Βασίλης Κυτίνος

 Γιώργος Ζωχιός

 Μαρίνα Σουζέρογλου

Αλκοόλ. Αγαπημένο θέμα για τους περισσότερους από μας και ακόμα πιο αγαπημένη ασχολία. Όλοι κρύβουμε έναν αλκοολικό μέσα μας που εμφανίζεται μερικές φορές το χρόνο και κάνει τον χαμούλη του -οκ, έστω, μερικές φορές τη βδομάδα για μερικούς, συγγνώμη μαμά-, τι γίνεται, όμως, όταν ο αλκοολικός εαυτός μας είναι ο φυσιολογικός και ο νηφάλιος δεν υπάρχει καν πλέον;

Γκουίντο Ρένι – Βάκχος πίνει κρασί, 16ος αι.

Από τα αρχαία χρόνια, όπως μας δίδαξε το σχολείο, η οινοποσία ήταν ένα από τα τοπ χόμπι των ανδρών. Οι Έλληνες, μάλιστα, ως σωστοί κάφροι και γλεντζέδες, έχουμε και τον ολόδικό μας Διόνυσο, θεό του οίνου και εντελώς τυχαία και της γονιμότητας. Ο Διόνυσος έδωσε το κρασί ως δώρο στους Έλληνες, με σκοπό τη χαλάρωση και την επίτευξη οικειότητας -να θυμίσω εντελώς τυχαία ξανά ότι είναι και θεός της γονιμότητας, if you know what I mean. Οι αρχαίοι, πάντως, είχαν λίγο μυαλό, σε αντίθεση με μας τους μπεκρούλιακες, και έπιναν νερωμένο κρασί σε αναλογία 1:3, με νικητή το νερό, και πάντα με μέτρο. Εμείς, από την άλλη, έτσι κι αρχίσουμε δεν σταματάμε. Και άντε να γίνεται μια στο τόσο αυτό, αλλά πολλοί άνθρωποι εθίζονται στο αλκοόλ, με αποτέλεσμα να είναι μεθυσμένοι σε μόνιμη βάση.

Ορισμός αλκοολισμού

Τα άτομα που καταναλώνουν ανυπέρβλητες ποσότητες αλκοόλ δίχως έλεγχο, οδηγώντας τον εαυτό τους εν τέλει σε ποικίλα ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως η δηλητηρίαση, ονομάζονται αλκοολικοί. Ο όρος «αλκοολισμός» εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1840 και χρησιμοποιήθηκε για την περιγραφή της νόσου το 1972 από τον John Coakley Lettson και έχει ευρεία σημασία. Αλκοολισμός είναι η ανεπάρκεια ελέγχου κατανάλωσης αλκοόλ, παρά τις παρενέργειες που αυτό προκαλεί. Τι μπορεί, ωστόσο, να οδηγήσει κάποιον στην κατάχρηση αυτού του διάφανου δηλητηρίου;

Ο μεταβολισμός της αιθανόλης

Όταν καταναλώνουμε αλκοόλ, η αιθανόλη που περιέχεται σε αυτό απορροφάται γρήγορα από τα τοιχώματα του στομάχου και του λεπτού εντέρου και περνά στην κυκλοφορία του αίματος. Το πόσο γρήγορα συμβαίνει αυτό εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες, όπως:

• Η περιεκτικότητα του ποτού σε αιθανόλη: όσο υψηλότερη, τόσο γρηγορότερα απορροφάται. Συστατικά του ποτού, όπως για παράδειγμα το ανθρακικό, μπορούν να αυξήσουν την απορρόφηση.

Άρα άμα αναμιγνύουμε ποτό με αναψυκτικά μεθάμε γρηγορότερα.

• Το πόσο γεμάτο είναι το στομάχι, καθώς η τροφή μπορεί να λειτουργήσει σαν σφουγγάρι και να συγκρατήσει το αλκοόλ περισσότερο χρόνο, μειώνοντας την απορρόφηση.

Από εκεί και πέρα, την επεξεργάζεται σταδιακά από το ήπαρ. Ένα υγιές ήπαρ μπορεί να μεταβολίσει ταχύτατα μικρά ποσά αιθανόλης, όμως αρχίζει να καθυστερεί όταν η ποσότητα αυξηθεί. Σε αυτή την περίπτωση, αρχίζουν να δημιουργούνται προβλήματα, όχι τόσο από την ίδια την αιθανόλη, όσο από τη συσσώρευση των μεταβολικών της προϊόντων.

Αν και υπάρχουν αρκετά μονοπάτια μεταβολισμού της αιθανόλης, το πιο κοινό είναι αυτό της μετατροπής της αρχικά σε ακεταλδεΰδη και κατόπιν σε οξικό (αιθανικό) οξύ. Τα ένζυμα τα οποία καταλύουν τις παραπάνω αντιδράσεις είναι, αντίστοιχα, η αλκοολική αφυδρογονάση (ADH) και η αλδεϋδική αφυδρογονάση (ALDH). Το οξικό μπορεί εύκολα να διασπαστεί σε νερό και διοξείδιο του άνθρακα και έτσι να εξαλειφθεί από το σώμα.

Ακεταλδεΰδη, ένα τοξικό παραπροϊόν

Η ακεταλδεΰδη είναι το άμεσο μεταβολικό παραπροϊόν της αιθανόλης, το οποίο μετατρέπεται σε οξικό οξύ από το ένζυμο ALDH. Αν και η παραμονή της μέσα στο σώμα δε διαρκεί πολύ, όταν συσσωρεύεται εξαιτίας υπερκατανάλωσης αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ζημιές. Σαν ένωση θεωρείται ισχυρό καρκινογόνο, καθώς συνδέεται και προσβάλλει ένα μεγάλο πλήθος πρωτεϊνών μέσα στα κύτταρα. Αρχικά, προσδένεται στα μονομερή σωληνήνης (τουμπουλίνης) και παρεμποδίζει τον πολυμερισμό των μικροσωληνίσκων. Ως αποτέλεσμα, δυσχεραίνεται η έκκριση πρωτεϊνών, οι οποίες συσσωρεύονται στα ηπατοκύτταρα προκαλώντας τη διόγκωση τους. Επίσης, η ακεταλδεΰδη προσδένεται σε αρκετά ένζυμα του κυττάρου, παρεμποδίζοντας τη δράση τους. Επιπλέον, προκαλεί και υπεροξείδωση τον λιπιδίων του κυττάρου, επηρεάζοντας την λειτουργία των μεμβρανών (κάτι που έχει σημαντικές συνέπειες στα κύτταρα του ήπατος και τα νευροκύτταρα). Σε χρόνια αλκοολικούς έχουν, μάλιστα, βρεθεί αντισώματα έναντι των μετουσιωμένων από την ακεταλδεΰδη πρωτεϊνών, που σημαίνει ότι το ίδιο το ανοσοποιητικό επιτίθεται στο ήπαρ. Τέλος, είναι η ουσία η οποία, όταν συσσωρευτεί αρκετά, ευθύνεται για το hangover και για το αίσθημα απέχθειας προς το αλκοόλ ή τον εμετό, όταν έχουμε πιει πολύ. Όταν αρχίσουμε να νιώθουμε το αίσθημα απέχθειας, είναι καλή στιγμή να σταματήσουμε το ποτό και να πιούμε πολύ νερό, αν και, όπως θα εξηγηθεί παρακάτω, το αίσθημα αυτό δεν προκύπτει σε όλους.

Πέρα από το ήπαρ, ο μεταβολισμός της αιθανόλης λαμβάνει χώρα, σε μικρότερη κλίμακα, στο πάγκρεας και στον εγκέφαλο, εκθέτοντας τους ιστούς των οργάνων αυτών απευθείας σε μικρά ποσά ακεταλδεΰδης. Όσον αφορά τον εγκέφαλο, θεωρείται ότι ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός εμποδίζει την είσοδο ακεταλδεΰδης από το αίμα, περιορίζοντας τη βλάβη που θα μπορούσε να συμβεί. Ακεταλδεΰδη, όμως, παράγεται ακόμα από τον μεταβολισμό της αλκοόλης από τα κύτταρα του εγκεφάλου. Ερευνητές έχουν, μάλιστα, συνδέσει την ακεταλδεΰδη με ορισμένες από τις συμπεριφορικές συνέπειες του αλκοόλ, επειδή, όταν χορηγήθηκε σε πειραματόζωα, παρατηρήθηκε ότι προκαλεί υπνηλία, έλλειψη προσανατολισμού και απώλεια μνήμης.

Αίτια αλκοολισμού

Τα αίτια του αλκοολισμού φαίνεται να είναι ένας συνδυασμός γενετικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Όσον αφορά τα κοινωνικά αίτια, αυτά ποικίλουν, ανάλογα με το άτομο και τι συμβαίνει στη ζωή του. Γενικότερα, οι περισσότεροι από μας πίνουμε όταν έχουμε έντονα συναισθήματα, θετικά ή αρνητικά. Με βάση αυτό, ο αλκοολισμός στο πρώιμο στάδιό του ξεκινάει με την κατάποση αλκοόλ λόγω κάποιου -αρνητικού συνήθως- συμβάντος στη ζωή του ανθρώπου, όπως το πένθος, η απόλυση ή ένας χωρισμός. Η κακή ψυχολογία ή ακόμα και η κατάθλιψη ωθούν το άτομο να πιει, ώσπου να ξεχάσει τα προβλήματα και την πηγή του αρνητισμού του. Από κει και πέρα, οι επιστήμονες θεωρούν πως συμβάλλει και ο γενετικός παράγοντας, καθώς φαίνεται πως η προδιάθεση για αλκοολισμό περνάει από γενιά σε γενιά. Οι διάφοροι επιστήμονες, πάντως, έχουν αναπτύξει αρκετές γενετικές, ψυχολογικές και κοινωνικές θεωρίες για τα αίτια του αλκοολισμού.

