1. 2 LESSON II
Reading lesson
1. Bona viro.
2. La granda tablo.
3. Blanka floro.
4. Flava birdo.
5. La bela birdo kantas.
6. Forta knabo kuras.
7. La bona viro marˆsas.
8. La bela ˆcevalo kuras.
9. La suno brilas.
10. Birdo flugas kaj knabo kuras.
11. ˆ Cevalo blanka marˆsas.
12. La bela luno brilas.
13. La knabo kantas kaj la viro dormas.
14. Bela granda pomo.
15. La bona knabo kantas.
16. La granda ˆcevalo dormas.
17. La suno brilas kaj la luno brilas.
18. Granda forta tablo.
19. Violo flava.
20. La bona flava pomo.
3 LESSON III
2. Reading lesson
1. La alta viro estas en la ˆgardeno.
2. Blanka ˆcevalo estas en la kampo.
3. Belaj birdoj sidas sur la verda arbo.
4. La bonaj knaboj estas en la domo.
5. La ˆcambroj en la bela domo estas grandaj.
6. Freˆsaj floroj kuˆsas sur la tablo.
7. La violoj en la kampo estas belaj.
8. La luno kaj la suno ˆsajnas grandaj.
9. La kolomboj estas belaj birdoj.
10. La knaboj ˆsajnas fortaj.
11. Ruˆgaj pomoj estas sur la tablo en la ˆcambro.
12. La fortaj viroj sidas sur seˆgoj en la longa ˆcambro.
13. La arboj estas altaj kaj verdaj.
14. La kolomboj sur la arboj kantas.
15. Fortaj ˆcevaloj marˆsas kaj kuras en la verdaj kampoj.
16. La knaboj dormas en la granda domo.
17. Ruˆgaj, flavaj, kaj verdaj folioj estas en la ˆgardeno.
18. Longa tablo estas en la domo.
19. Belaj birdoj flugas kaj kantas en la kampo.
20. Freˆsaj rozoj ˆsajnas belaj.
21. La folioj estas verdaj kaj ruˆgaj.
4 LESSON IV
Reading lesson
3. 1. La knaboj ne estas en la ˆcambro en la blanka domo.
2. Ili estas en la granda ˆgardeno.
3. La ˆgardeno ˆsajnas kaj longa kaj larˆga.
4. La feliˆcaj knaboj vidas la
belan ˆgardenon.
5. Ili vidas florojn apud alta arbo.
6. La floroj havas diversajn kolorojn.
7. La knaboj kolektas kaj ruˆgajn kaj flavajn florojn.
8. Sed ili ne trovas fruktojn en la ˆgardeno.
9. Florojn blankajn ili ne vidas.
10. La alta arbo havas verdajn foliojn sur la branˆcoj.
11. La knaboj rompas branˆcon, kaj kolektas la fruktojn.
12. Ili vidas florojn sur la branˆcoj, sed la florojn ili
ne kolektas.
13. La knaboj ne sidas sur benkoj en la ˆgardeno, sed
kuˆsas sur la mola
herbo.
14. La kolomboj sidas sur la arboj, kaj ili estas feliˆcaj.
15. La knaboj vidas la belajn birdojn.
16. Fortaj nigraj ˆcevaloj manˆgas la herbon en la kampo.
17. La knaboj vidas la ˆcevalojn, sed la ˆcevaloj ne vidas
la knabojn.
18. La ˆcevaloj ne dormas, ili manˆgas.
19. La freˆsa herbo estas verda kaj mola.
20. Feliˆcaj estas kaj la knaboj kaj la ˆcevaloj.
21. La pomo estas bona frukto.
5 LESSON V
4. Reading lesson
1. ˆ Cu persiko estas ruˆga?
2. Jes, ˆgi estas kaj ruˆga kaj dolˆca.
3. ˆ Cu ˆcerizoj estas brunaj?
4. Ne, ili estas nek brunaj nek nigraj, sed flavaj.
5. ˆ Cu la pomo estas frukto? Jes, ˆgi estas bona frukto.
6. ˆ Cu la viro kaj la knabo havas pomojn?
7. Ne, ili havas nek pomojn nek persikojn.
8. ˆ Cu Mario havas la maturan frukton?
9. Mario kaj Gertrudo havas la frukton.
10. Ili estas en la domo, kaj manˆgas la maturan frukton.
11. La persikoj havas dolˆcan guston.
12. La knabinoj volas havi florojn, sed la knaboj preferas
kolekti diversajn fruktojn.
13. Ili volas trovi maturajn ˆcerizojn kaj flavajn
persikojn.
14. La ˆcerizoj havas belan ruˆgan koloron.
15. La persikoj ˆsajnas molaj kaj bonaj.
16. Mario rompas branˆcon, kaj vidas ˆcerizojn sur la
branˆcoj.
17. Gertrudo estas feliˆca, kaj volas havi la belan
frukton.
18. Gertrudo estas alta, bela knabino.
19. Mario ˆsatas ˆcerizojn.
20. La knaboj kaj knabinoj sidas sur la verda herbo, kaj
manˆgas la ˆcerizojn.
5. 21. Ili ne volas manˆgi pomojn, ili preferas la dolˆcajn
ˆcerizojn.
22. La folioj apud la ˆcerizoj estas nek larˆgaj nek
longaj.
6 LESSON VI
Reading lesson
1. Knaboj, ˆcu vi volas sidi en la domo, a˘u en la
ˆgardeno?
2. Ni preferas sidi hodia˘u en la ˆgardeno, sub la granda
arbo.
3. ˆ Cu vi havas pomojn, a˘u ˆcerizojn?
4. Ni havas nek pomojn nek ˆcerizojn, sed ni havas dolˆcajn
persikojn.
5. Arturo donas al vi la maturajn persikojn, ˆcar li ˆsatas
kolekti frukton.
6. Arturo, ˆcu vi rompas la branˆcojn?
7. Ne, sed mi skuas branˆcon, kaj la persikoj falas.
8. Mi staras sub la arbo, kaj kolektas la dolˆcan frukton.
9. La frukton mi donas al Mario kaj Gertrudo.
10. Mi volas doni persikon al Heleno, sed hodia˘u ˆsi estas
en la domo.
11. ˆ Si sidas apud la fenestro kaj kudras.
12. ˆ Si preferas kudri, kaj volas nek marˆsi nek sidi en
la ˆgardeno.
13. Kaj ˆsi kaj la virino apud ˆsi volas kudri hodia˘u.
6. 14. Ili estas feliˆcaj, ˆcar ili vidas la birdojn en la
arbo apud la fenestro. 15. La birdoj estas kolomboj, kaj
sidas sur la arbo.
16. Sub la arboj en la kampo staras ˆcevaloj, kaj ili
manˆgas la verdan molan
herbon.
17. Ni donas pomojn al ili, ˆcar ili ˆsatas pomojn.
18. Ni estas feliˆcaj, ˆcar ni havas belajn persikojn
maturajn kaj bonajn.
19. Roberto, vi estas alta, sed vi, knabinoj, ne estas
altaj.
7 LESSON VII
Reading lesson
1. Hodia˘u la knaboj kaj knabinoj estas en la granda domo.
2. Ili staras apud la tablo, en agrabla luma ˆcambro.
3. ˆGi havas altajn larˆgajn fenestrojn.
4. Sub la tablo kaj seˆgoj, mola tapiˆso kuˆsas sur la
planko.
5. La tapiˆso havas belajn kolorojn, ruˆgan, bluan, flavan,
kaj verdan.
6. Virino marˆsis tra la pordo, kaj staris apud la tablo.
7. ˆ Si havis interesajn bildojn, kaj donis ilin al la
knaboj kaj la knabinoj.
8. ˆ Si diris “ˆ Cu vi volas rigardi la bildojn?”
7. 9. “Jes, ni dankas vin,” diris la infanoj, kaj ˆsi donis
al ili la bildojn.
10. Granda bildo falis de la tablo, sed Arturo nun havas
ˆgin.
11. Li donas ˆgin al Mario, ˆsi dankas lin, kaj donas ˆgin
al Roberto.
12. Ili volis doni ˆgin al Gertrudo, sed ˆsi diris “Ne, mi
dankas vin, mi ne ˆsatas rigardi bildojn.”
13. ˆ Si marˆsis de la tablo al la fenestro kaj diris “Mi
preferas kudri.”
14. ˆ Si volis sidi en granda seˆgo apud la fenestro.
15. La virino rigardis ˆsin kaj diris “Mi donis la bildojn
al vi, knaboj kaj
knabinoj,” ˆcar ili estas interesaj bildoj.
16. Gertrudo diris “Vi estas bona al ni, sed mi volas sidi
apud la pordo a˘u la fenestro.
17. Mi kolektis dolˆcajn violojn en la ˆgardeno, kaj nun mi
volas rigardi la dolˆcajn florojn, kaj kudri.”
8 LESSON VIII
Reading lesson
1. Johano kaj Alfredo amuzis sin en la ˆgardeno.
2. Johano kaˆsis sin, kaj Alfredo trovis Johanon.
3. Alfredo sin kaˆsis en alta arbo, kaj Johano trovis
Alberton.
4. Mario kaj Gertrudo sin kaˆsis apud la floroj, kaj la
knaboj trovis la knabinojn.
8. 5. La knabinoj ne volas perdi sin en la agrabla kampo.
6. Johano komencis amuzi sin en luma ˆcambro en la domo.
7. La muro havas interesajn bildojn sur si.
8. Tra la fenestro anta˘u si Johano rigardas la virojn kaj
la virinojn sur la strato.
9. Li havas molan grizan tapiˆson sub si, kaj ne volas
seˆgon.
10. Li kaj Alfredo volis iri al la strato kaj amuzi sin.
11. Ili marˆsis al la pordo, kaj trovis ruˆgan skatolon
anta˘u si.
12. En la skatolo estis libro, kaj Johano diris al si “La
libro ne apartenas al mi.”
13. Li diris al Alfredo “ˆ Car ni trovis ˆgin, mi volas
legi la libron.”
14. Virino anta˘u pordo komencis rigardi la knabojn, kaj
ili diris al ˆsi “ˆ Cu la libro apartenas al vi? Ni
trovis ˆgin en skatolo.”
15. La virino diris “Jes, ni perdis ˆgin, kaj mi dankas
vin, ˆcar vi donas al mi la skatolon kaj la libron.”
16. ˆ Si iris al la strato, kaj la knaboj iris al la domo.
9 LESSON IX
9.4 La kato kaj la pasero
Griza kato iris de la domo ˆgis la strato. ˆGi vidis
paseron anta˘u si, kaj volis
manˆgi ˆgin. La kato staris post granda arbo, kaj kaptis
la paseron.
9. La pasero diris “Bona kato lavas sin anta˘u sia manˆgo,
sed vi ne lavis vian
vizaˆgon.” La interesa diro surprizis la katon. La kato
ne tenis la paseron,
sed komencis lavi sian vizaˆgon. La pasero flugis de la
kato ˆgis la arbo.
La kolera kato diris “Mi perdis mian manˆgon, ˆcar mi
komencis lavi min
anta˘u la manˆgo!” Nun la katoj ne lavas sin anta˘u la
manˆgoj. Ili havas siajn
manˆgojn, kaj post la manˆgoj ili lavas la vizaˆgojn.
La paseroj ne surprizas ilin nun, sed ili tenas la
paserojn. La katoj estas
feliˆcaj, sed la paseroj ne estas feliˆcaj.
La junaj paseroj volas flugi al la nestoj en la arboj.
10 LESSON X
10.4 La arabo kaj la kamelo
Arabo sidis en sia domo en la urbo. Apud domo trans la
strato li vidis ka-
melon. La kamelo iris trans la straton ˆgis la pordo, kaj
diris al la arabo,
“Frato, mi ne estas varma, mi volas meti nur la nazon en
vian varman do-
10. mon.” La arabo skuis la kapon, sed la kamelo metis la
nazon tra la pordo en
la ˆcambron.
La kamelo komencis puˆsi sian tutan vizaˆgon en la domon.
Balda˘u li havis la
kapon ˆgis la kolo en la domo. Post la kapo iris la kolo
en ˆgin, kaj balda˘u la
tuta korpo estis en la domo.
La arabo estis kolera, ˆcar li ne volis havi tutan kamelon
en sia domo. Li
kuris al la kamelo, kaptis lin, tenis lin, kaj diris,
“Frato, vi volis meti nur la
nazon en mian domon. La ˆcambro ne estas granda sed ˆgi
estas la mia, kaj
mi preferas sidi en ˆgi.”
“Via diro estas bona,” diris la kamelo, “via domo ne
estas granda, sed ˆgi
estas varma, kaj mi ˆsatas stari en ˆgi. Mi preferas stari
kaj kuˆsi en ˆgi, kaj mi
donos al vi mian arbon trans la strato. ˆ Cu vi ne volas
iri sub la arbon?”
Kaj la kamelo puˆsis la arabon de lia domo en la straton
de la urbo. La kamelo
nun trovis sin en varma ˆcambro, sed la juna arabo staris
trans la strato kaj
ne estis varma.
11 LESSON XI
11. 11.5 La arabo en la dezerto
Arabo iris trans grandan sekan dezerton. Kamelo, lia
fidela amiko, portis
lin. La kamelo anka˘u portis belajn tapiˆsojn, ˆcar la
arabo estis riˆca viro.
La arabo havis ne nur tapiˆsojn, sed anka˘u sakojn. En la
sakoj estis akvo, ˆcar
en la dezerto nek pluvas nek neˆgas. La viro trinkis
akvon, kaj anka˘u donis
akvon al sia kamelo.
La kamelo marˆsis kaj marˆsis, sed ne venis al la domo de
la arabo, ˆcar ili
perdis la vojon. La suno brilis, kaj la sablo de la
dezerto ˆsajnis varma. La
arabo ne trovis la vojon, kaj balda˘u li ne havis akvon.
Tamen la kamelo
marˆsis kaj marˆsis, kaj balda˘u la arabo vidis sakon
anta˘u si, sur la seka sablo.
Li estis feliˆca kaj diris al si “ˆ Cu estas akvo en ˆgi?
Mi volas trinki, kaj volas
doni akvon al mia fidela kamelo.” Li anka˘u volis lavi la
tutan vizaˆgon en la
akvo, ˆcar li estis varma.
Post sia diro li kaptis la sakon, kaj komencis rigardi en
ˆgin. Li metis la nazon
en ˆgin, sed ne trovis akvon en la sako. Nek li nek lia
fidela kamelo havis
akvon, ˆcar estis nur mono en la sako. La arabo estis
kolera, ˆcar li ne volis
12. monon, li bezonis akvon. Li havis monon en sia domo en la
urbo, kaj volis
trovi akvon.
ˆ Cu li tamen metis la sakon trans la kolon de sia kamelo?
Ne, li ne volis meti
ˆgin sur sian kamelon, ˆcar li estis kolera. Li ne tenis
la sakon, sed ˆgi falis sur
la sablon, kaj kuˆsis apud li. La sako nun kuˆsas sur la
sablo de la granda
dezerto, kaj la mono estas en ˆgi.
12 LESSON XII
12.4 La ventoflago
Estis varma vetero, la suno brilis, kaj suda vento blovis.
Tamen la nova
ventoflago sur la domo diris al si, “La sudan venton mi
ne ˆsatas. Mi preferas
orientan venton.”
La vento orienta a˘udis la diron kaj ˆgi venis kontra˘u la
ventoflagon. Pluvis
kaj pluvis, kaj oni estis kolera kontra˘u la ventoflago,
ˆcar ˆgi montras orientan
venton. ˆG i diris, “Pluvas nun, sed la greno en la
kampoj bezonos sekan
veteron. Oni estos kolera kontra˘u mi, ˆcar mi montras
orientan venton.”
