10.05.2013 Views

En lo principal, opone excepción dilatoria de litispendencia; en el ...

En lo principal, opone excepción dilatoria de litispendencia; en el ...

En lo principal, opone excepción dilatoria de litispendencia; en el ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>En</strong> <strong>lo</strong> <strong>principal</strong>, <strong>opone</strong> <strong>excepción</strong> <strong>dilatoria</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia; <strong>en</strong> <strong>el</strong> primer otrosí, <strong>en</strong><br />

subsidio, contesta <strong>de</strong>manda; <strong>en</strong> <strong>el</strong> segundo otrosí, acompaña docum<strong>en</strong>tos, solicitando<br />

confi<strong>de</strong>ncialidad <strong>en</strong> su caso; y, <strong>en</strong> <strong>el</strong> tercer otrosí, acompaña versión <strong>el</strong>ectrónica.<br />

H. Tribunal <strong>de</strong> Def<strong>en</strong>sa <strong>de</strong> la Libre Compet<strong>en</strong>cia<br />

Nicole Nehme Zalaquett, Cristián Dor<strong>en</strong> Quiroz, y Rafa<strong>el</strong> Collado González,<br />

abogados, <strong>en</strong> repres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> VTR Banda Ancha (Chile) S.A., <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s autos<br />

caratulados “Demanda <strong>de</strong> Universidad Católica <strong>de</strong> Chile, Corporación <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión<br />

contra VTR Banda Ancha (Chile) S.A.”, Rol C N° 154-2008, al H. Tribunal <strong>de</strong> Def<strong>en</strong>sa<br />

<strong>de</strong> la Libre Compet<strong>en</strong>cia respetuosam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>cimos:<br />

Que <strong>en</strong>contrándonos <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> plazo, v<strong>en</strong>imos <strong>en</strong> <strong>lo</strong> <strong>principal</strong> <strong>de</strong> esta pres<strong>en</strong>tación <strong>en</strong><br />

<strong>opone</strong>r la <strong>excepción</strong> <strong>dilatoria</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, <strong>de</strong> conformidad con <strong>lo</strong> establecido <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

artícu<strong>lo</strong> 303 N° 3 <strong>de</strong>l Código <strong>de</strong> Procedimi<strong>en</strong>to Civil, aplicable <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong> <strong>lo</strong> dispuesto<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 29 <strong>de</strong>l Decreto Ley N° 211 (“DL 211”), a la <strong>de</strong>manda (“Demanda”)<br />

pres<strong>en</strong>tada por Universidad Católica <strong>de</strong> Chile, Corporación <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión (“UCTV”)<br />

contra VTR Banda Ancha (Chile) S.A. (“VTR”). Fundamos esta <strong>excepción</strong> <strong>en</strong> la<br />

exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un juicio p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre las mismas partes, seguido ante <strong>el</strong> 26° Juzgado<br />

Civil <strong>de</strong> Santiago, Rol N° 3616-2002, caratulado “TVN y otro [UCTV] con Metrópolis<br />

Intercom S.A.”, al cual se acumuló <strong>el</strong> juicio seguido <strong>en</strong> <strong>el</strong> 4° Juzgado Civil <strong>de</strong> Santiago,<br />

Rol 3695-2002, caratulado “TVN y otro [UCTV] con VTR Cable Express” (“Juicio<br />

Civil”), proceso que actualm<strong>en</strong>te se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> resolución ante la Iltma.<br />

Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> Santiago, Ingreso Corte Nº 4143-2007.<br />

Aclaramos previam<strong>en</strong>te que <strong>de</strong>sarrollaremos <strong>en</strong> <strong>lo</strong> <strong>principal</strong> <strong>de</strong> este escrito <strong>lo</strong>s<br />

fundam<strong>en</strong>tos por <strong>lo</strong>s cuales se hace necesario que este H. Tribunal acoja la referida<br />

<strong>excepción</strong> <strong>dilatoria</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s cuales se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra, por supuesto, la<br />

necesidad <strong>de</strong> evitar la dictación <strong>de</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias contradictorias <strong>en</strong> juicios diversos<br />

p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s cuales la controversia sometida a <strong>de</strong>cisión <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s tribunales es<br />

básicam<strong>en</strong>te la misma. Luego, evacuaremos <strong>en</strong> subsidio, <strong>en</strong> <strong>el</strong> primer otrosí, <strong>el</strong> traslado<br />

conferido por este H. Tribunal, contestando <strong>de</strong>recham<strong>en</strong>te la Demanda <strong>de</strong> UCTV, y<br />

pidi<strong>en</strong>do que <strong>el</strong>la sea rechazada <strong>en</strong> todas sus partes por <strong>lo</strong>s fundam<strong>en</strong>tos jurídicos,<br />

económicos y <strong>de</strong> hecho que allí se <strong>de</strong>sarrollan. Si se contesta <strong>de</strong>recham<strong>en</strong>te la Demanda<br />

<strong>en</strong> este mismo escrito, <strong>en</strong> subsidio <strong>de</strong> la referida <strong>excepción</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, es por<br />

básicas razones <strong>de</strong> economía procesal y porque, asimismo, t<strong>en</strong>emos <strong>el</strong> conv<strong>en</strong>cimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> que, al conocer este H. Tribunal <strong>lo</strong>s argum<strong>en</strong>tos por <strong>lo</strong>s cuales esta parte consi<strong>de</strong>ra<br />

que <strong>de</strong>be rechazar la Demanda, se le hará más pat<strong>en</strong>te aun la necesidad <strong>de</strong> acoger la<br />

<strong>excepción</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, dada la i<strong>de</strong>ntidad evi<strong>de</strong>nte exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre la litis trabada <strong>en</strong><br />

se<strong>de</strong> civil y aqu<strong>el</strong>la que se ha traído al conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> este H. Tribunal.<br />

Dicho <strong>lo</strong> anterior, y antes <strong>de</strong> <strong>en</strong>trar <strong>de</strong>recham<strong>en</strong>te al <strong>de</strong>sarrol<strong>lo</strong> <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s argum<strong>en</strong>tos que<br />

dan cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> por qué <strong>de</strong>be <strong>en</strong> este caso acogerse la <strong>excepción</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia,<br />

efectuamos a continuación un breve resum<strong>en</strong> <strong>de</strong> la situación que vincula a UCTV y<br />

VTR, <strong>de</strong> sus antece<strong>de</strong>ntes jurídicos y <strong>de</strong> hecho, <strong>de</strong> la normativa que la regula y <strong>de</strong> <strong>lo</strong><br />

sorpr<strong>en</strong><strong>de</strong>nte que resulta, <strong>en</strong> ese contexto, la pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> la Demanda <strong>de</strong> autos. Esto<br />

1


dará <strong>el</strong> contexto necesario a la <strong>excepción</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia y a la contestación <strong>de</strong> la<br />

<strong>de</strong>manda subsidiaria.<br />

I.<br />

Breve exposición <strong>de</strong> algunos antece<strong>de</strong>ntes y argum<strong>en</strong>tos r<strong>el</strong>evantes.<br />

Resum<strong>en</strong> ejecutivo <strong>de</strong> la posición <strong>de</strong> VTR.<br />

<strong>En</strong> su Demanda, y luego <strong>de</strong> efectuar una narración <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s hechos que realm<strong>en</strong>te<br />

sorpr<strong>en</strong><strong>de</strong> por <strong>lo</strong> parcial, sesgada e incorrecta, como se verá, UCTV imputa a VTR haber<br />

supuestam<strong>en</strong>te incurrido <strong>en</strong> un abuso <strong>de</strong> posición dominante por <strong>lo</strong> que UCTV<br />

consi<strong>de</strong>ra sería un “<strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> VTR <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> Canal 13 sobre su señal y<br />

cont<strong>en</strong>idos” (fojas 19), propiedad que según UCTV <strong>de</strong>riva <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor <strong>de</strong> UCTV<br />

sobre su señal y <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos conexos a ese <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor (fojas 20). Este<br />

<strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la propiedad int<strong>el</strong>ectual <strong>de</strong> UCTV se materializaría <strong>en</strong> que VTR<br />

incorporaría “sin la autorización <strong>de</strong> Canal 13 a su oferta programática la referida señal y cont<strong>en</strong>idos”<br />

(fojas 8). Como corolario <strong>de</strong> <strong>lo</strong> anterior UCTV, sin más, <strong>de</strong>duce la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> otras<br />

dos conductas <strong>de</strong> VTR que se <strong>en</strong>carga <strong>de</strong> calificar <strong>de</strong> abusivas. Primero, la <strong>de</strong><br />

discriminación arbitraria, porque VTR, específicam<strong>en</strong>te por <strong>de</strong>sconocer la propiedad<br />

int<strong>el</strong>ectual <strong>de</strong> UCTV no le pagaría por su señal y sus cont<strong>en</strong>idos, mi<strong>en</strong>tras que sí pagaría<br />

una contraprestación <strong>en</strong> dinero a otros proveedores <strong>de</strong> señales y cont<strong>en</strong>idos (fojas 21 y<br />

22). Segundo, la <strong>de</strong> presumiblem<strong>en</strong>te poner a UCTV <strong>en</strong> la posición <strong>de</strong> otorgar a VTR<br />

subsidios forzosos e injustos y <strong>el</strong><strong>lo</strong>, nuevam<strong>en</strong>te, por <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que VTR no pagaría<br />

por cont<strong>en</strong>idos que serían <strong>de</strong> propiedad <strong>de</strong> UCTV, como consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>de</strong>sconocer<br />

<strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual <strong>de</strong> UCTV (fojas 22 y 23). Finalm<strong>en</strong>te, UCTV<br />

m<strong>en</strong>ciona que la supuesta aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> una conv<strong>en</strong>ción <strong>en</strong>tre UCTV y VTR que regule las<br />

materias anteriores, podría materializarse <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tuales conductas futuras que podrían<br />

afectar “al propio Canal 13” (fojas 23), como <strong>lo</strong> serían su exclusión unilateral <strong>de</strong> la<br />

programación que recib<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s usuarios <strong>de</strong> VTR o la re-ubicación <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV <strong>en</strong><br />

la grilla <strong>de</strong> VTR, sin que al efecto indique indicio alguno que haga presumible respecto<br />

<strong>de</strong> UCTV esa supuesta conducta abusiva, futura y ev<strong>en</strong>tual, la que sin embargo califica<br />

<strong>de</strong> “am<strong>en</strong>aza real” (fojas 24).<br />

M<strong>en</strong>cionábamos que la narración <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s hechos efectuada por UCTV resulta gravem<strong>en</strong>te<br />

sesgada e incorrecta, porque dicha narración, y la asunción <strong>de</strong> int<strong>en</strong>ciones y<br />

consecu<strong>en</strong>cias jurídicas que <strong>de</strong> <strong>el</strong>las se <strong>de</strong>rivan <strong>en</strong> la Demanda, omit<strong>en</strong> r<strong>el</strong>evantísimas<br />

circunstancias para la compr<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> la r<strong>el</strong>ación histórica y actual exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre UCTV<br />

y VTR, tanto <strong>en</strong> <strong>lo</strong> fáctico como <strong>en</strong> <strong>lo</strong> jurídico. Se compr<strong>en</strong><strong>de</strong>, y es natural, que la<br />

exposición <strong>de</strong> hechos <strong>de</strong> una <strong>de</strong>manda busque reflejar una realidad que sea acor<strong>de</strong> a la<br />

posición jurídica <strong>de</strong> qui<strong>en</strong> la pres<strong>en</strong>ta. Sin embargo, cuando una <strong>de</strong>manda, como es <strong>el</strong><br />

caso, simplem<strong>en</strong>te sil<strong>en</strong>cia <strong>el</strong> conjunto <strong>de</strong> circunstancias que son es<strong>en</strong>ciales para la<br />

compr<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> la controversia que <strong>en</strong> <strong>el</strong>la se <strong>de</strong>scribe, y a<strong>de</strong>más r<strong>el</strong>ata sesgadam<strong>en</strong>te <strong>lo</strong>s<br />

hechos que no sil<strong>en</strong>cia, se exce<strong>de</strong>n <strong>en</strong> nuestra respetuosa opinión <strong>lo</strong>s límites <strong>de</strong> <strong>lo</strong> que<br />

razonablem<strong>en</strong>te resulta aceptable <strong>en</strong> se<strong>de</strong> judicial.<br />

<strong>En</strong> efecto, <strong>en</strong> la Demanda <strong>de</strong> autos, UCTV:<br />

1. Se <strong>en</strong>carga <strong>de</strong> omitir, a <strong>lo</strong> largo <strong>de</strong> todo su escrito, que la r<strong>el</strong>ación <strong>en</strong>tre VTR y<br />

UCTV que <strong>el</strong>la califica <strong>de</strong> “abuso <strong>de</strong> posición dominante”, se ha mant<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> términos<br />

similares <strong>en</strong> <strong>lo</strong> sustancial por más <strong>de</strong> 15 años, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que las pre<strong>de</strong>cesoras <strong>de</strong> VTR<br />

2


iniciaron la prestación <strong>de</strong> servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión por cable <strong>en</strong> Chile, a inicios <strong>de</strong> la década<br />

<strong>de</strong> <strong>lo</strong>s 90’, con participaciones <strong>de</strong> mercado absolutam<strong>en</strong>te ínfimas, <strong>de</strong> manera que mal<br />

pue<strong>de</strong> atribuirse a las conductas <strong>de</strong> VTR <strong>el</strong> supuesto carácter <strong>de</strong> un abuso <strong>de</strong> posición<br />

dominante, como si <strong>el</strong>las resultaran <strong>de</strong> la int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> exp<strong>lo</strong>tar abusivam<strong>en</strong>te y<br />

rep<strong>en</strong>tinam<strong>en</strong>te tal supuesta posición.<br />

2. Sil<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>liberadam<strong>en</strong>te cualquier m<strong>en</strong>ción al estatuto normativo <strong>de</strong> rango legal<br />

y constitucional que rige la difusión <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta <strong>en</strong> Chile,<br />

especialm<strong>en</strong>te cuando se trata <strong>de</strong> empresas que, como UCTV, recibieron <strong>de</strong>l Estado <strong>de</strong><br />

Chile una concesión gratuita y perpetua que <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong> tal les permite gozar <strong>de</strong> un<br />

bi<strong>en</strong> nacional <strong>de</strong> uso público <strong>de</strong> <strong>en</strong>orme va<strong>lo</strong>r; omite <strong>el</strong> que esa regulación obliga a<br />

UCTV, que goza <strong>de</strong> concesiones que cubr<strong>en</strong> todo <strong>el</strong> territorio nacional, como su <strong>de</strong>ber<br />

es<strong>en</strong>cial, a alcanzar con su señal al conjunto <strong>de</strong> la población nacional, <strong>de</strong> manera<br />

universal, gratuita y no discriminatoria, <strong>de</strong>bi<strong>en</strong>do <strong>de</strong>sarrollar las inversiones necesarias<br />

para esos efectos; y olvida que VTR no hace más que permitir que sus usuarios reciban<br />

precisam<strong>en</strong>te esa señal que UCTV está obligada a hacerles llegar <strong>de</strong> manera gratuita y no<br />

discriminatoria, sin que VTR la altere, interv<strong>en</strong>ga ni fije <strong>de</strong> modo alguno.<br />

3. Tampoco m<strong>en</strong>ciona que <strong>el</strong> estatuto <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual que invoca para<br />

justificar la propiedad <strong>en</strong> la cual basa <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> su Demanda <strong>en</strong>tera, es un estatuto<br />

que conti<strong>en</strong>e normas específicas r<strong>el</strong>ativas a las señales <strong>de</strong> <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> radiodifusión,<br />

como es <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> UCTV, las que <strong>en</strong> <strong>lo</strong> sustancial só<strong>lo</strong> prevén que por <strong>el</strong>las se pague<br />

cuando qui<strong>en</strong> retransmita esas señales alcance un nuevo público, esto es un público<br />

distinto a aquél que la <strong>en</strong>tidad <strong>de</strong> radiodifusión <strong>de</strong> que se trate <strong>de</strong>bió haber cubierto <strong>en</strong><br />

virtud <strong>de</strong> las obligaciones <strong>de</strong>rivadas <strong>de</strong> sus concesiones <strong>de</strong> radiodifusión. Más aun,<br />

aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong> que es retransmisión ti<strong>en</strong>e un s<strong>en</strong>tido especial bajo esas normas, si<strong>en</strong>do evi<strong>de</strong>nte<br />

que VTR no efectúa retransmisión como ya se ha reconocido <strong>en</strong> se<strong>de</strong> judicial.<br />

4. Por sobre todo, y esto es <strong>lo</strong> más grave, UCTV omite totalm<strong>en</strong>te que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra<br />

actualm<strong>en</strong>te p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre las mismas partes (UCTV y VTR), por la misma causa<br />

(supuesto <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> un <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> propiedad <strong>de</strong> UCTV sobre sus señales y<br />

cont<strong>en</strong>idos) y con idéntico objeto (obt<strong>en</strong>er <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> VTR que cese <strong>el</strong> supuesto uso<br />

in<strong>de</strong>bido <strong>de</strong> la señal y cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> UCTV y que la remunere por ese presunto uso), <strong>el</strong><br />

Juicio Civil que fue fallado <strong>en</strong> primera instancia recién <strong>el</strong> año 2006 por <strong>el</strong> 26° Juzgado<br />

Civil <strong>de</strong> Santiago, bajo <strong>el</strong> Rol N°3616-2002 y que actualm<strong>en</strong>te se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />

tramitación ante la Iltma. Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> Santiago (Ingreso Corte Nº 4143-<br />

2007).<br />

La omisión a que nos referimos <strong>en</strong> este caso es especialm<strong>en</strong>te grave porque, <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco<br />

<strong>de</strong>l r<strong>el</strong>ato sesgado que <strong>de</strong> la materia hace UCTV a fojas 21, no señala que <strong>el</strong> Juicio Civil<br />

<strong>en</strong> cuestión se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisión ante <strong>lo</strong>s tribunales ordinarios. Tampoco<br />

m<strong>en</strong>ciona UCTV que la s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> primera instancia que dictó <strong>el</strong> 26° Juzgado Civil <strong>de</strong><br />

Santiago (“S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil”) fue favorable a VTR al reconocer que las señales abiertas<br />

como las <strong>de</strong> UCTV ti<strong>en</strong><strong>en</strong> un carácter gratuito y <strong>de</strong>b<strong>en</strong> alcanzar <strong>de</strong> manera universal a la<br />

población, que VTR no afecta la propiedad int<strong>el</strong>ectual <strong>de</strong> UCTV al redifundir la señal <strong>de</strong><br />

que se trata pues <strong>en</strong> nada la altera ni modifica, y al <strong>de</strong>cidir <strong>en</strong> <strong>de</strong>finitiva que no existe uso<br />

injustificado alguno <strong>de</strong> la referida señal por parte <strong>de</strong> VTR y que por <strong>el</strong><strong>lo</strong> VTR no <strong>de</strong>be<br />

pagar a UCTV. M<strong>en</strong>os aun reconoce UCTV que la <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa que VTR efectuó fue seria y<br />

fundam<strong>en</strong>tada, dando a<strong>de</strong>cuada cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s hechos y <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho involucrados, lejos <strong>de</strong><br />

3


la caricaturizada supuesta <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa <strong>de</strong> VTR pres<strong>en</strong>tada por UCTV a fojas 21, sección B.<br />

Y, por sobre todo, omite UCTV que <strong>el</strong> juzgador civil estableció la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un<br />

contrato <strong>en</strong>tre UCTV y VTR, con claros y nítidos cont<strong>en</strong>idos, contrato <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong>l cual<br />

se regulan las distintas materias que UCTV argum<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> su nueva Demanda, esta vez<br />

ante <strong>el</strong> H. Tribunal, que no estarían reguladas; si<strong>en</strong>do <strong>el</strong><strong>lo</strong> tan cierto que la ap<strong>el</strong>ación<br />

pres<strong>en</strong>tada por UCTV, p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisión, persigue nada m<strong>en</strong>os que poner término a<br />

dicho contrato vig<strong>en</strong>te. Cabe <strong>de</strong>stacar que, <strong>en</strong>tre otros aspectos, la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia civil<br />

resolvió:<br />

“Que la actividad realizada por <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> cable no es cata<strong>lo</strong>gable como<br />

retransmisión, toda vez que ha quedado fehaci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te acreditado que la señal<br />

transmitida por VTR y Metrópolis es la misma que emit<strong>en</strong> TVN y UCTV <strong>en</strong><br />

forma simultánea, sin experim<strong>en</strong>tar alteración alguna <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que respecta al tiempo,<br />

forma o integridad con que llega la señal” (...). Fojas 1758.<br />

“Que <strong>lo</strong>s canales que emit<strong>en</strong> la señal <strong>de</strong> libre recepción, <strong>en</strong> su calidad <strong>de</strong><br />

concesionarias <strong>de</strong> un bi<strong>en</strong> nacional <strong>de</strong> uso público, cual es <strong>el</strong> espectro<br />

radio<strong>el</strong>éctrico, se les ha otorgado tal b<strong>en</strong>eficio por <strong>el</strong> Estado, con la sola<br />

condición <strong>de</strong> permitir que la señal emitida por <strong>el</strong><strong>lo</strong>s sea recibida <strong>en</strong> forma gratuita<br />

y libre <strong>de</strong> discriminación por toda la población chil<strong>en</strong>a. Luego, <strong>en</strong> consi<strong>de</strong>ración a<br />

este principio básico, <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>mandantes no pue<strong>de</strong>n solicitar la terminación <strong>de</strong> la<br />

utilización <strong>de</strong> la señal abierta que realizan <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> cable, por cuanto esto<br />

significaría una restricción al <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> todos <strong>lo</strong>s chil<strong>en</strong>os a recibir esta señal”<br />

(...). Fojas 1759.<br />

“Que <strong>de</strong>l análisis y pon<strong>de</strong>ración <strong>de</strong> la prueba r<strong>en</strong>dida, este juzgador, ti<strong>en</strong>e por<br />

acreditado que <strong>en</strong>tre las partes, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> año 1996 <strong>en</strong> a<strong>de</strong>lante se perfeccionó un<br />

contrato, cuyos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos y características <strong>principal</strong>es han consistido <strong>en</strong> que por<br />

una parte Metrópolis Intercom S.A. y VTR Banda Ancha S.A. han adquirido <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>recho para transmitir, por sus señales <strong>de</strong> cable, la programación que TVN y<br />

UCTV emite por su señal abierta; por otro lado, han adquirido como obligación<br />

<strong>el</strong> t<strong>en</strong>er que transportar esta señal, sin po<strong>de</strong>r modificar ni alterar ésta <strong>en</strong> cuanto a<br />

sus cont<strong>en</strong>idos y distribuirla a sus abonados para que éstos reciban <strong>en</strong> óptimas<br />

condiciones la señal <strong>de</strong> ambos canales. Que por la razón anterior, se acogerá la<br />

tesis <strong>de</strong> la <strong>de</strong>mandada <strong>principal</strong>, <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> que dichas empresas <strong>de</strong> cable<br />

están autorizadas contractualm<strong>en</strong>te para <strong>de</strong>sarrollar dichas transmisiones,<br />

cualquiera sea la <strong>de</strong>nominación y naturaleza que se admita ti<strong>en</strong>e este contrato<br />

perfeccionado <strong>en</strong>tre <strong>el</strong><strong>lo</strong>s”. Fojas 1760 y 1761.<br />

Adicionalm<strong>en</strong>te omite UCTV que ha int<strong>en</strong>tado también llevar esta misma discusión<br />

contra la Compañía <strong>de</strong> T<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>de</strong> Chile S.A. (“T<strong>el</strong>efónica”), la que no<br />

podría <strong>de</strong>cirse que ti<strong>en</strong>e posición dominante <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago,<br />

discusión que nuevam<strong>en</strong>te fue <strong>de</strong>sechada, por improce<strong>de</strong>nte, por la Iltma. Corte <strong>de</strong><br />

Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> Santiago, como se verá.<br />

5. Luego, al señalar que “VTR se niega a suscribir con mi repres<strong>en</strong>tada” contratos que<br />

regul<strong>en</strong> las r<strong>el</strong>aciones <strong>en</strong>tre VTR y UCTV (fojas 23), UCTV nuevam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>sconoce la<br />

realidad. Desconoce que existe una s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un tribunal civil que afirma la exist<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> ese contrato, contrato al que UCTV ha precisam<strong>en</strong>te pedido que se le ponga término<br />

por vía <strong>de</strong> su ap<strong>el</strong>ación. Pero, <strong>lo</strong> que es más importante para dar cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> la<br />

int<strong>en</strong>cionalidad con que ha actuado VTR, <strong>de</strong>sconoce UCTV que, una vez dictada la<br />

referida s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> primera instancia, y mi<strong>en</strong>tras <strong>el</strong> procedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> que se trata<br />

estuvo susp<strong>en</strong>dido por más <strong>de</strong> treinta días <strong>de</strong> común acuerdo, VTR estuvo siempre llana<br />

y dispuesta a c<strong>el</strong>ebrar un contrato, <strong>en</strong> términos razonables y equitativos, contrato que<br />

4


finalm<strong>en</strong>te no fue suscrito porque las <strong>de</strong>mandantes <strong>de</strong> esa causa, UCTV y T<strong>el</strong>evisión<br />

Nacional <strong>de</strong> Chile (“TVN”) –<strong>en</strong> conjunto, las empresas dominantes <strong>de</strong>l mercado <strong>de</strong> la<br />

t<strong>el</strong>evisión abierta-, <strong>de</strong>sahuciaron unilateralm<strong>en</strong>te y <strong>de</strong> forma intempestiva las<br />

negociaciones <strong>en</strong>tonces <strong>en</strong> curso.<br />

6. Adicionalm<strong>en</strong>te, <strong>el</strong> análisis económico <strong>de</strong> las r<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> las partes que efectúa<br />

UCTV <strong>en</strong> su Demanda, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> no guardar difer<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> ningún aspecto sustancial<br />

con <strong>lo</strong> discutido y fallado <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong>l Juicio Civil, adolece <strong>de</strong> nuevas omisiones<br />

r<strong>el</strong>evantes, que <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong> resum<strong>en</strong> se pres<strong>en</strong>tan a continuación.<br />

a. Primero, omite que un tribunal <strong>de</strong> <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia, como <strong>lo</strong> es este<br />

H. Tribunal, no está llamado a <strong>de</strong>cidir sobre una atribución <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos que <strong>de</strong>riva<br />

<strong>de</strong> la aplicación <strong>de</strong> leyes especiales, como <strong>lo</strong> son las leyes <strong>de</strong> protección <strong>de</strong> la<br />

propiedad int<strong>el</strong>ectual o las leyes referidas a la t<strong>el</strong>evisión abierta; atribución que<br />

resulta ser un presupuesto necesario para la <strong>de</strong>terminación posterior <strong>de</strong> la<br />

exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un ev<strong>en</strong>tual abuso, <strong>de</strong> existir posición dominante. <strong>En</strong> efecto, si <strong>de</strong><br />

acuerdo a la aplicación <strong>de</strong> las leyes especiales <strong>de</strong> que se trata, no existiera un uso<br />

ilegítimo <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV y <strong>de</strong> sus cont<strong>en</strong>idos por parte <strong>de</strong> VTR, como <strong>lo</strong><br />

sosti<strong>en</strong>e fehaci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te nuestra repres<strong>en</strong>tada, y no correspondiera legalm<strong>en</strong>te<br />

pagar porque <strong>lo</strong>s usuarios <strong>de</strong> VTR recibieran tal señal, si<strong>en</strong>do perfectam<strong>en</strong>te<br />

legítima <strong>en</strong> <strong>de</strong>recho la conducta <strong>de</strong> VTR ¿cabría concluir la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> alguna<br />

clase <strong>de</strong> abuso <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> VTR? ¿Habría antijuridicidad <strong>en</strong> la conducta <strong>de</strong> VTR?<br />

La respuesta negativa evi<strong>de</strong>ncia que, aunque UCTV <strong>lo</strong> haya omitido, no podría este<br />

H. Tribunal <strong>de</strong>terminar la ev<strong>en</strong>tual exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un abuso <strong>en</strong> la conducta <strong>de</strong> VTR,<br />

sin previam<strong>en</strong>te calificar <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido y alcance <strong>de</strong> las pertin<strong>en</strong>tes normas especiales<br />

sobre propiedad int<strong>el</strong>ectual y sobre t<strong>el</strong>evisión. Y resulta ser que tal calificación está<br />

precisam<strong>en</strong>te si<strong>en</strong>do efectuada por <strong>lo</strong>s tribunales ordinarios <strong>de</strong> justicia.<br />

b. Segundo, tampoco m<strong>en</strong>ciona que la función que ejerce VTR <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación con <strong>lo</strong>s<br />

t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes que al mismo tiempo son sus suscriptores, es una función pl<strong>en</strong>a y<br />

totalm<strong>en</strong>te coher<strong>en</strong>te con <strong>lo</strong>s fines <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta y con la legislación <strong>de</strong><br />

propiedad int<strong>el</strong>ectual. <strong>En</strong> efecto, cuando <strong>lo</strong>s usuarios <strong>de</strong> VTR captan canales <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión abierta, recib<strong>en</strong> precisa y específicam<strong>en</strong>te la misma señal que UCTV ha<br />

puesto <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire, sin ninguna alteración o interv<strong>en</strong>ción. VTR no dispone <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV, <strong>de</strong> modo alguno y, <strong>en</strong> cambio, constituye un<br />

simple medio técnico por <strong>el</strong> cual se pone a disposición <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes la señal<br />

