CISTe-ceoil

CISTE CEOIL AN<br />

CHOLÁISTE<br />

Díolaim d’Amhráin Ghaeilge<br />

do Ghaelcholáistí<br />

CATHAL Ó DONNGHAILE,<br />

COLÁISTE OIRIALL, A CHNUASAIGH

---

RÉAMHRÁ<br />

Is fada an lá mé ag iarraidh amhráin éagsúla Ghaeilge a aimsiú, a fhoghlaim agus a cheol. Le linn na n-<br />

iarrachtaí seo agus mé ag éisteacht le sárcheoltóirí na hÉireann ar Raidió na Gaeltachta, ag Oireachtais agus ag<br />

comórtais éagsúla <strong>ceoil</strong>, bhailigh mé stór réasúnta fairsing amhrán de gach cineál. Bhí sé sin ciotach áfach nó<br />

bhí na hamhráin scaipthe i ngach cearn agus bhí leaganacha éagsúla díobh ann nach raibh ag teacht le chéile.<br />

Agus mé ag obair i gColáiste Oiriall i Muineachán, chonacthas dom gurbh fhiú dá mbeadh díolaim ann a<br />

dtiocfadh le daltaí agus oidí araon amhráin a tharraingt aisti de réir mar a bheadh gá acu leo. Is chuige sin a<br />

chuir mé romham an bailiúchán seo a thiomsú. D’fhéach me fosta leis an leagan is iomláine de gach amhrán a<br />

sholáthar, cé nár éirigh liom sin a dhéanamh i gcónaí. Tugaim lánaitheantas do na foilsitheoirí agus do na<br />

fonnadóirí as na foinsí seo a leanas a chur ar fáil don saol fódlach agus táimid buíoch díobh as ár gcuid eolais ar<br />

shaíocht cheoil na hÉireann a shaibhriú agus a gcuid saothair bheith curtha ar fáil mar seo do na glúine atá<br />

romhainn: Ceolta Gael 1 & 2 le Mánus Ó Baoill, Croch Suas É le Micheál Ó Conghaile, Caith Asat É agus Rímeanna<br />

agus Rannta le Breandán Ó Fiaich, Bonnán agus Draighneán le Seán Mac Aindreasa, Nua-Dhuanaire 1, 2 & 3 le<br />

Pádraig de Brún (1), Breandán Ó Buachalla (2) agus Tomás Ó Concheanainn (3), Ceoltaí agus Seanchas le<br />

Seaghan Bán Mac Grianna, Cas Amhrán le Micheál Ó hEidhin, Abair Amhrán le Comhaltas Uladh, Leabhar<br />

Amhrán 1 & 2 le Cló Dhuibhne, Céad de Cheolta Uladh le hEinrí Ó Muirgheasa agus Amhráin Chúige Uladh le<br />

Lorcán Ó Muireadhaigh. Tá roinnt amhrán nuachumtha sa chnuasach agus na cumadóirí luaite leo.<br />

Is fada ó bheith críochnúil í mar dhíolaim ach mar sin féin, cé go bhfuil níos mó amhrán Ultach inti ná aon<br />

chanúint eile, rinne mé iarracht roinnt mhaith píosaí a fhí isteach ó na ceantair eagsúla Ghaeltachta, Albain san<br />

áireamh. Ta rannóga ann a bhaineann le ceol Eaglasta, aistriúcháin agus ceol nuachumtha chomh maith leis na<br />

seanamhráin, idir bheag agus mhór, scioptha agus mhall, a chlúdaíonn na gnáth-théamaí: grá, ól, ceol, troid,<br />

meidhir agus brón. Chloígh mé cuid mhaith leis an litriú chaighdeánach ach amháin nuair a bhí stíl an cheoil ag<br />

brath ar stíl an litrithe agus go gcaithfeá bheith dílis don chanúint dá réir.<br />

Amharcaim ar an teaglaim bheag seo mar thús a bhféadfadh scoileanna agus coláistí cur léi de réir mar a<br />

thograíonn siad féin agus tá súil agam nach miste lenár gcuid seancheoltóirí traidisiúnta go mbíonn na ‘Ríamhráin’<br />

measctha le mionrudaí agus aistriúcháin nach ón traidisiún iad. Is amhlaidh a bhíonn daoine óga ag<br />

iarraidh blaiseadh de chineálacha difriúla amhrán agus tá súil agam, dá réir sin, gur tairbheach an meascán<br />

mearaí seo bheith againn.<br />

Le cuidiú Dé, aontóidh daoine eile leis an chur chuige sin agus bainfidh siad lánearraíocht as an deis a thugann<br />

an leabhrán seo dúinn an t-amhrán Gaeilge a shuíomh go lárnach i gcultúr an aosa óig. Mé féin, ar ndóigh, atá<br />

freagrach as aon earráid dá bhfuil sa téacs anseo thíos.<br />

An Fear Eagair<br />

Cathal Ó Donnghaile, i gceantar Oiriall dom, Lá na Féile Pádraig, 2011.<br />

2

---

RÉAMHRÁ ...................................................................................................................................................................... 2<br />

1. .................................................................................................................................. GAEL MISE 27<br />

AMHRÁIN ÁITE - IS GLAS NA CNOIC I bhFAD UAINN ACH MÁS GLAS NÍ FÉARMHAR ......................................... 28<br />

2. .................................................................................................................................. CRUACHA GLAS’<br />

NA hÉIREANN ................................................................................................................ 28<br />

3. .................................................................................................................................. BÉAL FEIRSTE COIS<br />

CUAIN ........................................................................................................................... 29<br />

4. .................................................................................................................................. CILL AODÁIN<br />

.......................................................................................... Error! Bookmark not defined.<br />

5. .................................................................................................................................. CILL CHAIS 31<br />

6. .................................................................................................................................. SEAN-DÚN NA<br />

NGALL ........................................................................................................................... 32<br />

7. .................................................................................................................................. MEILTÍ CHEANN<br />

DUBHRAINN .................................................................................................................. 33<br />

8. .................................................................................................................................. GLEANNTÁIN<br />

GHLAS' GHAOTH DOBHAIR ........................................................................................... 34<br />

9. .................................................................................................................................. BÁNCHNOIC<br />

ÉIREANN Ó .................................................................................................................... 35<br />

10. ................................................................................................................................ GLEANN BEAG<br />

LÁCH ............................................................................................................................. 36<br />

11. ................................................................................................................................ MO CHRÓ BEAG<br />

AG BUN CHNOC A' TÍ .................................................................................................... 37<br />

12. ................................................................................................................................ RANN NA FEIRSTE<br />

...................................................................................................................................... 38<br />

13. ................................................................................................................................ SLÁN LE MÁIGH 39<br />

14. ................................................................................................................................ CILL MHUIRE 40<br />

15. ................................................................................................................................ GAOTH BARRA NA<br />

dTONN .......................................................................................................................... 41<br />

16. ................................................................................................................................ THÍOS COIS NA<br />

TRÁ DOMH .................................................................................................................... 42<br />

17. ................................................................................................................................ INIS DHÚN RÁMHA<br />

...................................................................................................................................... 43<br />

18. ................................................................................................................................ AIRDÍ CUAIN 44<br />

19. ................................................................................................................................ AN tOILEÁN ÚR 45<br />

AMHRÁIN GHRÁ - NOCHTANN GRÁ GNAOI ............................................................................................................. 46<br />

3

---

20. ................................................................................................................................ SIÚIL, A GHRÁ 46<br />

21. ................................................................................................................................ SIÚIL, A RÚN 46<br />

22. ................................................................................................................................ TÁ MÉ I MO SHUÍ<br />

...................................................................................................................................... 47<br />

23. ................................................................................................................................ MO CHAILÍN BÁN<br />

...................................................................................................................................... 48<br />

24. ................................................................................................................................ MÉ FÉIN IS TÚ FÉIN<br />

...................................................................................................................................... 49<br />

25. ................................................................................................................................ TÁ MO<br />

CHLEAMHNAS Á DHÉANAMH ....................................................................................... 50<br />

26. ................................................................................................................................ AN MHAIGHDEAN<br />

MHARA ......................................................................................................................... 51<br />

27. ................................................................................................................................ A NEANSAÍ, A<br />

MHÍLE GRÁ .................................................................................................................... 52<br />

28. ................................................................................................................................ COINLEACH GLAS<br />

AN FHÓMHAIR .............................................................................................................. 53<br />

29. ................................................................................................................................ COINLEACH GLAS<br />

AN FHÓMHAIR .............................................................................................................. 54<br />

30. ................................................................................................................................ BUACHAILL ÓN<br />

ÉIRNE ............................................................................................................................ 55<br />

31. ................................................................................................................................ PÁISTÍN FIONN 56<br />

32. ................................................................................................................................ NEAINSÍN BHÁN57<br />

33. ................................................................................................................................ BRÍD ÓG NÍ<br />

MHÁILLE ........................................................................................................................ 58<br />

34. ................................................................................................................................ CEOL AN<br />

PHÍOBAIRE .................................................................................................................... 59<br />

35. ................................................................................................................................ BA LOINNIREACH<br />

GRIAN AN TRÁTHNÓNA ................................................................................................ 60<br />

36. ................................................................................................................................ AN LADHRÁN TRÁ<br />

...................................................................................................................................... 61<br />

37. ................................................................................................................................ TRÁTHNÓNA BEAG<br />

ARÉIR ............................................................................................................................ 62<br />

38. ................................................................................................................................ AR ÉIRINN NÍ<br />

NEOSFAINN CÉ HÍ ......................................................................................................... 63<br />

39. ................................................................................................................................ MNÁ NA<br />

hÉIREANN ..................................................................................................................... 64<br />

4

---

40. ................................................................................................................................ ÉIRIGH SUAS, A<br />

STÓIRÍN ......................................................................................................................... 65<br />

41. ................................................................................................................................ JIMÍ MO MHÍLE<br />

STÓR ............................................................................................................................. 66<br />

42. ................................................................................................................................ ANSACHT NA<br />

nANSACHT .................................................................................................................... 67<br />

43. ................................................................................................................................ AN SPAILPÍN<br />

FÁNACH ........................................................................................................................ 68<br />

44. ................................................................................................................................ BRÍD THOMÁIS<br />

MHURCHA..................................................................................................................... 69<br />

45. ................................................................................................................................ THÍOS I dTEACH A'<br />

TÓRRAIMH .................................................................................................................... 70<br />

46. ................................................................................................................................ AN RAIBH TÚ AR<br />

AN GCARRAIG? ............................................................................................................. 71<br />

47. ................................................................................................................................ D'FHAN MÉ ISTIGH<br />

DÉ SATHAIRN ................................................................................................................ 72<br />

48. ................................................................................................................................ AINNIR DHEAS NA<br />

GCIABHFHOLT DONN .................................................................................................... 73<br />

49. ................................................................................................................................ AN CHÚILEANN 74<br />

50. ................................................................................................................................ ERIKA 75<br />

51. ................................................................................................................................ AN BUACHAILL<br />

CAOL DUBH ................................................................................................................... 76<br />

52. ................................................................................................................................ BEAN AN FHIR RUA<br />

...................................................................................................................................... 77<br />

53. ................................................................................................................................ BEAN DUBH AN<br />

GHLEANNA .................................................................................................................... 78<br />

54. ................................................................................................................................ FÁTH MO<br />

BHUARTHA .................................................................................................................... 79<br />

55. ................................................................................................................................ FUÍGFIDH MISE AN<br />

BAILE SEO ...................................................................................................................... 80<br />

56. ................................................................................................................................ GARDAÍ A' RÍ 81<br />

57. ................................................................................................................................ MAIDIN I<br />

mBÉARRA ...................................................................................................................... 82<br />

58. ................................................................................................................................ PÉ 'N ÉIRINN Í 83<br />

59. ................................................................................................................................ AN CAILÍN ÁLAINN<br />

...................................................................................................................................... 84<br />

5

---

60. ................................................................................................................................ AN CLÁR BOG DÉIL<br />

...................................................................................................................................... 85<br />

61. ................................................................................................................................ ELEANÓR, A RÚN<br />

...................................................................................................................................... 86<br />

62. ................................................................................................................................ EIBHLÍN, A RÚN.87<br />

63. ................................................................................................................................ EIBHLÍN, A RÚN 88<br />

64. ................................................................................................................................ TIOCFAIDH AN<br />

SAMHRADH ................................................................................................................... 89<br />

65. ................................................................................................................................ MO GHILLE MEAR<br />

...................................................................................................................................... 91<br />

66. ................................................................................................................................ BRIGHDÍN<br />

BHÉASAIDH ................................................................................................................... 92<br />

AMHRÁIN CHOSCRACHA ............................................................................................................................................ 94<br />

67. ................................................................................................................................ CUMHA AN FHILE<br />

...................................................................................................................................... 94<br />

68. ................................................................................................................................ AN CHÉAD<br />

MHÁIRT ‘E FHÓMHAR ................................................................................................... 95<br />

69. ................................................................................................................................ AMHRÁN<br />

MHUINSE ...................................................................................................................... 96<br />

70. ................................................................................................................................ CÁ RAIBH TU Ó<br />

MHAIDIN? ..................................................................................................................... 97<br />

71. ................................................................................................................................ CÁ RABHAIS AR<br />

FEADH AN LAE UAIM? .................................................................................................. 98<br />

72. ................................................................................................................................ CIANACH<br />

CORRACH ...................................................................................................................... 99<br />

73. ................................................................................................................................ ANACH CUAN<br />

.................................................................................................................................... 100<br />

74. ................................................................................................................................ A BHEAN ÚD<br />

THÍOS .......................................................................................................................... 101<br />

AISTRIÚCHÁIN – IS FEARR DHÁ THEANGA NÁ CEANN ........................................................................................ 102<br />

75. ................................................................................................................................ THÍOS FÁ GHORT<br />

NA SAILEÁN ................................................................................................................. 102<br />

76. ................................................................................................................................ AMHRÁN ANNIE<br />

.................................................................................................................................... 103<br />

77. ................................................................................................................................ AN TUIRNÍN LÍN<br />

.................................................................................................................................... 104<br />

6

---

78. ................................................................................................................................ CONAMARA NA<br />

hÁILLE ......................................................................................................................... 105<br />

79. ................................................................................................................................ TAR LIÚM, A<br />

CHAILÍN, LIÚM ............................................................................................................ 106<br />

80. ................................................................................................................................ BANRÍON NA<br />

MARA .......................................................................................................................... 107<br />

81. ................................................................................................................................ FAOCHAIN IS<br />

RUACAIN ..................................................................................................................... 108<br />

82. ................................................................................................................................ MULLACH<br />

CHEANN TÍR’ ............................................................................................................... 110<br />

83. ................................................................................................................................ NÓRA 111<br />

84. ................................................................................................................................ BRUACH LOCH<br />

PONTCHARTRAIN ........................................................................................................ 112<br />

85. ................................................................................................................................ AN tSEANSAIS A<br />

CHAITH M’ATHAIR ROMHAM ..................................................................................... 113<br />

86. ................................................................................................................................ SLÉIBHTE<br />

PHOMEROY ................................................................................................................. 114<br />

87. ................................................................................................................................ A DHÚTHAIGH MO<br />

SHINSEAR .................................................................................................................... 115<br />

88. ................................................................................................................................ DÍREACH MAR ATÁ<br />

.................................................................................................................................... 116<br />

89. ................................................................................................................................ SCÉAL GRÁ<br />

.................................................................................................................................... 118<br />

90. ................................................................................................................................ RACHAIDH MO<br />

CHROÍ AR AGHAIDH .................................................................................................... 119<br />

91. ................................................................................................................................ HALLELUJAH<br />

.................................................................................................................................... 120<br />

92. ................................................................................................................................ LAMPRÓIGÍN<br />

.................................................................................................................................... 121<br />

AMHRÁIN TRODA - AN DEARGLÁMH ABÚ ............................................................................................................. 123<br />

93. ................................................................................................................................ ÓRÓ, ’SÉ DO<br />

BHEATHA ABHAILE ...................................................................................................... 123<br />

94. ................................................................................................................................ MÁIRSEÁIL UÍ<br />

NÉILL ........................................................................................................................... 124<br />

95. ................................................................................................................................ ÉAMANN AN<br />

CHNOIC ....................................................................................................................... 125<br />

7

---

96. ................................................................................................................................ SLÓITE NA<br />

bhFIANN ...................................................................................................................... 126<br />

97. ................................................................................................................................ AN DRÚCHT GEAL<br />

CEO ............................................................................................................................. 127<br />

98. ................................................................................................................................ INS A’ GHLÓIR<br />

.................................................................................................................................... 128<br />

99. ................................................................................................................................ Ó DÓNAILL ABÚ<br />

.................................................................................................................................... 129<br />

100. .............................................................................................................................. SLIABH NA mBAN<br />

.................................................................................................................................... 130<br />

101. .............................................................................................................................. SLÁN CHUN<br />

PÁDRAIG SAIRSÉAL ..................................................................................................... 131<br />

102. .............................................................................................................................. ROSC CATHA NA<br />

MUMHAN ................................................................................................................... 132<br />

103. .............................................................................................................................. RODÍ MAC CORLAÍ<br />

.................................................................................................................................... 133<br />

104. .............................................................................................................................. AN SAIGHDIÚIR<br />

TRÉIGTHE .................................................................................................................... 134<br />

105. .............................................................................................................................. AN SPAILPÍN<br />

FÁNACH ...................................................................................................................... 136<br />

106. .............................................................................................................................. RÁITEACHAS NA<br />

TAIRNGREACHT ........................................................................................................... 137<br />

107. .............................................................................................................................. SEÁN Ó DUIBHIR<br />

AN GHLEANNA ............................................................................................................ 138<br />

108. .............................................................................................................................. AN tSEANBHEAN<br />

BHOCHT ...................................................................................................................... 139<br />

109. .............................................................................................................................. AN LAOCH AR LÁR<br />

.................................................................................................................................... 140<br />

110. .............................................................................................................................. LAOCH UASAL NA<br />

nGAEL.......................................................................................................................... 141<br />

111. .............................................................................................................................. AN tAMHRÁN<br />

NÁISIÚNTA .................................................................................................................. 142<br />

112. .............................................................................................................................. TRI TRÉITHE NA<br />

FÉINNE ........................................................................................................................ 142<br />

A GHAEILGE MHILIS IS SÁIMHE FONN, MEAR MÓR LÁIDIR MAR RÉAB NA dTONN ......................................... 143<br />

113. .............................................................................................................................. NUALA NA<br />

gCUACHA BUÍ .............................................................................................................. 143<br />

8

---

114. .............................................................................................................................. FOGHLAIM NA<br />

GAEILGE ...................................................................................................................... 144<br />

115. .............................................................................................................................. MÚINFIMID<br />

GAEILGE DO GHRÁINNE .............................................................................................. 145<br />

116. .............................................................................................................................. LABHAIR AN<br />

TEANGA GHAEILGE LIOM............................................................................................ 145<br />

117. .............................................................................................................................. AMHRÁN DÓCHAIS<br />

.................................................................................................................................... 146<br />

AMHRÁIN ÓLACHÁIN – IS TÚISCE DEOCH NÁ AMHRÁN ...................................................................................... 147<br />

118. .............................................................................................................................. AN POC AR BUILE<br />

.................................................................................................................................... 147<br />

119. .............................................................................................................................. CRÚISCÍN LÁN<br />

.................................................................................................................................... 148<br />

120. .............................................................................................................................. ÓLAIM PUINS<br />

.................................................................................................................................... 149<br />

121. .............................................................................................................................. TÁIMSE 'GUS<br />

MÁIRE ......................................................................................................................... 150<br />

122. .............................................................................................................................. ONE DAY FOR<br />

RECREATION ............................................................................................................... 152<br />

123. .............................................................................................................................. SLÁN AGUS<br />

BEANNACHT LE BUAIREAMH AN tSAOIL .................................................................... 153<br />

124. .............................................................................................................................. A SPAILPÍN, A RÚN<br />

.................................................................................................................................... 154<br />

125. .............................................................................................................................. AMHRÁN NA<br />

SCADÁN ...................................................................................................................... 155<br />

126. .............................................................................................................................. AN CÓISIRE<br />

.................................................................................................................................... 156<br />

127. .............................................................................................................................. FÚNICÚLÍ,<br />

FÚNICÚLA ................................................................................................................... 157<br />

128. .............................................................................................................................. PEIGÍN LEITIR<br />

MÓIR ........................................................................................................................... 158<br />

129. .............................................................................................................................. PEIGÍN AGUS<br />

PEADAR ....................................................................................................................... 159<br />

130. .............................................................................................................................. BRÍD BHÉASACH<br />

.................................................................................................................................... 159<br />

131. .............................................................................................................................. Ó ‘ BHEAN A TÍ<br />

.................................................................................................................................... 160<br />

9

---

132. .............................................................................................................................. AN GHIOBÓG<br />

.................................................................................................................................... 161<br />

133. .............................................................................................................................. AN BUACHAILL<br />

DEAS ÓG ..................................................................................................................... 162<br />

134. .............................................................................................................................. PÍOPA AINDE<br />

MHÓIR ........................................................................................................................ 163<br />

135. .............................................................................................................................. PREAB SAN ÓL<br />

.................................................................................................................................... 164<br />

136. .............................................................................................................................. A MHUIRE 'S A RI<br />

.................................................................................................................................... 165<br />

137. .............................................................................................................................. NÍL SÉ INA LÁ<br />

.................................................................................................................................... 166<br />

138. .............................................................................................................................. BEAN AN LEANNA<br />

.................................................................................................................................... 166<br />

139. .............................................................................................................................. SEACHRÁN CHARN<br />

tSIAIL ........................................................................................................................... 167<br />

140. .............................................................................................................................. SIOBHÁN NÍ<br />

DHUIBHIR .................................................................................................................... 168<br />

141. .............................................................................................................................. AN CHRÚBACH<br />

.................................................................................................................................... 169<br />

142. .............................................................................................................................. AN CAILÍN RUA<br />

.................................................................................................................................... 170<br />

143. .............................................................................................................................. AN CAILÍN RUA<br />

.................................................................................................................................... 171<br />

144. .............................................................................................................................. BEAN AN LEANNA<br />

.................................................................................................................................... 172<br />

145. .............................................................................................................................. DÓNALL NA<br />

GRÉINE ........................................................................................................................ 173<br />

146. .............................................................................................................................. AMHRÁN AN<br />

STEAIMPÍ..................................................................................................................... 175<br />

147. .............................................................................................................................. PÓCAÍ FOLAMH IS<br />

CLOIGEANN TINN ........................................................................................................ 176<br />

148. .............................................................................................................................. CAD É SIN DON TÉ<br />

SIN ............................................................................................................................... 177<br />

149. .............................................................................................................................. MÁIRE MHÓR<br />

.................................................................................................................................... 178<br />

10

---

150. .............................................................................................................................. CHUAIGH MÉ ‘NA<br />

ROSANN ...................................................................................................................... 179<br />

151. .............................................................................................................................. AN BAITSILÉIR<br />

.................................................................................................................................... 181<br />

152. .............................................................................................................................. AN CRÚISCÍN LÁN<br />

.................................................................................................................................... 182<br />

153. .............................................................................................................................. CÓILÍN PHÁDRAIC<br />

SHÉAMAIS ................................................................................................................... 183<br />

154. .............................................................................................................................. NUAIR A BHÍ MISE<br />

ÓG ............................................................................................................................... 185<br />

155. .............................................................................................................................. POTA MÓR FATAÍ<br />

.................................................................................................................................... 186<br />

AMHRÁIN SEAN-NÓIS .............................................................................................................................................. 188<br />

156. .............................................................................................................................. AN DRAIGHNEÁN<br />

DONN .......................................................................................................................... 189<br />

157. .............................................................................................................................. AN DROIGHNEÁN<br />

DONN .......................................................................................................................... 190<br />

158. .............................................................................................................................. EADAR CAISEAL<br />

AGUS ÚRCHOILL .......................................................................................................... 191<br />

159. .............................................................................................................................. AMHRÁN NA TRÁ<br />

BÁINE .......................................................................................................................... 193<br />

160. .............................................................................................................................. AMHRÁN NA TRÁ<br />

BÁINE .......................................................................................................................... 194<br />

161. .............................................................................................................................. AN LON DUBH IS<br />

AN CHÉIRSEACH .......................................................................................................... 195<br />

162. .............................................................................................................................. MAIDIN DÉ MÁIRT<br />

.................................................................................................................................... 196<br />

163. .............................................................................................................................. ÚIRCHILL AN<br />

CHREAGÁIN ................................................................................................................. 197<br />

164. .............................................................................................................................. FÁINNE GEAL AN<br />

LAE .............................................................................................................................. 199<br />

165. .............................................................................................................................. DOMHNALL ÓG<br />

.................................................................................................................................... 200<br />

166. .............................................................................................................................. DOMHNALL ÓG<br />

.................................................................................................................................... 201<br />

167. .............................................................................................................................. DÓNALL ÓG<br />

.................................................................................................................................... 203<br />

11

---

168. .............................................................................................................................. INÍON AN<br />

BHAOILLIGH ................................................................................................................ 204<br />

169. .............................................................................................................................. INÍON AN FHAOIT’<br />

ÓN NGLEANN .............................................................................................................. 205<br />

170. .............................................................................................................................. IS FADA LIOM<br />

UAIM Í ......................................................................................................................... 206<br />

171. .............................................................................................................................. JOHNNY SEOIGHE<br />

.................................................................................................................................... 207<br />

172. .............................................................................................................................. AMHRÁN<br />

CHAMUIS .................................................................................................................... 208<br />

173. .............................................................................................................................. CÚIRT BHAILE NUA<br />

.................................................................................................................................... 209<br />

174. .............................................................................................................................. SADHBH NÍ<br />

MHUINGHILE .............................................................................................................. 210<br />

175. .............................................................................................................................. CAILÍN DEAS<br />

CRÚITE NA mBÓ .......................................................................................................... 211<br />

176. .............................................................................................................................. AN SAGAIRTÍN<br />

.................................................................................................................................... 213<br />

177. .............................................................................................................................. SAGART NA CÚILE<br />

BÁINE .......................................................................................................................... 214<br />

178. .............................................................................................................................. CAILÍN NA<br />

GRUAIGE DOINNE ....................................................................................................... 215<br />

179. .............................................................................................................................. ÚNA BHÁN<br />

.................................................................................................................................... 216<br />

180. .............................................................................................................................. AN BANBH<br />

.................................................................................................................................... 217<br />

181. .............................................................................................................................. A BHUACHAILL AN<br />

CHÚIL DUALAIGH ........................................................................................................ 219<br />

182. .............................................................................................................................. BEIR MO<br />

DHÚTHRACHT ............................................................................................................. 220<br />

183. .............................................................................................................................. CATH CHÉIM AN<br />

FHIA ............................................................................................................................ 221<br />

184. .............................................................................................................................. AN BUINNEÁN BUÍ<br />

.................................................................................................................................... 222<br />

185. .............................................................................................................................. NEILLIDH BHÁN<br />

.................................................................................................................................... 223<br />

12

---

186. .............................................................................................................................. LÍONTAR DÚINN<br />

AN CRÚISCÍN ............................................................................................................... 224<br />

187. .............................................................................................................................. TAR CHUGAM IN<br />

MO NÉALTAÍ ............................................................................................................... 225<br />

188. .............................................................................................................................. A' TAISTEAL DOMH<br />

SÍOS FÁ NA CÓSTAÍ ..................................................................................................... 226<br />

189. .............................................................................................................................. LÁ BREÁ TE SA<br />

tSAMHRADH ............................................................................................................... 227<br />

190. .............................................................................................................................. MHEALL SÍ LENA<br />

GLÓRTHAÍ MÉ ............................................................................................................. 228<br />

191. .............................................................................................................................. CRÍOCHA 'N<br />

OILEÁIN ÚIR ................................................................................................................ 229<br />

192. .............................................................................................................................. ÓRGHLEANN NA<br />

gCRAOBH CUMHRA .................................................................................................... 230<br />

193. .............................................................................................................................. CAILÍN NA<br />

GRUAIGE BÁINE .......................................................................................................... 231<br />

194. .............................................................................................................................. CAILÍN NA<br />

GRUAIGE BÁINE .......................................................................................................... 232<br />

195. .............................................................................................................................. A MHUIRNÍN ÓG<br />

.................................................................................................................................... 233<br />

196. .............................................................................................................................. THÉID A' LÁN<br />

AMACH IS ISTEACH ..................................................................................................... 235<br />

197. .............................................................................................................................. SÉIMÍ EOGHAINÍN<br />

DUIBH ......................................................................................................................... 236<br />

198. .............................................................................................................................. AN YAWL MHÓR<br />

.................................................................................................................................... 237<br />

199. .............................................................................................................................. CAITLÍN TRIAIL<br />

.................................................................................................................................... 238<br />

200. .............................................................................................................................. CAITLÍN ÓG<br />

.................................................................................................................................... 239<br />

201. .............................................................................................................................. MALAÍ NA gCUACH<br />

.................................................................................................................................... 240<br />

202. .............................................................................................................................. SÉAMAS MAC<br />

MURCHAIDH ............................................................................................................... 241<br />

203. .............................................................................................................................. AR MO GHABHÁIL<br />

GO BAILE ÁTHA CLIATH DOMH ................................................................................... 242<br />

13

---

204. .............................................................................................................................. MÁIRÍN DE BARRA<br />

.................................................................................................................................... 243<br />

205. .............................................................................................................................. MAIDIN DÉ MÁIRT<br />

.................................................................................................................................... 244<br />

206. .............................................................................................................................. AN DROIMEANN<br />

DUBH Ó ....................................................................................................................... 245<br />

207. .............................................................................................................................. CÁIT NI DHUIBHIR<br />

.................................................................................................................................... 246<br />

208. .............................................................................................................................. SLIABH GEAL gCUA<br />

.................................................................................................................................... 247<br />

209. .............................................................................................................................. PLÚIRÍN NA mBAN<br />

DONN ÓG .................................................................................................................... 248<br />

210. .............................................................................................................................. SEOLADH NA<br />

nGAMHNA .................................................................................................................. 249<br />

211. .............................................................................................................................. SAIL ÓG RUA<br />

.................................................................................................................................... 250<br />

212. .............................................................................................................................. PRÍOSÚN CHLUAIN<br />

MEALA ........................................................................................................................ 251<br />

213. .............................................................................................................................. CONTAE MHAIGH<br />

EO ............................................................................................................................... 252<br />

214. .............................................................................................................................. NA CONAIRIGH<br />

.................................................................................................................................... 253<br />

215. .............................................................................................................................. NA CONNERYS<br />

.................................................................................................................................... 254<br />

216. .............................................................................................................................. MO BHRÓN AR AN<br />

bhFARRAIGE ................................................................................................................ 255<br />

217. .............................................................................................................................. CAISLEÁN UÍ NÉILL<br />

.................................................................................................................................... 256<br />

218. .............................................................................................................................. RÓISÍN DUBH<br />

.................................................................................................................................... 258<br />

219. .............................................................................................................................. A ÓGÁNAIGH ÓIG<br />

.................................................................................................................................... 259<br />

220. .............................................................................................................................. BÉAL ÁTH'<br />

hAMHNAS ................................................................................................................... 260<br />

221. .............................................................................................................................. MÁIRE BHEAG A<br />

BARRA ......................................................................................................................... 261<br />

14

---

222. .............................................................................................................................. TÁIMSE I M’<br />

CHODLADH ................................................................................................................. 262<br />

223. .............................................................................................................................. AN BINSÍN<br />

LUACHRA .................................................................................................................... 263<br />

224. .............................................................................................................................. TÁ NA PÁIPÉIR Á<br />

SAIGHNEAIL ................................................................................................................ 264<br />

225. .............................................................................................................................. AN SÚISÍN BÁN<br />

.................................................................................................................................... 266<br />

226. .............................................................................................................................. AN CIARRAÍOCH<br />

MALLAITHE ................................................................................................................. 267<br />

227. .............................................................................................................................. AILILIÚ NA<br />

GAMHNA .................................................................................................................... 268<br />

228. .............................................................................................................................. AR A GHABHÁIL 'N<br />

A' CHUAIN DAMH ....................................................................................................... 269<br />

229. .............................................................................................................................. MÁIRE MHÓR<br />

.................................................................................................................................... 270<br />

230. .............................................................................................................................. CÚNLA 271<br />

231. .............................................................................................................................. ÚRCHNOC CHÉIN<br />

MHIC CÁINTE .............................................................................................................. 272<br />

232. .............................................................................................................................. A MHÁIRE<br />

BHRUINNEALL ............................................................................................................. 273<br />

233. .............................................................................................................................. CÚL NA CRUAICHE<br />

.................................................................................................................................... 274<br />

234. .............................................................................................................................. MÁ THÉID TÚ<br />

CHUN AONAIGH .......................................................................................................... 275<br />

235. .............................................................................................................................. AN BHANALTRA<br />

.................................................................................................................................... 276<br />

236. .............................................................................................................................. GEAFTAÍ BHAILE<br />

BUÍ .............................................................................................................................. 277<br />

237. .............................................................................................................................. CAILÍN A’ tSLÉIBHE<br />

RUAIDH ....................................................................................................................... 279<br />

238. .............................................................................................................................. MOLL DUBH A'<br />

GHLEANNA .................................................................................................................. 280<br />

239. .............................................................................................................................. CÚL TIUBH NA<br />

bPÉARLAÍ .................................................................................................................... 281<br />

240. .............................................................................................................................. EOCHAILL<br />

.................................................................................................................................... 282<br />

15

---

241. .............................................................................................................................. AN PABHSAE<br />

GLÉIGEAL .................................................................................................................... 283<br />

242. .............................................................................................................................. BRÍD BHÁN<br />

.................................................................................................................................... 284<br />

243. .............................................................................................................................. AN CAILÍN<br />

GAELACH ..................................................................................................................... 285<br />

244. .............................................................................................................................. AMHRÁN AN TAE<br />

.................................................................................................................................... 286<br />

245. .............................................................................................................................. CASADH AN<br />

tSÚGÁIN ...................................................................................................................... 287<br />

246. .............................................................................................................................. CASADH AN<br />

tSÚGÁIN ...................................................................................................................... 288<br />

247. .............................................................................................................................. ÉIRIGH IS CUIR<br />

ORT DO CHUID ÉADAIGH ............................................................................................ 289<br />

248. .............................................................................................................................. AN SEANDUINE<br />

DÓITE .......................................................................................................................... 290<br />

249. .............................................................................................................................. AN SEANDUINE<br />

.................................................................................................................................... 291<br />

AMHRÁIN MHEIDHREACHA .................................................................................................................................... 292<br />

250. .............................................................................................................................. CUACH MO LON<br />

DUBH BUÍ .................................................................................................................... 292<br />

251. .............................................................................................................................. AN dTIGEAS A<br />

DAMHSA ..................................................................................................................... 293<br />

252. .............................................................................................................................. CASADH CAM NA<br />

FEADARNAÍ ................................................................................................................. 294<br />

253. .............................................................................................................................. BÁBÓG NA<br />

BEALTAINE .................................................................................................................. 295<br />

254. .............................................................................................................................. SAMHRADH<br />

.................................................................................................................................... 296<br />

255. .............................................................................................................................. TÁ AN COILEACH<br />

AG FÓGAIRT AN LAE ................................................................................................... 297<br />

256. .............................................................................................................................. TÁ NEAD AG AN<br />

DREOILÍN ..................................................................................................................... 298<br />

257. .............................................................................................................................. BABARÓ<br />

.................................................................................................................................... 299<br />

258. .............................................................................................................................. BACACH SHÍL’<br />

ANDAÍ ......................................................................................................................... 300<br />

16

---

259. .............................................................................................................................. A SHAIGHDIÚIRÍN,<br />

A CHROÍ ...................................................................................................................... 301<br />

260. .............................................................................................................................. RAITHINEACH A<br />

BHEAN BHEAG ............................................................................................................ 302<br />

261. .............................................................................................................................. MO CHEALLACHÍN<br />

FIONN ......................................................................................................................... 303<br />

262. .............................................................................................................................. AILIÚ ÉANAÍ<br />

.................................................................................................................................... 304<br />

263. .............................................................................................................................. CEARC AGUS<br />

COILEACH .................................................................................................................... 305<br />

264. .............................................................................................................................. A STÓR, A STÓR, A<br />

GHRÁ ........................................................................................................................... 306<br />

265. .............................................................................................................................. AN MAIDRÍN RUA<br />

.................................................................................................................................... 307<br />

266. .............................................................................................................................. BÓ NA<br />

LEATHADHAIRCE ......................................................................................................... 308<br />

267. .............................................................................................................................. CÁIT Ó GHARRÁN<br />

A’ BHILE ....................................................................................................................... 309<br />

268. .............................................................................................................................. CÉ ‘CHUIRFIDH TÚ<br />

LIOM? ......................................................................................................................... 310<br />

269. .............................................................................................................................. CUIRFIMID<br />

DANDY, DANDY ........................................................................................................... 311<br />

270. .............................................................................................................................. DÚLAMÁN NA<br />

BINNE BUÍ ................................................................................................................... 312<br />

271. .............................................................................................................................. FAOITÍN<br />

.................................................................................................................................... 313<br />

272. .............................................................................................................................. ÓRÓ,<br />

‘BHUACHAILLÍN, SEOL DO BHÓ................................................................................... 314<br />

273. .............................................................................................................................. HAIGH DIDIL DUM<br />

.................................................................................................................................... 315<br />

274. .............................................................................................................................. SUANTRAÍ HIÚDAÍ<br />

.................................................................................................................................... 316<br />

275. .............................................................................................................................. ÍM BÍM BABARÓ<br />

.................................................................................................................................... 317<br />

276. .............................................................................................................................. IS DEAS AN<br />

BUACHAILL PÁIDÍN ..................................................................................................... 318<br />

17

---

277. .............................................................................................................................. PÁIDÍN Ó<br />

RAIFEARTAIGH ............................................................................................................ 319<br />

278. .............................................................................................................................. TÁ NA BÁID<br />

.................................................................................................................................... 320<br />

279. .............................................................................................................................. TÁ DHÁ<br />

GHABHAIRÍN BHUÍ AGAM .......................................................................................... 321<br />

280. .............................................................................................................................. ÓRÓ, BOG LIOM Í<br />

.................................................................................................................................... 322<br />

281. .............................................................................................................................. IS UMBÓ AERA<br />

.................................................................................................................................... 323<br />

282. .............................................................................................................................. HÓ-BHA-ÍN<br />

.................................................................................................................................... 324<br />

283. .............................................................................................................................. SEOITHÍN SEÓ<br />

.................................................................................................................................... 325<br />

284. .............................................................................................................................. BEAN PHÁIDÍN<br />

.................................................................................................................................... 326<br />

285. .............................................................................................................................. CAILLEACH AN<br />

AIRGID ......................................................................................................................... 327<br />

286. .............................................................................................................................. SÉ OCAM AN<br />

PHRÍOSÚIN .................................................................................................................. 328<br />

287. .............................................................................................................................. NA BUACHAILLÍ A<br />

BHÍ ÁLAINN ................................................................................................................. 329<br />

288. .............................................................................................................................. TEIDHIR ABHAILE<br />

RIÚ .............................................................................................................................. 330<br />

AMHRÁIN ALBAN...................................................................................................................................................... 331<br />

289. .............................................................................................................................. GRIOGAL CRIDHE<br />

.................................................................................................................................... 331<br />

290. .............................................................................................................................. AN ATAIREACHD<br />

ARD ............................................................................................................................. 332<br />

291. .............................................................................................................................. FHIR A’ BHATA<br />

.................................................................................................................................... 333<br />

292. .............................................................................................................................. DHEANAINN<br />

SÚGRADH .................................................................................................................... 334<br />

293. .............................................................................................................................. EILEAN MO<br />

GHAOIL ....................................................................................................................... 335<br />

294. .............................................................................................................................. Ò MO DHÙTHAICH<br />

.................................................................................................................................... 336<br />

18

---

295. .............................................................................................................................. COISICH, A RÙIN<br />

.................................................................................................................................... 337<br />

296. .............................................................................................................................. OIDHCHE MHATH<br />

LEIBH ........................................................................................................................... 338<br />

297. .............................................................................................................................. CANAN NAN<br />

GAIDHEAL ................................................................................................................... 339<br />

298. .............................................................................................................................. FAR AN ROBH MI<br />

AN RAOIR .................................................................................................................... 340<br />

299. .............................................................................................................................. MO RIBHINN<br />

CHOIBHNEIL ................................................................................................................ 341<br />

300. .............................................................................................................................. SORAIDH LEIS AN<br />

AIT ............................................................................................................................... 342<br />

301. .............................................................................................................................. FAGAIL UIBHIST<br />

.................................................................................................................................... 343<br />

302. .............................................................................................................................. ORAN EILEAN<br />

LEODHAIS .................................................................................................................... 344<br />

303. .............................................................................................................................. PEIGÌ A GHRÀIDH<br />

.................................................................................................................................... 345<br />

304. .............................................................................................................................. AN GILLE DONN<br />

.................................................................................................................................... 346<br />

305. .............................................................................................................................. AN CUBHRACHAN<br />

.................................................................................................................................... 347<br />

306. .............................................................................................................................. O HORO MO<br />

CHAILIN DONN ............................................................................................................ 348<br />

307. .............................................................................................................................. MORAG A DUN<br />

BHEAGAN .................................................................................................................... 349<br />

308. .............................................................................................................................. MO CHRUINNEAG<br />

DHONN ....................................................................................................................... 350<br />

309. .............................................................................................................................. CHI MI NA<br />

MORBHEANNA ........................................................................................................... 351<br />

310. .............................................................................................................................. UISEAG BHEAG<br />

RUAIDH ....................................................................................................................... 352<br />

311. .............................................................................................................................. RÚN GEAL DILEAS<br />

.................................................................................................................................... 353<br />

312. .............................................................................................................................. CIORCAL A’<br />

CHUAIN ....................................................................................................................... 354<br />

19

---

313. .............................................................................................................................. CAILIN MO RUINSA<br />

.................................................................................................................................... 355<br />

IOMAINN – IS É DIA AN FEAR IS FEARR ................................................................................................................. 356<br />

314. .............................................................................................................................. SÍN DO LAMH, A<br />

MHUIRE ...................................................................................................................... 356<br />

315. .............................................................................................................................. GABHAM MOLTA<br />

BHRÍDE ........................................................................................................................ 357<br />

316. .............................................................................................................................. IN ÉIRINN CHAOIN<br />

.................................................................................................................................... 358<br />

317. .............................................................................................................................. DÓCHAS LINN<br />

NAOMH PÁDRAIG ....................................................................................................... 358<br />

318. .............................................................................................................................. AG CRÍOST AN<br />

SÍOL ............................................................................................................................. 359<br />

319. .............................................................................................................................. A MHUIRE NA<br />

nGRÁST ....................................................................................................................... 359<br />

320. .............................................................................................................................. LÚIREACH<br />

PHÁDRAIG ................................................................................................................... 360<br />

321. .............................................................................................................................. DUAN CHROÍ ÍOSA<br />

.................................................................................................................................... 361<br />

322. .............................................................................................................................. SEACHT nDÓLÁS<br />

NA MAIGHDINE MUIRE ............................................................................................... 362<br />

323. .............................................................................................................................. CAOINEADH NA<br />

dTRÍ MHUIRE .............................................................................................................. 363<br />

324. .............................................................................................................................. A ÍOSA BHÁIN<br />

.................................................................................................................................... 364<br />

325. .............................................................................................................................. AMHRÁN NA PÁISE<br />

.................................................................................................................................... 365<br />

326. .............................................................................................................................. AN tAISÉIRÍ<br />

.................................................................................................................................... 366<br />

327. .............................................................................................................................. MOLADH NA<br />

CÁSCA ......................................................................................................................... 367<br />

328. .............................................................................................................................. CLUINEADH CEOL<br />

.................................................................................................................................... 368<br />

329. .............................................................................................................................. FÁILTE ROMHAT A<br />

RÍ NA nAINGEAL .......................................................................................................... 369<br />

330. .............................................................................................................................. DEUS MEUS<br />

.................................................................................................................................... 369<br />

20

---

331. .............................................................................................................................. A MHOIRE MHIN<br />

GHEAL ......................................................................................................................... 370<br />

332. .............................................................................................................................. A RÍ AN<br />

DOMHNAIGH .............................................................................................................. 371<br />

333. .............................................................................................................................. CUIREADH DO<br />

MHUIRE ...................................................................................................................... 372<br />

334. .............................................................................................................................. DON OÍCHE ÚD I<br />

mBEITHIL ..................................................................................................................... 372<br />

335. .............................................................................................................................. SUANTRAÍ ÁR<br />

SLÁNAITHEORA ........................................................................................................... 373<br />

336. .............................................................................................................................. GLÓRTHA BINNE<br />

AINGIL DÉ .................................................................................................................... 373<br />

337. .............................................................................................................................. LÁ FADÓ<br />

.................................................................................................................................... 374<br />

338. .............................................................................................................................. A MHUIRE<br />

MHÁTHAIR .................................................................................................................. 374<br />

339. .............................................................................................................................. ADESTE FIDELES<br />

.................................................................................................................................... 375<br />

340. .............................................................................................................................. DHÁ LÁ DÉAG NA<br />

NOLLAG ....................................................................................................................... 375<br />

341. .............................................................................................................................. OÍCHE CHIÚIN<br />

.................................................................................................................................... 376<br />

342. .............................................................................................................................. MÁ THIG TÚ<br />

ANOCHT ...................................................................................................................... 376<br />

343. .............................................................................................................................. I nDÚLAÍOCHT AN<br />

GHEIMHRIDH .............................................................................................................. 377<br />

344. .............................................................................................................................. SEACHT SUÁILCE<br />

NA MAIGHDINE MUIRE ............................................................................................... 378<br />

345. .............................................................................................................................. AITHREACHAS<br />

CHATHAIL BHUÍ ........................................................................................................... 379<br />

346. .............................................................................................................................. GRÁSTA DÉ<br />

.................................................................................................................................... 380<br />

RAINN AGUS AMHRÁIN DO PHÁISTÍ ...................................................................................................................... 381<br />

347. .............................................................................................................................. LAOI FHIONNUALA<br />

.................................................................................................................................... 381<br />

348. .............................................................................................................................. TRÍ TRÉITHE NA<br />

FIANNAÍOCHTA ........................................................................................................... 381<br />

21

---

349. .............................................................................................................................. BHÍ MÉ LÁ I bPORT<br />

LÁIRGE ........................................................................................................................ 383<br />

350. .............................................................................................................................. DÓNALL AGUS<br />

MÓRAG ....................................................................................................................... 384<br />

351. .............................................................................................................................. RINCE PHILIB A'<br />

CHEOIL ........................................................................................................................ 385<br />

352. .............................................................................................................................. ÉINÍNÍ 386<br />

353. .............................................................................................................................. IS TRUA GAN<br />

PEATA AN MHAOIR AGAM ......................................................................................... 387<br />

354. .............................................................................................................................. TUIRNE MHÁIRE<br />

.................................................................................................................................... 388<br />

355. .............................................................................................................................. CRANN ÚLL<br />

.................................................................................................................................... 389<br />

356. .............................................................................................................................. CONALL 390<br />

357. .............................................................................................................................. DAIDÍ NA NOLLAG<br />

.................................................................................................................................... 390<br />

358. .............................................................................................................................. JÓILÍN NIC<br />

ALASDAIR .................................................................................................................... 390<br />

359. .............................................................................................................................. MEIGILÍ GEIG A'<br />

GABHAR ...................................................................................................................... 391<br />

360. .............................................................................................................................. AMHRÁN A'<br />

GHUTHÁIN .................................................................................................................. 391<br />

361. .............................................................................................................................. AN BOSCA<br />

BRUSCAIR .................................................................................................................... 392<br />

362. .............................................................................................................................. TRUP TRUP A<br />

CHAPAILLÍN ................................................................................................................. 392<br />

363. .............................................................................................................................. OISÍN AGUS BÓ<br />

.................................................................................................................................... 393<br />

364. .............................................................................................................................. CÚIGEAR FEAR AG<br />

TÓGÁIL TÍ .................................................................................................................... 393<br />

365. .............................................................................................................................. CÚIG RÓN THUAS<br />

AR A' CHLOCH ............................................................................................................. 394<br />

366. .............................................................................................................................. AN TRÁ 394<br />

367. .............................................................................................................................. IS GIRSEACH<br />

BHEAG MISE................................................................................................................ 395<br />

368. .............................................................................................................................. MÁIRÍN BHÁN<br />

.................................................................................................................................... 396<br />

22

---

369. .............................................................................................................................. AN bhFACA TÚ MO<br />

SHÉAMAISÍN?.............................................................................................................. 396<br />

370. .............................................................................................................................. TÁ MÉ FÉIN AG<br />

DUL A' MHARCAÍOCHT ............................................................................................... 397<br />

371. .............................................................................................................................. ANDAÍ FALSA<br />

.................................................................................................................................... 397<br />

372. .............................................................................................................................. CAIDÉ A CHONAIC<br />

TÚ AG AN ZÚ INNIU? .................................................................................................. 397<br />

373. .............................................................................................................................. TEIDÍ BEAG BUÍ<br />

.................................................................................................................................... 398<br />

374. .............................................................................................................................. LIAM BEAG A’<br />

NÉILLÍN ........................................................................................................................ 398<br />

375. .............................................................................................................................. AN NOLLAIG<br />

.................................................................................................................................... 398<br />

376. .............................................................................................................................. TIC TOC 399<br />

377. .............................................................................................................................. PÁISTÍ ÓGA<br />

.................................................................................................................................... 399<br />

378. .............................................................................................................................. NÓINÍNÍ BÁNA<br />

.................................................................................................................................... 399<br />

379. .............................................................................................................................. IS MISE AN<br />

TIOMÁNAÍ TRAENACH ................................................................................................ 400<br />

380. .............................................................................................................................. "BHUF, BHUF"<br />

ARS' AN MADADH ....................................................................................................... 400<br />

381. .............................................................................................................................. GOG, GOG<br />

.................................................................................................................................... 400<br />

382. .............................................................................................................................. MAC UÍ GHOGAÍ<br />

.................................................................................................................................... 402<br />

383. .............................................................................................................................. NEILLÍ 402<br />

384. .............................................................................................................................. LUASCÁNACH<br />

.................................................................................................................................... 402<br />

385. .............................................................................................................................. DHÁ ÉINÍN<br />

BHEAGA ...................................................................................................................... 402<br />

386. .............................................................................................................................. NA CÚIG MUCA<br />

.................................................................................................................................... 403<br />

387. .............................................................................................................................. CRANNDAÍ<br />

BOGADAÍ ..................................................................................................................... 403<br />

23

---

388. .............................................................................................................................. HÉ DIDIL. DIDIL, A'<br />

CAT IS AN FHIDIL ......................................................................................................... 403<br />

389. .............................................................................................................................. HUMPTAÍ<br />

DUMPTAÍ .................................................................................................................... 403<br />

390. .............................................................................................................................. AN bhFACA TÚ AN<br />

TACSAÍ? ....................................................................................................................... 404<br />

391. .............................................................................................................................. SÍN DO LÁMHA<br />

.................................................................................................................................... 404<br />

392. .............................................................................................................................. INDIACH DEARG<br />

.................................................................................................................................... 404<br />

393. .............................................................................................................................. UISCE 405<br />

394. .............................................................................................................................. TÁ MISE AG<br />

BUALADH NA CRÉ ....................................................................................................... 405<br />

395. .............................................................................................................................. CÚIG UBH ISTIGH<br />

SA NEAD ...................................................................................................................... 405<br />

396. .............................................................................................................................. ISTIGH SA ZÚ<br />

.................................................................................................................................... 405<br />

397. .............................................................................................................................. NIGH NA hÉADAÍ<br />

.................................................................................................................................... 406<br />

398. .............................................................................................................................. FAOILEÁN,<br />

FAOILEÁN .................................................................................................................... 407<br />

399. .............................................................................................................................. OÍCHE MHAITH<br />

.................................................................................................................................... 408<br />

400. .............................................................................................................................. AN GRÉASAÍ<br />

.................................................................................................................................... 409<br />

401. .............................................................................................................................. NA MÉARA<br />

.................................................................................................................................... 410<br />

402. .............................................................................................................................. AN OLLPHÉIST<br />

.................................................................................................................................... 411<br />

403. .............................................................................................................................. BOG BRAON DON<br />

tSEANDUINE................................................................................................................ 412<br />

404. .............................................................................................................................. SÍOS AN SLIABH<br />

.................................................................................................................................... 413<br />

405. .............................................................................................................................. FOL-Í-Ó-HÓ-RÓ<br />

.................................................................................................................................... 414<br />

406. .............................................................................................................................. AN TRUCAILÍN<br />

DONN .......................................................................................................................... 415<br />

24

---

407. .............................................................................................................................. BEIDH AONACH<br />

AMÁRACH ................................................................................................................... 416<br />

408. .............................................................................................................................. BÁIDÍN<br />

FHEIDHLIMIDH ............................................................................................................ 417<br />

409. .............................................................................................................................. BHEIR MÍ Ó<br />

.................................................................................................................................... 418<br />

410. .............................................................................................................................. DÉIRÍN DÉ<br />

.................................................................................................................................... 419<br />

411. .............................................................................................................................. DING DONG<br />

DEDERÓ ...................................................................................................................... 420<br />

412. .............................................................................................................................. ÓRÓ MO BHÁIDÍN<br />

.................................................................................................................................... 421<br />

413. .............................................................................................................................. NA MUILTEOIRI<br />

.................................................................................................................................... 422<br />

414. .............................................................................................................................. AN BRÍSTE ÚR<br />

.................................................................................................................................... 423<br />

AMHRÁIN NUACHUMTHA ........................................................................................................................................ 424<br />

415. .............................................................................................................................. LIZA 424<br />

416. .............................................................................................................................. AMHRÁN AN<br />

GHAEILGEORA MHÓIR ................................................................................................ 425<br />

417. .............................................................................................................................. AMHRÁN NA BÓ<br />

(NÓ ROCK AN’ ROLL) ................................................................................................... 426<br />

418. .............................................................................................................................. AN PHAILISTÍN<br />

.................................................................................................................................... 427<br />

419. .............................................................................................................................. ALÍ – DÍLLEACHTÍN<br />

GAN BHRÍ .................................................................................................................... 428<br />

420. .............................................................................................................................. AN CAILÍN ÁLAINN<br />

.................................................................................................................................... 429<br />

421. .............................................................................................................................. AN CÓCÓNUT<br />

.................................................................................................................................... 430<br />

422. .............................................................................................................................. CAILÍN NA<br />

GAILLIMHE .................................................................................................................. 431<br />

423. .............................................................................................................................. AN DREOILÍN<br />

.................................................................................................................................... 432<br />

424. .............................................................................................................................. MÁIRE LOCH AN<br />

IÚIR ............................................................................................................................. 433<br />

25

---

425. .............................................................................................................................. TAR AR AIS<br />

.................................................................................................................................... 434<br />

426. .............................................................................................................................. AG PILLEADH<br />

ABHAILE ...................................................................................................................... 435<br />

427. .............................................................................................................................. DÚN LÚICHE<br />

.................................................................................................................................... 436<br />

428. .............................................................................................................................. TÍR NA nÓG<br />

.................................................................................................................................... 437<br />

429. .............................................................................................................................. DEORA NA TÍRE<br />

.................................................................................................................................... 438<br />

26

---

GAEL MISE<br />

Gael mise. Nach uasal sin?<br />

Gael i mo chroí, Gael i mo mheon,<br />

Gael ó mo sheadht sinsear Gael.<br />

Gael mise aguss mé á mhaíomh<br />

Dúshlán fán domhan uile cine Gael a shárú.<br />

Dob'uasal mo shean agus mo shinsear,<br />

Ba mhaith a bhfoghlaim i leabhair agus i<br />

scoileanna,<br />

Ba chruinn a gciall i gcomhairlí.<br />

Ba luath a lámh agus ba chalma a gcroí i<br />

gcatha.<br />

Ba thais iad le laga. Ba dhána iad le naimhde.<br />

Ba lúfar a léim ag fiach na gcnoc fá<br />

thaitneamh gréine gile.<br />

Is uathu a tháinig mé - glúin ar ghlúin.<br />

Is fuil dá bhfuil mé, cnámh dá gcnámh mé,<br />

smior dá smior mé.<br />

Is mé a n-oidhre, oidhre a mór-chroí agus a<br />

mor-mheon agus a mór-ghnímh.<br />

Uasal an oidhreacht sin.<br />

Is uasal thar dhaoine an domhain mo shinsearsa,<br />

Nior chuir Dia a sárú riamh ar thalamh.<br />

Gael mise .agus i mo Ghael dom, go dté na<br />

seacht sluaistí os mo chionn.<br />

Is í Eire mo' thir - tír aoibhinn ar ucht ard na<br />

dtonn.<br />

Is liomsa í de mo cheart féin ó mo shinsear.<br />

Éire mhaorga na maoileann bán.<br />

Éire na ngeal-sruth <strong>ceoil</strong> agus na ngleannta<br />

fraoich.<br />

Is trom a toradh 'na goirt bhranair.<br />

Is milis a féar ar bhánta. Is ard a crainn i<br />

gcoillte. Is cumhra a blátha ar thoir. Is binn a<br />

héin ar ghéaga.<br />

Is leat lúth mo ghéag sa bhearna ag ruaigeadh<br />

is ag coscairt do namhad.<br />

Ba thú riamh ba thír do Ghaeil agus dar an Dia<br />

dá n-adhraim,<br />

Is tú is tír'dóibh go deireadh domhain.<br />

Is í mo theanga an Ghaeilge bhinn. Teanga na<br />

mílte fada bliain.<br />

An chaint bhorb thréan, an chaint chiúin<br />

cheoil,<br />

An chaint ghearr ghonta, an chaint líonmhar<br />

luathfhoclach,<br />

An tsruth-chaint ghrá, an bhorb-chaint chatha,<br />

An deas-chaint file agus fáidh agus fir léinn.<br />

Is í mo rogha í thar theangacha an domhain<br />

mhóir,<br />

Óir is Gaeil a cheap í, 's is Gaeil a chas í, 's is<br />

Gaeil a lúb.<br />

A theanga uasail mo shinsear ní chluinfear ó<br />

mo bhéal go brách ach tú.<br />

Aoibhinn an ceol ceol Gael.<br />

Bua art bhinnis ina mbéal agus i mbarra a<br />

méar.<br />

Is binn bhur seinm, a mhaca agus a iníonacha<br />

Gael!<br />

Is suairc foghar na cláirsí binne 's is<br />

meidhreach clagar-cheol na cruite<br />

's fíochmhar fead na píbe mire ag gríosú Gael<br />

chun catha.<br />

Gael mise. Cá bhfuil sa domhan cáil níos uaisle?<br />

Gael mise 's ní mhaithfinn troigh do neach dár<br />

rugadh.<br />

Gael mise, is cá bhfuil a shárú sin?<br />

Gael mise - níor chum Dia fear níb fhearr ná<br />

Gael.<br />

Grá mo chroí thú, a mháthair, a Éire. Is mé do<br />

leanbh.<br />

De do chré mo chorp, m’fhuil, mo chroí.<br />

Is leat dúthracht mo chroí do do ghráú.<br />

Is leat toradh mo mheabhair chinn i do<br />

chomhairle.<br />

Is leat gliceas mo lámh i do ghnó.<br />

27

---

AMHRÁIN ÁITE - IS GLAS NA CNOIC I bhFAD UAINN ACH MÁS GLAS NÍ FÉARMHAR<br />

CRUACHA GLAS’ NA hÉIREANN<br />

Tá an samhradh ag sileadh a shéada inniu ar fud oileán na naomh<br />

Tá an ghrian ag soilsiú go gléigeal is ag líonadh le haoibhneas an tír;<br />

Ó is minic mé ag smaoineamh ar philleadh ar ais ionsar chairde mo chléibh<br />

I measc suáilcí sona mo chine ina gcónaí fá chruacha na hÉireann<br />

Curfá:<br />

Cruacha glas’ na hÉireann a’ lonrú i measc coillte craobh,<br />

Ó a charaid, nach méanar, sinne fá dheireadh ag pilleadh thar sáile?<br />

Gaotha grinn dár seoladh, luascadh ar dhroim na mara,<br />

Ó ní fada go mbeimid slán sa bhaile fá chruacha na hÉireann.<br />

Is fada an lá é ó d’fhág muid ár mbaile is ár muintir i mbrón,<br />

Ag dréim lenár málaí a líonadh thar sáile le hairgead is le hór.<br />

Ó nach cuma má tá muid ag pilleadh gan pingin inár bpócaí fá réir<br />

Tá an tsláinte go fóill inár gcnámha, ag pilleadh go cruacha na hÉireann.<br />

28

---

BÉAL FEIRSTE COIS CUAIN<br />

Ó éistigí ’ chairde le briathra mo dhuain,<br />

Fá chathair ’tá scriosta faoi bhuairt is faoi ghruaim,<br />

Tá slóite na nGall inár dtimpeall go buan,<br />

Ó, a Chríost amharc anuas ar Bhéal Feirste cois cuain.<br />

A chathair mo dhúchais, ó b’álainn do ghrua,<br />

Cé gur mhinic tú cumhdaithe le deatach an ghuail,<br />

Tá tithe anois scriosta, iad tréigthe is duairc<br />

Ó, a Chríost amharc anuas ar Bhéal Feirste cois cuain.<br />

Dá dtiocfadh an lá choíche a mbeadh an strainséir ar shiúl<br />

Ba gheal le mo chroí é is ba shuaimhneach mo shuan,<br />

Bheadh an tsíocháin arís ann go mall is go luath,<br />

Ó, a Chríost amharc anuas ar Bhéal Feirste cois cuain.<br />

-Liam Mac Carráin, Cumann Chluain Árd<br />

29

---

CILL AODÁIN<br />

Anois teacht an earraigh beidh an lá ag dul chun síneadh<br />

Is tar éis na Féil’ Bríde ardóidh mé mo sheol,<br />

Ó chuir mé i mo cheann é, ní stadfaidh mé choíche<br />

Go seasfaidh mé síos i lár Chontae Mhaigh Éo.<br />

I gClár Chlainne Mhuiris a bheas mé an chéad oíche,<br />

Is i mBalla taobh thíos de a thosós mé ag ól,<br />

Go Coillte Mách rachad go ndéanfad cuairt mhíosa,<br />

I bhfogas dhá mhíle de Bhéal an Átha Móir.<br />

Ó fágaim le huacht é go n-éiríonn mo chroíse,<br />

Mar a éiríos an ghaoth nó mar a scaipeas an ceo,<br />

Nuair a smaoiním ar Cheara nó ar Ghaileang taobh thíos de<br />

Ar Sceathach an Mhíle nó ar phlánaí Mhaigh Eo;<br />

Cill Aodáin an baile a bhfásann gach ní ann,<br />

Tá sméara is sú craobh ann is meas ar gach sórt,<br />

Is dá mbeinnse i mo sheasamh i gceartlár mo dhaoine<br />

D’imeodh an aois díom is bheinn arís óg.<br />

Bíonn cruithneacht is coirce, fás eorna is lín ann,<br />

Seagal i gcraobh ann, arán plúir agus feoil,<br />

Lucht déanta poitín gan licence á dhíol ann,<br />

Móruaisle na tíre ann ag imirt is ag ól.<br />

Tá cur agus treabhadh is leasú gan aoileach<br />

Is iomaí sin ní ann nár labhair me go fóill,<br />

Áitheanna is muilte ag obair gan scíth ann,<br />

Deamhan caint ar phingin cíosa ná dada dá shórt.<br />

-Antaine Ó Raiftéirí<br />

30

---

CILL CHAIS<br />

Cad a dhéanfaimid feasta gan adhmad?<br />

Tá deireadh na gcoillte ar lár,<br />

Níl trácht ar Chill Chais ná ar a teaghlach<br />

Is ní chluinfear a cling go brách.<br />

An áit úd ina gcónaíodh an dea-bhean,<br />

’Fuair gradam is meidhir thar mná<br />

Bhíodh iarlaí ag tarraingt thar toinn ann,<br />

Is an tAifreann binn á rá.<br />

Ní chluinim fuaim lachan ná gé ann,<br />

Ná fiolar ag éamh cois cuain,<br />

Ná fiú na mbeacha chun saothair<br />

A thabharfadh mil agus céir don slua.<br />

Níl ceol binn milis na n-éan ann<br />

Le hamharc an lae ag dul uainn<br />

Ná an cuaichín i mbarra na ngéag ann,<br />

Is í a chuirfeadh an saol chun suain.<br />

Tá ceo ag titim ar chraobh ann,<br />

Nach nglanann le gréin ná lá,<br />

Tá smúit ag titim ón spéir ann,<br />

Is a chuid uisce go léir a’ trá.<br />

Níl coll, níl cuileann, níl caor ann,<br />

Ach clocha is maolchlochán,<br />

Páirc na foraoise gan chraobh ann,<br />

Is d’imigh an ghéim chun fain.<br />

Aicím ar Mhuire is ar Íosa,<br />

Go dtaga sí arís chugainn slán<br />

Go mbeidh rincí fada ag dul timpeall,<br />

Ceol veidhlín is tinte cnámh;<br />

Go dtógtar an baile seo ár sinsear,<br />

Cill Chais breá arís go hard,<br />

Is go brách nó go dtiocfaidh an díle<br />

Nach bhfeicfear é arís ar lár.<br />

Anois mar bharr ar gach míghreann,<br />

Chuaigh prionsa na nGael thar sáil’<br />

Anonn le hainnir na mine,<br />

‘Fuair gradam sa Fhrainc ‘s sa Spáinn,<br />

Anois tá a cuallacht á caoineadh,<br />

Gheibheadh airgead buí agus bán,<br />

Is í nach dtógfadh seilbh na ndaoine<br />

Is í cara na bhfíorbhochtán.<br />

31

---

SEAN-DÚN NA NGALL<br />

Is grá geal mo chroí thú, a Thír Chonaill, a stór<br />

I do luí mar bheadh seoid ghlas san fharraige mhór.<br />

Ó gráim thú i gcónaí go moch is go mall,<br />

Is molfaidh mé a choích’ thú a shean-Dún na nGall.<br />

Níl contae in Éirinn níos deise ná thú.<br />

Níl daoine sa domhan mhór níos fearr cáil is clú<br />

Ná ’tá i dTír Chonaill abhus agus thall.<br />

Ó, bláth bán ár dtíre thú, a shean-Dún na nGall.<br />

Tá teanga ár sinsear á labhairt ann go fóill,<br />

Chomh milis binn blasta le hamhrán nó ceol<br />

Na n-aingeal sna flaithis gan smáchtú gan smál,<br />

Ó gráim go deo thú, a shean-Dún na nGall.<br />

32

---

MEILTÍ CHEANN DUBHRAINN<br />

‘S a mhéiltí Cheann Dubhrainn, ‘sibh a thógfadh domh cian,<br />

Tráthnóna sa tsamhradh nuair a luígheas a’ ghrian.<br />

Is aoibhinn do chladaigh de oíche ‘s de ló,<br />

‘S a mhéiltí Cheann Dubhrainn, céad slán libh go deo.<br />

Nach sna méilt’ údaí a chaith mé seal aoibhinn gan ghruaim,<br />

A’ buachailleacht eallaigh ar imill a’ chuain.<br />

Is ann a bogadh mo chliabhán nuair a bhí mé beag óg,<br />

‘S a mhéiltí Cheann Dubhrainn, céad slán libh go deo.<br />

Nach trua mis’ amárach, gabháil idir dhá dtír<br />

Agus sléibhte na coigrích’ ’cur cumhaidh ar mo chroí.<br />

Beidh mo roscaí mar shrutháin a’ síorshileadh deor,<br />

‘S a mhéiltí Cheann Dubhrainn, céad slán libh go deo.<br />

Tá réaltaí na maidine a’ breacadh sa spéir<br />

‘S tá na coiligh a’ scairtigh le bánú a’ lae<br />

Tá ’n soitheach a’ fanacht in imill a’ cheo,<br />

‘S a mhéiltí Cheann Dubhrainn, céad slán libh go deo.<br />

-Séamas Mac Grianna<br />

33

---

GLEANNTÁIN GHLAS' GHAOTH DOBHAIR<br />

Céad slán ag sléibhte maorga Chontae Dhún na nGall,<br />

Agus dhá chéad slán ag an Earagail ard ina stua os cionn caor agus coll;<br />

Nuair a ghluais mise thart le Loch Dhún Lúich' go ciúin sa ghleann ina luí<br />

I mo dhiaidh bhí gleanntáin ghlas' Ghaoth Dobhair, is beag nár bhris mo chroí.<br />

Ag taisteal dom amach trí chnoic Ghleann Domhain 's an Mhucais ar mo chúl<br />

Ní miste dom 'rá le brón 's le crá gur frasach a shil mise súil;<br />

Go Meiriceá siar a bhí mo thriall i bhfad thar an fharraige mhór<br />

D'fhág mé slán ar feadh seal' ag Dún na nGall is ag gleanntáin ghlas' Ghaoth Dobhair.<br />

Níorbh é mo mhiansa imeacht ariamh ó mo thír bheag dhílis féin<br />

Ach trom lámh Gall, le cluain ‘s le feall, a thiomáin mé i gcéin<br />

B’é rún mo chroíse pilleadh arís, nuair a dhéanfainn beagán stóir<br />

‘S deireadh mo shaoil a chaitheamh lem’ ghaoil, fá Ghleanntáin Ghlas' Ghaoth Dobhair<br />

Slán, slán, go fóill, a Dhún na nGall, a chontae shéimh gan smál,<br />

Is do d'fheara breáth' in am an ghá nár umhlaigh riamh roimh Ghall;<br />

Tá áit i mo chroí do gach fear 's gach mnaoi, is gach páiste beag agus mór<br />

Atá beo go buan gan bhuairt gan ghruaim fá ghleantáin ghlas' Ghaoth Dobhair.<br />

—Proinsias Ó Maonaigh.<br />

34

---

BÁNCHNOIC ÉIREANN Ó<br />

Beir beannacht ó m’ chroí go tír na hÉireann,<br />

Bánchnoic Éireann Ó.<br />

Chun a maireann de shíolra Ír agus Éibhir ar<br />

Bhánchnoic Éireann Ó.<br />

An áit úd ‘narbh aoibhinn binnghuth éan<br />

Mar shámhchruit chaoin ag caoineadh Gael,<br />

Is é mo chás a bheith míle míle i gcéin ó<br />

Bhánchnoic Éireann Ó.<br />

Bíonn barra bog slím ar chaoinchnoic Éireann,<br />

Bánchnoic Éireann Ó.<br />

Is is fearr ná an tír seo díogha gach sléibhe<br />

ann,<br />

Bánchnoic Éireann Ó.<br />

Is ard a coillte is is díreach réidh,<br />

Is an bláth mar aoil ar mhaoilinn ghéag.<br />

Tá grá i m’ chroí is i m’intinn féin do<br />

Bhánchnoic Éireann ó.<br />

Ní fheicim a gcóraid ag gabháil sa taobh seo<br />

Ar bhánchnoic Éireann Ó<br />

Is ní fheicim a mbólacht á dtreorú chun féir<br />

ann<br />

Ar bhánchnoic Éireann Ó<br />

Ach bárca dá seoladh le forneart gaoith<br />

Agus farraigí móra go deo lena dtaobh<br />

Go bhfágthar fós mé i m’chóige féin<br />

Ar bhánchnoic Éireann Ó.<br />

Tá gasra líonmhar i dTír na hÉireann,<br />

Bánchnoic Éireann Ó.<br />

D’fhearchoin ghroí ná cloífeadh céadta,<br />

Ar bhánchnoic Éireann Ó;<br />

M’atuirse chroí, mo chaoineadh géar!<br />

Iad ag gallaphoic síos fé ghreim, mo léan!<br />

Is a mbailte á ríomh fé chíos go daor-<br />

Bánchnoic Éireann Ó.<br />

Is fairsing ‘s is mór iad cruacha Éireann<br />

Bánchnoic Éireann Ó;<br />

A cuid meala agus uachtair gluaisid ‘na slaoda<br />

Ar bháncnoic Éireann Ó;<br />

Rachaidh mise ar cuairt nó is luath mo shaol<br />

Don talamh bhig shuairc is dual do Ghaeil,<br />

B’fhearra liom ná duais dá uaisleacht é<br />

Bheith ar bhánchnoic Éireann Ó.<br />

Scaipeann an drúcht ar gheamhar agus féar<br />

ann<br />

Ar bhánchnoic Éireann Ó.<br />

Is tágaid ann úlla cúmhra ar ghéagaibh<br />

Ar bhánchnoic Éireann Ó.<br />

Biolar agus samhadh i ngleanntaibh ceoigh<br />

Is na srutha sa tSamhradh ag labhairt ar nóin<br />

Agus uisce na Siúire ag brúcht ina shóghaidh<br />

Ar bhánchnoic Éireann Ó.<br />

Is oscailte fáilí an áit sin Éire,<br />

Bánchnoic Éireann Ó,<br />

Bíonn toradh na sláinte i mbarr na déise<br />

Ar bhánchnoic Éireann Ó;<br />

Ba bhinne ná méara ar théadaibh cheoil<br />

Ag seinm liom géimneach a lao is a bó,<br />

Bíonn taitneamh na gréine orthu, aosta is óg<br />

Ar Bhánchnoic Éireann Ó.<br />

35

---

GLEANN BEAG LÁCH<br />

Is thuas in uachtar Éireann áigh<br />

Tá baile is áille cló,<br />

Mar a dtaitníonn ré 'gus réalta 'ghnáth<br />

'S an ghrian go sámh 'om' dhó;<br />

Mar a mbíonn an féar 'na shlaod' ag fás<br />

Ón Samhain go lár an fhómhair.<br />

Níl ball in Éirinn féin chomh breá<br />

Le Gleann beag lách an cheoil.<br />

Ní hannamh mé liom féin á rá<br />

Nuair bhím go tnáit' ó ghnó;<br />

Gur greanta néat' í scéimh na mbán<br />

Bhí ann ar fáil, 's mé óg;<br />

Bhíodh tuile thréan 's gach aon sruthán<br />

go ladhar an dá Abhann Mór,<br />

Gan droichead, cabhas ná fiú clochán,<br />

I nGleann beag lách an cheoil.<br />

Go mairid siúd fé chlú san áit,<br />

Go Gaelach grámhar cóir;<br />

'S a bhaile is dúchas dúinn thar chách,<br />

Go rabhair gan cháim go deo;<br />

Ár dteanga féin fé réim go brách<br />

Is saoirs' ag Clár Loirc Óigh';<br />

'Gus guím Mac Dé go bhfaighe mé bás<br />

I nGleann beag lách an cheoil.<br />

—Torna.<br />

36

---

MO CHRÓ BEAG AG BUN CHNOC A' TÍ<br />

Is iomaí áit álainn in Éirinn<br />

Ag filí 's lucht foghlam' faoi cháil,<br />

Ach measaim gur gleanntáin Thír Chonaill<br />

An áit ann is deise le fáil.<br />

Cha dtabharfainn ar choróin Rí Éamann,<br />

A phálás 's a stór mianach buí,<br />

M' áit chónaí bheag féin i dTír Chonaill,<br />

Mo chró beag ag bun Chnoc a' Tí.<br />

Ná labhair liom fán tír seo a fhágáil<br />

'S imeacht thar sáile anonn;<br />

Nó b'fhearr liom bheith beo bocht in Éirinn<br />

Ag mo chailín beag deas dóighiúil donn.<br />

'N áit a dtiocfadh liom umhlú Dé Domhnaigh<br />

Agus paidir a chur ó mo chroí<br />

Le hanam mo shinsear a tógadh<br />

I mo chró beag ag bun Chnoc a' Tí.<br />

Tóg suas do chroí cráite, a Éire<br />

Beidh bláth ort 's rachmas go fóill<br />

Nuair a phillfeas do chlann bhocht 'tá díbrithe<br />

'S beidh siad ar ball ag gabháil cheoil<br />

Tríd ghleanntáin is bhántaibh na tíre<br />

Le haoibhneas is lúcháir a gcroí<br />

Mar táimid anocht i dTír Chonaill<br />

I mo chró beag ag bun Chnoc a' Tí.<br />

—Niall Mac Giolla Bhríde.<br />

37

---

RANN NA FEIRSTE<br />

Ar theacht an tSamhraidh achan bhliain, tig cumha ar mo chroí,<br />

Ag smaointiú ar an Earagail 's ar an cheantar thart fán Ghaoth;<br />

Na cuibhrinn bheaga ghlas' a's bhuí, ar thaobh na gcnoc 's na ngleann<br />

Agus ceo gormliath go fairsing ard i measc na sliabh 's na mbeann.<br />

Curfá:<br />

Haigh dí, haigh daigh,<br />

Haigh dí, haigh dí, haigh daigh, haigh daigh,<br />

Haigh dí, haigh daigh,<br />

Haigh dí, haigh dí, haigh daigh, haigh daigh,<br />

Le cuidiú Dé, ó, chífidh mé arís an Rann 's an Ghaoth;<br />

An Rampar a's an Mullach Dubh a's Bealach Mine Buí;<br />

An áit is fearr an dhroim an domhain fá choinne spóirt 's grinn<br />

An áit is áille sliabh a's gleann, is breátha fear a's bean.<br />

Curfá<br />

Ní fada uaim anois an uair a bheas mé ag pilleadh siar;<br />

Go dtí an áit is ansa liom ná áit ar bith sa tír;<br />

Go gcluinfead ann ó aosta 's óg an Ghaeilg' bhlasta bhinn,<br />

A's an seanchaí na shuí sa chlúid ag trácht ar eachtraí Fhinn.<br />

Curfá<br />

—Seán Mac Dónaill.<br />

38

---

SLÁN LE MÁIGH<br />

Slán is céad ón dtaobh seo uaim<br />

Cois Máigh na gcaor na gcraobh na gcruach,<br />

Na stát na séad na saor na slua,<br />

Na ndán na ndréacht na dtréan gan ghruaim.<br />

Curfá:<br />

Uch uchón, is breoite mise,<br />

Gan chuid gan chóir gan chóip gan chiste,<br />

Gan sult gan seoid gan spórt gan spionnadh<br />

Ó seoladh mé chun uaignis.<br />

Slán go héag dá saorfhir shuairc',<br />

Dá dáimh dá cléir dá héigs' dá sua,<br />

Do m' chairde cléibh gan chlaon gan chluain,<br />

Gan cháim gan cháin gan chraos gan chruas.<br />

Curfá<br />

Slán dá n-éis, dá mbeithibh uaim<br />

Dá gcáil, dá gcéill, dá scéimh, dá snua<br />

Dá mná go léir, dá gcéim, dá gcuaird<br />

Dá bpráisc, dá bplé, dá méin, dá mbua.<br />

Curfá<br />

Is fánach faon mé, is fraochmhar fuar,<br />

Is támhlag tréith 's is taomach trua,<br />

I mbarr an tsléibhe gan aon, monuar.<br />

I m' pháirt, ach fraoch is gaoth aduaidh<br />

Curfá<br />

39

---

CILL MHUIRE<br />

Is buachaillín mise do shiúlaigh a lán,<br />

Ag cur tuairisce na háite is fearr ionad,<br />

I múineadh, in iompar, i gclúcheart is i gcáil,<br />

I mbéasa, i dtréithe is i miotal.<br />

Ní heol dom aon chúige nó dúnbhaile breá,<br />

Dá bhfaca i mo shiúlta ba shúgaí le rá,<br />

Níor luigh riamh mo shúil ar aon dúiche chomh breá,<br />

Leis an áit úd a nglaotar Cill Mhuire air.<br />

Ansiúd a bhíonn tionlac, mioncholúr is faoileán,<br />

An chéirseach, fraoch-chearca is druide,<br />

Ar ghéaga ina slaoda ag géilleadh faoi bhláth,<br />

Is gur mhéin liom le háireamh a bhfoirne;<br />

Bíonn fuaim ag an gconairt á ligean chun fiaigh,<br />

Ag traochadh an tsionnaigh is marcaigh ina ndiaidh,<br />

Bíonn adharca á séideadh is na céadta ‘Huzza’<br />

Ar chnocáinín aerach Chill Mhuire.<br />

40

---

GAOTH BARRA NA dTONN<br />

Tá gealach na gconnlach ag éirí sa spéir<br />

'S grian bhuí an Fhómhair ag tumadh sa mhuir<br />

Tá na beachógaí ' dranndán sa tseanduilliúr donn<br />

Fá Ghaoth Barra na gCoillte, Gaoth Barra na dTonn.<br />

Tá na ba óga ’ géimnigh 'nuas mhalaí chró lí?<br />

Sna caoirigh ag méiligh le druidim na hoích'<br />

Tá gealgháir’ na sruthán fán screagach anonn<br />

Fá Ghaoth Barra na gCoillte, Gaoth Barra na dTonn.<br />

Ina sruth uisce cheolmhar tá na bradáin a' sceith<br />

'S thart fá na himill tá an fhuiseog a’ breith<br />

Tig na héanlaith ’na scaoth ann, an druideog ‘s a’ lon<br />

Mar tá dídeán gan doicheall fá Ghaoth Barra na dTonn.<br />

'S guímse Pádraig agus Naomh Conaill caol<br />

Nach n-iarraim aon Fhlaitheas i ndeireadh mo shaoil<br />

Ach m'anam bheith seoladh fán duilliúr donn<br />

Tá ag fás fá do chladaí, a Ghaoth Barra na dTonn<br />

41

---

THÍOS COIS NA TRÁ DOMH<br />

Thíos cois na trá domh i ndoimhneacht na hoíche,<br />

An saol mór ina gcodladh is mise liom féin;<br />

Na héanacha mara ag scairtigh go léanmhar,<br />

Cosúil le hanamnacha bochta i bpéin.<br />

Thíos fán chladach tá na bádaí ar feistiú,<br />

Ar snámh mar bheadh ealaí ar bharr na dtonn;<br />

An t-uisce ag slioparnaigh thart fána dtaobhann’<br />

’S iad ag bogadh sa chiúnas anall is anonn.<br />

Iomlán gealaí is iomlán rabharta,<br />

Aoibhneas is ciúnas is áilleacht sa domhan;<br />

Crónán na farraige ’dul siar ar mo chluasa<br />

Is bogcheol an uisce ag sileadh san abhainn.<br />

Istigh ar na hinseáin tá seanreilig bheannaithe,<br />

An áit ar mhair naoimh insan aimsir fadó;<br />

Tá daoine istigh ann a chaith seal go haerach,<br />

Ach ní shiúlfaidh siad thart fán chladach níos mó.<br />

Bhuail uaigneas m’intinn is mé ag amharc ar an reilig.<br />

Mé ag meabhrú ar dhaoine a bhí istigh ann ina luí,<br />

Fir is mná óga, seandaoine is páistí,<br />

Muintir mo mhuintir is cairde mo chroí.<br />

Tá na coiligh ag glaoch is tá na réalta a’ bánú,<br />

Tá an ghealach ina luí is ní fada go lá;<br />

Slán agat anois, a sheanreilig bheannaithe<br />

Is ag na daoine a shiúlfadh liom thíos cois na trá.<br />

42

---

INIS DHÚN RÁMHA<br />

A Rí na Cruinne gan mé is tú in Iorras, nó thiar in Inis Dhún Rámha,<br />

Ar bhruach na Finne le taobh na toinne a’ féachaint loingis thar sáile.<br />

‘Á mhéad ár dtuirse ’s gan aoinneach againn, ach géag an duilliúir ár sábháil,<br />

’S é déarfadh gach duine gur lách ár n-imeacht; mar d’éalaigh Diarmuid le Gráinne.<br />

Aréir go bhfaca mé féin i m’aisling, mar bheadh sí ar bhacán mo láimhe,<br />

A’ spéirbhean mhaiseach mar aon bhrat sneachta, dá mbíodh gan cascairt a dhéanamh.<br />

Taobh na macnaí dá mbíodh in m’aice mar chéile leapa gan áirnéis.<br />

’S é ‘ beilín meala a leigheasfadh mo ghalar ’s a bhéarfadh mo cholainn ‘un sláinte.<br />

Dá mbínn mo bharún ní dhéanfainn dabhar ar spré bó capall nó caorach.<br />

’S dá bhfaighinnse an ainnir ’na suí le m’aice, nó í ’na seasamh go haerach.<br />

Tá gné ar a craiceann míl’ uair níos taitmhí ná éirí maiseach na gréine,<br />

’S ní bréag a chanaim ach is fíor a n-abraim gurb í a thug mais’ ar gach maighdean.<br />

Is trua gan mise ’gus planda ’n linbh taobh thiar de loingis Chúl Árann,<br />

Nó ar bhruach na Finne le taobh na toinne a’ féachaint loingis thar sáile.<br />

Ach ó sháraigh sin orm ’s bhuaigh gach duine orm, mná na cruinne gur thréig mé.<br />

Is trua gan mise ‘sa teampall curtha ’s mo dhaoine ’ pilleadh ’ s iad buartha.<br />

43

---

AIRDÍ CUAIN<br />

Dá mbeinn féin in Airdí Cuain<br />

In aice an tsléibhe úd ’tá i bhfad uaim<br />

B’annamh liom gan dul ar cuairt<br />

Go Gleann na gCuach Dé Domhnaigh.<br />

Curfá:<br />

Agus och, och Éire ’lig is ó<br />

Éire lionndubh is ó<br />

Is é mo chroí ’tá trom is brónach.<br />

Is iomaí Nollaig a bhí mé féin<br />

I mBun Abhann Doinne is mé gan chéill<br />

Ag iomáin’ ar an trá bhán<br />

Is mo chamán bán ’mo dliomliom.<br />

Nach tuirseach mise anseo liom féin<br />

Nach n-airím guth coiligh, londubh ná traon<br />

Gealbhan, smólach, naoscach féin<br />

Is chan aithním féin an Domhnach.<br />

Mura mbeadh agam féin ach coite is rámh,<br />

Le go n-iomarainn ar an tsnámh<br />

A’ dúil as Dia go sroichfinn slán<br />

Is go bhfaighinnse bás in Éirinn.<br />

Is í seo an choraíocht atá buan<br />

Ar an tsaol go gcuirfeadh sí cluain;<br />

Mheallfadh sí an chaora ón uan<br />

Agus mheall sí uaimse an óige<br />

44

---

AN tOILEÁN ÚR<br />

Rinne mé smaointiú i m'intinn is lean mé dó go cinnte<br />

Go n-éalóinn ó mo mhuintir anonn chun ’Oileáin Úir<br />

D’iarr mise i m’ impí ar an Ard-Rí ’tá ’s mo chionn-sa<br />

Mo shábháilt ó gach tubaiste go gcríochnóinn mo shiúl.<br />

Shiúil mé fiche míle ’s níor casadh orm Críostaí<br />

Capall, bó nó caora ag déanamh inghilt ar an fhéar,<br />

Coillte dlúth' is gleanntáin agus búirtheach beithigh allta<br />

Fir is mná gan toint’ orthu a chasfá fá do mhéar.<br />

Tharla isteach i dteach mé is casadh orm daoine<br />

D'fhiafraigh siad díom i mBéarla cén tír inar tógadh mé.<br />

Dúirt mé leo i nGaeilge gur tógadh mé in Éirinn<br />

Láimh le Loch Éirne i gCoillidh Lios na Raoch<br />

Bhí seanbhean insan chlúdaigh is stocaí ar a glúine<br />

D'éirigh sí go lúthmhar agus chraith sí liomsa lámh<br />

"Sheacht mh'anam, fear mo thíre thar a bhfaca mé ariamh de dhaoine<br />

Nár tógadh mise in Éirinn i mBaile Lios Bhéal Átha"<br />

Is ea ansin a rinne mé smaointiú is lean mé dó go cinnte<br />

Go bpillfinn ar ais go hÉirinn an áit a sínfí mé faoi chlár<br />

Mar a bhfaighfinn lucht mo chaointe is an t-aos óg a bheadh lách aoibhinn<br />

A chaithfeadh liomsa an oíche agus páirt mhór den lá.<br />

45

---

AMHRÁIN GHRÁ - NOCHTANN GRÁ GNAOI<br />

SIÚIL, A GHRÁ<br />

A bhuachaillín aoibhinn álainn óig,<br />

Ba leathan do chroí is ba deas do phóg,<br />

Mo léan gan mise leat féin go deo<br />

Is go dté tú a mhuirnín slán.<br />

Curfá:<br />

Siúil, siúil, siúil a ghrá,<br />

Níl leigheas le fáil ach leigheas an bháis<br />

Ó d’fhág tú mise is bocht mo chás<br />

Is go dté tú a mhuirnín slán.<br />

Is minic a bhréag sé mé ar a ghlúin<br />

Ag cur a scéil dom féin in iúl<br />

Ach chaill mé é is gurb é mo rún<br />

Is go dté tú a mhuirnín slán.<br />

Shníomh mé líon is dhíol mé é<br />

Is dhíol mé do mo thúirne féin.<br />

Cheannaigh mé claíomh do ghrá mo chléibh<br />

Is go dté tú a mhuirnín slán.<br />

SIÚIL, A RÚN<br />

I wish I was on yonder hill<br />

'Tis there I'd sit and cry my fill<br />

Until every tear would turn a mill<br />

Is go dté tú mo mhúirnín slán.<br />

Siúil, siúil, siúil a rúin<br />

Siúil go socair agus siúil go ciúin<br />

Siúil go doras agus éalaigh liom<br />

Is go dté tú mo mhúirnín slán.<br />

I'll sell my rock, I'll sell my reel<br />

I'll sell my only spinning wheel<br />

To buy my love a sword of steel<br />

Is go dté tú mo mhúirnín slán.<br />

I'll dye my petticoats, I'll dye them red<br />

And 'round the world I'll beg my bread<br />

Until my parents shall wish me dead<br />

Is go dté tú mo mhúirnín slán.<br />

I wish, I wish, I wish in vain<br />

I wish I had my heart again<br />

And vainly think I'd not complain<br />

Is go dté tú mo mhúirnín slán.<br />

But now my love has gone to France<br />

To try his fortune to advance<br />

If he e'er comes back, 'tis but a chance<br />

Is go dté tú mo mhúirnín slán.<br />

46

---

TÁ MÉ I MO SHUÍ<br />

Tá mé ’mo shuí ó d’éirigh an ghealach aréir,<br />

A’ cur tine síos gan scíth, is á fadú go géar;<br />

Tá bunadh an tí ina luí is tá mise liom féin;<br />

Tá na coiligh a’ glaoch is an saol ina gcodladh ach mé.<br />

Sheacht mh’anam déag do bhéal, do mhala, is do ghrua,<br />

Do shúil ghorm ghlé fár thréig mé aiteas is suairc;<br />

Le cumha i do dhiaidh, ní léir dom an bealach a shiúl,<br />

Is a charaid mo chléibh, tá na sléibhte idir mé agus tú.<br />

Deir an lucht léinn gur cloíte an galar an grá.<br />

Char admhaigh mé féin é, go raibh sé i ndiaidh mo chroí istigh a chrá;<br />

Aicíd róghéar, faraor, char admhaigh mé é,<br />

Chuir sí arraing is céad go géar trí cheartlár mo chroí.<br />

Casadh bean sí dom thíos ag Lios Bhéal an Átha<br />

D’fhiafraigh mé di an scaoilfeadh glas ar bith grá;<br />

Is é a dúirt sí os íseal i mbriathra soineanta sámh’ –<br />

Nuair a théid sé fán chroí, chá scaoiltear as é go brách.<br />

47

---

MO CHAILÍN BÁN<br />

Ar an bhaile seo ta cailín deas, ’sí cúis mo bhróin ’s mo chrá,<br />

’S níl leigheas ann dom ach leigheas an bháis, mura féidir liom í ’ fháil.<br />

Is brónach déarach ’tá mo chroí nuair atá mé i bhfad óm’ ghrá<br />

‘S í grá mo chroí, ’s í péarla an domhain, mo rún mo chailín bán.<br />

Ta a súil níos gile ná an ghrian ag soilsiú insa spéir,<br />

’S is deirge a gruaidh ná an fíon i ngloiní geala is glé.<br />

Tá a béal níos milse ná an mhil, is a cúilín mín is lán,<br />

’S í grá mo chroí, ’s í péarla an domhain, mo rún, mo chailín bán.<br />

Tá scoith na Gaeilge ag mo ghrá, ár dteanga álainn féin,<br />

Is binne liomsa guth na mná ná ceolta binn’ na n-éan.<br />

Ag éisteacht lena cánúint bhreá, ó chaithfinn bliain iomlán.<br />

’S ag déanamh comhrá dheas go breá le mo rún, mo chailín bán.<br />

Cé gur annamh liom a labhrann sí, fós, feicim í le háil.<br />

Le dóchas mór go mbeadh sí liom mar chéile is mar ghrá.<br />

Ach níl aici orm ach dímheas fuar a líonann mo chrói le crá<br />

’S í fós go deo mo ghrá gan ghó, mo rún, mo chailín bán.<br />

48

---

MÉ FÉIN IS TÚ FÉIN<br />

Ar thrioblóidí an tsaoil, déanfaimid dearmad ar feadh tamaill,<br />

Mé féin’s tú féin.<br />

Aoibhneas is áthas na smaointe a bheas againn,<br />

Mé féin’s tú féin.<br />

Curfá: Ó leatsa is liomsa tá aoibhneas ag fanacht,<br />

Mé féin’s tú féin<br />

Aoibhneas is áthas na smaointe a bheas againn,<br />

Mé féin’s tú féin.<br />

Tá an lá breá ag teacht is tabharfaidh sé chun taitnimh,<br />

Mé féin’s tú féin.<br />

Beidh nádúr an tsaoil faoi bhláth romhainn ag fanacht,<br />

Mé féin’s tú féin.<br />

Ceol an smóilín dúinne sna gleannta,<br />

Mé féin’s tú féin<br />

Beidh na bláthanna is cumhra ansin inár dteannta<br />

Mé féin’s tú féin.<br />

Siúlfaimid go ciúin síos cois an chladaigh,<br />

Mé féin’s tú féin.<br />

Ar dhul faoi na gréine beimid ag faire,<br />

Mé féin’s tú féin.<br />

Ó leatsa is liomsa tá aoibhneas ag fanacht,<br />

Mé féin’s tú féin<br />

Ach dúinne mo bhrón, is é an t-aoibhneas nach maireann.<br />

Mé féin’s tú féin.<br />

49

---

TÁ MO CHLEAMHNAS Á DHÉANAMH<br />

Tá mo chleamhnas á dhéanamh inniu agus inné,<br />

Is ní mó ná go dtaitníonn an bhean údaí liom féin.<br />

Ach fuígfidh mé mo dhiaidh í is rachaidh mé leat<br />

féin,<br />

Fá bhruach na coille craobhaí.<br />

Curfá<br />

Fá bhruach na coilleadh craobhaí a chónaíonn sí<br />

Ta an guth aici is binne ná an chuach is í ag<br />

glaoch.<br />

Tá an coim aici is gile ná an eala ar an toinn,<br />

’S í an cailín deas bán a bhfuil mé i ngrá léi.<br />

Codladh go headra ’sé b’aite liom féin<br />

Leabaidh dheas den luachair a bheith faoi mo<br />

thaobh<br />

Buidéal uisce bheatha a bheith faoi mo cheann<br />

Is mo chailín deas bán bheith ar láimh liom.<br />

Maidin Dé Céadaoine dhá uair roimh an lá<br />

Scríobh mise litir ionsair mo mhíle grá.<br />

Bhí an londubh, ’s an smólach is an chéirseach á<br />

rá<br />

Gur éalaigh sí uaim thar sáile.<br />

Shiúil mise thoir agus shiúil mise thiar<br />

Shiúil mise Corcaigh 'gus sraideanna Bhaile'<br />

Cliath<br />

Macasamhail mo chailín ní fhaca mise riamh<br />

'Sí ’n bhean í a d'fhág mo chroí cráite.<br />

50

---

AN MHAIGHDEAN MHARA<br />

Is cosúil gur mheath tú nó gur thréig tú an greann;<br />

Tá an sneachta go frasach fá bhéal na trá;<br />

Do chúl buí daite is do bhéilín sámh<br />

Siúd chugaibh Maeirí Chionnaith is í i ndiaidh an Éirne a shnámh.<br />

A mháithrín mhilis dúirt Máire bhán,<br />

Fá bhruach an chladaigh is fá bhéal na trá,<br />

Maighdean mhara mo mháithrín ard.<br />

Siúd chugaibh Maeirí Chionnaith is í i ndiaidh an Éirne a shnámh.<br />

Tá mise tuirseach agus beidh go lá,<br />

Mo Mháire bhruinngheal is mo Phádraig bán,<br />

Ar bharr na dtonna is fá bhéal na trá,<br />

Siúd chugaibh Maeirí Chionnaith is í i ndiaidh an Éirne a shnámh.<br />

Tá an oíche seo dorcha agus tá an ghaoth i ndrochaird,<br />

Tá an tseisreach ina seasamh sna spéarthaí go hard.<br />

Ach ar bharr na dtonna is fá bhéal na trá,<br />

Siúd chugaibh Maeirí Chionnaith is í i ndiaidh an Éirne a shnámh.<br />

51

---

A NEANSAÍ, A MHÍLE GRÁ<br />

A Neansaí, 'mhíle grá, a bhruinneall 'tá gan smál, go bhfeice mise 'n t-ádh 'gus an séan ort;<br />

Ba ghile do dhá láimh ná cúr geal na trá ná 'n eala 's í a' snámh ar an Éirne.<br />

Is glaise liom do shúil ná braon beag den drúcht ‘s is binne liomsa thú ná na téadaí;<br />

Is mur' n-éalaí tusa liomsa titfidh mé i lionn dubh ‘gus cuirfear insa chill 'do dhéidh mé.<br />

Is iomaí sin guth mná a chluinimse ’ ngach aird abhus agus taobh thall den Éirne.<br />

Go Corcaigh na gCuan 's go Béal Áth' na Sluaigh ‘s í Neansaí 'thug bua ar a' méid sin.<br />

A Mhuire 'gus a Dhia, nárbh aoibhinn deas é 'r saol dá mbeinnse agus í le chéile?<br />

Tráthnóna aoibhinn ciúin, ó mise 'gus mo rún ag cogarnaíl ar uaigneas an tsléibhe.<br />