13. La okcidenta vento a˘udis la ventoflagon, kaj balda˘u
venis. ˆGi ne estis forta,
sed ˆgi estis seka kaj agrabla vento, kaj ne portis
pluvon. La viroj, virinoj,
kaj junaj infanoj volis trinki, sed ili ne havis akvon. La
greno kaj la floroj
velkis, kaj la frukto anka˘u falis. La nova ventoflago
diris, “Oni estos kolera
kontra˘u mi, ˆcar ne pluvas. Oni opinios ke, ˆcar mi
montras okcidentan venton,
la frukto falas, kaj la greno kaj floroj velkas. Mi ˆsatas
montri nek okcidentan
nek orientan venton!”
Norda vento a˘udis kaj venis al la ventoflago. La vetero
ne estis agrabla, kaj
la virinoj kaj la junaj infanoj ne estis varmaj. Neˆgis,
kaj oni estis kolera.
Oni diris “La greno kaj la frukto bezonas varman veteron,
sed hodia˘u neˆgas.
Ni preferas la sudan venton. Ni havis ˆgin, anta˘u la
orienta, la okcidenta, kaj
la norda ventoj. La ventoflago ne estas fidela amiko al
ni. ˆGi ne montras
bonajn ventojn, kaj ni volas rompi ˆgin!”
Oni kuris al la domo, kaptis la novan ventoflagon, kaj
anka˘u rompis ˆgin. ˆGi
falis, kaj kuˆsis sur la vojo anta˘u la domo.
13 LESSON XIII
14. 13.4 En la parko
Miaj junaj amiko kaj amikino, kaj anka˘u ilia patrino,
iris hiera˘u al la parko.
La infanoj diris al la patrino ke la parko estas agrabla,
kaj ke ili volas promeni
en ˆgi.
La knabino parolis al sia frato pri la belaj floroj. ˆ Si
diris al li ke la floroj
velkas, kaj ke la herbo en preska˘u la tuta parko bezonas
pluvon.
La knabo diris hodia˘u al mi ke hiera˘u li kaj lia fratino
a˘udis la birdojn en la
arboj super siaj kapoj. Li diris ke li miris pri tiuj
birdoj, tamen li opinias ke
la birdoj balda˘u konstruos siajn nestojn en tiuj arboj.
La infanoj promenis, kaj balda˘u ili vidis ke grizaj nuboj
venas sur la ˆcielon,
kaj mia juna amikino timis ke pluvos. ˆ Si parolis al la
patrino pri la nuboj kaj
la pluvo, montris al ˆsi la grizajn nubojn, kaj diris ke
si volas iri al la domo.
Ili komencis marˆsi al la strato, kaj preska˘u kuris, ˆcar
ili ne havis ombrelon.
Tra la fenestroj de la domoj oni rigardis ilin, kaj la
knabo miris ˆcu li kaj liaj
patrino kaj fratino amuzas tiujn virojn kaj virinojn.
Tamen la patrino diris
15. ke ˆsi ne timas ke ˆsi amuzos tiujn, sed ke ˆsi timas la
pluvon.
ˆ Si kaj la filino volas esti zorgaj pri almena˘u
la novaj ˆ
capeloj. La filo diris
al ˆsi ke li anka˘u estas zorga, sed ke li opinias ke ne
pluvos. Balda˘u la patro
venis al ili, kaj portis ombrelojn, ˆcar li anka˘u timis
la pluvon. Li miris ˆcu la
infanoj kaj ilia patrino havas ombrelojn.
Balda˘u pluvis, sed ili estis sekaj, ˆcar ili havis la
ombrelojn. Morga˘u ili ne
promenos en la parko, sed iros al la urbo.
14 LESSON XIV
14.5 La manˆgo
Hiera˘u mi miris ˆcu mi havos bonan manˆgon en la domo de
mia amiko. Sed
mi opiniis ke mi havos tre bonan manˆgon, ˆcar mia amiko
ˆsatas doni bonajn
manˆgojn al siaj amikoj.
Oni metis tre bonan supon anta˘u mi, kaj mi manˆgis tiun
per granda kulero.
Post la supo mi havis viandon. ˆ Ci tiun mi tenis per
forko, kaj tranˆcis per
16. akra tranˆcilo. La forko, tranˆcilo kaj kulero estas
manˆgiloj.
Mi havis ne nur viandon, sed anka˘u novajn terpomojn. Mi
tranˆcis tiujn ˆci
per la tranˆcilo, sed mi metis ilin en la buˆson per
forko. Mi tenis la forkon
en la dekstra mano, kaj metis la tranˆcilon trans mian
teleron. Oni bezonas
akran tranˆcilon, sed oni ne bezonas tre akran forkon.
Post la viando kaj la terpomoj, oni donis al mi freˆsajn
maturajn ˆcerizojn. Ili
kuˆsis sur granda telero, kaj havis belan koloron. Ilia
gusto estis anka˘u bona.
Mi preska˘u ne diris ke mi anka˘u havis kafon. Mi parolos
morga˘u al mia amiko
pri lia kafo, kaj la˘udos ˆgin.
Post la manˆgo, najbaro de mia amiko venis en ˆci ties
domon, kaj ili parolis
al mi pri siaj novaj domoj. Per la helpo de sia patro, mia
amiko konstruos
grandan domon. Lia najbaro volas konstrui belan sed ne tre
grandan domon.
Ties nova domo estos bela, sed mi opinias ke mi preferos
ˆci ties domon.
Mia amiko volis doni almena˘u kafon al sia najbaro, sed li
diris ke li ne volas
trinki kafon. Tamen li volis persikon. Li tenis tiun en la
mano, kaj manˆgis
tiun.
17. 15 LESSON XV
15.4 La ruza juna viro
Ruza juna viro kaj bona maljuna viro iris trans dezerton.
Tiu havis nigran
ˆcevalon, ˆci tiu havis blankan ˆcevalon. “Vi gardos
niajn ˆcevalojn dum la
nokto, ˆcu ne?” diris la juna viro per dolˆca voˆco al
sia amiko, “ˆ Car dum la
nokto oni ne povos vidi mian nigran ˆcevalon, sed
malamikoj povos tuj vidi
vian blankan ˆcevalon. Oni povos ˆsteli tian ˆcevalon,
ˆcar vi estas maljuna kaj
malforta, kaj ne povos malhelpi malamikojn.”
Tia propono ne ˆsajnis agrabla al la maljuna viro. Li ne
estis kontenta, tamen
li ne volis perdi sian ˆcevalon, ˆcar li estis malriˆca.
Li diris al si ke li donos sian
blankan ˆcevalon al la juna viro, kaj prenos ties nigran
ˆcevalon. Tuj li diris al
ˆci tiu “Sed per via helpo mi ne perdos mian ˆcevalon: mi
donos la mian al vi,
kaj prenos vian ˆcevalon. La via estas malbela, sed ˆgi
estas almena˘u nigra; vi
donos ˆgin al mi, ˆcu ne?”
“Jes,” respondis la ruza juna viro, kaj li donis sian
nigran ˆcevalon al tiu, kaj
18. prenis la blankan ˆcevalon. “Nun,” diris la maljuna
viro, “Vi estas kuraˆga kaj
forta, kaj vi gardos la ˆcevalojn, ˆcu ne? Vi povos
malhelpi malamikojn per
tiu granda akra tranˆcilo, kaj oni ne povos ˆsteli vian
blankan ˆcevalon.”
La ruza juna viro ne hontis. Li respondis “Mia kara
amiko, mi nun dormos,
ˆcar oni ne ˆstelos blankan ˆcevalon. Mi povos vidi tian
ˆcevalon dum la nokto,
kaj malhelpi malamikojn. Sed tiu ˆcevalo via (that horse
of yours) havas la
koloron de la nokto, kaj eˆc nun oni povas ˆsteli ˆgin.”
La malkontenta maljuna viro diris per kolera voˆco “ˆ Cu
vi ne hontas pri tia
propono?” Tamen la ruza juna viro tuj komencis dormi, kaj
la maljuna viro
gardis la ˆcevalojn dum la tuta nokto.
16 LESSON XVI
16.5 Malamikoj en la dezerto
Juna viro kaj lia saˆga patro volis iri trans la dezerton,
kun siaj amikoj. La
amikoj estis fortaj, kaj la juna viro estis tre kuraˆga.
Ili restis en malgranda
19. urbo dum la nokto, kaj forrajdis kun tiuj amikoj. La patro
kaj la filo opiniis
ke la amikoj kun ili povos helpi per siaj akraj glavoj.
Ili opiniis ke ili povos
forpeli la malamikojn.
Eˆc en la dezerto oni trovas malamikojn. Tiaj malamikoj
forprenas la monon
de bonaj viroj. La juna viro estis kontenta, ˆcar li estis
kun la amikoj. La
maljuna viro estis kontenta ˆcar li estis kun sia filo.
Balda˘u la nokto venis. Estis tre malluma tie en la
dezerto, kaj ili preska˘u ne
povis vidi. Dum la fruaj horoj de la nokto la patro a˘udis
voˆcojn, kaj pre-
ska˘u tuj li vidis la malamikojn. La ruzaj malbonaj viroj
rapidis tien, kaj
vokis la maljunan viron. La malkuraˆgaj amikoj de la patro
kaj filo nek restis
tie, nek helpis forpeli la malamikojn. Ili tuj forkuris.
La malamikoj staris ˆcirka˘u la patro, kaj forpuˆsis lin
de lia ˆcevalo. La filo
volis malhelpi ilin, sed li ne povis. Li povis nur resti
kun la patro, kaj gardi
lin tie kontra˘u la glavoj de la malamikoj.
Balda˘u la malamikoj komencis forpreni la monon el la
poˆsoj de la saˆga mal-
juna viro. La kolera filo diris per maldolˆca (bitter)
voˆco “ˆ Cu vi ne hontas?
ˆ Cu vi lasos al ni nek la ˆ
cevalojn nek nian monon?” Sed la malamikoj respon-
20. dis “Ne, ni lasos al vi nek la ˆcevalojn nek la monon. Ni
ne estas malsaˆgaj.”
Post tiu diro ili tuj forrapidis, kaj prenis kun si la
ˆcevalojn.
17 LESSON XVII
17.5 Frederiko granda kaj la juna servisto
Hiera˘u mi legis interesan libron pri Frederiko Granda
(the Great). En ˆgi oni
rakontas ke la reˆgo kun plezuro legis a˘u skribis per sia
plumo, dum malfruaj
horoj de la nokto. Agrabla juna knabo, la plej juna el la
servistoj, tiam restis
ekster la pordo.
ˆ Car la reˆ
go legis plej interesan novan libron, li ne opiniis ke la
horo estas
malfrua. Li vokis sian malgrandan serviston, sed la knabo,
nek venis nek
respondis. La reˆgo iris tien, kaj trovis la knabon ekster
la pordo. Li vidis ke
la knabo dormas sur malalta seˆgo. Tiam Frederiko Granda
ne estis kolera,
sed hontis ˆcar li vokis la infanon.
21. La reˆgo Frederiko vidis leteron en la poˆso de la knabo.
Tuj li prenis la leteron
el lia poˆso, kaj rigardis ˆgin. ˆGi estis letero al la
servisto, de lia patrino. ˆ Si ne
estis riˆca virino, ˆsi ˆsajnis esti tre malriˆca. En ˆci
tiu letero la patrino diris per
la plumo ke ˆsi amas la filon. ˆ Si dankis lin ˆcar li
skribis al ˆsi longan leteron.
ˆ Si anka˘u
dankis lin ˆ
car li donis al ˆ
si monon.
La reˆgo volis esti tre bona al tia filo. Kun la plej
granda zorgo li metis
monon el sia poˆso kun la letero kaj tiam lasis la leteron
en ties poˆso. Tiam
li formarˆsis al sia ˆcambro, kaj vokis la malgrandan
serviston.
La knabo tuj a˘udis, kaj rapidis tra la pordo. Li kuris
trans la ˆcambron, kaj
staris anta˘u la reˆgo. “ˆ Cu vi dormis?” diris
Frederiko Granda. “Jes, mi timas
ke mi preska˘u dormis,” respondis la knabo, “kaj mi tre
hontas.” Tiam li
metis la manon en la poˆson, kaj trovis la monon. Li
ˆsajnis pli malfeliˆca kaj
diris kun granda timo “Malamiko metis ˆci tiun monon en
mian poˆson! Oni
opinios ke mi ˆstelis ˆgin! Oni malamos min, kaj forpelos
min!”
22. Frederiko respondis, “Ne, mi donis ˆgin al vi, ˆcar mi
amas bonajn knabojn.
Mi gratulas vian patrinon, ˆcar ˆsi havas tian filon.”
18 LESSON XVIII
18.7 Pri la sezonoj
La vintro estas la malplej agrabla sezono el la tuta jaro.
Neˆgas tre multe,
kaj tial oni nur malofte promenas, ˆcar la stratoj estas
tro malsekaj. Oni
marˆsas kun granda zorgo, kaj malrapide (slowly), tial ke
oni ne volas fali
kaj preska˘u rompi la kolon. Oni zorge gardas sin tiam
kontra˘u la malvarmaj
nordaj ventoj. La manojn oni metas en la poˆsojn, sed la
vizaˆgon oni ne povas
bone gardi.
Mi ne ˆsatas resti ekster la domo dum tia vetero. Mi multe
preferas sidi en
varma luma ˆcambro, kaj skribi leterojn per bona plumo.
La monatoj de la printempo estas marto, aprilo kaj majo.
La bela printempo
ˆsajnas pli agrabla ol la vintro. ˆGiaj tagoj estas pli
longaj kaj pli varmaj,
ˆgiaj ventoj blovas malpli forte. En ˆci tiu sezono la
kampoj kaj arboj frue
23. komencas montri plej belajn kolorojn. La birdoj konstruas
siajn nestojn, kaj
dolˆce kantas. Oni povas promeni sur la mola herbo,
anstata˘u sur malsekaj
malagrablaj stratoj.
Pluvas pli multe en aprilo, tamen post la pluvo la herbo
ˆsajnas pli verda, kaj
la nuboj balda˘u forflugas de la blua ˆcielo. Dum majo oni
trovas violojn, kaj
en junio oni vidas tre multajn rozojn.
Sed la plej agrabla el la sezonoj estas la somero.
Anstata˘u malvarmaj ventoj
la somero havas la plej belan veteron, kun suda a˘u
okcidenta ventoj. La
longaj tagoj estas varmaj, sed la noktoj estas tute
agrablaj. Tiam oni havas
pli bonajn fruktojn ol dum la printempo. La monatoj de la
somero estas
junio, julio kaj a˘ugusto. Mi plej ˆsatas junion.
ˆ Cu vi ˆ
satas ˆ
gin pli multe ol mi? ˆ Cu vi ˆ
satas a uguston pli multe ol julion?
19 LESSON XIX
19.5 La a˘utuno kaj la vintro
24. La sezonoj de la jaro estas la vintro, la printempo, la
somero, kaj la a˘utuno.
La a˘utuno estas inter la somero kaj la vintro. ˆGiaj
monatoj estas septembro,
oktobro kaj novembro.
En septembro oni povas kolekti maturajn fruktojn. Tiam
anka˘u oni rikoltas
la flavan grenon de la kampoj. Dum ˆci tiu monato kaj dum
oktobro la folioj
sur la branˆcoj komencas esti ruˆgaj kaj flavaj, anstata˘u
verdaj. La herbo
velkas, kaj bruna tapiˆso ˆsajnas kovri la teron. Balda˘u
la folioj falas al la
tero, kaj en novembro la arboj estas tute nudaj.