<strong>de</strong> libre recepción. Con <strong>el</strong><strong>lo</strong>, só<strong>lo</strong> se ha v<strong>en</strong>ido cumpli<strong>en</strong>do a cabalidad con la<br />

función pública que atribuye la legislación vig<strong>en</strong>te a <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

abierta: la <strong>de</strong> alcanzar a la totalidad <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s chil<strong>en</strong>os <strong>de</strong> manera libre, g<strong>en</strong>eral y no<br />

discriminatoria. Más aun, VTR no cobra un distinto va<strong>lo</strong>r por su grilla <strong>en</strong> aqu<strong>el</strong>las<br />

áreas geográficas <strong>en</strong> las que la señal <strong>de</strong> libre recepción es efectivam<strong>en</strong>te recibida o<br />

recibida con bu<strong>en</strong>a calidad directam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire y <strong>en</strong> las áreas <strong>en</strong> que la señal<br />

abierta no se recibe por <strong>lo</strong>s usuarios sino por la vía <strong>de</strong> la tecno<strong>lo</strong>gía <strong>de</strong>l cable.<br />

c. Tercero, no señala UCTV que <strong>en</strong> la r<strong>el</strong>ación histórica que ha existido <strong>en</strong>tre esa<br />

compañía y VTR, como bi<strong>en</strong> <strong>lo</strong> reconoció la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil, UCTV ha obt<strong>en</strong>ido<br />

<strong>en</strong>ormes b<strong>en</strong>eficios económicos, pues, <strong>en</strong>tre otros: (a) VTR le ha permitido cubrir<br />

aqu<strong>el</strong>las zonas <strong>en</strong> que la recepción <strong>de</strong> la señal abierta no es posible o muy<br />

<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>te, muchas <strong>de</strong> las cuales coinci<strong>de</strong>n con lugares <strong>de</strong> segm<strong>en</strong>tos<br />

5


socioeconómicos altos y medios, que son aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s que más reportan v<strong>en</strong>tajas<br />

económicas a UCTV <strong>en</strong> términos publicitarios o, <strong>en</strong> su caso, ha permitido que <strong>lo</strong>s<br />

usuarios reciban su señal a través <strong>de</strong>l cable con mucha mejor calidad; (b) le ha<br />

evitado <strong>de</strong>sarrollar importantes inversiones -que las concesiones <strong>de</strong> UCTV le<br />

exig<strong>en</strong>- para alcanzar a importantes sectores <strong>de</strong> la población; (c) con <strong>el</strong><strong>lo</strong> le ha<br />

facilitado <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> su obligación es<strong>en</strong>cial <strong>de</strong> cubrir a <strong>lo</strong>s usuarios<br />

cont<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> su área <strong>de</strong> cobertura, <strong>de</strong> manera gratuita y no discriminatoria, sin<br />

por <strong>el</strong><strong>lo</strong>, sufrir afectación alguna <strong>en</strong> la calidad <strong>de</strong> su señal –sino todo <strong>lo</strong> contrario-;<br />

y, (d) le ha permitido lucrar <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s ingresos publicitarios recibidos a partir <strong>de</strong>l rating<br />

g<strong>en</strong>erado por <strong>lo</strong>s cli<strong>en</strong>tes que recib<strong>en</strong> la señal abierta por intermedio <strong>de</strong>l cable (con<br />

un va<strong>lo</strong>r que, según cálcu<strong>lo</strong>s pres<strong>en</strong>tados <strong>en</strong> <strong>el</strong> Juicio Civil, alcanzaban <strong>el</strong> año 2002<br />

aproximadam<strong>en</strong>te <strong>lo</strong>s 15 mil<strong>lo</strong>nes <strong>de</strong> dólares <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s Estados Unidos al año). Tanto<br />

es así, y <strong>el</strong><strong>lo</strong> es <strong>de</strong>cisorio, que <strong>en</strong> aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s casos <strong>en</strong> que la señal <strong>de</strong> UCTV no ti<strong>en</strong>e<br />

una bu<strong>en</strong>a calidad ni siquiera para que las ant<strong>en</strong>as <strong>de</strong> VTR la reciban <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire,<br />

la propia UCTV ha v<strong>en</strong>ido <strong>en</strong>tregando a VTR perman<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> tiempo, y <strong>de</strong><br />

manera voluntaria, <strong>de</strong>scodificadores y <strong>de</strong>más aparatos técnicos para que VTR<br />

obt<strong>en</strong>ga dicha señal <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>lo</strong>s satélites <strong>de</strong> UCTV. Y esa conducta ha sido una<br />

constante antes <strong>de</strong>l Juicio Civil, durante dicho juicio e incluso <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l mismo,<br />

como se acreditará. Qué mejor evi<strong>de</strong>ncia acerca <strong>de</strong> <strong>lo</strong> b<strong>en</strong>eficioso que resulta para<br />

UCTV que sus señales sean recibidas, y bi<strong>en</strong> recibidas, por <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes que son<br />

cli<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> VTR.<br />

d. Cuarto, no pue<strong>de</strong> replantearse ahora, intempestivam<strong>en</strong>te, la r<strong>el</strong>ación comercial<br />

exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre un operador <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta y uno <strong>de</strong> cable sin <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>en</strong><br />

toda su integridad la normativa vig<strong>en</strong>te y <strong>lo</strong>s b<strong>en</strong>eficios obt<strong>en</strong>idos por <strong>lo</strong>s dos<br />

actores históricam<strong>en</strong>te. Si se pret<strong>en</strong>diera ahora volver dineraria la r<strong>el</strong>ación, a<strong>de</strong>más<br />

<strong>de</strong> poner <strong>en</strong> t<strong>el</strong>a <strong>de</strong> juicio <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to por parte <strong>de</strong> UCTV <strong>de</strong> su obligación <strong>de</strong><br />

proveer su señal <strong>de</strong> libre difusión a todos <strong>lo</strong>s habitantes <strong>de</strong> forma gratuita y no<br />

discriminatoria, necesariam<strong>en</strong>te <strong>el</strong><strong>lo</strong> <strong>de</strong>biera suponer, a<strong>de</strong>más, un a<strong>de</strong>cuado análisis<br />

<strong>de</strong> las prestaciones mutuas <strong>en</strong>tregadas, <strong>de</strong> su va<strong>lo</strong>rización y <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s b<strong>en</strong>eficios<br />

recibidos. VTR sosti<strong>en</strong>e seriam<strong>en</strong>te que, si ese fuera <strong>el</strong> caso, obviam<strong>en</strong>te<br />

correspon<strong>de</strong>ría a UCTV pagar a VTR, y no al revés (y este es <strong>el</strong> fundam<strong>en</strong>to, por <strong>lo</strong><br />

<strong>de</strong>más, <strong>de</strong> la ap<strong>el</strong>ación que la propia Metrópolis Intercom S.A. -pre<strong>de</strong>cesora <strong>de</strong><br />

VTR-, pres<strong>en</strong>tó, <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a este particular aspecto, <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia<br />

Civil). Es UCTV qui<strong>en</strong> se b<strong>en</strong>eficia <strong>de</strong> llegar a más usuarios gracias a VTR, es<br />

UCTV qui<strong>en</strong> gracias a eso increm<strong>en</strong>ta su rating y lucra, es UCTV qui<strong>en</strong> no incurre<br />

<strong>en</strong> inversiones para <strong>de</strong>sarrollar la cobertura a la que su concesión le obliga. Y ese es<br />

precisam<strong>en</strong>te <strong>el</strong> punto que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> discusión y análisis ante <strong>lo</strong>s tribunales<br />

ordinarios.<br />

e. Quinto, mirado todo <strong>lo</strong> anterior <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la perspectiva <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s mercados r<strong>el</strong>evantes <strong>de</strong><br />

esta causa, queda <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia que estos son <strong>principal</strong>m<strong>en</strong>te dos, y se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran<br />

interr<strong>el</strong>acionados. El primero, <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> provisión <strong>de</strong> señales <strong>en</strong> <strong>el</strong> cual se<br />

interr<strong>el</strong>acionan <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong> proveedores, <strong>lo</strong>s dueños <strong>de</strong> señales, y <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong><br />

distribuidores, las empresas que transmit<strong>en</strong> tales señales al público, resultando<br />

es<strong>en</strong>cial dilucidar <strong>en</strong> ese caso si pert<strong>en</strong>ec<strong>en</strong> o no a <strong>lo</strong>s ofer<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> ese mercado las<br />

concesionarias <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> libre recepción, <strong>de</strong>stinadas a alcanzar a la totalidad <strong>de</strong>l<br />

público y por las cuales <strong>el</strong> público ti<strong>en</strong>e <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho legal a no pagar, las que, al<br />

mismo tiempo, no pue<strong>de</strong>n ser alteradas ni modificadas por las empresas <strong>de</strong><br />

6


distribución –a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> las señales <strong>de</strong> pago-. Como veremos, la Resolución<br />

N°01/2004 (“Resolución 01”) <strong>de</strong> este H. Tribunal ya a<strong>de</strong>lantó un juicio <strong>en</strong> la<br />

materia, separando a <strong>lo</strong>s proveedores <strong>de</strong> señales pagadas <strong>de</strong> las concesionarias <strong>de</strong><br />

señales <strong>de</strong> libre recepción. El segundo, <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, ya<br />

<strong>de</strong>finido por la Resolución 01, <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong>l cual las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong><br />

pago, con diversas tecno<strong>lo</strong>gías, compit<strong>en</strong> por las prefer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s usuarios, que<br />

pagan por sus cont<strong>en</strong>idos, no formando parte <strong>de</strong> ese mercado, como <strong>lo</strong> estableció<br />

esa Resolución 01, las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta. Este último mercado, por <strong>lo</strong><br />

<strong>de</strong>más ha pres<strong>en</strong>tado una vertiginosa evolución competitiva <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s últimos tres<br />

años, con una pérdida <strong>de</strong> participación <strong>de</strong> mercado <strong>de</strong> VTR <strong>de</strong> cerca <strong>de</strong>l 20%,<br />

dando <strong>el</strong><strong>lo</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> su dinamismo y bajas barreras <strong>de</strong> <strong>en</strong>trada. Esto, sin perjuicio<br />

<strong>de</strong> que también <strong>de</strong>b<strong>en</strong> analizarse <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> avisaje publicitario <strong>en</strong> <strong>el</strong> que UCTV<br />

cu<strong>en</strong>ta con una posición mayoritaria; y <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> medios <strong>de</strong> recepción <strong>de</strong> las<br />

señales abiertas, <strong>en</strong> <strong>el</strong> que UCTV no ha remunerado –ni ha buscado remunerar,<br />

obviam<strong>en</strong>te- a VTR hasta la fecha.<br />

f. Sexto, <strong>en</strong> estos mercados, y <strong>en</strong> su interr<strong>el</strong>ación con UCTV, VTR no ha incurrido<br />

<strong>en</strong> abuso alguno. Su conducta, históricam<strong>en</strong>te consist<strong>en</strong>te <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que VTR t<strong>en</strong>ía<br />

participaciones ínfimas <strong>de</strong> mercado, se ha basado <strong>en</strong> <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l estatuto<br />

legal <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta <strong>en</strong> Chile y <strong>de</strong> la propiedad int<strong>el</strong>ectual como <strong>lo</strong><br />

reconoció la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil. Más aun, VTR no ha afectado <strong>en</strong> modo alguno la<br />

señal <strong>de</strong> UCTV, haciéndola simplem<strong>en</strong>te disponible para sus cli<strong>en</strong>tes; jamás se ha<br />

atribuido su titularidad ni la ha interv<strong>en</strong>ido. UCTV se ha b<strong>en</strong>eficiado especialm<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong> su r<strong>el</strong>ación con VTR, obt<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong> un importante lucro, como <strong>lo</strong> <strong>de</strong>ja <strong>en</strong><br />

evi<strong>de</strong>ncia <strong>el</strong> mismo hecho <strong>de</strong> que ahora solicite a este H. Tribunal, que se le<br />

asegure su mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> la grilla <strong>de</strong> VTR y más aun, <strong>en</strong> su actual ubicación.<br />

VTR ha estado llana <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a fe a negociar la formalización <strong>de</strong> su r<strong>el</strong>ación con<br />

UCTV, <strong>en</strong> aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s aspectos compatibles con la normativa vig<strong>en</strong>te, como <strong>lo</strong><br />

<strong>de</strong>muestran <strong>lo</strong>s borradores <strong>de</strong> contratos que las partes se intercambiaron <strong>de</strong>spués<br />

<strong>de</strong> la dictación <strong>de</strong> la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil. El pago que exige UCTV, por <strong>el</strong> contrario, es<br />

abusivo consi<strong>de</strong>rando <strong>el</strong> estatuto que rige a la t<strong>el</strong>evisión abierta, <strong>el</strong> hecho que<br />

UCTV recibió una concesión gratuita y perpetua para difundir sus señales, <strong>el</strong> hecho<br />

que parte importante <strong>de</strong>l rating <strong>de</strong> su señal está dado por cli<strong>en</strong>tes que la obti<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

por la vía <strong>de</strong>l cable <strong>de</strong> VTR sin que VTR haya pret<strong>en</strong>dido cobrar por <strong>el</strong><strong>lo</strong> hasta<br />

antes <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> UCTV <strong>en</strong> <strong>el</strong> juicio civil y, por sobre todo, <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que<br />

es UCTV qui<strong>en</strong> se b<strong>en</strong>eficia por estar <strong>en</strong> la grilla <strong>de</strong> VTR. Así <strong>lo</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dió por <strong>lo</strong><br />

<strong>de</strong>más la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil, contra la cual UCTV pres<strong>en</strong>tó recurso <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación.<br />

7. <strong>En</strong> resum<strong>en</strong>, <strong>lo</strong> que se imputa <strong>en</strong> <strong>lo</strong> sustancial a VTR, H. Tribunal, es haber<br />

mant<strong>en</strong>ido <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> año 1991 <strong>en</strong> a<strong>de</strong>lante, ininterrumpidam<strong>en</strong>te, una conducta <strong>en</strong><br />

r<strong>el</strong>ación a las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta consist<strong>en</strong>te <strong>en</strong> recibirlas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire y permitir<br />

que sus usuarios la capt<strong>en</strong> <strong>en</strong> sus aparatos t<strong>el</strong>evisivos, sin interv<strong>en</strong>ción, alteración ni<br />

ext<strong>en</strong>sión fuera <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s límites <strong>de</strong> la cobertura concesional <strong>de</strong> esos canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

abierta. También ha aceptado sin poner trabas a <strong>el</strong><strong>lo</strong>, las solicitu<strong>de</strong>s que <strong>en</strong> muchas<br />

ocasiones le han hecho canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, como UCTV, para mejorar las<br />

señales que <strong>el</strong>las mismas difun<strong>de</strong>n <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire, por la vía <strong>de</strong> bajarlas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> satélites digitales<br />

a través <strong>de</strong> <strong>de</strong>scodificadores <strong>en</strong>tregados por tales canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta y a<br />

solicitud <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s. No ha pagado por esas señales pues se trata <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> libre<br />

difusión, pero tampoco solicitó cobrar por <strong>el</strong><strong>lo</strong> antes <strong>de</strong> la contestación <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda<br />

7


civil. Y cuando se pres<strong>en</strong>tó la <strong>de</strong>manda <strong>en</strong> cuestión, VTR argum<strong>en</strong>tó sólidam<strong>en</strong>te, y con<br />

contun<strong>de</strong>ntes argum<strong>en</strong>tos jurídicos –que exce<strong>de</strong>n con creces aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s argum<strong>en</strong>tos<br />

caricaturizados que la Demanda pres<strong>en</strong>ta a fojas 21- las razones <strong>de</strong> hecho y <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho<br />

por las que no cabía, ni cabe, remunerar a una empresa como UCTV por aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong> que es<br />

una señal <strong>de</strong> libre recepción. La S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil recogió y acogió parte importante <strong>de</strong><br />

esos argum<strong>en</strong>tos, razón por la que UCTV pres<strong>en</strong>tó recurso <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación. <strong>En</strong> <strong>el</strong> tiempo<br />

intermedio, y antes <strong>de</strong> la pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> esa ap<strong>el</strong>ación, VTR accedió a negociar <strong>de</strong><br />

bu<strong>en</strong>a fe y <strong>en</strong> términos <strong>en</strong>teram<strong>en</strong>te razonables un contrato con UCTV y TVN, cuestión<br />

que estas últimas compañías <strong>de</strong>sahuciaron intempestivam<strong>en</strong>te. Este y no otro es <strong>el</strong><br />

historial <strong>de</strong> comportami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> VTR.<br />

UCTV no ha recibido nunca una am<strong>en</strong>aza <strong>de</strong> ningún tipo <strong>de</strong> VTR: ni <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong><br />

que VTR <strong>de</strong>je <strong>de</strong> redifundirla, ni <strong>de</strong> que le afecte la calidad <strong>de</strong> sus señales, ni <strong>de</strong> que le<br />

<strong>de</strong>je <strong>de</strong> contratar publicidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> espacios publicitarios, ni <strong>de</strong> que <strong>de</strong>je <strong>de</strong><br />

c<strong>el</strong>ebrar con <strong>el</strong>la contratos por cont<strong>en</strong>idos específicos propios <strong>de</strong>l mercado <strong>de</strong> provisión<br />

<strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago. Ninguna am<strong>en</strong>aza. Todo <strong>lo</strong> contrario. Antes, durante y <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> la<br />

<strong>de</strong>manda pres<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil, cuando UCTV ha solicitado <strong>de</strong> VTR la realización <strong>de</strong><br />

acciones <strong>de</strong>stinadas a mejorar la calidad <strong>de</strong> la señal abierta <strong>de</strong> la primera, VTR <strong>lo</strong> ha<br />

hecho gustosa y <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a fe. Si algui<strong>en</strong> ha pedido <strong>el</strong> corte <strong>de</strong> la redifusión <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong><br />

UCTV por VTR, esa ha sido la propia UCTV, para <strong>lo</strong> cual basta leer <strong>el</strong> petitorio <strong>de</strong> su<br />

<strong>de</strong>manda <strong>en</strong> <strong>lo</strong> civil, <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que fue un int<strong>en</strong>to <strong>de</strong> am<strong>en</strong>aza contra VTR para mejorar su<br />

posición negociadora (como <strong>lo</strong> rev<strong>el</strong>an las <strong>de</strong>claraciones <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s propios ejecutivos <strong>de</strong><br />

UCTV y TVN que hemos recogido <strong>en</strong> este escrito), ineficaz por <strong>lo</strong> <strong>de</strong>más. VTR no ha<br />

t<strong>en</strong>ido inconv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te alguno, todo <strong>lo</strong> contrario, para adquirir <strong>de</strong> UCTV cont<strong>en</strong>idos<br />

específicos interesantes para sus suscriptores, propios <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, pagando<br />

por <strong>el</strong><strong>lo</strong> atractivas sumas a UCTV y suscribi<strong>en</strong>do <strong>lo</strong>s pertin<strong>en</strong>tes contratos, como se<br />

muestra con <strong>lo</strong>s instrum<strong>en</strong>tos que se adjuntan <strong>en</strong> <strong>el</strong> segundo otrosí. La contratación <strong>de</strong><br />

publicidad que ha hecho VTR <strong>en</strong> la señal abierta <strong>de</strong> UCTV ha sido creci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

tiempo.<br />

Asimismo, a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>lo</strong> que han hecho <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 2002 UCTV y TVN, VTR jamás ha<br />

utilizado <strong>lo</strong>s medios <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa ni m<strong>en</strong>os aun aprovechado sus pantallas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión para<br />

comunicar al público <strong>de</strong> manera absolutam<strong>en</strong>te parcial <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> la controversia<br />

exist<strong>en</strong>te con UCTV y TVN, <strong>lo</strong> que sí han hecho estas últimas como se acreditará, sin<br />

ninguna consi<strong>de</strong>ración por mínimos criterios <strong>de</strong> ética periodística y lealtad <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

comportami<strong>en</strong>to.<br />

No hay ninguna am<strong>en</strong>aza <strong>en</strong>tonces <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> VTR, ningún indicio <strong>de</strong> am<strong>en</strong>aza, ni<br />

conducta alguna contra UCTV, que pudiera fundar esta Demanda., como se <strong>de</strong>scribe<br />

<strong>de</strong>talladam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la sección VI.1 <strong>de</strong>l primer otrosí <strong>de</strong> esta pres<strong>en</strong>tación.<br />

8. Así llegamos a una conclusión. Esta Demanda se funda única y exclusivam<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> una int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> cobro <strong>de</strong> UCTV a VTR, la que, al no haber prosperado hasta la<br />

fecha <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil, se pret<strong>en</strong>dió int<strong>en</strong>tar buscar por la vía <strong>de</strong> la jurisdicción <strong>de</strong> la libre<br />

compet<strong>en</strong>cia, olvidando con <strong>el</strong><strong>lo</strong> UCTV que nuestro <strong>de</strong>recho contempla instituciones<br />

especiales para evitar conductas oportunistas como aqu<strong>el</strong>la. Tan obvio es <strong>lo</strong> anterior, que<br />

las notas <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa que recogieron <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> la Demanda, extrañam<strong>en</strong>te antes <strong>de</strong><br />

que aqu<strong>el</strong>la se hiciera pública por este H. Tribunal, explícitam<strong>en</strong>te señalaban que por<br />

8


medio <strong>de</strong> esta Demanda UCTV perseguía “negociar” 1 . Si esa es la int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> UCTV,<br />

<strong>lo</strong> cierto es que este H. Tribunal no constituye un instrum<strong>en</strong>to ni un medio para<br />

negociar, sino que una instancia ante la cual pres<strong>en</strong>tar pret<strong>en</strong>siones jurídicas serias y<br />

fundadas. Y resulta que, como se he dicho, las pret<strong>en</strong>siones <strong>de</strong> UCTV, <strong>en</strong> este caso, no<br />

son sino equival<strong>en</strong>tes a aqu<strong>el</strong>las que se están discuti<strong>en</strong>do actualm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil.<br />

9. Existe otra respuesta alternativa para la pregunta <strong>de</strong> por qué se ha pres<strong>en</strong>tado<br />

esta Demanda, y <strong>el</strong>la se rev<strong>el</strong>a só<strong>lo</strong> indirectam<strong>en</strong>te a fojas 23. UCTV está <strong>de</strong>scont<strong>en</strong>ta. Y<br />

<strong>lo</strong> está porque VTR ha adquirido la nueva señal CNN Chile para incorporarla a su grilla.<br />

Y aunque <strong>lo</strong> ha hecho con todos <strong>lo</strong>s resguardos para dar pl<strong>en</strong>o cumplimi<strong>en</strong>to a la<br />

Resolución 01, sin exclusividad <strong>de</strong> ningún tipo ni distribución <strong>de</strong> la misma, tal<br />

circunstancia molesta a UCTV. Porque un canal como CNN Chile, dada su exc<strong>el</strong><strong>en</strong>te<br />

calidad esperable, pue<strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er <strong>el</strong> favor <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s usuarios <strong>en</strong> <strong>de</strong>smedro parcial <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

noticieros <strong>de</strong> UCTV, noticieros que son fu<strong>en</strong>te importante <strong>de</strong> sus ingresos publicitarios,<br />

como es <strong>de</strong> público conocimi<strong>en</strong>to. ¿Ahora <strong>el</strong><strong>lo</strong> es favorable para la libre compet<strong>en</strong>cia?<br />

Por supuesto que <strong>lo</strong> es. Lo es <strong>en</strong> la medida que g<strong>en</strong>erará una nueva oferta a favor <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

consumidores, respecto <strong>de</strong> un producto inédito <strong>en</strong> Chile que v<strong>en</strong>drá a ll<strong>en</strong>ar un muy<br />

importante vacío informativo, cultural y <strong>de</strong> diversidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> país. Si<strong>en</strong>do así, si <strong>el</strong><strong>lo</strong><br />

molesta a UCTV, ese es un efecto <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia, y uno muy favorable, efecto<br />

que este H. Tribunal está por sobre todo llamado a tut<strong>el</strong>ar, especialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s embates<br />

<strong>de</strong> las empresas dominantes <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> la información t<strong>el</strong>evisiva. No só<strong>lo</strong> está<br />

llamado a protegerla <strong>en</strong> aplicación <strong>de</strong>l DL 211, sino que también <strong>en</strong> ejercicio <strong>de</strong> la<br />

función específica tut<strong>el</strong>adora <strong>de</strong> la diversidad que ha puesto <strong>en</strong> sus manos la Ley 19.733,<br />

sobre liberta<strong>de</strong>s <strong>de</strong> opinión e información y ejercicio <strong>de</strong>l periodismo.<br />

<strong>En</strong> suma, queda <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia que por medio <strong>de</strong> esta acción, UCTV pret<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

volver a poner <strong>en</strong> discusión una posición jurídica que no ha <strong>lo</strong>grado sust<strong>en</strong>tar<br />

a<strong>de</strong>cuadam<strong>en</strong>te ante <strong>lo</strong>s Tribunales Civiles <strong>de</strong> la República. No existe ni un so<strong>lo</strong><br />

antece<strong>de</strong>nte <strong>en</strong> la Demanda que dé cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> un actuar abusivo o<br />

anticompetitivo <strong>de</strong> VTR para con UCTV, <strong>lo</strong> que es especialm<strong>en</strong>te evi<strong>de</strong>nte<br />

cuando, <strong>en</strong> <strong>de</strong>finitiva, todas las imputaciones hechas a VTR se reconduc<strong>en</strong> a un<br />

supuesto <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la particular especie <strong>de</strong> propiedad que UCTV<br />

pret<strong>en</strong><strong>de</strong> t<strong>en</strong>er sobre su señal, <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to que no existe como <strong>lo</strong> han<br />

fallado nuestros Tribunales Civiles <strong>en</strong> un procedimi<strong>en</strong>to por <strong>lo</strong> <strong>de</strong>más p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te.<br />

Y si no existe tal actuar abusivo es, <strong>en</strong>tre muchos otros antece<strong>de</strong>ntes que se<br />

<strong>de</strong>sarrollan <strong>en</strong> esta pres<strong>en</strong>tación, porque la actitud <strong>de</strong> VTR es consist<strong>en</strong>te con <strong>lo</strong>s<br />

fines más es<strong>en</strong>ciales <strong>de</strong> nuestra normativa constitucional y legal que otorga a las<br />

señales <strong>de</strong> libre difusión un carácter universal, gratuito y no discriminatorio.<br />

1 La Tercera, 6 <strong>de</strong> marzo <strong>de</strong> 2008:<br />

“Al Tribunal <strong>de</strong> Def<strong>en</strong>sa <strong>de</strong> la Libre Compet<strong>en</strong>cia (TDLC) llegó la p<strong>el</strong>ea que <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>ta Canal 13 con VTR. La<br />

Corporación <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> la Universidad Católica <strong>de</strong> Chile pres<strong>en</strong>tó una <strong>de</strong>manda contra VTR Banda Ancha,<br />

porque ‘<strong>de</strong>sconoce <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad <strong>de</strong> Canal 13 sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos’, afirmaron <strong>en</strong> la estación<br />

católica.<br />

La <strong>en</strong>tidad dice que algunos actos <strong>de</strong> VTR g<strong>en</strong>eran p<strong>el</strong>igros para la libre compet<strong>en</strong>cia. Canal 13 afirma que no ha<br />

autorizado a VTR para incorporar <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> su oferta programática, a través <strong>de</strong> <strong>lo</strong> cual <strong>el</strong> operador <strong>de</strong> cable<br />

podría cambiar <strong>de</strong> or<strong>de</strong>n <strong>lo</strong>s programas o <strong>el</strong> número <strong>de</strong> la señal.<br />

La estación t<strong>el</strong>evisiva busca una negociación con VTR, ‘para que no se sigan utilizando <strong>de</strong> manera arbitraria <strong>lo</strong>s<br />

cont<strong>en</strong>idos que g<strong>en</strong>era nuestro canal’, asegura Canal 13, que es asesorada <strong>en</strong> la pres<strong>en</strong>tación ante <strong>el</strong> Tribunal <strong>de</strong> la<br />

Libre Compet<strong>en</strong>cia por <strong>el</strong> estudio Puga & Ortiz”.<br />

9


II.<br />

Excepción <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia.<br />

II.1. Antece<strong>de</strong>ntes. Demanda <strong>de</strong> UCTV y TVN contra VTR. Cont<strong>en</strong>ido y estado<br />

procesal.<br />

El 23 y 24 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 2002, UCTV y TVN, conjuntam<strong>en</strong>te interpusieron idénticas<br />

<strong>de</strong>mandas contra VTR Banda Ancha S.A. (“VTR BA”), hoy VTR, ante <strong>el</strong> 4° Juzgado<br />