Beir litir uaimse suas chuig Neansaí chaoin na gcuach is aithris di gur buartha atá mé.<br />

Aithris di arís nach gcodlaím féin aon oíche ach le harraing atá trí mo thaobh deas;<br />

Aithris é dá súil, aithris é dá cúl, aithris é dá méin mhaith chéillí.<br />

Aithris é dá ceann 's dá béilín atá binn, gur ghiorraigh sí go cinnte mo laetha.<br />

Dé Domhnaigh tchífeas mé stór geal mo chroí, tiocfaidh an t-amharc chu’m arís ’gus an éisteacht;<br />

An tuirse atá ar mo chroí imeoidh sí díom ’s ní aithneofaí an aois ar m’éadan.<br />

A Mhuire ’gus a Rí, nach atuirseach a bhím is go scaipfinn dá mba fíon uilig an Éirne;<br />

’Bhfuil duine ar bith sa tír a bhainfeadh díom mo mhian, níorbh fhada mé sa tsaol seo ina héagmais.<br />

52

---

COINLEACH GLAS AN FHÓMHAIR<br />

Ar choinligh ghlais an fhómhair, a stóirín gur dhearc mé uaim.<br />

Ba deas do chos i mbróig 's ba ró-dheas do leagan siubhail.<br />

Do ghruaidh ar dhath na rósaí 's do choirníní bhí fite dlúith.<br />

Monuar gan sinn ’ár bpósadh nó ’r bord loinge ’triall ’un siubhail.<br />

Tá buachaillí na háite seo a’ gártha ’gus ag éirí teann<br />

Is lucht na gcochán ard a’ deánamh fárais do mo chailín donn.<br />

Dá ngluaiseadh Rí na Spáinne thar sáile ’s a shlóite cruinn,<br />

Bhrúfainn féar is fásach ’s bheinn ar láimh le mo chailín donn.<br />

Ceannacht buaibh ar aontaí dá mbínn agus mo chailín donn.<br />

Gluais is tar a chéad-searc, nó go dté muid thar Ghaoth Bearra 'nonn.<br />

Go scartar óna chéile barr na gcraobh 's an eala ón tuinn,<br />

Ní scarfar sinn ó chéile 's níl ach baois daobh á chur ’n mbur gceann.<br />

Chuir mé litir scríofa ionsair mo sweetheart agus casaoid ghéar<br />

Chuir sí chugam arís í go raibh a croí istigh i lár mo chléibh;<br />

Coim na heala is míne ná ’n síoda ’s ná clúmh na n-éan,<br />

Nach trua an osna ’ nímse nuair a smaoiním ar a bheith ag scaradh léi!<br />

Is é a chuala mé Dé Domhnaigh, mar chomhrá ’ gabháil idir mná,<br />

Go raibh sí ag dul a phósadh ar ógfhear dá bhfuil san áit;<br />

A stóirín, glac mo chomhairle is a’ fómhar seo fan mar ’tá,<br />

Is cha ligim le’ bhfuil beo thú, a stóirín, nó is tú mo ghrá.<br />

53

---

COINLEACH GLAS AN FHÓMHAIR<br />

’S nach ar choinleach ghlas an Fhómhair, a mhuirnín, ’sea a dhearc mé thú,<br />

Ba deas é do sheasamh i mbróigín is ba ródheas é do leagan súl,<br />

Do ghrua ba deirge ná an rósa, is bhí do chúilín fite dlúth,<br />

’Sé mo léan gan mé is thú pósta, is ar bhord loinge, is muid a’ dul anonn.<br />

Is a Mháire a dtug mé grá dhuit, ’sé mo léan ghéar gan mé ’gus tú,<br />

Ar oileáinín rúin Phádraig, áit nach snámhann ann bád ná long,<br />

’S óra, chaithfinnse naoi lá leat, naoi dtráth gan codladh ciúin,<br />

Ar shúil is go bhfaighinnse sásamh ar a ndearna tú de mhagadh fúm.<br />

Agus chuir mise litir scríofa chuig mo ghrá bán is casaoid chrua,<br />

Agus nár chuir sí agam arís í is bhí mo chroí istigh chomh dubh le gual,<br />

Nuair a léigh mé í go cúramach is bhí na deora a’ sileadh liom,<br />

Ach mí ní beo mé mura bpósa mé ainnir na gcuach.<br />

Is nach cuma liomsa fhéin céard a bheas aon fhear a’ lua ná a’ rá,<br />

Ach tabharfaidh mé cuairt is céad ar an taobh dhíom a mbíonn sí ann,<br />

Mar ’sí cuaichín bharr na gcraobh í, ’sí meidhreoigín an bhrollaigh bháin,<br />

’Sí rún is searc mo chléibh í is ní shéanfad í nó go bhfaighe mé bás.<br />

54

---

BUACHAILL ÓN ÉIRNE<br />

Buachaill ón Éirne mé is bhréagfainn féin cailín deas óg,<br />

Ní iarrfainn bó spré léi, tá mé féin saibhir go leor –<br />

Is liom Corcaigh dá mhéid é, dhá thaobh an ghleanna, is Tír Eoghain<br />

Is mura n-athraí mé béasaí, is mé an t-oidre ar chontae Mhaigh Eo.<br />

Buachailleacht bó, mo leo, nár chleacht mise riamh,<br />

Ach ag imirt’s ag ól le hógmhná deasa fa shliabh.<br />

Má chaill mé mo stór, ní dócha gur chaill mé mo chiall,<br />

Is ní mó liom do phóg ná an bhróg atáir ’ caitheamh le bliain.<br />

Rachaidh mé amárach a dhéanamh leanna fán choill,<br />

Gan coite gan bád gan gráinnín braich’ ar bith liom,<br />

Ach duilliúr na gcraobh mar éide leapa os mo chionn,<br />

Is, óró sheacht m’anam déag thú, is tú ag féachaint orm anall.<br />

A chuisle, ’s a stór, ná pós an seanduine liath,<br />

Ach pós an fear óg, mo leo, mura maire tú ach bliain.<br />

Nó beidh tú go fóill gan ua ná mac os do chionn<br />

A shilfeadh aon deoir, tráthnóna nó ar maidin go trom.<br />

Ach ab é an t-ól bheadh cóta maith ar mo dhroim,<br />

Stocaí agus bróga agus cró maith seascair faoi choim;<br />

Ach is leis na mná óga a d’ól me m’fhortún go cruinn;<br />

Is dá gcuideodh mo stór liom bheadh teach maith os ár gcionn.<br />

55

---

PÁISTÍN FIONN<br />

Grá le m'anam mo pháistín fionn,<br />

A croí is a haigne ag gair’ liom,<br />

A cíocha geala mar bhláth na n-úll ,<br />

’S a píob mar eala lá Márta.<br />

Is tusa mo rún, mo rún, mo rún,<br />

’S tusa mo rún ’s mo ghrá geal,<br />

’S tusa mo rún ’s mo chumann go buan,<br />

’S é mo chreach gan tú agam ód mháthair!<br />

Cara mo chroí mo pháistín fionn,<br />

A bhfuil a dhá grua ar lasadh mar bhláth na dtom;<br />

Tá mise saor ar mo pháistín fionn,<br />

Ach amháin gur ólas a sláinte!<br />

Dá mbeinnse sa mbaile ’na mbeadh súgradh ’s greann,<br />

Idir dhá bhairille bheadh Ián de leann,<br />

Mo shiúirín im’ aice is mo lámh faoina ceann,<br />

Is súgach a d'ólfainn a sláinte.<br />

Bhí mé naoi n-oíche i mo luí go bocht<br />

Ó bheith sínte faoin díleann idir dhá thor,<br />

A chumann mo chroí is mé ag smaoineamh ort,<br />

'S nach bhfaighinnse le fead ná le glaoch thú.<br />

Tréigfead mo charaid ’s mo chairde gaoil<br />

’S tréigfead a maireann de mhnáibh an tsaoil<br />

Ach ní thréigfead lem’ mharthain thú, a ghrá mo chroí<br />

Go síntear i gcónra faoi chlár mé.<br />

56

---

NEAINSÍN BHÁN<br />

Ó 's, a Neainsín Bhán, cé 's ansa leat,<br />

Fear eile nó mé fhéin?<br />

Is a Neainsín, thug mé fancy dhuit<br />

I dtosach ar mhná 'n tsaoil;<br />

Mar shíl mé go mba bhreátha thú<br />

Ná bean ar bith sa saol,<br />

Smid cáinte ná raibh ag an té<br />

Nach molfadh leatsa mé.<br />

Is ma théann tú chun an aonaigh,<br />

Bíodh a' chaora leat is a' t-uan,<br />

Is mé théann tú 'déanamh tíobhais<br />

Bíodh do mhian agat ar dtús;<br />

Óra, bíodh sí maorga, macánta,<br />

Is í molta as a clú,<br />

Is ní barr maoine 'thabharfaidh 'un tíobhais<br />

thú<br />

Is ná mealltar le sraoill thú.<br />

Is dá mbeadh heels agus tops faoi mo bhróga<br />

a'm,<br />

Agus cóir mhaith bheith ar na boinn,<br />

Óra, ghabhfainnse 'chuile Dhomhnach leat<br />

San áit a mbíonn a' spraoi;<br />

Mar ní thógfadh an t-aos óg orm<br />

Gach comhrá dá gcuirfinn díom,<br />

Is dá mbeadh mo stór ar cheann an stóil<br />

Níorbh fhada liom an oích',<br />

'S ar theacht na Nollag nach dona í an obair<br />

A' síorchur insan gcré!<br />

Mar 'bheadh seabhcán ar bharr sceiche,<br />

Nó barr glas na sú' craobh;<br />

Mo mhallacht go deo anois a thabharfainnse<br />

D’aon fhear beo sa saol<br />

A thógfadh orm bheith ag cogarnaíl<br />

Le stóirin geal mo chléibh.<br />

Is, a théagairin, ní féidir duit<br />

Gan duine éigin a fháil<br />

A nífidh do chuid éadaigh<br />

Nó a fhuinfidh do chuid 'ráin;<br />

Ach, a phéarla 'tá breá gléigeal<br />

Go cíoch, go cois, go láimh,<br />

Is é mo léan gan mé faoi shléibhte leat<br />

Is cead éada ag feara Fáil!<br />

57

---

BRÍD ÓG NÍ MHÁILLE<br />

Is a Bhríd Óg Ní Mháille, is tú a d’fhág mo chroí cráite.<br />

Chuir tú arraingeacha an bháis ag dul trí cheartlár mo chroí.<br />

Tá na céadta fear i ngrá le d’éadan ciúin náireach,<br />

Is go dtug tú barr breáthacht’ ar Thír Oirghiall, más fíor.<br />

Níl ní ar bith is áille ná an ghealach os cionn an tsáile,<br />

Nó bláth bán na n-airní a bhíos ag fás ar an droighean;<br />

Ó siúd mar a bhíos mo ghrása, níos trilsí le breáthacht,<br />

Béilín meala na háilleacht’ nach ndearna riamh claon.<br />

Is buachaill deas óg mé atá ag triall chun mo phósta,<br />

Is ní buan i bhfad beo mé mura bhfaighe mé mo mhian,<br />

A chuisle is a stóirín, déan réidh is bí romhamsa,<br />

Ceann deireanach den Domhnach ar Bhóithrín Dhroim Sliabh.<br />

Is tuirseach is is brónach a chaithimse an Domhnach,<br />

Mo hata i mo dliomliom is mé ag osnaíl go trom,<br />

Is mé ag amharc ar na bóithre a mbíonn mo ghrá-sa ag gabháil ann,<br />

Anois ag fear eile pósta agus gan í bheith liom.<br />

Nach mise ata thíos leis an pósadh sin bheith déanta,<br />

’S ní chodlaím san oíche ach ag osnaíl go trom.<br />

’S nár fhága mé an saol seo go raibh mé is tú, a chéadsearc<br />

Ar an aon leaba sínte is mo lámh faoi do cheann.<br />

58

---

CEOL AN PHÍOBAIRE<br />

Má phósann tú an siostalóir, is tú a bheas ag caoineadh,<br />

A mhuirnín dílis 'fhaoilí ó,<br />

O, beidh tú do thachtadh le barrach na tíre,<br />

A mhuirnín dílis 'fhaoilí ó,<br />

O, beidh tú 'do shuí go mbeidh sé an meán oíche,<br />

Ag síordhó na gcoinneal is ag sciobadh an lín dó,<br />

Mile b'fhearr duit mise agat, is ceol binn mo phíbe,<br />

A mhuirnín dílis 'fhaoilí ó.<br />

Má phósann tú an fíodóir, is tú a bheas ag caoineadh,<br />

A mhuirnín dílis 'fhaoilí ó,<br />

Beidh cead luig laig ag an úim a scaoileadh,<br />

A mhuirnín dílis 'fhaoilí ó,<br />

O, beidh tú 'do shuí go mbeidh sé an meán oíche,<br />

Ag síordhó na gcoinneal is ag crónan fán íneadh,<br />

Míle b'fhearr duit mise agat, is ceol binn mo phíbe,<br />

A mhuirnín dílis 'fhaoilí ó.<br />

Má phósann tú an tailliúr, is tú a bheas ag caoineadh,<br />

A mhuirnín dílis 'fhaoilí ó,<br />

Beidh sop i mbéal an dorais, mar bheadh madar ar charn aoiligh,<br />

A mhuirnín dílis 'fhaoilí ó,<br />

O, beidh tú do shuí go mbeidh sé an meán oíche,<br />

Ag síordhó na gcoinneal is ag creimneáil na bpíosaí,<br />

Míle b'fhearr duit mise agat is ceol binn mo phíbe,<br />

A mhuirnín dílis 'fhaoilí ó.<br />

59

---

BA LOINNIREACH GRIAN AN TRÁTHNÓNA<br />

Ó ba loinnireach grian an tráthnóna, is ba bhinn guth an éin ar chraoibh,<br />

Nuair a casadh domh ainnir na n-órfholt is mé ag siúl cois tra liom féin.<br />

Ach nach gasta ‘ chuaigh dealramh na gréine i bhfolach faoi néalta ceo,<br />

Is nár ghairid ár súgradh le chéile gur éalaigh tú uaim go deo.<br />

Is tuirseach ‘s is brónach mo shaolsa ‘s mé ag imeacht liom féin faoi smúid.<br />

Is corrach mo chodladh san oíche is ní bheidh mise beo gan tú.<br />

Is a chéadsearc, nach gcluin tú mé ag caoineadh ‘s nach trua leat féin mé i mo luí,<br />

Is gan duine le theacht ar na gaobhair a thógfadh an brón seo díom.<br />

Is mairg gur casadh dom riamh thú, a ainnir na gcuachann fionn,<br />

Is go bhfuil mé a mo chloí is a mo chriathrú, is mé ag meabhrú ar ghlór do chinn.<br />

Is ní chluinfidh mé guth binn an smaolaigh ag seinm ar ghéag níos mó,<br />

Is nár ghairid ár súgradh le chéile gur éalaigh tú uaim go deo.<br />

60

---

AN LADHRÁN TRÁ<br />

Shiúil mé le mo ghrá bán síos le cois na trá,<br />

Tráthnóinín aoibhinn aerach i ndeireadh an Aibreáin,<br />

Bhí na huain go deas ag méileach is bhí ceol ag Ladhrán Trá,<br />

Ach ba ghearr ina dhiaidh sin go mbeinnse i ndeoraíocht le fáil.<br />

Ní maith liom bheith ag scarúint leat, a stór is a chuid den tsaol,<br />

Tá m’intinn dhá réabadh le brón is le briseadh croí, m<br />

Níl fáil agam go bhfillfidh mé nó go dtaga an lá bán,<br />

Ach cuimhneoidh mé ar mo stóirín is mé i ndeoraíocht le fáil.<br />

Ansin sea tháinig impí sna súile ina ceann;<br />

"Ná himigh uaimse a stóirín, ó fan liom cúpla lá,<br />

Ansin gabhfaidh muid le chéile ar thóir an Ladhrán Trá,<br />

Is beidh an bheirt a'ainn lena chéile i ndeoraíocht le fáil."<br />

Ó d'fhág muid an baile ar maidin leis an lá,<br />

Síos go barr na céibhe no gur thóg muid an bád bán,<br />

D'fhág muid uain ag méileach is ceol ag Ladhrán Trá,<br />

Le go mbeadh muid lena chéile i ndeoraíocht le fáil.<br />

Máirtín Mac Donnchadha<br />

61

---

TRÁTHNÓNA BEAG ARÉIR<br />

Thíos i lár an ghleanna tráthnóna beag aréir<br />

Agus an drúcht 'na dheora geala ’na luí ar bharr an fhéir,<br />

'S ea casadh domhsa an ainnir ab áille gnúis is pearsa,<br />

'S í sheol mo stuaim chun seachráin tráthnóna beag aréir.<br />

Agus a Rí, nár lách ár n-ealaín ’gabháil síos an gleann aréir,<br />

Ag éalú fríd an chanach agus ciúnas ins an spéir,<br />

A rún mo chléibh nár mhilis ár súgradh croí 's nár ghairid,<br />

Ó 's a Rí na glóire gile, tabhair ar ais an oíche aréir.<br />

Do chiabhfholt fáinneach frasach, do mhalaí bhán ‘ do dhéad,<br />

Do chaolchoim álainn mhaiseach agus glórthaí caoin do bhéil,<br />

Do bhráid mar chlúmh na heala, do shúil mar réalt na maidine,<br />

‘Gus faraor gur dual dúinn scaradh, tráthnóna beag aréir.<br />

Dá bhfaighinnse arís cead pilleadh agus labhairt le stór mo chléibh,<br />

Nó dá bhfaighinnse buaidh ar a’ chinniúint char mhiste liom fán tsaol,<br />

Shiúlfainn leat fríd chanach is fríd mhéilte ar chiumhais na mara,<br />

Agus dúiche Dé dá gcaillfinn go bpógfainnse do bhéal.<br />

Agus a Rí, nár lách ár n-ealaín ’gabháil síos an gleann aréir<br />

Ag éalú fríd an chanach agus ciúnas ins an spéir<br />

A rún mo chléibh nár mhilis ár súgradh croí 's nár ghairid<br />

Ó 's a Rí na glóire gile, tabhair ar ais an oíche aréir.<br />

62

---

AR ÉIRINN NÍ NEOSFAINN CÉ HÍ<br />

Aréir is mé téarnamh um' neoin<br />

Ar an dtaobh thall den teóra 'na mbím,<br />

Do théarnaigh an spéirbhean im' chómhair<br />

D'fhág taomannach breoite lag sinn.<br />

Do ghéilleas dá méin is dá cló,<br />

Dá béal tanaí beo milis binn,<br />

Do léimeas fé dhéin dul 'na cómhair,<br />

Is ar Éirinn ní neosfainn cé h-í.<br />

A gradh ghil bi pairteach liom fhein<br />

Is go hairithe da mb’fhéidir liom scriobh<br />

Bheinn ag gáire le bánchneas na gcraobh<br />

Da bhfaighinn áirithe ó éinne cé hí.<br />

Níl a cairde róshásta liom fhéin<br />

Chun áras a dhéanamh na tíos<br />

Ach ma tha si d'réir raite mo bhéil<br />

Ní náir dom a léamh duit cé hí.<br />

Dá ngéillfeadh an spéirbhean dom' ghlór,<br />

Siad ráidhte mo bheól a bheadh fíor;<br />

Go deimhin duit go ndéanfainn do ghnó<br />

Do léirchur i gcóir is i gcrích.<br />

Do léifinn go léir stair dom' stór,<br />

'S ba mhéin liom í a phógadh óm chroí,<br />

'S do bhéarfainn an chraobh di ina dóid,<br />

Is ar Éirinn ní neosfainn cé hí.<br />

Tá spéirbhruinneal mhaorga dheas óg<br />

Ar an taobh thall de'n teora 'na mbím.<br />

Tá féile 'gus daonnacht is meoin<br />

Is deise rómhór ins an mhnaoi,<br />

Tá folt lei a' titim go feoir,<br />

Go cocánach ómarach buí.<br />

Tá lasadh 'na leacain mar rós,<br />

Is ar Éirinn ní neosfainn cé hí.<br />

63

---

MNÁ NA hÉIREANN<br />

Tá bean in Éirinn a phronnfadh séad domh is mo sháith le n-ól<br />

Is tá bean in Éirinn is ba bhinne léithe mo ráfla <strong>ceoil</strong><br />

Ná seinm théad; atá bean in Éirinn is níorbh fhearr léi beo<br />

Mise ag léimnigh nó leagtha i gcré is mo thárr faoi fhód<br />

Tá bean in Éirinn a bheadh ag éad liom mur' bhfaighfinn ach póg<br />

Ó bhean ar aonach, nach ait an scéala, is mo dháimh féin leo;<br />

Tá bean ab fhearr liom nó cath is céad dhíobh nach bhfagham go deo<br />

Is tá cailín spéiriúil ag fear gan Bhéarla, dubhghránna cróin.<br />

Tá bean i Laighnibh is ní miste léithe bheith lámh liom ar bord,<br />

Is tá bean i bhFearnmhaigh a ghéabhadh bhéarsai is is sárbhinne glór,<br />

Bhí bean ar thaobh cnoic i gCarraig Éamoinn a níodh gáire ag ól<br />

Is tráth bhí ina maighdin ní mise d'éignigh dá chois ó chomhar.<br />

Tá bean a leagfadh, nífead is d'fhuaifeadh cáimric is sról,<br />

Is tá bean a dhéanfadh de dh'olainn gréas is thairnfeadh an bhró<br />

Tá bean is b'fhearr leí ag cruinniú déirce nó cráite re cró<br />

Is tá bean 'na ndéidh uile a luífeadh lé fear is a máthair faoi fhód<br />

Tá bean a déarnadh an iomad tréanais is grá Dia mór,<br />

Is tá bean nach mbéarfadh a mionna ar aon mhodh is nach n-ardódh glór;<br />

Ach thaispeáin saorbhean a ghlacfadh lé fear go cráifeach cóir<br />

Nach mairfeadh a ghléas is nach mbainfeadh léithe i gcás ar domhan.<br />

Tá bean a déarfadh dá siúlfainn léi go bhfaighinn an t-ór,<br />

Is tá bean 'na léine is is fearr a méin ná na táinte bó<br />

Le bean a bhuairfeadh Baile an Mhaoir is clár Thír Eoghain,<br />

Is ní fheicim leigheas ar mo ghalar féin ach scaird a dh'ól<br />

-Peadar Ó Doirnín ~1704-1769<br />

64

---

ÉIRIGH SUAS, A STÓIRÍN<br />

Éirigh suas, a stóirín, mura bhfuil tú 'do shuí<br />

Foscail an doras agus lig mise 'un tí<br />

Tá buidéal i m'aice bhéarfas deoch do mhnaoi an tí<br />

Agus ta súil agam nach ndiúltaíonn sí mé fána níon.<br />

Nuair a éirím amach ar maidin agus dhearcaim uaim siar<br />

Is dhearcaim ar a' bhaile úd a bhfuil agam le dhul ann.<br />

Ó titeann na deora 'na sróite liom síos<br />

Agus nímse míle osna bíos cosúil le cumhaidh.<br />

I ngleanntán na coille beothorraí is lag tuirseach a bhím<br />

Ó Dhomhnach go Domhnach is mé ag caitheamh mo shaoil.<br />

Is mé a' feitheamh 'ach tráthnóna cé rachadh an ród nó ‘ thiocfadh 'un tí<br />

Is gan aon ní ar an domhan mhór a thógfadh mo chroí.<br />

Is nach aoibhinn don éanlaith a éiríos gach lá<br />

Is a luíos arís ar an aon chraobh amháin.<br />

Ní hé sin dom féin is do mo chéad míle grá<br />

Is i bhfad i bhfad ó chéile bíos ár n-éirí gach lá.<br />

A Mhalaí a chéadsearc ná tréig thusa mé go brách<br />

Nach bhfuil mé ' do dhiaidh gach aon lá fá mhalaí na n-ard<br />

Is tú cruithneacht ar mhná Éireann, is tú an péarla 'tá doiligh ' fháil<br />

Is dar mionna mo bhéil ní bréag é go bhfuil mé leatsa i ngrá.<br />

65

---

JIMÍ MO MHÍLE STÓR<br />

Bliain is an taca seo d'imigh uaim rún mo chléibh<br />

Ní thiocfaidh sé abhaile go dtabharfaidh sé cúrsa an tsaoil<br />

Nuair a tchífead é rithfead le fuinneamh ró-ard ina chomhair<br />

Agus cludód le mil é is é Jimmy mo mhíle stór.<br />

Bíonn mo mháthair is m’athair ag bearradh is ag bruíon liom féin.<br />

Táim giobaithe, piocaithe, ciapaithe, cráite ‘m shaol,<br />

Thugas taitneamh don duin’ úd dob fhinne is dob áille snó,<br />

A’s chuaigh sé ar bord loinge, ‘s é Jimmy mo mhíle stór.<br />

Tá cailíní deasa, a’ déanamh bróin agus trua dom féin,<br />

Dá rá gur lem' boige do mealladh mé i dtús mo shaoil.<br />

Mise dá fhulaingt go dubhach is ag sileadh na ndeor<br />

Le cumann dom chumann, is é Jimmy mo mhíle stór.<br />

Rachadsa chun coille ‘ gus caithfead ann an chuid eile dem’ shaol.<br />

San áit ná beidh éinne, ag éisteacht le ceol na n-éan,<br />

Ag bun an chrainn chaorthainn mar a bhfásann ann féar go leor.<br />

Ag tabhairt taitnimh don duine’ úd, ‘s é Jimmy mo mhíle stór.<br />

66

---

ANSACHT NA nANSACHT<br />

A mh'ansacht na n-ansacht<br />

A dtug mé m'ansacht go léir duit<br />

Nach cuimhin leat mo mhealladh<br />

Is rinne tú ‘n fheall orm na dhéidh sin.<br />

Anois atá mé folamh<br />

Is go bhfuil m'intinn lánbhuartha<br />

'S mé ag amharc ar mo leannán<br />

Ag fear eile a bréagadh<br />

Éireoidh mé ar maidin<br />

Le theacht dheirg na gréine<br />

Agus fuígfidh mé mo bheannacht<br />

Ag cailíní an tsaoil seo.<br />

Bhéarfaidh mé an ruaig sin<br />

Thart suas fá Loch Éirne<br />

'S ní phillfidh mé 'na bhaile<br />

Go gcanfaidh 'n chuach ann gach réigiún.<br />

Mar bhláth bán na neoiníní<br />

Bhíos a' fás i dtús a’ tSamhraidh<br />

Nó mar fhaoileán dheas bhán<br />

A bhíos a’ snámh ar na méilte.<br />

Mar ghrian os cionn na dtuillte<br />

'S í ‘ dealramh thart timpeall<br />

'S nach siúd mar bhíos mo ghrása<br />

A' deanamh rámhaillí i m'intinn<br />

67

---

AN SPAILPÍN FÁNACH<br />

Seo an Spailpín fánach ón sliabh anuas le coiscéim éadrom lúfar<br />

Ag ceiliúr is ag ceol agus draíocht ina ghlór agus mheall sé an ógbhean uasal.<br />

Á dí dú, á dí dú dá dé,<br />

Á dí dú, a dí dé dí.<br />

D’fhág sise teach a hathar féin, d’fhág sise gaolta is cairde.<br />

Thréig sise an fear a bhí luaite léi, agus lean sí an spailpín fánach.<br />

Ghluais a hathair sa tóir ’na ndiaidh, trasna sléibhte is bánta,<br />

Ag iarraidh tuairisc’ fána níon is an Spáilpín béalbhinn fánach.<br />

Tháinig sé ar ball go dtí caisleán mór, b’ann a fuair sé an lánúin,<br />

Is bhí togha gach bia agus rogha gach dí ag an níon’s ag an Spailpín Fánach.<br />

“Ní Spailpín é, a athair,” ar sí “Ach tiarna óg na háite,<br />

Go dté mé i gcré ní scarfaidh mé leis an Spailpín bhéalbhinn fánach”.<br />

68

---

BRÍD THOMÁIS MHURCHA<br />

Is a Bhídeach na gcarad, tuig feasta nach sugrádh é,<br />

Ó thug mo chroí gean duit ar mhalairt ná diultaigh mé,<br />

Má shíl tú mé a mhealladh le bladar deas ciúin do bhéil,<br />

Ach go dtug mise gean duit seachas cailíní deasa an tsaoil.<br />

Is a Bhríd Thomáis Mhurcha, molaimse an barr leat féin,<br />

Ar ghile, ar fhinne, ar dheise is áille méin;<br />

Tá a cuilín deas triopallach is í fite mar thrilseán óir,<br />

Is an té a bheadh gan amharc, go dtabharfadh sí soilse dó.<br />

Rachad go Gaillimh go gceannaí mé gairdín úll,<br />

Loingeas ar farraige le haghaidh bheith ag déanamh spóirt,<br />

Ag filleadh ó Shligeach dom agus leid bheag a fháil do mo chomhair,<br />

Is ní chonóinn fá bhealach go mblaisfinn de phóg mo stóir.<br />

Má bhí mise folamh, dar m'fhocal, ba mhór an scéal,<br />

Is a liachtaí bean deas a thug taitneamh do ghlór mo bhéil,<br />

Dá mbeadh sé ag cur seaca, ag cur sneachta i ngach ceard den spéir,<br />

Ach tusa a bheith i m'aice, ní áireoinnse buaireamh an tsaoil.<br />

Is a Aonmhac Mhuire, a chuir an cuileann tríd an bhféar ag fás,<br />

Nach mise an trua Mhuire is mé ag cailleadh Iúth na ngéag le grá?<br />

Ach má tá sé inár gcinniúint nach féidir dúinn a chéile a fháil,<br />

Bíodh tusa i do choinneal is beidh mise i m’fheileacán.<br />

69

---

THÍOS I dTEACH A' TÓRRAIMH<br />

Thios i dteach an tórraimh fuair mise eolas ar mo chailin donn,<br />

Bhí a grua mar na rósaí 's bhi a béilín mar a bheadh siúcra donn,<br />

Bhí mil ar bharra na gcraobh ann, agus ceirbheach ar bhun na gcrann,<br />

Is bhí iasc na finne ag léimnigh le pléisiúr mar bhí sí liom.<br />

Bhí mé lá go ceolmhar, ar mo sheol agus mé i gceann an tí,<br />

Ag síorghabháil don cheol, 's ag cur na mbréag in iúl do mhian mo chroí,<br />

Ni chreidfeadh sí mo ghlórthaí, nó shíl sí gur dá mealladh a bhínn,<br />

Tá mé óg go leor i gcónaí, is ní phósfaidh mé ach mian mo chroí.<br />

Is binn agus is ceolmhar, a labhras gach éan i dtom,<br />

Is deas an uile shórt ann, 'gus is ródheas mo chailín donn.<br />

Is aici fuair mise eolas, ar mhórán 's ar thuilleadh grinn,<br />

's nár dheas an rud sú na heorna, bheith le hól agus á teannadh liom.<br />

Bhí mé lá go ceolmhar, i ngleanntáin is mé ag seoladh bó,<br />

Tharlaidh orm an ógmhnaoi, is í cóirith' insan éideadh chóir,<br />

Bhí háta os cionn a clóca uirthi agus búclaí ina bróga thíos,<br />

Ó ba chosúil le mo stóirín í, an réalt eolais 'bhí 'gabháil romham sa tslí.<br />

Ar éirí domhsa Dé Ceadaoin, dar liomsa go raibh an mhaidin fuar,<br />

Bhreathnaigh mé uaim mo stóirín ar an léana agus í i bhfad uaim,<br />

Dhruid mé le mo chéile, mar 'n duil agus go rachadh muid chun suain,<br />

Ó is a Dhia, nár dheas an féirín í an ógmhnaoi a d'imigh uaim.<br />

Mallachtaí na hAoine, ar an té údaí a bhain díom mo stór,<br />

Nach ligfeadh ar na gaobhair mé lá saoire nó go moch Dé Luain,<br />

Dá mbeadh sé a cur agus ag déanamh díle, is ag síorchur den sneachta ó thuaidh,<br />

Ó 'Dhia, dá bhfaighinn cead síneadh léi, bheinn chomh haoibhinn leis an eala ar cuan.<br />

70

---

AN RAIBH TÚ AR AN GCARRAIG?<br />

An raibh tú ar an gCarraig nó an bhfaca tú féin mo ghrá,<br />

Nó an bhfaca tú gile nó finne nó scéimh na mná,<br />

Nó an bhfaca tú an t-úll ba chumhra is ba mhilse bláth ,<br />

Nó an bhfaca tú mo vailintín nó an bhfuil sí á cloí mar táim?<br />

Bhíos-sa ar an gCarraig is chonaic mé féin do ghrá,<br />

Chonaic mé gile agus finne agus scéimh na mná,<br />

Chonaic mé an t-úll ba chumhra is ba mhilse bláth ,<br />

Ó chonaic mé do vailintín agus níl sí á cloí mar táir.<br />

Nuair a bhímse im chodladh bíonn osna gan bhrí im chliabh<br />

Is mé im luí idir chnocaibh go dtige an ghrian aniar;<br />

A rúin ghil 's a chogair, níl furtacht mo chúise ach Dia,<br />

'S go ndearnadh loch fola de sholas mo shúl id’ dhiaidh.<br />

Is go dtige an Cháisc ar lár an fhómhair bhuí<br />

Is Lá Fhéile Pádraig lá nó dhó ina diaidh,<br />

Go bhfása an bláth bán trí lár mo chónra chaoil,<br />

Páirt ded ghrá go brách ní thabharfad do mhnaoi.<br />

Siúd í thíos an ríbhean álainn óg<br />

A bhfuil a gruaig léi scaoilte síos go barr a bróg;<br />

Is í an eala í mar an litis a shíolraigh ón tsárfhuil mhór—<br />

A chara ghil mo chroí, céad míle fáilte romhat.<br />

71

---

D'FHAN MÉ ISTIGH DÉ SATHAIRN<br />

D'fhan mé istigh Dé Sathairn ag dúil go raibh tú ag teacht<br />

D'fhan mé istigh Dé Sathairn ag dúil go raibh tú ag teacht<br />

B'áil leat mé bheith agat ar cuairt, ní thiocfá féin m'fhad<br />

B'áil leat mé bheith agat ar cuairt, ní thiocfá féin m'fhad.<br />

Luigh mé ar mo leaba bhí na deora liom go fras<br />

Luigh mé ar mo leaba bhí na deora liom go fras<br />

Gach duine a chuaigh an tsráid amuigh shíl mé gur tú a bhí ann<br />

Gach duine a chuaigh an tsráid amuigh shíl mé gur tú a bhí ann.<br />

D'éirigh mé Dé Domhnaigh agus chíor mé mo cheann<br />

D'éirigh mé Dé Domhnaigh agus chíor mé mo cheann<br />

Go teach an phobail chuaigh mé ag dúil go mbeifeá ann<br />

Go teach an phobail chuaigh mé ag dúil go mbeifeá ann.<br />

Ní bhfuair mé tasc ar bith ort do lorg ná do rian<br />

Ní bhfuair mé tasc ar bith ort do lorg ná do rian<br />

Bhí leannán eile anois agat is seanbhlas agat dom féin<br />

Bhí leannán eile anois agat is seanbhlas agat dom féin.<br />

Conas a bhaintear rósaí san áit nach bhfásann siad<br />

Conas a bhaintear rosaí san áit nach bhfásann siad<br />

Conas a bhaintear rós an ghra is gan grá ar bith le fáil<br />

Conas a bhaintear rós an ghra is gan grá ar bith le fáil.<br />

Ní bhainimse aon rós ní bhainim bláth ar bith<br />

Ní bhainimse aon rós ní bhainim bláth ar bith<br />

Thug mé grá duit le hiomlán croí cha dtugaim grá arís<br />

Thug mé grá duit le hiomlán croí cha dtugaim grá arís.<br />

72

---

AINNIR DHEAS NA GCIABHFHOLT DONN<br />

'S é deir Colmcille liom go hlfreann nach dtéid fial,<br />

Lucht an tsaibhris go gceileann siad a bpáirt mhór le Dia;<br />

Nach mór an tubaiste d'aon duine a dearnadh ariamh<br />

Oiread a chruinniú agus choinneodh as Parthas é?<br />

Thréig mé lucht an Bhearla agus búclaí bróg;<br />

Thréig mise an méid sin mar gheall ort, a stór,<br />

Mar i ndúil go mbeinn 's tú, 'chéadsearc, maidin chiúin cheo<br />

Is sinn ag éisteacht le géimneach ar sealbháin deas bó.<br />

D'imigh mé mar d'imeodh mo shnua agus mo ghné',<br />

D'imigh mé mar d'imeodh fáinní geala an lae,<br />

D'imigh mé mar d'imeodh an sneachta den ghréin,<br />

Nó mar bheinn ar oileán 's thiocfadh an tuile orm is bháithfí mé.<br />

Go mbreacaí mo dhá mhala agus go liathaí mo cheann<br />

Chomh geal leis an eala atá ar Shliabh Uí Fhloinn,<br />

Go dté mo bhean i dtalamh agus 'na diaidh sin a clann<br />

Beidh cuimhne agam ort, 'ainnir dheas na gciabhfholt donn.<br />

73

---

AN CHÚILEANN<br />

An bhfaca tú an chúileann ‘s í ag siúl ar na bóithre?<br />

Maidin gheal drúchta gan smúit ar a brogan?<br />

Is iomaí ógánach súilghlas ag tnúth lena pósadh,<br />

Ach ní bhfaighidh siad mo rúnsa ar an gcuntas is dóigh leo.<br />

Bhí mé lá geimhridh ar bhinse cois Bóinne<br />

Agus tharla dhamh an mhaighdean le soillse an tráthnóna,<br />

Fá na heachraí a bhí riabhach agus diallaite órbhuí,<br />

Is bhí ceolta go meidhreach le maighre an chúil ómra.<br />

Dá bhfeicfeá an spéirbhean is í taobh leis an toinn,<br />

Fáinne óir ar gach méar léi is í ag réiteach a cinn;<br />

'S é dúirt caiptín Rí Séamas leis an mate ar an loing<br />

Go mb'fhearr leis aige féin í ná Éire gan roinn.<br />

An bhfac tú mo bhábán lá breá ‘s í ina haonar,<br />

A cúl dualach drisleánach go slinneán síos léithe,<br />

Mil ar an ógbhean, ‘s rós brea ‘na héadan,<br />

‘S is dóigh le gach spreasán gur leannán leis féin í.<br />

'S í mo shiúr í, 's í mo rún í, 's í mo ghrá is mo dhalta,<br />

'S í grianán na bhfear óg i gach aon lá den tseachtain;<br />

Tá grua mar an rósa is a píob mar an eala,<br />

Is mo chumha gan mé im chónaí mar a gcóiríonn sí a leaba.<br />

Do b'fhéidir go mbeinnse agus maighre an chúil ómra<br />

Ag súgradh is ag éisteacht le haifreann ar bpósta,<br />

Ach más ní nach rachaidh ar aghaidh é is deimhin go mbead brónach,<br />

Im gheilt ar fud coillte le soillse an tráthnóna.<br />

74

---

ERIKA<br />

Tá an bláthóigín ag fás i lár an fhraoigh,<br />

Goirtear di Erika<br />

Bíonn na mílte beach ag dordán leo de shíor,<br />

Goirtear di Erika<br />

Tá an mhilseacht líonmhar ina croí,<br />

Agus doirtear cumhracht ina slí<br />

Tá an bláthóigín ag fás i lár an fhraoigh,<br />

Goirtear di Erika.<br />

'I mo bhaile féin tá cailín mánla séimh,<br />

Goirtear di Erika<br />

‘Sí mo stóirín í, mo mhian a's rún mo chléibh,<br />

Goirtear di Erika<br />

Nuair a bheas an corcarfhraoch faoi bhláth<br />

Ceolfaidh mé mo ghrá di ins an dán<br />

Tá an bláthóigín ag fás i lár an fhraoich,<br />

Goirtear di Erika.<br />

I mo sheomra tá an plúirín beag faoi bhláth,<br />

Goirtear di Erika<br />

Chítear domh le camhaoir agus feascarthráth,<br />

Gurb í Erika;<br />

Agus braithim glór mo bhríde in imcéin<br />

'S í ag rá : An smaoinim uirthi féin<br />

Má tá cumha ar do chailín i do dhiaidh,<br />

Goirtear di Erika.<br />

—Ailbhe Ó Monacháin.<br />

75

---

AN BUACHAILL CAOL DUBH<br />

Do thugas céad searc don bhuachaill caol dubh<br />

Ar fheabhas a mhéine 's ar mhais' a shnó,<br />

Dá dhá shúil ghléineach' mar dhrúcht an fhéir ghlais,<br />

Dá dhá ghrua néamrach' ar dhath an róis;<br />

Dá chuachaibh néata mar chnuasach sméar dubh<br />

Is gluair' ón ngréin orthu maidin fhómhair,<br />

Ach b'é a chomhrá béil sin sa teangain Ghaeilge,<br />

Do mheall thar aon rud mo ghean dá chló.<br />

Ar fheis nó ar aonach ní fheicim aon neach<br />

Do 'neosadh scéal leis sa tseana-nós,<br />

Do rincfeadh tréanphort ar bhinse taobh leis<br />

Nó a chasfadh dréacht leis i gceart an cheoil;<br />

Agus deir gach aon fhear "Seo chugainn a' réice,<br />

Beidh báire laochais anseo go fóill,"<br />

Nuair is chucu léimeann an Buachaill Caol Dubh,<br />

'S a chamán gléasta 'na ghlaic chun spóirt.<br />

Agus dúirt sé féin liom de mhóid a bhéil ghil —<br />

Gur mise 'n t-aon bhean 'na thigh a gheobhadh,<br />

'S go mb'fhearr leis féin mé gan feoirling spré liom<br />

Ná toice 'n Bhéarla 's a carnadh 'en ór;<br />

'S a shiúr na n-ae 'nam, ná creidse ó aon neach<br />

Nach é an faisean Gaelach is fearr mar nós,<br />

Mar is é do bhréagfadh an Buachaill Caol Dubh<br />

Is uaisle tréithe is gile meon.<br />

—Torna.<br />

76

---

BEAN AN FHIR RUA<br />

Ós a bhruinneall gan smál ‘ bhfuil na dealraitheach’ deasa in do ghrua<br />

Fán ógánach bhán atá cráite le fada i do dhiaidh<br />

Ní cheilimse ar aon neach cén fáth a bhfuil ormsa gruaim,<br />

In ainneoin eaglaise is bráithre is í grá mo chroí bean an fhir rua.<br />

Ó rachaidh mé síos seal míosa nó coicís ar cuairt<br />

Is ní fhillfidh mé aníos go síntear mo chaolchorp san uaigh.<br />

Órú, dochtúirí an tsaoil ní leigheasfadh siad mise ar an uaigh<br />

Ach an t-aon amharc amháin a fháil ar bhean an fhir rua.<br />

Dá gcuirfÍ mé síos i bpríosún dubh dorcha crua<br />

Is na bóltaí ar mo chaolchorp is na mílte glas as sin suas,<br />

Órú, d'éireoinn de ruachladh mar a d'éireodh an eala on chuan<br />

Ach an aon phóg amháin a fháil ó bhean an fhir rua.<br />

Beir litir uaim scríofa síos go baile cois cuain,<br />

Chuig an chailín bheag chaomh a bhfuil an ghnaoi ag lasadh ina grua.<br />

Mheallfadh sí an saol—tá na mílte fear léi á lua;<br />

Glac misneach, a Bhríd, i dtús oíche go ngoilfidh an fear rua.<br />

Tá crann ins an gharraí a bhfásann air an bláth buí<br />

Is nuair a leagaim mo lámh air is láidir nach scoilteann mo chroí.<br />

Chan iarrfainnse ’n achainí ar Ard-Rí na bhFlaitheas anuas<br />

Ach an aon phóg amháin is í a fháil ó bhean an fhir rua.<br />

Shíl mé, a chéadsearc, go mbeadh aontíos eadar mé agus tú,<br />

Agus shíl mé 'na dhéidh sin go mbréagfa mo leanbh ar do ghlúin.<br />

Mallacht Rí neimhe ar an té a bhain díom mo chlú,<br />

Sin agus uile go léir lucht bréige a chuir eadar mé agus tú.<br />

77

---

BEAN DUBH AN GHLEANNA<br />

Tá bó 'gam ar a' sliabh, agus táimse seal<br />

'na diaidh,<br />

Ó chailleas-sa mo chiall le nuachar,<br />

A's á seoladh soir a's siar ins an áit a<br />

ngabhann an ghrian,<br />

Ó mhaidin 's go mbuíonn tráthnóna.<br />

Nuair a fhéachaim féin anonn ins an áit go<br />

mbíodh mo rún<br />

Ritheann óm' shúil sruth deora,<br />

'S a Rí ghil na gcumhacht go bhfóirir ar mo<br />

chúis<br />

Gurb í Bean dubh ón nGleann do bhreoigh<br />

mé.<br />

Bean dubh a' Ghleanna, bean dubh ab<br />

'fhearra!<br />

Bean dubh ba dheise gáire;<br />

A grua mar an eala, 's a píob mar a'<br />

sneachta,<br />

'S a com seang singil álainn.<br />

Níl ógánach cailce ó Bh'le Áth Cliath go<br />

Gaillimh,<br />

Ná as siúd go Tuaim Uí Mheára,<br />

Ná go bhfuil ag triall 's ag tarraingt ar<br />

eachaibh donna deasa<br />

Ag tnúth leis an bhean dubh álainn.<br />

Ag iarraidh mé 'fháil le pósadh,<br />

'S dá bhfaighinnse féin mo rogha de<br />

mhnáibh deasa 'n domhain,<br />

'S í bean dubh ón Ghleann b'fhearr liom.<br />

*Lúighean—Laighin<br />

An té chífeadh mo theach, 's gan de dhíon<br />

air ach seasc<br />

'Na shuí 'muigh ó thaobh an bhóthair,<br />

Nuair éiríonn a' bheach, 'gus dheineann a<br />

nead<br />

Le grian a's le teas an tsamhraidh!<br />

Nuair aosaíonn suas an tslat ní fhanann<br />

uirthi aon mheas,<br />

Ach ag tnúth leis an bhrainse is óige,<br />

'S mo chailín plúrach, deas, d'éalaigh uaim<br />

le spreas,<br />

Mo chúig céad slán go deo léi!<br />

Do gheobhainnse bean sa Mhumhain, triúr<br />

ban i Lúighean*,<br />

Bean ó rí geal Seoirse,<br />

Bean na lúba buí, do ghráfadh mé ó chroí,<br />

Bean 'gus dhá mhíle bó léi;<br />

Iníon óg an Iarla, atá go tinn dubhach<br />

diacrach<br />

78

---

FÁTH MO BHUARTHA<br />

'S é fáth mo bhuartha nach bhfaighim cead cuarta ort,<br />

Sa ghleanntán uaigneach mar a mbíonn mo ghrá<br />

Bíonn mil ar luachair ann, im agus uachtar,<br />

Go tús an fhómhair bíonn na crainn faoi bhláth.<br />

Níl gaoth aduaidh ann, níl sneachta crua ann,<br />

Tá caladh 's cuan ann ag loing a's ag bád<br />

Tá tuilleadh bua ann níl turas cruaiche ann,<br />

Dá ndéanfá suas le do mhuirnín bán.<br />

'S é dúirt mo ghrá liom, ó bhí tú ógdeas,<br />

Go ndéanfá foghlaim ar éalú liom;<br />

Is nach mbíonn tráthnóna nó maidin fhómhair,<br />

Nach tú an réalt eolais a bhíonn ag dul romham;<br />

Ag siúl na mbánta 's na gcoillte cnómhar<br />

Ní bhíonn orm brón ná duibheagán croí,<br />

Ach mé bheith pósta ar mo mhíle stóirín,<br />

A's mo lámh go bródúil thar a brollach mín.<br />

79

---

FUÍGFIDH MISE AN BAILE SEO<br />

Fuígfidh mis' an baile seo mar tá sé dubh gránna,<br />

Agus rachaidh mé go Connachtaibh nó siar go Laighin Uí Eadhra,<br />

An áit a bhfaighidh mé póg ó mo stór a's míle fáilte,<br />

Sealbhán deas bó 'gus cead mo phósadh ar a' táilliúir.<br />

A Mhuire nach mé 'n trua 's mé pósta ar a' sclábhaí,<br />

Nach ligeann amach chun Aifrinn mé lá saoire nó Dé Domhnaigh;<br />

Nach dtéid go tigh a' leanna liom 's nach n-ólfadh giní óir liom,<br />

Is nach dteannfadh lena chroí mé mar dhéanfadh 'n buachaill óg liom.<br />

Thíos a chois na farraige atá mé féin 'mo chónaí,<br />

A' síordhéanamh lionnduibh ó mhaidin go tráthnóna;<br />

'S a' smaointiú ar mo stóirín a bhíodh i gcónaí 'caint liom,<br />

Is a' gcuala sibh mar seoladh mé go hóg a dhéanamh m'aimhlis?<br />

Pósadh go hóg mé mar gheall ar na puntaí<br />

'Gus lán mo dhá láimh is níor shásaigh riamh m'intinn;<br />

Nach trua nach dtig sé 'reacht amach mar thiocfadh ar bhoin nó 'r chaoirigh,<br />

An té nach dtaitneodh 'mhargadh leis a sheoladh ar ais 'un aonaigh.<br />

80

---

GARDAÍ A' RÍ<br />

Rachaidh mise suas le Gardaí 'n Rí,<br />

Agus bhéarfa' mis' anuas ar láimh liom í;<br />

Nach mise 'chuirfeadh cluain ar a bánchneas mín,<br />

Agus bhéarfa' mé go Tuaifín í grá mo chroí.<br />

Curfá<br />

Tógaigí suas ar ghruaimhín an iomair' í,<br />

Lasadh ina grua agus bua gach duine léi;<br />

'Ghiolla tá gan gruaim a chuirfeadh cluain ar an iomataí,<br />

Nach é mo scéal trua mar luaíodh mise leat.<br />

Níl mise tinn agus níl mé slán,<br />

'S rómhór m'osna 's ní fhéadaim a rá<br />

Nuair a smaointím ar an uair úd a bhí mé 's tú 'ghrá,<br />

Gualainn ar ghualainn agus lámh ar láimh.<br />

Curfá<br />

Galar cloíte choíche 'n grá,<br />

'S mairg ar a mbíonn sé d'oíche nó lá;<br />

Cé gur crua a' rud a' snaidhm is nach scaoiltear é go brách,<br />

Ó's a chomrádaí dhílis go dté tú slán.<br />

Curfá<br />

81

---

MAIDIN I mBÉARRA<br />

Is é mo chaí gan mise maidin aerach,<br />

Amuigh i mBéarra i m' sheasamh ar an dtrá,<br />

Is guth na n-éan 'o m' tharraingt thar na sléibhte cois na farraige,<br />

Go Céim an Aitinn mar a mbíonn mo ghrá.<br />

Is obann aoibhinn aiteasach do léimfinn,<br />

Do rithfinn saor ó anabhroid an tláis,<br />

Do thabharfainn droim le scamallaibh an tsaoil seo,<br />

Dá bhfaighinn mo léirdhóthain d'amharc ar mo chaoimhshearc bán.<br />

Is é mo dhíth bheith ceangailte go faonlag,<br />

Is neart mo chléibh dá thachtadh 'nseo sa tsráid,<br />

An fhad tá réim na habhann agus gaoth ghlan na farraige<br />

Ag glaoch is gairm ar 'n gcroí seo i m' lár.<br />

Is milis bríomhar leathanbhog an t-aer ann,<br />

Is gile on ngréin go fairsing ar an mbán,<br />

Is ochón, a ríbhean bhanúil na gcraobhfholt,<br />

Gan sinne araon i measc an aitinn mar do bhímis tráth !<br />

—Osborn Ó hAimheirghin.<br />

82

---

PÉ 'N ÉIRINN Í<br />

I ngleanntaibh séimh na héigse bhím<br />

I bhfanntais péin i ngéibh gach laoi<br />

An tseangbhean ghlé ba bhéasach gnaoi,<br />

Do scanraigh mé, pé 'n Éirinn í;<br />

Pé 'n Éirinn í.<br />

Ní thráchtfaidh mé ar chéile Naois'<br />

Thug ár na nGael ar dteacht don Chraoibh;<br />

Ná'n bháb ón nGréig do chéas an Traoi<br />

Le grá mo chléibh, pé 'n Éirinn í.<br />

Pé 'n Éirinn í.<br />

Is breá deas dréimreach réidh a dlaoi,<br />

Go barr an fhéir 'na slaod ar bís;<br />

A tláthfholt réidh do dhealramh an flíos,<br />

Ar ghrá mo chléibh, pé 'n Éirinn í;<br />

Pé 'n Eirinn í.<br />

83

---

AN CAILÍN ÁLAINN<br />

Ta cailín álainn a dtug mé grá di<br />

Is í is deise, is áille na bláth is na rós.<br />

Gan í ar láimh liom is cloíte atá mé<br />

A chailín álainn, is tú fáth mo bhróin.<br />

Curfá:<br />

A chailín álainn, a dtug mé grá duit<br />

Bí ar láimh liom, a mhíle stór.<br />

Is abair liomsa gur tú mo ghrá geal<br />

Beidh orm áthas in áit an bhróin.<br />

Nuair a éirím amach go huaigneach<br />

Siúd an uair is mó mo bhrón.<br />

Bím ag smaoineamh ar an chailín uasal<br />

Atá i bhfad uaimse, mo chreach is mo bhrón.<br />

Dá dtiocfá liomsa, a chailín álainn,<br />

Arís go brách, ní bheadh ort brón.<br />

Sheinnfinn ceol duit mar cheol na cláirsí<br />

Nó ceol binn smolach sa drúcht geal ceo.<br />

84

---

AN CLÁR BOG DÉIL<br />

Do phósfainn thú gan bó gan punt gan áireamh spré<br />

A chuid den tsaol, le toil do mhuintire dá mb’áil leat é;<br />

Is é mo ghalar dúch gan mé is tú, a ghrá mo chléibh,<br />

I gCaiseal Mumhan is gan de leaba fúinn ach an clár bog déil.<br />

Siúil, a chogar, is tar i m’fhochair go dtéam ón ghleann<br />

Is gheobhaidh tú foscadh ar leaba fhlocais agus aer cois abhann,<br />

Beidh na srutha ag déanamh torainn faoi ghéaga crann,<br />

Beidh an lon dubh inár bhfochair is an chéirseach dhonn.<br />

Searc mo chléibh do thugas féin duit agus grá trí rún<br />

Dá dtagadh sé de chor an tsaoil go mbeinn féin is tú<br />

Ceangal cléire bheith eadrainn araon leis an bhfáinne dlúth;<br />

Is dá bhfeicfinn féin mo ghrá ag aon fhear gheobhainn bás de chumha.<br />

85

---

ELEANÓR, A RÚN<br />

Mo ghrá den chéad fhéachaint thú, ’Eleanóir, a rún,<br />

Is ortsa a bhím a’ smaoineamh, tráth a mbím ar mo shuaimh,<br />

Mo ghrá den tsaol thú, ó mo chéad searc, is tú is deise ná ban Éireann,<br />

’S a bhruinnillín deas óg, is tú is deise, is milse póg,<br />

Ach chúns a mhairfeadsa beo, beidh gean a’m ort,<br />

Mar is deas mar a sheolfainn na gamhna leat,<br />

’Eleanóir, a rún.<br />

’S bhí bua aici go meallfadh sí na héanlaith ón gcrann,<br />

’S bhí bua eile aici go dtóigfeadh sí an corp fuar ón mbás,<br />

’S bhí bua eile aici nach ndéarfaidh mé mar ’sí grá mo chroí is ó mo chéad searc,<br />

’S a bhruinnillín deas óg, is tú is deise, is milse póg,<br />

Ach chúns a mhairfeadsa beo, beidh gean a’m ort,<br />

Mar is deas mar a sheolfainn na gamhna leat,<br />

’Eleanóir, a rún.<br />

’S an dtiocfaidh tú nó ’bhfanfaidh tú, ’Eleanóir, a rún?<br />

Nó an aithneofá an té nach gcáinfeadh thú, mo chuid don tsaol is a stór?<br />

Ó tiocfaidh mé ach ní fhanfaidh mé, is maith a d’aithneoinn an té nach gcáinfeadh mé,<br />

’S a bhruinnillín deas óg, is tú is deise, is milse póg,<br />

Ach chúns a mhairfeadsa beo, beidh gean a’m ort,<br />

Mar is deas mar a sheolfainn na gamhna leat,<br />

’Eleanóir, a rún.<br />

86

---

EIBHLÍN, A RÚN.<br />

Sheolfainn féin gamhna leat,<br />

'Eibhlín a rún,<br />

Sheolfainn féin gamhna leat,<br />

'Eibhlín a rún.<br />

Sheolfainn féin gamhna leat. -<br />

Síos go Tír Amhlaidh leat<br />

Mar shúil is go mbeinn i gcleamhnas leat<br />

'Eibhlín a rún.<br />

Rachainn thar sáile leat<br />

'Eibhlín a rún,<br />

Rachainn thar sáile leat<br />

'Eibhlín a rún,<br />

Rachainn thar sáile leat<br />

I gcontúirt mo bháite leat<br />

Mar shúil is go mbeinn i gcleamhnas leat<br />

'Eibhlín a rún.<br />

Rachainnse ' dtí an t-aonach leat,<br />

' Eibhlín, a rún!<br />

Rachainnse ' dtí an t-aonach leat,<br />

' Eibhlín, a rún!<br />

Rachainnse ' dtí an t-aonach leat<br />

's do thiocfainn abhaile in éineacht leat<br />

D'fhonn go mbeinn im aonar leat,<br />

' Eibhlin, a rún!<br />

Céad míle fáilte romhat<br />

'Eibhlín a rún,<br />

Céad míle fáilte romhat<br />

'Eibhlín a rún,<br />

Céad míle fáilte romhat<br />

Fáilte agus fiche romhat<br />

Naoi gcéad míle fáilte romhat<br />

'Eibhlín a rún.<br />

An dtiocfaidh tú nó an bhfanfaidh tú<br />

'Eibhlín a rún?<br />

An dtiocfaidh tú nó an bhfanfaidh tú<br />

'Eibhlín a rún?<br />

Tiocfaidh mé is ní fhanfaidh mé<br />

Bí romham is leanfad tú<br />

Grá le mo chroí faoi rún is tú<br />

'Eibhlin a rún.<br />

87

---

EIBHLÍN, A RÚN<br />

Le grá dhuit níl radharc im chionn,<br />

A Eibhlin, a rún !<br />

Bheith ag trácht ort is saibhreas liom,<br />

A Eibhlín, a rún !<br />

Mo mhoráil róghrinn is tú,<br />

Solas na soillse is tú,<br />

Mo ghreann is mo mheidhir is tú,<br />

A Eibhlin, a rún !<br />

Mo bhruinneall go deimhin is tú,<br />

Mo cholúr dá bhfuil sa gcoill is tú,<br />

Is ar mo chroí istigh níl leigheas gan tú,<br />

A Eibhlín, a rún !<br />

Sula mbeinn duit bun os ceann<br />

Och! Éagadh ba thúisce liom,<br />

A Eibhlín, a rún !<br />

Le cúirtéis is clú bhéithe thu,<br />

AEibhlín, a rún !<br />

Dúrt bréag nó is liom féinig thú,<br />

AEibhlín, a rún !<br />

Is breátha na Vénus tú,<br />

Is áille ná réilteann tú,<br />

Mo Helen gan bhéim is tú,<br />

A Eibhlín, a rún !<br />

Mo rós, mo lil, mo chaor is tú,<br />

Mo stór dá bhfuil sa tsaol seo thú,<br />

Rún mo chroí is mo chléibh is tú,<br />

A Eibhlín, a rún !<br />

Rachainn thar sáile leat,<br />

A Eibhlín, a rún !<br />

Is go deo ní fhágfainn tú,<br />

A Eibhlín, a rún !<br />

Le staraíocht do bhréagfainn tú,<br />

Do bhlaisfinn do bhéal go dlúth,<br />

Is shinfinn go séimh led chom,<br />

A Eibhlín, a rún !<br />

Thabharfainn aeraíocht duit cois abhann,<br />

Faoi ghéaga glasa crann,<br />

Ceol na n-éan os ár gceann,<br />

A Eibhlin, a rún !<br />

Le diograis thar bheatha dhuit,<br />

A Eibhlín, a rún !,<br />

Do luífinn ar leaba leat,<br />

A Eibhlín, a rún !<br />

D'fháiscfinn im ghéaga thú,<br />

Choinneoinn go séanmhar thú,<br />

Ghráfainn thar éinneach thú,<br />

A Eibhlín, a rún !<br />

A réilteann mhaiseach mhodhail,<br />

88

---

TIOCFAIDH AN SAMHRADH<br />

Tiocfaidh an samhradh agus fásfaidh an féar,<br />

Agus tiocfaidh an duilliúr glas ar bharr na gcraobh,<br />

Tiocfaidh mo rúnsearc le bánú an lae,<br />

Agus buailfidh sé tiúin suas le cumhaidh mo dhiaidh.<br />

Spleoid ar an fharraige, mar is í ata mór,<br />

Is í atá ag dul eadar mé is mo mhíle stór;<br />

D’fhág sí ar a’ bhaile seo mé ag déanamh bróin,<br />

Is gan mé ag dúil lena feiceáil arís níos mó.<br />

Shiúil mé thoir agus shiúil mé thiar,<br />

Shiúil mé Corcaigh agus Baile Átha Cliath;<br />

Shiúil mé an baile seo faoi dhó le bliain,<br />

Ag iarraidh tuairisc mo stóirín a bhain díom mo chiall.<br />

Tá an oíche seo dorcha agus beidh go lá,<br />

Is agam le dul ‘na mhuilinn siar a dh’iarraidh mná,<br />

Ionsar Thadhg ‘ig Fhionnghaile nach bhfuil aige ach í,<br />

Nó go bhfaighidh mé Máire uaidh óna lámh.<br />

Agus scairt mé aréir ag an doras thall,<br />

Agus scairt mé arís an raibh mo rún ar fáil;<br />

Se dúirt a daidí liom nach raibh sí ann,<br />

Nó gur éalaigh sí aréir leis an bhuachaill donn.<br />

Tá ceathrar is fich’ acu ar an rank amháin,<br />

Agus is í mo Mháire-se an bhean acu is fearr;<br />

Ta blas na meala uirthi agus boladh breá,<br />

Is nach í an pabhsae álainn í atá doiligh a fháil.<br />

Is óg ‘s is óg a chuir mé dúil i ngreann,<br />

Agus dhéanfainn súgradh le mo rún le fonn;<br />

Níl baile cuain ar bith dá ngluaisfinn ann<br />

Nach bhfaighinn maighdean óg dheas a shiúlfadh liom.<br />

89

---

MO GHILLE MEAR<br />

Ó bím-se buan ar buairt gach ló, ag caoi go<br />

cruaidh 's ag tuar na ndeor,<br />

mar scaoileadh uainn an buachaill beo ’s ná<br />

ríomhtar tuairisc uaidh, mo bhrón!<br />

Curfá:<br />

Is é mo laoch, mo ghille mear, Is é mo Shéasar,<br />

gille mear;<br />

Suan ná séan ní bhfuaireas féin ó chuaigh i<br />

gcéin mo ghille mear.<br />

Ní haoibhinn cuach ba shuairc ar neoin, táid<br />

fíorchaoin uaisle ar uatha spóirt,<br />

Táid saoithe 's suadha i mbuairt 's i mbrón ó<br />

scaoileadh uainn an buachaill beo.<br />

Ní labhrann cuach go suairc ar nóin is níl guth<br />

gadhair i gcoillte cnó,<br />

ná maidin shamhraidh i ngleanntaibh ceoigh ó<br />

d'imigh uaim an buachaill beo.<br />

Níor éirigh Phoebus féin ar cóir, ar<br />

chaomhchneas ré tá daolbhrat bróin,<br />

tá saobhadh ar spéir is spéirling mhór chun<br />

sléibhte i gcéin mar d'éala' an leon.<br />

Níl séis go suairc ar chruachruit cheoil,tá an<br />

éigse i ngruaim gan uaim 'na mbeol,<br />

táid béithe buan ar buairt gach ló ó théarnaigh<br />

uainn an bauchaill beo:<br />

Marcach uasal uaibhreach óg, gas gan<br />

ghruaim is suairce snó,<br />

glac is luaimneach, luath i ngleo ag teascadh<br />

an tslua 's ag tuargain treon.<br />

's is búclach bórr,<br />

is feacach fionn ar lonradh an óir ó bhaitheas<br />

úr go com mo stóir.<br />

Is cosúil é le hAonghus óg, le Lughaidh mac<br />

Céin na mbéimeann mór,<br />

le Cúraoí, ard mhac Dáire an óir Taoiseach<br />

Éireannach tréan ar tóir,<br />

Le Conall Ceárnach bheárnadh póirt,le<br />

Fearghus fiúntach fionn mac Róigh,<br />

le Conchobhar, cáid mhac Náis na nós,<br />

taoiseach aoibhinn Craoibhe an cheoil.<br />

Ní mhaífead féin cé hé mo stór - tá insint scéil<br />

'na dhéidh go leor -<br />

ach guím chun Aonmhic Dé na gcomhacht go<br />

dtíghidh mo laoch gan bhaoghal beo.<br />

Ach seinntear stair ar chláirsigh cheoil is<br />

líontar táinte cárt ar bord<br />

le hintinn ard gan cháim, gan cheo chun saol is<br />

sláinte d'fháil dom leómhan.<br />

Gille mear 'sa seal faoi chumha,'s Éire go léir<br />

faoi chlócaibh dubha;<br />

Suan ná séan ní bhfuaireas féin ó chuaigh i<br />

gcéin mo ghille mear.<br />

Is é mo laoch, mo ghille mear, Is é mo Shéasar,<br />

gille mear;<br />

mo chruatan féin a lua tré léan mar chuaigh i<br />

gcéin mo ghille mear.<br />

Is glas a shúil mhear mhúirneach mhódhail<br />

mar leagadh an drúchta ar chiumhais an róis;<br />

tá Mars is Cúpid dlúth i gcóir i bpearsain úir 's i<br />

ngnúis mo stóir.<br />

Is cas a chúl's is cúrsach cóir, is dlathach dlúth<br />

91

---

BRIGHDÍN BHÉASAIDH<br />

Phósfainn Brighdín Bhéasaidh gan cóta, bróig<br />

ná léine;<br />

A stór mo chroí dá mb’fhéidir liom, do<br />

throiscfinn duit naoi dtráth,<br />

Gan bia gan deoch gan aon chuid ar oileán i<br />

Loch Éirne,<br />

D’fhonn me is tú bheith in éineacht go réitimis<br />

ár gcás.<br />

A grua ar dhath na gcaorchon! A chuaichín<br />

bhairr an tsléibhe!<br />

Do ghealladh ná dean bréagach, ach éirigh leis<br />

an lá.<br />

‘S in aineoinn dlí na cléire go dtógfainn thú<br />

mar chéile,<br />

‘S a Dhia, nár dheas an scéal sin, duin’ ag éalú<br />

lena ghrá.<br />

Do gheit mo chroí le buaireamh agus<br />

scanraigh mé naoi n-uaire<br />

An mhaidin úd do chuala mé nach raibh tú<br />

romham le fáil,<br />

‘S a liacht lá faoi shuairceas chaith mise ‘s tú in<br />

uaigneas<br />

‘S gan neach ar bith dár gcumhdach ach an<br />

crúsicín ‘s é ar an gclár.<br />

Dá bhfaighinn amach do thuairisc dá dtéitheá<br />

go bonn cruaiche,<br />

Rachadh an scéal róchruaidh orm nó leanfainn<br />

do mo ghrá,<br />

‘S go mb’fhearr liom sínte suas leat ‘s gan fúinn<br />

ach fraoch a’s luachair<br />

Ná (bheith) ‘g éisteacht leis na cuachaibh bhíos<br />

ar siúl ag eirí lá (.i. lae)<br />

‘S é ábhar m’osna ‘s m’éagaoin gach maidin<br />

mhoch dá n-éirím<br />

A chúil na lúb ‘s na bpéarla nach tú bhí dom i<br />

ndán,<br />

‘S ní rachainn leat mar fhéirín ach mé is tú<br />

bheith in éineacht<br />

In áit éigin ‘n ár n-aonar, go leagfainn ort mo<br />

lámh.<br />

Sheinnfinn ceol ar téadaibh go binn, le barr mo<br />

mhéara,<br />

Thréigfinn mná na hÉireann ort, is leanfainn<br />

thú sa tsnámh,<br />

‘S dá mbeinn im’ Rí na Gréige nó im’ phrionsa<br />

ar na céadta<br />

Do bhéarfainn suas an méid sin do phéarla an<br />

bhrollaigh bháin.<br />

Dá bhfeicfeá réalt an eolais ‘s í ag teacht i<br />

mbéal an bhóthair<br />

Déarfá go mba sheod uait a thógfadh ceo is<br />

draíocht,<br />

A grua dearg mar rósaibh ‘s a súil mar dhrúcht<br />

an fhómhair,<br />

A béilín tana ródheas ‘s a brághaid ar dhath an<br />

aoil.<br />

Bhí a dhá cích corra comhchruinn mhol me iad<br />

‘s ní mór liom,<br />

‘Na seasamh ag déanamh lóchrainn ‘s iad<br />

ceartha os comhair a croí.<br />

Tá mé i mbrón ‘s i ndóbhrainn ó sciorr tú uaim<br />

thar teorainn,<br />

Gídh is fada ó fuair mé comhairle go ngiorrófá<br />

mo shaol.<br />

Tosód síos i mBréachbhuí is rachad go Loch<br />

Éirne,<br />

Ó Shligeach go bonn Céise bhéarfaidh mé mo<br />

scríob,<br />

Siúlfaidh mé Móin-éile, Corcaigh is Binn<br />

Éadair,<br />

‘S ní sheasfaidh mé I dTom Gréine go dté me go<br />

Trá Lí.<br />

Níl gleanntán cnoic ná sléibhe ná baile cuain<br />

sa méid sin<br />

Nach siúlfaidh mé, má fhéadaim, ‘s nach<br />

dtóireoidh mé mo mhian,<br />

Muna bhfaighe mé Brighid sa méid sin níl<br />

agam le rá léithe<br />

Ach beannacht slán is céad a chur le bláth na<br />

sú-chraobh.<br />

A scéimh, a croí is a breáthacht ní scríobhfadh<br />

Virgil ráite,<br />

A dhá cích geala bána mar an eala tá ar an<br />

dtoinn,<br />

A malaí caola tarraingthe ‘s a súil chomh<br />

cruinn le hairne<br />

A bhíos i gcónaí, ta ‘s againn, ag fás ar bharr<br />

an toim.<br />

92

---

Ba mhilse blas a póige ná mil na mbeach ‘s í<br />

reoite,<br />

Ba dheas a seasamh i mbróig ‘s a cúilfhionn<br />

fáinneach fionn.<br />

‘S dá mbeinn is bláth na hóige i mBalla nó i<br />

mBothóla<br />

Ní fhágfaimis go deireadh fómhair é, ach ag<br />

sport ‘s ag déanamh grinn.<br />

Deir Mearcairí gur dóigh gurb é Plútó sciob an<br />

tseoid leis,<br />

‘S gurb iomaí gardaí móra tá gabháil idir mé<br />

‘gus í,<br />

Is é Jupiter a máistir, is triallfaidh mé dhá<br />

láthair,<br />

Ach fanfad go dtí amárach go ligfidh mé mo<br />

scíth.<br />

Tá mé tuirseach breoite, gídh chaith mé leat<br />

mo bhróga,<br />

Go síoraí ag déanamh bróin, ní chodlaím néal<br />

den oích’,<br />

‘S ó thug Hercules le ró-neart Cerbherus den<br />

bhóthar,<br />

An measann sibh nach cóir dhom mo stór a<br />

leanúint síos.<br />

Níor mhór dom cúnamh láidir, níl mé mór le<br />

Charon,<br />

B’fhéidir dhó mé bháthadh dá dtiginn ina líon.<br />

Tá bád ‘s a maidí rámha go síoraí ansiúd ar<br />

garda:<br />

Ní thaitníonn dream an Phápa leis, ní<br />

ghéilleann sé dá ndlí.<br />

Níor chabhair dom na Spáinnigh mar gheall ar<br />

Bhanríon Máire,<br />

Bhíodh ag brú is ag carnadh ‘s ag coinneáil na<br />

nGall síos,<br />

Ach dá mairfeadh Calvin lá ‘cint Cromaill,<br />

Hannraoi, as Mártain,<br />

Dá scríobhfadh siad dom carda ní éileofaí orm<br />

pingin.<br />

‘Sé Plútó an prionsa clamprach sciob uaim mo<br />

ghrá agus m’ansacht,<br />

É féin agus Radamantus ní caraid dom an dís,<br />

Bhulcan brúite, dóite, ‘s a leathchos briste<br />

breoite,<br />

Minos nach dtig trócaire, na trustaigh an gadaí<br />

choích’.<br />

Is iomaí abhainn bháite sin agus contúirt<br />

chráite,<br />

Tóirneachaí ag carnadh agus ag loscadh ar<br />

gach taobh<br />

Ach triallfad orthu amárach agus mar<br />

admhaigh siad mo ghrá dhom,<br />

Gheobhad cúnamh láidir nach n-éileofaí orm<br />

pingin.<br />

Fianta Fionn níor mhór dhom, Oscar ‘s Goll na<br />

Mórna,<br />

‘S Cúchhulainn an laoch cróganta nár chlis i<br />

gcath ariamh.<br />

Clann Uisnigh dúirt go leor liom do bhainfeadh<br />

as claíomh lóchrainn,<br />

Agus Hector, an laoch mórchruth ‘ fuair<br />

foghlaim bhreá sa Traoi.<br />

Chluinfeá i dTír na hÓige gníomh na bhfeara<br />

móra,<br />

An tráth thosaíodar a strócadh ag gearradh<br />

rompu síos.<br />

Ach Jupiter níor mhór dhom chuir Mentor, an<br />

fear eolais, liom,<br />

Nár lig amuigh in aon bhóthar mé go dtug mé<br />

abhaile Brighid.<br />

93

---

AMHRÁIN CHOSCRACHA<br />

CUMHA AN FHILE<br />

Is cumhaiúil thíos fá bhruach na mara, is gruama an saol is mé liom féin,<br />

Gan sólás croí gan chomhrá carad ‘ thógfadh an chian domh is mhúchfadh an léan.<br />

Go domhain san oíche is mór mo mhearadh dúil go gcluinfinn ceol na n-éan.<br />

Ach mo bhrón níl ann ach tuaim an bharra is uaigneas síor fá ghlinnte an aeir.<br />

Níl ceiliúr cuach níl blátha geala teacht an tsamhraidh ann mar bhíodh<br />

D'imigh an smólach is d'imigh an eala, is tháinig smoladh ar gach craobh.<br />

Tá mo chairde gaoil go síor na gcodladh ins a' tseanbhaile faraor<br />

Agus mise fágtha fuar, fann, folamh mar each gan srian a' treabhadh an tsaoil.<br />

Ní fheicim bádaí gabháil an barra, ní fheicim daoine amuigh a' snámh<br />

Ní fheicim slóite Domhnach Earraigh, thíos fán Bhainsigh mar ba ghnách.<br />

D'imigh an spórt as Tóin a' Bhaile, d'éag an seandream a bhí sámh<br />

Mo chumha ina ndiaidh, nach mór a' chaill é iad bheith scartha uainn mar tá.<br />

Grá mo chroí na laetha fada a chaith mé thíos fá bhruach na trá.<br />

Seal ag imirt le mo mhadadh seal a' súgradh le mo ghrá.<br />

Seal gan ghruaim fá bhruach an easa féachaint bhradán ar a' tsnámh<br />

Is a Rí na nDúl nach trua nach mairfeadh saol na suáilce dúinn go brách.<br />

94

---

AN CHÉAD MHÁIRT ‘E FHÓMHAR<br />

An chéad Mháirt 'e Fhómhar ba bhrónach tuirseach mo scéal,<br />

Lámh thapaidh bhí cróga 'gabháil romham ar leaba na n-éag,<br />

Ar Charraig na nDeor is dóigh gur chaill mé mo radharc<br />

's go dtéidh me faoi fhód a's ní thógfad m'aigne 'do dhiaidh.<br />

Tá do mháthair is Niall faoi chian 's is fada leo an lá,<br />

D'fhág tu osna in a gcliabh nach leigheasann dochtúir no lia,<br />

Ar sholáthar mé 'riamh is bíodh sé uilig cruinn in mo láimh<br />

Go dtabharfainn é uaim ach fuascladh— Pádaí bheith slán.<br />

Tá do dheirfiúracha cráite de ghnáth 's iad a' sileadh na súl<br />

Is gan fhios cén lá go brathach a n-imeoidh a gcumha;<br />

D'fhág tu d'aicme faoi smál 's nach náir liom mar rinn tú a' siúl<br />

Nuair nár agair tú Parrthas le spás beag eile 'thabhairt dúinn.<br />

Ba charthanach fial thú ariamh is ba sona do lámh<br />

Agus bheithfeá faoi chian mur' riarthá dá dtiocfadh 'n do dháil,<br />

Ba deismir do chiall le 'ach aon de d'aicme ar a" tsráid<br />

's ní mhairfead beo bliain i mbuaidhreadh in d'fheasbuidh mar 'tá.<br />

Mo mhallacht go buan fá bhruach a' chladaigh seo thíos<br />

Is é d'fhág d'aicme faoi ghruaim 's a rinn gual domh in aice mo chroí,<br />

Is é do chur ins an uaigh, monuar, a d'fhág mise gan bhrí,<br />

Gan mhisneach, gan stuaim, ach mo thruaill bhocht ag imeacht le gaoith.<br />

Míle is ocht gcéad a léitear deimhin gan chlaon<br />

A cúig is a sé leis an scéal sin a aithris go fíor,<br />

Ó tháinig Mac Dé chun an tsaoil lenár gceannach go daor<br />

‘s chuaigh Pádaí i gcré, mo léan, is ní phillfidh sé choích.<br />

95

---

AMHRÁN MHUINSE<br />

Dá mbeinn trí léig i bhfarraige nó i sléibhte i bhfad ó thír<br />

Is gan éinne beo 'mo ghaobhar ann ach raithneach glas is fraoch<br />

An sneachta dhá shéideadh 'nuas orm, is an ghaoth dhá fhuadach dhíom,<br />

Mé bheith a' comhrá le mo Teaimin Bán, is níorbh fada liom an oích'.<br />

A Mhuire dhílis, céard a dhéanfas mé tá an geimhreadh seo teacht fuar,<br />

A Mhuire dhílis, céard a dhéanfas mé leis an teach seo is a bhfuil ann,<br />

Nach óg a stór is rné ag imeacht uait le linn na huaire breá,<br />

Le linn don chuach bheith ag seinm <strong>ceoil</strong> is gach duilliúr glas ag fás.<br />

Dá mba thusa féin a d’imeodh uaim agus mise fanacht beo<br />

Bheinn ag oiliúint do chuid clainne dhuit d’oíche agus de ló<br />

Shiúlfainn thart fá na Liberties ‘s anonn fé Chontae an Chláir<br />

‘S n chuimhneoinn chún’s a mhairfinn beo fear eile a chur i d’áit.<br />

Dá mbíodh mo chlann sa mbaile agam an oíche a gheobhainn féin bás<br />

Nach dtórróidís go fiúntach mé trí oíche agus trí lá<br />

Bheadh na píopaí geala cailc’ again ‘s na ceaigeannaí ‘s iad lán<br />

Agus triúr ban óg ó na sléibhte amuigh le mé ‘chaoineadh os cionn cláir.<br />

Agus gearraí amach mo chónra dhom as fíorscoth geal na gclár,<br />

Is má tá Seán Ó hEidhin i Muinis, bíodh sí siúntaithe óna dhá láimh,<br />

Bíodh mo chaipín is mo ribín geal inti, is í go ródheas ar mo cheann,<br />

S’ tiúrfaidh Páidín Mór go Muinis mé nó is garbh a bheas an lá.<br />

Is ag dul siar ag Inse Ghainimh dhom, bíodh an bhratach os mo chionn<br />

Na cuirí i Leitir Caladh mé, mar ní ann atá mo dhream,<br />

Ach tugaí siar go Muinis mé san áit a gcaoinfear mé os ard,<br />

Beidh soilse ar na dumhchannaí 's ní bheidh uaigneas orm ann.<br />

(Máire Ní Chlochartaigh)<br />

96

---

CÁ RAIBH TU Ó MHAIDIN?<br />

Cá raibh tú ó mhaidin, a dheartháirín ó?<br />

Cá raibh tú ó mhaidin, a dheartháirín ó?<br />

Ag iascach is a' foghlaeireacht, cóirigh mo leaba dhom<br />

Tá mé tinn fá mo chroí agus ligidh dhom luí.<br />

Céard d'ith tú ar do dhinnéar, a dheárthairín ó?<br />

Céard d'ith tú ar do dhinnéar, a phlúr na bhfear óg?<br />

Eascainn rólúbarnach, nimh fuinte bruite orthu<br />

Tá mé tinn fá mo chroí agus ligidh dhom luí.<br />

Céard a fhágfas tú ag do dheaide, a dheartháirín ó?<br />

Céard a fhágfas tú ag do dheaide, a phlúr na bhfear óg?<br />

Eochair mo stábla aige, sin agus mo láir aige<br />

Tá mé tinn fá mo chroí agus ligidh dhom luí.<br />

Céard a fhágfas tú ag do dheartháir, a dheartháirín ó?<br />

Céard a fhágfas tú ag do dheartháir, a phlúr na bhfear óg?<br />

Eochair mo thrunca aige, sin is míle punt aige<br />

Tá mé tinn fá mo chroí agus ligidh dhom luí.<br />

Céard a fhágfas tú ag do bhean phósta, a dheartháirín ó?<br />

Céard a fhágfas tú ag do bhean phósta, a phlúr na bhfear óg?<br />

Ifreann mar dhúiche aici, na flaithis bheith dúnta uirthi,<br />

Tá mé tinn fá mo chroí agus ligidh dhom luí.<br />

Céard a fhágfas tú ag do mháithrín, a dheartháirín ó?<br />

Céard a fhágfas tú ag do mháithrín, a phlúr na bhfear óg?<br />

Da bhfágfainn saol breá aici, d'fhágfainn croí cráite aici,<br />

Tá mé tinn fá mo chroí agus ligidh dhom luí.<br />

97

---

CÁ RABHAIS AR FEADH AN LAE UAIM?<br />

Cá rabhais ar feadh an lae uaim, a bhuachaillín ó?<br />

Cá rabhais ar feadh an lae uaim, a lao ghil is a stór?<br />

Bhíos ag fiach is ag fabhlaeireacht, a mháithrín ó,<br />

Agus cóirigh mo leaba, táim breoite go leor.<br />

Cad d’ithis do do dhinnéar, a bhuachaillín ó?<br />

Cad d’ithis do do dhinnéar, a lao ghil is a stór?<br />

D’itheas sicíní nimhe ar phláitíní óir,<br />

Agus cóirigh mo leaba, táim breoite go leor.<br />

Cad fhágair ag d’athair, a bhuachaillín ó?<br />

Cad fhágair ag d’athair, a lao ghil is a stór?<br />

Mo chóiste is ceithre capaill, a mháithrín ó,<br />

Agus cóirigh mo leaba, táim breoite go leor.<br />

Cad fhágair ag do mháthair, a bhuachaillín ó?<br />

Cad fhágair ag do mháthair, a lao ghil is a stór?<br />

Mo bha is mo chuid talaimh, a mháithrín ó,<br />

Agus cóirigh mo leaba, táim breoite go leor.<br />

Cad fhágair ag do mhnaoi pósta, a bhuachaillín ó?<br />

Cad fhágair ag do mhnaoi pósta, a lao ghil is a stór?<br />

Fágfad croch chun í a chrochadh is téad láidir go leor,<br />

Agus cóirigh mo leaba, táim breoite go leor.<br />

98

---

CIANACH CORRACH<br />

Cianach corrach a chodail mé an oíche aréir.<br />

Agus ba bhrónach m’aigne ar maidin le spéartha an lae.<br />

Ualach tuirse agus tinnis i lár mo chléibh,<br />

Agus a Rí na Cruinne nach dona mar a fágadh mé.<br />

Thiar chois toinne ‘gus loinnir an lae a’ fáil bháis,<br />

‘Sea chonaic mé an ainnir ‘na seasamah i mbéal na trá.<br />

A bráid is a muineál ba ghile ná sneachta ar móin,<br />

‘S a caoinrúisc bharrúil gur mhearaigh mo chiall go deo.<br />

D’éirigh an ghealach agus chealg sí an saol chun suain,<br />

Agus spréigh sí a solas mar fhallaing ar shléibhte an chuain.<br />

Crónán an easa gur dheise ná glórthaí píob,<br />

Agus tuaim na toinne gur bhinne ná ceolta sí.<br />

‘S é mo ghéarghoin tinnis gur éalaigh an aisling chaoin,<br />

Tháinig néalta dorcha a d’fholaigh uaim grá mo chroí.<br />

In uaigneas an ghleanna, áit ab ansa liom lá den tsaol,<br />

Is nach brónach a gholaim tráth a chluinim an chuach ar craobh.<br />

Ó, is a mhaighdean mhaiseach, tar seal de mo chóir ar cuairt,<br />

Agus cóirigh mo leabaidh le scraithe agus le fóide fuar’.<br />

Cealg mé a chodladh le glórthaí do bhéilín bhinn,<br />

In uaigneas an ghleanna, an áit ar tharla le chéile sinn.<br />

99

---

ANACH CUAN<br />

Má fhaighimse slainte is fada bheas trácht ar<br />

An mhéid a báthadh as Anach Cuan.<br />

Mo thrua amárach gach athair is máthair<br />

Bean is páiste ag sileadh súl.<br />

A Rí na ngrásta, a cheap neamh is Párthas,<br />

Nár bheag an tábhacht dúinn beirt nó triúr?<br />

Ach lá chomh breá leis gan gaoth gan báisteach<br />

Is lán an bháid acu a scuabadh ar shiúl.<br />

Nár mhór an t-ionadh os comhair na ndaoine<br />

A bhfeiscint sínte ar chúl a gcinn?<br />

Screadadh is caoineadh a scanródh daoine,<br />

Gruaig a cíoradh is an chreach á roinn.<br />

Bhí buachaillí óga ann, tíocht an fhómhair,<br />

Á síneadh ar chróchar is a dtabhairt go cill.<br />

Is gurbh é gléas a bpósta a bhí á dtórramh<br />

Is, a Dhia na glóire, nár mhór an feall?<br />

Loscadh sléibhe agus scalladh cléibhe<br />

Ar an áit ar éagadar is milleán crua,<br />

Mar is iomaí créatúr a d’fhág sé ag géarghol,<br />

Ag sileadh is ag éagaoin gach maidin Luain.<br />

Ní díobháil eolais a chuir dá dtreoir iad<br />

Ach mí-ádh mór a bhí sa gCaisleán Nua.<br />

Is é críochnú an amhráin gur bathadh mórán<br />

Is d’fhág ábhar dóláis ag Anach Cuan.<br />

100

---

A BHEAN ÚD THÍOS<br />

A bhean úd thíos ar bhruach an tsrutháin,<br />

Seó hú leo, seó hú leo,<br />

An dtuigeann tusa fáth mo ghearáin?<br />

Seó hú leo, seó hú leo.<br />

Is gur bliain is an lá ’niu ’fuadaíodh mé ó<br />

m’ leannán,<br />

Seó hú leo, seó hú leo,<br />

Is a rugadh isteach mé i Lios an Chnocáin,<br />

Seó hú leo, seó hú leo.<br />

Seo é ’nseo mo theach mór maiseach,<br />

Seó hú leo, seó hú leo,<br />

Is mó leann úr agus seanleann ann,<br />

Seó hú leo, seó hú leo.<br />

Is mó mil bhuí agus céir bheach ann,<br />

Seó hú leo, seó hú leo,<br />

Is mó seanduine ar a nasc ann,<br />

Seó hú leo, seó hú leo.<br />

Is mó buachaill cúldonn cas ann,<br />

Seó hú leo, seó hú leo,<br />

Is mó cailín cúlbhuí tais ann,<br />

Seó hú leo, seó hú leo.<br />

Tá dhá bhean déag ag iompar mac ann,<br />

Seó hú leo, seó hú leo,<br />

Tá an oiread eile lena n-ais ann.<br />

Seó hú leo, seó hú leo.<br />

Abair le’m chéile teacht amárach,<br />

Seó hú leo, seó hú leo,<br />

’S an choinneal chéarach i gcroí a<br />

dhearnan,<br />

Seó hú leo, seó hú leo.<br />

Scian choise dui’ ’thabhairt ’na láimh leis,<br />

Seó hú leo, seó hú leo,<br />

’S an capall tosaigh a bhualadh sa bhearna.<br />

Seó hú leo, seó hú leo.<br />

An luibh a bhaint ’tá i ndoras an leasa,<br />

Seó hú leo, seó hú leo,<br />

Mar shúil le dia go raghainn leis abhaile,<br />

Seó hú leo, seó hú leo.<br />

Nó mura dtaga sé faoin tráth sin,<br />

Seó hú leo, seó hú leo,<br />

Go mbeidh mé i m’ bhanríon ar na mná seo.<br />

Seó hú leo, seó hú leo.<br />

101

---

AISTRIÚCHÁIN – IS FEARR DHÁ THEANGA NÁ CEANN<br />

THÍOS FÁ GHORT NA SAILEÁN<br />

Is thíos i nGort na Saileán sea casadh domh mo<br />

rún.<br />

Ba luath a cos ar féar ann is ba luaineach a<br />

leagan siúil.<br />

Sé dúirt sí liom bheith suaimhneach mar a<br />

fhásann duilliúr is bláth.<br />

Ach bhí mise óg is uaibhreach, ‘s níor éist mé le<br />

guth mo ghrá.<br />

Is thíos cois abhann go déanach sea sheas mé<br />

le mo ghrá.<br />

Gualainn ar ghualainn le chéile is leag sí orm<br />

lámh.<br />

‘S é dúirt sí liom bheith suaimhneach mar a<br />

fhásann féar aníos<br />

Ach bhí mise óg is uaibhreach ‘s ta na deora<br />

anois mo chloí.<br />

Is thíos i nGort na Saileán sea casadh domh mo<br />

rún.<br />

Ba luath a cos ar féar ann is ba luaineach a<br />

leagan siúil.<br />

Sé dúirt sí liom bheith suaimhneach mar a<br />

fhásann duilliúr is bláth.<br />

Ach bhí mise óg is uaibhreach ‘s níor éist mé le<br />

guth mo ghrá.<br />

Down by the sally gardens my love and I did<br />

meet<br />

She passed the sally gardens with little snowwhite<br />

feet<br />

She bid me to take love easy as the leaves grow<br />

on the trees<br />

But I being young and foolish with her would<br />

not agree.<br />

In a field by the river my love and I did stand<br />

And on her leaning shoulder she laid her snowwhite<br />

hand<br />

She bid me to take life easy as the grass grows<br />

on the weirs<br />

But I was young and foolish and now I am full<br />

of tears.<br />

Down by the sally gardens my love and I did<br />

meet<br />

She passed the sally gardens with little snowwhite<br />

feet<br />

She bid me to take love easy as the leaves grow<br />

on the trees<br />

But I being young and foolish with her would<br />

not agree.<br />

(Le Seán Mac Aindreasa)<br />

102

---

AMHRÁN ANNIE<br />

‘S tú a líonann mo chéadfaí mar oíche fán choillidh<br />

Mar mhiodún deas earraigh mar shiúlóid faoi chith<br />

Mar fharraige mhín chodlatach mar anfa san fhásach.<br />

‘S tú a líonann mo chéadfaí, tar is líon mé arís.<br />

Lig dom tú a ghráú, mo bheatha ‘thabhairt duitse,<br />

I do gháire bheith báite, i do lámha chun báis.<br />

Mé i mo luí ag do thaobhsa, mé i gcónaí bheith leatsa.<br />

Lig dom tú a ghráú, tabhair do ghrá dom arís.<br />

‘S tú a líonann mo chéadfaí mar oíche fán choillidh<br />

Mar mhiodún deas earraigh mar shiúlóid faoi chith<br />

Mar fharraige mhín chodlatach mar anfa san fhásach.<br />

‘S tú a líonann mo chéadfaí, tar is líon mé arís.<br />

103

---

AN TUIRNÍN LÍN<br />

Loinnir ón ngealach ag cur leis an niamh,<br />

Taobh leis an bhfuinneog tá Eibhlín ag sníomh;<br />

Mamó go suanmhar ag cniotáil cois tine,<br />

Cromtha ’gus dall is ag crónán le binneas.<br />

“Eibhlín, a stóirín, tá cnag ar an bhfuinneog.”<br />

“Sé ’n t-eidhneán, a Mhamó, á shéideadh mar dhuilleog.”<br />

“Eibhlín, ar m’anamsa, cloisimse osna.’<br />

“Siod é siosarnach gaoithe, a Mhamó, sa bhrosna.”<br />

Callánach croíúil ceolmhar gan chliseadh<br />

Castar an tuirne le fuinneamh na coise;<br />

Álainn is aigeanta, aerach is aoibhinn –<br />

An bhruinneall ag canadh go caoin lena faí bhinn.<br />

“Cén trup sin a chloisimse lasmuigh den fhuinneog?”<br />

“Tá, éanlaith, a Mhamó, ag canadh i loinneog.”<br />

“Cén chúis ’tá led bhogadh ’s led chorraí id’ stóilín<br />

’S led’ rá bunoscionn an tseanamhráin, An Cúlfhionn?”<br />

Tá ’n leannán cois comhla is labhrann go béalbhinn:<br />

“Cogar, a chailín, is téana, a Eibhlín!<br />

Éirigh den stóilín ’s amach tríd an gcrannaíl –<br />

Amach linn sa gharrán ag siúl faoi na crannaibh.”<br />

Éiríonn an ainnir, a méar lena beoilín,<br />

Éiríonn den stóilín, ach fanann go fóillín;<br />

Amharcann faoi rún ar an tseanmháthair mhuirneach,<br />

Cuireann cos leis an stóilín is cos leis an tuirne.<br />

Go réidh is go liosta, go mall is go suaimhneach<br />

Casann an tuirne go héasca ’s go luaimneach;<br />

Go ciúin is go héadrom ’sea léimeann an bhruinneall –<br />

An leannán ag feitheamh, gan corraí, ar tinneall.<br />

104

---

-Diarmaid Ó Tuama<br />

CONAMARA NA hÁILLE<br />

Maise, ’Mháirín nach iontach é Londain go fíor,<br />

Bíonn torann ’gus comhrá san áit seo de shíor,<br />

Ní chuireann siad aon fhata ná aon choirce buí,<br />

’Gus ní fhaca siad aon ainmhí, aon bhó ná aon lao;<br />

Tá an t-airgead fairsing ach m’anam má tá féin,<br />

Go mb’fhearr liom bheith leatsa san áit úd i bhfad siar<br />

Ins an áit sin is fearr liom is a d’fheilfeadh dom’ chroí<br />

I gConamara na háille, áit a bhfásann bláth buí.<br />

’Gus d’iarr tú ’do litir cén chaoi ’raibh an spraoi,<br />

Leis an fhírinne a rá bíonn sé ’ainn de ló is d’oíche.<br />

Bíonn cailíní ag déanamh an diabhail orm féin is ar Chól,<br />

Iad ag rith inár dtimpeall istigh i dteach an óil;<br />

Tá boscaí a thóigfeas do phictiúr ar phingin,<br />

Agus tithe mór’ ithe a shásós do mhian,<br />

Ach b’fhearr liom bheith leatsa, i gcónaí ’mo shuí<br />

I gConamara na háille, áit a bhfásann bláth buí.<br />

Ó tá mé ag obair ar bhildeáil an-mhór,<br />

Is beag nach bhfeicfeá Éire óna bharr thuas a stór<br />

Bíonn fir ag cartadh sráideanna ar lorg an óir bhuí<br />

Ach déarfainn nár mhór dóibh bheith ag déanamh neart guí<br />

Mar is mó a gheobhainn féin ag baint fhataí a ghrá<br />

Gabh i leith anois go fóilleach ‘gus inseoidh mé duit cén fáth<br />

Mar ansin bheifeá agamsa, ’gus bheadh seoid agam in aon chaoi<br />

I gConamara na háille, áit a bhfásann bláth buí.<br />

105

---

TAR LIÚM, A CHAILÍN, LIÚM<br />

Tá an samhradh ag teacht go buí<br />

Agus duille ar chrainn go fairsing;<br />

Tá nead ag cearca fraoigh<br />

Is bláth buí ar bharr an aitinn.<br />

Tar liúm, a chailín liúm!<br />

Agus siúlfaimid le chéile<br />

Go bhfaighimid nead an éin<br />

Sa ghleann ag bun an tsléibhe.<br />

Tar liúm, a chailín liúm!<br />

Tógfad grianán duit<br />

Agus thart air fál ’na sheasamh;<br />

Agus cuirfidh mé ar a bharr<br />

A bhfuil de bhláth ar bharr an aitinn.<br />

Dá n-imeodh mo ghrá bán<br />

Thiocfadh ceann ’na háit ar maidin<br />

Ó thaobh an ghleanna bháin<br />

Ón bhfraoch agus ón aiteann.<br />

-Pádraig Ua Maoileoin<br />

106

---

BANRÍON NA MARA<br />

Insa bhliain ocht gcéad déag ceithre scór is a dó<br />

D’fhág muid cuan Bhéal Feirste faoi sheol,<br />

Le himeacht linn siar chun na nIndiach Thiar<br />

Ar lorg an airgid ’s an óir.<br />

B’é ár gcaiftín Seán Mac Eoin a raibh neascóid ar a thóin,<br />

Is an chéad mháta Liam Ó hEaghra,<br />

Is bhí Séimí Mac a’ tSaoi agus Pádaí Dubh Mag Aoidh<br />

Mar fhoireann ar ‘Bhanríon na Mara’.<br />

Bhí seacht málaí déag, dhá bhairille agus ceaig,<br />

Líonta lán de chac capaill is bó.<br />

Bhí ocht mbocsaí is fich’ lán de dhuilleoga ’s fraoch,<br />

Deich bhfidil is seanbhocsa <strong>ceoil</strong>;<br />

Bhí cochán agus féar ’s iad i gceart is fá réir<br />

A d’fhás i nGaoth Dobhair ’s i nGaoth Beara,<br />

Is bhí cláirseach is cruit ’s dhá chéad buidéal de mhún cait<br />

Mar lasta ar ‘Bhanríon na Mara’.<br />

Sheol muid bliain is sé mhí agus d’éirigh an ghaoth,<br />

Agus shéid sí go tréan ar an long;<br />

Chuaigh sí síos go tóin poill ar nós báid fo thoinn dhaill,<br />

Is ní bhfuair muid a dhath ar a son.<br />

Cailleadh an fhoireann a bhí linn; báitheadh gach neach faoi thoinn<br />

Mar aon leis an lasta, a fheara!<br />

Chuaigh gach rud ar fán, ach tháinig mise slán;<br />

Is mé fuílleach ‘Bhanríon na Mara’.<br />

-Le Liam Mac Carráin, nach maireann<br />

107

---

FAOCHAIN IS RUACAIN<br />

I mB’leá Cliath na saorfhear<br />

Mar a mbláthaíonn na béithe,<br />

’Sea do chéadleagas súil<br />

Ar mo Mhalaí Malone –<br />

Í ag imeacht lena barra<br />

Trí na sráideanna ag scartadh,<br />

’Seo dhaoibh, faochain is ruacain<br />

’S iad beo, uile beo.'<br />

Beo, uile beo! Beo, uile beo!<br />

Seo dhaoibh, faochain is ruacain<br />

’S iad beo, uile beo.<br />

Ba mhangaire éisc í,<br />

’S nár bhreá léi mar cheird í;<br />

Bhí a muintir go léir<br />

Ar a gceird lena mbeo –<br />

Ag imeacht lena mbarra<br />

Trí na sráideanna ag scartadh,<br />

“Seo dhaoibh, faochain is ruacain<br />

’S iad beo, uile beo.”<br />

Le fiabhras ’sea d’éag sí –<br />

Is gráin le mo shaol í –<br />

’S b’in deireadh, mo léan!<br />

Le mo Mhalaí Malone;<br />

Ach tá a sprid lena barra,<br />

Trí na sráideanna ag scartadh,<br />

“Seo dhaoibh, faochain is ruacain<br />

’S iad beo, uile beo.”<br />

108

---

-Pádraig Ua Maoileoin<br />

109

---

MULLACH CHEANN TÍR’<br />

Mullach Cheann Tír’ an ceobhrán istigh<br />

Ar an ngaoth, ’sé mo mhian<br />

Go mbeidh mé a-choíche ar Mhullach Cheann Tír’.<br />

Fada mo thaisteal trí chóngar is chian –<br />

Sléibhte is gleannta is áilleacht gan srian,<br />

Bánta is fásaigh is áilleacht go gléin’,<br />

Ach mo chroí-se a-choíche ar Mhullach Cheann Tír’.<br />

Caoirigh sa bhfraoch agus fianna sa ghleann<br />

Spreagann go síoraí na cuimhní im’ cheann,<br />

Oícheanta aoibhne san oileáinín thiar<br />

Is mo chroí-se a-choíche ar Mhullach Cheann Tír’.<br />

Gliondar sa tsoineann is cumha sa tsíon,<br />

Smaointe is cuimhní ar shéan is ar léan,<br />

Corraíonn mo chroí-se is meallann mé siar,<br />

Is mo chroí-se a-choíche ar Mhullach Cheann Tír’.<br />

-Diarmaid Ó Tuama<br />

110

---

NÓRA<br />

Bhí na pabhsaíos faoi bhláth insa choill, Nóra,<br />

Is na beach’ ag diúl meala as a gcroí’<br />

Nuair a gheall mé síorghrá duit go bás, Nóra,<br />

Is a gheall tú ná fágfá mo thaobh.<br />

Bhí na héin ag cur a gcroí’ amach le grá, Nóra,<br />

An lá úd, ’s nárbh álainn mar bhí,<br />

Nuair a gheall…<br />

Bhí lus an chromchinn ar na bánta, Nóra,<br />

Ag rince le háthas faoin ngaoith…<br />

Bhí gach éinín sa choill ar an gcraoibh, Nóra,<br />

Ag cantain an aoibhnis shíoraí…<br />

Ach ní dúinn a bhí aoibhneas i ndán, Nóra;<br />

Níor fíoraíodh an dóchas a bhí…<br />

-Pádraig Ua Maoileoin<br />

111

---

BRUACH LOCH PONTCHARTRAIN<br />

Ar mhaidin gheal sa Mhárta, d'fhág mé slán ag New Orleans,<br />

Is thug me aghaidh ar Jacksontown ag lorg stóir is maoin',<br />

Mo ghráin ar airgid iasachtach ní raibh cairde agam le fáil,<br />

Sin a bhris mo chroí le crá is cumhaidh ar Bhruach Loch Pontchartrain.<br />

Thug mé léim ar traein, le héirí gréin agus thriall me rith an lae,<br />

's ag deireadh neoin le tuirse is bróin ba mhian liom dhul faoi shuan.<br />

Níor chairde domh na stainséirí gur tharla fa mo dhéin,<br />

An ainnir chrón de threibh Creole ar Bhruach Loch Pontchartrain.<br />

Ar mé "A chailin Creole, ta mo phócaí lom faraoir,<br />

Ach ab é na alligators, do luífinn síos faoin spéir".<br />

"Tá fáilte romhat go dtí mo thí, cé gur simplí é i réim,<br />

Ach níor diultadh riamh don strainséir ann ar Bhruach Loch Pontchartrain”.<br />

Thug sí go teach a máthara mé is rann sí liom go fial,<br />

'S a folt dubh cas ina ndlaoithe deas thar a guaillí a chroch aniar,<br />

Ar a mhaise is scéimh, níl scríobh ná léamh ar a háilleacht ná a gnaoi,<br />

Is i an ainnir chaomh a mheall mo chroí ar Bhruach Loch Pontchartrain.<br />

Dhiúltaigh sí mé a phosadh ach d'inis si dom go fíor,<br />

Go raibh a grá ar bharr na dtonn i bhfad i gcéin ón tír,<br />

Dúirt si go mbeadh sí dílis dó is go bhfanadh sí leis féin,<br />

Go bpillfeadh sé chuig a ghrá Creole ar Bhruach loch Pontchartrain.<br />

Céad slán le brón, a chailín chrón, anois tá ag imeacht uaim,<br />

Ach beidh cuimhne ar do chineáltas ag teach beag cois an chuain,<br />

'Measc cairde cléibh ag spraoi no scléip go líonfad gloine lán,<br />

Le sláinte ag ól d'ainnir Creole ar Bhruach Loch Pontchartain.<br />

112

---

AN tSEANSAIS A CHAITH M’ATHAIR ROMHAM<br />

Aidhe, is Fear Buí Ultach mise, as Éirinn a tháinig mé anall<br />

A fheiceáil mo bhráithre Briotánacha na honóra is na cáil’,<br />

Is a rá leo gur throid mo shinsir sna seanlaethe fadó,<br />

Go mbeadh ceart a caite agam arís, ’n tseansais a chaith m’athair romham!<br />

Sure l'm an Ulster Orangeman, from Erin's isle I came,<br />

To see my British brethren all of honour and of fame,<br />

And to tell them of my forefathers who fought in days of yore,<br />

That I might have the right to wear, the sash my father wore!<br />

Tá sí sean ach tá sí álainn, tá na dathanna go seoighe<br />

Caitheadh í i nDoire, in Eachroim, in Inis Ceithleann ’s ar an Bhóinn.<br />

Chaith m’athair í nuair a bhí sé óg sna seanlaethe fadó<br />

’S gach dara lá déag bím a’ súil ’ chur orm ’n tseansais a chaith m’athair romham!<br />