Τέλος, ας μην ξεχνάμε και την χημική υπόσταση του αλκοόλ. Κύριο συστατικό του αποτελεί η αιθυλική αλκοόλη (C2H5OH) και εντοπίζεται σε ποσοστά από 3-5% (μπύρα, κρασί) έως και 40-50% (ουίσκι, λικέρ). Όταν η προσλαμβανόμενη ποσότητα αλκοόλ ξεπεράσει την προτεινόμενη από τους Διεθνείς Οργανισμούς (14γρ. αλκοόλης για την γυναίκα, 28γρ. για τον άνδρα), τότε αναδύουν προσωρινά τα συναισθήματα χαράς και αυτοπεποίθησης. Η μακροχρόνια έκθεση στο αλκοόλ αυξάνει την απαιτούμενη ποσότητα, προκειμένου να «φτιάξει κεφάλι» κάποιος, οδηγώντας τον σε περεταίρω κατανάλωση αλκοόλ. Αυτός ο φαύλος κύκλος οδηγεί το άτομο σε ανοχή (ανάγκη πρόσληψης ολοένα μεγαλύτερων ποσοτήτων αλκοόλ), επιδεινώνοντας τα προβλήματα. Μάλιστα, οποιαδήποτε προσπάθεια απεξάρτησης οδηγεί σε στερητικά συμπτώματα, ανάλογα με το βαθμό εξάρτησης, καθιστώντας την απεξάρτηση ακόμη δυσκολότερη.

Η γενετική πίσω από τον αλκοολισμό

Το πόσο πρέπει να πιει κάποιος για να μεθύσει διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το μέγεθος του σώματος και του ήπατος (μεγαλύτερο μέγεθος σώματος σημαίνει ότι η αιθανόλη διαλύεται σε περισσότερο όγκο αίματος και, άρα, έχει μικρότερη συγκέντρωση, ενώ ένα μεγαλύτερο ήπαρ μεταβολίζει περισσότερη αιθανόλη στον ίδιο χρόνο).

Παράλληλα, σημασία έχει και ο ρυθμός με τον οποίο συμβαίνουν οι μεταβολικές αντιδράσεις διάσπασης της αιθανόλης. Τα γονίδια των ενζύμων της ADH και ALDH διαφέρουν μεταξύ ανθρώπων και τα ένζυμα που κωδικοποιούν μπορεί να λειτουργούν σε διαφορετικές ταχύτητες. Η προδιαγραφή για αλκοολισμό φαίνεται να εξαρτάται από την ποσότητα ακεταλδεΰδης που συσσωρεύεται κατά τον μεταβολισμό της αιθανόλης. Τα υψηλά ποσά ακεταλδεΰδης, εκτός από προβλήματα υγείας, οφείλονται και για αντιδράσεις του σώματος, όπως το κοκκίνισμα του προσώπου, η ναυτία, η ταχυπαλμία και η απέχθεια για τη γεύση του αλκοόλ. Γι’ αυτό, θεωρείται πως άτομα με γονίδια για ένα γρήγορο ένζυμο ADH και ένα πιο αργό ALDH συσσωρεύουν περισσότερη ακεταλδεΰδη κάνοντας την εμπειρία της μέθης χειρότερη. Τα άτομα αυτά είναι λιγότερο πιθανό να κάνουν συνήθεια το ποτό, διότι δεν το ευχαριστιούνται το ίδιο και τους προκαλεί περισσότερα προβλήματα υγείας. Αντίθετα, άτομα με πιο αποδοτικά ένζυμα ALDH, μεταβολίζουν γρηγορότερα την ακεταλδεΰδη και δεν βιώνουν τόσο έντονα τις παρενέργειες του ποτού. Επίσης, σε άτομα με πιο αργό το ένζυμο της ADH, η αιθανόλη παραμένει περισσότερο στον οργανισμό και επιδρά στον εγκέφαλο προκαλώντας χαλάρωση και υπνηλία. Παράλληλα, δίνει στην ALDH το χρόνο να μεταβολίσει την ακεταλδεΰδη, προτού αυτή προλάβει να συσσωρευτεί σε σημαντικές ποσότητες. Για ανθρώπους με αυτό το συνδυασμό γονιδίων το ποτό είναι μια πιο ευχάριστη εμπειρία και είναι πιο πιθανό να το κάνουν συνήθεια.

Η επίδραση του αλκοόλ στον εγκέφαλο – γιατί μεθάμε

Το αλκοόλ επηρεάζει τη δραστηριότητα πολλών νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου. Η κύρια επίδρασή του είναι η έκκριση γ-αμινοβουτυρικού οξέως. Το γ-αμινοβουτυρικό, ή αλλιώς GABA, είναι ο κύριος ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής του εγκεφάλου και η ενεργοποίηση του υποδοχέα του από το αλκοόλ προκαλεί το αίσθημα ηρεμίας και χαλάρωσης που αισθανόμαστε όταν πίνουμε. Επίσης, το αλκοόλ αναστέλλει τους μετασυναπτικούς NMDA διεγερτικούς υποδοχείς του γλουταμινικού. Το γλουταμινικό οξύ δρα στον εγκέφαλο ως ο κύριος διεγερτικός νευροδιαβιβαστής, άρα η αναστολή του από το αλκοόλ ενισχύει τις ηρεμιστικές του ιδιότητες. Το αίσθημα ευφορίας, από την άλλη, οφείλεται στην έκκριση ντομαπίνης στο ηδονικό κέντρο του εγκεφάλου. Η ντοπαμίνη συνδέεται συνήθως με την εκδήλωση εθισμού σε ουσίες και συμπεριφορές. Όταν εκκρίνονται υψηλά ποσά ντοπαμίνης εξαιτίας του αλκοόλ, αυξάνονται οι υποδοχείς της ντοπαμίνης και οι φυσιολογικές ποσότητές της στον εγκέφαλο δεν αρκούν πια για να ικανοποιηθεί το άτομο (μια κατάσταση που ονομάζεται ανοχή). Έτσι, το άτομο θα αρχίσει να αναζητά την ικανοποίηση μέσω περισσότερου αλκοόλ και άλλων ουσιών, όπως τα ναρκωτικά.

Συνέπειες αλκοολισμού

Κοινωνικοοικονομικές συνέπειες

Σε γενικές γραμμές, οι κοινωνικοοικονομικές συνέπειες του αλκοολισμού αφορούν σε όλους, ασχέτως φύλου, ηλικίας ή των λόγων που τους οδήγησαν στην κατάχρηση αλκοόλ.

• Προσωπική εμφάνιση. Ένας άνθρωπος που είναι εθισμένος στο αλκοόλ, συνήθως φαίνεται, με την έννοια ότι τα άτομα αυτά έχουν κόκκινα μάγουλα, μάτια που γυαλίζουν, ανάσα που εκπέμπει αλκοόλ από μακριά, ασταθές περπάτημα και, γενικά, κακή υγιεινή, όπως μυρωδιά ή/και λεκέδες από ιδρώτα και εμετό και λερωμένα ρούχα. Όταν η μόνη έγνοια είναι να πιεις το επόμενο ποτό, τότε δε σε νοιάζει και πολύ να ασχοληθείς με τα μπάνια και τα λούσα σου, ειδικά όταν είσαι τόσο ζαλισμένος που είναι πρακτικά αδύνατο μέχρι και το να αλλάξεις ρούχα.

• Προσωπική λειτουργικότητα. Ο αλκοολισμός μειώνει τη λειτουργικότητα του ατόμου σε μεγάλο βαθμό σε όλους τους τομείς της ζωής του. Αυτό σημαίνει ότι δυσκολεύεται να κάνει ακόμα και τα βασικά, όπως η οδήγηση. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των τροχαίων ατυχημάτων και δυστυχημάτων προκαλείται από υπερκατανάλωση αλκοόλ.

• Επαγγελματικός τομέας: Ο αλκοολισμός οδηγεί σε μεγάλο βαθμό στην ανεργία, καθώς αυτά τα άτομα, όπως προειπώθηκε, δεν είναι λειτουργικά στο 100% τους. Η κατάχρηση αλκοόλ και ο εθισμός τους τους καθιστά ασυνεπείς και ανεύθυνους, ενώ η ανεξέλεγκτη συμπεριφορά τους δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις τους με συναδέλφους και πελάτες, με αποτέλεσμα να μειώνεται η απόδοσή τους στη δουλειά και να απολύονται.

• Οικονομικός τομέας: Όπως όλοι οι άνθρωποι με εθισμό, έτσι και οι αλκοολικοί ξοδεύουν όλα τους τα χρήματα για να αγοράσουν ποτά, με αποτέλεσμα να αγνοούν τα βασικά έξοδα, όπως τα τρόφιμα, και να μένουν πίσω στο νοίκι και τους λογαριασμούς. Ίσως ακόμα και να βρεθούν σε θέση να χρωστάνε χρήματα σε συγγενείς και φίλους που τους δάνεισαν λεφτά για να καλύψουν τα απαραίτητα, τα οποία, όμως, μετατράπηκαν σε αλκοόλ. Η πιθανή απώλεια εισοδήματος μετά την απόλυση, επίσης, προφανώς και δυσκολεύει τα πράγματα.