Civil <strong>de</strong> Santiago y contra Metrópolis Intercom S.A. (“MI”), antecesora legal <strong>de</strong> VTR,<br />

ante <strong>el</strong> 26° Juzgado Civil <strong>de</strong> Santiago.<br />

Por medio <strong>de</strong> esas <strong>de</strong>mandas, e invocando su propiedad int<strong>el</strong>ectual sobre las señales<br />

abiertas que <strong>en</strong> su opinión VTR BA y MI transmitían, UCTV y TVN exigieron la<br />

terminación -que <strong>el</strong><strong>lo</strong>s consi<strong>de</strong>raban in<strong>de</strong>bida- <strong>de</strong> la utilización <strong>de</strong> sus señales por VTR y<br />

MI y, conjuntam<strong>en</strong>te, solicitaron in<strong>de</strong>mnización <strong>de</strong> perjuicios (pago) para <strong>el</strong> caso <strong>en</strong> que<br />

se siguieran transmiti<strong>en</strong>do esas señales.<br />

La pret<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> UCTV y TVN, al interponer estas <strong>de</strong>mandas, se evi<strong>de</strong>ncia al leer las<br />

<strong>de</strong>claraciones que formuló días <strong>de</strong>spués qui<strong>en</strong> era <strong>el</strong> repres<strong>en</strong>tante legal <strong>de</strong> TVN a esa<br />

fecha, don Mario Conca: “No nos hemos planteado la posibilidad <strong>de</strong> cortar la señal al cable, sino<br />

que <strong>lo</strong> que queremos es que se reconozca <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> propiedad. Y <strong>de</strong>spués conv<strong>en</strong>ir con <strong>el</strong> cable un va<strong>lo</strong>r<br />

(...)” (El Mercurio, 20 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 2002, B 20).<br />

Con fecha 29 <strong>de</strong> agosto <strong>de</strong> 2002, VTR BA contestó la <strong>de</strong>manda ante <strong>el</strong> 4° Juzgado Civil<br />

<strong>de</strong> Santiago, dando <strong>de</strong>tallada cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> la regulación legal aplicable a la t<strong>el</strong>evisión abierta<br />

y a la propiedad int<strong>el</strong>ectual <strong>en</strong> Chile; <strong>de</strong> cómo VTR BA estaba dando total cumplimi<strong>en</strong>to<br />

a esa normativa y <strong>de</strong> cómo la misma tut<strong>el</strong>aba <strong>el</strong> actuar <strong>de</strong> VTR BA; <strong>de</strong> cómo no<br />

efectuaba utilización alguna <strong>de</strong> las señales <strong>de</strong> las <strong>de</strong>mandantes que afectara sus <strong>de</strong>rechos;<br />

<strong>de</strong> la razonabilidad jurídica y económica <strong>de</strong>l actuar <strong>de</strong> VTR BA; y <strong>de</strong> cómo <strong>en</strong> <strong>de</strong>finitiva,<br />

qui<strong>en</strong>es se b<strong>en</strong>eficiaban, y <strong>en</strong> montos sustanciales, por llegar a <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes vía <strong>el</strong><br />

cable <strong>de</strong> VTR BA eran UCTV y TVN. MI, por su parte, contestó la <strong>de</strong>manda con fecha<br />

28 <strong>de</strong> agosto <strong>de</strong> 2002 ante <strong>el</strong> 26° Juzgado Civil <strong>de</strong> Santiago, dando cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> su falta <strong>de</strong><br />

fundam<strong>en</strong>tos y, a<strong>de</strong>más, interpuso <strong>de</strong>manda reconv<strong>en</strong>cional contra UCTV y TVN,<br />

mostrando cómo existía un contrato <strong>de</strong> mandato <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>las y MI; cómo las <strong>de</strong>mandantes<br />

habían a <strong>lo</strong> largo <strong>de</strong>l tiempo solicitado <strong>de</strong> MI la redifusión <strong>de</strong> las señales <strong>de</strong> UCTV y MI<br />

a favor <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes, <strong>en</strong>tregando para esos efectos a MI <strong>de</strong>scodificadores,<br />

<strong>en</strong>cargándole que <strong>de</strong>sarrollara ciertas inversiones e incluso vinculando con re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> fibra<br />

óptica las instalaciones <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales abiertos con las instalaciones <strong>de</strong> MI; y cómo, <strong>en</strong><br />

virtud <strong>de</strong> la r<strong>el</strong>ación contractual exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>las, eran UCTV y TVN qui<strong>en</strong>es <strong>de</strong>bían<br />

remunerar a MI, <strong>en</strong> montos que alcanzaban, hasta <strong>el</strong> primer semestre <strong>de</strong> 2004,<br />

$87.534.868.072 <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> UCTV y $85.161.581.001 <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> TVN. Un<br />

a<strong>de</strong>cuado resum<strong>en</strong> <strong>de</strong> las posiciones <strong>de</strong> las partes pue<strong>de</strong> leerse <strong>en</strong> la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil que<br />

puso término al juicio <strong>en</strong> su primera instancia.<br />

Como se ve, ambas litis quedaron trabadas <strong>en</strong> torno a la exist<strong>en</strong>cia o no <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong><br />

propiedad int<strong>el</strong>ectual <strong>de</strong> UCTV y TVN sobre sus señales y su alcance; a la circunstancia<br />

<strong>de</strong> viol<strong>en</strong>tarse o no esa propiedad por VTR BA y MI; a si <strong>de</strong>bía pagarse o no por VTR<br />

BA y MI a UCTV y TVN por la redifusión <strong>de</strong> sus señales; a si existía o no autorización<br />

<strong>de</strong> UCTV y TVN para efectos <strong>de</strong> dicha redifusión; a si existía una r<strong>el</strong>ación contractual<br />

10


<strong>en</strong>tre las partes involucradas y, <strong>en</strong> tal caso, a cuál era la naturaleza <strong>de</strong> esa r<strong>el</strong>ación<br />

contractual, su cont<strong>en</strong>ido, y las obligaciones recíprocas <strong>de</strong> las partes; y, <strong>en</strong> este último<br />

aspecto, a cuál era <strong>el</strong> <strong>de</strong>stino <strong>de</strong> las señales abiertas (si podían sacarlas UCTV y TVN <strong>de</strong><br />

la programación <strong>de</strong> VTR BA y MI, o si recíprocam<strong>en</strong>te VTR BA y MI podían <strong>el</strong>iminarlas<br />

<strong>de</strong> su programación) y a cuál parte <strong>de</strong>bía efectuar un pago a la otra (las <strong>de</strong>mandantes a las<br />

<strong>de</strong>mandas o viceversa).<br />

Habi<strong>en</strong>do r<strong>en</strong>dido una ext<strong>en</strong>sa prueba ante <strong>lo</strong>s dos tribunales involucrados, incluyéndose<br />

informes técnicos, económicos y <strong>en</strong> <strong>de</strong>recho, con fecha 16 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong> 2005,<br />

dichos procedimi<strong>en</strong>tos fueron acumulados ante <strong>el</strong> 26° Juzgado Civil <strong>de</strong> Santiago.<br />

Finalm<strong>en</strong>te, con fecha 2 <strong>de</strong> octubre <strong>de</strong> 2006, <strong>el</strong> Juez <strong>de</strong>l 26° Juzgado Civil <strong>de</strong> Santiago<br />

dictó un ext<strong>en</strong>so fal<strong>lo</strong> resolvi<strong>en</strong>do las controversias sometidas a su conocimi<strong>en</strong>to. <strong>En</strong>tre<br />

<strong>lo</strong>s consi<strong>de</strong>randos <strong>de</strong> ese fal<strong>lo</strong>, m<strong>en</strong>cionamos <strong>lo</strong>s sigui<strong>en</strong>tes:<br />

“Que tanto TVN como UCTV son dueños <strong>de</strong>l cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> la programación que<br />

emit<strong>en</strong>” (...). Fojas 1757.<br />

“Que la actividad realizada por <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> cable no es cata<strong>lo</strong>gable como<br />

retransmisión, toda vez que ha quedado fehaci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te acreditado que la señal<br />

transmitida por VTR y Metrópolis es la misma que emit<strong>en</strong> TVN y UCTV <strong>en</strong><br />

forma simultánea, sin experim<strong>en</strong>tar alteración alguna <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que respecta al tiempo,<br />

forma o integridad con que llega la señal” (...). Fojas 1758.<br />

“Que <strong>lo</strong>s canales que emit<strong>en</strong> la señal <strong>de</strong> libre recepción, <strong>en</strong> su calidad <strong>de</strong><br />

concesionarias <strong>de</strong> un bi<strong>en</strong> nacional <strong>de</strong> uso público, cual es <strong>el</strong> espectro<br />

radio<strong>el</strong>éctrico, se les ha otorgado tal b<strong>en</strong>eficio por <strong>el</strong> Estado, con la sola<br />

condición <strong>de</strong> permitir que la señal emitida por <strong>el</strong><strong>lo</strong>s sea recibida <strong>en</strong> forma gratuita<br />

y libre <strong>de</strong> discriminación por toda la población chil<strong>en</strong>a. Luego, <strong>en</strong> consi<strong>de</strong>ración a<br />

este principio básico, <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>mandantes no pue<strong>de</strong>n solicitar la terminación <strong>de</strong> la<br />

utilización <strong>de</strong> la señal abierta que realizan <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> cable, por cuanto esto<br />

significaría una restricción al <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> todos <strong>lo</strong>s chil<strong>en</strong>os a recibir esta señal”<br />

(...). Fojas 1759.<br />

“Que <strong>de</strong>l análisis y pon<strong>de</strong>ración <strong>de</strong> la prueba r<strong>en</strong>dida, este juzgador, ti<strong>en</strong>e por<br />

acreditado que <strong>en</strong>tre las partes, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> año 1996 <strong>en</strong> a<strong>de</strong>lante se perfeccionó un<br />

contrato, cuyos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos y características <strong>principal</strong>es han consistido <strong>en</strong> que por<br />

una parte Metrópolis Intercom S.A. y VTR Banda Ancha S.A. han adquirido <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>recho para transmitir, por sus señales <strong>de</strong> cable, la programación que TVN y<br />

UCTV emite por su señal abierta; por otro lado, han adquirido como obligación<br />

<strong>el</strong> t<strong>en</strong>er que transportar esta señal, sin po<strong>de</strong>r modificar ni alterar ésta <strong>en</strong> cuanto a<br />

sus cont<strong>en</strong>idos y distribuirla a sus abonados para que éstos reciban <strong>en</strong> óptimas<br />

condiciones la señal <strong>de</strong> ambos canales. Que por la razón anterior, se acogerá la<br />

tesis <strong>de</strong> la <strong>de</strong>mandada <strong>principal</strong>, <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> que dichas empresas <strong>de</strong> cable<br />

están autorizadas contractualm<strong>en</strong>te para <strong>de</strong>sarrollar dichas transmisiones,<br />

cualquiera sea la <strong>de</strong>nominación y naturaleza que se admita ti<strong>en</strong>e este contrato<br />

perfeccionado <strong>en</strong>tre <strong>el</strong><strong>lo</strong>s”. Fojas 1760 y 1761.<br />

“Que, <strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia, proce<strong>de</strong>, como se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>lo</strong> resolutivo, <strong>de</strong>sestimar<br />

la solicitud in<strong>de</strong>mnizatoria <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong>mandantes, puesto que uno <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos básicos para que exista la obligación <strong>de</strong> resarcir perjuicios es que por<br />

una <strong>de</strong> las partes se incumpla una obligación contractual, <strong>lo</strong> que <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso sub lite<br />

no ha ocurrido o que fuera <strong>de</strong>l ámbito contractual, algui<strong>en</strong> se obligue por un acto<br />

culpable o do<strong>lo</strong>so que g<strong>en</strong>ere un daño in<strong>de</strong>mnizable, <strong>lo</strong> que <strong>en</strong> la especie,<br />

tampoco se ha acreditado, toda vez que la prueba producida <strong>en</strong> autos lleva a<br />

concluir, que ambas partes han <strong>de</strong>sarrollado una r<strong>el</strong>ación contractual b<strong>en</strong>eficiosa<br />

para ambos. Lo anterior, queda <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia por toda la correspon<strong>de</strong>ncia que a<br />

11


través <strong>de</strong>l tiempo se han <strong>en</strong>viado y por las <strong>de</strong>claraciones que <strong>lo</strong>s repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong><br />

las mismas vertieron <strong>en</strong> su oportunidad” (...). Fojas 1671.<br />

Y sobre la <strong>de</strong>manda reconv<strong>en</strong>cional <strong>de</strong> MI: “(...) resulta para este juzgador<br />

innegable, como se señalara <strong>en</strong> <strong>el</strong> fundam<strong>en</strong>to respectivo que <strong>en</strong>tre las partes ha<br />

existido una r<strong>el</strong>ación contractual <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1996 <strong>en</strong> a<strong>de</strong>lante; no obstante <strong>el</strong><strong>lo</strong>, toda la<br />

prueba que se produjo, incluso por la misma <strong>de</strong>mandante reconv<strong>en</strong>cional, apunta<br />

a establecer que <strong>el</strong>la só<strong>lo</strong> realizaba un servicio <strong>de</strong> ant<strong>en</strong>a, sin t<strong>en</strong>er ninguna<br />

facultad, autonomía y posibilidad <strong>de</strong> modificar o alterar las señales <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales<br />

<strong>en</strong> cuestión, <strong>de</strong> <strong>lo</strong> que es dable concluir, como se hará <strong>en</strong> <strong>lo</strong> resolutivo, que <strong>en</strong> la<br />

especie la r<strong>el</strong>ación contractual no correspon<strong>de</strong> jurídicam<strong>en</strong>te a un mandato” (....).<br />

Fojas 1767.<br />

“<strong>En</strong> cuanto a la acción <strong>principal</strong>. -Que se rechaza la <strong>de</strong>manda <strong>de</strong>ducida por <strong>lo</strong>s<br />

<strong>de</strong>mandantes T<strong>el</strong>evisión Nacional <strong>de</strong> Chile y Universidad Católica <strong>de</strong> Chile<br />

Corporación <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> Metrópolis Intercom S.A., a fojas 10 y<br />

sigui<strong>en</strong>tes, como la <strong>de</strong>ducida <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s autos acumulados Rol N° 3695-2002, ante <strong>el</strong><br />

4° Juzgado Civil <strong>de</strong> Santiago, seguidos <strong>en</strong>tre las mismas partes.” Fojas 1768.<br />

Con fecha 28 <strong>de</strong> abril <strong>de</strong> 2007, y luego <strong>de</strong> un período <strong>de</strong> susp<strong>en</strong>sión <strong>de</strong>l procedimi<strong>en</strong>to<br />

pactado <strong>de</strong> común acuerdo, UCTV y TVN <strong>de</strong>dujeron recurso <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación contra la<br />

S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil <strong>de</strong> primera instancia. Por medio <strong>de</strong> ese recurso, básicam<strong>en</strong>te, reiteraron<br />

su pret<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er un pago por la supuesta retransmisión in<strong>de</strong>bida <strong>de</strong> sus señales<br />

efectuada por VTR BA y MI. Asimismo, solicitaron explícitam<strong>en</strong>te la terminación <strong>de</strong>l<br />

contrato exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre las partes, <strong>de</strong> acuerdo a <strong>lo</strong> resu<strong>el</strong>to <strong>en</strong> la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil <strong>de</strong><br />

primera instancia. Por su parte, MI también interpuso recurso <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación, solicitando<br />

<strong>el</strong> acogimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> su <strong>de</strong>manda reconv<strong>en</strong>cional.<br />

Como se ve, <strong>el</strong> expedi<strong>en</strong>te <strong>de</strong> primera instancia acumuló 5 tomos y más <strong>de</strong> 1600 fojas, y<br />

aún está p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te que la Iltma. Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones conozca y se pronuncie sobre <strong>el</strong><br />

conflicto exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre las partes. <strong>En</strong> <strong>el</strong> segundo otrosí se acompaña copia simple <strong>de</strong> las<br />

piezas más r<strong>el</strong>evantes <strong>de</strong> dicho proceso, para su a<strong>de</strong>cuada pon<strong>de</strong>ración por este H.<br />

Tribunal.<br />

Sin perjuicio <strong>de</strong> que <strong>el</strong> punto se <strong>de</strong>sarrollará con más <strong>de</strong>talle más a<strong>de</strong>lante, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> ya cabe<br />

hacer notar la i<strong>de</strong>ntidad <strong>de</strong> la controversia p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te ante la Iltma. Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones<br />

<strong>de</strong> Santiago y la sometida al conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> este H. Tribunal. <strong>En</strong> ambos casos, basado<br />

<strong>en</strong> la propiedad sobre sus señales (Conf. fojas 19 a 21 <strong>de</strong> estos autos), UCTV exige que<br />

VTR “cese <strong>en</strong> forma inmediata <strong>el</strong> uso in<strong>de</strong>bido <strong>de</strong> la señal y cont<strong>en</strong>idos” <strong>de</strong> UCTV<br />

(petitorio <strong>de</strong> la Demanda <strong>de</strong> autos); que VTR le pague por dicho supuesto uso; y que,<br />

<strong>de</strong>rivado <strong>de</strong> <strong>lo</strong> anterior, se establezca <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> la r<strong>el</strong>ación contractual <strong>en</strong>tre ambas<br />

partes.<br />

II.2. La <strong>excepción</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia. Fundam<strong>en</strong>tos y requisitos.<br />

La litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, <strong>excepción</strong> <strong>dilatoria</strong> consagrada <strong>en</strong> <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 303 N° 3 <strong>de</strong>l Código <strong>de</strong><br />

Procedimi<strong>en</strong>to Civil, persigue <strong>en</strong> <strong>lo</strong> sustancial evitar la dictación <strong>de</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias<br />

contradictorias <strong>en</strong> juicios diversos p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s cuales la controversia sometida a<br />

<strong>de</strong>cisión <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s tribunales sea básicam<strong>en</strong>te la misma; para <strong>lo</strong> cual <strong>de</strong>be concurrir una<br />

i<strong>de</strong>ntidad <strong>de</strong> las partes <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s procesos, <strong>de</strong>l objeto pedido y <strong>de</strong> su causa <strong>de</strong> pedir.<br />

12


La doctrina y la jurispru<strong>de</strong>ncia han <strong>de</strong>sarrollado <strong>lo</strong>s contornos precisos <strong>de</strong> esta<br />

<strong>excepción</strong>.<br />

“Con este precepto se persigue evitar la ev<strong>en</strong>tualidad <strong>de</strong> un doble conocimi<strong>en</strong>to<br />

que podría conducir a dos resoluciones distintas sobre idéntico objeto, <strong>en</strong><br />

perjuicio <strong>de</strong> la institución <strong>de</strong> la cosa juzgada y <strong>de</strong>l prestigio <strong>de</strong> la función<br />

jurisdiccional, como asimismo evitar un trabajo inútil a <strong>lo</strong>s tribunales e<br />

inconv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes y molestias al <strong>de</strong>mandado” 2.<br />

“El fundam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> esta <strong>excepción</strong> es obvio: evitar que las partes litigantes<br />

pret<strong>en</strong>dan subsanar <strong>lo</strong>s posibles errores cometidos <strong>en</strong> un juicio, r<strong>en</strong>ovando este<br />

mismo juicio mediante una nueva <strong>de</strong>manda. Por tal razón acogida la <strong>excepción</strong><br />

<strong>dilatoria</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, produce <strong>el</strong> efecto <strong>de</strong> paralizar <strong>el</strong> nuevo pleito,<br />

intertanto se falle <strong>el</strong> primero por s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia ejecutoriada” 3 .<br />

“(...) la búsqueda <strong>de</strong> la i<strong>de</strong>ntidad jurídica <strong>de</strong> <strong>lo</strong> <strong>de</strong>cidido <strong>de</strong>be estar <strong>de</strong>sprovista <strong>de</strong><br />

formalismos <strong>en</strong>ervantes, que se agot<strong>en</strong> <strong>en</strong> un análisis meram<strong>en</strong>te literal <strong>de</strong> las<br />

<strong>de</strong>nominaciones utilizadas para individualizar las acciones. <strong>En</strong> consecu<strong>en</strong>cia, se<br />

<strong>de</strong>be tratar <strong>de</strong> un acto <strong>de</strong> indagación, que <strong>en</strong> su correcto <strong>de</strong>s<strong>en</strong>volvimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>termine la sustancia última <strong>de</strong> las afirmaciones y peticiones <strong>de</strong> tut<strong>el</strong>a<br />

jurisdiccional” 4 .<br />

“(…) Bi<strong>en</strong> pue<strong>de</strong> sost<strong>en</strong>erse, como principio g<strong>en</strong>eral, que su fundam<strong>en</strong>to radica<br />

<strong>en</strong> la necesidad <strong>de</strong> evitar una duplicidad inútil <strong>de</strong> la actividad jurisdiccional;<br />

impedir la dictación <strong>de</strong> fal<strong>lo</strong>s contradictorios” 5.<br />

La regulación <strong>de</strong> esta <strong>excepción</strong> materializa un conjunto <strong>de</strong> principios orgánicos y<br />

procesales <strong>de</strong> or<strong>de</strong>n público, aplicables al conjunto <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s Tribunales <strong>de</strong> la República.<br />

<strong>En</strong>tre <strong>el</strong><strong>lo</strong>s, <strong>lo</strong>s que sigu<strong>en</strong>.<br />

1. Inavocabilidad. Se trata <strong>de</strong> la base <strong>de</strong> la jurisdicción consagrada <strong>en</strong> <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 8 <strong>de</strong>l<br />

Código Orgánico <strong>de</strong> Tribunales (“COT”) que señala “Ningún tribunal pue<strong>de</strong> avocarse <strong>el</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> causas o negocios p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes ante otro tribunal, a m<strong>en</strong>os que la ley le confiera<br />

expresam<strong>en</strong>te esa facultad”. De esta manera, se prohíbe a cualquier tribunal avocarse a<br />

conocer negocios que ya son materia controvertida ante otro tribunal.<br />

2. Radicación. El artícu<strong>lo</strong> 109 <strong>de</strong>l COT establece que “Radicado con arreg<strong>lo</strong> a la ley <strong>el</strong><br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> un negocio ante tribunal compet<strong>en</strong>te, no se alterará esa compet<strong>en</strong>cia por causa<br />

sobrevivi<strong>en</strong>te”. Este precepto <strong>de</strong>termina <strong>el</strong> mom<strong>en</strong>to preciso <strong>en</strong> que una controversia<br />

jurídica queda sometida a la <strong>de</strong>cisión <strong>de</strong> un tribunal <strong>en</strong> forma exclusiva, <strong>lo</strong> que resulta<br />

pl<strong>en</strong>am<strong>en</strong>te aplicable a este H. Tribunal.<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> caso que nos ocupa, más allá <strong>de</strong> la evi<strong>de</strong>nte i<strong>de</strong>ntidad exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s dos<br />

procesos a que nos hemos referido, <strong>lo</strong> cierto es que la s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>finitiva que se dicte <strong>en</strong><br />

<strong>el</strong> procedimi<strong>en</strong>to civil fijará <strong>de</strong>rechos cuyo cont<strong>en</strong>ido afectará necesariam<strong>en</strong>te aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong><br />

que pueda resolver este H. Tribunal. Así, <strong>en</strong> estos autos, dado <strong>el</strong> petitorio <strong>de</strong> la<br />

Demanda, la exist<strong>en</strong>cia o no <strong>de</strong> abuso <strong>en</strong> la conducta <strong>de</strong> VTR estará directam<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong>terminada por la ext<strong>en</strong>sión y alcance <strong>de</strong> la normativa vig<strong>en</strong>te <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión y<br />

2 Prieto Castro, Leonardo.Derecho Procesal Civil, Vol. 1. pág. 598. Citado por Cristian Maturana <strong>en</strong> su memoria <strong>de</strong><br />

grado, Pág. 35.<br />

3 Casarino Viterbo, Mario. Manual <strong>de</strong> Derecho Procesal, Derecho Procesal Civil, tomo IV. Pág. 43.<br />

4 Romero Segu<strong>el</strong>, Alejandro. La cosa juzgada <strong>en</strong> <strong>el</strong> proceso civil chil<strong>en</strong>o. 2002. Pág. 55.<br />

5 Corte Suprema, 7 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 1951, RDJ., t.48, sección primera, Pág. 264 y ss.<br />

13


<strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual, normativa cuya interpretación <strong>de</strong>fine la licitud <strong>de</strong> redifundir<br />

señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, <strong>el</strong> estatus jurídico <strong>de</strong> esas señales, la circunstancia <strong>de</strong> ser<br />

<strong>el</strong>las susceptibles <strong>de</strong> remuneración, <strong>en</strong>tre otros; a<strong>de</strong>más estará <strong>de</strong>terminada por la<br />

exist<strong>en</strong>cia o no <strong>de</strong> un contrato <strong>en</strong>tre las partes y su cont<strong>en</strong>ido. Nótese <strong>en</strong> este punto que<br />

la Demanda <strong>de</strong> autos asume la inexist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> tal contrato y por esa circunstancia es que<br />

solicita a este H. Tribunal que obligue a VTR a suscribir<strong>lo</strong> (fojas 23 y letra b) <strong>de</strong>l<br />

petitorio a fojas 29). Lo cierto es que, <strong>de</strong> acuerdo a la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil, por <strong>el</strong> contrario, tal<br />

como <strong>lo</strong> ha sost<strong>en</strong>ido esta parte, tal contrato existe y, <strong>de</strong> hecho, <strong>el</strong> recuso <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación<br />

interpuesto por UCTV persigue precisam<strong>en</strong>te ponerle término, cuestión sometida al<br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la Iltma. Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones.<br />

Por <strong>lo</strong> anterior, no podría este H. Tribunal <strong>de</strong>finir la exist<strong>en</strong>cia o no <strong>de</strong> abuso <strong>en</strong> la<br />

conducta <strong>de</strong> VTR, sin que se diluci<strong>de</strong>, por vía <strong>de</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> término, la ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> la<br />

normativa <strong>de</strong> rango legal que daría o no tut<strong>el</strong>a a la conducta <strong>de</strong> VTR y la exist<strong>en</strong>cia y<br />

cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> un contrato <strong>en</strong>tre las partes. <strong>En</strong> este caso, la atribución <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos por vía<br />

<strong>de</strong>l procedimi<strong>en</strong>to civil resulta <strong>en</strong> un presupuesto in<strong>el</strong>udible para la ev<strong>en</strong>tual<br />

<strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> abuso. De allí que no podría este H. Tribunal <strong>en</strong>trar al<br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la Demanda <strong>de</strong> autos sin superponerse necesariam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la atribución<br />

<strong>de</strong> tales <strong>de</strong>rechos con <strong>el</strong> tribunal civil compet<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> que la materia ya se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra<br />

radicada. Lo anterior exige <strong>de</strong> este H. Tribunal abst<strong>en</strong>erse <strong>de</strong> conocer <strong>de</strong> la Demanda <strong>de</strong><br />

autos, mi<strong>en</strong>tras la materia no se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tre resu<strong>el</strong>ta <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil.<br />

Resulta interesante m<strong>en</strong>cionar <strong>en</strong> este punto la aplicación <strong>de</strong> este principio que se<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> <strong>el</strong> fal<strong>lo</strong> <strong>de</strong> la Excma. Corte Suprema <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> Sociedad Labbé, Haupt y<br />

Cía. Limitada contra Sh<strong>el</strong>l Chile, recaído <strong>en</strong> recurso <strong>de</strong> reclamación 6 , y que señaló <strong>en</strong> <strong>lo</strong><br />

pertin<strong>en</strong>te:<br />

“Que, <strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia, <strong>en</strong>contrándose establecido <strong>en</strong> autos que <strong>en</strong> un juicio<br />

diverso se discute la vig<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s contratos que conti<strong>en</strong><strong>en</strong> las disposiciones<br />

respecto <strong>de</strong> las que <strong>en</strong> estos antece<strong>de</strong>ntes se pi<strong>de</strong> su modificación o <strong>el</strong>iminación,<br />

no es posible acce<strong>de</strong>r a tal petición. <strong>En</strong> efecto, só<strong>lo</strong> es posible la modificación o<br />

<strong>el</strong>iminación <strong>de</strong> cláusulas que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tr<strong>en</strong> fehaci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te vig<strong>en</strong>tes, cuyo no es<br />

<strong>el</strong> caso <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que al respecto, como ya se dijo, existe un litigio p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te”.<br />

3. Prev<strong>en</strong>ción. El artícu<strong>lo</strong> 112 <strong>de</strong>l COT señala que “siempre que según la ley fuer<strong>en</strong><br />

compet<strong>en</strong>tes para conocer <strong>de</strong> un mismo asunto dos o más tribunales, ninguno <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s podrá excusarse <strong>de</strong>l<br />

conocimi<strong>en</strong>to bajo <strong>el</strong> pretexto <strong>de</strong> haber otros tribunales que puedan conocer <strong>de</strong>l mismo asunto; pero <strong>el</strong> que<br />

haya prev<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> <strong>el</strong> conocimi<strong>en</strong>to excluye a <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>más <strong>lo</strong>s cuales cesan <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>en</strong>tonces <strong>de</strong> ser compet<strong>en</strong>tes”.<br />

Como se ha visto, la Iltma. Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> Santiago, <strong>en</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> esta<br />

norma <strong>de</strong> or<strong>de</strong>n público, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra obligada actualm<strong>en</strong>te a <strong>de</strong>cidir si UCTV posee o<br />

no un <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> propiedad sobre su señal con <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que UCTV pret<strong>en</strong><strong>de</strong>, si<br />