It is old but it is beautiful, and its colors they are fine<br />

It was worn at Derry, Aughrim, Enniskillen and the Boyne.<br />

My father wore it as a youth in bygone days of yore<br />

And on the Twelfth I love to wear the sash my father wore<br />

Na fir bhreátha sin ’ chuaigh anonn an Bhóinn níor throid siad go bás gan fáth<br />

Chun ár nAontacht, ár gCreideamh, ár nDlithe ’gus ár Saoirse a chur faoi bhláth.<br />

Má thig gáir dhul anonn an abhainn ar ais, leanfaimid an druma mór<br />

Go mbeidh faill ag an Ultach ’ chur air arís ’n tseansais a chaith m’athair romham!<br />

For those brave men who crossed the Boyne have not fought or died in vain<br />

Our Unity, Religion, Laws, and Freedom to maintain,<br />

If the call should come we'll follow the drum, and cross that river once more<br />

That tomorrow's Ulsterman may wear the sash my father wore!<br />

Lá breá éigin, nuair a rachaidh sibh go hAontroim thar sáile anonn,<br />

Cuirfear romhaibh ansin fáilte ’gus fiche, leis an fhliúit agus an drum’<br />

’S beidh cnocáin Uladh beo go fóill, ó Reachlainn go dtí an Droim Mór<br />

’S muid ag ceol arís séis dhílis don tseansais a chaith m’athair romham!<br />

And when some day, across the sea to Antrim's shore you come,<br />

We'll welcome you in royal style, to the sound of flute and drum<br />

And Ulster's hills shall echo still, from Rathlin to Dromore<br />

As we sing again the loyal strain of the sash my father wore!<br />

113

---

SLÉIBHTE PHOMEROY<br />

Ba gheal is ba ghlórmhar bhí breacadh an lae 's an fhuiseog ag ceol sa speir,<br />

Nuair a cheangail an bhé a dlaoithe óir as a súil thug sí spléachadh réidh;<br />

Nó, cé taobh thall den choill ghlas gheal a d'fhan lena ghrá deas seoigh?<br />

Ó cé bheadh ann ach an Ropaire ar shléibhte Phomeroy?<br />

Curfá:<br />

Bhí ‘n tóir ar fhear idtír faoi léan<br />

Ach dhiúltaigh se teitheadh is rith<br />

Agus choinnigh se cúis na saoirse slán<br />

Go hard sna sléibhte is fraoch.<br />

Ba mhinic sin le feascarthráth, ba mhinic le héirí 'n lae<br />

Istigh fan choill casadh do a ghrá 's an sruth ina chúr le sléibh.<br />

Bhí an searc go teann ag an bheirt leannán nach scriosfadh aon chath na slógh<br />

Char bhain aon dlí leis an Ropaire ar shléibhte Phomeroy.<br />

"A stór”, ar sí, “tá mé scanraithe, tá an namhaid lán le fuath.<br />

Chuaigh an toir 'do dhiaidh sa mhachaire thíos agus insna gleannta thuas.<br />

Bíonn mo mhuintir fraochta gach uile lá, ag iarraidh do mharú ar ndóigh.<br />

"Fan amach", a deir siad, "on Ropaire sin ar shléibhte Phomeroy".”<br />

Ná buair do cheann, a thaisce", ar sé. "Cha bhainfidh an namhaid dfom,<br />

Ná cha dtéid aon slabhra cibé scéal é ar an lámh bheadh i gconaí saor.<br />

Orú fág do mhuintir chruálach is tar liom 's an fhuiseog sa spéir 'gabhail cheoil.<br />

Le mo ghunnán, cosnóidh mise thú ar shléibhte Phomeroy.<br />

Le teacht an lae, d'éirigh sí is theith óna muintir chruálach is a líon.<br />

Bhí an choill go geal, 's ba rua an chré 's an sruth ina chúr gan síon.<br />

Ach tháinig an ceo is a' doineann sa a ' scrios roimhe is ina dheoidh<br />

'S bhí a bhrídeog báite roimh Sheán Bearnach bocht ar shléibhte Phomeroy.<br />

Bhí 'n tóir ar fhear i gCabhán a' Chaorthainn<br />

Ach dhiúltaigh se teitheadh on tslóigh<br />

114

---

Agus choinnigh Ó Donnghaile an tsaoirse beo<br />

Ar shléibhte Phomeroy.<br />

A DHÚTHAIGH MO SHINSEAR<br />

A dhúthaigh mo shinsear, a dhúthaigh mo ghrá<br />

A dhúthaigh na mbard is na ndámh a rug cáil<br />

Sheas tréanlaochra dána don tsaoirse i ngábhadh<br />

Gur thug fuil a gcroí ar an bhlár.<br />

Curfá:<br />

’Chumraí, gráim thú a thírín gan smál,<br />

Fad’s mhairfeas do thráigh<br />

Ina múr daingean slán,<br />

Ó canfar do sheanteanga bhreá.<br />

Bhrúigh namhaid mo dhúthaigh faoi chois insan ár,<br />

Ach tá a seanteangaidh i dtólamh faoi bhláth,<br />

Níor fhéad an lámh láidir caomháilleacht an dáin<br />

Ná binneas na cláirsí a bhá.<br />

115

---

DÍREACH MAR ATÁ<br />

Ó a súile, a súile, ní lonraíonn réaltaí lena dtaobh<br />

A cuid gruaig’, cuid gruaig’, sileann síos léi go réidh<br />

Tá sí galánta, ‘s insím di gach lá<br />

Sea, is fíor, is fíor, ní chreideann sí nuair a mholaim í<br />

Tá sé, tá sé, chomh brónach nuair nach dtuigeann sí<br />

Gach uair a fhiafraíonn sí, ‘n maith leat mé<br />

Déarfaidh mé<br />

Nuair a fhéicim d’aghaidh, níl rud ar bith a d’athróinn fút<br />

Mar tá tú foirfe, díreach mar atá.<br />

S’ nuair a bhíonn aoibh ort, stadann an domhan uilig le hamharc<br />

Mar tá tú go hiontach, díreach mar atá (yeah).<br />

A beola, a beola, bheinn á bpógadh seasta lena cead.<br />

A gáire, a gáire, nach áil léi ach sílim go bhfuil sé sioscthaí<br />

Tá sí galánta, ‘s insím di gach lá.<br />

Ó is fíor, is fíor, is fíor, nach n-iarrfainn ort athrú choích<br />

Más foirfe atá tú a iarraidh, fan mar tá, ’chroí<br />

Ó, ná fiafraigh díom go fiú, ‘n maith leat mé<br />

Déarfaidh mé<br />

Nuair a fheicim d’aghaidh, níl rud ar bith a d’athróinn fút<br />

Mar tá tú foirfe, díreach mar atá.<br />

S’ nuair a bhíonn aoibh ort, stadann an domhan uilig le hamharc<br />

Mar tá tú go hiontach, díreach mar atá.<br />

Mar atá<br />

Tá tú go hiontach, díreach mar atá<br />

Mar atá<br />

Nuair a fheicim d’aghaidh, Níl rud ar bith a d’athróinn fút<br />

Mar tá tú foirfe, díreach mar atá.<br />

S’ nuair a bhíonn aoibh ort, stadann an domhan uilig le hamharc<br />

Mar tá tú go hiontach, díreach mar atá.<br />

Yea – eah<br />

116

---

-Loinnir Ní Dhonnghaile<br />

117

---

SCÉAL GRÁ<br />

Bhí muid beirt óg nuair a bhuail mé leatsa<br />

Druidim mo shúile is tosaíonn an aisling<br />

‘mo sheasamh ’nsiúd<br />

Ar an bhalcóin an oíche úd<br />

Tchím na soilse, an chóisir, na gúnaí<br />

S tú a’ teacht chugam fríd an slua<br />

S deirim ‘Hé’,<br />

‘S beag a thuig mé é,<br />

Gur tusa Romeo<br />

‘s tú ag caitheamh púróg<br />

‘s dúirt daidí ‘Fan amach ó Juliet’<br />

‘s mé ag gol ar an staighre<br />

Táim ’g impí ort, ‘Ná fág mé’<br />

Is dúirt mé,<br />

Romeo, glac mé ‘g áit nach bhfuil duine ar bith<br />

Beidh mé ag fanacht, níl le déanamh ‘nois ach<br />

rith<br />

Tusa an Prionsa, ’s mise do ghrá geal<br />

Is scéal grá é, go díreach abair ‘Sea’<br />

Sleamhnaím amach chugat chuig an gharraí<br />

Fanaimid ciúin nó beidh muid marai(the)<br />

Ó druid do shúil’<br />

Fág an baile seo go cionn tamaill<br />

Mar gur tusa Romeo<br />

Ba chúis náire mise<br />

‘S dúirt daidí ‘Fan amach ó Juliet’<br />

Ach ba tusa gach rud domhsa<br />

Táim ’g impí ort ‘Ná fág mé’<br />

Romeo, sábháil mé, ní ligfidh siad dúinn bheith<br />

saor<br />

’S casta’n grá seo, ach is fíor.<br />

Na bí eaglach, oibreoimid é seo amach<br />

Is scéal grá é, go díreach abair ‘Sea’<br />

oh, oh....<br />

Bhuel, thuirsigh mé a’ fanacht<br />

A’ meabhrú raibh tú riamh dul a theacht chun<br />

tí<br />

Mo chreideamh ’lig ag imeacht,<br />

Nuair a bhuail mé leat sa bhaile amuigh<br />

Is dúirt mé<br />

Romeo sábháil mé, mothaím im’aonar<br />

‘gcónaí ag fanacht, ach ní thig tú choíche<br />

’bhfuil seo i mo cheann<br />

Ní thuigim mo chuid smaointe,<br />

Thit ar do ghlúin<br />

Shín amach fáinne, ‘s dúirt<br />

Pós mé Juliet, ní bheidh tú choíche ‘rís leat féin<br />

Gráim thú, sé sin an rud is tábhachtaí<br />

Labhair mé le do dhaid, gabh pioc gúna álainn<br />

Is scéal grá é, go díreach abair ‘Sea’<br />

oh oh<br />

oh oh...<br />

Bhí muid beirt óg nuair a bhuail mé leatsa..........<br />

Is dúirt mé,<br />

Romeo, glac mé ‘g áit nach bhfuil duine ar bith<br />

-Loinnir Ní Dhonnghaile<br />

Beidh mé ’g fanacht, níl le déanamh ‘nois ach<br />

rith<br />

Tusa an Prionsa, ’s mise do ghrá geal<br />

Is scéal grá é, go díreach abair ‘Sea’<br />

118

---

RACHAIDH MO CHROÍ AR AGHAIDH<br />

Gach oích ‘i m’aisling<br />

tChím thú, mothaím thú.<br />

Sin an dóigh a dtéimid ar aghaidh<br />

-Loinnir Ní Dhonnghaile<br />

I bhfad thar an fhairsing’<br />

‘s na spásanna eadrainn<br />

Tháispeáin tú go leanfaidh tú ar aghaidh<br />

I ngar, i gcéin, cibé áit a dtéim<br />

Tá fhios agam go dté ‘n croí ‘r aghaidh<br />

Arís eile a osclaíonn tú dom<br />

‘S tá tú anseo i mo chroí agus rachaidh mo<br />

chroí ar aghaidh<br />

Bíonn grá againn aon uair<br />

Agus mairfidh sé fad saoil<br />

‘S ní scaoilfidh sé uainn go brách<br />

Grá ab ea mo ghrá duit<br />

‘naon uair fhíor a choinním<br />

I mo shaol leanann sé ar aghaidh<br />

I ngar, i gcéin, cibé áit a dtéim<br />

Tá fhios agam go dté ‘n croí ‘r aghaidh<br />

Arís eile a osclaíonn tú dom<br />

‘S tá tú anseo i mo chroí agus rachaidh mo<br />

chroí ar aghaidh<br />

‘S tú liom, ní bhíonn eagla ann,<br />

Tá a fhios agam go dté mo chroí ar aghaidh<br />

Fanfaidh muid go deo mar seo<br />

Tá tú slán i mo chroí agus rachaidh mo chroí<br />

ar aghaidh.<br />

119

---

My heart will go on<br />

Every night in my dreams<br />

I see you, I feel you,<br />

That is how I know you go on<br />

Far across the distance<br />

And spaces between us<br />

You have come to show you go on<br />

Near, far, wherever you are<br />

I believe that the heart does go on<br />

Once more you open the door<br />

And you’re here in my heart and<br />

my heart will go on and on<br />

Love can touch us one time<br />

And last for a lifetime<br />

And never let go till we’re gone<br />

Love was when I loved you<br />

One true time I hold to<br />

In my life we’ll always go on<br />

Near, far, wherever you are<br />

I believe that the heart does go on<br />

Once more you open the door<br />

And you’re here in my heart and<br />

my heart will go on and on<br />

You’re here, there’s nothing I fear,<br />

And I know that my heart will go on<br />

We’ll stay forever this way<br />

You are safe in my heart<br />

And my heart will go on and on.<br />

HALLELUJAH<br />

Bhal, chuala mé fá rún <strong>ceoil</strong><br />

A sheinn Dáithi do Dhia na glóir’<br />

Ach is cuma leat féin fá chúrsaí <strong>ceoil</strong>, nach cuma?<br />

Bhal théid sé mar seo:<br />

An ceathrú, an cúigiú, an nóta ard ’s an nóta íseal<br />

An Rí ar strae ag cumadh Hallelujah<br />

Hallelujah Hallelujah Hallelujah Hallelujah..........<br />

Bhal, cé gur chreid tú bhí cruthú de dhíth<br />

Chonaic tú í ina luí ar an díon<br />

Bhain a scéimh is solas na gealaí díot d’anáil<br />

S’cheangail sí tú dá cathaoir go buach<br />

Bhris sí do ríocht is ghearr si do ghruaig<br />

Is ó do bheola mheall sí Hallelujah<br />

Hallelujah Hallelujah Hallelujah Hallelujah..........<br />

Sea a thaisce bhí mé anseo go leor<br />

Chonaic mé a lán is shiúil mé go mór<br />

Chónaigh mé liom féin sular bhuail mé leatsa<br />

Ar mharmar áirseach a chonaic mé do bhrat<br />

Ní máirséail an bhua é an grá<br />

Ach fógairt fhuar agus bhriste Hallelujah<br />

Hallelujah Hallelujah Hallelujah Hallelujah..........<br />

Bhal, bhí am againn nuair a d’inis tú dom<br />

Cad é ’ bhí i do chroíse fiú<br />

Ach anois ní deir tú liom níos mó, ’ an abrann?<br />

120

---

Ach cuimhnigh nuair a bhog mé ionat<br />

Bhí an colm naofa ag bogadh umat<br />

Gach anáil a ghlac muid’ d’fhógair Hallelujah<br />

Hallelujah Hallelujah Hallelujah Hallelujah..........<br />

Seans go bhfuil Dia ann go brách<br />

Ach an méid a d’fhoghlaim mé ón ghrá<br />

Go mbriseann sé do chroí ó lá go lá<br />

Ní scread é a chluintear san oích’<br />

Ná duine a chonaic an ghrian ag dul faoi<br />

Ach fógairt fhuar agus bhriste Hallelujah<br />

Hallelujah Hallelujah Hallelujah<br />

Hallellllluuuuuuuuuuuuuuuuuuujjjaahhhh........... Hallelllluuuuuujjaaaaaaaahhhh<br />

_Loinnir Ní Dhonnghaile agus Aoife Ní Chaiside<br />

LAMPRÓIGÍN<br />

Ní chreidfeá seo, a chroí<br />

Deich milliún lampróigín<br />

’Lasadh an domhain ‘is mé i mo luí.<br />

Mar líonfadh siad an spéir,<br />

Ag fágáil deor san áit’ go léir<br />

D’iarrfá orm stad<br />

Ach sheasfainn ’ stánadh go gear.<br />

Curfá<br />

Ba mhaith liom bheith ’samhlú dom féin<br />

Go gcasann an domhan go réidh.<br />

Is deacair a rá gurbh fhearr liom bheith<br />

‘Mo shuí ná i mo luí<br />

Ní bhíonn gach rud mar a shíltear san oích’.<br />

Mar gheobhainn míle barróg<br />

Ó dheich míle lampróg óg<br />

Is iad ag iarraidh damhsa a theagasc dom.<br />

Bogshodar bheith os mo chionn<br />

Hapstoca bheith faoi mo bhun<br />

Liathróid dioscó díreach crochta le téad ansin.<br />

Curfá Ba mhaith liom bheith ... Is mé ‘mo luí<br />

Fág mo dhoras leath oscailte<br />

(Tóg mise ar shiúl uaidh seo)<br />

_Séimhín Ní Dhonnghaile<br />

Mar mothaím mar dhuine neamh-chodaltach<br />

(Tóg mise ar shiúl uaidh seo).<br />

Cén fáth nach mbím ‘cuntas caoirigh<br />

(Tóg mise ar shiúl uaidh seo)<br />

‘Gus mé ró-thuirseach chun dul a luí.<br />

Don deich milliún lampróg seo<br />

Is fuath liom slán a rá leo<br />

Mo shúile ’ sileadh deor is iad ag rá ádh-mór.<br />

Is eol dom cá bhfuil go leor<br />

Má éiríonn m’aislingí thar fóir<br />

Mar cheap mé roinnt acu i bpróca mór<br />

Curfá Ba mhaith liom bheith ... Is mé ‘mo luí<br />

Curfá<br />

Ba mhaith liom bheith ... Is mé ‘mo luí<br />

Ba mhaith liom bheith ’ samhlú dom féin<br />

Go gcasann an domhan go réidh.<br />

Is deacair a rá gurbh fhearr liom bheith<br />

‘Mo shuí ná i mo luí<br />

Mar fásann agus pléascann m’aislingí.<br />

121

---

122

---

AMHRÁIN TRODA - AN DEARGLÁMH ABÚ<br />

ÓRÓ, ’SÉ DO BHEATHA ABHAILE<br />

’Sé do bheatha, a bhean ba léanmhar.<br />

B’é ár gcreach tú bheith i ngéibheann,<br />

Do dhúiche bhreá i seilbh meirleach,<br />

Is tú díolta leis na Gallaibh.<br />

Curfá<br />

Óró, ’sé do bheatha abhaile,<br />

Óró, ’sé do bheatha abhaile,<br />

Óró, ’sé do bheatha abhaile,<br />

Anois ar theacht an tsamhraidh.<br />

Tá Gráinne Mhaol ag teacht thar sáile,<br />

Óglaigh armtha léi mar gharda,<br />

Gaeil iad féin, is ní gaill na Spáinnigh<br />

Is cuirfidh siad ruaig ar Ghallaibh.<br />

A bhuí le Rí na bhFeart go bhfeiceam –<br />

Mura mbeam beo ina dhiaidh ach seachtain –<br />

Gráinne Mhaol agus míle gaiscíoch,<br />

Ag fógairt fáin ar Ghallaibh.<br />

-Pádraig Mac Piarais a chuir in oiriúint<br />

123

---

MÁIRSEÁIL UÍ NÉILL<br />

Óró, ’shean chlann Uí Néill, éirigh suas nocht a’ faobhar<br />

Agus gluais ’e chéimibh frasa liom i mbearnán a’ bhaoil<br />

Féach a’ bhladhm ar bharr na mbeann, loinnir pící is lann,<br />

Is ár mbráithre chugainn a’ tarraingt ó na sléibhte anuas,<br />

Céim ar aghaidh, tóg an liú, ‘An Dearglámh Abú’,<br />

Tá seoltaí na Spáinneach leis an ghaoth ar an chuan,<br />

Bímis mear, bímis tréan, bímis bródúil asainn féin,<br />

Is ní fada nó go bpléascfaimid ar ghleannta na Mumhan.<br />

Tá an Mhumha mhéith ar lár faoi Charew fear an bháis,<br />

Is le lasair gheal na gcoillte tá an oíche ina lá,<br />

Is ar thailte leathan’ Laois’ tá an barr á leagadh síos,<br />

Is á loisc ag díormaí dearga an oilc is an smáil.<br />

Ach a chlann, ó, mo chléibh, tá an Spáinneach lenár dtaobh,<br />

Tá buabhall Chlainn’ Uí Dhónaill linn go glórach ag glaoch,<br />

Thar an sliabh, thar an mhám, thar an abhainn is bíodh sí lán,<br />

Agus cluinfear píob an Ultaigh thíos i lár Chineál Aodha.<br />

124

---

ÉAMANN AN CHNOIC<br />

Cé hé sin amuigh a bhfuil faobhar ar a guth<br />

Ag réabadh mo dhorais dhúnta?<br />

Mise Éamonn an Chnoic atá báite fuar fliuch<br />

Ó shíorshiúl sléibhte is gleannta.<br />

A lao dhil’s a chuid, cad a dhéanfainnse duit<br />

Mura gcuirfinn ort beinn de mo ghúna,<br />

Is go bhfuil púdar go tiubh á shíorshéideadh<br />

leat,<br />

Is go mbeimis araon múchta.<br />

(Cé hé sin amuigh ar mhaoilinn an chnoic<br />

Ag síorchur mo chodladh amú orm?<br />

Tá Éamann an Chnoic, an péarla breá fir,<br />

Is é ag iarraidh dul ina dhúiche.<br />

A Rí is a chuid, cad a dhéanfas mé riot<br />

Mura dtóga mé binn de mo ghúna?<br />

Ach tá an oíche seo fliuch is é ag síobadh anoir<br />

Is b'fhéidir go ndéanfaí ár bplúchadh).<br />

A chúl álainn deas na bhfáinní gceart,<br />

Is breá 's is glas do shúile,<br />

Is go bhfuil mo chroí á shlad mar a sníomhfaí<br />

gad<br />

Le bliain mhór fhada ag tnúth leat.<br />

Dá bhfaighinnse le ceart cead síneadh leat<br />

Is éadrom deas do shúilfainn,<br />

Is go réidhfinn gach scairt ag éalú lem shearc<br />

Ar choillte ag spealadh an drúchta.<br />

Is fada mise amuigh faoi shneachta agus faoi<br />

shioc<br />

Is gan dánacht agam ar éinneach,<br />

Mo sheisreach gan scor, mo bhranar gan cur,<br />

Is gan iad agam ar aon chor.<br />

Níl caraid agam, is danaid liom san,<br />

A ghlacfadh mé moch nó déanach,<br />

Is go gcaithfidh mé dul thar farraige soir<br />

Ós ann nach bhfuil aon de mo ghaolta.<br />

A ghrá is a chumainn, is a ghrá gach nduine,<br />

An dtriallfá seal don Mhumhain liom,<br />

Mar a bhfaighimis go deimhin ceol agus imirt,<br />

Uaisle na bhfear ag sugrádh,<br />

Caora cuilinn, samhadh agus biolar,<br />

Blátha agus boladh na n-úll glas?—<br />

Is go brách brách ní thiocfaidh<br />

An bás inár gcoinne i lár na coille cumhra.<br />

A chúl álainn tais nabhfáinní cas<br />

Is breá agus is glas do shúile.<br />

Tá mo chroíse dá shlad mar a shníofaí gad<br />

Le bliain mhór fhada ag tnúth leat.<br />

Dá bhfaighinnse le ceart cead pósta anois leat<br />

Is éadrom deas a shiúlfainn;<br />

Is mo smaointe a bhean, ag éalú leat<br />

Trí choillte a’ spealladh an drúchta.<br />

Is do bhéarfainn an leabhar, gan bhréig duit le<br />

fonn,<br />

Go ndéanfainn do thoghadh, a chéadbhean,<br />

Is do raghainn leat anonn thar tréanmhuir na<br />

dtonn,<br />

Gan éadach ar domhan ach im’ léine.<br />

Mura ndéarfaidh tu in am go n-éaloidh tú liom,<br />

Is tréith mise 's is fann gan éifeacht,<br />

Mar aongheilt i ngleann, gan éirim gan<br />

mheabhair,<br />

Faoi ghéaga na gcrann im’aonar.<br />

Na héiníní binne ar ghéigíní ag seinm<br />

Is an cuaichín ar bharr an iúir ghlais<br />

125

---

SLÓITE NA bhFIANN<br />

Seo chugainn na slóite teacht ’nuas droim<br />

an tsléibhe<br />

’S a mbrat glas ag croitheadh go hard leis<br />

an ghaoth;<br />

Is deas ’gus is aerach a gcoiscéim’s a n-<br />

éideadh,<br />

Sheacht mh’anam na tréinfhir nach<br />

dtréigfeadh a dtír!<br />

Tá dealramh ’guid slanntrach ’cur maise ar<br />

na gleanntáin,<br />

Mar loinnir na maidne nuair a éiríos an<br />

ghrian;<br />

Tá a nglórthaí go dána ’cur troda ar a<br />

namhaid –<br />

“Fágaigí an bealach ag Slóite na bhFiann”<br />

Níor chuireamar le chéile in éadan ár<br />

namhad<br />

Agus chuir siad faoi smacht sinn le neart a<br />

gcuid lann.<br />

Ach táimid ag éirí as néalta na hoíche<br />

Tá na tinte dá lasadh ar chnoc is ar<br />

shliabh.<br />

Tógfaidh muid gáir na laaoch, rocs Catha<br />

Choinn is Aodha<br />

Fágaigí an bealach ag slóite na bhFiann.<br />

Tá fir líofa láidre nach eagal leo an<br />

namhaid<br />

A’ tarraingt chun cogaidh go díbhirceach<br />

teann,<br />

Is cluinfear amárach ó Chorcaigh go<br />

Málainn<br />

Fuaim a gcuid gunnaí ’gus glór a gcuid<br />

lann.<br />

Is minic a choscramar slóite na Sasana,<br />

Ar mhóinte na Banban le buillí a bhí dian.<br />

Is in ainm na gcuradh a thit ag Beann<br />

Borb,<br />

Nochtaigí an colg, a Shlóite na bhFiann.<br />

Is iomaí deoir chráite a ghoil tú, a<br />

mháithrín,<br />

Ag amharc ar do pháistí is iad scaipthe go<br />

fann.<br />

126

---

AN DRÚCHT GEAL CEO<br />

Gabháil síos an gleann dom i measc na gcrann go dtí an chathair aoibhinn shuairc<br />

Bhí na slóite teann fána mílte lann ag teacht aníos gan ghruaim.<br />

Ní raibh crónán caoin as béalaibh píob ná drumaí ag tógáil gleo<br />

Ach an clog go glinn ag cur fáilte bhinn roimh an Aingeal sa drúcht gheal ceo.<br />

Chroch siad in airde a mbrat go hard os cionn Chaisleán Bhaile Átha Cliath.<br />

Níor ní leo bás a fháil ag Sud-El-Bar agus Éire ina ndiaidh i bpian.<br />

Is ó lár na Mí sea a ghluais an scaoth de laochra líofa beo,<br />

Agus slóite Gall ag bailiú anall a gcuid gunnaí sa drúcht gheal ceo.<br />

Ar shiúl mar chadhain, mo chreach ‘s mo lean, tá na céadta curadh cruaidh.<br />

Tá a gcnámha sínte ag Suvla an tsín, nó fá chósta na mara thuaidh.<br />

Dá bhfaigheadh siad bás sa bhaile ar lámh leis an Phiarsach atá inniu insa ghlóir,<br />

Bheadh a n-uaigh fán tsliabh i measc na bhFiann mar a dtiteann an drúcht geal ceo.<br />

‘S iad plúr na laoch a thit faraor i mbriseadh cruaidh na Cásc’,<br />

Is d’fhág siad sinn go cráite tinn ag éagaoin fána mbás.<br />

Is bhí súile an tsaoil ag breathnú an ghnímh a rinne clanna Gael sa ghleo,<br />

Na leoin a d’éag le solas gléigeal na saoirse sa drúcht gheal ceo.<br />

Phill mé aníos fán ghleann arís is mo chroí bocht lán de bhrón,<br />

Is mé scartha choích’ le plúr na laoch nach bhfeicim arís níos mó.<br />

Is i lár na hóich’ sea bhímse ag guí le bhur gcónaí bheith sa ghlóir,<br />

Nó ruaig sibh na tráill, a fheara Fáil, nuair a thit sibh sa drúcht gheal ceo.<br />

127

---

INS A’ GHLÓIR<br />

‘ Gabháil síos a’ gleann mór domh go moch maidin shamhraidh<br />

Chuala mé an chailleach go ceolmhar a drandán.<br />

D’éist mé seal tamaill le cuaifín na seanmhná<br />

Ins an ghlóir go raibh lóistín ag slóite na bhFiann.<br />

Chonaic mé dealramh na saoirse sa tseansaol<br />

Ar ghuailleacha ógfhear is i súile glinn’ bantracht’<br />

Nochtann sé arís domh i m’aisling go hantráthach.<br />

Ins an ghlóir go raibh lóistín ag slóite na bhFiann.<br />

Is iomaí oíche Fhómair a chaith mise in m’óige,<br />

Ag éisteacht leo ‘g umhlóid sna gleanntáin go cróga.<br />

Gan saoirse bheith ag Éirinn, níor ní leo bheith beo inti.<br />

Ins an ghlóir go raibh lóistín ag slóite na bhFiann.<br />

Is iomaí fear breá a fuair bás ar son Éireann<br />

‘S bhí seoiníní a rá linn gurbh ábhar gan chéill é<br />

Ach níorbh eagal leo ’n namhaid, ‘s níor athraigh siad béasaí.<br />

Ins an ghlóir go raibh lóistín ag slóite na bhFiann.<br />

Mo bheannacht go deo léithe mar ba í a thóg a’ cian domh,<br />

An lá sin a cheol sise slóite na bhFiann domh.<br />

Ní mhairfidh go deo fir níos calma ná iadsan<br />

Gurab é glórmhar bhur lóistín, a shlóite na bhFiann.<br />

128

---

Ó DÓNAILL ABÚ<br />

Tá buabhall Chlann Dálach go huallach a' séideadh<br />

Agus dordfhiann Thír Chonaill a' dúscadh na ngleann<br />

Tá eachra Loch Súilí go tintrí ag léimnigh<br />

Ag tarraingt 'n a' chomhraic go dícheallach teann<br />

Éirigí ' chlann na sliabh,<br />

sibh nach raibh cloíte riamh<br />

Bailigí thart ar a' Dálach gan tnúth;<br />

Buanach is Gallóglach, 'réabadh trí shléibhte 'mach<br />

A' scairtigh go bródúil—Ó Dónaill Abú!<br />

Tá loinnir na lanntrach ag síneadh go líofa<br />

Chomh tiubh leis na fuinseoga' gcoill Dhún na nGall,<br />

Tá moing ár gcuid eachraí ag siabadh le gaoth uainn<br />

Agus carnadh a gcrúb mór ag réabadh na mbeann.<br />

Réabfar is roisfear linn,<br />

Brisfear is loiscfear linn,<br />

Caisleáin is cathracha is neartmhaire clú,<br />

Éifeacht ár sinsear linn,<br />

Crógacht is cinnteacht linn<br />

Ar aistear na gcuradh linn — Ó Dónaill Abú!<br />

Tá talta Thír Eoghain ar ár n-aistear ag síneadh<br />

Agus dúiche Uí Chatháin ar an bhealach 'na nGleann,<br />

Tá tuilte na Banna romhainn ag doirteadh go líonmhar<br />

Agus dúnta agus laochraí ar a bruacha atá teann.<br />

Triallfar na mílte linn,<br />

Cloífear na laochraí linn<br />

Folcfar go hurla ár gcuid sleanntrach le crú,<br />

Feolmhach is fabhairteach<br />

Díoscarnach, dramhaltach<br />

A dhéanfar gur treise linn — Ó Dónaill Abú!<br />

129

---

—Seosamh Mac Grianna<br />

SLIABH NA mBAN<br />

Is oth liom féinig bualadh an lae úd<br />

A dhul ar Ghaeil bhocht' 's na céadta a<br />

shlad,<br />

Mar tá na meirligh ag déanamh géim dhínn<br />

A's a rá nach aon ní leo píc na sleá;<br />

Níor tháinig ár Major i dtús an lae chugainn<br />

'S ní rabhamar féin ann i gcóir na i gceart,<br />

Ach mar sheolfaí aoireacht bó gan aoire<br />

Ar thaobh na gréine de Shliabh na mBan.<br />

Mo léan léir ar an dream gan éifeacht<br />

Nár fhan le héirim istoíche is stad<br />

Go mbeadh dúthaí Déiseach is iarthar<br />

Éireann<br />

Ag triall le chéile on tír aneas;<br />

Bheadh ár gcampaí déanta le fórsaí tréana,<br />

Bheadh cúnamh Dé linn 's an tsaoil ar fad,<br />

'S ní dhíolfadh meirleach de mhuintir Néill<br />

sinn<br />

Ach bhuafaí an réim linn ar Shliabh na<br />

mBan.<br />

'S é Ros do bhreoigh 's do chloígh go deo<br />

sinn,<br />

Mar ar fágadh mórchuid dínn sínte lag,<br />

Leanaí óga ina smóla dóite<br />

Is an méid d’fhan beo dhíobh cois claí nó<br />

scairt;<br />

Ach geallaim féin díbh an té dhein an<br />

feolmhach<br />

Go mbeam-na i gcóir dhó le píc is le sleagh,<br />

Is go gcuirfeam yeomen ag mún 'na mbróga<br />

‘S ag díol a gcomhair leo ar Shliabh na<br />

mBan.<br />

Is 'mó fear aosta is crobhaire gléigeal<br />

Ó am go chéile do gabhadh le seal,<br />

A bhfuil cordaí caola ag baint lúth na ngéag<br />

dhíobh<br />

I nduinsiúin dhaora go doimhin faoi ghlas;<br />

Gardaí taobh leo ná leomhfadh smeid 'rthu<br />

Go ndéanfaí plé dhóibh i dtír thar lear,<br />

Á dtabhairt saor óna namhaid gan<br />

bhuíochas<br />

In am an tsaothair ar Shliabh na mBan.<br />

Tá an Francach faobhrach 's a loingeas<br />

gléasta<br />

Le cranna géara ’cu ar muir le seal,<br />

'S é a síorscéala go bhfuil a dtriall ar Éirinn<br />

'S go gcuirfid Gaeil bhocht' arís 'na gceart;<br />

Dá mba dhóigh liom féinig go mb'fhíor an<br />

scéal san<br />

Bheadh mo chroí chomh héadrom le lon ar<br />

sceach,<br />

Go mbeadh cloí ar mheirligh 's an adharc á<br />

séideadh<br />

Ar thaobh na gréine de Shliabh na mBan.<br />

Tá baois óige ar an dream tá ar m'eolas,<br />

Tá an aimsir óg 's an chabhair ag teacht,<br />

An Té mhill na gnótha is É leigheasfaidh fós<br />

iad<br />

A's ní dhíolfam feoirling leo cíos ná sleá;<br />

Píosa corónach, an chuid ba mhó dhe,<br />

Luach éiric bó nó gabháltas ceart;<br />

Beidh rince ar bhóithre is soilse á ndó<br />

againn,<br />

Beidh meidhir is mórtas ar Shliabh na<br />

mBan.<br />

130

---

SLÁN CHUN PÁDRAIG SAIRSÉAL<br />

A Phádraig Sairseal, slán go dtí tú!<br />

Ó chuais don Fhrainc 's do champaí scaoilte,<br />

ag déanamh do ghearáin leis na ríthe,<br />

Is d'fhág tú Éire is Gaeil bhocht' cloíte.<br />

Och! ochón!<br />

A Phádraig Sairséal, is duine le Dia thú,<br />

Is beannaithe an talamh ar shiúil tú riamh air;<br />

Go mbeannaí an ghealach gheal 's an ghrian<br />

duit,<br />

Ó thug tu an la ó lámha Rí Liam leat.<br />

Och! ochón!<br />

A Phádraig Sairséal, guí gach nduine leat,<br />

Mo ghuí-se féin is guí Mhic Mhuire leat,<br />

Ó thóg tí an tÁth Caol ag gabháil thrí Bhiorra<br />

dhuit,<br />

'S gur ag Cuileann Ó gCuanach a buadh leat<br />

Luimneach.<br />

Och! ochón!<br />

Geobhadsa siar an sliabh seo im’ aonar,<br />

'S geobhad aniar arís mas féidir;<br />

'S ann do chonaic mé an campa Gaelach,<br />

An dream bocht silte nár chuir le chéile.<br />

Och! ochón!<br />

'Cé súd thall ar chnoc Bhinn Éadair?'<br />

'Saighdiúir bocht mé le Rí Séamus.<br />

Do bhí mé anuraidh in arm 's in éide,<br />

Ach táim i mbliana ag iarraidh deirce.'<br />

Och! ochón!<br />

Briseadh na Cruiminne is briseadh na Bóinne<br />

Is an tríú briseadh ag Móta Ghráinne Óige,<br />

An ceathrú briseadh in Eachroim Dé<br />

Domhnaigh,<br />

'S buaileadh buille trom orainn ag Tobar Rí an<br />

Domhnaigh.<br />

Och! ochón!<br />

Mo chúig chéad slán chuibh, a bhallaí<br />

Luimnigh,<br />

'S chun na buíne áille do bhí inár gcuideachta;<br />

Do bhíodh tinte cnámh againn is cártaí<br />

imeartha,<br />

Is briathra Dé á léamh go minic dhúinn.<br />

Och! ochón!<br />

Is 'mó saighdiúir meidhreach meanmnach<br />

Do ghaibh an tslí seo le seacht seachtainí,<br />

Fé ghunna, fé phíce is fé chlaíomh cinn airgid,<br />

Ach tá siad sínte thíos in Eachroim.<br />

Och! ochón!<br />

Tá leasú ag Ó Ceallaigh 's ní gaineamh é ná<br />

aoileach,<br />

Ach saighdiúiri tapaidh dhéanfadh gaisce le<br />

píce;<br />

Do fágadh iad in Eachroim 'na sraitheanna<br />

sínte,<br />

Mar bheadh feoil chapaill ag madraí á<br />

sraoilleadh.<br />

Och! ochón!<br />

Ansúd atá siad barr uaisle Éireann:<br />

Diúcaigh, Búrcaigh 's mac Rí Séamus,<br />

Caiptín Talbóid, croí na féile,<br />

Is Pádraig Sairséal, grá ban Éireann.<br />

Och! ochón!<br />

131

---

ROSC CATHA NA MUMHAN<br />

D'aithníos féin gan bhréag ar fhuacht<br />

'S ar anfa Théitís taobh le cuan,<br />

Ar chanadh na n-éan go séiseach suairc,<br />

Go gcasfadh mo Shéasar glé gan ghruaim.<br />

Measaim gur subhach don Mhumhain an fhuaim<br />

'S dá maireann go dubhach de chrú na mbua<br />

Torann na dtonn le sleasa na long<br />

Ag tarraingt go teann ‘nár gceann ar cuairt.<br />

Tá lasadh sa ghréin gach lae go neoin,<br />

Ní taise don re, ní théann fé neoil :<br />

Tá barra na gcraobh ag déanamh s<strong>ceoil</strong>,<br />

Nach fada bheidh Gaeil i ngéibheann bróin<br />

Measaimh gur subhach don Mhumhain an ceol,<br />

'S dá maireann go dubhach de chrú na dtreon<br />

Torann na dtonn le sleasa na long<br />

Ag tarraingt go teann 'nár gceann fé sheol.<br />

—Piaras Mac Gearailt.<br />

132

---

RODÍ MAC CORLAÍ<br />

Cé hiad na sluaite fear 's ban<br />

Ag gluaiseacht fan na slí?<br />

Siad fir is mná ó chnoc 's gleann<br />

'S ó bhruacha Bhanna Buí.<br />

Tá faghairt 'na rosc 's feidhm 'na gcos —<br />

Táid mall, rómhall, monuar,<br />

Mar tá Rodí Mac Corlaí ag dul don chroich<br />

Ar Dhroichead Tuam' inniu.<br />

Aníos an tsráid 's a cheann go hard<br />

Do ghabh an sárfhear groí;<br />

'S róp' a chrocht' tá fillte docht<br />

Fé chuacha órg' a chinn.<br />

Níl deor ná néal 'na shúile glé,<br />

Táid lonrach, gléineach, ciúin,<br />

Agus Rodí Mac Corlaí ag dul don chroich<br />

Ar Dhroichead Tuam' inniu.<br />

Dob í sin sráid a ghabh sé lá,<br />

'S píc' 'na láimh go dian.<br />

'Na dhiaidh aniar bhí buíon fear fíor<br />

'S dóchas ard 'na gcroí.<br />

Go hAontroim ghluais an bhuíon go buach<br />

Dob eisean ceann an tslua.<br />

Ach tá Rodí Mac Corlaí ag dul don chroich<br />

Ar Dhroichead Tuam' inniu.<br />

—Micheál Ó Siochfhradha, d'aistrigh.<br />

133

---

AN SAIGHDIÚIR TRÉIGTHE<br />

Nuair a d’éirigh mé ar maidin Dé Céadaoin<br />

Char choisric mé m’éadan faraor,<br />

Nó gur bheir mé ar an arm ba ghéire,<br />

Agus chuir mé a bhéal le cloich líof’.<br />

Chaith mise díom mo chuid éadaigh,<br />

Is mo chiall mhaith gur lig mé le gaoith,<br />

‘S nuair nár chuala mé iomrá ar mo chéadsearc<br />

Órú, steall mé an chorrmhéar ón alt díom.<br />

Deir daoine go bhfuil mé tinn treallach,<br />

Is nach bhfuil faoiseamh ag m’aicíd le fáil,<br />

Ó chuir mé mo spéis ins an spéirbhean,<br />

‘Tá ‘na cónaí ar mhalaí an tSleibh’ Bháin.<br />

Is trua nach marbh a bhí m’athair<br />

Nuair a chuir sé mé go harm an Rí;<br />

Is gurb í an uaigh mo chrua-leaba feasta:<br />

Is a chéadsearc, nach trua leat mo luí.<br />

Is fada mo chosa gan bhróga;<br />

‘Gus is faide mo phócaí gan phighin;<br />

Is fada mé ag ól le mná óga,<br />

Ach char ól mé riamh deoir le mo mhian.<br />

Nach fada mo chrá croíse á dhéanamh,<br />

Is mo thumba á bhreacadh ag saor<br />

Mo chónair á tógail lá an Earraigh<br />

Is na buachaillí óga ag dul fúm.<br />

Dá mbeinnse naoi mbliana faoi thalamh,<br />

Nó i bhfiabhras na leaba mo luí,<br />

A chéadsearc dá dtiocfá is m’fhiafraí,<br />

Scéal cinnte go mbeinn leat i mo shuí.<br />

Tá mé tinn tréithlag i m’aigne,<br />

Is deir daoine gur chaill mé mo shnua<br />

Leis an iomataí dúil insa chailín<br />

134

---

‘Tá ina cónaí os cionn Bhaile an Iúir.<br />

135

---

AN SPAILPÍN FÁNACH<br />

Go deo deo arís ní raghad go Caiseal ag díol ná ag reic mo shláinte,<br />

Ar mhargadh na saoire im shuí cois balla nó im scaoinse ar leataoibh sráide;<br />

Bodairí na tíre ag tíocht ar a gcapaill a fhiafraí an bhfuilim híreáilte;<br />

'Téanam chun siúil, tá an cúrsa fada!' Seo ar siúl an spailpín fánach.<br />

Im spailpín fánach a fágadh mise ag seasamh ar mo shláinte,<br />

Ag siúl an drúchta go moch ar maidin ’s ag bailiú galair ráithe;<br />

Ní fheicfear corrán im láimh chun bainte, súist ná feac beag rámhainne,<br />

Ach colours na bhFrancach os cionn mo leapa is píc agam chun sáite.<br />

Go Callainn nuair théim 's mo hook im ghlac is mé ansúd i dtosach gearrtha,<br />

Is nuair théim go Dúilinn 's é clú bhíonn acu ‘seo chúibh an spailpín fánach!'<br />

Cruinneoidh mé ciall 's triallfad abhaile is cloífead seal lem mháithrín,<br />

'S go brách arís ní ghlaofar m'ainm sa tír seo 'an spailpín fánach'.<br />

Mo chúig chéad slán chun dúthaigh m'athar ‘gus chun an Oileáin ghrámhair,<br />

'S chun buachaillí na Cúlach ós dóibh nár mheasa in aimsir chasta an gharda ann;<br />

Ach anois ó taimse im thráill bhocht dhealbh i measc na ndúthaí fáin seo,<br />

Is é mo chumha croí mar fuair mé an ghairm bheith riamh im spailpín fánach.<br />

I gCiarrai an ghrinn do gheofaí an ainnir go mb'fhonn le fear suí láimh léi,<br />

'Na mbeadh lasadh trí litis 'na gnaoi mar eala, is a cúl fionn fada fáinneach;<br />

A cruinne-chíocha riamh nár scaipeadh, ‘s a mala chaol mar shnáthaid,<br />

'S mór go mb'fhearr í ná sraoill ó Challainn ‘ná mbeadh na céadta punt le fáil léi.<br />

'S ró-bhreá is cuimhin liom mo dhaoin' bheith sealad thiar ag Droichead Gaile,<br />

Faoi bhuaibh, faoi chaoirigh, faoi laoigh beag' geala agus capaill ann le háireamh;<br />

Ach b'é toil Chríost gur cuireadh sin astu 's go ndeachamar i leith ár sláinte,<br />

Is gurbh é bhris mo chroí i ngach tír dá rachaim— 'Call here you, spailpín fánach!'<br />

Dá dtigeadh an Francach anall thar caladh is a champa daingean láidir,<br />

'Gus Boic Ó Grada chúinn abhaile is Tadhg bocht fial Ó Dalaigh,<br />

Do bheadh barracks an rí go léir á leagadh agus yeomen 'gainn á gcarnadh,<br />

Clanna Gall gach am á dtreascairt— sin cabhair ag an spailpín fánach!<br />

136

---

RÁITEACHAS NA TAIRNGREACHT<br />

Aréir is mé go tláith lag, go tabhartha tnáite in easpa chirt,<br />

Sea dhearcas ag teacht i mo láthair an bhean dob áilne fionnachruth.<br />

Bhí gruaig a cinn go búclach buí ina slaoda síos go talamh léi,<br />

Is le glór a béil gur bhuail sí an draíocht ar cheolta sí na Banban,<br />

Is a chlanna Gael na n-árann, sin é ráiteachas na tairngreacht.<br />

Tiocfaidh aon-mhac phrionsa an chomhraic gurb ainm dó siúd Bonaparte,<br />

An tImpire is an Spáinneach ag cur garda leis go hAlbain.<br />

Ní bheidh siúd choíche sásta le háitreabh Rí na Sacsan a fháil,<br />

Gan buachan cruinn le faobhar a gclaíomh go mbainfidh díol a n-athar díobh,<br />

Is a chlanna Gael na n-árann, sin é ráiteachas na tairngreacht'.<br />

Tiocfaidh cabhair agus fuaim orainn, is béim' go léir go haiteasach,<br />

Agus glaofaim' ar ár gcúnamh chun dúbailt' ins na rainceanaibh<br />

Agus séidfim' adharc is biúgal, galltrump' ar dtús an chatha amuigh,<br />

Beidh smáil is bleást an phúdair ag baint smúit as croíthe na Sasanach,<br />

Is a chlanna Gael na n-árann, sin é ráiteachas na tairngreacht'.<br />

An piléar glas ní fearrde é an áit go mbeidh a thaisteal ann,<br />

Mar níl sa bhfear is fearr acu ach spreallairín dubh Sasanach<br />

Agus sáfaim' fán a lár iad is ní taise do na hOrangemen<br />

Go mbeadh fiacha dubha is a ngearrcaigh ag baint sásamh as a gcreáthachaibh, ;<br />

Is a chlanna'Gael na n-árann, sin é ráiteachas na tairngreacht'.<br />

Le linn dul as an bpáirc daoibh, bainí go léir bhur hataí dhaoibh,<br />

Is guí chun Muire Máthair an lá do dhul ar Ghall-phoic.<br />

Beidh sagairt, easpaig, bráithre is an Pápa ceann na hEaglaise,<br />

Ag guí chun Dé gach lá le fonn an fán do chur ar Shasanaigh,<br />

Is a chlanna Gael do crádh sinn ag ráiteachas na tairngreacht'<br />

137

---

SEÁN Ó DUIBHIR AN GHLEANNA<br />

Ar m'éirí dhom ar maidin,<br />

Grian an tsamhra' ag taitneamh,<br />

Chuala an uaill á casadh<br />

Agus ceol binn na n-éan,<br />

Broic is míolta gearra,<br />

Creabhair na ngoba fada,<br />

Fuaim ag an macalla,<br />

Is lámhach gunnaí tréan,<br />

An sionnach rua ar an gcarraig,<br />

Míle liú ag marcaigh,<br />

Is bean go dubhach sa mbealach<br />

Ag áireamh a cuid gé.<br />

Anois tá an choill á gearradh,<br />

Triallfaimid thar chaladh,<br />

Is a Sheáin Uí Dhuibhir an Ghleanna,<br />

Tá tú gan ghéim.<br />

Is é sin m'uaigneas fada,<br />

Scáth mo chluas á ghearradh,<br />

An ghaoth aduaidh 'om leathadh<br />

Agus bás ins an spéir,<br />

Mo ghabhairín suairc á cheangal,<br />

Gan cead lúith ná aistíocht',<br />

Do bhainfeadh gruaim den leanbh<br />

I meán ghile an lae.<br />

Croí na n-uaisle ar an gcarraig,<br />

Go céafrach buacach beannach,<br />

A thiocfadh suas ar aiteann<br />

Go lá deire an tsaoil;<br />

Is dá bhfaighinnse suaimhneas tamall<br />

Ó dhaoine uaisle an bhaile,<br />

Thriallfainn suas go Gaillimh<br />

Is d'fhágfainn an scléip.<br />

Táid feara i nGleann an tSrotha<br />

Gan ceann ná teann ar lochtaibh;<br />

I Sráid na gCuach ní mholtar<br />

A sláinte ná a saol.<br />

Mo lomadh Luain gan foscadh<br />

Ó Chluain go Stuaic na gColm,<br />

'S an giorria ar bhruach an rosa<br />

Ar fán lena ré.<br />

Créad í an ruaig seo ar fhearaibh<br />

Bualadh, buanadh is cártadh,<br />

An smóilín binn is an londubh<br />

Gan sárghuth ar ghéig ?<br />

Is gur mór an tuar chun cogaidh,<br />

Cléir go buartha is pobal<br />

Á seoladh i gcuanta loma<br />

I lár ghleanna an tsléibhe.<br />

Is é mo róchreach mhaidne<br />

Nach bhfuair mé bás gan pheaca<br />

Sula bhfuair mé scannal<br />

Fá mo chuid féin,<br />

Is a liacht lá breá fada<br />

A dtig úlla cumhra ar chrannaibh,<br />

Duilliúr ar an daraigh<br />

Agus drúcht ar an bhféar.<br />

Anois táim ruaigthe óm fhearann,<br />

In uaigneas fuar óm charaid,<br />

Im luí go duairc faoi scairtibh<br />

Is i gcuasaibh an tsléibhe;<br />

Is mura bhfaigheadsa suaimhneas feasta<br />

Is cead fuireach aige baile,<br />

Tréigfidh mé mo shealbh,<br />

Mo dhúthaigh is mo réim.<br />

138

---

AN tSEANBHEAN BHOCHT<br />

Tá na Francaigh ‘ teacht thar sáile'<br />

Ars’ an tSeanbhean Bhocht<br />

Ta na Francaigh teacht thar sáile<br />

Ars’ an tSeanbhean Bhocht<br />

Táid ag teacht le soilse ré<br />

Beid anseo le fáinne an lae<br />

Is beidh ar namhaid cráite tréith'<br />

Ars' an tSeanbhean Bhocht.<br />

'Is cá mbeidh cruinniú na féinne?'<br />

Ars' an tSeanbhean Bhocht<br />

'Is cá mbeidh cruinniú na féinne?'<br />

Ars’ an tSeanbhean Bhocht<br />

Thíos ar bhánta leathan’ réidh’<br />

Cois Chill Dara grámhar séimh<br />

Pící glana is claímhte faobhair'<br />

Ars’ an tSeanbhean Bhocht.<br />

'Is an bhfaighimid fós ar saoirse?’<br />

Ars’ an tSeanbhean Bhocht<br />

'Is an bhfaighimid fos ar saoirse?’<br />

Ars' an tSeanbhean Bhocht.<br />

'Beimid saor idir bhun is chraobh<br />

Beimid saor ó thaobh go taobh<br />

Saor go deo, le cabhair na naomh!'<br />

Ars' an tSeanbhean Bhocht.<br />

139

---

AN LAOCH AR LÁR<br />

(Fonn: The Dying Rebel)<br />

I Sráid Uí Chonaill tá an ré a' soilsiú<br />

San oíche dhorcha tar éis an áir<br />

Is mé liom féin mar ar thit na laochra<br />

Is iad anois uaim ar neamh go hard.<br />

Curfá:<br />

I mBaile Átha Cliath sea d'éag m'aonmhac<br />

Ag cosaint Éireann le neart is cóir<br />

Ar son a thíre, ar son na fíre<br />

An chruit, an tseamróg, glas, bán is óir.<br />

Is ann a bhuail liom a mháthair bhuartha<br />

Le taobh a haonmhic, ba bhocht a cás<br />

Sea duirt go bródúil 'Mo mhac bhi cróga,<br />

Fíorscoth na hóige nár ghéill go bás.'<br />

Is ann a casadh domh an seanfhear aosta<br />

Ar thóir a aonmhic sa chuardach bhuan<br />

Is ea dúirt me 'A thréanfhir, níl maith a shéanadh<br />

I bhflaitheas Dé tá do mhac faoi shuan.'<br />

Is ann a casadh domh an fear óg loite<br />

Sea dúirt go bródúil, an laoch ar lár<br />

'A Bhéal Feirste álainn, céad míle slán leat<br />

Is slán le hÉirinn anois go brách.’<br />

140

---

LAOCH UASAL NA nGAEL<br />

Amuigh i gCill Maighneann<br />

’Sea chruinnigh na sluaite,<br />

Is d’fhan ar a nglúine<br />

Ceann-nochta, ag guí;<br />

Mar laistigh den phríosún<br />

Go misniúil ’s go cróga<br />

Ag feitheamh le hanbhás<br />

Bhí Éireannach groí.<br />

Do ghluais sé chun báis<br />

Go fearúil ’s go dána,<br />

’S ar dhream dúr a scaoilte<br />

Do thug aghaidh go tréan;<br />

Le focal ón gcaptaen<br />

An feallbheart bhí déanta –<br />

An Conghaileach calma<br />

Thit marbh, mo léan!<br />

Ar chuaille in airde<br />

Bhí dubh-bhratach na marbh,<br />

Tírghráthóir na hÉireann<br />

D'fhág slán leis an saol.<br />

Ba mhór é an léan<br />

I mBlá’ Cliath ar maidin<br />

Nuair a maraíodh Séamas,<br />

Laoch uasal na nGael.<br />

Ceithre chúirt Átha Cliath<br />

Scrios na Sasanaigh rompu;<br />

Sprid uasal na saoirse<br />

Do chuir siad i mbaol;<br />

Ach os cionn fuaim an ghleo<br />

Cluineadh gáir ard, 'Ní ghéillfead!'<br />

B'shin an freagra ó Shéamas,<br />

Laoch uasal na nGael.<br />

Mo mhallachtsa ortsa,<br />

A Shasana ghránna,<br />

Le danarthacht diabhlaí<br />

Chuir Gaela faoi scaoll.<br />

Níl fás ar aon bhláth –<br />

Tá an tseamróg go gleoite<br />

Ar uaigh chaol Shéamais,<br />

Laoch uasal na nGael.<br />

-Diarmaid Ó Tuama a d’aistrigh<br />

141

---

AN tAMHRÁN NÁISIÚNTA<br />

Sinne laochra Fáil, atá faoi gheall ag Éirinn,<br />

Buíon dár slua thar toinn do ráinig chugainn,<br />

Faoi mhóid bheith saor seantír ár sinsear feasta<br />

Ní fhágfar faoin tíorán ná faoin tráill;<br />

Anocht a théam sa bhearna bhaoil,<br />

Le gean ar Ghaeil chun báis nó saoil,<br />

Le gunna-scréach faoi lámhach na bpiléar<br />

Seo libh canaig’ Amhrán na bhFiann.<br />

Seo dhaoibh, a chairde, duan Óglaigh,<br />

Caithréimeach, bríomhar, ceolmhar.<br />

Ár dtinte cnámh go buacach táid,<br />

Sa spéir go mín realtógach;<br />

Is fonnmhar faobhrach sinn chun gleo,<br />

Is go tiúnmhar glé roimh theacht don ló,<br />

Faoi chiúnas caomh na hoíche ar seol,<br />

Seo libh, canaig’ Amhrán na bhFiann.<br />

TRI TRÉITHE NA FÉINNE<br />

“Trí tréithe a dhaingnigh sinn,”<br />

a d’fhreagair Caoilte ciallmhar,<br />

“Glaine ár gcroí, neart ár ngéag,<br />

agus beart de réir ár mbriathair.”<br />

142

---

A GHAEILGE MHILIS IS SÁIMHE FONN, MEAR MÓR LÁIDIR MAR RÉAB NA dTONN<br />

NUALA NA gCUACHA BUÍ<br />

Bhí gleann beag deas i bhfolach i measc chuid sléibhte Dhún na nGall,<br />

Is cailin óg ina cónaí ann is a clú gan smúit gan smál.<br />

Ba é Micheál mór ó Ghleann na Sméar a sciob ar shiúl a croí<br />

Is é a bhaist le bród ar a’ chailín óg Nuala na gCuacha Buí.<br />

Ba mhodhúil, fiúntach, macánta a shiúladh sí an ród,<br />

Bhí a coiscéim éadrom aigeanta mar choiscéim oisín óig,<br />

Bhí a súile glinn, is a béilín binn, chomh binn le ceolta sí,<br />

Bhi meas is grá ag sean is óg ar Nuala na gCuacha Buí.<br />

Leag bodach ar an bhaile mhór a shúil ar Nuala bhán,<br />

Bhí aige ór is saibhreas mór is stórtha líonta Ián,<br />

D'iarr sé ar a hathair í is fuair sé í mar mhnaoi,<br />

Ach dheamhan 'e gheall ná taobh ná toil ó Nuala na gCuacha Buí.<br />

Ar maidin lá na bainise rinne an bodach féasta mór,<br />

Is d'imigh leis chun ' tSéipéil Úir le cuideachta go leor,<br />

Bhí an sagart ann is d'fhiafraigh sé den bhodach "Cá bhfuil do mhnaoi?"<br />

Ach abhus nó thall ní raibh le fáil Nuala na gCuacha Buí.<br />

Cois abhainn álainn Ghleann na Sméar le blátha an tsamhraidh Ián,<br />

Is ag barr an ghleann’ faoi scáth na gcrann tá cró beag seascair bán,<br />

Ní labhraítear ann ach Gaeilge bhinn a chuirfeadh aoibhneas ar do chroí,<br />

Cé a chónaíonn ann ach Micheál mór agus Nuala na gCuacha Buí?<br />

Tá bodach bródúil ramhar ar an bhaile mhór úd thall,<br />

Is é ina luí le hólachán, ar meisce moch is mall,<br />

Ní labhraíonn sé ach Béarla bréan is é ag bagairt dlí<br />

Ar Mhicheál mór a sciob ar shiúl, Nuala na gCuacha Buí?<br />

143

---

FOGHLAIM NA GAEILGE<br />

I joined an Irish language class a little while ago.<br />

They tried to teach me Irish but you know I’m very slow.<br />

A fluent Irish speaker I had always longed to be,<br />

But this is all the Irish they could hammer into me:<br />

Curfá:<br />

Ó cad é mar tá tú, how are you?<br />

Sin ceart! means that’s right<br />

Tá mé go maith, I’m very well<br />

And oíche mhaith’s good night<br />

Cad é an t-am? means what’s the time<br />

Níl a fhios agam! is I don’t know<br />

At least that’s what they told me<br />

But you know I’m very slow.<br />

I met big Eddie McLaughlin in the street the other day,<br />

“Cad é mar tá tú ’Éamoinn?” I merrily did say.<br />

He blattered away in Irish till my poor heart it was sore.<br />

“I’m very sorry Éamonn, but this is all I know:<br />

I faced the adjudicator at the Feis in Ballymun.<br />

He asked me twenty questions but I couldn’t answer one.<br />

He asked me this and he asked me that and in despair he cried,<br />

“Do you know any Irish at all, at all?” and proudly I replied:<br />

Oh! some day soon, with the help of God and a bit of studying too,<br />

I’ll pass out for my fáinne, and this is what I’ll do –<br />

I’ll have a wee Irish class of my own, and I’ll say ‘Now Éistigí!<br />

Fanaigí ciúin, le bhur dtoil, and say this after me:<br />

144

---

MÚINFIMID GAEILGE DO GHRÁINNE<br />

Cé hí siúd a tchím ag tarraingt chugainn aniar?<br />

Nó fós, cad is brí lena cuairt chugainn?<br />

Is í Gráinne mhilis Mhaol í a chaill a teanga féin<br />

Is atá chugainn go tréan ar a tuairisc<br />

Curfá: Ó labhair léi go séimh deas i dteanga bhinn na hÉireann,<br />

Is bhéarfadsa an chailc is an clár liom.<br />

Ná bíodh eagla ar an bhé, beidh sí eadrainn araon,<br />

Agus múinfimid Gaeilge do Ghráinne.<br />

Bhí Gráinne bhocht go tinn agus banaltra ina feighil,<br />

Is chuir meadhrán agus pian uirthi in éineacht,<br />

Mar théigh sí leis an Bhéarla agus thréig sí a teanga féin,<br />

Ach ná bímis dá héagnach sa mhéid sin.<br />

Nach lom í a haghaidh is nach fann í a caint,<br />

Is é an feall mura bhfaighe sí a sláinte<br />

Ach labhraimis léi agus meallfaidh muid an bhé<br />

Agus bhéarfaidh muid slán linn ón bhás í.<br />

LABHAIR AN TEANGA GHAEILGE LIOM<br />

Ó labhair an teanga Ghaeilge liom, a chuid mo chroí is a stór,<br />

An teanga a labhair mo mháthair liom in Éirinn ghlas fadó.<br />

’Is i teanga bhinn ár sinsear í an chaint is milse glór.<br />

Ó labhair an teanga Ghaeilge liom is bain de mo chroí an brón.<br />

Ó labhair an teanga Ghaeilge liom is í teanga cheart na nGael<br />

An teanga bhinn is ársa atá le fáil ar fud an tsaoil<br />

A stór mo chroí is beannacht ort, a chailín óg gan cháim<br />

Cá bhfuil sa tsaol aon teanga mar ár dteanga féin le fáil?<br />

145

---

AMHRÁN DÓCHAIS<br />

Slán go deo le brón is buairt,<br />

Slán gan mhoill dár gcaoineadh duairc;<br />

Canam laoithe dóchais<br />

I dteanga bhinn na Fódla,<br />

'Gus seasaimis go beomhar<br />

Os comhair an tsaoil.<br />

Ó, canam, srl.<br />

Ní bheam feasta leasc gan luail,<br />

Cráite, cromtha, fannlag, fuar.<br />

Neart is brí na hóige<br />

Dár dtarrac tríd a' gcomhlann,<br />

Is bainfimidne an ceo seo<br />

De phór na dtréan,<br />

Ó, neart, srl.<br />

Clanna Gael faoi réim gan ruaig!<br />

Beidh siad saor is béarfaid bua.<br />

Leanfaimidne an lóchrann<br />

Do las ár sinsir romhainn,*<br />

Is ní heagal linn go bhfeofaidh<br />

A gcró ‘nár ndiaidh<br />

Ó, leanfaimidne, srl.<br />

-Osborn Ó hAimhirgin.<br />

146

---

AMHRÁIN ÓLACHÁIN – IS TÚISCE DEOCH NÁ AMHRÁN<br />

AN POC AR BUILE<br />

Ar mo ghabháil dom siar go Droichead Uí Mhórdha<br />

Píc i mo dhóid, is mé ag gabháil i meitheal.<br />

Cé chasfaí orm i gcumar ceo<br />

Ach pocán crón is é ar buile.<br />

Ailliliú Ailliliú Ailliliú<br />

Tá an poc ar buile<br />

Ailliliú, puilliliú<br />

Ailliliú, tá an poc ar buile.<br />

Bhuel, rith muid trasna trí ruilleogach<br />

Agus ghluais an comhrac ar fud na muinge,<br />

‘S treascairt dá bhfuair sé sna turtóga<br />

Do chuas in’ ainneoin ar a dhroim le fuinneamh<br />

Níor fhág sé carraig a raibh scot ann<br />

Ná gur rith le fórsa chun mé a mhilleadh.<br />

Is ea ansin a chaith sé an léim ba mhó<br />

Le fána mhór na faille brice.<br />

Bhí garda mór i mBaile an Róistigh<br />

Is bhailigh fórsaí chun sinn a chlipeadh.<br />

Ach bhuail sé rop’ da adharc sa tóin air<br />

Is dá bhríste nua do dhein sé giobail<br />

I nDaingean Uí Chúis le haghaidh an trathnóna<br />

Bhí an sagart paróiste amach 'nar gcoinne,<br />

Is é 'dúirt gurbh é an diabhal ba dhóigh leis<br />

A ghabh an treo ar phocán buile.<br />

*meitheal, **scabhat, ***nua<br />

147

---

CRÚISCÍN LÁN<br />

Nuair a gheobhas mé bás na cuirigí faoi fhód mé.<br />

Tugaí go tí a' leanna mé 'gus cóirigí ar bord mé<br />

An áit a mbéidh mé 'g éisteacht le na mugannaí dá mbualadh<br />

Is gur binne liom naoi n-uaire é ná ceol binn na cuaiche<br />

'Gus líontar dúinn an Crúiscín agus bíodh sé lán.<br />

Tá cailín ar an bhaile seo agus tá sí lách aerach<br />

Tá sí lách geanamhail 'gus loinnir ar a héadan<br />

Macasamhail chan fhaca mé i mbaile nó in áthrach<br />

Ach an pamhsaí Neillí bhi ar thóin na loing’ a lathadh<br />

'Gus líontar dúinn an Crúiscín agus bíodh sé lán.<br />

An dtiocfaidh tú, nó 'n bhfanfaidh tú, nó 'n dtiocfaidh tú, a Dhomhnaill<br />

An dtiocfaidh tú nó 'n bhfanfaidh tú, nó 'bhfúil dó dhóthan ólta?<br />

Tiocfaidh mé 's ní fhanfaidh mé, is tá mo dhóthan ólta<br />

Is beidh an cailín deas agam má ghlacann sí mo chomhairle<br />

'Gus líontar dúinn an Crúiscín agus bíodh sé lán.<br />

Is deas a' baile an baile seo, is deas an baile Cnáimhsí<br />

Is deise an baile an baile seo na baile ar bith 'san áit seo<br />

Tá siad cóngar aifrinn ann muilinn agus ceártan<br />

'S nár mhéanar don mhnaoi óig bheadh ‘na cónaí ann ach ráithe<br />

Is líontar dúinn an Crúiscín is bíodh sé lán.<br />

148

---

ÓLAIM PUINS<br />

Ólaim puins is ólaim tae<br />

'S an lá 'na dhiaidh sin ólaim toddy;<br />

Ní bhím ar meisc' ach uair sa ré —<br />

Mo ghrása 'n déirc is an té do cheap í.<br />

Lá má bhím le híota tréith<br />

Bím lá 'na dhiaidh ag glaoch na gcannaí;<br />

Lá le fíon 's arís gan braon,<br />

Mo ghrása 'n déirc is an té do cheap í.<br />

Ar mo thíocht 'na luí ar thréad —<br />

An bhuí sa bhféith 's na héimhe ag leanaí,<br />

Báisteach fhill is rinn ar ghaoth —<br />

Ó táim le déirc ní baol do m' gharraí.<br />

Is sámh do bhím i m' luí le gréin<br />

Gan suim sa saoi ach scléip is staraíocht,<br />

Gan cháin gan chíos ach m'intinn saor —<br />

Nach fearr í an déirc ná ceird is ealaí.<br />

—An tAthair Liam Inglis, O.S.A.<br />

149

---

TÁIMSE 'GUS MÁIRE<br />

Táimse 'gus Máire go sásta 'nár n-aigne<br />

Ó nascadh i bpáirt sinn ar an altóir róbheannaithe.<br />

Thug sise grá thar cairde is thar fearaibh dom,<br />

Thógas ar láimh í 's go brách, brách ní scarfaimid.<br />

Bímse ag seinnt <strong>ceoil</strong>, poirtíní béil agam<br />

Recs fal dí ó, recs fal dí aidh dé dil aidh dí.<br />

Tá mo theallach san áit is fearr ar an mbaile seo,<br />

Páirc an tSrutháin a sháraíonn seacht n-acra.<br />

Cruithneacht ag fás ann chomh hard leis na claíocha<br />

Mé ag feitheamh an tráth go bhfeice mé aibí í.<br />

Bímse ag seinnt <strong>ceoil</strong>, poirtíní béil agam<br />

Recs fal dí ó, recs fal dí aidh dé dil aidh dí<br />

Mo chéilese Máire an stáidbhean mhodh mhaisiúil<br />

Ag faire an chliabháin is an páiste ar a seascair;<br />

Stoca ina láimh, na bioráin inti ag preabarnaíl<br />

Í ag cniotáil is ag crónán don linbhín.<br />

Bímse ag seinnt <strong>ceoil</strong>, poirtíní béil agam<br />

Recs fal dí ó, recs fal dí aidh dé dil aidh dí.<br />

'Sé mo ghuí chun an Ard-Mhic na grásta a scaipeadh orainn<br />

Go leana an t-ádh sinn gan gátar gan easpa orainn.<br />

Is nuair a thiocfaidh lá an áirimh ar bhántaibh úd Josabeth<br />

Go dtóga Dia ar láimh sinn in airde go Parthas!<br />

Beadsa ag seinnt <strong>ceoil</strong>, poirtíní béil agam<br />

Recs fal dí ó, recs fal dí aidh dé dil aidh dí<br />

150

---

-Seán Eoin Ó Suilleabháin<br />

151

---

ONE DAY FOR RECREATION<br />

One day for recreation,<br />

Is gan éinne beo im' chuideachta,<br />

I spied a charming fair maid<br />

'Na haonar is í i siopa istigh.<br />

She was singing like an angel,<br />

'S mé ag éisteacht lena binneghuth,<br />

I whispered soft and aisy<br />

'S é dúirt sí stad den radaireacht.<br />

Ní héinne mar do thuigis mé,<br />

I fear you are a réice<br />

'S ná taobhaigh a thuille mé.<br />

Indeed I am no réice<br />

No straeire bhréagfadh bruinneall seal.<br />

I'm a pupil of Jack Lahey's<br />

Sí 'n áit a gcónaím Mucaros.<br />

Curfá<br />

Curfá:<br />

'S anonn 's anall, a Mháirín<br />

Do mhálaí 's do bheilteanna<br />

'S a bhean na stocaí mbána<br />

Ba bhreá liom bheith ag iomaidh leat<br />

(Faoi dhó).<br />

Her amber locks most nately<br />

Go dréimreach ag titim léi,<br />

Adown her back and waist<br />

'S gur phreab mo chroí le taitneamh di.<br />

I axed was she the fair one<br />

An bandia úd bhí ag Iúpatar<br />

Or the brightsome vestal deity<br />

Chaith tréimhse seal in Ifreann.<br />

Curfá<br />

She answered mé most daintily<br />

I axed her who her father was<br />

Sé dúirt sí liom "an ministéir"<br />

I knew I stood in danger<br />

'S gur bhaolach dom dá bhfeicfí sinn.<br />

If I had you in a nate grove<br />

Idir Claodach is Mucaros<br />

Your sparkling eyes do tase mé<br />

Trí lár mo chroí tá taitneamh duit.<br />

Curfá<br />

Her syllables so charming —<br />

'S gur bhreá liom bheith 'na cuideachta,<br />

'S gur bhinne liom ná 'n chláirseach<br />

Gach ardphort dá seinneadh sí.<br />

You'll get my stock and farm<br />

Má théann tú liom go Mucaros,<br />

And then she sang most charming :<br />

"A ghrá geal I'm fond of you."<br />

152

---

SLÁN AGUS BEANNACHT LE BUAIREAMH AN tSAOIL<br />

One morning in June agus mé ag dul ag spaisteoireacht<br />

casadh liom cailín is ba ródheas a gnaoi;<br />

she was so handsome do thit mé i ngrá léi<br />

is d’fhág sí an arraing trí cheartlár mo chroí.<br />

I axed her her name nó cad é an ruaig bheanaithe<br />

a chas ins an áit thú, a ghrá gheal mo chroí?<br />

My heart it will break if you don’t come along with me<br />

slán agus beannacht le buaireamh an tsaoil.<br />

Maise cailín beag óg mé ó cheantar na farraige;<br />

tógadh go cneasta mé i dtosach mo shaoil.<br />

I being so airy ós é siúd ba chleachtach liom<br />

which made my own parents and me disagree.<br />

Maise, a chuisle ’s a stór, ach an éistfeá liom tamall,<br />

I’ll tell you a story a b’ait le do chroí,<br />

that I’m a young man that is deeply in love with you,<br />

surely my heart is from roguery free?<br />

There’s an alehouse nearby agus beimid go maidin ann<br />

if you are satisfied, ’ghrá gheal mo chroí;<br />

early next morning we’ll send for the clergy man<br />

agus beimidne ceangailte i ngan fhios don tsaol.<br />

Beimid ag ól fad a mhairfeas an t-airgead<br />

then we will take the road home with all speed.<br />

When the reckoning is due, boys, who cares for the landlady?<br />

Slán agus beannacht le buaireamh an tsaoil.<br />

153

---

A SPAILPÍN, A RÚN<br />

A spailpín, a rún, dé do bheathasa chughainn<br />

nó cár bhuainis an fómhar chomh luath seo?<br />

Dá mbeadh a fhios agam féin cá rabhais aréir<br />

ba ghairid liom do bhéal a phógadh.<br />

A chailligh bhuí chróin, níor mhilis liom do phóg<br />

is ní ghlacfainn céad bó mar spré leat,<br />

nó go mb’fhearr liomsa póg ó chailín beag óg<br />

ná a bhfuil agat ar bhord an tsléibhe amuigh.<br />

A spailpín, a stór, fan socair go fóill<br />

nó go bhfaigheadsa mo chaidhp is mo chlóca,<br />

mo bhróga breá leathair le búclaí an fhaisin<br />

is go deimhin duit go mbuailfinn an ród leat.<br />

Ó rachainn go Caiseal is go Cluain gheal na Meala<br />

is go Carraig na Siúire thar m’eolas,<br />

is go bráth, fad a mhairfead, ní fhillfead abhaile,<br />

is is cuma cé bhuainfeas an eorna.<br />

154

---

AMHRÁN NA SCADÁN<br />

Nuair a théimse a luí san oíche bím ag smaointiú ar an iasc,<br />

Nuair a éirím amach ar maidin, bheirim ruaig go dtí an bhinn.<br />

Bíonn na héanacha ‘ cur pléisiúir orm istigh i mbéal nab poll<br />

Is an phéist ag an Tor Dhearg ‘ cur na scadán thar-na droim.<br />

Bím ag smaointiú ar an eangaigh is ar abhád a mbíon sí ann,<br />

Bím ag smaointiú ar na rámhaí is ar a mbuillí insa toinn.<br />

Bím ag smaointiú ar na ramhaí is ar a tréine a bios an ghaoth<br />

Is gach uair dár chroch mé an stiúir uirthi sa tailm ina ceann.<br />

Nach deas an rud na slanntracha bheith ag soilsiú ar ár mbróg<br />

Is go mb’fhusa dúinn a bplúchadh chomh minic le iad a dhíol.<br />

Ach caithfidh muid a ghabháil an cainéal leo más maith nó olc an t-am<br />

San áit a mbeidh lúcháir ar a cheannaí romhainn is buidéal dúinn den leann.<br />

Nuair a shuímse cois na tineadh, bím ag smaointiú ar an am<br />

A raibh mé féin is mo church beag amuigh ar bharr na dtonn<br />

Is gan idir mé is an tsíoraíocht ach an t-éadach tana tarr’<br />

Ag cosnadh gaoithe is farraige i measc éanacha na mbeann.<br />

Anois atá mé aosta is mé ag éirí lag breoite tinn<br />

Níl mé ag dréim go brach le biseach a fháil go síntear mé sa chill.<br />

Ach bheirim altú do Dhia na glóire mar a chuir mé isteach m’am,<br />

Ar chreig i lár na farraige i measc éanacha na mbeann.<br />

155

---

AN CÓISIRE<br />

Do ghluais an bathlach beag tóstalach<br />

‘gus poitín á fhreastal ar chord aige<br />

ag iarraidh leanna chun cóisire<br />

chun iad a chur ar na stárthaibh.<br />

Ar theacht abhaile trí Bhóthar Tuir<br />

is poitín á fhreastal ar chord aige<br />

do thit an cann’ ar a thóin ar an lic<br />

is siúd a chuid leanna chun fána.<br />

Curfá:<br />

San di-dee did-dle-dee di-dee dom<br />

(san) di-dee did-dle-dee di-dee dom<br />

(san) di-dee did-dle-dee di-dee dom<br />

(san) di-dee did-dle-dee di-dee.<br />

Do bhuail a bhosa go deorach dubh<br />

is dúirt: “Táim creachta go deo leis sin”<br />

nuair a bhí a channa gan tóin aige<br />

is gan braon sa bhaile ach bláthach.<br />

Do bhuail a bhosa go cráite ansin<br />

is dúirt: “Táim creachta go deo leis sin<br />

ar cuairt in aisce atáim anois<br />

gan chlú, gan ainm, gan árthach.”<br />

Curfá<br />

Bhí fuaim an asail mar cheol acu<br />

is dríodar práisce á ól mar phuins<br />

rírá ag bacaigh le mórtas ann<br />

is nach orthu ‘bhí an éirí in airde?<br />

Bhí Síle shalach mar chócaire<br />

is feoil ghabhair ghleabaigh á róst’ ar bior<br />

go bhfaighe sí bolaithe dreoite uirthi<br />

ó bheith ina croiceann le ráithe.<br />

Curfá<br />

156

---

FÚNICÚLÍ, FÚNICÚLA<br />

Tá daoine ann gur breá leo sult is suairceas,<br />

Mo dhálta féin;<br />

Is daoine nach foláir leo bheith go gruama<br />

'S go cásmhar claon;<br />

Hóro! is geal liom féinig bheith go síoraí<br />

Ag déanamh <strong>ceoil</strong> —<br />

Hóró! Ar nós na n-éanlaith ar na crainnte<br />

Ar séis um nóin,<br />

Curfá:<br />

Hó ró, hó ró! sult is greann is ceol!<br />

Hó ró, hó ró! sult is greann is ceol!<br />

Fá la la lá; fá la la lá<br />

Fá la la lá; fá la la lá<br />

Sult is greann is ceol,<br />

Fá la la lá — fá la la lá.<br />

I m' mhóide féin ba dhúr an cás an saol seo<br />

Gan foinn gan cheol,<br />

Go deo ba léanmhar dubhach dó 'na n-éagmais,<br />

Faoi shíor-dhúbhrón.<br />

Hóró! ardaímis ceol anois go haerach<br />

Le mórtas croí<br />

Hóró! 'gus bíodh gach glór le clos in éineacht<br />

Go ceolmhar binn!<br />

Curfá<br />

157

---

PEIGÍN LEITIR MÓIR<br />

Curfá:<br />

Is ó goirm goirm í agus goirm í mo stór<br />

Míle grá le m’anam í ‘sí Peigín Leitir Móir<br />

Éirigh suas a Pheigín<br />

Agus seas ar bharr an aird<br />

Comhair do chuid bullán<br />

Agus féach a’ bhfuil siad ann<br />

Curfá<br />

Tá Brid agam ‘s tá Cáit agam<br />

‘S í Peig an bhean is fearr<br />

Cibé fear a gheobhas í<br />

Nach air a bheas an t-ádh!<br />

Curfá<br />

Chuir mé scéala siar chuici<br />

Go gceannóinn dí bád mór<br />

‘S é scéal a chuir sí aniar chugam<br />

Go ndéanfadh leathbhád seoil<br />

Curfá<br />

Tá iascairí na Gaillimhe<br />

Ag teacht anoir le cóir<br />

Le solas gealaí gile<br />

Nó go bhfeicfidís an tseoid<br />

Curfá<br />

Curfá deiridh:<br />

‘S ó goirm, goirm í<br />

‘Gus goirm í mo stór<br />

Míle grá le m’anam í<br />

Is gearr go mbeidh sí mór!<br />

158

---

PEIGÍN AGUS PEADAR<br />

A Pheigín na gcarad ’s a Pheigín mo chroí,<br />

Cé hé an fear fada sin sínte leat síos?<br />

A Pheadair na gcarad ’s a Pheadair mo chroí,<br />

Sin é do mhaicín nach bhfaca tú riamh.<br />

Bhuel shiúil mise thoir agus shiúil mise thiar,<br />

Ach féasóg ar leanbh ní fhaca mé riamh.<br />

A Pheigín na gcarad ’s a Pheigín mo chroí,<br />

Éirigh ’do sheasamh agus réitigh greim bídh.<br />

A Pheadair na gcarad ’s a Pheadair mo chroí,<br />

Níl insa teach seo aon ghreim mine buí.<br />

A Pheigín na gcarad ’s a Pheigín mo chroí,<br />

In íochtar mo mhála tá cáca mine buí.<br />

A Pheadair na gcarad ’s a Pheadair mo chroí,<br />

Tá an cáca seo a’t lán de ghiníochaí buí.<br />

A Pheigín ’s a mhaicín, suífidh muid síos,<br />

Ní fhágfad an baile fad’s mhairfeas mé arís.<br />

BRÍD BHÉASACH<br />

Mo chreach is mo chrá mór nach fíon an t-uisce,<br />

Nach arán plúir bun na ngiolcach,<br />

Nach coinnle geala barr an bhiolair,<br />

Mar bíos mo ghrása ag teacht is ag imeacht.<br />

Ó spleoid ar an phósadh, is mairg a níos é,<br />

Is geal ar dtús ‘gus is dubh arís é;<br />

Is iomaí maighdean dheas óg a chloígh sé,<br />

A ceann ar a glúine is a súile ag síorghol.<br />

Sé dúirt Bríd bhocht is í breá críonna,<br />

"Céad agus bliain mé ag tús na míosa,<br />

Ag siúl fá bhóithre ‘s ar fud na tíre;<br />

Ó, tá mé díomhaoin is beidh a choíche."<br />

159

---

Ó ‘ BHEAN A TÍ<br />

Ó éirigí suas a thogha na bhfear<br />

Is cuirigí píce ar bharr gach cléith,<br />

Leagaigí síos iad lucht an droch-chroí<br />

Agus cuirigí dlí na Fraince ar bun.<br />

Agus ó bhean an tí, cén bhuairt sin ort?<br />

Ó bhean an tí, fá dhó nó trí,<br />

Beidh an talamh gan chíos ón bhliain seo amach<br />

Agus ó bhean an tí, cén bhuairt sin ort?<br />

Tá jug ar an bhord is tá beoir ag teacht<br />

Tá arm go leor ag an Duke of York,<br />

Tá an Francach is an Spáinneach ar bhruach na trá<br />

Agus b'fhearr liom go mór é ná cómhrá ban.<br />

Ó shuigh mise síos 's mo mhian le m'ais<br />

Ag ól mo cháirt dí mar dhéanfadh fear,<br />

Sé dúirt bean a' tí fríd chomhrá mhín<br />

Gan airgead síos bheith ar shiúl amach.<br />

Ó tharraing mé aníos mo phíosa breac<br />

Mar is mairg a bhíos gan é, mo chreach<br />

Do labhair sí arís go carthanach caoin<br />

Nach súifidh tú síos tá an siamsa ar fad ort<br />

Mo chreach is mo chrá nuair a bhí mé beag<br />

In aois mo dhá bhliain sular smaoinigh mé ar olc,<br />

Nach ndeachaigh mé ar bord nó in arm an Rí<br />

Sular chaith mé mo shaol ag dul timpeall ort.<br />

Go mbristear mo dhroim faoin ualach seo<br />

Má thigim arís ag cur buartha ort<br />

Is a mhéad bean óg as seo go hAbhainn Mhór<br />

A shiúlfadh an ród is a d'ólfadh deoch.<br />

160

---

AN GHIOBÓG<br />

Bliain mhór sa taca seo ba deas mo chulaith<br />

éadaigh<br />

Ba lúfar éadrom aigeanta a dhéanfainn bean a<br />

bhréagadh<br />

Ach shantaigh mise an ghiobóg mar bhí cúpla<br />

bó mar spré aici<br />

Is d'fhág sí ar an anás mé agus mo chraiceann<br />

geal gan léine.<br />

Má bhí culaith mhaith an uair sin ort, b'fhéidir<br />

nár leat féin í<br />

Ní raibh muid pósta seachtain go raibh fear<br />

istigh á hiarraidh<br />

Dhíol tú mo chuid eallaigh, leis sin is tuilleadh<br />

réitigh<br />

Is d'fhág tú ar an anás mé is gan snáithe/réim<br />

orm san oíche.<br />

A bhuachaillí, a bhuachaillí, an méid agaibh ‘tá<br />

gan phósadh<br />

Ná santaigí sibhse an ghiobóg de réir mar a<br />

bíonn sí cóirithe<br />

Nó b'fhearr duit cailín glan agat a scuabfadh<br />

amach i gcónaí<br />

Ná luaith bhuí na seachtaine á cur amach Dé<br />

Domhnaigh<br />

A chailíní, ‘s a chailíní, an méid agaibh tá gan<br />

phósadh,<br />

Na santaigí sibhse an sramaide mar gheall ar<br />

theach is ar spleota.<br />

B’fhearr liom buachaill fearúil ‘gam bheadh<br />

chun Aifrinn liom Dé Domhnaigh,<br />

Ná ‘bheith ag amharc ar an sramaide a bheas<br />

istigh i gcónaí.<br />

Ní fhacthas mo léine ghlan orm ariamh le linn<br />

mo phósta,<br />

Ná mo bhróga daite dhul chun Aifrinn dom Dé<br />

Domhnaigh;<br />

Nár aifrí Dia ná Muire orm, ba é mian mo chroí<br />

bheith leofa.<br />

Thug tú d’éitheach amuigh ‘s istigh agus níor<br />

stad tú de na bréaga,<br />

Níor fhág tú caoi ná deis orm le go ndéanfainn<br />

glan do léine.<br />

Bhí tú ‘ reáchtail mar bheadh bacach ann go<br />

doras achan tí,<br />

Fiafraí de na cailleacha an raibh acu dúdóg<br />

réitithe.<br />

Nuair a théimse amach ar maidin dhul a<br />

dh’obair mar ba chóir dom,<br />

Ar philleadh arís ‘n a’ bhaile domh ní fhaighim<br />

mo leaba cóirithe;<br />

Tá níos mó ná sin orm a bhféadfainnse a ghol<br />

leis –<br />

Ta an babaí bán ag gol agam is an ghiobóg ag<br />

na comharsain.<br />

Nuair a théann tú amach ar maidin dhul a<br />

dh’obair mar ba chóir duit,<br />

Is é an áit a dtéann tú a’ tarraingt ar do<br />

chomharsain;<br />

Ar philleadh arís ‘n a’ bhaile duit ar theacht an<br />

tráthnóna<br />

An léine a chuir mé glan ort d’fhág tú i dtoigh<br />

an óil í.<br />

Ach féadfaidh athrach theacht go fóill nuair a<br />

gheobhas muid tuilleadh céille<br />

Bhéarfaidh an ghiobóg is an t-amadán<br />

maithiúnas dean chéile.<br />

Beidh deireadh leis an chogadh mhór is socrú<br />

fá na héadaí,<br />

‘S beidh an ghiobóg is an t-amadan ina lánúin<br />

shona shaibhir.<br />

Mar ‘gcasfaí gach scaifte cailín orm ‘na<br />

seasamh ar an bhóthar,<br />

161

---

AN BUACHAILL DEAS ÓG<br />

Nach trua libh an buachaill deas óg ar imigh uaidh stór a chroi.<br />

Ag imeacht frid chnoic ina mbíonn ceo agus tuirse rómhór ar a chroí.<br />

Ach shuifeadh sé suas ar bord, in aice le stór a chroí,<br />

Go dtabharfadh sé leathdhuisín póg don ainnir a bheoigh a chroi.<br />

I mbaile beag a chuala mé 'n ceol ba bhinne ná ceolta sí,<br />

Go sílfeá gur duine 'fuair bás bhí nite faoi chlár acu ann.<br />

Ach rannaigí eadraibh an cás ós duine mé a tharlaidh ann.<br />

Bíodh beann agaibh araon 's rannaigí fhéin a chlann.<br />

Nach mór an cruinniú 'rinne Eoghan ó phós sé 's chuaigh sé i dteach,<br />

Cúig ghiní fichead fá dhó gur chuir se 'na phóca seal,<br />

Níl beann ag Eoghan ar ór a' oiread le heorna ghlas,<br />

Ach i dtaca le Iseabal dó, s' aici bhi an t-ór le rann,<br />

Ta beannacht na mbochta go deo léithe ina cóta cruinne.<br />

Dúshlán gach duine bhfuil beo 's a thainig ón phor a bhí ceart.<br />

Nach mór ar an phobal a d'fhág gach uile bhean bhreá 'do dhiaidh,<br />

Le gile, le deise, le breáthacht níos deise ná bláth na gcraobh.<br />

Ba ródheas a muinéal 's a bráid, ba ródheas a scarftha buí,<br />

Chan sin mar a bíos na cailíní óga bíos á dtarraingt frid lár a' tí.<br />

Dá mbeadh a fhios ag d’athair, a Sheáin go raibh tú ar an tsnámh aréir,<br />

Fá do choinne go gcuirfeadh sé bád 's foireann mhaith shásta léi.<br />

Ach pill ar a' bhaile más áil, is gheobhaidh tú na dánta cruinn,<br />

Cúig phunta den airgead bhán 's cead codladh le grá do chroí.<br />

162

---

PÍOPA AINDE MHÓIR<br />

Bhí mé oíche shaoire i dTiar-Ní is mé ag tíocht ó cheol,<br />

Chruinnigh an ceo i mo thimpeall 's níor léir dhom aon tsórt,<br />

Thiúrfainn Ián an Bhíobla gur tornóg a bhí ar an gcaolach<br />

Leis an deatach a bhí os mo chionnsa ag píopa Ainde Mhóir!<br />

Ó! is mo bheannacht le gaoith 'ad síos, a Ainde Mhóir,<br />

Do mhac go dtige in inmhe is lao go raibh ag do bhó,<br />

Is tusa rinne an píopa ba fairsinge sa tír seo<br />

Is ní chaithfear ráithe an gheimhridh go ndéana mé do spóirt!<br />

Siúd í an bhean a líon é is ní le tuí é ná móin,<br />

Chuir sí naoi bpunt síos ann 'gus píosa den duilleoig,<br />

Cailleachaí na tire agus cruinnidís 'na timpeall<br />

Gheobhaidís ar fad fuílleach de phíopa Ainde Mhóir!<br />

' Gabháil go hlnis Ní dhúinn le lucht caorach agus bó<br />

Maidin gharbh gheimhridh 's é gaofarach go leor,<br />

' Gabháil trí Thonn Uí Fhloinn dhúinn thosaigh an bád ag líonadh<br />

Is b'ait an galún taosctha rinne píopa Ainde Mhóir!<br />

Bhí mé amuigh ar aonach i gCill Bhríde is mé ag ól,<br />

Bhí comhluadar deas ' mo thimpeall 's riar maith <strong>ceoil</strong>,<br />

Bhí beirt isteach as Muighinis, 'gus an stil Mhór acu líonta—<br />

Nuair a d'fhiafraigh an tseanbhean aosta ' Ab in é píopa Ainde Mhóir?'<br />

163

---

PREAB SAN ÓL<br />

Is iomaí slí sin a bíos ag daoine ag cruinniú píosaí is ag deanamh stóir<br />

Is a laghad a smaoiníos ar ghiorra an tsaoil seo is go mbeidh siad sínte faoi leac go fóill.<br />