• Διαπροσωπικές σχέσεις. Μια πρώτη ιδέα την πήρατε ήδη, φαντάζομαι. Χρωστούμενα + ανευθυνότητα = όχι και τόσες πολλές φιλίες. Οι νηφάλιοι άνθρωποι έχουμε την τάση να αποφεύγουμε τους μεθυσμένους -έλα τώρα, όλοι το κάνουμε-, γιατί τους θεωρούμε «τρελούς» και επικίνδυνους, πόσο μάλλον τους μονίμως μεθυσμένους, με τα κόκκινα μαγουλάκια, τη γνωστή ανάσα του πιωμένου και το παραπάτημα. Φαίνεται λογικό, λοιπόν, το ότι όσοι έχουν πρόβλημα με το αλκοόλ καταλήγουν να μένουν μόνοι τους, έχοντας χιλιόμετρα απόσταση με αλλοτινούς καλούς τους φίλους ή ακόμα και την οικογένειά τους. Για να λέμε και του στραβού το δίκιο πάντως, πολλές φορές ο αλκοολισμός προκαλεί βίαιες τάσεις στον πάσχοντα, με αποτέλεσμα την εμφάνιση εκρήξεων θυμού ή/και ενδοοικογενειακής βίας και την ακόλουθη φυγή του/της συζύγου και των παιδιών, εφόσον υπάρχουν.

• Στίγμα. Παραδεχτείτε το, όλοι ξέρουμε ποιος είναι ο μπεκρής της γειτονιάς μας και συχνά ακούμε ή κάνουμε σχόλια γι’ αυτόν, όταν περνάει από κοντά μας. Και η μπάλα παίρνει και την οικογένειά του, γιατί «Κρίμα τέτοια γυναίκα, τι τον ανέχεται τον ανεπρόκοπο;» ή «Τα παιδιά της έχουν αναλάβει τα πάντα, αφού αυτή όλη μέρα πίνει». Το στίγμα αυτό, όσο υπερβολικό κι αν ακούγεται, βαραίνει ολόκληρη την οικογένεια και μπορεί να δημιουργήσει και προσωπικά προβλήματα σε κάθε μεμονωμένο μέλος της. Ποια μάνα θα αφήσει το παιδί της να παίξει με το παιδί του μεθύστακα και ποιο παλικάρι θα μπλέξει με την κόρη της ζαλισμένης; Λίγες και λίγοι είναι η απάντηση, με αποτέλεσμα να πληρώνουν όλοι τον εθισμό ενός ατόμου.

• Κατάθλιψη. Σας φαίνεται όντως τόσο παράλογο ένας άνθρωπος που παλεύει με έναν εθισμό, έχει χάσει δουλειά, οικογένεια και φίλους και είναι δακτυλοδεικτούμενος να πάθει κατάθλιψη; Εδώ μια μέρα να μη δούμε τους δικούς μας και τρελαινόμαστε, πόσο μάλλον όταν αυτό είναι η καθημερινότητα κάποιου, συνοδευόμενη από αισθήματα ενοχής και αυτολύπησης.

Προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το αλκοόλ

Κάθε φορά που κάνουμε πρόποση με ένα ποτήρι κρασί συνηθίζουμε να λέμε «στην υγειά μας». Η έκφραση αυτή έχει απομείνει από τα αρχαία χρόνια, τότε που ο κόσμος συνήθιζε να αναμιγνύει αλκοόλ με νερό για λόγους συντήρησης και αποστείρωσης. Το νερό που βρίσκεται στη φύση φέρει ένα μεγάλο φορτίο παρασίτων και ασθενειών, οπότε η μείξη του με αλκοόλ όντως ήταν μια σοφή επιλογή για την υγεία των ανθρώπων. Σήμερα, όμως, αυτή η ανάγκη έχει εκλείψει, μιας και το νερό καθαρίζεται και απολυμαίνεται προτού φτάσει σε εμάς.

Παράλληλα, το ίδιο το αλκοόλ ευθύνεται για την εμφάνιση πολλών ασθενειών, όπως είναι:

Ασθένειες του ήπατος

Το ήπαρ είναι το όργανο που επηρεάζεται περισσότερο από την κατάχρηση του αλκοόλ, αφού εκεί λαμβάνει χώρα το μεγαλύτερο μέρος του μεταβολισμού του. Κύριες ασθένειες του ήπατος που μπορούν να προκληθούν από το αλκοόλ είναι:

• Ασθένεια λιπώδους ήπατος: δυσλειτουργία του ήπατος λόγω συσσωρευμένου λίπους. Για περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ

• Αλκοολική Ηπατίτιδα: φλεγμονή και κυτταρικός θάνατος του ήπατος εξαιτίας του αλκοόλ.

• Κίρρωση ήπατος: αντικατάσταση του ηπατικού παρεγχύματος από ουλώδη ιστό που μπορεί να οδηγήσει σε ηπατική ανεπάρκεια.

Καρκίνος

Το αλκοόλ έχει χαρακτηριστεί από την IARC ως καρκινογόνος ουσία ομάδας 1 (καρκινογόνο στον άνθρωπο). Αυτός είναι ένας κομψός τρόπος για να πει κανείς ότι το αλκοόλ και τα μεταβολικά του προϊόντα ευθύνονται για την εμφάνιση καρκίνου:

• Του ήπατος

• Του εντέρου

• Των μαστών

• Του οισοφάγου

• Του στόματος

• Του λάρυγγα

• Του στομάχου

Παθήσεις του κυκλοφοριακού

Το αλκοόλ έχει δύο πολύ σημαντικές επιδράσεις στο κυκλοφορικό: αποδυναμώνει τα αιμοπετάλια και προκαλεί αγγειοσυστολή. Το πρώτο κάνει το αίμα να μην πήζει αποδοτικά και τις πληγές να κλείνουν δυσκολότερα. Η αγγειοσυστολή οδηγεί σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Οι καταστάσεις αυτές αυξάνουν τον κίνδυνο για:

• Καρδιακά επεισόδια

• Αρρυθμία

• Καρδιομυοπάθεια

• Καρδιακή συγκοπή

Παγκρεατίτιδα και Διαβήτης

Η παγκρεατίτιδα είναι η φλεγμονή που προκαλείται από την παραγόμενη ακεταλδεΰδη, η οποία βλάπτει τα εκκριτικά κύτταρά του και προκαλεί φραγή των αγωγών του παγκρέατος. Το πιο συχνό σύμπτωμά της είναι ο έντονος πόνος στη κοιλιά. Επίσης, η ζημιά στο πάγκρεας, σε συνδυασμό με άλλα συμπτώματα του αλκοόλ, όπως η υψηλή πίεση, συμβάλλουν στην εμφάνιση διαβήτη.

Νευρολογικές διαταραχές

Εκτός από τις άμεσες συνέπειες του αλκοόλ στον εγκέφαλο, ο αλκοολισμός σχετίζεται και με την εμφάνιση αρκετών νευρολογικών διαταραχών, όπως είναι:

• Επιληψία: Κρίσεις επιληψίας μπορούν να προκληθούν είτε εξαιτίας της στέρησης αλκοόλ, είτε εξαιτίας της εμφάνισης επιληψίας από μακροχρόνια κατάχρηση.

• Σύνδρομο Wernicke–Korsakoff: Η νευρολογική αυτή ασθένεια οφείλεται στην ανεπάρκεια θειαμίνης που εμφανίζεται σε πολλούς αλκοολικούς. Χαρακτηρίζεται από σοβαρά συμπτώματα, όπως απώλεια μνήμης, σύγχυση, δυσκολίες στο προσανατολισμό και παρεμβολές στην όραση.

• Ηπατική εγκεφαλοπάθεια: Προβλήματα στο ήπαρ εξαιτίας του αλκοόλ δευτερογενώς προκαλούν και βλάβη στον εγκέφαλο, εξαιτίας της συσσώρευσης υψηλών ποσών αμμωνίας σε αυτόν. Η κατάσταση αυτή είναι πολύ επικίνδυνη, καθώς, εκτός από δυσκολία στον προσανατολισμό και τις διανοητικές ικανότητες, μπορεί να προκαλέσει κώμα ή και θάνατο.

Τρόποι αντιμετώπισης και Στερητικό σύνδρομο

«Και αφού ο αλκοολισμός επιφέρει τόσες επιπτώσεις, τότε ας σταματήσουν απλά να καταναλώνουν αλκοόλ.», ίσως σκέφτονται πολλοί. Μόνο που ο «απεγκλωβισμός» δεν είναι τόσο εύκολος όσο νομίζουμε.

Το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι η αποδοχή της ύπαρξης προβλήματος από τον ίδιο τον πάσχοντα. Και ας ακούγεται αυτονόητο, η πλειοψηφία των ατόμων που επιβαρύνονται από τη νόσο αυτή αρνούνται να την καταπολεμήσουν. Έπειτα, ακολουθεί η λεγόμενη «αποτοξίνωση», δηλαδή η διαδικασία ολοκληρωτικής απομάκρυνσης από το αλκοόλ για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, με στόχο την προετοιμασία του ασθενούς για απεξάρτηση και ανάρρωση. Εδώ τα πράγματα δυσκολεύουν, καθώς το άτομο καλείται να έρθει αντιμέτωπο με τα συμπτώματα του στερητικού συνδρόμου. Επειδή ο εγκέφαλος συνηθίζει να λειτουργεί με την παρουσία του αλκοόλ, οποιαδήποτε μείωση της ποσότητάς του -πόσο μάλλον η πλήρης απουσία του- οδηγεί σε αντίδραση του οργανισμού.