Pli a˘u malpli frue neˆgas. La glacio ofte kovras la akvon
en la riveroj, kaj
restas sur la stratoj kaj la vojoj. La mola blanka neˆgo
kovras la teron, kaj
kuˆsas sur la branˆcoj de la arboj. Tiam, pro la fortaj
ventoj, ˆgi falas de la
branˆcoj al la tero.
La birdoj frue lasas tian veteron, kaj flugas de ˆci tie
al pli sudaj kampoj kaj
arboj. Ili ne povas resti, pro la malvarmaj tagoj kaj
noktoj. Ili malˆsatas la
neˆgon kaj la glacion pli multe ol ni.
Ju pli multe neˆgas, des pli malofte ni volas promeni. Ni
preferas resti en la
domo, anstata˘u ekster ˆgi. Ju pli ni rigardas la nudajn
branˆcojn de la arboj,
25. des pli malagrabla ˆsajnas la vintro. Tamen la junaj
infanoj tre ˆsatas tian
veteron, kaj ju pli neˆgas, kaj ju pli forte la norda
vento blovas, des malpli
ili estas kontentaj en la domo. Ili volas kuri sur la
neˆgo, ˆcirka˘u la arboj kaj
inter ili, kun siaj junaj amikoj. Ili povas bone amuzi sin
per la neˆgo.
La monatoj de la vintro estas decembro, januaro kaj
februaro. ˆGi estas la
plej malvarma sezono.
20 LESSON XX
20.3 En septembro
Anta˘u multaj jaroj ni preferis resti en nia malgranda
domo trans la rivero,
dum la tuta a˘utuno. Sed nun ni restas tie nur ˆgis
oktobro.
De a˘ugusto ˆgis oktobro la vetero estas tre agrabla tie,
sed balda˘u post tiu
monato la fortaj ventoj blovas, kaj la folioj komencas
fali. La frosto kovras la
26. teron, kaj balda˘u neˆgas tre ofte. Ju pli nudaj estas la
arboj, des pli malbelaj
ili ˆsajnas.
La vetero anta˘u novembro ne estas tro malvarma, sed post
tiu monato ni
opinias ke la urbo estas pli agrabla ol domo inter kampoj
kaj arboj, trans
larˆga rivero. La frosto, neˆgo kaj glacio kovras la teron
en decembro, januaro
kaj februaro.
Sed la monato septembro ˆsajnas tre agrabla, pro siaj
multaj plezuroj. La
viroj laboras energie en la kampoj, de la mateno ˆgis la
vespero. Ili rikoltas
la flavan grenon, kaj kolektas la fruktojn. Sed je
dimanˆco oni ne laboras tiel
energie, sed dormas ˆgis malfrua horo, tial ke je tiu tago
oni ripozas. Je lundo
oni komencas labori tre frue, kaj je mardo oni anka˘u
laboras energie.
En septembro la vojoj ne estas tro kotaj, kaj longaj
promenoj estas ofte
agrablaj. Ju pli ofte mi promenas kun miaj amikoj, des pli
multe mi ˆsatas
tiajn promenojn. Sed hiera˘u mi estis tre laca post la
promeno, tial mi ripozis
sur granda mola seˆgo. Anta˘u ne longe la patro promenis
kun mi, sed ni ne
estis tiel lacaj je tiu tago. ˆ Sajnas ke ju pli ofte ni
promenas, des malpli lacaj
27. ni estas post la promenoj. Post ne longe mi estos pli
forta.
21 LESSON XXI
21.4 La sezonoj kaj la mondo
Anta˘u tre longa tempo Dio faris la mondon. Li vidis ke la
floroj havas belajn
kolorojn, ke la arboj estas altaj kaj verdaj. Tiam li
vokis la sezonojn kaj
diris “Belan mondon mi faris por vi. ˆ Cu vi gardos ˆgin
tage kaj nokte, kaj
estos tre zorgaj pri ˆgi?”
La sezonoj respondis “Jes,” kaj ridis pro ˆgojo.
Mallongan tempon ili ˆsajnis
esti tre feliˆcaj inter la arboj kaj floroj de la nova
mondo.
Sed ne multajn semajnojn ili tiel zorge gardis la mondon.
Ili komencis mal-
paci (quarrel) inter si, de la mateno ˆgis la vespero, kaj
ofte forgesis la arbojn
kaj florojn. Ju pli ili malpacis, des malpli zorge ili
gardis la mondon. La
malkonstanta printempo ne ˆsatis la kvietan vintron, kaj
ploris pri la mal-
28. varma neˆgo. La varma brila somero diris ke la a˘utuno
estas tro malbrila. La
laca a˘utuno volis ripozi, kaj riproˆcis la malkonstantan
printempon pri ˆci ties
kota vetero. Pli kaj pli multe ili malpacis, kaj post ne
longe ili tute ne restis
amikoj.
Tiam la a˘utuno diris “Mi ne povas pli longan tempon
labori kun vi pro la
mondo. Niaj gustoj estas tro diversaj. Tial hodia˘u matene
ni dividos la
mondon inter ni.”
La vintro respondis “Bone! Mi estas preta,” kaj la
somero kaj la printempo
ridis pro ˆgojo. Tiun tagon ili dividis la mondon inter
si.
La vintro konstruis sian domon en la plej nordaj kaj sudaj
landoj. Tie la
frosto, neˆgo kaj glacio kovras la tutan landon, dum la
tuta jaro. La brila
energia somero prenis por si la mezon de la mondo. Tial la
vetero tie estas
plej varma kaj brila. La a˘utuno kaj la printempo prenis
por si la landojn
inter la vintro kaj la somero. Tial la vetero estas nek
tro varma nek tro
malvarma en ˆci tiuj landoj. Tiam la sezonoj rakontis al
Dio ke ili tiel dividis
la mondon inter si.
29. 22 LESSON XXII
22.5 Diogeno kaj aleksandro granda
Anta˘u multaj jaroj saˆga greka viro, Diogeno, loˆgis en
granda urbo. Li opiniis
ke ju pli malmulte oni bezonas, des pli feliˆca oni estas.
Por montri al la
mondo ke li ne bezonas multe, kaj ke tial li havas sufiˆce
por esti feliˆca, li loˆgis
en granda malnova barelo, anstata˘u havi domon. Anstata˘u
kuˆsi nokte sur
lito a˘u almena˘u sur mola tapiˆso, li eˆc dormis en tiu
barelo. Oni multe parolis
pri Diogeno en la urbo, ne nur ˆcar li tiel loˆgis, sed
anka˘u pro liaj saˆgaj diroj.
Post kelke da tempo (some time) la reˆgo Aleksandro Granda
venis tien por
viziti la urbon. Dum li estis tie li a˘udis pri Diogeno,
kaj demandis pri li. “ˆ Cu
li loˆgas en la urbo?” Aleksandro diris. “Kvankam vi ne
konas lin, mi opinias
ke mi volas vidi tian viron.”
Oni respondis “Diogeno estas saˆga viro, sed anstata˘u
loˆgi en domo, li preferas
sidi la tutan tempon en malnova barelo. Anstata˘u porti
(wearing) purajn
30. vestojn, li portas nur malpurajn ˆcifonojn, ˆcar li
opinias ke ju pli malmulte li
bezonas, des pli feliˆca li estos.”
Aleksandro diris “Anta˘u ol foriri de via lando mi
vizitos tiun viron.” Anta˘u ol
li foriris de la urbo, Aleksandro iris kun nombro da
amikoj por viziti Dioge-
non, kaj trovis lin en lia barelo.
“ˆ Cu tiu viro volas paroli al mi?” demandis Diogeno per
la˘uta voˆco.
Aleksandro Granda respondis “Mi estas la reˆgo
Aleksandro, kaj mi volas koni
vin. Mi vidas ke kvankam vi estas saˆga vi estas tre
malriˆca. ˆ Cu vi ne volas
kelkajn novajn vestojn anstata˘u tiuj malpuraj ˆcifonoj?”
Diogeno tuj diris “Anta˘u ol vi venis kaj staris inter mi
kaj la suno, ˆci tiu tre
varme brilis sur min. ˆ Cu vi venis por fari bruon kaj por
veki min?”
Aleksandro ridis kaj diris “Mi vidas ke vi havas sufiˆce
por esti feliˆca. Tial mi
estas preta por foriri.”
23 LESSON XXIII
23.4 En la butiko
31. Hodia˘u matene mi iris kun la patrino al la plej granda
butiko en nia vilaˆgo.
Tie ˆsi aˆcetis tiom da legomoj kaj fruktoj ke ni tute ne
povis porti ilin. Tial
juna knabo venis kun ni, kaj portis kelke da ili por ni.
La patrino ne aˆcetis tiel multe je vendredo, sed hodia˘u
estas sabato, kaj ˆsi
volis aˆceti legomojn por dimanˆco, ˆcar dimanˆce oni ne
povas iri en la butikojn.
Tial sabate oni kutime aˆcetas sufiˆce por la manˆgoj de
sabato kaj dimanˆco.
Meze de la butiko staras multe da bareloj. En ˆci tiuj oni
trovas grandan
nombron da freˆsaj puraj legomoj. La patrino aˆcetis tiel
multe da asparago
kaj novaj pizoj, kaj tiel grandan sakon da terpomoj, ke la
tablo restis pre-
ska˘u nuda. Mi vidis brasikon tie, sed tiun legomon mi
malˆsatas, kvankam
oni diras ke ˆgi estas tre bona legomo.
Anta˘u ol foriri de la butiko la patrino aˆcetis kelke da
ovoj, kaj rigardis la
fruktojn en bareloj apud la pordo. Ili ˆsajnis tiel bonaj
ke ˆsi aˆcetis kelkajn
maturajn pomojn kaj skatolon da fragoj. Dum oni donis al
ˆsi la fruktojn, mi
aˆcetis kelkajn funtojn da sukero. Tiam ni estis pretaj
por foriri el la butiko.
Sur la vojo ni a˘udis tiel grandan bruon ke mi lasis la
patrinon kaj kuris trans
32. la straton. Mi trovis tie infanon, la filon de nia
najbaro. Li faris la bruon,
ˆcar li falis de la arbo anta˘u sia domo, kaj tre la˘ute
ploris. Li diris al mi ke
li havas multajn kontuzojn sur la kapo. ˆ Car mi bone
konas la infanon, mi
demandis “ˆ Cu vi volas grandan ruˆgan pomon? Mi havas
tian pomon por vi.”
Li tuj kaptis la pomon, kaj mi foriris. Tiam la patrino
kaj mi iris al la domo.
24 LESSON XXIV
24.6 En nia domo
Oni ofte miras kies domo en nia vilaˆgo estas plej bela,
kaj kiu domo estas la
plej agrabla loˆgejo. Nia domo ne estas tre granda, sed
ˆgi estas nova kaj ni
multe ˆsatas ˆgin.
ˆG
ia salono estas granda, kun belaj puraj kurtenoj kovrantaj
la fenestrojn,
kaj mola dika tapiˆso kovranta la plankon. ˆ Ci tie estas
kelkaj seˆgoj, malgranda
tablo, kaj longa kanapo. Personoj vizitantaj nin kutime
sidas en ˆci tiu ˆcambro
33. kaj dum ni estas sidantaj tie ni nur parolas, anstata˘u
skribi a˘u legi.
Alia ˆcambro en la domo estas tre luma kaj agrabla, sed
malpli granda. ˆ Ci
tie staras tablo sufiˆce granda por nia tuta familio, kaj
en tiu ˆcambro oni
manˆgas. Ofte ni restas tie longan tempon post la manˆgo,
ˆcar la patro rakontas
interesajn rakontojn al ni, kaj ni multe ridas, kaj
demandas pri tiuj rakontoj,
kaj tiel bone amuzas nin ke mi preska˘u forgesas pri miaj
lecionoj. Tamen mi
havas multe da lecionoj por lerni, kaj ili tute ne estas
facilaj.
Je tre frua horo matene mi iras al la lernejo, kun miaj
fratoj kaj fratinoj. Nur
sabate kaj dimanˆce ni ne iras tien. La lernejo estas
malnova kaj malgranda,
sed oni estas nun konstruanta novan pli grandan lernejon
apud nia domo.
Dum la infanoj estas lernantaj siajn lecionojn tie, la
patrino kutime iras
al la bakejon, por aˆceti sufiˆce da pano, por la manˆgoj
de la tago. Ofte ˆsi
iras anka˘u al aliaj butikoj. ˆ Ja˘udon ˆsi aˆcetis kelke
da novaj pizoj, kaj da
asparago. Vendredon ˆsi aˆcetis kelkajn funtojn da sukero,
skatolon da fragoj,
kaj sufiˆce da kremo kaj lakto. Hodia˘u ˆsi estas
aˆcetanta brasikon kaj sakon
34. da terpomoj. ˆ Si volas kuiri tre bonan manˆgon, tamen ˆsi
havas tro multe por
fari en la kuirejo, ˆcar ˆsi ne havas servistinon.
25 LESSON XXV
25.7 La nepo vizitas la avinon
Hiera˘u matene mi vizitis la avinon. ˆ Sia hejmo estas
apud la granda nova
bakejo. Mi vidis ˆsin tra la fenestro, ˆcar la kurtenoj
kovrantaj ˆgin estas tre
maldikaj. ˆ Si estis sidanta sur la kanapo, kaj skribanta
per plumo sur granda
papero.
Anta˘u ol frapi sur la pordo mi vokis ˆsin kaj diris
“Bonan matenon, kara
avino!” Tuj ˆsi demandis “Kiu estas tie? Kies voˆcon mi
a˘udas?” Mi respondis
“Estas via nepo. ˆ Cu vi ne konas mian voˆcon?”
Anta˘u ol ˆsi povis veni al la pordo mi estis malfermanta
ˆgin. Mi iris en la
salonon kaj donis al la avino bukedon da floroj. “La
patrino donas ˆci tiujn
al vi, kun siaj plej bonaj salutoj,” mi diris.
La avino respondis “Nu, kia plezuro! Multan dankon al ˆsi
pro la bela bukedo,
kaj anka˘u al vi, ˆcar vi portis ˆgin ˆci tien por mi!”
35. Dum ˆsi estis metanta la florojn en glason da akvo la
avino diris “Nu, kiajn
lecionojn vi havis hodia˘u en la lernejo?” Mi respondis
ke mi bone konis la
lecionojn, ˆcar mi zorge studis ilin. “Ni estas lernantaj
la germanan lingvon,”
mi diris, “kaj ju pli longe ni studas ˆgin, des pli multe
mi ˆgin ˆsatas, kvankam
ˆgi estas tre malfacila.” Mi rakontis anka˘u pri la
lecionoj de geometrio, kaj
aliaj lecionoj, sed diris ke la ekzamenoj estos balda˘u
komencantaj.
“Je tiu tempo,” mi diris, “mi estos skribanta la
respondojn al la ekzamenoj,
preska˘u la tutan semajnon.” La avino demandis kun
intereso “ˆ Cu la deman-
doj de la ekzamenoj estos malfacilaj?” Mi respondis “Mi
ne scias, sed mi
timas ke ni estos tre lacaj post tiom da laboro.”
Post kelke da aliaj demandoj kaj respondoj, mi opiniis ke
estas la horo por
foriri. Dum mi estis foriranta, la avino diris “Multajn
salutojn al la tuta
familio!” Mi dankis ˆsin, diris “Bonan tagon!” kaj tiam
foriris.