VTR viol<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> alguna manera tal propiedad, si UCTV posee o no la facultad <strong>de</strong> cobrar<br />

por un canal <strong>de</strong> libre difusión, si UCTV ti<strong>en</strong>e legitimidad para exigir que VTR termine la<br />

redifusión <strong>de</strong> su señal <strong>de</strong> la manera <strong>en</strong> que <strong>lo</strong> ha v<strong>en</strong>ido haci<strong>en</strong>do, si correspon<strong>de</strong><br />

in<strong>de</strong>mnizar a UCTV y a pagarle si dicha conducta se manti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> <strong>el</strong> tiempo, y si existe un<br />

contrato <strong>en</strong>tre ambas partes, <strong>de</strong>bi<strong>en</strong>do a su vez <strong>de</strong>terminarse su cont<strong>en</strong>ido. Como pue<strong>de</strong><br />

verse, aunque sin lugar a dudas este H. Tribunal es compet<strong>en</strong>te para conocer las materias<br />

propias <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia que puedan <strong>de</strong>rivar <strong>de</strong> r<strong>el</strong>aciones contractuales exist<strong>en</strong>te<br />

6 Reclamación contra S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Nº 53 <strong>de</strong>l H. Tribunal, Rol N° 3506-2007, Corte Suprema.<br />

14


<strong>en</strong>tre dos partes, <strong>en</strong> este particular caso, aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong> que se pi<strong>de</strong> <strong>de</strong>clarar <strong>el</strong> H. Tribunal, y <strong>lo</strong>s<br />

fundam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> esa <strong>de</strong>claración, son ni más ni m<strong>en</strong>os que aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s sometidos al<br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la justicia ordinaria, <strong>de</strong> manera que cabe aplicar <strong>en</strong> todo <strong>el</strong> principio <strong>de</strong><br />

prev<strong>en</strong>ción.<br />

4. Economía procesal. Este principio g<strong>en</strong>eral también inspira la <strong>excepción</strong> <strong>de</strong><br />

litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia. Por su intermedio se busca ori<strong>en</strong>tar la actividad <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s participantes <strong>de</strong> un<br />

proceso hacia <strong>el</strong> ahorro <strong>de</strong> recursos, tanto económicos como procesales. La economía<br />

procesal es fundam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la <strong>excepción</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, pues ésta permite rechazar, in<br />

limine, una <strong>de</strong>manda que, <strong>en</strong> su objeto y causa, ya está si<strong>en</strong>do conocida por otro tribunal.<br />

Con <strong>el</strong><strong>lo</strong> se busca evitar la inutilidad <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrol<strong>lo</strong> <strong>de</strong> todo un juicio, cuando <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>finitiva otro proceso p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong>terminará <strong>en</strong> <strong>lo</strong> sustancial la <strong>de</strong>cisión <strong>de</strong>l primero,<br />

como es precisam<strong>en</strong>te <strong>el</strong> caso según se ha señalado.<br />

5. Seguridad jurídica. Este principio g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho resguarda que la actuación <strong>de</strong><br />

<strong>lo</strong>s tribunales prop<strong>en</strong>da a <strong>en</strong>tregar seguridad a <strong>lo</strong>s ciudadanos que somet<strong>en</strong> sus<br />

controversias a la resolución <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s órganos jurisdiccionales, asegurándoles por un lado<br />

que las <strong>de</strong>cisiones <strong>de</strong> estos últimos t<strong>en</strong>drán fuerza obligatoria y, por otro lado, que no se<br />

<strong>en</strong>contrarán <strong>en</strong> la situación <strong>de</strong> sufrir <strong>lo</strong>s efectos <strong>de</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias contradictorias <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación<br />

a las materias <strong>en</strong> discusión; circunstancia esta última que precisam<strong>en</strong>te podría producirse<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> que paral<strong>el</strong>am<strong>en</strong>te la controversia iniciada por UCTV sea resu<strong>el</strong>ta por<br />

nuestros tribunales ordinarios y por este H. Tribunal.<br />

6. Non bis in i<strong>de</strong>m. Nadie pue<strong>de</strong> ser juzgado dos veces por <strong>lo</strong>s mismos hechos. Este<br />

criterio <strong>de</strong> justicia, especialm<strong>en</strong>te aplicable <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> procedimi<strong>en</strong>tos infraccionales,<br />

como <strong>lo</strong> es éste, también inspira la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la institución <strong>de</strong> la litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia.<br />

II.3. Exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> juicio civil p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te y estos autos.<br />

Existe litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>en</strong>tre la causa p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> tramitación ante la Iltma. Corte <strong>de</strong><br />

Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> Santiago y <strong>el</strong> procedimi<strong>en</strong>to ante este H. Tribunal al que dio inicio la<br />

Demanda. Exist<strong>en</strong> dos litigios p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes. Sus partes son las mismas. El objeto pedido es<br />

equival<strong>en</strong>te. Y una causa <strong>de</strong> pedir también equival<strong>en</strong>te fundam<strong>en</strong>ta ambas acciones.<br />

1. Litigio P<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te e i<strong>de</strong>ntidad <strong>de</strong> partes. Se ha mostrado ya como UCTV y VTR<br />

manti<strong>en</strong><strong>en</strong> actualm<strong>en</strong>te un litigio que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> resolución por parte <strong>de</strong><br />

la Iltma. Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> Santiago, bajo <strong>el</strong> N° <strong>de</strong> ingreso 4143-2007, como se<br />

acredita <strong>en</strong> <strong>el</strong> segundo otrosí.<br />

Con posterioridad a la Resolución 01, se materializó la total toma <strong>de</strong> control <strong>de</strong> MI y<br />

VTR BA por parte <strong>de</strong> VTR G<strong>lo</strong>balCom S.A. (abril <strong>de</strong> 2005). Esto dio luego paso a que,<br />

MI cambiara su nombre a VTR Banda Ancha (Chile) S.A. la que, con posterioridad,<br />

adquirió la totalidad <strong>de</strong> las acciones <strong>de</strong> VTR BA, <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong> <strong>lo</strong> cual esta última se<br />

disolvió. Con esto, VTR Banda Ancha (Chile) S.A., <strong>de</strong>mandada <strong>en</strong> estos autos, ti<strong>en</strong>e <strong>el</strong><br />

carácter <strong>de</strong> continuadora legal <strong>de</strong> la empresas MI y a su vez absorbió a VTR BA,<br />

<strong>de</strong>mandadas <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil. La operación antes <strong>de</strong>scrita se explica <strong>en</strong> las escrituras públicas<br />

que se adjuntan <strong>en</strong> <strong>el</strong> segundo otrosí.<br />

15


2. I<strong>de</strong>ntidad <strong>de</strong> cosa pedida. Como ha resu<strong>el</strong>to la Excma. Corte Suprema, la i<strong>de</strong>ntidad<br />

<strong>de</strong> cosa pedida “no es la cosa material o la prestación misma, sino <strong>el</strong> b<strong>en</strong>eficio jurídico reclamado; la<br />

pon<strong>en</strong>cia puesta <strong>en</strong> discusión” 7 .<br />

Se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> que <strong>el</strong> requisito <strong>de</strong> la cosa pedida correspon<strong>de</strong> al b<strong>en</strong>eficio jurídico inmediato<br />

que se reclama y al cual se pret<strong>en</strong><strong>de</strong> t<strong>en</strong>er <strong>de</strong>recho. Debe existir una i<strong>de</strong>ntidad <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s<br />

procesos <strong>de</strong> tal manera que las pret<strong>en</strong>siones <strong>de</strong> las <strong>de</strong>mandas busqu<strong>en</strong> obt<strong>en</strong>er <strong>el</strong> mismo<br />

b<strong>en</strong>eficio. La regla g<strong>en</strong>eral que otorga la doctrina, como método <strong>de</strong> análisis para<br />

configurar la i<strong>de</strong>ntidad <strong>de</strong> cosa pedida, es nuevam<strong>en</strong>te la investigación prospectiva acerca<br />

<strong>de</strong> la posibilidad <strong>de</strong> que puedan dictarse s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cias contradictorias 8 . Y <strong>de</strong>be consi<strong>de</strong>rarse<br />

que <strong>en</strong> esta materia importa más <strong>lo</strong> sustancial <strong>de</strong> la i<strong>de</strong>ntidad <strong>de</strong> objeto, que la forma<br />

como <strong>el</strong><strong>lo</strong> se plantee, como <strong>lo</strong> han resu<strong>el</strong>to nuestros tribunales superiores <strong>de</strong> justicia 9 .<br />

Pues bi<strong>en</strong>, la cosa pedida por UCTV es la misma <strong>en</strong> ambos procesos; <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s dos busca<br />

obt<strong>en</strong>er <strong>el</strong> mismo b<strong>en</strong>eficio económico. Dicha i<strong>de</strong>ntidad se manifiesta tanto <strong>en</strong> <strong>el</strong> fondo<br />

<strong>de</strong>l b<strong>en</strong>eficio que se persigue como <strong>en</strong> la forma <strong>en</strong> que se expresa la pret<strong>en</strong>sión <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s<br />

distintos tribunales. <strong>En</strong> <strong>lo</strong>s petitorios <strong>de</strong> ambas <strong>de</strong>mandas, UCTV busca que, previo<br />

reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> un <strong>de</strong>terminado <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual sobre su señal,<br />

VTR cese la que UCTV consi<strong>de</strong>ra es una distribución “gratuita” o “in<strong>de</strong>bida” <strong>de</strong> su señal<br />

y pague por su uso. <strong>En</strong> efecto <strong>de</strong> la lectura <strong>de</strong> ambas <strong>de</strong>mandas y la ap<strong>el</strong>ación <strong>de</strong> UCTV<br />

ante la Iltma. Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> Santiago, se concluye que la <strong>de</strong>mandante persigue<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong>finitiva, y más allá <strong>de</strong> la forma y conceptos jurídicos <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s que revista su pret<strong>en</strong>sión<br />

<strong>en</strong> cada jurisdicción, que VTR cese la que <strong>de</strong>nomina distribución in<strong>de</strong>bida <strong>de</strong> su señal y<br />

que <strong>en</strong> conjunto con <strong>el</strong><strong>lo</strong> VTR le pague por dicho uso, buscando <strong>de</strong> esta manera que se<br />

configure una nueva r<strong>el</strong>ación contractual <strong>en</strong>tre las partes <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a la previam<strong>en</strong>te<br />

exist<strong>en</strong>te y que la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil <strong>de</strong> primera instancia reconoce.<br />

Reiteramos que la pret<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> UCTV y TVN, al iniciar <strong>el</strong> Juicio Civil se evi<strong>de</strong>ncia al<br />

leer las <strong>de</strong>claraciones <strong>de</strong> don Mario Conca: “No nos hemos planteado la posibilidad <strong>de</strong> cortar la<br />

señal al cable, sino que <strong>lo</strong> que queremos es que se reconozca <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> propiedad. Y <strong>de</strong>spués conv<strong>en</strong>ir<br />

con <strong>el</strong> cable un va<strong>lo</strong>r (...)” (El Mercurio, 20 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 2002, B 20).<br />

Un análisis comparado <strong>de</strong> las pres<strong>en</strong>taciones <strong>de</strong> UCTV <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s dos juicios <strong>de</strong> que se trata<br />

<strong>de</strong>ja <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia <strong>lo</strong> que se vi<strong>en</strong>e dici<strong>en</strong>do. Así, <strong>en</strong> la <strong>de</strong>manda pres<strong>en</strong>tada ante <strong>el</strong> 26°<br />

Juzgado Civil pi<strong>de</strong>, <strong>en</strong> las dos acciones que conjuntam<strong>en</strong>te interpone, pi<strong>de</strong>:<br />

“(...) la terminación <strong>de</strong> la actual utilización comercial que la <strong>de</strong>mandada<br />

realiza <strong>de</strong> las emisiones cont<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> las señales nacionales abiertas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

referidas <strong>en</strong> <strong>el</strong> cuerpo <strong>de</strong> la pres<strong>en</strong>te <strong>de</strong>manda, (señales <strong>de</strong> libre recepción), a<br />

contar <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que se notifique la misma. <strong>En</strong> subsidio, <strong>de</strong>clarar que dicha<br />

terminación <strong>en</strong> la fecha que US. señale.<br />

Que la <strong>de</strong>mandada <strong>de</strong>be in<strong>de</strong>mnizar a cada una <strong>de</strong> las actoras <strong>lo</strong>s perjuicios que<br />

les cause <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> continuar retransmiti<strong>en</strong>do a sus cli<strong>en</strong>tes, sin expresa<br />

7 Corte Suprema, 7 <strong>de</strong> septiembre <strong>de</strong> 1970, RDJ. T. 67, sección primera, pág. 383 y ss.<br />

8 Maturana Miqu<strong>el</strong>, Cristian, “La r<strong>el</strong>ación <strong>en</strong>tre la litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, la acumulación <strong>de</strong> autos y la cosa juzgada”, Memoria<br />

<strong>de</strong> Prueba para optar al Grado <strong>de</strong> lic<strong>en</strong>ciado <strong>en</strong> Ci<strong>en</strong>cias Jurídicas y Sociales <strong>en</strong> la Universidad <strong>de</strong> Chile, 1982, pág.<br />

371.<br />

9 Discurri<strong>en</strong>do acerca <strong>de</strong>l concepto <strong>de</strong> triple i<strong>de</strong>ntidad <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación con la litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, “dicho término no pue<strong>de</strong><br />

tomarse <strong>en</strong> un s<strong>en</strong>tido tan absoluto y restringido que importe exigir una igualdad tan completa <strong>en</strong>tre ambas<br />

<strong>de</strong>mandas como si fuere calcada o copiada <strong>de</strong> otra”. Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> Valparaíso, Gaceta jurídica <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

Tribunales, 2° Sem. N° 95, pág. 427. Citada por Romero Segu<strong>el</strong>, Alejandro <strong>en</strong> “La cosa Juzgada <strong>en</strong> <strong>el</strong> proceso civil<br />

chil<strong>en</strong>o”, 2002.<br />

16


autorización, las respectivas señales abiertas <strong>de</strong> TVN y UCTV con posterioridad<br />

a la fecha <strong>en</strong> que se le notifique la pres<strong>en</strong>te <strong>de</strong>manda o <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la fecha que VS.<br />

señale, conforme <strong>lo</strong> solicitado <strong>en</strong> <strong>el</strong> N° 1 <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> <strong>lo</strong> <strong>principal</strong>, y<br />

2.- Que se reserva a cada a una <strong>de</strong> las <strong>de</strong>mandantes <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> cada una <strong>de</strong> <strong>el</strong>las<br />

a discutir la especie y monto <strong>de</strong> tales perjuicios <strong>en</strong> la ejecución <strong>de</strong>l fal<strong>lo</strong> diverso, a<br />

nuestra <strong>el</strong>ección, <strong>en</strong> conformidad con <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 173 <strong>de</strong>l Código <strong>de</strong><br />

Procedimi<strong>en</strong>to Civil”.<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> mismo s<strong>en</strong>tido, <strong>en</strong> su escrito <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación se pue<strong>de</strong> leer:<br />

“Interponemos recurso <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación respecto <strong>de</strong> la s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>finitiva <strong>de</strong> autos, a<br />

fin <strong>de</strong> que por <strong>lo</strong>s fundam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> hecho y <strong>de</strong>recho que se expondrán, sea <strong>de</strong>jada<br />

sin efecto y <strong>en</strong> su lugar se acojan las <strong>de</strong>mandadas <strong>de</strong>ducidas por TVN y UCTV<br />

contra las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión por Cable VTR Banda Ancha S.A. (VTR) y<br />

Metrópolis Intercom( Metrópolis), con<strong>de</strong>nándolas a terminar <strong>el</strong> uso ilegítimo<br />

y gratuito <strong>de</strong> la propiedad int<strong>el</strong>ectual <strong>de</strong> TVN y UCTV, e in<strong>de</strong>mnizar todos<br />

<strong>lo</strong>s perjuicios causados <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la notificación <strong>de</strong> las <strong>de</strong>mandas, con costas”.<br />

Como pue<strong>de</strong> verse <strong>de</strong> las dos refer<strong>en</strong>cias anteriores, las actoras persigu<strong>en</strong> terminar<br />

<strong>lo</strong> que <strong>el</strong>las consi<strong>de</strong>ran sería <strong>el</strong> uso ilegítimo (sin autorización) y gratuito <strong>de</strong> la<br />

propiedad int<strong>el</strong>ectual <strong>de</strong> las <strong>de</strong>mandantes.<br />

<strong>En</strong> la Demanda <strong>de</strong> autos a su vez solicita:<br />

“Al H. tribunal <strong>de</strong> <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia respetuosam<strong>en</strong>te pido:<br />

T<strong>en</strong>er por interpuesta <strong>de</strong>manda <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> la sociedad VTR Banda Ancha<br />

(Chile) S.A., (...) acogerla a tramitación para que <strong>en</strong> <strong>de</strong>finitiva este H. tribunal:<br />

1.- (...) (a) Or<strong>de</strong>ne que VTR Banda Ancha (Chile) S.A. cese <strong>en</strong> forma inmediata<br />

<strong>el</strong> uso in<strong>de</strong>bido <strong>de</strong> la señal y cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> mi repres<strong>en</strong>tada Canal 13.<br />

(b) Or<strong>de</strong>ne que la <strong>de</strong>mandada VTR Banda Ancha (Chile) S.A., <strong>en</strong> <strong>el</strong> plazo <strong>de</strong> 30<br />

días, o <strong>en</strong> <strong>el</strong> que se fije, acompañe, para la aprobación <strong>de</strong> este H. tribunal, la oferta<br />

<strong>de</strong> facilida<strong>de</strong>s técnicas y económicas que pondrá a disposición <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión abierta o proveedores <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>idos, con <strong>el</strong> objeto <strong>de</strong> que éstos, <strong>de</strong> así<br />

estimar<strong>lo</strong> conv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te, consi<strong>en</strong>tan voluntariam<strong>en</strong>te <strong>lo</strong>s términos, condiciones<br />

y plazos para la inclusión <strong>de</strong> sus cont<strong>en</strong>idos y señal <strong>en</strong> la oferta programática <strong>de</strong> la<br />

<strong>de</strong>mandada”.<br />

Queda <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia que <strong>en</strong> esta ocasión, nuevam<strong>en</strong>te, UCTV pi<strong>de</strong> que cese <strong>lo</strong> que <strong>el</strong>la<br />

consi<strong>de</strong>ra sería un uso in<strong>de</strong>bido <strong>de</strong> su señal y cont<strong>en</strong>idos, y requiere que VTR pacte con<br />

<strong>el</strong>la las condiciones económicas que le <strong>en</strong>tregaría por dicho uso (<strong>lo</strong> que no constituye<br />

sino una forma <strong>de</strong> <strong>de</strong>nominar al pago).<br />

Pues bi<strong>en</strong>, la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil <strong>de</strong> primera instancia, cuyos extractos se le<strong>en</strong> <strong>en</strong> la sección<br />

II.1. anterior <strong>de</strong>jan <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia que <strong>el</strong> juzgador civil estableció: (i) que no existe tal uso<br />

ilegítimo <strong>de</strong> las señales <strong>de</strong> UCTV por parte <strong>de</strong> VTR; (ii) que no correspon<strong>de</strong> que VTR<br />

pague remuneración alguna por la redifusión <strong>de</strong> las señales <strong>de</strong> UCTV y <strong>el</strong><strong>lo</strong>, <strong>en</strong> at<strong>en</strong>ción<br />

al estatuto jurídico que rige la materia tanto <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la perspectiva <strong>de</strong> la normativa <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión como <strong>de</strong>s<strong>de</strong> aqu<strong>el</strong>la <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual; (iii) que, más aun, ambas partes<br />

obti<strong>en</strong><strong>en</strong> b<strong>en</strong>eficios recíprocos <strong>de</strong> su r<strong>el</strong>ación comercial; (iv) que <strong>el</strong><strong>lo</strong> se plasma <strong>en</strong> un<br />

contrato, con largos años <strong>de</strong> vig<strong>en</strong>cia, cuyo preciso cont<strong>en</strong>ido fijó dicha S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil<br />

<strong>de</strong> primera instancia, y cuya terminación solicita UCTV <strong>en</strong> su escrito <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación.<br />

Si<strong>en</strong>do así las cosas, <strong>el</strong> objeto pedido <strong>en</strong> estos autos necesariam<strong>en</strong>te se i<strong>de</strong>ntifica con<br />

aqu<strong>el</strong> que dio lugar a la litis civil. No podría este H. Tribunal <strong>de</strong>terminar la exist<strong>en</strong>cia o<br />

no <strong>de</strong> un “uso in<strong>de</strong>bido” <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV sin interpretar <strong>el</strong> a<strong>de</strong>cuado s<strong>en</strong>tido y<br />

17


alcance <strong>de</strong> las normas jurídicas que <strong>el</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>ciador civil ya interpretó <strong>en</strong> su fal<strong>lo</strong>. No<br />

podría este H. Tribunal exigir que se “consi<strong>en</strong>ta voluntariam<strong>en</strong>te” <strong>en</strong> ciertas condiciones,<br />

porque “no media autorización ni conv<strong>en</strong>ción” <strong>en</strong>tre VTR y UCTV, como se plantea <strong>en</strong><br />

la Demanda <strong>de</strong> autos (fojas 23), si la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil precisam<strong>en</strong>te dio por acreditada la<br />

exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> esa misma autorización y estableció que las partes sí se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran<br />

vinculadas por una conv<strong>en</strong>ción, cuestión que, como se ha dicho, está <strong>en</strong> <strong>el</strong> c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l<br />

<strong>de</strong>bate <strong>de</strong> segunda instancia. E incluso, cómo podría este H. Tribunal <strong>de</strong>cidir que<br />

ev<strong>en</strong>tualm<strong>en</strong>te se modifique o “mejore” para UCTV esa conv<strong>en</strong>ción, si su preciso<br />

cont<strong>en</strong>ido está <strong>en</strong> discusión ante nuestros tribunales superiores, como se ha visto.<br />

Finalm<strong>en</strong>te, la circunstancia <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>erse la señal <strong>de</strong> UCTV <strong>en</strong> la grilla <strong>de</strong> VTR es<br />

también materia que <strong>el</strong> tribunal civil consi<strong>de</strong>ró parte <strong>de</strong>l contrato vig<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre las partes,<br />

según se mostró <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s extractos <strong>de</strong> la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil.<br />

Por una parte, <strong>en</strong>tonces, las <strong>de</strong>finiciones que pueda establecer este H. Tribunal <strong>en</strong> se<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong> libre compet<strong>en</strong>cia p<strong>en</strong><strong>de</strong>n necesariam<strong>en</strong>te <strong>de</strong> la <strong>de</strong>finición jurídica y fáctica, y <strong>de</strong> la<br />

<strong>de</strong>terminación y asignación <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos y obligaciones, que se están discuti<strong>en</strong>do ante la<br />

justicia civil. Por otra parte, si <strong>el</strong> H. Tribunal prescindiera <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong> y conociera igualm<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong> esta Demanda, se expondría directam<strong>en</strong>te a dictar una s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia contradictoria con<br />

aqu<strong>el</strong>la <strong>de</strong>cisión <strong>de</strong> término que emane <strong>de</strong>l juicio civil, <strong>lo</strong> que nuestra normativa orgánica<br />

procesal persigue precisam<strong>en</strong>te evitar a través <strong>de</strong> la institución <strong>de</strong> la litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia.<br />

3. I<strong>de</strong>ntidad <strong>de</strong> causa <strong>de</strong> pedir. Se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> por causa <strong>de</strong> pedir <strong>el</strong> fundam<strong>en</strong>to<br />

inmediato <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>ducido <strong>en</strong> juicio. También se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> como <strong>el</strong> hecho material<br />

o jurídico que sirve <strong>de</strong> razón a la pret<strong>en</strong>sión que se ha hecho valer.<br />

Como ya se a<strong>de</strong>lantó, la causa <strong>de</strong> pedir <strong>de</strong> la Demanda <strong>de</strong> UCTV es la misma que fundó<br />

su <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> 2002 <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil. La <strong>de</strong>mandante, int<strong>en</strong>tando hacer más indirecto <strong>el</strong><br />

argum<strong>en</strong>to por la vía <strong>de</strong> hacer m<strong>en</strong>ción al <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia, <strong>en</strong> <strong>de</strong>finitiva<br />

fundam<strong>en</strong>ta su acción, nuevam<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> un <strong>de</strong>recho sobre su señal y sus cont<strong>en</strong>idos al<br />

que otorga un va<strong>lo</strong>r absoluto; <strong>de</strong>recho que consi<strong>de</strong>ra conculcado y viol<strong>en</strong>tado (abuso <strong>de</strong><br />

posición dominante) porque VTR no contaría con su autorización para redifundir sus<br />

señales y no le pagaría <strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia por <strong>el</strong><strong>lo</strong>, como efecto <strong>de</strong> <strong>lo</strong> cual la discriminaría<br />

arbitrariam<strong>en</strong>te y la sometería a un injusto subsidio (todos estos aspectos, meras<br />

<strong>de</strong>rivaciones <strong>de</strong> esa propiedad viol<strong>en</strong>tada, según <strong>el</strong> argum<strong>en</strong>to c<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> UCTV, como<br />

queda <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> la lectura <strong>de</strong> la Demanda <strong>en</strong>tre fojas 19 y 23). Asimismo, es<br />

precisam<strong>en</strong>te a partir <strong>de</strong> la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> tal <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> propiedad y <strong>de</strong> la facultad<br />

consigui<strong>en</strong>te <strong>de</strong> retribución, que UCTV concluye la necesidad <strong>de</strong> suscribir algún acuerdo<br />

con VTR que regule las condiciones <strong>de</strong> uso y remuneración <strong>de</strong> la referida señal.<br />

Un análisis comparado <strong>de</strong> las <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> UCTV <strong>en</strong> ambos juicios <strong>de</strong>ja claram<strong>en</strong>te<br />

establecida la i<strong>de</strong>ntidad <strong>en</strong>tre sus causas <strong>de</strong> pedir. Así, <strong>en</strong> la <strong>de</strong>manda civil se lee:<br />

“UCTV es la creadora <strong>de</strong> la emisión <strong>de</strong> esta “Señal Nacional” <strong>de</strong> libre recepción,<br />

que compr<strong>en</strong><strong>de</strong> diversas obras (programas). Asimismo, sobre las diversas obras<br />

(programas) cont<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> dicha señal, UCTV ti<strong>en</strong>e <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> autor, sea como<br />

productora <strong>de</strong> obras originales (titular original), sea por haber<strong>lo</strong>s adquirido <strong>de</strong> sus<br />

autores (titular secundario).<br />

Así no pue<strong>de</strong> caber duda que <strong>de</strong> acuerdo con la normativa constitucional y legal<br />

aplicable y con la doctrina, TVN y UCTV, como organismos <strong>de</strong> radiodifusión y<br />

18


creadores int<strong>el</strong>ectuales <strong>de</strong> sus respectivas emisiones consi<strong>de</strong>radas como un todo<br />

que constituy<strong>en</strong> <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> cada señal, ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong>recho a autorizar o prohibir<br />

la utilización <strong>de</strong> esas emisiones por terceros, como asimismo a ser retribuidos por<br />

tal utilización.<br />

<strong>En</strong> consecu<strong>en</strong>cia, at<strong>en</strong>didos <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos que la Constitución, las leyes y <strong>lo</strong>s<br />

tratados vig<strong>en</strong>tes reconoc<strong>en</strong> a nuestras repres<strong>en</strong>tadas, tanto sobre sus emisiones<br />

transportadas mediante sus respectivas señales, como sobre las obras,<br />

interpretaciones y ejecuciones compr<strong>en</strong>didas <strong>en</strong> <strong>el</strong>la, <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s términos antes<br />

señalado, solicitamos que US. disponga la terminación <strong>de</strong> la actual utilización<br />

comercial que la <strong>de</strong>mandada realiza <strong>de</strong> sus referidas emisiones, según se expresa<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> petitorio <strong>de</strong> la pres<strong>en</strong>te <strong>de</strong>manda.”<br />

Mi<strong>en</strong>tras que la Demanda <strong>de</strong> autos reitera:<br />

“El <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> Canal 13 sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos.<br />

Cabe <strong>de</strong>stacar que mi repres<strong>en</strong>tada es dueña <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que g<strong>en</strong>era,<br />

propiedad que está protegida por <strong>el</strong> régim<strong>en</strong> jurídico <strong>de</strong> la propiedad int<strong>el</strong>ectual,<br />

garantizada por la Constitución Política (Art. 19 N° 24 y 25), diversas<br />

conv<strong>en</strong>ciones internacionales, la Ley 17.336 sobre propiedad int<strong>el</strong>ectual (LPI) y <strong>el</strong><br />

reglam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la Ley 17.336, Decreto N° 1.122 <strong>de</strong> 17 <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong> 1971.<br />

No obstante <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> mi repres<strong>en</strong>tada sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos, la<br />