Κατά προσέγγιση, τα συμπτώματα του στερητικού συνδρόμου εμφανίζονται ως εξής:

• 12-24 ώρες μετά από το τελευταίο ποτό ενδέχεται να υπάρξουν κάθε είδους παραισθήσεις

• 24-48 ώρες: ίσως υπάρξουν κρίσεις πανικού

• 3 μέρες – 1 εβδομάδα: Τα συμπτώματα, στα οποία περιλαμβάνονται τρεμούμενα άκρα, πονοκέφαλοι, έντονη εφίδρωση, μυϊκοί πόνοι σε όλο το σώμα, ναυτία, εμετοί και αϋπνίες, επιδεινώνονται. Μάλιστα, ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 5% έρχεται αντιμέτωπο με το λεγόμενο Delirium tremens (DTs). Αυτό περιλαμβάνει έντονες παραισθήσεις, αυξημένους καρδιακούς παλμούς και αρτηριακή πίεση, πυρετό και επιθετικότητα. Τα DTs σκοτώνουν 1 στους 20 ανθρώπους, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Harvard.

• 1 βδομάδα και περισσότερο: Τα συμπτώματα υποχωρούν και σταδιακά εξαφανίζονται. Το άτομο δύναται να ξεκινήσει μια νέα ζωή υγιέστερο από πρότερα.

Βέβαια, είναι σαφές πως σε καμία περίπτωση δε συστήνεται για έναν αλκοολικό να ξεκινήσει την αποτοξίνωση χωρίς ιατρική βοήθεια. Οι ειδικοί δύνανται και οφείλουν να καταγράψουν το προφίλ του ασθενούς και να χορηγήσουν τα κατάλληλα φάρμακα προς τον περιορισμό των προαναφερθέντων συμπτωμάτων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι:

• Η οικογένεια των βενζοδιαζεπίνων: Διαζεπάμη (Valium), Λοραζεπάμη (Tavor), Χλωροδιαζεποξείδιο (Librium) και Οξαζεπάμη (Oxazepam)

• Αντιψυχωσικά: Αλοπεριδόλη (Haldol) που χορηγείται για την αντιμετώπιση της σχιζοφρένειας, των τικ στο σύνδρομο Tourette και της διπολικής διαταραχής

Σε κάθε περίπτωση, η σχέση του θεράποντος ιατρού και του ασθενή οφείλει να είναι αληθινή και εποικοδομητική. Ο ιατρός έχει το χρέος να ενημερώνει τον πάσχοντα περί της θεραπευτικής διαδικασίας, να θέτει εφικτούς στόχους και, πάνω απ’ όλα, να του παρέχει μακροχρόνια ψυχολογική υποστήριξη. Από την άλλη, ο θεράπων είναι αναγκαίο να επιθυμεί ο ίδιος την θεραπεία και να ακολουθεί πιστά τις ιατρικές συμβουλές.

Κέντρα αποτοξίνωσης και γραμμές υποστήριξης

Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά κέντρα αποτοξίνωσης, στα οποία μπορεί να πάει κάποιος και να δεχθεί βοήθεια για το πρόβλημά του με το αλκοόλ, καθώς και τηλέφωνα τα οποία μπορεί να καλέσει και να συνομιλήσει με κάποιον ειδικό. Ακολουθεί μια λίστα με ονόματα και ιστοσελίδες τέτοιου είδους κέντρων, καθώς και τηλεφωνικές γραμμές υποστήριξης.

• Ανώνυμοι Αλκοολικοί – 210 5220416 & 6986183484

http://aa-greece.gr/

• Ανώνυμοι Αλκοολικοί – Ομάδα Αυτοθεραπευόμενων Συγγενών Αλκοολικών – 210 3304177 & 6948430140 (Αθήνα)

https://aaa-alkoolikoi.gr/omada-syggenon-alkoolikon

• Βοήθεια σε Παιδιά Αλκοολικών – 2105239161

• Επιστροφή – Σύλλογος Στήριξης Εξαρτημένων Ατόμων από το Αλκοόλ – 2810 31888 (Ηράκλειο) και

Κλαμπ Οικογενειών με Προβλήματα από Αλκοόλ (ΚΟΠΑ) – 694734 9344 (Κρήτη)

https://alkoologia.gr/kopa-club/

• Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ) – 210 9241993-6 & 1145 (Αθήνα)

https://www.kethea.gr/chreiazesai-voitheia/alkool/

• Όασις – 2310 508598 & 6944318118 (Θεσσαλονίκη)

https://oasis.org.gr/

• Πνοή στη ζωή – 2392025456 & 6974520527 (Θεσσαλονίκη)

https://www.pnoistizoi.gr/poioi-imaste

• Συμβουλευτικές Υπηρεσίες για ‘Άτομα με προβλήματα Εθισμού – 2310 326579 (Θεσσαλονίκη)

https://www.ethismos.gr/

Η παραπάνω λίστα είναι ενδεικτική. Μπορείτε πάντα να απευθυνθείτε σε κάποιο νοσοκομείο της πόλης σας και να σας δώσουν τηλέφωνα ειδικών ή ομάδων υποστήριξης τόσο για τον ίδιο τον αλκοολικό όσο και για την οικογένειά του.

Οπότε, την επόμενη φορά που θα δείτε κάποιον με πιθανό πρόβλημα αλκοολισμού, σκεφτείτε όλες εκείνες τις φορές που ήπιατε 2 ποτηράκια παραπάνω και φανταστείτε πόσο άσχημα νιώθει αυτός ο άνθρωπος που ήπιε 2 μπουκάλια παραπάνω. Εσείς δε θέλατε βοήθεια τότε; Φανταστείτε αυτός.

Βιβλιογραφία

Ανώτατο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης – Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας – Τμήμα Νοσηλευτικής – «Αλκοολισμός, επιπτώσεις αλκοολισμού στην υγεία» – Πτυχιακή εργασία – Κρητικού, Ε. & Νευραδάκη, Μ.

https://62.217.125.109/bitstream/handle/11713/1657/2003Kritikou.pdf?sequence=1&isAllowed=y&fbclid=IwAR3X-nR3Bh11LXkF37RscX3j5DeMpuTxwELe-Mmo42BtDiWFOAL1KmyniLU

Βικιπαίδεια – Διόνυσος https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CF%8C%CE%BD%CF%85%CF%83%CE%BF%CF%82#%CE%94%CE%B9%CE%BF%CE%BD%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE_%CE%BB%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B5%CE%AF%CE%B1

Βικιπαίδεια – Κρασί https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF#%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B9%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%B1

Ιατρονέτ – Ιατρικό Λεξικό – Αλκοολισμός

https://www.iatronet.gr/iatriko-lexiko/alkoolismos.html

Bestrong.org.gr – Θεραπεία αλκοολισμού & αποτοξίνωση

https://www.bestrong.org.gr/el/health/alcoholrestriction/alcoholism/alcoholtreatmentanddetoxification/

Bestrong.org.gr – Πώς δημιουργείται ο αλκοολισμός;

https://www.bestrong.org.gr/el/health/alcoholrestriction/alcoholism/developmentofalcoholism/

Bestrong.org.gr – Τι είναι ο αλκοολισμός;

https://www.bestrong.org.gr/el/health/alcoholrestriction/alcoholism/whatisalcoholism/

Laguna Treatment Hospital – Alcohol Detoxification Process

https://lagunatreatment.com/medical-detox/alcohol/

Onmed.gr – Αλκοόλ: Σε ποια ποσότητα είναι ευεργετικό για την υγεία ανδρών και γυναικών

https://www.onmed.gr/ygeia/story/347799/alkool–se–poia–posotita–einai–eyergetiko–gia–tin–ygeia–andron–kai–gynaikon

psyxiatros.net – Αλκοολισμός – Ιωάννης Τσουμάκου

https://www.psyxiatros.net/%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%BF%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%82

Webmd.com – What Is Alcohol Withdrawal?

https://www.webmd.com/mental-health/addiction/alcohol-withdrawal-symptoms-treatments#1

Wikipedia – Delirium tremens

https://en.wikipedia.org/wiki/Delirium_tremens

Μεταβολισμός της Αιθανόλης

https://pubs.niaaa.nih.gov/publications/aa72/aa72.htm#:~:text=Alcohol%20is%20metabolized%20in%20the,do%20develop%20alcohol%2Drelated%20cancers.

Επίδραση του αλκοόλ σε νευροδιαβιβαστές

https://www.accessmedicinenetwork.com/posts/34085-the-effect-of-alcohol-on-neurotransmitters-in-the-brain#:~:text=The%20predominant%20effect%20of%20alcohol,the%20sedative%20effects%20of%20alcohol.

 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3664776/#:~:text=Most%20of%20the%20excitatory%20synaptic,mechanism%20involving%20excitotoxicity%2C%20oxidative%20stress.