Más tiarna tíre, diúc nó rí thú ní chuirfear pingin leat is tú ag gabháil faoin fhód,<br />

Mar sin is dá bhrí sin níl beart níos críonna ná bheith go síoraí ‘ cur preab san ól.<br />

An ceannaí craosach níl meán na slí ar bith le hór a dhéanamh nach bhfeictear dó,<br />

An ráta is daoire ar an earra is saoire is ar luach na pingine go gcuirfeadh coróin,<br />

De réir chaint Chríosta is ní dodhéanta an camall cíocrach' thabhairt tríd an chró,<br />

Mar sin is dá bhrí sin níl beart níos críonna ná bheith go síoraí ‘ cur preab san ól.<br />

Tá dream de dhaoine le ba is le caoirigh á gcur chun aonaigh ag fáil sochar mór,<br />

A gcur chun cíbe is as sin chun mínligh, pointí críonna go bhfeictear dóibh.<br />

Tógaim fianaise ar an bhuíon seo go mbeid ag caoineadh is ag sileadh deor,<br />

Mar sin is dá bhrí sin níl beart níos críonna ná bheith go síoraí ‘ cur preab san ól.<br />

An long ar sáile níl clúid ná cearn ann nach gcaitheann cairde ‘ fud an domhain mhóir,<br />

I gcríoch na Spáinne ‘gus suas Giobráltrar 'gus ins an áit a mbíonn an ‘Grand Signor’.<br />

Is le gach cargó a Iíontar málaí, ní choinneodh an bás uait uair ná dhó,<br />

Mar sin a chairde, níl beart níos fearr dúinn ná bheith mar tá sinn ‘ cur preab san ól.<br />

Is olc an tslí bheith ag ardú cíosa, ag déanamh daoirse ‘gus tacsaí mór,<br />

Ag cur na ndaoine ó theach ‘s ó dhídean, ní, faraor, ata cinnte dóibh;<br />

An té a níonns sin, is dó is baolaí, a bheith in íochtar á bhruith ‘s a dhó –<br />

Mar sin ‘s dá bhrí sin, níl beart níos críonna ná bheith go síoraí ‘ cur preab san ól.<br />

Is gearr an saol tá ag an lile sciamhach cé gur buí is gur geal a shnó,<br />

Solamh críonna ina chulaith ríoga nach bhfuil baol ar ináille dhó.<br />

Níl sa saol seo ach mar soinneán gaoithe, ga a scaoiltear no slím den cheo,<br />

Mar sin is dá bhrí sin níl beart níos críonna ná bheith go síoraí ag cur preab san ól.<br />

164

---

A MHUIRE 'S A RI<br />

A Mhuire 's a Rí gan orm na méara<br />

'Bhuailfeadh port ar phíobaí <strong>ceoil</strong>;<br />

Bhuailfinn port aoibhinn an taobh seo den tír<br />

Nach gcuala sibh riamh a leithéid go fóill.<br />

Níl cuach ar chrann a rachadh chun scaoil,<br />

Níl giorria i dtom nach bhfuígfeadh an saol,<br />

Níl duine 'bhfuair bás nach n-éireodh slán<br />

Le haoibhneas mo mhálaí ag séideadh <strong>ceoil</strong>.<br />

Is buartha bocht imníoch a chaith mise an geimhreadh,<br />

Gorta agus ampla tharam go leor;<br />

Cuid de mo mhuintir idir dhá chontae,<br />

Cuid i bhFear Manach agus cuid i dTír Eoghain.<br />

Ach tiocfad ar ball le ruaiteacht an tsamhraidh<br />

Is buailfead go teann mo bhata ar an bhord;<br />

Suífead i seomra is scairtfead ar dhram,<br />

'Sé a déarfaidh sí liom 'Cuir glac ar a scorn'.<br />

Glorthaí gan suim a chuir sí i mo cheann,<br />

An bhean a dúirt liomsa go gceannóinn bó,<br />

Is gan a fhios cen poll a bhfuígfí í ann<br />

Is nach n-ólfainnse pionta dá bainne go deo.<br />

Tá bainne agus im go fairsing le roinnt<br />

Ag mná Mhín na gCuibhreann is mo bheansa gan deoir,<br />

An bhean is fearr a bheadh liom 'sí is fearr a gheobhadh roinnt<br />

Dá ngluaisfeadh sí liom ar fud an tsaoil mhóir.<br />

165

---

NÍL SÉ INA LÁ<br />

Chuaigh mé isteach i dteach aréir<br />

Is d'iarr mé cairde ar mhnaoi an leanna<br />

Is é dúirt sí liom "Ní bhfaighidh tú deor<br />

Buail an bóthar is gabh n’ abhaile"<br />

BEAN AN LEANNA<br />

Chuaigh mé isteach i dteach aréir<br />

Is d'iarr mé cárt ar bhean an leanna<br />

Is é dúirt sí liom 'Diabhal deoir!<br />

Buail an bóthar is gabh na bhaile.'<br />

Níl sé'n lá, ná ‘na lá<br />

Níl sé'n lá, is ní bheidh go maidin<br />

Níl sé'n lá, ná ‘na lá<br />

Solas ard atá sa ghealaigh<br />

Chuir mé féin mo lámh i mo phóca<br />

Is d'iarr mé briseadh scillinge uirthi<br />

Is é dúirt sí liom "Suigh síos ag bord<br />

Is bí ag ól anseo go maidin"<br />

"Éirigh i do shuí, a fhear an tí<br />

Cuir ort do bhrístí is do hata<br />

Go gcoinne tú ceol leis an duine chóir<br />

A bheas ag ól anseo go maidin"<br />

"Éirigh i do shuí, a fhear an tí<br />

Cuir ort do bhrístí is do hata<br />

Go gcoinne tú ceol leis an duine cóir<br />

A bheas ag ól anseo go maidin"<br />

Nach mise féin an fear gan chéill<br />

A d'fhág mo chíos i mo scornach.<br />

D'fhág mé léan orm féin<br />

Is d'fhág mé séan ar dhaoine eile.<br />

Curfá:<br />

Níl sé ina lá, níl a ghrá<br />

Níl sé ina lá, no baol ar maidin<br />

Níl sé ina lá, is ní bheidh go fóill.<br />

Solas ard atá sa ghealaigh.<br />

Chuir mé féin mo lámh i mo phóc'<br />

Is d'iarr mé briseadh coróin' uirthi.<br />

Is é dúirt si liom 'Buail an bord<br />

Is bí ag ól anseo go maidin'.<br />

'Éirigh 'do shuí, 'fhir a' tí<br />

Cuir ort do bhríste is do háta,<br />

Go gcoinní tú ceol leis a' duine chóir<br />

A bheas ag ól anseo go maidin.<br />

Nach mise féin an fear gan chéill<br />

A d'fhág mo chíos i mo scornach.<br />

D'fhág mé léan orm féin<br />

Is d'fhág mé séan ar dhaoine eile.<br />

Tá na gamhna a' diúl na mbó<br />

Tá na caoirigh ag ithe an gheamhair<br />

Tá mo bhean le fir na tíre<br />

Is mithid domhsa gabháil na bhaile.<br />

166

---

SEACHRÁN CHARN tSIAIL<br />

Ar mo tharraingt siar go Carn tSiail domh<br />

Go haonach bliantúil n Féil' Muire Móir’<br />

Tharla an ainnir as an taoibh aniar dom<br />

Is í go cianmhar a’ siúl sa ród.<br />

Dar liom féin, ó, gur scar mo chiall uaim<br />

Mar bheinn ar siabhrán nó seal ag ól.<br />

Chonacthas domhsa gur dhorcha an ghrian<br />

gheal<br />

Le taoibh 'ach dealraimh 'raibh ‘na grua mar<br />

rós.<br />

Bheannaíos féin go preab don mhaighdean<br />

Agus feasbhaidh céille ní raibh in mo ghlór<br />

D'fhiafair mé féin dí 'raibh aon fhear in Éirinn<br />

A ghlacfadh sí 'e roghain orm ins an ród?<br />

D'fhiafair sí domhsa cá raibh mo léine<br />

Mo bhuig, mo bhéabhar, 's gan fiú na mbróg<br />

Go mb'annamh a chonaic sise sac mar éideadh<br />

Ar fhear ag bréagadh cailín óg.<br />

Ar neamhchead duitse mo shacán cnáibe<br />

Mo sheantriubhas Spáinneach ‘s mo bhoinead<br />

chiar<br />

Ní rómhaith ‘ aithním idir a’ dubh ‘s a’ bán,<br />

Ní hí an bhean is stráiciúla is troime ciall.<br />

Ná síl gur ionsort ata mé ‘ rá sin,<br />

A ainnir álainn is finne ciabh,<br />

Nó sílidh an iomad acu go bhfuil me i ngra leo,<br />

Níl siúd áit ó íochar Fhanad<br />

Nach bhfuil mé i ngrá le bean nó dhó<br />

Bean sna Rosa thiar i Mín na Manrach<br />

Ó thaobh Ghleann Átha 'go dtí 'n Mhucais<br />

Mhór<br />

Dís i mBaoilleach, dis i mBáineach,<br />

Bean in Árainn 's a chois Ghaoth Dobhair,<br />

Ó Leitir Ceanainn go dtí mullach Gháigin<br />

'S go Curraoin Mhanuis ‘e chois an róid.<br />

Bhí mé a’ poitigéireacht ins an Iúr,<br />

Is le feabhas mo chúrsa go bhfuair mé céim.<br />

Seal ‘mo bhrachadóir ag Coirnéal Liútar,<br />

‘S i mo mharcach trúpa ag an Prince ó’ Wales.<br />

Seal ‘mo dhochtúir, seal ‘mo ghiúistís.<br />

I mo shagart cúraim i gCaisleán tSéaghain,<br />

I mo mháistir scoile thíos i nDoire Núise,<br />

‘S nár dheas mar mhúin mise Mac Uí Neill.<br />

Bhí mé ar an Mhuine Mhór is i gCaisleán Cába<br />

I mBaile Uí Dhálaigh a’s i Lios na Scéic’.<br />

Bhí mé i Muineachán a’s ar a’ Ghráinsigh<br />

‘S ag Droichead Chúil Áine le corradh is bliain.<br />

‘Réir a tharlaigh i nDroichead Átha mé<br />

'S anocht atá mé fá Charn tSiail.<br />

Anois más roghain leat ar fhearaibh Fáil mé<br />

Seo mo lámh duit, bíom a’ triall<br />

S is róbheag m’aird ar a leath ná ‘r a dtrian.<br />

167

---

SIOBHÁN NÍ DHUIBHIR<br />

D'éirigh mé ar maidin a tharraingt chun aonaigh mhóir<br />

A dhíol is a chéannacht mar a dhéanadh mo dhaoine romham<br />

Bhuail tart ar an bhealach mé is shuigh mise síos a dh'ól<br />

Is le Siobhán Ní Dhuibhir gur ól mise luach na mbróg<br />

A Siobhán Ní Dhuibhir, an miste leat mé bheith tinn?<br />

Mo bhrón is mo mhilleadh, más miste liom tú bheith i gcill<br />

Bróinte 'gus muilte bheith a‘ scileadh ar chúl do chinn<br />

Ach cead a bheith in Iorras go dtara síol Éabha chun cinn<br />

A Siobhán Ní Dhuibhir, is tú bun agus barr mo scéil<br />

Ar mhná na cruinne, go dtug sise an báire léi<br />

Le gile le finne le maise is le dhá dtrian scéimh<br />

Is nach mise an trua Mhuire bheith ag scaradh amárach léi<br />

Thiar in Iorras, tá searc agus grá mo chléibh,<br />

Planda an linbh a d’éitigh mo phósadh inné.<br />

Beir scéala uaim chuici má thug mise póg dá béal<br />

Go dtabharfainn di tuilleadh dá gcuirfeadh siad bólacht léi.<br />

Beir scéala uaim chuige go dearfa nach bpósaim é,<br />

Ó Chuala mise gur chuir sé le bólacht mé<br />

Nuair nach bhfuil agamsa maoin ná mórán spré,<br />

Bíodh a rogha bean aige ‘is beidh mise ar mo chomhairle féin.<br />

Ó saighdiuir bocht silte mé ‘ d'imigh as garda an Rí;<br />

Ní raibh a'n phingin agam nó chaithfinn é ar chárta an dí;<br />

Bhuailfinn an druma 'gus sheinnfinn ar chláirsigh chaoin<br />

Is ar Churrach Chill Dara do scar mé le grá mo chroí.<br />

Gan bó gan gamhain 'mo leanbh gur fágadh mé,<br />

Cé is tréan mo charaid níor fhreagair mé ariamh is mé infheidhm;<br />

Gabháil siar a chois chladaigh domh is aigeantach, ard, mo léim<br />

Is beidh bean agam nó ceathrar más fearr liom é.<br />

168

---

AN CHRÚBACH<br />

Bó iomráiteach a bhí sa Bhó Chrúbach, gan dabht ar bith. Maraíodh í, feannadh í, cuireadh í<br />

agus tógadh ó mhairbh í. Thug sí bainne draíochta agus rinne sí iascaireacht. Moladh í agus<br />

cáineadh í, caoineadh í agus ceoladh í, agus ní gach aon bhó a bhfuil sin le maíomh aici!<br />

(As Toraigh na dTonn leis an Athair Eoghan Mac Coilm).<br />

An lá a chuaigh an Chrúibín go Toraigh, char chúnlaigh sí fodar ná féar.<br />

Chan ag búirthigh le hocras a bhí sí, ach cumhaidh a bhí uirthi ag gabháil siar.<br />

Níl seanbhean, bean óg ná leanbh, dá bhfaighdeadh braon dá cuid bainne le hól,<br />

Nach líonfadh de chroí agus d’aigne, mar a bhíos na searraigh Féile Eoin.<br />

Nach aoibhinn an saol atá i dToraigh ag Éamann is Caitríona Eoghain.<br />

Níl aon uair ar mhian leo a bleán ach nach líonfadh sí an canna fá dhó.<br />

Ach char chaith si seal fada ar an oileán ná gur thriall sí ar ais go tír mór<br />

Deir daoine nach gcoisceann sí an turas go nglanfaidh sí barra Ghaoth Dobhair.<br />

D’éirigh Éamann Ó Dubhchoin ina sheasamh is d’fhiafraigh cá deachaigh a bhó.<br />

Hubhradh go raibh sí i Mín a’ Chladaigh nó in Inis Bó Finne dá chomhair<br />

Deir daoine má chuaigh sí go Croithlí nach dual dithe pilleadh níos mó,<br />

Nó tá Cormac Rua ag déanamh curaigh agus thuas atá craiceann na bó.<br />

Ar Chormac ná maítear a craiceann, ba daor daoibh an duine a lua,<br />

Ach cuirfidh mé an cás i gcúirt Easpaig mura saortar go tapaidh an fear rua.<br />

Mar shamhailt na laochra a bhí i dTeamhair, a ngníomha ’s a n-aigne go buan,<br />

Nó an giorria á chloí lena chonairt is chan ag smaointiú ar churach a chur suas.<br />

A Éamainn Uí Dhubhchoin i dToraigh, dár mo chúis-se níor mhaith liom do bhrón.<br />

Nó ba tusa an fear fiúntach i mbaile, is go mb’fhearr thú ná triúr i dtigh an óil.<br />

Ach dá mairfeadh an Chrúbach i d’aice, bheadh liúdair chomh fairsing le móin.<br />

Níorbh fhearr léi siúl ar an talamh ná cúrsáil amach go tír mór.<br />

Beir scéala uaim siar chun na Rosann, ‘sair an Dálach arb ainm dó Aodh,<br />

Gur éalaigh an Chrúbach as Toraigh is go deachaigh sí anonn ar an ghaoith.<br />

Ba dhathúil a húth is a balláin, is ba dheas an greim saille ar a taobh.<br />

Go raibh sí sa Dún ag tabhairt bainne chomh haerach le bearach inlao.<br />

Nuair a tháinig an chrúbach chun an chladaigh rinne sise scairteach ar Aodh,<br />

D'éiríos go lúfar i mo sheasamh is bhí fionnadh in áit saill’ ar a taobh;<br />

Ní raibh ann acht na cnámha is an craiceann is is láidir a d’imigh sí chun scaoill,<br />

Gan coite gan bád ina haice a bhéarfadh go seascair í i dtír.<br />

Chuartaíos na cuantaí gan fheasbhaidh is a tuairisc ní bhfuaireas go fóill,<br />

Ach amháin dó go gcuala mé samhailt go deachaigh sí anonn go Gaoth Dobhair.<br />

Is Uí Dhónaill, nach cuimhin leat le n-aithris mar tugadh an Ghlas Ghaibhleanna mór,<br />

Go Toraigh ar lorg a rubaill is go dtáinig sí ar ais go tír mór?<br />

169

---

AN CAILÍN RUA<br />

Dá mbeinnse i mbliana mar bhí mé anuraidh<br />

Toigh beag bheith agam ‘e chois a’ chuain<br />

Chuirfinn mo bhád amach ar an tSionainn,<br />

Agus bhéarfainn abhaile mo chailín ruadh.<br />

Thug mé liom í ó bhaile go baile<br />

Fríd Bhaile Átha Cliath chun na ngeaftaí cruaidh<br />

Chan fhuil aon mhíle ó d’fhág mise an baile<br />

Nach dtug mé deoch leanna do mo chailín ruadh.<br />

Bhí ceann gruaige léithí síos go talamh<br />

Agus barr ar a bhfinne go dtug sí buaidh,<br />

Ba mhéanar don fhear óg a gheobhadh le mealladh,<br />

Rogha na gcailín, mo chailín ruadh.<br />

Shiúbhail mé léithí ó bhaile go baile<br />

Ach ba doiligh a mealladh cionn is go raibh sí ruadh<br />

Agsu thóg sí uaim mo jug mhaith leanna<br />

Cúradh a craicinn ar an stánaí ruaidh.<br />

Chan fheil toigh ósta nó leanna casadh romhainn sa bhealach<br />

Nach dtug mé deoch leanna do mo chailín ruadh<br />

Ach d’imigh sí léithí le buachaill siopa:<br />

Slán go dtillfidh tú, a chailín ruadh.<br />

Óch, ‘á mbeinn chomh saibhir is a bhí mé anuraidh<br />

Thógfainn toigh mór ar a’ chnoc údaí thuas,<br />

Fíon agus ór, ‘s iad a bhéarfainn do mo stór,<br />

A’s bheinn ag gabháil hallaí bána le mo chailín ruadh.<br />

170

---

AN CAILÍN RUA<br />

Nach doiligh domhsa mo chailín a mholadh,<br />

Ní hé amháin mar bhí sí rua,<br />

Bhí sí mar gha gréine ag dul in éadan na ngloiní,<br />

Is bhí scéimh mhná na Finne le mo chailín rua.<br />

Curfá:<br />

Thug mé lion í ó bhaile go baile,<br />

Ó Gheaftaí Dhoire go Baile Átha Luain,<br />

Chun fhuil aon mhíle dár shiúil mé ar an fad sin,<br />

Nach dtug mé deoch leanna do mo chailín rua.<br />

B’fhearr liom í ná bó is ná bearrach,<br />

Nó a bhfuil de loingis ag tarraingt chun cuain,<br />

B’fhearr liom arís na cíos Chluain Meala,<br />

Go mbeinn is mo chailín i mBaile Átha Luain.<br />

Curfá<br />

Chuir mé mo chailín go margadh Shligigh,<br />

Ba é sin féin an margadh bhí daor,<br />

Bhí scilling agus punt ar an mheánpheicín ime,<br />

Is go dtug mé sin le fuinneamh do mo chailín rua.<br />

Curfá<br />

Chuaigh sí siar agus bróga breac’ uirthi,<br />

Ribíní glasuaithne teannta ar a gruaig,<br />

D’éalaigh sí uaimse le buachaill an tsiopa,<br />

Is a Rí nár dheas í, mo chailín rua.<br />

Curfá<br />

171

---

BEAN AN LEANNA<br />

Agus éirigh in do shuí 'bhean an leanna,<br />

Is ná fan le do chaipín a ghléas;<br />

Nó go dtuga tú dhom braon uisce beatha,<br />

Nó cárt de do chuid leanna féin.<br />

Mar beimid ag ól go dtí maidin,<br />

Seo sláinte na bhfear uilig go léir,<br />

Is nuair a fhágfas an mháistréas an baile,<br />

Beidh na cailíní is deise agam féin.<br />

Ós a Dhia céard a dhéanfas mé amárach,<br />

Nuair a fheicfeas mé mo ghrá ag gabháil aniar,<br />

Is ní fhéadfaidh mé a ghabháil ina láthair,<br />

Le méid is a bhí eadrainn riamh.<br />

Nuair a smaoiním ar a súgradh is ar a gáire,<br />

Is ar inneach a láimhín bhí fial,<br />

Nach dtiteann mo chroí bocht i ndólás,<br />

Agus goilim féin mórán ina diaidh.<br />

Is shiúil mise bogach is sléibhte<br />

Is cnoic a bhí géar as a mbarr,<br />

Is a Ián bealaí eile nach ndéarfad<br />

Ni raibh unsa ar bith céille i mo cheann.<br />

Ag cuartú mo chailín deas aerach,<br />

Nach sínfead mo thaobh léi go brácb,<br />

Is gur chórtha di codladh taobh thuas díom;<br />

Ná bheith i gConga dhá uairín roimh lá.<br />

Is fada mo chosa gan bhróga<br />

Agus is faide mo phócaí gan phingin.<br />

Is fada mé ag siúl le mná óga,<br />

Ach níor shiúil mise riamh le mo mhian.<br />

Is fada mo chónra dhá déanamh,<br />

Is mo thuama á breacadh ag saoir,<br />

Is mo chróchair dhá tógáil lá an earraigh,<br />

Is na buachaillí óga ag gabháil faoi.<br />

Is bhí mise oíche is mé súgach,<br />

Bhí mé ag triall ar thigh Mhicil sa ghleann;<br />

Bhi steancán de phíobaire caoch ann<br />

Agus jug fuisce líonta aige ar chlár.<br />

Ó thit muid lag marbh síos ann,<br />

Ní raibh preab inár gcois ná inár láimh,<br />

Ach seo beannacht Shíol Éabha agus Ádhaimh daoibh,<br />

Agus íocfaidh mé féin an reicneáil.<br />

172

---

DÓNALL NA GRÉINE<br />

Fear freic agus froilic i seomra nó halla,<br />

Is é Dónall na Gréine, ar chuala tú a thréithe?<br />

Chaithfeadh sé seachtain ag ól i dtigh leanna,<br />

Is ná titeadh néal air, b'annamh díth céille air<br />

Curfá:<br />

D'ólfadh sé a dtuillfeadh sé, is dá mbeadh a thuilleadh aige<br />

A chóta is a léine, a chóta is a léine,<br />

Dónall na buile 'gus Dónall na gloine<br />

'gus Dónall na Gréine, Dónall na Gréine.<br />

Níl aon bhean i gCorcaigh nach raibh leis i gcumann<br />

Cailíní óga, singil is pósta,<br />

Dá mbréagadh is dá mealladh le sé lá na seachtain'<br />

Le bladar is bréaga, eachtraí is scéalta.<br />

Curfá:<br />

Ó ’s táilliúir is is gabha é, is printéir maith leabhar é,<br />

Dónall na gréine, chumfadh sé véarsa,<br />

Bord agus leaba a dhéanfadh go tapa,<br />

Nó briste breá néata de chraiceann na gcaorach.<br />

Curfá:<br />

Oro, b'fhada a léim reatha is bá bhreá a bhuille bata,<br />

In aimsir an éigin, sciursálfadh sé céad fear,<br />

A shamhail d'fhear é le Lughaidh Lámhfhada,<br />

Le hAlastair tréanmhar nó Heircealas Gréagach.<br />

Curfá:<br />

Bíonn Dónall ar meisce is a bhean ag ól uisce,<br />

Is na leanaí ag béicigh, na leanaí ag béicigh,<br />

Bíonn Dónall ar meisce is a bhean ag ól uisce,<br />

Is na páistí ag béicigh, na páistí ag béicigh.<br />

Curfá deiridh:<br />

D'ólfadh sé a dtuillfeadh sé is dá mbeadh a thuilleadh aige,<br />

A chóta is a léine, a chóta is léine,<br />

Le méid a mhisnigh ó sháraigh sé a maireann,<br />

173

---

Sin agaibh a thréithe, Dónall na Gréine.<br />

174

---

AMHRÁN AN STEAIMPÍ<br />

Do chuireas mo ghearrchaile go Barra na hAoine,<br />

Ag iarraidh steaimpí agus cácaí milse,<br />

Nuair a tháinig sí abhaile ní bhlaisfeadh fear an tí é,<br />

Is raithineach a bhean bheag, steaimpi agus im air.<br />

Curfá:<br />

Raithineach a bhean bheag, a bhean bheag, a bhean bheag,<br />

Raithineach a bhean bheag, steaimpí agus im air,<br />

Raithineach a bhean bheag, a bhean bheag, a bhean bheag,<br />

Raithineach a bhean bheag, is déanfaimid an císte.<br />

Tá tigh mór fairsing i mBarra na hAoine,<br />

Bíonn bean acu a ghlanadh is bean eile a scríobadh,<br />

Bean eile acu a fáscadh os cionn corcáin ar a dícheall<br />

Is seanbhean ar a corraghiob a leathadh ar an ghríosaigh.<br />

Nuair a ghluaiseann Máire, Siobhán agus Síle,<br />

Nóra agus Cáit, is sásta a bhíonn siad,<br />

An jug ar an chlár is an cárt dá líonadh,<br />

Is mo cheol go brách sibh, a mhná cois Aoine.<br />

175

---

PÓCAÍ FOLAMH IS CLOIGEANN TINN<br />

Is cuimhin liomsa laethanta maithe,<br />

Is me m'fhear óg i Ros a' Mhíl,<br />

Nó gur fhága mise an baile<br />

Go saothróinn airgead le filleadh arís.<br />

Thug mé mo bháidín go barr cladaigh,<br />

Is chuir mé borradh fúithi 'chaon taobh,<br />

Cheap mé féin nach mbeadh sí i bhfad ann,<br />

Ach ní fheicfidh mé arís í.<br />

Curfá:<br />

Maidin Domhnaigh i gClapham Common,<br />

Ó nár bhreá a bheith dallta arís,<br />

Sínte siar anseo le balla,<br />

Ar phócaí folamh agus cloigeann tinn.<br />

Tá mo bhaidín ar an talamh,<br />

I mbarr an chladaigh i Ros a' Mhíl,<br />

Is mise sínte anseo le balla,<br />

Ar phócaí folamh is cloigeann tinn.<br />

Is minic a chuimhním ar an mbaile,<br />

Ar m'athair ata ag dul in aois,<br />

Ar mo mhaithrín ata sách cráite<br />

Silim deoir is ólaim braon.<br />

Cuirim mo mhallacht ar an aistir,<br />

Ó Chamden Town go Ros a' Mhíl,<br />

Is dá mbeadh breith agam ar m'aiféal'<br />

Ní fhágfainn an baile go deo arís.<br />

Curfá<br />

Tá mo shaolsa beagnach caite,<br />

Curtha amú le deoch is bruíon,<br />

Oícheanta sínte ar bhinsí páirce,<br />

Oícheanta sínte siar sa draoib.<br />

Ó nár bhreá a bheith thiar sa mbaile,<br />

1 bhfad ó anachain Sheáin Bhuí.<br />

Lá ar an bportach is lá sa gcladach,<br />

Mar tá na flaithis i Ros a' Mhíl.<br />

Curfá<br />

(Tomás Mac Con lomaire)<br />

176

---

CAD É SIN DON TÉ SIN<br />

Chuaigh mé chun aonaigh is dhíol mé mo bhó<br />

Ar chúig phunta airgid is ar ghiní bhuí óir<br />

Má ólaim an t-airgead is má bhronnaim an t-ór<br />

Ó cad é sin don té sin nach mbaineann sin dó?<br />

Má théim go coill chraobhach ’ phiocadh sméara na cnó<br />

A bhaint úlla de ghéaga nó a bhuachailleacht bó<br />

Má shínim seal uaire faoi chrann a' dhéanamh só<br />

Ó cad é sin don té sin nach mbaineann sin dó?<br />

Má théimse ag airneál is rince is spórt<br />

Chuig aonach is rása is gach cruinniú den tsórt<br />

Ma tchím daoine súgach is má bhím súgach leo<br />

Ó cad é sin don té sin nach mbaineann sin dó?<br />

Dá luífinn ar mo leaba le tréan cur i gcéill<br />

‘S a bheith ag éagaoin ‘s ag cneadaigh mar a bheinn i ndubhphéin;<br />

Dá n-éireoinn de léim a dhéanamh pléisiúir is spóirt,<br />

Ó cad é sin don té sin nach mbaineann sin dó?<br />

Dá bpósfainn bean bhuí agus síneadh ar leac oighir,<br />

Dá mbeárfainn a chodladh mo pheata beag gadhair,<br />

Dá rithfinn ar mire ‘s go bpógfainn mo bhó<br />

Ó cad é sin don té sin nach mbaineann sin dó?<br />

Dá rachainn go tapa, le canna gan tóin,<br />

‘S an tréanmhuir a thaoscadh go séidfinn fuil shróin’<br />

Dá leanfainn dá taoscadh gan staonadh go deo,<br />

Ó cad é sin don té sin nach mbaineann sin dó?<br />

Dá dtriallfainn go haerach go Contae Thír Eoghain,<br />

‘S as sin go Binn Éadair ‘s ar ais go Maigh Eo,<br />

Dá bpillfinn ina dhiaidh sin ‘ s gan aon iall i mo bhróig’<br />

Ó cad é sin don té sin nach mbaineann sin dó?<br />

Deir daoine go bhfuil mé gan rath is gan dóigh<br />

Gan earra gan éadáil gan bólacht ná stór.<br />

Má tá mise sásta ‘ mo chónaí i gcró<br />

Ó cad é sin don té sin nach mbaineann sin dó?<br />

Tá aithne agam ar chailín deas cneasta 'gus cóir<br />

Tá a píob mar an eala is a leaca mar rós.<br />

Má bhíonn sí 'gus mise um Inid faoi sheol<br />

Ó cad é sin don té sin nach mbaineann sin dó?<br />

177

---

MÁIRE MHÓR<br />

Tá bean a’msa in Árainn Mhór agus bean eile in Inis Bearachain,<br />

Mo ghrása Máire Mhór, ‘s í an bhean a b’fhearr a thaitin liom.<br />

Curfá:<br />

Is óró, ‘Mháire Mhór, is a Mháire Mhór, an dtiocfaidh tú?<br />

Mura dtiocfaidh tú mar ‘gheall tú, go mbáitear insa tuile thú!<br />

Ní le faochain ná le bairnigh, ná le bláth na scailliún dearga<br />

A mheall mise Máire Mhór, ach le fuisce láidir Shasana.<br />

Curfá<br />

Dá bhfeicfeá Máire Mhór is í ag dul sráideanna na Gaillimhe<br />

Gan folach ar a bráid ach cóta mór an charraera.<br />

Curfá<br />

Dá mbeinnse in Árainn Mhór is mo bhád seoil ‘bheith faoi rúf agam<br />

Nach deas a thornálfainn ród ach Máire Mhór a bheith faoi deic agam.<br />

Curfá.<br />

178

---

CHUAIGH MÉ ‘NA ROSANN<br />

Chuaigh mé 'na Rosann ar cuairt gur bhreathnaigh mé uaim an spéir<br />

Is thart fá na hoileáin ó thuaidh mar eilit agus cú 'na diaidh<br />

Se déarfadh gach duine fán chuan ó tharla mé ‘nuas fán chéidh<br />

"Nach maith a aithním ar do ghruaim gur fear thú 'bhfuil an toir 'na dhiaidh".<br />

Casadh dom an ainnir dheas óg ach má casadh 'sí a labhair go géar<br />

"Más fear thú a bhaineas do mhnaoi óig cha mholaim ró-mhór do thrade.<br />

Chonaic mé fear ar thír mór is é ag siúl gan bhróg inné<br />

Is dóigh liom gur thusa an fear óg is go bhfuil ort an tóir 'do dhiaidh".<br />

D’fhreagair mé anainnir dheas óg is ghlac sí go mór mo scéal,<br />

“Stad de do mhagadh níos mó nó chan duine den tseort sin mé;<br />

Ach suigh thusa anall i mo chóir, is bí thusa ar aon nós liom féin,<br />

Nó rachaidh mé os coinne do shróin amach go tír mór de léim.<br />

Thit muid i dtuirse is i mbrón is d'fhiafraigh mé den óigbhean chaoin<br />

"Cá bhfuigheas muid gloine le hól a thógfadh an brón dár gcroi?"<br />

"Ta teach beag ar leataobh an róid is coinníonn sé i gcónaí braon<br />

Gabh thusa, agus buail ar an bhord is ní dhíolfaidh do phócaí a'n phingin".<br />

Tharla mé isteach i dtoigh-an-óil agus b'fhaiteach go leor mé le suí<br />

Ar eagla go dtiocfadh an tóir is go mbainfi an óighean díom<br />

Nuair a fuair muid gach ní mar ba chóir, agus mheas mé gur chóir dom suí,<br />

Sé dúirt sí "Bí thusa ag gabháil cheoil is ní dhíolfaidh do phócaí a'n phingin".<br />

Cha rabh mise i bhfad ag gabháil cheoil gur chruinnigh go leor 'un toigh’<br />

Achan fhear is a ghloine ina dliomle comóradh a thabhairt don dís.<br />

Bhi biotáilte fairsing go leor cha rabh beagán á ól sa tír<br />

Is dá dtarraingeoinnse galún Uí Dhomhnaill b'fhurast' mo scór a dhíol.<br />

Nuair a lig muid dúinn tuirse le brón sé d'fhiafraigh an óigbhean díom<br />

"Cá mbionn tú 'do chónaí sa lá nuair nach gcoinníonn tú cró duit féin?"<br />

"Bimse seal i dtoigh an óil, cha déanaimse lón den phingin<br />

An méid údaí a shaothraím sa lá a chaitheamh le spórt san oíche".<br />

“Más fear thú a leanas den ól cha mholaim go mór do thrade,<br />

Ná chan iarraim ar dhuine de do sheortsa toiseacht le buaireamh an tsaoil.<br />

Is fearr dúinn fanacht go fóill go ndéanfaimid lón den phingin<br />

Is go raibh againn an t-ór is cuidiú dár gcóir aríst.”<br />

Le fanacht go ndéanfaidh muid lón caithfimid cuid mhór dár saol;<br />

Is fearr toiseacht go hóg is beidh cuidiú dár gcóir arís,<br />

Do leithéid char casadh domh go fóill i mbealach ná i ród ‘ mo thriall;<br />

179

---

‘S da mbeinnse i mBaile na Bó gheobhainn cailíní óga ar phingin.”<br />

180

---

AN BAITSILÉIR<br />

Tá mé anois faraor ‘mo sheanduine, gus chaith mé saol gan dóigh,<br />

Ar shiúl i ndiaidh na mban san oích’, ‘s ‘mo chodladh arís sa lá.<br />

Bhínn ag suirí leo ‘s a peataíocht, ag imirt is ag ól,<br />

Ach ní bhfuair mé bean domh féin ariamh, mo chreach is mo mhíle brón.<br />

Níl bean agam ‘s níl clann agam, sníl fáras agam dom féin<br />

Níl leithphingin rua ar a’ tsaol agam ná greim le cur i mo bhéal.<br />

Ó’ s a Mhuire nach mé a bhí amaideach nár phós nuair a bhí mé óg,<br />

Bheinn anois ‘mo shuí go sona ‘chois mo thineadh féin ‘ gabháil cheoil.<br />

Bhí mé aigeantach a’ damhsa, ‘s bhí mé croíúil ag gabháil cheoil.<br />

Bhí mé ealaíonta a’ suirí, ‘s bhí mé súgach ‘ dtigh an óil.<br />

Bhí mé suáilceach greannmhar tarraingteach, ‘s ní miste domh a ra,<br />

Dheamhan cailín dá gcaithfinn oíche léithe, nach dtitfeadh liom i ngrá.<br />

Nuair a thigeadh teas a’ tsamhraidh is na laethe fada breá’<br />

Ó mhaidin go tráthnóna fá na cladaí bhínn a’ snamh.<br />

Luínn siar go sómásach ar léana ‘chois na trá,<br />

Bhínn ag éisteacht leis an huiseogaí, ‘s níorbh fhada liom an lá.<br />

A bhuachaillí na gcarad, tá mé ‘tabhairt comhairle daoibh ó mo chroí,<br />

Ná gabhaigí leis an drabhlás, mar a rinne mise i dtús mo shaoil.<br />

Ach pósaigí na cailíní, ‘s déanaigí fáras beag daoibh féin,<br />

‘S ná bígí fágtha fuar fann folamh arís mar mise i ndeireadh an lae.<br />

Ach anois tá an aois ag taispeáint (a taisint) ar mo sheanchnámha monuar,<br />

Ta me cloíte, crupthaí, caite is mé ag tarraingt ar an uaigh.<br />

Bím ag meabhrú ar mo pheacaí is a’ déánamh aithreachais go cruaidh<br />

Ó’s a Dhia na glóire gile, dearc le trócaire orm anuas.<br />

181

---

AN CRÚISCÍN LÁN<br />

Má éagaimse a choíche na cuirigí faoi fhód me,<br />

Tugaigí go toigh a’ leanna mé agus cóirigí faoi chlár mé,<br />

In áit a mbeidh mé ag éisteacht leis na muganna á mbualadh,<br />

Is gur binne liom naoi n-uaire é ná ceol binn na cuaiche —<br />

Agus líontar dúinn an crúiscín Ián.<br />

Tá cailín ar an bhaile seo agus tá sí lach aerach,<br />

Tá sí lách geanúil agus loinnir ina héadan;<br />

Macasamhail ní fhaca mé i mbaile nó in athrach,<br />

Ach an pósaí Neillí bhí ar thóin 'na loing’ a báthadh.<br />

Is líontar dúinn an crúiscín Ián.<br />

An dtiocfaidh tu no 'n bhfanfaidh tii, nd'n dtiocfaidh tu, a Dhonaill?<br />

An dtiocfaidh tu no 'n bhfanfaidh tii no 'n bhfuil do phditfn dlta?<br />

Tiocfaidh me 's ní fhanfaidh mé is ta mo phditfn dlta,<br />

Is beidh an cailín deas agam má ghlacann sí mo chomhairle —<br />

Is líontar dúinn an crúiscín Ián.<br />

Is deas an baile an baile seo, is deas an baile Cnáimhsigh,<br />

Is deise an baile seo ná baile ar bith san áit seo;<br />

Ta siad cóngar aifrinn ann, muilinn agus ceárta,<br />

'S nach aoibhinn don bhean dg bheith 'na cónaí ann ach ráithe —<br />

Is Iíontar dúinn an crúiscín Ián.<br />

182

---

CÓILÍN PHÁDRAIC SHÉAMAIS<br />

Ó saolaíodh thú is mairg a rá,<br />

Go raibh an long anonn i ndán duit;<br />

Bhí sé romhat de shíor go mbeifeá lá,<br />

I measc na n-imirceánach.<br />

Níl maireachtáil ag baile duit,<br />

Ní thusa féin is cáinte<br />

Ach an dream a d'fhág tú thiar díomhaoin,<br />

Ag stracadh leis an nganntan.<br />

Curfá:<br />

Tá long ag gabháil anonn inniu,<br />

A Chóilín Phadraic Sheamais,<br />

Agus imigh leat thar sáile anonn,<br />

Mar a bhfaighidh tú luach do shaothair.<br />

Ag sclábhaíocht is ag sluaisteáil chré,<br />

O éirí go luína gréine,<br />

A bheas tú thall i dtír na nGall,<br />

A Chóilín Phádraic Shéamais.<br />

Is iomaí lá breá gréine,<br />

A chaith tu ar bheagán buartha,<br />

Ag fiach i measc na gcnocán,<br />

Nóag iascaireacht sna cuanta.<br />

Ba ghaiscíoch ins an churrach thú,<br />

Is tú' sharódh an gála,<br />

Is ba bhinne leat na ceol na bpíob,<br />

Gíoscán na maidí rámha.<br />

Ni fheicfidh tú arís go deo,<br />

Do chairde, nádo ghaolta,<br />

Is ní scarfaidh tú arís go brách,<br />

An mhóin ar thaobh an tsléibhe.<br />

Fág slán ag cladach, is ag sliabh,<br />

Fág slán ag Conamara;<br />

Mar ní fhillfidh túgo deo na ndeor,<br />

183

---

Ar do thír ná ar do bhaile.<br />

184

---

NUAIR A BHÍ MISE ÓG<br />

Nuair a bhí mise óg, ó ba deas is ba dóighiúil,<br />

A’ scafaire stócaigh me I súil’ na mban óg,<br />

Bhínn á mealladh ‘s a bpógadh is shiúlfainn an ród leo,<br />

Bhínn carthanach coir leo gan mhairg gan bhrón,<br />

Bhíodh rosca gach bruinníl a’ lasadh le loinnir<br />

‘S gach dealramh níos glinne le lúcháire romham<br />

‘S mo ghuthsa gur bhinne leo ‘chluinstin sa chruinniú<br />

Ná ‘n píobaire a’ seinm ó mhaidin go neoin.<br />

Curfá:<br />

Och, ioch ar a’ lá sin murba é bhain a’ bláth domh<br />

‘S é d’fhág mé mar tá mé ‘ mo chréatúr gan dóigh,<br />

‘S é chloígh mé ‘ s é a chráigh mé gur chaolaigh mo chnámha<br />

‘S d’fhág meath ar mo shláinte nach leigheastar go deo.<br />

‘S iomaí bean álainn ó CHorcaigh go Malainn<br />

A chaith seal ar láimh liom, mo chreach is mo lean,<br />

‘S mé ‘g imeacht gan ábhar arís is a bhfágáil<br />

Go cloíte lag cráite faoi leatrom leo féin.<br />

Tháinig mallacht gach duine acu ‘ bhfíormhullaigh ‘n chinn orm,<br />

D’imigh mo bhláth is níor fhan rib ear mo mhaol,<br />

Ach mo sheanbhlagad feannta le síon is le haimsir,<br />

‘Mo chréatúr a’ drandán fá bhuaireamh an tsaoil.<br />

Ach anois iarraim pardún go léir ar na staidmhná<br />

‘Bhí cineálta cairdeach liom lá breá den tsaol,<br />

Ná táthar a’ rá liom gur damnaithe ‘tá mé<br />

‘S nach dual domh go brách fáil go Flaitheas na Naomh.<br />

Ach go n-aidimse ‘ Dhia go mb’fhearr liom go síoraí,<br />

Bheith ‘n Ifreann na bPian i measc chairde mo chléibh,<br />

Ná bheith ‘bhFlaithis in airde ‘measc túitíní cráifeach’,<br />

Nach dtuigfeadh a’ cás a d’fhág mise faoi léan.<br />

185

---

POTA MÓR FATAÍ<br />

Tá pota mór fataí Tigh Phádraig ’Con Rí,<br />

Tá pota mór fataí Tigh Phádraig ’Con Rí,<br />

Tá pota mór fataí Tigh Phádraig ’Con Rí,<br />

’Sé’n pota leathchloiche a chuireann siad síos.<br />

’S a bhó, a bhó’s a bhó na lao,<br />

’S a bhó mo leana, is cé ’déarfadh nach í?<br />

Tá ciseog mór fataí Tigh Phádraig ’Con Rí,,<br />

Tá ciseog mór fataí Tigh Phádraig ’Con Rí,<br />

Tá ciseog mór fataí Tigh Phádraig ’Con Rí,<br />

’gus Baba sin a’inne is í ataithe á n-ithe.<br />

’S a bhó, a bhó’s a bhó na lao,<br />

’S a bhó mo leana, is cé ’déarfadh nach í?<br />

’S nuair a bhíonn mná chlann Uaithnín ag ól a gcuid tae,<br />

’S nuair a bhíonn mná chlann Uaithnín ag ól a gcuid tae,<br />

’S nuair a bhíonn mná chlann Uaithnín ag ól a gcuid tae,<br />

Bíonn Baba sin a’inne ’gus méar ina béal.<br />

’S a bhó, a bhó’s a bhó na lao,<br />

’S a bhó mo leana, is cé ’déarfadh nach í?<br />

’S nuair a bhíonn mná chlann Uaithnín a’ caitheamh an plaid seál,<br />

’S nuair a bhíonn mná chlann Uaithnín a’ caitheamh an plaid seál,<br />

’S nuair a bhíonn mná chlann Uaithnín a’ caitheamh an plaid seál,<br />

Bíonn Baba sin a’inne ’gus pluid ar a ceann.<br />

’S a bhó, a bhó’s a bhó na lao,<br />

’S a bhó mo leana, is cé ’déarfadh nach í?<br />

Ó cuirfidh mé cóiste faoi Bhaba ’ac Con Rí,<br />

Ó cuirfidh mé cóiste faoi Bhaba ’ac Con Rí,<br />

Ó cuirfidh mé cóiste faoi Bhaba ’ac Con Rí,<br />

Óra seanphota gliomach is rothaí a chur faoi.<br />

’S a bhó, a bhó’s a bhó na lao,<br />

186

---

’S a bhó mo leana, is cé ’déarfadh nach í?<br />

187

---

AMHRÁIN SEAN-NÓIS<br />

Traidisiún an tSean-Nóis – Roinnt nod (Bainte as nótaí le Lilis Ó Laoire)<br />

1. Ceoltar amhráin sean-nóis le guth lom gan dinimic agus é ar an toncháilíocht chéanna síos<br />

tríd an amhrán.<br />

2. Is ealaín chois tine í an sean-nós ó cheart ina mbíodh an guth íseal go minic agus go fóill, sa lá<br />

ata inniu ann, cé go bhfuil an suíomh athraithe, ní gá mórán airde bheith sa ghuth.<br />

3. Úsáidtear srónacht agus consain á gcanadh - l, n, r - ag deireadh línte go háirithe. Ligtear<br />

beagán den ghuth tríd an tsrón. Bítear aireach go bhfuil an fhoclaíocht uilig cruinn ag cur le<br />

sceal an amhráin agus go mbíonn foghraíocht bheacht ag an cheoltóir.<br />

4. Déantar línte fada <strong>ceoil</strong> a cheol gan aon bhriseadh. Tá tábhacht mhór dá réir leis an análú a<br />

chaithfear a fhorbairt agus a fhadú le cleachtadh. Más gá briseadh a ghlacadh, déantar sin in<br />

áit atá fóirsteanach mar a bhfuil briseadh nádúrtha san amhrán.<br />

5. Is ealaíon an phearsanta é an sean-nós. Bíonn a stíl phearsanta féin ag gach amhránaí.<br />

Cuireann sé a stampa pearsanta féin ar an amhrán.<br />

6. Teicníc na hórnáidíochta: ta stíleanna éagsúla ann maidir leis seo. I gCúige Uladh bíonn ansrian<br />

ar na hornáidí, tá siad ann ach caithfear éisteacht leo go minic lena n-aimsiú. I gCúige<br />

Chonnacht bíonn cuid mhór mhór ornáidíochta, ta an-dúil ag muintir Chonamara sa<br />

mhaisiúchán. I gCúige Mumhan bíonn níos mó ornáidíochta ina gcuid <strong>ceoil</strong> ná a bhíonn i<br />

gCúige Uladh ach gan oiread le Cúige Chonnacht.<br />

7. Cleasa eile, tarraingítear amach nótaí a bhfuil béim orthu agus cuirtear iad ag rith thar nótaí<br />

eile.<br />

8. Bíonn éagsúloacht san fhonn ó líne go líne agus ó véarsa go véarsa. Ní bheadh aon dá<br />

ghabháil den amhrán díreach mar an gcéanna de ghnáth. Go minic bíonn stad tobann leis an<br />

amhrán nó liú amach os ard, ‘Up Seanmhac’, mar shampla.<br />

9. Repertoire: sa lá inniu is amhráin ghrá den chuid is mó a chluintear. I measc na gcineálacha<br />

eile, áirítear amhráin ghrinn, suantraithe, amhráin oibre a tháinig anuas ón am a chuaigh<br />

thart (bleán na bó, treabhadh leis na béithígh srl.), dánta diaga, caointe (Art Ó Laoghaire)<br />

agus Laoithe Fiannaíochta.<br />

10. Is minic an lucht éisteachta bheith an gríosú an fhonnadóra le gártha spreagtha agus molta:<br />

‘Maith thú’, ‘Abair amach é’, ‘Mo cheol thú’, ‘Dia go deo leat’ srl. In amanna osta beirtear<br />

greim láimhe ar an amhránaí agus téitear á chasadh nó á ‘windáil’.<br />

188

---

AN DRAIGHNEÁN DONN<br />

Sílidh céad acu gur leo féin mé nuair a ólaim leann<br />

Théid dhá dtrian síos domh nuair a smaointím ar a gcomhrá liom.<br />

Sneachta séidte ‘gus é ‘á shíorchur ar Shliabh Uí Fhloinn,<br />

Tá mo ghrá-sa mar bhláth na n-airní ar a’ Draighneán Donn.<br />

Fear gan chéill a bheadh a’ dréim leis a’ chraoibh atá ard,<br />

A’s a’ crann beag íseal lena thaoibh sin ar a leagfadh sé a lamh.<br />

Cé gur ard é an crann caorthainn, bídh sé searbh as a bharr,<br />

Is fásfaidh sméara ‘gus bláth sú craobh ar a’ chrann is ísle bláth.<br />

Dá mbínn ‘mo bhádóir ba deas a shnámhfainn an fharraige seo anonn,<br />

Dá mbíodh léann agam scríobhfainn líne le barr mo phinn.<br />

‘S é mo léan géar gan mé agus tú ‘ ghrá mo chroí,<br />

I ngleanntáin sléibhe le héirí gréine agus a’ drúcht ‘na luí.<br />

Ní bean búclaí ná bean ribín a d’fhóirfeadh domh,<br />

Ach a’ gearrchaile gruama ‘bhí dána dubh.<br />

Maighre na gcuirnín ‘s í ‘ phógfadh mo bhéal,<br />

Tá mé buartha fá mo mhuirnín agus ní náir’ liom é.<br />

Má thig tú choíche, tar ‘san oíche, go cúl a’ toighe,<br />

Tráthnóna, nó go moch ar maidin, nuair a bíos a’ drúcht ‘na luí.<br />

Cé nach labhraimse bím a’ meabhrú go domhain fá mo chroí,<br />

Is tú mo chéadsearc agus ní féidir mo chumhaidh a chloí.<br />

189

---

AN DROIGHNEÁN DONN<br />

Shílfeadh aonfhear gur dil dó féin mé nuair a luíonn dom mionn,<br />

Is go dtéann dhá dtrian síos díom nuair a smaoiním ar do chomhrá liom;<br />

Sneachta síobtha is é á shíorchur faoi Shliabh Uí Fhloinn<br />

Is go bhfuil mo ghrá-sa mar bhláth na n-airní atá ar an droighneán donn.<br />

Shíl mé féin nach ag ceasacht spré orm a rachadh grá mo chroí<br />

Is nach bhfuigfeadh sé ina dhiaidh mé mar gheall ar mhaoin;<br />

Faraor géar nach bhfuilim féin is an fear a chráigh mo chroí<br />

I ngleanntán sléibhe i bhfad ó éinneach 's an drúcht 'na luí.<br />

Tá féirín le mo chéadsearc i mo phóca thíos<br />

Is fearaibh Éireann ní leigheasfaidís mo bhrón faraor;<br />

Nuair a smaoinímse ar a chúrsaí is ar a chúl breá donn<br />

Bim ag géarghol os íseal is ag osnaíl go trom.<br />

Go bhfaighe mé féirín lá an aonaigh ó mo bhuachaill deas,<br />

Is comhrá séimh ina dhéidh sin ó phlur na bhfear;<br />

Faraor géar nach bhfuileam féin is an sagart 'mar gcionn<br />

Go ndúblaimis ar gcúrsai sul fa dtéid sé anonn.<br />

Pe 'nárbh olc leis é, molfaidh mise grá mo chroi,<br />

Is pé 'nárbh olc leis é, suífidh mé lena thaoibh,<br />

Is pé 'nárbh olc leis é, míle arraing trí lár a chroí;<br />

Is a réalta an tsolais i mbéal an phobail, is tú a bhreoidh mo chroí.<br />

Is a Dhia dhilis, céard a dhíonas mé má imíonn tú uaim?—<br />

Níl eolas chun do thí agam, chun do thine ná do chlúid.<br />

Tá mo mháithrín faoi leatrom is m'athair san uaigh,<br />

Tá mo mhuintir go mór i bhfeirg liom is mo ghrá i bhfad uaim.<br />

Tá smúid ar mo shúile is níor chadail mé néal<br />

Ach ag smaoineamh ortsa, a chéadghrá, ma b'fhada an oíche aréir.<br />

Faoi do chúrsaí do dhiultaigh mé an domhan go léir,<br />

Is a chraobh chumhra cad as a dtabharfá do leabhar i mbréig?<br />

190

---

EADAR CAISEAL AGUS ÚRCHOILL<br />

Eadar Caiseal agus Úrchoill a casadh domh an chúilfhionn,<br />

Agus í a’ gabháil romhamsa go státúil ins a’ ród.<br />

Rug mé greim cúil uirthi agus leag mé ar an drúcht í,<br />

Agus d’fhág mé a croí dúnta aicí ‘ sileadh na ndeor.<br />

“A Dhia mhóir dhíleas dá mbíodh agam páiste,<br />

Caidé ‘ dhéanfainn díobháil athar do mo leanbh beag óg?”<br />

“Mise Domhnaill Ó Maol Shláine, a’s ní cheilim ar fheara Fáil é<br />

Gheobhaidh tú ar a’ tSliabh Bhán mé i gContae Mhaigh Eo.”<br />

Bliain ón lá sin a casadh domh an páiste,<br />

‘S bhí teanga chiúin chéillí aici fá mo choinne ins a’ ród.<br />

Rug sí greim láimh’ orm agus chuir sí romham fáilte:<br />

“Caidé mar ‘tá do shláinte, a ógánaigh óig?<br />

“Seo litir ó m’athair agus beannacht ó mo mháthair,<br />

‘S bí ag teacht chun na háite seo feasta níos mó.<br />

Gheobhaidh tú na táintí agus maoinchrúdh gan áireamh,<br />

Ach mise bheith ar láimh leat go Contae Mhuigh Eo.”<br />

“Oró leabhra mór, a pháiste, ba doiligh liom a rá leat<br />

Sin athrach nach ndéanfainn ar chúig mhíle bó,<br />

Ach ab é go bhfuil mé dálta le bliain mhór a’s ráithe,<br />

Leis a’ nighin sin ‘Chlainn Uí Dháibhí as Contae Mhaigh Eo.<br />

“Oró, gabh féin agus déan sin, dheamhan a’ miste liom féin é<br />

Ní folamh atá Éire, tá fir eile le fáil.<br />

Is feasach domh céile nach n-iarrfadh aon bhó ’ spré liom<br />

Ach a ghlacfadh mé in mo léinidh, cé nach folamh atáim.”<br />

“ S é mo chreach a’s mo léan géar nach marbh a bhí mé,<br />

Sular casadh in do shlí mé, a ógánaigh óig.<br />

Mise bheith ‘ guí leat, bean eile bheith a’ luí leat,<br />

‘S mise maidin bhog aoibhinn ‘s mé ‘sileadh na ndeor.<br />

Ar a’ bhaile seo ‘tá an chúilfhionn, ‘sí Máire dheas mhúinte<br />

‘S í an bhruinneall is suairce í dá dtáinig ó mhnáibh,<br />

191

---

‘S í mo shearc í, ‘s í mo rún í, ‘s í m’ansacht na bplúr í<br />

‘S í an Samhradh ins an fhuacht í eadar Nollaig a’s Cáisc.<br />

192

---

AMHRÁN NA TRÁ BÁINE<br />

Mo mhíle slán le hÉirinn; nár dheas é an tEarrach fhéin,<br />

Ní raibh caint ar obair bossannaí ná rud ar bith mar é,<br />

Seal ag tarraingt fheamainne 'cur fhataí is ag baint fhéir,<br />

Is ní raibh fear ar bith dhá bhoichte ann nach raibh feilm aige dhó fhéin.<br />

Arno cuimhníonn sibh a chailíní an lá ar fhága mé an Trá Bháin,<br />

D'fhága mé go lag lúbach é is ní bhfuair mé an té a dúirt liom fanacht ann,<br />

Ach glóire do Dhia tá an tsláinte agam is dea-charaid Rí na nGrást.<br />

Is cérb í céard a rachaidh mé ní fhillfidh mé go brách.<br />

Tá caitheamh is cáineadh ar Éirinn is m'anam fhéin nár chóir,<br />

Tá an fear amuigh sa ngarraí ann is tá an bhean ag bleán na bó,<br />

Ní hé sin do South Boston, déan obair nó lig dhó,<br />

Is má shaothraíonn an fear leathdollar ann, tá an bhean amuigh dá ó1.<br />

An cuimhneach libhse a chailíní an t-am fadó a raibh mé tinn,<br />

Dúirt dochtúirí agus sagairt gur le haire a thiocfainn thríd,<br />

D'éirigh mé ina dhiaidh sin is chuaigh mé ag obair sa city,<br />

Fuair mé litir scríofa ó Sullivan mé bheith a' dul an staighre síos.<br />

D'éirigh Bab' Mc Donagh agus chuir sí uirthi a seál<br />

Chuaigh sí ag an office is as sin a fuair mé áit.<br />

Glóire do Dhia tá an tslainte agam is dea-charaid Rí na nGrást,<br />

Nach iomaí fear ag tóraíocht cailíní is ná raibh maith a'd, a Shúilleabháin.<br />

Bríd Ní Mháille<br />

193

---

AMHRÁN NA TRÁ BÁINE<br />

Mo mhíle slán leat, ‘Éirinn bhocht, is nach breá an rud é an tEarrach féin;<br />

Níl caint ar obair bhosannaí nó rud ar bith mar é;<br />

Seal ag tarraingt fheamainne, ag cur fhataí nó ag baint fhéir<br />

Is níl fear ar bith dá bhoichte nach bhfuil feilm aige féin.<br />

Mo mhallacht ar na curachaí is mo bheannacht ar na báid;<br />

Mo mhallacht ar na curachaí atá thiar insan Trá Bháin;<br />

Siad a bhain mo cheathrar driothár dhíom a raibh feilm acu ann<br />

Is nach cuma leis an gCeallach é mar ‘sé atá ina n-áit.<br />

Is báthadh Seán is Peadar orm is bhí caitheamh agam ina ndiaidh;<br />

Níor fhill mo dhriothár Máirtín a báthadh fadó riamh;<br />

Mo Mhicil Bán ba mheasa liom dhá dtáinig romham ariamh,<br />

Ach mo mhallacht don tonn bháite, ‘s í d’fhág mo cheann liath.<br />

Muise shoraidh dhíbhse a dhriotháireachaí nach dtagann isteach i dtír;<br />

Chaoinfeadh mná an bhaile sibh, bhur gcleamhnaí is bhur ngaoil;<br />

Chuirfí cónra gheal oraibh amach déanta ó láimh an tsaoir<br />

Is ní bheadh sibh dhá bpocáil idir fairrgí is dhá gcur ó thaobh go taobh.<br />

An gcuimhníonn sibhse, a chailíní, an lá ar fhága mé an Trá Bháin?<br />

Ní bhfuair mé an té a chuir comhairle orm ná dúirt liom fanacht ann<br />

Chun fhágfas Dia mo shláinte agam agus caraid Rí na nGrást<br />

Ó pé ar bith áit dá rachaidh mé ní fhillfidh mé go brách.<br />

Tá caitheamh is cáin ar Éirinn bhocht agus mh’anam féin nach cóir;<br />

Tá an fear ag baint na bhfataí ann is an bhean ag bleán na bó;<br />

‘S é an rule atá in South Boston “déan obair nó lig dhó”,<br />

Is má shaothraíonn an bhean ach dollar ann tá an fear amuigh dhá ól.<br />

194

---

AN LON DUBH IS AN CHÉIRSEACH<br />

Tá an lon dubh is an chéirseach, is an fhuiseoigín le chéile,<br />

Is an smóilín binn bréagach ina ndiaidh i ngach aird,<br />

An chuach i measc an méid sin ag seinm dánta is dréachta<br />

Do chúl trom tais na bpéarlaí is do mo chéad míle grá.<br />

Dá mbeinnse i mo smóilín do leanfainn tríd an mhóin í,<br />

Mar is ise bláth na hóige a thógfadh suas mo chroí;<br />

Ó bheinnse ag seinm <strong>ceoil</strong> di ó mhaidin go tráthnóna,<br />

Le ceiliúr binn á cealgadh is le móráil dá gnaoi.<br />

Is trua gan mé is mo shiúirín is barr mo láimhe dlúth léi,<br />

Go seinnfinn di go súgach ar cheolchruit go sámh;<br />

A lao, nárbh aoibhinn domsa dá bhfaighinnse cead bheith ag siúl léi,<br />

Is a rún mo chroí, bí ag súil liom le héirí don lá.<br />

195

---

MAIDIN DÉ MÁIRT<br />

Ar maidin Dé Mairt bhí ábhar mór goil agam féin.<br />

Bhí na gloiní ar chlár is iad lán amach go dtí an béal.<br />

Gach cumann is gach cás, a mhíle grá, a raibh eadrainn ariamh.<br />

Mo chúig mhíle slán le do lámh a bhí tharam is nach mbíonn.<br />

Nach cuimhin leat an oíche úd a bhí me is tú, a ainnir na gciabh,<br />

Inár luí ins an fhraoch ‘gus an saol ag gabháil tharainn aniar?<br />

Cé gur milis an rud an fíon is diamsach a bhíos daoine inai dhiaidh;<br />

Bhí do theachtaire críonna, faraor, is bhí mise gan chéill.<br />

Tá a lán de na mná a mbíonn a ngrá leo ar bharr a gcúig méar<br />

Is a n-intinn le fáil i gos ard ag feara an tsaoil.<br />

Ní hé sin do mo ghrá nó is lách an mhaise di é.<br />

Ó, is go bhfeice mé an lá a mbeidh an fáinne ag gabháil eadrainn araon.<br />

Is cuma le lucht na mbréag ach an méid údaí is toil leo a rá,<br />

Lánúin a gcur ó chéile, is caidé a dhéanfaidh mé ‘dhíobháil mo ghra?<br />

Och! Och! A ríchúileann dá ndúbálfá ceann orm féin<br />

Bheinn is tú go dlúth gan smúid ar leaba chlúimh éin.<br />

196

---

ÚIRCHILL AN CHREAGÁIN<br />

Ag Úirchill a' Chreagáin sea chodail mise 'réir faoi bhrón<br />

Is le héirí na maid'ne tháinig ainnir fá mo dhéin le póig<br />

Bhí gríosghrua garth' aici ‘gus loinnir ina ciabh mar ór<br />

'S ba é íocshláinte 'n domhain a bheith 'g amharc ar a' ríoghan oig<br />

A fhiafhir charthanaigh, ná caitear thusa 'néalta<br />

Ach éirigh go tapaidh agus aistrigh liom siar sa ród<br />

Go tír dheas na meala nach bhfuair galla inti réim go fóill<br />

'S gheobhair aoibhneas ar hallaí 'mo mhealladhsa le siansa <strong>ceoil</strong><br />

Cha dhiúltaínn do chuireadh ar a gcruinníonn siad na ríteh d’ór<br />

Ach gur cladhartha liom scaradh le mo charaid atá sa tír go fóill<br />

An chéile úd a mheall mé le mo ghealladh tráth bhí sí óg,<br />

Dá dtréigfinn anois í gur feasach dom go mbeadh sí i mbrón.<br />

Cha shílim gur caraid duit a maireann de do ghaolta beo,<br />

Tá tú faofa gan earra bocht earraídeach baoth gan dóigh<br />

Nárbh fhearr duit san liosaibh agus mise le do thaobh gach neoin ,<br />

Ná an tír seo bheith ag fonóid faoi gach rábhán dá ndéan tú a cheol.<br />

A ríoghan is deise 'n tú Hélen fár tréaghdadh slóigh<br />

No’n de na naoi mná deasa Pharnassus thú 'bhí déanta ‘ gcló?<br />

Cá tír insa' chruinne 'nar hoileadh tú, a réalt gan cheo<br />

Le'r mian leat mo shamhhailsa bheith 'cogarnaigh leat siar sa ród?<br />

Ná fiafraigh díomsa an cheist sin nó ní chodlaím a’ taobh seo ‘en Bhóinn;<br />

Is síogaí beag linbh mé a hoileadh le taobh Ghráinne Óig.<br />

I mbruíon cheart na n-ollamh bím go follas a’ dúscadh an cheoil,<br />

Bím san oích’ ag Teamhair ‘s ar maidin i lár Thír Eoghain.<br />

Sé mo ghéarghoin tinnis gur theastaigh uainn Gaeil Thír Eoghain,<br />

Agus oidhrí an Fheadha gan seaghais faoi lig dár gcomhair –<br />

Géaga glandaite Néill Fhrasaigh nach dtréigfeadh ‘n ceol<br />

‘S a chuirfeadh éideadh fá Nollaig ar na hollúin bheadh a’ géilleadh dóibh.<br />

Ó tréaghdadh na treabha bhí in Eachroim, is faraoir fán Bhóinn<br />

Sliocht Íre na flatha bhéarfadh foscadh do gach draoi gan ghleo.<br />

Nárbh fhearr duitse imeacht agus mise le do thaoibh gach neoin<br />

Ná saighde Chlann Bhullaí bheith ag polladh fríd do thaobh go deo?<br />

A Ríoghan is deise, más cinniún duit mé féin mar stór<br />

Tabhair léagsa is gealladh dom ar maidin sula dtéam sa ród,<br />

197

---

Má éagaim fán tSionainn, i gcrích Mhánainn nó san Éiphte Mhór<br />

Gurb ag Gaeil chumhra a’ Chreagáin a leagfar mé i gcré faoi fhód.<br />

198

---

FÁINNE GEAL AN LAE<br />

Maidin mhoch ar m’éirí amach ar bhruacha Locha Léin,<br />

Bhí an féar go glas ‘s an bláth lena ais ‘gus lonradh te ón ghréin;<br />

Ar mo chasadh dom trí bhailte poirt agus bánta míne réídh’,<br />

Cé gheobhainn lem ais ach cúileann deas le fáinne geal a’ lae.<br />

Ní raibh bróg ná stoc, caidhp ná clóc, ar mo stór mar scáth ón spéir<br />

Ach gruaig a cinn léi síos go feor ‘gus amach go barr a méar;<br />

Bhí calán crúite aici ina glaic ‘s ar dhrúcht bá dheas a scéimh,<br />

‘S gur thug barr gean’ ar Véineas dheas le fáinne geal a’ lae.<br />

Do shuigh an bhrídeach síos lem’ ais ar bhinse glas den fhéar.<br />

Da mealladh a bhíos, s á mhaíomh go pras mar mhnaoi nach scarfainn léi.<br />

Is é a dúirt sí liom ‘Ná bris mo chlú is scaoil mé ar shiúl, a réic!<br />

Siúd iad aneas na soilse ag teacht le fainne geal a’ lae.<br />

Do shil gach deoir lena leacain ghil mar a thiteann drúcht den fhéar,<br />

Á rá’ Tar liom is pós mé anois mar gheall tú dhom roimh ré;<br />

Siúil le m’ais agus fill mo mheas le ceangal ceart ón chléir,<br />

‘S ná séan do chleas a mhill an bhean le fáinne geal a’ lae’.<br />

‘Bhuel, caithfeadsa diúltú a thabhairt anois le fonn duit, a ainnir shéimh,’<br />

Dá rá ‘Bí ar shiúl uaim, a bhean, táim dlúth ar nasc roimh ré;<br />

Cúig chéad punt ‘s iad a fháil im’ ghlaic mar chúinse as is talamh saor,<br />

Le cailín deas ó Bheanntraí aneas le fáinne geal a’ lae’.<br />

Do bhéarfainn comhairle do chailín deas dá nglacfadh sí uaim é,<br />

Gan dul amach ag crú a bó ‘dtí go dtigeadh teas don ghréin;<br />

Le heagla na bhfear ag gabháil aneas nár thrua leo siúd a scéal,<br />

Dá mbeadh baibín óg aici ina glaic le fáinne geal a’ lae.<br />

199

---

DOMHNALL ÓG<br />

A Dhomhnaill Óig, a phlúr na ngaiscíoch, a chúl dubh dualaigh na gruaige daite;<br />

Nach iomaí cor is lúb i do chúl, a ghaiscígh, is grá na mban óg i do chófra i dtaiscidh.<br />

Gheall tú domsa ní nach dtearn tú, fainne óir a chur ar gach méar dom,<br />

Seisreach óir fána hanlaí airgid agus muileann an tsiúcra ar ‘ach sruth in Éirinn.<br />

B’fhurast’ dom aithne nach tú a bhí i ndán domh nuair a chuir tú amach mé oíche na báistí<br />

Bhain truisle domh ag giall na bearnadh; ‘s char dhúirt tú Dia leat, is char chroith tú lámh liom.<br />

A Dhomhnaill óig, má théid tú thar farraige, tabhair me féin leat is ná déan dearmad;<br />

Gheobhaidh tú féirín lá aonaigh is margaidh agus iníon rí Gréige mnar chéile leapa agat.<br />

Is mise féin nach ndéarfadh dadaidh leat, lucht na mbréag a bíos ag síorchur eadrainn;<br />

Beannacht is céad le do chúilín dathúil, agus beidh muid ag ól is ná raibh maith acu.<br />

Ag colbha do leapa tá an iomata céille, a gruaidh le lasadh is a malaidh caoin deas;<br />

Trua muid ag imeacht ‘s ag tabhairt ár gcúil lena chéile, is mé ag sileadh na ndeor le cumha do<br />

dhiaidhse.<br />

Dá mba liomsa a thiocfadh an peann a ghlacaint, is an páipéar bán atá in mo lámh a bhreacadh,<br />

Scríobhfainn litir ionsair mo chéad searc a theacht a dh’amharc orm mar go bhfuil mé cloíte.<br />

Dá mbeinnse thoir is anoir ní thiocfainn; dá mbeinnse thiar is aniar ní thiocfainn;<br />

Sé an crann caorthainn ba luaithe a chroithfinn, agus sé mo ghnaithe féin ba ghéire a leanfainn.<br />

Tá mo ghrá-sa i lár an Lagáin, is is glaise a shúil ná drúcht an Aibreáin;<br />

Is gile a thaobh ná aol ar chaisleán, is ta boladh na n-ullaí go húr ar a anáil.<br />

Rachaidh mé féin go tobar Phádraig; sa chruinniú sin chan fhanaim uair ann;<br />

Macsamhail mo charaid chan fhaca mé ariamh agus ‘sé loinnir an óir a bhí i mbarr a ghruaige.<br />

Is trua mé inniu agus is trua mé amárach, ag oiliúint an pháiste is gan agam cliabhán;<br />

Níl aon deoir bhainne agam is gile ná an t-uisce; is ta babaí óg agam is tá m’fhortún briste.<br />

Bhain tú thoir agus bhain tú thiar díom bhain tú romham agus bhain tú mo dhaidh díom<br />

Bhain tú an ghealach gheal is an ghrian go léir díom, ‘s is rómhór m’eagla gur bhain tú Dia díom.<br />

200

---

DOMHNALL ÓG<br />

A Dhomhnaill óig, a phór na ngaiscíoch<br />

Do chúl buí daite 'na ór-buí snoite,<br />

'S iomaí cor is lúb i do chúl a ghaiscígh<br />

Agus grá na mban óg i do chófra i dtaisce<br />

Ag colbha do leapa tá iomad céile<br />

A gruaidh le lasadh 'sa malaidh chaoin deas<br />

Má thug mé droim leat faoi bhruach a' tsléibhe<br />

Cúrsa an phósta nach raibh mé dreim leis<br />

Agus thug mé grá duit is mé beag bídeach<br />

An dara grá duit agus mé mór críonna<br />

An tríú grá duit chan ar mhaoin no ar bhólacht<br />

Ach an grá mór daingean bhí doiligh 'scaoileadh<br />

Agus bh'furast domh aithne ort nach tú bhí 'ndán domh<br />

Nuair a chuir té 'mach mé oíche na báistí<br />

Baineadh truisleadh domh ag giall na bearnadh<br />

Char dhúirt tú Dia leat 's char chraith tú lámh liom<br />

Dá mbeinnse thoir is anoir a thiocfainn<br />

Dá mbeinnse thiar is aniar a thiocfainn<br />

Sé an crann caorthainn ba chruaidhe a chnagfainn<br />

Agus sí mo bhean féin a ba ghéire leanfainn<br />

Gheall tú domhsa gach nidh nach dtearn tú<br />

Fáinne óir a chur ar 'ach méar domh<br />

Seisreach óir fána hanlaí airgid<br />

Agus muileann siúcra ar 'ach sruth i nÉirinn<br />

Nach mise féin nach n-ólfadh dadaidh leat<br />

Is lucht na scéalta bíos go síoraí a cur eadrainn<br />

Beannacht agus céad leat, a chailín dáimhiúil<br />

201

---

Beidh muid ag ól is ná raibh maith acu.<br />

202

---

DÓNALL ÓG<br />

Tá mo ghrá-sa ar dhath na sméara is ar dhath na n-airní lá breá gréine,<br />

Ar dhath na bhfraochóg ba dhuibhe an tsléibhe ‘s is minic a bhí ceann dubh ar cholainn ghléigeal.<br />

Ta mo chroí-se chomh dubh le hairne, nó le gual dubh a dhófaí i gceárta,<br />

Nó le bonn bróioge ar hallaí bána, is ta lionn dubh mór o scion mo gháire.<br />

A Dhónaill Óig, b’fhearr duit mise agat ná bean uasal uaibhreach iomarcach;<br />

Chrúfainn bó is dhéanfainn cuigeann duit, is dá mba chruaidh é bhuailfinn buille leat.<br />

A Dhónaill óig, má their thar farraige, beir mé féin leat is na dean mo dhearmad;<br />

Beidh agat féirín lá aonaigh is margaidh is iníon rí Gréige mar chéile leapa agat.<br />

Má their anon ta comhartha agam ort: ta cúl fionn is dhá shúil ghlasa agat,<br />

Dhá chocán déag i do chúl buí bachallach mar bheadh béal na bó nó rós i ngarraithe.<br />

Is déanach areir a labhair an gadhar ort, do labhair an naoscach sa churracihín doimhin ort;<br />

Tú id’ chaonaí uaigneach ar fuaid na gcoillte, is go rabhair gan chéile go héag go bhfaighir me.<br />

Gheall tú domsa, is rinne tú bréag kiom, go mbeifeá romham ag cró na gcaorach;<br />

Lig mé fead is dhá ghlao dhéag ort is ní bhfuair mé romham ach na huain ag méiligh.<br />

Nuair a théimse féin go tobar Phádraig ag tabhairt an turais ar son mo ghra ghil –<br />

Níl mo shúil leat inniu ná amárach, a mhuirnín dílis, mo mhíle slán leat.<br />

Gheall tú dhomsa ní ba dheacair dhuit, loingeas óir faoi chrann seoil airgid,<br />

Dhá cheann déag de bhailte margaidh is cúirt bhreá aolta cois taobh na farraige.<br />

Ní raibh id ghrá-sa ach mám den tsneachta gheal nó gaineamh i dtrá i lár na farraige,<br />

Nó feochan gaoithe thar dhruim na ngarraithe, nó tuile thréan do bheadh t'réis lae fearthainne.<br />

Dúirt mo mháithrín liom gan labhairt leat aon lá den tseachtain ná Dé Domhnaigh;<br />

Is oic an tráth ar thug sí rabhadh dhom— 's é fál ar an ngort é i ndiaidh na foghla.<br />

Is mithid dom féin an baile seo a fhágáil; is géar an chloch 's is fuar an láib ann;<br />

Is ann a fuaireas guth gan éadáil agus focal trom trom ó lucht an bhéadáin.<br />

Fuagraím an grá —is mairg a thug é do mhac na mná úd ariamh nár thuig é;<br />

Mo chroí ' mo lár gur fhág sé dubh é is ní fheicim ar an tsráid seo ná in áit ar bith é.<br />

Bhain tú thoir dhíom is bhain tú thiar dhíom, bhain tú an ghealach is bhain tú an ghrian dhíom,<br />

Bhain tú an croí geal a bhí' mo chliabh dhíom 's is rímhór m'fhaitíos gur bhain tú Dia dhíom.<br />

203

---

INÍON AN BHAOILLIGH<br />

Bhí mé oíche taobh istigh ’Fhéil’ Bríde,<br />

Ar faire thíos ar an Mhullach Mhór,<br />

Is tharla naí dom a dtug mé gnaoi di<br />

Mar bhí sí caíúil lách álainn óg.<br />

Is í go cinnte a mhearaigh m’intinn,<br />

Agus liaigh na bhFiann, ó, ní leigheasfadh mé,<br />

Agus tá mo chroí istigh ina mhíle píosaí<br />

Mura bhfaighim cead síneadh lena brollach glégheal.<br />

Is fada an lá breá ó thug mé grá duit,<br />

Is mé i mo pháiste bheag óg gan chéill,<br />

Is dá mbíodh mo mhuintir uilig i bhfeirg liom<br />

Nár chuma liom-sa, a mhíle stór?<br />

A mhíle grá, tá cách ag rá liom<br />

Gur den ghrá ort a gheobhaidh mé bás,<br />

Is níl a’n lá margaidh dá mbeadh ins na Gearaltaigh<br />

Nach mbeadh cúl fathmhainneach is mise ag ól.<br />

A chailín donn deas a chuaigh i gcontúirt,<br />

Druid anall liom is tabhair dom póg<br />

Nó is leatsa a shiúlfainn cnoic is gleanntáin,<br />

Is go Baile an Teampaill dá mbíodh sé romhainn;<br />

Ach anois ó tá mise córtha cráite,<br />

Is gur lig mé páirt mhór de mo rún le gaoth,<br />

A Rí atá i bParthas, déan dom fáras,<br />

I ngleanntán álainn lena taobh.<br />

204

---

INÍON AN FHAOIT’ ÓN NGLEANN<br />

Siúil, a chuid, bí ag gluaiseacht gan scíth, gan stad, gan fuarú,<br />

Tá an oíche ghairid shamhraidh ann is beam araon ar shiúl,<br />

Mar a bhfaighimid radharc ar chuanta, ceol, aoibhneas, bailte móra,<br />

Is, a Dhia, nach róbhreá an uain í d’iníon an Fhaoit’ ón nGleann.<br />

Táimse lán de náire, trí gach beart dá ndearna,<br />

Mar is buachaill ó a chráigh mé is d’imigh uaim mo ghreann.<br />

Ní beo mé mí ná ráithe mura bhfaighe mé póg is grá uait,<br />

Agus fáilte chaoin ó do chairde, a iníonn an Fhaoit’ ón nGleann.<br />

Bhí mé lá breá aerach i mo shuí ar bhinn an tsléibhe amuigh<br />

Sea chuala an lon is an chéirseach ag seinm os mo cheann;<br />

Is deas a scríobhfainn véarsaí is ní deise ná mar léifinn<br />

Stair do do mholadh féinig, a iníon an Fhaoit’ ón nGleann.<br />

205

---

IS FADA LIOM UAIM Í<br />

Is fada liom uaim í ar uaigneas gach baile a mbíonn sí,<br />

Is le gach ógánach suairc a ghluaisfeadh in aice na dí.<br />

Dá dtiocfása anuas ar cuairt fá bharra na gcraobh<br />

Le gairm na gcuach go ngluaisfinn leatsa mar mhnaoi.<br />

A Mhailí, a chéad searc, ná tréig thusa mise go brách<br />

Go bhfuil mé i do dhiaidh gach aon lá fá mhullaí na n-ard;<br />

Is tú cruithneacht ar mhná Éireann, is tú b’fhéile dár ghlac riamh lámh<br />

Is dar mionna mo bhéil, ní bréag a bhfuil mé is tú á rá.<br />

Is ar Mhailí mo róghrá atá an t-órfholt snoite glan réidh,<br />

Coim cailce atá ródheas a chuirfeadh bród ar fhearaibh an tsaoil,<br />

Béilín meala mar na rósaí, súil mhodhmhar ghorm gan claon,<br />

Is i gcoillidh ag baint chnónna, ’s é mo bhrón gan Mailí agus mé.<br />

206

---

JOHNNY SEOIGHE<br />

Johnny Seoighe tuig mo ghlór is mé a' tíocht le dóchas faoi do dhéin<br />

Mar is tú an réalt eolais is deise lóchrainn as mo shúil ag teampall Dé<br />

Is tú bláth na hóige is deise ghlorthaí dhearc mo shúil ó rugadh mé<br />

Agus as ucht Chríost is tabhair dhom "relief" nó go gcaitear Oíche Nollag féin.<br />

Agus lá arna mhárach fuair mé an páipéar is nach mé bhí sásta agus chuaigh mé 'un siúil<br />

Is ní bhfuair mé freagra bith an lá sin ach mé féin 's mo pháistí bheith amuigh faoin drúcht<br />

Tá mé tuirseach, sciúrtha, feannta, oibrithe, gearrthaí ó neart a' tsiúil<br />

Is a "Mhister Joyce" tá an "workhouse" lán is ní ghlacfar ann isteach níos mó<br />

Is nach mór an clú dho bhaile Charna an fhad 's tá an lanúin seo dhul thrí<br />

Mar is deise 's breáichte dreach na mná ná 'n "morning star" nuair a éiríonn sí<br />

Tá 'n bhanríon tinn is í go lag 'na luí is deir dochtúirí go bhfaighidh sí bás<br />

Is é fios a húdair léir mar deir siad liomsa nuair nach bhfuil sí pósta ag "Mister Joyce"<br />

207

---

AMHRÁN CHAMUIS<br />

A Chamuis na bhfoirnéis, mo chúig mhíle slán leat,<br />

Nach rí-dheas an áit thú, teacht oíche 'le Muire Mhór,<br />

Ní chloisfeá scread mhaidne 'mbéal leanbh ná páiste ann,<br />

Níor thug ariamh masla d'aon duine beo,<br />

Nuair a bhí mise i gCamus, ba rí-dheacair mé a shásamh,<br />

Nó gur shiúil me na Státaí thart síos 'gus suas,<br />

Ach anois tá mé i mBoston is nach rí-dheas an áit é,<br />

Ach faraoir ghéar chráite gan mé i gCamus arís.<br />

Tá chuile shaghas éan ann dhár fhás ariamh clúmhach air,<br />

An druideach, is an smóilín, is an londubh ar an gcraoibh,<br />

Air maidin tá an fhuiseog is í ag síorsheinm cheoil ann,<br />

Is go dtógfadh sí an brón is an ceo de mo chroí.<br />

Anois, a Tower Chamuis, mo chúig mhíle slán leat,<br />

Ó d'fheicfinn as Gaillimh thú is barr Uachtar Ard,<br />

Ó Charna, Glinn Chatha, Gleann Trasna is an Maimín,<br />

' Ó ghob na Trá Báine is Cnoc Leitir Móir.<br />

Is nuair a bhí mise i gCamus ba rí-dheacair mé shásamh,<br />

Nó gur shiúil mé na Státaí thart síos agus suas,<br />

Ach anois tá mé i mBoston is cé gur rí-dheas an áit é,<br />

B'fhearr liom go mór mór bheith i gCamus aríst.<br />

Dhá dtiocfadh an bás do m'iarraidh-sa 'márach,<br />

Sé n-iarrfainn de spás air ach seachtain no dhó,<br />

Go dtéinnse go Camus ar cuairt ag mo chairde,<br />

, 'S go sínfinn mo chnámha go domhain ann faoin bhfód.<br />

208

---

CÚIRT BHAILE NUA<br />

Lá breá dar éiríos ar maidin ag triall dom ar Chúirt Bhaile Nua,<br />

Cé d'fheicfinn ag dul tharam ach mo Neilí, is ba ró-dheas a leagan is a snua.<br />

Bhí a grua bán níos gile ná'n eala, ná sneachta mín éadtrom an lae,<br />

Ach a stóirín nach trua leat mo chás-sa, mar is lag lúbach a d'fhága tú mé.<br />

Ó tá mé tinn tréith-lag le fada; deir mo mhuintir gur athraigh mo shnua<br />

Ag dearcadh go géar ar an gcailín atá 'na cónaí le hais Bhaile Nua,<br />

Agus deirtear gur fear fánach m'athair, is réic a bhí ann, ó, go dlúth;<br />

Ach beidh ór buí 'mo phóca le scaipeadh is mé ag éalú amach le mo rún.<br />

Ta teachín deas gleoite sa ngleann a'm agus bím ann go huaigneach liom féin,<br />

Is dhá dtiocfadh mo Neilí ar cuairt a'm thiúrfainn póigin deas milis dhá 'béal.<br />

Nach iomaí cailín deas a chraithfeadh láimh liom is a thiocfadh sa teach a'm le mí,<br />

Ach dá bhfaighinnse leo ór buí agus diamonds, 's í Neilí atá i gceartlár mo chroí.<br />

Is fada iad mo chosa gan bróga 'gus is fada iad mo phócaí gan pingin<br />

'Gus is fada mé ag siúl le mná óga, ach ní fhéadaimse labhairt le mo mhian.<br />

Dá mbeinnse seacht mbliana i dtalamh nó i bhfiabhras 'mo leaba i mo luí<br />

Is a stóirín dhá dtiocfása ar cuairt a'm, táim cinnte go n-éireoinn i mo chroí.<br />

Ach brón ar an té nach mbíonn críonna is nach ndéanann gach ní mar is cóir,<br />

Mar is mise mé féin a bhí ciontach nuair nach ndeacha mé in am fána cóir.<br />

Ach thiúrfainnse cáil agus cliú di, gan a’ gar agam labhairt léi níos mó,<br />

Agus shiúlfainn seacht ríochta na hÉireann leis an bpéarla atá i gCúirt Bhaile Nua.<br />

209

---

SADHBH NÍ MHUINGHILE<br />

Máistir báid mhóir mé ‘gabháil ród na Gaillimhe,<br />

D’fhliuchfainn trí fhód ‘s ní thógfainn aon fharraige,<br />

Ó-ra, ‘Shadhbh,’s a Shadhbh Ní Mhuinghile,<br />

‘Chuisle ‘s a stóirín, éal’ agus imigh liom.<br />

Máistir báid mhóir go deo ní ghlacfaidh mé,<br />

Nuair ‘thagann an chóir is iondúil nach bhfanann sé;<br />

Ó-ra, ‘Shadhbh,’s a Shadhbh Ní Mhuinghile,<br />

Mo chuid go deo deo thú, gluais agus imigh liom.<br />

Ní captaen, ní máta, ní mairnéalach loinge mé,<br />

Post níos fearr agam - tá mé ‘mo bhuitléir;<br />

Ó-ra, ‘Shadhbh,’s a Shadhbh Ní Mhuinghile,<br />

Gléas thú féin suas go dté tú go Gaillimh liom.<br />

Fear maith chun oibre mé ‘s damhsóir cumasach,<br />

Fear sluaiste is láí mé ag dhá cheann an iomaire;<br />

Ó-ra, ‘Shadhbh,’s a Shadhbh Ní Mhuinghile,<br />

Níl aon fhear faoi bhord ab fhearr ná mise ‘gat.<br />

Ní thógfainn go deo thú mur’ dté tú i dtrioblóid,<br />

Gunna mór ‘fháil ‘s cead éalú ar choiníní;<br />

Ó-ra, ‘Shadhbh,’s a Shadhbh Ní Mhuinghile,<br />

‘Chuisle ‘s a stóirín, éal’ agus imigh liom.<br />

‘S é ‘n-iarrfainn de spré le Sadhbh Ní Mhuinghile,<br />

Bail’ Inis Gé ‘s cead rince ‘r na coiníní;<br />

Ó-ra, ‘Shadhbh,’s a Shadhbh Ní Mhuinghile,<br />

‘Chuisle ‘s a stóirín, éal’ agus imigh liom.<br />

Nuair a thagann lá breá ‘s an ghaoth ón bhfarraige,<br />

Béarfaidh mé Sadhbh go Cé na Gaillimhe;<br />

Ó-ra, ‘Shadhbh,’s a Shadhbh Ní Mhuinghile,<br />

‘Chuisle ‘s a stóirín, éal’ agus imigh liom.<br />

210

---

CAILÍN DEAS CRÚITE NA mBÓ<br />

Tá bliain nó níos mó ‘gam ag éisteacht,<br />

Le cogar doiléasach mo mheoin,<br />

Ó casadh liom grá geal mo chléibhe,<br />

Tráthnóna breá gréine san fhómhar.<br />

Bhí an bhó bhainne chumhra ag géimnigh,<br />

Is an éanlaith go meidhreach ag ceol,<br />

Is ar bhruach an tsrutháin ar leataobh díom,<br />

Bhí cailín deas crúite na mbó.<br />

Tá a súile mar lonradh na gréine,<br />

Ag scaipeadh trí spéartha gan cheo,<br />

‘S is deirge a grua ná na caora,<br />

Ar lasadh ‘measc chraobha’ na gcnó;<br />

Tá a béilín níos milse ná na sméara,<br />

‘S is gile ná leamhnacht a snó:<br />

Níl ógbhean níos deise sa tsaol seo,<br />

Ná cailín deas crúite na mbó.<br />

Dá bhfaighinnse ardtiarnas na hÉireann,<br />

Agus éadaí den tsíoda ‘s den tsról;<br />

Dá bhfaighinnse an bhanríon is airde<br />

Dá bhfuil ar an talamh seo beo;<br />

Dá bhfaighinnse céad loingeas mar spré dom,<br />

Píolótaí, caisleáin agus ór,<br />

B’fhearr liom bheith bocht ar dhroim sléibhe<br />

Le cailín deas crúite na mbó.<br />

Mura bhfuil sé i m’ chomhair bheith in éineacht<br />

Leis an spéirbhean ródhílis úd fós,<br />

Is daoirseacht dhobrónach mo shaolsa,<br />

Gan suairceas, gan éifeacht, gan treo;<br />

Ní bheidh sólás i m’ chroí ná i m’intinn,<br />

Ná suaimhneas orm oíche ná ló,<br />

Chun go bhfeicfead le m’ thaobh óna muintir<br />

211

---

Cailín deas crúite na mbó.<br />

212

---

AN SAGAIRTÍN<br />

Is nach deas an sagairtin é stór mo chroí,<br />

Nach beannaithe an pobal a dtéann sé thríd,<br />

Tá branda ó Mhuire aige 'gus séala ó Chríost,<br />

Is tá sé ag triall ar na coláistí.<br />

Tá an oíche seo dorcha is tá sí fuar,<br />

Gus tá sí 'goilliúint ar mo chroí go crua,<br />

Mo stór a d'imigh uaim is nach bhfuil le fáil,<br />

Is a bheas ag goilliúint orm nó go bhfaighidh mé bás.<br />

Tháinig mé aréir ag an doras thall<br />

Gus chuaigh mé ag obair ag mo mhíle grá<br />

Sé dúirt a hathair liom nach raibh sí ann<br />

Mar go raibh sí imithe leis an bhuachaill bhán<br />

Is é an trua gan mise is mo mhuirnín bán<br />

Ar bhord na loinge ag dul anonn le fál<br />

An taoile ag tuile is an taoile ag trá<br />

Gan fhios ag ár muintir go raibh muid ann.<br />

Ó níl mé tinn agus níl mé slán,<br />

Seard a dúirt mo mhuintir liom go bhfaighinnse bás,<br />

A Dhia is a Chríost nach mór an feall,<br />

A bheith i ngrá le mnaoi is gan í a'm le fáil.<br />

Ó éist a chailín deas, is ná sil deor,<br />

Mar ní dhuitse a rugadh mé ná d'aon bhean beo,<br />

Ach baistfidh mé do leanbh duit le cúnamh Dé,<br />

Is dá mbeadh breith ar m'aiféala a'm ba leat mé féin.<br />

213

---

SAGART NA CÚILE BÁINE<br />

Thug mise an ruaig ó Thobar Mhic an Duáin, agus chugat anuas le fána,<br />

ÓChontae na Mí go dti Loch Dearg na naomh, agus chugat anuas Cruach Phádraig.<br />

Ar shiúil mé go fóill níor chuala mé aon cheol ar orgán, fliúit nó cláirseach,<br />

Mar a bhú ag an Ion i dteach pobail Mhaigh Eo ag sagart na cúile báine.<br />

Má théann tú go deo go Contae Mhaigh Eo, cuir tuairisc ar fhear de Sheoigeach,<br />

Agus gheobhaidh tú é ag teacht chugat sa ród mar a bheadh aingeal as ríocht na glóire.<br />

Téigh ar do ghlúine agus aithris do rún dó, gur peacach tú a ghluais i ngach ceard,<br />

Is ar uair ar mbáis na flaithis go bhfaighfeá ó shagart na cúile báine.<br />

Éirigí suas go dtéimid chun siúil go bhfaighimid siúd ón bPápa,<br />

Is go bhfaighimid leas ar theach pobail Mhaigh Eo, do shagart na cúile báine.<br />

Éirigí suas go dtéimid chun siúil go bhfaighfim' sagart na cúile báine,<br />

A d'imigh aréir is nach bhfillfidh go héag, mar tá sé i Loch Éirne báite.<br />

Tá Contae Mhaigh Eo faoi leatrom go deo ó cailleadh an t-aonmhac Seoigeach,<br />

Is go gcuirfeadh sé bród ar aon duine beo a d'fheicfeadh é san éadach Dé Domhnaigh.<br />

Chuirfeadh sé séala ort ag dul ins an chré duit, agus gheobhadh sé na grásta ó Chríost,<br />

Óró, chuirfeadh sé ar an eolas an té nach mbeadh cóir is go múinfeadh sé an treoir dó díreach.<br />

Níorbh ionadh liom féin dá lasfadh an t-aer is na réaltaí chomh dubh le hairní,<br />

An dealramh ón ngréin is an ghealach í féin ó cailleadh ceann seasta na háite.<br />

