7-8). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Στην περιοχή δε του
τόπου εκείνου είχε κτήματα και άρχων του νησιού, που ονομαζόταν Πόπλιος. Αυτός μάς
παρέλαβε και μας φιλοξένησε τρεις ημέρες με πολλή καλωσύνη. Ο πατέρας δε του Ποπλίου
ήταν κατάκοιτος, πάσχοντας από πυρετούς και δυσεντερία. Ο δε Παύλος τον επισκέφθηκε,
προσευχήθηκε, έθεσε πάνω του τα χέρια και τον θεράπευσε.
• Η φιλανθρωπία του Ποπλίου και του λαού του νησιού (των «βαρβάρων») ανταμείφθηκε
με την ασυγκρίτως μεγαλύτερη φιλανθρωπία του Θεού. Μεταξύ του Ποπλίου και του Παύλου
αναπτύχθηκε κάποιο αίσθημα εμπιστοσύνης. Ο Παύλος θεράπευσε τον πατέρα του Ποπλίου
από πυρετούς και δυσεντερία, καθώς και τους άλλους ασθενείς της νήσου. Ασφαλώς δέ
κήρυξε το Ευαγγέλιο και ίδρυσε στο νησί Εκκλησία, διά της οποίας θεραπεύτηκαν και οι

[524]
ψυχές όσων πίστευσαν στόν Κύριο. Η σιωπή των Πράξεων των Αποστόλων δεν σημαίνει
τίποτε, ούτε υπέρ ούτε κατά, γιά το άν ο θαυμασμός και ο φόβος, που είναι η αρχή της σοφίας,
γιά τούς απλοϊκούς ανθρώπους της Μελίτης βοήθησε στην προπαρασκευή να οδηγηθούν
στον Χριστό. Επειδή η Μάλτα ήταν σπουδαίος συγκοινωνιακός κόμβος, και φιλοξενούσε και
Εβραίους και προσηλύτους, είναι μάλλον πιθανόν ότι μερικοί έγιναν χριστιανοί.

Τιμούν τον θαυματουργό Παύλο (στ. 9-10).

Οι πολλές θαυμαστές θεραπείες αύξησαν τον θαυμασμό των κατοίκων της Μελίτης πρός
τόν Παύλο, αλλά και τιμητικές εκδηλώσεις έγιναν γιά το πρόσωπό του. «Τούτου ουν
γενομένου και οι λοιποί οι έχοντες ασθενείας εν τη νήσω προσήρχοντο και εθεραπεύοντο οί
και πολλαίς τιμαϊς ετίμησαν ημάς και αναγομένοις επέθεντο τα προς την χρείαν» (στ. 9-10).
Απόδοσις στην απλοελληνική: «Μετά δε απ' αυτό και οι άλλοι στο νησί, που είχαν ασθένειες,
έρχονταν σ' αυτόν και θεραπεύονταν. Και πολλές περιποιήσεις μάς έκαναν αυτοί, και, όταν
φεύγαμε, μάς φόρτωσαν με τα αναγκαία».
• Αποδείχθηκε τί ευλογία σημαίνει ένας και μόνο άνθρωπος, πού είναι ενωμένος με τον
Θεό! Σάν τόν Μωυσή προσευχόμενο, έτσι στέκεται ο Παύλος μεταξύ Θεού και ανθρώπων.
Μέσα σε όλες τις ανωμαλίες, πάντα αυτός είναι κύριος των καταστάσεων. Κυριαρχεί πάνω
στη ζωή, είτε όταν μιλάη σε μία επαναστατημένη συνάθροισι αγριεμένων ανθρώπων, είτε
όταν βρίσκεται μέσα στο άγριο μουγκρητό της θαλασσοταραχής. Λέει ο συγγραφεύς του
Παύλου, ο Hblzer: «Υπάρχει και άθρησκος ηρωισμός. Αλλ' έχει κάποια σκληρότητα. Ο
χριστιανικός ήρωισμός, αντίθετα έχει την έλξι της εσωτερικής ηρεμίας και της ειρήνης, και
σκορπίζει θερμότητα σε άλλους. Τροφοδοτείται από ανώτερες πηγές. Είναι το αποτέλεσμα
από αναρίθμητες προηγούμενες και μυστικές υπερνικήσεις του εαυτού μας, του εγώ μας, και
από ένα σωρό μικρές νίκες, και τρέχει σαν ένας μεγάλος ποταμός, πού τόν αποτελούν
δισεκατομμύρια μικρές σταγόνες».
• Η φήμη του Αποστόλου ως θαυματουργού διαδόθηκε σ' όλο το νησί. “Όσοι ήσαν
ασθενείς έρχονταν πρός τόν Παύλο και θεραπεύονταν.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Όρα διά Παύλου πάντα γινόμενα ταύτα, ώστε πιστεύσαι τούς
δεσμώτας, τούς στρατιώτας, τόν εκατόνταρχον: ει γάρ αυτολίθινοι ήσαν, και δι' ών
συμβουλεύσαντος ήκουσαν, και δι' ών προειπόντος, και δι' ών θαυματουργήσαντος, καί δι'
ών θρέψαντος απέλαυσαν, μεγάλα άν εφαντάσθησαν περί αυτού» (Ε.Π.Ε.16β,256).
Μετάφρασις: Κοίτα πως όλα γίνονται εξ αιτίας του Παύλου, ώστε να πιστέψουν οι
φυλακισμένοι, οι στρατιώτες και ο εκατόνταρχος. Και αν ακόμα όλοι αυτοί ήσαν
σκληροκάρδιοι και αναίσθητοι, με τα όσα άκουσαν συμβουλεύοντάς τους, με τα όσα τούς
είχε πεί πρίν, μέ τά θαύματα που έκανε, μέ την τροφή που απήλαυσαν, θα φαντάζονταν
μεγάλα πράγματα γι' αυτόν.
• Σημειώνει ο Λουκάς, πού βρίσκεται και αυτός ναυαγός στη Μελίτη ως συνέκδημος του
Παύλου: Μας τίμησαν οι κάτοικοι με πολλές εκδηλώσεις σεβασμού. Και όταν επρόκειτο να
αποπλεύσουμε, μας προμήθευσαν όσα θα χρειαζόμασταν στο ταξίδι μας πρός τήν Ρώμη. Ο
Παύλος αντάμειψε τους κατοίκους για την αγάπη και τη φιλανθρωπία τους. Ένήργησε πλήθος
θαυμάτων, θεραπεύοντας τούς αρρώστους τους. Και οι κάτοικοι στη συνέχεια αντάμειψαν

[525]
τον Παύλο γιά το κήρυγμα και τα θαύματά του. «Πολλαίς τιμαίς ετίμησαν ημάς και
αναγομένοις επέθεντο τα προς την χρείαν» (στ. 10). Φόρτωσαν τον Παύλο και τους
συνεργάτες του με τιμές, αλλά και με υλικά εφόδια για το ταξίδι τους.

[526]
 (Πράξ. κη' 11-16) - Στη Ρώμη
«11 Μετὰ δὲ τρεῖς μῆνας ἀνήχθημεν ἐν πλοίῳ παρακεχειμακότι ἐν τῇ νήσῳ, ᾿Αλεξανδρίνῳ,
παρασήμῳ Διοσκούροις, 12 καὶ καταχθέντες εἰς Συρακούσας ἐπεμείναμεν ἡμέρας
τρεῖς· 13 ὅθεν περιελθόντες κατηντήσαμεν εἰς Ρήγιον, καὶ μετὰ μίαν ἡμέραν ἐπιγενομένου
νότου δευτεραῖοι ἤλθομεν εἰς Ποτιόλους· 14 οὗ εὑρόντες ἀδελφοὺς παρεκλήθημεν ἐπ᾿ αὐτοῖς
ἐπιμεῖναι ἡμέρας ἑπτά, καὶ οὕτως εἰς τὴν Ρώμην ἤλθομεν. 15 κἀκεῖθεν οἱ ἀδελφοὶ ἀκούσαντες
τὰ περὶ ἡμῶν ἐξῆλθον εἰς ἀπάντησιν ἡμῖν ἄχρις ᾿Αππίου φόρου καὶ Τριῶν Ταβερνῶν, οὓς
ἰδὼν ὁ Παῦλος εὐχαριστήσας τῷ Θεῷ ἔλαβε θάρσος. 16 ῞Οτε δὲ ἤλθομεν εἰς Ρώμην, ὁ
ἑκατοντάρχης παρέδωκε τοὺς δεσμίους τῷ στρατοπεδάρχῃ· τῷ δὲ Παύλῳ ἐπετράπη μένειν
καθ᾿ ἑαυτὸν σὺν τῷ φυλάσσοντι αὐτὸν στρατιώτῃ.»

Με Αλεξανδρινό πλοίο στις Συρακούσες (στ. 11-12)

Η αναχώρησης από τη Μάλτα έγινε μετά από τρίμηνο μέ Αλεξανδρινό πλοίο, που είχε
παραχειμάσει στη νησο. Τα πλοία τότε είχαν «παράσημα», δηλαδή, διακριτικά σήματα. Αυτά
δε τα σήματα ήταν διάφορες ζωγραφιστές ή ανάγλυφες παραστάσεις στην πρώρα ή και στην
πρύμνη. Για τα δύο προηγούμενα πλοία, με τα οποία έγινε το ταξίδι από την Καισάρεια μέχρι
τη Μελίτη, ο Λουκάς δεν αναφέρει ποιά εμβλήματα είχαν. Αλλά το νέο πλοίο, πού θ'
αναχωρούσαν για τη Ρώμη, είχε έμβλημα τούς Διοσκούρους. Γιατί το αναφέρει; Ίσως διότι
το έμβλημα ήταν θρησκευτικό και έκανε εντύπωση στο Λουκά, όπως έκανε εντύπωσι η πίστις
των «βαρβάρων» της Μελίτης στη θεά Δίκη.
Οι Διόσκουροι (Διός κούροι), δίδυμοι υιοί του Δία, ωνομάζονταν ο ένας Κάστωρ και ο
άλλος Πολυδεύκης. Και οι δύο λατρεύονταν ως θεοί σωτήρες. Εθεωρούντο γιατροί των
ασθενών και τραυματιών, και προστάτες των αγωνιζομένων γιά τό δίκαιο, των φιλοξένων,
των οδοιπόρων και ιδίως των ναυτιλομένων. Τό ότι το πλοίο ήταν αφιερωμένο στούς
Διοσκούρους, ήταν και αυτό ένα δείγμα της ευσεβείας των αρχαίων προγόνων μας. Φυσικά
η ευσέβεια αυτή δεν εξέφραζε την αληθινή πίστι. Είχε σχέση με την πολυθεΐα των
ειδωλολατρών. «Μετά δε τρείς μήνας ανήχθημεν εν πλοίω παρακεχειμακότι εν τη νήσω,
'Αλεξανδρινώ, παρασήμω Διοσκούροις, και καταχθέντες εις Συρακούσας επεμείναμεν
ημέρας τρείς» (στ. 11-12). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αποπλεύσαμε δέ μετά τρεις μήνες
με πλοίο Αλεξανδρινό, πού είχε παραχειμάσει στο νησί, και είχε ως έμβλημα τούς
Διοσκούρους (τόν Κάστορα καί τόν Πολυδεύκη, διδύμους υιούς του Δία, προστάτες των
θαλασσινών). Και αφού φτάσαμε στίς Συρακούσες, μείναμε εκεί τρεις μέρες».
• Ο Λουκάς έγραψε, πώς ώνόμαζαν το πλοίο οι ειδωλολάτρες, γιά νά διδαχθούμε, πώς να
ονομάζουμε τα πλοία έμείς οι χριστιανοί. Και μάλιστα εμείς οι Έλληνες, πού κυριαρχούμε
με τα πλοία μας στους ωκεανούς.
• Το πλοίο κατέπλευσε στίς Συρακούσες, την πρωτεύουσα της Σικελίας, όπου παρέμεινε
επί τρείς ημέρες, ίσως αναμένοντας ευνοϊκό άνεμο. Οι Συρακούσιοι μέχρι σήμερα κρατούν
την ανάμνηση της τριήμερης διαμονής και του κηρύγματος του αποστόλου Παύλου, κοντά
στα περίφημα λατομεία, όπου η αποικιακή περιπέτεια του Αλκιβιάδη τελείωσε τόσο τραγικά,
μέ τόν από πείνα θάνατο των ελλήνων αιχμαλώτων.