Ζημιά στον εγκέφαλο

https://pubs.niaaa.nih.gov/publications/aa63/aa63.htm

TrueMed-ForLivingMore

 Βασίλης Κυτίνος

 Γιώργος Ζωχιός

 Μαρίνα Σουζέρογλου

Αλκοόλ. Αγαπημένο θέμα για τους περισσότερους από μας και ακόμα πιο αγαπημένη ασχολία. Όλοι κρύβουμε έναν αλκοολικό μέσα μας που εμφανίζεται μερικές φορές το χρόνο και κάνει τον χαμούλη του -οκ, έστω, μερικές φορές τη βδομάδα για μερικούς, συγγνώμη μαμά-, τι γίνεται, όμως, όταν ο αλκοολικός εαυτός μας είναι ο φυσιολογικός και ο νηφάλιος δεν υπάρχει καν πλέον;

Γκουίντο Ρένι – Βάκχος πίνει κρασί, 16ος αι.

Από τα αρχαία χρόνια, όπως μας δίδαξε το σχολείο, η οινοποσία ήταν ένα από τα τοπ χόμπι των ανδρών. Οι Έλληνες, μάλιστα, ως σωστοί κάφροι και γλεντζέδες, έχουμε και τον ολόδικό μας Διόνυσο, θεό του οίνου και εντελώς τυχαία και της γονιμότητας. Ο Διόνυσος έδωσε το κρασί ως δώρο στους Έλληνες, με σκοπό τη χαλάρωση και την επίτευξη οικειότητας -να θυμίσω εντελώς τυχαία ξανά ότι είναι και θεός της γονιμότητας, if you know what I mean. Οι αρχαίοι, πάντως, είχαν λίγο μυαλό, σε αντίθεση με μας τους μπεκρούλιακες, και έπιναν νερωμένο κρασί σε αναλογία 1:3, με νικητή το νερό, και πάντα με μέτρο. Εμείς, από την άλλη, έτσι κι αρχίσουμε δεν σταματάμε. Και άντε να γίνεται μια στο τόσο αυτό, αλλά πολλοί άνθρωποι εθίζονται στο αλκοόλ, με αποτέλεσμα να είναι μεθυσμένοι σε μόνιμη βάση.

Ορισμός αλκοολισμού

Τα άτομα που καταναλώνουν ανυπέρβλητες ποσότητες αλκοόλ δίχως έλεγχο, οδηγώντας τον εαυτό τους εν τέλει σε ποικίλα ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως η δηλητηρίαση, ονομάζονται αλκοολικοί. Ο όρος «αλκοολισμός» εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1840 και χρησιμοποιήθηκε για την περιγραφή της νόσου το 1972 από τον John Coakley Lettson και έχει ευρεία σημασία. Αλκοολισμός είναι η ανεπάρκεια ελέγχου κατανάλωσης αλκοόλ, παρά τις παρενέργειες που αυτό προκαλεί. Τι μπορεί, ωστόσο, να οδηγήσει κάποιον στην κατάχρηση αυτού του διάφανου δηλητηρίου;

Ο μεταβολισμός της αιθανόλης

Όταν καταναλώνουμε αλκοόλ, η αιθανόλη που περιέχεται σε αυτό απορροφάται γρήγορα από τα τοιχώματα του στομάχου και του λεπτού εντέρου και περνά στην κυκλοφορία του αίματος. Το πόσο γρήγορα συμβαίνει αυτό εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες, όπως:

• Η περιεκτικότητα του ποτού σε αιθανόλη: όσο υψηλότερη, τόσο γρηγορότερα απορροφάται. Συστατικά του ποτού, όπως για παράδειγμα το ανθρακικό, μπορούν να αυξήσουν την απορρόφηση.

Άρα άμα αναμιγνύουμε ποτό με αναψυκτικά μεθάμε γρηγορότερα.

• Το πόσο γεμάτο είναι το στομάχι, καθώς η τροφή μπορεί να λειτουργήσει σαν σφουγγάρι και να συγκρατήσει το αλκοόλ περισσότερο χρόνο, μειώνοντας την απορρόφηση.

Από εκεί και πέρα, την επεξεργάζεται σταδιακά από το ήπαρ. Ένα υγιές ήπαρ μπορεί να μεταβολίσει ταχύτατα μικρά ποσά αιθανόλης, όμως αρχίζει να καθυστερεί όταν η ποσότητα αυξηθεί. Σε αυτή την περίπτωση, αρχίζουν να δημιουργούνται προβλήματα, όχι τόσο από την ίδια την αιθανόλη, όσο από τη συσσώρευση των μεταβολικών της προϊόντων.

Αν και υπάρχουν αρκετά μονοπάτια μεταβολισμού της αιθανόλης, το πιο κοινό είναι αυτό της μετατροπής της αρχικά σε ακεταλδεΰδη και κατόπιν σε οξικό (αιθανικό) οξύ. Τα ένζυμα τα οποία καταλύουν τις παραπάνω αντιδράσεις είναι, αντίστοιχα, η αλκοολική αφυδρογονάση (ADH) και η αλδεϋδική αφυδρογονάση (ALDH). Το οξικό μπορεί εύκολα να διασπαστεί σε νερό και διοξείδιο του άνθρακα και έτσι να εξαλειφθεί από το σώμα.

Ακεταλδεΰδη, ένα τοξικό παραπροϊόν

Η ακεταλδεΰδη είναι το άμεσο μεταβολικό παραπροϊόν της αιθανόλης, το οποίο μετατρέπεται σε οξικό οξύ από το ένζυμο ALDH. Αν και η παραμονή της μέσα στο σώμα δε διαρκεί πολύ, όταν συσσωρεύεται εξαιτίας υπερκατανάλωσης αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ζημιές. Σαν ένωση θεωρείται ισχυρό καρκινογόνο, καθώς συνδέεται και προσβάλλει ένα μεγάλο πλήθος πρωτεϊνών μέσα στα κύτταρα. Αρχικά, προσδένεται στα μονομερή σωληνήνης (τουμπουλίνης) και παρεμποδίζει τον πολυμερισμό των μικροσωληνίσκων. Ως αποτέλεσμα, δυσχεραίνεται η έκκριση πρωτεϊνών, οι οποίες συσσωρεύονται στα ηπατοκύτταρα προκαλώντας τη διόγκωση τους. Επίσης, η ακεταλδεΰδη προσδένεται σε αρκετά ένζυμα του κυττάρου, παρεμποδίζοντας τη δράση τους. Επιπλέον, προκαλεί και υπεροξείδωση τον λιπιδίων του κυττάρου, επηρεάζοντας την λειτουργία των μεμβρανών (κάτι που έχει σημαντικές συνέπειες στα κύτταρα του ήπατος και τα νευροκύτταρα). Σε χρόνια αλκοολικούς έχουν, μάλιστα, βρεθεί αντισώματα έναντι των μετουσιωμένων από την ακεταλδεΰδη πρωτεϊνών, που σημαίνει ότι το ίδιο το ανοσοποιητικό επιτίθεται στο ήπαρ. Τέλος, είναι η ουσία η οποία, όταν συσσωρευτεί αρκετά, ευθύνεται για το hangover και για το αίσθημα απέχθειας προς το αλκοόλ ή τον εμετό, όταν έχουμε πιει πολύ. Όταν αρχίσουμε να νιώθουμε το αίσθημα απέχθειας, είναι καλή στιγμή να σταματήσουμε το ποτό και να πιούμε πολύ νερό, αν και, όπως θα εξηγηθεί παρακάτω, το αίσθημα αυτό δεν προκύπτει σε όλους.

Πέρα από το ήπαρ, ο μεταβολισμός της αιθανόλης λαμβάνει χώρα, σε μικρότερη κλίμακα, στο πάγκρεας και στον εγκέφαλο, εκθέτοντας τους ιστούς των οργάνων αυτών απευθείας σε μικρά ποσά ακεταλδεΰδης. Όσον αφορά τον εγκέφαλο, θεωρείται ότι ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός εμποδίζει την είσοδο ακεταλδεΰδης από το αίμα, περιορίζοντας τη βλάβη που θα μπορούσε να συμβεί. Ακεταλδεΰδη, όμως, παράγεται ακόμα από τον μεταβολισμό της αλκοόλης από τα κύτταρα του εγκεφάλου. Ερευνητές έχουν, μάλιστα, συνδέσει την ακεταλδεΰδη με ορισμένες από τις συμπεριφορικές συνέπειες του αλκοόλ, επειδή, όταν χορηγήθηκε σε πειραματόζωα, παρατηρήθηκε ότι προκαλεί υπνηλία, έλλειψη προσανατολισμού και απώλεια μνήμης.

Αίτια αλκοολισμού

Τα αίτια του αλκοολισμού φαίνεται να είναι ένας συνδυασμός γενετικών, ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Όσον αφορά τα κοινωνικά αίτια, αυτά ποικίλουν, ανάλογα με το άτομο και τι συμβαίνει στη ζωή του. Γενικότερα, οι περισσότεροι από μας πίνουμε όταν έχουμε έντονα συναισθήματα, θετικά ή αρνητικά. Με βάση αυτό, ο αλκοολισμός στο πρώιμο στάδιό του ξεκινάει με την κατάποση αλκοόλ λόγω κάποιου -αρνητικού συνήθως- συμβάντος στη ζωή του ανθρώπου, όπως το πένθος, η απόλυση ή ένας χωρισμός. Η κακή ψυχολογία ή ακόμα και η κατάθλιψη ωθούν το άτομο να πιει, ώσπου να ξεχάσει τα προβλήματα και την πηγή του αρνητισμού του. Από κει και πέρα, οι επιστήμονες θεωρούν πως συμβάλλει και ο γενετικός παράγοντας, καθώς φαίνεται πως η προδιάθεση για αλκοολισμό περνάει από γενιά σε γενιά. Οι διάφοροι επιστήμονες, πάντως, έχουν αναπτύξει αρκετές γενετικές, ψυχολογικές και κοινωνικές θεωρίες για τα αίτια του αλκοολισμού.