<strong>de</strong>mandada <strong>de</strong>sconoci<strong>en</strong>do <strong>de</strong> forma unilateral dichos <strong>de</strong>rechos, incorpora sin la<br />

autorización <strong>de</strong> Canal 13 a su oferta programática la referida señal y cont<strong>en</strong>idos.<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> caso que nos ocupa la <strong>de</strong>mandada VTR ha ejecutado y c<strong>el</strong>ebrado<br />

actos que impi<strong>de</strong>n, restring<strong>en</strong> y <strong>en</strong>torpec<strong>en</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia, <strong>lo</strong>s que se<br />

<strong>en</strong>cuadran cabalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> tipo antimonopólico sancionado por <strong>el</strong> DL<br />

211, consist<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> a <strong>lo</strong> m<strong>en</strong>os, <strong>lo</strong>s expresados <strong>en</strong> <strong>el</strong> apartado VII <strong>de</strong> esta<br />

<strong>de</strong>manda, <strong>lo</strong>s que se refier<strong>en</strong> al <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> Canal<br />

13 sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos, la discriminación arbitraria por parte <strong>de</strong> la<br />

<strong>de</strong>mandada <strong>en</strong> perjuicio <strong>de</strong> Canal 13 (…) y la obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> un subsidio<br />

injusto y forzoso <strong>de</strong> mi repres<strong>en</strong>tada a VTR producto <strong>de</strong> la discriminación<br />

arbitraria”.<br />

Como se ve, es la propia UCTV la que <strong>en</strong> la Demanda <strong>de</strong> autos i<strong>de</strong>ntifica<br />

indubitablem<strong>en</strong>te la discusión <strong>de</strong> libre compet<strong>en</strong>cia que somete al conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> este<br />

H. Tribunal con <strong>el</strong> supuesto “<strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> Canal 13 sobre su señal y<br />

cont<strong>en</strong>idos”. La supuesta discriminación arbitraria y subsidios cruzados, no son sino<br />

<strong>de</strong>nominaciones distintas que se otorgan al supuesto hecho <strong>de</strong> <strong>de</strong>sconocer <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos<br />

<strong>de</strong> UCTV sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos, al no pagar por <strong>el</strong><strong>lo</strong>s (Conf., fojas 21 y 22). Esta<br />

misma materia, la exist<strong>en</strong>cia o no <strong>de</strong> tales <strong>de</strong>rechos –que fueron controvertidos <strong>en</strong> la<br />

instancia civil- y por sobre todo, <strong>el</strong> <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to o no <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s mismos, es <strong>el</strong><br />

fundam<strong>en</strong>to c<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> la discusión p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te actualm<strong>en</strong>te ante la Iltma. Corte <strong>de</strong><br />

Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> Santiago. Qué más evi<strong>de</strong>ncia, H. Tribunal, acerca <strong>de</strong> la i<strong>de</strong>ntidad <strong>de</strong> causa<br />

<strong>de</strong> pedir exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> Juicio Civil actualm<strong>en</strong>te p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te ante la Iltma. Corte <strong>de</strong><br />

Ap<strong>el</strong>aciones y estos autos.<br />

4. Conclusión: Triple i<strong>de</strong>ntidad. De todo <strong>lo</strong> dicho y <strong>de</strong> la lectura comparada que este<br />

H. Tribunal podrá hacer <strong>de</strong> las piezas <strong>principal</strong>es <strong>de</strong>l Juicio Civil p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre UCTV<br />

y VTR y <strong>de</strong> la Demanda <strong>de</strong> autos, queda <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia que <strong>de</strong>be acogerse esta <strong>excepción</strong><br />

<strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia.<br />

19


No es proce<strong>de</strong>nte que UCTV, por <strong>el</strong> simple hecho <strong>de</strong> no haber obt<strong>en</strong>ido un fal<strong>lo</strong><br />

favorable <strong>en</strong> <strong>el</strong> Juicio Civil, r<strong>en</strong>ueve la discusión <strong>en</strong> estos autos, e int<strong>en</strong>te mejorar así su<br />

posición jurídica, máxime si <strong>el</strong>la misma ya solicitó la revisión <strong>de</strong> la <strong>de</strong>cisión judicial civil<br />

por vía <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación. Casos como <strong>el</strong> pres<strong>en</strong>te son precisam<strong>en</strong>te ejemp<strong>lo</strong>s <strong>de</strong> texto <strong>de</strong><br />

casos <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s que existe litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia. <strong>En</strong> efecto, la doctrina consi<strong>de</strong>ra que uno <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

fines <strong>de</strong> la <strong>excepción</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia es impedir que una parte perjudicada con un fal<strong>lo</strong><br />

pueda r<strong>en</strong>ovar una discusión que ya perdió ante otro tribunal 10 , contravini<strong>en</strong>do así las<br />

normas básicas <strong>de</strong> la a<strong>de</strong>cuada administración <strong>de</strong> justicia. Y <strong>el</strong><strong>lo</strong> resulta más grave si,<br />

como <strong>lo</strong> recogieron <strong>de</strong> manera idéntica varias notas <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa, una vez pres<strong>en</strong>tada esta<br />

Demanda –aunque antes <strong>de</strong> su publicación y notificación-, la acción int<strong>en</strong>tada ante este<br />

H. Tribunal busca “negociar” con VTR. Si se pret<strong>en</strong><strong>de</strong> reiterar una misma acción judicial<br />

para mejorar la propia posición jurídica y así <strong>lo</strong>grar una mejor negociación <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s litigios<br />

p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes, no só<strong>lo</strong> se está haci<strong>en</strong>do evi<strong>de</strong>nte la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, sino que,<br />

a<strong>de</strong>más, se está haci<strong>en</strong>do abuso <strong>de</strong>l ejercicio <strong>de</strong> acciones jurisdiccionales.<br />

Debe agregarse que esta no es la primera ocasión <strong>en</strong> que UCTV int<strong>en</strong>ta mejorar su<br />

posición <strong>en</strong> juicio <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a diversos proveedores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago. <strong>En</strong> efecto,<br />

<strong>de</strong>spués <strong>de</strong> haber pres<strong>en</strong>tado la <strong>de</strong>manda civil <strong>de</strong> 2002 contra VTR, UCTV pres<strong>en</strong>tó <strong>en</strong><br />

2006, <strong>de</strong> nuevo <strong>en</strong> conjunto con TVN, un recurso <strong>de</strong> protección 11 contra T<strong>el</strong>efónica,<br />

también <strong>en</strong> idénticos términos que <strong>lo</strong>s utilizados para <strong>de</strong>mandar a VTR. Por medio <strong>de</strong><br />

dicho recurso, UCTV solicitó a la Iltma. Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> Santiago que or<strong>de</strong>nara<br />

a T<strong>el</strong>efónica al cese inmediato <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s actos <strong>de</strong> difusión comercial <strong>de</strong> sus señales <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión, y que ésta obtuviera la autorización expresa y por escrito <strong>de</strong> UCTV y TVN<br />

para transmitir sus señales. La Iltma. Corte <strong>de</strong>claró inadmisible dicho recurso, señalando<br />

que:<br />

“(...) <strong>lo</strong>s hechos <strong>de</strong>scritos <strong>en</strong> la pres<strong>en</strong>tación sobrepasan <strong>lo</strong>s márg<strong>en</strong>es <strong>de</strong>l recurso<br />

<strong>de</strong> protección, toda vez que aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser discutidos y probados <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

procedimi<strong>en</strong>to judicial correspondi<strong>en</strong>te, <strong>lo</strong> que se contrapone con la naturaleza<br />

caut<strong>el</strong>ar <strong>de</strong> la acción <strong>de</strong> protección, <strong>de</strong> <strong>lo</strong> que se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong> que <strong>el</strong> recurso adolece<br />

<strong>de</strong> manifiesta falta <strong>de</strong> fundam<strong>en</strong>to, por <strong>lo</strong> que no será admitido a tramitación”.<br />

Con <strong>el</strong><strong>lo</strong> la Iltma. Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong>jó <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia, que <strong>de</strong>rechos como <strong>lo</strong>s<br />

invocados <strong>en</strong> estos autos por UCTV requier<strong>en</strong> ser afirmados <strong>en</strong> cuanto a su exist<strong>en</strong>cia,<br />

titularidad, alcance y <strong>en</strong>tidad por <strong>lo</strong>s tribunales ordinarios, como precisam<strong>en</strong>te ha<br />

sucedido <strong>en</strong> la causa civil p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te que vincula a UCTV y VTR. De allí que no<br />

corresponda, como se ha dicho, que la misma materia sea conocida al mismo tiempo por<br />

este H. Tribunal.<br />

II.4. La necesaria previa resolución <strong>de</strong> la controversia civil.<br />

Como se ha explicado previam<strong>en</strong>te, la Demanda por supuestas conductas lesivas <strong>de</strong> la<br />

libre compet<strong>en</strong>cia, se construye bajo <strong>el</strong> supuesto <strong>de</strong> que la <strong>de</strong>mandante sería titular <strong>de</strong> un<br />

<strong>de</strong>recho <strong>de</strong> propiedad, con cont<strong>en</strong>idos absolutos, sobre una señal abierta <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión.<br />

El<strong>lo</strong> la lleva a concluir que t<strong>en</strong>dría <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> escoger librem<strong>en</strong>te qui<strong>en</strong>es podrían o<br />

no recibirla. De ahí, construye supuestos ilícitos <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s que habría incurrido VTR <strong>en</strong><br />

10 Casarino Viterbo, Mario. Manual <strong>de</strong> Derecho Procesal, Derecho Procesal Civil, tomo IV. Pág. 43: “El fundam<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

esta <strong>excepción</strong> [la litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia] es obvio: evitar que las partes litigantes pret<strong>en</strong>dan subsanar <strong>lo</strong>s posibles errores<br />

cometidos <strong>en</strong> un juicio, r<strong>en</strong>ovando este mismo juicio mediante una nueva <strong>de</strong>manda”.<br />

11 Recurso <strong>de</strong> Protección N° <strong>de</strong> ingreso 3270-2006, Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> Santiago.<br />

20


<strong>el</strong>ación a la disposición <strong>de</strong> ese bi<strong>en</strong>, supuestam<strong>en</strong>te usando <strong>el</strong> mismo sin previa<br />

autorización –si<strong>en</strong>do presupuesto <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong> la necesidad <strong>de</strong> dicha autorización-, negándose<br />

a negociar o a contratar para obt<strong>en</strong>erla –si<strong>en</strong>do presupuesto <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong> la aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

contrato <strong>en</strong>tre las partes-, o no pagando por <strong>el</strong>la –<strong>lo</strong> que supone la obligación <strong>de</strong> ese<br />

pago-, imponi<strong>en</strong>do así VTR sus términos <strong>en</strong> forma unilateral. <strong>En</strong> fin, las conductas<br />

imputadas se <strong>de</strong>rivan todas <strong>de</strong> un supuesto <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho que t<strong>en</strong>dría<br />

UCTV sobre su señal y <strong>de</strong> la facultad consecu<strong>en</strong>te que t<strong>en</strong>dría <strong>de</strong> ser remunerada por<br />

<strong>el</strong>la.<br />

“No obstante, <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> mi repres<strong>en</strong>tada sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos, la<br />

<strong>de</strong>mandada, <strong>de</strong>sconoci<strong>en</strong>do <strong>en</strong> forma unilateral dichos <strong>de</strong>rechos, incorpora sin la<br />

autorización <strong>de</strong> Canal 13 a su oferta programática la referida señal y cont<strong>en</strong>ido.”<br />

“(...) la <strong>de</strong>mandada, <strong>en</strong> forma conci<strong>en</strong>te e int<strong>en</strong>cional, hace un uso no autorizado y<br />

gratuito <strong>de</strong> la señal y cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> Canal 13 (...) <strong>lo</strong> que constituye un subsidio<br />

forzoso e injusto <strong>de</strong> mi repres<strong>en</strong>tada a VTR”.<br />

Parti<strong>en</strong>do <strong>de</strong>l supuesto <strong>de</strong> que UCTV es titular <strong>de</strong> un <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> dominio sobre una<br />

señal abierta <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión, y dándole un alcance absoluto, construye supuestas conductas<br />

contrarias a la libre compet<strong>en</strong>cia por parte <strong>de</strong> VTR, que nacerían precisam<strong>en</strong>te <strong>de</strong> at<strong>en</strong>tar<br />

contra ese <strong>de</strong>recho. <strong>En</strong> concreto, las infracciones a la libre compet<strong>en</strong>cia cometidas por<br />

VTR serían concretam<strong>en</strong>te las sigui<strong>en</strong>tes:<br />

i) Desconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> VTR <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV sobre la señal [abierta<br />

<strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión Canal 13] y cont<strong>en</strong>idos.<br />

ii) Discriminación arbitraria por parte <strong>de</strong> VTR <strong>en</strong> perjuicio <strong>de</strong> UCTV <strong>en</strong><br />

r<strong>el</strong>ación a otros proveedores <strong>de</strong> señal y cont<strong>en</strong>idos, por pagarles a estos<br />

últimos mi<strong>en</strong>tras que no a UCTV. (Supone ser titular <strong>de</strong> un <strong>de</strong>recho sobre<br />

esa señal abierta, que a<strong>de</strong>más sería idéntico al <strong>de</strong> programación <strong>de</strong> pago que<br />

adquiere VTR).<br />

iii) Subsidio injusto y forzoso <strong>de</strong> UCTV a VTR producto <strong>de</strong> no pagar por esa<br />

señal. (Evi<strong>de</strong>ntem<strong>en</strong>te, también supone la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> ser titular <strong>de</strong> un<br />

<strong>de</strong>recho <strong>de</strong> propiedad sobre su señal abierta).<br />

Pues bi<strong>en</strong>, según se ha <strong>de</strong>sarrollado previam<strong>en</strong>te, ser titular <strong>de</strong> un <strong>de</strong>recho como <strong>el</strong> que<br />

supone UCTV <strong>en</strong> su Demanda, con <strong>lo</strong>s atributos y faculta<strong>de</strong>s que UCTV <strong>de</strong>riva <strong>de</strong> ese<br />

supuesto <strong>de</strong>recho, es una materia que está muy lejos <strong>de</strong> ser pacífica. Se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong><br />

actual discusión ante <strong>lo</strong>s tribunales civiles, existi<strong>en</strong>do una S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil <strong>de</strong> primera<br />

instancia que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> ya supone una interpretación <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV muy lejana a<br />

la que <strong>el</strong>la pret<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> autos. Más aun, VTR ti<strong>en</strong>e la más absoluta convicción, como se<br />

explica <strong>en</strong> <strong>el</strong> primer otrosí, <strong>de</strong> que <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV ti<strong>en</strong><strong>en</strong> un alcance muy<br />

difer<strong>en</strong>te al que <strong>el</strong>la les atribuye, y <strong>el</strong><strong>lo</strong> por simple aplicación <strong>de</strong> las normas rectoras <strong>de</strong> la<br />

t<strong>el</strong>evisión abierta y <strong>de</strong> la propiedad int<strong>el</strong>ectual <strong>en</strong> Chile (secciones I y II <strong>de</strong>l primer<br />

otrosí).<br />

A mayor abundami<strong>en</strong>to, la propia UCTV, junto a su co-<strong>de</strong>mandante TVN, al mom<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> pres<strong>en</strong>tar la <strong>de</strong>manda civil contra VTR <strong>en</strong> 2002, reconocían abiertam<strong>en</strong>te la necesidad<br />

<strong>de</strong> que se les <strong>de</strong>clarase, por vía judicial, <strong>el</strong> supuesto <strong>de</strong>recho que <strong>el</strong>las pret<strong>en</strong>dían <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

s<strong>en</strong>tido antes explicado. Así, <strong>de</strong> las <strong>de</strong>claraciones que hicieron <strong>en</strong> la pr<strong>en</strong>sa <strong>lo</strong>s <strong>principal</strong>es<br />

21


ejecutivos <strong>de</strong> la época 12 , don Edgardo Fu<strong>en</strong>zalida por parte <strong>de</strong> UCTV y don Mario<br />

Conca por parte <strong>de</strong> TVN, queda claram<strong>en</strong>te establecido que <strong>el</strong> objeto <strong>de</strong> esa <strong>de</strong>manda<br />

civil era la <strong>de</strong>claración <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos que les permitieran cobrar por su señal. <strong>En</strong> esa<br />

<strong>en</strong>trevista don Mario Conca respondi<strong>en</strong>do a la pregunta “¿Quier<strong>en</strong> que <strong>lo</strong>s in<strong>de</strong>mnic<strong>en</strong><br />

por todo este tiempo <strong>en</strong> que no les han pagado?”, señaló:<br />

“Ese tema es posterior. Si se reconoce ese <strong>de</strong>recho luego v<strong>en</strong>drán las<br />

negociaciones que correspondan para llegar al precio justo”.<br />

Por su parte, don Edgardo Fu<strong>en</strong>zalida afirmó:<br />

“[Pregunta]: ¿Pero por qué justo ahora esto es un problema?<br />

[Respuesta E. Fu<strong>en</strong>zalida]: Nuestro interés es que se reconozca <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho sobre<br />

<strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido, que es una propiedad int<strong>el</strong>ectual. (...) El punto no es quién paga o<br />

no paga, ese es un tema <strong>de</strong> segundo or<strong>de</strong>n”.<br />

Tal <strong>de</strong>recho no fue reconocido por la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil <strong>de</strong> la manera <strong>en</strong> que <strong>lo</strong> pret<strong>en</strong>día<br />

UCTV. Si bi<strong>en</strong> dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia reconoció la titularidad <strong>de</strong> UCTV sobre <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong><br />

propiedad int<strong>el</strong>ectual, no le reconoció <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> cobrar por una señal abierta <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión ni <strong>de</strong> disponer sobre quién podía recibirla y, por sobre todo, no consi<strong>de</strong>ró <strong>en</strong><br />

caso alguno que tales <strong>de</strong>rechos habían sido viol<strong>en</strong>tados por VTR La materia por <strong>lo</strong><br />

<strong>de</strong>más se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> resolución <strong>de</strong>finitiva por parte <strong>de</strong>l un tribunal <strong>de</strong><br />

segunda instancia. Pero <strong>lo</strong> que sí resulta efectivo <strong>de</strong> las <strong>de</strong>claraciones <strong>de</strong>l señor Conca es<br />

que <strong>el</strong> reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> un <strong>de</strong>recho como <strong>el</strong> que pret<strong>en</strong><strong>de</strong> t<strong>en</strong>er UCTV, con la<br />

ext<strong>en</strong>sión que ésta busca darle, es un asunto que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la perspectiva lógica es<br />

necesariam<strong>en</strong>te anterior a la resolución <strong>de</strong> un ev<strong>en</strong>tual problema sobre la disposición <strong>de</strong><br />

ese <strong>de</strong>recho y, consecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te, sobre la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un supuesto abuso <strong>en</strong> tal<br />

disposición. Y <strong>lo</strong> que también es efectivo es que, existi<strong>en</strong>do un Juicio Civil p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te,<br />

hasta la fecha no se ha <strong>de</strong>clarado judicialm<strong>en</strong>te a favor <strong>de</strong> UCTV –sino todo <strong>lo</strong><br />

contrario- la supuesta prerrogativa que ahora supone evi<strong>de</strong>nte y que es lógicam<strong>en</strong>te<br />

anterior a la posibilidad <strong>de</strong> que puedan existir las supuestas infracciones a la libre<br />

compet<strong>en</strong>cia que imputa (Conf. capítu<strong>lo</strong> VII <strong>de</strong> la Demanda, “Actos y conductas<br />

ejecutadas por VTR contrarias a la libre compet<strong>en</strong>cia”).<br />

<strong>En</strong> suma, <strong>lo</strong> que se concluye <strong>de</strong> <strong>lo</strong> anterior es que no podría este H. Tribunal <strong>de</strong>finir la<br />

exist<strong>en</strong>cia o no <strong>de</strong> un supuesto abuso <strong>en</strong> la conducta <strong>de</strong> VTR, sin que se diluci<strong>de</strong>, por vía<br />

<strong>de</strong> s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> término, la ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> la normativa <strong>de</strong> rango legal que daría o no tut<strong>el</strong>a<br />

a la conducta <strong>de</strong> VTR y la exist<strong>en</strong>cia y cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> un contrato <strong>en</strong>tre las partes. <strong>En</strong> este<br />

caso, la atribución <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos por vía <strong>de</strong>l procedimi<strong>en</strong>to civil resulta <strong>en</strong> un presupuesto<br />

in<strong>el</strong>udible para la ev<strong>en</strong>tual <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> abuso. De allí que no podría<br />

este H. Tribunal <strong>en</strong>trar al conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la Demanda <strong>de</strong> autos sin superponerse<br />

necesariam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la atribución <strong>de</strong> tales <strong>de</strong>rechos con <strong>el</strong> tribunal civil compet<strong>en</strong>te, <strong>en</strong><br />

que la materia ya se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra radicada. Lo anterior exige <strong>de</strong> este H. Tribunal abst<strong>en</strong>erse<br />

<strong>de</strong> conocer <strong>de</strong> la Demanda <strong>de</strong> autos, mi<strong>en</strong>tras la materia no se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tre resu<strong>el</strong>ta <strong>en</strong> se<strong>de</strong><br />

civil.<br />

Se configura <strong>en</strong> <strong>el</strong> pres<strong>en</strong>te caso, por <strong>el</strong><strong>lo</strong>, una situación similar a aqu<strong>el</strong>la conocida por <strong>lo</strong>s<br />

tribunales con compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>lo</strong> criminal, <strong>de</strong>nominada “cuestión civil previa”, regulada<br />

12 “La última guerra <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión”, <strong>en</strong>trevista aparecida <strong>en</strong> El Mercurio, <strong>de</strong> fecha 20 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 2002.<br />

22


<strong>en</strong> <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 174 <strong>de</strong>l COT 13 . <strong>En</strong> resumidas cu<strong>en</strong>tas, esta institución supone que si existe<br />

controversia acerca <strong>de</strong>l dominio <strong>de</strong> una cosa, <strong>de</strong>be primero resolverse la titularidad sobre<br />

la misma <strong>en</strong> forma previa a resolver si sobre <strong>el</strong>la se cometió algún <strong>de</strong>lito contra la<br />

propiedad. Esta institución se plantea <strong>en</strong> <strong>el</strong> proceso p<strong>en</strong>al como parte <strong>de</strong> las excepciones<br />

que pue<strong>de</strong>n <strong>opone</strong>rse antes <strong>de</strong> que se dicte <strong>el</strong> fal<strong>lo</strong>, pues ti<strong>en</strong>e por fundam<strong>en</strong>tos <strong>lo</strong>s<br />

mismos que la litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, prev<strong>en</strong>ir que se dict<strong>en</strong> fal<strong>lo</strong>s contradictorios.<br />

<strong>En</strong> este caso, por <strong>el</strong><strong>lo</strong>, son aplicables <strong>lo</strong>s fundam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> la institución <strong>de</strong> la cuestión<br />

civil previa, si<strong>en</strong>do salvable la situación precisam<strong>en</strong>te por medio <strong>de</strong>l acogimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la<br />

<strong>excepción</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia. El<strong>lo</strong>, por cuanto, la <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un<br />

supuesto abuso <strong>de</strong> posición dominante, como <strong>lo</strong> reconoce la misma <strong>de</strong>mandante,<br />

requiere como previo supuesto que se diluci<strong>de</strong> la legitimidad <strong>de</strong> la propiedad que reclama<br />

UCTV, más aun la exist<strong>en</strong>cia o no <strong>de</strong> una afectación a esa propiedad <strong>en</strong> aplicación <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

estatutos jurídicos que rig<strong>en</strong> la materia, la titularidad <strong>de</strong> UCTV para cobrar por <strong>el</strong>la, y la<br />

exist<strong>en</strong>cia o no <strong>de</strong> un contrato ya vig<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre las partes. De allí que si este H. Tribunal<br />

<strong>en</strong>trara al conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la Demanda, necesariam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>biera <strong>en</strong>trar, a su vez, a la<br />

<strong>de</strong>finición <strong>de</strong> las materias anteriores, con <strong>lo</strong> que incurriría inevitablem<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la<br />

litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia invocada por esta parte. <strong>En</strong> cambio esperar que se <strong>de</strong>limit<strong>en</strong><br />

a<strong>de</strong>cuadam<strong>en</strong>te <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad y contractuales involucrados para luego, <strong>en</strong> su<br />

caso, interv<strong>en</strong>ir aplicando la normativa especial <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia, es <strong>lo</strong> que<br />

correspon<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong>recho.<br />

Aunque no trató exactam<strong>en</strong>te sobre este punto, la mirada <strong>de</strong> la Excma. Corte Suprema<br />

es consist<strong>en</strong>te con <strong>lo</strong> que se vi<strong>en</strong>e dici<strong>en</strong>do, según se <strong>de</strong>riva <strong>de</strong> la sigui<strong>en</strong>te s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia:<br />

“34°) Que sin perjuicio <strong>de</strong> <strong>lo</strong> dicho <strong>en</strong> torno a la inadmisibilidad <strong>de</strong> la reclamación<br />

<strong>de</strong>ducida por T<strong>el</strong>mex, esta Corte no pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>jar <strong>de</strong> observar que, <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que<br />

respecta a <strong>lo</strong>s consi<strong>de</strong>randos 71° a 81° 14 <strong>de</strong>l fal<strong>lo</strong> reclamado, <strong>el</strong> Tribunal <strong>de</strong><br />

13 Art. 174. “Si contra la acción p<strong>en</strong>al se pusier<strong>en</strong> excepciones <strong>de</strong> carácter civil concerni<strong>en</strong>tes al dominio o a otro<br />

<strong>de</strong>recho real sobre inmuebles, podrá susp<strong>en</strong><strong>de</strong>rse <strong>el</strong> juicio criminal, cuando dichas excepciones aparecier<strong>en</strong><br />

revestidas <strong>de</strong> fundam<strong>en</strong>to plausible y <strong>de</strong> su aceptación, por la s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia que sobre <strong>el</strong>las recaiga, hubiere <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>saparecer <strong>el</strong> <strong>de</strong>lito. El conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> esas excepciones correspon<strong>de</strong> al tribunal <strong>en</strong> <strong>lo</strong> civil”.<br />

14 Reclamación contra S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Nº 45 <strong>de</strong>l H. Tribunal, Rol 6236-2006, Excma. Corte Suprema. Algunos <strong>de</strong> esos<br />

consi<strong>de</strong>randos señalaban:<br />

“Que <strong>el</strong> servicio público t<strong>el</strong>efónico <strong>lo</strong>cal es consi<strong>de</strong>rado por nuestro legislador como un servicio público sujeto a<br />

concesión, a una importante regulación técnica y a fiscalización por parte <strong>de</strong> la autoridad. El<strong>lo</strong> con motivo <strong>de</strong>l<br />

<strong>de</strong>sarrol<strong>lo</strong> histórico <strong>de</strong> la industria, la que ha sido consi<strong>de</strong>rada tradicionalm<strong>en</strong>te como un monopolio natural, <strong>de</strong>bido<br />

a <strong>lo</strong>s gran<strong>de</strong>s costos hundidos que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> soportar qui<strong>en</strong>es inviert<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong>la. La interv<strong>en</strong>ción estatal se ha<br />

materializado <strong>en</strong> una regulación que ha pret<strong>en</strong>dido recrear condiciones <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>el</strong> funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<br />

mercado respectivo, tanto <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que se refiere al precio como a la calidad; (...)<br />

Que, <strong>en</strong> opinión <strong>de</strong> estos s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>ciadores, aplicar tal regulación a la t<strong>el</strong>efonía IP sobre banda ancha, no solam<strong>en</strong>te<br />

carece <strong>de</strong> fundam<strong>en</strong>tos jurídicos, según se ha señalado, sino también <strong>de</strong> fundam<strong>en</strong>tos económicos, pues implicaría<br />

imponer cargas públicas innecesarias a una tecno<strong>lo</strong>gía que pue<strong>de</strong> imprimir un r<strong>en</strong>ovado dinamismo <strong>en</strong> la industria y<br />

que, dadas sus características, pot<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te pue<strong>de</strong> darse <strong>en</strong> un ambi<strong>en</strong>te <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cia, circunstancia que<br />

t<strong>en</strong><strong>de</strong>ría naturalm<strong>en</strong>te a regular <strong>en</strong> forma efici<strong>en</strong>te a <strong>lo</strong> m<strong>en</strong>os la calidad y <strong>el</strong> precio <strong>de</strong>l servicio; (...)<br />

Que, <strong>en</strong> opinión <strong>de</strong> este Tribunal, <strong>el</strong> <strong>de</strong>bate <strong>de</strong> autos <strong>en</strong> torno al régim<strong>en</strong> jurídico que ha <strong>de</strong> aplicarse a la t<strong>el</strong>efonía IP<br />

sobre banda ancha es expresión <strong>de</strong> la dificultad <strong>de</strong> <strong>en</strong>cuadrarla jurídicam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> las distintas categorías <strong>de</strong><br />

servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>ecomunicaciones, e incluso <strong>de</strong> la pertin<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rar esta t<strong>el</strong>efonía como un servicio <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>en</strong> lugar <strong>de</strong> reputarla una aplicación <strong>de</strong> Internet que no <strong>de</strong>bería ser regulada más que cualquier<br />

otra. Dicha dificultad ha sido ac<strong>en</strong>tuada por la falta <strong>de</strong> <strong>de</strong>finición al respecto <strong>de</strong> las autorida<strong>de</strong>s regulatorias, <strong>en</strong> <strong>lo</strong><br />

r<strong>el</strong>acionado con la t<strong>el</strong>efonía IP; (...)<br />

Que, <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> que la t<strong>el</strong>efonía IP prestada sobre banda ancha sea finalm<strong>en</strong>te consi<strong>de</strong>rada por la autoridad<br />

compet<strong>en</strong>te como un servicio público <strong>de</strong> t<strong>el</strong>ecomunicaciones, la regulación que efectivam<strong>en</strong>te se le aplique <strong>de</strong>be ser<br />

la mínima necesaria y <strong>de</strong>berá limitarse a reglar <strong>el</strong> régim<strong>en</strong> concesional que se utilice, a asegurar que <strong>lo</strong>s prestadores<br />