[527]
 Στο Ρήγιο καί στούς Ποτιόλους (στ. 13-14)
Ύστερα από τις Συρακούσες, πλέοντας κοντά στην ακτή, το πλοίο έφτασε στο Ρήγιο, που
ήταν πόλις στο στενό της Μεσσήνης, στο άκρο του ποδιού της Ιταλίας. Το όνομά του
Ελληνικό, από το ρήμα «ρήγνυμι», διότι πιστευόταν, ότι έκεί έγινε ρήγμα και η Σικελία
χωρίστηκε από την Ιταλία. Εκεί το πλοίο παρέμεινε μία ημέρα. Και απ' εκεί, αφού έπνευσε
ευνοϊκός άνεμος, νότος, τη δεύτερη μέρα έφτασε στούς Ποτιόλους, πόλι της Καμπανίας και
λιμάνι της Νεαπόλεως. «Όθεν περιελθόντες κατηντήσαμεν εις Ρήγιον, και μετά μίαν ημέραν
επιγενομένου νότου δευτεραίοι ήλθομεν εις Ποτιόλους: ού ευρόντες αδελφούς παρεκλήθημεν
επ' αυτοϊς επιμείναι ημέρας επτά, και ούτως εις την Ρώμην ήλθομεν» (στ. 13-14). Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Απ' εκεί, αφού περιπλεύσαμε (τη Σικελία), φτάσαμε στο Ρήγιο. Και
μετά από μία ημέρα, αφού έπνευσε νότος, ήρθαμε τη δεύτερη ημέρα στους Ποτιόλους. Εκεί
βρήκαμε αδελφούς και μας παρακάλεσαν να μείνουμε για χάρη τους επτά μέρες. Έτσι
κατόπιν φτάσαμε στη Ρώμη».
• Ο Παύλος θα πληροφορήθηκε ή καί θά είδε τα τρία περίφημα ηφαίστεια: Τήν Αίτνα της
Σικελίας. Τό Στρόμπολι σε νησο του Τυρηννικού πελάγους, που σχηματίστηκε από έκρηξη
και υψώνεται ως κώνος καί στεφανώνεται τη ημέρα με καπνούς και τη νύκτα με φλόγες. Καί
τόν Βεζούβιο, κοντά στη Νεάπολι, που μερικά χρόνια αργότερα, το 79 μ.Χ., έθαψε κάτω από
τη λάβα του την ακόλαστη Πομπηία και δύο άλλες αμαρτωλές πόλεις.
• Τί άραγε να σκέφθηκε ο Παύλος όταν είδε τα τρία ηφαίστεια; Σκέφθηκε ό,τι είχε γράψει
πρός τούς χριστιανούς της Ρώμης, ότι «η κτίσις συστενάζει και συνωδίνει», και ότι
«αποκαλύπτεται οργή Θεού επί πάσαν ασέβειαν και αδικίαν ανθρώπων» (Ρωμ. η' 22. α' 18).
Εμείς σκεπτόμαστε, ότι ο ίδιος ο Παύλος ήταν το μεγαλύτερο ηφαίστειο της αγάπης του
Χριστού. Η ψυχή του Παύλου ήταν πύρινη και εκρηκτική. Από μέσα του αναπηδούσαν
τεράστιες φλόγες και ιερή λάβα αγάπης πρός τόν Θεάνθρωπο Ιησού, τον Σωτήρα του κόσμου.
• Το ταξίδι του Παύλου από τις Συρακούσες ώς τούς Ποτιόλους προσφέρει συγκίνηση και
σε μας τους Έλληνες. Διότι η Σικελία και η Κάτω Ιταλία άλλοτε ήσαν γεμάτες από
ακμάζουσες Ελληνικές αποικίες και αποτελούσαν τη Μεγάλη Ελλάδα.
• Το Ευαγγέλιο είχε φτάσει στούς Ποτιόλους και είχε «γεννήσει» αρκετούς χριστιανούς.
Ό δέ Παύλος και οι συνέκδημοι συνεργάτες του αναζήτησαν και βρήκαν αδελφούς εν
Χριστώ. Οι χριστιανοί των Ποτιόλων παρακάλεσαν τον Παύλο και τους συνοδούς του να
παραμείνουν γιά χάρι τους στήν πόλι μία εβδομάδα. «Ού ευρόντες αδελφούς παρεκλήθημεν
επ' αυτούς επιμείναι ημέρας επτά» (στ. 14). Και ο έκατόνταρχος επέτρεψε, όπως άλλοτε είχε
επιτρέψει στήν Σιδώνα να μεταβή ο Παύλος σε φιλικά του πρόσωπα και να τύχη
περιποιήσεως. Αν στην αρχή του ταξιδιού ο Παύλος είχε την εκτίμηση του εκατοντάρχου,
πόσο μάλλον τώρα, μετά τη θαυμαστή διάσωσι από το ναυάγιο! Ο εκατόνταρχος αισθανόταν,
ότι η ζωή του και η ζωή των άλλων ναυαγών σώθηκε χάρις στόν Παύλο. Για να τον
ευχαριστήση έκανε ό,τι ήταν δυνατόν.
Ο εκατόνταρχος Ιούλιος, λοιπόν, έδωσε πρόθυμα την άδεια στον Παύλο να δεχθή την
πρόσκληση μερικών χριστιανών αδελφών και να μείνη κοντά τους μία εβδομάδα. Στο μεταξύ
αυτοί με ειδικούς ταχυδρόμους ειδοποίησαν τους αδελφούς χριστιανούς της Ρώμης γιά την
άφιξη του Αποστόλου. Κι έτσι το τελευταίο τμήμα του ταξιδιού του πήρε τη μορφή
θριαμβευτικής πορείας.

[528]
 Πήρε θάρρος ο Παύλος (στ. 15-16)
Και στη Ρώμη υπήρχαν χριστιανοί, και μάλιστα πολλοί. Αποτελούσαν πολυάριθμη
Εκκλησία. Οι χριστιανοί της Δύσεως, οι Παπικοί, έχουν καλλιεργήσει το ιστορικό λάθος, ότι
η Ρώμη έχει σχέση με τον απόστολο Πέτρο. Ένα ιστορικό λάθος αναμίχθηκε με μία
ερμηνευτική διαστροφή και κατασκευάστηκε το εωσφορικό πρωτείο, που απομάκρυνε τη
Δύσι από την Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία.
Η αλήθεια, όπως βγαίνει από τα κείμενα της Καινής Διαθήκης, είναι, ότι η εμφάνισις
χριστιανών της Ρώμης πρέπει ν' αναζητηθή στην ημέρα της Πεντηκοστής. Σημειώνουν οι
Πράξεις των Αποστόλων, ότι ανάμεσα σ' εκείνους, πού άκουσαν και στη δική τους διάλεκτο
«τά μεγαλεία του Θεού» από το στόμα των Αποστόλων, ήσαν «και οι επιδημούντες Ρωμαίοι,
Ιουδαϊοί τε και προσήλυτοι» (Πράξ. β' 10). Αυτοί οι Ρωμαίοι, πού ήσαν άλλοι Ιουδαίοι εκ
καταγωγής και άλλοι εθνικοί (προσήλυτοι), οπωσδήποτε, επιστρέφοντας στη Ρώμη, θά πήραν
μαζί τους και τον καλύτερο θησαυρό, πού απέκτησαν εκείνην, τη μοναδική Πεντηκοστή.
Ο Παύλος, από τη στιγμή, που μεταστράφηκε και επιστρατεύτηκε στο Ευαγγέλιο, πρέπει
να είχε ιδιαίτερους δεσμούς με τους χριστιανούς της Ρώμης. Ο ίδιος ήταν Ρωμαίος πολίτης
(Πράξ. ιστ' 21. 27). Είχε, λοιπόν, ο λόγος του απήχηση και ανάμεσα σ' εκείνους, που ανήκαν
στην ειδική αυτή τάξι. Πολλοί από τους χριστιανούς των τοπικών εκκλησιών, που ιδρύονταν
με το πέρασμα και την πνοή του Παύλου, ήσαν μετακινούμενοι, και μάλιστα εμπορευόμενοι.
Η Ρώμη ήταν το κέντρο του κράτους και κέντρο διακινήσεως πολλών αγαθών. Αυτοί οι
έμποροι, μαζί μέ τίς λοιπές συναλλαγές τους, μετέφεραν καί τόν ανεκτίμητο θησαυρό της
χριστιανικής πίστεως.
Ο Πέτρος συνήθως απηύθυνε το λόγο του Ευαγγελίου σε ιουδαϊκές παροικίες, και μετά
την περίπτωση του Κορνηλίου. Αλλωστε υπήρχε, τρόπον τινά, κάποια κατανομή του
ιεραποστολικού έργου. Τα έθνη ήσαν κυρίως δικαιοδοσία του Παύλου και των συνεργών
του. Οι της περιτομής, δικαιοδοσία του Πέτρου και άλλων αποστόλων. «Ήμείς εις τα έθνη,
αυτοί δε εις την περιτομήν» (Γαλ. β' 9).
Ο Παύλος είχε ειδική αποστολή καί γιά τούς εθνικούς (είδωλολάτρες) της Ρώμης, όπως
φαίνεται στην πρός Ρωμαίους: «Ελάβομεν χάριν και αποστολήν εις υπακοήν πίστεως εν πάσι
τοις έθνεσιν υπέρ του ονόματος αυτού, εν οίς έστε και υμείς κλητοί Ιησού Χριστού» (α' 5-6).
Αν, λοιπόν, σε κάποιον Απόστολο θα έπρεπε να χρεώσουμε την Εκκλησία της Ρώμης,
αυτός δεν θα ήταν ο Πέτρος, αλλά θα ήταν ο Παύλος. Αλλωστε στους χριστιανούς της Ρώμης
ο Παύλος είχε γράψει τη σπουδαιότερη ίσως εκ των δεκατεσσάρων επιστολών του, την πρός
Ρωμαίους. Ή πρός Ρωμαίους γράφτηκε στην Κόρινθο και στάλθηκε στους χριστιανούς της
Ρώμης με μία διακόνισσα από τις Κεχρεές, τη Φοίβη. Γράφοντας την περίφημη πρός
Ρωμαίους Επιστολή ο Παύλος εκφράζει την επιθυμία να επισκεφθή και προσωπικά τη Ρώμη.
«Έπιποθίαν έχω του ελθεϊν πρός υμάς από πολλών ετών» (Ρωμ. ιε' 23). Τόν αξίωσε ο Κύριος
να βρεθώ στη Ρώμη, δέσμιος και μάρτυρας. Καί μίλησαν πολύ δυνατά οι αλυσίδες του
Παύλου. Έδεσαν άρρηκτα τις ψυχές των εκεί χριστιανών με το Χριστό.
Γιά μας βέβαια τόσο ο Πέτρος, όσο και ο Παύλος, ανήκουν στήν καθόλου Εκκλησία. Ή
δέ Ρώμη, άν δέν δέχτηκε τους δύο κορυφαίους Αποστόλους ως ελεύθερους κήρυκες του
Ευαγγελίου (ο Παύλος κήρυξε φυλακισμένος, και μάλιστα «ακωλύτως» -Πράξ. κη' 31),

[529]
δέχτηκε όμως τα σώματα και των δύο Αποστόλων ως «ιερά σφάγεια» υπέρ του ονόματος του
Χριστού.
Ας δούμε, λοιπόν, πώς βρέθηκε τελικά στη Ρώμη ο Παύλος: «Κάκείθεν οι αδελφοί
ακούσαντες τα περί ημών εξήλθον εις απάντησιν ημίν άχρις 'Αππίου Φόρου και Τριών
Ταβερνών, ούς ιδών ο Παύλος ευχαριστήσας τω Θεώ έλαβε θάρσος. “Ότε δε ήλθομεν εις
Ρώμην, και εκατοντάρχης παρέδωκε τους δεσμίους των στρατοπεδάρχητω δέ Παύλω
επετράπη μένειν καθ' εαυτόν συν τω φυλάσσοντι αυτόν στρατιώτη» (στ. 1516). 'Απόδοσις
στην απλοελληνική: «Απ' εκεί δε οι αδελφοί, όταν άκουσαν για μας, βγήκαν για να μάς
προϋπαντήσουν μέχρι του 'Αππίου Φόρου και τις Τρείς Ταβέρνες. Και όταν τους είδε ο
Παύλος, ευχαρίστησε τον Θεό και πήρε θάρρος. "Όταν δε φτάσαμε στη Ρώμη, ο
εκατόνταρχος παρέδωσε τους κρατουμένους στον στρατοπεδάρχη. Αλλά στον Παύλο
επετράπη να μένη σε ιδιαίτερο κατάλυμα (όχι με τους άλλους κρατουμένους στο στρατόπεδο)
μαζί με τον φρουρό του στρατιώτη».
• Στη Ρώμη ο Παύλος είχε πολλούς γνωστούς του χριστιανούς. Μεταδόθηκε η είδησις, ότι
έρχεται ο Παύλος. Η είδησις έκανε τους αδελφούς της Ρώμης να σκιρτήσουν από χαρά. Ο
Απόστολος ερχόταν στη Ρώμη ως δέσμιος και υπόδικος. Αλλ' αυτό δέν φόβισε τους
αδελφούς. Όταν άκουσαν ότι ο Παύλος έρχεται να δικαστή στη Ρώμη, αντί να φοβηθούν,
συγκινήθηκαν, αλλά και κινήθηκαν να πάνε να τον προϋπαντήσουν.
• Η αγάπη δεν υπολογίζει αποστάσεις και κόπους. Ο Παύλος άλλωστε για την αγάπη των
αδελφών είχε διανύσει χιλιάδες χιλιόμετρα.
• Εδώ ο Παύλος δοκίμασε την πρώτη ευχάριστη έκπληξι: Η Εκκλησία της Ρώμης του
έστειλε τον πρώτο της χαιρετισμό. Αυτοί που είχαν διαβάσει την πρός Ρωμαίους επιστολή
του, γεμάτοι ευγνωμοσύνη πρός τόν Απόστολο, όταν έμαθαν ότι έρχεται, έστειλαν δύο
αποστολές για να τον προϋπαντήσουν. Οι δύο αποστολές αναχώρησαν από τη Ρώμη. Βάδισαν
τήν Απφία οδό και προϋπάντησαν τον Παύλο σε μεγάλες αποστάσεις από τη Ρώμη. Η μία
τον προϋπάντησε στην εμπορική πόλι 'Αππίου Φόρου (φόρος = αγορά), 65 χιλιόμετρα
μακρυά από τη Ρώμη. Τα μάτια του λευκασμένου Αποστόλου γέμισαν από δάκρυα χαράς,
καθώς ανταπέδιδε το αδελφικό φίλημα και τον χαιρετισμό των εν Χριστώ αδελφών.
Και η άλλη τον προϋπάντησε στο χωριό Τρείς Ταβέρνες (ταβέρνα = πανδοχείο, χάνι), 19
χιλιόμετρα έξω από τη Ρώμη. «Κάκείθεν οι αδελφοί ακούσαντες τα περί ημών εξήλθον είς
απάντησιν ημίν άχρις 'Αππίου Φόρου και Τριών Ταβερνών» (στ. 15).
• Ο Παύλος είδε τούς αδελφούς, ευχαρίστησε τον Θεό και «έλαβε θάρσος». «Ούς ιδών ο
Παύλος ευχαριστήσας το Θεώ έλαβε θάρσος» (στ. 15). Η παρουσία των αδελφών χριστιανών
εγκαρδίωσε τον Απόστολο. Ένας Παύλος, καταπλημμυρισμένος από τη χάρη του Χριστού,
ένας Παύλος, που παρουσιάζονταν και του μιλούσαν άγγελοι, ένας Παύλος, που ο ίδιος ο
Κύριος επανειλημμένα του εμφανίστηκε «εν οράματι», ένας Παύλος, πού θεράπευε ασθενείς,
που έβγαζε δαιμόνια και ανέσταινε νεκρούς, ένας Παύλος που ήταν το στήριγμα της
οικουμένης, έλαβε θάρρος από την παρουσία απλοϊκών αδελφών! Και Παύλος άν είσαι, έχεις
ανάγκη των αδελφών! Έχεις ανάγκη από ενίσχυσι, ώστε να μην αποθαρρυνθης μπροστά στα
τόσα εμπόδια κατά την ευαγγελική πορεία.