26 LESSON XXVI
26.6 La pluvego
36. Nu, kia pluvego okazis hiera˘u vespere! Post kvieta
varmega mateno, subite
multaj nuboj kovris la ˆcielon. La aero ˆsajnis peza, kaj
estis tute silenta kelkan
tempon. Tiam forte blovanta vento frapegis la arbojn, kaj
komencis fortege
skui la branˆcojn. Multege da polvo kaj malgrandaj pecoj
da papero dancis
kaj flugis ˆcirka˘uen en la aero, kaj anka˘u ˆcielen.
Falis tiam kelkaj grandaj
gutoj da pluvo, kaj ni sciis ke la pluvego estas venanta.
Ni malfermis niajn ombrelojn, kaj kuris anta˘uen, por iri
hejmen anta˘u ol
falos multe da pluvo. La fulmo tiel ofte brilis ke ni
fermis la okulojn pro ˆgi,
kaj treege ˆgin timis. Preska˘u tuj la tondro sekvis ˆgin.
Tondris tiom kaj tiel
la˘utege ke la bruo ˆsajnis frapi kontra˘u niajn kapojn.
Tiam komencis subite
pluvegi, sed je tiu tempo ni estis preska˘u sub la
tegmento de nia domo. Dume
la vento pli kaj pli blovegis, kaj ju pli forte ˆgi
blovis, des pli peze la gutoj
da pluvo falis teren, kun multege da bruo. Mi opinias ke
mi malofte anta˘ue
vidis tian pluvegon.
La sekvintan tagon mi promenis tre frue, kaj vidis ke la
pordego al la ˆgardeno
37. de mia avo estas kuˆsanta sur la tero. Apude mi vidis
ventoflagon falintan
de la tegmento de tiu granda ˆcevalejo. Velkintaj floroj
kuˆsis sur la tero
ˆcirka˘u mi, kaj inter ili estis branˆcoj falintaj de la
arboj, ˆcar la grandega forto
de la vento forrompis eˆc ˆci tiujn.
Sur malgranda branˆco restis nesto, sed kie estis la
birdoj! Mi serˆcis la junajn
birdojn sed tute ne povis trovi ilin, tial mi opinias ke
ili forflugis anta˘u ol
la ventoj forrompis de la arbo ilian malgrandan hejmon. Mi
ne scias kien ili
flugis, sed mi opinias ke ili flugis suden al la arboj en
tiu granda kampo trans
la rivero.
27 LESSON XXVII
27.7 Roberto bruce kaj la araneo
Oni rakontas la sekvantan interesan rakonton pri Roberto
Bruce, reˆgo anta˘u mul-
taj jaroj en Skotlando. Okazis ke li estis rigardanta la
soldataron de siaj
malamikoj, de la fenestro de granda ˆcevalejo. Por povi
rigardi plej facile,
38. kaj anka˘u por sin kaˆsi, li forsendis siajn soldatojn kaj
restis la tutan tagon
sub tiu tegmento. Kvankam la ˆcevalejo estis granda ˆgi
estis malnova, kaj li
opiniis ke la malamikoj ne serˆcos lin tie.
Je la fino de la tago li subite rimarkis araneon sur la
muro apud si. La araneo
estis rampanta supren, sed balda˘u ˆgi falis en la polvon
ˆce liaj piedoj. Tuj la
falinta araneo komencis alian fojon supren rampi.
Alian fojon ˆgi falis teren, sed post ne longe ˆgi
komencis rampi alian fojon.
“Kia pacienco!” diris la reˆgo al si. “Mi ne sciis ke
la araneo havas tiel multe
da pacienco! Sed kien ˆgi nun estas falinta?”
Li rigardis ˆcirka˘uen kaj fine (finally) li vidis la
falintan araneon. Kun granda
surprizo li rimarkis ke ˆgi estas komencanta supren rampi.
Multajn fojojn ˆgi
supren rampis, kaj tiom da fojoj ˆgi falis malsupren.
Fine, tamen, ˆgi sukcese
rampis ˆgis la plafono.
La reˆgo malfermis la buˆson pro surprizo, kaj diris al si
“Kiam anta˘ue mi vidis
tiom da pacienco! Mi opinias ke la fina sukceso de tiu
malgranda araneo donas
al mi bonegan lecionon. Mi estas ofte malsukcesinta, sed
malpli ofte ol tiu
araneo sur la muro. Mi estas perdinta multe da soldatoj,
kaj la malamikoj
39. estas venkintaj multajn fojojn, ˆcar ili havas multe pli
grandan nombron da
soldatoj. Tamen, mi estos pacienca, ˆcar oni ne scias kiam
li fine sukcesos.”
La sekvintan tagon, la reˆgo Roberto Bruce komencis treege
labori kontra˘u siaj
malamikoj. Post mallonga tempo li bone sukcesis, kaj tute
venkis la mala-
mikojn en granda venko ˆce Bannockburn (Banokb’rn).
28 LESSON XXVIII
28.6 Pri la avo kaj la avino
Mia avo estas tre afabla persono. Li estas maljunulo kun
blankaj haroj kaj
blanka barbo. Li havas bluajn okulojn, kaj la brovoj super
ili estas eˆc pli
blankaj ol liaj haroj. Kvankam li loˆgas en nia vilaˆgo de
anta˘u kelkaj jaroj, li
anta˘ue loˆgis en Skotlando.
Anta˘u multaj jaroj li estis soldato, kaj li ofte parolas
al mi pri la bataloj kaj
venkoj de tiu tempo. Sidi kviete sur la verando kaj
rakonti tiajn rakontojn
al la nepo ˆsajne donas al li multe da plezuro. Multajn
fojojn je la fino de
40. la tago li sidas tie, kaj parolas pri tiaj aferoj ˆgis
malfrua horo de la vespero.
Sidi ˆce liaj piedoj kaj a˘udi liajn rakontojn estas tre
interese al mi.
Komence, dum mi estas ˆce li, mi kutime demandas “ˆ Cu
oni sukcesis en
tiu batalo?” Tuj li balancas la kapon kaj komencas
pacience rakonti pri
la venkoj kaj malvenkoj (defeats). Li malofte respondas
“Mi ne scias,” al
miaj demandoj “Kiam,” kaj “Kial.” Kelkajn fojojn li
diras “Mi havas tiun
opinion, sed mi ne bone scias pri la tuta afero, kaj mi
miras ˆcu aliaj personoj
scias pli bone.” ˆ Car li estas multe studinta kaj
pensinta, liaj opinioj estas
treege interesaj. Li ˆgojas tial ke mi demandas pri aferoj
okazintaj (things
that have happened), ˆcar tiaj demandoj montras ke mi
anka˘u pensas pri ili.
Mia avino estas malgranda, kun belaj bukloj da tute
blankaj haroj. ˆ Si havas
belajn brunajn okulojn, kun longaj nigraj okulharoj. Oni
diras ke anta˘u mul-
taj jaroj ˆsi estis belulino. Eˆc nun estas plezure
rigardi ˆsin, kaj vidi ˆsiajn
ruˆgajn vangojn. De anta˘u kelkaj jaroj ˆsi portas
okulvitrojn por legi a˘u skribi
a˘u kudri, kaj ˆsi bezonas ripozon post malmulte da
laboro. Promeno de
41. eˆc mejlo estas tro longa nun por la avino. Oni diras ke
ˆsi ne vivos tre longan
tempon, kaj tia penso donas malˆgojon al ni, ˆcar ni
treege amas la afablan
paciencan avinon.
29 LESSON XXIX
29.5 Nia familio
Mi rakontos al vi kian familion ni havas. Ni estas ses
personoj kaj ni loˆgas
en ˆci tiu domo de anta˘u preska˘u kvar jaroj. Anta˘u ol
veni ˆci tien al la urbo,
ni estis loˆgintaj tri jarojn en kvieta vilaˆgo en la
kamparo.
Mia patro estas alta, kun grizaj haroj kaj griza barbo.
Kvankam li ne estas
riˆculo, li tamen havas sufiˆce da mono por vivi kontente
kaj feliˆce. Li ˆsatas
marˆsi, kaj ofte li estas marˆsinta kvin a˘u ses mejlojn
por unu promeno.
Unu fojon mi demandis “Kiel vi povas marˆsi tiel multe?”
Li respondis “Dum
mi estis junulo mi estis soldato, kaj tiam mi estis tre
multe marˆsanta. Tial
mi ne forgesas la plezurojn de longaj promenoj.”
42. La patrino estas malpli alta ol mi, kaj kiel bluajn
okulojn ˆsi havas, sub nigraj
okulharoj kaj nigraj brovoj! ˆ Siaj haroj estas nigraj kaj
buklaj, kaj ˆsiaj vangoj
estas ruˆgaj. ˆ Si havas dolˆcan voˆcon, kaj estas plezuro
a˘udi ˆsiajn kantojn. Por
legi a˘u skribi ˆsi kutime portas okulvitrojn.
Mi havas du fratojn kaj unu fratinon. La fratino havas dek
unu jarojn.28
Unu el la fratoj havas ok jarojn, la alia havas dek du
jarojn. Ili povas bonege
kuri, rajdi, kaj fari aliajn interesajn aferojn. Ili
lernis siajn lecionojn en la
lernejo tiel bone ke ses fojojn en unu monato oni la˘udis
ilin. Ni multe ˆgojis
pri tiom da la˘udo por la fratoj. La fratino estas malpli
forta, tamen ˆsi ofte
promenas kun ni eˆc du a˘u tri mejlojn.
La avino anka˘u loˆgas ˆce ni de anta˘u sep a˘u ok jaroj.
Unu el ni kutime restas
ˆce la hejmo kun ˆsi, dum la aliaj promenas, ˆcar ˆsi ne
estas sufiˆce forta por
marˆsi eˆc unu mejlon. Mi ofte miras kial ˆsi preferas
sidi sur la verando, kaj
mi demandas al ˆsi “ˆ Cu vi estas tro laca por marˆsi?”
ˆ Si kutime balancas la
kapon kaj diras “Jes, mia nepo, mi estas tro laca.”
30 LESSON XXX
43. 30.5 Leciono pri aritmetiko
Estas malvarme hodia˘u, kaj tute ne agrable ekster la
domo. La urbanoj
ne estas promenantaj en la parko, ˆcar ili preferas resti
en la domoj. Mi
anka˘u restis en la domo, kaj parolis al mia juna frato.
Mi helpis lin pri la leciono en aritmetiko, tial ke li
balda˘u havos ekzamenojn,
kaj li volas esti preta por skribi tre bonajn respondojn.
Mi demandis al li
“Kiom faras dek tri kaj dek kvar?” Li respondis ke tiuj
faras dudek sep.
Tiam mi demandis kiom faras dudek unu kaj tridek kvar. Li
kalkulis kvin
a˘u ses sekundojn, per malla˘uta voˆco, kaj diris “Ili
faras kvindek kvin.” Mi
demandis kiom faras ducent tri kaj sepcent ok, kaj li
respondis ke ili faras
na˘ucent dek unu. Li tute ne faris erarojn al mi, kaj fine
mi diris al li ke li
povas bonege kalkuli. Mi opinias ke li ricevos bonan
gradon en la ekzamenoj.
Post kelkaj minutoj ni komencis paroli pri aliaj aferoj.
Mi demandis “Kiom
da tagoj en la monato septembro?” La frato respondis
“Septembro, novem-
44. bro, aprilo kaj junio havas tridek tagojn. Kvankam tiuj
monatoj havas tiom
da tagoj, la aliaj monatoj havas tridek unu tagojn. Sed la
monato februaro
havas nur dudek ok tagojn.”
Estas interese lerni pri ˆci tiu monato februaro. Dum tri
jaroj ˆgi havas dudek
ok tagojn, sed en la sekvanta jaro ˆgi havas dudek na˘u
tagojn. La jaro havanta
tian februaron estas la “superjaro.”
Mi rakontis tiun interesan aferon al la frato, kaj li
diris ke li bone memoros
ˆgin. Li diris ke li ne anta˘ue sciis pri la superjaro. Li
ne sciis ke la superjaro
havas tricent sesdek ses tagojn, kvankam la aliaj jaroj
havas nur tricent
sesdek kvin tagojn. Li diris ke li anka˘u memoros pri la
nombro da tagoj en
la superjaro, kaj ke li rakontos la aferon al la aliaj
knaboj.
31 LESSON XXXI
31.4 Alfredo granda kaj la libro
Anta˘u pli multe ol mil jaroj vivis Alfredo Granda, unu el
la plej interesaj
45. personoj pri kiuj ni estas a˘udintaj. Li estis la unua
angla reˆgo, kiu deziris
legi librojn. Li estis anka˘u la lasta, kiu povis legi
ilin, ˆgis post multaj jaroj.
Unu tagon, dum li estis malgranda knabo kun flavaj buklaj
haroj, lia patrino,
tre saˆga reˆgino, montris al li kaj al liaj fratoj
belegan libron. ˆ Si diris ke la
libro kostis multe da mono en lando trans la maro, kaj ke
ˆgi nun apartenas
al ˆsi. ˆ Si diris “Miaj filoj, mi donos ˆci tiun libron
al tiu el vi, kiu lernos legi
ˆgin. Kiu el vi estos la unua, kiu povos legi? Tiu ricevos
la libron.”
Nu, Alfredo komencis studi, kaj post ne longe li gajnis la
belegan libron.
Liaj fratoj eˆc ne penis gajni ˆgin. Tiam oni tre malmulte
pensis pri libroj. La
reˆgoj kaj iliaj filoj nur malofte povis legi, kaj treege
malofte povis skribi. Oni
la˘udis nur personojn, kiuj bone rajdis kaj batalis per
sagoj kaj pafarkoj. Sed
oni opiniis ke tute ne estis necese scii pri la aferoj,
kiujn la libroj rakontas.
Tial Alfredo ne ricevis la˘udon pro sia deziro por legi.
La sesan a˘u sepan jaron post sia ricevo de la libro,
Alfredo volis lerni la
latinan lingvon, ˆcar tiam oni skribis latine (in Latin)
la librojn, kiuj estis
plej bonaj. Oni serˆcis ˆgis la finoj de la lando, kaj
iris multajn mejlojn, sed
46. preska˘u ne povis trovi personon, kiu eˆc estis a˘udinta
pri tia lingvo. Fine oni
trovis personon por helpi Alfredon, kiu tiam lernis la
latinan lingvon. Tiu
sama Alfredo estis reˆgo multajn jarojn, kaj estis unu el
la plej bonaj reˆgoj,
kiujn la angla lando estas havinta. Alfredo skribis
librojn en la latina lingvo,
kaj anka˘u tradukis latinajn librojn en la anglan lingvon.
32 LESSON XXXII
32.6 Alfredo granda kaj la kukoj
Unu fojon anta˘u pli multe ol mil jaroj, soldatoj venis de
trans la maro por
ataki la anglan reˆgon Alfredon Grandan. Ili nek konis nek
malamis lin, sed
ili sciis ke li estas persono kies landon ili deziras
gajni.
ˆ Ci tiuj malamikoj estis venintaj tiel subite ke Alfredo
ne estis preta por
defendi sian landon kontra˘u ili. Tial li forkuris kelkajn
mejlojn de la urbo,
kaj sin kaˆsis en granda arbaro malanta˘u vilaˆgo.
Anstata˘u porti reˆgajn vestojn
li aˆcetis tiajn ˆcifonojn kiajn kamparanoj kaj
malriˆculoj portas. Li loˆgis ˆce
47. malriˆca sed la˘udinda kamparano, kiu ne konis la reˆgon,
kaj tute ne suspektis
kia persono lia gasto estas.