<strong>de</strong> este servicio cumplan con estándares técnicos mínimos, con <strong>el</strong> <strong>de</strong>ber <strong>de</strong> interconexión con otros servicios<br />

públicos <strong>de</strong> t<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>de</strong>l mismo tipo -respetando las normas técnicas pertin<strong>en</strong>tes- y normar <strong>lo</strong> r<strong>el</strong>ativo a<br />

<strong>lo</strong>s cargos <strong>de</strong> acceso y la asignación <strong>de</strong> numeración t<strong>el</strong>efónica, consi<strong>de</strong>rando la posibilidad <strong>de</strong> la portabilidad <strong>de</strong>l<br />

número, todo <strong>el</strong><strong>lo</strong> para que pueda existir una fluida comunicación <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s usuarios <strong>de</strong> las concesionarias <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>efonía IP y <strong>lo</strong>s <strong>de</strong> las concesionarias <strong>de</strong>l servicio público t<strong>el</strong>efónico y una mayor compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado.<br />

Finalm<strong>en</strong>te, la regulación que ev<strong>en</strong>tualm<strong>en</strong>te se adopte <strong>de</strong>biera hacerse cargo <strong>de</strong> la t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia a la converg<strong>en</strong>cia<br />

tecnológica, regulando la industria <strong>de</strong> modo tal que no se produzcan subsidios cruzados o discriminaciones <strong>en</strong>tre<br />

las diversas compañías que prestan servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>efonía; que se garantice la mayor libertad posible para ingresar<br />

al mercado, y se impidan las conductas que dificult<strong>en</strong> artificialm<strong>en</strong>te dicha <strong>en</strong>trada”.<br />

23


Def<strong>en</strong>sa <strong>de</strong> la Libre Compet<strong>en</strong>cia carece <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cia para pronunciarse acerca<br />

<strong>de</strong> la naturaleza jurídica <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>efonía IP a efectos <strong>de</strong> la aplicación<br />

<strong>de</strong> la Ley G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> T<strong>el</strong>ecomunicaciones, como <strong>el</strong> mismo órgano jurisdiccional<br />

por <strong>lo</strong> <strong>de</strong>más <strong>lo</strong> advierte según se lee <strong>de</strong>l fundam<strong>en</strong>to trigésimo nov<strong>en</strong>o”.<br />

El<strong>lo</strong> sería por <strong>lo</strong> <strong>de</strong>más perfectam<strong>en</strong>te concordante con la conducta que se exige <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

tribunales <strong>de</strong> <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>de</strong>recho comparado. Un ejemp<strong>lo</strong> que<br />

guarda alguna similitud con <strong>el</strong> caso que nos ocupa, es <strong>el</strong> <strong>de</strong> las discusiones<br />

antimonopolios que se dieron <strong>en</strong> Alemania y Holanda, sobre la v<strong>en</strong>ta conjunta <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>rechos t<strong>el</strong>evisivos para partidos <strong>de</strong> fútbol, <strong>lo</strong> que suponía dilucidar si <strong>lo</strong>s equipos <strong>de</strong><br />

fútbol eran dueños <strong>de</strong> esos <strong>de</strong>rechos individualm<strong>en</strong>te o conjuntam<strong>en</strong>te. Los tribunales <strong>de</strong><br />

libre compet<strong>en</strong>cia se abstuvieron <strong>de</strong> conocer <strong>de</strong> las acciones antimonopolios iniciadas<br />

ante <strong>el</strong><strong>lo</strong>s, mi<strong>en</strong>tras no se dilucidara la atribución <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos t<strong>el</strong>evisivos <strong>en</strong> cuestión<br />

por las cortes civiles compet<strong>en</strong>tes.<br />

“Antes <strong>de</strong> <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rar <strong>el</strong> problema <strong>de</strong> la aplicabilidad <strong>de</strong> la Ley <strong>de</strong> Compet<strong>en</strong>cia<br />

Comunitaria, es necesario t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta la propiedad <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos, <strong>en</strong> cuanto<br />

existe <strong>el</strong> p<strong>el</strong>igro <strong>de</strong> que <strong>lo</strong>s acuerdos comerciales colaps<strong>en</strong> <strong>en</strong> disputas acerca <strong>de</strong> la<br />

su propiedad, tal como se ha observado <strong>en</strong> Holanda. El problema acerca <strong>de</strong> quién<br />

es dueño <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> transmitir un <strong>de</strong>terminado ev<strong>en</strong>to (o serie <strong>de</strong><br />

ev<strong>en</strong>tos) no es uno que pueda ser resu<strong>el</strong>to por <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> la compet<strong>en</strong>cia. Es<br />

un problema que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra sujeto a la ley nacional aplicable. Los casos<br />

reci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> las cortes <strong>de</strong> Alemania y Holanda han sugerido que <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s acuerdos<br />

examinados <strong>en</strong> dichos Países Miembros, <strong>lo</strong>s clubes <strong>de</strong> fútbol son <strong>lo</strong>s dueños<br />

<strong>principal</strong>es <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> transmisión <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s partidos <strong>de</strong> fútbol” 15.<br />

Por todo <strong>lo</strong> anterior, UCTV ha actuado <strong>de</strong> manera poco transpar<strong>en</strong>te al afirmar <strong>en</strong> su<br />

Demanda la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un supuesto <strong>de</strong>recho indubitado y absoluto respecto <strong>de</strong> la<br />

señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta que transmite, <strong>de</strong> la que supuestam<strong>en</strong>te podría disponer<br />

librem<strong>en</strong>te, y <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> así <strong>de</strong>cidir<strong>lo</strong>, prohibir la recepción <strong>de</strong> ese bi<strong>en</strong>. Tal <strong>de</strong>recho, base<br />

<strong>de</strong> sus pret<strong>en</strong>siones <strong>en</strong> <strong>el</strong> Juicio Civil, no só<strong>lo</strong> no fue reconocido <strong>en</strong> la s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong>finitiva <strong>de</strong> primera instancia, sino que, precisam<strong>en</strong>te, la pret<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> que se le<br />

reconozca tal <strong>de</strong>recho constituye la base <strong>de</strong> su recurso <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación.<br />

Por <strong>lo</strong> anterior, la pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> la Demanda <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> VTR <strong>en</strong> esta se<strong>de</strong>, resulta, a<br />

nuestro <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r, un int<strong>en</strong>to por evadir una discusión previa, que fue planteada por la<br />

propia <strong>de</strong>mandante <strong>el</strong> año 2002 (<strong>en</strong> contra <strong>de</strong> sus actos propios ininterrumpidos hasta<br />

ese año), y que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> una resolución <strong>de</strong>finitiva por parte <strong>de</strong> la<br />

Ilustrísima Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones.<br />

POR TANTO, <strong>en</strong> mérito <strong>de</strong> <strong>lo</strong> expuesto, y <strong>de</strong> <strong>lo</strong><br />

dispuesto <strong>en</strong> <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 303 N° 3 <strong>de</strong>l Código <strong>de</strong> Procedimi<strong>en</strong>to Civil, <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 29 <strong>de</strong>l<br />

DL 211, y <strong>de</strong>más normas legales citadas y aplicables,<br />

A ESTE HONORABLE TRIBUNAL PEDIMOS: t<strong>en</strong>er por opuesta <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> la<br />

Demanda <strong>de</strong> autos la <strong>excepción</strong> <strong>dilatoria</strong> <strong>de</strong> litisp<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, por las razones expuestas <strong>en</strong><br />

15 Broadcasting of sports ev<strong>en</strong>ts and competition law. A-M Wachtmeister, chef d´Únite IV/C2, Competition Policy<br />

Newsletter 1998 – number 2 – June. Traducción propia <strong>de</strong>l original que sigue:<br />

“Before consi<strong>de</strong>ring the question of the applicability of Community competition law, the ownership of rights needs to<br />

be tak<strong>en</strong> into account as there is a danger that commercial agreem<strong>en</strong>ts may collapse in a dispute about ownership,<br />

as has be<strong>en</strong> witnessed in the Netherlands. The question of who owns the rights to broadcast any giv<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>t (or<br />

series of ev<strong>en</strong>ts) is not one which can be answered by competition law. It is a question governed by the applicable<br />

national law. The rec<strong>en</strong>t German and Dutch court cases have suggested that in the agreem<strong>en</strong>ts they examined in<br />

those Member States, the football clubs are primarily the owners of the broadcasting rights to football matches”.<br />

24


<strong>el</strong> cuerpo <strong>de</strong> este escrito; someterla a tramitación legal y, <strong>en</strong> <strong>de</strong>finitiva, acogerla <strong>en</strong> todas<br />

sus partes, disponi<strong>en</strong>do la terminación <strong>de</strong>l pres<strong>en</strong>te proceso, con expresa con<strong>de</strong>nación <strong>en</strong><br />

costas.<br />

PRIMER OTROSÍ: <strong>En</strong> subsidio <strong>de</strong> la <strong>excepción</strong> <strong>dilatoria</strong> antes <strong>de</strong>ducida, contestamos<br />

<strong>de</strong>recham<strong>en</strong>te la Demanda interpuesta por UCTV contra VTR, solicitando su rechazo,<br />

con costas, <strong>en</strong> mérito <strong>de</strong> las consi<strong>de</strong>raciones <strong>de</strong> hecho, económicas y jurídicas que se<br />

<strong>de</strong>sarrollan a continuación, <strong>de</strong> acuerdo al índice que sigue.<br />

ÍNDICE<br />

I. Estatuto jurídico <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta <strong>en</strong> Chile.<br />

I.1. La t<strong>el</strong>evisión abierta <strong>en</strong> Chile. Su regulación constitucional y legal. Su<br />

función y obligaciones legales <strong>principal</strong>es.<br />

I.2. Función legal <strong>de</strong> las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta: llegar <strong>de</strong> manera<br />

universal, no discriminatoria y gratuita a toda la población nacional.<br />

I.3. Actividad <strong>de</strong> VTR <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, como la<br />

<strong>de</strong> UCTV.<br />

1.4. ¿Qué <strong>de</strong>fine a la t<strong>el</strong>evisión abierta: “<strong>lo</strong>” que se transmite con alcance <strong>de</strong><br />

libre difusión o la manera técnica <strong>en</strong> que su señal se recibe?<br />

II. Estatuto <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual aplicable a <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos alegados por<br />

UCTV sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos por <strong>el</strong>la transmitidos.<br />

II.1. La regulación <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual no pue<strong>de</strong> ser interpretada<br />

aisladam<strong>en</strong>te respecto <strong>de</strong>l estatuto g<strong>en</strong>eral que se aplica a las señales <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión abierta.<br />

II.2. Derechos <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual <strong>de</strong> UCTV sobre su señal. Derechos<br />

conexos.<br />

II.3. Derechos <strong>de</strong> UCTV sobre <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que forman parte <strong>de</strong> su señal.<br />

III. Análisis económico <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV a la luz <strong>de</strong> la normativa<br />

legal que se le aplica.<br />

IV. Breve <strong>de</strong>scripción <strong>de</strong> las r<strong>el</strong>aciones que han existido y exist<strong>en</strong> <strong>en</strong>tre VTR y<br />

UCTV.<br />

V. Mercados r<strong>el</strong>evantes.<br />

V.1. Mercado r<strong>el</strong>evante geográfico.<br />

V.2. Mercados r<strong>el</strong>evantes <strong>de</strong>l producto y características <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s mismos.<br />

Posición <strong>de</strong> VTR.<br />

V.2.1. Mercado r<strong>el</strong>evante <strong>de</strong> aprovisionami<strong>en</strong>to (“aguas arriba”). ¿Forma la<br />

señal abierta <strong>de</strong> UCTV parte <strong>de</strong> ese mercado?<br />

V.2.2. Mercado <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago (“aguas abajo”).<br />

V.2.3. Mercado <strong>de</strong> contratación <strong>de</strong> espacio publicitario.<br />

V.2.4. Mercado <strong>de</strong> medios para la recepción <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta.<br />

V.3. Una conclusión parcial. La <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s mercados r<strong>el</strong>evantes <strong>de</strong> esta<br />

causa también está supeditada a la <strong>de</strong>finición previa <strong>de</strong> la titularidad <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>rechos.<br />

VI. Pl<strong>en</strong>a licitud <strong>de</strong>l actuar <strong>de</strong> VTR.<br />

VI.1. Razones por las que la conducta <strong>de</strong> VTR es lícita.<br />

VI.2. Algunas precisiones sobre la legislación comparada citada por la<br />

<strong>de</strong>mandante.<br />

VI.2.1. Absurdo <strong>de</strong> la pret<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> cobrar por la señal y <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er que <strong>el</strong>la se<br />

redifunda forzosam<strong>en</strong>te.<br />

VI.2.2. Normativa <strong>de</strong> rango legal. Exig<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> constitucionalidad.<br />

VI.2.3. Normativa no discriminatoria. Precisam<strong>en</strong>te <strong>lo</strong> contrario <strong>de</strong> <strong>lo</strong> que<br />

busca la Demanda.<br />

VII. Excepción <strong>de</strong> prescripción.<br />

25


I.<br />

Estatuto jurídico <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta <strong>en</strong> Chile.<br />

Como se ha señalado previam<strong>en</strong>te, no resulta posible <strong>de</strong>terminar la exist<strong>en</strong>cia o no <strong>de</strong> un<br />

supuesto abuso <strong>en</strong> la conducta <strong>de</strong> VTR, sin previam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>scribir <strong>el</strong> estatuto jurídico que<br />

rige las emisiones <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s llamados canales abiertos o <strong>de</strong> libre recepción. Pues bi<strong>en</strong>,<br />

t<strong>en</strong>emos la pl<strong>en</strong>a convicción <strong>de</strong> que la conducta <strong>de</strong> VTR, por medio <strong>de</strong> la cual ésta recibe<br />

las señales <strong>de</strong> UCTV <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire –o, <strong>en</strong> su caso, cuando ha sido a petición expresa <strong>de</strong> la<br />

misma UCTV vía <strong>de</strong>scodificadores <strong>de</strong> señales sat<strong>el</strong>itales <strong>en</strong>tregados por UCTV- y<br />

permite que sus usuarios las reciban <strong>de</strong> manera simultánea e inalterada, es absolutam<strong>en</strong>te<br />

consist<strong>en</strong>te con las finalida<strong>de</strong>s más básicas <strong>de</strong>l estatuto jurídico <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta <strong>en</strong><br />

Chile. De allí que, mi<strong>en</strong>tras <strong>el</strong> legislador mant<strong>en</strong>ga ese estatuto, <strong>lo</strong> cierto es que la<br />

conducta <strong>de</strong> VTR seguirá si<strong>en</strong>do pl<strong>en</strong>am<strong>en</strong>te lícita y legítima, no pudi<strong>en</strong>do estar revestida<br />

<strong>de</strong> ninguna antijuridicidad.<br />

I.1. La t<strong>el</strong>evisión abierta <strong>en</strong> Chile. Su regulación constitucional y legal. Su función<br />

y obligaciones legales <strong>principal</strong>es.<br />

Las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, y <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>las muy especialm<strong>en</strong>te UCTV, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran<br />

sujetas al <strong>de</strong>ber legal <strong>de</strong> prestar sus servicios <strong>de</strong> manera universal, no discriminatoria y<br />

gratuita <strong>en</strong> favor <strong>de</strong> la totalidad <strong>de</strong> la población nacional.<br />

El<strong>lo</strong> no es casualidad. Ya las primeras leyes que regularon a la t<strong>el</strong>evisión abierta (Decreto<br />

N°7.039 <strong>de</strong> 1958 y Ley N°17.377 <strong>de</strong> 1970) tuvieron especial cuidado <strong>en</strong> fijar este rol<br />

social que a <strong>el</strong>las cabía, conci<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> la influ<strong>en</strong>cia que la t<strong>el</strong>evisión ti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> la población<br />

nacional. Pero esta regulación nació, por sobre todo, <strong>de</strong>l hecho que a empresas como<br />

UCTV se les <strong>en</strong>tregó gratuitam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> concesión, la utilización <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es nacionales <strong>de</strong><br />

uso público (<strong>el</strong> espectro radio<strong>el</strong>éctrico), sin mediar concurso ni licitación, razón por la<br />

cual <strong>de</strong>bían respon<strong>de</strong>r a este privilegio, <strong>de</strong> <strong>en</strong>orme va<strong>lo</strong>r económico, permiti<strong>en</strong>do que <strong>el</strong><br />

conjunto <strong>de</strong> la población (propietaria <strong>de</strong>l bi<strong>en</strong> <strong>en</strong> cuestión y titular originaria <strong>de</strong> su uso)<br />

gozara <strong>de</strong> la señal por <strong>el</strong><strong>lo</strong>s emitida, y financiándose por vía <strong>de</strong> publicidad. Finalm<strong>en</strong>te,<br />

actuó <strong>el</strong> legislador <strong>en</strong> la conci<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la íntima r<strong>el</strong>ación que existe <strong>en</strong>tre una a<strong>de</strong>cuada<br />

regulación <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre recepción y la tut<strong>el</strong>a <strong>de</strong> la garantía constitucional <strong>de</strong> la<br />

libertad <strong>de</strong> expresión.<br />

Estas mismas razones, justifican, hasta la fecha, la regulación <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho público y or<strong>de</strong>n<br />

público que impone a las concesionarias <strong>de</strong> servicio <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre recepción <strong>el</strong><br />

suministro universal, no discriminatorio y gratuito <strong>de</strong> sus señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta <strong>en</strong><br />

favor <strong>de</strong>l conjunto <strong>de</strong> la población nacional. El<strong>lo</strong> está <strong>en</strong> la es<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión<br />

abierta.<br />

Veamos cómo se recog<strong>en</strong> estos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> las leyes y otras reglam<strong>en</strong>taciones que a<br />

esta fecha constituy<strong>en</strong>, <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> y regulan <strong>el</strong> rol <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta; <strong>en</strong>tre otras, la Ley<br />

N°18.168 G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> T<strong>el</strong>ecomunicaciones, <strong>de</strong> 1982 y sus modificaciones posteriores<br />

(“LGT”); la Ley <strong>de</strong> Quórum Calificado N°18.838 que Crea <strong>el</strong> Consejo Nacional <strong>de</strong><br />

T<strong>el</strong>evisión, <strong>de</strong> 1989 y sus modificaciones posteriores (“Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión”); y la Ley<br />

N°19.132 que crea la Empresa T<strong>el</strong>evisión Nacional <strong>de</strong> Chile, <strong>de</strong> 1992 (“Ley <strong>de</strong> TVN”).<br />

26


I.2. Función legal <strong>de</strong> las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta: llegar <strong>de</strong> manera<br />

universal, no discriminatoria y gratuita a toda la población nacional.<br />

Las empresas que prestan servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre recepción suministran un<br />

servicio público <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong> concesiones otorgadas por <strong>el</strong> Estado. El espectro<br />

radio<strong>el</strong>éctrico es un bi<strong>en</strong> nacional <strong>de</strong> uso público, <strong>el</strong> que, a cambio <strong>de</strong> precisas<br />

obligaciones legales, <strong>el</strong> Estado <strong>de</strong>cidió otorgar <strong>en</strong> favor <strong>de</strong> ciertas <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s públicas y<br />

privadas (artícu<strong>lo</strong> 15 <strong>de</strong> la Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión). El<strong>lo</strong> <strong>en</strong> at<strong>en</strong>ción al rol social que se estimó<br />

podían cumplir estas <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> la exp<strong>lo</strong>tación <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es que pert<strong>en</strong>ec<strong>en</strong> a la nación<br />

toda. Des<strong>de</strong> que la potestad <strong>de</strong> las empresas que prestan servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre<br />

recepción nace <strong>de</strong> las concesiones que se les otorgan, según aparece <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 15 <strong>de</strong> la<br />

Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión, <strong>el</strong>la <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra su natural límite <strong>en</strong> <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> las mismas<br />

concesiones y <strong>en</strong> las faculta<strong>de</strong>s-<strong>de</strong>beres que éstas, <strong>en</strong> aplicación <strong>de</strong> la ley, confier<strong>en</strong> a sus<br />

titulares. De ahí la r<strong>el</strong>evancia <strong>de</strong>l fin social para <strong>el</strong> cual las mismas concesiones se<br />

<strong>en</strong>tregan. Si las concesionarias actúan fuera <strong>de</strong>l objeto <strong>de</strong> las concesiones que les dan<br />

orig<strong>en</strong>, o violan <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>beres es<strong>en</strong>ciales que <strong>el</strong>las les impon<strong>en</strong>, su actuación será<br />

<strong>de</strong>recham<strong>en</strong>te ilícita.<br />

La pret<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> que se cobre o dificulte <strong>el</strong> acceso a la t<strong>el</strong>evisión abierta a un gran<br />

número <strong>de</strong> ciudadanos chil<strong>en</strong>os, por <strong>el</strong> so<strong>lo</strong> hecho <strong>de</strong> ser <strong>el</strong><strong>lo</strong>s usuarios <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión<br />

<strong>de</strong> pago, es ilícita y viol<strong>en</strong>ta la más básica <strong>de</strong> las funciones sociales (<strong>de</strong>ber <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho<br />

público) que <strong>de</strong> acuerdo con la ley <strong>de</strong>be respetar una concesionaria <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre<br />

recepción: la <strong>de</strong> permitir la recepción <strong>de</strong> su señal <strong>de</strong> manera universal, no discriminatoria<br />

y gratuita por parte <strong>de</strong> toda la población nacional, sin excepciones.<br />

Debe señalarse que esta función social, aunque <strong>de</strong>fine <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> las concesiones<br />

<strong>de</strong>l conjunto <strong>de</strong> emisores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre recepción, se impone especialm<strong>en</strong>te a<br />

UCTV –<strong>de</strong> la misma manera que a TVN- porque, a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> otras concesionarias <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión privadas, cuyas concesiones administrativas duran 25 años (15 <strong>de</strong> la Ley <strong>de</strong><br />

T<strong>el</strong>evisión) y se otorgan vía un concurso público minuciosam<strong>en</strong>te regulado (artícu<strong>lo</strong> 13<br />

<strong>de</strong> la LGT); las otorgadas a UCTV son gratuitas, legales y perpetuas (artícu<strong>lo</strong> 3°<br />

transitorio <strong>de</strong> la Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión). Y <strong>lo</strong> son porque la Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión mantuvo <strong>el</strong><br />

criterio vig<strong>en</strong>te bajo las leyes que respectivam<strong>en</strong>te regían a UCTV y TVN cuando <strong>en</strong><br />

1959 y 1969, respectivam<strong>en</strong>te, obtuvieron sus concesiones; criterio <strong>de</strong> acuerdo con <strong>el</strong><br />

cual <strong>el</strong> rol público y social <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta –y sus privilegios corr<strong>el</strong>ativos- recaerían<br />

con especial fuerza sobre las universida<strong>de</strong>s (personas <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho público) y sobre <strong>el</strong><br />

Estado, <strong>en</strong> su calidad <strong>de</strong> <strong>en</strong>tes sin fines <strong>de</strong> lucro y persecutores <strong>de</strong>l mayor bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong> la<br />

comunidad. Este criterio fue explicitado por <strong>el</strong> Constituy<strong>en</strong>te <strong>de</strong> 1980, al dar <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

artícu<strong>lo</strong> 19 N°12 un orig<strong>en</strong> constitucional al <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>l Estado y <strong>de</strong> ciertas<br />

universida<strong>de</strong>s para “establecer, operar y mant<strong>en</strong>er estaciones <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión”; y esto, pues como<br />

aparece <strong>de</strong> las actas <strong>de</strong> establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la norma, <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que dice r<strong>el</strong>ación con <strong>el</strong> Estado<br />

y las universida<strong>de</strong>s, <strong>lo</strong>s constituy<strong>en</strong>tes aducían que la función <strong>de</strong> hacer t<strong>el</strong>evisión “era un<br />

servicio <strong>de</strong> interés público, como así <strong>lo</strong> había calificado la Contra<strong>lo</strong>ría G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> la República <strong>en</strong> sus<br />

dictám<strong>en</strong>es, y que <strong>el</strong>la repres<strong>en</strong>taba un patrimonio nacional con un inm<strong>en</strong>so va<strong>lo</strong>r e impacto sobre la<br />

colectividad”; y, aceptaron <strong>de</strong>l mismo modo establecer que “<strong>el</strong> Estado y las Universida<strong>de</strong>s ti<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

un <strong>de</strong>recho inher<strong>en</strong>te –adquirido ya sea por razones históricas o culturales, y por repres<strong>en</strong>tar <strong>el</strong> bi<strong>en</strong><br />

común <strong>en</strong> forma más directa- a una concesión legal inamovible”. (Sesión N°91, <strong>de</strong> 28 <strong>de</strong><br />

noviembre <strong>de</strong> 1974).<br />

27


Así <strong>en</strong>tonces, <strong>el</strong> Estado chil<strong>en</strong>o otorgó a UCTV, y <strong>de</strong> manera perpetua y gratuita, sin<br />

mediar previo concurso o licitación, <strong>el</strong> uso y la exp<strong>lo</strong>tación <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es que son nacionales<br />

y <strong>de</strong> uso público: las radiofrecu<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong> las cuales ti<strong>en</strong>e <strong>el</strong>la la potestad <strong>de</strong><br />

transmitir sus señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión. Como <strong>lo</strong> señala <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 589 <strong>de</strong> nuestro Código<br />

Civil, “se llaman bi<strong>en</strong>es nacionales aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s cuyo dominio pert<strong>en</strong>ece a la nación toda. Si a<strong>de</strong>más su uso<br />

pert<strong>en</strong>ece a todos <strong>lo</strong>s habitantes <strong>de</strong> la nación, como <strong>el</strong> <strong>de</strong> las calles, plazas, pu<strong>en</strong>tes o caminos, <strong>el</strong> mar<br />

adyac<strong>en</strong>te y sus playas, se llaman bi<strong>en</strong>es nacionales <strong>de</strong> uso público o bi<strong>en</strong>es públicos”. Así, <strong>en</strong> la<br />

tramitación <strong>de</strong> la Ley N°19.131 que modificó la Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión, se aclaraba “Estamos<br />

fr<strong>en</strong>te a la concesión <strong>de</strong> una frecu<strong>en</strong>cia que constituye un bi<strong>en</strong> nacional <strong>de</strong> uso público limitado, que <strong>el</strong><br />

Estado pue<strong>de</strong> y <strong>de</strong>be regular por medio <strong>de</strong> ciertas exig<strong>en</strong>cias. A<strong>de</strong>más, es un bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>en</strong>trega gratuita y,<br />

<strong>en</strong> este caso, no se vulnera <strong>el</strong> principio indicado por <strong>el</strong> Diputado señor Chadwick. Por <strong>el</strong> contrario, es<br />

obligación <strong>de</strong>l Estado establecer ciertas regulaciones cuando se <strong>en</strong>trega un bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> uso público a<br />

particulares” (Sesión 21ª <strong>de</strong> la Cámara <strong>de</strong> Diputados, <strong>en</strong> miércoles 17 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 1991,<br />

Diputado señor Ortega).<br />

El espectro radio<strong>el</strong>éctrico es un bi<strong>en</strong> nacional y uno <strong>de</strong> uso público. Un canal <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión no es sino “parte <strong>de</strong>l espectro radio<strong>el</strong>éctrico que se <strong>de</strong>stina a la utilización por<br />

parte <strong>de</strong> una estación <strong>de</strong> radiodifusión t<strong>el</strong>evisiva” (artícu<strong>lo</strong> 3, d.- <strong>de</strong>l Plan <strong>de</strong><br />

