De kracht van vriendelijkheid is een aanstekelijk geschreven boek dat je leert hoe je aardig kunt zijn

De auteur

Claudia Hammond (1971) is een Britse psycholoog, publicist en programmamaker. Voor de BBC maakte ze verschillende programma’s over psychologie. Ze is ook gastdocent.

Thematiek

Vriendelijk is een vaardigheid die mensen kunnen leren en die begint bij aardig te zijn voor jezelf. Aan de hand van zeven ‘sleutels’ zet Hammond de lezer aan om vriendelijkheid te verspreiden en te zien bij anderen. Elke sleutel bestaat uit een actie of inzicht, bijvoorbeeld dat vriendelijk gedrag tot voldoening leidt bij de zowel de gever als de ontvanger. Vriendelijke mensen, zo suggereren diverse wetenschappelijke studies waaruit de auteur citeert, ervaren meer levensvervulling en betekenis in hun leven.

Hammonds aanpak wortelt in de zogeheten positieve psychologie. Dus niet benoemen wat slecht gaat, maar kijken naar wat goed gaat en bijdraagt aan een positieve houding. Ze bespreekt vooral situaties en mogelijkheden op het persoonlijke niveau. Culturele patronen en structuren in de samenleving als geheel laat ze grotendeels rusten.

Belangrijke inzichten

Hammond stelt dat een betere wereld begint bij jezelf, en dus ook met zelfcompassie: ‘Een vriend die echt om je geeft, veroordeelt je niet als je tekortschiet, maar probeert je te bemoedigen. Je kunt dat ook doen voor jezelf.’

Vriendelijkheid is besmettelijk, stelt Hammond. Wie met vriendelijk gedrag te maken krijgt, zal zichzelf ook aardiger gaan gedragen. Dat werkt zelfs al, zo suggereren sommige onderzoeken waaruit ze put, als je vriendelijkheid ziet en dus niet enkel zelf ervaart. Aardig zijn werkt dus als een olievlek.

Redenen om het boek niet te lezen

Hammond sluit aan bij de these van schrijvers als Rutger Bregman en Steven Pinker dat de meeste mensen deugen. Hammond heeft eveneens een sterk positivistische kijk op onze soort. ‘We worden steeds humaner’, stelt ze jubelend. Inderdaad, lijfstraffen komen in ons deel van de wereld niet meer voor. Maar zou de aard van het beestje werkelijk de goede richting op veranderen? Ach, we hoeven maar een blik op het nieuws te werpen om te zien dat mens de andere kant op geredeneerd evengoed geneigd is tot alle kwaad en dat er van vooruitgang niet zo bar veel te merken is. Denk even aan de spijkerharde wijze waarop er met politici wordt omgegaan in vergelijking tot pakweg twintig jaar geleden.

Empathie valt ook áf te leren. Niet onze biologische existentie, maar cultuur, beschaving en ethiek lijken daarom de voorwaarde te vormen voor goed handelen. Aan die zaken besteedt Hammond helaas weinig aandacht, hoewel ze die niet helemaal negeert.

Het behoorlijk positieve hoofdstuk over sociale media valt uit de toon. We weten dat de techreuzen achter Instagram, Facebook en X (in het boek nog Twitter geheten) gebaat zijn bij ophef en gedoe. Algoritmen stuwen kunstmatig de emoties op, waardoor van een waarlijk vrije marktplaats van ideeën en gedachten geenszins sprake is. Zeker X is een gifbelt. Bij die doelbewuste manipulatie zijn de paar positieve uitzonderingen die Hammond aanstipt kansloos.

Redenen om het boek wel te lezen

Oei, wat is dit boekje aanstekelijk geschreven. Daarin schuilt de kracht van het betoog. Hammond zet aan tot handelen: ga romans lezen (echt, laat ze zien, het is goed voor het empathisch vermogen!), doe vrijwilligerswerk, probeer in elke situatie iets goeds te doen, hoe vluchtig het contact ook is. Bij elk onderdeel toont Hammond met (sociaal-)psychologisch onderzoek de heilzame effecten aan.

Het boek haalt vele tientallen voorbeelden en anekdotes aan. Dat komt de leesbaarheid zeer ten goede, maar de onderbouwing dreigt hierdoor soms te blijven steken in het anekdotische. Gelukkig haalt ze op heel veel andere momenten wel allerlei wetenschappelijk onderzoek uit de kast. Dat maakt veel goed.

En wie, zoals Hammond opdraagt aan haar lezers, expliciet gaat letten op vriendelijk gedrag om zich heen, die ziet opeens veel meer moois in de wereld. Want veel aardig gedrag vinden we zo normaal dat we het niet eens bewust waarnemen, meent ze. En dat is jammer. Inderdaad, wie bijvoorbeeld op Utrecht CS de proef op de som neemt, die moet even wachten, maar zal dan zien dat reizigers elkaar (soms) heus laten voorgaan bij de poortjes.