Unu memorindan tagon Alfredo estis sidanta apud la fajro,
kaj estis rigard-
anta siajn sagojn kaj pafarkon dum li pensis malˆgoje pri
sia lando. La edzino
de la arbarano demandis “ˆ Cu vi ankora˘u sidos tie
dekkvin a˘u dudek minu-
tojn?” “Jes,” respondis la reˆgo. ˆ Si diris “Nu,
estos necese fari pli varmegan
fajron por tiaj kukoj kiajn mi nun estas bakonta. ˆ Cu vi
gardos tiujn kukojn
kiuj nun estas super la fajro, dum mi kolektos pli multe
da ligno?” Alfredo
respondis “Certe mi gardos ilin kontra˘u la fajro.”
La virino serˆconta lignon foriris en alian parton de la
arbaro, kie estis multe
da ligno, kaj la reˆgo penis zorgi pri la kukoj. Sed
balda˘u li forgesis ilin, kaj
la fajro ilin difektis. Kiam la virino venis kaj flaris la
kukojn ˆsi kriis “ho,
vi riproˆcinda viro! Kvankam vi ankora˘u sidas tie, vi ne
pensas pri la kukoj,
kaj la fajro estas difektinta ilin!” ˆ Si estis kruele
batonta la reˆgon, kiam li
diris al ˆsi kiu li estas, kaj kial li forgesis la kukojn.
Tiam ˆsi tre hontis, kaj
anstata˘u malla˘udi lin ˆsi volis esti ankora˘u pli bona
al li.
48. 33 LESSON XXXIII
33.5 La invito
Hiera˘u matene mia kuzo vizitis ˆce ni, kaj invitis min al
malgranda festo kiu
okazos morga˘u vespere. Tiam li festos la lastan tagon de
la jaro. Li diris ke
la gastoj sidos ˆcirka˘u la fajrejo kaj rakontos rakontojn
ˆgis malfrua horo. Mi
akceptis lian ˆgentilan inviton, kaj diris ke mi certe
venos.
Mia kuzo loˆgas en la sama urbo kie nia familio loˆgas,
sed en alia parto. Lia
hejmo estas preska˘u du mejlojn de la nia. Tamen, ni estas
bonaj kunuloj,
kaj ofte promenas kune.
ˆJus kiam li estis elironta el la pordo hiera˘u, mi uzis
la okazon (opportunity)
por proponi mallongan promenon. Li respondis ke li ˆgoje
promenos kun mi,
malgra˘u la neˆga vetero. Tial ni formarˆsis tien, kie la
stratoj estis malplej
kotaj.
La kuzo havas dek ok jarojn, sed mi estas preska˘u tiel
alta kiel li. Mi estas
certa ke mi estas anka˘u tiel forta kiel li.
49. Ni parolis pri multaj interesaj aferoj, kaj bonege nin
amuzis, ˆgis kiam estis
necese hejmen iri. La kuzo diris “adia˘u,” kaj iris
rekte hejmen, sed mi iris al
granda butiko. Unue, mi volis aˆceti paron da novaj
gantoj, por anstata˘ui la
malnovajn gantojn kiujn mi ankora˘u estis portanta,
kvankam mi aˆcetis ilin
anta˘u tri monatoj. Due, mi bezonis paron da novaj ˆsuoj.
Mi iris en la butikon kie pendis tiaj gantoj, kiajn mi
ˆsatas, kaj oni tuj venis
por renkonti min, kaj demandis “Kiajn vestojn vi volas
aˆceti?” Oni montris
al mi preska˘u dudekon da paroj da gantoj. Mi elektis tre
bonan paron, kaj
estis ˆ us aˆcetonta ilin, malgra˘u la tro granda prezo,
kiam mi vidis alian pli
belan paron. Tial mi aˆcetis ˆci tiun, kaj poste mi
rigardis la ˆsuojn. Mi trovis
rimarkinde bonan paron, ˆcar estas centoj da ˆsuoj en tiu
butiko. Mi tuj aˆcetis
tiun paron, kaj tiam hejmen iris.
34 LESSON XXXIV
34.5 ˆ Ce la festo
50. Hiera˘u vespere mi iris al la hejmo de mia kuzo, kiu estis
invitinta min al
malgranda festo ˆce li. ˆ Car mi deziris alveni kiel eble
plej frue, mi foriris de
mia loˆgejo kiel eble plej balda˘u, malgra˘u la neˆga
vetero. Mi estis surmetinta
paron da dikaj gantoj, kaj mi portis dikajn ˆsuojn. Mi
anka˘u havis mian
ombrelon, kvankam pro la vento mi ne povis uzi tiun.
Tuj kiam mi supreniris la ˆstuparon ˆce la hejmo de la
kuzo, li a˘udis min, kaj
venis por malfermi la pordon kaj akcepti min. “Bonan
vesperon, kia estas
via sano?” li diris. Mi respondis “Mi sanas bonege,
dankon,” kaj eniris la
domon kun li. Ni supren iris per granda ˆstuparo al
ˆcambro kie mi lasis la
ˆcapelon, gantojn kaj ombrelon, tiam ni malsupren venis
kaj eniris la salonon.
Mi salutis la onklinon, kiu afable parolis al mi, kaj
anka˘u la du kuzinojn. Unu
kuzino estis ˆ us priskribonta interesan libron, kiun ˆsi
anta˘u ne longe tralegis,
kiam la aliaj gastoj komencis alveni. Sinjoro B— ˆceestis,
kaj Doktoro C—,
kun sia filino Fra˘ulino Mario, kaj multe da aliaj
sinjoroj kaj sinjorinoj.
La gastoj sidis a˘u staris en malgrandaj grupoj, kaj
interparolis kun videbla
plezuro. Unu rakontis pri vojaˆgo, kaj tiam oni komencis
priparoli la prezojn
51. de aferoj en aliaj landoj. Mi atente a˘uskultis kelkajn
minutojn, kaj tiam
foriris al alia grupo, kie oni gaje babilis pri estontaj
(future) promenoj kaj
festoj.
Post unu a˘u du horoj, la servistinoj alportis al ni bonan
malgrandan manˆgon,
kune kun tasoj da bonega kafo. Fine, je malfrua horo ni
ˆgentile dankis la
familion de mia kuzo, kaj diris adia˘u. Tiam ni foriris
hejmen, kun sentoj de
granda plezuro pro la agrabla festo.
35 LESSON XXXV
35.5 La hˆinoj
Anta˘u miloj da jaroj la hˆinoj estis la plej klera nacio
en la mondo. Dum aliaj
nacioj ankora˘u ne konis metodojn por presi librojn, kaj
ankora˘u faris ilin
skribe, la samtempaj hˆinoj jam estis forlasintaj tiun
multekostan kaj tedan
metodon. Ili jam estis presantaj la paˆgojn de miloj da
libroj.
Aliaj nacioj tiam estis batalantaj kiel eble plej kruele,
per sago kaj pafarko,
52. kaj per lanco. Sed ili ankora˘u ne havis pafilojn, ˆcar
pulvo estis tute nekonata
al ili. Tamen la hˆinoj jam bone konis metodojn por fari
kaj por uzi pulvon,
kaj faris tiajn amuzajn flavruˆgajn fajrojn, kiajn ni
ankora˘u hodia˘u aˆcetas de
ili, por uzi je festaj tagoj.
Sed la hˆinoj ne multe ˆsatis la komercon, kaj ne deziris
aˆceti a˘u lerni de aliaj
nacioj. Ili ankora˘u nun havas la samajn metodojn por
presi librojn kaj por
fari pulvon, kiajn ili havis anta˘u mil jaroj. Ili malofte
ˆsanˆgas siajn kutimojn.
Tial la aliaj nacioj, kiuj anta˘ue ne estis tiel kleraj,
anta˘ueniras pli rapide ol
la hˆinoj.
La lando de la hˆinoj enhavas tiom da personoj, kiom tri
a˘u kvar aliaj na-
cioj. Granda parto de tiu lando estas ankora˘u nekonata al
okcidentaj nacioj,
kvankam plej multe da nia teo elvenas el la hˆina lando.
Oni diras ke la parolata lingvo kaj la skribata lingvo de
la hˆinoj estas du tre
malsamaj aferoj. La lingvo estas almena˘u treege
malfacila, kaj post kiam oni
estas longe studinta ˆgin, oni tamen estas nur duone
lerninta ˆgin. Mi ˆgojas tial
ke la lingvoj studataj en la lernejoj de nia lando ne
estas tiel malfacilaj kiel la
hˆina lingvo. La latina kaj germana lingvoj estas sufiˆce
malfacilaj, kvankam
53. ili estas tre interesaj kaj anka˘u konataj de la kleruloj
en multaj landoj. La
latina lingvo jam ne estas parolata lingvo.
36 LESSON XXXVI
36.6 Antikva respubliko
La plej antikva respubliko en E˘uropo kuˆsas en la norda
parto de la bela itala
lando, inter la maro kaj la rivero, proksime de la montoj.
ˆGia nomo estas
San Marino, kaj ˆgi estas respubliko de anta˘u mil
kvarcent jaroj. Kvankam
la ˆcirka˘uaj landoj kaj nacioj apartenis en antikva tempo
al la tiamaj reˆgoj,
San Marino jam estis libera.
ˆG
iaj aferoj estas ankora˘u administrataj tiel, kiel la anoj
(145) volas, ne kiel
unu a˘u alia reˆgo a˘u tirano deziras. Dufoje en la jaro
la anoj elektas personojn,
kiuj administros la gravajn aferojn de la respubliko dum
la sekvontaj ses
monatoj. Kvardek ses el tiuj personoj reprezentas la
anojn, kaj unu alia estas
reˆgo tiun duonon da jaro. Per tia metodo, la anoj estas
bone reprezentataj,
54. kaj la aferoj estas administrataj kiel eble plej saˆge.
La tuta respubliko enhavas nur dudek du kvadratajn mejlojn
da tero. En la
respubliko kaj la tiea (171) urbo kiu havas la saman
nomon, ne estas tiom
da personoj kiom en multaj italaj urboj. Tamen ˆci tiu
respubliko estas pli
granda ol multaj antikvaj grekaj respublikoj.
La grekaj respublikoj estis bonekonataj, kaj enhavis multe
da kleruloj inter
siaj anoj. Sed en la nuna tempo la grekoj havas reˆgon.
Oni ne trovas tre
klerajn personojn en San Marino, tamen la laboristoj estas
energiaj, kaj
laboras kiel eble plej multe.
La rikoltistoj plej ofte havas bonajn rikoltojn, kaj la
plimulto da personoj
estas treege kontenta kaj feliˆca. Oni ne pensas pri
komerco a˘u eksterlandaj
(167a) aferoj kaj ne volas vojaˆgi malproksimen de la bone
amata hejmo. Oni
preferas gaje amuzi sin ˆcehejme, (167a) en la libertempo
inter la rikoltoj, kaj
la vivo tute ne ˆsajnas malfacila a˘u teda.
37 LESSON XXXVII
37.4 La ˆcapelo sur la stango
55. Anta˘u ol Svislando estis tiel libera kiel la nuna svisa
respubliko, ˆgiaj aferoj
estis administrataj de personoj kiuj reprezentis aliajn
naciojn. Ofte tiuj
personoj estis kiel eble plej severaj juˆgistoj al la
svisoj.
Unufoje plej kruela tirano estis administranta aferojn
svisajn. Li elpensis
rimarkindan metodon por montri sian povon (power), kaj por
esti malagrabla
al la svisoj. Li decidis meti sian ˆcapelon sur altan
stangon en la vendejo
(market-place), en malgranda vilaˆgo apud bela lago inter
la altaj montoj. Li
diris ke de nun tiu ˆcapelo reprezentas lin, kaj portos
lian nomon.
Saluti la ˆcapelon estos la grava devo de ˆciu persono en
la vilaˆgo. Estos ˆcies
devo ne nur saluti la ˆcapelon, sed anka˘u genufleksi
(kneel) anta˘u la stango.
La tirano diris ke li forprenos la domon, la kampojn kaj
tiom da mono, kiom
li povos, de ˆciu vilaˆgano a˘u kamparano kiu forgesos
genufleksi. “Mi intencas
sendi gardistojn,” li diris, “kiuj rimarkos ˆcu vi ˆciuj
genufleksos kiam vi estas
proksimaj de la stango.”
Je tagmezo alvenis gardistoj, por rimarki ˆcu la necesaj
salutoj estos farataj
de ˆciuj, kaj por kapti ˆciujn svisojn kiuj ne
genufleksis. Balda˘u la kamparanoj
56. komencis eniri la vendejon, por vendi legomojn po kiel
eble altaj prezoj, kaj
por aˆceti vestojn kaj aliajn aferojn po treege plej
malaltaj prezoj. ˆ Ciu, kiu
iris proksimen de la stango, zorge genufleksis anta˘u la
ˆcapelo de la malamata
tirano, pro timo pri la hejmoj kaj la familioj.
Fine, kamparano, kies nomo estis Vilhelmo Tell, eniris la
vendejon, kaj staris
du a˘u tri minutojn proksime de la stango, dum li diris
kelkajn vortojn al
amiko. Sed anstata˘u fari tujan saluton, a˘u genufleksi,
li tute ne rigardis la
stangon.
38 LESSON XXXVIII
38.6 Vilhelmo Tell kaj la pomo
Tuj kiam la gardistoj rimarkis ke la ˆcapelo sur la stango
ne estis salutata
de Vilhelmo Tell, ili kaptis lin, kaj kondukis lin al la
tirano, por esti juˆgata.
La tirano demandis de Tell kial li ne genufleksis anta˘u
la ˆcapelo, simile al la
aliaj vilaˆganoj. Tell respondis fiere ke li ne sciis pri
la ˆciutagaj genufleksoj
de la aliaj personoj. Li diris ke li tute ne intencis agi
kontra˘u la deziroj de
57. la juˆgistoj.
Sed la tirano malamis la altan fortan svison, tial li
decidis puni lin per severa
puno, kaj demandis “Kiun el viaj infanoj vi plej amas?”
Vilhelmo Tell ne
povis imagi kial la demando estas farata al li, kaj
respondis “Mi amas ˆciujn el
ili, sinjoro.” La tirano diris “Nu, estas rakontate
inter la vilaˆganoj ke vi estas
rimarkinda arkpafisto (archer). Ni eltrovos kia arkpafisto
vi estas. Ni vidos
ˆcu vi povos forpafi pomon de sur la kapo de via plej juna
filo. Aldone (in
addition), estos via devo forpafi la pomon per la unua
sago, alie (otherwise)
mi punos vin kaj vian filon per tuja morto.”
Tell diris ke li estas preta por ricevi ˆcian alian punon,
anstata˘u tia puno, sed
malgra˘u ˆcies petoj la tirano estis jam elektanta pomon
de apuda pomarbo.
Li kondukis la knabon malproksimen de la ceteraj personoj,
kaj metis la
pomon sur lian kapon. Tell kaj la filo reciproke rigardis
sin, dum la patro
diris ke li ne tuˆsos haron de lia kapo. Tiam li elprenis
sagon el la sagujo,
faris la necesajn preparojn, kaj rapide pafis. Tuj la pomo
forfalis de la kapo
de la infano, kaj ˆciu havis feliˆcan koron.
Dum Tell ˆcirka˘uprenis la filon, la tirano demandis
“Kial vi havas tiun ceteran
58. sagon en la mano.” Tell la˘ute respondis “Por mortpafi
vin, tuj post la infano,
ˆcar mi treege timis pro la vivo de mia kara filo.”