Τέλος, ας μην ξεχνάμε και την χημική υπόσταση του αλκοόλ. Κύριο συστατικό του αποτελεί η αιθυλική αλκοόλη (C2H5OH) και εντοπίζεται σε ποσοστά από 3-5% (μπύρα, κρασί) έως και 40-50% (ουίσκι, λικέρ). Όταν η προσλαμβανόμενη ποσότητα αλκοόλ ξεπεράσει την προτεινόμενη από τους Διεθνείς Οργανισμούς (14γρ. αλκοόλης για την γυναίκα, 28γρ. για τον άνδρα), τότε αναδύουν προσωρινά τα συναισθήματα χαράς και αυτοπεποίθησης. Η μακροχρόνια έκθεση στο αλκοόλ αυξάνει την απαιτούμενη ποσότητα, προκειμένου να «φτιάξει κεφάλι» κάποιος, οδηγώντας τον σε περεταίρω κατανάλωση αλκοόλ. Αυτός ο φαύλος κύκλος οδηγεί το άτομο σε ανοχή (ανάγκη πρόσληψης ολοένα μεγαλύτερων ποσοτήτων αλκοόλ), επιδεινώνοντας τα προβλήματα. Μάλιστα, οποιαδήποτε προσπάθεια απεξάρτησης οδηγεί σε στερητικά συμπτώματα, ανάλογα με το βαθμό εξάρτησης, καθιστώντας την απεξάρτηση ακόμη δυσκολότερη.

Η γενετική πίσω από τον αλκοολισμό

Το πόσο πρέπει να πιει κάποιος για να μεθύσει διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το μέγεθος του σώματος και του ήπατος (μεγαλύτερο μέγεθος σώματος σημαίνει ότι η αιθανόλη διαλύεται σε περισσότερο όγκο αίματος και, άρα, έχει μικρότερη συγκέντρωση, ενώ ένα μεγαλύτερο ήπαρ μεταβολίζει περισσότερη αιθανόλη στον ίδιο χρόνο).

Παράλληλα, σημασία έχει και ο ρυθμός με τον οποίο συμβαίνουν οι μεταβολικές αντιδράσεις διάσπασης της αιθανόλης. Τα γονίδια των ενζύμων της ADH και ALDH διαφέρουν μεταξύ ανθρώπων και τα ένζυμα που κωδικοποιούν μπορεί να λειτουργούν σε διαφορετικές ταχύτητες. Η προδιαγραφή για αλκοολισμό φαίνεται να εξαρτάται από την ποσότητα ακεταλδεΰδης που συσσωρεύεται κατά τον μεταβολισμό της αιθανόλης. Τα υψηλά ποσά ακεταλδεΰδης, εκτός από προβλήματα υγείας, οφείλονται και για αντιδράσεις του σώματος, όπως το κοκκίνισμα του προσώπου, η ναυτία, η ταχυπαλμία και η απέχθεια για τη γεύση του αλκοόλ. Γι’ αυτό, θεωρείται πως άτομα με γονίδια για ένα γρήγορο ένζυμο ADH και ένα πιο αργό ALDH συσσωρεύουν περισσότερη ακεταλδεΰδη κάνοντας την εμπειρία της μέθης χειρότερη. Τα άτομα αυτά είναι λιγότερο πιθανό να κάνουν συνήθεια το ποτό, διότι δεν το ευχαριστιούνται το ίδιο και τους προκαλεί περισσότερα προβλήματα υγείας. Αντίθετα, άτομα με πιο αποδοτικά ένζυμα ALDH, μεταβολίζουν γρηγορότερα την ακεταλδεΰδη και δεν βιώνουν τόσο έντονα τις παρενέργειες του ποτού. Επίσης, σε άτομα με πιο αργό το ένζυμο της ADH, η αιθανόλη παραμένει περισσότερο στον οργανισμό και επιδρά στον εγκέφαλο προκαλώντας χαλάρωση και υπνηλία. Παράλληλα, δίνει στην ALDH το χρόνο να μεταβολίσει την ακεταλδεΰδη, προτού αυτή προλάβει να συσσωρευτεί σε σημαντικές ποσότητες. Για ανθρώπους με αυτό το συνδυασμό γονιδίων το ποτό είναι μια πιο ευχάριστη εμπειρία και είναι πιο πιθανό να το κάνουν συνήθεια.

Η επίδραση του αλκοόλ στον εγκέφαλο – γιατί μεθάμε

Το αλκοόλ επηρεάζει τη δραστηριότητα πολλών νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου. Η κύρια επίδρασή του είναι η έκκριση γ-αμινοβουτυρικού οξέως. Το γ-αμινοβουτυρικό, ή αλλιώς GABA, είναι ο κύριος ανασταλτικός νευροδιαβιβαστής του εγκεφάλου και η ενεργοποίηση του υποδοχέα του από το αλκοόλ προκαλεί το αίσθημα ηρεμίας και χαλάρωσης που αισθανόμαστε όταν πίνουμε. Επίσης, το αλκοόλ αναστέλλει τους μετασυναπτικούς NMDA διεγερτικούς υποδοχείς του γλουταμινικού. Το γλουταμινικό οξύ δρα στον εγκέφαλο ως ο κύριος διεγερτικός νευροδιαβιβαστής, άρα η αναστολή του από το αλκοόλ ενισχύει τις ηρεμιστικές του ιδιότητες. Το αίσθημα ευφορίας, από την άλλη, οφείλεται στην έκκριση ντομαπίνης στο ηδονικό κέντρο του εγκεφάλου. Η ντοπαμίνη συνδέεται συνήθως με την εκδήλωση εθισμού σε ουσίες και συμπεριφορές. Όταν εκκρίνονται υψηλά ποσά ντοπαμίνης εξαιτίας του αλκοόλ, αυξάνονται οι υποδοχείς της ντοπαμίνης και οι φυσιολογικές ποσότητές της στον εγκέφαλο δεν αρκούν πια για να ικανοποιηθεί το άτομο (μια κατάσταση που ονομάζεται ανοχή). Έτσι, το άτομο θα αρχίσει να αναζητά την ικανοποίηση μέσω περισσότερου αλκοόλ και άλλων ουσιών, όπως τα ναρκωτικά.

Συνέπειες αλκοολισμού

Κοινωνικοοικονομικές συνέπειες

Σε γενικές γραμμές, οι κοινωνικοοικονομικές συνέπειες του αλκοολισμού αφορούν σε όλους, ασχέτως φύλου, ηλικίας ή των λόγων που τους οδήγησαν στην κατάχρηση αλκοόλ.

• Προσωπική εμφάνιση. Ένας άνθρωπος που είναι εθισμένος στο αλκοόλ, συνήθως φαίνεται, με την έννοια ότι τα άτομα αυτά έχουν κόκκινα μάγουλα, μάτια που γυαλίζουν, ανάσα που εκπέμπει αλκοόλ από μακριά, ασταθές περπάτημα και, γενικά, κακή υγιεινή, όπως μυρωδιά ή/και λεκέδες από ιδρώτα και εμετό και λερωμένα ρούχα. Όταν η μόνη έγνοια είναι να πιεις το επόμενο ποτό, τότε δε σε νοιάζει και πολύ να ασχοληθείς με τα μπάνια και τα λούσα σου, ειδικά όταν είσαι τόσο ζαλισμένος που είναι πρακτικά αδύνατο μέχρι και το να αλλάξεις ρούχα.

• Προσωπική λειτουργικότητα. Ο αλκοολισμός μειώνει τη λειτουργικότητα του ατόμου σε μεγάλο βαθμό σε όλους τους τομείς της ζωής του. Αυτό σημαίνει ότι δυσκολεύεται να κάνει ακόμα και τα βασικά, όπως η οδήγηση. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των τροχαίων ατυχημάτων και δυστυχημάτων προκαλείται από υπερκατανάλωση αλκοόλ.

• Επαγγελματικός τομέας: Ο αλκοολισμός οδηγεί σε μεγάλο βαθμό στην ανεργία, καθώς αυτά τα άτομα, όπως προειπώθηκε, δεν είναι λειτουργικά στο 100% τους. Η κατάχρηση αλκοόλ και ο εθισμός τους τους καθιστά ασυνεπείς και ανεύθυνους, ενώ η ανεξέλεγκτη συμπεριφορά τους δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις τους με συναδέλφους και πελάτες, με αποτέλεσμα να μειώνεται η απόδοσή τους στη δουλειά και να απολύονται.

• Οικονομικός τομέας: Όπως όλοι οι άνθρωποι με εθισμό, έτσι και οι αλκοολικοί ξοδεύουν όλα τους τα χρήματα για να αγοράσουν ποτά, με αποτέλεσμα να αγνοούν τα βασικά έξοδα, όπως τα τρόφιμα, και να μένουν πίσω στο νοίκι και τους λογαριασμούς. Ίσως ακόμα και να βρεθούν σε θέση να χρωστάνε χρήματα σε συγγενείς και φίλους που τους δάνεισαν λεφτά για να καλύψουν τα απαραίτητα, τα οποία, όμως, μετατράπηκαν σε αλκοόλ. Η πιθανή απώλεια εισοδήματος μετά την απόλυση, επίσης, προφανώς και δυσκολεύει τα πράγματα.