[530]
 • Δύο φορές ο Λουκάς αναφέρει την άφιξη στη Ρώμη: «Και ούτως εις την Ρώμην ήλθομεν»
(στ. 14). «Ότε δε ήλθομεν είς Ρώμην» (στ. 16). Ο Παύλος είχε σφοδρή επιθυμία να επισκεφθή
τη Ρώμη, την κοσμοκράτειρα, «τήν αιωνίαν πόλιν». Δεν ήταν ο πόθος του να δη τα αξιοθέατα
της πόλεως. Ποθούσε να έλθη στη Ρώμη, γιά νά δώση και στην πρωτευουσα του κόσμου τη
μαρτυρία του για τον Ιησού Χριστό, γιά νά δη τους αδελφούς χριστιανούς και να τους
ενισχύση. "Έφθασε μέ τούς συνεργούς του ύστερα από περιπετειώδες θαλασσινό ταξίδι και
ύστερα από οδοιπορία μιας περίπου εβδομάδας. Στο δρόμο κατέλυαν σε πανδοχεία χωρίς
καμμία άνεσι, με πολλή ακαθαρσία, φυσική και ηθική. Πάντως έφθασαν.
• Στη Ρώμη και εκατόνταρχος παρέδωσε τούς δεσμίους στόν στρατοπεδάρχη, δηλαδή,
στον αρχηγό του στρατοπέδου. Λόγω της ευνοϊκής, όπως φαίνεται, επιστολής του Φήστου
πρός τόν Καίσαρα και των ευμενών συστάσεων του εκατοντάρχου, ο Παύλος έτυχε ευμενους
μεταχειρίσεως. Δέν τόν έκλεισαν στό στρατόπεδο, σε κελλί φυλακής, μαζί με άλλους
κρατουμένους, αλλά του επετράπη να μένη μόνος, σε ιδιαίτερη κατοικία, μαζί με τον φύλακα
στρατιώτη. «Ότε δε ήλθομεν εις Ρώμην, και εκατοντάρχης παρέδωκε τους δεσμίους το
στρατοπεδάρχητω δε Παύλω επετράπη μένειν καθ' εατηρ μαψουαυτόν συν τω φυλάσσοντι
αυτόν στρατιώτη» (στ. 16).
• Επί τέλους ο Παύλος ήταν στη Ρώμη! Ήξερε πολύ καλά ο Απόστολος τι σημασία είχαν
αυτά τα τέσσερα γράμματα (Ρ Ω Μ Η) και γι' αυτόν καί γιά τήν Χριστιανοσύνη. Ο άνθρωπος,
που είχε μέσα στην καρδιά του έναν κόσμο γεμάτο αγάπη, βρισκόταν σ' εκείνη την πόλι, στην
εποχή του Νέρωνα, που λαχταρούσε μία σταγόνα ανθρωπισμού και μία άχνα αγάπης!
• Ο Παύλος είχε άνεση στην πρώτη αυτή φυλάκισι. Μπορούσε να βγαίνη έξω κατά
βούλησιν και να δέχεται επισκέψεις. Μόλις όμως έκανε ένα βήμα έξω από το σπίτι, ο
στρατιώτης φρουρός του, που βάδιζε πίσω του, τον έδενε στο χέρι μέ μία αλυσίδα. Ούτε μία
στιγμή δεν ήταν μόνος του. Πόσο τρομερό! Ο Παύλος σάν καλός Εβραίος προσευχόταν
«έπτάκις της ημέρας ανά τρίωρον». Ηταν, λοιπόν, υποχρεωμένος ενώπιον του φρουρού του
να προσεύχεται! Δεν είναι μικρό πράγμα το γεγονός, ότι ούτε μία στιγμή δεν ήταν δυνατόν ο
Παύλος να μείνη μόνος.
• Ο Παύλος στη Ρώμη! Στήν πόλι, πού στα ανάκτορά της κατοικούσε ένα ανθρωπόμορφο
τέρας, ο Νέρων, σ' ένα κελλί, αλυσοδεμένος, ήταν ένας επίγειος άγγελος, ο Παύλος!

[531]
 (Πράξ, κη' 17-31) - Κρατούμενος, κηρύττει «ακωλύτως»
«17 ᾿Εγένετο δὲ μετὰ ἡμέρας τρεῖς συγκαλέσασθαι τὸν Παῦλον τοὺς ὄντας τῶν ᾿Ιουδαίων
πρώτους· συνελθόντων δὲ αὐτῶν ἔλεγε πρὸς αὐτούς· ἄνδρες ἀδελφοί, ἐγὼ οὐδὲν ἐναντίον
ποιήσας τῷ λαῷ ἢ τοῖς ἔθεσι τοῖς πατρῴοις δέσμιος ἐξ ῾Ιεροσολύμων παρεδόθην εἰς τὰς
χεῖρας τῶν Ρωμαίων· 18 οἵτινες ἀνακρίναντές με ἐβούλοντο ἀπολῦσαι διὰ τὸ μηδεμίαν αἰτίαν
θανάτου ὑπάρχειν ἐν ἐμοί. 19 ἀντιλεγόντων δὲ τῶν ᾿Ιουδαίων ἠναγκάσθην ἐπικαλέσασθαι
Καίσαρα, οὐχ ὡς τοῦ ἔθνους μου ἔχων τι κατηγορῆσαι. 20 διὰ ταύτην οὖν τὴν αἰτίαν
παρεκάλεσα ὑμᾶς ἰδεῖν καὶ προσλαλῆσαι· ἕνεκεν γὰρ τῆς ἐλπίδος τοῦ ᾿Ισραὴλ τὴν ἅλυσιν
ταύτην περίκειμαι. 21 οἱ δὲ πρὸς αὐτὸν εἶπον· ἡμεῖς οὔτε γράμματα περὶ σοῦ ἐδεξάμεθα ἀπὸ
τῆς ᾿Ιουδαίας, οὔτε παραγενόμενός τις τῶν ἀδελφῶν ἀπήγγειλεν ἢ ἐλάλησέ τι περὶ σοῦ
πονηρόν. 22 ἀξιοῦμεν δὲ παρὰ σοῦ ἀκοῦσαι ἃ φρονεῖς· περὶ μὲν γὰρ τῆς αἱρέσεως ταύτης
γνωστόν ἐστιν ἡμῖν ὅτι πανταχοῦ ἀντιλέγεται. 23 Ταξάμενοι δὲ αὐτῷ ἡμέραν ἧκον πρὸς αὐτὸν
εἰς τὴν ξενίαν πλείονες, οἷς ἐξετίθετο διαμαρτυρόμενος τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ πείθων τε
αὐτοὺς τὰ περὶ τοῦ ᾿Ιησοῦ ἀπό τε τοῦ νόμου Μωϋσέως καὶ τῶν προφητῶν ἀπὸ πρωῒ ἕως
ἑσπέρας. 24 καὶ οἱ μὲν ἐπείθοντο τοῖς λεγομένοις, οἱ δὲ ἠπίστουν. 25 ἀσύμφωνοι δὲ ὄντες πρὸς
ἀλλήλους ἀπελύοντο, εἰπόντος τοῦ Παύλου ρῆμα ἕν, ὅτι καλῶς τὸ Πνεῦμα τὸ ῞Αγιον ἐλάλησε
διὰ ῾Ησαΐου τοῦ προφήτου πρὸς τοὺς πατέρας ἡμῶν λέγον· 26 πορεύθητι πρὸς τὸν λαὸν
τοῦτον καὶ εἶπον· ἀκοῇ ἀκούσετε καὶ οὐ μὴ συνῆτε, καὶ βλέποντες βλέψετε καὶ οὐ μὴ
ἴδητε· 27 ἐπαχύνθη γὰρ ἡ καρδία τοῦ λαοῦ τούτου, καὶ τοῖς ὠσὶ βαρέως ἤκουσαν, καὶ τοὺς
ὀφθαλμοὺς αὐτῶν ἐκάμμυσαν, μήποτε ἴδωσι τοῖς ὀφθαλμοῖς καὶ τοῖς ὠσὶν ἀκούσωσι καὶ τῇ
καρδίᾳ συνῶσι καὶ ἐπιστρέψωσι, καὶ ἰάσομαι αὐτούς. 28 γνωστὸν οὖν ἔστω ὑμῖν ὅτι τοῖς
ἔθνεσιν ἀπεστάλη τοῦτο τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ, αὐτοὶ καὶ ἀκούσονται. 29 καὶ ταῦτα αὐτοῦ
εἰπόντος ἀπῆλθον οἱ ᾿Ιουδαῖοι πολλὴν ἔχοντες ἐν ἑαυτοῖς συζήτησιν. 30 ῎Εμεινε δὲ ὁ Παῦλος
διετίαν ὅλην ἐν ἰδίῳ μισθώματι καὶ ἀπεδέχετο πάντας τοὺς εἰσπορευομένους πρὸς
αὐτόν, 31 κηρύσσων τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ διδάσκων τὰ περὶ τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ
Χριστοῦ μετὰ πάσης παρρησίας ἀκωλύτως.».

Σύναξις με τους προύχοντες Ιουδαίους (στ. 17-18)

Στη Ρώμη, την πρωτεύουσα του κόσμου, το έθνος των Εβραίων είχε μεγάλη και ισχυρή
παροικία. Υπήρχαν εκεί έντεκα συναγωγές. Ο Απόστολος ένα μισούσε και αποστρεφόταν,
την αμαρτία. Τούς συνανθρώπους, οσοδήποτε αμαρτωλοί καί άν ήσαν, οσοδήποτε ασεβείς,
τούς άγαπούσε και προσπαθούσε να τους οδηγήση στόν Ιησού Χριστό, τον Σωτήρα του
κόσμου. Τούς δέ Εβραίους ως ομοεθνείς, ώς κατά σάρκα συγγενείς, αγαπούσε ιδιαίτερα.
Αίμα του ήσαν οι Εβραίοι. Σπαραγμό καρδιάς αισθανόταν ο απόστολος Παύλος γιά τούς
ομοεθνείς του. Και τον εαυτό του θα έδινε για να σωθούν. Είχε γράψει στην επιστολή του
πρός τους Ρωμαίους: «Αλήθειαν λέγω εν Χριστώ, ου ψεύδομαι, συμμαρτυρούσης μοι της
συνειδήσεώς μου εν Πνεύματι Αγίω, ότι λύπη μοί έστι μεγάλη και αδιάλειπτος οδύνη τη
καρδία μου. Ηυχόμην γάρ αυτός εγώ ανάθεμα είναι από του Χριστού υπέρ των αδελφών μου,
των συγγενών μου κατά σάρκα, οίτινές εισιν Ισραηλίται» (Θ' 1-4).
Μετά την άφιξη στη Ρώμη ο Απόστολος διέθεσε τις τρείς πρώτες ημέρες για να
ξεκουραστή λίγο, να προσευχηθή, να δή αδελφούς χριστιανούς και να ενημερωθή γιά τήν
κατάστασι στη Ρώμη. Κατόπιν δέ συγκάλεσε τους προύχοντες από τους Ιουδαίους γιά νά