Paidir is cré an dá aspal déag in onóir do Rí na Glóire,<br />

Gan sinn a chur i gcré nó go mínítear an scéal ar shagart na cúile báine.<br />

214

---

CAILÍN NA GRUAIGE DOINNE<br />

Ar bhánta an tSróil ‘sea d’fhágas mo stór<br />

is a máithrín ag gleo gan dabht léi<br />

‘dtaobh grá a thabhairt do m’ shórtsa d’fhánaí gan treo<br />

gan cairn bhuí óir i gcabhair orm.<br />

Is í an bháb mhiochair bheoil a chuir bláth ar mo sceol<br />

is is páiste bhí óg gan dabht í.<br />

Is nach breá deas mo shórt ag geatsáil ar bord<br />

le cailín na gruaige doinne.<br />

Is neosfad mo stair do m’ mhuintir ar fad<br />

cé cloíte, go lag, gan mheabhair mé,<br />

ag smaoineamh is ag braith is ag tnúth le hí ‘theacht<br />

gach oíche is maidin Domhnaigh.<br />

Rince go pras, aoibhneas nó cleas,<br />

ní smaoiním le heaspa mheabhrach,<br />

ach mo chroí istigh á shlad le diandíograis searc<br />

do chailín na gruaige doinne.<br />

Is tréithlag a bhím gan aoinne de m’ bhuíon<br />

ag déanamh aon tsuim sa domhan díom,<br />

is is baolach dá dhroim go n-éagfad gan mhoill<br />

i m’éigin ar díth mo mheabhrach.<br />

Le saorghuth a cinn go léimid aníos<br />

na héisc as an linn ag leabhaireacht.<br />

Is dá breácht mar ní, ní shásódh mo chroí<br />

gan chailín na gruaige doinne.<br />

215

---

ÚNA BHÁN<br />

A Úna bhán, a bhláth na ndlaoi ómra<br />

Atá th'r éis do bháis de bharr drochchomhairle,<br />

Féach, a ghrá, cé acu b'fhearr den dá<br />

chomhairle,<br />

A éin i gcliabhán 's mé in Áth na Donóige.<br />

A Úna bhán, d'fhág tú mé i mbrón casta,<br />

Agus cé b'áil leat bheith a' trácht air go deo<br />

feasta,<br />

Cúilín fáinneach ar ar fhás suas an t-ór leachta.<br />

'S go mb'fhearr liom ar láimh leat ná an ghlóir<br />

Fhlaitheas<br />

Na cheithre Úna, na cheithre Aine, na cheithre<br />

Máire 's na cheithre Nóra,<br />

Na cheithre mná ba cheithre bpeáca gceapda<br />

na Fódla,<br />

Na cheithre táirní a chuaidh 's na cheithre<br />

clára, na cheithre cláracha cónra,<br />

Ach na cheithre gráin ar na cheithre mná nach<br />

dtug na cheithre grá go na cheithre póga.<br />

'Gus Úna Bhán Nic Diarmaid Óig,<br />

Fiorsgoth Búrcach, Brúnach, 's Brianach Mór,<br />

Bhí do bhéal mar an tsiúcra, mar leamhnacht,<br />

mar fhíon, 's mar bheoir,<br />

'Gus do dhois deas lúfar 'sí shiúlfadh gan fiar i<br />

mbróig.<br />

A shúil is glaise ó ná ligeann anuas an bhraon,<br />

A ghuth is binne ná guth na cuaiche ar<br />

chraobh,<br />

A thaobh is gile ó ná coipeadh na gcuan seo<br />

thíos,<br />

'Gus a stór is a chumainn, nach mic do<br />

bhuireadh thríom.<br />

Tú an shneachta ar lár agus barr air chomh<br />

dearg le fuil<br />

Samhail mo ghrá ní fhaighim i mbealach ar<br />

bith,<br />

Ach féacaidh, a mhná, cé mb'fhearr an t-ochón<br />

ansin ó<br />

Ná'n t-aon ghlaoi amháin ag Ath na Danóige.<br />

A Úna bhán, ba rós i ngairdín thú<br />

'S ba choinnleoir óir ar bhord na banríona thú<br />

Ba cheiliúr's ba cheolmhar a' gabháil an<br />

bhealaigh seo romham thú<br />

'S é mo chreach mhaid'ne brónach nár pósadh<br />

le do dhúghrá thú.<br />

A dhearthair, ó dá bhfeictheá sa teampall í<br />

Ribín uaithne anuas aar a ceann mar ghnaoi,<br />

gach dlaoi dá gruaig in a dual mar an ómra<br />

bhuí<br />

Ach sé mo thrí thruaige nár luadadh liom i<br />

gcleamhnas í.<br />

'Gus rachainn leat ar bharra slat i loing faoi<br />

sheol,<br />

A bhrollaigh geal nár tharraing ort fear an<br />

áirneáin fós,<br />

Ach dar an Leabhar Breac ós mionna ceart é<br />

ag cách le tabhairt,<br />

Mura gcodlaíodh leat is doimhin seal mo<br />

cheann faoin bhfód.<br />

Is trua gan mise i mo phréachan dubh,<br />

Go dtabharfainn an ruaig úd suas ar leath<br />

fhalla an chnoic,<br />

'Mo ghath gréine i mbarr fréime ag casadh faoi<br />

shruth,<br />

'Gus mo ghrá féin ar gach taobh dhíom á<br />

castáil dom.<br />

A Úna Bhán nach gránna an luí tá ort<br />

Do cheann le fána i measc na mílte corp,<br />

Ach mara dtuga tú fáir orm a phlandóigh bhí<br />

riamh gan locht,<br />

Ní thiocfaidh mise 't-áras go brách ach an<br />

oíche 'nocht.<br />

A Úna bhán, is tú do mhearaigh mo chiall,<br />

A Úna, is tú chuaigh go dlúth idir mé 'gus Dia,<br />

A Úna, a chraobh chumhra, a lúibín chasta na<br />

gciabh,<br />

Nárbh fhearr domsa bheith gan súile ná<br />

d'fheiceáil riamh.<br />

—Tomás Mac Coisdealbhaigh.<br />

216

---

AN BANBH<br />

Ar maidin Dé Máirt ba chráite bhí m'aigne,<br />

Am shuí ar cheann cláir ag ithe prátaí 'gus bainne leo;<br />

Nuair a phreab chugham mo mháthair ba dhána bhí a labhartha,<br />

"Eirigh at' shuí 'stráile, ar fán chuaigh an banbh uainn."<br />

Curfá:<br />

Rites fol de ó, Rites fol de ral é ral í<br />

Rites fol de ó, Rites fol do ral é rad í dee.<br />

Do phreabhas ón mbórd, dheineas comhartha na crois' orm<br />

'S mo hata le fórsa am dhóid liom gur sciobas é;<br />

Do ritheas an bóthar go dtí na comharsain ba ghiorra dhom<br />

Féachaint a' gcasfaí le nóimeat ar stró banbh muic' orthu.<br />

Curfá<br />

Ar filleadh domhsa ba bhrónach bhí m'aigne,<br />

Le súil a's fá dhóigh, go ngeofaí don mhaide orm;<br />

'Sé an leathscéal do fuaireas sar a mbuailfí sa mhalain mé<br />

Gur céalacan muar chuir an ruagairt chomh tapa air.<br />

Curfá<br />

Níor thaitin san mar ráiteachas leis na mnáibh do bhí sa bhaile romham,<br />

Dúradar nár ghnách le fáidhe bheith rafar riamh;<br />

Éirigh i d' shuí a stráile, 'gus s' láthair an banbh chughainn<br />

Nó ní íosfair don phráta ar an gclár seo 'n fhad mhairfidh tú.<br />

Curfá<br />

Furasta tógaidh, fóill ná bí cealgach,<br />

Mar is eol domsa é fhógairt gan feoirling do chailliúint leis.<br />

D'imíos an bóthar ar seol chun an gheata soir,<br />

Rian a chrúibín do fuaireas gan fuacht ins an lathaigh ann.<br />

Curfá<br />

Chuas ó thuaidh go dtí'n teampall, mar bhí ógbhruinneall mhaisiúil,<br />

Dúirt go raibh sé sa chlós nuair bhí bólacht ar bainne aici.<br />

D'imíos ó thuaidh a's mórthimpeall an leasa siar,<br />

217

---

Agus fuaireas sa tuar é, 'gus fuadar chun treafa faoi.<br />

218

---

A BHUACHAILL AN CHÚIL DUALAIGH<br />

A bhuachaill an chúil dualaigh, cár chodail mé aréir?<br />

Ag colbha do leapa is níor airigh tú mé;<br />

Dá mbeadh fios mo cháis agat ní chodlófá néall,<br />

Is gurb é do chomhrá binn blasta d’fhág an osna seo i m’ chléibh.<br />

A bhuachaill an chúil dualaigh, nár fheice mé Dia<br />

Go bhfeice mé do scáile ‘teacht idir mé is an ghrian;<br />

Ní aithníonn tú mo mhearú is ní airíonn tú mo phian,<br />

Is mar bharr ar gach ainnis is leat a chailleas mo chiall.<br />

A bhuachaill an chúil dualaigh, ‘bhfuil ár sonas le fáil<br />

Nó an mbeimid le chéile ar aon lóistín amháin,<br />

Sinne araon pósta, a stór is a dhianghrá,<br />

Ár n-aimhleas ar lár is ár gcomhgas go sámh?<br />

219

---

BEIR MO DHÚTHRACHT<br />

Ó beir mo dhúthracht go dúthaigh Duíbhneach<br />

‘Sí tír mo ruin í ‘ ta dlúth dom chroíse.<br />

Dúthaigh m’óige is fód mo shinsear,<br />

Mo ghrá go deo í sa ghlóire dhraíochtúil.<br />

Mo ghrá dá sléibhte sna néalta ‘n airde.<br />

Barr Chnoc Bhréanainn ‘s gur naofa a cháil sin.<br />

Binn ós Gaoith is na síonta a tnátha,<br />

Is Dún Chonraoi thoir do chloígh le Bláthnaid.<br />

Tabhair mo ghrá-sa do Shráid an Daingin,<br />

Cuan Fionntrá is Cuan Ard na Cáithne.<br />

Do Cham an Áir is Gleann álainn Gealt thoir.<br />

Mo chumha go brách gan mé ’r fán ‘na measc san.<br />

B’aoibhinn domsa go hóg nuair a bhíos ann,<br />

I mBaile an Ghóilín ar bhord na taoid’ ann.<br />

Ag éisteacht ceolta um neoin sna coillte,<br />

Is luí fén bhfód ann faoi dheoidh na bhfarradh<br />

Dá mbeinn ansúd thiar is súgach a mhairfinn,<br />

Ar fháithchí drúchta ag siúl gach maidin.<br />

Ag caint ‘s ag comhrá le comharsain chneasta<br />

Is luí fén bhfód ann fé dheoidh na bhfarradh.<br />

220

---

CATH CHÉIM AN FHIA<br />

Cois abhann ghleanna an Chéama in Uíbh Laoire ‘sea bhímse<br />

mar a dtéann an fia san oíche chun síorchodladh sóil,<br />

ag machnamh seal liom féinig ag déanamh mo smaointe,<br />

ag éisteacht i gcoillte le binnghuth na n-eon,<br />

nuair a chuala an cath ag teacht aniar agus glór na n-each ag teacht le sians<br />

le fuaim an airm do chrith an sliabh is nár bhinn linn a nglór;<br />

thánadar go namhadmhar mar ‘thiocfadh garda de chonaibh nimhe<br />

‘gus chumha mo chroí na sárfhir a d’fhágadar gan treoir.<br />

Níor fhan fear, bean nó páiste i mbun áitreabh ‘na dtíortha,<br />

na gártha goil a bhí acu is na mílte olagón<br />

ag féachaint ar an ngarda go láidir ina dtimpeall<br />

ag lámhach is ag líonadh is ag scaoileadh ina dtreo.<br />

An liú gur leath i bhfad i gcéin; is é ‘dúirt gach flaith gur mhaith leis triall,<br />

“gluaisig’ go mear, tá an cath á riar, is téimis ina chomhair.”<br />

Thánadar na sárfhir, guím áthas ar Chlanna Gael,<br />

thiomáineadar na páiní le fána ar seol.<br />

Níorbh fhada dúinn gur tháinig lámh láidir inár dtimpeall<br />

gur scaipeadar ár ndaoine ar gach maoilinn faoin gceo.<br />

Bhí an Barrach ina bhun-báille acu, Barnett agus Beecher,<br />

Hedges agus Sweet is na mílte eile leo.<br />

A Rí na bhFeart, go leagfaí iad gan chlú gan mheas gan rath gan séan<br />

go tinte meara i measc na bpian gan faoiseamh go deo.<br />

Céad moladh mór le hÍosa nár dhíolamar as an tóir<br />

ach a bheith ag déanamh grinn de is á insint ar só.<br />

221

---

AN BUINNEÁN BUÍ<br />

A Bhuinneáin bhuí, ‘sé mo léan do luí is do chnámha sínte ar leacaibh lom’<br />

Is nach dtearn tú díth nó dolaidh sa tír is nárbh fhearr leat fíon ná uisce poill.<br />

Dá gcuirfeá scéala fá mo dhéin go raibh tú i ngéibheann nó i ndeacair íot’<br />

Óró bhainfinnse béim as Loch Mhic an Éin a d’fhliuchfadh do bhéal is do bhrollach síos.<br />

Ní hiad bhur n-éanlaith atá mé a éagaoin an londubh, an smaolach ná an chorr ghlas,<br />

Ach mo bhuinneán buí a bhí lán de chroí is gur chosúil liom féin é i nós is i ndath.<br />

Bhíodh sé go síoraí ag ól na dí, is deirtear go mbím ar an nós sin seal<br />

Níl braon dá bhfaighinn nach ligfinn síos ar fhaitíos go bhfaighinnse bás den tart.<br />

Nach buartha gránna a fuair tú an bás, a bhuinneáin álainn ba deise dreach;<br />

Nach minic sa lá a rinne tú an ghrág, is tu ar shiúl go sámh fá gach tulach ghlas.<br />

Is é mo thuirse mhór agus m'abhar bróin gurb airde go mór do thóin ná do cheann,<br />

Is gurb é déarfadh gach potaire a shiúlfadh an ród go mbeifeá beo dá n-ólfá an leann.<br />

Is é a d'iarr mo stór orm ligean den ól nó nach mbeinnse beo ach seal beag gearr,<br />

Is é a dúirt mé léithe gur chan si an bhréag nó go mb’ fhaide do mo shaol an braon seo a fháil.<br />

Nach bhfeiceann sibh éan an phíobáin réidh go dteachaigh sí dh’ éag leis an tart ar ball?<br />

Is a chomharsana cléibh, fliuchaigí bhur mbéal, nó ní bhfaighidh sibh braon i ndiaidh bhur mbáis.<br />

Ta an buinneán donn ar Hallaí Choinn ar ceathrú gheimhridh, is olc a dhóigh.<br />

Is é a deir sé liom nach dtig se anall go dtara an samhradh fada róidh.<br />

Tá 'an Rós is an Rí ar imeall na slí is an iomadaí dí ann ag Gaeil is ag Gaill.<br />

Is ag bord i mo shuí bím ag ól na dí is cé gur dorcha an oích’ ní dhéanaim stad.<br />

222

---

NEILLIDH BHÁN<br />

Ó bhí mé lá gan amhras gabháil sráid a' Bhóithrín Bhuí<br />

Maidin aoibhinn shamhraidh dar liom bhí an drúcht ina luí.<br />

Cé tharlaigh domh ach spéirbhean ba deise barra dlaoi<br />

Mo chreach, mo léan is m'angar is í an bhean í a bhreoigh mo chroí.<br />

O, a Dhia gan mise i Muineachán is mé i mo cheannaí snáth'<br />

Mo mhuirnín deas in aice liom charbh fhada liom an lá.<br />

Scairtfinn ar a' bhiotáilte is dhíolfadh Neillidh an cháin<br />

Is go snámhfainn ar an fharraige le mo mhaighre bharrúil mná.<br />

A stór, ná bíodh ort buaireamh brón ná briseadh croí,<br />

Ná ní ar bith den tsórt sin ach aer is spórt an tsaoil.<br />

Nó dá mbeodh agam an domhan mór is a bhfuil i gcófraí glais an rí<br />

Go dtabharfainn é mar fhéirín is tú éalú liom mar mhnaoi.<br />

A Neillidh bhán, a théagar, ‘s a Neillidh Bhán a stór,<br />

Dá dtiocfá thusa liomsa go Coillidh dheis na gcnó,<br />

Bhéarfainn aer a’ bhaile mhóir duit a thógfadh suas do chroí,<br />

‘Gus marcaíocht i gcóistí dhul bóithre Bhaile Bhuí.<br />

Bainfidh mé slat chaorthainn a mbeidh casadh ar a barr<br />

Agus ceanglóidh mé mo Mhalaí bhán go dlúth ina lár;<br />

Chan fheil snaidhm dá gcuirfidh mise ann a scaoilfear as go brách<br />

‘S a chomrádaí na míne, cuirim leatsa míle slán.<br />

Luífidh mé insa choirnéal is beidh mé breoite tinn<br />

A' fiafraí de mo mhuirnín an gcíorfadh sí mo cheann.<br />

Tá na céadta fear i ngrá léi is go brách nach dtig chun cinn<br />

Is má thug mé grá do Neillidh Bhán níl náire ar bith liom ann.<br />

223

---

LÍONTAR DÚINN AN CRÚISCÍN<br />

A bhuachaillí, a bhuachaillí molaim sibh go síoraí,<br />

Sibh’ thógfadh croí na gcailín ‘s chuirfeadh gnaoi ar<br />

chruinniú daoine,<br />

Nuair a smaointím ar na scafairí ‘s iad cruinn ar<br />

Ard an Aonaigh,<br />

A’ caochadh ar na streabhógaí ‘s a’ cogarnaigh go<br />

síodúil.<br />

Is líontar dhúinn a’ crúiscín is bíodh sé Ián.<br />

Isteach go tigh a’ leanna libh a chailíní ná dílse,<br />

Braon de shú na braich’ a chuirfeas mothú in bhur<br />

gcroí istigh,<br />

Ólfaimid is ceolfaimid is beimid seal go siamsach,<br />

Beimid súgach meanmnach is pleoid ar bhuaireamh<br />

‘n tsaoil seo,<br />

Is líontar dhúinn a’ crúiscín is bíodh sé Ián.<br />

B’ ann a bhíodh a’ chuideachta a’ teacht ‘na’ bhaile<br />

on aonach.<br />

A’ gealgháirí ‘s a’ priollaireacht ‘s a’ feitheamh le’ ár<br />

mian ‘fháil,<br />

Fá dheireadh théadh gach scafaire ‘r ghreim<br />

sciatháin lena chaoinbhean,<br />

Síos a’ mhalaigh raithní’s iad a’ portaíocht go<br />

croíúil.<br />

Is líontar dhúinn a’ crúiscín is bíodh sé Ián.<br />

Amuigh fá bhruach na coilleadh arís le coim na<br />

hoíche.<br />

B’ ann a bhíodh a’ tsuirí ‘gus na smaiseogaí go<br />

Iíonmhar,<br />

Na spéirmhná ‘g éirí cigilteach ‘s na scafairí go<br />

caíúil.<br />

Á dteannadh lena mbrollach is á mealladh amach<br />

fán fhraoch leo,<br />

Is líontar dhúinn a’ crúiscín is bíodh sé Ián.<br />

Ní dhéanfa’ mise dearmad den tsuirí ins an oíche,<br />

Éanacha na coilleadh ‘s iad a’ seinm ar na gaobhair.<br />

Boladh deas na meala ‘gus mo stóirín le mo thaobh<br />

liom,<br />

‘Gus feochan deas ón fharraige a’ siosarnaigh sa<br />

mhíodún<br />

Is líontar dhúinn a’ crúiscín is bíodh sé Ián.<br />

Is róbheag m’aird go dearfa ar spreallairí gan<br />

umláid<br />

Nach n-ólfadh gloine leanna ‘s nach mbeadh fearúil<br />

‘s nach mbeadh fiúntach,<br />

Nach gclaonfadh leis a’ chuideachta ‘s nach<br />

gcaithfeadh seal go súgach,<br />

‘S nach ndaimhseochadh go haigeantach le<br />

bruinneal mhaiseach mhúinte.<br />

Is líontar dhúinn a’ crúiscín is bíodh sé Ián.<br />

Oiche Fheil’ Eoin bhíodh tinidh againn thuas ar<br />

Leac a’ Cháite<br />

A’ píobaire a’ seinm dúinn is sinn go haoibhinn<br />

sásta,<br />

Le bodhránacht na maid’ne théadh gach strugán<br />

lena ghrá geal<br />

Síos fá thaobh a’ ghleanna nó go gcríochnaíodh siad<br />

a’ t-airneál.<br />

Is líontar dhúinn a’ crúiscín is bíodh sé Ián.<br />

Ó Dhia na Glóire ‘n chuideachta bhíodh thíos ar<br />

Leac a’ tSúiste.<br />

A’ cleasaíocht ‘s a’ gliodaíocht, a’ peataíocht ‘s a’<br />

súgradh,<br />

A’ píobaire s a’ fidileoir a’ seinm dúinn go croíúil,<br />

Dhamhsadh sinn go maidin is níorbh fhada linn an<br />

oíche,<br />

Is líontar dhúinn a’ crúiscín is bíodh sé Ián.<br />

Ár mbeannacht leis na laetha’ sin, nach mór a<br />

d’athraigh ‘n saol seo,<br />

Níl grian a’ tSamhraidh ‘taitneamh, níl gealach ann<br />

son oíche,<br />

Nil guth na n-éan le cluinstin ann, níl fidil ann, níl<br />

píob ann,<br />

Níl ann ach blár fann folamh agus briseann sin mo<br />

chroíse<br />

Is líontar dhúinn a’ crúiscín is bíodh sé Ián.<br />

A bhuachaillí ‘s a chailíni ‘tá ‘nois ar bheagán<br />

buartha.<br />

Déanaigí bhur ndícheall de, níl ann ach seal bhur<br />

gcuarta,<br />

Nó tiocfaidh ‘n Iá go tapaidh’s beidh sibh scaite ar<br />

an uaigneas,<br />

A’ gol agus a’ mairgnigh fán chinniúint a fuair<br />

buaidh ‘raibh<br />

Is líontar dhúinn a’ crúiscín is bíodh sé Ián.<br />

Nuair a bheas mé marbh déanai’ m’fhaire i dtigh na<br />

beorach.<br />

Ólaigí ‘gus ceolaigí go gcluine mé bhur nglórthaí,<br />

Ansin tugaí’ ‘na cille mé ‘gus déanaigi mo thórramh,<br />

Agus baistigí le biotáilte mo chorp agus mo chónair<br />

Is líontar dhúinn a’ crúiscín is bíodh sé lán.<br />

-Seán Bán Mac Grianna<br />

224

---

TAR CHUGAM IN MO NÉALTAÍ<br />

Tar chugam in mo néaltal a spéirbhean a<br />

mhearaigh mé,<br />

'Gus aithris domh nár chaill tú riamh a' grá<br />

arm,<br />

Leag do cheann dubh díleas anall ar mo<br />

bhrollach<br />

Agus codail go séanmhar go Iá liom.<br />

Ó ' bhuachaillín na dílse níor cheil mé riamh<br />

mo ghrá ort,<br />

Ach mo léan géar ní chodlóchad go Iá leat,<br />

Chuir tú cuireadh mall orm, ba tusa rinne an<br />

fheall orm,<br />

'S go rachainn ach ab é go bhfuil mé dálta.<br />

Tuigim féin a ghrá go mba mise 'rinne an<br />

fhaillí<br />

Ach bhí faitíos orm labhairt leat ródhána,<br />

Bhí eagla orm nach nglacfá mé 's go<br />

mbrisfeadh sin ár gcarthanas,<br />

'S a Dhia Mhór nár thaismeach mar tharla.<br />

I ndiaidh gach oíche bhrónach ar chaith mise<br />

'mo chodladh leat,<br />

'S mé ' dúil go dtiocfá chugam fríd an fhásach,<br />

A riamh uilig ní tháinig tú is d'fhág tú ar an<br />

anás mé,<br />

Gur casadh domh an fear a thug a Iámh domh.<br />

Nach cuimhin leat gach oíche thíos a chois na<br />

farraige,<br />

Is éanacha na coilleadh 'seinm <strong>ceoil</strong> dúinn,<br />

A' crotach mara a' feadalaigh, 'tabhairt curtha<br />

dúinn go carthanach<br />

Go ndéanadh sinn ár gcónai 'dTír na hÓige.<br />

Beidh cuimhne 'gam a choíche ar gach oích' ar<br />

chaith tú 'suirí liom<br />

Chois cladaigh thíos ba muid a bhí go<br />

glórmhar,<br />

Ní dhéanfainn féin do mhalairt nó bhí Neamh<br />

againn ar talamh,<br />

Ó, 's cé deir nár chaith muid seal i dTír na<br />

hÓige,<br />

Ach, mar Oisín tá mé cloíte a' síorghol 's a'<br />

mairgnigh,<br />

'S mo bhanríon uasal scartha uaim a choíche,<br />

I dTír na nÓg ar ais dá mbeinn is mé seal oíche<br />

'suirí leat,<br />

Go leigheasfadh sé mo ghalar dubhach go<br />

síoraí.<br />

I dTír na nÓg ar ais dá mbeifeá 's tú seal oíche<br />

a' suirí liom,<br />

Ar m'fhocal duit nach scarfadh sinn a choíche<br />

Ná dhéanfainn féin do chealgadh 'gus<br />

sheolfainn ar a' bhealach thú.<br />

Nár dhual duit pian ná galar dubhach go<br />

síoraí.<br />

Bíodh coirneál in do chroí bhéarfas dídean don<br />

fhile bhocht<br />

'S ná fág amuigh faoin doineann ar an bhlár é,<br />

Cuimhnigh air go síor nó faraoir tá sé<br />

goilliúnach<br />

'S nár thrua thú a chroí, dá mbeadh a bhás ort.<br />

Tácoirneál in mo chroí ina gcónaíonn an file<br />

sin.<br />

'S ní fhuígfidh mé faoin doineann ar an bhlár é.<br />

Nó beidh sé liom'na cille 's beidh 'anam glan<br />

gan mhilleadh.<br />

Ins na Flaithis go síoraí ar Iáimh liom.<br />

Beidh sonas agus saoirse agus aoibhneas ar<br />

Neamh againn,<br />

'S gan scaradh ar ár n-anamnaibh go deo ann;<br />

Faoin chrann is milse toradh dár fhás ariamh<br />

san abhaill. Órú caithfidh muid an tsíoraíocht<br />

go glórmhar.<br />

-Seán Bán Mac Grianna<br />

225

---

A' TAISTEAL DOMH SÍOS FÁ NA CÓSTAÍ<br />

A' taisteal domh síos fá na cóstaí,<br />

'S mé 'g imeacht gan bhuaireamh gan bhrón,<br />

'S é casadh mé isteach tigh an óstaí<br />

Go gcaithfinn an oíche le spórt.<br />

Cé 'casadh 'n mo shlí ach a' spéirbhean<br />

A chuir siabhrán ar m'aigneadh go deo,<br />

Bhi loinnir na gréine ina héadan,<br />

Is binneas na gcuach ina glór.<br />

Bhí a súile comh glinn leis na réaltaibh,<br />

Ba dathúil a gné 'gus a gnúis,<br />

Bhí a fiacla a' lonradh mar phéarlaí,<br />

Ina béilín ba mhilse ná'n t-úll.<br />

Bhí a colann a' dealramh Ián-ghlégheal,<br />

Mar aingeal as Flaithis na Naomh<br />

'S nár mhéanar don té 'gheobhadh a'<br />

spéirbhean<br />

Mar scéith in aghaidh bhuaireamh a' tsaoil.<br />

Órú b'uaisle í ná Banríon na nAingeal,<br />

Ba luachmhaire a colann ná'n t-ór,<br />

Ba chumhra í ná mil i Meán Samhraidh<br />

Ba bhinne í ná ceiliúr na smól.<br />

Órú thug sise barr ar gach bantracht,<br />

'S í bláth bán i dtír í go deo,<br />

Ba dual di bheith ' dTeamhair 'na banfhlaith<br />

Ach cailleadh Ceann tSáile 's a' Bhóinn.<br />

Shuigh mé ar Iáimh leis a' spéirmhnaoi,<br />

Bhí loinnir sna gloiní ar bord,<br />

Bhí comhrá 'gus caidreamh dá reir sin,<br />

Ó 's a Mhuire nár ródheas ár ndóigh.<br />

Thug mé crios di de dhéanamh na Gaeltacht’,<br />

Bhí breachtai' le dealramh mar ór<br />

Agus blas Rinn na Feirste 'na dhiaidh sin,<br />

Ó 'Dhia Mhór ba mé ' bhí sa ghlóir.<br />

Caitheadh an oíche fá phléisiúr,<br />

Le damhsa, le hamhráin 's le ceol,<br />

Bhi filíocht bheacht agus véarsaí,<br />

Le cluinstin sa tseanteangaí chóir.<br />

Bhí subhachas breá agus aoibhneas,<br />

Ar gach duine 's a ghloine ina dhorn,<br />

Agus Flaithis ó sin go meánoíche,<br />

Ní fhuígfidh sé m'aigneadh go deo.<br />

Ach mo léan géar ní mhaireann glóir shaolta,<br />

Tig deireadh le caidreamh 's le ceol.<br />

Tig duibheagán dúnta na hoíche,<br />

'S théid gealach a' tsonais faoi cheo.<br />

Ach ma mhaireann muid beo agus bríomhar,<br />

Beidh oícheannaí mór' ann go fóill.<br />

Mur' dual dúinne suáilce ‘r a' tsaol seo,<br />

Beidh sí againn go síoraí sa ghlóir.<br />

Ár mbeannacht go deo leis an oíche,<br />

A chaith muid seal aoibhinn gan ghruaim,<br />

Nach trua nach mairfeadh sí choíche,<br />

Ach tá 'n chinniúint seo cadránta cruaidh.<br />

Tá 'n tsíoraíocht fada 's níl críoch léi,<br />

Ach cluinfear mé 'caint as an uaigh<br />

Beidh an ghlao sin dhá anam ródhileas,<br />

Faoi aon bhláth 'nach smolann le fuacht.<br />

-Seán Bán Mac Grianna<br />

226

---

LÁ BREÁ TE SA tSAMHRADH<br />

Go raibh slán don am a raibh mise óg,<br />

Ba sin an uair arbh fhiú bheith beo,<br />

Bhuail mé suas le cailín óg deas,<br />

Lá breá te sa tsamhradh.<br />

Chuaigh mé féin 'na' bhaile a luí,<br />

Ach níor chodail mé ar feadh na hoích',<br />

Ach a' meabhrú liom ar stór mo chroí,<br />

A bhí 'gabháil i mo chleamhnas.<br />

Ar inseán ghlas ar bhruach na trá.<br />

'S mé 'meabhrú liom ar chúrsaí grá.<br />

Cé chasfaí ann ach spéirbhean álainn,<br />

Lá breá te sa tSamhradh.<br />

Chuaigh mé síos an dara Iá,<br />

Is dhearc mé thart fá bhruach na trá,<br />

Ach ní raibh mo stóirín óg le fáil,<br />

'S bhí gruaim ar ghrian a' tSamhraidh.<br />

Bhí a gruag mar fháinní 'crochadh anuas,<br />

Bhí dealramh solasta ina gruaidh,<br />

'S ba bhinne guth a béil ná'n chuach,<br />

Maidin aoibhinn Shamhraidh.<br />

Thiontaigh an aimsir fliuch is fuar<br />

Is thdinig feochán fuar ó thuaidh,<br />

Is mise bocht liom féin faoi ghruaim,<br />

'S ba chosúil é le geimhreadh.<br />

Shuigh sí síos ar inseán féir.<br />

Is chuaigh mé féin chun súgraidh léi.<br />

'S nár dheas a dealramh 'bhí sa ghréin,<br />

Lá bred te sa tSamhradh.<br />

Phill mé féin 'na' bhaile arís.<br />

Is luigh mé síos ar feadh thrí mí,<br />

'Mo chraithleán bhreoite bhocht gan bhrí,<br />

'S mé 'smaointiú ar an tSamhradh.<br />

Dhruid mé leis a' chailín óg,<br />

Agus bhain mé dithe cupla póg,<br />

'S a Dhia anocht nár dheas ar ndóigh,<br />

Lá breá te sa tSamhradh.<br />

Nuair a théim amach ar shliabh a' tsín,<br />

'S mé reaite caite ag buaireamh an tsaoil,<br />

Théid a’ fuacht 's a’ t-anro fríd mo chroí,<br />

I ndúlaíocht a' Gheimhridh.<br />

Ach mo bhrón fá dheireadh thit an oích',<br />

Is d'éalaigh sí mo spéirbhean chaoin,<br />

Ach gheall sí domhsa 'theacht arís.<br />

Go gcríochnaimis a' cleamhnas.<br />

Nuair a smaointím ar na laetha breátha,<br />

'Chaith me thart fá bhruach na trá,<br />

'S gur thit mé 'dtús mo shaoil i ngrá,<br />

Lá breá te sa tSamhradh.<br />

-Seán Bán Mac Grianna<br />

227

---

MHEALL SÍ LENA GLÓRTHAÍ MÉ<br />

Seo mo mhallacht ar na mná,<br />

'S iad a mhearaigh mé 'gus rinne mo chrá,<br />

Thit mé i dtús mo shaoil i ngrá le spéirbhean<br />

álainn óg,<br />

Is mheall sí lena glórthaí mé.<br />

'S í bhí sochmaí laghach gan bhród,<br />

'S í ba mheallacaí 's ba mhilse póg,<br />

Bhí sí croíúil greannmhar cóir 's ní bréag a<br />

bhfuil mé 'rá,<br />

Gur mheall sí lena glórthaí mé.<br />

Shíl mé nach raibh aon duine bocht ar mo<br />

dhream,<br />

Nach raibh sa tsaol seo ach spórt is greann,<br />

Ach faraoir tá mé fágtha anois go fann, 'mo<br />

dhobhrán bhocht liom féin.<br />

Ó mheall sí lena glórthaí mé.<br />

Is iomaí oíche fhada fhuar,<br />

A chaith mé 'suirí léithe chois na gcruach<br />

Is a' teacht 'na 'bhaile arís gan ghruaim le<br />

bodhránacht a' lae,<br />

Nuair a mheall sí lena glórthaí mé.<br />

Thóg sí a seolta i bhfad ar shiúl,<br />

Is d'fhág sí mise a' sileadh na súl,<br />

Ach nár chuma liom dá mbínn a' dúil lena<br />

feiceáil arís níos mó,<br />

Och, mheall sí lena glórthaí mé.<br />

Ó mheall sí lena glórthaí mé.<br />

Nach doiligh domhsa theacht fríd a' tsaol,<br />

Ó d'éalaigh an ainnir úd a chráigh mo chroí,<br />

Is d’fhág sí mise lag gan bhrí 'o mo chaitheamh<br />

's 'o mo chloí,<br />

Ó mheall sí lena glórthaí mé.<br />

Mo chreach mo léan 's mo mhíle trua,<br />

Nár fágadh sínte mé san uaigh,<br />

Sular casadh domh ainnir chiúin na gcuachann<br />

a chráigh mo chroí go deo,<br />

Ó mheall sí lena glórthaí mé.<br />

Chuir sí mise ó chodladh na h-oích'.<br />

Is chuir sí arís mé ó ithe 'n bhidh,<br />

Tá me anois ar leabaidh 'n bháis mo luí a'<br />

feitheamh ar an uair,<br />

Ó mheall sí lena glórthaí mé.<br />

Ach dá mbeadh an saol seo ar mo mhian<br />

Scéal cinnte go mbeimis óg a choích'<br />

Nó chuirfinn lámh na cloige arís go dtí an t-am<br />

arbh fhiú bheith beo<br />

Nuair a mheall sí lena glórthaí mé.<br />

Ó, mheall sí lena glórthaí mé<br />

Is ea mheall sí lena glórthaí mé..<br />

-Seán Bán Mac Grianna<br />

Anois táim cloíte caite críon,<br />

Gan tslacht gan rath gan stór gan maoin,<br />

Gan duine le theacht 'e mo chóir san oích' a<br />

thógfadh domhsa cian,<br />

228

---

CRÍOCHA 'N OILEÁIN ÚIR<br />

I bhfad ó bhaile thriall mo stór,<br />

Go críocha 'n Oileáin Úir,<br />

Is d'fhág sí mise anseo faoi bhrón,<br />

'S gan triomú ar mo shúil.<br />

Luaigheadh mé léithe i dtús mo lae,<br />

'S nach trua leat féin mo scéal,<br />

‘S í 'grá mo chroí mo chailín deas,<br />

'S í thógfadh domhsa cian.<br />

Is mór mo chumhaidh 'do dhiaidh a rún,<br />

Ó d'éalaigh tú thar toinn,<br />

Tá 'n saol faoi ghruaim tá 'n aimsir fuar,<br />

Táim cráite buartha tinn.<br />

Beo ní bhead le cumhaidh 'do dhiaidh,<br />

'S a stór táim cloíte i bpéin,<br />

0 'grá mo chroí, mo chailín deas,<br />

'S í thógfadh domhsa cian.<br />

A rún mo chléibh 'nois pill arís,<br />

Go bpóstar me 'gus tú,<br />

Beidh só 'gus aoibhneas inár saol,<br />

'S beidh buaireamh 'n tsaoil ar shiúl,<br />

Beidh saol a' phósta séanmhar sóúil<br />

Suáilceach sona suairc,<br />

'S ní bhead arís faoi bhrón mar bhí,<br />

'S ní baol domh choíche gruaim.<br />

229

---

ÓRGHLEANN NA gCRAOBH CUMHRA<br />

Má b'fhada 'n oích' aréir níor chodail mise aon néal,<br />

Ach a' smaointiú liom féin 's a' meabhrú,<br />

Ar a’ phlanda mhaiseach laghach a bhí 'na cónaí léithe féin,<br />

In úrghleann na gcraobh cumhra.<br />

Suaimhneas níorbh fhéidir domh 'fháil mura dtéinn,<br />

Go bhfeicinn a’ spéirbhean mhúinte<br />

Ar chaith me fada réidh nuair a bhi me óg gan chéill,<br />

A' síorchur na mbréag in iúl di.<br />

Go moch roimh éirí ‘n lae chuir mé orm mo chuid éadaigh,<br />

'Gus d'imigh mé liom féin a’ drandán,<br />

Trasna bharr a’ tsléibhe 's mé 'g éisteacht leis an éanlaith<br />

Ag éirí as a néal go hantráthach.<br />

B'aitiseach a’ radharc ’bheith coimhéad ar na réalta<br />

A’ folach ar a’ ghréin go cúlta,<br />

'S beidh cuimhne agam go héag ar an imir a bhi sa spéir,<br />

Os cionn ghleann na gcraobh cumhra.<br />

230

---

CAILÍN NA GRUAIGE BÁINE<br />

Is uaigneach mo shaol go gruama faraoir,<br />

’Mo thruaill bhocht gan siamsa ’tá mé,<br />

’S is brónach a bhím gan suaimhneas na hoích',<br />

Go buartha lag cloíte cráite.<br />

’Sí ’n stuabhean gheal chaoin a rinne gual de mo chroí,<br />

’S níl suairceas a choíche i ndán domh<br />

Ó luaigheadh liom mar mhnaoi go luath ‘dtús mo shaoil,<br />

Mo chailín na gruaige báine.<br />

’S i bláth bán na gcraobh í, thug barr ar gach scéimh,<br />

Le háilleacht le méid ’s le breáchta<br />

’Sí d'fhág mé faoi léan, ’s í chráigh mé gan bhréig,<br />

’Gus tá ’fhios ag Mac Dé mo chás-sa.<br />

Dá bhfaighinnse mo rogha, ó b'ansa liom é,<br />

Bheith ar láimh leis a' spéirbhean álainn<br />

’S ní náire ar bith liom é nó ’s í grá geal mo chléibh.<br />

Mo chailín na gruaige báine.<br />

Dá dtigeadh sí arís ar cuairt chun mo thí,<br />

Nach mise bheadh aoibhiúil sásta,<br />

’S nil áit ar bith dár mhian léi nach mbainfinnse fúm,<br />

Ach cead ’fháil mo shaol a chaitheamh léi<br />

Nach trua mise 'smaointiu go domhain in mo chroí,<br />

Nach bhfeicim arís go brach í,<br />

Táim buartha bocht faoi chian,'s ní mhairfead beo bliain,<br />

Gan cailín na gruaige báine.<br />

231

---

CAILÍN NA GRUAIGE BÁINE<br />

Is uaigneach mo shaol go gruama faraoir<br />

‘Mo thruaill bhocht gan siamsa ‘tá mé<br />

‘S is brónach a bhím gan suaimhneas na hoich’<br />

Go buartha lag cloíte cráite<br />

‘Sí ‘n stuabhean gheal chaoin a rinne gual de mo chroí<br />

‘S níl suairceas a choiche i ndán domh<br />

Ó luadh liom mar mhnaoi go luath ‘dtús mo shaoil<br />

Mo chailín na gruaige báine<br />

‘S i bláth bán na gcraobh í, thug barr ar gach scéimh<br />

Le háilleacht le méid ‘s le breáchta<br />

‘Sí d’fhág mé faoi léan, ‘sí chráigh mé gan bhréig<br />

‘Gus tá ‘fhios ag Mac Dé mo chás-sa<br />

Dá bhfaighinnse mo rogha, ó b’ansa liom é<br />

Bheith ar láimh leis a’ spéirbhean álainn<br />

‘S ní náire ar bith liom é nó ‘s í grá geal mo chléibh<br />

Mo chailín na gruaige báine<br />

Dá dtigeadh sí arís ar cuairt chun mo thí<br />

Nach mise bheadh aoibhiúil sásta<br />

‘S níl áit ar bith dár mhian léi nach mbainfinnse fúm<br />

Ach cead ‘fháil mo shaol a chaitheamh léi<br />

Nach trua mise ‘smaointiú go domhain in mo chroí<br />

Nach bhfeicim arís go brách í<br />

Tá mé buartha bocht faoi chian is ní mhairfead beo bliain<br />

Gan cailín na gruaige báine<br />

-Seán Bán Mac Grianna<br />

232

---

A MHUIRNÍN ÓG<br />

Glaoim ort a mhuirnin óg,<br />

Glaoim ort a mhíle stór,<br />

Tar is labhair liom uair nó dhó<br />

Go n-insí mé mo scéal duit.<br />

Curfá:<br />

A mhuirnín óg, a mhíle grá,<br />

A mhuirnín óg 's tú rinne mo chrá,<br />

A mhuirnín óg nach fada 'n Iá<br />

Ó gheall tú mise 'pósadh.<br />

Searc go dtug mé duit is grá,<br />

Ceart ní bhfuair mé uait ach crá,<br />

Rinne tú gual den chroí in mo Iár,<br />

Ó thréig tú mé gan ábhar.<br />

Suím síos 'e chois a’ chuain,<br />

A' caint liom féin 's a' déanamh bróin,<br />

Ach ní chluinim ceiliúr binn na gcuach,<br />

Mar chluininn féin in m'óige.<br />

Seal a bím a' déanamh bróin,<br />

Seal beag eile 'déanamh <strong>ceoil</strong>,<br />

Seal a’ meabhrú ar mo dhóigh,<br />

'S a gol fán mhnaoi nach bhfuair mé.<br />

Nuair a théim go tigh an óil,<br />

Is suím síos le gloine ar bord,<br />

Báithim dhá dtrian bróin sa bheoir,<br />

Agus scilim rún mo chroí amach.<br />

A ríbhean deas na gcoirnín dlúith,<br />

'Bhí múinte cneasta socair ciúin,<br />

Pill ar ais is leigheas mo chumhaidh,<br />

'S beidh Dia ina bhun go deo duit.<br />

Tá mé 'nois 'mo luí ar leabaidh 'n bháis,<br />

Mo chónair déanta réidh gan spás,<br />

Dá dtigtheá is labhairt liom uair amháin,<br />

233

---

Go leigheasfeadh glór do bhéil mé.<br />

-Seán Bán Mac Grianna<br />

234

---

THÉID A' LÁN AMACH IS ISTEACH<br />

Théid a' lán amach 's isteach.<br />

Is cuma sinne muscailte no i suan,<br />

Théid a' lán amach 's isteach,<br />

Is cuma sinn meidhreach nó faoi ghruaim.<br />

Théid a' lán amach 's isteach,<br />

Is cuma sinne ar meisce nó inár stuaim,<br />

'S nach meallta 'n fear a shíleas<br />

Ar a' tsaol seo choíche go bhfaighidh sé buaidh.<br />

Fásfaidh 'n bhachlóg teacht an Earraigh,<br />

Ins a' tSamhradh bídh gach toradh i mbláthas<br />

Seinnidh 'n éanlaith ins na crannaibh,<br />

Ins an Fhómhar bídh gach toradh, lán.<br />

Teacht a' Gheimhridh titidh 'n duilliúr,,<br />

Tig síon is siorradh as gach aird,<br />

Sioc is sneachta gearradh dubh na Nollag,<br />

Chá dtéid cosc le hobair Dé go brách.<br />

Gheibh lámh láidir buaidh na laige,<br />

Tá 'n saol seo rannta éagothrom ar ndóigh,<br />

Bídh fíon is feoil ag bodaigh,<br />

'Gus créatuir bhochta fágtha fann gan stór.<br />

Tá saint a' tsaoil faraoir go buan dá ndalladh<br />

Ach ní choinníonn saibhreas duine choíche beo,<br />

Má gheibh siad creafóg a chumhdóchas a' cholainn<br />

Níl mé á n-eileamh, an lá a rachas siad faoi fhód.<br />

Théid grá go linn na gcaolann ins a' duine<br />

Agus fágaidh sé go buan é ag caint leis féin,<br />

A' meabhrú fdn phléisiúr atá roimhe,<br />

Sin nó 'mairgnigh fán tsaol atá'na dhiaidh<br />

Is ábhar bróin i gcónaí 'n t-am a chaitear,<br />

Cailltear éadáil ann nach féidir 'fháil .go deo.<br />

Dá mbiodh an saol seo ar ár mian nár bheag a’<br />

tsuim é,<br />

Ach an giorria sin a imíos, bídh se mór.<br />

Is iomaí lúb is cor sa chinniúint,<br />

Ó thús ár saoil go lá ar mbáis,<br />

Is iomaí rún a bíos ag duine,<br />

Nach dual do 'chur i ngníomh go brách,<br />

Ach dá bhfaigheadh sinn buaidh na cruinne,<br />

Is cead ár miantai 'chur i láthair choích’<br />

Rachadh sinn go grinneall de bharr dífhoighde,<br />

Is díobháil céill' theacht le'r sáith.<br />

-Seán Bán Mac Grianna<br />

235

---

SÉIMÍ EOGHAINÍN DUIBH<br />

Culaith chomhraic Fhinn Mhic Cumhaiil ort, a<br />

Shéimí Eoghainín Duibh,<br />

'Gus tú i gceann do chleasa lúth, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

Cú Chulainn cé gur thréan é ní sheasochadh sé<br />

in d'éadan,<br />

Faoi arm agus éideadh, a Shéimí Eoghainín<br />

Duibh.<br />

Mainte Satin Neillí Shéarlais ort,a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

Corsaicí Tharlaigh Shéamais ort, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

Geansaí Hiúdaí Thaidhgín is bríste Sheáin an<br />

Éilín,<br />

'S nár dheas a thiocfadh 'n t-éideadh sin do<br />

Shéimí Eoghainín Duibh.<br />

Mainte báinin Shiúsaí Phaidiumháin ort, a<br />

Shéimí Eoghainín Duibh,<br />

Veiste chnáibe Hiúdaí Chnagadáin ort, a<br />

Shéimí Eoghainín Duibh,<br />

Bearád spéire Mháire 'n Lústair 's sou'wester<br />

Sheáin a'Phúdair,<br />

Anuas go dtí 'n dá shúil ort, a Shéimí Eoghainín<br />

Duibh.<br />

"Óró 'dtiocfa' tú 'un Aonaigh liom, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

Ós a' gceannócha tú caoirigh domh, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh."<br />

"Rachad leat 'un Aonaigh is ceannóchad duit<br />

caoirigh<br />

Agus cuirfead culaith shíoda ort," arsa Séimí<br />

Eoghainín Duibh.<br />

"Ó an dtiocfa' tú 'un teampaill liom, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

Ós an gcuirfí tú an fáinne orm, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh."<br />

"Rachad leat 'un teampaill is cuirfead ort a'<br />

fáinne,<br />

Is beidh mé fíor go brách duit," arsa Séimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

'Nuair a thiocfas Iá ár bpósta orú, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

Orú 'gceannócha' tú clóca domh, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh."<br />

"Ceannóchad duit clóca agus gúnaí daora sróil,<br />

Agus cuirfead coróin óir ort," arsa Séimí<br />

Eoghainín Duibh.<br />

"Ó tá mé dúnta 'n grá ort, a Shéimí Eoghainín<br />

Duibh,<br />

Bím a" smaointiú oíche is lá ort, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh."<br />

"Ó más fíor a' scéal le rá é gur tusa féin mo<br />

ghrá,<br />

Ó ní thréigfidh mé go brách thú," arsa Séimí<br />

Eoghainín Duibh.<br />

Ó da mbitheá i lár an aonaigh, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

Agus curca geal den tsíoda ort, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

Bheadh cailíní na tíre i riocht a chéile a<br />

chíoradh,<br />

Féacháil cé acu gheobhadh cead claonadh leat,<br />

a Shéimí Eoghainín Duibh.<br />

Ó chrothnaigh muid sa chomhrac thú, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

Nuair a buaileadh 'n buille mór orainn, a<br />

Shéimí Eoghainín Duibh.<br />

Ó dá mbítheá ar thús a tslóigh againn 's do<br />

ghunna bheith in do dhorn agat<br />

Ní chaillfí lá na Bóinne sinn, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh.<br />

Nach trua nach raibh san ár againn, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

Nuair a tháinig clann na Spáinne 'ugainn, a<br />

Shéimí Eoghainín Duibh,<br />

Dá mbitheá leis a' Dálach on Chorrshliabh go<br />

Ceann tSáile,<br />

Ni choscrófaí go brách sinn, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh.<br />

Orú, bhí muid seal in éifeacht, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

Nó go dtáinig orainn léirscrios, a Shéimí<br />

Eoghainín Duibh,<br />

Ach ab é gur chaill na Gaeil ó Chorcaigh go<br />

Loch Éirne,<br />

Ní bheadh aon Rí ar Éirinn ach Séimí<br />

Eoghainín Duibh.<br />

-Seán Bán Mac Grianna<br />

236

---

AN YAWL MHÓR<br />

A Chasadhmaid chrín, ba sheasmhach 's ba righin<br />

thú,<br />

Is b'ionat a bhi fíorscoith na darach.<br />

Nach iomaí sin líne a chuir tú ón tsaol,<br />

Ó tháinig do chraobh os cionn talaimh.<br />

D'fhás tusa aníos 'do phlanta dheas aoibhinn,<br />

'S bhí snáithe glan caoin ort le gearradh,<br />

Cé gur iomaí sin oíche ar ucht Shliabh a' tSín<br />

A lúb tú le gaoth 'gus le stoirm.<br />

Nuair a smaointím chomh glórmhar 's bhí laetha'<br />

na hóige,<br />

Cá hionadh na deora 'mo dhalladh,<br />

I gcoillidh ghleann cheo 's mé faoi dhuilliúr go<br />

fóill,<br />

Agus géimneach na mbó a mo mhealladh.<br />

A' chonairt sa tóir ar a tsionnach gach neoin,<br />

Na héin a' gabháil cheoil ins na crannaibh,<br />

Is mise go bródúil's níor dhual domh go deo,<br />

Bheith 'mo chriathrú gan só fá na beanna.<br />

Ná caoin thusa d'óige, nó sin mar a hordaíodh,<br />

Ní mhaireann a' córtas ach tamall,<br />

Is beag nach ndéan' póit is nach dtiteann chun<br />

bróid<br />

Ach tá 'n Cruthaitheoir trócaireach geanúil.<br />

Seanchloigeann gránna ar cholainn ró-álainn,<br />

Níor ordaigh ár nArdrí ná 'samhail<br />

Codail go sámh is beidh rath art is ádh,<br />

A bhanríon na mbád a bhí geanúil.<br />

Ní a' caoineadh atá me, ach tá'n cineadh a' rá<br />

liom.<br />

Gur thabhaigh mé náire agus scainnir—<br />

Do fhíorscoith an adhmaid a d'fheistigh na<br />

cábáin,<br />

'S chuir cinn ar na teampaill sa tseanam.<br />

Ní raibh cipín ná clár dá raibh oibrí' san Airc,<br />

Nach raibh gearrth' as crann álainn den daraigh,<br />

Nach é sin a' scéal cráite 's nach trua leat mo<br />

chás,<br />

Bheith sceite 'mo chláraí sa ghreallaigh.<br />

Nach dona 's nach cloíte mar rinneadh a'<br />

díoghadh duit,<br />

A phlanta de uaisle na coilleadh.<br />

Ábhar chathaoir na rí agus chroisín na naomh,<br />

Do dhúchas nach tútach mar milleadh.<br />

Ba í do chinniúint a bhí bithiúnta i ndeireadh na<br />

scríbe,<br />

Mo léan nach é 'n saol seo 'tá bradach,<br />

Tú mar earradh ag straoille a' baint taca as go<br />

haoibhinn,<br />

I scealpaigh gos íseal sa chladach.<br />

A sheanfhile chaoin ná bí a' briseadh do chroí.<br />

Fá mise bheith sínte ar a' leacaigh.<br />

Ná héiligh fán straoille bheith suite ar mo<br />

chaoldroim,<br />

Níl mé ach ag íoc as mo pheacaí.<br />

Níor shiúil mise díreach ar bhóithre an tsaoil,<br />

'S iad mo bhéasaí d'fhág míchlú ar m'ainm,<br />

D’fhág mo chleiteacha síos liom 'gus osna in mo<br />

chroí,<br />

Agus coincleacha míofara ar m'anam.<br />

Shíl mé gur bhád thú nár choir is nár cháin,<br />

Ó chua' tú ar sáile 'do leanbh,<br />

Gur sheol tú go státúil ó Thoraigh go hÁrainn,<br />

'S gur bhain tú gach rás ar na caineáil,<br />

Níor chuala mé ráite gur chiontach tú '<br />

mbáthadh,<br />

Nó 'ngníomharthaí róghránna ar bith eile,<br />

Ach má thábhaigh tú cáipéis do d'anam, bí<br />

cráifeach,<br />

Déan faoiside chráite le file.<br />

Bhí mé trom ar na rámhaí 's níor sheoltóir<br />

mhaith báid mé,<br />

'S ní raibh mé riamh ádhúil ag scadáin,<br />

Theilginn na tairní ar fhíorbheagán ábhair,<br />

'S ní dhearn mé riamh tábhacht le brádáin.<br />

Chuir mé foireann as Árainn i gcontúirt a mbáite.<br />

'Gus dhíbir mé dhá mhaighdean mhara.<br />

D'fheall mé sa rás ar chuid fear Bhaile Mhánais,<br />

Agus bháith mise 'n Dálach sa bharra.<br />

Seo achainí chráifeach a ghuím ón Ardrí,<br />

Do thógáil gan spás as an anás,<br />

Agus cathaoir i bPárthas a bheith agat go brách.<br />

Agus gaobhar le Banríon na nAingeal.<br />

Tú bheith gan chian ar dheisláimh ag Dia,<br />

Agus smál dubh na mbliantach de d'anam<br />

Is a'straoille go síoraí bheith 'n Ifreann na bPian,<br />

Agus gadracha iarainn á cheangal.<br />

-Seán Bán Mac Grianna<br />

237

---

CAITLÍN TRIAIL<br />

Tá an oíche a' sioc agus tá sí fuar,<br />

Agus d'éalaigh mo ghrá-sa le fear eile uaim;<br />

A grua dheas lustair is a béilín binn,<br />

Is a Cheatai, a stór, tá mé breoite tinn.<br />

‘S í Ceataí a mhearaigh agus a bhreoigh mo<br />

chiall,<br />

Agus d’fhág mé ag osnaíl go mór ina diaidh.<br />

Níl teach leanna ón Bhóinn go Baile Átha<br />

Cliath<br />

Nár ól mé do shláinte ann, a Cheataí na gCiabh.<br />

Shiúil mise thoir agus shiúil mé thiar,<br />

Sligeach na long agus sráid Bhaile Átha Cliath;<br />

Macasamhail mo chailín ní fhaca mé riamh<br />

Gur phill mé na bhaile ionsar Chaitlín Triail.<br />

Níl mo ghrása dubh ná buí<br />

Is fiú a cheangal le hór a dlaoi<br />

‘S í péarla an chúil chlannaigh í mar d’ordódh<br />

an rí<br />

‘S í réalt na maidne í ‘measc chailíní an tsaoil.<br />

Dá bhfeicfeása Ceataí ‘s í amuigh ar an sliabh,<br />

‘S go mba ghile í na aon eala dá bhfaca tú<br />

ariamh,<br />

Scaipfeadh sí an drúcht is ní bhrúfadh sí an<br />

féar,<br />

Is gur glaise a dhá súil ná bláth na sú craobh.<br />

Níl aon bhó, ná aon bhearach, ná aon chaora<br />

bhán<br />

Ó Dhreat geal na Banna go geataí Dhreat Átha<br />

Nach dtabharfainn dom’ Cheataí ar aon phóg<br />

amháin<br />

‘S í a leigheasfadh an galar atá ag gabháil fríd<br />

mo lár.<br />

‘S í is binne, ‘s í is finne, ‘s í is áille dlaoi,<br />

‘S is gile í faoi dhó ná an sneachta ar an<br />

chraobh,<br />

‘S í péarla an chúil chlannair í fuair taitneamh<br />

sa tír<br />

‘S í réalt na maidne í thar chailíní an tsaoil.<br />

‘Sé mo mhilleadh go bhfaca mé an dubh nó an<br />

donn<br />

‘Sé mo mhilleadh go bhfaca mise duilliúr na<br />

gcrann<br />

Ó mo mhilleadh go bhfaca mé Ceataí ‘s a clann<br />

A’s gur chaill mé mo chreideamh mar gheall ar<br />

aon bhean.<br />

Sagart beag mallaithe mé i ngrá le bliain,<br />

Is go mb'fhearr liom bean agam ná a bhfaca<br />

mé riamh,<br />

Gur lig mé na haspail is a gcuideachta uaim,<br />

Is go rachainn na leapa le Caitlín Triail.<br />

Gheall tusa domhsa agus gheall tú fa dhó,<br />

Nach ndéanfá mo mhalairt anois ná go deo,<br />

Nó go bhfaca mé tusa agus fear eile ag ól<br />

I gcúl an tom dreasa is mug leanna in do<br />

dhorn.<br />

Ó mo mhilleadh go bhfuair mise léann ar scoil<br />

Is go mbrisfear as na sagairt mé anois gan<br />

mhoill<br />

Óch, tá searbhas m'anama ag cognadh mo<br />

chroí,<br />

Is is trom sin ar d'anam, a Chaitlín Triail.<br />

238

---

CAITLÍN ÓG<br />

Caitlín Óg ag gabháil an ród,<br />

Agus casadh Dónall Dubh uirthi,<br />

Thug sé í go taobh an chlaí,<br />

Agus bhain sé míle mag aisti.<br />

Curfá:<br />

Fa la la léir Ó randaí dú,<br />

An gcuala sibh cúrsa ar Chaitlín,<br />

Dá mbéinnse beo arú bliain nó dhó,<br />

Go mbeinnse ag ól le Caitlín.<br />

A Chaitlín Óg is tú mo stór,<br />

Go deo, ní mian liom scaradh leat,<br />

Ar Shliabh a’ tSín gur chaith mé an oíche,<br />

Mar i ndúil is go mbeinn i gcleamhnas leat.<br />

Dá mbeinn i mo tháilliúir nó i mo ghabha,<br />

I mo ghréasaí bróg a b’aite liom,<br />

D’ainneoin Éireann is a bhfuil beo,<br />

Go gcuirfinnse clóca ar Chaitlín.<br />

Bhí mé oíche i mo shuí liom féin,<br />

Agus d’éirigh mé ionsar na cailíní,<br />

Shíl mé a choíche nach bhfaighinn an tslí,<br />

Go tóin an tí ionsar Chaitlín.<br />

239

---

MALAÍ NA gCUACH<br />

Ar meisce cha dtéim-se níos mó<br />

Braon leanna go deo ní bhlaisfidh mé<br />

0 chaill me mo chailín beag óg<br />

A chuirfeadh i mo phócaí ’n t-airgead.<br />

Is fada liom uaim í , uaim í<br />

Is fada liom uaim i ó d’imigh sí<br />

Is fa-da liom thíos agus thuas i,<br />

Malaí na gCuach Ní Chuileannáin.<br />

Déanfaidh me teach ar an ard<br />

'S beidh ceithre ba bána breac' agam<br />

Cha ligim aon duine dá gcomhair<br />

Ach Malaí dheas Bhán Ní Chuileannáin.<br />

Dá mbeinnse i ndochar an bhais,<br />

Agus daoine á rá nach dtiocfainn as,<br />

Cha ndéanfainn mo thiomna go brách<br />

Go dtiocfadh Mal Bhán Ní Chuileannáin.<br />

Tháinig soitheach isteach (In)sa chuan<br />

Ar maidin Dé Luain ón fharralge;<br />

Casadh Malaí ar bhuachaill ón lo(i}ng,<br />

Is d'fhág sí a croí ag an mhairnéalach.<br />

Bhí mise lá ar an choill,<br />

Is tharla dam soilse bradóige;<br />

Dhéanfadh sí marbhán beo<br />

Nó buachaill beag óg den seanduine.<br />

Dá bhfeicfeása 'n t-óganach óg<br />

'Na sheasamh ar bhord na loinge seo:<br />

"A óganaigh, seo duit mo lámh,<br />

Is mise Mal Bhán Ní Chuileannáin."<br />

240

---

SÉAMAS MAC MURCHAIDH<br />

A Shéamais Mhic Mhurcaidh, a chaoinmharcaigh uasail<br />

' phlanda den fhíorthreibh a shíolraigh ó uaisle.<br />

Is cosúil nach gcuala tú go raibh do ghaolta do do ruaigeadh<br />

Nuair nar éalaigh tú san oíche sular díoladh faoi do luach thú.<br />

Tá mé inniu in Ard Mhacha is is fuar liom mo ghéibheann<br />

Is iad mo chomharsa lucht mo chéasta agus is nimh liom a bpléisiúr.<br />

Ní thuigeann siad mo chanúint is cha labhraim leo Béarla<br />

Is gurb í m'ansacht an bhean dubh atá i ngleanntán a' tsléibhe.<br />

Ó eíreoidh mé amárach le luathéirí na gréine,<br />

Agus siúlfaidh mé an áit seo agus garda ar gach taobh domh.<br />

Beidh claíomh i ngach lámh leo ‘s ní áirím lucht gunnaí<br />

Is in íochtar na sraide ta ‘ n bás fa mo choinne.<br />

Is trua gan me ' mo fhraochóig ar thaobh mhalaidh shléibhe<br />

Nó mar ghas raithní os coinne an gha gréine<br />

Nó mar Ion dubh agus mo cheann liom go Coillidh Dhún Réimhe<br />

Is go maraíonn na ballaí mé atá a' dalladh na spéire.<br />

Triallfaidh mo thórramh tráthnóna Dé hAoine<br />

Agus ar maidin Dé Domhnaigh fríd na bóithre gos iseal<br />

Tiocfaidh Neilí agus Nóra agus ógmhná na tíre<br />

Is beidh mé ag éisteacht lena nglórtha faoi na fóide is mé sínte.<br />

Is a Mhalaí mhín mhómhar má d'ordaigh tú an bás domh,<br />

Triall chun mo thórraimh agus cóirigh faoi chlár mé.<br />

Más mian leat mo phósadh agus mo chroíse bheith ar láimh leat<br />

Fill arís is tabhair póg domh is beidh mo chroí go lánsásta.<br />

A ógánaigh na gcarad is ródheas a nífinnse do léine<br />

Ní le huisce rua reatha ná le slodán na ngéacha<br />

Ach le fíon dearg na Fraince agus le brandaí na Spáinne<br />

Agus bheinnse gach lá á deisiú ar dheisiúr na gréine.<br />

241

---

AR MO GHABHÁIL GO BAILE ÁTHA CLIATH DOMH<br />

Ar mo ghabháil go Baile ‘ Cliath domhsa an chéad la den tseachtain<br />

Tharlaigh cailín óg orm a dtug me mórchion di is taitneamh.<br />

D'fhiafair mé i nglór ciúin di, 'Cá gconaíonn tú ' shearcrún?'<br />

'Is i dTuaifín atá mo lóistin is m'áit chónaí le fada.'<br />

'Ta ceist agam féin ort ós tú is deireanaí d'fhág a' baile.<br />

Cad é mar tá do chéile nó an féidir go maireann?'<br />

'O tá sí tinn tréithlag i bhfiabhras na leapa<br />

Agus mise le trí ráithe ag na liaigh a mo chreachadh.'<br />

'Cér mhiste duit féin é da dtéadh sí faoi thalamh.<br />

Gheofá bean is spré léi, dúiche shaor agus fearann.<br />

Bheadh airgead i do phócaí agus ór buí le scaipeadh<br />

Agus maighre an chúil órbhuí le bheith ag cóiriú do leapa.'<br />

' Ainnir na ndual buí ná hiarr thusa mo mhealladh.<br />

Ta muirín lag óg orm is ní heol uaim á scaipeadh.<br />

Ní bheadh airgead i mo phócaí ná ór buí le scaipeadh<br />

Ná aon chailín óg le bheith ag cóiriú mo leapa.'<br />

'Ainnir na ndual buí cá raibh tusa le fada?<br />

Níl aithne agam féin ort, ná ag aon neach ins na bealaí.'<br />

'Ó tá dath na gaoithe orm, na gréine is na fearthainne.<br />

Is gur tráthnóna Dé Domhnaigh a tógadh ins a' bhruíon mé.'<br />

'Éireoimid amárach go hard ins na bealaí<br />

Is rachaimid ins an áit sin ar ghnách linn a bheith seal ann.<br />

Fiafróidh ár gcairde dínn cá rabhamar le fada<br />

Is go síoraí beidh grá agam ort, a mhaighre a’ chúil daite.'<br />

'Shiúlfainn oíche is lá leat, ceithre cearda na hÉireann.<br />

Is rachainn chun na Spáinne leat, a ghrá geal, da bhféadfainn.<br />

Mo lucht gaoil agus páirte go brách brách go dtréigfinn<br />

Dá dtabharfá ón bhás mé is a rá gur leat féin mé.<br />

242

---

MÁIRÍN DE BARRA<br />

A Mháirín de Barra, do mhearaigh tú m’intinn,<br />

do chuir tú beo i dtalamh mé i gan fhios do m’ mhuintir,<br />

Ar mo luí dom ar mo leaba is ort ’sea bhím ag cuimhneamh<br />

is ar m’éirí dom ar maidin mar gur chealg tú an croí dom.<br />

Do thugas is thugas is thugas ó m’ chroí gean duit<br />

ar Dhomhnach Fhéile Mhuire na gCoinneal sa teampall,<br />

is do shúilín ba ghlaise ná uisce na ngeamhartha<br />

is do bhéilín ba bhinne ná an druid nuair a labhrann.<br />

Do shíl mé tú a mhealladh le briathra is le póga<br />

do shíl mé tú a mhealladh le leabhair is le móide<br />

Is do shíl mé tú a mhealladh ar bhreacadh na heornan<br />

ach d’fhág tú dubhach dealbh ar theacht don bhliain nua mé.<br />

Is aoibhinn don talamh a siúlann tú féin air,<br />

is aoibhinn don talamh nuair a sheinneann tú véarsa,<br />

is aoibhinn don leaba ina luíonn tú faoi éadach,<br />

is aoibhinn don fhear a gheobhaidh tú mar chéile.<br />

243

---

MAIDIN DÉ MÁIRT<br />

Ar maidin Dé Máirt bhí ábhar mór goil agam féin,<br />

bhí na gloiní ar chlár is iad lán amach go dtí an béal,<br />

gach cumann is gach cás, a mhíle grá, a raibh eadrainn ariamh,<br />

mo chúig mhíle slán le do lámh a bhí tharam is nach mbíonn.<br />

Nach cuimhin leat an oíche úd a bhí mé is tú, a ainnir na gciabh,<br />

inár luí ins an fhraoch ’gus an saol ag gabháil tharainn aniar?<br />

Cé gur milis an rud an fíon is diamsach a bhíos daoine ina dhiaidh;<br />

bhí do theachtaire críonna, faraor, is bhí mise gan chéill.<br />

Tá a lán de na mná a mbíonn a ngrá leo ar bharr a gcúig méar<br />

is a n-intinn le fáil i gos ard ag feara an tsaoil.<br />

Ní hé sin do mo ghrá nó is lách an mhaise di é,<br />

Ó, is go bhfeicidh mé an lá a mbeidh an fáinne ag gabháil eadrainn araon.<br />

Is cuma le lucht na mbréag ach an méid údaí is toil leo a rá,<br />

lánáin á gcur ó chéile, is cad é a dhéanfaidh mé ’dhíobháil mo ghrá?<br />

Och! Och! a rí-chúileann dá ndúbalthá cion orm féin,<br />

bheinn is tú go dlúth gan smúid i leaba chlúimh éin.<br />

244

---

AN DROIMEANN DUBH Ó<br />

'A dhroimeann dubh dilis, a scoith shíoda na mbó,<br />

cá bhfuil do mhuintir nó an maireann siad beo?'<br />

'Tá siad sna díogaibh sínte faoin bhfód,<br />

Ag súil le Rí Séamus a theacht insa gcoróin.'<br />

Dá bhfaighinnse cead aoibhnis nó radharc ar an gcoróin,<br />

thriallfainn go Sacsain d'oíche is de ló,<br />

ag siúl bogaigh is curraigh is sléibhte dubha ceo,<br />

nó go seinnfear ar dhromaibh 'An Droimeann Dubh Ó'!<br />

'Dia do bheatha don mbaile, a dhruimeann dubh ó!<br />

ba mhaith do chuid bainne is ba mhilis le hól,<br />

do chaoinfinn do leaca is do chom cailce mar rós,<br />

's do mhalairt ni dhéanfad, a dhoimeann dubh ó!'<br />

245

---

CÁIT NI DHUIBHIR<br />

Tráthnóinín beag déanach, 's mo thréada agam á gcur ón síon,<br />

Ar leataoibh chnoic im aonar, 's ba ghléasta do bhí mo phíob,<br />

Bhí an ceol ba bhinne ab fhéidir ag éanlaith is gach nóta fíor,<br />

A's do réir mar thuigeas féin iad, beidh Éire 'ge Cáit Ní Dhuibhir.<br />

Ta leasacháinín aerach ar an dtaobh so 'ge ceann mo thí,<br />

'S is moch gach maidin ghréine bhíonn an spéirbhean ann romham 'na suí;<br />

Tá leabhar aici den Bhéarla agus roinnt bheag den Ghaelainn thríd,<br />

A 's é scríbhte i mbun gach véarsa ann go mbeidh Éire 'ge Cáit Ní Dhuibhir.<br />

Tá míle dath ina clóca, is a bróigín ar dhath an fhraoigh,<br />

Gúna den fhaisean nodh uirthi den tsórt bhíonn ar 'níon an rí;<br />

'A chumann chroí is a stór dhil, suigh go fóillín 's ní 'neosad puinn,<br />

Ach go raghainnse arís in óige dá mbeinn pósta le Cáit Ní Dhuibhir'.<br />

Do shuigh sí ar bhinse taobh liom 's mo ghéaga do thit liom síos,<br />

Do cheapas gur phlanda ón nGréig í is gur bhaol dom í theacht im líon;<br />

'An tú Juno, Pallas, Venus, nó Helen do loisc an Traoi,<br />

No an bhean do chloígh na céadta, nó ‘bhfuil gaol agat le Cáit Ní Dhuibhir?'<br />

'Is bean in imigéin mé, is mo chéile do chuaigh thar toinn;<br />

Tá mo chlann go tuirseach traochta, tinn tréithlag, 's gan preab 'na gcroi;<br />

Is níl aon fhear in Éirinn do bhéarfadh é féin dom bhuín<br />

Ná go dtabharfainn talamh saor dó agus tréada go brách gan chíos'.<br />

246

---

SLIABH GEAL gCUA<br />

Ó, a Shliabh geal gCua na féile, is fada uait i gcéin mé,<br />

I mo shuí cois cuain i m’aonar go tréithlag faoi bhrón;<br />

An tuile bhuí ar thaobh díom idir mé agus tír mo chléibhe,<br />

Is a Shliabh gcal gCua na féile, nach géar é mo sceol.<br />

Dá mbeinnse i measc mo ghaolta i Sceithín ghlas na séimhfhear<br />

Nuair a scaipeann teas na gréine ó spéir gheal gan smál,<br />

Nó dá mbeinnse ansiúd faoi na réalta nuair a thiteann drúcht ar fhéar ann,<br />

Ó, a Shliabh geal gCua, nár dhéirc sin, dá mb’fhéidir é a fháil.<br />

’S é mo léan nach bhfuair mé tógáil le léann is mórchuid eolais,<br />

I nGaeilge uasal cheolmhar ba sheolta mo bhéal,<br />

Ó threabhfainn cuairt thar sáile is bhéarfainn bua thar barr chughat,<br />

Mar, a Shliabh geal gCua, ba bhreá liom thú a ardú faoi réim.<br />

Mo ghrása thall na Déise idir bhánta, ghleannta is shléibhte,<br />

Ó shnámh mé anonn thar tréanmhuir táim céasta gan bhrí;<br />

Ach ó b’áil le Dia mé a ghlaoch as, mo shlánsa siar go hÉirinn,<br />

Agus slán le Sliabh na féile le saorghean ó mo chroí.<br />

247

---

PLÚIRÍN NA mBAN DONN ÓG<br />

Nach dtiocfá liomsa go Contae Liatrom'<br />

A phlúirín na mban donn óg?<br />

Agus bhéarfadsa mil bheach agus méad mar bhia duit<br />

A phlúirín na mban donn óg.<br />

Bhéarfad aer na long a's na seol a's na mbád duit<br />

Faoi bharraibh na dtonn 'sinn a' fille' ón trá<br />

A's ní leogfadsa aon bhrón a choíche 'do dháil<br />

A phlúirín na mban donn óg.<br />

Ní rachaidh mise leat a's ní maith duit bheith 'o m' iarraidh<br />

Dúirt plúirín na mban donn óg<br />

Míle céad fearr liom bheith choíche gan aon fhear<br />

Ná bheith ' siúl a' drúchta 's na bhfásach leat<br />

Mar ní thug mo chroí dhuit grá ná gean<br />

Dúirt plúirín na mban donn óg.<br />

Ach chonaic mé chugam í trí lár an tsléibhe<br />

Mar réaltan tríd an gceo,<br />

Agus bhí mé ag caint is ag comhrá léithe<br />

Go ndeachamar go páirc na mbó.<br />

Shuigh muidne síos i lúib an aill<br />

Nó go dtug mé di scríofa faoi mo láimh<br />

Nach raibh coir dá ndéanfadh sí nach n-íocfainn a cáin<br />

Do phlúirín na mban donn óg.<br />

248

---

SEOLADH NA nGAMHNA<br />

Tráthnóinín déanach ar thaobh an ghleanna,<br />

'S mé 'seoladh na ngamhna faoin bhfásach,<br />

'Sea dhearcas taobh liom an spéirbhean chailce chiúntais bhanúil náireach;<br />

D'fhiosraíos féin go séimh den ainnir,<br />

An éinn' í thar lear do tharla;<br />

"Ag lorg na ngamhna 's ea d'fhágas an baile<br />

'gus ceann ní bhfaighead go lá 'cu."<br />

Tá crainnín cumhra i lúib na coille<br />

Is rogham araon go lá ann<br />

Mar a mbeidh ceol na n-éan dár síorchur a chodladh<br />

Is gheobhaimid na gamhna 'márach;<br />

Gheobham cead saor ó mhaoraibh na coille<br />

Féar a thabhairt go lá dhóibh,<br />

'S le fáinne an lae beam araon 'nár seasamh<br />

Ag seoladh na ngamhna faoin bhfásach.<br />

249

---

SAIL ÓG RUA<br />

In Oileán Éadaigh atá mo ghrá is mo chéadsearc,<br />

An bhean ar lig mé léi mo rún 's mé óg,<br />

A bhfuil triúr an aon-chéill ag gol 'na déidh agam,<br />

Is bean a mbréagtha, mo léan, faoin bhfód;<br />

Tá mise tréithlag 's níl gar a shéanadh—<br />

Níl mé ar aonchor ach mar an gceo—<br />

Is a stór mo chléibh thú, is tú d'fhág liom féin mé,<br />

Is go ndeachaigh tú i gcré uaim 's tú i do chailín óg.<br />

In aois a sé déag 's ea fuair mé féin í<br />

Is nár lách an féirín í ag fear le fáil,<br />

Ba dheas a béasa is ba chumhra a méin mhaith<br />

'S a súil mar an réalt bhíonns ann roimh lá;<br />

'Mo ghrá do bhéilin nár chum na bréaga,<br />

Is do bhráid ghléigeal mar shneachta ar aill,<br />

Do dhá chígh ghléigeal le do leanbh a bhréagadh,<br />

Is a stór níor fhéad mé thú thabhairt ón mbas'.<br />

Dá bpósainn carnán de chaille ghránna,<br />

Thóigfeadh a Ián orm bheith ag gol 'na diaidh;<br />

Ach an chiúinbhean mhánla a dtug mé grá dhi,<br />

Is gan í ach 'na páiste tráth fuair mé í;<br />

B'fhearr liom go mór i mo dhiaidh sa ród í<br />

Ag bleán mo bhóin 's ag gléas mo bhidh,<br />

Ná saibhreas Sheoirse is a mail ina ór bhuí,<br />

250

---

PRÍOSÚN CHLUAIN MEALA<br />

D'imíos óm mhuintir le hard-intinn gan chiall,<br />

Liostáil mé san arm 's níor fhanas ach bliain,<br />

D'éalaíos i nganfhios, 's ar an mbaile bhí mo thriall,<br />

A's gur i bpríosún Chluain Meala tá mo leaba le bliain.<br />

Istoíche Dé hAoine is mé gabháil síos 'ge sna barracks<br />

Casadh light-horse saighdiúiri orm 's iad líonta dá gcuid arm,<br />

Gheit mé is bhíog mé is níor fhan brí ionam ná tapa<br />

Agus rith mé naoi míle gan bhríste ná hata.<br />

Cuireadh ar athchuairt mé ó Phort Láirge go Cluain Meala,<br />

Ní raibh duine gheobhadh páirt liom ná cairde im aice,<br />

Dúirt Bagwell ag siúl na sráide go raibh an chnáib dom a smearadh,<br />

Is má chuirid chun báis mé na grása go bhfaighe m'anam.<br />

Bíonn rince ar chrosbhóithre gach Domhnach 'ge baile,<br />

Bíonn cluiche ar bhánta, poc báire is dibheairsean,<br />

Bíonn cailíní óga ann, mná pósta is a bhfearaibh,<br />

'Gus Mallaí dubh deorach 's a hóigfhear faoi ghlasaibh.<br />

Tá fhios ag Dia dílis 's ag Rí geal na bhFlaitheas<br />

Go rabhas ar an mbuachaill b'fhearr tuairisc 'ge baile,<br />

Ar shúgradh is ar gháire nó iomáint ar an bhfaiche<br />

Is go mbuailfinn poc báire chomh hard leis an ngealaigh.<br />

Tá mo shrian is mo dhiallait ar iasacht le fada,<br />

Is mo chamán ag fiaradh is ag liathadh fén leaba,<br />

Tá mo liathróid á bualadh 'ge buachaillí an bhaile,<br />

Is mar bharr ar gach scéal táimse daortha i gCluain Meala.<br />

251

---

CONTAE MHAIGH EO<br />

Liostáil mé le sergeant ar shráid an bhaile mhóir,<br />

Shíl mé gur bhreá an rud é mar bhí mé bog óg;<br />

Fuair mé gunna fada láimhe, claidheamh géar is barr air,<br />

'Gus shil mó féin go mb'fhearr sin ná Ián loinge d'ór.<br />

Ar an loing seo, a Pheaid Uí Linse, a bhímse ag déanamh bróin,<br />

Ag osnaíl gach aon oíche is go síoraí ag sileadh deor;<br />

'S mé bheith i bhfad óm mhuintir, mura mbeadh gur dalladh m'intleacht,<br />

Dar m'fhírinn' is maith a chaoinfinnse Contae Mhaigh Eo.<br />

Mura mbeadh bás mo mháthar bheinnse maith go leor,<br />

D’ólfainn leann Spáinneach i gcomhluadar ban óg;<br />

Ach chomh beag síor-ól na gcárta is an dlí seo a bheith ró-láidir<br />

I Santa Cruz ní fhágfainn mo chnámha faoin bhfód.<br />

Beir mo bheannacht leat go hÉirinn, 's ma theann tú don Aill Mhóir,<br />

Aithris do mo ghaolta nach mbeidh mé i bhfad beo;<br />

Nuair a shíl mé dhul dá bhféachaint gur gafa bhí mé i ngéibheann,<br />

'S nach amhlaidh gheall Mac Dé dhom ach i gcianta faoi bhrón.<br />

Nach ar Chnoc na Ceathrún Caoile bhíonns an siamsa agus an spórt,<br />

Tá cearca is coiligh fraoigh ann go síoraí ag seinm cheoil,<br />

Tá sméara dubha ar chraoibh ann, tá úlla cumhra buí ann<br />

‘S tá géimneach bó is lao ann tíocht oíche' Fhéil Muire Móir'!<br />

Ach a dtige cnoc na Cruaiche ar cuairt go hAbhainn Mhór,<br />

Acaill go Cúl Luachra ag buachailleacht na mbó,<br />

Ach a bhfása Gleann na nEntri faoi úlla cumhra geimhridh,<br />

Is ansiúd a bheas mo thriallsa go Contae Mhaigh Eo.<br />

252

---

NA CONAIRIGH<br />

Na Conairigh na sárfhir is iad atáim a dh'áireamh,<br />

A cuireadh uainn thar sáile sna réigiúin i gcéin;<br />

Is danaid dúinne uainn iad san áit ná faighidh siad fuascailt,<br />

As sinn anso faoi bhuaireamh i mBoth an Dúin na gcraobh.<br />

'Sea dtigh a bhíodh go buacach, go fáidhiúil fáiltiúil fuarmach,<br />

Gealchupordach, mo bhuaireamh, faoi mhuarchuid bhfeoil;<br />

Lucht taistil cnoc is sléibhte agus straigiléirí aonair,<br />

Bheadh a leaba agus a mbéile agus féile ina gcomhair.<br />

Chuadar go Port Lairge a d'iarraidh dul thar sáile,<br />

Sin ní ná raibh i ndán dóibh 's níor ránaigh se dhóibh,<br />

Mar bhí fear a mbraite i láthair thug timpeall orthu an garda,<br />

Is isteach arís a sáthadh iad in áras faoi bhrón.<br />

Tugadh iad súd láithreach go príosún mór Phort Lairge,<br />

An t-áras daingean láidir úd, gan fáil ar dhul 'na ghaobhar,<br />

Ach thugadar a sála dosna fallaí móra arda,<br />

Is an tSiúir amach gur shnámhadar gan spleáchas don seighléir.<br />

Mo mhallacht ort is léir ort, a rascail bhradaigh bhréagaigh!<br />

Nára fada an lá go n-éagair gan bhaochas Mhic Dé!<br />

Is tú ghlac an bhreab go héasca is a dhearbhaigh an t-éitheach<br />

A chuir na Conairigh thar tréanmhuir Ó Bhoth an Dúin na gcraobh.<br />

253

---

NA CONNERYS<br />

A Choimhín mhallaithe guímse deacair ort agus gráin Mhic Dé<br />

Is ar an ngasra úd athá ceangailte go dlúth le d’thaobh<br />

Is iad a dhearbhaigh na leabhartha go humhal sa mbréag<br />

Is a chuir na Connerys thar na farraigí go dtí sna New South Wales<br />

Té a bheadh ina sheasamh ann is dhéanfadh machnamh ar ár gcúis dá plé<br />

Mar a sheasaigh sí ón seacht ar maidín go dtí tar éis a naoi<br />

Do chroith an talamh fúinn le linn na leabhartha ann dá dtabhairt sa mbréag<br />

Mo ghreidhin an t-anam bocht nó tá sí damanta má’s fíor don chléir<br />

A Bhanríon bheannaithe is a Rí na bhFlaitheas Geal, den trócaire orainn araon<br />

Is ar an mbanaltra atá sa bhaile go dúch inár ndéidh<br />

Le linn an Aifrinn bígí ag agallamh is ag guí chun Dé<br />

Leis na Connerys a thabhairt abhaile chughainn ó sna New South Wales<br />

254

---

MO BHRÓN AR AN bhFARRAIGE<br />

Mo bhrón ar an bhfarraige is í ata mór<br />

'S í ag gabhail idir mé is mo mhíle stór!<br />

Fágadh sa mbaile mé ag déanamh bróin,<br />

Gan aon tsúil thar sáile liom choíche ná go deo.<br />

Mo léan nach bhfuil mise is mo mhuirnín bán<br />

I gCúige Laighean no i gContae an Chlair!<br />

Mo bhrón nach bhfuil mise is mo mhíle grá<br />

Ar bord loinge ag triall ar Mheiriceá!<br />

Leaba luachra a bhí fum aréir<br />

'S chaith mé amach í le teas an lae;<br />

Tháinig mo ghrá-sa le mo thaobh,<br />

Guala ar ghualainn is béal ar bhéal.<br />

255

---

CAISLEÁN UÍ NÉILL<br />

Céad slán don oích' 'réir 's é mo léan gan í anocht ina tús,<br />

'S don bhuachaillín spéiriúil a bhréagfadh mé seal ar a ghlúin;<br />

D'aithriseoinn scéal duit, a mhíle céad grá, dá ndéantá air rún,<br />

Ach Flaithis Mhic Dé nár fhaighe an té chuirfeadh idir mé is tú.<br />

Tá an gairdín seo ina fhásach, a mhíle grá bán, nó an miste leat é?<br />

Níl toradh ar bith ag fás ann, bláth na n-airní ná duilliur na gcraobh;<br />

Ní chluinim ceol cláirsí a’ gabháil an tsráid seo ná ceiliúr na n-éan,<br />

Ó d'éalaigh mo ghrá uaim, an chraobh álainn, go Caisleán Ui Néill.<br />

Is i gCaisleán Uí Néill tá an péarla bhain díomsa mo ghrá,<br />

Gur thug mé féin spéis dó, is é mo léan gear, i ngan fhios don slua;<br />

Ar theallach an tí mhóir is ea a chónaíonn is a chodlaíonn mo ghrá,<br />

Is a shamhail níl le fáil ach an réalt eolais atá ar an bhaile úd thall.<br />

Is i gCaisleán Uí Néill tá an péarla bhain díomsa mo shnua,<br />

Is gurb é binneas a bhéil a chuirfeadh éanlaith na coille chun suain;<br />

'S é an tsamhail a bhéarfainn dá mhéin mhaith is do leagan a shúl,<br />

Mar fhíoruisce an tsléibhe is é ag téaltú maidin lae ciúin.<br />

Ó d’aithneoinn mo stóirín is é a’ gabháil trí shiopaí Bhaile Áth’ Cliath,<br />

Is d’aithneoinn arís é is é ag gabháil tríd an bhaile úd their;<br />

Dá mba liomsa Tír Eoghain, cé gur mór í le tairisc mar spré,<br />

B’fhearr liomsa bheith pósta le mo stóirín i gCaisleán Uí Néill.<br />

Ba mhilse liom do phóigín ná an rós a thagann ar bhláth,<br />

Is le cumha mór i ndiaidh mo stóirín ní mó ná go gcodlaím tráth;<br />

Bliain is an oíche aréir sea réab na capaill an fal,<br />

Is chuaigh siad de léim, is é mo léan géar amach ins an snámh.<br />

Níl cnocán dá aeraí, a mhíle céad grá, nach n-aithneoinn do shiúl,<br />

'S níl maighdean dá chéillí, is é mo léan, nach dtéann uirthi an chluain;<br />

Tá mo mhuintir dom thréigean 's níl éinne a’ teacht chugam ar cuairt,<br />

Agus mo ghrása do mo shéanadh le céile fir eile is nach trua!<br />

Tá long ar an gcé seo, is bhéarfaidh sí mise don Spainn,<br />

Is má fhillim go héag bhéarfad féirín abhaile chuig mo ghrá;<br />

Mar níl tuile dá mhéad nach ndéanann seal tamaill ar trá,<br />

256

---

Is níl ann ach lucht bréag is cé déarfadh nach bhfillfeadh mo ghrá?<br />

257

---

RÓISÍN DUBH<br />

A Róisín na bíodh brón ort fár éirigh dhuit—<br />

Tá na bráithre ag dul ar sáile is iad ag triall ar muir,<br />

Tiocfaidh do phardún ón bPápa is ón Róimh anoir<br />

Is ní sparáilfear fíon na Spáinne ar mo Róisín Dubh.<br />

Is fada an réim a lig mé léi ó inné go dtí inniu,<br />

Trasna sléibhte go ndeachas léi is mo sheolta ar muir;<br />

An Éirne scoith sí de léim í cé gur mór é a sruth;<br />

Is mar cheol téad ar gach taobh di a bhíonn mo Róisín Dubh.<br />

Mhearaigh tú mé, a bhrídeog, is nárbh fhearrde dhuit,<br />

'S go bhfuil m'anam istigh i ngean ort is ní inné ná inniu.<br />

D'fhág tú lag anbhann mé i ngné is i gcruth;<br />

Ná feall orm is mé i ngean ort, a Róisín Dubh.<br />

Shiúlfainn féin an drúcht leat is fásaigh ghoirt<br />

Mar shúil go bhfaighinn rún uait no páirt ded thoil;<br />

A chraoibhin chumhra, gheallais damhsa go raibh grá agat dom,<br />

Is gurb í plúrscoth na Mumhan í mo Róisín Dubh.<br />

Dá mbeadh seisreach agam threabhfainn in aghaidh na gcnoc<br />

Is dhéanfainn soiscéal i lár an aifrinn do mo Róisín Dubh;<br />

Bhéarfainn póg don chailín óg a bhéarfadh a hóighe dhom<br />

Is dhéanfainn cleas ar chúl an leasa le mo Róisín Dubh.<br />

Beidh an Eirne 'na tuilte tréana is réabfar cnoic,<br />

Beidh an fharraige 'na tonnta dearga is an spéir 'na fuil,<br />

Beidh gach gleann sléibhe ar fud Éireann is móinte ar crith,<br />

Lá éigin sul a n-éagfaidh mo Róisín Dubh.<br />

258

---

A ÓGÁNAIGH ÓIG<br />

A ógánaigh óig dá siúlfá an ród liom<br />

Ba deas do lóistín is do leaba luí<br />

Bheadh fliúit is orgán ag seinm <strong>ceoil</strong> duit<br />

A thógfadh an brón seo go léir ód' chroí.<br />

Ins na bóithre udaí bhéinn leat i gcónaí<br />

Dá dtabharfá móid dom nach mbeifeá claon<br />

Is dá bhfaighinnse bás is mé sínte i gcomhnair<br />

Le fáil do phóige sea bheinn slán arís.<br />

Is cailín óg mé amuigh ar a' bhfásach<br />

Ag gol go cráite 's ag sileadh deor<br />

Tá leanbh óg ar bhac mo láimhe<br />

'S gan aon deoirín bán agam a bhéarfainn dó.<br />

Dá mbeadh fhios agam féin nach raibh tú i ndán dom<br />

Ní dhéanfainn dáimh nó comhrá leat<br />

Is gur daigne a bhí mise i do ghrása<br />

Ná mar bhíonn na tairní i gcruth na n-each.<br />

Nár dhúirt tú liomsa, a Ghiolla na Ruaidhe,<br />

Nach bhfaighfeá suaimhneas mura b'fhada an íche<br />

Go dtiocfá chugam le do chomhluadar<br />

I ndiaidh do mháithrín a luascadh a luí?<br />

Nár dhúirt tú liomsa go raibh do pháirt liom<br />

Gur i mbun do láir a bhí do ghean 'na luí<br />

'S go déarfá aris nuair a bhí sé 'na lá againn<br />

'Sé mo chrá nár tharla sé ina oíche aris.<br />

'S dá mbéinnse eolach ar dhéanamh ceol binn<br />

Ó thriallfainn leatsa amach san oích'<br />

Go gleannta coille amuigh ar an uaignis<br />

Agus cairde dílse bheith linn a choích'.<br />

Ó bheifeása ' léamh is bheinnse ag foghlaim<br />

A chroí bhig ó is a bhuachaill chóir<br />

Ach ó thréig tú féin mé tá mé brúite<br />

Agus beidh mé feasta fad a bheas mé beo.<br />

259

---

BÉAL ÁTH' hAMHNAS<br />

Bhláth na gcaor, ó tharla mé go cloíte tréith le greann duit,<br />

Tar faoi m’ dhéin, a rún mo chléibh, 's tabhair grá gan chlaon gan cham dom;<br />

Och! faraor géar! 's mé an ceann gan chéill 's do chomhairle m'athar níor umhlaíos,<br />

Gurb é comhrá déanach 'dúirt liom féin: 'Tréigse Béal Áth' hAmhnas!'<br />

Do thug mé grá dod chúilín bán ar chúl an ghairdín pónaire,<br />

Dod bhéilin tláith mar chúr na trá, dod dhá ghrua dhearg mar chaorthainn,<br />

Dod bhéal is binne ná an chuach ar bile 's na ceilúir caoin na n-éanlaith;<br />

Mo léan 's mo mhilleadh gan mé is tú, a chumainn, ag éalú lena chéile.<br />

A ghra is a rún, dá ngluaisfeá liom go Tír na Long as Éirinn,<br />

Tinneas cinn ná tuirse croí nach leigheasfaí ann gan amhras;<br />

‘S tú an réalt eolais thar mhná na Fódla agus coinnigh agat féin ón mbás me',<br />

Óir gan grásta Dé ní mhairfidh mé ar an tsráid seo Bhéal Áth' hAmhnas.<br />

260

---

MÁIRE BHEAG A BARRA<br />

A Mháire bheag a Barra, do mhairbh tú m'intinn<br />

D'fhág tú beo dealbh mé i nganfhios dom mhuintir,<br />

Im’ luí dhom ar mo leaba is ort bhím ag cuimhneamh,<br />

Ar m'éirí dhom ar maidin, mar do chealg tú an croí ionam.<br />

Do shíl me thú a mhealladh le briathra is le pógadh,<br />

Do shíl me thú a mhealladh le leabhra is le móide,<br />

Do shíl me thú a mhealladh ar bhreacadh na heorna,<br />

Is d'fhág tú dubhach dealbh ar theacht don bhliain nodh me".<br />

'S aoibhinn don talamh 'na siúlann tú féin air,<br />

'S aoibhinn don talamh ar a seineann tú véarsaí,<br />

'S aoibhinn don leaba ina luíonn tú faoi éadach,<br />

'S ró-aoibhinn don bhfear a gheobhaidh thú mar chéile.<br />

Do shiúlfainn an tsráid leat ar láimh is mé im aonar,<br />

Do rachainn thar sáile gan dhá phingin spré leat,<br />

Mo ghaolta is mo chairde go lá an bhráth' do thréigfinn,<br />

'S go dtógfá ón mbás mé ach a rá gur leat féin mé.<br />

Do thugas 's do thugas 's do thug me óm chroi greann duit<br />

Maidin Lá Fheil' Muire na gCoinneal sa teampall;<br />

Do shúilín ba ghlaise ná uisce na ngeamhartha,<br />

Is do bhéilín ba bhinne ná druid nuair a labhrann.<br />

D'ólfainn is d'ólfainn is d'ólfainn do shláinte,<br />

Is dá mbeinn ar bord loinge d'ólfainn ní b'fhearr í;<br />

Dá mbeinnse im bhanaltra d'oilfinn do bhábán—<br />

Siúd ort 's ól deoch 's Dia do bheatha id shláinte!<br />

261

---

TÁIMSE I M’ CHODLADH<br />

Tráthnóinín déanach i gcéin cois leasa dom,<br />

Táimse i m’ chodladh is ná dúisigh mé.<br />

’Sea dhearcas le m’ thaobh an spéirbhean mhaisiúil,<br />

Táimse i m’ chodladh is ná dúisigh mé.<br />

Ba bhachallach péarlach dréimreach barrachas<br />

a carnfholt craobhach ag titim léi ar bhaillechrith<br />

is í ag caitheamh na saighead trí m’ thaobh do chealg mé,<br />

Táimse i m’ chodladh is ná dúisigh mé.<br />

Is mó buachaillín óg a tógadh go ceannasach,<br />

Táimse i m’ chodladh is ná dúisigh mé.<br />

do cuireadh le forneart anonn thar farraige,<br />

Táimse i m’ chodladh is ná dúisigh mé.<br />

Go bhfeicfead an lá a mbeidh ár ar Shasanaigh<br />

úim ar a ndroim is iad ag treabhadh is ag branar dúinn,<br />

gan mise a bheith ann mura dteannam an maide leo,<br />

Táimse i m’ chodladh is ná dúisigh mé.<br />

262

---

AN BINSÍN LUACHRA<br />

Bhíos-sa maidin Shamhraidh ag góilt síos trí<br />

Chontae an Chláir,<br />

Agus éanlaith coille ag labhairt liom ar an<br />

gcrann is iad ag siúinseáil,<br />

Sea do casadh liomsa an ansacht ba bhreátha<br />

is ba dheise snua,<br />

'Gus thugas searc is greann di, 'dtaobh<br />

m'amhrais 'sí bláth na n-úll.<br />

Maidin aoibhinn uaibhreach ar bhruach na<br />

coille glaise breá,<br />

Is mo ghadhair le m'ais ag gluaiseacht go<br />

huasal is mo ghunna im' láimh,<br />

'Sea do dhearcas chughamsa stuairín na<br />

gruaige finne 's an bhrollaigh bháin,<br />

Agus ábhar 'bhinse buainte aici den luachair<br />

ba ghlaise fás.<br />

'S do dh'fhéachas ar na cuanta agus bhí ann<br />

uaigneas agam ar nóin,<br />

Is do dhruideas suas lem' stuairín agus<br />

fuaireas uaithi cúpla póg,<br />

Ach 'sé dúirt sí liom go huaibhreach 'Fan<br />

suanmhar is ná cuir orm stró,<br />

'Gus ná scaip mo bhinse luachra t'r éis a<br />

bhfuaireas dá thrioblóid'.<br />

Is a chailín bhig na luachra, dá leagfása do<br />

bheart ar lár,<br />

Ar bhruach na coille craobhaí nó ag éisteacht<br />

le fuaim na trá,<br />

Mar na sagairt ní bhfaighidh scéal' air ná<br />

éinne eile dá bhfuil san áit,<br />

Nó go dtiocfaidh an chaint don chéirseach 's go<br />

n-iompóidh an lon dubh bán.<br />

Ó cailín deas ab fhearr liom a bheith ar láimh<br />

liom thar a bhfeacaíos riamh,<br />

'Gus dá bpósfainn cailleach ghránna mo<br />

lánchreach ná mairfinn bliain,<br />

Ach phósfainn thusa, a ghrá ghil, a chúil<br />

fáinneach na dtrioplaí siar,<br />

Is do bhainfinnse binse breá duit chomh<br />

hálainn is a chonaic tú ariamh.<br />

Is a chailín bhig na luachra glac suaimhneas<br />

agus fan go réidh,<br />

Mar ní cás duit a bheith chomh buartha in<br />

uaigneas is tú leat féin,<br />

Mar má scaip mé do chuid luachra nach dual<br />

go bhfuil mórchuid tar a éis,<br />

Agus bainfeadsa binse mór duit agus ualach<br />

mar thuilleadh léi.<br />

Is ba dheas an cailín seomra í um thráthnóna is<br />

a bruis 'na láimh,<br />

Is cár dheise ná crú na mbó í 'sí smóilín í an<br />

bhrollaigh bháin,<br />

Do tharraingeodh samplaí coróinneach go<br />

róbhreá ar éadach cláir,<br />

'Sí searc mo chroí 's mo rún í 'sí mo stuairín í<br />

go bhfaighidh mé bás<br />

263

---

TÁ NA PÁIPÉIR Á SAIGHNEAIL<br />

Tá na páipáir á saighneail 's na saighdiúirí ag gabháil anonn,<br />

Tá dromadóirí aoibhinn aerach ag Clanna Gael ag gabháil go Tír na Long;<br />

Dá mbeadh agam, 's duit a bhéarfainn céad is dhá mhíle bó,<br />

Ar chúntar thú a bheith i t'fhéirín liom go Contae Mhaigh Eo.<br />

Agus ag luí dhom san oíche ním osna bhíos mór,<br />

Ag éirí dhom ar maidin 's í mo phaidir mo dheor,<br />

Tá gruaig mo chinn ag titim 's ag imeacht mar an gceo,<br />

Is le cumha i do dhiaidh, a mhuirnín, ní bheidh mé i bhfad beo.<br />

Nuair éirím amach go huaigneach 's bhreathnaím uaim an cnoc úd thall,<br />

Bím ag smaoineamh ar do chúilín dualach d'fhág crua-arraing thrí mo lár;<br />

Tá mo chroí 'stigh 'na leac de ghual dubh 's fear mo thrua níl ach Rí na nGrást,<br />