• Διαπροσωπικές σχέσεις. Μια πρώτη ιδέα την πήρατε ήδη, φαντάζομαι. Χρωστούμενα + ανευθυνότητα = όχι και τόσες πολλές φιλίες. Οι νηφάλιοι άνθρωποι έχουμε την τάση να αποφεύγουμε τους μεθυσμένους -έλα τώρα, όλοι το κάνουμε-, γιατί τους θεωρούμε «τρελούς» και επικίνδυνους, πόσο μάλλον τους μονίμως μεθυσμένους, με τα κόκκινα μαγουλάκια, τη γνωστή ανάσα του πιωμένου και το παραπάτημα. Φαίνεται λογικό, λοιπόν, το ότι όσοι έχουν πρόβλημα με το αλκοόλ καταλήγουν να μένουν μόνοι τους, έχοντας χιλιόμετρα απόσταση με αλλοτινούς καλούς τους φίλους ή ακόμα και την οικογένειά τους. Για να λέμε και του στραβού το δίκιο πάντως, πολλές φορές ο αλκοολισμός προκαλεί βίαιες τάσεις στον πάσχοντα, με αποτέλεσμα την εμφάνιση εκρήξεων θυμού ή/και ενδοοικογενειακής βίας και την ακόλουθη φυγή του/της συζύγου και των παιδιών, εφόσον υπάρχουν.

• Στίγμα. Παραδεχτείτε το, όλοι ξέρουμε ποιος είναι ο μπεκρής της γειτονιάς μας και συχνά ακούμε ή κάνουμε σχόλια γι’ αυτόν, όταν περνάει από κοντά μας. Και η μπάλα παίρνει και την οικογένειά του, γιατί «Κρίμα τέτοια γυναίκα, τι τον ανέχεται τον ανεπρόκοπο;» ή «Τα παιδιά της έχουν αναλάβει τα πάντα, αφού αυτή όλη μέρα πίνει». Το στίγμα αυτό, όσο υπερβολικό κι αν ακούγεται, βαραίνει ολόκληρη την οικογένεια και μπορεί να δημιουργήσει και προσωπικά προβλήματα σε κάθε μεμονωμένο μέλος της. Ποια μάνα θα αφήσει το παιδί της να παίξει με το παιδί του μεθύστακα και ποιο παλικάρι θα μπλέξει με την κόρη της ζαλισμένης; Λίγες και λίγοι είναι η απάντηση, με αποτέλεσμα να πληρώνουν όλοι τον εθισμό ενός ατόμου.

• Κατάθλιψη. Σας φαίνεται όντως τόσο παράλογο ένας άνθρωπος που παλεύει με έναν εθισμό, έχει χάσει δουλειά, οικογένεια και φίλους και είναι δακτυλοδεικτούμενος να πάθει κατάθλιψη; Εδώ μια μέρα να μη δούμε τους δικούς μας και τρελαινόμαστε, πόσο μάλλον όταν αυτό είναι η καθημερινότητα κάποιου, συνοδευόμενη από αισθήματα ενοχής και αυτολύπησης.

Προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το αλκοόλ

Κάθε φορά που κάνουμε πρόποση με ένα ποτήρι κρασί συνηθίζουμε να λέμε «στην υγειά μας». Η έκφραση αυτή έχει απομείνει από τα αρχαία χρόνια, τότε που ο κόσμος συνήθιζε να αναμιγνύει αλκοόλ με νερό για λόγους συντήρησης και αποστείρωσης. Το νερό που βρίσκεται στη φύση φέρει ένα μεγάλο φορτίο παρασίτων και ασθενειών, οπότε η μείξη του με αλκοόλ όντως ήταν μια σοφή επιλογή για την υγεία των ανθρώπων. Σήμερα, όμως, αυτή η ανάγκη έχει εκλείψει, μιας και το νερό καθαρίζεται και απολυμαίνεται προτού φτάσει σε εμάς.

Παράλληλα, το ίδιο το αλκοόλ ευθύνεται για την εμφάνιση πολλών ασθενειών, όπως είναι:

Ασθένειες του ήπατος

Το ήπαρ είναι το όργανο που επηρεάζεται περισσότερο από την κατάχρηση του αλκοόλ, αφού εκεί λαμβάνει χώρα το μεγαλύτερο μέρος του μεταβολισμού του. Κύριες ασθένειες του ήπατος που μπορούν να προκληθούν από το αλκοόλ είναι:

• Ασθένεια λιπώδους ήπατος: δυσλειτουργία του ήπατος λόγω συσσωρευμένου λίπους. Για περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ

• Αλκοολική Ηπατίτιδα: φλεγμονή και κυτταρικός θάνατος του ήπατος εξαιτίας του αλκοόλ.

• Κίρρωση ήπατος: αντικατάσταση του ηπατικού παρεγχύματος από ουλώδη ιστό που μπορεί να οδηγήσει σε ηπατική ανεπάρκεια.

Καρκίνος

Το αλκοόλ έχει χαρακτηριστεί από την IARC ως καρκινογόνος ουσία ομάδας 1 (καρκινογόνο στον άνθρωπο). Αυτός είναι ένας κομψός τρόπος για να πει κανείς ότι το αλκοόλ και τα μεταβολικά του προϊόντα ευθύνονται για την εμφάνιση καρκίνου:

• Του ήπατος

• Του εντέρου

• Των μαστών

• Του οισοφάγου

• Του στόματος

• Του λάρυγγα

• Του στομάχου

Παθήσεις του κυκλοφοριακού

Το αλκοόλ έχει δύο πολύ σημαντικές επιδράσεις στο κυκλοφορικό: αποδυναμώνει τα αιμοπετάλια και προκαλεί αγγειοσυστολή. Το πρώτο κάνει το αίμα να μην πήζει αποδοτικά και τις πληγές να κλείνουν δυσκολότερα. Η αγγειοσυστολή οδηγεί σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Οι καταστάσεις αυτές αυξάνουν τον κίνδυνο για:

• Καρδιακά επεισόδια

• Αρρυθμία

• Καρδιομυοπάθεια

• Καρδιακή συγκοπή

Παγκρεατίτιδα και Διαβήτης

Η παγκρεατίτιδα είναι η φλεγμονή που προκαλείται από την παραγόμενη ακεταλδεΰδη, η οποία βλάπτει τα εκκριτικά κύτταρά του και προκαλεί φραγή των αγωγών του παγκρέατος. Το πιο συχνό σύμπτωμά της είναι ο έντονος πόνος στη κοιλιά. Επίσης, η ζημιά στο πάγκρεας, σε συνδυασμό με άλλα συμπτώματα του αλκοόλ, όπως η υψηλή πίεση, συμβάλλουν στην εμφάνιση διαβήτη.

Νευρολογικές διαταραχές

Εκτός από τις άμεσες συνέπειες του αλκοόλ στον εγκέφαλο, ο αλκοολισμός σχετίζεται και με την εμφάνιση αρκετών νευρολογικών διαταραχών, όπως είναι:

• Επιληψία: Κρίσεις επιληψίας μπορούν να προκληθούν είτε εξαιτίας της στέρησης αλκοόλ, είτε εξαιτίας της εμφάνισης επιληψίας από μακροχρόνια κατάχρηση.

• Σύνδρομο Wernicke–Korsakoff: Η νευρολογική αυτή ασθένεια οφείλεται στην ανεπάρκεια θειαμίνης που εμφανίζεται σε πολλούς αλκοολικούς. Χαρακτηρίζεται από σοβαρά συμπτώματα, όπως απώλεια μνήμης, σύγχυση, δυσκολίες στο προσανατολισμό και παρεμβολές στην όραση.

• Ηπατική εγκεφαλοπάθεια: Προβλήματα στο ήπαρ εξαιτίας του αλκοόλ δευτερογενώς προκαλούν και βλάβη στον εγκέφαλο, εξαιτίας της συσσώρευσης υψηλών ποσών αμμωνίας σε αυτόν. Η κατάσταση αυτή είναι πολύ επικίνδυνη, καθώς, εκτός από δυσκολία στον προσανατολισμό και τις διανοητικές ικανότητες, μπορεί να προκαλέσει κώμα ή και θάνατο.

Τρόποι αντιμετώπισης και Στερητικό σύνδρομο

«Και αφού ο αλκοολισμός επιφέρει τόσες επιπτώσεις, τότε ας σταματήσουν απλά να καταναλώνουν αλκοόλ.», ίσως σκέφτονται πολλοί. Μόνο που ο «απεγκλωβισμός» δεν είναι τόσο εύκολος όσο νομίζουμε.

Το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι η αποδοχή της ύπαρξης προβλήματος από τον ίδιο τον πάσχοντα. Και ας ακούγεται αυτονόητο, η πλειοψηφία των ατόμων που επιβαρύνονται από τη νόσο αυτή αρνούνται να την καταπολεμήσουν. Έπειτα, ακολουθεί η λεγόμενη «αποτοξίνωση», δηλαδή η διαδικασία ολοκληρωτικής απομάκρυνσης από το αλκοόλ για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, με στόχο την προετοιμασία του ασθενούς για απεξάρτηση και ανάρρωση. Εδώ τα πράγματα δυσκολεύουν, καθώς το άτομο καλείται να έρθει αντιμέτωπο με τα συμπτώματα του στερητικού συνδρόμου. Επειδή ο εγκέφαλος συνηθίζει να λειτουργεί με την παρουσία του αλκοόλ, οποιαδήποτε μείωση της ποσότητάς του -πόσο μάλλον η πλήρης απουσία του- οδηγεί σε αντίδραση του οργανισμού.