39 LESSON XXXIX
39.6 En la stacidomo
Du bonkoraj (184) amikoj miaj loˆgas en la urbo B—. Ni
reciproke konas nin
de anta˘u ses jaroj. Mi estis duoble ˆgoja hiera˘u kiam mi
ricevis leteron de ili,
ˆcar en tiu ili petis de mi balda˘uan viziton.
Tial mi telefonis hiera˘u posttagmeze39 al la stacidomo,
por demandi je kioma
horo foriros la vagonaro (train) al B—. Oni respondis per
la telefono ke la
vagonaro foriros je la tria kaj tridek kvin. Tuj poste mi
enmetis kelkajn
vestojn en mian jam preska˘u eluzitan valizon, kaj faris
ˆciujn preparojn por
la mallonga vojaˆgo.
Je la dua horo, tuj post la tagmanˆgo (midday meal), mi
marˆsis stacidomon.
Survoje mi eniris butikon kaj aˆcetis paron da novaj
gantoj.
Kiam mi eniris la stacidomon, mi kuris preter la aliaj
personoj al la giˆceto kie
59. biletoj estas vendataj. Mi diris al la sinjoro ˆce la
giˆceto “Mi deziras bileton
al B—. Kiom estos necese pagi?” La brunokula sinjoro
respondis “Tia bileto
kostos dolaron dudek cendojn.” Mi puˆsis tiom da mono tra
la giˆceto, kaj tuj
ricevis la bileton, kiun la sinjoro jam havis en la mano.
Tiam mi iris proksimen de la pordego tra kiu oni estos
enlasata al la vagonaro.
“Kiom da tempo anta˘u la foriro de la vagonaro al B—?”
mi demandis al la
gardisto. Li la˘utvoˆce respondis “Nur sep minutojn. ˆ Cu
vi ne vidas tiun
horloˆgon?” Mi ne estis rimarkinta la horloˆgon, tial mi
almetis la montrilojn
de mia poˆshorloˆgo (watch) por montri la saman horon.
Mi estis multe tuˆsata de ˆciaj bonintencaj personoj
kurantaj ˆcien preter mi,
kaj puˆsantaj unu la alian. Fine oni malfermis la
pordegon. Mi kaj la ceteraj
personoj rapidis al la vagonaro kaj kiel eble plej balda˘u
eniris ˆgin
40 LESSON XL
40.7 La perdita infano
60. Dum mi estis atendanta hiera˘u posttagmeze en la
stacidomo, mi subite rimar-
kis palan sinjorinon kun larmoj en ˆsiaj okuloj. ˆ Si
rigardis ˆcien kun esprimo
de nekaˆsebla timo, kaj estis videble maltrankvila. ˆ Si
serˆcis du a˘u tri minutojn
inter la personoj ˆcirka˘u si, kaj fine ˆsi vidis
bluevestitan policanon, kiu estis
parolanta al unu el la gardistoj. ˆ Si rapide diris
kelkajn vortojn al li, kaj tuj
li anka˘u komencis serˆci ˆcie.
Mi tre kompatis la ploreman sinjorinon, kaj kiam la
policano preteriris, mi
demandis ˆcu mi ne povas helpi. Mi diris ke mi ne estos
okupata (busy) ˆgis la
alveno de la vagonaro. Li respondis ke la filo de tiu
virino estas perdita, kaj
li donis al mi la sekvantan priskribon de la infano, la˘u
la vortoj de la patrino:
la knabo estas agema brunhara sesjarulo, kun bluaj okuloj,
kaj li estas ruˆge
vestita (dressed in red).
Lia patrino estis ˆ us aˆcetinta sian bileton ˆce la
giˆceto, kaj post kiam ˆsi pagis
la na˘udek cendojn por ˆgi, subite ˆsi rimarkis ke la
infano ne estis kun ˆsi.
Kvankam ˆsi jam serˆcis ˆcie, la filo ˆsajnas ankora˘u
netrovebla. ˆ Si multe timas
pro li, kvankam li ˆciam estas bona knabo.
Mi tuj komencis marˆsi ˆcien inter la personoj ˆcirka˘u
mi, kaj fine eniris mal-
61. grandan ˆcambron apud la horloˆgo ˆce la fino de la
stacidomo, kie estas vend-
ataj tagˆ urnaloj (newspapers), gazetoj kaj libroj. Tie
anta˘u nemovebla tablo
kovrita de brile koloritaj ˆ urnaloj staris malgranda
ruˆgevestita knabo.
Mi diris al li “Mia studema juna amiko, oni ne vojaˆgas
la˘u tiu metodo. Via
patrino jam de longe atendas vin. Mi montros al vi kie ˆsi
estas.” Li venis
kun mi, kaj proksime de la pordo kie mi estis lasinta mian
valizon staris la
sinjorino. ˆ Si estis ˆcial ˆgoja kiam ˆsi vidis nin, kaj
dankemeˆcirka˘uprenis la infanon.
41 LESSON XLI
41.7 La donaco
Mi volas doni beletan donacon al mia plej juna fratino
morga˘u, sed ju pli
mi pensas pri ˆgi, des pli malfacile estas decidi pri la
afero. Estas duoble
malfacile, ˆcar ˆsi jam posedas ˆciun ludilon (toy) kiun
oni povas imagi. ˆ Ciu el
ˆsiaj amikoj ˆgoje donacas (make presents) al tiel afabla
knabino.
Tamen mi iris hiera˘u matene al ludilobutiko, kaj rigardis
la ludilojn tie. Mul-
62. taj konsistis el diversaj pupoj, grandaj kaj malgrandaj,
kaj belege vestitaj.
Sed mi estas certa ke la fratineto jam posedas sufiˆce da
pupoj–tial mi ne aˆcetis
tian ludilon, kvankam ili estas ˆciam interesaj al
knabinetoj. Sur unu tablo
kuˆsis ˆciaj malgrandaj bestoj, faritaj el ligno, drapo,
kaj diversaj materialoj.
Estis ˆcevaletoj, hundetoj, katetoj, kaj flavaj leonetoj.
Proksime de tiuj staris malgrandaj brile koloritaj
vagonaroj, kiujn oni povis
rapide movi, la˘u la maniero de grandaj vagonaroj. Etaj
policanoj staris
apude, kaj estis ˆcial malfacile elekti la plej interesan
el tiom da interesaj
ludiloj.
Balda˘u mi rimarkis knabineton apud mi. ˆ Ciel ˆsi tre
similis al mia fratino, kaj
tial mi decidis elekti tian ludilon, kia estos elektita
plej frue de la nekonata
knabineto. Mi atendis trankvile, kaj eˆc legis unu a˘u du
paˆgojn de miaj ˆ us aˆcetitaj gazetoj kaj tagˆ urnaloj.
Fine la beleta infano estis rigardinta pre-
ska˘u ˆciom de la ludiloj kiuj okupis la tablojn, dum la
kompatinda servistino
lace ˆsin sekvis.
Tiam la knabineto kriis “Ho, kiel beleta pupodomo! Estas
litoj en la dormoˆcam-
broj; legomoj kaj rostita viando, faritaj el papero,
kuˆsas sur la tablo en la
63. manˆgo-ˆcambro; kaj mi vidas tie pupon, kiu certe ˆ us
faris la teon, kaj estas
elverˆsonta ˆgin en tiujn tasetojn!” Tuj mi faris decidon
la˘u la plezuro de la
knabineto, kaj balda˘u la pupodomo estis aˆcetita por mia
fratineto.
42 LESSON XLII
42.5 Sur la vaporˆsipo
Unu el la plezuroj de la kampara vivo konsistas el la
multenombraj (nume-
rous) okazoj por veturi ˆcien, kien oni volas iri, per
kvietaj pitoreskaj vojoj.
Ni havas ankora˘u unu (still one, yet another) okazon por
plezuro en nia
vilaˆgo, ˆcar ni povas veturi per vaporˆsipo sur la bela
lago ˆce kies bordo kuˆsas
la vilaˆgo.
Hiera˘u du kuzinoj venis por viziti ˆce ni, kaj tuj post
la tagmanˆgo ni decidis
promeni la˘u tiu pitoreska vojeto al la lago. Kiam ni
alvenis al la lago, ni
rimarkis ke beleta vaporˆsipeto estis ˆ us forironta.
Tial mi aˆcetis tri biletojn,
kaj kiel eble plej rapide ni suriris la ˆsipeton. La
sonoriloj (bells) estis jam
64. sonorintaj, kaj tuj post kiam ni transmarˆsis la ponteton,
de la tero al la
planko de la ˆsipeto, oni forprenis la ponteton.
Kelkaj personoj kiuj estis ankora˘u sur la tero kuris kun
granda rapideco al
la ponteto. Ili svingis la brakojn kaj la ombrelojn tre
energie, sed la ˆsipeto
ne atendis eˆc unu minuton. La personoj ˆsajnis tre
koleraj pro sia malfrueco,
kaj ankora˘u pli koleraj pro la trankvila foriro de la
ˆsipeto. ˆ Ciu sur la ˆsipeto
ridetis, ˆcar la koleremo (irascibility) estas ˆciam
amuza.
Tiam ˆciu komencis sin amuzi tiel, kiel li deziris. Mi
estis kunportinta dikan
lanan surtuton, sed pro la varmeco de la vetero mi ne
bezonis ˆgin, kaj lasis
ˆgin sur apuda seˆgo. Ni atendis kun plezuro por vidi la
krutajn montetojn
kiuj estos videblaj tuj kiam la ˆsipeto estos pasinta
preter malgranda arbaro.
La pitoreskeco de la belaj montetoj estas difektota, ˆcar
grandaj fabrikejoj
estas jam konstruataj ˆce la montpiedoj. La ˆstonoj por la
muroj jam kuˆsas
pretaj apude, kune kun grandaj stangoj kaj aliaj pecoj da
ligno. Tie oni
fabrikos tablojn, seˆgojn, kaj aliajn meblojn el zorge
elektita ligno.
65. 43 LESSON XLIII
43.5 La nesto sur la tendo
Unufoje iu reˆgo estis farinta militon kontra˘u la homoj
de lando ˆce la bordo
de pitoreska rivero. La soldatoj ne venis tien per
vaporˆsipoj, sed estis kon-
struintaj ponton trans la rivero, por la veturiloj
(vehicles). Estis necese resti
kelkan tempon apud urbo kiun la reˆgo volis ekataki, kaj
li havis grandan
tendaron (encampment) anta˘u tiu urbo.
Unu tagon en la da˘uro (course) de la milito, iuj el la
soldatoj pasis preter
la tendo de la reˆgo, la˘u la ˆstona vojeto la˘u kiu ili
ˆciutage marˆsis por gardi
la tendaron. Unu el ˆci tiuj ekrimarkis ke hirundo estas
konstruinta sian
neston sur la reˆga tendo. Sur la nesto, kiu estis bone
konstruita el koto, sidis
trankvile la hirundo.
Dum la soldatoj svingis la brakojn kaj ekridis unu post la
alia, pri la kuraˆga
birdo, la reˆgo a˘udis ies voˆcon. Li elvenis el sia tendo
por eltrovi kial la
parolantoj faras tiom da bruo, kaj kial ili tiel ekkriis
kaj ekridis. Kiam la
66. viroj montris al li la birdon, li diris kun bonhumora
rideto, “Tiu hirundo
estos mia gasto. ˆ Ciuj el la militistoj certe zorgos de
nun pri la hirundo kaj
la hirundidoj.”
Tial la nesto restis netuˆsata en la da˘uro de ˆciu
batalo. Kelkaj kugloj pasis
preter ˆgi, sed la trankvileco de la birdo da˘uris same
kiel anta˘ue. Fine la reˆgo
venkis, per kruelega batalo. Tuj la venkintoj forportis la
tendojn, kune kun
multaj militkaptitoj (prisoners of war).
Nur la tendon de la reˆgo oni lasis tie, ˆcar la reˆgo
diris ke ˆgi nun apartenas
al la hirundo. ˆG i jam estis malnova kaj eluzita, tra kiu
la pluvo eniris per
multe da truoj. Sed ˆgi ankora˘u staris, ˆgis iu tago
somera kiam la hirundidoj
povis jam bone flugi. Tiam la vento subite renversis ˆgin,
kaj ˆgi ekfalis, kaj
kuˆsis, amaso da ˆcifonoj, inter multe da kugloj, homaj
ostoj, kaj la ceteraj
malgajaj postsignoj (traces) de ies venko sur la batalejo.
44 LESSON XLIV
44.4 La ˆcevalo kaj la sonorilo
67. Unufoje en malgranda urbeto (town) en Italujo, la reˆgo,
kiun oni estis no-
minta Johano, metis grandan sonorilon en la vendejon. Li
anoncis ke ˆciu
plendanto pri maljusteco havos la rajton alvoki (to
summon) juˆgiston per tiu
sonorilo. Tiam la juˆgisto faros proceson en la juˆgejo
pro tiaj plendantoj.
Oni multe uzis la sonorilon, la˘u la anonco de la reˆgo,
kaj multe da plendantoj
ricevis justecon. Sammaniere, granda nombro da maljustuloj
estis punata per
ˆgia helpo. Kiam okazis ke iu homo montris sin maljusta al
alia, ˆci tiu anoncis
la aferon per la oportuna sonorilo. Kiam iu faris la
edzinon malfeliˆca, la
sonorilo tuj sonoris por anonci ˆsiajn suferojn, kaj por
alvoki la juˆgiston.
Fine, oni tiom uzis la sonorilon justecan, ke la ˆsnurego
(rope) estis tute
eluzita, kaj ˆgia lasta uzinto okaze forrompis ˆgin. Sed
iu preterpasinto vidis la
duonon de la ˆsnurego kuˆsanta sur la tero, kaj riparis
ˆgin per kelkaj branˆcetoj
de apuda arbo. Li pensis en si “iu plendonto nun trovos
ˆgin preta por esti
uzata.” Rimarkinde, la branˆcetoj ne velkis, sed restis
verdaj, kaj kreskis kiel
anta˘ue.
En la sama urbo loˆgis riˆculo kiu estis forvendinta
preska˘u ˆciom de siaj do-
68. moj, ˆcevaloj, ˆcevaletoj, ˆcevalidoj, hundoj kaj
multekostaj vestoj, ˆcar en sia
maljuneco li amis nur la monon, kaj tiun li amegis. Li
ankora˘u posedis nur
unu maljunan ˆcevalon, kaj fine li forsendis eˆc tiun, por
sin paˆsti la˘u la vojo.
En la da˘uro de la tago, la ˆcevalo ekrimarkis la
branˆcetojn kreskantajn sur la
ˆsnurego de la sonorilo. Tuj ˆgi kaptis la branˆcetojn,
por manˆgi ilin, kaj tuj la
juˆgisto a˘udis la sonorilon klare sonoranta. Li rapidis
al la vendejo, kaj la˘ute
ekridis kiam li vidis ies ˆcevalon tie. Li decidis puni la
riˆculon ˆcar tiu ˆci ne
donis sufiˆce por manˆgi al la maljuna militˆcevalo.
45 LESSON XLV
45.5 ˆ Ce la malnova ponto
Iam loˆgis en nia urbeto junulo kiu havis afablan pli
junan fratinon. Unu
tagon en la da˘uro de la bela printempa vetero la junulo
invitis la fratinon
veturi ien en veturilo tirata de du ˆcevaloj. La invito
ˆgojigis la knabinon, kaj
ˆsi respondis ke ˆsi kun plezuro akompanos la fraton. Tuj
ˆsi pretigis sin por
69. iri, kaj ili ekveturis.