[532]
τούς δή και να τους μιλήση. « Eγένετο δε μετα ημέρας τρείς συγκαλέσασθαι τον Παύλον τους
όντας των Ιουδαίων πρώτους. Συνελθόντων δε αυτών έλεγε προς αυτούς: "Ανδρες αδελφοί!
Εγώ ουδέν εναντίον ποιήσας τω λαώ ή τοίς έθεσι τοις πατρώοις δέσμιος εξ Ιεροσολύμων
παρεδόθην εις τας χείρας των Ρωμαίων οίτινες άνακρίναντές με έβούλοντο απολύσαι διά το
μηδεμίαν αιτίαν θανάτου υπάρχειν εν εμοί» (στ. 17-18). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«Μετά δε από τρεις μέρες ο Παύλος κάλεσε μαζί τους προύχοντες των Ιουδαίων. Και όταν
μαζεύτηκαν, τους είπε: “Αδελφοί! Εγώ, χωρίς να κάνω τίποτε ενάντια στο λαό ή στα
πατροπαράδοτα έθιμα, παραδόθηκα δεμένος από τα Ιεροσόλυμα στα χέρια των Ρωμαίων. Και
αυτοί, αφού με ανέκριναν, ήθελαν να με απολύσουν, διότι καμμία αιτία θανάτου δεν υπήρχε
σε μένα».
• Η αγάπη του Παύλου γιά τούς αδελφούς του Ιουδαίους ενήργησε γρήγορα.
• Οι Ιουδαίοι είχαν τρομερή προκατάληψι έναντι του Παύλου. Τόν θεωρούσαν αποστάτη,
επαναστάτη και τον μεγαλύτερο εχθρό του Ιουδαϊσμού. Ο Απόστολος βρέθηκε στη Ρώμη για
πρώτη φορά. Αλλ' η φήμη του είχε φτάσει εκεί προ πολλού και είχε δημιουργήσει την
τρομερή προκατάληψι.
• Η προκατάληψις είναι τεράστιο εμπόδιο γιά ν' ακούση κανείς με αντικειμενικότητα το
πρόσωπο που δεν το συμπαθεί. Το πάθος της προκαταλήψεως κυριαρχεί και καταργεί τη
λογική και την αντικειμενικότητα.
• Ο Παύλος είχε τόν σφοδρό πόθο να κηρύξη τόν Χριστό και στους Ιουδαίους της Ρώμης
και να επιδράση στίς ψυχές τους για τη σωτηρία τους. Αλλά πώς θα επιδρούσε, αφού έκείνοι
ήσαν σε τρομερό βαθμό προκατειλημμένοι απέναντί του; Γι' αυτό ο Παύλος συγκάλεσε τους
προύχοντες των Ιουδαίων και μίλησε σ' αυτούς, όχι ως κήρυκας του Ευαγγελίου, αλλ' ώς
κατηγορούμενος. «Έγένετο δε μετα ημέρας τρείς συγκαλέσασθαι τον Παύλον τους όντας των
Ιουδαίων πρώτους» (στ. 17). Θέλησε πρώτα ν' αποσείση τις εναντίον του κατηγορίες, γιά ν'
απαλλαγούν οι Ιουδαίοι από την προκατάληψι, και έπειτα να κηρύξη το Ευαγγέλιο του
Χριστού.
• Πόσο συνετά μίλησε στούς Ιουδαίους! Ενώ μπορούσε να μιλήση ως σφοδρός κατήγορος
των Ιουδαίων, πού τόν κακοποίησαν πολλές φορές, προτίμησε να μιλήση ως ταπεινός
κατηγορούμενος. Δέν θέλησε να κατηγορήση άλλους, αλλά μόνο ν' απαλλάξη των
κατηγοριών τον εαυτό του και να βοηθήση τους συνομιλητές του ν' απαλλαγούν της
προκαταλήψεως για το προσωπικό τους καλό. Μίλησε μέ αδελφική αγάπη. «'Ανδρες
αδελφοί! Εγώ ουδέν εναντίον ποιήσας τω λαώ ή τοίς έθεσι τοις πατρώοις δέσμιος εξ
Ιεροσολύμων παρεδόθην εις τας χείρας των Ρωμαίων οίτινες ανακρίναντές με έβούλοντο
απολύσαι διά το μηδεμίαν αιτίαν θανάτου υπάρχειν εν εμοί» (στ. 17-18). Χωρίς να κάνω
τίποτε αντίθετο στο λαό ή στα πατροπαράδοτα έθιμα, από τα Ιεροσόλυμα παραδόθηκα
δεμένος στα χέρια των Ρωμαίων. Οι Ρωμαίοι με ανέκριναν και ήθελαν να με απολύσουν,
αφού διαπίστωναν, ότι σε μένα δεν υπήρχε καμμία αιτία θανάτου.

Η αλυσίδα για την Ελπίδα! (στ. 19-20)

Οι Ιουδαίοι προέβαλαν αντιρρήσεις. Γι' αυτό συνεχίζει ο Παύλος- αναγκάστηκα να
επικαλεστώ τον Καίσαρα. "Όχι ότι είχα να κατηγορήσω γιά κάτι στον Καίσαρα το έθνος μου.

[533]
Γι' αυτό το λόγο ζήτησα να σας δώ και να σας μιλήσω... Στο σημείο αυτό ο Απόστολος ύψωσε
τόν βραχίονά του, επέδειξε την αλυσίδα, με την οποία ήταν προσδεδεμένος στο Ρωμαίο
στρατιώτη και είπε: «Για τη Μεσσιακή ελπίδα φοράω αυτή την αλυσίδα...». «Αντιλεγόντων
δε των Ιουδαίων ηναγκάσθην επικαλέσασθαι Καίσαρα, ουχ ώς του έθνους μου έχων τι
κατηγορήσαι. Διά ταύτην ούν την αιτίαν παρεκάλεσα υμάς ιδείν και προσλαλήσαι. "Ένεκεν
γαρ της ελπίδος του Ισραήλ την άλυσιν ταύτην περίκειμαι» (στ. 19-20). Απόδοσις στην
απλοελληνική: «Επειδή όμως αντιδρούσαν οι Ιουδαίοι, αναγκάστηκα να επικαλεστώ τον
Καίσαρα. Όχι διότι είχα να κατηγορήσω για κάτι το έθνος μου. Γι' αυτό λοιπόν τον λόγο σας
προσκάλεσα να σας δώ και να σας μιλήσω. Για την ελπίδα δε του Ισραήλ (τη μεσσιακή
ελπίδα) φορώ αυτή την αλυσίδα”».
• Πήρα το θάρρος να σας καλέσω και να σας μιλήσω, αδελφοί, διότι έχουμε την ίδια
ελπίδα, την ελπίδα της αναστάσεως και της δόξας διά του Μεσσία.
Πόσο ωραίος, πόσο συγκινητικός είναι ο τελευταίος λόγος του Αποστόλου! Τέτοιος λόγος
μόνο λίθινες καρδιές δέν συγκινεί. Αλλά πόσο συνετά και όλα τα λόγια του Αποστόλου!
Πρόσεξε πολύ να μη θίξη, νά μήν ερεθίση, νά μήν προκαλέση τους αδελφούς του Ιουδαίους.
Πρόσεξε νά τούς συγκινήση καί νά τούς ωφελήση. Ο Απόστολος ήταν πνευματοφόρος. Είχε
«πνεύμα σοφίας και συνέσεως» (Ησ. ια' 2).

Ζητάμε να σε ακούσουμε (στ. 21-22)

Επειδή ο Παύλος μίλησε με ταπείνωση και σύνεσι, οι Ιουδαίοι προύχοντες τον άκουσαν
και απάντησαν μάλλον με ευγένεια. Εμείς -είπαν- ούτε γράμματα λάβαμε γιά σένα από την
Ιουδαία, ούτε κανείς από τους αδελφούς ήλθε και ανέφερε κάτι κακό για σένα. «Οι δε προς
αυτόν είπον Ημείς ούτε γράμματα περί σου έδεξάμεθα από της Ιουδαίας, ούτε παραγενόμενός
τις των αδελφών απήγγειλεν ή ελάλησέ τι περί σου πονηρόν. Αξιούμεν δε παρά σου ακούσαι
ά φρονείς. Περί μέν γάρ της αιρέσεως ταύτης γνωστόν έστιν ημίν ότι πανταχού αντιλέγεται»
(στ. 21-22).
'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Εκείνοι δε του είπαν: “Εμείς ούτε γράμματα πήραμε από
την Ιουδαία για σένα, ούτε κανένας από τους αδελφούς ήλθε και ανέφερε ή είπε κάτι κακό
για σένα. Αλλά ζητούμε ν' ακούσουμε από σένα τί φρονείς. Διότι για τη θρησκευτική κίνηση,
στην οποίαν ανήκεις, είναι γνωστό σε μας, ότι παντού υπάρχει αντίδρασις”».
• Η πρώτη επαφή, πού, σύμφωνα με τη συνήθειά του, προσπάθησε ο δέσμιος Παύλος νά
έχη, ήταν με τους συμπατριώτες του Ιουδαίους. Δεν θέλησε να παρουσιαστή ως αρνητής του
έθνους του και να λέγεται ότι πρόδωσε τίς Μεσσιανικές προφητείες του λαού του. Οι Εβραίοι
από τον 2ο π. Χ. αιώνα, είχαν μία αρκετά μεγάλη παροικία στη Ρώμη.
• Οι επίσημοι από τους Ιουδαίους ούτε επηρεασμένοι ήσαν από τους φανατικούς Ιουδαίους
της Ιερουσαλήμ κατά του Παύλου, αλλ' ούτε το κήρυγμα του Παύλου είχαν ακούσει. Απλώς
είχαν ακούσει, ότι κάποιος Παύλος ανήκε σε μία θρησκευτική παράταξι, που μάλιστα την
αποκαλούσαν και αυτοί αίρεσι, και ότι η κίνησις αυτού του Παύλου είχε προκαλέσει ποικίλες
αντιδράσεις. Πάντως ήσαν πρόθυμοι ν' ακούσουν από τον ίδιο τον Παύλο τί κήρυττε και τί
πίστευε. «Αξιούμεν δε παρά σου ακούσαι α φρονείς. Περί μέν γάρ της αιρέσεως ταύτης
γνωστόν έστιν ημίν ότι πανταχού αντιλέγεται» (στ. 22).

[534]
 • Ζητούμε ν' ακούσουμε από σένα, Παύλε, ποιά είναι τα φρονήματά σου.
• Οι Ιουδαίοι της Ρώμης γνώριζαν τον Χριστιανισμό, αφού μάλιστα στη Ρώμη υπήρχε
ισχυρή χριστιανική Εκκλησία. Είχαν επίσης ακούσει για τον Παύλο, τόν... ταραξία της
οικουμένης! Αλλά δεν γνώριζαν για τη συγκεκριμένη υπόθεσι, για την οποία ο Παύλος
μεταφέρθηκε δέσμιος στη Ρώμη. Ακόμα δεν είχαν φτάσει σχετικές πληροφορίες από την
Ιουδαία. Όπως δε ο Παύλος δεν απαξίωσε να επικοινωνηση με τους Ιουδαίους, έτσι και
εκείνοι δεν αρνήθηκαν ν' ακούσουν τον Απόστολο.

Κηρύττει τον Ιησού από το πρωί μέχρι το βράδυ (στ. 23-24)

Οι Ιουδαίοι ώρισαν μέρα νέας συναντήσεως μέ τόν απόστολο Παύλο. Στη νέα συνάντησι
ήρθαν περισσότεροι. Η συνάντησις έγινε στο οίκημα, που αρχικώς ο Απόστολος
φιλοξενήθηκε. Διότι κατόπιν έμεινε «εν ιδίων μισθώματι» (στ. 30), σε δικό του νοικιασμένο
οίκημα. «Ταξάμενοι δε αυτώ ημέραν ήκον προς αυτόν εις την ξενίαν πλείονες, οίς εξετίθετο
διαμαρτυρόμενος την βασιλείαν του Θεού πείθων τε αυτούς τα περί του Ιησού από τε του
νόμου Μωυσέως και των προφητών από πρωί έως εσπέρας. Και οι μεν επείθοντο τοϊς
λεγομένοις, οι δε ήπίστουν» (στ. 23-24). Απόδοσις στην απλοελληνική: «Αφού δε τού ώρισαν
ημέρα, ήλθαν σ' αυτόν στο κατάλυμά του περισσότεροι. Και μιλούσε σ' αυτούς διά μακρών,
κηρύττοντας τη βασιλεία του Θεού και διδάσκοντας αυτούς για τον Ιησού (ώς Μεσσία) από
τον νόμο του Μωυσή και τους προφήτες, από το πρωί μέχρι το βράδυ. Και άλλοι μεν πίστευαν
στα λεγόμενα, άλλοι δε απιστούσαν»,
• Κατά τη νέα συνάντησε ο Παύλος μίλησε ως κήρυκας του Ευαγγελίου, όχι ως
κατηγορούμενος. Δέν έκανε απολογία, αλλ' έκανε ομολογία. «Διαμαρτυρόμενος την
βασιλείαν του Θεού πείθων τε αυτούς τα περί του Ιησού από τε του νόμου Μωυσέως και των
προφητών από πρωί έως εσπέρας (στ. 23). Εξέθετε τα σχετικά με τη βασιλεία του Θεού.
Παρουσίαζε τον πραγματικό χαρακτήρα της βασιλείας του Θεού. Οι Ιουδαίοι νόμιζαν, ότι η
βασιλεία του Θεού ήταν κοσμική, θα στηριζόταν στην υλική δύναμι και βία και θα είχε
άφθονία υλικών αγαθών. Νόμιζαν, ότι ο Μεσσίας θα ίδρυε βασιλεία, όμοια και πολύ
λαμπρότερη της βασιλείας των Δαβίδ καί Σολομώντος.
• Ο Παύλος εξήγησε στους Ιουδαίους, ότι η βασιλεία του Θεού είναι πνευματική και
ουρανία, ιδρύεται στις καρδιές των πιστών και εκλεκτών και δεν απαστράπτει εξωτερικά,
από κοσμική λάμψι, αλλ' εσωτερικά από τη λάμψη της καθαρότητας και αγιότητας. Μέ χωρία
από τον Μωσαϊκό νόμο καί τούς προφήτες απέδειξε, ότι ο αναμενόμενος Μεσσίας ήλθε, και
αυτός είναι ο Ιησούς ο Ναζωραίος. Στο πρόσωπο του Ιησού εκπληρώθηκαν προφητείες και
προτυπώσεις του Μωυσή και των άλλων προφητών.
• Ο Παύλος μιλούσε και συνομιλούσε από το πρωί μέχρι το βράδυ. Δέν φείσθηκε χρόνου
και κόπου για να εξηγήση τον λόγο του Θεού και ν' αποδείξη, ότι ο Μεσσίας και Σωτήρας
είναι ο Ιησούς.
• Ο πόθος του Παύλου να ωφελήση τούς ομοεθνείς του, ή σύνεσις, με την οποία
απευθύνθηκε σ' αυτούς, ή σοφία και η επιμονή του κατά την εξήγηση των προφητειών και ο
κόπος κατά την πολύωρη ομιλία, δέν έμειναν χωρίς αποτελέσματα. Ο Θεός αντάμειψε τον
Απόστολό του με την επιστροφή ομοεθνών. Σκληροί Ιουδαίοι, πού μέ κηρύγματα άλλων

[535]
χριστιανών δέν έλκύστηκαν, με το κήρυγμα του Παύλου σαγηνεύτηκαν και πίστευσαν στόν
Ιησού Χριστό. Βεβαίως υπήρχαν και εκείνοι, πού δέν πείστηκαν και δεν πίστευσαν. Άλλωστε
πάντοτε το ίδιο συμβαίνει. Ο Χριστός σε όλες τις εποχές και για όλους τούς λαούς θα είναι
«σημείον αντιλεγόμενον» (Λουκ. β' 34). Άλλοι θα πιστεύουν, άλλοι θα αρνούνται. Άλλοι θά
Τόν λατρεύουν, άλλοι θα Τόν αμφισβητούν. Το ίδιο συνέβη και στην πρώτη εκείνη
συνάντηση του Παύλου μέ Ιουδαίους της Ρώμης: «Και οι μεν έπείθοντο τους λεγομένοις, οι
δε ή πίστουν» (στ. 24).
• Πόσο εύλογούσε ο Θεός τον Παύλο, αφού ύστερα από δύο συναντήσεις κατώρθωνε να
οδηγή σκληρούς ανθρώπους στόν Χριστό! Μεγάλος ο Παύλος, αλλά και πλούσια τόν
εύλογούσε ο Θεός! Αλλά και κάθε κήρυκα και απλό πιστό ευλογεί ο Κύριος, ανάλογα πρός
τήν πίστι, την αγάπη και τον πνευματικό του αγώνα. Κανένα πιστό δεν αφήνει ο Θεός χωρίς
ευλογία.