'S pé'r bith cailin óg bhéarfas uaim thú, go síntear suas í i gcónra chláir!<br />

Tá fhios ag Dia dílis gurab iomaí smaoineamh crua deacrach<br />

Atá ag dul trasna thrí mo chroí istigh mar gheall ortsa le fada;<br />

Dá mbeadh bliain ar fad san oíche, is leat ba mhian liom í a chaitheamh,<br />

Agus diomú na naomh dhuit má ghní tú mo mhalairt.<br />

Tá mo stocaí is mo bhróga stróicthe liom síos,<br />

Tá mo nua-chulaith phósta, mo bhrón géar, le sníomh,<br />

Tá gine i dteach an ósta orm 's níor ól me riamh pingin,<br />

Ach mo léan, a mhíle stóirín, gan muid óg seal arís!<br />

Dílleachta bocht cráite mé ‘ fágadh faoi leatrom,<br />

'S dá mbeadh mo chílí tarraithe cér chas dhom bheith folamh?<br />

Níl aon fhear in Éírinn dhéanfadh éagóir ar mo shamhail<br />

Nár dheacair dhó a leas a dhéanamh ná dhul ar aon chor do na Flaithis.<br />

264

---

265

---

AN SÚISÍN BÁN<br />

Thíos i Sligeach chuir mé eolas ar na mná<br />

Agus thuas i nGaillimh d'ól mé leo mo sháith;<br />

Dar brí mo bhaiste, mura ligfidh siad dhíomsa<br />

seal mar táim,<br />

Déanfaidh mise cleas is rachaidh se ó rún ar na<br />

mná!<br />

Nach é an cat marbh a chas ' na tíre seo mé<br />

Is a liachtaí óigbhean deas a d'fhága mé mo<br />

dhéidh,<br />

Nuair a casadh mé sa teach a raibh searc is rún<br />

mo chléibh,<br />

Chuir an chailleach amach le casadh an<br />

tsúgáin mé !<br />

Tá mo cheannsa liath is, a Dhia, cé náir dhom<br />

é,<br />

Is nach mbeathaíonn briathra gan bhia na<br />

bráithre féin;<br />

Chaith mé seacht mbliana do d'iarraidh 's do<br />

d'fháil dom féin,<br />

's nach coséil le iascaire i ndiaidh a shárú leat<br />

me!<br />

B'ait liom bean a d'fhanfadh bliain lena grá,<br />

B'ait liom bean a d'fhanfadh bliain uilig is lá,<br />

Níorbh ait liom bean a bheadh leatsa, is liomsa<br />

ar ball,<br />

'Sí mo ghrá an bhean a d'fhanfadh ar aon staid<br />

amháin!<br />

Má bhíonn tú liom bí liom, a ghrá geal mo<br />

chroí,<br />

Má bhíonn tú liom bí liom os comhair an tsaoil,<br />

Má bhíonn tú liom bí liom gach orlach i do<br />

chroí,<br />

'S é mo léan nach liom tráthnóna thú mar<br />

mhnaoi!<br />

Rinne mise cleas i dteach Uí Dhomhnaill aréir,<br />

'S an dara cleas i dteach Uí Raghallaigh lena<br />

thaobh,<br />

An triú cleas — ach cén gar tá ag áireamh mo<br />

sceil?<br />

Mar is minic a bhain fear slat a bhuailfeadh é<br />

féin !<br />

Threabhfainn is d'fhuirsinn is chuirfinn síol sa<br />

gcré,<br />

Agus sheolfainn na ba san eanach ba mhilse<br />

féar,<br />

Chuirfinn crú ar an each is deise dar shiúil an<br />

féar<br />

'S go n-éalodh bean le fear nach ndéanfadh é<br />

sin féin!<br />

'S a chairde gaoil, caoinidh amáireach mé,<br />

Do mo cheangal le mnaoi is gan m'intinn sásta<br />

léi,<br />

Mar gheall ar mhaoin bheag shaolta nárbh<br />

fhearrde mé —<br />

Trí ba, caoirigh agus caoifeach mná gan chéill !<br />

'S an gcluin tú leat mé, a ghiolla, atá ag<br />

iarraidh mná?<br />

Fill abhaile is caith an bhliain mar táir,<br />

Mura bhfuil tú spreacúil neartúil faoi do lár<br />

'S le fear ón sliabh na buaibh, 's beidh fhios cén<br />

fear is fearr !<br />

Is intinn chleasach mheangach atá ag na mná<br />

Is go dtugann siad gealladh d'fhear 's do chéad<br />

'n aon lá amháin;<br />

Duine bocht mise d'imir is d'ól leo mo sháith<br />

Nó gur chuireadar an cluiche orm le bogadh an<br />

tsúisín bháin!<br />

266

---

AN CIARRAÍOCH MALLAITHE<br />

Is fada le fán mé i gclár geal Banban<br />

Gur rainíos don bhaile a rann siad Callainn Leis,<br />

óró, is go Caiseal na sló;<br />

Ar ráig gur casadh mé tráth sa mbaile sin<br />

Gurb é b'fhearr mar mheasaim in arán 's in airgead,<br />

óró, is dá gcanainn níos mó!<br />

Margadh tá dhá lá sa tseachtain ann,<br />

Aifreann gnáth le fáil ón eaglais,<br />

An cárt's an cnagaire Ián gan dearmad,<br />

Staidbhean chailce le fáil chun taistil liom,<br />

Óró, is nárbh aitis mo sceol!<br />

'Ba dhoilbh an scéal dá n-éalaínn leatsa,<br />

Le réice ded shamhailse d'éalaigh ón Mainistir<br />

'S a mheallfadh mé le héitheach go leor,<br />

Chuirfinn an saol go léir in earráid liom<br />

Siar dá rachainn chun dúthaigh t'athar leat,<br />

Óró, is níor mhaith é mo sceol.'<br />

'Bhéarfainnse liom thú anonn go hAlbain<br />

Nó go Hanover más é dob fhearra leat,<br />

Éirigh id’ sheasamh dhom, ná bíodh eagal' ort,<br />

Déan suas t'aigne is téanam abhaile liom,<br />

Óró, is nach tusa mo stór?'<br />

'Do shiúloinn an saol go léir 's an Bhreathnaisc leat<br />

'S níorbh fhearra liom bheith in Éirinn ag éisteacht<br />

aifrinn, óró, na i Sasana Nodh;<br />

Ach ní chreidim ód bhéal dhá dtrian dá n-abrann,<br />

mar is fear magaidh thú bhíonn ag mealladh ban,<br />

Óró led’ reacaireacht sceol.'<br />

'A chumainn mo chléibh 's a réilteann mhascalach,<br />

Ní neosainn bréag óm bhéal ar chapall duit,<br />

Ar eagla an pheacaidh 's go mbeimis damánta;<br />

Grá tá ceangailte im lár ná scarfaidh leat,<br />

Óró, go dtéad síos fén bhfód.'<br />

'Ní ligfead fén bhfód go deo mo scafaire,<br />

Ó fuaireas fios a aigne ós é dob fhearra liom,<br />

Óró, líon cupa den bheoir,<br />

Glaoidh ar mo chairde go dtrám an bairille<br />

Is déanfam rí-rá go mbeidh trácht sa Charraig air,<br />

Óró, fad a mhairfidh a bhfuil beo;<br />

Seo mo dhá láimh dhuit's ní i bpáirt a bheith<br />

scartha leat,<br />

Ach ceangailte go brách gan spás fad a mhairfimid,<br />

Sin suite ár margadh 's ní dhéanfad do mhalairtse<br />

Páirt dem anam go brách ní scarfaidh leat,<br />

Óró, fad a mhairfead féin beo.<br />

Má leanaim go dian tú siar chun Cairbreach<br />

Caillfead mo chiall mura dtriallair abhaile liom,<br />

Óró, beadsa ag sileadh na ndeor.'<br />

'Ná tar im dheoidh gan morchuid airgid<br />

Go mbeidh coróin Rí Sacsan air 's ór buí id spaga<br />

agat,<br />

Óró, i gcóir chostais an róid;<br />

Ní bheidh cloig ar ár ndoirnibh ó rómhar na<br />

ngarraithe<br />

Ná ó chruachadh na móna, ná an fómhar á<br />

leathadh orainn,<br />

Beidh rince fada againn más é is fearra leat,<br />

Ór is airgead, beoir is beath-uisce,<br />

Óró, is ní bheidh tuirse 'nar gcomhair.<br />

Coinníoll ár bpósta, stór a bheith eadrainn,<br />

'S an fhaid mhairfimid beo gan gleo bheith<br />

eadrainn,<br />

Óró, creid feasta mo ghlór!'<br />

'Má thugair do ráiteas go brách ná scarfair liom,<br />

Beidh tuilleadh biotáille le fáil in aisce agat,<br />

Óró, is a bhfuil agam do gheobhair.<br />

B'fhearr liom do mhéin ná céad bó bhainne agat,<br />

Muileann ag meilt plúir 'gus brúraí ag tabhairt<br />

leanna dhuit,<br />

Siúd é m'aigne, cén chabhair é a chasadh liom<br />

Go dtabharfainn an saol duit féin ach ceangal liom,<br />

Óró, mar is tusa mo stór!'<br />

Do shiúlaíos-sa léi thrí shléibhtibh Callainne,<br />

Ag déanamh ranna dhi 's bréaga á gceapadh dhi,<br />

Óró, sar a dtitfeadh sí i mbrón;<br />

Chun gur bhailíos go gear gach réal a bhí i dtaisce<br />

aici,<br />

Gan phlé gan achrann síos im phaba chúm,<br />

Óró, is do bhogas chun róid;<br />

Shocraíos-sa féin mo bhéabhar-hata orm,<br />

Mo mhaide draighin éille agus faobhar 'na bharra<br />

amuigh,<br />

'S is tréan is is calma do léiminn clathacha<br />

Siar chun Ceanna Toirc d'fhonn bheith scartha léi,<br />

Óró, is í ag sodar im dheoidh.<br />

Nuair bhraith an fhaoileann an oíche tagaithe<br />

'S ná fuair sí sa tigh ná amuigh sa ngarrdha mé,<br />

Óró, do chas olagón;<br />

Do ghlaoigh sí ar a máthair 's ar a Ián do leanfadh<br />

í,<br />

Á ra gur mheallas a croí lem chleasannaibh<br />

Óró, 's gur shlad a cuid óir;<br />

‘Éirigi, a chairde, ní foláir ná go leanfam é,<br />

Cuardóm na bánta agus aird na ngarraithe<br />

Don Chiarraíoch mhallaithe do mheall mo chuid<br />

airgid<br />

267

---

Lena bhréithre bladair uaim cois taobh an bhairille,<br />

Óró, n'fheadar cá ngeobhad'.<br />

AILILIÚ NA GAMHNA<br />

Tráthnóinín aoibhinn 's mé thíos cois na buaile,<br />

Cé chasfaí aníos chúm ach smíste duine uasail,<br />

D'ardaigh sé síos mé go híochtar na buaine<br />

Is d'fhág sé mo chroí agus m'intinn go buartha.<br />

Aililiú na gamhna, na gamhna bána,<br />

Aililiú na gamhna, na gamhna b'iad ab fhearr<br />

liom,<br />

Aililiú na gamhna, na gamhna geala bána,<br />

Na gamhna maidin shamhraidh ag damhas ar<br />

na bánta!<br />

Is iníon aoire mé féinig gan amhras<br />

Do bhíodh 'na cónaí cois taoibh na Leamhna,<br />

Bhí bothán agam féin is fuinneog i gceann de,<br />

Is faid bhíodh an bainne ag téamh 's ea<br />

ghlaoinn ar na gamhna.<br />

D'ardaigh sé síos mé go seomraí ciúine,<br />

In áit 'na raibh trí staighrí de staighrí caola<br />

cúnga,<br />

Do líonadh cupa té chúm 's níor réitigh sé<br />

liomsa,<br />

Do thit sé uaim féinig 's bhí an seiní ina<br />

bhrúscar.<br />

Tógaidh uaim na húdaí seo, tá mo ghlúine acu<br />

gearrtha,<br />

Is faightear dhomhsa gúna de dhúchas mo<br />

mháthar,<br />

Fallaing fhada fhlúirseach 'gus pumpa socair<br />

sásta,<br />

Anairt leathan chiúiseach 's na gamhna a<br />

bheith láimh liom.<br />

Faightear dhom canna 'gus faightear dhom<br />

buarach,<br />

'S faightear dhom soitheach 'na gcuirfead mo<br />

chuid uachtair;<br />

Ceolta sí na cruinne a bheith á siorchur im<br />

chluasaibh<br />

'S gur bhinne liomsa géimneach na mbó ag<br />

teacht chun buaile.<br />

Raghmaid ar an aonach is ceannóimid gamhna<br />

ann<br />

'Gus cuirfimid ar féar iad amach ins na<br />

gleannta,<br />

Íosfaidh siad an fraoch 'gus barr an aitinn<br />

gheamhraigh,<br />

'S tiocfaid siad abhaile chun bainne i gcomhair<br />

an tsamhraidh.<br />

'S iad mo ghamhna na gamhna geala,<br />

'S iad mo ghamhna na gamhna breaca,<br />

Nuair gheobhaid siad siar 's aniar an caladh<br />

Nárbh fhearr leo ina thrá é ná ina lán mara.<br />

268

---

AR A GHABHÁIL 'N A' CHUAIN DAMH<br />

Ar a ghabháil 'n a 'chuain damh<br />

'S mé bhí go huaibhreach<br />

Tinn lag buartha im intinn<br />

Bhi me féachaint uaim ar an speir aduaidh<br />

'S í éaló uaim 'na trealltaí<br />

Ach faraoir géar géar<br />

'S mé an ceann gan chéill<br />

Níor ghlac mé comhairle mo mháithrin féin<br />

'S gur dhúirt sí liom fríd chomrá ghrinn<br />

Go Béal-Ath-hAmhnais 's ná triall ann.<br />

Ach ba mhó a thug mé grá<br />

Do mo chailín bán<br />

An lá breá i gcúl an gharraí<br />

'S do bhéilín bláth mar chúr na trá<br />

'S do ghruann’ chomh dearg leis na caorthainn.<br />

Chuir mé lámh ar an chuan<br />

'S bhí mo chroí lán gruaim<br />

Ag ceiliúr caoin na n-éanlaith<br />

'S nach trua gan mise ag éaló leat<br />

Faoi rópaí 's seoltaí seidte.<br />

Orú, a chuid 's a rún<br />

Dá ngluaisfeá ar shiúl<br />

Go tír na long as Éirinn<br />

Níl tuirse croí nó tinneas cinn<br />

Nach leigheasfaí ann gan amhras.<br />

Nó ba tú mo rogha inniu is inné<br />

Agus coinnigh agat féin ón bhás mé<br />

Nó gan ghrásta Dé ní mhairfidh mé<br />

Ar an tsráid seo i mBéal-Átha hAmhnais<br />

269

---

MÁIRE MHÓR<br />

Tá bean a'msa in Árainn Mhór<br />

Agus bean eile in Inis Bearacháin,<br />

Ach mo ghrá í Máire Mhór<br />

Is í an bhean is fearr ar fad acu.<br />

Curfá:<br />

Is óró Mháire Mhór<br />

Is a Mháire Mhór a dtiocfaidh tú?<br />

Mura dtiocfadh tú mar gheall tú<br />

Go mbáitear ins sa gcladach thú!<br />

Is grá mo chroí mo stóirín<br />

Ó is tú nach ndéarfadh tada liom.<br />

Is tú chuirfeadh na fataí móra<br />

I dtaisce ar leic an teallaigh dhom.<br />

Ní le faocháin ná le bairnigh<br />

Ná le bláth na scáilliún dearga<br />

A mheall mise Máire Mhór,<br />

Ach le fuisce láidir Shasana!<br />

Á bhfeicfeá Máire Mhór<br />

'S í 'goil sráideannaí na Gaillimhe,<br />

Gan falach ar a bráid<br />

Ach cóta mór a' charrara!<br />

Dá mbeinnse 'n Árainn Mhór<br />

Is mo bhád seoil a bheith faoi lucht agam,<br />

Nach deas 'thornálfainn an ród<br />

Ach Máire Mhór a bheith faoin deic agam!<br />

Bhi Yes aici 's bhí No aici<br />

Is ar ndóigh bhi Fwhat not aici,<br />

Is murach lucht a' Bhéarla<br />

Nach gcuirfinn dandy cap uirthi.<br />

270

---

CÚNLA<br />

“Cé hé siúd thíos atá a’ leagan na gclaíochaí?<br />

Cé hé siúd thíos atá a’ leagan na gclaíochaí?<br />

Cé hé siúd thíos atá a’ leagan na gclaíochaí?”<br />

“Mise mé fhéin!” a deir Cúnla<br />

Curfá:-<br />

“’S a Chúnla chroí, ná tara níos gaire dhom,<br />

’Chúnla chroí, ná tara níos gaire dhom,<br />

’Chúnla chroí, ná tara níos gaire dhom,”<br />

“M’anam go dtiocfaidh!” a deir Cúnla.<br />

Curfá<br />

“Cé hé siúd thíos atá a’ bualadh na fuinneoige?<br />

“Cé hé siúd thíos atá a’ bualadh na fuinneoige?<br />

“Cé hé siúd thíos atá a’ bualadh na fuinneoige?”<br />

“Mise mé fhéin!” a deir Cúnla<br />

Curfá<br />

“Cé hé siúd thíos atá a’ coigilt na tine dhom?<br />

“Cé hé siúd thíos atá a’ coigilt na tine dhom?<br />

“Cé hé siúd thíos atá a’ coigilt na tine dhom?”<br />

“Mise mé fhéin!” a deir Cúnla<br />

Curfá<br />

“Cé hé siúd thíos a’ cur uisce sa gcitil dhom?<br />

Cé hé siúd thíos a’ cur uisce sa gcitil dhom?<br />

Cé hé siúd thíos a’ cur uisce sa gcitil dhom?”<br />

“Mise mé fhéin!” a deir Cúnla<br />

Curfá<br />

“Cé hé siúd thíos atá a’ tarraingt na pluide dhíom?<br />

’Gus cé hé siúd thíos atá a’ tarraingt na pluide dhíom?<br />

’Gus cé hé siúd thíos atá a’ tarraingt na pluide dhíom?<br />

“Mise mé fhéin!” a deir Cúnla<br />

Curfá<br />

“Cé hé siúd thíos atá a’ tochas mo bhonnachaí?<br />

“Cé hé siúd thíos atá a’ tochas mo bhonnachaí?<br />

“Cé hé siúd thíos atá a’ tochas mo bhonnachaí?<br />

“Mise mé fhéin!” a deir Cúnla<br />

Curfá<br />

“’S a Chúnla chroí, ná tara níos gaire dhom,<br />

’Chúnla chroí, ná tara níos gaire dhom,<br />

’Chúnla chroí, ná tara níos gaire dhom,”<br />

“Maybe I shouldn’t!” a deir Cúnla.<br />

271

---

ÚRCHNOC CHÉIN MHIC CÁINTE<br />

A phlúr na maighdean is úire gné,<br />

Thug clú le scéimh ón Adhamhchlainn,<br />

A chúl na bpéarlaí, a rún na héigse,<br />

Dhúblaíos féile is fáilte.<br />

A ghnúis mar ghréin i dtús gach lae ghil,<br />

A mhúchas léan le gáire,<br />

Is é mo chumha gan mé is tú a shiúir linn féin,<br />

Sa dún sin Chéin Mhic Cáinte.<br />

Cluinfir uaill na ngadhar ar luas i ndéidh<br />

Bhriain luaimnigh bhearnaigh mhásaigh,<br />

Is fuaim guth béilbhinn cuach is smaolach<br />

Suairc ar ghéaga in altaibh;<br />

I bhfuarlinn tséimh chifir sluabhuíon éisc<br />

Ag ruagadh a chéile ar snámh ann,<br />

Is an cuan gur léir dhuit uait i gcéin<br />

Ón Úr-Chnoc Chéin Mhic Cáinte.<br />

Táim brúite i bpéin gan suan gan néal,<br />

De do chumha a ghéag is áille,<br />

Is gur tú mo rogha i gcúigibh Éireann,<br />

Cúis nach séanaim ás de.<br />

Dá siúlfá a réalt gan smúid liom féin,<br />

Ba shúgach saor ár sláinte.<br />

Gheobhair plúr is méad is cnuasach craobh,<br />

Sa dún sin Chéin Mhic Cáinte.<br />

A shuaircbhean shéimh na gcuachfholt<br />

péarlach,<br />

Gluais liom féin ar ball beag,<br />

Tráth 's buailte cléir is tuataí féin,<br />

'Na suan faoi éadaí bána.<br />

Ó thuaidh go mbeam 'bhfad uathu araon,<br />

Teacht nua-chruth gréine 'márach,<br />

Gan ghuais le chéile in uaigneas aerach,<br />

San uaimh sin Chéin Mhic Cáinte.<br />

-Peadar Ó Doirnín<br />

A rún mo chléibh, is mar siúd a b'fhearr<br />

dhuit—<br />

Tús do shaoil a chaitheamh liom,<br />

Is ní i gclúid faoi léan ag túirscín bréan<br />

'gcionn túirne is péire cardaí;<br />

Gheobhair ciúl na dtéad le lúth na méar<br />

Dod dhúscadh is dréachta grá fós,<br />

níl dún faoin ngréin chomh súgach aerach<br />

le hÚr-Chnoc Chéin Mhic Cáinte.<br />

Beir uaim do phléid gé gur luaigh tú céad ní<br />

Nós a bhfuil spéis ag a Ián ann—<br />

Is an duais is fearr ná ualaí séad<br />

Níor chuala mé thú ag trácht air;<br />

Tuatha saora, buaibh is caora,<br />

Is cruacha péarla i bpáláis—<br />

Mar luach ní gheobhainn uait, is gan gléas<br />

In am suain le ndéantar páiste.<br />

272

---

A MHÁIRE BHRUINNEALL<br />

Orú Mháire Bhruinneall, ‘ bhláth na Finne<br />

'ndiaidh mé do leanstan aniar anall<br />

O ba bhinne liom do bhéal ná no cuacha a’ seinm<br />

'S tú d’fhág mise i ndeallaraí 'n bháis.<br />

Á mhéad é mo thuirse níor léir domh a’ choinneal<br />

Deir siad gur mise a mheallas na mná<br />

Mharaigh tú go deo mé, lagaigh tú go mór mé<br />

'Gus gach a bhfuil beo domh, bhris tú mo chroí.<br />

Bhí mé lá go ceolmhar insa ród<br />

‘S tharlaigh domhsa 'n óigbhean chaoin.<br />

Bhí a trí puint óir leí síos go troigh<br />

Agus í á gcarnadh ar gach taobh.<br />

Orú Mháire Bhruinneall, ‘bhláth na Finne<br />

'ndiaidh mé do leanstan aniar anall<br />

O ba bhinne liom do bhéal ná na cuacha a’ seinm<br />

'S tú d’fhág mise i ndeallaraí 'n bháis.<br />

A Mháire, ‘rún, a bhláth na n-úll,<br />

Ná mealltar thú le Munsterman,<br />

Is go gcuirfeadh sé i gcéill na mílte bréag<br />

Le glórtha béil achan uair den lá.<br />

B’fhearr duit féin do shíneadh i gcré<br />

Ná bheith i bpéin go bhfaighfeá bás,<br />

Sula bpósfá an réic a shiúil an saol<br />

Ag tiomsú bréag is ag mealladh ban.<br />

273

---

CÚL NA CRUAICHE<br />

Bhí mé i gcúl na cruaiche an uair údaí mé 'gus í,<br />

Cuireadh ó ní bhfuair mé 's is truaillithe mar rinneadh 'n gníomh<br />

Goidé an gar a bheith 'a lua liom ‘s níl suairceas le fáil mar bhí,<br />

"s is ortsa a cuireadh an chluain ó ní bhfuair tú do chailín saor.<br />

Nach mór an cúrsaí bróin domhsa, dóláis is tuirse croí<br />

Mo chailín a bheith dá pógadh ag smóilín a' bhrollaigh bhuí.<br />

Cuirimse díth bróg ar an óigmhnaoi nár fhan mar bhí<br />

's nach mise 'ghabhfadh an ceol dí san Fhómhar má b'fhada an oích’.<br />

Is deas an bhean mo ghrá-sa 's is ródheas a cos 's a ceann<br />

A súil ghorm a' gáire 's a dhá cích bhí corra cruinn;<br />

Thug sí an sway ar mhná deasa ó Árainn go Dún na nGall<br />

's da mbínn-se gabháil thar sáile is í Máire 'bheinn 'iarraidh liom.<br />

Thug mé grá don óig-mhnaoi 's níor éirigh liom a fail go fóill,<br />

An dara grá dá béilín, ‘s da cúl buí ar dhath an oir,<br />

An tríú grá níor fhéad mé gan mo shúiI’ 'bheith sileadh deor<br />

's nach é mo léan a chéad-searc gan me 'gus tú seal ag ól.<br />

274

---

MÁ THÉID TÚ CHUN AONAIGH<br />

Má théid tú 'un aonaigh bíodh an chaora leat a holann is a huan,<br />

Má bhíonn tú díomhaoin bíodh, do mhian leat ar thoiseach an tslóigh,<br />

Ó bí aoibhiúil, geanúil, caoithiúil is molfar as sin thú<br />

Ní hí an mhaoin a bhéarfas i dtír thú agus ná mealltar leithe thú.<br />

A ansacht cérbh' ansa leat fear eile agat ná mé<br />

's gur tú an planda beag a shanntaigh mé i dtoiseach mo lae,<br />

Thug mé fancy duit gan amhras mar bhí mé óg gan chéill<br />

's focal cáinte ná rabh insan cheann údaí a mholfadh duitse ach mé.<br />

Teacht an Earraigh ceannód talamh is dhéanfad fáras beag domh féin<br />

Beidh mo mhuintir a shíor mholadh domh gur críonna rinne mise é;<br />

Níl ach moladh ar mhná 'n domhain agus beidh bean agam féin<br />

Ní hí an mhaoin atá mé a shantú ach a cáilíocht 's a méin.<br />

A chéadsearc an féidir go gcodlann tú san oích'<br />

An é rud nach léir duit na saighde atá a polladh in mo chroí<br />

Tá ní éigin a mo bhuaireamh 'gus an arraing a mo chloí<br />

Agus mé ag éisteacht le héanacha na coilleadh gabháil a luí.<br />

275

---

AN BHANALTRA<br />

Is deas a' fear i mbaile mé níl dúil agam i míghreann,<br />

Is deas a' fear i mbaile mé níl dúil agam i síorchaint;<br />

Nuair a théas fir a' bhaile amach a dh' amharc fa na ndíobháil<br />

Pillimse ar an bhanaltra 'gus'bogaim dithe 'n cliabhán,<br />

Curfá :<br />

A mhile mh'anam ar maidin thú 's arís a' teacht na hoíche,<br />

Níl uair 'e Iá dá bhfeicim thú nach ort a bhím a' smaointiú,<br />

Míle uair go mb'fhearr liom agam thú ná ba na Mumhan is bainne acu<br />

's a Dhia nach trua mé ' scaradh leat 's gur ionat atá mo chroí 'stigh.<br />

Chua' me féin 's a' bhanaltra amach go bruach a' tsléibhe,<br />

Go héascaí, éadrom, aigeantach ag ionsaí malaidh shléibhe;<br />

Fágaim féin ar m'fhallaing é má ghním a'n fhocal b'réige<br />

Gur chaith mé 'n oích'go maidin léi go domhain i ngleanntán sléibhe.<br />

Ní dheachaigh síol i dtalamh ariamh chomh maith leis an ghrán eorna,<br />

Gníthear uisce beatha dó agus ceanglann sé 'n grá pósta;<br />

Tá cuid a théid 'un peacaí leis is cuid a théid 'un carthannais,<br />

Is bheir sé ar na cailleachaí bheith ‘ meadhar ins a' chlúdaigh.<br />

276

---

GEAFTAÍ BHAILE BUÍ<br />

Ag Geaftaí Bhaile Buí a rinn mise an gníomh<br />

A bhí amaideach baothdhéanta éaló le mnaoi seal tamaill(t) ins an oích'<br />

Ar neamhchead 'a raibh faoi na spéarthaí;<br />

Mar bhí mé lag gan bhrí, gan misneach in mo chroí<br />

Is í agam ar mhín shléibhe,<br />

Bhí an codladh a mo chloí 'gus b'éigean domhsa luí<br />

Agus d'imigh sí 'na fíormhaighdean.<br />

'Gabháil a luí don ghréin fán am seo aréir<br />

Nach agamsa a bhí 'n scéala buartha<br />

Ba é a shamhailt domh a' té a shínfí ins a' chré<br />

Ó 's a Mhuire nach mé an truaighe:<br />

Is é déarfadh mo chairde, an méid acu bhi 'láthair,<br />

"Altaigh leis na mná a bhuachaill"<br />

'S a 'méid a ngoillfeadh orthu mo chás<br />

Ó ghoilfeadh siad a sáith<br />

Fá mo chroí a bheith 'n mo lár 'na ghual dubh.<br />

Dá mbínn-se thall sa Spáinn 'mo luí ar leabaidh ‘n bháis<br />

Agus cluinimse do dháil in Éirinn<br />

Go n-éireoinn chomh sámh leis an bhradán ar a’ tsnámh<br />

I nduibheagán i lár na hÉirne.<br />

Focal ar bith mná ní chreidfidh mé go brách<br />

Mur' bhfa' mise scríofa i nGaeilge é<br />

Gur chaith mé naoi lá ag cleasaíocht leis a' bhás<br />

A' dúil go bhfaighinn spás ar éigean.<br />

Is agamsa 'tá an mháistreas is measa i gcríochaibh Fáil<br />

Cé gur soineanta clár a héadain,<br />

Chuirfeadh sí mo chás i bhfad agus i ngearr<br />

Agus b'fhuras ar gcás a réiteach<br />

An madadh rua bheith sách, an chaora dubh ar fáil<br />

's ní chluinfí mé go brách ag éileamh<br />

's m'fhocal duit, a Sheáin, go bhfuil ealaín ins na mná<br />

Agus codail féin go sámh ‘na n-éagmais.<br />

Ó a Mhuire agus a Rí, nach mairg a bhíos<br />

I dtoiseach an tsaoil le pléisiúr,<br />

'Gus a ghiorracht is a bhíos an tinneas 'do chloí<br />

'S 'do tharraingt ar na críocha déanach’.<br />

Níl sé ar an domhan ní ar bith ba mhó<br />

Is peacaí agus is mó dá ndéantar<br />

Ná an mhaighdean deas óg a mhealladh le do phóig<br />

277

---

Is a fágáil faoi bhrón 'na dhiaidh sin.<br />

278

---

CAILÍN A’ tSLÉIBHE RUAIDH<br />

gCluin sibh mise ‘ bhuachaillí an méid agaibh ‘ta libh féin,<br />

Suígí thart fán tinidh anseo go n-insí mé mo scéal,<br />

Bhí buachaill ar a’ bhaile seo ‘bhí súígach aerach suairc,<br />

Agus tháinig sé a dhéanamh cleamhnais le cailín a’ tsléibhe ruaidh.<br />

A spéirbhean álainn aigeantach, ba deise méin is clú,<br />

Bí ‘ teacht liom féin le dúscadh ‘n lae go bpóstar mé ‘gus tú.<br />

Bí ‘teacht liom féin amárach, ‘s ná bíodh ort brón ná gruaim,<br />

Is cuirfidh mé gúna síoda ort, a chailín a’ tsléibhe ruaidh.<br />

Níorbh fhios don streabhóig ghiodalaigh caidé ba chóir dí ‘rá,<br />

Ach a’ dealramh a bhí ina súile den oíche go ndéanfadh lá,<br />

A rún mo chroí ‘nois díbir thusa mearadh ‘n ghrá seo uait,<br />

Nó is rún liom fanacht díomhaoin seal ar mhalaidh a’ tsléibhe ruaidh.<br />

A mhaighdean mhaiseach mharánta caide seo ‘tá tú ‘rá?<br />

Dearc síos a’ gleann faoi bhruach na mbeann is breathnaigh mo chuid barr,<br />

Tá togha na bhfear is na mbeathach agam ag obair ann go cruaidh,<br />

‘S tá stór is maoin go leor agam do chailín a’ tsléibhe ruaidh.<br />

Má tá stór is maoin go leor agat ní domhsa is fearrde é,<br />

Nó deirtear liom go n-ólfá thusa maoin a’ tsaoil go léir,<br />

‘Do shuí suas ‘dtigh an óstaí ‘ do dhrabhlás bhocht gan chéill,<br />

Ar feadh na hoích’ ag ól ‘s a’ gabháil ‘na’ bhaile le bánú ‘n lae.<br />

Más fear mé ‘tá ‘g ól, a chailín chóir, ní ólaim ach mo chuid féin,<br />

Chan tú ‘tá ‘g íoc ar son na dí, níl agat pingin mar spré,<br />

Is anois ná síl go bhfuil mo chroí bocht briste de do chumhaidh<br />

Nó fágaim thú mar fuair mé thú ar mhalaidh a’ tsléibhe ruaidh.<br />

279

---

MOLL DUBH A' GHLEANNA<br />

Ag Moll Dubh a' Ghleanna atá mo ghrá le fada, is í nach bhfuair guth ná náire,<br />

'S is muinte ceilli cneasta aduirt si liom ar maidin: "Imigh agus ná pill go brách orm"<br />

Níl aon ógánach gasta ó Bhaile Átha Cliath go Gaillimh, ná ó sin arís go hUmhaill Uí Mháille<br />

Nach mbeadh a’ triall 'un a' ghleanna ar eachraí slime sleamhna a' dúil leis an Mholl Dubh<br />

álainn.<br />

Tá ba agam ar sliabh 's níl aon duine agam 'na ndiaidh is tá mé 'mo chriathrú leobhtha<br />

A' seoladh soir is siar as 'ach áit a mbíonn a dtriall 's a n-aghaidh ar a' bhaile tráthnóna.<br />

Folamh liom féin feasta ní bheinn ach Moll Dubh bheith 'dtús a hóige,<br />

Nuair a chríonas a' tslat ní bhíonn uirthi tlacht mar bíos ar na crannaibh óga.<br />

Dá bhfaighinnse bean an Impire, bean ó Chaiftín Dongain nó 'níon do chuid Rí Seoirse,<br />

Bean na mbachall caoin a bhreoigh go deo mo chroí, bean eile agus dhá mhíle bó léi;<br />

Níon óg an larla agus í bheith i bpriacal a' teacht a m'iarraidh le pósadh,<br />

Mná deasa 'n domhain is faighim iad ar mo roghain, is í Moll Dubh a' ghleanna a phósfainn.<br />

Siud é thiar mo theach níl tuí air ná scrath, is é déanta ar leataoibh an bhóthair<br />

‘S nach críonna 'n rud a' bheach nuair a ghní sí a nead i dteas agus i dtús an Fhómhair.<br />

Is fann guth an éin a labhras leis féin ar an tulaigh nó ar shliabh na móna<br />

‘Sé díobhail na bhfear a d'fhág sinn ar lear agus scaoilimis ár mbeannacht leobhtha.<br />

280

---

CÚL TIUBH NA bPÉARLAÍ<br />

Lá dá raibh mé 's Cúl Tiubh na bPéarlaí<br />

Ag ionsaí Bhinn Éadain maidin bhog bhreá,<br />

‘S gan duine ar a’ tsaol a chluinfeadh ar scéala<br />

Nár thruagh leis mac Gaeil bheith i mbréan-bhroid mar táim.<br />

Ní iarrfainn de spré léithe dh'earradh ná dh'éadach,<br />

Caiple ná caoirigh, cé gur doiligh domh a rá,<br />

Ach a' feicsint, a scéimhe, a maise 's a méin,<br />

A cúl casta craobhach, a dtug mé di grá.<br />

Mo shiúl sa lá ní léir domh an ród;<br />

D'ísligh an ceo agus d'ardaigh an ghaoth.<br />

Tráth fá chónaí scéimh na hóige<br />

A d'fhág faoi bhrón mé le mo shaol.<br />

Muna bhfaighinn go cinnte is 'fháil lena hinntinn<br />

Sásamh cainte fháil ón mhaighrinn óig;<br />

Fáilte ghrinn fríd lár a coim<br />

'Sí 'n chuach ar coill í lá sa cheo.<br />

Tá ' cúl fada trillseach, scuabach, poillseach,<br />

Trom, trom, triopallach a' fás go féar.<br />

Ar an choiripin bhoiripin, chumhra, chuimseach,<br />

A Rí, gan mé 'caint lena gruaidh mar a rós.<br />

Muna bhfaighinn ach póg ona gríos-bhéal ró-dheas,<br />

Deirdre shódhmhar ab áilne gnaoi,<br />

‘Na déidh táim breoite tréith-lag leonta;<br />

Dh'easbhaidh treorach táim dá díth.<br />

Trom, trom, triopallach, lúbach, bachallach,<br />

Craobhach, cócánach, camógach, donn,<br />

Trillseach, torthannach, scuabach, drithleánach,<br />

Cluainteach, feamainneach, fada, righin, trom.<br />

Tá a dlaoi ór-fholta ag fás go drithleánta,<br />

A' soilsiú solais fríd imeall a cinn<br />

Ar a' pháiste mharánta, mhúinte, mhacánta,<br />

Mhaorga, mhúscailteach, bhán-gheal, ghrinn.<br />

281

---

EOCHAILL<br />

Maidin Domhnaigh ‘s mé ag dul go hEochaill<br />

Do casadh ógbhean orm sa tslí,<br />

Bhí scáil a leiceann ar dhath na rósaí<br />

Is ba bhinne a glór ná na ceolta sí.<br />

Leagas mo lámh ar a bráid le mórtas<br />

Agus d’iarr mé póigín ar stór mo chroí.<br />

Is é dúirt sí “Stad is ná stróic mo chlóca<br />

Is gan fios do ghnó ag bean do thí.”<br />

Tá mé in amhras go bhfuil tú pósta<br />

Is ná cuir aon stró orm ag siúl na slí;<br />

Fill ar ais chun na tíre is cóir dhuit—<br />

Is ann is dóigh liom atá do mhaoin.<br />

Óir gach a ngeallair ní dhéanfá a chomhalladh,<br />

Is ní shiúlfá an ród liom ach seal den oích',<br />

Ach scaoilfeá abhaile mé gan fiú na bróige,<br />

Is fuair mé comhairle gan bheith id líon.'<br />

“Seo mo lámh duit nach bhfuilim pósta<br />

Is gur buachaill óg mé thug gean do mhnaoi,<br />

Is dá dtriallfá liomsa ar ais go hEochaill<br />

Go bhfaighfeá ómós mar gheobhadh bean tí.<br />

Chuirfinn high-cauled cap i gceart is i gcóir ort,<br />

Gúna, clóca is caipisín,<br />

Beidh siopadream agat den bhfíon is den bheoraigh<br />

Is do leanbh dóighiúil ag ól do chích.”<br />

“Níl ann ach uair bheag ó d’fhágas Eochaill<br />

Is ní ligeann an brón dom filleadh arís.<br />

Do bheadh mo mhuintir go mór i bhfeirg liom<br />

Is ní bhfaighinn fóirithint ó m’ chairde gaoil.<br />

Leath a n-abair siad ní dhéanaim a gcomhairle<br />

Ach buailim an bóthar de ló is d’oích’.<br />

Is cailín scaite mé atá ag siúl na mbóithre<br />

Ag iarraidh an eolais go Ceapach Chuinn.”<br />

282

---

AN PABHSAE GLÉIGEAL<br />

Ar mo dhul chuig an Aifreann le toil na ngrásta<br />

Bhí an lá ag cur báistí is d'ardaigh gaoth,<br />

Casadh an ainnir liom taobh Chill Tartáin<br />

Is thit mé láithreach i ngrá le mnaoi.<br />

Labhair mé léi go múinte, mánla<br />

Is de réir a cáilíochta d'fhreagair sí,<br />

'S é dúirt sí "Raiftrí, tá m'intinn sásta,<br />

Agus gluais go lá liom go Baile Uí Liagh."<br />

Nuair a fuair mé an tairiscint níor lig mé ar cairde í,<br />

Rinne mé gáire agus gheit mo chroí;<br />

Ní raibh le dul againn ach trasna páirce,<br />

Is níor thug muid an lá linn ach go tóin an tí.<br />

Leagadh chughainn bord a raibh gloine is cárt air<br />

Is cúileann fháinneach le m'ais ina suí,<br />

'S é dúirt sí "Raiftrí, bí ag ól is céad fáilte,<br />

Tá an siléar láidir i mBaile Uí Liagh."<br />

Shiúil mé Sasana is an Fhrainc le chéile,<br />

An Spáinn, an Ghréig is ar ais arís,<br />

Ó bhruach Loch Gréine go Béal na Céibhne,<br />

Is ní fhaca mé féirín ar bith mar í.<br />

Dá mbeinnse pósta le bláth na hóige,<br />

Trí Loch an Tóraic a leanfainn í,<br />

Cuanta is cóstaí go siúlfainn, is bóithre,<br />

I ndiaidh na seoidmhná ata i mBaile Uí Liagh.<br />

'S í Máire Ní Eidhin an staidbhean bhéasach<br />

Ba dheise méin agus b'áille gnaoi,<br />

Dhá chéad cléireach is á gcur le chéile<br />

Agus trian a tréithe ní fhéadfadh scríobh.<br />

Bhuail sí Deirdre le breáthacht is Vénus,<br />

Is dá n-abrainn Helen ler scriosadh an Traí,<br />

'S í scoth mhná Éireann as ucht an méid sin,<br />

An pabhsae gléigeal atá i mBaile Uí Liagh.<br />

283

---

BRÍD BHÁN<br />

(Bríd)<br />

Ní hionann liomsa sliabh agus an baile tá mo dhiaidh,<br />

Is, a Dhia, gan mise arís ann;<br />

Gan mé ins an teach mhór tá déanta ar thaobh an róid,<br />

Is mise bheith ann gan bhó, gan chaora.<br />

Ní bheinn in bhur gcró anois ag teacht an Domhnaigh,<br />

Bheadh an tAifreann do mo chomhair is mo dhaoine;<br />

Is dá mba liomsa Éire anuas ó Loch Éirne,<br />

Is i dTeileann ab fhearr liom bheith 'mo chónaí.<br />

(An Fear)<br />

A Bhríd bhán, a rún, glac misneach rómhór,<br />

Agus ná cluintear níos mó thú ag éagaoin;<br />

'S nach bhfuil ní ar an domhan dá bhfaca tú le feabhas<br />

Nach mbeidh againn sa bhaile údaí 'na mbeimid.<br />

Caoirigh agus gabhair, capaill agus buaibh;<br />

'S dá mba uain go bhfaighimid féar daofa; "<br />

Nach ródheas an áit seo i dtoradh is i ngrán,<br />

Agus an bradán ar an abhainn ag léimnigh.<br />

(An Bhean Arís)<br />

Ta na caoirigh anseo gan dóigh, crupan ar na buaibh,<br />

Agus galar ar na gabhair 'na haltaibh;<br />

Méadú mo bhróin, níl anseo ach móin,<br />

Is an chíb dhubh ní airím mar fhéar í.<br />

An méid bradán agus iasc dár shnámh i gcuan Theilinn riamh<br />

Is thagadh siad aniar faoin gharraí;<br />

Ní thógaimse mo shúil le tuirse is le cumha,<br />

Ó tháinig mé in bhur gclúid ghránna.<br />

284

---

AN CAILÍN GAELACH<br />

B’áite liom féin bheith ar thaobh mala shleibhe<br />

Is cailín gaelach bheith i mo chóir.<br />

Bheinn dá bréagadh is ag teannadh léithe<br />

‘gus dar liom féin ‘riú, gur deas ár ndóigh.<br />

Ag éirí dom féin ar maidin an lae ghil<br />

Is mé ag gabháil fán choill chraobhaigh is mé ag seoladh bó,<br />

Tharla dom an spéirbhean ina suí ar an léana<br />

Is a fallaing léithe is í lán de chnónn’.<br />

D’fhiafair mé díthe go ciúin is go céillí<br />

“ An nglacfadh tú póg uaim, a stór mo chroí?”<br />

D’oscail sí a béilín is labhair sí Béarla<br />

Is é dúirt sí “Pray sir and let me be.”<br />

Is maith an airí ar na buaibh bheith á santú<br />

Agus bheinn dá seoladh amuigh sa lá;<br />

Im agus bainne iad, ‘ theacht an tsamhraidh,<br />

Is mar gheall ar bhólacht a phóstar mná.<br />

285

---

AMHRÁN AN TAE<br />

Tráthnóna Dé Sathairn a’ dul faoi don<br />

ghréin,<br />

Sea ‘chonaic mé lánúin i ngarraí leo féin,<br />

Bhí an bhean ‘s í go caithiseach a’ caint ar<br />

a’ tae,<br />

‘S níor mhaith leis an bhfear í ‘bheith<br />

‘trácht air.<br />

An Fear:<br />

Maise bíonn tusa ‘gcónaí ‘cur síos ar a’ tae,<br />

‘S an lá ‘bhíonn sé agat ní fheictear a’t é,<br />

Imigh leat ‘s faigh tobac dom ar mhaithe<br />

leat féin,<br />

Nó roinnfidh mé leat feac na láí.<br />

An Bhean:<br />

Cén tslí atá a’msa? Cá bhfaighinn duit é?<br />

Ach ag ceangal dhá chearc a raibh ubh acu<br />

‘réir;<br />

Rud a thóg tú faoi Nollaig níor íoc tú fós é,<br />

‘S tá an méid seo sách gann ag na páistí!<br />

An Fear:<br />

Tá mise ag ceapadh gur suarach an tslí<br />

Bheith ag obair duitse is gan tada dá<br />

chionn;<br />

Dá dtagainnisteach ag aon fhear ins an tír<br />

Gheobhainn tobac uaidh ‘s roinnt páí.<br />

An Bhean:<br />

‘S é a n-iarrfá d’obair i gcaithe’ do shaoil<br />

Ag caithe’ tobac is á ligean le gaoth;<br />

Taispeáin anois cá’il do mhaith is do<br />

mhaoin,<br />

‘S nach siamsúil do lón do na páistí!<br />

An Fear:<br />

Dá dtéinn go Gaillimh nó soir go hÁth Cinn,<br />

Anonn go Cinn Mhara nó amach go B’l Áth<br />

‘n Rí,<br />

Chasfaí i dteach mé le seachtain nó mí<br />

Go saothraínn luach dráir agus báinín.<br />

An Bhean:<br />

Maise, d’imigh tú cheana is tháinig tú ‘rís,<br />

Ní fhacamar agat c’róin, scilling nó pin’n;<br />

Luigh tú ar do leaba is do thaobhanna tinn,<br />

‘S an slaghdán go domhain i do chnámha!<br />

An Fear:<br />

Stop do bhéal feasta, a amaid de shraoill,<br />

Nó buailfidh mé buille ort a bhrisfidh do<br />

dhroim;<br />

Ag cogadh ‘s ag achrann a chaith tú do<br />

shaol,<br />

‘S bhí ‘n faisean sin céann’ ag do mháthair!<br />

An Bhean:<br />

Má tá mise i m’amaid ‘s go bhfuilimse i m’<br />

shraoill,<br />

Léine ‘r mo chraiceann chomh dubh leis an<br />

daol;<br />

Dhíol mé ‘raibh agam go n-íocfainn an cíos,<br />

Agus sin é ‘d’fhág folamh mo chnámha.<br />

An Fear:<br />

Rud a dúirt mé leat cheana, a deirim leat é:<br />

Mura n-éiste tú feasta le glórtha mo bhéil;<br />

Mura stopa tú ‘nois agus ligean den tae,<br />

Is gearr a bheas teach a’t ná áras!<br />

An Bhean:<br />

Tá mé le fada ag coinneáil an tí,<br />

Is ní cóir go bhfeicfeá mo dheoch ná mo<br />

ghreim;<br />

Mura n-ólfainn ar maidin lán scilléid dhá<br />

phin’n,<br />

Ní bheadh braon insa gcíoch ag an bpáiste.<br />

Chuaigh sé go Gailli’ go réadh le fear dlí,<br />

Ní bhfaigheadh sé bheith ‘caint leis gan<br />

leathghine buí;<br />

Bhí chugam sa Spidéal ar maidin<br />

Déardaoin,<br />

Táim cinnte go réiteoidh mé ‘n cás sin.<br />

Bhí an lánúin sa Spidéal ar maidin an lae,<br />

Agus dheamhan blas a rinneadh ach a gcur<br />

ar an réidh;<br />

Ní dhearnadh den bheirt sin ach magadh is<br />

bithéamh -<br />

Ach ceapaim gur cailleadh na páistí!<br />

286

---

CASADH AN tSÚGÁIN<br />

A Rí na bhFeart cad do chas ins a’ dúthaigh seo mé?<br />

‘S gur mó cailín deas a gheobhainn im dhúthaigín beag féin;<br />

Gur casadh mé isteach mar a raibh searc agus gra geal mo chléibh,<br />

‘S chuir an tseanbhean amach mé ag casadh an tsúgáinín féir.<br />

Má bhíonn tú liúm, bí liúm, a stóirín mo chroí<br />

Má bhíonn tú liúm, bí liúm os comhair an tsaoil;<br />

Má bhíonn tú liúm, bí liúm gach orlach de d’ chroí<br />

Sé mo liúm go fann nach liúm Dé Domhnaigh thú mar mhnaoi.<br />

Tá mo cheannsa liath le bliain is ní le críonnacht é,<br />

Ní bheathaíd na bréithre na bráithre pé sa domhan scéal é;<br />

Is táim i d’ dhiaidh le bliain, is gan fáil agam ort féin,<br />

‘S gur geall le fia mé ‘r shliabh a mbeadh gáir con ‘na dhiaidh.<br />

Do threabhfainn, d’fhuirsinn, chuirfinn síol ins a’ chré,<br />

‘S do dhéanfainn obair shocair, álainn, mhín, réidh,<br />

Do chuirfinn crú fén each is mire ‘ shiúil riamh ar fear<br />

Is ná héalódh bean le fear ná déanfadh san féin.<br />

Bhí mé seal, a shearc, agus cumhaidh orm 'do dhéidh,<br />

Seal beag eile, agus b'aite liom bheith ag pógadh do bhéil;<br />

Níorbh aite liom an staruidhe a bheadh leat-sa as liom-sa air láimh,<br />

'Sí grádh mo chroidhe an bhean a bheadh air a'n inntinn amháin.<br />

Monuar, gan mise a's tusa a rún-searc mo chléibh<br />

I dtomglas choilleadh na ngleanntán uaigneach linn fhéin,<br />

Gan a'n duine a bheith níos deise dúinn ná dhá mhíle déag<br />

Acht mise gus tusa a bheith ag briseadh bharr bhog an fhéir.<br />

Dá mbeadh spré ag an chat, nach deas lách a phógfaí a bhéal,<br />

Acht níl, faraor, ag an té is córtha dó é,<br />

Nighean na caillí giobaí is fearr í a gheobhas céim,<br />

A’s mo chailín deas gan fios ca ngeobhfaí mé leithi'.<br />

B'fhuras domh aithne air bhaint na luachra seo 'nné<br />

Go dtug mo mhuirnín muirneach cúl mór domh féin;<br />

Tháinig me isteach 'sa teach a raibh rún-searc mo chléibh<br />

287

---

A's chuir an tseanbhean amach me a’ casadh an tsúgáinín féir.<br />

CASADH AN tSÚGÁIN<br />

’Gus thíos i Sligeach a chuir mise eolas ar na mná,<br />

’Gus thiar insan mbaile seo a d’ól mé leo mo sháith,<br />

Ar bhrí mo mhaide mura stopa sibhse feasta amhlaidh seal mar atá,<br />

Go n-imreoidh mise cleas a bhainfeas siúl as na mná.<br />

’Gus d’imir mise cleas Tigh mhac Uí Dhomhnaill aréir,<br />

’S an dara cleas sa teach a bhí go dlúth lena thaobh,<br />

’S an tríú cleas, cén mhaith dhomsa a chur i bhfad eile i scéal?<br />

Chuir an chailleach amach mé le casadh an tsúgáinín féir.<br />

’Gus cén cat mara a chas isteach insan áit seo mé?<br />

’S nach liachtaí bean óg sa mbaile a d’fhág mé i mo dhiaidh?<br />

Mar gheall ar throid is ar bhruíon is ar rud eicínt mar é,<br />

Muise, seanbhó bhreac ’gus óinseach caillí a bhí gan chiall.<br />

’Gus chuirfinn ’gus threabhfainn ’gus chraithfinnse síol go domhain sa gcré,<br />

’Gus sheolfainnse ba san áit is airde a bhfásann féar,<br />

Chuirfinn crú ar an each is lúfaire, is corraí, is airde a chaithfeadh léim,<br />

’S nach bpósfaidh bean le fear nach ndéanfadh an méid sin fhéin?<br />

’Gus tháinig mise isteach i dteach dhá uairín roimh an lá,<br />

Bhí bean óg ar meisce ann is cúl a cinn fúthu ar chlár,<br />

Níor bhreathnaigh mé tharam go híseal, uasal ná go hard,<br />

Nó gur chuir mé cois lena cois agus bhogamar an súistín bog bán.<br />

’S dhá mbeadh spré ag an gcat nach deas lách mar a phógfaí a bhéal?<br />

’Gus cat nach mbeadh nach fada ó bhaile a sheolfaí é?<br />

Tá iníon na caillí stoithnithe, gliobaithe, pioctha, cataithe, pósta ó aréir,<br />

’S tá mo ghrá-sa sa mbaile is gan duine aici a phógfadh a béal.<br />

’S má bhíonn tú liom, bí liom os comhair lán an tí,<br />

’S má bhíonn tú liom, bí liom de ló gheal is d’oíche,<br />

’S má bhíonn tú liom, bí liom gach orlach de do chroí,<br />

’Sé mo thrua le fonn nach liom Dé Domhnaigh thú mar mhnaoi.<br />

288

---

ÉIRIGH IS CUIR ORT DO CHUID ÉADAIGH<br />

Éirigh is cuir ort do chuid éadaigh go mbearraidh mé féin do chúl<br />

Go dté muid 'soir easpag na hÉirne go gceangaltar mé 'gus tú.<br />

Bhí grá 's cion agam féin ort a chuid 'en tsaol éalaigh liom,<br />

'S nach daoine dona gan chéill a scarfadh ó chéile sinn.<br />

Aisling a chonaic mé aréir ar leaba agus mé i mo luí,<br />

Go dtáinig sí chugam mar fhéirín ainnir na gciabhfholt buí.<br />

Bhí a hórfholt snoite go féar léi is níl tuile da mhéid nach gcloíodh<br />

Ó is, a Rí, cér mhiste don chléir é dá gcodlóinn aréir le mnaoi?<br />

Is trua gan mise is an niamh bheag na léice mílte ó chuan,<br />

In oileán an Chlochair Bhig Chraobhaigh mar a thiteas na néalta chun suain.<br />

An áit a mbíonn an nead ag an éanlaith, an fiolar, an ghéag is an chuach<br />

Chuirfinnse geasa ar an éan bheag solas an lae ‘ thabhairt uainn.<br />

Dhéanfaidh mé cuid de mo bhríste a mhairfeas le saol na bhfear…<br />

Éirigh is cuir ort do chuid éadaigh go mbearraidh mé féin do chúl<br />

Go dté muid 'soir easpag na hÉirne go gceangaltar mé 'gus tú.<br />

Bhí grá 's cion agam féin ort, a chuid 'en tsaol, éalaigh liom<br />

'S nach duine dona gan chéill órú, a scarfadh ó chéile sinn.<br />

289

---

AN SEANDUINE DÓITE<br />

Chuir mé mo sheanduine isteach ins an choirnéal<br />

A dhíol bhainne ramhair is a dh'ithe aráin eornan<br />

Dá gcuirfeadh sé a cheann amach bhainfinn an tsrón de<br />

Agus d'fhuígfinn an chuid eile ag na cailíní óga<br />

Óró, 'sheanduine, 'sheanduine dóite<br />

Is óró, 'sheanduine is mairg a phós thú<br />

Óró, 'sheanduine, 'sheanduine dóite<br />

Luigh ar do leaba is codail do dhóthain<br />

Dá bhfaigheadh mo sheanduine gach ní mar ba chóir dó<br />

Greamanna ime agus greamanna feola<br />

Íochtar na cuinneoige is prátaí rósta<br />

Bhainfeadh sí gliogar as cailíní óga<br />

Dá mbeadh a fhios ag mo sheanduine ó mar a bhímse<br />

Ag ól is ag imirt le hógfhir na tíre<br />

Le héirí na gealaí go mbrisfeadh sé a phiopa<br />

agus bhuailfeadh sé faic dena bhuig insa ghríosaigh.<br />

Chuir mé' mo sheanduine go sráidbhaile an Róba<br />

Cleite ina hata agus búclaí ar a bhróga<br />

Bhí triúr á mhealladh is ceathrar á phógadh<br />

Chuala mé i nGaillimh gur imigh sé leotha<br />

Dá bhfaighinnse mo 'sheanduine báite i bpoll móna<br />

A chosa bheith briste is a chnámha a bheith leonta<br />

Do thabharfainn abhaile é is dhéanfainn é a thórramh<br />

Gus shiúlfainn amach leis na buachaillí óga.<br />

290

---

AN SEANDUINE<br />

Comhairle a fuaireasa amuigh ar an mbóthar<br />

Ó rógaire sagairt an seanduine a phósadh<br />

Ach ba chuma leis siúd ach go méadóinn a<br />

phóca<br />

Is go mbeinn fad a mhairfinn ag brath ar na<br />

comharsainn<br />

Curfá<br />

Ó dheara 'sheanduine, leatsa ní gheobhadsa<br />

Ó dheara 'sheanduine, loscadh is dó ort<br />

Ó dheara 'sheanduine, leatsa ní gheobhadsa<br />

Is dá mbeinnse i mbéal dorais ná beirimse beo<br />

ort<br />

Chuasa go Corcaigh ag triall ar ghléas<br />

tórraimh<br />

Píopaí tobac agus cláracha comhrann<br />

Ar mo theacht dom abhaile go tinn tuirseach<br />

brónach<br />

Cá bhfaighinnse mo 'sheanduine ach ag<br />

róstadh muicfheola<br />

Dá bhfaighinnse mo 'sheanduine báite i bpoll<br />

móna e<br />

A chosa bheith briste is a chnámha a bheith<br />

leonta<br />

Do thabharfainn abhaile é is do dhéanfainn é a<br />

thórramh<br />

Is do shiúllóinn amach leis na buachaillí óga<br />

Má phósainn tú an seanduine, pósfaidh tú<br />

claidhaire<br />

Fágfaidh sé a bhalcaisí romhat ar a staighre<br />

A déanamh ar maidean beidh sé ag<br />

cnáimhseáil le claidhreacht<br />

Is siar sa tráthnóna beidh ag seimint go<br />

meidhreach<br />

Phósas an seanduine, is orm bhí díchéille<br />

Dheineas an méid sin ar chomhairle mo<br />

ghaolta<br />

Chuas abhaile leis faraoir an scéal sin<br />

Is déiríos ar maidin is bfhearr liom an t-éag<br />

liom<br />

Ó dheara 'sheanduine, leatsa ní gheobhadsa<br />

Ó dheara 'sheanduine, loscadh is dó ort<br />

Ó dheara 'sheanduine, leatsa ní gheobhadsa<br />

Is cúpla Domhnach a chuirfidh fén bhfód thú<br />

291

---

AMHRÁIN MHEIDHREACHA<br />

CUACH MO LON DUBH BUÍ<br />

Bhí mise is mo bhean bheag lá gabháil a’<br />

bóthar ‘s óró gra mo chroí,<br />

‘gus cé casadh dúinn ach gruagach an óirbhuí,<br />

cuach mo lon dubh buí.<br />

D’fhiafair se díom ar ‘níon domh an óigbhean,<br />

‘s óró gra mo chroí,<br />

Is dúirt mé leis gurbh í mo bhean phósta í,<br />

cuach mo lon dubh buí.<br />

An dtabharfása domsa choíche go deo í, ‘s óró<br />

grá mo chroí,<br />

Mur’ ndéanfaidh mé sin leat dhéanfaidh mé an<br />

chóir leat, cuach mo lon dubh buí.<br />

Gabh thusa na mullaigh, is mise na móinte, ‘s<br />

óró grá mo chroí,<br />

Is cibé fear a leanas sí bíodh sí go deo aige,<br />

cuach mo lon dubh buí.<br />

Chuaigh seisean na mullaigh is mise na móinte,<br />

‘s óró grá mo chroí<br />

Ach lean sí an gruagach nó b’aige a bhí an<br />

óige, cuach mo lon dubh buí.<br />

Phill mé ‘na bhaile go buartha cráite, ‘s óró grá<br />

mo chroí,<br />

Is luigh mise siar ar mo leaba trí ráithe, cuach<br />

mo lon dbh buí.<br />

D’éirigh mé amach go doras na sráide, ‘s óró<br />

grá mo chroí,<br />

Is cé tchím chugam ach an Malaí gan náire,<br />

cuach mo lon dubh buí.<br />

A ghiolla údaí istoigh, ó caidé mar atá tú, ‘s óró<br />

grá mo chroí,<br />

Mar is olc le mo charaid ‘s mar is maith le mo<br />

namhaid, cuach mo lon dubh buí.<br />

Caidé a dhéanfá thusa dá bhfaighinnse bás<br />

uait? ‘ s óró grá mo chroí.<br />

Ó is mé a chuirfeadh ort na briathra breátha,<br />

cuach mo lon dubh buí.<br />

Chuirfinn i gcónra bhreá na gcúig chlár thú, ‘s<br />

óró grá mo chroí<br />

Nó i gcónra airgid, dá mba í ab fhearr leat,<br />

cuach mo lon dubh buí.<br />

Nuair a chuala mé féin na briathra breátha, ‘ s<br />

óró grá mo chroí.<br />

Luigh mise siar agus rinne mé an bás úd, cuach<br />

mo lon dubh buí.<br />

Chuaigh beirt ‘na coille ag cliseadh-bhaint<br />

adhmaid ‘ s óró grá mo chroí.<br />

Leathmhaidí cuilinn agus caolmhaidí<br />

fearnóige, cuach mo lon dubh buí.<br />

Chuir sí síos i gcónra chaol mé, ‘s óró grá mo<br />

chroí.<br />

Agus mé i gcéad slat den sacadh ba ghránna,<br />

cuach mo lon dubh buí.<br />

Tógaígí suas ar bhur nguaillí go hard é,’ s óró<br />

grá mo chroí,<br />

Is caithig’ sa pholl is deise den tsráid é, cuach<br />

mo lon dubh buí.<br />

Nuair a chuala mé féin na briathra gránna, ‘s<br />

óró grá mo chroí,<br />

D’éirigh mé aniar go lúfar láidir, cuach mo lon<br />

dubh buí.<br />

Beir chugam mo chamán go mbaine mé an<br />

báire, ‘s óró gra mo chroí,<br />

Ach d’imigh sí ar scaoll an bhean dínáireach,<br />

cuach mo lon dubh buí.<br />

Is iomaí bó mhaith a thriall thar an teorainn, ‘s<br />

óró gra mo chroí,<br />

Is phill sí arais sa dóigh ar chóir dí, cuach mo<br />

lon dubh buí.<br />

Scéal beag inniu agus scéal beag amárach, ‘s<br />

óró grá mo chroí<br />

Agus scéal beag eile achan lá go cionn ráithe,<br />

cuach mo lon dubh buí.<br />

‘S murab é gur bean a bhí i mo mháithrín, ‘s<br />

óró grá mo chroí,<br />

D’inseoinn scéal beag eile ar na mná daoibh,<br />

cuach mo lon dubh buí.<br />

292

---

AN dTIGEAS A DAMHSA<br />

Cúrfá (i ndiaidh gach véarsa):<br />

dTigeas a damhsa dom?<br />

dTigeas a damhsa dom?<br />

dTigeas a damhsa damhsa damhsa<br />

dTigeas a damhsa dom?<br />

Goirm i gcónaí gcónaí<br />

Goirm i gcónaí dom<br />

Goirm i gcónaí gcónaí gcónaí<br />

Maidin De Luain a b'fhearr.<br />

Buachaill aniar aniar<br />

Buachaill aniar a b'fhearr<br />

Buachaill aniar aniar aniar<br />

Is cailín o Shliabh na bPeann.<br />

Buachaill maith súiste súiste<br />

Buachaill maith súiste a b'fhearr<br />

Buachaill maith súiste súiste súiste<br />

Is cailín deas túirne leann.<br />

293

---

CASADH CAM NA FEADARNAÍ<br />

Aige casadh cam na Feadarnaí,<br />

Ar do dhul isteach sa 'tsléibh dhuit,<br />

Ar thaoibh do láimhe deise dhuit<br />

Tá toigh na Caillí Riabhaí<br />

With a ma ring doo a day,<br />

With a ma ring a doo a dad - dí ó<br />

Bhi Bunnaí-Chinn a's Bannaí-Chinn,<br />

As Neidigh beag a' tsléibh' inn,<br />

'Sé Velvet bocht a d'arsó' duit<br />

Cá mbíonn an Chailleach Riabhach.<br />

B'í ríoghan na mban módhmhar í<br />

Gus banríoghan na mban siabhrach,<br />

Gus 'réir's mar deireadh na dailtíní<br />

B'í cumharthadh Charn tSiadhail í.<br />

Oíche roimh Mhi Shamhna<br />

Aige tarraingt mhóineadh 'n Tighearna,<br />

Bhí Nansaí Gabha 's na gasúir<br />

Aige creach na Caillí Riabhaí.<br />

Bhí ‘n Cíonánach aig an doras,<br />

Bhí Ó hArbhasaigh taobh thiar de,<br />

'S bhí ‘níon na Caillí Giobaí<br />

Agus a máthair ag iarraidh déirce.<br />

Dá bhfeicfeá Micheal Ó Bainíchinn<br />

'Se 'g imeacht lena chliabhán,<br />

Ag cruinniú ábhar teinidh<br />

Le haghaidh a "dandy-cap" a ghrianrú!<br />

Anois chan fheil aon fhód acu<br />

A théithfeas daofa an t-iarann<br />

Ach Carraig-a-tSeabhaic na ndosan<br />

Sin brosna na Caillí Riabhaí.<br />

294

---

BÁBÓG NA BEALTAINE<br />

Bábóg na Bealtaine, maighdean an tSamhraidh,<br />

Suas, gach cnoc is síos gach gleann,<br />

Cailíní maiseacha bángheala gléasta,<br />

'S thugamar féin an Samhradh linn.<br />

Curfá<br />

Samhradh buí na nóiníní gléigeal’,<br />

Thugamar féin an samhradh linn,<br />

Ó bhaile go baile is chun ár mbaile 'na dhiaidh sin,<br />

Thugamar féin an Samhradh linn.<br />

Tá an fhuiseog ag seinm is ag luascadh sna spéartha,<br />

Beacha is cuileoga is blátha ar na crainn,<br />

Ta an chuach 's na héanlaith ag seinm le pléisiúr<br />

'S thugamar féin an samhradh linn.<br />

Samhradh buí, srl.<br />

Tá nead ag an ghiorria ar imeall na haille<br />

Is nead ag an chorr éisc i ngéaga an chrainn;<br />

Tá mil ar na cuiseoga is na coilm ag béiceadh,<br />

'S thugamar féin an Samhradh linn<br />

Samhradh buí, srl.<br />

Tá an ghrian ag soilsiú 's ag gealladh na dtabhartas,<br />

Tá an fharraige mar scáthán ag maoth-gháirí don ghlinn;<br />

Ta na madaí ag peithreadh is an t-eallach ag géimnigh,<br />

'S thugamar féin an samhradh linn.<br />

Samhradh buí, srl.<br />

295

---

SAMHRADH<br />

Thugamar féin an samhradh linn,<br />

Thugamar féin an samhradh linn.<br />

Thugamar linn é is cé bhainfeadh dínn é,<br />

Thugamar féin an samhradh linn.<br />

Samhradh samhradh, bainne na ngamhna<br />

Thugamar féin an samhradh linn<br />

Samhradh buí ó luí na gréine<br />

Thugamar féin an samhradh linn.<br />

Cuileann is coll, trom is caorthainn<br />

Thugamar féin an samhradh linn.<br />

Fuinseog gheal Bhéal an Átha<br />

Thugamar féin an samhradh linn.<br />

‘S é seo an samhradh thiocfaidh go haerach,<br />

Thugamar féin an samhradh linn.<br />

Samhradh buí na nóinín’ gléigeal’<br />

Thugamar féin an samhradh linn.<br />

Thugamar linn é ón gcoill chraobhaigh<br />

Thugamar féin an samhradh linn.<br />

Tríd an bhfraoch go dtínár dtigh féinig<br />

Thugamar féin an samhradh linn.<br />

296

---

TÁ AN COILEACH AG FÓGAIRT AN LAE<br />

Tá an coileach ag fógairt an lae<br />

Tá an coileach ag fógairt an lae<br />

Tá an mhuc ag an doras ag iarraidh é a oscailt -<br />

Tá an coileach ag fógairt an lae.<br />

Tá an coileach ag fógairt an lae<br />

Tá an coileach ag fógairt an lae<br />

Tá an cheart is a hál ina gcodladh go sámh -<br />

Tá an coileach ag fógairt an lae.<br />

Tá an coileach ag fógairt an lae<br />

Tá an coileach ag fógairt an lae<br />

Tá an chaora is na huain ina dtoirchim suain -<br />

Tá an coileach ag fógairt an lae.<br />

297

---

TÁ NEAD AG AN DREOILÍN<br />

Curfá:<br />

Didildí déildildí déidildí<br />

didildí déidildí deam<br />

didildí déidildí déidildí<br />

didildí déidildí deam.<br />

Tá nead ag an dreoilín, an dreoilín,<br />

tá nead ag an dreoilín sa sceach,<br />

Tá nead ag an dreoilín, an dreoilín,<br />

is gearrcaigh ag teacht amach.<br />

Curfá<br />

Tá nead ag [a] fiolar na faille,<br />

tá nead ag an gcaistín cnoic,<br />

tá nead ag an éan is airde<br />

is nead ag an bhfaoilinn dubh.<br />

Curfá<br />

Téanam go Dairbhre, Dairbhre,<br />

téanam go Dairbhre, a Chit,<br />

téanam go Dairbhre, Dairbhre,<br />

is ólfaimid ten penny bit.<br />

Curfá<br />

298

---

BABARÓ<br />

Ba mheidhreach séimh céad rún mo chléibh in éineacht liomsa trá,<br />

Babaró is óró ‘mhíle grá,<br />

Ba réidh a chéim ag siúl na sléibhte aniar ón ngarraí bán,<br />

Babaró is óró ‘mhíle grá,<br />

Babaró is óró ‘mhíle grá,<br />

Ghabh mo bhuachaill córach uaim thar sáile,<br />

Ach bhéarfaidh Dia na nGrásta é do mo chroí ar ais go slán,<br />

Babaró is óró ‘mhíle grá.<br />

An bhfaca tú mo bhuachaill dubh is é ag rómhar na mbán?<br />

Babaró is óró ‘mhíle grá,<br />

Níor lonraigh grian ar mac na bhfiann ba ghile snó is bláth,<br />

Babaró is óró ‘mhíle grá,<br />

Babaró is óró ‘mhíle grá,<br />

Ba chumhraí é ná plúr san fhéar ag fás,<br />

Ach chuaigh sé ag triall san fharraige siar is d’fhág mo chroí go tláith,<br />

Babaró is óró ‘mhíle grá.<br />

299

---

BACACH SHÍL’ ANDAÍ<br />

An raibh tú i gCill Alla nó Caisleán a' Bharraigh<br />

An bhfaca tú campaí a bhí ag na Francaigh?<br />

Mise 'gus tusa 'gus ruball na muice<br />

'Gus bacach Shíl' Andaí, bacach Shíl' Andaí.<br />

Bhí mé i gCill Alla is Caisleán a' Bharraigh<br />

Chonaic mé campaí bhí ag na Francaigh.<br />

Mise 'gus tusa 'gus ruball na muice<br />

'Gus bacach Shíl' Andaí, bacach Shíl' Andaí.<br />

An raibh té ar a’ chruach nó bhfaca tú slua<br />

A bhí ar Chnoc Phádraig, ’bhí ar Chnoc Phádraig?<br />

Mise 'gus tusa 'gus ruball na muice<br />

'Gus bacach Shíl' Andaí, bacach Shíl' Andaí.<br />

Ó bhí mé ar a’ chruach is chonaic mé slua<br />

A bhí ar Chnoc Phádraig, ’bhí ar Chnoc Phádraig.<br />

Mise 'gus tusa 'gus ruball na muice<br />

'Gus bacach Shíl' Andaí, bacach Shíl' Andaí.<br />

300

---

A SHAIGHDIÚIRÍN, A CHROÍ<br />

A shaighdiúirín, a chroí, will you marry me?<br />

Le haigh, nó le hó, nó le bualadh an drum’.<br />

A chailín bhig mo chroí, conas a phósfainnse thú,<br />

Agus gan fiú na mbróg agam a chuirfinn orm?<br />

Ach chuaigh mé chuig an ngréasaí ab fhearr a bhí ann,<br />

Agus cheannaigh mise bróga do mo shaighdiúirín ann.<br />

A shaighdiúirín, a chroí, will you marry me?<br />

Le haigh, nó le hó, nó le bualadh an drum’.<br />

A chailín bhig mo chroí, conas a phósfainnse thú,<br />

Agus gan pioc de chóta ‘gam a chuirfinn orm.<br />

Ach chuaigh mé chuig an táilliúir ab fhearr a bhí ann,<br />

Agus cheannaigh mise cóta do mo shaighdiúirín ann.<br />

A shaighdiúirín, a chroí, will you marry me?<br />

Le haigh, nó le hó, nó le bualadh an drum’.<br />

A chailín bhig mo chroí, conas a phósfainnse thú,<br />

Agus gan an hata agam a chuirfinn orm.<br />

Ach chuaigh mé chuig an siopa ab fhearr a bhí ann,<br />

Agus cheannaigh mise hata do mo shaighdiúirín ann.<br />

A shaighdiúirín, a chroí, will you marry me?<br />

Le haigh, nó le hó, nó le bualadh an drum’.<br />

A chailín bhig mo chroí, conas a phósfainnse thú,<br />

Agus bean agus clann ar an taobh eile den sruth!<br />

301

---

RAITHINEACH A BHEAN BHEAG<br />

Curfá:<br />

Raithineach a bhean bheag, a bhean bheag, a bhean bheag,<br />

Raithineach a bhean bheag, steaimpí agus im air,<br />

Raithineach a bhean bheag, a bhean bheag, a bhean bheag,<br />

Raithineach a bhean bheag, is déanfaimid an císte.<br />

Do chuireas mo ghearrchaile go Barra na hAoine<br />

Ag iarraidh steaimpí nó cácaí milse,<br />

Nuair a tháinig sí abhaile ní bhlaisfeadh fear an tí é,<br />

Raithineach a bhean bheag, déanfaimid arís é.<br />

Raithineach a bhean bheag, a bhean bheag, a bhean bheag,<br />

Raithineach a bhean bheag, steaimpí agus im air,<br />

Raithineach a bhean bheag, a bhean bheag, a bhean bheag,<br />

Raithineach a bhean bheag, is déanfaimid an císte.<br />

Tá tigh mór fairsing i mBarra na hAoine:<br />

Bean acu á ghlanadh is bean eile acu á scríobadh,<br />

Bean eile acu á fháscadh os cionn corcáin ar a dícheall<br />

Is seanbhean ar a corraghiob á leathadh ar an ngríosaigh.<br />

Raithineach srl.<br />

Nuair a ghluaiseann Máire, Siún agus Síle,<br />

Nóra agus Cáit is sásta a bhíd siad,<br />

An juga ar an gclár acu is a’ cháirt dá líonadh,<br />

Is mo cheol go brách sibh, a mhná cois Aoine.<br />

Raithineach srl.<br />

302

---

MO CHEALLACHÍN FIONN<br />

Bád beag is bád mór, bád beag is bád mór,<br />

Bád beag is bád mór ag mo Cheallachín Fionn,<br />

Bád beag is bád mór, bád beag is bád mór,<br />

Is loingis faoi sheol ag mo Cheallachín Fionn.<br />

Óra, chuaigh sé a’ rith geallta, chuaigh sé a’ rith<br />

geallta,<br />

Chuaigh sé a’ rith geallta, mo Cheallachín Fionn,<br />

Chuaigh sé a’ rith geallta i sliogáinín bairneach,<br />

Is bhuaigh sé trí gheall, mo Cheallachín Fionn.<br />

’Dul soir Cora Fhidhinse, ’dul soir Cora Fhidhinse,<br />

’Dul soir Cora Fhidhinse ’sea chaith sé a stiúir,<br />

’Dul soir Cora Fhidhinse, ’dul soir Cora Fhidhinse,<br />

’S ní phósfadh sé anois nó go bhfaighe sé bád<br />

nua.<br />

Curfá:<br />

’S nach fada uaim siar é, is nach fada uaim siar<br />

é?<br />

’S nach fada uaim siar é, mo Cheallachín Fionn?<br />

’S nach fada uaim siar é, is ní fheicfidh mé i<br />

mbliana é,<br />

’S go seola Dia aniar é, mo Cheallachín Fionn.<br />

Tá capall is carr, tá capall is carr,<br />

Tá capall is carr i nGaillimh le mí,<br />

Tá capall is carr, tá capall is carr,<br />

Ag iarraidh gléas bainise don Cheallachín Fionn.<br />

Ag bun Chruaich na Caoile, ag bun Chruaich na<br />

Caoile,<br />

Ag bun Chruaich na Caoile is ea stríocann na<br />

báid,<br />

Ag bun Chruaich na Caoile, ag bun Chruaich na<br />

Caoile,<br />

Agus siúd é siar Green, is tá bratach ina chrann.<br />

Ag tóin Sceirde Mór, ag tóin Sceirde Mór,<br />

Ag tóin Sceirde Mór, tá soithigh mo lao,<br />

Ag tóin Sceirde Mór, ag tóin Sceirde Mór,<br />

Agus raiceáladh ceann acu is tháinig sí i dtír.<br />

Curfá ’S nach fada uaim siar é...<br />

Bád beag is bád mór, bád beag is bád mór,<br />

Bád beag is bád mór ag mo Cheallachín Fionn,<br />

Bád beag is bád mór, bád beag is bád mór,<br />

Is loingis faoi sheol ag mo Cheallachín Fionn.<br />

Óra, máistir báid mhóir é, óra, máistir báid<br />

mhóir é,<br />

Óra, máistir báid mhóir é, mo Thomáisín Green,<br />

Ní chroitheann sé an smól ach oibríonn sé an<br />

scód,<br />

’S nach shin drochmheas mór ar do Cheallachín<br />

Fionn?<br />

’Sé Páidín na hAirde, ’sé Páidín na hAirde,<br />

’Sé Páidín na hAirde a chuir clár ina taobh,<br />

’Sé Páidín na hAirde, ’sé Páidín na hAirde,<br />

’Gus rigeáil sé amach í don Cheallachín Fionn.<br />

Curfá ’S nach fada uaim siar é...<br />

’Sé mac Mháinín Mór é, ’sé mac Mháinín Mór é,<br />

’Sé mac Mháinín Mór é, mo Cheallachín Fionn,<br />

’Sé mac Mháinín Mór é, ’sé mac Mháinín Mór é,<br />

As Baile Iorrais Mhóir é, mo Cheallachín Fionn.<br />

Bhí punt do Dhaideo is bhí punt do Mhamó,<br />

’S bhí punt do Dhaideo ag mo Cheallachín Fionn,<br />

Bhí punt do Dhaideo is bhí punt do Mhamó<br />

’S an chuid eile len ól ag mo Cheallachín Fionn.<br />

Is iúdail í, adail í, iúdail í, adail í,<br />

Iúdail í, adail í, soithigh mo lao,<br />

Is iúdail í, adail í, iúdail í, adail í,<br />

Iúdail í, adail í, mo Cheallachín Fionn.<br />

303

---

AILIÚ ÉANAÍ<br />

Ailiú éanaí! Ailiú éaraí!<br />

Shiúil mé an drúcht ‘s an ghrian ag éirí.<br />

Ailiú éanaí! Ailiú éaraí!<br />

Ailiú éanaí! Ailiú éaraí!<br />

Fuair mé romham an táilliúir aerach.<br />

Ailiú éanaí! Ailiú éaraí!<br />

Ailiú éanaí! Ailiú éaraí!<br />

Nach álainn é mo tháilliúir aerach.<br />

Ailiú éanaí! Ailiú éaraí!<br />

Ailiú éanaí! Ailiú éaraí!<br />

Ag fuáil cóta mór den bhréidín.<br />

Ailiú éanaí! Ailiú éaraí!<br />

Ailiú éanaí! Ailiú éaraí!<br />

Pósfaidh mé an táilliúir aerach.<br />

Ailiú éanaí! Ailiú éaraí!<br />

304

---

CEARC AGUS COILEACH<br />

Cearc agus coileach a d’imigh le chéile,<br />

Shiúladar Éire gur briseadh a gcroí,<br />

Is chuadar go Gaillimh le héirí na gréine,<br />

Gur cuireadh an péire isteach ag an dlí.<br />

’S ag Uilliam Ó hUileáin a bhí siad ar féar,<br />

D’ith mónóga sléibhe ’gus chodail sa<br />

bhfraoch,<br />

Gur tháinig an sirriam go lúfar ’s go<br />

haerach,<br />

Is scuab sé an péire isteach go Bleá’n Rí.<br />

’S nárbh fhearr dóibh an spóilín a<br />

cheannach ar fónamh,<br />

Ná an chaoi ’ndeachaigh a gcáil ar fud<br />

Chontae Mhaigh Eo?<br />

Bhí cearc ag Seán Bán ba dheise ná péacóg<br />

-<br />

Ubh agus céad a rug sí sa lá -<br />

Tháinig an sionnach a mharaigh na<br />

céadta,<br />

’S thug sé den réim sin í ’steach go Sliabh<br />

Bán.<br />

Dá bhfeicfeása ’n coileach lá aonaigh na<br />

sráide,<br />

Hata breá laistiar is lámhainní buí,<br />

Ceithre spor fhada den airgead<br />

Spáinneach,<br />

’Gus fuip ina láimh ’s é ’tíocht mar an rí!<br />

Damhsóidh sí, monuar, quadrille agus<br />

caper,<br />

’Muigh ar an stage os coinne Dhúin Mhóir,<br />

’S ar bharra na Gailli’ sea ’lig sí an chéad<br />

ghlao,<br />

Cleit’ as mo ghame níor baineadh go fóill.<br />

’S ag Muileann na Leice sea ’chuala mé ’n<br />

trácht air,<br />

Ag mná ’bhí cothai’ le bláthach Sheáin<br />

Mhóir -<br />

M’éinín coiligh, ’bhí agam le haghaidh na<br />

Féile Mártan,<br />

Gur mharaigh na mná é le dúil san fheoil.<br />

Thug siad isteach é gur scar siad a<br />

chnámha,<br />

’S gur chaith siad an lá sin sách spórtúil go<br />

leor,<br />

D’éirigh mé suas ar maidin sa drúcht,<br />

Mo chapaillín cú liom ’s mo mhadra beag<br />

bán,<br />

Chonaic mé sionnach ’ é fite ’s é fuaite,<br />

Siar ins an uaimh is cloch ar a cheann.<br />

“M’ochón!” ars’ an chearc ’s í ’dul ar an<br />

bhfara,<br />

“Nach brónach ’s nach deorach le hinsint<br />

mo scéal -<br />

Athair mo chlainne ’céile mo leapa<br />

A’ dul ins an phota is leac ar a bhéal!”<br />

305

---

A STÓR, A STÓR, A GHRÁ<br />

Luinneog:<br />

A Stór, a stór, a ghrá, a stór, a stór a' dtiocfa' tú?<br />

'Stór, a stór, a ghrá, a' dtiocfa' tú nó a’ bhfanfa' tú?<br />

Bhí mé lá breá samhraidh 'mo sheasamh ar a’ mhargadh<br />

'S is iomaí fear a dúirt liom: "Monuar, gan tú sa bhaile 'gam."<br />

Luinneog<br />

Gheall mo ghrá domsa cinnte go dtiocfadh sí<br />

Ní raibh a culaith déanta 'gus sin a rud a choinnigh í.<br />

Luinneog<br />

Tá'n t-uisce 'teacht ón Éirne 's tá an féar a' teacht ó neamh chugainn<br />

Tá úth' na mba á réabadh ar mhéad a's tá de bhainne acu.<br />

Luinneog<br />

Thart tóin a' gharraí, a Mháire 'bhfuil an fhidil leat?<br />

Aicearra na bprátaí go dté muid 'sair an Fhidileoir.<br />

Luinneog<br />

Bhí mise lá den tsaol a's bhí cion amuigh 's istigh orm<br />

Nach mór a d'athraigh 'n saol nuair nach hhfuil cion ag duine ar bith orm!<br />

Luinneog<br />

306

---

AN MAIDRÍN RUA<br />

Ag g’bháil ó thuaidh dom thar Shliabh<br />

Luachra,<br />

‘Gus mise ‘cur tuairisc’ mo ghéanna,<br />

Ar mo chasadh aduaidh sea ‘fuair mé a<br />

dtuairisc,<br />

Go raibh maidrín rua á n-aoireacht!<br />

Curfá:<br />

An maidrín rua, rua, rua, rua, rua,<br />

An maidrín rua ‘tá gránna;<br />

An maidrín rua ‘na luí sa luachair,<br />

‘Gus barr a dhá chluas in airde.<br />

“Good morrow, fox!” “Good morrow, sir!”<br />

“Pray what is that you’re ateing?”<br />

“A fine fat goose I stole from you,<br />

And will you come and taste it?”<br />

Curfá<br />

“Oh! no indeed, ní áil liom í,<br />

Ní bhlaisfead pioc di ar aon chor,<br />

But I vow and swear you’ll dearly pay<br />

For my fine fat goose you’re ateing!”<br />

Curfá<br />

“Ní bhlaisfead pioc is ní íosfad giob,<br />

Is ní rachaidh aon smut i m’ bhéal de,<br />

But I vow and swear you’ll dearly pay<br />

For my fine fat goose you’re ateing!”<br />

Curfá<br />

Greadadh croí cráite ort, a mhaidrín<br />

ghránna,<br />

A rug uaim m’ál breá géanna,<br />

Mo choiligh mhóra bhreátha ‘s mo chearca<br />

‘bhí go hálainn,<br />

Is mo lachain bheaga ab fhearr a bhí in<br />

Éirinn!<br />

Curfá deiridh:<br />

Tally ho lena bhonn! Tally ho lena bhonn!<br />

Tally ho lena bhonn, a choileáinín!<br />

Tally ho lena bhonn! Tally ho lena bhonn!<br />

Agus barr a dhá chluas in airde!<br />

307

---

BÓ NA LEATHADHAIRCE<br />

Thíos cois na toinne sea ‘beathaíodh mo chaor’<br />

Ag Diarmaid Ó Duilleáin ó Bharra na hAoine;<br />

Mac dearthár athar dom ‘chuir le haill í -<br />

Easpa tobac a bhí ar an gcladhaire!<br />

Curfá:<br />

Bó, bó, bó na leathadhairce,<br />

Bó, bó, an tseana-chaor’ adharcach;<br />

Bó, bó, bó na leathadhairce,<br />

Bó dhroimeann dhearg ‘s ní fheadar cá bhfaighinn í.<br />

B’fhearr liom ná scilling go bhfeicfinn mo chaora,<br />

‘Teacht chun a’ dorais ar maidin nó ‘stoíche;<br />

Thálfadh sí bainne dom, bheathódh sí uan dom,<br />

Chuirfeadh sí seaicéidín deas ar mo ghualainn.<br />

Curfá<br />

Chonaic mé bruite í, chonac á roinnt í,<br />

Chuir mise dúil inti, blúire ní bhfaighinn di;<br />

Ó, nár dheas í! Ó, nár mheidhreach!<br />

Ó, nár dheas í, an tseana-chaor’ adharcach!<br />

Curfá<br />

Dá mbeinnse i rachmas, i ngradam ‘s in oidhreacht,<br />

Thabharfainnse gine ar chúp(a)la slice di;<br />

Ó, nár dheas í! Ó, nár mheidhreach!<br />

Ó, nár dheas í, an tseana-chaor’ adharcach!<br />

Curfá<br />

D’íosfainn lán píce di, d’íosfainn lán oighinn di,<br />

D’íosfainnse liobar den tseana-chaor’ adharcach;<br />

Ó, nár dheas í! Ó, nár mheidhreach!<br />

308

---

Ó, nár dheas í, an tseana-chaor’ adharcach!<br />

CÁIT Ó GHARRÁN A’ BHILE<br />

Curfá:<br />

An raibh tú riamh i nGarrán a’ Bhile?<br />

Nó ‘bhfaca tú i nGarrán a’ Bhile,<br />

An tsuaircbhean óg na gcuacha óir?<br />

‘S í Cáit mo stór i nGarrán a’ Bhile.<br />

Is gile í ná eala ar linn,<br />

‘S ná sneacht’ ar bharr na craoibhe cruinne;<br />

‘S is milse a póg ná drúcht ar rós -<br />

‘S í Cáit mo stór i nGarrán a’ Bhile.<br />

Curfá<br />

Is binn’ a ceol ná lon ‘s ná smól,<br />

‘S ná filimeol ar chraobha na saile;<br />

Mar long faoi sheol ar thonn gan cheo,<br />

Sea ‘chím mo stór i nGarrán a’ Bhile.<br />

Curfá<br />

Chugatsa, ‘Chríost, le fonn mo ghuí,<br />

Má tá aon bhrí i nguí an fhile,<br />

Gan cháin, gan chíos, gan phráinn, gan díth,<br />

Go raibh Cáit ‘s a buíon i nGarrán a’ Bhile.<br />

Curfá<br />

309

---

CÉ ‘CHUIRFIDH TÚ LIOM?<br />

Páiste<br />

Cé ‘chuirfidh tú liom ag casadh na mbó,<br />

Ag casadh na mbó, ag casadh na mbó?<br />

Cé ‘chuirfidh tú liom ag casadh na mbó,<br />

Le diolsaí dolsaí déró?<br />

Cailín<br />

Cad a thabharfaidh tú dom ar ‘ainm a rá,<br />

Ar ‘ainm a rá, ar ‘ainm a rá?<br />

Cad a thabharfaidh tú dom ar ‘ainm a rá,<br />

Le diolsaí dolsaí déró?<br />

Páiste<br />

Gheobhair hata páipéir ar ‘ainm a rá,<br />

Ar ‘ainm a rá, ar ‘ainm a rá,<br />

Gheobhair hata páipéir ar ‘ainm a rá,<br />

Le diolsaí dolsaí déró.<br />

Cailín<br />

Ní leor é sin ar ‘ainm a rá,<br />

Ar ‘ainm a rá, ar ‘ainm a rá,<br />

Ní leor é sin ar ‘ainm a rá,<br />

Le diolsaí dolsaí déró.<br />

Páiste<br />

Gheobhair Cnoc Mhaoldonn ar ‘ainm a rá,<br />

Ar ‘ainm a rá, ar ‘ainm a rá,<br />

Gheobhair Cnoc Mhaoldonn ar ‘ainm a rá,<br />

Le diolsaí dolsaí déró.<br />

Cailín<br />

Ní leor é sin ar ‘ainm a rá,<br />

Ar ‘ainm a rá, ar ‘ainm a rá,<br />

Ní leor é sin ar ‘ainm a rá,<br />

Le diolsaí dolsaí déró.<br />

Páiste<br />

Seo duit milseán ar ‘ainm a rá,<br />

Ar ‘ainm a rá, ar ‘ainm a rá,<br />

Seo duit milseán ar ‘ainm a rá,<br />

Le diolsaí dolsaí déró.<br />

Cailín<br />

‘S é Diarmaid Ó Floinn an buachaill bán,<br />

An buachaill bán, an buachaill bán,<br />

‘S é Diarmaid Ó Floinn an buachaill bán,<br />

Le diolsaí dolsaí déró.<br />

Páiste<br />

Ní chuirfinn mo chapall ‘na choinne thar<br />

abhainn,<br />

‘Na choinne thar abhainn, ‘na choinne thar<br />

abhainn,<br />

Ní chuirfinn mo chapall ‘na choinne thar<br />

abhainn,<br />

Is d’fhágfainnse thall go brách é.<br />

Cailín<br />

‘S é Máirtín Mhaidhc an buachaillín bán,<br />

An buachaillín bán, an buachaillín bán,<br />

‘S é Máirtín Mhaidhc an buachaillín bán,<br />

Le diolsaí dolsaí déró.<br />

Páiste<br />

310

---

Máirtín Mhaidhc! Is é mo ghrá,<br />

Is é mo ghrá, is é mo ghrá,<br />

Máirtín Mhaidhc! Is é mo ghrá,<br />

Is fanfaidh mé thall go brách leis.<br />

CUIRFIMID DANDY, DANDY<br />

Cuirfimid dandy, dandy,<br />

Cuirfimid dandy ‘r Mháire,<br />

Cuirfimid dandy, dandy,<br />

Bróga ‘s stocaí bána.<br />

Curfá<br />

Óró, damhs’ is damhs’,<br />

Is damhs’ is damhs’, a lao ghil,<br />

Damhs’ is damhs’, a lao ghil.<br />

Déanfaidh sí damhs’ is damhs’,<br />

Déanfaidh sí damhs’ le pléisiúr.<br />

Déanfaidh sí damhs’ is damhs’,<br />

Mé féin ‘s í féin le chéile.<br />

Curfá<br />

Caithfimid suas is suas í,<br />

Caithfimid suas go héasc’ í;<br />

Caithfimid suas is suas í,<br />

Seachain, a chroí, ‘s ná pléasc í!<br />

Curfá<br />

Caithfimid suas is suas í,<br />

Caithfimid suas an páiste;<br />

Caithfimid suas is suas í,<br />

‘S tiocfaidh sí ‘nuas amárach.<br />

Curfá<br />

311

---

DÚLAMÁN NA BINNE BUÍ<br />

Ó, chuir mé scéala chuici go<br />

gceannóchainn cíor di,<br />

’S é ’n scéala ‘chuir sí chugam go raibh a<br />

ceann cíortha.<br />

Curfá:<br />

Dúlamán na binne buí, dúlamán Gaelach,<br />

Dúlamán na binne buí, ‘s é ‘b fhearr a bhí<br />

in Éirinn!<br />

Ó, chuir mé scéala chuici go<br />

gceannóchainn bád di,<br />

’S é ’n scéala ‘chuir sí chugam nach<br />

suífeadh sí ‘gceann rámha.<br />

Curfá<br />

Ó, chuir mé scéala chuici go<br />

gceannóchainn long di,<br />

’S é ’n scéala ‘chuir sí chugam nach<br />

rachadh sí i gcontúirt.<br />

Curfá<br />

“Cad é ‘thug thus’ ‘na tír’ seo?” ‘rsan<br />

dúlamán Maorach.<br />

“Ag suirí le do ‘níon!” arsan dúlamán<br />

Gaelach.<br />

Curfá<br />

“A ‘níon mhín ó! Sin anall na fir shuirí.”<br />

“A mháthair mhín ó! Cuir mo roithleán go<br />

dtí mé!”<br />

Curfá<br />

Chan fhaigheann tú mo ‘níon,” arsan<br />

dúlamán Gaelach.<br />

“Maise, fuadóchaidh mé liom í,” arsan<br />

dúlamán Maorach.<br />

Curfá<br />

Tá ceann buí óir ar an dúlamán Gaelach.<br />

Tá dhá chluais mhaol’ ar an dúlamán<br />

Maorach.<br />

Curfá<br />

Tá bróga breátha dubha ar an dúlamán<br />

Gaelach.<br />

Bairéad agus triús ar an dúlamán Gaelach.<br />

Curfá<br />

Rachaidh mé ‘un ‘Iúir leis an dúlamán<br />

Gaelach.<br />

“Ceannód bróga daor’,” arsan dúlamán<br />

Gaelach.<br />

Curfá<br />

Dúlamán na binne buí, dúlamán an<br />

tsléibhe,<br />

Dúlamán na farraige is dúlamán an<br />

déididh.<br />

Curfá<br />

312

---

FAOITÍN<br />

Faoitín túralá<br />

Agus faoitín túraladíó,<br />

Faoitín túralá<br />

‘S é an faoitín breac is measa liom.<br />

Faoitín túralá agus faoitín túraladíó.<br />

Nach mór i gceist an liathán<br />

Ag iascairí na Gaillimhe,<br />

Ach ‘s fearr go mór an faoitín,<br />

Is air a gheofá ‘n tairbhe.<br />

Faoitín túralá agus faoitín túraladíó.<br />

Tá iasc ag ‘daoine móra’<br />

Á chur anonn go Sasana,<br />

‘S d’fhága siad an faoitín,<br />

‘S, a Dhia, nach mór an scannal é!<br />

Faoitín túralá agus faoitín túraladíó.<br />

‘S dá bhfeicfeá Máire Mhór,<br />

‘S í ‘gabháil suas Sráid an Mhargaidh,<br />

Faoitín in ‘chaon láimh léi<br />

‘S í ‘g iarraidh a stór a mhealladh léi!<br />

Faoitín túralá agus faoitín túraladíó.<br />

Sailligí na haenna<br />

Is íocfaidh siad an salann daoibh,<br />

Is dheamhan ar fearr daoibh im<br />

Ná na haenna tríd an ‘stirabout’!<br />

Faoitín túralá agus faoitín túraladíó.<br />

313

---

ÓRÓ, ‘BHUACHAILLÍN, SEOL DO BHÓ<br />

Curfá:<br />

Óró, ‘bhuachaillín, seol do bhó,<br />

Seol agus seol agus seol go beo,<br />

Óró, ‘bhuachaillín, seol do bhó,<br />

Is fág ar an iomaire bán í.<br />

Chaith mé mo mhaide le cúpla gabhar,<br />

Níor airigh an chailleach mé, bhí sí bodhar;<br />

Sciorr mo chos uaim is chuaigh i bpoll,<br />

Is tá mo lorgaí feannta. Agus,<br />

Curfá<br />

Dá bhfaighinnse cailín deas críonna glic,<br />

I ngan fhios dá mamaí ‘s an oíche ‘bheith ‘sioc;<br />

Gan buíochas don chailleach, ó, bheinnse ‘stigh,<br />

‘Mo shuí cois na tine go sásta. Agus,<br />

Curfá<br />

Is trua gan mise ‘gus stór mo chroí<br />

‘Bheith idir dhá bhairille lán le digh,<br />

Gan éinne i m’aic’ ach mo pháistín fionn,<br />

Is dóigh ghéar go n-ólfainn a sláinte. Agus,<br />

Curfá<br />

Thall san eanach gur chuala mé ‘n gleo,<br />

Bhí cailín beag deas agus buachaillín óg;<br />

Bhí sé á bréagadh le briathra <strong>ceoil</strong>,<br />

‘S a mamaí ag gol is í ag gáire! Agus,<br />

Curfá deiridh:<br />

Óró, ‘bhuachaillín, seol do bhó,<br />

Seol agus seol agus seol go beo,<br />

Óró, ‘bhuachaillín, seol do bhó,<br />

Is cuir ar an aonach* is fearr í. ( *nó ‘gcnocán’ nó ‘iomaire’ nó ‘gcoimín’ nó ‘léana’).<br />