Ili pasis preter pitoreskaj kampoj kaj arbaretoj, kaj fine
alvenis al ponto
trans la rivero. Ili kredis ˆgin malnova kaj ne tre forta,
kaj ial la junulino
estis treege timigita (frightened). “Ho, kara frato,”
ˆsi ekkriis, kun eksalteto
pro timo, “tiu ponto ja estas danˆgera! Mi deziras marˆsi
trans ˆgin, ˆcar iam la
pezeco de unu persono estos tiom tro multe por veturilo
sur malforta ponto!”
Sed la timemaj petoj de lia fratino ˆsajne kolerigis la
junulon, kaj li respondis
malafable, “Nu, vi ja mirigas min! Vi montras vin tre
malsaˆga, ˆcar la kon-
struintoj de tiu ponto certe faris ˆgin sufiˆce forta por
tia veturilo kia la nia.
Ne estos necese eksalti de ˆgi, kaj piede transiri la
ponton.”
Tiamaniere li penis trankviligi la kompatindan knabinon,
sed tiaj vortoj nur
silentigis ˆsin, kaj ˆsi komencis malla˘ute ploreti. Tamen
la frato montris sin
indiferenta al ˆsiaj timemaj sentoj, kaj tute malatentis
ˆsiajn larmojn. Li
gvidis la ˆcevalojn rekte trans la ponton, dum la fratino
atendis la bruegon de
rompigita ligno, kaj imagis ke ˆsi estas tuj mortigota.
Tamen, la ponto estis
tiel forta kiel la junulo estis klariginta, kaj tute ne
estis danˆgera. Sed pro
70. la malafableco de la frato al la fratino, ili tute ne
agrable pasigis la ceterajn
horojn de la posttagmezo, malgra˘u la beleco de la vetero
kaj de la kamparo.
46 LESSON XLVI
46.5 Arhˆimedo kaj la kronoj
Iam bonekonata reˆgo, nomita Hierono, vivadis en granda
urbo en Sikelio,
kiu estas sudokcidenta de Italujo. Li suspektis ke iam la
kronfaristoj, kiuj
fabrikadis kronojn por li, ne uzis ˆciom de la oro donita
al ili de la reˆgo, sed
falsadis ˆgin per la uzado de iu alia materialo. Tamen,
Hierono ne povis per
si mem eltrovi ˆcu oni falsadas la oron.
Tial li venigis grekan klerulon, kies nomo estis
Arhˆimedo, kaj rakontis al li
sian timon pri la falsita oro. Arhˆimedo certigis lin ke
iel li ja eltrovos pri
la falsado, kaj helpos la reˆgon kontra˘u la falsintoj,
kiuj estis tiel indiferentaj
al la honesteco. ˆ Ciutage li multe pensadis pri la afero,
sed ju pli longe li
pensadis, des malpli sukcesaj estis liaj penoj, ˆgis iu
tago, kiam li okaze faris
interesan eltrovon. Li estis ˆ us baninta sin, kaj subite
ekrimarkis ke dum li
71. mem restis en la akvo, ial ˆsajnis esti iomete pli multe
da akvo en la banujo
ol anta˘ue. Tuj li komprenis ke lia korpo estas
forpuˆsinta iom de la akvo el
ˆgia loko. Li komprenis ke tiom da akvo estas elpuˆsita,
kiom anta˘ue estis en
tiu loko kie li mem estas.
Tia levado de la akvo per lia korpo donis al li saˆgan
ideon, kaj li prenis en
la mano du a˘u tri orajn kronojn. Li ˆ etis ilin unu post
la alia en la banujon,
kaj zorge rimarkis al kiu alteco ˆciu el ili levis la
akvon. Tiam li eltiris ilin,
kaj enmetis la kronon pri kiu Hierono estis plej
suspektema. Li rimarkis ke
ˆci tiu ne tiel alten levis la akvon, tial li estis certa
ke la oro en ˆgi estas multe
falsita.
Oni diras ke kiam li eltrovis ˆci tiun metodon por montri
la falsadon de la
malhonestaj kronfaristoj, li eksaltetis pro ˆgojo kaj
ekkriis “e˘ureka,” kiu estas
la greka vorto por “mi estas trovinta.” Tiun saman
vorton oni ankora˘u nun
uzadas en la angla lingvo.
47 LESSON XLVII
47.4 La filozofo arhˆimedo
72. Eble neniu greka klerulo estis pli fama ol la filozofo
Arhˆimedo. Longe studa-
dinte la problemojn de la geometrio kaj de la fiziko, li
faris multe da eltrovoj.
Li tiel multe komprenis pri la uzado de la levilo (lever)
ke oni rakontas la
sekvantan rakonteton pri li: Li diris al la reˆgo Hierono
“Kiam oni donos al
mi lokon sur kiu mi povos stari, mi mem ekmovos la mondon
per mia levilo!”
Zorge ekzameninte la ecojn (202) de la ˆsra˘ubo kaj de la
cilindro, li elpensis
diversajn maˆsinojn en kiuj ˆsra˘uboj kaj cilindroj estas
iamaniere kunigitaj.
Uzante unu el tiuj maˆsinoj, oni povis facile puˆsi al la
akvo la ˆsipojn (necese
konstruitajn sur la tero); kiujn anta˘ue la viroj mem
enpuˆsis en la akvon, kun
multe da laboro, a˘u tiris tien per ˆcevaloj. Uzante alian
maˆsinon elpensitan
de tiu greko, oni povis levi akvon de unu loko al alia.
Ankora˘u nun oni nomas
tian maˆsinon la “ˆsra˘ubo de Arhˆimedo.”
En la da˘uro de granda militado kontra˘u la urbo Sirakuzo,
sur la insulo Sikelio,
Arhˆimedo elpensis diversajn maˆsinojn por helpi la
Sirakuzanojn. Vidinte ke
la sunlumo rebrilas de spegulo, li faris el speguloj
maˆsinon per kiu li ekbruligis
(set on fire) la ˆsipojn de la malamikoj. ˆ Ci tiuj, ne
komprenante kiamaniere47
73. la ˆsipoj ekbrulis, estis multe timigitaj.
Sed eˆc helpite de Arhˆimedo la Sirakuzanoj ne venkis.
Post iom da tempo,
la malamikoj kaptis kaj tute detruis la urbon Sirakuzon.
Nenies domo restis
netuˆsita, kaj centoj da personoj estis mortigataj. Oni ne
scias per kia morto
Arhˆimedo mortis, sed eble la malamikoj, iel rekoninte la
elpensinton de la
spegulmaˆsino, ˆ etis lin en la maron a˘u alimaniere lin
mortigis.
48 LESSON XLVIII
48.6 Du artkonkursoj
Vivadis en Grekujo anta˘u multaj jarcentoj du lertaj famaj
pentristoj. Ili estis
reciproke ˆ aluzaj, kaj neniam povis interparoli paceme.
Ne povinte decidi la
problemon, kaj eltrovi kiu el ili estas la plej lerta, ili
fine aranˆgis konkurson
pri la pentrado. La˘u ˆgiaj reguloj, ˆciu el ili pentris
pentraˆ on, por montri sian
lertecon.
Unu pentris teleron da vinberoj (grapes). ˆGi estis tiel
mirinde kolorigita
74. ke eˆc la birdoj venis kaj penis ˆgin manˆgi, pensinte
ˆgin ne nur pentraˆ o, sed
la vinberoj mem. “Nenia pentraˆ o povos superi la
mian,” ˆgojege ekkriis la
pentristo, “jen, la birdoj mem rekonas mian lertecon!”
Tiam li diris al la alia artisto, “Nu, kial vi ne
fortiras tiun kurtenon? Mi
volas rigardi vian pentraˆ on.” La dua pentristo
respondis kun rideto, “Jen
estas mia pentraˆ o. Nenie apud vi estas kurteno, sed vi
vidas nur pentraˆ on
de kurteno anta˘u tiu konstruaˆ o.”
Tre mirigite, la pentrinto de la vinberoj diris “Vi ja
superas min en la pen-
trado. Mi trompis la birdojn per mia pentraˆ o, sed vi
trompas eˆc aliajn
artistojn! Tia lerteco estas ja mirindaˆ o!”
—
Oni rakontas similan okazintaˆ on pri fama artisto kiu
pentris multe da pen-
traˆ oj por Aleksandro Granda. Malgajninte en konkurso
kontra˘u iuj aliaj
artistoj, li opiniis ke la juˆgintoj estas maljustaj al
li, precipe pro la ˆ aluzeco.
Li ekkriis “ˆ Car niaj pentraˆ oj estas bildoj de
ˆcevaloj, ili certe postulas ˆceva-
lajn juˆgantojn!” Tial oni enkondukis du a˘u tri
ˆcevalojn. La ˆcevaloj, tute ne
rigardinte la pentraˆ ojn de la aliaj artistoj, kuris
rekte al tiu de la plendinta
75. artisto, kaj klare montris sian rekonadon de la tie
pentritaj ˆcevaloj. Surpri-
zite, oni diris “Jen estas justaj juˆgantoj!” Tuj oni
la˘udis la pentriston kaj
severe punis la malhonestajn homajn juˆgintojn.
49 LESSON XLIX
49.3 La krepusko
Estas tre agrable sidiˆgi sur la herbon, kaj rigardi la
plilongiˆgantajn ombrojn,
en la da˘uro de bela somera vespero. La suno grade
malleviˆgas post la mon-
tetoj, la nuboj fariˆgas (become) bele kolorigitaj, kaj la
tuta pejzaˆgo pli kaj
pli beliˆgas. Malrapide la krepusko anstata˘uas la helan
sunlumon, kaj fine ˆcie
noktiˆgas.
La krepusko estas la rebrilado de la sunlumo tra la
atmosfero, post la mal-
leviˆgo de la suno mem, la˘u la jena maniero: la radioj
suprenbriladas, en la
aeron super niaj kapoj, en la okcidenta parto de la
ˆcielo. De tie ili rebril-
adas tiamaniere ke la ˆcielo lumiˆgas. Kiam estas iom da
nuboj sur la ˆcielo
okcidenta, la sunradioj briladas rekte kontra˘u ilin,
belege kolorigante tiujn
76. nubojn.
En tropikaj landoj la krepuskiˆgo okazas tre rapide. ˆGi
ne nur komenciˆgas
subite, sed anka˘u da˘uras tre mallongan tempon. La
noktiˆgo preska˘u tuj sek-
vas la taglumon, kun rimarkinda subiteco. Apena˘u
komenciˆgas la krepusko,
kiam la subiranta suno ˆsajnas fali preter la horizonto.
Tute male (quite on the contrary), en landoj treege
nordaj, krepuskiˆgas tre
frue en la tago, kaj la krepusko da˘uras longan tempon
anta˘u ol la nokto venas.
Efektive (really), en tiuj landoj la krepusko tute
anstata˘uas la nokton, dum
ses monatoj de la jaro. Tie oni havas krepuskon dum la
unua duonjaro, kaj
la taglumon dum la sekvinta duonjaro.
Krepusko da˘uranta tiom da tempo estas tiel rimarkinda
kiel tago de tia sama
longeco. Mi dubas ˆcu tia dividado de la tempo inter tago
kaj malhela nokto
estas agrabla, sed oni povas neniel malhelpi ˆgin. ˆ Ciu
tre norda lando havas
la saman travivaˆ on (experience), ˆciujare, kaj efektive
oni apena˘u rimarkas
ˆgin. Pri ˆciu plendanto oni nur diras “Li estas nenial
malkontenta.”
77. 50 LESSON L
50.5 La gordia ligaˆ o
Unufoje en antikva tempo la regatoj de iu reˆgolando en
Azio ne havis reˆgon.
Ne sciante kion fari, ili demandis de la dioj. La dioj
respondis, “Kiu ajn
venos unue en nian sanktan templon hodia˘u, por fari
oferojn, estos via reˆgo.”
Okaze kamparano nomita Gordio venis al la templo, ˆ us
post la tagiˆgo. La
regatoj tuj rekonis la estontan reˆgon, kvankam li veturis
sur peza malbela
veturilo. Salutinte la surprizitan kamparanon, oni nomis
lin reˆgo. Decidinte
fari dankoferon al la dioj, Gordio metis en la templon la
veturilon mem sur
kiu li tien veturis, anta˘u ol li komencis regi kiel la
nova reˆgo. La jugo estis
alligita (tied fast) per granda ligaˆ o el ˆsnurego. Post
la morto de Gordio oni
grade komencis kredi ion tre interesan pri tio. Oni diris
ke tiu, kiu povos iel
78. ajn malligi tiun ligaˆ on, fariˆgos reganto super ˆciuj
reˆgoj de Azio.
Post kelkaj jaroj Aleksandro Granda decidis fari grandan
militadon kon-
tra˘u Azio, kaj alproksimiˆgis al la lando kie estis
reginta Gordio. Kiam li
demandis, “Kio estas ˆci tie la plej interesa
vidindaˆ o?” oni rakontis al li tion,
kion oni diras pri la ˆsnurega ligaˆ o sur la veturilo de
Gordio. Kompreneble
(of course) Aleksandro deziris fari ion ajn utilan por
venki Azion, tial li tuj
venigis gvidiston por konduki lin al la templo. Alveninte
tien, li zorge ri-
gardadis la ligaˆ on, kaj ekzamenis la ˆsnuregon el kiu
ˆgi estis farita. Tiam,
elpreninte sian glavon el la glavingo, subite kliniˆgante
li rekte tratranˆcis la
tutan ligaˆ on. “Nenio estas pli facila ol tio,” li
diris, “kaj nun mi ne dubas
ˆcu mi certe regos super ˆciuj reˆgoj de Azio.” Pro tio,
kion faris Aleksandro
Granda, oni ankora˘u nuntempe diras, kiam iu ajn superas
malfacilaˆ on per
kia ajn subita metodo, “Li tranˆcis la gordian
ligaˆ on.”
51 LESSON LI
79. 51.4 La monahˆoj kaj la azeno
Iam du monahˆoj reiris tra la arbaro al la monahˆejo, dum
grade krepuskiˆgis.
Amba˘u portis pezajn sakojn da terpomoj, kaj balda˘u
laciˆgis, sed ne sciis kion
fari. Okaze ili ekvidis azenon ligitan al arbo, kaj unu
monahˆo, haltinte, diris
petole al la alia “Se vi anstata˘uos la beston, mi havos
portanton por miaj
propraj sakoj, kaj anka˘u por la viaj.” Lia kunulo
respondis “Nu, se la azeno
portos miajn sakojn, mi mem ˆgoje restos en ˆgia loko.”
ˆ Jus dirite, tuj farite (
no sooner said than done). Malliginte la ligaˆ
ojn kiuj
tenis la azenon, ili ˆ etis la sakojn trans la dorson de
la utila besto. Unu
monahˆo tuj forkondukis la azenon, dum amba˘u viroj la˘ute
ridis. Post tio, la
dua monahˆo sin ligis per la sama ˆsnurego kiu anta˘ue
tenis la azenon.
Kiam revenis la kamparano, kies azeno estis ˆ us
ˆstelita, li ekhaltis, multe
mirigite, vidante homon tie ligita. La monahˆo anoncis al
li, “ˆ Car mi estis
tro manˆgema, Dio faris azenon el mi, anta˘u du jaroj. Mi
ˆ us rericevis mian
propran formon.”
80. Tuj la kredema kamparano invitis la petolan monahˆon al
sia hejmo. La
monahˆo restis tiun nokton ˆce la kamparano, kaj la
sekvintan tagon li foriris,
beninte la kamparanon, sed kaˆse ridante pri la afero.
Tiam la kamparano iris vendejon, por aˆceti alian azenon.