Επαχύνθη η καρδία των Ιουδαίων (στ. 25-27)

Το Ευαγγέλιο δίχασε τους Ιουδαίους. Τούς χώρισε σε δύο μερίδες, σ' εκείνους που
πίστευσαν και σ' εκείνους που δεν πίστευσαν. Εξ αιτίας των απίστων ο Παύλος υπενθύμισε
ένα φοβερό λόγο του Αγίου Πνεύματος πρός τούς Ισραηλίτες διά του προφήτου Ησαΐα:
«Ασύμφωνοι δε όντες προς αλλήλους απελύοντο, είπόντος του Παύλου ρήμα έν, ότι καλώς
το Πνεύμα το Άγιον ελάλησε διά Ησαΐου του προφήτου προς τους πατέρας ύμών λέγον:
Πορεύθητι πρός τόν λαόν τούτον και είπον 'Ακοή ακούσετε και ου μή συνήτε, και βλέποντες
βλέψετε και ου μη ίδητε επαχύνθη γάρ ή καρδία του λαού τούτου, και τους ώσί βαρέως
ήκουσαν, και τους οφθαλμούς αυτών εκάμμισαν, μήποτε ίδωσι τοίς οφθαλμοίς και τοίς ώσιν
ακούσωσι και τη καρδία συνώσι και επιστρέψωσι, και ιάσομαι αυτούς» (στ. 25-27). Απόδοσις
στην απλοελληνικής «Και διαφωνώντας μεταξύ τους έφευγαν, αφού ο Παύλος είπε έναν
λόγο: “Καλά είπε το Πνεύμα το "Αγιο διά μέσου του προφήτου Ησαΐα αυτό τον λόγο:
“Πήγαινε σ' αυτόν τον λαό και να πης: Θα ακούσετε καλά, αλλά δεν θα καταλάβετε. Και θα
κοιτάζετε καλά, αλλά δεν θα δήτε. Διότι σκοτίσθηκε ο νούς αυτού του λαού, και κώφευσαν,
και έκλεισαν τα μάτια τους, για να μη δούν με τα μάτια και να μην ακούσουν με τα αυτιά και
να μην καταλάβουν με τον νου και να μην μετανοήσουν, ώστε να τους συγχωρήσω”».
• Ο φοβερός λόγος του χωρίου αυτού περιέχεται στο έκτο κεφάλαιο του βιβλίου του
Ησαΐου. Σ' αυτό ο προφήτης περιγράφει μεγαλειώδη οπτασία. Είδε τον Κύριο ως βασιλέα
πάνω σε υψηλό θρόνο (υψηλά τοποθετημένο), και γύρω από τον Κύριο αγγελικά τάγματα,
που έψαλλαν: «Αγιος, άγιος, άγιος Κύριος σαβαώθ, πλήρης πάσα ή γή της δόξης αυτού».
Από το στόμα δέ του Κυρίου ο προφήτης άκουσε τόν φοβερό λόγο γιά τήν πώρωσι του
Ισραήλ. Ο βασιλιάς Κύριος, που είδε ο Ησαΐας, είναι ο Ιησούς. Είναι ο Κύριος σαβαώθ, ο
Κύριος των δυνάμεων.
'Αλλ' ο Παύλος λέει, ότι τον λόγο για την πώρωσι του Ισραήλ τόν είπε το Πνεύμα το "Αγιο!
Πώς; Και ο Κύριος Ιησούς Χριστός και το Πνεύμα το "Αγιο είπαν στόν Ησαΐα τον φοβερό
λόγο. Διότι και ο Χριστός και το Αγιο Πνεύμα είναι ομοούσια πρόσωπα της μιάς Θεότητας.
Στο εν λόγω όραμα του Ησαΐου ο Κύριος Ιησούς Χριστός είπε τόν φοβερό λόγο με την έννοια,
ότι μιλούσε στον προφήτη, ενώ το Αγιο Πνεύμα είπε αυτόν τον λόγο με την έννοια ότι
ενέπνεε τόν προφήτη.

[536]
 • Ο λόγος του Θεού πρός τόν προφήτη Ησαΐα γιά τήν πώρωσι του Ισραήλ: «Ακοή ακούσετε
και ου μή συνήτε, και βλέποντες βλέψετε και ου μη ίδητε επαχύνθη γάρ ή καρδία του λαού
τούτου, και τους ώσί βαρέως ήκουσαν, και τους οφθαλμούς αυτών εκάμμισαν, μήποτε ίδωσι
τοίς οφθαλμούς και τοίς ώσιν ακούσωσι και τη καρδία συνωσι και επιστρέψωσι, και ιάσομαι
αυτούς» (στ. 26). Αυτός ο λόγος ήταν προφητεία (Ματθ. ιγ' 14). Προφητεύθηκε, ότι κάποτε
οι Ισραηλίτες, κατά την εποχή του Χριστού, θα άκουγαν και θα έβλεπαν καταπληκτικά
πράγματα, αλλά, λόγω πωρώσεως της καρδιάς τους και αχρηστεύσεως της εσωτερικής ακοής
και οράσεως, δεν θα αισθάνονταν συγκλονισμό. Δέν θα επέστρεφαν, για να τους σώση και
ενανθρωπήσας Kύριος από τις αμαρτίες τους.
• Η περικοπή από τον προφήτη Ησαΐα φανερώνει τη δυνατή προφητική γλώσσα. Στη δική
μας νοοτροπία φαίνεται σκληρή ή μάλλον μας σκανδαλίζει. Είναι ποτέ δυνατόν να έχη ο Θεός
την πρόθεση να σκληρύνη την καρδιά ενός λαού γιά νά τόν καταστρέψη ύστερα; Του
Εβραίου όμως η σκέψις εργαζόταν διαφορετικά από τη δική μας. "Αλλωστε στα φαρισαϊκά
δόγματα ανήκε και η διδασκαλία για τον απόλυτο προορισμό. Και ο Παύλος δίδασκε έναν
προορισμό θεσπισμένο από τον Θεό, τόν μετρίαζε όμως με το κήρυγμα για την ελευθέρα
βούληση του ανθρώπου.
Ο Θεός έδωσε την ελεύθερη θέληση και τη δυνατότητα της κακής χρήσεώς της. Με την
πρόβλεψη αυτής της χρήσεως (και καταχρήσεως) προκαλεί και την απείθεια του ανθρώπου,
όχι όμως με την έννοια μιάς αναπόφευκτης μοίρας. Τό φώς και η αλήθεια στις περιπτώσεις
που μας προσφέρονται και δεν τα δεχόμαστε, μετατρέπονται σε θεία καταδίκη. Η Αγία Γραφή
από την άποψη του Θεού διαιρεί τούς ανθρώπους σε δύο τάξεις: Σέ πιστούς και σε απίστους,
σε τέκνα του φωτός και σε τέκνα του σκότους.

Η σωτηρία στα έθνη (στ. 28-29)

Ο Παύλος υπενθύμισε την προφητεία για την πώρωσι του Ισραήλ πρός έλεγχο των
απίστων Ιουδαίων και μεγαλύτερο στηριγμό των πιστών. Δυστυχώς η προσφορά της
σωτηρίας εν Χριστώ πήγε χαμένη γιά τούς πωρωμένους Ιουδαίους, και όχι μόνο, αλλά και
γιά τούς πωρωμένους όλων των γενεών και όλων των λαών. Ευτυχώς όμως υπήρχαν και
υπάρχουν οι καλοπροαίρετοι. Πάντοτε θα χαρίζεται η σωτηρία σε όσους ακούσουν την
αλήθεια τη σωτήριο του ενανθρωπήσαντος Θεού. Και αυτιά πού ακούουν και υπακούουν
υπάρχουν και ανάμεσα στους εθνικούς (μή Ιουδαίους). Σ' αυτά τα αυτιά αντηχούσαν συνήθως
τα λόγια του Αποστόλου των εθνών: «Γνωστόν ούν έστω υμίν ότι τοίς έθνεσιν απεστάλη
τούτο το σωτήριον του Θεού, αυτοί και ακούσονται. Και ταύτα αυτού είπόντος απήλθον οι
Ιουδαίοι πολλήν έχοντες εν εαυτοίς συζήτησιν» (στ. 28-29). Απόδοσις στην απλοελληνική:
«“Ας είναι λοιπόν σε σας γνωστό, ότι στους εθνικούς εστάλη αυτή η σωτηρία, που παρέχει ο
Θεός, αυτοί και θα ακούσουν”. Και αφού είπε αυτά, έφυγαν οι Ιουδαίοι και είχαν μεγάλη
λογομαχία μεταξύ τους».
• Ο Απόστολος τόνισε, ότι η σωτηρία απεστάλη και στούς εθνικούς και αυτοί θα ακούσουν
και θα εγκολπωθούν τη λύτρωσι. Είπε δε αυτό τον λόγο, ως υστάτη προσπάθεια γιά να
«ζηλεύσουν» και οι Ιουδαίοι και να μετανοήσουν (ιδέ Ρωμ. ι' 19. ια' 11. 14).

[537]
 • “Όλους τούς τρόπους μεταχειριζόταν ο Παύλος, από την ήπιότητα μέχρι την
αυστηρότητα και την πρόκλησι, μήπως αφυπνίση, συγκινήση και σώση και ομοεθνείς του
Ιουδαίους. Οι Ιουδαίοι «απήλθον πολλήν έχοντες εν εαυτοίς συζήτησιν» (στ. 29). Δέν
συζητούσαν απλώς, αλλά και λογομαχούσαν. Μερικοί δέν μιλούσαν, αλλά
προβληματίζονταν.

«Ακωλύτως» (στ. 30-31)