314

---

HAIGH DIDIL DUM<br />

Haigh didil dum, an cat is a mháthair,<br />

D’imigh go Gaillimh ag marcaíocht ar bhardal.<br />

D’imigh go Gaillimh ag marcaíocht ar bhardal, is<br />

Haigh didil didil dó, haigh didil dum.<br />

Haigh didil dum, tháinig an bháisteach,<br />

‘S dóbair go mbáfaí an cat is a mháthair.<br />

‘S dóbair go mbáfaí an cat is a mháthair, is<br />

Haigh didil didil dó, haigh didil dum.<br />

315

---

SUANTRAÍ HIÚDAÍ<br />

Gabháil siar Baile an Mhuilinn domh<br />

B’anásta m’ualach<br />

Beirt ar mo mhuin<br />

Agus triúr ar mo ghualainn<br />

Curfá:<br />

Huís aba baile liú<br />

Huís aba baile<br />

Huís aba baile<br />

Tá’n babaí sa chliabhán<br />

Deichniúr sa leabaí<br />

‘Gus ceathrar sa chliabhán<br />

Rockin’ the cradle<br />

Sin heraba cliabhán<br />

Curfá<br />

Siúd isteach madadh<br />

Is siúd amach caora<br />

Siúd madaí an bhaile liú<br />

Frid mo chuid caorach<br />

Curfá<br />

Tiomáin is tiomáin<br />

Is tiomáin, a Dhónaill,<br />

Tiomáin na caoirigh sin<br />

‘R ais in a gcró bhig.<br />

316

---

ÍM BÍM BABARÓ<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Táim ag fanacht le mo bhuachaillín a<br />

thiocfaidh roimh an lá,<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Tá cruit ar do mhuirnín is ní thiocfaidh sé<br />

go lá,<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Bíonn caipín bán ar amadán is púicín ar do<br />

ghrá,<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Ar chuala tú nó ‘bhfaca tú go bhfuair an<br />

chailleach bás?<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Má fhaigheann an chailleach bás orainn cé<br />

‘bhogfaidh an cliabhán?<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Bhogfainn le mo chois é d’fhonn an<br />

chailleach ‘chur chun báis,<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Nuair a bhreathnaím ar Chnoc Mordáin<br />

tagann meadhrán ar mo cheann,<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Tá mo ghrá chomh fada uaim le prátaí<br />

Chontae an Chláir,<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Ná lig do rún le bun an chlaí go seasa tú ‘r<br />

a bharr,<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Ná lig do rún le buachaill ciúin nó is fada<br />

‘bheas do cháil,<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Isteach i gcluais, amach i gcluais, a ligim<br />

comhrá ‘lán,<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Faisean ‘bhíonn ag cailleacha bheith<br />

‘coinneáil fear ó mhná,<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

Ím bím babaró ‘gus óró a ghrá,<br />

Tá mac ag Páidín Píobaire in íochtar<br />

Chontae an Chláir,<br />

Agus ím bím babaró ‘gus óró a ghrá.<br />

317

---

IS DEAS AN BUACHAILL PÁIDÍN<br />

Is deas an buachaill Páidín,<br />

Lá aonaigh nó margaidh,<br />

‘S ní deise ná lá Márta,<br />

Ar thaobh a bháidín iomartha.<br />

Curfá:<br />

Óró, ‘stór, a stóirín,<br />

Is óró, ‘stór, an dtiocfaidh tú?<br />

Óró, ‘stór, a stóirín,<br />

A bhuachaill óir, an dtiocfaidh tú?<br />

Gheall sé ‘gus gheall sé,<br />

‘Gus gheall sé go dtiocfadh sé.<br />

Poll a bhí ‘na bhróigín,<br />

Is dóichí gurbh é a choinnigh é.<br />

Gheall sé ‘gus gheall sé,<br />

‘Gus gheall sé go dtiocfadh sé.<br />

A léine a bhí gan smúdáil,<br />

Is dóichí gurbh é a choinnigh é.<br />

Gheall sé ‘gus gheall sé,<br />

‘Gus gheall sé go dtiocfadh sé.<br />

A stocaí ‘bhí gan urra,<br />

Is dóichí gurbh é a choinnigh é.<br />

Gheall sé ‘gus gheall sé,<br />

‘Gus gheall sé go dtiocfadh sé.<br />

‘S mura dtig sé ‘n lá a gheall sé,<br />

Go mbáitear insa churach é!<br />

318

---

PÁIDÍN Ó RAIFEARTAIGH<br />

Bríste gan básta 'bhí ar Pháidín Ó Raifeartaigh<br />

Hata buí ard 'bhí ar Pháidín Ó Raifeartaigh<br />

Cosa caola arda 'bhí ar Pháidín Ó Raifeartaigh<br />

Is d'éalaigh mo ghrása le Páidín Ó Raifeartaigh.<br />

Curfá:<br />

Faidhfilileá, faidhfilil adió<br />

Faidhfilileá is faidhfilil adió<br />

Bríste go glúine 'bhí ar Pháidín Ó Raifeartaigh<br />

Hata gan bonn 'bhí ar Pháidín Ó Raifeartaigh<br />

Cosa buí arda 'bhí ar Pháidín Ó Raifeartaigh<br />

Ach d'éalaigh mo ghrása le Páidín Ó Raifeartaigh.<br />

Curfá<br />

Éirigh i do shuí a Pháidín Uí Raifeartaigh<br />

Faraor ní fhéadaim tá ioscadaí lag ionam<br />

Tá mé san aois ach níl trí troithe ar fad ionam<br />

Féach mar sin fhéin go raibh mealladh na mban ionam!<br />

Curfá<br />

Cailín 'tigh mhóir go deo ní ghlacfaidh mé<br />

Bíonn sí nuall-ghuthach stuacach feargach<br />

Bíonn buille ar gach ní ar chat is ar mhada aici<br />

Amach sa meánoíche bíonn focal na faire aici.<br />

Curfá<br />

Cailín ón sliabh go fóill a bheas agamsa<br />

Blífidh sí an bhó agus ceanglóidh sí an capall dhom<br />

Déanfaidh sí an císte, mo chuid ime 'gus bainne dhom<br />

Is go deo deo ní éalóidh le Páidín Ó Raifeartaigh.<br />

Curfá<br />

319

---

TÁ NA BÁID<br />

Tá na báid go domhain san fharraige,<br />

Tá na báid go domhain san fharraige,<br />

Tá na báid go domhain san fharraige,<br />

Slán abhaile go dtaga na fir.<br />

Curfá:<br />

Tá na báid go domhain san fharraige,<br />

Slán abhaile go dtaga na fir,<br />

Tá na báid go domhain san fharraige,<br />

Slán abhaile go dtaga na fir.<br />

Tá na báid go domhain san fharraige,<br />

Iasc ar snámh is líonta tarraingthe,<br />

Tonnta arda, gaoth is anfa,<br />

Slán abhaile go dtaga na fir.<br />

Curfá<br />

Tá na báid go domhain san fharraige,<br />

Tonnta arda, fuacht is fearthainn ann,<br />

Trí bhradán i gcomhair an mhangaire,<br />

Slán abhaile go dtaga na fir.<br />

Curfá<br />

Tá Séamas Cháit is crúba gliomaigh air,<br />

‘Taoscadh an bháid ‘s é ‘liúireach go<br />

taitneamhach;<br />

Ibh mo shláinte ‘gCúirt na gCarbhat,<br />

Slán abhaile go dtaga na fir.<br />

Curfá<br />

Ar theacht an Mhárta, slán má mhairimid,<br />

Gheobhaimid táinte breátha dearga<br />

Éisc ó Phádraig Naofa Beannaithe,<br />

Slán abhaile go dtaga na fir.<br />

Curfá<br />

Guímse ‘n t-ádh ‘na chruacha daingne,<br />

‘Nuas ar chách a théann chun farraige,<br />

Líonta lán go bruach is rath orthu,<br />

Slán abhaile go dtaga na fir.<br />

Curfá deiridh:<br />

Ibh mo shláinte ‘gCúirt na gCarbhat,<br />

Slán abhaile go dtaga na fir,<br />

Ibh mo shláinte ‘gCúirt na Seanaveist,<br />

Slán abhaile go dtaga na fir!<br />

320

---

TÁ DHÁ GHABHAIRÍN BHUÍ AGAM<br />

Tá dhá ghabhairín bhuí agam,<br />

‘S minseach bhainne, minseach bhainne,<br />

Briseann siad mo chroí ‘nam<br />

Á dtabhairt abhaile, ‘dtabhairt abhaile.<br />

Níl áit agam ‘na gcrúfainn iad,<br />

Ach síos i m’ hata, síos i m’ hata,<br />

Ligeann mo hata tríd é<br />

Ar fud an bhaile, fud an bhaile.<br />

Tá dhá ghabhar sa choill agam<br />

‘S caoirigh geala, caoirigh geala,<br />

Ní íosfaidís aon ní dom<br />

Ach barr an aitinn, barr an aitinn;<br />

Cuirim i dteannta ‘ chlaí iad<br />

Le stumpa balla, stumpa balla,<br />

Siúd thar mhull’ an chlaí iad<br />

‘S i bhfad ó bhaile, bhfad ó bhaile.<br />

321

---

ÓRÓ, BOG LIOM Í<br />

Is óró, bog liom í, bog liom í, bog liom í,<br />

Óró, bog liom í, an cailín deas donn;<br />

Is óró, bog liom í, iompaigh is corraigh í,<br />

‘S de réir mar a bhogfaidh sí tiocfaidh sí liom.<br />

Dá bhfaighinnse mo chailín i lúibín na scairte,<br />

Nó i ngan fhios dá Daidí i ngairdín na n-úll,<br />

Thabharfainnse cogar di ‘chuirfeadh a chodladh í,<br />

‘S bheinnse á bogadh go dtiocfadh sí liom.<br />

322

---

IS UMBÓ AERA<br />

’S umbó aera, uileabó aera,<br />

Gabh siar is gabh ‘niar is faigh domsa céile,<br />

’S umbó aera, uileabó aera.<br />

’S umbó aera, uileabó aera,<br />

Máirtín Ó Lopáin a ghabhfainn mar chéile,<br />

’S umbó aera, uileabó aera.<br />

’S umbó aera, uileabó aera,<br />

Ní bhainfinn bun iongan ná barra mo mhéar leis!<br />

’S umbó aera, uileabó aera.<br />

’S umbó aera, uileabó aera,<br />

Gabh siar is gabh ‘niar is faigh domsa céile,<br />

’S umbó aera, uileabó aera.<br />

’S umbó aera, uileabó aera,<br />

Tomás Sheáin Bhid a ghabhfainn mar chéile,<br />

’S umbó aera, uileabó aera.<br />

323

---

HÓ-BHA-ÍN<br />

Hó-bha-ín, hó-bha-ín, hó-bha-ín mo ghrá,<br />

Hó-bha-ín mo leanbh agus codail go lá,<br />

Hó-bha-ín mo leanbh ’is hó-bha-ín mo roghain,<br />

Hó-bha-ín mo leanbh is gabh amach a bhadhbh badhbh.<br />

Agus d’imigh do Mhama le Filipe Dall,<br />

Agus níl ’fhios a’m beo cé hé!<br />

Hó-bha-ín, hó-bha-ín, is hó-bha-ín mo ghrá,<br />

Hó-bha-ín mo leanbh agus codail go lá,<br />

Hó-bha-ín mo leanbh is hó-bha-ín mo roghain,<br />

Hó-bha-ín mo leanbh is gabh amach a bhadhbh badhbh.<br />

’S tá capall an tsagairt i ngarraí Sheáin Ghabha,<br />

Mura gcuire tú as í, óra, déanfaidh sí foghail.<br />

Hó-bha-ín, hó-bha-ín, is hó-bha-ín mo ghrá,<br />

Hó-bha-ín mo leanbh agus codail go lá,<br />

Hó-bha-ín mo leanbh is hó-bha-ín mo roghain,<br />

Hó-bha-ín mo leanbh is gabh amach a bhadhbh badhbh.<br />

324

---

SEOITHÍN SEÓ<br />

Seoithín seo thó, mo stór é mo leanbh,<br />

Mo sheoid gan chealg is mo chuid den tsaol mhór,<br />

Seoithín seo thó, nach mór é an taitneamh,<br />

Mo stóirín ina leaba ina chodladh gan bhrón.<br />

A leanbh mo chléibh, go n-éirí do chodladh leat,<br />

Séan agus sonas gach oíche ’do chomhair.<br />

Tá mise le do thaobh a’ guí ort na mbeannacht,<br />

Seoithín mo leanbh, is ní imeoidh tú leo.<br />

Óho óho óho mo leanbh,<br />

Óho mo leanbh, is codail go fóill.<br />

Óho óho óho mo leanbh,<br />

Mo stóirín ina leaba ina chodladh gan bhrón.<br />

Ar mhullach an tí tá síogaí geala,<br />

Faoi chaoinré an earraigh ag imirt’s ag ól,<br />

Is seo iad aniar iad a’ glaoch ar mo leanbh,<br />

Le súil is a mhealladh isteach sa lios mór.<br />

A leanbh mo chléibh, go n-éirí do chodladh leat,<br />

Séan agus sonas gach oíche ’do chomhair.<br />

Tá mise le do thaobh a’ guí ort na mbeannacht,<br />

Seoithín mo leanbh, is ní imeoidh tú leo.<br />

Óho óho óho mo leanbh,<br />

Óho mo leanbh, is codail go fóill.<br />

Óho óho óho mo leanbh,<br />

Mo stóirín ina leaba ina chodladh gan bhrón.<br />

325

---

BEAN PHÁIDÍN<br />

Luinneog:<br />

'Sé an trua ghéar nach mise, nach mise,<br />

'Sé an trua ghéar nach mise bean Pháidín;<br />

'Sé an trua ghéar nach mise, nach mise,<br />

'S an bhean atá aige bheith caillte.<br />

Rachad go Gaillimh, go Gaillimh,<br />

Is rachadh go Gaillimh, le Páidín;<br />

Rachad go Gaillimh, go Gaillimh,<br />

Is tiocfad abhaile sa mbád leis.<br />

Luinneog<br />

Rachainn go hAonach an Chlocháin,<br />

Is siar go Beal Á' na Báighe,<br />

Bhreathnóinn isteach tríd an bhfuinneoig<br />

Le súil is go bhfeicfinn bean Pháidín.<br />

Luinneog<br />

Go mbristear do chosa do chosa,<br />

Go mbristear do chosa, 'bhean Pháidín;<br />

Go mbristear do chosa, do chosa,<br />

Go mbristear do chosa 's do chnámha.<br />

Luinneog<br />

326

---

CAILLEACH AN AIRGID<br />

Curfá:<br />

‘Sí do mhaimeó í, ‘sí do mhaimeó í,<br />

‘Sí do mhaimeó í, ‘sí cailleach an airgid.<br />

‘Sí do mhaimeó í, ó thóin Iorrais Mhóir í,<br />

Is chuirfeadh sí cóistí ar bhóithre Chois Fharraige.<br />

Curfá<br />

Dhá bhfeicfeá an steam ag gabháil siar Tóin Uí Fhloinn<br />

‘S na rothaí gabháil tipeall siar óna ceathrúnaí<br />

Dhá gcorraínnse an stiúir naoi n-uaire ar a cúl<br />

Ní choinneodh sí siúl le Cailleach an Airgid.<br />

Curfá<br />

Measann tú an bpósfaidh, measann tú bpósfaidh,<br />

Measann tú bpósfaidh cailleach an Airgid?<br />

Tá a fhios agamsa nach bpósfaidh, tá sé ró-óg<br />

Ó tá sé ina réice agus d’ólfadh sé an t-airgead.<br />

Curfá<br />

Tá beirt gabháil ag pósadh, beirt gabháil ag pósadh,<br />

Beirt gabháil ag pósadh ar an mbaile sin againne,<br />

Tá beirt gabháil ag pósadh, beirt gabháil ag pósadh,<br />

Seán Shéamais Mhóir agus Máire Ní Chathasaigh.<br />

Curfá<br />

Bhí mise aréir i mbealach an chinn<br />

Mo chuid eangacha sínte agam siar leis an bhfarraige<br />

Ach céard faraor géar dearnadh orm sléacht<br />

Ó tháinig na fíogaigh is rinneadar slad orm.<br />

Curfá<br />

Nuair a bhí mo Dhaideo ina leaidín beag óg<br />

Ó cheannaigh sé an eangach seo thiar i gCois Fharraige<br />

B’fhéarr liomsa go mór mo dhá láimh a dhó<br />

Ná eangach Dheaideo a bheith caite cois balla agam.<br />

Curfá<br />

Éirigh suas a Sheáin is beir ar do bhiorán<br />

Is féach an ndeasófa tú píosa den eangach seo<br />

Mar bhí sé do dhream is tá sé do láimh<br />

Is ba mhaith an fear báid tú ar thalamh is ar farraige.<br />

Curfá<br />

327

---

SÉ OCAM AN PHRÍOSÚIN<br />

Molaim sú an ghráin eorna go deo deo 'gus a choíchín<br />

Nach mairg nach mbíonn tóir ar Rí Seoirse ar a dhéanamh<br />

Seán Ford a bheith ina ghiúistis, is é ’chomhairleodh na daoine<br />

Mar is é chuir mise ag foghlaim le ócam a spíonadh<br />

Is randa dideloram 'sé ócam an phríosúin<br />

Go bhfága sú an ghráin eorna na hÓglaigh dá spíonadh<br />

Is nach mise a bhíonn go brónach gach Domhnach is lá saoire,<br />

'mo sheasamh amuigh sa ghairdín, istigh i bhfáinne is mé ag gabhail timpeall<br />

Go sileann ó mo shúile sruth deor nuair a smaoinim<br />

Gurb olc an obair Domhnaigh bheith i gcónaí ar an gcaoi seo<br />

Is randa dideloram 'sé ócam an phríosúin<br />

Go bhfága sú an ghráin eorna na hÓglaigh dá spíonadh<br />

Is osclaíodh dom an stór a raibh ócam thar maoil ann<br />

Is thug mé lán mo ghabhlach liom, mo dhóthain go ceann míosa,<br />

Is nach mise a bhain gáire as an ngarda a bhí i mo thimpeall<br />

Nuair a d'fhiafraigh mé den cheannfort cé air ar fhás an fionnach<br />

Is randa dideloram 'sé ócam an phríosúin<br />

Go bhfága sú an ghráin eorna na hÓglaigh dá spíonadh<br />

Bhí mise maidin shamhraidh is mo leaba déanta síos agam<br />

Nuair a chonaic mé an ceannfort 's é ag gluaiseacht go dtí mé.<br />

''Is b'in é an chaoi a bhfuil tusa, is an méid atá le déanamh?<br />

Do dhá láimh i do phóca is ócam le spíonadh?''<br />

Is randa dideloram 'sé ócam an phríosúin<br />

Go bhfága sú an ghráin eorna na hÓglaigh dá spíonadh<br />

Céard a deir tú le Mac Uí Lochlainn a chuaigh a chodladh dó go suaimhneach,<br />

Nuair a d'ionsaigh na luchain a chuid ícaim san oíche.<br />

Is maidin lá arna mhárach, bhí an ceannfort á inseacht<br />

ó, a dhiabhail, a deir an gobharnóir, ''tá an diabhail uilig déanta.''<br />

Is randa dideloram 'sé ócam an phríosúin<br />

Is nach bhfága sú an ghráin eorna na hÓglaigh dá spíonadh<br />

-Tomás Ó Lochlainn (Tam Neaine Choilm)<br />

328

---

NA BUACHAILLÍ A BHÍ ÁLAINN<br />

Mo bheannacht le na buachaillí a d’imigh<br />

uainn thar sáile<br />

Ach d’fhág siad culaith dheas orm le dhul<br />

amach De Domhnaigh,<br />

Cóta mór go talamh agus veiste den tsíoda<br />

láidir<br />

Bríste bhíos san fhaisean agus bróga den<br />

leathar Spáinneach.<br />

Nuair a tchímse an fharraige gharbh, ó sé mo<br />

chroí bíos cráite<br />

Ag smaoineamh ar na buachaillí má bhíonn<br />

siad ins na bádaí,<br />

Ach guímse Rí na nAingeal ‘s É shocraíos na<br />

plainéid -<br />

Go dtuga sé slán na buachaillí ar chontúirt a<br />

bheith báite.<br />

Curfá<br />

Oró na buachaillí, na buachaillí ‘ bhí álainn,<br />

Oró na buachaillí, na buachaillí ‘ bhí álainn.<br />

Tá aoibhneas i nDoire Leac Chonaill nach<br />

bhfacthas ariamh san áit sin,<br />

Ta turas ag Naomh Conall ann agus míorúiltí<br />

go lánmhar,<br />

Ach beirt níos fiúntaí ná mo chlannsa ní raibh<br />

siad le fáil ann,<br />

Ta dúil agam nár pheacaigh siad ó baisteadh<br />

iad ‘na bpáistí.<br />

Beidh Doire Leac Chonaill gan chuideachta<br />

anois ag teacht an airneail,<br />

Ó d’imigh siad na buachaillí a bhí chomh<br />

haoibhinn álainn;<br />

Bhí ór buí go fras acu agus croíthe lena<br />

chaitheamh,<br />

Mar bhí an fhéile leo is an fhláithiúlacht ó<br />

nádúr.<br />

Curfá<br />

Fuair mé litir as Albain ‘s ní raibh sí in mo<br />

shásamh<br />

Gur pósadh ár gcuid buachaillí ar chailíní na<br />

háite,<br />

Chan ea nár mhaith linn acu iad dá mbeadh<br />

siad inár sásamh<br />

Ach cailíní na Hílans ‘s chan iad an dream ab<br />

fhearr linn.<br />

Curfá ceithre huaire<br />

329

---

TEIDHIR ABHAILE RIÚ<br />

Téir abhaile riú, téir abhaile riú<br />

Téir abhaile riú Mhary<br />

Téir abhaile riú 's fan sa bhaile<br />

Mar tá do mhargadh déanta<br />

Is cuma cé dhein é nó nár dhein<br />

Is cuma cé dhein é Mhary<br />

Is cuma cé dhein é nó nár dhein<br />

Mar tá do mhargadh déanta<br />

Is cuma cé dhein é nó nár dhein<br />

Is cuma cé dhein é Mhary<br />

Is cuma cé dhein é nó nár dhein<br />

Mar tá do mhargadh déanta<br />

Pós an piobaire, pós an piobaire<br />

Pós an piobaire Mhary<br />

Pós an piobaire dtús na hoíche<br />

Is beidh sé agat ar maidin.<br />

Tá do mhargadh, níl mo mhargadh<br />

Tá do mhargadh déanta<br />

Níl mo mhargadh, tá do mhargadh.<br />

330

---

AMHRÁIN ALBAN<br />

GRIOGAL CRIDHE<br />

Curfá:<br />

Obhan, obhan, obhan iri,<br />

Obhan iri o,<br />

Obhan, obhan, obhan iri,<br />

'S mor mo mhulad, 's mor.<br />

'S iomadh oidhche fhliuch is thioram,<br />

Side nan seachd slán,<br />

Gheibheadh Grioga! dhomh-sa creagan<br />

Ris an gabhainn dion.<br />

Dhirich mi dhan t-seomar mhullaich,<br />

'S theirinn mi 'n taigh-lair;<br />

'S cha d'fhuair mise Griogal cridhe<br />

'Na shuidhe mun chlar.<br />

Eudail mhoir a shluaigh an domhain,<br />

Dhoirt iad d'fhuil an-de,<br />

'S chuir iad do cheann air stob daraich<br />

Tacan beag bho d'chre.<br />

B'annsa bhith le Griogal cridhe,<br />

Tearnadh chruidh le gleann,<br />

Na le Baran mor na Dalach,<br />

Sioda geal mu m'cheann.<br />

331

---

AN ATAIREACHD ARD<br />

An fharraige ag borradh go síoraí<br />

Éist leis an fhuaim atá ag an bhorradh mhór<br />

Tá tuaim na farraige<br />

Mar chuala mise i mo pháiste<br />

Gan athrú, gan trua<br />

Ag scuabadh ghaineamh na trá<br />

An borradh síoraí,<br />

Éist leis an fhuaim ag an fharraige mhór.<br />

Gach tonn ag briseadh,<br />

Go luascach, callánach, bán<br />

Ag deifriú go cruaidh<br />

Go gruamach, foréigneach gan eagla;<br />

Ach moillíonn a luas<br />

San áit chéanna i gcónaí<br />

Mar a d’éag na daoine<br />

A mhair san áit seo tráth.<br />

Sna coillte thiar<br />

Ní iarrfainn fanacht go brách<br />

Bhí m’intinn is mo mhian<br />

Riamh ar lagán na bá<br />

Ach iadsan bhí fial<br />

I ngníomh, i gcaidreamh agus i gclú<br />

Tá siad scaipthe gan chosaint,<br />

Mar éanlaith ag teitheadh roimh a namhaid.<br />

Ach siúlfaidh mé uait<br />

Ní ghluaisfidh mé tuilleadh i do threo<br />

Tá m’aois is mo shnua<br />

Ag taispeáint nach fada a bheidh mé beo;<br />

Nuair a bheidh mé gaibhte<br />

I bhfuacht is i gcodladh an bháis<br />

Mo leaba déan suas<br />

Le fuaim na farraige móire.<br />

An ataireachd bhuan,<br />

Cluinn fuaim na h-ataireachd áird:<br />

Tha torran a’ chuain<br />

Mar chualas leamsa nam pháist’<br />

Gun mhúthadh, gun truas,<br />

A’ sluaisreadh gaineamh na trágh’d;<br />

An ataireachd bhuan,<br />

Cluinn fuain na h-ataireachd áird.<br />

Gach lád le a stuadh,<br />

Cho luaisgeach, faramach, bán<br />

Na chabhaig gu cruaidh,<br />

’S e gruamach, dosrach gun scáth;<br />

Ach stríochdaidh a luaths<br />

Aig bruaich na h-uidhe bh’aig cách,<br />

Mar chaochail an sluagh<br />

Bha uair sa bhaile sa támh.<br />

Sna coilltean a siar<br />

Chan iarrainn fuireach gu bráth –<br />

Bha m’inntinn ’s mo mhian<br />

A-riamh air lagan a’ bháigh,<br />

Ach iadsan bha fial<br />

An gníomh, an caidreabh ’s an ágh<br />

Air sgapadh gun díon<br />

Mar thriallas ealtainn ro námh.<br />

Ach siúbhlaidh mi uat<br />

Cha ghluais mi tuilleadh nad dháil:<br />

Tha m’aois is mo shnuadh<br />

Toirt luaidh ar giorrad mo lá;<br />

An am dhomh bhith suaint’<br />

Am fuacht ’s an cadal a’bháis<br />

Mo leabaidh déan suas<br />

Ri fuaim na hataireachd aird.<br />

(Leagan Gaeilge le Breandán Ó Fiaich)<br />

332

---

FHIR A’ BHATA<br />

'S tric mi sealltainn on chnoc is airde<br />

Feuch am faic mi fear a' bhata;<br />

An tig thu anochd no an tig thu maireach,<br />

'S mun tig thu idir, is truagh atha mi.<br />

Seist:<br />

Fhir a' bhata sna horo eile,<br />

Fhir a' bhata sna horo eile,<br />

Fhir a' bhata sna horo eile,<br />

Mo shoraidh slan leat 's gach ait an teid thu.<br />

Tha mo chridhe-sa briste bruite,<br />

'S tric na deoir a’ ruith bhom shuilean;<br />

An tig thu san diugh no am bidh mo dhuil leat,<br />

No an dun mi an dorus le hosna thursaich?<br />

Seist:<br />

Thug mi gaol duit's chan fhaod mi aicheadh,<br />

Cha gaol bliana 's cha gaol raithe;<br />

Ach gaol o thoiseach nuair bha mi nam phaisde<br />

'S nach searg chaoidh gus an claoidh am bas mi.<br />

Seist:<br />

'S tric mi faighneachd de lucht nam batan<br />

Am faic iad thu no am bheil thu sabhailt;<br />

Ach 's ann a tha gach aon diubh 'g raitinn<br />

Gur gorach mise ma thug mi gradh dhuit.<br />

333

---

DHEANAINN SÚGRADH<br />

Dheanainn súgradh ris an nigh'n dubh 'n deidh dhom éirigh as a 'mhadainn<br />

Dheanainn súgradh ris an nigh'n dubh<br />

Dheanainn súgradh ris a' ghruagaich nuair a bhíodh a' sluagh nan cadal<br />

Dheanainn súgradh ris an am dúsgadh 'n am na siúil a bhith 'gham pasgadh<br />

Di-Luain an déidh Di-Domhnaich dh'fhalbh sinn le Seonaid a Arcaibh<br />

Bha muir gorm a'ruith fo cuinnlein 's i cur still a grunnd an aigeil<br />

Riof 'gha ceangal 's riof 'gha fuasgladh muir ma guallain fuaim is fead oirr<br />

Null ma Chaolas na Roimh b'fheudar dhuinn am bom a leaiseadh<br />

Null ma Chaolas na Fraing maide 'na laimh 's gaoth 'gha greasad<br />

Gu 'm bithidh buill nach feum a splaghsáil ar mo mhaighdean as a thigh'n dhachaidh<br />

Dh'fheumadh porsan thigh'n a búth dhith ged a bhiodh e crún an cairteal<br />

Ged a bhiodh e crún an óirleach dh'fheumadh porsan dheth thigh'n dhachaidh.<br />

334

---

EILEAN MO GHAOIL<br />

Curfá:<br />

Eilean mo ghaoil! Is caomh leam eilean mo ghraidh,<br />

Eilean mo ghaoil! Is caomh leam eilean mo ghraidh,<br />

An Eilean a' Fhraoich bidh daoine fuireachd gu brath,<br />

An Eilean mo ghaoil is caomh leam eilean mo ghraidh.<br />

Is toigh leam gach beann, gach gleann, ach tulach is os,<br />

Gach sruthan is allt gu mall tha siubhal go Ion.<br />

Is toigh leam am feur is gach geug a chinneas air blar<br />

An eilean mo ghaoil, is caomh leam eilean mo ghraidh.<br />

Is toigh leam gach eun ar sgeith an eilean mo ghraidh,<br />

Bidh uiseag nan speur ag eigheach maduinn gach la;<br />

Bidh smeoraeh nan geug is i féin a' seinn air a ghradh<br />

Do eilean mo ghaoil is caomh leam eilean mo ghraidh.<br />

Curfá:<br />

Ta 'ghealach is a' ghrian ag iadhadh eilean mo ghraidh,<br />

Toirt thairis am mian gu siol a thabhairt gu fas:<br />

Ta udar nan reult e féin ag amharc gach trath<br />

Air eilean mo ghaoil is caomh leam eilean mo ghraidh.<br />

335

---

Ò MO DHÙTHAICH<br />

Ò mo dhùthaich, s tù thar m’aire,<br />

Uibist chùmhraidh ùr nan gallan<br />

Far a faighte na daoin’ uaisle,<br />

Far ‘m bu dual do Mhac ‘ic Ailein.<br />

Tìr a’ mhurain tìr an eorna<br />

Tìr am pailt a h-uile seorsa,<br />

Far am bi na gillean òga<br />

Gabhail òran ‘s ‘g òl an leanna.<br />

Thig iad ugainn, carach, seolta,<br />

Gus ar mealladh far ar n-eòlais;<br />

Molaidh iad dhuinn Manitoba,<br />

Dùthaich fhuar gun ghual, gun mhoine.<br />

Cha ruig mi leas a bhith ‘ga innse,<br />

Nuair a ruigear, ‘s ann a chìtear,<br />

Samhradh goirid, foghar sìtheil,<br />

Geamhradh fada na droch-shìde.<br />

Nam biodh agam fhin do storas<br />

Da dheis aodaich, paidhir bhrogan,<br />

Agus m’fharadh bhith nam phoca,<br />

‘S ann air Uibhist dheanainn seòladh.<br />

336

---

COISICH, A RÙIN<br />

Coisich, a rùin, hù il oro<br />

Cum do ghealdadh rium, o hi ibh o<br />

Beir soraidh bhuam, hù il oro<br />

Dha na Hearadh, boch orainn o<br />

Beir soraidh bhuam, hù il oro<br />

Dha na Hearadh, o hi ibh o<br />

Gu Seon Caimbeul, hù il oro<br />

Donn mo leannan, boch orainn o<br />

Gu Seon Caimbeul, hù il oro<br />

Donn mo leannan, o hi ibh o<br />

Sealgair geòidh, hù il oro<br />

Ròin is eala, boch orainn o<br />

Sealgair geòidh, hù il oro<br />

Ròin is eala, o hi ibh o<br />

Bhric a ní leum, hù il oro<br />

'N fhèidh ri langan, boch orainn o<br />

'S fliuch an oidhche, hù il oro<br />

Nochd's gur fuar i, o hi ibh o<br />

Ma thug Clann Nìll, hù il oro<br />

Druim a' chuain orr', boch orainn o<br />

Ma thug Clann Nìll, hù il oro<br />

Druim a' chuain orr', o hi ibh o<br />

Luchd nan seòl àrd, hù il oro<br />

'S nan long luatha, boch orainn o<br />

Luchd nan seòl àrd, hù il oro<br />

'S nan long luatha, o hi ibh o<br />

'S nam brataichean, hù il oro<br />

Gorm is uaine, boch orainn o<br />

'S nam brataichean, hù il oro<br />

Gorm is uaine, o hi ibh o<br />

Cha b'fhear cearraig, hù il oro<br />

Bheireadh bhuat i, boch orainn o<br />

Come on, my love, hù il oro<br />

Keep your promise to me, o hi ibh o<br />

Take greetings from me, hù il oro<br />

Over to Harris, boch orainn o<br />

Take greetings from me, hù il oro<br />

Over to Harris, o hi ibh o<br />

To John Campbell, hù il oro<br />

My brown-haired sweetheart, boch orainn o<br />

To John Campbell, hù il oro<br />

My brown-haired sweetheart, o hi ibh o<br />

Hunter of goose, hù il oro<br />

Seal and swan, boch orainn o<br />

Hunter of goose, hù il oro<br />

Seal and swan, o hi ibh o<br />

Of leaping trout, hù il oro<br />

Of bellowing deer, boch orainn o<br />

Wet is the night, hù il oro<br />

Tonight and cold, o hi ibh o<br />

If the MacNeills, hù il oro<br />

Have to put to sea, boch orainn o<br />

If the MacNeills, hù il oro<br />

Have to put to sea, o hi ibh o<br />

Men of high sails, hù il oro<br />

And swift of ships, boch orainn o<br />

Men of high sails, hù il oro<br />

And swift of ships, o hi ibh o<br />

And of banners, hù il oro<br />

Blue and green, boch orainn o<br />

And of banners, hù il oro<br />

Blue and green, o hi ibh o<br />

No left-hander, hù il oro<br />

Could take her rudder from you, boch orainn o<br />

(Runrig)<br />

337

---

OIDHCHE MHATH LEIBH<br />

Seist<br />

Soraidh leibh is oidhche mhath leibh,<br />

Oidhche mhath leibh is beannachd leibh.<br />

Guidheam slainte ghnath bhith mar ribh,<br />

Oidhche mhath leibh is beannachd leibh.<br />

Chan eil inneal ciuil a ghleusar<br />

Dhuisgeas smuain mo chleibh go aoibh<br />

Mar ni duan o bheoil nan caileag,<br />

Oidhche mhath leibh is beannachd leibh.<br />

Seist<br />

Soraidh leibh is oidhche mhath leibh,<br />

Oidhche mhath leibh is beannachd leibh.<br />

Guidheam slainte ghnath bhith mar ribh,<br />

Oidhche mhath leibh is beannachd leibh.<br />

Thit ar crann ar saoghal corrach<br />

Is coma sin, tha mhaitheas linn.<br />

'Bidh sinn beo an dochas ro mhath'<br />

Oidhche mhath leibh is beannachd leibh.<br />

Seist<br />

Soraidh leibh is oidhche mhath leibh,<br />

Oidhche mhath leibh is beannachd leibh.<br />

Guidheam slainte ghnath bhith mar ribh,<br />

Oidhche mhath leibh is beannachd leibh.<br />

338

---

CANAN NAN GAIDHEAL<br />

Cha be a' sneachd 's a' reothadh bho thuath<br />

Cha be an creanadh geur fuar bhon ear;<br />

Cha be an t-uisge 's a' gailleon bhon iar<br />

Ach an galar a bhlionn bhon deas<br />

Blath, duille, stoc agus freumh<br />

Canan mo threibh 's mo shluaigh.<br />

Thig ugainn, thig cho rium gu siar<br />

Gus an cluinn sinn ann Canan na Féinn<br />

Thig ugainn, thig cho rium gu siar<br />

Gus an cluinn sinn ann Canan nan Gaidheal.<br />

Nuair a chite fear feilidh sa ghleann<br />

Bi cinnteach gur Ghaidhlig a chainnt,<br />

No gur splonn iad a' fhreumh as an fhonn<br />

'n aite Gaidhlig tha canan a' Ghaill<br />

's a' Ghaidhealtachd créidheall nan sonn<br />

Tir mhajors 's cholonels ' diugh th'innt'.<br />

Fair anuas dhuinn na coinnlearan oir<br />

Agus annt' cuiribh na coinnle geal ceir<br />

Lasaibh suas iad an seomar a' bhroin<br />

Taigh fhaire seann-chanan a' Ghaidheil<br />

Se siud o chionn fliad thuirt a' namh<br />

Ach fliathast tha beo canan a' Ghaidheil<br />

Ged theith i le beatha sna glinn<br />

Ged 's nach cluinnear nios mo i san dun<br />

O dhuthaigh Mhic Aoidh fada tuath<br />

Gu ruig thu Druim Uachdair nam Bo<br />

Gidheadh ann an Eileanan Siar<br />

Si fhathast ann ceud-chainnt a' tsluaigh.<br />

Thig ugainn, thig cho rium gu siar<br />

Gus an cluinn sinn ann Canan na Féinn<br />

Thig ugainn, thig cho rium gu siar<br />

Gus an cluinn sinn ann Canan nan Gaidheal.<br />

339

---

FAR AN ROBH MI AN RAOIR<br />

Chan eil fios aig duin' air thalamh far an robh mi 'n raoir,<br />

Cha robh learn ach Main Ailein far an robh mi 'n raoir,<br />

Fhuair mi gealladh bho mo chaileig, beul nach canadh foill,<br />

Ann an gleannan caoin a' bharraich far an robh mi 'n raoir.<br />

Bha na h-eoin a' seinn le caithream far an robh mi 'n raoir;<br />

lad a' danns' air bharr nam meangan far an robh mi 'n raoir,<br />

Fails cubhraidh driuchd is meala dhe gach bad sa' choill;<br />

Cha robh smuid no stuir a' bhaile far an robh mi 'n raoir.<br />

Bidh mi cuimhneachadh rim mhaireann far an robh mi 'n raoir,<br />

'S air an oigh bho 'n d' fhuair mi gealladh far an robh mi 'n raoir;<br />

Gus an cairear mi san anart cha tig smal no foill<br />

Air mo ghradh do Mhairi Ailein 's far an robh mi 'n raoir.<br />

340

---

MO RIBHINN CHOIBHNEIL<br />

Nan robh mise 's mo ribhinn choibhneil<br />

Anns a' choill far an goir an smeorach,<br />

Eoin air gheugan 's iad seinn le aoibhneas<br />

'S a' ghrian a' soillseadh gu boillsgeach boidheach.<br />

Tha do ghruaidhean cho dearg 's an caorann,<br />

Mar ite faoilinn do mhuineal boidheach,<br />

Da shuil mhiogach a mhealladh miltean<br />

'S do chul sniomhain mar it' an loin-duibh.<br />

Thug mi gaol dhut 's chan fhaod mi aicheadh,<br />

Ainnir alainn an leadain bhoidhich;<br />

Gaol nach caochail 's air nach tig faillinn<br />

Gus an cairichear leo fon fhoid mi.<br />

Soraidh slan leis an ribhinn mhalda<br />

Ge be aite sam bi i comhnaidh;<br />

'Se mo dhurachd gum bi i sabhailt',<br />

'S gach sonas 's agh bhith aic' fhad is beo i.<br />

341

---

SORAIDH LEIS AN AIT<br />

Soraidh leis an ait' san d'fhuair mi m' arach og,<br />

Eilean nam beann arda far an tamh an ceo;<br />

Air am moch a dh'eireas grian nan speur fo ros,<br />

A' fuadach neul na h-oidhche, soillseachadh an Stoir.<br />

Cur m'aghaidh air Glaschu b'airtneulach mo cheum,<br />

Cur mo chul ri cairdean nochd am baigh cho treun;<br />

Ghluais mo bhuadhan naduir ann an gradh dha cheil',<br />

Shruth mo dheoir a-bhan is dh'fhailnich guth mo bheil.<br />

Seallaidhean bu bhreagha riamh chan fhaca suil,<br />

Spreidh a-mach gam feurach madainn ghrianaich chiuin;<br />

'N uiseag air an sgiath seinn gun fhiamh a ciuil,<br />

'S an ceo mu cheann Beinn Dianabhaig is an sliabh fo dhriuchd.<br />

342

---

FAGAIL UIBHIST<br />

Is mi fagail an eilein<br />

San d'fhuaireadh bhon tus mi<br />

Eilean Uibhist mo ghraidh,<br />

Sann do thuinich mo dhaoine<br />

Curfa:<br />

Eilean Uibhist mo ghraidh,<br />

San d'fhuaireadh bhon tus mi<br />

Far am minig is mi òg<br />

Ar bheag ionndrainn no curaim<br />

Mi bheith fagail na duthch'<br />

Tha bata na smuite<br />

Gun riofa na siubhal rith'<br />

Gar giulan anull<br />

Cian bho eilean mo ghaoilsa<br />

Curfa:<br />

Is na duthchannan thairis<br />

Gam bheil i gar stiuireadh<br />

Bi eilean mo ghraidh,<br />

Tric nam bhruadar is mo shuil air<br />

Curfa:<br />

Mo ghaol tigainn arithis<br />

A dh'urachadh m'eolais<br />

Ar eilean mo ghraidh,<br />

Neamhnad cuain leam is boidhche.<br />

343

---

ORAN EILEAN LEODHAIS<br />

Curfa:<br />

'n teid hi- leam, a ribhinn mhaiseach<br />

Falbh thu leam, a ribhinn 6g<br />

'n teid thu leam, a ribhinn uasal<br />

Null air cuairt a dh'Eilean Leodh's.<br />

Eilean Leodhais, tir nan gaiscioch<br />

Tir nan lasgairean 's nan sar<br />

C'ait am facas riamh no an cualas<br />

Laoich air cuan thug orru barr.<br />

Curfa:<br />

Chi thu ann gach nidh mar shil mi,<br />

Is le mo dhurachd siud mar bha,<br />

O ma theid thu leam a chaoidh ann<br />

Gheibh thu coibhneas agus blathas.<br />

Curfa:<br />

Chi thu m'athair ann is mo mhathair,<br />

Mo bhraithrean is mo phiuthar 6g<br />

Is gheibh thu iadsan tha dhomh cairdeach<br />

Cridheil, baigheil mar bu choir.<br />

Curfa:<br />

Fhreagair i gu socair ciuin mi<br />

'Theid mi run leat null thar sail,<br />

Is bhon tha tir do bhreith cho riamhach<br />

Fanaidh mi gu crioch mo la.'<br />

Curfa:<br />

344

---

PEIGÌ A GHRÀIDH<br />

A Pheigi a ghraidh is tu dh'fhag mi buileach gan sunnd<br />

Is mi a' seoladh andrast thar sail gu Astralia anull.<br />

Tha an oidhche fliuch fuar is mi thuas ga cumail air curs'<br />

Is tu daonnan nam smuain ò a luaidh ò dhealaich thu rium.<br />

Ò dhealaich thu rium neo-shunndach tha mi gach la<br />

Is mi seoladh thar cuan is gach uair gam scaradh on ghradh<br />

Is ma bheir thu dhomh fuath is nach dual domh d'fhaighinn gu brath<br />

Ò feic thu led shuil a run nach fhad bhios mi slan.<br />

Cho fad is theid mi anull bi duil leam tilleadh anall,<br />

Bhon dh'fhag mi mo run fo thurs' am Baile nan Gall,<br />

Is theid mi le sunnt anull a dh'Uibhist nam mBeann<br />

Far a faigh mi ort coir le posadh cuibhilte teann.<br />

Ged is maraiche mi tha sgith a siubhal achuain,<br />

Fan iomada aite 's gach cearnaidh deas agus tuath.<br />

Chan fhaca mi ann te Ghallta sheasfadh riut suas<br />

A chailin fhuilt bhain a dh'araich Uibhist nam Buadh.<br />

345

---

AN GILLE DONN<br />

Hillean ò hillean i<br />

Hillean ò hillean ò<br />

Fal il e li horo i<br />

De ni mi mar faigh mi thu?<br />

Se nib cheist an gille donn<br />

Thogadh air an fhiodhall fonn<br />

Ged a bhiodh do phocan lorn<br />

Gun ni gun fhonn gun gabhainn thu.<br />

Curfa<br />

Chi mi sotheach air a' chuan<br />

Is fhada leam atha e bhuaim<br />

Is ann shileas mi an ceann gach uair<br />

Gun coir dha m'luaidh tighinn dachaidh air.<br />

Curfa:<br />

Cha b'e airgiod is cha b'e or<br />

Cha b'e sioda rinn mo leon<br />

Ach thu falbh air bord na luinge mor<br />

Is nach tig thu an coir an fhearainn seo.<br />

346

---

AN CUBHRACHAN<br />

Bhon dh'fhag mi anseo ina shineadh e,<br />

ina shineadh e, ina shineadh e,<br />

Bhon dh'fhag mi anseo ina shineadh e,<br />

Nuair a dh'fhalbh mi a bhuain nam<br />

braoileagan.<br />

Curfa:<br />

Hobhan hobhan gurai ogo<br />

gurai ogo, gurai ogo<br />

Hobhan hobhan gurai ogo<br />

Gun dh'fhalbh mo ghaol is gun dh'fhag e mi.<br />

Ò shiuil me a' bheinn ò cheann go ceann<br />

Ò cheann go ceann, ò cheann go ceann<br />

Ò shiuil me a' bhinn ò cheann gu ceann<br />

Cha d'fhuair mi lorg mo chubhrachain.<br />

Curfa:<br />

Gun fhuair mi lorg na lacha ar an Ion<br />

na lacha ar an Ion, nan lacha ar an Ion<br />

Gun fhuair mi lorg na lacha ar an Ion<br />

Cha d'fhuair mi lorg mo chubhrachain.<br />

Curfa:<br />

Gun fhuair mi lorg na heala ar an tsnamh<br />

na heala ar an tsnamh, na heala ar an tsnamh<br />

Gun fhuair mi lorg na heala ar an tsnamh<br />

Cha d'fhuair mi lorg mo chubhrachain.<br />

Curfa:<br />

Gun fhuair mi lorg na ba sa pholl<br />

na ba sa pholl, na ba sa pholl<br />

Gun fhuair mi lorg na ba sa pholl<br />

Cha d'fhuair mi lorg mo chubhrachain.<br />

Curfa:<br />

Gun fhuair mi lorg an laoigh bhric dheirg<br />

an laoigh bhric dheirg, an laoigh bhric dheirg<br />

Gun fhuair mi lorg an laoigh bhric dheirg<br />

Cha d'fhuair mi lorg mo chubhrachain.<br />

Curfa:<br />

Gun fhuair mi lorg an dobhrainn doinn<br />

an dobhrainn doinn, an dobhrainn doinn<br />

Gun fhuair mi lorg an dobhrainn doinn<br />

Cha d'fhuair mi lorg mo chubhrachain.<br />

Curfa:<br />

Gun fhuair mi lorg an cheo sa bhinn<br />

an cheo sa bhinn, an cheo sa bhinn<br />

Gun fhuair mi lorg an cheo sa bhinn<br />

Cha d'fhuair mi lorg mo chubhrachain.<br />

347

---

O HORO MO CHAILIN DONN<br />

Curfa:<br />

O horo mo chailin donn<br />

Is ann ort fhin a thogainn fonn<br />

Thug mi gaol dhut tha gu trom<br />

Ach feumaidh sinn bhith fallaichte.<br />

Is cumair uallach thu air sraid<br />

Co an te a bheir ort barr<br />

Do chuailean donn is do shuilean tlath<br />

Bidh mi fo chradh mar faigh mi thu.<br />

Curfa:<br />

Theid mi fhin is mo chailin donn<br />

A dh'Uibhist bhoidhich fada thall<br />

Bidh sinn deonach comhnaidh ann<br />

Am measc nan ngleann is nam machraichean.<br />

Curfa:<br />

348

---

MORAG A DUN BHEAGAN<br />

Cailin òg dan tug mi luaidh<br />

Air mo chridhe gun fhuair i buaidh<br />

Gus an cairear mi san uaigh<br />

Molaidh mi mo Mhorag.<br />

Curfa:<br />

Hobhan is na hobhan ò<br />

Hobhan is na hi horo<br />

Hobhan is na hobhan ò<br />

Is milse leam mo Mhorag.<br />

Nuair bheir mi scriob go Port an Duin<br />

Chi mi h-iomhaigh anns gach flur<br />

Is bidh na heoin a' briodal rium<br />

Is iad sior-mholadh Moraig.<br />

Curfa:<br />

Nuair a sheideas mi an phiob mhor<br />

Mar bua nos is mar bu choir<br />

Bidh gach ceol a theid troimh m' mheoir<br />

A' siormholadh Moraig.<br />

Curfa:<br />

Togaidh mise do mo ghradh<br />

Bothan beag ri taobh na tragh<br />

Is ann Dun Bheagan nan seoid is nan flath<br />

Posaidh mi mo Mhorag.<br />

Curfa:<br />

349

---

MO CHRUINNEAG DHONN<br />

Luinneag<br />

Aihiu agus hiuraibh eile<br />

Aihiu agus hiuraibh eile<br />

Hiuraibh 6 agus horo eile<br />

Mo chruinneag dhonn gura trom a do dheidh mi.<br />

C'aite bheil i ann an Albainn<br />

Cruinneag chruinn donn is gile calpa<br />

Slios mar fhaoileann air aodann farraige<br />

Is gur e do thromghaol a rinn mo mharbhadh.<br />

Tha an oidhche anocht fliuch fuaraidh<br />

Sheid an sneachd air na beanntaibh thuas ud<br />

Cha teid mise a fhios nan gruagach<br />

Ach gus am fas na gleanntan uaine.<br />

Tha do shuilean mar na smeuran<br />

Na mar dhearcagan donn an tsleibhe<br />

Dubh is donn ann am mease a cheile<br />

Is gu bheil ceann dubh air mo chruinneag ghlegil.<br />

350

---

CHI MI NA MORBHEANNA<br />

Curfa:<br />

O chi, chi mi na morbheanna<br />

O chi, chi mi na corrbheanna<br />

O chi, chi mi na coireachan<br />

Chi mi na sgoran fo cheo.<br />

Chi mi gun dail an t-aite san d'rugadh mi<br />

Cuirear romham failte sa chanain a thuigeas mi<br />

Gheibh mi ann aoidh is gradh nuair a ruigeam<br />

Nach reicinn air tonnachan oir.<br />

Curfa:<br />

Chi mi na coilltean chin mi na doireachan<br />

Chi mi na maghan bana agus toraiche<br />

Chi mi na feidh air lar nan coireachan<br />

Falaicht an truscan de cheo.<br />

Curfa:<br />

Gleanntachan aille is arda leacanan<br />

Sluagh ann an comhnaidh is coire cleachdanan<br />

Is eudrom mo cheim a' leimt gu faicinn<br />

Is fanaidh mi tacan le deoin.<br />

Curfa:<br />

Fagaidh mi upraid surd agus glagarsaich<br />

D'fhaicinn an fhuinn anns an cluinnteadh a' chagarsaich<br />

Fagaidh mi cuirtean duint' agus salach<br />

A dh'amharc air gleannaibh nam bo.<br />

351

---

UISEAG BHEAG RUAIDH<br />

Curfá<br />

Uiseag bheag ruaidh na monaí dubh<br />

Na monaí dubh, na monaí dubh.<br />

Uiseag bheag ruaidh na monaí dubh<br />

Cread chadail thú raoir san oích"?<br />

Chadail mis raoir ar barr na dreas<br />

Ar barr na dreas, ar barr na dreas.<br />

Chadail mis raoir ar barr na dreas<br />

Is och mo chodla chomh traith.<br />

Chadail mis raoir ar barr na crabh<br />

Ar barr na crabh, ar barr na crabh.<br />

Chadail mis raoir ar barr na crabh<br />

Is och mo chodla chomh traith.<br />

Chadail mis raoir ar barr na tubhan<br />

Ar barr na tubhan, ar barr na tubhan.<br />

Chadail mis raoir ar barr na tubhan<br />

Is och mo chodla chomh traith.<br />

352

---

RÚN GEAL DILEAS<br />

Seist:<br />

Mo run geal dileas, dileas, dileas,<br />

Mo run geal dileas, nach till thu nall?<br />

Cha till mi fein leat, a ghaoil, chan fhaod mi;<br />

'S arm tha mi, 'ghaoil, 'na mo laighe tinn.<br />

Is truagh nach robh mi an riochd na faoilinn<br />

A shnamhadh aotram air bharr nan tonn;<br />

Is bheirinn sgriobag don Eilean Ileach<br />

Far bheil an ribhinn dh'fhag m'inntinn trom.<br />

Seist:<br />

Is truagh nach robh mi's mo rogha ceile<br />

Air mullach shleibhte nam beanntan mór,<br />

'S gun bhith gar n-eisdeachd ach edin na speura<br />

'S gun tugainn fhein di na ceudan póg!<br />

Seist:<br />

Thug mi mios ann am fiabhras claoidhte<br />

Gun dull rium oidhche gum bithinn beo;<br />

B'e fath mo smaointean a la 's a dh'oidhche<br />

Gum faighinn faochadh is tu bhith 'm choir.<br />

Seist:<br />

Cha bhi mi stri ris a' chraoibh nach lub leam<br />

Ged chinneadh ubhlan air bharr gach geig;<br />

Mo shoraidh slan leat ma rinn thu m'fhagail,<br />

Cha tainig traigh gun mhuir-lan 'na deidh.<br />

353

---

CIORCAL A’ CHUAIN<br />

Tha sinn uile air cuan<br />

Stiuradh curs troimh ar beatha<br />

A' sedladh gedla dorch'<br />

Air chall an dhreim na mara.<br />

Tha a' ghaoth air ar cul<br />

Tha a' gheola cumail roimhpi<br />

'S cha dean uair no an cuan<br />

Toinisg dhuinn no rian.<br />

A' mhuir tha i ciuin<br />

Tha i fiadhaich tha i farsuinn<br />

Tha i aluinn tha i diamhair<br />

Ach tha i gamhlasach is domhain.<br />

Ach tha sinn tha sinn dail<br />

'S chan eil againn ach beatha<br />

Tog an seol tog an ramh<br />

Gus an fhaigh astar ann.<br />

Tha mi 'n duil tha mi 'n duil<br />

Nuair a bhios a' ghrian dul foidhe<br />

Chi iad mi a' stiuradh 'n iar<br />

Null a dh'Uidhist air a chearcal.<br />

O, cearcal a' chuain<br />

Gu brach bidh i a' tionndaidh<br />

Null gu machair geal an ear<br />

Far an do thoisich an latha.<br />

354

---

CAILIN MO RUINSA<br />

Curfá:<br />

Cailin mo rúinsa, is leannán mo ghráidh,<br />

Ainnir mo chridhese, sí cuspair mo dháin.<br />

Thá m'intinn lán sóláis bhith tilleadh gun dáil,<br />

Gu cailín mo rúinsa is leannán mo ghráidh.<br />

O chuir mi eolas ar leannan mo ghraidh,<br />

Is a rinn mise suas ri sa ghleannan gu hard,<br />

A gruaidh tha cho aoibheil lan gein agus baidh,<br />

Nach mise bios cláneil mar faigh mi a lamh.<br />

Curfá:<br />

Bha mise lan aoibhnis nuair fhuair mi an cheud phog,<br />

Bhon chaileig ghrinn uasal tha aighearach óg.<br />

Se mo mhlánn is mo dhurachd cho fad is bios mi beo,<br />

Bheith post ris a' ghruagaich tha suairc agus coir.<br />

Curfá:<br />

355

---

IOMAINN – IS É DIA AN FEAR IS FEARR<br />

SÍN DO LAMH, A MHUIRE<br />

Sin do lamh a Mhoire<br />

Treoirich mi 'sa ghleann<br />

Stiuir mo chursa direach<br />

Air an Rioghachd thall.<br />

O mo mhathair Oigheach<br />

Eisd ri'm oran gaoil<br />

Dhaighnich thu mo choir dhomh<br />

Air a chro ro naomh.<br />

'Nuair is duibhe dochas<br />

Fadaidh beo ar gaol<br />

'Nuair is cais'n direach<br />

Biodh do chli ri'r cul.<br />

Oigh us cionn nan Oighean<br />

Oigh an uile chliu<br />

Oigh nan uile ghrasan<br />

Bi gach la rinn dluth.<br />

Ni sinn ceol le coireal<br />

Dhut a Mhoire Naomh<br />

'S teudan ciuil ar cridhe<br />

Dhut a fighe gaoil.<br />

Sin do lamh a Mhoire<br />

Glac mi teann i do dhorn<br />

Treoirich mi go hÍosa<br />

Údar fial mo bheo.<br />

Sín do lámh, a Mhuire,<br />

Treoraigh mé sa ghleann.<br />

Stiúir mo chúrsa díreach<br />

Ar an ríocht thall.<br />

Ó Mo mháthair óigheach,<br />

Éist le m'amhrán gaoil.<br />

Dhaingnigh tú mo chóir dom,<br />

Ar an chró rónaof’<br />

’Nuair is duibhe dóchas<br />

Fadaigh beo ár ngaol<br />

’Nuair is cais'n díreach<br />

Bíodh do chliabh lenár gcúl.<br />

Óigh os cionn na n-óigheann<br />

Óigh an uile chliú.<br />

Óigh na n-uile ghrása<br />

Bí gach lá dúinn dlúth.<br />

Ghní muid ceol le lúcháir,<br />

Duitse a Mhuire naof'<br />

'S téada <strong>ceoil</strong> ár gcroí,<br />

Duit ag fí gaoil.<br />

Sín do lámh, a Mhuire<br />

Glac mé teann i do dhorn.<br />

Treoraigh mé go hÍosa,<br />

Údar fial mo bheo.<br />

356

---

GABHAM MOLTA BHRÍDE<br />

Gabham molta Bhríde<br />

lonúin í le hÉirinn<br />

lonúin le gach tir í<br />

Molaimis go léir í<br />

Lóchrann geal na Laighneach<br />

Soilsiú feadh na tíre<br />

Ceann ar óghaibh Éireann<br />

Ceann na mban ar míne.<br />

Dia go dtuga dóchas<br />

Ar an fhéile mhór seo<br />

Chun go bhfaighimis grásta<br />

Is flaitheas thall 'na dheoidh sin.<br />

Tig an geimhreadh dian dubh<br />

Gearradh lena ghéire<br />

Ach ar Lá Fhéil' Bríde<br />

Gar duinn Earrach Éireann.<br />

357

---

IN ÉIRINN CHAOIN<br />

A Phádraig Naofa, ‘s a Aspail chaoin,<br />

Do mholadh go síor ‘sé mian mo chroí.<br />

‘S tú scaip an scéal fá Chríost an Rí,<br />

Fá ghleanntain sléibh’, ‘s fá thalamh mhín,<br />

In Éirinn chaoin, in Éirinn chaoin.<br />

Ar mhalaidh Shliabh Mis a chaith tú ‘n oích’<br />

A’ meabhrú ann ar pháis an Rí.<br />

‘S le banú ‘n lae, ba é mian do chroí<br />

An Phágántacht go deo a chloí,<br />

In Éirinn chaoin, in Éirinn chaoin.<br />

Go bruach Loch Cuan go dtáinig tú arís,<br />

Go dian a scaipeadh Soiscéal Chríost.<br />

A’s ar mhullach na Sláine, i lár na hoích’<br />

Las tú an solas nach múchtar choích’<br />

In Éirinn chaoin, in Éirinn chaoin.<br />

DÓCHAS LINN NAOMH PÁDRAIG<br />

Dóchas linn Naomh Pádraig<br />

Aspal mór na hÉireann<br />

'Ainm oirirc gléigeal<br />

Solas mór an tsaoil é<br />

'S é do chloígh na draoithe<br />

Croíthe dúra gan aon mhaith<br />

D'ísligh dream an díomais<br />

Tré neart Dé ar dtréanfhlaith<br />

Sléibhte gleannta maighe<br />

's bailte mór' na hÉireann<br />

Ghlan sé iad go deo dúinn<br />

Míle glóir dár Naomh dhil<br />

Iarraimid ort, a Phádraig<br />

Guí orainne Gaela<br />

358

---

Dia linn lá 'gus oíche<br />

's Pádraig Aspal Éireann<br />

AG CRÍOST AN SÍOL<br />

Ag Críost an síol, ag Críost an fómhar,<br />

In iothalainn Dé go dtugtar sinn.<br />

Ag Críost an mhuir, ag Críost an t-iasc,<br />

I líontaibh Dé go gcastar sinn.<br />

Ó fhás go haois, is ó aois go bás,<br />

Do dhá láimh, a Chríost, anall tharrainn.<br />

Ó bhas go críoch, ní críoch ach ath-fhás<br />

I bParthas na nGrást go rabhaimid.<br />

A MHUIRE NA nGRÁST<br />

A Mhuire na nGrást, a Mháthair Mhic Dé,<br />

Go gcuire tú ar mo leas mé,<br />

Go sábhála tú mé ar gach uile olc,<br />

Go sábhála tú mé idir anam agus corp.<br />

Garda na nAingeal os mo chionn,<br />

Dia romham agus Dia liom.<br />

A Mhuire na nGrást, a Mháthair Mhic Dé,<br />

Go gcuire tú ar mo leas mé,<br />

Go sábhála tú mé ar muir is ar tír,<br />

Go sábhála tú mé ar leic na bpian.<br />

Garda na nAingeal os mo chionn,<br />

Dia romham agus Dia liom.<br />

359

---

LÚIREACH PHÁDRAIG<br />

Críost liom, Críost romham, Críost i m' dhiaidh<br />

Críost os mo chionnsa, agus Críost fúm,<br />

Críost ina chónaí i mo chroíse,<br />

Críost, fós, ó dheas díom, Críost ó thuaidh.<br />

Críost ar fad a’s Críost ar leithead,<br />

Críost anseo a’s Críost ansiúd,<br />

Críost i gcroí gach uile dhuine,<br />

Bheas ag smaoineamh orm inniu.<br />

Gach aon duine de na daoinibh,<br />

'Labhraíos liomsa — Críost 'na bhéal<br />

Críost i súil gach uile dhuine,<br />

'Dhearcas ormsa 'feadh an lae.<br />

Críost i gcluasaibh gach aon duine<br />

De na daoinibh 'chloisfeas mé;<br />

Éirím, creidim, agus glaoim<br />

Ar an Tríonóid, triúr 'na n-aon.<br />

Ón Tiarna tig slánú,<br />

Ón Tiarna tig slánú,<br />

Go raibh do shlánú, a Thiarna,<br />

'Nár measc go saol na saol.<br />

—Naomh Pádraig.<br />

360

---

DUAN CHROÍ ÍOSA<br />

Gile mo chroí do chroíse, a Shlánaitheoir,<br />

is ciste mo chroí do chroíse a fháil i m’ chomhair<br />

ós follas gur líon do chroí de m’ ghrása, a stór,<br />

i gcochall mo chroí, do chroíse fág i gcomhad.<br />

Ar fhulaingís trínne, a Rí ghil ard na gcumhacht,<br />

ní thagann i m’ smaointe a shuíomh ná a thrácht i gcóir,<br />

is gur le goradhghoin nimhe do chroí is do chneása, a stór,<br />

a bhrostaigh na mílte saoi go sámh i gcoróin.<br />

A Athair is a Íosa a dhíon le d’ bhás mé beo,<br />

is do dhealbh mo ghnaoi gan chríochnú ceard i d’ chló,<br />

nach danartha an gníomh, a Chríost, nár ghrás-sa fós<br />

ach gach uile ní ina mbíodh do ghráin don tsórt.<br />

361

---

SEACHT nDÓLÁS NA MAIGHDINE MUIRE<br />

An chéad dólás a bhí ar an Mhaighdean<br />

nuair a tóiríodh a Leanbh<br />

Caipíní dubha Air, ‘s na Giúdaigh á ghreadadh.<br />

Aililiú ó ‘Íosa, aililiú ‘is tú mo Leanbh<br />

Aililiú ó ‘Íosa, is tú Rí Geal na bhFlaitheas<br />

An dara dólás a bhí ar an Mhaighdean<br />

nuair a tóiríodh a Leanbh<br />

Léine gharbh róin Air ‘s A chraiceann á<br />

stracadh<br />

Aililiú ó ‘Íosa, srl...<br />

An tríú dólás a bhí ar an Mhaighdean<br />

nuair a tóiríodh a Leanbh<br />

É ar an chrois chéasta ‘s na tairní géara Á<br />

ghearradh<br />

Aililiú ó ‘Íosa, srl...<br />

An ceathrú dólás a bhí ar an Mhaighdean<br />

nuair a tóiríodh a Leanbh<br />

É ar chrann na croise ag fail na ngrásta dár n-<br />

anam<br />

Aililiú ó ‘Íosa, srl...<br />

An cúigiú dólás a bhí ar an Mhaighdean<br />

nuair a tóiríodh a Leanbh<br />

A cheann ar bharr spice ag tabhairt A chuid<br />

fola<br />

Aililiú ó ‘Íosa, srl...<br />

An séú dólás a bhí ar an Mhaighdean<br />

nuair a tóiríodh a Leanbh<br />

É ina hucht gléigeal ‘s É sínte fuar marbh.<br />

Aililiú ó ‘Íosa, srl...<br />

An seachtú dólás a bhí ar an Mhaighdean<br />

nuair a tóiríodh a Leanbh<br />

É sínte san uaigh ‘s na leacacha Air trasna.<br />

Aililiú ó ‘Íosa, srl...<br />

362

---

CAOINEADH NA dTRÍ MHUIRE<br />

A Pheadair, a Aspail, an bhfaca tú mo ghrá<br />

geal?<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Chonaic mé ar ball É i lár a namhad.<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Cé hé an fear breá sin ar chrann na Páise?<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

An é nach n-aithníonn tú do Mhac féin, a<br />

Mháthair?<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

An é sin an Maicín a d’iompair mé trí raithe?<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

An é sin an Maicín a rugadh insa stábla?<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Maise éist, a Mhaithrín, is ná bí thusa cráite.<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Tá mná mo chaointe le breith fós, a Mháithrín.<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Nó an é sin an Maicín a hoileadh in ucht<br />

Mháire?<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Nó an é sin an casúr a bhuail tríot na tairní?<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

A Bhean ‘tá ag gol de bharr mo cháis-se<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Beidh na céadta anam inniu i ngairdín<br />

Pharthais<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Nó an í sin an tsleá a chuaigh trí do lár geal?<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Nó an í sin a choróin spíonta chuaigh trí do<br />

mhullach álainn?<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Gabhaigí i leith, a dhá Mháire, go gcaoine sibh<br />

mo Ghrá geal.<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Cad é ta le caoineadh againn muna gcaoinímid<br />

a chnámha?<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Níl aon duine a shilfeas deora ar son na Páise,<br />

M’ochón agus m’ochón ó!<br />

Nach bhfaighidh a chuid de Chathair na<br />

nGrásta.<br />

M’ochón agus m’ochón ó<br />

363

---

A ÍOSA BHÁIN<br />

Ó a Íosa Bháin, i d' láthair geobhad<br />

Ag caí do bháis san Ardchrois mhóir,<br />

Ó aois go bás ag tál na ndeor<br />

'S ag maíomh mo ghrá do m' Shlánaitheoir —<br />

Ó a Shlánaitheoir!<br />

Mo dhíon go brách, mo scáth, mo threoir,<br />

An íobairt ard, ofráil mo stóir,<br />

In' fhíonfhuil neamhaí ghnáith 's in' fheoil,<br />

Sin maoin i m' láimh ó m' Shlánaitheoir —<br />

Ó a Shlánaitheoir!<br />

A chroí a ghráigh sliocht Ádhaimh thar meon,<br />

I soilse an ghrá rug barr na nós,<br />

Do chroíse fág le grá do m' shórt<br />

Sa chroí seo i m' lár, a Shlánaitheoir —<br />

Ó a Shlánaitheoir!<br />

364

---

AMHRÁN NA PÁISE<br />

Nach bhfanfaidh sibh liom,<br />

A deir an Tiarna linn.<br />

Scaoiligí bhur gcrois uaibh,<br />

Suaimhneas tabharfad daoibh.<br />

A Íosa, a Íosa, coimeád na caoirigh<br />

ar na gleanntáin mhíne<br />

is ar na móinéir chaoine<br />

Is sibhse clann an tsolais,<br />

A deir an Tiarna linn.<br />

Scaipigí an buanghrá<br />

I m’ainmse de shíor.<br />

Is beannaithe an té a chreideann<br />

A deir an Tiarna linn<br />

tChífidh sé an lá seo me<br />

In aoibhneas Pharthais.<br />

Ní tinneas chun báis<br />

Ach tinneas chun sláinte,<br />

Bheith tinn le grá duit<br />

A Rí na Páirte.<br />

365

---

AN tAISÉIRÍ<br />

‘S é Íosa an fíréan a shaothraigh ár n-anam<br />

‘S é a rinne muid a cheannach ón daoirse,<br />

D’fhulaing Se an pháis ‘s a’ bás ar an chroich,<br />

Mar gheall ar na peacaí a dhéanaimid.<br />

Agus aililiú lá, aililiú ló,<br />

Ailililiú óóó<br />

Má mhaslaítear an cholainn,<br />

Ní baolach don anam,<br />

Ach ná séanaigí m’ainmse choíche.<br />

Agus gearraimse a’ t-arán seo i d’fhianaise ‘ Pheadair,<br />

‘S a Pheadair, caithíg’ an t-arán seo<br />

An té a chaitheas an t-aran seo, caithfidh sé mise<br />

Idir fheoil agus anam is dhiacht de.<br />

Agus roinnimse a‘ fíon seo i d’fhianaise, ‘ Pheadair.<br />

‘S a Pheadair, ólaigí an fíon seo.<br />

An té a ólas an fíon seo, ólfaidh sé an Fhuil<br />

Bhí ag teacht as mo thaoibhse Dé hAoine.<br />

Siúlaigí amach liom sa ghairdín, a Pheadair.<br />

Ta piantaí mór’ ar mo chroíse.<br />

Is é meáchan na bpeacaí is ciontach le m’ualach<br />

Agus fairigí uair liom san oíche.<br />

366

---

MOLADH NA CÁSCA<br />

Molaigí an Tiarna, molaigí an Rí<br />

Molaigí ár Slánaitheoir, molaigí an Críost<br />

Tagaigí a dhamhsa, tagaigí a chaint<br />

Tagaigí a chanadh, tagaigí a sheinnt<br />

Molaigí an Tiarna ..<br />

Canaigí go glórmhar, canaigí go hard<br />

Canaigí go cróíúil, canaigí le grá.<br />

Molaigí an Tiarna ..<br />

367

---

CLUINEADH CEOL<br />

Cluineadh ceol ó chór ainglí,<br />

Siansa <strong>ceoil</strong> go glórach binn;<br />

Bhí gach aird, gach má, gach sliabh,<br />

Líonta lán de gháirdeas Chríost,<br />

Gloria in excelsis Deo.<br />

Cad fé ndear bhur ngáirdeas croí?<br />

Cad is ábhar áthais daoibh?<br />

Ligig' 'n scéal liom, 'aoirí,<br />

Mar do craoladh é ó Dhia.<br />

Gloria in excelsis Deo.<br />

Triall ar Bheithil, triall go dian,<br />

Triall go bhfeicir Dia 'na Naíon.<br />

Triall in éineacht linn gan mhoill,<br />

Triall go n-adhraimis an Críost.<br />

—S. M. Ó Coindealbháin, d'aistrigh.<br />

368

---

FÁILTE ROMHAT A RÍ NA nAINGEAL<br />

Fáilte romhat, a Rí na nAingeal<br />

T’réis do ghlactha, a choirp an Rí;<br />

Fáilte romhat, a Rí na bhflaitheas.<br />

Fóir, a Chríost, gach duine dínn.<br />

Dia do bheatha, a Thiarna Dia,<br />

Dia is duine thú, a Íosa Críost;<br />

Dia do bheatha, a bhláth is gile,<br />

Tusa beatha cách go fíor.<br />

Fáilte romhat, a Rí na nAingeal<br />

T’réis do ghlactha, a choirp an Rí;<br />

Fáilte romhat, a Rí na bhflaitheas.<br />

Fóir, a Chríost, gach duine dínn.<br />

DEUS MEUS<br />

Deus meus, adiuva me,<br />

Tabhair dom do shearc, a Mhic dhil Dé,<br />

Tabhair dom do shearc, a Mhic dhil Dé,<br />

Deus meus, adiuva me.<br />

Domine, da quod peto a te,<br />

Tabhair dom go dian, a ghrian ghlan ghlé,<br />

Tabhair dom go dian, a ghrian ghlan ghlé,<br />

Domine, da quod peto a te.<br />

Domine, Domine, exaudi me,<br />

M'anam bheith lán ded' ghrá, a Dhé,<br />

M'anam bheith lán ded' ghrá, a Dhé,<br />

Domine, Domine, exaudi me.<br />

369

---

A MHOIRE MHIN GHEAL<br />

A Mhoire mhin-gheal a mhin nan grasan<br />

Do aon mhac Dhe bu tu fhein a mhathair<br />

Stiuir mo cheum-sa troimh réidh mo laithean<br />

Air sligh' an dochais gu solas Pharrais.<br />

Dion gach la mi bho chradh is leonadh<br />

Lion gu Lán mi ie gras do throcair<br />

Ciuinich m'ardan gu samhchair oigheach<br />

Air sgath a phaisdein a dh-fhas bho'd fheoil sa.<br />

Oigh ro chliuteach bi riurnsa baigheii<br />

Paisg is cum mi fo lub do ghairdein<br />

Las le'd shoillse gach duibhre ghrainei!<br />

Tha dubhadh m'eolais air gloir do ghrasan.<br />

Tog do naoidhein mar lainnteir iuil dhomh<br />

Los tro'n oidhche nach caill mi'n cursa<br />

Bi toirt lamh dhomh an cas an stiuiridh<br />

Gu port mo dhochais mo choir's mo<br />

dhuthchais.<br />

A Mhuire Mhíngheal, a Mhéin na nGrásta<br />

D'Aon-Mhac Dé, ba Tú féin A Mháthair.<br />

Stiúir mo chéimse ar feadh mo laethe<br />

Ar shlí an Dóchais go Solas Pharthais.<br />

Díon gach lá mé ó chrá is ó leonadh,<br />

Líon go lán mé le Grásta Do Thrócair'.<br />

Coisc m'ainmhian go sámhach óigheach<br />

Ar scáth an Pháiste a d'fhás ó D'Fheoilse.<br />

A Óigh róchlúiteach bí liomsa dáimhiúil,<br />

Fáisc is teann mé faoi scáth Do Láimhe<br />

Loisc led' Shoilse gach cathú gránna<br />

Atá ag dalladh m'eolais ar Ór Do Ghrásta.<br />

Tóg Do Naíonán, mar Laindéar Eoil dúinn,<br />

Mar sin san oíche nach gcaillfead an Cúrsa.<br />

Bí ag tabhairt Láimh' dom mo chás a stiúradh<br />

Go port mo Dhóchais, mó Chóir is mo Dhúchais.<br />

'Bhanríon na bhFlaitheas, an Domhain is na<br />

Mara<br />

A Chaith Do Shaol leis na bochtáin, mar Chara,<br />

Cuidigh liomsa 's mé ag séanadh an tsaoil seo<br />

Bheith ag siúl ' Do Choiscéim' le riar ar Íosa.<br />

370

---

A RÍ AN DOMHNAIGH<br />

A Rí an Domhnaigh, tar le cabhair chugham,<br />

Is tóg in am ón bpéin mé;<br />

A Rí an Luain ghil, bíse buan liom,<br />

Is ná lig uaitse féin mé.<br />

A Rí na Máirte, a chroí na páirte,<br />

Déan díonadh Lá an tSléi’ dom;<br />

A Rí na Céadaoine ná fulaing i ngéibheann mé,<br />

Cé fad’ ó m’ chaomhghin féin mé.<br />

A Rí na Déardaoine, maith dúinn ár bpeacaíne,<br />

Cé ‘dheineas do cheartdlí a réabadh;<br />

A Rí na hAoine, ná coinnigh cuimhne<br />

Ar mo dhrochghníomhartha baotha.<br />

A Rí an tSathairn, go síoraí achainím,<br />

Mé ‘thabhairt thar Acheron chaorthin’,<br />

Fé dhíon do thearmainn, tré Ríocht an Aifrinn,<br />

Suas go parthas naofa.<br />

371

---

CUIREADH DO MHUIRE<br />

An eol duit, a Mhuire<br />

Cá rachair i mbliana?<br />

Ag iarraidh foscaidh<br />

Do do leanbh naofa.<br />

Tráth bhíonn gach doras<br />

Dúnta ina éadan<br />

Ag fuath is uabhar<br />

An chine dhaonna.<br />

Glac le cuireadh uaimse<br />

Go hoilean mara<br />

San iarthar cianda.<br />

Beidh coinnle geala<br />

I ngach fuinneog lasta<br />

Is tine mhóna<br />

Ar theallach adhanta.<br />

DON OÍCHE ÚD I mBEITHIL<br />

Don oíche úd i mBeithil, beidh tagairt ar ghréin go brách,<br />

Don oíche úd i mBeithil go dtáinig an Bréithir slán;<br />

Tá gríosghrua ar spéartha 's an talamh 'na chlúdach bán;<br />

Féach Iosagán sa chléibhín, 's an Mhaighdean 'A dhiúl le grá<br />

Ar leacain lom’ an tsléibhe go nglacann na haoirí scáth<br />

Nuair in oscailt ghil na spéire tá teachtaire Dé ar fáil;<br />

Céad glóire anois don Athair i bhFlaitheasa thuas go hard!<br />

Is feasta fós ar talamh d'fheara dea-mhéin' síocháin!<br />

372

---

SUANTRAÍ ÁR SLÁNAITHEORA<br />

Mo ghaol, mo ghrá, is m'éadáil thú<br />

M'iontas úr is m'aoibhneas thú<br />

Mo mhacán álainn céatach thú<br />

Chan fhiú mé féin bheith 'do dháil<br />

Curfá:<br />

Alleluia, alleluia, alleluia, alleluia.<br />

Gidh gur leanbh díblí thú<br />

Cinnte, is Rí nan Righrean thú<br />

Is tú an t-oidhre dlítheach fírinneach<br />

Ar Ríocht Dhé na nGrás.<br />

GLÓRTHA BINNE AINGIL DÉ<br />

Glórtha binne aingil De<br />

Thar na bánta is móinte teacht<br />

Macalla sna cnoic i gcéin<br />

Fógairt saolú Rí na bhFeart.<br />

Gloria in excelsis Deo<br />

Siansa <strong>ceoil</strong> ag aoirí bocht'<br />

Ceolta caoin san oíche fhuar;<br />

Scéala ar fud na sléibhte anocht<br />

Leanbh tháinig, Dia na mBua.<br />

Gloria in excelsis Deo.<br />

373

---

LÁ FADÓ<br />

Lá fadó i gcathair Dháibhí tháinig naíonán ar an tsaol<br />

Rugadh é go humhal sa stábla, bó 'gus asal lena thaobh.<br />

Críost Mac Dé an leanbh caoin, Muire ógh a mháthair mhín.<br />

Tháinig se anuas ar talamh, Rí na cruinne, Rí na sló.<br />

Naíonán Rí ina luí sa stábla, aoirí bochta ag umhlú dó.<br />

Mian a chroí bheith linne beo, conaí ‘ dhéanamh linn go deo.<br />

Tháinig Sé le muid a shlánú, moladh, glóir is buíochas dó;<br />

Uan geal Dé ar bís le grá dúinn, ar ár son a céasadh beo;<br />

Ceolaimis le háthas croí, glóir go hard don Naíonán Rí.<br />

A MHUIRE MHÁTHAIR<br />

A Mhuire Mháthair, ‘sé seo mo ghuí go mairidh Íosa, go deo inár gcroí.<br />

Ave Maria mo ghrá Ave, is tusa mo mháthair is máthair Dé.<br />

Ave Maria, mo ghrá Ave, is tusa mo mháthair, is máthair Dé.<br />

A Mhuire Mháthair, i rith mo shaoil, bí liom mar dhídean ar gach aon bhaol.<br />

Ave Maria .....<br />

A Mhuire Mháthair, ‘tá lán de ghrást’, go raibh tú taobh liom ar uair mo bháis.<br />

Ave Maria ...<br />

374

---

ADESTE FIDELES<br />

A Chairde is dílse, Tagaigí agus adhraimis, ó tagaigí agus adhraimis ,<br />

Tagaigí agus adhraimis Críost Mac Dé.<br />

Adeste fideles, laeti triumphantes,<br />

Venite, venite in Bethlehem.<br />

Natum videte, regem angelorum,<br />

Venite adoremus, venite adoremus,<br />

Venite adoremus Dominum.<br />

Deum de deo, lumen de lumine.<br />

Gestant puelae viscera,<br />

Deum verum, genitum non factum,<br />

Venite adoremus<br />

Cantet nunc io, chorus angelorum,<br />

Cantet nunc aula caelestium.<br />

Gloria in excelsis Deo.<br />

DHÁ LÁ DÉAG NA NOLLAG<br />

An chéad lá de Nollaig thug mo leannán dom patraisc i gcrann piorraí.<br />

An dara lá de Nollaig thug mo leannán dom dhá fhéarán bhreaca.<br />

An tríú lá de Nollaig thug mo leannán dom trí chearc fhrancacha.<br />

An ceathrú lá de Nollaig thug mo leannán dom ceithre éan ag glaoch.<br />

An cúigiú lá de Nollaig thug mo leannán dom cúig fháinne óir.<br />

An séú lá de Nollaig thug mo leannán dom sé ghé ag breith.<br />

An seachtú lá de Nollaig thug mo leannán dom seacht n-eala ag snámh.<br />

An t-ochtú lá de Nollaig thug mo leannán dom ochtar cailíní ag bleán.<br />

An naoú lá de Nollaig thug mo leannán dom naonúr ban ag damhsa.<br />

An deichiú lá de Nollaig thug mo leannán dom deichniúr tiarna ag léim.<br />

An t-aonú lá déag de Nollaig thug mo leannán dom aon phíobaire dhéag ag seinm.<br />

An dara lá déag de Nollaig thug mo leannán dom dháréag drumadóir ag drumadóireacht.<br />