Li ekvidis sian
propran azenon, kiun la unua monahˆo estis sendinta tien,
post sia reveno
al la monahˆejo. La malsaˆga kamparano, kliniˆginte al la
besto, diris “Ho,
bona monahˆo, mi vidas ke duan fojon vi jam estis tro
manˆgema!” La muta
besto forte svingis la orelojn kaj skuis la kapon, pro la
varma elspiraˆ o apud
sia orelo. Tio ˆsajne estis respondo al la ˆ us diritaj
vortoj, tial la malsaˆga
kamparano ree aˆcetis sian propran azenon. ˆ Ciam poste li
nek turmentis nek
eˆc laborigis ˆgin, kredante la azenon la sankta monahˆo
mem.
52 LESSON LII
52.6 Pri la gravitado
Ofte oni parolas pri la pezeco de diversaj objektoj. Tia
pezeco estas ka˘uzata
81. de la forto kiun oni nomas la gravitado. Pro tiu forto ne
nur objektoj sur
la tero, sed anka˘u la tero mem, havas konatan pezecon,
kiun la kleruloj jam
anta˘u longe kalkulis. La suno kaj la luno simile havas
pezecon, ˆcar ili amba˘u,
same kiel la tero, moviˆgas la˘u tiu sama gravitado kiu
efektive regas ˆciujn el
la ˆcielaj korpoj.
Se la gravitado ˆcesus ekzisti, la riveroj ne plu fluus
anta˘uen en siaj fluejoj
(beds). Ne fluante de altaj ˆgis malaltaj lokoj, la akvo
disfluus, a˘u restus
tie, kie ajn ˆgi okaze estus. Neniom da pluvo falus;
kontra˘ue, la malsekaˆ o
en la aero ankora˘u restus tie, en la formo de densaj
mallumaj ˆciamaj nuboj.
ˆ Ciuj vivaj estaˆ
oj (
beings), ˆ
ciuj konstruaˆ
oj, efektive ˆ
cio, balda˘u
disflugus de
la rapide turniˆganta mondo. ˆ Ciuj ˆci (all these) nun
devas resti sur la tero,
tial ke la gravitado restigas ilin ˆci tie. Se la
gravitado ne plu ekzistus, nenio
restus plu sur la tero. La aero mem ne plu ˆcirka˘uus nin,
sed ˆgi anka˘u forlasus
82. la mondon, tuj maldensiˆginte (having become rarefied).
La fama angla filozofo Newton estis la unua, kiu studadis
la kialon (reason)
de la falado de objektoj. Li komencis, la˘u la rakonto,
per okaza ekrigardo
al falantaj pomoj en sia propra pomarbejo. Anta˘u tri
jarcentoj, li eltrovis
ke estas tia forto kia la gravitado, kaj difinis la
naturajn leˆgojn la˘u kiuj la
gravitado sin montras.
ˆ Ci tiu forto, kiu restigas ˆ
cion sur la tero, estas tamen la ka˘
uzo de nia laciˆ
gado,
kiam ni marˆsas a˘u kuras, ˆcar ˆgi faras nin pezaj, kaj
tial ni ofte deziras halti
kaj ripozi. Estas anka˘u la malfacileco en la superado de
tiu sama forto, kiu
faras tiel malfacila la konstruadon de utilaj aerˆsipoj.
53 LESSON LIII
53.4 La filozofo sokrato
Unu el la plej famaj grekaj filozofoj estis nomita
Sokrato. Li estis malbela
malalta persono, kun senhara kapo kaj dika korpo, sed
malgra˘u tio li estis
83. treege bona, nobla kaj saˆga. Li instruadis per
interparolado kun la lern-
antoj. Kutime li komencis per demando pri io ajn, pri kio
la a˘uskultanto
respondos. Fine, la lernanto grade komprenis ˆcu liaj
propraj opinioj pri la
afero estas pravaj. Ankora˘u nun oni nomas tiun metodon de
instruado per
la interparolado “la Sokrata metodo.”
Sokrato diradis tute sen timo ˆcion, kion li pensis, eˆc
pri la dioj kaj pri la
nekredeblaj rakontoj pri la dioj. Se li ne estus tiel
multe klariginta, eble li
estus vivinta pli longan tempon. Sed multaj personoj
malamis lin, precipe
ˆcar li donis novajn ideojn al la junuloj, kiuj sekve
komencis pensi por si mem,
anstata˘u fari tion kion faras ˆciu alia.
Tial oni akuzis Sokraton en la juˆgejo, nomante lin
pekanto kaj malbonfaranto,
unue, ˆcar li ne disdonas oferojn al la dioj, due, ˆcar li
enkondukas novajn
diojn (ˆcar li diris ke supernatura voˆco, kiu sendube
estis lia nomo por la
konscienco, parolis malla˘ute ˆce lia orelo), trie, ˆcar
li malbonigas la junularon
de la urbo. Se li estus konfesinte la kulpon kaj petinte
pardonon, tiam
la juˆgistoj eble estus punintaj lin per nura (mere)
monpago (fine). Sed li
84. fiere respondis ke efektive li multe plibonigas la
junularon, kaj anstata˘u esti
malutila, a˘u eˆc neutila, li treege utilas al la urbo. Li
diris ke oni havas nenian
rajton puni lin, sed ke, ka˘uze de sia bonfarado al la
urbo, li efektive meritas
ˆciutagan manˆgon senpagan. Tamen, tute ne kompreninte
kiel prava Sokrato
estas, la juˆgistoj mortkondamnis lin. Oni devigis lin
trinki la venenon. Iom
poste, en la malliberejo, li trankvile adia˘uis siajn
plorantajn amikojn, kaj
akceptinte la venenan trinkaˆ on, sentime ˆgin trinkis.
54 LESSON LIV
54.5 La ostracismo de aristejdo
La vorto ostracismo havas interesan devenon (origin). En
ˆgia komenco oni
rekonas la grekan vorton kiu signifas “ˆselon de la
ostro.” En ˆgia fino oni
vidas la saman “-ismon” kiu, deveninte de la greka,
ankora˘u estas uzata kiel
vortfino en multaj diversaj lingvoj. La nuna senco de la
vorto, facile trovebla
en anglaj vortaroj (dictionaries), devenas de la jena
greka kutimo:
85. Sepdek jarojn anta˘u ol vivadis Sokrato, oni faris
strangan leˆgon en lia urbo.
La˘u tiu, oni povis ekzili iun ajn estron kies ideoj pri
la administrado de la
urbo ne ˆsajnis pravaj. ˆ Ci tion oni povis fari, tute sen
juˆgado a˘u eˆc akuz-
ado, ˆcar oni havis la jenan metodon: se ˆce popola
kunveno ses mil urbanoj
voˆcdonis (vote) kontra˘u iun ajn, tiu estis devigata
foriri de la urbo, kaj for-
resti dek jarojn. Li povis neniel havigi (get) al si
pardonon, sed devis tuj
foriri kvaza˘u konfesinta kulpulo. Por voˆcdonoj, oni
skribis la nomon de la
kondamnoto sur peco da potaˆ o (pottery), a˘u pli ofte
sur ostroˆselo. ˆGuste
tial oni nomas la kutimon ostracismo. Unufoje, kelkaj
malamikoj proponis
voˆcdonadon pri la ostracismo de tre bona kaj nobla viro,
nomita Aristejdo,
kiu tute ne meritis tian punadon.
Anta˘u ol la kunveno disiˆgis, kamparano alproksimiˆgis al
Aristejdo (kiu mem
ˆceestis), petante lian helpon, ˆcar la neinstruita
kamparano ne povis skribi.
La saˆgulo diris “Kion vi volas skribi sur la ˆselo?” La
kamparano, ne sciante
ke li parolas al la viro mem, respondis “Aristejdon.”
Skribinte ˆgin, Aristejdo
demandis kun trankvila konscienco “Pro ˆguste kiaj pekoj
vi malamas Aris-
86. tejdon?” La kamparano respondis, “Ho, mi ne kaˆsos al vi
ke mi eˆc ne konas
lin! Sed mi deziras ekzili lin nur ˆcar min enuigas la
sono de lia nomo. Mi tre
enuas ˆciam a˘udante lin nomata Aristejdo la justa!”
55 LESSON LV
55.6 La glavo de damoklo
Anta˘u pli multe ol dumil jaroj vivis en Sirakuzo, sur la
insulo Sikelio, tre
kruela tirano. Li diris al si “Mi estu ˆciopova (all-
powerful)!” Tial li faris
multe da militadoj, kaj venkis ne nur barbarajn popolojn,
sed anka˘u multajn
urbojn en Italujo kaj norda Afriko. Detruinte ˆcion sen
kompato, li ordonis
“La loˆgantoj estu vendataj por sklavoj!”
Li deziris fari por si, el la venkitaj kaj sklavigitaj
popoloj, unu grandan
imperion. Sed la urboj ˆcie, eˆc en Grekujo, ne kaˆsis al
li sian grandan malamon
al tia tirano. Tial li ˆciam timis pri sia vivo, timante
ke iu subite mortigos
lin.
Unufoje Damoklo, amiko de la tirano, diris al li, “Se mi
estus tiel riˆca kaj
pova kiel via reˆga moˆsto, mi estus treege feliˆca!” La
tirano respondis, “Venu
87. al festo ˆce mi, se tio plaˆcas al vi, kaj eltrovu ˆcu mi
devus esti feliˆca a˘u ne.”
“Mi venos tre volonte,” ekkriis Damoklo, “kaj mi dankas
vian moˆston pro tia
afableco!” La tirano ˆgentile respondis “Ho, estas
nenio! (You are welcome!)
Nur ne forgesu la deciditan horon!”
Je la ˆgusta horo Damoklo iris al la festo, kie oni donis
al li seˆgon flanke de la
tirano mem. “Manˆgu kaj trinku kiom ajn vi volas,”
konsilis la tirano, “kaj
poste ni parolos pri la feliˆceco.” Damoklo tuj konsentis
al tia propono, kaj
agis la˘u la permeso tiel afable donita al li. Manˆgante
bonegan manˆgaˆ on, kaj
trinkante dolˆcan vinon, li tute ne enuis ˆce la festo.
Balda˘u la tirano diris “Rigardu supren, kaj vidu ˆguste
kian feliˆcecon mi
havas!” Supren rigardinte, Damoklo ekvidis akran glavon,
anta˘ue kaˆsitan al
li de kurteno. Subtenate de unu sola haro, la glavo
ˆsajnis kvaza˘u tuj falonta sur la kapon de Damoklo. “La
dioj min helpu!” li ekkriis, forsaltinte de la
tablo.
Pro la ˆ us dirita stranga rakonto, oni ankora˘u nun
nomas la atendadon por
io timeginda, kio ˆsajnas ˆciam okazonta sed efektive ne
okazas, “la glavo de
Damoklo.”
88. 56 LESSON LVI
56.4 La marˆsado de la dekmil grekoj
Iam Ciruso, nepo de Ciruso Granda, sopiris je la imperio
de sia pli maljuna-
frato, kiu sekvis la patron de amba˘u fratoj kiel reˆgo,
a˘u pli ˆguste imperiestro.
Decidinte forigi de la reˆgeco (to dethrone) sian fraton,
Ciruso petis la gre-
kojn ke ili partoprenu (take part) en kelkaj negravaj
militadoj. Multaj tiamaj
grekoj tre volonte sin okupis je la batalado, pro la
granda pago ricevata. La
venditaj sklavoj kaj la detruitaj konstruaˆ oj ˆciam
provizis ilin je multe da
riˆcaˆ o, kaj krom tio la militistoj ˆsajnis ˆgui eˆc la
militadon mem. Estis tute
indiferente al ili ˆcu la ka˘uzo de la militado estas
prava kaj justa a˘u ne.
Unue Ciruso nur petis ke ili helpu liajn proprajn
soldatojn kontra˘u iuj naj-
baroj. Li kaˆsis al ili sian veran celon, ˆcar se la
grekoj estus suspektintaj tion,
kion li intencis fari, ili neniam estus akompanintaj lin
tiel malproksimen de
sia patrolando. Grade li kondukis ilin trans tutan Azion,
kaj fine la dekmil
grekoj komprenis ˆcion, kaj treege koleriˆgis.
89. Paroladante al ili, Ciruso tuj diris “Mi ne permesas ke
vi reiru, kaj mi petegas
ke vi anta˘uen marˆsadu kun mi, sen plua (further)
prokrasto! Se mi sukcesos
kontra˘u mia frato, mi certigas vin je mia honoro ke ˆciu
el vi revenos havante
sakojn plenajn je riˆcaˆ o! Estas nur necese ke vi fidu
je mi, kaj ˆcio estos bona!”
Tiam la soldatoj hontis je sia anta˘ua timo, kaj kuraˆge
anta˘uen marˆsadis.
Fine, apud granda urbo, la frato de Ciruso elvenis havante
okcentmil solda-
tojn, por batali kontra˘u la centmil de Ciruso. Per la
helpo de siaj grekoj,
Ciruso estis preska˘u venkinta en terura batalo, kiam
subite li ekvidis sian fra- ton, je malgranda interspaco.
Ekkriante “Mi vidas la viron!” li rajdis rekte
al la reˆgo, ˆ etante sian pezan lancon al li. La sola
rezulto estis la morto de Ciruso mem, ˆcar la amikoj de la
reˆgo, kvinope kaj sesope atakinte Ciruson,
lin tuj mortigis.
57 LESSON LVII
La grekaj militistoj sentis grandan teruron kiam Ciruso ne
plu vivis. La celo
de la longa marˆsado ne povis esti plenumata, pro la morto
de la obstina
90. trokuraˆga militestro mem. Kvankam la grekoj estis
venkintoj, ili estis tute
solaj en fremda lando, ˆcirka˘uitaj de barbaroj kiuj, per
trompemaj proponoj
kaj falsaj promesoj pri amikaj interrilatoj, tuj okazigis
la morton de la grekaj estroj.
Senigite je siaj estroj, la kompatindaj viroj tute
malesperis. Sed kelkaj sube- stroj, rapide kunveniginte la
soldatojn, diris, “Ni mem kondukos vin per kiel eble plej
rekta vojo hejmen! Ni faros nian eblon (utmost) por ke ni
ˆciuj estu savitaj!” ˆ Car restis nenio alia por fari, la
malfacila malgaja reirado de la
grekoj komenciˆgis sen prokrasto.
Ili transiris varmegajn ebenaˆ ojn (plains), supreniris
kaj malsupreniris kru-
tajn neˆgkovritajn montojn, meze de la vintro, kaj sen
pontoj transiris larˆgajn
riverojn. ˆ Cie la malfidindaj barbaroj atakis ilin,
kvaza˘u por ke neniu greko
restu viva. Krom tio, la grekoj mortis dekope kaj dudekope
ˆciutage, pro
varmegeco, malvarmegeco, laceco kaj malsateco (hunger).
Fine, post nekredeblaj suferoj, la restaˆ o de la dekmil
soldatoj alvenis sur
monton, kaj ekvidis la maron. La˘uta ekkriego “La maro!
La maro!” eksonis
inter la lacaj viroj, el kiuj multaj ploris larmojn de
ˆgojo. De infaneco ili
alkutimis al la vojaˆgado per akvo, kaj post iom da ripozo
ili sin provizis je
91. ˆsipoj, por transiri la maron al la patrujo je kiu ili
estis tiel longe sopirintaj.
Treege interesa historio koncerne la tutan aferon estas
verkita de fama greka
verkisto (writer), kiu estis akompaninta Ciruson por ke li
povu ˆgui kaj studi
ˆcion interesan sur la vojo. Tiu azia militado de Ciruso
nepre estas unu el la
plej rimarkindaj okazintaˆ
oj iam priskribitaj, eˆc sen escepto de la posta irado
tien de Aleksandro Granda.