Ο Παύλος έμεινε κρατούμενος στη Ρώμη ολόκληρη διετία. Αλλη μία διετία είχε μείνει
φυλακισμένος στην Καισάρεια επί της ηγεμονίας Φήλικος (Πράξ. κδ' 27). Και άλλο ένα έτος
ήταν κρατούμενος, αφ' ότου έγινε ηγεμόνας ο Φήστος μέχρι να μεταφερθή στη Ρώμη, εν
μέσω καταιγίδων και φοβερής θαλασσοταραχής. Επί πέντε έτη ο χρυσάετος του Πνεύματος
κλεισμένος στο κλουβί. Ο Απόστολος ήταν δεμένος. «Αλλ' ο λόγος του Θεού ου δέδεται» (Β'
Τιμ. β' 9). Ο Απόστολος δεν μπορούσε να μεταβή πρός τούς ανθρώπους. Αλλ' οι άνθρωποι
μπορούσαν να μεταβούν πρός τόν Απόστολο. «Έμεινε δε ο Παύλος διετίαν όλην εν ιδίων
μισθώματι και απεδέχετο πάντας τους εισπορευομένους προς αυτόν, κηρύσσων την
βασιλείαν του Θεού και διδάσκων τα περί του Κυρίου Ιησού Χριστού μετά πάσης παρρησίας
ακωλύτως» (στ. 30-31). 'Απόδοσις στην απλοελληνική: «Έμεινε δε ο Παύλος ολόκληρη
διετία σε δικό του μισθωμένο οίκημα. Και δεχόταν όλους, όσοι τον επισκέπτονταν. Και
κήρυττε τη βασιλεία του Θεού και δίδασκε για τον Κύριο Ιησού Χριστό με όλο το θάρρος,
χωρίς εμπόδιο, “ακωλύτως”».
• Πολλοί μετέβαιναν για να δουν τον πρώτο των αποστόλων και ν' ακούσουν τα χρυσά του
λόγια. Ναός έγινε το οίκημα, όπου ο Παύλος έκρατείτο. Κατά το διάστημα αυτής της διετίας
χιλιάδες μετέβησαν εκεί και παρακολουθούσαν την ιερουργία του Ευαγγελίου. Ο Απόστολος
κήρυττε σ' αυτούς τη βασιλεία του Θεού και τον βασιλέα Κύριο Ιησού Χριστό. Και η
απήχησις του κηρύγματός τους ήταν μεγάλη. Οι άνθρωποι του επιγείου βασιλιά δέχτηκαν την
επίδραση του κηρύγματος του Παύλου γιά τόν ουράνιο Βασιλέα (Φιλιπ. α' 12-14. δ' 22).
• Χαρακτηριστική είναι η φράσεις, με την οποία ο Λουκάς κατακλείει το βιβλίο των
Πράξεων: «Μετά πάσης παρρησίας ακωλύτως» (στ. 31). Αυτή η φράσις είναι ξέσπασμα
θριάμβου. Το αποστολικό κήρυγμα από τον τόπο της γεννήσεώς του, την Ιερουσαλήμ,
έφτασε στην πρωτεύουσα του κόσμου, τη Ρώμη. Ο μεγάλος πόθος του Αποστόλου, νά
κηρύξη και στη Ρώμη, εκπληρώθηκε.
Η αποστολική επιθυμία του μεγάλου Παύλου γίνεται και προφητεία του για το μέλλον.
Λέει ο ιερός Χρυσόστομος: «Όράς πως πάντα προεώρα ή αγία και θεία κεφαλή, και των
ουρανών υψηλότερος, ο ψυχήν έχων πάντα όμου περιλαβεϊν δυναμένην, και τα πρώτα
κατέχων Παύλος; Ού τους είδόσι καί το όνομα μόνον αρκεί πρός διέγεριν ψυχής πρός νήψιν,
πρός το πάντα ύπνον αποτινάξασθαι. Εδέξατο αυτόν Ρώμη δεδεμένον από θαλάσσης
αναβάντα, έκ ναυαγίου διασωθέντα, και απηλλάγη του ναυαγίου της πλάνης. Καθάπερ γάρ
τις βασιλεύς ναυμαχήσας και νικήσας, επέβαινε της βασιλικωτάτης εκείνης πόλεως» (Ε.Π.Ε.
16β,290). Μετάφρασις: Βλέπεις πώς όλα τα προέβλεπε η αγία και θεία κεφαλή, εκείνος που
ήταν υψηλότερος από τους ουρανούς, εκείνος πού είχε ψυχή πού μπορούσε όλα μαζί να τα
περιλάβη, ο Παύλος δηλαδή, που κατείχε τα πρωτεία. Και μόνο το όνομά του είναι αρκετό
για όσους τον γνωρίζουν να διεγείρη την ψυχή τους για σωφροσύνη, να τους κάνη ν'

[538]
αποτινάξουν κάθε είδους ύπνο τους. Δέχτηκε αυτόν η Ρώμη αλυσοδεμένο και ερχόμενος από
τη θάλασσα, αφού διασώθηκε από ναυάγιο, και απαλλάχτηκε από το ναυάγιο της πλάνης.
Διότι αποβιβαζόταν στη βασιλικώτατη εκείνη πόλι, όπως ακριβώς ένας βασιλιάς πού
ναυμάχησε και νίκησε.
• Δεμένος ο Απόστολος, αλλ' ελεύθερος στην ψυχή, κηρύττει «μετά πάσης παρρησίας»,
χωρίς να φοβάται τίποτε, γεμάτος από θάρρος. Κηρύττει δέ καί «ακωλύτως». Ανεμπόδιστα,
χωρίς η Ρωμαϊκή εξουσία να παρεμβάλλη εμπόδια στο κήρυγμα. Οι Καίσαρες στη Ρώμη
τελούσαν τούς θριάμβους τους. Και ο Παύλος στη Ρώμη τέλεσε το δικό του θρίαμβο θρίαμβο
εν Χριστώ, θρίαμβο του Ευαγγελίου.
-Ποιός αισθάνθηκε τόν Χριστό όσο ο Παύλος;
-Ποιός κοπίασε γιά τόν Χριστό όσο ο Παύλος;
-Ποιός υπέφερε γιά τόν Χριστό όσο ο Παύλος;
-Ποιός επέτυχε γιά τόν Χριστό όσα ο Παύλος;
-Ποιός συγκινεί την ανθρωπότητα όσο ο Παύλος;
-Όντως ο Παύλος είναι ο πρώτος μετά τον Ένα!

[539]
 Από το βιβλίο «Παύλος» του J. Holzner
(Το βιβλίο «Πράξεις των Αποστόλων» σταματά στην πρώτη φυλάκιση του Παύλου στη
Ρώμη. Βεβαίως δέν σταματά εκεί και η ηρωική και μαρτυρική πορεία του Αποστόλου των
εθνών. Ακολουθεί η αθώωσής του και στη συνέχεια ή τετάρτη αποστολική του περιοδεία.
Στο μεταξύ κατά τη διετία της φυλακίσεώς του στη Ρώμη έγραψε τις τέσσερις Επιστολές της
Αιχμαλωσίας: Πρός Εφεσίους, Πρός Φιλιππησίους, Πρός Κολοσσαείς και Πρός Φιλήμονα.
Για την ιστορία του Παύλου, από το σημείο που σταματούν οι «Πράξεις» μέχρι την
αποκεφάλισί του, καταχωρούμε μικρά στιγμιότυπα από το περίφημο και μοναδικό για την
ιστορία του Παύλου βιβλίο του Γερμανού Joseph Holzner, σε μετάφραση του μεγάλου και
σοφου Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερωνύμου τού Α).
Φυλακισμένος στη Ρώμη
...Στον τοίχο κρεμόταν η αλυσίδα, σημείο ότι δεν είχε την ελευθερία του ο Παύλος.
Μπορούσε βέβαια να βγαίνη έξω από το δωμάτιό του, όσο ήθελε, και να δέχεται επισκέψεις.
Τήν νύκτα όμως, μόλις θα έκανε ένα βήμα έξω από το σπίτι, ο φρουρός του, που βάδιζε πίσω
του, τόν έδενε από το χέρι του με μία αλυσίδα. Δεν ήταν μικρό πράγμα το γεγονός, ότι ούτε
για μία στιγμή δεν μπορούσε να είναι μόνος. Κανείς δεν ξέρει τι σημαίνει να είσαι πάντα
μόνος. Ο Ντοστογιέφσκι, που επί χρόνια έμεινε στο ίδιο δωμάτιο με άλλους καταδίκους στη
Σιβηρία, περιγράφει ότι το πιο φοβερό ήταν, ότι δεν μπορούσε ποτε να μείνει μόνος του, με
τον εαυτό του και με τις σκέψεις του. Σ' όλες τις συνομιλίες του Αποστόλου με τους φίλους
του και μέ τούς απεσταλμένους των εκκλησιών, στο βάθος βρισκόταν ένας ξένος που
άκουγε...
Πάντως ο χρόνος της πρώτης φυλακίσεως στη Ρώμη ήταν από τα πιό καρποφόρα χρόνια
του Αποστόλου. Αξιζε, γιατί ο Χριστιανισμός κατώρθωσε να εισχωρήση όλο και πιό βαθειά
στο Ρωμαϊκό στράτευμα. Χρησιμοποιώντας τούς πραιτωριανούς, που πήγαιναν σ' όλα τα
μέρη του κόσμου, στο Ρήνο, στη Γαλλία, στη Βρετανία, στην Ισπανία, διαδιδόταν το
Ευαγγέλιο. Πρό πάντων όμως, εδώ ωρίμασε πλήρως ή θεολογία του Παύλου και η μυστική
του ενόρασις γιά τόν αιώνιο Χριστό, την κεφαλή της Εκκλησίας..
Η πρός Εφεσίους Επιστολή
Από τη Ρώμη ο Παύλος εξακολουθούσε να είναι η κεφαλή μιας πολύκλαδης οργανώσεως,
που αγκάλιαζε ολόκληρη την οικουμένη. Μπορεί να δη κανείς τί είναι σε θέση να κάμη ένας
άνθρωπος σαν κι αυτόν, ακόμα και όταν οι συνθήκες πού βρίσκεται είναι πολύ δύσκολες. Σ'
όλες τις Εκκλησίες της Ανατολής ακούστηκε η κραυγή: Ο Παύλος φυλακισμένος στη Ρώμη!
Όλοι έκαναν προσευχή γι' αυτόν στίς συναθροίσεις τους, του έγραφαν θερμά γράμματα,
έστελναν δικούς τους ανθρώπους, γιά νά τόν πληροφορήσουν για την κατάσταση των
Εκκλησιών τους, για να λάβουν οδηγίες και, με τη σειρά τους, για να μοιραστούν μαζί του
την φυλάκισι.
Η Μακεδονία αντιπροσωπευόταν από τον Αρίσταρχο, η Γαλατία από τον Τιμόθεο, η
Έφεσος έστειλε τόν Τυχικό, οι Κολοσσές τον ιδρυτή τους τόν Επαφρά, οι Φίλιπποι τον
Επαφρόδιτο. Τό κελλί του Αποστόλου ήταν προσκύνημα ολόκληρης της Χριστιανοσύνης.

[540]
 Οι Επιστολές της αιχμαλωσίας ανήκουν σε μία καινούργια κατεύθυνσι σκέψεων. Στις
πρώτες του Επιστολές, ο Παύλος παρουσιάζει το απολυτρωτικό έργο του Χριστού για την
καθεμία ψυχή. Αυτή την ομάδα των σκέψεων την κλείνει η πρός Ρωμαίους επιστολή. Στίς
επιστολές της αιχμαλωσίας βλέπει τη λύτρωσι της ολότητος στον κοινωνικό οργανισμό της
Εκκλησίας στις ποιμαντικές Επιστολές, την Ιεραρχία της Εκκλησίας. Η πρός Εβραίους
επιστολή ξαναγυρίζει στο κέντρο της υπερφυσικής ζωής: Στόν αρχιερέα Ιησού Χριστό.
Ο Παύλος ήταν πάντα άνθρωπος κοινωνικός καί οίκουμενικός. Η Ρώμη του δίνει τώρα την
όψη της οικουμενικής ενότητας. Στρέφει την προσοχή του στο σύνολο, στην κοινωνία, στην
Εκκλησία, στην ανθρωπότητα, στην οικουμένη ολόκληρη.
Στήν πρός Εφεσίους Επιστολή συμπλέκονται: 1) Η καθαγίασις της Δημιουργίας με την
προϋπαρξί της στόν αιώνιο λόγο του Θεού. 2) Η καθαγίασίς της μέ τήν ένανθρώπηση και την
απολύτρωσι διά του Υιού. 3) Η καθαγίασίς της με την συμμετοχή της στην Εκκλησία μέσω
του Αγίου Πνεύματος.
Με την αγάπη του συνόλου λύνει ο Παύλος, πρίν από όλα, το κυριώτερο πρόβλημα της
εποχής του: Το πρόβλημα του γάμου... Δεν μπορεί ν' αποδοθή παραστατικώτερα η
πλουσιοπάροχη σε θεία Χάρι σχέσεις μεταξύ του Χριστού και της Εκκλησίας, παρά με την
εικόνα του γάμου και δεν μπορεί να εξευγενισθή ο γάμος βαθύτερα, παρά μέ τή μυστική
υποδούλωση της ενσαρκώσεως και της μνηστεία με την Εκκλησία.
Ο Ρωμαίος πραιτωριανός πού, όση ώρα ο Παύλος υπαγόρευε την Επιστολή (τήν πρός
Εφεσίους) καθόταν στο βάθος του κελλιού σιωπηλός, έδωσε στόν Παύλο, στό τέλος της
επιστολής, τήν ύλη για να περιγράψη μιά συναρπαστική εικόνα του πνευματικού αγώνα της
ζωής. Μ' αυτήν την εικόνα του Ρωμαίου στρατιώτη, ζωσμένου την πανοπλία του, τελειώνει
η Επιστολή (στ' 11).
Η πρός Κολοσσαείς Επιστολή
Μέ τετράγωνες φράσεις παρουσιάζει ο Παύλος (α' 19) το πρωτείο του Χριστού: “Ο Θεός
δεν έχει διασκορπισμένη τη δύναμί Του σε κατώτερα πνεύματα, αλλά «ευδόκησε «πάν το
πλήρωμα της Θεότητος κατοικήσαι» στον Υιό Του. Η θεία ουσία δεν κατακομματιάστηκε σε
εκατομμύρια σπινθήρες. Ολόκληρη η θερμότης του ήλιου περιλαμβάνεται μέσα στον Χριστό.
Έχουμε υποταχθή όχι σ' ένα κατώτερο πνεύμα, αλλ' απ' ευθείας στην εξουσία του αγαπητού
Υιου του Πατρός.
Ενώ υπαγόρευε ο Απόστολος, όλοι οι φίλοι του από την Ανατολή ήσαν μαζεμένοι γύρω
του, όπως συμπεραίνουμε από τον κατάλογο εκείνων που στέλνουν χαιρετισμούς. Το κελλί
του Αποστόλου μεταβάλλεται σ' ένα συμπαθητικό χώρο μυσταγωγίας, σ' ένα οικογενειακό
παρεκκλήσιο, όπου οι φίλοι θυμούνται τους απόντες αδελφούς στην προσευχή, στούς ύμνους
και στη θεία Ευχαριστία (α' 3. 9).
Η πρός Φιλήμονα Επιστολή
Μέσα στους πολλούς επισκέπτες που δεχόταν από μέρα σε μέρα ο Παύλος, ήταν και ένας
νεαρός δούλος. Η ιστορία του παρουσίαζε πολύ ενδιαφέρον και ήταν συγκινητική. Είχε
δραπετεύσει. Η ιστορία του παρουσιάζει ενδιαφέρον, πρό πάντων γιατί μας επιτρέπει να
δούμε τον τρόπο, πού χρησιμοποιεί ο νεοσύστατος Χριστιανισμός στους αγώνες του για τα