375

---

OÍCHE CHIÚIN<br />

Oíche chiúin, oíche Mhic Dé,<br />

Cách 'na suan, dís araon,<br />

Dís is dílse ag faire le spéis,<br />

Naí beag gnaoigheal ceananntais caomh<br />

Críost ina chodladh go séimh,<br />

Críost ina chodladh go séimh.<br />

Oíche chiúin, oíche Mhic Dé,<br />

Aoirí ar dtús chuala an scéal,<br />

"Alleluia" aingil ag glaoch<br />

Cantain shuairc i ngar is i gcéin<br />

Críost ár Slánaitheoir féin,<br />

Críost ár Slánaitheoir féin.<br />

Oíche chiúin, oíche Mhic Dé,<br />

Mac Dé bhí, gáire a bhéil,<br />

Tuar dá rá 's a lán cur i gcéill,<br />

Ann a tháinig tráth chun a tséin,<br />

Críost a theacht ar an saol,<br />

Críost a theacht ar an saol.<br />

MÁ THIG TÚ ANOCHT<br />

Má thig tú anocht, tarraing go ciúin;<br />

Ta Muire Máthair ag tabhairt na cích’<br />

Don leanbh álainn a bhfuil an domhan ag brath Air<br />

Mo bhrón an cháilís nach mór Dó a ól.<br />

Má thig tú amárach, beidh sí go ciúin<br />

Faoi bhun na Croise is na deora léi;<br />

Fán leanbh álainn ’raibh an domhan ag brath Air<br />

Beidh an cháilís diúgtha is an domhan slán.<br />

376

---

I nDÚLAÍOCHT AN GHEIMHRIDH<br />

I ndúlaíocht an gheimhridh le séideadh gaoithe<br />

is sioc,<br />

Crua an talamh mar iarann an t-uisce féin ina<br />

leac;<br />

Sneachta síobtha séidte ar thaobh na gcnoc is<br />

na ngleann,<br />

I ndúlaíocht an gheimhridh i bhfad i bhfad ó<br />

shin.<br />

Ní thig le neamh a choinneáil ní leor an<br />

domhan Dó féin;<br />

Imeoidh talamh agus flaithis nuair a thiocfaidh<br />

sé i réim.<br />

I ndúlaíocht an gheimhridh ba leor stábla íost’,<br />

Don Tiarna Dia Uilechumhachtach, Íosa Críost.<br />

Is leor dó, a bhíonn seiribín a adhradh lá ’gus<br />

oích’,<br />

Mainséirín lán féir agus bainne cích’;<br />

Is leor sin dó, a dtiteann na haingil os a<br />

chomhair,<br />

A dtabhrann damh, is asal is camal dó glóir.<br />

Bhailigh aingil ’s ardaingil ag tabhairt omóis<br />

dó,<br />

Seiribín is saraifín ’na slóite ag tabhairt onór’;<br />

Is A Mháthair aoibhinn, an mhaighdean álainn<br />

óg,<br />

Le grá Dá Mac ró-ionúin thug sí Dó póg.<br />

Cad é a bhéarfainn d’Íosa mise atá beo bocht?<br />

Dá mbeinn i m’aoire bhéarfainn uan anocht;<br />

Dá mbeinn i m’ollamh léannta ba léir dom<br />

romham an tslí;<br />

In the bleak midwinter, frosty wind made<br />

moan,<br />

Cad é a bhéarfainn d’Íosa, bhéarfaidh mé mo chroí.<br />

Earth stood hard as iron, water like a stone;<br />

Snow had fallen, snow on snow, snow on snow,<br />

In the bleak midwinter, long ago.<br />

Our God, heaven cannot hold Him, nor earth<br />

sustain;<br />

Heaven and earth shall flee away when He<br />

comes to reign.<br />

In the bleak midwinter a stable place sufficed<br />

The Lord God Almighty, Jesus Christ.<br />

Enough for Him, Whom cherubim, worship<br />

night and day,<br />

Breastful of milk, and a mangerful of hay;<br />

Enough for Him, Whom angels fall before,<br />

The ox and ass and camel which adore.<br />

Angels and archangels may have gathered<br />

there,<br />

Cherubim and seraphim thronged the air;<br />

But His mother only, in her maiden bliss,<br />

Worshipped the beloved with a kiss.<br />

What can I give Him, poor as I am?<br />

If I were a shepherd, I would bring a lamb;<br />

If I were a Wise Man, I would do my part;<br />

Yet what I can I give Him: give my heart.<br />

377

---

SEACHT SUÁILCE NA MAIGHDINE MUIRE<br />

An chéad suáilce ‘fuair an Mhaighdean Bheannaithe,<br />

Nárbh í sin an tsuáilce mhór<br />

Suailce a fuair Sí óna hAonmhac Íosa,<br />

Gur thug sí chun tsaoil É i mbothán cró.<br />

Seinn alleluia, seinn alleluia,<br />

Seinn ailliliú, seinn ailliliú, Seinn alleluia.<br />

An dara suáilce ‘fuair an Mhaighdean Bheannaithe,<br />

Nárbh í sin an tsuáilce mhór<br />

Suailce a fuair Sí óna hAonmhac Íosa,<br />

Gur shiúil Sé léi an ród. Seinn alleluia, srl…<br />

An tríú suáilce ‘fuair an Mhaighdean Bheannaithe,<br />

Nárbh í sin an tsuáilce mhór<br />

Suailce a fuair Sí óna hAonmhac Íosa,<br />

Go ndeachaigh Sé a léamh a leabhair. Seinn alleluia, srl…<br />

An ceathrú suáilce ‘fuair an Mhaighdean Bheannaithe,<br />

Nárbh í sin an tsuáilce mhór<br />

Suailce a fuair Sí óna hAonmhac Íosa,<br />

Go ndearna Sé den uisce beoir. Seinn alleluia, srl…<br />

An cúigiú suáilce ‘fuair an Mhaighdean Bheannaithe,<br />

Nárbh í sin an tsuáilce mhór<br />

Suailce a fuair Sí óna hAonmhac Íosa,<br />

Go ndearna Sé an marbhán beo. Seinn alleluia, srl…<br />

An séú suáilce ‘fuair an Mhaighdean Bheannaithe,<br />

Nárbh í sin an tsuáilce mhór<br />

Suailce a fuair Sí óna hAonmhac Íosa,<br />

Gur shaor Sé lena Fhuil an domhan. Seinn alleluia, srl…<br />

An seachtú suáilce ‘fuair an Mhaighdean Bheannaithe,<br />

Nárbh í sin an tsuáilce mhór<br />

Suailce a fuair Sí óna hAonmhac Íosa,<br />

Gur chuir Sé uirthi coróin. Seinn alleluia, srl…<br />

378

---

AITHREACHAS CHATHAIL BHUÍ<br />

A Íosa, a Spioraid Naofa, a Athair is a Uain,<br />

A thug fíorfhuil do thaoibhe dár gceannach go crua,<br />

Bí i m’ dhídean, bí i m’ smaointí, bí ar m’aire gach uair,<br />

Más luí dom, más suí dom, más seasamh, más suan.<br />

Ó ísligh mo dhíoltas is m’fhearg is m’fhuath<br />

Is díbir na smaointe mallaithe seo uaim,<br />

Lig braon beag de d’ naomh-Spiorad beannaithe anuas<br />

A scaoilfeas an croí seo atá ina charraig le cruas.<br />

Tabhair tionscnamh dom ghníomhartha in d’ainm go buan<br />

Is críochnaigh le fíorcheort de ghnáth mo uaill,<br />

Go bhfaighinnse teacht saor ó gach cealg is cluain,<br />

A Rímhic, is go bhfaighinnse bheith ag amharc ort suas.<br />

379

---

GRÁSTA DÉ<br />

A Ghrásta Iontaigh! Is binn an fhuaim!<br />

A shaor 's a shabháil mé,<br />

Bhíos caillte tráth, táim saor ón gcrá,<br />

Bhíos dall ‘bnois tchím go glé.<br />

"Sé an Grásta a theagasc faitíos dom,<br />

Bhain Grásta an faitíos díom,<br />

Ba luachmhar glé an uair ‘ fuair mé,<br />

An creideamh lena gcloím.<br />

Do gheall an Tiarna maitheas dom,<br />

'Sé a bhriathar mo dhúil 's mo chuan,<br />

Mo sciath 's mo scáth i ngach mí-ádh,<br />

An fhad a bheas mé buan.<br />

Is iomaí triail, gaiste's baol,<br />

Ar tháinig mé uaidh folláin,<br />

A Ghrásta tréan mo choimeád ón léan,<br />

‘S mo 'thabhairt abhaile slán.<br />

Nuair a bheimid ann na mílte bliain,<br />

Ag soilsiú lonrach glé,<br />

Ní laghdófar na laethanta líon,<br />

Is muid ag moladh Dé.<br />

380

---

RAINN AGUS AMHRÁIN DO PHÁISTÍ<br />

LAOI FHIONNUALA<br />

Olc an bheatha seo<br />

Fuacht na hoíche seo<br />

Méid an tsneachta seo.<br />

Cruas na gaoithe seo.<br />

Is ann a chomhlaigh siad<br />

Faoi mo chaomhsciath<br />

Tonn dar dtréantuargain<br />

Conn agus caomh-Fhiachra.<br />

Do chuir ár leasmháthair<br />

Sinne an ceathrar seo<br />

Anocht sa dochar seo<br />

Olc an bheatha seo.<br />

TRÍ TRÉITHE NA FIANNAÍOCHTA<br />

Ceist ag Pádraig, grá na nGael,<br />

Lá ar laoich an liathfhoilt,<br />

Caoilte Mac Rónáin na scéal,<br />

Tráth in Éirinn iathghlas.<br />

“Inis dúinn, a scéalaí bhinn,<br />

Cad é a thug daoibhse an tiarnas?<br />

Nó cad é a choinnigh sibh gan mheath<br />

An oiread a mhair na Fianna?”<br />

Trí tréithe a dhaingnigh sinn”,<br />

D’fhreagair Caoilte ciallmhar:<br />

“Glaine ár gcroí, neart ár ngéag<br />

Is beart de réir ár mbriathar”.<br />

-Osborn Ó hAImhirgin<br />

‘Crá Croí Éigeas’: 1873 – 1950.<br />

381

---

382

---

BHÍ MÉ LÁ I bPORT LÁIRGE<br />

Ó bhí me lá i bPort Láirge<br />

Fal di fal dai fal di daidil om<br />

Bhi fíon is puins ar chlár ann<br />

Fal di fal dai fal di daidil om<br />

Bhi lán an tí de mhná ann<br />

Fal di fal dai fal di daidil om<br />

Agus mise ag ól a sláinte<br />

Fal di fal dai fal di daidil om.<br />

Ó d'éalaigh bean ón Ráth liom<br />

Fal di fal dai fal di daidil om<br />

Agus triúr ó Thiobraid Árann<br />

Fal di fal dai fal di daidil om<br />

Ní raibh a muintir sásta<br />

Fal di fal dai fal di daidil om<br />

Is ní rabhadar ná leathshásta<br />

Fal di fal dai fal di daidil om.<br />

Ó rachad don Charraig amárach<br />

Fal di fal dai fal di daidil om<br />

Agus tabharfad cailin breá liom<br />

Fal di fal dai fal di daidil om.<br />

Gabhfaimid tríd an Bhearna -<br />

Fal di fal dai fal di daidil om<br />

Cuir fios ar an sagart láithreach.<br />

Fal di fal dai fal di daidil om.<br />

383

---

DÓNALL AGUS MÓRAG<br />

Bhí mórán daoine uaisle ann<br />

Bhí tuatanaigh na hAlban ann<br />

Bhí ‘n maistir scoile is an ministir ann<br />

Bhí an laoch Mac Amhlaigh ann<br />

Curfá:<br />

Dónal, ‘sé Dónall, ‘sé Dónall a rinne an bhainis<br />

Dónall agus Mórag a rinne an bhainis ainmeall<br />

Bhí cearcán ann, ‘s bhí géanna ann<br />

Bhí corr is doisín sgairbh ann<br />

Seo bha iad is bhí cara’ bí ann<br />

‘Sé cearc na n-éan a b’fhearr dhuibh ann<br />

Curfá<br />

Bhí bradáin ‘s bric ón Éirne ann<br />

Is flúirse feola na bhfia n-éan ann<br />

Feoil mart ‘s lao, ba blasta bhí<br />

Bhí uainfheoil fhriochta is oisfheoil ann<br />

Curfá<br />

Bhí ‘n deoch go fial ‘s go fairsing ann<br />

Bhí brannda is fíon na Spáinne ann<br />

Bhí póitín stil is méad le mil<br />

Bhí beoir is leann na hÉireann ann<br />

Curfá<br />

384

---

RINCE PHILIB A' CHEOIL<br />

Poirtín Sheáin a tSíoda<br />

As rince Philib a'Cheoil<br />

Déansa domhsa rince<br />

Is seinnfidh mise an ceol<br />

Curfá<br />

Ó sé bhean nach deas í<br />

Ó sé bhean nach seoigh.<br />

Ó sé bhean nach deas í<br />

Rince Philib a'Cheoil.<br />

Poirtín Sheáin a tSíoda<br />

As rince Philib a'Cheoil<br />

Sin mar bhí go dú seo<br />

'S amhlaidh bhéas go deo<br />

Poirtín Sheáin a tSíoda<br />

As rince Philib a'Cheoil<br />

Greas do choróin phíoba<br />

Meidhreach agus go beo<br />

Poirtín Sheáin a tSíoda<br />

As rince Philib a'Cheoil<br />

Aoibhinn linn an rince<br />

An siamsa agus an ceol<br />

Poirtín Sheáin a tSíoda<br />

As rince Philib a'Cheoil<br />

Déansa domhsa rince<br />

Is seinnfidh mise an ceol<br />

385

---

ÉINÍNÍ<br />

Curfá:<br />

Éiníní, éiníní, codalaígí, codalaígí,<br />

éiníní, éiníní, codalaígí, codalaígí.<br />

Codalaígí, codalaígí,<br />

cois an chlaí ’muigh, cois an chlaí 'muigh,<br />

codalaígí, codalaígí,<br />

cois an chlaí 'muigh, cois an chlaí 'muigh.<br />

Curfá<br />

An lon dubh is an fiach dubh,<br />

Téigí a chodladh, téigí a chodladh,<br />

an chéirseach is an préachán,<br />

téigí a chodladh, téigí a chodladh.<br />

Curfá<br />

An spideog is an fhuiseog,<br />

téigí a chodladh, téigí a chodladh,<br />

an dreoilín is an smóilín,<br />

téigí a chodladh, téigí a chodladh.<br />

Curfá<br />

386

---

IS TRUA GAN PEATA AN MHAOIR AGAM<br />

Is trua gan peata an mhaoir agam,<br />

Is trua gan peata an mhaoir agam,<br />

Is trua gan peata an mhaoir agam,<br />

Is na caoirigh beaga bána.<br />

Curfá:<br />

Is ó, gairim, gairim thú,<br />

Is grá mo chroí gan chealg thú,<br />

Is ó, gairim, gairim thú,<br />

Is tú peata beag do mháthar.<br />

Is trua gan maoilín bhán agam,<br />

Is trua gan maoilín bhán agam,<br />

Is trua gan maoilín bhán agam,<br />

Is fáilte ó mo ghrá geal.<br />

Curfá<br />

Is trua gan bólacht bainne agam,<br />

Is trua gan bólacht bainne agam,<br />

Is trua gan bólacht bainne agam,<br />

Is Caitlín óna máthair.<br />

Curfá<br />

387

---

TUIRNE MHÁIRE<br />

A Mháire chiúin, tá an olann ar tiús anois le cúnamh an Ard-Rí,<br />

Cuir do thuirne arís i dtiúin is trí chos úr ón Spáinn faoi.<br />

Mol as Londain, ceap as Luimneach, coigeal as Laighean Uí Eára,<br />

Sreang den tsíoda is fearr in Éirinn is beidh do thuirne sásta.<br />

Curfá:<br />

Fa-la-la, fa-la-la, fa-la-la fa-lé-rí,<br />

Fa-la-la, fa-la-la, fa-lú, fa-la, fa-lé-rí,<br />

’S é tuirne Mháire an tuirne sásta, shiúil sé roinnt mhaith d’Éirinn,<br />

Níl cnoc nó gleann dá ndeachaigh sé ann nár fhág sé cuid dá thréithe.<br />

Chaith sé lá in Iúr Cinn Trá ar lúb sna gleanntáin sléibhe,<br />

Na sióga mná bhí ar thaobh Chnoc Meadha a shníomh leis lawn is cambric.<br />

388

---

CRANN ÚLL<br />

Tá crann úll i gcoirnéal an ghairdín<br />

Is súifimid síos nó go gcuire siad an fál air<br />

Ar eagla go dtitfeadh 'n bunadh óg i ngrá leis<br />

Curfá<br />

Nuair a bhogfaidh tusa<br />

Bogfaidh mise<br />

Is bogfaimid le chéile<br />

A Chraoibhín aoibhinn álainn ó.<br />

B'fhearr liom an gabha' tá ag obair sa cheárta<br />

Ag bualadh an oird go lúfar is go láidir<br />

A shaothrú an scilling is a d’olfadh i dtí an tábhairne é<br />

B'fhearr liom an feirmeoir ag seoladh amach go haerach.<br />

Maidin dheas san Earrach le seisreach is péire<br />

Ag cromadh ar an obair 's ag tiontú an chréafóg<br />

B'fhearr liom an t-iascaire amuigh ina bháidín<br />

Ag cur a chuid eangach 's ag breith ar na bradáin.<br />

389

---

CONALL<br />

Tá Conall ag dul a luí<br />

Ag ceol dó ar an tslí<br />

Le buidéal lán de bhainne bhán.<br />

Ta Conall ag dul a luí.<br />

Ní thógfaidh sé a cheann<br />

Ón áit a mbeidh sé ann.<br />

Ó éistfimid, ní chluinfear smid<br />

Go raibh an mhaidin ann.<br />

DAIDÍ NA NOLLAG<br />

Tá Daidí na Nollag ag teacht anocht<br />

Hura, hura.<br />

Tá Daidí na Nollag ag teacht anocht<br />

Hura, hura.<br />

Bígí maith, bígí ciúin<br />

Tá paistí beaga ag titim chun suain<br />

Tá Daidí na Nollag ag teacht anseo anocht.<br />

Tá Daidí na Nollag ag teacht anocht<br />

Hura, hura.<br />

Tá Daidí na Nollag ag teacht anocht<br />

Hura, hura.<br />

Tá duine mor ar bharr a' tí.<br />

Póg do mhamaí is gabh a luí.<br />

Tá Daidí na Nollag ag teacht anseo anocht.<br />

JÓILÍN NIC ALASDAIR<br />

Jóilín Nic Alasdair<br />

Yódaí, yódaí, yó.<br />

Bíonn sí maith i gcónaí.<br />

Yódaí, yódaí, yó.<br />

Ní ólann sí an bainne,<br />

Ní chaitheann sí an fáinne<br />

Ach rachaidh sí na Spáinne<br />

Yódaí, yódaí, yó.<br />

390

---

MEIGILÍ GEIG A' GABHAR<br />

Meigilí geig a' gabhar,<br />

Gabhar a’ ghréasaí bháin.<br />

Bíonn se insa choillidh<br />

Is bíonn sé ar fán.<br />

Tá ruball ar a’ ghabhar seo<br />

Chomh fada is tá in Éirinn.<br />

Meigilí geig a' gabhar,<br />

Gabhar a' ghréasaí bháin.<br />

AMHRÁN A' GHUTHÁIN<br />

Tá mé ag scairtigh ar mo dheartháir<br />

A do, a ceathair, a tri,<br />

Tá mé ag scairtigh ar mo dheartháir<br />

Atá ina chónaí i gCill Bhuí.<br />

Tá mé ag scairtigh ar mo dheartháir<br />

Níl a fhios agam an mbeidh sé istigh,<br />

An bhfuil sé ag dul a fhreagairt -<br />

An bhfuil duine ar bith istigh?<br />

Tá mé ag scairtigh ar mo dheirfiúr,<br />

A trí, a seacht, a náid.<br />

Tá mé ag scairtigh ar mo dheirfiúr,<br />

Atá thíos ag bun na sráid'.<br />

Tá mé ag scairtigh ar mo dheirfiúr,<br />

Le scéala nua di féin.<br />

Fá dtaobh d'achan duine<br />

Is achan rud faoin ghréin.<br />

Tá mé ag scairtigh ar mo chara,<br />

A ceathair, a naoi, a hocht.<br />

Tá mé ag scairtigh ar mo chara,<br />

'Fheiceáil cad é tá ag dul anocht.<br />

Tá mé ag scairtigh ar mo chara,<br />

Níl a fhios agam an dtiocfaidh se anall<br />

Fá choinne ciuiche cartaí<br />

Nó cluiche eile ar ball.<br />

391

---

AN BOSCA BRUSCAIR<br />

Cá bhfuil an bosca bruscair?<br />

Seo é an bosca bruscair.<br />

B’fhearr go mór linne an baile glan,<br />

Baile slán ná bruscar, bruscar.<br />

Deireadh go deo le bruscar<br />

Seo iad fir a ghlanta,<br />

Ag obair go meidhreach canta.<br />

Seolann siad an Bosca mór<br />

Ard go leor. Is Bum! Búm! Búm! Búm!<br />

Cuirimis uainn an bruscar!<br />

TRUP TRUP A CHAPAILLÍN<br />

Trup trup a chapaillín, ar an bhóthar,<br />

Siúil go mall agus sodar go réidh,<br />

As go brách go barr Bhinn Éadair,<br />

Tiocfaimid abhaile in am don tae.<br />

Trup, trup; trup, trup; trup, trup; trup.<br />

Stop! Stop! a chapaillín,<br />

Seo é Binn Éadair,<br />

Áit a mbíodh na filí fadó,<br />

Áit a mbíodh Fionn is na Fianna,<br />

Diarmaid agus Gráinne Óg.<br />

Trup, trup; trup, trup; trup, trup; trup.<br />

Trup, trup a chapaillín, síos le fána,<br />

Cosa in airde i ndeireadh an lae.<br />

Oíche mhaith, a néalta bána,<br />

Fillimid abhaile in am don tae.<br />

Trup, trup; trup, trup: trup, trup; trup.<br />

392

---

OISÍN AGUS BÓ<br />

Oisín agus Bó<br />

Ina suí le chéile,<br />

Nach breá dóibh é<br />

Ina suí le chéile,<br />

Oisín agus Bó. Oisín agus Bó<br />

Oisín ó, Oisín ó agus Bó.<br />

Oisín agus Bó<br />

Faoi theas na greine,<br />

Nach breá dóibh é<br />

Faoi theas na greine;<br />

Oisín agus Bó. Oisín agus Bó<br />

Oisín ó, Oisín ó agus Bó.<br />

Oisín agus Bó<br />

Agus ceol á chanadh,<br />

Nach breá dóibh é<br />

Agus ceol á chanadh;<br />

Oisín agus Bó. Oisín agus Bó<br />

Oisín ó, Oisín ó agus Bó.<br />

Nach breá dóibh é<br />

Ina suí le chéile,<br />

Ceol á chanadh,<br />

Faoi theas na gréine;<br />

Oisín agus cé?<br />

Ná, nár inis mé daoibh inné?<br />

Oisín ó is a bhó, slán go deo<br />

CÚIGEAR FEAR AG TÓGÁIL TÍ<br />

Cúigear fear ag tógáil tí,<br />

Ag tógáil tí, ag tógáil tí.<br />

Cúigear fear ag tógáil tí<br />

Shuigh fear síos is lig se a scith<br />

Ceathrar fear ag tógáil tí<br />

Triúr fear ag tógáil tí …<br />

Beirt fhear ag tógáil tí ...<br />

Fear amháin ag tógáil tí …<br />

Fear ar bith ag tógáil tí,<br />

Ag tógáil tí, ag tógáil tí,<br />

Fear ar bith ag tógáil tí,<br />

Shuigh siad síos is lig siad a scíth.<br />

393

---

CÚIG RÓN THUAS AR A' CHLOCH<br />

Cuig ron thuas ar a' chloch<br />

Thuas ar a' chloch<br />

Thuas ar a' chloch<br />

Cúig rón thuas ar a' chloch<br />

Léim ceann amhain amach sa loch.<br />

Ceithre ron thuas ar a' chloch<br />

Thuas ar a' chloch<br />

Thuas ar a' chloch<br />

Cúig rón thuas ar a' chloch<br />

Léim ceann amhain amach sa loch.<br />

Trí rón thuas ar a' chloch srl.<br />

Dhá ron thuas ar a' chloch srl.<br />

Rón amháin thuas ar a' chloch<br />

Thuas ar a' chloch<br />

Thuas ar a' chloch<br />

Rón amháin thuas ar a' chloch<br />

Léim sé siúd amach sa loch<br />

Níl rón ar bith thuas ar a' chloch<br />

Thuas ar a' chloch<br />

Thuas ar a' chloch<br />

Níl rón ar bith thuas ar a' chloch<br />

Tá siad uilig ag snámh sa loch.<br />

AN TRÁ<br />

Bróga ar mo chosa,<br />

Cóta ar mo dhroim,<br />

Lámhainní ar mo lámha,<br />

Hata ar mo cheann.<br />

Dúnann Daid an doras,<br />

Aoibhinn liom an lá,<br />

Triúr againn le chéile<br />

Síos go dtí an trá.<br />

Feicim ar an bhealach<br />

Bláthanna ag fás,<br />

Eitleáin ar eitilt,<br />

Báidíní ar snámh.<br />

Tógaim liom mo liathróid,<br />

Buicéad agus spád,<br />

Déanaim caisleán láidir<br />

394

---

Thíos ag bun na trá.<br />

IS GIRSEACH BHEAG MISE<br />

Is girseach bheag mise 'gus tá mé gomaith.<br />

Yó, hó, hó, hó, hó.<br />

Lámha suas agus lámha anuas<br />

Lámha amach agus lámha isteach.<br />

Is girseach bheag mise 'gus tá mé go maith.<br />

Yó, hó, hó, hó, hó.<br />

Is gasur beag mise 'gus tá mé go brea<br />

Yó, hó, hó, hó, hó..<br />

Lámha suas agus lámha anuas<br />

Lámha amach agus lámha isteach.<br />

is gasur beag mise 'gus tá mé go breá<br />

Yó, hó, hó, hó, hó.<br />

Is paistí beaga sinne 'gus tá muid ar dóigh.<br />

Yó, hó, hó, hó, hó.<br />

Lámha suas agus lámha anuas<br />

Lámha amach agus lámha isteach.<br />

Is paistí beaga sinne 'gus tá muid ar dóigh.<br />

Yó, hó, hó, hó, hó.<br />

Is muinteoir beag mise 'gus tá mé ar fheabhas.<br />

Yó, hó, hó, hó, hó.<br />

Lámha suas agus lámha anuas<br />

Lámha amach agus lámha isteach.<br />

Is múinteoir beag mise 'gus tá mé ar fheabhas.<br />

Yó, hó, hó, hó, hó.<br />

395

---

MÁIRÍN BHÁN<br />

Bhí Máirín Bhán ina cailín deas,<br />

Ina cailín deas, ina cailin deas.<br />

Bhí Mairín Bhán ina cailín deas,<br />

Ina cailín deas.<br />

I gcaisleán mór a chónaigh sí ....<br />

Chuir sióg olc ina codladh í ….<br />

Ar feadh céad bliain a chodail sí ....<br />

Tháinig Prionsa ar a chapall lá ....<br />

Mhúscail sé Máirín Bhán ....<br />

Thosaigh sé a dhamhsa léi ....<br />

Bhí achan duine a' damhsa ansin ....<br />

Bhí Máirín Bhán ina cailín deas,<br />

Ina cailín deas.<br />

AN bhFACA TÚ MO SHÉAMAISÍN?<br />

An bhfaca tú mo Shéamaisín<br />

Mo Shéamaisín, mo Shéamaisín?<br />

An bhfaca tú mo Shéamaisín<br />

Ag imeacht síos a' bóthar?<br />

Níl bróg ar bith ar a dhá choisín<br />

Ar a dhá choisín, ar a dhá choisín.<br />

Níl bróg ar bith ar a dhá choisín<br />

Níl caipín air na clóca.<br />

Ag dul ar scoil a bhi Séamaisín<br />

A bhí Seamaisín, a bhí Seamaisín.<br />

Ag dul ar scoil a bhi Séamaisín<br />

Agus a leabhairin buí ina phóca.<br />

Ó grá mo chroí mo Shéamaisín,<br />

Mo Shéamaisín, mo Shéamaisín.<br />

Ó grá mo chroí, mo Shéamaisín<br />

Ar maidin is tráthnóna.<br />

Rugadh é (i bPáirc na bhFál),<br />

I bPáirc na bhFál, i bPáirc na bhFál.<br />

Rugadh é i bPáirc na bhFál,<br />

Taobh thíos de (Ghort na Móna).<br />

396

---

TÁ MÉ FÉIN AG DUL A' MHARCAÍOCHT<br />

Tá mé féin ag dul a! mharcaíocht,<br />

A' mharcaíocht ar choinin óg.<br />

Tá me féin ag dul a' mharcaíocht<br />

A' choinín óg go Doire.<br />

Beidh greim agam ar chluasa mor'<br />

Ar chluasa mor' an choinín óig<br />

Beidh greim agam ar chluasa mór'<br />

A' choinín óig go Doire.<br />

Ar aghaidh, ar aghaidh go tapa leat,<br />

Go tapa leat, a choinín óig.<br />

Ar aghaidh, ar aghaidh go tapa leat,<br />

A' choinín óig go Doire.<br />

ANDAÍ FALSA<br />

Andaí falsa, Andaí falsa, ina luí, ina luí.<br />

Cuimil ar a cheann é, cuimil ar a cheann é.<br />

Aon ,dó, trí, ina shuí.<br />

Andaí falsa, Andaí falsa, ina luí, ina luí.<br />

Cuimil ar a chos é, cuimil ar a chos é,<br />

Aon ,dó, trí, ina shuí.<br />

Andaí falsa, Andaí falsa, ina luí, ina luí.<br />

Cuimil ar a chluas é, cuimil ar a chluas é.<br />

Aon ,dó, trí, ina shuí.<br />

CAIDÉ A CHONAIC TÚ AG AN ZÚ INNIU?<br />

Caidé a chonaic tú ag an zé inniu?<br />

Chonaic mé tíogar agus chonaic mé rón<br />

Chonaic mé nathair ag súgradh le leon.<br />

Chonaic mé sin ag an zú inniu.<br />

Caidé a chonaic tú ag an zú inniu?<br />

Chonaic mé béar ag siúl anonn is anall.<br />

Chonaic mé deilf insan uisce ag snámh.<br />

Chonaic mise sin ag an zú inniu.<br />

Caide a chonaic tú ag an zú inniu?<br />

Chonaic mé an séabra agus chonaic mé a chlann.<br />

Chonaic mé moncaí ag léimnigh de chrann.<br />

Chonaic mé sin ag an zú inniu.<br />

397

---

TEIDÍ BEAG BUÍ<br />

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.<br />

Thit sé sa pháirc agus tá sé an-tinn.<br />

Tá sé ina leaba bheag, tá sé ina luí,<br />

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.<br />

Ghortaigh sé a cheann is ghortaigh sé a shúil.<br />

Ghortaigh sé a lámha is ghortaigh sé a ghlúin.<br />

Tá sé ina leaba bheag, tá sé ina luí,<br />

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.<br />

Tháinig an dochtúir i gcarr chun a' tí.<br />

Cá bhfuil Teidí beag, Teidí beag buí?<br />

Tá sé ina leaba bheag, tá sé ina luí,<br />

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.<br />

D'amharc sé ar a cheann, is d'amharc sé ar a shúil.<br />

D'amharc sé ar a lámha, is d'amharc sé ar a ghlúin.<br />

Tá sé ina leaba bheag, tá sé ina luí,<br />

Teidí beag álainn, Teidí beag buí.<br />

LIAM BEAG A’ NÉILLÍN<br />

Liam Beag a’ Néillín<br />

Ag rith ar fud a' tí<br />

Suas a' staighre, síos a' staighre<br />

Is gan air ach léine oích'.<br />

É ag bualadh ar an fhuinneoig<br />

Is ag scairtigh amach<br />

" Bhfuil na páistí uilig ina gcodladh<br />

Tá sé leath i ndiaidh a hocht?" (Véarsa a haon arís)<br />

AN NOLLAIG<br />

Fear beag ramhar<br />

Féasóg bhán<br />

Cóta dearg<br />

Mála lán<br />

Réinfhia rua<br />

Sleamhnán beag<br />

Cling, cling, cling<br />

Sin an clog.<br />

398

---

TIC TOC<br />

Tic toc, tic toc,<br />

A deir clog mo dhaidí.<br />

Tic toc, tic toc,<br />

Sin é clog mo dhaidí.<br />

Sé a deir clog mo mhamaí,<br />

Tic toc, tic toc, tic toc, tic.<br />

PÁISTÍ ÓGA<br />

Páistí óga ag dul ar scoil<br />

Ag dul ar scoil, ag dul ar scoil.<br />

Paistí óga ag dul ar scoil<br />

Ag dul ar scoil gach maidin.<br />

Páistí óga ag ithe lóin<br />

Ag ithe lóin, ag ithe lóin.<br />

Paistí óga ag ithe loin<br />

Ag ithe lóin gach maidin.<br />

Paisti óga ag dul amach<br />

Ag dul amach, ag dul amach.<br />

Páistí óga ag dul amach<br />

Ag dul amach tráthnóna.<br />

NÓINÍNÍ BÁNA<br />

Nóiníní bána ar imeall na habhann,<br />

Rachaidh mé síos agus piocfaidh mé ceann,<br />

Ceann beag do Mháire is ceann beag dom féin,<br />

Ceann beag do mo chairde ar oileán i gcéin.<br />

Déanfaidh mé slabhra deas bán agus órga,<br />

Déanta as nóiníní bána go leor,<br />

Beidh se go hálainn anuas ar mo cheann,<br />

Mise 'mo bhanríon ar imeall na habnann<br />

399

---

IS MISE AN TIOMÁNAÍ TRAENACH<br />

Is mise an tiománaí traenach,<br />

Puf, puf, puf (-Bíp, bíp, bíp).<br />

Is mise an tiománaí traenach,<br />

Puf, puf, puf (-Bíp, bíp, bíp).<br />

Is mise an tiomanaf traenach,<br />

Ná bí thusa déanach.<br />

Is mise an tiománaí traenach<br />

Puf, puf, puf (-Bíp, bíp, bíp).<br />

"BHUF, BHUF" ARS' AN MADADH<br />

"Bhuf, bhuf," ars'an madadh.<br />

"Mí-ádh" ars'an cat<br />

Rachaimid abhaile<br />

Tá an fhearthainn ag teacht,<br />

"Cuác, cuác", ars'an lacha<br />

"Tá mise sa chró,<br />

Lig amach mé faoin fhearthainn,<br />

Lig amach mé go beo."<br />

GOG, GOG<br />

Curfá:<br />

"Gog gog". ars' an chearc insa gharraí<br />

Leis na sicíní beaga aici féin,<br />

"Fan thusa anois ar mo chúlaibh.<br />

Na corraigh as sin ar do mheá.<br />

Tá ainmhithe fiáine insa choillidh<br />

A bíos ag seilg ar do thóir<br />

Ach glac thusa comhairle do mháthar<br />

Is beidh tu sábháilt' go leor.<br />

Curfá<br />

Cé go dtig cách le do mhealladh<br />

Ag geallstan duit cuideachta 's spóirt.<br />

Na sicíní beaga bíos ciallmhar<br />

Is iad is faide bíos beo'<br />

Curfá<br />

400

---

401

---

MAC UÍ GHOGAÍ<br />

Seo é Mac Uí Ghogaí<br />

An-sásta ina shuí,<br />

Cuirfidh Colm láidir<br />

Mac Uí Ghogaí ina luí.<br />

Íosfaidh se an t-iomlán<br />

Idir bhuí agus bhán;<br />

Beidh Mac Uí Ghogaí folamh,<br />

Ach, beidh Colm láidir lán<br />

Céad slán le Mac Uí Ghogaí!<br />

NEILLÍ<br />

'Bhfaca tusa Neillí, 'sí mo bhábóg nua<br />

Tá súile deasa aici agus gruaig álainn rua.<br />

Is girseach dheas í Neillí, ní chaoineann sí aon lá<br />

Ach itheann sí a béilí agus codlaíonn sí go sámh.<br />

LUASCÁNACH<br />

Anuas! Anios! Suas arís!<br />

Coinnigh do ghreim nó titfidh tú síos!<br />

Is beidh do mhargadh déanta.<br />

Tá mo mhargadh, níl mo mhargadh<br />

Tá mo mhargadh déanta.<br />

Anonn! Anall! Thiar is thall!<br />

Mise ar barr is tusa ar lár!<br />

Is tá do mhargadh déanta<br />

DHÁ ÉINÍN BHEAGA<br />

Dhá éinín bheaga thuas ar an bhaila<br />

Seo é Pól, Seo é Peadar.<br />

Imigh leat, a Phóil,<br />

Imigh leat, a Pheadair.<br />

Tar ar ais, a Phóil,<br />

Tar ar ais, a Pheadair.<br />

402

---

NA CÚIG MUCA<br />

Chuaigh a' mhuc seo 'na mhargaidh,<br />

D'fhan a' mhuc seo sa bhaiie,<br />

Fuair a' mhuc seo arán agus im<br />

Ni bhfuair a' mhuc seo dadaidh,<br />

"Bhuí, bhuí, bhuí," arsa'n mhuc seo<br />

"Cá'il mo chuidse, cá'il mo chuidse?"<br />

CRANNDAÍ BOGADAÍ<br />

Cranndaí bogadaí<br />

Bogadaí buí<br />

Is maith an bhean<br />

(Nóirin Ní Chróinín) ag guí,<br />

is nach aoibhinn don ogfhear<br />

A gheobhas í mar mhnaoi<br />

Cranndaí bogadaí<br />

Bogadaí bui'.<br />

HÉ DIDIL. DIDIL, A' CAT IS AN FHIDIL<br />

Hé didil, didil, a' cat is an fhidil<br />

Chuaigh a’ bho thar a' ghealach de leim.<br />

Ina shuí ar a' staighre rinne a' coileán beag gaire<br />

Is d'imigh a' mhias leis a' spúnóg i gcéin<br />

HUMPTAÍ DUMPTAÍ<br />

Bhí Humptaí Dumptaí ina shuí ar a’ bhalla<br />

Shéid an ghaoth agus thit sé go talamh<br />

Briseadh a cheann agus scoilteadh a chroí<br />

Ar dtús bhí sé bán, anois tá sé buí.<br />

Tháinig amach a' tseanbhean bhuí<br />

Agus dúirt sí nach dtiocfadh leis a' rí<br />

Na an méid fear a bhí faoi<br />

Humptaí Dumptaí a chur ar ais mar 'bhí.<br />

Há, há, há, hí, hí, hí,<br />

Humptaí Dumptaí ina luí.<br />

403

---

AN bhFACA TÚ AN TACSAÍ?<br />

An bhfaca tú a' tacsaí, a' tacsai' beag dubh<br />

A bhéarfas chun na scoile mé maidin inniu?<br />

Ní fhaca mé a' tacsaí, is ní fhaca mé a’ bus<br />

Ach rachaidh muid 'na scoile de shiúl na gcos.<br />

An dtabharfaidh tú airgead dom, a mhamaí, a stór,<br />

Go gceannóidh mé cuimilteoir, peann luaidhe agus leabhar?<br />

Beidh mé ag obair ar scoil go deireadh a' lae<br />

Ach tiocfaidh mé abhaile in am don tae.<br />

Is maith liom mo mhúinteoir, mo mhúinteoir breá nua<br />

Lena súile deas' gorm' is a gruaig álainn rua.<br />

Cuireann sí fáilte romhainn nuair a thig muid isteach<br />

Agus cuireann sí slán linn nuair a imíonn muid amach.<br />

SÍN DO LÁMHA<br />

Sín do lámha suas thar do cheann,<br />

Cas thart timpealluair amháin.<br />

Déan luascadh beag anonn is anall,<br />

Is síos le do lámha, síos go mall!<br />

INDIACH DEARG<br />

Indiach dearg ar a chapall ag teacht,<br />

Ar a chapall ag teacht,<br />

Ar a chapall ag teacht,<br />

Indiach dearg ar a chapall ag teacht -<br />

Cliotaram, cliotaram, clois!<br />

Slua mór dá mhuintir aniar ina dhiaidh,<br />

Aniar ina dhiaidh,<br />

Aniar ina dhiaidh.<br />

Slua mór dá mhuintir aniar ina dhiaidh,<br />

Cliotaram, cliotaram, clois!<br />

404

---

UISCE<br />

Uisce, uisce, uisce glé,<br />

Tá sé go deas<br />

Is maith liom e.<br />

TÁ MISE AG BUALADH NA CRÉ<br />

Tá mise ag bualadh na cré;<br />

Tá mise ag bualadh na cré;<br />

A haon, a dó, a trí,<br />

A haon, a dó, a trí,<br />

A ceathair, a cúig, a sé,<br />

CÚIG UBH ISTIGH SA NEAD<br />

Cúig ubh istigh sa nead,<br />

Cearc ar gor: glug, glug, glag -<br />

Scoilt blaosc, scoilt sí arís,<br />

Tháinig sicín amach: tsíp! tsíp!<br />

Ceithre hubh istigh sa nead …<br />

Trí ubh istigh sa nead …<br />

Dhá ubh istigh sa nead …<br />

Ubh amháin istigh sa nead …<br />

ISTIGH SA ZÚ<br />

Istigh sa zú,<br />

Ta Daidí Cangarú<br />

Léim anois, léim anois,<br />

Léim anois go luath.<br />

Istigh sa zú ,<br />

Tá Mamaí Cangarú<br />

Léim anois, léim anois,<br />

Léim anois go luath.<br />

Istigh sa zú,<br />

Tá Babaí Cangarú<br />

Léim anois, léim anois,<br />

Léim anois go luath.<br />

405

---

NIGH NA hÉADAÍ<br />

Nigh na héadaí,<br />

Nigh na héadaí,<br />

Cuimil agus cuimil<br />

Agus nigh na héadaí!<br />

Fáisc na héadaí,<br />

Fáisc na héadaí,<br />

Fáisc agus fáisc<br />

Agus fáisc na héadaí!<br />

Croch amach na héadaí,<br />

Croch amach na héadaí,<br />

Croch agus croch<br />

Agus croch amach na héadaí!<br />

Séid, a ghaoth,<br />

Séid, a ghaoth,<br />

Séid agus séid<br />

Agus triomaigh na héadaí!<br />

Crap isteach na headaí,<br />

Crap isteach na headaí,<br />

Crap agus crap<br />

Agus crap isteach na headaí!<br />

Rith isteach abhaile,<br />

Rith isteach abhaile,<br />

Rith agus rith<br />

Agus rith isteach abhaile!<br />

406

---

FAOILEÁN, FAOILEÁN<br />

Faoileán, faoileán ar an trá,<br />

Tá tú uaigneach, cén fáth?,<br />

D'imigh, d'imigh, d'imigh<br />

Grá mo chroí,<br />

D'fhág sí mé liom féin<br />

is d'imigh sí.<br />

Faoileán, faoileán ar an trá,<br />

Ná bí uaigneach mar atá,<br />

Fillfidh, fillfidh, fillfidh<br />

Grá do chroí,<br />

Tuigeann sí go binn<br />

Gur geal leat í.<br />

Faoileán, faoileán ar an trá,<br />

Seo í do chara, seo í do ghrá,<br />

D'imigh sí thar muir<br />

I bhfad i gcéin;<br />

Ach tháinig sí ar ais<br />

Chuig a grá geal féin<br />

407

---

OÍCHE MHAITH<br />

Codladh, codladh, oíche mhaith<br />

Bainim díom na héadaí,<br />

Bróga, bríste, léine dheas,<br />

Ceann i ndiaidh a chéile.<br />

Oíche mhaith. a Dhomhain mhóir,<br />

Dún na súile,<br />

Feicim réiltín ar a' spéir,<br />

Oíche mhaith.<br />

Rudaí beaga ins an pháirc,<br />

Tá siad ina gcodladh,<br />

Tá an ghrian ina luí,<br />

Thíos ag bun na spéire.<br />

Oíche mhaith, a Dhomhain mhóir,<br />

Dún na súile,<br />

Feicim réiltín ar a' spéir,<br />

Oíche mhaith.<br />

408

---

AN GRÉASAÍ<br />

"Dia duit, a ghréasaí chóir,<br />

Beannacht ar do shaothar.<br />

Nach gnoitheach tá tú a' deisiu bróg!"<br />

"Sea," ars' an gréasaí.<br />

Meanaidh mhór is casúr beag,<br />

Snaithín fada céarach,<br />

Scian cham is géire lann,<br />

is ceap beag an ghreasaí.<br />

"An ndéanfá gar beag dom go luath?<br />

An gcuirfea dom, a ghréasaí,<br />

Taoibhín ar mo bhróig inniu?'<br />

"Ceart," ars' an greasaí.<br />

"Seo duit do bhróg, a fhirín chóir."<br />

"Go'maire tú, a ghréasaí,<br />

Nach deas mar dheisigh tú mo bhróg!"<br />

"'S deas/' ars' an gréasaí.<br />

"Scilling gheal de chostas ort -<br />

Scilling," ars' an gréasaí.<br />

"Seo duit é is beannacht ort.<br />

Slán agat, a ghréasaí."<br />

409

---

NA MÉARA<br />

Aon, dó, trí, ceathair, cúig,<br />

Inseoidh mé duit siúd,<br />

Cá mhéad méar iad go léir,<br />

Aon, dó, trí, ceathair, cúig.<br />

Corrmhéar lena thaobh<br />

Rug tú leat an chraobh,<br />

Fáinne óir ort a stór,<br />

Corrmhéar lena thaobh.<br />

Méar, méar fhada láir<br />

Rug tú leat an barr,<br />

Lúb isteach, sín amach,<br />

Méar, méar fhada láir.<br />

Méar, méar thosaigh chaol<br />

Is ordóg láidir righin,<br />

Cúig faoi dhó, deich ar ndóigh<br />

Sin iad na méara go léir.<br />

410

---

AN OLLPHÉIST<br />

Chuaigh mé suas go Corcaigh<br />

Ar maidin mhoch Dé Mairt<br />

Is casadh orm ollphéist<br />

Ag coisíocht ar an tsráid.<br />

Ó is bréag, ó is bréag ó is bréag atá tú a rá.<br />

Bhí’n ollphéist ag gnúsachtaigh<br />

Go callánach is go garbh<br />

Is cé gur chuir sí eagla ar go leor<br />

Is beag a chuir sí orm.<br />

Bhí an solas óna súile<br />

Chomh geal leis a’ ghrian<br />

Is bhruithfeá thusa práta<br />

Leis an teas a bhí ’na béal<br />

Is dá bhfeicfeadh sibh an méid<br />

A bhí sna súile ina ceann<br />

Is na hingne ar a dhá spág<br />

Chomh géar leis an lann.<br />

Bhí’n ruball ar an ollphéist<br />

Chomh fada leis a’ lá<br />

Is bhí cos amháin sa Mholl Thuaidh<br />

Is an ceann eile sa Mholl Theas.<br />

Tá cuid agaibh ’tá amhrasach<br />

Nach bhfuil mo scéal fíor<br />

Ach is mise a bhí i gCorcaigh<br />

Is a chonaic é dom féin.<br />

411

---

BOG BRAON DON tSEANDUINE<br />

Curfá:<br />

Bog braon, bog braon, bog braon don tseanduine,<br />

bog braon is blais féin, bog braon don tseanduine.<br />

Cuir a chodladh, cuir a chodladh, cuir a chodladh an seanduine,<br />

Cuir a chodladh is ní a chosa is bog deoch don tseanduine.<br />

Curfá<br />

Ubh chirce, ubh chirce, ubh chirce don tseanduine,<br />

Ubh chirce is blúire ime is a thabhairt don tseanduine.<br />

Curfá<br />

Feoil úr, feoil úr, feoil úr don tseanduine,<br />

Feoil úr is braon súp is a thabhairt don tseanduine.<br />

412

---

SÍOS AN SLIABH<br />

'Dul síos an gleann dom maidin bhreá,<br />

Bhí an spéir gan ghruaim 's an ghrian ag taitneamh;<br />

In uaigneas sléibhe 's mé liom féin<br />

Sea d'éalaigh mé síos fá bhruach an easa.<br />

Curfá:<br />

Síos an sliabh a's tríd an raithneach;<br />

Síos an sliabh fá bhruach an easa;<br />

In uaignas sléibh' 's mé liom féin<br />

Sea d'éalaigh mé síos fá bhruach an easa<br />

Síos an sliabh.<br />

Dul tríd an mhóin 's mé ' drandán <strong>ceoil</strong>,<br />

'S mo chroí chomh meidhreach leis na meannáin,<br />

Sea chonaic mé uaim an spéirbhean chiúin<br />

'S í 'scuabadh an drúcht' ó fhraoch an ghleanna.<br />

Curfá<br />

Ba mhór ár ngrá agus ba dheas an lá,<br />

Agus sinn linn féin i lár an fheannáin,<br />

Nó gur luigh na néalta donn' anuas<br />

Ar bhláth an fhraoich 's ar thaobh an ghleanna.<br />

Curfá:<br />

"A bhuachaill óig", ar sise liom,<br />

"Caithfidh mé éalú uait fá láthair,<br />

'S is mó mo chumha tú éalú uaim<br />

Nó na huain ag scaradh óna máthair."<br />

Curfá<br />

D'éirigh sí a's shiúil sí léi,<br />

'S níor inis sí domsa a háit nó a hainm;<br />

'S dá mbínn i mo rí dhéanfainn banríon di,<br />

Agus bhainfimis fúinn ar thaobh an ghleanna.<br />

413

---

FOL-Í-Ó-HÓ-RÓ<br />

Fol-í-ó-hó-ró, fol-í-ó<br />

Hú-il-ó-hó-ró, hú-il-ó,<br />

Fol-il-é-lí-hú-i1-óró,<br />

Ó 's í rún mo chléibh bhí ann.<br />

Lá dá rabhas sa choill úd thall,<br />

Chonac a' spéirbhean claonrosc mall<br />

Slat 'na láimh 's í cumhra seang.<br />

Ó 's í rún mo chléibh bhí ann.<br />

D'inseoinn dreach mo leannáin duit,<br />

Dhá ghrua dhearg' chomh dearg le fuil<br />

Béal gan locht ag aithris scéil,<br />

Ó 's í rún mo chléibh bhí ann.<br />

414

---

AN TRUCAILÍN DONN<br />

Lá aonaigh san earrach 's mé ag taisteal go triopallach,<br />

Trasna an droichid i Muileann na hAbhann,<br />

Sea chonaic mé Bobby arbh ainm dó Thingummy<br />

A's é ag druidim 'mo choinne go teann.<br />

Curfá:<br />

Agus óró bog liom í, bog liom í, bog liom í,<br />

Óró bog liom í, an trucailín donn<br />

Óró bog liom í, druid liom í, corraigh í,<br />

Oró bog liom í, an trucailín donn.<br />

Ba ghairid go bhfaca mé asal is trucail bheag,<br />

Chugainn ar a shodar faoi Mhícheál an gabha<br />

Siúd leis an Bobby "This cart has no signature<br />

Only a lingo I cannot make out."<br />

Curfá<br />

"Your name my good man, and answer right quickly now."<br />

"Amharc ar an trucail! An bhfuileann tú dall?<br />

Tá m'ainmse breactha i dteanga a thuigimse,<br />

Agus fógraím thusa go hIfreann lom!"<br />

Curfá<br />

Ten shillings with costs or a fortnight's imprisonment.<br />

Next on the list. Take this reprobate down!"<br />

"Cuirtear faoi ghlasa mé feasta, a ghlagaire -<br />

Pingin de m' sheilbh ní fheicfidh sibh ann!"<br />

Curfá<br />

Níl trucail gan ainm breá lachanta legible<br />

Gaeilge le feiceáil i Muileann na hAbhann,<br />

Agus ceardaithe an bhaile, sea ‘thugaid ar Thingummy<br />

Fós ná Trucailín Mhíchíl an Gabha.<br />

415

---

BEIDH AONACH AMÁRACH<br />

Beidh aonach amárach i gContae an Chláir,<br />

Beidh aonach amárach i gContae an Chláir,<br />

Beidh aonach amárach i gContae an Chláir,<br />

Cén mhaith dom é, ní bheidh mé ann.<br />

Curfá<br />

A mháithrín, an ligfidh tú chun aonaigh mé?<br />

A mháithrín, an ligfidh tú chun aonaigh mé?<br />

A mháithrín, an ligfidh tú chun aonaigh mé?<br />

A mhuirnín ó, ná héiligh é.<br />

Tá ‘níon bheag agam is tá sí óg,<br />

Tá ‘níon bheag agam is tá sí óg,<br />

Tá ‘níon bheag agam is tá sí óg,<br />

’S tá sí i ngrá leis an ghréasaí bróg.<br />

Curfá<br />

Níl tú a deich ná a haon déag fós,<br />

Níl tú a deich ná a haon déag fós,<br />

Níl tú a deich ná a haon déag fós,<br />

Nuair a bheidh tú trí déag, beidh tú mór.<br />

Curfá<br />

B'fhearr liom féin mo ghréasaí bróg,<br />

B'fhearr liom féin mo ghréasaí bróg,<br />

B'fhearr liom féin mo ghréasaí bróg,<br />

Ná oifigeach airm faoi lásaí óir.<br />

Curfá<br />

Is iomaí bean a phós go hóg,<br />

Is iomaí bean a phós go hóg,<br />

Is iomaí bean a phós go hóg,<br />

’S a mhair go socair lena gréasaí bróg.<br />

416

---

BÁIDÍN FHEIDHLIMIDH<br />

Báidín Fheidhlimidh, d'imigh go Gabhla,<br />

Báidín Fheidhlimidh 's Feidhlimidh ann.<br />

Báidín Fheidhlimidh, d'imigh go Gabhla,<br />

Báidín Fheidhlimidh 's Feidhlimidh ann.<br />

Curfá:<br />

Báidín bídeach, báidín beosach,<br />

Báidín bóidheach, báidín Fheidhlimidh;<br />

Báidín díreach, báidín deontach,<br />

Báidín Fheidhlimidh 's Feidhlimigh ann.<br />

Báidín Fheidhlimidh, d'imigh go Toraigh,<br />

Báidín Fheidhlimidh s' Feidhlimidh ann.<br />

Báidín Fheidhlimidh, d'imigh go Toraigh,<br />

Báidín Fheidhlimidh s' Feidhlimidh ann.<br />

Curfá<br />

Báidín Fheidhlimidh, pilleadh tráthnóna.<br />

Iasc ar bord 's Feidhlimidh ann,<br />

Báidín Fheidhlimidh, pilleadh tráthnóna<br />

Iasc ar bord 's Feidhlimidh ann.<br />

Curfá<br />

Báidín Fheidhlimidh, briseadh i dToraigh í.<br />

Báidín Fheidhlimidh 's Feidhlimidh ann,<br />

Báidín Fheidhlimidh, briseadh i dToraigh í.<br />

Báidín Fheidhlimidh 's Feidhlimidh ann.<br />

Báidín Fheidhlimidh… Báidín Fheilimidh…<br />

417

---

BHEIR MÍ Ó<br />

Bheir mí óró, bhean ó<br />

Bheir mí óró, ó bhean í,<br />

Bheir mí óró ó hó<br />

Tá mé brónach 's tú i m' dhíth.<br />

'S iomaí oíche fliuch is fuar<br />

Thug mé cuairt is mé liom féin<br />

Nó go ráinig mé san áit<br />

Mar a raibh grá geal mo chléibh.<br />

Curfá<br />

I mo chláirseach ní raibh ceol<br />

I mo mheoraibh ní raibh brí,<br />

Nó gur luaigh tú do rún<br />

'S fuair mé eolas ar mo dhán.<br />

Curfá<br />

418

---

DÉIRÍN DÉ<br />

Déirín dé, déirín dé!<br />

Tá'n gabhar donn ag labhairt sa bhfraoch;<br />

Déirín dé, déirín dé!<br />

Táid na lachain ag screadaigh sa bhféith.<br />

Déirín dé, déirín dé!<br />

Gheobhaidh ba siar le héirí 'n lae<br />

Déirín dé, déirín dé!<br />

Is rachaidh mo leanbh á bhfeighilt ar féar.<br />

Déirín dé, déirín dé,<br />

Éireoidh gealach is raghaidh grian fé;<br />

Déirín dé, déirín dé,<br />

Is tusa mo leanbh is mo chuid den tsaol.<br />

Déirín dé, déirín dé!<br />

Ligfead mo leanbh ag piocadh sméar;<br />

Déirín dé, déirín dé!<br />

Ach codladh go sámh go fáinne 'n lae<br />

419

---

DING DONG DEDERÓ<br />

Ding dong dederó—buaileam a óga,<br />

Ding dong dederó—ar na hinneonaibh;<br />

Buail sin, a ghabha óig, íseal is éadrom<br />

Buaileam go léir é lena chéile.<br />

Ding dong dederó—lúbam, a bhráithre,<br />

Ding dong dederó—an crú tiubh láidir;<br />

Buail sin, a ghabha óig, íseal is éadrom<br />

Buaileam go léir é lena chéile.<br />

Ding dong dederó — casam an t-iarann,<br />

Ding dong dederó — 'na chorrán géar cíorach;<br />

Buail sin, a ghabha óig, íseal is éadrom<br />

Buaileam go léir é lena chéile.<br />

Ding dong dederó teannam le fórsa,<br />

Ding dong dederó — an banda cruinn córach;<br />

Buail sin, a ghabha óig, íseal is éadrom<br />

Buaileam go léir é lena chéile.<br />

420

---

ÓRÓ MO BHÁIDÍN<br />

Crochfa' mé seolta 'gus gabhfa' mé siar,<br />

Ó-ró! mo churraichín ó!<br />

'S go hoíche Fhéil' Eoin ní thiocfa' mé 'niar,<br />

Ó-ó-ró mo bháidín!<br />

Luinneog:<br />

Ó-ró mo churraichín ó!<br />

Ó-ró! mo bháidín<br />

Ó-ó-ró! mo churraichín ó!<br />

'S ó-ó-ró! mo bháidín!<br />

'S nach breá í mo bháidín ag snámh ar an gcuan,<br />

Óró mo churraichín ó,<br />

'S na céaslaí á dtarraingt go láidir 's go buan,<br />

Ó-ó-ró mo bháidín!<br />

Luinneog<br />

'S nach éachtach a léimneach thar thonntracha ard'<br />

Óró mo churraichín ó,<br />

'S nach éadrom í 'iompar aníos thar an trá,<br />

Ó-ó-ró mo bháidín!<br />

Luinneog<br />

'S nach lúfar í 'g iomramh soir agus siar,<br />

Óró mo churraichín ó,<br />

A sárú ní bhfaighidh tú ó Árainn go Cliar,<br />

Ó-ó-ró mo bháidín!<br />

Luinneog<br />

—Pádraig Mac Piarais.<br />

421

---

NA MUILTEOIRI<br />

Táimid ins an mhuileann ag meilt meilt mine,<br />

Muilteoiri ag obair go dian dian dian.<br />

Málaí móra Ián, plúr is 'coirce bán,<br />

Líon isteach go tapaidh, gabhaimis amhrán.<br />

Curfá<br />

Clic a cleaic a clic cleaic an<br />

Muileann ag clic cleaic.<br />

Clic a cleaic a clic cleaic<br />

I gcónaí ag clic cleaic.<br />

Éist le fir an mhuilinn ag giob geab giob geab,<br />

Tormán ins an chúinne ag prib prib preab,<br />

Lucha beaga buí timpeall ina suí,<br />

Ag piocadh is ag cogaint gan fhios d’fhear a' tí.<br />

Curfá<br />

Anois tá'n chruithneacht meilte mín, mín meilte.<br />

Tá na málaí líonta de phlúr geal bán.<br />

Beidh sé 'nois gan mhoill sa bhaile 'g bean a' tí,<br />

Arán agus cistí dhéanfaidh sise daoibh.<br />

Curfá:<br />

422

---

AN BRÍSTE ÚR<br />

Arsa Mamaí liomsa lá amháin ’s mé ’teacht isteach ón scoil;<br />

“Tá an bríste sin smolchaite – é stróctha ’s lán de phoill.<br />

Tá an ghaoth ag séideadh faoi do thóin, ’s is cinnte go bhfuil tú fuar<br />

Tar liom isteach sa chathair, go bhfaighe tú bríste úr.”<br />

Isteach sa tsiopa éadaigh linn i lár an bhaile mhóir;<br />

Bhí cótaí agus brístí ar crochadh os mo chomhair.<br />

Arsa Mamaí leis an tsiopadóir – Sammy Dubh McLure:<br />

Seo Liam Óg, mo mhaicín beag, is ba mhaith leis bríste úr.<br />

Níorbh fhada go bhfuarthas bríste domh a chuaigh orm go deas.<br />

Ach go raibh sé rud beag scaoilte – go mórmhór thart fán chrios;<br />

“Ach, is cuma,” arsa ’n siopadóir, “fásfaidh sé go luath,<br />

Is tchífidh tú nach fada go líona sé an bríste úr.”<br />

An lá dar gcionn ’s mé ag gabháil ar scoil d’éirigh mo bholg tinn,<br />

Is thug Mamaí cúpla piolla domh le haghaidh an tinnis cinn;<br />

Is mé ag siúl liom suas an tsráid bhris orm an t-allas fuar;<br />

Níor bhain mé an leithreas amach in am is líon mé an bríste úr!<br />

423

---

AMHRÁIN NUACHUMTHA<br />

LIZA<br />

Bhí mise i ngrá le cailín<br />

Le blianta anuas<br />

Liza ab ainm di.<br />

Ach go tobann thánaig sí chugam<br />

Le scéal a bhris mo chroí.<br />

Curfá<br />

Liza<br />

Liza mo stór<br />

Liza<br />

Fan liom.<br />

Chuartaigh mise thoir<br />

Agus chuartaigh mise thiar<br />

Chuartaigh mé arís fé dhó<br />

Go dtáinig an lá ar phill mo ghrá<br />

Le fanacht liom go deo.<br />

Bhí Liza ar shíul gan dóigh<br />

Ni thánig sí mo thoir<br />

Bhí Liza ina bean gan chéill<br />

Ach is cuma tá muid go sona<br />

I mbothán beag línn féin.<br />

424

---

AMHRÁN AN GHAEILGEORA MHÓIR<br />

Bhí mise i ngrá le cailín tráth<br />

Cailín a bhris mo chroí<br />

An cailín ab áille ag siúl na sráide<br />

A leithéidí ní fhaca tú riamh<br />

Agus bheimís pósta agus sásta inniu<br />

Bheadh páistí ar fud an tí<br />

Ag gaeilgeoireacht ó dhubh go dubh<br />

Murach a cuid gramadaí.<br />

Ó mura bhfuil an tuiseal ginideach agat<br />

Agus slacht ar do chuid 'h'eannaí<br />

Níl suim dá laghad agam ionat<br />

Mar is cinnte go mbrisfidh tú mo chroí<br />

Ach más gaeilgeoir snasta blasta thú<br />

Is má thuigeann tú cúrsaí gramadaí<br />

Tar trasna na páirce móire chugam<br />

Táim anseo i dtóin an tí.<br />

Táim ag siúl an bhóthair uaignigh seo<br />

Le fada fada an lá<br />

Ag cuartú na mná gaelaí i ngach aon áit<br />

Ach faraor, níl sí le fáil<br />

Bean atá tugtha don tuiseal tabharthach<br />

Bean a thuigeann na díochlaontaí<br />

Bean a rachadh chun na leapan liom<br />

Le Graiméar na mBráithre Críostaí<br />

Óra mura bhfuil an tuiseal ginideach agat<br />

Agus slacht ar do chuid 'h'eannaí<br />

Níl suim dá laghad agam ionat<br />

Mar is cinnte go mbrisfidh tú mo chroí<br />

Ach más gaeilgeoir snasta blasta thú<br />

Is má thuigeann tú cúrsaí gramadaí<br />

Tar trasna na sráide caoile chugam<br />

Táim anseo i dtóin an tí.<br />

Mar sin más tú an cailín seo<br />

Is má tá tú i do shaineolaí<br />

Ar rangabháil na deacrachta<br />

Gan trácht ar na tréaniolraí<br />

Má bhaineann tú pléisiúr as na cosain chaola<br />

Más maith leat an briathar saor<br />

Tar liomsa a stóirín nó go n-éaloidh muid le<br />

chéile<br />

Ach ar dtús, scrúdú beag gramadaí.<br />

Óra mura bhfuil an tuiseal ginideach agat<br />

Agus slacht ar do chuid 'h'eannaí<br />

Níl suim dá laghad agam ionat<br />

Mar is cinnte go mbrisfidh tú mo chroí<br />

Ach más gaeilgeoir snasta blasta thú<br />

Is má thuigeann tú cúrsaí gramadaí<br />

Tar trasna na páirce móire chugam<br />

Tar trasna na sráide caoile chugam<br />

Tar trasna na leabharlainne ciúine chugam<br />

Tar trasna na farraige gairbhe chugam<br />

Tar trasna na carraige duibhe chugam<br />

Tar trasna na liomanáide báine chugam<br />

Táim anseo i dtóin an tí.<br />

Bheimís pósta agus sásta inniu<br />

Bheadh páistí ar fud an tí<br />

Ag gaeilgeoireacht ó dhubh go dubh<br />

Murach a cuid gramadaí.<br />

-Tadhg Mac Dhonnagáin<br />

425

---

AMHRÁN NA BÓ (NÓ ROCK AN’ ROLL)<br />

Hé rock an’ roll, hé rock an’ roll, hé rock an’ roll,'<br />

D'éirigh mé ar maidin is chuaigh mé ag bleán no bó,<br />

D'éirigh mé ar maidin agus chuaigh mé ag bleán na bó,<br />

Ó yea, ó chuaigh mé ag bleán na bó.<br />

Amhrán ar an sean-nós a chasaim chuile mhaidin don bhó,<br />

Tálann sí an bainne is bíonn sí sásta go leor,<br />

Ó yea, bíonn sí sásta go leor.<br />

Ach ansin tháinig athrú, athrú an-aisteach ar an mbó,<br />

Thosaigh sí ag bleaisteáil, is ní thálfadh sí aon bhainne níos mó,<br />

Ó no, ní thálfadh sí aon bhainne níos mó.<br />

Hé rock an’ roll, hé rock an’ roll, hé rock an’ roll,<br />

Ó smaoinigh mé ar phlean, chasfainn di rock an’ roll,<br />

B'fhéidir nar thaithin an sean-nós léi nios mó,<br />

Ó nó, níor thaithin an sean-nós léi níos mó.<br />

Ó anois bíonn an chreaic a'm is mé ag bleán na bó,<br />

Ó tosaionn sí ag pramsáil is tálann sí an bainne gan stró,<br />

Ó yea, tálann sí an bainne gan stró.<br />

Huirde huirde a bho, huirde huirde a bhó, huirde huirde a bho.<br />

Ó nach iontach is nach aisteach an rud é an rock an’ roll,<br />

Murach go bhfuil sé aisteach ní bheadh sé á dhaimsiú ag bó<br />

Ó d'éirigh mé ar maidin is chuaigh mé ag bleán na bó,<br />

Ó d'éirigh mé ar maidin is chuaigh mé ag bleán na bó,<br />

Ó yea, chuaigh mé ag bleán na bó.<br />

Hé rock an’ roll, hé rock an’ roll, hé rock an’ roll,<br />

Suicín, suicín, céard atá deanta ar an mbó agaibh,<br />

Huirde huirde.<br />

Tomás Mac Eoin<br />

426

---

AN PHAILISTÍN<br />

Leathchéad bliain faoi riail Iosraelaigh,<br />

Scaipeadh 's fann ar na milliúin teaghlaigh,<br />

Brón 's briseadh croí,<br />

Mo bhrón mo Phailistín.<br />

An Phailistín, an Phailistín, mo Phailistín,<br />

Hosni alaikum ya Falastin,<br />

Hosni alaiki ya Falastin.<br />

Lá agus oíche mar a cheile,<br />

Mná ag caoineadh 's paistí ag scréachaíl,<br />

Síon ón F16,<br />

Marú ar gach taobh.<br />

Dhá bhliain fhada de Intifada,<br />

Caitheadh cloch sa Bhruach Thiar 's i nGaza,<br />

Seasta ar pháirc an áir,<br />

Gan brat ná pas le fáil.<br />

An Phailistín, an Phailistín, mo Phailistín,<br />

Hosni alaikum ya Falastin,<br />

Hosni alaiki ya Falastin.<br />

An talamh naofa shiúil an leanbh Íosa,<br />

Fáithe Abrahám 's Maoise,<br />

Mahamad ó mo bhrón,<br />

Scriosta ag Sharon.<br />

Iarúsailéim, dúirt Íosa Críost,<br />

Nach bhfágfaidh cloch ar chloch, is fíor,<br />

Tairngreacht ag teacht chun cinn,<br />

Mo bhrón mo Phailistín<br />

-Treasa Uí Cheannbháin / Róisín Elsafty<br />

427

---

ALÍ – DÍLLEACHTÍN GAN BHRÍ<br />

Mo dhíomú go deo dhaoibh, a thiarnaí Bush is Blair,<br />

Sibhse is cúis leis an slad seo go léir,<br />

Buamaí a’ pléascadh ar fud na hIaráice,<br />

Na mílte anois marbh ’gus na milliúin acu cráite.<br />

Curfá Gaeilge<br />

Alí, Alí, Alí, dílleachtín gan bhrí,<br />

Scuab siad uait do mhuintir amach i lár na hoích’,<br />

Coinnigh suas do mhisneach,<br />

Coinnigh suas do chroí,<br />

Ó Alí, Alí, Alí, dílleachtín gan bhrí.<br />

D’inis sibhse bréaga, ó d’inis sibh, mo léan,<br />

Go raibh airm ollscriosúil ag Saddam Hussein,<br />

Sceoin agus eagla ar mhuintir na hIaráice,<br />

Gealltanas saoirse is saol breá in am dhóibh.<br />

Curfá Arabaise<br />

Alí Alí Alí, yatim soghuir miscín,<br />

Atúlú cúlu ahlek finús aléil taweel,<br />

Khala andak amal,<br />

Khala andak rua,<br />

Ya habibi Ali, yatim soghuir miscín.<br />

D’ionsaigh sibh tír ársa a bhí lag gan aon bhrí,<br />

Théis dhá chogadh mór ’gus na smachtbhannaí,<br />

Daonlathas a’ teacht aniar ar bhord B-52,<br />

Níl saoirse ná suaimhneas ag Iaráicigh níos mó.<br />

Curfá Gaeilge<br />

’Sí an ola a bhí uaibhse, is níl maith dhaoibh á shéanadh,<br />

Ach beidh sibh go brách a’ sciolladh bréaga,<br />

An Iaráic ar fad scriosta ’gus scaipthe trína chéile,<br />

Ach an té a thacaigh libhse nach orthu a bhí an díth céille.<br />

Curfá Arabaise<br />

Curfá Gaeilge<br />

-Treasa Uí Cheannbháin / Róisín Elsafty<br />

428

---

AN CAILÍN ÁLAINN<br />

Tá cailín álainn a dtug mé grá di;<br />

’Sí ’s deise ’s áille ná bláth ná rós.<br />

Gan í ar láimh liom is cloíte ’tá mé -<br />

A chailín álainn, is tú fáth mo bhróin.<br />

Curfá:<br />

A chailín álainn a dtug mé grá duit,<br />

Bí ar láimh liom, a mhíle stór;<br />

Is abair liomsa gur tú mo ghrá geal,<br />

Is beidh orm áthas in áit an bhróin.<br />

Nuair a éirím amach go huaigneach<br />

Siúd é an uair is mó mo bhrón;<br />

Bím ag smaoineamh ar a’ gcailín uasal<br />

Atá ’ bhfad uaimse, mo chreach is mo bhrón!<br />

Dá dtiocfá liomsa, a chailín álainn,<br />

Arís go brách ní bheadh ort brón;<br />

Sheinnfinn ceol duit mar cheol na cláirsí<br />

Nó ceol binn an smóilín san drúcht geal ceo.<br />

-Tomás Mac Eoin<br />

429

---

AN CÓCÓNUT<br />

Do thugas abhaile mo chócónut! (3)<br />

Is chuireas isteach insa drár é!<br />

Dee-hi-dee-hiddley-hi-dee-hum! (3)<br />

Is chuireas isteach insa drár é.<br />

Tá ’n clúmh ag titim dem’ chócónut! (3)<br />

Is cad a chuirfidh ag fás é?<br />

Tá bairnigh bhán’ ar mo chócónut! (3)<br />

’S is gearr go dtiocfaidh miongáin air!<br />

Tá duileasc a’ fás ar mo chócónut! (3)<br />

Is caithfear é ’ thumadh sa tsáile!<br />

Cad a dhéanfaidh mé ’nois lem’ chócónut? (3)<br />

Cad a dhéanfaidh mo bhean is mo ghrá geal?<br />

Tá leigheas agams’ ar do chócónut! (3)<br />

Is beidh sé ’na bhromach amárach!<br />

Cuir TCP ar do chócónut! (3)<br />

Is scaoil amach ar an mbán é!<br />

-Pádraig Ua Maoileoin<br />

430

---

CAILÍN NA GAILLIMHE<br />

Bhuel do thug mé cos ar an tsiúlóid mhór<br />

Thart ar lár an lae<br />

Is de bhuail mé le cailín breá dathúil<br />

Agus thosaíomar ag plé<br />

Agus nfheadar liom<br />

Cad a thiocfaidh orm<br />

Lena gruaig chomh dubh<br />

Is a súile gorm<br />

Ach thóg mé a lámh<br />

Thug mé rince di<br />

Agus phóg mé cailín na Gaillimhe.<br />

Bhíomar leath-shlí tríd nuair a doscail spéir<br />

Níos déanaí ins an lae<br />

Agus rith muid síos chuig a árasán<br />

Chomh bog an lae i-ay<br />

Agus ní fheadar liom<br />

Cad a thiocfaidh orm<br />

Lena gruaig chomh dubh<br />

Is a súile gorm<br />

Ach thóg mé a lámh<br />

Thug mé rince di<br />

Agus phóg mé cailín na Gaillimhe.<br />

Bhuel do dhúisigh mé agus mé liom féin<br />

Dfhág sí mé i-ay<br />

Le mo chroí bhriste bhí pian laistigh<br />

Agus nfheadar liom<br />

Cad a tharlaíonn linn<br />

Nuair a chasamar leis an gcailín sin<br />

Tá feicthe ann gach uile naomh<br />

Ach níl a leithéid le cailín na Gaillimhe.<br />

431

---

AN DREOILÍN<br />

Ó, mo dhreoilín,<br />

Ó, mo dhreoilín,<br />

Ite ag an gcat,<br />

Fuil ar a smut,<br />

'S gan fágtha a'm ach cnáimhín.<br />

Dúidín dáidín,<br />

An ruidín deas a chaill mé,<br />

Go lige Dia na nGrásta,<br />

Go bhfaighidh mé arís é.<br />

Scéilín faoi mo dhreoilín,<br />

Is di do shil mé deoirín,<br />

Nuair a bhuail an cat í,<br />

Is thit sí síos ón ard.<br />

Cibé cén mí-ádh aisteach<br />

A tháinig uirthi taisteal,<br />

Cé ’ chreidfeadh go bhféadfadh sí bás ’ fháil,<br />

Is mé ’ m’ sheasamh lena taobh.<br />

Mar ’ bheadh cineál magnet ann,<br />

Is ábhar iontais aigne dhom,<br />

An chaoi ar fhág sí an rafta,<br />

Is léim sí i mo threo.<br />

An rud is annamh is iontach,<br />

Mar a léim sé ina thintreach,<br />

Thug sé sceilp dá chrúb di,<br />

'S ní raibh fhios aici níos mó.<br />

Ciúnas binn ón éinín,<br />

'S gan inti ach méid mo mhéirín,<br />

Mar ’ bheadh éinín Dé ann,<br />

Is í imithe suas ar Neamh.<br />

Sin é críoch mo scéilín,<br />

Scéilín faoi mo dhreoilín,<br />

An chaoi ar ith an cat í<br />

'S nár fhág sé a'm ach cnámh.<br />

-Seán Monaghan<br />

432

---

MÁIRE LOCH AN IÚIR<br />

Ag siúl amach chun aonaigh 'bhí thoir ar an Chlochan Liath.<br />

Ag carraig Leim an tSionnaigh cé ‘ chím romham sa tslí<br />

Ach spéirbhean óg na háite, is í ag sileadh na ndeor:<br />

"I ngrá." ar si. 'ni thitfidh mé níos mó."<br />

Curfá<br />

Ó, ba ghile a cneas ná sneachta na haon oích'.<br />

Is ba bhinne liom a glór ná an chuach insa fhraoch.<br />

Is go siúlfainn féin an tír seo gan bhuaireamh is gan bhuairt<br />

Le grá mo chroí, 'sí Máire Loch an Iúir.<br />

Mhínigh mise di go raibh an charraig seo faoi dhraíocht,<br />

Is dá leagfadh sí a lámh uirthi go mbeadh sí pósta faoi cheann blian':<br />

Ansin shiúil muid linn go haerach ag dul soir chun an Chlocháin Leith;<br />

"Nár mhéanar dom.' ar sí, 'a bheith gan spré,"<br />

Ag teacht abhaile istoíche. iomlán gealaí insa spéir,<br />

Deora geala drúchta ag drithliú ar an fhéar;<br />

Sular scar muid ag Mín na Manrach thug mé lámh is focal di;<br />

"Nár mhéanar dom gur thréig sé mis,' ar sí.<br />

'Nár suí 'nois cois na tine, muid beirt anonn in aois.<br />

Ag smaoineamh siar ar chairde is ar laethanta ár mbaois’;<br />

Is iomaí uair a smaoiním ar an bhréag lenar mheall mé í<br />

Ag Carraig Léim an tSionnaigh 'Tríocha ‘Trí.<br />

- Malachy Duffin<br />

433

---

TAR AR AIS<br />

D'éalaigh tú uaim i gciúnas oích'<br />

Is fágadh mo chroí in ísle brí -<br />

Gan deis agam slán. Gan deis agam póg.<br />

Gan dul agam tuigbheáil is gan tú fós ach óg.<br />

Cu rfá: Tar ar ais, tar ar ais,<br />

Tar ar ais, a stór.<br />

Ní beo liom mo bheo gan tú lem ' thaobh níos mó.<br />

Tar ar ais, tar ar ais,<br />

Is siúil le m' thaobh arís —<br />

Cad a dhéanfaidh mé feasta is tú, is tú im' dhíth?<br />

Cluinfear do ghlór i mbéal na gaoith’<br />

Is canfar do mholtaí choích’;<br />

Is istigh i lár mo chroíse is san intinn seo faoi bhrón.<br />

Sea, leanfaidh mé do réalta ar fud an domhain.<br />

Dá mbeadh an saol seo ar mo mhian.<br />

Is mé 'mo sháith de mhaoin an tsaoil -<br />

Dhéanfainn malairt áite, dhéanfainn malairt slí.<br />

Ach a n-éistfi go ceansa sna Flaithis lem’ achainí.<br />

- Malachy Duffin<br />

434

---

AG PILLEADH ABHAILE<br />

Sneachta ag titim ar an talamh amuigh,<br />

Ach níl insint ar an aoibhneas atá ar m'intinn istigh.<br />

Ticéad a saothraíodh le hallas im lámh -<br />

Is beag, is beag a shíl mé go bhfeicfinn an lá.<br />

Curfá<br />

Ag pilleadh abhaile<br />

I gcomhair na Nollag in Éirinn;<br />

Ag pilleadh abhaile<br />

I measc mo chairde gaoil.<br />

Cúig bliana anois ó leag mé súil<br />

Ar cheantar mo dhúchais is ar chairde mo dhúil’.<br />

Cúig bliana liom féin ag smaoineamh siar<br />

Is gan faoiseamh ó chumha ina luí ar mo chroí.<br />

Chím cheana an aoibh ’ bheas ar mham is ar dhaid,<br />

Boladh cumhra na Nollag ar fud an tí ar fad.<br />

Driopás na bpáistí gach aon lena scéal<br />

Faoi Dhaidi na Nollag, ó nach meanar a gciall.<br />

Scairt ag an doras: ‘Tá an tacsaí réidh';<br />

An briongloid é seo roimh bhánú an lae?<br />

An doras a tharraingt amach i mo dhiaidh.<br />

Nár fheice mé arís é go dté mé i gcré.<br />

- Malachy Duffin<br />

435

---

DÚN LÚICHE<br />

Ag bun glas an Eargail is ann a tógadh mé,<br />

Is ar bhruach na Claidí a chaith tús mo shaoil:<br />

Is níl aon lá dá dtéann thart nach dtéann m'intinn siar<br />

Go dtí cairde m'óige is na laethanta a bhíodh.<br />

Curfá<br />

Dún Lúiche, Dúm Lúiche, is tú grá geal mo chroí<br />

Cé gur fada an lá anois mé i measc na gcoimhthíoch.<br />

Dún Lúiche, Dún Lúiche, is tú grá geal mo chroí,<br />

Nuair a d'fhág mé do chríocha is ann a d'fhág mé mo chroí.<br />

Ag seilg i nGleann Nimhe le héirí na gréine,<br />

Nó ag siúl tríd Ghleann Tornáin gan bhuaireamh gan léan;<br />

Is nárbh aoibhinn ár n-ealaín ag treabhadh na dtonn<br />

Ar Loch Dhún Lúiche is ar Loch Geal na Cuing’.<br />

Ba as an Mhuine Mhór Neansaí a bhi luaite liom seal.<br />

Is bhi áit dheas tí againn thoir i Mín na gColl.<br />

Ach tháinig an fiabhras is d'fhuadaigh mo mhian:<br />

Sin an fáth ar fhág mé Ard an Phota i mo dhiaidh.<br />

Gura slán ag na laetha is an chuideachta a bhíodh<br />

Istigh thart faoin Dúnán is faoi Mhín na Craoibh":<br />

Gura slán ag ar n-óige faoin Mhuine Bheag,<br />

Is an airneál go maidin i Mín na bPoll.<br />

- Malachy Duffin<br />

436

---

TÍR NA nÓG<br />

Fadó fadó in Éirinn, roimh theacht don nuaaois.<br />

Bhí cónaí ann, ar an bhFiann,<br />

Fionn 's a mhac Oisín.<br />

Is iomaí eachtra, a bhain leo siúd,<br />

Is iomaí céasadh croí,<br />

Ach ní dhéanfar dearmad ar an lá,<br />

A bhuail Oisín le Niamh.<br />

Curfá<br />

Niamh Chinn Óir, as Tír na nÓg,<br />

B'í an bhean ab áille gné.<br />

A chas ar Oisín Óg.<br />

Mheall sí é le breáthacht.<br />

Mheall sí é le póg,<br />

Is mheall sí é gan aon agó<br />

Go Tír na nÓg.<br />

Bhi Oisín, lá breá gréine, ag siúl le ciumhais na<br />

habhann.<br />

'Measc bláthanna buí, is luachra,<br />

Taibhsíodh dó an tsamhail.<br />

Spéirbhean ghléigeal álainn,<br />

A d'fhág croí an laoich sin fann,<br />

Thug cuireadh dó go Tír na nÓg,<br />

Chun síoraí cónaí ann.<br />

Curfá<br />

Tír álainn, tír na hóige,<br />

Tír dhiamhair, aislingí,<br />

Trí chéad bliain chaith Oisín ann.<br />

I ngrá go mór le Niamh,<br />

Ach fonn nár fhág é choíche<br />

Is nach bhféadfadh sé a chloí,<br />

Dul thar n-ais go hÉirinn,<br />

Go bhfeicfeadh sé í arís.<br />

Curfá<br />

"Ná fág an áit seo", arsa Niamh,<br />

"Ná himigh uaim, a chroí",<br />

"Má fhagann tusa Tír na nÓg,<br />

"Ní fhillfidh tú arís."<br />

Ach d'fhill Oisín ar Éirinn,<br />

Mar bhí fiabhras ina chroí,<br />

Is fuair sé bás os comhair an Naoimh,<br />

B'shin deireadh lena thriall.<br />

Curfá deireanach<br />

Tír na nÓg, ó Tir na nÓg.<br />

Tír uasal na draíochta a bhí ann fadó.<br />

Féach thiar ansin í,<br />

Thiar ar íor na spéire<br />

Sin an áit go mba mhaith liom bheith.<br />

Sin Tír na nÓg. Tír na nÓg.<br />

Colm Mac Sealaigh<br />

437

---

DEORA NA TÍRE<br />

Deora na tíre le mothachtáil sa ghaoth<br />

Tá muintir na hÉireann go cráifeach ag guí,<br />

Ag impí ar Dhia gan é a ligint chun báis<br />

Fear de na hÓglaigh i gcampa Long Kesh.<br />

Bhí an fhuiseog le cluinstin go hard insa spéir<br />

Ag fógairt go bródúil fána clann insan aer;<br />

Bhí saoirse na síoraíochta le cluinstin ina glór;<br />

Ach níor shil Bobby Sands oiread is deoir.<br />

Tháinig na slóite ó thíortha i gcéin<br />

Tuataigh, an Eaglais agus lucht léinn,<br />

Ag iarraidh air géilleadh, géilleadh don dlí<br />

Tabhair suas do stailc ocrais, ith do chuid bidh<br />

[bia]<br />

Bhí Mairéad ina suí sa phairlimint thall<br />

Níor thug sise isteach go raibh sé rómhall<br />

Mar an gcéanna le Charlie agus lucht Fhianna<br />

Fáil,<br />

Is leoga gach páirtí dá raibh insa Dáil.<br />

Naoi seachtainí fada a chaith sé gan bia,<br />

Gan de chomrádaithe aige ar an tsaol seo ach<br />

Dia<br />

Ina luí ina chillín ag saothrú an bháis<br />

Ar phlaincéad bheag éadrom i gcampa Long<br />

Kesh.<br />

Ar an chúigiú lá de Bhealtaine naoi gcéad<br />

ochtó a haon<br />

D’fhág sé slán ag a mhuintir, agus slán ag a<br />

bhuíon,<br />

Dhruid sé a shúile agus chuala siad é a rá:<br />

“Tiocfaidh ár lá, tiocfaidh ár lá.”<br />

438

---

"BHUF, BHUF" ARS' AN MADADH, 370<br />

A BHEAN ÚD THÍOS, 90<br />

A BHUACHAILL AN CHÚIL DUALAIGH, 194<br />

A DHÚTHAIGH MO SHINSEAR, 103<br />

A ÍOSA BHÁIN, 335<br />

A MHÁIRE BHRUINNEALL, 245<br />

A MHOIRE MHIN GHEAL, 341<br />

A MHUIRE MHÁTHAIR, 345<br />

A MHUIRE NA nGRÁST, 330<br />

A MHUIRE 'S A RI, 149<br />

A MHUIRNÍN ÓG, 208<br />

A NEANSAÍ, A MHÍLE GRÁ, 42<br />

A ÓGÁNAIGH ÓIG, 232<br />

A RÍ AN DOMHNAIGH, 342<br />

A SHAIGHDIÚIRÍN, A CHROÍ, 272<br />

A SPAILPÍN, A RÚN, 138<br />

A STÓR, A STÓR, A GHRÁ, 277<br />

A' TAISTEAL DOMH SÍOS FÁ NA CÓSTAÍ, 201<br />

ADESTE FIDELES, 346<br />

AG CRÍOST AN SÍOL, 330<br />

AG PILLEADH ABHAILE, 404<br />

AILILIÚ NA GAMHNA, 240<br />

AILIÚ ÉANAÍ, 275<br />

AINNIR DHEAS NA gCIABHFHOLT DONN, 63<br />

AIRDÍ CUAIN, 34<br />

AITHREACHAS CHATHAIL BHUÍ, 350<br />

ALÍ – DÍLLEACHTÍN GAN BHRÍ, 397<br />

AMHRÁN A' GHUTHÁIN, 361<br />

AMHRÁN AN GHAEILGEORA MHÓIR, 394<br />

AMHRÁN AN STEAIMPÍ, 158<br />

AMHRÁN AN TAE, 257<br />

AMHRÁN ANNIE, 92<br />

AMHRÁN CHAMUIS, 185<br />

AMHRÁN DÓCHAIS, 131<br />

AMHRÁN MHUINSE, 85<br />

AMHRÁN NA BÓ NÓ ROCK AN’ ROLL, 395<br />

AMHRÁN NA PÁISE, 336<br />

AMHRÁN NA SCADÁN, 139<br />

AMHRÁN NA TRÁ BÁINE, 172, 173<br />

AN ATAIREACHD ARD, 303<br />

AN BAITSILÉIR, 163<br />

AN BANBH, 193<br />

AN BHANALTRA, 248<br />

AN bhFACA TÚ AN TACSAÍ?, 373<br />

AN bhFACA TÚ MO SHÉAMAISÍN?, 366<br />

AN BINSÍN LUACHRA, 236<br />

AN BOSCA BRUSCAIR, 362<br />

AN BRÍSTE ÚR, 392<br />

AN BUACHAILL CAOL DUBH, 66<br />

AN BUACHAILL DEAS ÓG, 146<br />

AN BUINNEÁN BUÍ, 197<br />

AN CAILÍN ÁLAINN, 74, 398<br />

AN CAILÍN GAELACH, 256<br />

AN CAILÍN RUA, 154, 155<br />

AN CHÉAD MHÁIRT ‘E FHÓMHAR, 84<br />

AN CHRÚBACH, 153<br />

AN CHÚILEANN, 64<br />

AN CIARRAÍOCH MALLAITHE, 239<br />

AN CLÁR BOG DÉIL, 75<br />

AN CÓCÓNUT, 399<br />

AN CÓISIRE, 140<br />

AN CRÚISCÍN LÁN, 164<br />

AN CUBHRACHAN, 318<br />

AN DRAIGHNEÁN DONN, 169<br />

AN DREOILÍN, 401<br />

AN DROIGHNEÁN DONN, 170<br />

AN DROIMEANN DUBH Ó, 219<br />

AN DRÚCHT GEAL CEO, 113<br />

AN dTIGEAS A DAMHSA, 264<br />

AN GHIOBÓG, 145<br />

AN GILLE DONN, 317<br />

AN GRÉASAÍ, 378<br />

AN LADHRÁN TRÁ, 51<br />

AN LAOCH AR LÁR, 125<br />

AN LON DUBH IS AN CHÉIRSEACH, 174<br />

AN MAIDRÍN RUA, 278<br />

AN MHAIGHDEAN MHARA, 41<br />

AN NOLLAIG, 368<br />

AN OLLPHÉIST, 380<br />

AN PABHSAE GLÉIGEAL, 254<br />

AN PHAILISTÍN, 396<br />

AN POC AR BUILE, 132<br />

AN RAIBH TÚ AR AN gCARRAIG?, 61<br />

AN SAGAIRTÍN, 189<br />

AN SAIGHDIÚIR TRÉIGTHE, 120<br />

AN SEANDUINE, 262<br />

AN SEANDUINE DÓITE, 261<br />

AN SPAILPÍN FÁNACH, 58, 121<br />

AN SÚISÍN BÁN, 238<br />

AN tAISÉIRÍ, 337<br />

AN tAMHRÁN NÁISIÚNTA, 127<br />

AN tOILEÁN ÚR, 35<br />

AN TRÁ, 364<br />

AN TRUCAILÍN DONN, 384<br />

AN tSEANBHEAN BHOCHT, 124<br />

AN tSEANSAIS A CHAITH M’ATHAIR ROMHAM, 101<br />

AN TUIRNÍN LÍN, 93<br />

AN YAWL MHÓR, 211<br />

ANACH CUAN, 89<br />

ANDAÍ FALSA, 367<br />

ANSACHT NA nANSACHT, 57<br />

AR A GHABHÁIL 'N A' CHUAIN DAMH, 241<br />

AR ÉIRINN NÍ NEOSFAINN CÉ HÍ, 53<br />

AR MO GHABHÁIL GO BAILE ÁTHA CLIATH DOMH,<br />

216<br />

BA LOINNIREACH GRIAN AN TRÁTHNÓNA, 50<br />

BABARÓ, 270<br />

BÁBÓG NA BEALTAINE, 266<br />

439

---

BACACH SHÍL’ ANDAÍ, 271<br />

BÁIDÍN FHEIDHLIMIDH, 386<br />

BÁNCHNOIC ÉIREANN Ó, 25<br />

BANRÍON NA MARA, 96<br />

BÉAL ÁTH' hAMHNAS, 233<br />

BÉAL FEIRSTE COIS CUAIN, 19<br />

BEAN AN FHIR RUAIDH, 67<br />

BEAN AN LEANNA, 150, 156<br />

BEAN DUBH AN GHLEANNA, 68<br />

BEAN PHÁIDÍN, 297<br />

BEIDH AONACH AMÁRACH, 385<br />

BEIR MO DHÚTHRACHT, 195<br />

BHEIR MÍ Ó, 387<br />

BHÍ MÉ LÁ I bPORT LÁIRGE, 353<br />

BÓ NA LEATHADHAIRCE, 279<br />

BOG BRAON DON tSEANDUINE, 381<br />

BRÍD BHÁN, 255<br />

BRÍD BHÉASACH, 143<br />

BRÍD ÓG NÍ MHÁILLE, 48<br />

BRÍD THOMÁIS MHURCHA, 59<br />

BRIGHDÍN BHÉASAIDH, 81<br />

BRUACH LOCH PONTCHARTRAIN, 100<br />

BUACHAILL ÓN ÉIRNE, 45<br />

CÁ RABHAIS AR FEADH AN LAE UAIM?, 87<br />

CÁ RAIBH TU Ó MHAIDIN?, 86<br />

CAD É SIN DON TÉ SIN, 160<br />

CAIDÉ A CHONAIC TÚ AG AN ZÚ INNIU?, 367<br />

CAILÍN A’ tSLÉIBHE RUAIDH, 250<br />

CAILÍN DEAS CRÚITE NA mBÓ, 188<br />

CAILIN MO RUINSA, 326<br />

CAILÍN NA GAILLIMHE, 400<br />

CAILÍN NA GRUAIGE BÁINE, 206, 207<br />

CAILÍN NA GRUAIGE DOINNE, 191<br />

CAILLEACH AN AIRGID, 298<br />

CAISLEÁN UÍ NÉILL, 230<br />

CÁIT NI DHUIBHIR, 220<br />

CÁIT Ó GHARRÁN A’ BHILE, 280<br />

CAITLÍN ÓG, 213<br />

CAITLÍN TRIAIL, 212<br />

CANAN NAN GAIDHEAL, 310<br />

CAOINEADH NA dTRÍ MHUIRE, 334<br />

CASADH AN tSÚGÁIN, 258, 259<br />

CASADH CAM NA FEADARNAÍ, 265<br />

CATH CHÉIM AN FHIA, 196<br />

CÉ ‘CHUIRFIDH TÚ LIOM?, 281<br />

CEARC AGUS COILEACH, 276<br />

CEOL AN PHÍOBAIRE, 49<br />

CHI MI NA MORBHEANNA, 322<br />

CHUAIGH MÉ ‘NA ROSANN, 162<br />

CIANACH CORRACH, 88<br />

CILL AODÁIN, 20<br />

CILL CHAIS, 21<br />

CILL MHUIRE, 30<br />

CIORCAL A’ CHUAIN, 325<br />

CLUINEADH CEOL, 339<br />

CÓILÍN PHÁDRAIC SHÉAMAIS, 165<br />

COINLEACH GLAS AN FHÓMHAIR, 43, 44<br />

COISICH, A RÙIN, 308<br />

CONALL, 360<br />

CONAMARA NA hÁILLE, 94<br />

CONTAE MHAIGH EO, 226<br />

CRANN ÚLL, 359<br />

CRANNDAÍ BOGADAÍ, 372<br />

CRÍOCHA 'N OILEÁIN ÚIR, 204<br />

CRUACHA GLAS’ NA hÉIREANN, 18<br />

CRÚISCÍN LÁN, 133<br />

CUACH MO LON DUBH BUÍ, 263<br />

CÚIG RÓN THUAS AR A' CHLOCH, 364<br />

CÚIG UBH ISTIGH SA NEAD, 374<br />

CÚIGEAR FEAR AG TÓGÁIL TÍ, 363<br />

CUIREADH DO MHUIRE, 343<br />

CUIRFIMID DANDY, DANDY, 282<br />

CÚIRT BHAILE NUA, 186<br />

CÚL NA CRUAICHE, 246<br />

CÚL TIUBH NA bPÉARLAÍ, 252<br />

CUMHA AN FHILE, 83<br />

CÚNLA, 243<br />

DAIDÍ NA NOLLAG, 360<br />

DÉIRÍN DÉ, 388<br />

DEORA NA TÍRE, 407<br />

DEUS MEUS, 340<br />

D'FHAN MÉ ISTIGH DÉ SATHAIRN, 62<br />

DHÁ ÉINÍN BHEAGA, 371<br />

DHÁ LÁ DÉAG NA NOLLAG, 346<br />

DHEANAINN SÚGRADH, 305<br />

DING DONG DEDERÓ, 389<br />

DÍREACH MAR ATÁ, 104<br />

DÓCHAS LINN NAOMH PÁDRAIG, 329<br />

DOMHNALL ÓG, 178, 179<br />

DON OÍCHE ÚD I mBEITHIL, 343<br />

DÓNALL AGUS MÓRAG, 354<br />

DÓNALL NA GRÉINE, 157<br />

DÓNALL ÓG, 180<br />

DUAN CHROÍ ÍOSA, 332<br />

DÚLAMÁN NA BINNE BUÍ, 283<br />

DÚN LÚICHE, 405<br />

EADAR CAISEAL AGUS ÚRCHOILL, 171<br />

EAMANN AN CHNOIC, 111<br />

EIBHLÍN, A RÚN, 78<br />

EIBHLÍN, A RÚN., 77<br />

EILEAN MO GHAOIL, 306<br />

ÉINÍNÍ, 356<br />

ÉIRIGH IS CUIR ORT DO CHUID ÉADAIGH, 260<br />

ÉIRIGH SUAS, A STÓIRÍN, 55<br />

ELEANÓR, A RÚN, 76<br />

EOCHAILL, 253<br />

ERIKA, 65<br />

FAGAIL UIBHIST, 314<br />

FÁILTE ROMHAT A RÍ NA nAINGEAL, 340<br />

FÁINNE GEAL AN LAE, 177<br />

440

---

FAOCHÁIN IS RUACAIN, 97<br />

FAOILEÁN, FAOILEÁN, 376<br />

FAOITÍN, 284<br />

FAR AN ROBH MI AN RAOIR, 311<br />

FÁTH MO BHUARTHA, 69<br />

FHIR A’ BHATA, 304<br />

FOGHLAIM NA GAEILGE, 129<br />

FOL-Í-Ó-HÓ-RÓ, 383<br />

FUÍGFIDH MISE AN BAILE SEO, 70<br />

FÚNICÚLÍ, FÚNICÚLA, 141<br />

GABHAM MOLTA BHRÍDE, 328<br />

GAEL MISE, 17<br />

GAOTH BARRA NA dTONN, 31<br />

GARDAÍ A' RÍ, 71<br />

GEAFTAÍ BHAILE BUÍ, 249<br />

GLEANN BEAG LÁCH, 26<br />

GLEANNTÁIN GHLAS' GHAOTH DOBHAIR, 24<br />

GLÓRTHA BINNE AINGIL DÉ, 344<br />

GOG, GOG, 370<br />

GRÁSTA DÉ, 351<br />

GRIOGAL CRIDHE, 302<br />

HAIGH DIDIL DUM, 286<br />

HALLELUJAH, 107<br />

HÉ DIDIL. DIDIL, A' CAT IS AN FHIDIL, 372<br />

HÓ-BHA-ÍN, 295<br />

HUMPTAÍ DUMPTAÍ, 372<br />

I nDÚLAÍOCHT AN GHEIMHRIDH, 348<br />

ÍM BÍM BABARÓ, 288<br />

IN ÉIRINN CHAOIN, 329<br />

INDIACH DEARG, 373<br />

INÍON AN BHAOILLIGH, 181<br />

INÍON AN FHAOIT’ ÓN NGLEANN, 182<br />

INIS DHÚN RÁMHA, 33<br />

INS A’ GHLÓIR, 114<br />

IS DEAS AN BUACHAILL PÁIDÍN, 289<br />

IS FADA LIOM UAIM Í, 183<br />

IS GIRSEACH BHEAG MISE, 365<br />

IS MISE AN TIOMÁNAÍ TRAENACH, 370<br />

IS TRUA GAN PEATA AN MHAOIR AGAM, 357<br />

IS UMBÓ AERA, 294<br />

ISTIGH SA ZÚ, 374<br />

JIMÍ MO MHÍLE STÓR, 56<br />

JOHNNY SEOIGHE, 184<br />

JÓILÍN NIC ALASDAIR, 360<br />

LÁ BREÁ TE SA tSAMHRADH, 202<br />

LÁ FADÓ, 345<br />

LABHAIR AN TEANGA GHAEILGE LIOM, 130<br />

LAMPRÓIGÍN, 108<br />

LAOCH UASAL NA nGAEL, 126<br />

LAOI FHIONNUALA, 352<br />

LIAM BEAG A’ NÉILLÍN, 368<br />

LÍONTAR DÚINN AN CRÚISCÍN, 199<br />

LIZA, 393<br />

LUASCÁNACH, 371<br />

LÚIREACH PHÁDRAIG, 331<br />

MÁ THÉID TÚ CHUN AONAIGH, 247<br />

MÁ THIG TÚ ANOCHT, 347<br />

MAC UÍ GHOGAÍ, 371<br />

MAIDIN DÉ MÁIRT, 175, 218<br />

MAIDIN I mBÉARRA, 72<br />

MÁIRE BHEAG A BARRA, 234<br />

MÁIRE LOCH AN IÚIR, 402<br />

MÁIRE MHÓR, 161, 242<br />

MÁIRÍN BHÁN, 366<br />

MÁIRÍN DE BARRA, 217<br />

MÁIRSEÁIL UÍ NÉILL, 110<br />

MALAÍ NA gCUACH, 214<br />

MÉ FÉIN IS TÚ FÉIN, 39<br />

MEIGILÍ GEIG A' GABHAR, 361<br />

MEILTÍ CHEANN DUBHRAINN, 23<br />

MHEALL SI LENA GLORTHAI ME, 203<br />

MNÁ NA hÉIREANN, 54<br />

MO BHRÓN AR AN bhFARRAIGE, 229<br />

MO CHAILÍN BÁN, 38<br />

MO CHEALLACHÍN FIONN, 274<br />

MO CHRÓ BEAG AG BUN CHNOC A' TÍ, 27<br />

MO CHRUINNEAG DHONN, 321<br />

MO GHILLE MEAR, 80<br />

MO RIBHINN CHOIBHNEIL, 312<br />

MOLADH NA CÁSCA, 338<br />

MOLL DUBH A' GHLEANNA, 251<br />

MORAG A DUN BHEAGAN, 320<br />

MÚINFIMID GAEILGE DO GHRÁINNE, 130<br />

MULLACH CHEANN TÍR’, 98<br />

NA BUACHAILLÍ A BHÍ ÁLAINN, 300<br />

NA CONAIRIGH, 227<br />

NA CONNERYS, 228<br />

NA CÚIG MUCA, 372<br />

NA MÉARA, 379<br />

NA MUILTEOIRI, 391<br />

NEAINSÍN BHÁN, 47<br />

NEILLÍ, 371<br />

NEILLIDH BHÁN, 198<br />

NIGH NA hÉADAÍ, 375<br />

NÍL SÉ INA LÁ, 150<br />

NÓINÍNÍ BÁNA, 369<br />

NÓRA, 99<br />

NUAIR A BHÍ MISE ÓG, 166<br />

NUALA NA gCUACHA BUÍ, 128<br />

Ó ‘ BHEAN A TÍ, 144<br />

Ó DÓNAILL ABÚ, 115<br />

O HORO MO CHAILIN DONN, 319<br />

Ò MO DHÙTHAICH, 307<br />

OÍCHE CHIÚIN, 347<br />

OÍCHE MHAITH, 377<br />

OIDHCHE MHATH LEIBH, 309<br />

OISÍN AGUS BÓ, 363<br />

ÓLAIM PUINS, 134<br />

ONE DAY FOR RECREATION, 136<br />

ORAN EILEAN LEODHAIS, 315<br />

441

---

ÓRGHLEANN NA gCRAOBH CUMHRA, 205<br />

ÓRÓ MO BHÁIDÍN, 390<br />

ÓRÓ, ‘BHUACHAILLÍN, SEOL DO BHÓ, 285<br />

ÓRÓ, ’SÉ DO BHEATHA ABHAILE, 109<br />

ÓRÓ, BOG LIOM Í, 293<br />

PÁIDÍN Ó RAIFEARTAIGH, 290<br />

PÁISTÍ ÓGA, 369<br />

PÁISTÍN FIONN, 46<br />

PÉ 'N ÉIRINN Í, 73<br />

PEIGÌ A GHRÀIDH, 316<br />

PEIGÍN AGUS PEADAR, 143<br />

PEIGÍN LEITIR MÓIR, 142<br />

PÍOPA AINDE MHÓIR, 147<br />

PLÚIRÍN NA mBAN DONN ÓG, 222<br />

PÓCAÍ FOLAMH IS CLOIGEANN TINN, 159<br />

POTA MÓR FATAÍ, 167<br />

PREAB SAN ÓL, 148<br />

PRÍOSÚN CHLUAIN MEALA, 225<br />

RACHAIDH MO CHROÍ AR AGHAIDH, 106<br />

RÁITEACHAS NA TAIRNGREACHT, 122<br />

RAITHINEACH A BHEAN BHEAG, 273<br />

RANN NA FEIRSTE, 28<br />

RINCE PHILIB A' CHEOIL, 355<br />

RODÍ MAC CORLAÍ, 119<br />

RÓISÍN DUBH, 231<br />

ROSC CATHA NA MUMHAN, 118<br />

RÚN GEAL DILEAS, 324<br />

SADHBH NÍ MHUINGHILE, 187<br />

SAGART NA CÚILE BÁINE, 190<br />

SAIL ÓG RUA, 224<br />

SAMHRADH, 267<br />

SCÉAL GRÁ, 105<br />

SÉ OAKUM A’ PHRÍOSÚIN, 299<br />

SEACHRÁN CHARN tSIAIL, 151<br />

SEACHT nDÓLÁS NA MAIGHDINE MUIRE, 333<br />

SEACHT SUÁILCE NA MAIGHDINE MUIRE, 349<br />

SÉAMAS MAC MURCHAIDH, 215<br />

SEÁN Ó DUIBHIR AN GHLEANNA, 123<br />

SEAN-DÚN NA nGALL, 22<br />

SÉIMÍ EOGHAINÍN DUIBH, 210<br />

SEOITHÍN SEÓ, 296<br />

SEOLADH NA nGAMHNA, 223<br />

SÍN DO LAMH, A MHUIRE, 327<br />

SÍN DO LÁMHA, 373<br />

SIOBHÁN NÍ DHUIBHIR, 152<br />

SÍOS AN SLIABH, 382<br />

SIÚIL, A GHRÁ, 36<br />

SIÚIL, A RÚN, 36<br />

SLÁN AGUS BEANNACHT LE BUAIREAMH AN tSAOIL,<br />

137<br />

SLÁN CHUN PÁDRAIG SAIRSÉAL, 117<br />

SLÁN LE MÁIGH, 29<br />

SLÉIBHTE PHOMEROY, 102<br />

SLIABH GEAL gCUA, 221<br />

SLIABH NA mBAN, 116<br />

SLÓITE NA bhFIANN, 112<br />

SORAIDH LEIS AN AIT, 313<br />

SUANTRAÍ ÁR SLÁNAITHEORA, 344<br />

SUANTRAÍ HIÚDAÍ, 287<br />

TÁ AN COILEACH AG FÓGAIRT AN LAE, 268<br />

TÁ DHÁ GHABHAIRÍN BHUÍ AGAM, 292<br />

TÁ MÉ FÉIN AG DUL A' MHARCAÍOCHT, 367<br />

TÁ MÉ I MO SHUÍ, 37<br />

TÁ MISE AG BUALADH NA CRÉ, 374<br />

TÁ MO CHLEAMHNAS Á DHÉANAMH, 40<br />

TÁ NA BÁID, 291<br />

TÁ NA PÁIPÉIR Á SAIGHNEAIL, 237<br />

TÁ NEAD AG AN DREOILÍN, 269<br />

TÁIMSE 'GUS MÁIRE, 135<br />

TÁIMSE I M’ CHODLADH, 235<br />

TAR AR AIS, 403<br />

TAR CHUGAM IN MO NÉALTAÍ, 200<br />

TAR LIÚM, A CHAILÍN, LIÚM, 95<br />

TEIDHIR ABHAILE RIÚ, 301<br />

TEIDÍ BEAG BUÍ, 368<br />

THÉID A' LÁN AMACH IS ISTEACH, 209<br />

THÍOS COIS NA TRÁ DOMH, 32<br />

THÍOS FÁ GHORT NA SAILEÁN, 91<br />

THÍOS I dTEACH A' TÓRRAIMH, 60<br />

TIC TOC, 369<br />

TIOCFAIDH AN SAMHRADH, 79<br />

TÍR NA nÓG, 406<br />

TRÁTHNÓNA BEAG ARÉIR, 52<br />

TRÍ TRÉITHE NA FIANNAÍOCHTA, 352<br />

TRUP TRUP A CHAPAILLÍN, 362<br />

TUIRNE MHÁIRE, 358<br />

ÚIRCHILL AN CHREAGÁIN, 176<br />

UISCE, 374<br />

UISEAG BHEAG RUAIDH, 323<br />

ÚNA BHÁN, 192<br />

ÚRCHNOC CHÉIN MHIC CÁINTE, 244<br />

442