Radiodifusión T<strong>el</strong>evisiva, que obliga a las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta por<br />

remisión <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 24, e.- <strong>de</strong> la LGT). El Estado otorgó <strong>en</strong> concesión a ciertos<br />

privados <strong>el</strong> uso <strong>de</strong>l bi<strong>en</strong> escaso que es <strong>el</strong> espectro radio<strong>el</strong>éctrico, privando <strong>de</strong> este uso a la<br />

nación toda, a cambio <strong>de</strong> específicas y precisas obligaciones legales: las <strong>de</strong> servir a toda la<br />

población a través <strong>de</strong> una señal gratuita y no discriminatoria. Permitió al mismo tiempo<br />

que las concesionarias se financiaran por vía <strong>de</strong> publicidad, cuestión que era<br />

precisam<strong>en</strong>te posible y remunerativa <strong>en</strong> <strong>el</strong> contexto <strong>de</strong> señales que alcanzarían a vastos<br />

sectores <strong>de</strong> la población.<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> UCTV, sus concesiones actualm<strong>en</strong>te cubr<strong>en</strong> la totalidad <strong>de</strong>l territorio<br />

nacional y, con mayor razón, la totalidad <strong>de</strong> las áreas geográficas <strong>en</strong> las que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra<br />

pres<strong>en</strong>te la red <strong>de</strong> VTR. De manera que UCTV ti<strong>en</strong>e la obligación legal <strong>de</strong> permitir que<br />

la totalidad <strong>de</strong> la población que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> sus áreas <strong>de</strong> cobertura<br />

concesional –esto es, al mismo tiempo, <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l área <strong>de</strong> cobertura <strong>de</strong> VTR- acceda a<br />

sus señales <strong>de</strong> manera libre, gratuita y sin restricción ni <strong>en</strong>torpecimi<strong>en</strong>tos (como es <strong>el</strong><br />

caso, según se mostrará). Más aun, esas concesiones impon<strong>en</strong> a UCTV las obligaciones<br />

legales <strong>de</strong> efectuar las inversiones <strong>en</strong> infraestructura necesarias para alcanzar a la<br />

totalidad <strong>de</strong> la población que, <strong>en</strong> sus áreas <strong>de</strong> cobertura, ti<strong>en</strong>e <strong>de</strong>recho a recibir sus<br />

señales; y, como se verá, <strong>lo</strong> cierto es que UCTV ha omitido incurrir <strong>en</strong> un porc<strong>en</strong>taje<br />

importante <strong>de</strong> esas inversiones, <strong>en</strong> la tranquilidad <strong>de</strong> haber alcanzado a <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes a<br />

través <strong>de</strong> la infraestructura <strong>de</strong> VTR.<br />

Así, UCTV pue<strong>de</strong> t<strong>en</strong>er legítimos <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual sobre <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido<br />

<strong>de</strong> sus señales. Pue<strong>de</strong> incluso invocar esos <strong>de</strong>rechos contra terceros que realm<strong>en</strong>te <strong>lo</strong>s<br />

infrinjan (y este no es <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> VTR, como se verá). Pero si hay algo que es claro, <strong>en</strong><br />

at<strong>en</strong>ción al fin social que la <strong>de</strong>fine y a las obligaciones legales que la afectan, es que nunca<br />

pue<strong>de</strong> constituir una infracción a sus <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual, <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que<br />

parte <strong>de</strong> la población chil<strong>en</strong>a esté recibi<strong>en</strong>do, <strong>en</strong> <strong>el</strong> ámbito <strong>de</strong> cobertura <strong>de</strong> sus<br />

concesiones, sus cont<strong>en</strong>idos a través <strong>de</strong> sus señales difundidas <strong>de</strong> manera libre, g<strong>en</strong>eral y<br />

no discriminatoria, cualquiera sea <strong>el</strong> medio técnico a través <strong>de</strong>l cual <strong>lo</strong> haga, sea a través<br />

<strong>de</strong> VTR u otros. Sost<strong>en</strong>er <strong>lo</strong> contrario, constituye la negación <strong>de</strong> las concesiones que le<br />

28


han dado orig<strong>en</strong>, <strong>de</strong> sus funciones públicas, y <strong>de</strong> sus más es<strong>en</strong>ciales obligaciones <strong>de</strong><br />

acuerdo con <strong>el</strong> estatuto jurídico que las rige.<br />

Esto ha sido ratificado por la Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión y la Ley <strong>de</strong> TVN vig<strong>en</strong>tes. <strong>En</strong> <strong>el</strong> marco<br />

<strong>de</strong> las discusiones que dieron orig<strong>en</strong> a estas normas o a sus modificaciones, su historia<br />

fi<strong>de</strong>digna muestra con claridad cuál es <strong>el</strong> alcance <strong>de</strong> la función legal <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión abierta, función que explica las razones por las cuales constituye su <strong>de</strong>ber<br />

es<strong>en</strong>cial <strong>el</strong> <strong>de</strong> llegar a la totalidad <strong>de</strong> la población <strong>de</strong> manera gratuita y no discriminatoria.<br />

Así, <strong>en</strong> la discusión <strong>de</strong> la Ley N°19.131 que modificó la Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión, se vertieron<br />

<strong>en</strong> innumerables oportunida<strong>de</strong>s conceptos como <strong>lo</strong>s que sigu<strong>en</strong>:<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> Informe <strong>de</strong> la Comisión <strong>de</strong> Constitución, Legislación y Justicia <strong>de</strong> la Cámara<br />

<strong>de</strong> Diputados, Boletín Nº210-07: “(...) <strong>En</strong> <strong>lo</strong> r<strong>el</strong>ativo a la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong>be ser<br />

consi<strong>de</strong>rada como un servicio público es<strong>en</strong>cial, cuya titularidad le correspon<strong>de</strong> al<br />

Estado, <strong>el</strong> cual pue<strong>de</strong> <strong>en</strong>tregar<strong>lo</strong> <strong>en</strong> concesión (...) El problema <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión es abordado con igual profundidad y caut<strong>el</strong>a por <strong>el</strong> Constituy<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />

1980, <strong>lo</strong> que <strong>lo</strong> lleva a concluir que cumpl<strong>en</strong> una verda<strong>de</strong>ra función <strong>de</strong> utilidad<br />

pública y que, como medios <strong>de</strong> difusión, han <strong>de</strong> servir para comunicar e integrar<br />

al país”.<br />

Por su parte, <strong>en</strong> la discusión <strong>de</strong> la Ley <strong>de</strong> TVN, se expresó con claridad:<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> M<strong>en</strong>saje <strong>de</strong>l Presi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> la República, (boletín N°122-15-1): “(...) <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s<br />

objetivos <strong>de</strong> servicio público que <strong>de</strong>be cumplir la empresa se <strong>de</strong>staca <strong>el</strong> alcance<br />

nacional <strong>de</strong> su red <strong>de</strong> estaciones o canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión que <strong>de</strong>be permitir a todos<br />

<strong>lo</strong>s habitantes <strong>de</strong>l país la posibilidad <strong>de</strong> disponer <strong>de</strong>, al m<strong>en</strong>os, un servicio <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión. (...) Sus propósitos como medio <strong>de</strong> comunicación <strong>de</strong>l Estado se ori<strong>en</strong>ta<br />

a la integración nacional, la difusión <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s gran<strong>de</strong>s va<strong>lo</strong>res compartidos por la<br />

comunidad y <strong>el</strong> fom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la participación <strong>de</strong> todos <strong>en</strong> las tareas <strong>en</strong>caminadas a<br />

resolver <strong>lo</strong>s gran<strong>de</strong>s problemas nacionales (...) Honorable Cámara <strong>de</strong> Diputados,<br />

<strong>el</strong> gobierno que presido ti<strong>en</strong>e la convicción <strong>de</strong> que esta propuesta s<strong>en</strong>tará las bases<br />

<strong>de</strong> un <strong>de</strong>sarrol<strong>lo</strong> estable <strong>de</strong> ‘T<strong>el</strong>evisión Nacional <strong>de</strong> Chile’ y permitirá que este<br />

medio <strong>de</strong> comunicación que<strong>de</strong> <strong>en</strong> condiciones <strong>de</strong> servir a todos <strong>lo</strong>s chil<strong>en</strong>os, sin<br />

<strong>excepción</strong>”.<br />

Así <strong>lo</strong> ha confirmado también <strong>el</strong> Tribunal Constitucional al fallar que “<strong>de</strong> <strong>lo</strong> expuesto <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s<br />

consi<strong>de</strong>randos anteriores <strong>de</strong>riva, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> ya, una primera conclusión: <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión cumpl<strong>en</strong> una<br />

verda<strong>de</strong>ra función <strong>de</strong> utilidad pública y como <strong>lo</strong> dice <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 1° <strong>de</strong> la ley 17.377, ‘como medio <strong>de</strong><br />

difusión han <strong>de</strong> servir para comunicar e integrar al país’.” (Rol N° 56 <strong>de</strong> 1988).<br />

Revisemos cómo se refleja <strong>el</strong><strong>lo</strong> <strong>en</strong> la normativa técnica que <strong>de</strong> acuerdo con la LGT rige a<br />

las concesionarias “<strong>de</strong> servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>de</strong> libre recepción o <strong>de</strong><br />

radiodifusión”. Señala <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 8 <strong>de</strong> la LGT: “se requerirá <strong>de</strong> concesión otorgada por <strong>de</strong>creto<br />

supremo para la instalación, operación y exp<strong>lo</strong>tación <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s sigui<strong>en</strong>tes servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>ecomunicaciones: (...)<br />

c) <strong>de</strong> radiodifusión”. Y precisa <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 14 <strong>de</strong> esta LGT “son <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> la es<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> una<br />

concesión y, por consigui<strong>en</strong>te, inmodificables: a) <strong>En</strong> <strong>lo</strong>s servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>de</strong> libre recepción o<br />

<strong>de</strong> radiodifusión <strong>el</strong> tipo <strong>de</strong> servicio, la zona <strong>de</strong> servicio, <strong>el</strong> período <strong>de</strong> la concesión (...)”. ¿Y cuál es <strong>el</strong><br />

tipo <strong>de</strong> servicio que, <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to es<strong>en</strong>cial <strong>de</strong>fine <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> una<br />

concesión <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre recepción? La respuesta está dada <strong>en</strong> <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 3 <strong>de</strong> la<br />

LGT, <strong>de</strong> acuerdo con <strong>el</strong> cual son “servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>de</strong> libre recepción o <strong>de</strong><br />

radiodifusión [aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s] cuyas transmisiones están <strong>de</strong>stinadas a la recepción libre y directa por <strong>el</strong> público<br />

<strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral” y “compr<strong>en</strong><strong>de</strong>n emisiones sonoras, <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión o <strong>de</strong> otro género”. Más precisam<strong>en</strong>te, <strong>el</strong><br />

Plan <strong>de</strong> Radiodifusión T<strong>el</strong>evisiva (Decreto N°71 <strong>de</strong> 20 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong> 1989) al que,<br />

29


por expreso mandato <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 24 <strong>de</strong> la LGT, <strong>de</strong>b<strong>en</strong> someterse las concesionarias <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre recepción, <strong>de</strong>fine <strong>en</strong> su artícu<strong>lo</strong> 18 que “las señales <strong>de</strong> vi<strong>de</strong>o y audio<br />

transmitidas <strong>en</strong> las bandas especificadas <strong>en</strong> <strong>el</strong> Anexo A [bandas asignadas para la t<strong>el</strong>evisión abierta]<br />

serán <strong>de</strong> libre recepción por <strong>el</strong> público <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral y no podrán ser codificadas”.<br />

Bi<strong>en</strong>es “libres” <strong>en</strong> concepto <strong>de</strong>l Diccionario <strong>de</strong> la L<strong>en</strong>gua Española <strong>de</strong> la Real Aca<strong>de</strong>mia<br />

Española, 23. Edición, son “<strong>lo</strong>s que no ti<strong>en</strong><strong>en</strong> cargas”. Carga, a su vez, es “impuesto o<br />

tributo ligado a una propiedad o a un estado y al uso que <strong>de</strong> estos se hace”. Cabe<br />

concluir <strong>en</strong>tonces, que la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre recepción es una que no pue<strong>de</strong> llevar<br />

aparejada carga, precio o tributo. Al mismo tiempo, <strong>de</strong>be ser directa, esto es simultánea -<br />

<strong>en</strong> palabras <strong>de</strong>l mismo Diccionario, “dicho <strong>de</strong> un programa <strong>de</strong> radio o <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión: que<br />

se emite a la vez que se realiza”-. También <strong>de</strong>be dirigirse al público <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral, si<strong>en</strong>do<br />

g<strong>en</strong>eral sinónimo <strong>de</strong> “común a todos <strong>lo</strong>s individuos que constituy<strong>en</strong> un todo, o a<br />

muchos objetos, aunque sean <strong>de</strong> naturaleza difer<strong>en</strong>te”. Finalm<strong>en</strong>te no pue<strong>de</strong> ser<br />

codificada: es una obligación <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta la <strong>de</strong> facilitar <strong>el</strong> acceso que <strong>lo</strong>s<br />

usuarios puedan t<strong>en</strong>er a sus señales, y nunca <strong>el</strong> <strong>de</strong> <strong>en</strong>torpecer<strong>lo</strong>, dificultar<strong>lo</strong> y m<strong>en</strong>os aun<br />

negar<strong>lo</strong>. Las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta ti<strong>en</strong><strong>en</strong> así la obligación <strong>de</strong> respetar su<br />

función característica y constitutiva: la transmisión universal, no discriminatoria y<br />

gratuita <strong>de</strong> sus señales a toda la población chil<strong>en</strong>a. El<strong>lo</strong> es <strong>lo</strong> que precisam<strong>en</strong>te pret<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

<strong>el</strong>udir la actora con su Demanda, así como pret<strong>en</strong>dió hacer<strong>lo</strong> <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil, sin éxito hasta<br />

la fecha como se mostró previam<strong>en</strong>te.<br />

Lo que hemos dicho, basados <strong>en</strong> la legislación vig<strong>en</strong>te y la historia <strong>de</strong> su establecimi<strong>en</strong>to,<br />

ha sido ampliam<strong>en</strong>te confirmado. La doctrina ha señalado, sobre su carácter gratuito,<br />

que “La TV <strong>de</strong> libre recepción (también llamada t<strong>el</strong>evisión abierta) manti<strong>en</strong>e las características <strong>de</strong> bi<strong>en</strong><br />

público (...) No se pue<strong>de</strong> cobrar directam<strong>en</strong>te por <strong>el</strong> servicio, ya que no se pue<strong>de</strong> excluir a la g<strong>en</strong>te una<br />

vez que posea un receptor. La disponibilidad <strong>de</strong> señal t<strong>el</strong>evisiva o radial tampoco es afectada si hay más<br />

consumidores <strong>en</strong> <strong>el</strong> área. El<strong>lo</strong> impi<strong>de</strong> asignar un precio a<strong>de</strong>cuado al servicio (...) Todavía es muy caro<br />

instalar <strong>de</strong>scodificadores <strong>en</strong> todos <strong>lo</strong>s receptores <strong>de</strong> TV para condicionar la recepción <strong>de</strong> la señal mediante<br />

<strong>el</strong> pago <strong>de</strong> una suscripción. Pero aunque fuera posible técnicam<strong>en</strong>te, la g<strong>en</strong>te “ve t<strong>el</strong>evisión” porque es<br />

“gratis”, al m<strong>en</strong>os <strong>en</strong> <strong>lo</strong> inmediato (<strong>en</strong> verdad, pagó por <strong>el</strong>la al comprar <strong>lo</strong>s productos publicitados)” 16 .<br />

<strong>En</strong> cuanto a las exig<strong>en</strong>cias legales <strong>de</strong> universalidad y <strong>de</strong> no discriminación que reca<strong>en</strong><br />

sobre las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, también se ha pronunciado la Contra<strong>lo</strong>ría G<strong>en</strong>eral<br />

<strong>de</strong> la República (“CGR”). Así, por medio <strong>de</strong> su dictam<strong>en</strong> N°006188 <strong>de</strong> 20 <strong>de</strong> febrero <strong>de</strong><br />

1995 <strong>de</strong>volvió sin tramitar <strong>el</strong> Decreto N°12 <strong>de</strong> 1995, <strong>de</strong>l Ministerio <strong>de</strong> Transportes y<br />

T<strong>el</strong>ecomunicaciones, que fr<strong>en</strong>te a la pret<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> conseguir una codificación <strong>de</strong> señales<br />

abiertas <strong>en</strong> ciertos horarios, perseguía reemplazar <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 18 <strong>de</strong>l Plan <strong>de</strong> Radiodifusión<br />

T<strong>el</strong>evisiva -que establece que las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta “serán <strong>de</strong> libre recepción<br />

por <strong>el</strong> público <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral y no podrán ser codificadas”- por una norma que dispusiera<br />

que “<strong>el</strong> concesionario <strong>de</strong> servicio <strong>de</strong> radiodifusión t<strong>el</strong>evisiva podrá codificar sus señales,<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong>terminados horarios, previa complem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> su concesión”. Dicho Decreto<br />

fue <strong>de</strong>vu<strong>el</strong>to por <strong>el</strong> órgano contra<strong>lo</strong>r, qui<strong>en</strong> al hacer<strong>lo</strong> sostuvo expresam<strong>en</strong>te que “(...)<br />

acor<strong>de</strong> con <strong>lo</strong> dispuesto <strong>en</strong> <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 3°, letra a) <strong>de</strong> la Ley G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> T<strong>el</strong>ecomunicaciones, N°18.168,<br />

<strong>lo</strong>s servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>de</strong> libre recepción o <strong>de</strong> radiodifusión son aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s cuyas transmisiones<br />

están <strong>de</strong>stinadas a la recepción libre y directa por <strong>el</strong> público <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral, <strong>de</strong> manera que la modificación <strong>de</strong><br />

16 Godoy Etcheverry, Sergio. ¿Públicam<strong>en</strong>te r<strong>en</strong>table? Evaluación <strong>de</strong> la TV pública chil<strong>en</strong>a ori<strong>en</strong>tada al mercado.<br />

2000.<br />

30


que se trata, conforme a la cual <strong>lo</strong>s concesionarios <strong>de</strong> radiodifusión t<strong>el</strong>evisiva podrían ‘codificar sus<br />

señales, <strong>en</strong> <strong>de</strong>terminados horarios, previa complem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> su concesión....’ contravi<strong>en</strong>e aqu<strong>el</strong>la norma<br />

legal”. Con esto confirmó la CGR que contraría a la ley cualquier actuación <strong>de</strong> las<br />

concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta dirigida a impedir o limitar <strong>el</strong> acceso que a sus<br />

señales correspon<strong>de</strong> a todos <strong>lo</strong>s habitantes <strong>de</strong> la República.<br />

Confirmando <strong>lo</strong> dicho por <strong>el</strong> órgano contra<strong>lo</strong>r, <strong>en</strong> la discusión <strong>de</strong> la Ley N°19.178 <strong>de</strong><br />

1992, “que autoriza al Ministerio Secretaría G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Gobierno para transferir fondos a<br />

municipalida<strong>de</strong>s que indica, con la finalidad <strong>de</strong> instalar sistemas <strong>de</strong> recepción sat<strong>el</strong>ital <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión” (ley por medio <strong>de</strong> la cual se persiguió <strong>el</strong> otorgami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> subsidios a favor <strong>de</strong><br />

aqu<strong>el</strong>las municipalida<strong>de</strong>s cuyos habitantes no t<strong>en</strong>ían la capacidad <strong>de</strong> captar la señal que<br />

TVN había codificado), ciertos legisladores se pronunciaron explícitam<strong>en</strong>te sobre la<br />

prohibición que recae sobre las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre recepción, para<br />

codificar sus señales, y sobre <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que <strong>el</strong><strong>lo</strong> constituiría una discriminación<br />

arbitraria.<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> Informe <strong>de</strong> la Comisión <strong>de</strong> Transportes y T<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>de</strong>l S<strong>en</strong>ado,<br />

sesión 8ª (anexo <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos), consta <strong>lo</strong> sigui<strong>en</strong>te: “(...) <strong>el</strong> S<strong>en</strong>ador señor Otero<br />

expresó que, <strong>en</strong> su opinión, <strong>lo</strong>s hechos son distintos (...) indicó que <strong>en</strong> la historia<br />

<strong>de</strong> la ley <strong>de</strong>l Consejo Nacional <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión y <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión Nacional <strong>de</strong> Chile<br />

quedó claram<strong>en</strong>te establecido que cuando se codifica una señal <strong>de</strong>ja <strong>de</strong> ser libre<br />

recepción (...)”.<br />

Y <strong>en</strong> la sesión 9ª <strong>de</strong>l S<strong>en</strong>ado, 10 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong> 1992, la S<strong>en</strong>adora señora Olga<br />

F<strong>el</strong>iú expresó “(...) se ha planteado aquí la necesidad <strong>de</strong> saber si la actuación <strong>de</strong><br />

T<strong>el</strong>evisión Nacional al codificar su señal <strong>de</strong> transmisión es r<strong>el</strong>evante o no (...)<br />

Porque si no se ajusta a <strong>lo</strong> preceptuado <strong>en</strong> la Ley sobre <strong>el</strong> Consejo Nacional <strong>de</strong><br />

T<strong>el</strong>evisión, <strong>el</strong> canal estatal se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> la obligación <strong>de</strong> in<strong>de</strong>mnizar a <strong>lo</strong>s<br />

afectados, por haber cometido un ilícito civil; esto es, una acción contraria a<br />

Derecho, que causa daño, habi<strong>en</strong>do r<strong>el</strong>ación <strong>de</strong> causalidad <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> hecho ilícito y<br />

<strong>el</strong> daño ocasionado. Por consigui<strong>en</strong>te, si la actuación <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión Nacional no<br />

está acor<strong>de</strong> al or<strong>de</strong>nami<strong>en</strong>to jurídico, <strong>de</strong>be pagar las in<strong>de</strong>mnizaciones<br />

correspondi<strong>en</strong>tes, y <strong>el</strong> Estado no ti<strong>en</strong>e que subv<strong>en</strong>cionar a nadie. Y coincido con<br />

<strong>el</strong> planteami<strong>en</strong>to formulado por <strong>el</strong> Honorable señor Otero <strong>en</strong> cuanto a que dicha<br />

medida no se ajustó a la Ley sobre <strong>el</strong> Consejo Nacional <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión (...) <strong>En</strong> esta<br />

perspectiva, señor Presi<strong>de</strong>nte <strong>el</strong> proyecto (...) transgre<strong>de</strong> las normas que sobre<br />

igualdad ante la ley y no discriminación arbitraria conti<strong>en</strong>e la Carta [fundam<strong>en</strong>tal]<br />

(...) Por estas consi<strong>de</strong>raciones voto <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> la iniciativa”.<br />

<strong>En</strong> suma, constituy<strong>en</strong> obligaciones es<strong>en</strong>ciales <strong>de</strong> las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta<br />

las <strong>de</strong> perseguir servir con su señal a la mayor cantidad posible <strong>de</strong> personas cubiertas por<br />

sus concesiones, <strong>de</strong> manera no discriminatoria y gratuita; las <strong>de</strong> no b<strong>lo</strong>quear esas señales<br />

ni impedir o dificultar su acceso al público. <strong>En</strong> esta ocasión, y como <strong>lo</strong> hizo <strong>en</strong> <strong>el</strong> juicio<br />

civil p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te que hemos <strong>de</strong>scrito previam<strong>en</strong>te, UCTV nuevam<strong>en</strong>te está buscando, <strong>de</strong><br />

manera arbitraria, que una parte <strong>de</strong> población pague por la recepción <strong>de</strong> su señal, <strong>lo</strong> que<br />

es ilegítimo <strong>en</strong> at<strong>en</strong>ción a las disposiciones <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho público que hemos examinado.<br />

Como se ha visto, esa pret<strong>en</strong>sión es ilícita, contraría <strong>el</strong> objeto es<strong>en</strong>cial e inmodificable<br />

para <strong>el</strong> cual se le han otorgado concesiones legales, se contrapone <strong>de</strong>recham<strong>en</strong>te a la<br />

legislación <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho público que la rige y se constituiría <strong>en</strong> una discriminación<br />

arbitraria.<br />

Adicionalm<strong>en</strong>te, <strong>de</strong>be observarse que la regulación <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho público a la que se<br />

somet<strong>en</strong> las empresas que prestan señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta ti<strong>en</strong>e precisos<br />

31


fundam<strong>en</strong>tos constitucionales. Los ti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 19 N°12 <strong>de</strong> la Constitución<br />

Política <strong>de</strong> la República (“CPR”), que garantiza la libertad <strong>de</strong> expresión. Y es explicable<br />

<strong>el</strong> estrecho víncu<strong>lo</strong> exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre la garantía <strong>de</strong> la libertad <strong>de</strong> expresión y la regulación<br />

que se efectúa <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre recepción, porque la garantía <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 19 N°12<br />

<strong>de</strong> la CPR, no só<strong>lo</strong> tut<strong>el</strong>a <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho individual <strong>de</strong> opinión y expresión; sino que, al<br />

mismo tiempo, resguarda <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> la colectividad a recibir informaciones e i<strong>de</strong>as,<br />

como así aparece con claridad <strong>de</strong> las actas que dan cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> la historia fi<strong>de</strong>digna <strong>de</strong><br />

tramitación <strong>de</strong> la CPR; <strong>de</strong> la opinión <strong>de</strong> la doctrina especializada y <strong>de</strong> la jurispru<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong><br />

nuestro Tribunal Constitucional 17 . La libertad <strong>de</strong> expresión <strong>de</strong>be ser especialm<strong>en</strong>te<br />

garantizada <strong>en</strong> su calidad <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> la comunidad <strong>en</strong>tera <strong>de</strong> recibir las informaciones<br />

que son <strong>el</strong> resultado <strong>de</strong> la expresión <strong>de</strong> las i<strong>de</strong>as 18 .<br />

Por esta razón, cuando <strong>el</strong> Tribunal Constitucional ha <strong>de</strong>bido conocer <strong>de</strong> posibles<br />

modificaciones <strong>de</strong> la LGT, <strong>en</strong> cuanto ésta reglam<strong>en</strong>ta la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre recepción, ha<br />

fallado que “la esfera <strong>de</strong> acción <strong>de</strong> la ley cuyas modificaciones se analizan es <strong>de</strong> la más alta<br />

trasc<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia para <strong>el</strong> país tanto por <strong>el</strong> acceso igualitario a las t<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>de</strong> que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> gozar sus<br />

habitantes, como por su íntima r<strong>el</strong>ación al involucrar <strong>en</strong> su cont<strong>en</strong>ido medios <strong>de</strong> comunicación social con<br />

<strong>el</strong> <strong>de</strong>recho inali<strong>en</strong>able y fundam<strong>en</strong>tal contemplado <strong>en</strong> nuestra CPR <strong>en</strong> <strong>el</strong> N°12 <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 19”. (Rol<br />

N° 176 <strong>de</strong> 1993).<br />

Referirse a la regulación <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta <strong>en</strong> Chile, <strong>en</strong>tonces, supone antes que<br />

nada establecer las razones por las que <strong>el</strong> Constituy<strong>en</strong>te y <strong>el</strong> legislador <strong>de</strong>cidieron<br />

imponer a las <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> libre difusión la función social <strong>de</strong> servir a la totalidad <strong>de</strong> la<br />

población nacional, <strong>en</strong> forma universal, no discriminatoria y gratuita. Referirse a la<br />

regulación <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta es, asimismo, señalar cómo se atribuyó esta potestad<br />

(privilegio-obligación) <strong>de</strong> manera especialm<strong>en</strong>te r<strong>el</strong>evante al Estado a través <strong>de</strong> TVN y a<br />

las universida<strong>de</strong>s como UCTV. Analizar un caso <strong>de</strong> libre compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>el</strong> que <strong>en</strong> <strong>lo</strong><br />

sustancial se cuestiona si cabe o no remunerar las señales <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta, cuando<br />

éstas alcanzan <strong>de</strong> manera íntegra e inalterada a un número <strong>de</strong> usuarios, no pue<strong>de</strong><br />

separarse <strong>de</strong> la a<strong>de</strong>cuada compr<strong>en</strong>sión <strong>de</strong>l estatuto legal vig<strong>en</strong>te que rige a las emisiones<br />

<strong>de</strong> libre recepción, su lógica y sus fundam<strong>en</strong>tos.<br />

I.3. Actividad <strong>de</strong> VTR <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, como la <strong>de</strong><br />

UCTV.<br />

VTR simplem<strong>en</strong>te capta las señales <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire, sin alteración<br />

alguna, y sirve <strong>de</strong> medio técnico (como <strong>lo</strong> hace una ant<strong>en</strong>a) para que <strong>lo</strong>s usuarios reciban<br />

17 José Luis Cea incluso analiza la libertad <strong>de</strong> expresión <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una triple perspectiva: “la libertad <strong>de</strong> expresión carece<br />

<strong>de</strong> s<strong>en</strong>tido <strong>en</strong> don<strong>de</strong> no existe, con carácter previo, <strong>el</strong> libre acceso a las fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> la información, la libertad <strong>de</strong><br />

difundir la información y la homónima para ser receptor <strong>de</strong> <strong>el</strong>la. Es <strong>de</strong>cir, la información con la triple dim<strong>en</strong>sión<br />

señalada, <strong>de</strong>sempeña <strong>el</strong> pap<strong>el</strong> <strong>de</strong> supuesto <strong>de</strong> la libertad <strong>de</strong> expresión”. Teoría <strong>de</strong> la Libertad <strong>de</strong> Expresión, <strong>en</strong><br />

Libertad <strong>de</strong> Expresión, Ética Periodística y Desinformación, C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Estudios <strong>de</strong> Pr<strong>en</strong>sa, 1988. <strong>En</strong> un s<strong>en</strong>tido<br />

similar se manifiestan Verdugo, Pfeffer y Nogueira, Derecho Constitucional, 1994. El Tribunal Constitucional, <strong>en</strong> su<br />

fal<strong>lo</strong> Rol Nº226, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> efectuar un largo análisis <strong>de</strong>l cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> las actas <strong>de</strong> la Comisión <strong>de</strong> Estudios <strong>de</strong> la<br />