[541]
κοινωνικά προβλήματα, και είναι συγκινητική γιατί μας δείχνει μια καινούργια, πολύ
συμπαθητική πλευρά του Αποστόλου...
Ό Φιλήμων, πλούσιος έμπορος από τις Κολοσσές, είχε αγοράσει σε κάποια αγορά
σκλάβων, ακριβοπληρώνοντάς τον, έναν έξυπνο νέο. Έδωσε στον ανώνυμο αυτό νέο, πού
ήταν ορφανός από πατέρα και μητέρα, το συνηθισμένο γιά δούλο όνομα Ονήσιμος, δηλαδή,
χρήσιμος. Αυτός κάποτε μάλωσε με κάποιον, έκλεψε κάτι από τον κύριό του, και ύστερα,
από φόβο νά μή τιμωρηθή, και χωρίς καν να το σκεφθη καλά-καλά, έφυγε, καταφεύγοντας
στη Ρώμη...
Ο Φιλήμων και η σύζυγός του ή Απφία ανήκαν στούς καινούργιους πιστούς, και ήσαν από
τα πιο έμπιστα πρόσωπα του Αποστόλου, από το είδος εκείνο των φίλων, όπου στο σπίτι τους
μπορεί κανείς ήσυχα να πηγαίνη απρόσκλητος και να μένη εκεί, όπως έκανε ο Παύλος (στ.
22). Τό σπίτι τους ήταν και ο τόπος όπου τελούσαν τις ακολουθίες, όπου οι χριστιανοί
έμπαιναν και έβγαιναν..
Ο δραπέτης σκλάβος γίνεται ένας ωραίος θρίαμβος της Χάριτος του Θεού, και την
Επιστολή που μας φέρνει την απήχησι εκείνης της εποχής πρέπει να την θεωρούμε σάν
μνημείο της Χάριτος. Μια μέρα κτύπησε την πόρτα του Παύλου ο Ονήσιμος. Ο Απόστολος
τον ρωτά άν έφερε κανένα γράμμα από τον κύριό του. Ο Ονήσιμος πετάχτηκε. Αλλά πως
είναι δυνατόν να κρύψη κανείς κάτι από αυτά τα ερευνητικά και συγχρόνως γεμάτα
καλωσύνη μάτια; Καί νά! Σε λίγο ήλθε η ομολογία του ασώτου υιού...
-Για δές, Ονήσιμε -του λέει ο Παύλος- θέλω να σου δείξω τον υπέροχο Χριστό μας. Είναι
ο αιώνιος Υιός του Θεού, πιό ελεύθερος από όλους τους ελεύθερους. Και όμως, άφησε την
ελευθερία Του και το μεγαλείο του και έγινε δούλος, καί δέχθηκε με την θέλησή Του να
θανατωθή σάν δούλος, γιά νά μάς ελευθερώση από μια ακόμα πιό βαρειά δουλεία...
Και ο Παύλος του διηγείται πως κάποτε ήταν υποδουλωμένος στη σκλαβιά του Νόμου και
βρήκε την ελευθερία του στόν Χριστό.
-'Αγαπητέ Ονήσιμε, έχουμε αγαθόν Κύριο! Γιά τόν Χριστό δέν υπάρχει ελεύθερος και
δούλος. Είμαστε όλοι δούλοι Του. Αλλά τι δουλεία! Και ο πιο τελευταίος δούλος του Χριστού
είναι πιο ελεύθερος κι από τόν πιό ελεύθερο άνθρωπο του κόσμου. Ο ζυγός Του είναι γλυκύς
και το φορτίο Του τόσο ελαφρό!..
Ο Παύλος, απέναντι στον Φιλήμονα, είχε αποκτήσει κάποιο δικαίωμα ήταν πνευματικός
του πατέρας, καί, βασισμένος σ' αυτό, μπορούσε να του ζητήση καί μιά φορά κάτι πέρα για
πέρα υλικό. Αλλ' επειδή γνωρίζει τί λεπτός άνθρωπος είναι ο Φιλήμων (στ. 5-7), άνθρωπος
που δεν έχει ανάγκη από διαταγές, επικαλείται καλύτερα τον νόμο της αγάπης. Ο πνευματικός
κερδίζει περισσότερα με την παράκλησι, παρά με τις διαταγές...
Η πρός Φιλήμονα Επιστολή δέν είναι απλώς ένα καλλιτέχνημα, σε λεπτότητα και ευγένεια,
αλλά μοιάζει σαν η αρχή της χριστιανικής διακηρύξεως των δικαιωμάτων του ανθρώπου...
Ό,τι έχει ο χριστιανικός κόσμος σε γνήσια ελευθερία, τρέφεται, κατά κάποιον τρόπο, από
την πνευματική κληρονομία του Παύλου, του πιστού ερμηνευτού του Ιησού. «Εγώ Παύλος
δέσμιος Ιησού Χριστού, παρακαλώ σε περί τού εμού τέκνου, ό έγέννησα εν τοις δεσμούς
μου». Ας στέκεται γιά πάντα μέσα μας υψηλά η μνήμη του ανθρώπου εκείνου, πού στην

[542]
εποχή όπου τον αυτοκρατορικό θρόνο τον κατέχει ένας Νέρων, μιλούσε με τέτοια
τρυφερότητα, και, ενώ ο ίδιος ήταν δεμένος με αλυσίδες, έσπασε τίς αλυσίδες που κρατούσαν
δεμένη την ανθρωπότητα!
Η πρός Φιλιππησίους Επιστολή
Σε καμμιά άλλη Επιστολή δεν εκφράζεται ο Παύλος τόσο τρυφερά και ήπια όπως στην
πρός Φιλιππησίους. Πολύ σωστά την ώνόμασαν «το διαμάντι των επιστολών του». Δεν είναι
ν' αναζητης μέσα σ' αυτήν σειρές συλλογισμών. Είναι μοναδικό ξέχυμα της καρδιάς, όπου
μιλάει ψυχή πρός ψυχή. “Ο Παύλος μόνο μία φροντίδα έχει: Να κάνη τούς Φιλίππους
πρότυπη Έκκλησία...
Τήν υπερφυσική του χαρά την εκφράζει με μία μνημειώδη φράσι, που έχει χαραχθή με
χρυσά γράμματα πάνω από τον τάφο του στη Ρώμη: «Έμοί το ζην Χριστός και το αποθανείν
κέρδος» (α' 21). Ο Παύλος δεν έχει ευτυχία δική του, συμφέροντα δικά του. Όλα τα
συμφέροντά του συμπίπτουν με τα συμφέροντα του Χριστού...
Ο Παύλος οδηγεί τους Φιλιππησίους του κατ' ευθείαν στο κέντρο του μυστηρίου του
Χριστού. Ο Χριστός είναι «τό απαύγασμα του Πατρός», έχει την ίδια ουσία με τον Θεό, είναι
ομοούσιος με τον Πατέρα, έχει απόλυτα δικαιώματα να ζητάη την ίδια λατρεία και δόξα,
όπως ο Θεός Πατέρας. Ο πρώτος 'Αδάμ πίστευε, ότι θα γίνη «ως Θεός», όταν θα έτρωγε από
τον απαγορευμένο καρπό, αρπάζοντας τη θέση αυτή γιά τόν εαυτό Του.
Ο δεύτερος 'Αδάμ «ούχ άρπαγμόν ηγήσατο το είναι ίσα Θεώ» (Φιλιπ. β' 6). Ηταν
δικαιωματικό κτήμα Του, επειδή είχε γεννηθή προαιωνίως από τον Πατέρα. Και όμως είχε
παραιτηθή από την εξωτερική δόξα, έκρυψε τη θεϊκή Του καταγωγή, «μορφήν δούλου
λαβών», όπως το ήθελε ο Πατέρας (β' 7)....
Η ενανθρώπησις ήταν το πρώτο «άλμα του Θεού», όπως λέει ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, το
πήδημα από το άπειρο στό πεπερασμένο δημιούργημα, το πρώτο βήμα της εκδηλώσεως του
Θεού. Προχωρεί όμως ακόμα βαθύτερα στο βάθος της αυτοταπεινώσεως. Αφού μιά φορά
βρέθηκε νά έχη την ίδια «παθητή» φύσι μέ μας, ήθελε να στερηθή από ό,τι ευχάριστο,
ελκυστικό, γλυκό και ωραίο έχει η ζωή. Έγινε απόλυτα ταπεινός, φτωχός, υπάκουος, χωρίς
να θέλω τίποτα, εκτός από την ταπείνωσι μέχρι Σταυρού (β' 8). "Ό,τι είναι ανθρώπινο, στό
πιό φρικτό του σημείο, το πήρε πάνω Του. Γέμισε ίσαμε πάνω το ποτήρι του πόνου και το
ήπιε «μέχρι τρυγός»...
Χαρά υπάρχει, όπου παίρνει κανείς στα σοβαρά την πίστι, τόν Θεό, το αιώνιο, το απόλυτο,
όπου έχει σβήσει το εγώ μέ τίς μικρότητές του και έχει συγχωνευθή μέ τήν ευτυχία του
συνόλου... Ο Κύριος για τον Παύλο είναι η πηγή κάθε χαράς. Μέσα στην καρδιά του Θεού
είναι η πρωταρχική της πηγή. Ο Θεός δεν δημιούργησε τον κόσμο από κακή διάθεσι, αλλά
από αγνή χαρά για τον ίδιο τον εαυτό Του, γιά το πρότυπο όλων των όντων, τον αγαπημένο
Του Υιό.
Ο Παύλος αθωώνεται
Ο Νέρων μοίρασε την εξουσία σε δύο ανθρώπους: Τόν Τιγελίνο, τόν απαίσιο σύντροφό
του σε όλα του τα εγκλήματα, καί τόν Ρούφο, άνθρωπο με ευγενικό, αλλά αδύνατο
χαρακτήρα. Επειδή ο Τιγελίνος ήταν πολύ απασχολημένος με τίς αυλικές δολοπλοκίες, η ζωή

[543]
του Αποστόλου βρισκόταν στα χέρια του Ρούφου. Γι' αυτό η φυλάκισής του τελείωσε το
καλοκαίρι του 63 μ.Χ. με αθωωτική απόφασι. Έτσι η επίσημη Ρώμη είχε αναγνωρίσει, ότι ο
Χριστιανισμός, καθ' αυτόν, δέν ήταν έγκλημα επικίνδυνο για το κράτος. Για πρώτη φορά ο
Δομιτιανός παραβίασε αυτή την αρχή. Ένα πρωί, λοιπόν, ήλθε ο εκατόνταρχος στόν Παύλο,
πήρε από το καρφί την αλυσίδα, τη στερέωσε στη μέση του, και είπε στόν Παύλο, ότι ο
διοικητής της Ρώμης αναστέλλει την ποινική του δίωξι. Αυτό σήμαινε, ότι ο Παύλος ήταν
ελεύθερος να πάη όπου ήθελε. Ως εκ θαύματος ξέφυγε τον θάνατο...
Ερωτάται, γιατί ο Λουκάς δεν αναφέρει την απόλυση του 'Αποστόλου. Ασφαλώς θά ήξερε
το αποτέλεσμα της δίκης. Βέβαια, στο τέλος της φυλακίσεως του Παύλου, ο Λουκάς δέν είναι
πια στη Ρώμη. Στήν πρός Φιλιππησίους επιστολή δεν αναφέρεται σ' αυτούς που έστελναν
χαιρετισμούς. Αφού δέν αναφέρει τον θάνατο του Αποστόλου, σημαίνει ότι στο μεταξύ ο
Παύλος είχε απολυθή, και ότι οι Πράξεις των Αποστόλων έχουν γραφή μεταξύ της πρώτης
και της δευτέρας φυλακίσεώς του.
Ποιά κατεύθυνσι έλαβε ο Παύλος; Οι «Επιστολές της Αιχμαλωσίας» μάς πληροφορούν
ότι πρός το παρόν είχε εγκαταλείψει το αρχικό σχέδιό του να πάη στην Ισπανία. Τά βλέμματά
του είχαν στραφή αποκλειστικά στην Ανατολή. Στο μεταξύ είχε στείλει τον Τιμόθεο στούς
Φιλίππους, για να τον περιμένη εκεί. Τώρα, ύστερα από μια τετραετή φυλάκισι, αφού του
λύθηκαν επί τέλους τα δεινά, στόν Παύλο φαινόταν πώς έρχόταν γι' αυτόν μιά καινούργια
άνοιξις. Έτσι αισθανόταν όλη εκείνη τη δραστηριότητα, που τόσα χρόνια είχε καταπιεστή.....
Στίς 19 Ιουλίου του 64 μ.Χ., στην έπαυλη του Νέρωνος, στο Antium, στα Νότια της
Όστιας, έφθασε η είδησις, ότι στη Ρώμη ξέσπασε μια τεράστια πυρκαϊά. Επτά μέρες οι φλόγες
έτρωγαν ό,τι βρισκόταν μπροστά τους. Από τις δεκατέσσερις συνοικίες της πόλεως μόνο
τέσσερις έμειναν ανέπαφες...
Μία τρομερή υπόνοια, πού ιστορικά είναι σχεδόν βεβαιωμένη, ξεπετάγεται στη μέση. Οι
Εβραίοι, που επί Κλαυδίου αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη Ρώμη για τη διαφωνία τους
με τους χριστιανούς γιά τόν Χριστό, εκδικούνται τώρα τους χριστιανούς με διπλό μίσος. Ο
Νέρων χρειαζόταν κάποιον ένοχο για να του φορτώση τον εμπρησμό: η λύσις ήταν κάποια
ανατολική κακόφημη αίρεσι! Οι Εβραίοι κατώρθωσαν να τραβήξουν εγκαίρως το κεφάλι
τους από τη θηλειά και να στρέψουν το αντισημιτικό μίσος του λαού πρός τούς χριστιανούς.
Έως τώρα ο Χριστιανισμός είχε κατορθώσει να διαδίδεται μέσα στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία
κάτω από τη σκέπη της Συναγωγής. Αλλά η πληρωμή που χρειάστηκε να δώση γι' αυτό ήταν
τεράστια. "Όλο το μίσος του είδωλολατρικού όχλου γιά τούς Εβραίους, ξέσπασε τώρα πρός
τούς χριστιανούς...
Έτσι η Εκκλησία έπεσε ανάμεσα σε δύο μυλόπετρες: Τόν ιουδαϊσμό και τον
αντισημιτισμό. Είναι πραγματικά θαύμα πως δεν τσακίστηκε εντελώς...
Ανάμεσα στα ανώνυμα θύματα του διωγμού του Νέρωνος θα ήσαν οι περισσότεροι από
τους αδελφούς εκείνους, που ο Παύλος τούς χαιρετά στην πρός Ρωμαίους επιστολή του, και
πού, κάποτε, πήγαν να τον προϋπαντήσουν μέχρι 'Αππίου φόρου, αλλά και από εκείνους που
όχι μέ αγνή πρόθεσι, αλλά γιά νά τόν λυπήσουν, είχαν κηρύξει γιά τόν Χριστό (Φιλιπ. α' 15).
Και αυτοί σώθηκαν «ούτως δε ως διά πυρός» (Α' Κορ. γ' 15).