Κατά προσέγγιση, τα συμπτώματα του στερητικού συνδρόμου εμφανίζονται ως εξής:

• 12-24 ώρες μετά από το τελευταίο ποτό ενδέχεται να υπάρξουν κάθε είδους παραισθήσεις

• 24-48 ώρες: ίσως υπάρξουν κρίσεις πανικού

• 3 μέρες – 1 εβδομάδα: Τα συμπτώματα, στα οποία περιλαμβάνονται τρεμούμενα άκρα, πονοκέφαλοι, έντονη εφίδρωση, μυϊκοί πόνοι σε όλο το σώμα, ναυτία, εμετοί και αϋπνίες, επιδεινώνονται. Μάλιστα, ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 5% έρχεται αντιμέτωπο με το λεγόμενο Delirium tremens (DTs). Αυτό περιλαμβάνει έντονες παραισθήσεις, αυξημένους καρδιακούς παλμούς και αρτηριακή πίεση, πυρετό και επιθετικότητα. Τα DTs σκοτώνουν 1 στους 20 ανθρώπους, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Harvard.

• 1 βδομάδα και περισσότερο: Τα συμπτώματα υποχωρούν και σταδιακά εξαφανίζονται. Το άτομο δύναται να ξεκινήσει μια νέα ζωή υγιέστερο από πρότερα.

Βέβαια, είναι σαφές πως σε καμία περίπτωση δε συστήνεται για έναν αλκοολικό να ξεκινήσει την αποτοξίνωση χωρίς ιατρική βοήθεια. Οι ειδικοί δύνανται και οφείλουν να καταγράψουν το προφίλ του ασθενούς και να χορηγήσουν τα κατάλληλα φάρμακα προς τον περιορισμό των προαναφερθέντων συμπτωμάτων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι:

• Η οικογένεια των βενζοδιαζεπίνων: Διαζεπάμη (Valium), Λοραζεπάμη (Tavor), Χλωροδιαζεποξείδιο (Librium) και Οξαζεπάμη (Oxazepam)

• Αντιψυχωσικά: Αλοπεριδόλη (Haldol) που χορηγείται για την αντιμετώπιση της σχιζοφρένειας, των τικ στο σύνδρομο Tourette και της διπολικής διαταραχής

Σε κάθε περίπτωση, η σχέση του θεράποντος ιατρού και του ασθενή οφείλει να είναι αληθινή και εποικοδομητική. Ο ιατρός έχει το χρέος να ενημερώνει τον πάσχοντα περί της θεραπευτικής διαδικασίας, να θέτει εφικτούς στόχους και, πάνω απ’ όλα, να του παρέχει μακροχρόνια ψυχολογική υποστήριξη. Από την άλλη, ο θεράπων είναι αναγκαίο να επιθυμεί ο ίδιος την θεραπεία και να ακολουθεί πιστά τις ιατρικές συμβουλές.

Κέντρα αποτοξίνωσης και γραμμές υποστήριξης

Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά κέντρα αποτοξίνωσης, στα οποία μπορεί να πάει κάποιος και να δεχθεί βοήθεια για το πρόβλημά του με το αλκοόλ, καθώς και τηλέφωνα τα οποία μπορεί να καλέσει και να συνομιλήσει με κάποιον ειδικό. Ακολουθεί μια λίστα με ονόματα και ιστοσελίδες τέτοιου είδους κέντρων, καθώς και τηλεφωνικές γραμμές υποστήριξης.

• Ανώνυμοι Αλκοολικοί – 210 5220416 & 6986183484

http://aa-greece.gr/

• Ανώνυμοι Αλκοολικοί – Ομάδα Αυτοθεραπευόμενων Συγγενών Αλκοολικών – 210 3304177 & 6948430140 (Αθήνα)

https://aaa-alkoolikoi.gr/omada-syggenon-alkoolikon

• Βοήθεια σε Παιδιά Αλκοολικών – 2105239161

• Επιστροφή – Σύλλογος Στήριξης Εξαρτημένων Ατόμων από το Αλκοόλ – 2810 31888 (Ηράκλειο) και

Κλαμπ Οικογενειών με Προβλήματα από Αλκοόλ (ΚΟΠΑ) – 694734 9344 (Κρήτη)

https://alkoologia.gr/kopa-club/

• Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ) – 210 9241993-6 & 1145 (Αθήνα)

https://www.kethea.gr/chreiazesai-voitheia/alkool/

• Όασις – 2310 508598 & 6944318118 (Θεσσαλονίκη)

https://oasis.org.gr/

• Πνοή στη ζωή – 2392025456 & 6974520527 (Θεσσαλονίκη)

https://www.pnoistizoi.gr/poioi-imaste

• Συμβουλευτικές Υπηρεσίες για ‘Άτομα με προβλήματα Εθισμού – 2310 326579 (Θεσσαλονίκη)

https://www.ethismos.gr/

Η παραπάνω λίστα είναι ενδεικτική. Μπορείτε πάντα να απευθυνθείτε σε κάποιο νοσοκομείο της πόλης σας και να σας δώσουν τηλέφωνα ειδικών ή ομάδων υποστήριξης τόσο για τον ίδιο τον αλκοολικό όσο και για την οικογένειά του.

Οπότε, την επόμενη φορά που θα δείτε κάποιον με πιθανό πρόβλημα αλκοολισμού, σκεφτείτε όλες εκείνες τις φορές που ήπιατε 2 ποτηράκια παραπάνω και φανταστείτε πόσο άσχημα νιώθει αυτός ο άνθρωπος που ήπιε 2 μπουκάλια παραπάνω. Εσείς δε θέλατε βοήθεια τότε; Φανταστείτε αυτός.

Βιβλιογραφία

Ανώτατο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης – Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας – Τμήμα Νοσηλευτικής – «Αλκοολισμός, επιπτώσεις αλκοολισμού στην υγεία» – Πτυχιακή εργασία – Κρητικού, Ε. & Νευραδάκη, Μ.

https://62.217.125.109/bitstream/handle/11713/1657/2003Kritikou.pdf?sequence=1&isAllowed=y&fbclid=IwAR3X-nR3Bh11LXkF37RscX3j5DeMpuTxwELe-Mmo42BtDiWFOAL1KmyniLU

Βικιπαίδεια – Διόνυσος https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CF%8C%CE%BD%CF%85%CF%83%CE%BF%CF%82#%CE%94%CE%B9%CE%BF%CE%BD%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE_%CE%BB%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B5%CE%AF%CE%B1

Βικιπαίδεια – Κρασί https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF#%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%B9%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%B1

Ιατρονέτ – Ιατρικό Λεξικό – Αλκοολισμός

https://www.iatronet.gr/iatriko-lexiko/alkoolismos.html

Bestrong.org.gr – Θεραπεία αλκοολισμού & αποτοξίνωση

https://www.bestrong.org.gr/el/health/alcoholrestriction/alcoholism/alcoholtreatmentanddetoxification/

Bestrong.org.gr – Πώς δημιουργείται ο αλκοολισμός;

https://www.bestrong.org.gr/el/health/alcoholrestriction/alcoholism/developmentofalcoholism/

Bestrong.org.gr – Τι είναι ο αλκοολισμός;

https://www.bestrong.org.gr/el/health/alcoholrestriction/alcoholism/whatisalcoholism/

Laguna Treatment Hospital – Alcohol Detoxification Process

https://lagunatreatment.com/medical-detox/alcohol/

Onmed.gr – Αλκοόλ: Σε ποια ποσότητα είναι ευεργετικό για την υγεία ανδρών και γυναικών

https://www.onmed.gr/ygeia/story/347799/alkool–se–poia–posotita–einai–eyergetiko–gia–tin–ygeia–andron–kai–gynaikon

psyxiatros.net – Αλκοολισμός – Ιωάννης Τσουμάκου

https://www.psyxiatros.net/%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%BF%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%82

Webmd.com – What Is Alcohol Withdrawal?

https://www.webmd.com/mental-health/addiction/alcohol-withdrawal-symptoms-treatments#1

Wikipedia – Delirium tremens

https://en.wikipedia.org/wiki/Delirium_tremens

Μεταβολισμός της Αιθανόλης

https://pubs.niaaa.nih.gov/publications/aa72/aa72.htm#:~:text=Alcohol%20is%20metabolized%20in%20the,do%20develop%20alcohol%2Drelated%20cancers.

Επίδραση του αλκοόλ σε νευροδιαβιβαστές

https://www.accessmedicinenetwork.com/posts/34085-the-effect-of-alcohol-on-neurotransmitters-in-the-brain#:~:text=The%20predominant%20effect%20of%20alcohol,the%20sedative%20effects%20of%20alcohol.

 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3664776/#:~:text=Most%20of%20the%20excitatory%20synaptic,mechanism%20involving%20excitotoxicity%2C%20oxidative%20stress.

Ζημιά στον εγκέφαλο

https://pubs.niaaa.nih.gov/publications/aa63/aa63.htm

TrueMed-ForLivingMore