[544]
 Η Α' πρός Τιμόθεον Επιστολή
Την άνοιξη του 66 μ.Χ., ξαναβρίσκουμε τον Παύλο σ' ένα ταξίδι του, για να επισκεφθή τίς
Εκκλησίες της Ανατολής. Επισκέπτεται την Κρήτη, περνάει όλη την ακτή της Μικράς 'Ασίας
και περνώντας από την Τρωάδα, όπου φιλοξενείται στού Κάρπου, φθάνει στη Μακεδονία.
Εδώ, όπως φαίνεται, έγραψε την Α' πρός Τιμόθεον επιστολή, μέ τήν ανησυχία μήπως
παρουσιαζόταν κανένα απρόβλεπτο εμπόδιο στην επιστροφή του πρός τήν "Έφεσο...
Οι χριστιανοί την εποχή εκείνη, όπως κι αργότερα στην εποχή του Τερτυλλιανού και σε
πολλές άλλες περιπτώσεις, έπρεπε ν' αποκρούσουν την κατηγορία ότι ήσαν εχθροί του
κράτους. Τότε ο Παύλος γράφει: Υποταγή στην Πολιτεία και πληρωμή των φόρων μόνο, δεν
είναι αρκετά. Πρέπει να προσευχώμεθα γιά την κρατική εξουσία (Α' Τιμ. β' 2)! Ο λόγος αυτής
της στάσεως βρίσκεται στην μεγαλύτερη ευθύνη απέναντι του Θεού και στο σκοπό της
πολιτικής εξουσίας: «ίνα ήρεμος και ησύχιον βίον διάγωμεν εν πάση ευσεβεία και
σεμνότητα», και για να μας προστατεύη από τούς εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Και
η Εκκλησία δέν μπορεί να πετύχη το σκοπό της, νά έχη την λατρεία της, χωρίς ήσυχη πολιτική
ζωή...
Η πρός Τίτον Επιστολή
Οι ποιμαντικές Επιστολές απέναντι στην πρώτη, την πρωτόγονη κατάσταση, όπου οι
χαρισματούχοι, με την καθοδήγηση των Αποστόλων, ήταν αρκετοί γιά τήν Εκκλησία,
δείχνουν ένα δεύτερο, προχωρημένο στάδιο, σχετικά με την διοίκηση της Εκκλησίας, που το
φανταζόμαστε περίπου έτσι: Δεν υπάρχει ακόμα μοναρχικός επισκοπικός βαθμός.
Εξακολουθεί να περιλαμβάνεται δυναμικά μέσα στο αποστολικό αξίωμα. Δεν υπάρχουν
ακόμα μόνιμοι επίσκοποι. Ο Τίτος και ο Τιμόθεος είναι μόνο αντιπρόσωποι του Αποστόλου,
ενεργούν σύμφωνα με την εντολή του και δικάζουν και διορίζουν πρεσβυτέρους και
διακόνους, σύμφωνα με την εξουσιοδότησή του. Κάτω από τον αντιπρόσωπο του Αποστόλου
υπάρχει το συμβούλιο των πρεσβυτέρων, που λέγονται «επίσκοποι», απ' όπου κατόπιν
προέρχεται το επισκοπικό αξίωμα. Η ουσία του επισκοπικού αξιώματος είναι, ότι είναι
μόνιμο, ανεξάρτητο, ισόβιο και περιωρισμένο στη δική του περιφέρεια.
Ο Παύλος στίς Εκκλησίες του δεν είχε δώσει ολοκληρωτική αυτονομία. Οι αντιπρόσωποι
του πηγαίνουν και έρχονται αδιάκοπα, γιά νά λάβουν οδηγίες και εξουσιοδότησι. Ο ίδιος
αποτελεί τον ανώτερο πνευματικό ποιμένα στην απέραντη επισκοπή. Ακόμα δεν υπάρχουν
περιωρισμένες επισκοπικές περιφέρειες. Το παν εξακολουθεί να είναι ιεραποστολή. Το
επισκοπικό αξίωμα, με την μοναρχική του έκφανσι, αναφαίνεται μόλις μετά μερικές
δεκαετίες, στίς Επιστολές του μάρτυρος αγίου Ιγνατίου, επισκόπου Αντιοχείας.
Η Β' πρός Τιμόθεον Επιστολή
Από τη Νικόπολι (σημερινή Πρέβεζα) ο Παύλος πήγαινε πρός τήν Ρώμη. Ο τόπος του
μαρτυρίου του τόν τραβούσε. Και ο ίδιος δεν ήξερε το γιατί. Στο μεταξύ ήλθε και ο Τίτος.
Πέρασε το χειμώνα του κοντά στόν Παύλο, πού τόν έστειλε ύστερα στην Ιλλυρία (Β' Τιμ. δ'
10). Πότε και που συνέλαβαν τον Παύλο, δέν ξέρουμε. Μερικοί υποθέτουν στη Νικόπολι,
άλλοι πάλι στο σπίτι του Κάρπου, στήν Τρωάδα, όπου ίσως να άφησε τις αποσκευές του,
άλλοι πάλι στην Έφεσο, γιατί ο Παύλος μιλάει για την έλλειψη εμπιστοσύνης πρός
μικρασιάτες αδεφλούς του, και άλλοι πάλι στην Ισπανία. Πιθανώτερο φαίνεται, ότι ο Παύλος

[545]
ήλθε στη Ρώμη τήν άνοιξη του 67 μ.Χ.. Από δική του πρωτοβουλία εργάσθηκε και εκεί
αρκετό καιρό, γιά τήν πνευματική ανοικοδόμησι της Εκκλησίας...
Στη δευτέρα του φυλάκισι ο Παύλος βρισκόταν σε χειρότερη κατάσταση από την πρώτη.
Ήταν δεμένος με αλυσίδες, σάν κακούργος. Η κλασική και, ακόμα περισσότερο, η
χριστιανική αρχαιότητα είναι γεμάτη από παράπονα γιά την κακομεταχείρισι καί γιά τό
στίβαγμα των φυλακισμένων, γιά τήν φοβερή κατάσταση των ρωμαϊκών φυλακών, γιά τήν
έλλειψι φωτισμού και την αφόρητη ακαθαρσία της...
Με πόνο ο Παύλος αναφέρει την εγκατάλειψη του Δημά (Β' Τιμ. δ' 10), που τον άφησε
από φόβο μήπως συλληφθή και αυτός. Και οι αδελφοί από την Μικρά Ασία τον άφησαν μόνο
του, δηλαδή δέν ήλθε κανείς να τον δή, όπως τους είχε παρακαλέσει. Αναφέρει τον Φύγελο
και τον Ερμογένη. Μόνο ο Λουκάς είναι πιστός κοντά του (δ' 11).
Αλλά μιά μέρα, τι χαρά! Ένας πολίτης από την "Έφεσο, ο Ονησιφόρος, που πολύ τον είχε
εξυπηρετήσει στην "Έφεσο, τον βρήκε επί τέλους, αφού γύρισε όλες τις φυλακές
αναζητώντας τον. Τι συνομιλίες θα έκαναν μέσα στη φυλακή οι τρεις φίλοι! Ο Λουκάς
ασφαλώς θά τίς είχε διατηρήσει στη μνήμη του και στο ημερολόγιό του...
'Ασφαλώς τον Παύλο θα τον κατηγορούσαν ως συνένοχο, ότι γνώριζε «το έγκλημα των
χριστιανών της Ρώμης», την πυρπόλησι της πόλεως!!! Η περιγραφή, πού δίδει γιά τή δίκη,
είναι σύντομη (Β' Τιμ. δ' 16-18). Δέν είχε ούτε συνήγορο ούτε μάρτυρα υπερασπίσεως...
Στα γεράματα οι αναμνήσεις ξαναγυρίζουν με χαρά στην πρώτη παιδική ηλικία. Καί νά,
θερμή ευχαριστήρια προσευχή ξεφεύγει από τα χείλη του. Με συγκίνησι θυμάται τους γονείς
του και τους παππούδες του, πού τόν ωδήγησαν στη γνώση του Θεού. Κάθε άλλος θα
θεωρούσε τη ζωή του αποτυχημένη, κατεστραμμένη, αφού ύστερα από τόσους κόπους
αποκεφαλίζεται. Ο Παύλος όμως σ' ολόκληρη τη ζωή του βλέπει την μόνη και μοναδική
Πρόνοια του Θεού!...
Είναι φθινόπωρο του 67 μ.Χ.. Η δεύτερη δίκη πλησιάζει. Γνωρίζει ο Παύλος, ότι θα
τελειώση με την είσοδό του «είς την βασιλείαν την επουράνιον» (Β' Τιμ. δ' 18). Αυτός είναι
ο πόθος του: «Εγώ γάρ ήδη σπένδομαι, και ο καιρός της έμής αναλύσεως εφέστηκε» (Β' Τιμ.
δ' 6)...
«Ένδημήσαι πρός τόν Κύριον» (Β' Κορ. ε' 9)
Η δεύτερη δίκη τελείωσε με την θανατική καταδίκη. Ο καλύτερος και ο χειρότερος
άνθρωπος εκείνου του αιώνα στεκόταν ο ένας απέναντι στον άλλον. Ο δίκαιος,
αλυσοδεμένος! Ο εγκληματίας στον θρόνο. Παύλος και Νέρων! Ο Παύλος δεν ήταν
άγνωστος στόν θάνατο, ούτε ο θάνατος ήταν άγνωστος στόν Παύλο... Δέν τόν φοβάται. Από
καιρό είχε μάθει να πεθαίνη...
Ο αποκεφαλισμός του Παύλου έξω από την πόλι ήταν σύμφωνος μέ τά Ρωμαϊκά δίκαια.
Με πολλή λεπτότητα μάς μεταδίδει η παράδοσις την εικόνα του Παύλου, που με δεμένα
χέρια, γυρισμένος κατά την ανατολή, απευθύνει μεγαλόφωνα πρός τόν Θεό την τελευταία
του προσευχή. Σ' αυτόν εκεί τον τόπο το κεφάλι του έπεσε στη γη, το στόμα του, που ούτε
μία λέξι δέν είπε ποτέ χωρίς ν' αποπνέη την ευωδία του Χριστού, σώπασε για πάντα...
«Έμοί το ζην Χριστός

[546]
 και το αποθανείν κέρδος» (Φιλιπ. α' 21)
Από τον πλούτο των ιδεών του Παύλου και από τη βαθύτητα των Επιστολών του, θέριεψε
το δάσος με τα κέδρα και τίς δρύς της χριστιανικής θεολογίας, ρίχνοντας τις ρίζες του στά
γεγονότα της σωτηρίας και σείοντας τις κορφές του στα ουράνια ύψη. Πάνω από τον τάφο,
υψώνεται ένας ναός λουσμένος στο φώς...
"Όταν μπροστά στη Δαμασκό έπεσαν από τα μάτια του Παύλου οι «λεπίδες», τότε του
φανερώθηκε ο Χριστιανισμός σάν κάτι εντελώς καινούργιο. Τήν αποφασιστική ώθησι γι'
αυτό δεν του την έδωσαν «το αίμα και η σάρξ», αλλ' ο Θεός. Για όποιον παραβλέπει αυτό το
άχρονο, το υπερεθνικό και υπερφυσικό που έχει ο Παύλος, γι' αυτόν ο Απόστολος και το έργο
του μένουν άλυτο πρόβλημα. Αυτό το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθή ούτε άν πούμε «Παύλος
ο Εβραίος» ούτε «Παύλος ο ελληνιστής», αλλά και τα δύο κάτω από το «Παύλος ο
χριστιανός». «Εί τις εν Χριστώ, καινή κτίσις: τα αρχαία παρήλθεν, ιδού γέγονε καινά τα
πάντα» (Β' Κορ. ε' 17).
Μόνο ως χριστιανός μπορούσε να γίνη «τοις πάσι τα πάντα» (Α' Κορ. Θ' 22). Αυτό είναι
πνεύμα από το πνεύμα του Παύλου είναι το μήνυμά του πρός τούς σημερινούς ανθρώπους
είναι το σύνθημα του συγχρονισμένου χριστιανικού κηρύγματος.

[547]