Nueva Constitución, confirmó que “aunque <strong>en</strong> la Constitución no aparece consagrado expresam<strong>en</strong>te <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho a<br />

recibir información, éste forma parte natural y se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra implícito <strong>en</strong> la libertad <strong>de</strong> opinión e información”.<br />

18 Así <strong>lo</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dió la m<strong>en</strong>cionada Comisión <strong>en</strong> <strong>el</strong> docum<strong>en</strong>to Proposiciones e I<strong>de</strong>as Precisas, al afirmar que “hemos<br />

estimado que <strong>en</strong> la garantía constitucional <strong>de</strong> que se trata hay dos bi<strong>en</strong>es jurídicos <strong>en</strong> juego: uno <strong>de</strong> carácter<br />

personal o individual, que es <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> emitir opinión y <strong>de</strong> informar, y otro <strong>de</strong> carácter social, que es <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho a<br />

recibir información, opiniones y expresiones que <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>más quier<strong>en</strong> transmitir, <strong>de</strong>recho este último que correspon<strong>de</strong><br />

a la comunidad toda”. El Tribunal Constitucional ha señalado que este <strong>de</strong>recho a recibir información “ti<strong>en</strong>e carácter<br />

colectivo, porque son todos <strong>lo</strong>s integrantes <strong>de</strong> la comunidad nacional <strong>lo</strong>s interesados <strong>en</strong> que llegu<strong>en</strong> a <strong>el</strong><strong>lo</strong>s las<br />

opiniones que se emitan sin c<strong>en</strong>sura previa, sin <strong>de</strong>svirtuarlas, sin discriminación, sin interv<strong>en</strong>ción arbitraria <strong>de</strong> la<br />

autoridad, sin interfer<strong>en</strong>cia in<strong>de</strong>bida, etc.”. Fal<strong>lo</strong> Rol Nº226.<br />

32


la señal. <strong>En</strong> ocasiones, cuando UCTV explícitam<strong>en</strong>te <strong>lo</strong> ha solicitado, por ejemp<strong>lo</strong><br />

porque su señal <strong>de</strong>l aire es especialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>fectuosa, VTR ha recibido <strong>de</strong>scodificadores<br />

<strong>de</strong> parte <strong>de</strong> UCTV para obt<strong>en</strong>er la señal <strong>de</strong> UCTV <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> satélite <strong>de</strong>scodificándola.<br />

Esta última circunstancia, que se repite perman<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> tiempo, inclusive muy<br />

reci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te como se verá más a<strong>de</strong>lante, fue latam<strong>en</strong>te acreditada <strong>en</strong> <strong>el</strong> Juicio Civil<br />

actualm<strong>en</strong>te p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te ante la Iltma. Corte <strong>de</strong> Ap<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> Santiago y fue recogida<br />

expresam<strong>en</strong>te por la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil como evi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong>l b<strong>en</strong>eficio que ha recibido UCTV<br />

<strong>en</strong> esta materia.<br />

<strong>En</strong> particular, VTR capta las señales <strong>de</strong> libre recepción, <strong>en</strong> ejercicio <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho<br />

contemplado <strong>en</strong> <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 2 <strong>de</strong> la LGT; y luego las recoge, sin alteración alguna, por <strong>el</strong><br />

medio técnico que es <strong>el</strong> cable. Con esto, <strong>lo</strong>s usuarios pue<strong>de</strong>n seguir recepcionando la<br />

t<strong>el</strong>evisión abierta –y la pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> VTR no se <strong>lo</strong>s impi<strong>de</strong> ni afecta, sino que por <strong>el</strong><br />

contrario se <strong>lo</strong>s permite-, con la única particularidad tecnológica <strong>de</strong> que sus aparatos <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión cu<strong>en</strong>tan con un cable –que actúa <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong> medio técnico, conector o<br />

“pu<strong>en</strong>te”- para captarlas. El cable <strong>en</strong> cuestión no emite la fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía, sino que<br />

só<strong>lo</strong> la liga al aparato que está <strong>de</strong>stinado a recibirla. Y eso nunca supone que VTR se<br />

constituya <strong>en</strong> una nueva emisora <strong>de</strong> la señal; ni que la modifique; altere; o interv<strong>en</strong>ga <strong>en</strong><br />

<strong>el</strong>la. La señal que emite la concesionaria y la que recib<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s usuarios a <strong>lo</strong>s que nos<br />

referimos es exactam<strong>en</strong>te la misma y simultánea: aqu<strong>el</strong>la puesta <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire para su acceso<br />

libre y universal por todos <strong>lo</strong>s habitantes <strong>de</strong>l territorio nacional. Tanto es así que cuando<br />

las emisoras <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta realizan o sufr<strong>en</strong> modificaciones <strong>en</strong> sus señales (caídas,<br />

subidas o bajadas <strong>de</strong> volum<strong>en</strong> o “fallas <strong>en</strong> <strong>el</strong> orig<strong>en</strong>”) éstas se reflejan <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evisores<br />

<strong>de</strong> <strong>lo</strong>s usuarios <strong>de</strong> VTR, simultánea e inalteradam<strong>en</strong>te, tal cual suce<strong>de</strong> para <strong>el</strong> conjunto <strong>de</strong><br />

<strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes nacionales 19 .<br />

La función que ha cumplido VTR se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra no só<strong>lo</strong> protegida, sino que es un<br />

objetivo perseguido por la reglam<strong>en</strong>tación vig<strong>en</strong>te. Así, la Resolución N°279 <strong>de</strong> 1984, <strong>de</strong>l<br />

Ministerio <strong>de</strong> Transportes y T<strong>el</strong>ecomunicaciones, que conti<strong>en</strong>e la “norma <strong>de</strong> las<br />

características técnicas <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s sistemas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión por cable”, norma ésta que se<br />

impone obligatoriam<strong>en</strong>te a VTR por expresa refer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 24 <strong>de</strong> la LGT,<br />

establece que una <strong>de</strong> las finalida<strong>de</strong>s es<strong>en</strong>ciales que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> cumplir las empresas <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión por cable es la <strong>de</strong> hacer compatibles <strong>lo</strong>s requisitos técnicos <strong>de</strong>l servicio que<br />

prestan a <strong>lo</strong>s usuarios con la recepción por parte <strong>de</strong> éstos, con sus mismos aparatos <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión, <strong>de</strong> las señales <strong>de</strong> libre recepción. Des<strong>de</strong> su segundo consi<strong>de</strong>rando, dispone<br />

que “<strong>lo</strong>s requisitos técnicos [<strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión por cable] <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser compatibles con las características<br />

técnicas <strong>de</strong>l servicio <strong>de</strong> radiodifusión t<strong>el</strong>evisiva que ya opera <strong>en</strong> <strong>el</strong> país, para permitir la utilización <strong>de</strong>l<br />

parque <strong>de</strong> receptores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión exist<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>el</strong> país”; agregando luego (artícu<strong>lo</strong> 1.1.) que su<br />

objetivo es “conciliar su compatibilidad [<strong>de</strong> la actividad <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión por cable] con las señales<br />

transmitidas por <strong>el</strong> servicio <strong>de</strong> radiodifusión t<strong>el</strong>evisiva”. Qué más claridad que ésta, acerca <strong>de</strong> la<br />

int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> la autoridad <strong>en</strong> cuanto a que la contratación <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s servicios <strong>de</strong> cable no<br />

pue<strong>de</strong> constituirse jamás <strong>en</strong> un obstácu<strong>lo</strong> para la recepción <strong>de</strong> las señales abiertas.<br />

Podría algui<strong>en</strong> argum<strong>en</strong>tar que la señal abierta que recib<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s usuarios <strong>de</strong> VTR no sería<br />

la misma señal que se capta <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire, y esto, por <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>erse <strong>de</strong>s<strong>de</strong> canales<br />

19 <strong>En</strong> esto, la conducta <strong>de</strong> VTR no se difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la actuación que pueda caber al mismo usuario que, <strong>en</strong> <strong>el</strong> interior<br />

<strong>de</strong> su hogar, <strong>de</strong>cida comunicar todos <strong>lo</strong>s aparatos <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión con <strong>lo</strong>s que cu<strong>en</strong>ta, a una misma y sola ant<strong>en</strong>a<br />

externa ubicada, por ejemp<strong>lo</strong>, <strong>en</strong> <strong>el</strong> techo <strong>de</strong>l inmueble, a fin <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er o mejorar la recepción <strong>de</strong> la señal aérea. Los<br />

t<strong>el</strong>evisores ti<strong>en</strong><strong>en</strong> como intermediaria común la ant<strong>en</strong>a <strong>en</strong> cuestión. Pero eso no obsta a que la señal que recib<strong>en</strong><br />

todos <strong>el</strong><strong>lo</strong>s sea la misma, inalterada, única, y directa: aqu<strong>el</strong>la puesta <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire por la concesionaria <strong>de</strong> radiodifusión.<br />

33


distintos (un usuario <strong>de</strong> VTR <strong>en</strong> Santiago ve la señal <strong>de</strong> UCTV bajo <strong>el</strong> número 22, <strong>en</strong><br />

lugar <strong>de</strong>l 13). Pero esta difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> numeración existe por expresas disposiciones<br />

reglam<strong>en</strong>tarias <strong>de</strong>l Ministerio <strong>de</strong> Transportes y T<strong>el</strong>ecomunicaciones que reconoc<strong>en</strong> que<br />

las señales que recib<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s usuarios <strong>de</strong> VTR son exactam<strong>en</strong>te las mismas que se<br />

transportan por <strong>el</strong> aire. Así, <strong>el</strong> Decreto N°119 <strong>de</strong>l 1984, <strong>de</strong>l Ministerio <strong>de</strong> Transportes y<br />

T<strong>el</strong>ecomunicaciones, que contempla <strong>el</strong> Reglam<strong>en</strong>to G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> T<strong>el</strong>ecomunicaciones<br />

(“RGT”) dispone <strong>en</strong> su artícu<strong>lo</strong> 8 d) que “<strong>En</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s servicios limitados [t<strong>el</strong>evisión<br />

por cable] que utilic<strong>en</strong> las mismas emisiones que <strong>el</strong> servicio <strong>de</strong> radiodifusión sonora,<br />

señalado <strong>en</strong> la letra a) <strong>de</strong>l Artícu<strong>lo</strong> 3° <strong>de</strong> la Ley, <strong>de</strong>berán operar <strong>en</strong> distintas frecu<strong>en</strong>cias a<br />

las compr<strong>en</strong>didas <strong>en</strong> las bandas atribuidas a dicho servicio”; y cabe señalar que <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong><br />

3 <strong>de</strong> la LGT, <strong>en</strong> su letra a) es <strong>el</strong> que <strong>de</strong>fine a <strong>lo</strong>s servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>de</strong> libre<br />

recepción. La razón técnica <strong>de</strong> esta normativa es que, precisam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> at<strong>en</strong>ción a que la<br />

señal recibida por <strong>lo</strong>s usuarios <strong>de</strong> VTR es idéntica a la puesta <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire, la recepción <strong>de</strong><br />

ambas por <strong>el</strong> mismo canal g<strong>en</strong>eraría las comunes “sombras” o “fantasmas” 20 .<br />

1.4. ¿Qué <strong>de</strong>fine a la t<strong>el</strong>evisión abierta: “<strong>lo</strong>” que se transmite con alcance <strong>de</strong> libre<br />

difusión o la manera técnica <strong>en</strong> que su señal se recibe?<br />

Podría algui<strong>en</strong> sost<strong>en</strong>er que <strong>en</strong> <strong>de</strong>finitiva las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, al ser recibidas<br />

por algunos usuarios a través <strong>de</strong> las re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> VTR, y a pesar <strong>de</strong> que VTR solam<strong>en</strong>te las<br />

redifun<strong>de</strong> sin alteración alguna ni afectación alguna <strong>de</strong> la propiedad int<strong>el</strong>ectual como se<br />

verá <strong>en</strong> la sección II sigui<strong>en</strong>te, <strong>de</strong>jarían <strong>de</strong> ser señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, por <strong>lo</strong> que no<br />

se les aplicaría <strong>el</strong> estatuto legal antes <strong>de</strong>scrito. La verdad es que esa afirmación sería<br />

gravem<strong>en</strong>te incorrecta, precisam<strong>en</strong>te porque <strong>lo</strong> que <strong>de</strong>fine a una señal <strong>de</strong> este tipo es<br />

qui<strong>en</strong> la transmite (qui<strong>en</strong> la lanza al aire) y con qué alcance (<strong>de</strong> libre difusión), no <strong>el</strong><br />

medio técnico a través <strong>de</strong>l cual alcanza a la población.<br />

Esto ha sido explícitam<strong>en</strong>te confirmado por <strong>el</strong> legislador. <strong>En</strong> <strong>el</strong> curso <strong>de</strong> la tramitación<br />

<strong>de</strong> la Ley N°19.178 <strong>de</strong> 1992, “que autoriza al Ministerio Secretaría G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Gobierno<br />

para transferir fondos a municipalida<strong>de</strong>s que indica, con la finalidad <strong>de</strong> instalar sistemas<br />

<strong>de</strong> recepción sat<strong>el</strong>ital <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión”, se discutió explícitam<strong>en</strong>te sobre la conceptualización<br />

<strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta, planteándose si ésta se <strong>de</strong>finía <strong>en</strong> at<strong>en</strong>ción al cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> la<br />

señal o bi<strong>en</strong>, <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación con <strong>el</strong> modo técnico <strong>de</strong> su recepción. Y se produjo esta<br />

discusión, porque TVN había tomado la <strong>de</strong>cisión <strong>de</strong> codificar parte <strong>de</strong> su señal, <strong>en</strong><br />

at<strong>en</strong>ción a que su puesta <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire permitía su libre recepción a <strong>lo</strong>s habitantes <strong>de</strong> países<br />

contiguos. <strong>En</strong> consi<strong>de</strong>ración a que <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> libre recepción, <strong>de</strong>rivado <strong>de</strong>l carácter <strong>de</strong><br />

bi<strong>en</strong> nacional <strong>de</strong> uso público <strong>de</strong> las frecu<strong>en</strong>cias, correspondía exclusivam<strong>en</strong>te a <strong>lo</strong>s<br />

habitantes <strong>de</strong> Chile (pues la obligación que exige <strong>de</strong> las concesionarias emitir la señal<br />

abierta, <strong>de</strong> manera libre, universal y no discriminatoria, ti<strong>en</strong>e una aplicación limitada al<br />

territorio <strong>de</strong> la República, como es evi<strong>de</strong>nte <strong>en</strong> materias <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho público chil<strong>en</strong>as)<br />

TVN com<strong>en</strong>zó a emitir sus señales <strong>de</strong> manera codificada, vía satélite, <strong>lo</strong> que exigía a <strong>lo</strong>s<br />

20 La exig<strong>en</strong>cia reglam<strong>en</strong>taria que examinamos se efectúa <strong>en</strong> reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> que las emisiones <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong><br />

libre recepción a que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> acceso <strong>lo</strong>s suscriptores <strong>de</strong> VTR son las mismas que se transportan por <strong>el</strong> aire, y no<br />

otras. Pues, como hemos señalado, la señal <strong>de</strong> TVN y UCTV es directam<strong>en</strong>te captada <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire por VTR y<br />

recogida sin modificación alguna por <strong>el</strong> cable que actúa como pu<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>la y <strong>el</strong> t<strong>el</strong>evisor <strong>de</strong>l usuario (la señal así<br />

cont<strong>en</strong>ida <strong>en</strong> <strong>el</strong> cable es idéntica a la transportada <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire). La misma señal viaja por <strong>el</strong> aire y, <strong>en</strong> ciertas ocasiones,<br />

p<strong>en</strong>etra in<strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>s<strong>de</strong> allí <strong>el</strong> cable (f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong>nominado “inducción <strong>de</strong> cable”) por no ser éste<br />

perfectam<strong>en</strong>te hermético. Al introducirse <strong>en</strong> <strong>el</strong> cable <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire, y al ser la señal la misma ya transportada por<br />

dicho cable, pue<strong>de</strong> producirse un f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong> duplicación <strong>de</strong> la imag<strong>en</strong> que percibe <strong>el</strong> usuario final (imag<strong>en</strong> con<br />

sombra, superpuesta o “fantasmas”). De ahí la exig<strong>en</strong>cia reglam<strong>en</strong>taria <strong>de</strong> que se cambie la frecu<strong>en</strong>cia (canal) por la<br />

cual viaja la señal <strong>en</strong> <strong>el</strong> cable, <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación con aqu<strong>el</strong>la por la cual se transporta <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire: porque al ser la señal<br />

exactam<strong>en</strong>te la misma, al ser transportada por canales difer<strong>en</strong>tes se evita <strong>el</strong> efecto <strong>de</strong> duplicación que podría<br />

incomodar a aqu<strong>el</strong> usuario que, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do t<strong>el</strong>evisión por cable, recibe la señal abierta.<br />

34


usuarios contar con mecanismos técnicos <strong>de</strong> <strong>de</strong>codificación que intermediaran <strong>en</strong>tre la<br />

señal re<strong>en</strong>viada por <strong>el</strong> satélite y sus propios aparatos t<strong>el</strong>evisivos. Para dar cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> la<br />

legalidad <strong>de</strong> la conducta <strong>de</strong> TVN, se <strong>de</strong>jó expresa constancia, <strong>en</strong> la discusión legislativa,<br />

<strong>de</strong> que <strong>lo</strong> que <strong>de</strong>fine a una señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta es su naturaleza <strong>de</strong> tal, que <strong>lo</strong> que se<br />

transmite por <strong>el</strong>la es <strong>de</strong> libre difusión; nunca la forma técnica por la que <strong>el</strong> usuario la<br />

recibe <strong>en</strong> su pantalla <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión. Manifestó sobre <strong>el</strong> punto <strong>el</strong> repres<strong>en</strong>tante <strong>de</strong> la<br />

Subsecretaría <strong>de</strong> T<strong>el</strong>ecomunicaciones (“Subt<strong>el</strong>”), <strong>en</strong>tidad a la que, <strong>de</strong> acuerdo con <strong>el</strong><br />

artícu<strong>lo</strong> 6 <strong>de</strong> la LGT, le compete “exclusivam<strong>en</strong>te, la interpretación técnica <strong>de</strong> las<br />

disposiciones legales y reglam<strong>en</strong>tarias que rig<strong>en</strong> las t<strong>el</strong>ecomunicaciones” que:<br />

“(...) <strong>el</strong> problema planteado radica <strong>en</strong> que T<strong>el</strong>evisión Nacional, no sería un canal<br />

<strong>de</strong> libre recepción por <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> haber codificado la señal. Al respecto<br />

argum<strong>en</strong>tó que, <strong>en</strong> <strong>el</strong> concepto <strong>de</strong> la Subsecretaría <strong>de</strong> T<strong>el</strong>ecomunicaciones, <strong>el</strong><strong>lo</strong> no<br />

es así, por cuanto la naturaleza <strong>de</strong> la concesión otorgada a T<strong>el</strong>evisión Nacional es<br />

precisam<strong>en</strong>te, la <strong>de</strong> un canal VHF <strong>de</strong> libre recepción. Agregó que la circunstancia<br />

<strong>de</strong> que <strong>el</strong>la sea codificada o no, que se <strong>en</strong>tregue la libre recepción por medios<br />

distintos al espectro radio<strong>el</strong>éctrico, como podría ser la fibra óptica, por ejemp<strong>lo</strong>,<br />

no ti<strong>en</strong>e que ver con la naturaleza <strong>de</strong> la concesión misma; <strong>el</strong>la está <strong>de</strong>finida <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>creto o la resolución que otorgó dicha concesión (...) Finalizó señalando que <strong>lo</strong><br />

único que ha hecho T<strong>el</strong>evisión Nacional es co<strong>lo</strong>car una señal distinta que la<br />

imag<strong>en</strong>, o la señal <strong>de</strong> otro modo, <strong>de</strong> tal forma que no pueda ser interferida y<br />

tampoco pueda ser recibida <strong>de</strong> otra manera que no sea a través <strong>de</strong> la<br />

<strong>de</strong>codificación que hac<strong>en</strong> sus estaciones terr<strong>en</strong>as <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> la zona <strong>de</strong> servicio”.<br />

(Informe <strong>de</strong> la Comisión <strong>de</strong> Transportes y T<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>de</strong>l S<strong>en</strong>ado, sesión<br />

6ª, 15 <strong>de</strong> octubre <strong>de</strong> 1992).<br />

Se refirió también a la materia, <strong>el</strong> ger<strong>en</strong>te técnico <strong>de</strong> TVN, don Jaime Sancho (Informe<br />

<strong>de</strong> la Comisión <strong>de</strong> Transportes y T<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>de</strong>l S<strong>en</strong>ado, sesión 6ª, 15 <strong>de</strong><br />

octubre <strong>de</strong> 1992):<br />

“(...) expresó que la libre recepción o <strong>lo</strong>s servicios limitados <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión no es<br />

una materia que t<strong>en</strong>ga que ver con <strong>el</strong> número y la complejidad <strong>de</strong> dispositivos que<br />

sea necesario poner a un t<strong>el</strong>evisor para ver un <strong>de</strong>terminado programa”.<br />

(...) La programación que T<strong>el</strong>evisión Nacional transmite y que se recibiría <strong>en</strong> estas<br />

comunida<strong>de</strong>s es una programación <strong>de</strong> libre recepción, que está hecha con <strong>el</strong><br />

propósito <strong>de</strong> ser recibida librem<strong>en</strong>te”.<br />

“Manifestó que la int<strong>en</strong>ción que tuvo T<strong>el</strong>evisión Nacional al codificar la señal <strong>de</strong>l<br />

satélite no fue <strong>en</strong> convertirla <strong>en</strong> una señal que no fuera <strong>de</strong> libre recepción <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

s<strong>en</strong>tido que nosotros <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>mos, sino que fue hacer una división geográfica <strong>de</strong><br />

forma tal que <strong>en</strong> todo <strong>el</strong> territorio nacional cualquiera pudiera optar a t<strong>en</strong>er este<br />

<strong>de</strong>codificador, y por <strong>lo</strong> tanto, seguir recibi<strong>en</strong>do la programación <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión<br />

Nacional. Agregó que, <strong>en</strong> cambio, pasadas las fronteras <strong>de</strong> Chile <strong>de</strong>jaba <strong>de</strong> ser<br />

un sistema <strong>de</strong> libre recepción”.<br />

“Señaló que, por <strong>lo</strong> tanto la característica <strong>de</strong> libre recepción no está dada por<br />

la cantidad o complejidad <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s dispositivos que hay que ponerle al<br />

t<strong>el</strong>evisor para ver un programa, sino que está dada por su programación y<br />

por <strong>el</strong> objetivo que esa programación persigue”.<br />

Se muestra así que cualquiera sea la forma <strong>de</strong> recepción <strong>de</strong> la frecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión, se<br />

está <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> una señal abierta si <strong>el</strong>la es emitida como tal. Los medios técnicos a<br />

través <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cuales esa señal, libre y gratuita, es captada por <strong>el</strong> usuario final (sean esos<br />

medios ant<strong>en</strong>as puestas por las Municipalida<strong>de</strong>s, o sean <strong>el</strong><strong>lo</strong>s un cable <strong>de</strong> VTR adosado<br />

al t<strong>el</strong>evisor o cualesquiera otros) <strong>en</strong> nada afectan <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que se trate <strong>de</strong> una<br />

frecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, si <strong>en</strong> esa calidad fue puesta <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire.<br />

35


Así se <strong>de</strong>jó constancia <strong>en</strong> <strong>el</strong> S<strong>en</strong>ado <strong>de</strong> que “la libre recepción está supeditada por <strong>lo</strong>s<br />

medios”; y que “por supuesto que este concepto [<strong>de</strong> libre recepción] ti<strong>en</strong>e vali<strong>de</strong>z<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s adscritos al cable, o <strong>en</strong> qui<strong>en</strong>es percib<strong>en</strong> la transmisión por<br />

repetidora o cu<strong>en</strong>tan con <strong>lo</strong>s equipos necesarios para recibirla por satélite” (Sesión 9ª <strong>de</strong>l<br />

S<strong>en</strong>ado, <strong>de</strong> 10 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong> 1992). Se pone <strong>de</strong> r<strong>el</strong>ieve así que <strong>lo</strong> que <strong>de</strong>termina <strong>el</strong><br />

hecho <strong>de</strong> que un usuario capte una señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta es que la señal que reciba<br />

<strong>en</strong> su pantalla sea exactam<strong>en</strong>te la misma señal puesta <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire por <strong>el</strong> emisor; <strong>el</strong><strong>lo</strong><br />

in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s medios técnicos <strong>de</strong> que se valga al afecto (medios que<br />

a<strong>de</strong>más estarán sujetos a una perman<strong>en</strong>te evolución tecnológica).<br />

Los usuarios <strong>de</strong> VTR, que v<strong>en</strong> <strong>en</strong> sus pantallas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión la señal <strong>de</strong> UCTV, percib<strong>en</strong><br />

exactam<strong>en</strong>te y simultáneam<strong>en</strong>te la misma señal puesta <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire por sus emisores; sin<br />

ninguna difer<strong>en</strong>cia. El<strong>lo</strong>s captan las señales <strong>de</strong> UCTV; nunca una señal emitida,<br />

transmitida o interv<strong>en</strong>ida por VTR. Los medios técnicos <strong>de</strong> que se valgan para alcanzar<br />

ese fin (percibir las señales <strong>de</strong> libre recepción) <strong>en</strong> nada modifican <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que “<strong>lo</strong>”<br />

que <strong>el</strong><strong>lo</strong>s recib<strong>en</strong> es ni más ni m<strong>en</strong>os que la señal puesta <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire por la actora: una señal<br />

<strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta.<br />

Lo que v<strong>en</strong>imos dici<strong>en</strong>do no es só<strong>lo</strong> así para Subt<strong>el</strong>, sino que también <strong>lo</strong> es para <strong>el</strong><br />

Consejo Nacional <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión (“CNTV”).<br />

La Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión, que crea <strong>el</strong> CNTV y fija sus atribuciones, señala <strong>en</strong> su primer<br />

artícu<strong>lo</strong> que “Correspon<strong>de</strong>rá a este Consejo v<strong>el</strong>ar por <strong>el</strong> correcto funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s servicios <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión, y, para tal fin, t<strong>en</strong>drá su supervigilancia y fiscalización, <strong>en</strong> cuanto al cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> las emisiones<br />

que a través <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s se efectú<strong>en</strong>, <strong>en</strong> conformidad con las normas <strong>de</strong> esta ley”. Agrega su artícu<strong>lo</strong> 12<br />

que, <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> las funciones <strong>de</strong>l CNTV se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra la <strong>de</strong> “v<strong>el</strong>ar porque <strong>lo</strong>s servicios <strong>de</strong><br />

radiodifusión t<strong>el</strong>evisiva <strong>de</strong> libre recepción y <strong>lo</strong>s servicios limitados <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión [t<strong>el</strong>evisión por cable] se<br />

ajust<strong>en</strong> estrictam<strong>en</strong>te al ‘correcto funcionami<strong>en</strong>to’, que se establece <strong>en</strong> <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 1º <strong>de</strong> esta ley” (letra a); y<br />

la <strong>de</strong> “aplicar, a <strong>lo</strong>s concesionarios <strong>de</strong> radiodifusión t<strong>el</strong>evisiva y <strong>de</strong> servicios limitados <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión, las<br />

sanciones que correspondan, <strong>en</strong> conformidad a las normas <strong>de</strong> esta ley” (letra i). Dicho todo <strong>lo</strong><br />

anterior, la Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión prescribe <strong>en</strong> sus artícu<strong>lo</strong>s 13 y 46 que:<br />

“Los canales <strong>de</strong> servicio <strong>de</strong> radiodifusión t<strong>el</strong>evisiva <strong>de</strong> libre recepción y <strong>de</strong><br />

servicios limitados <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión, serán exclusiva y directam<strong>en</strong>te responsables <strong>de</strong><br />

todo y cualquier programa, nacional o extranjero, que transmitan, aún cuando se<br />

trate <strong>de</strong> transmisiones o retransmisiones vía satélite.”<br />

“La responsabilidad <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s concesionarios <strong>de</strong> servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión por las<br />

transmisiones que por intermedio <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s se efectú<strong>en</strong>, es in<strong>de</strong>legable.”<br />

¿Cómo ha actuado <strong>el</strong> CNTV, <strong>en</strong> ejercicio <strong>de</strong> sus faculta<strong>de</strong>s privativas, cuando UCTV ha<br />

infringido, a través <strong>de</strong>l cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> su programación, <strong>lo</strong>s principios <strong>de</strong>l “correcto<br />

funcionami<strong>en</strong>to”? El CNTV ha sancionado única y exclusivam<strong>en</strong>te a la concesionaria <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión abierta que ha emitido la señal; nunca a VTR. Y la explicación para <strong>el</strong><strong>lo</strong> es una<br />

sola: esos cont<strong>en</strong>idos reprochables no pert<strong>en</strong>ec<strong>en</strong> a una programación “emitida” por<br />

VTR, “transmitida” por VTR, o “retransmitida” por VTR. Las señales que conti<strong>en</strong><strong>en</strong> esa<br />

programación consi<strong>de</strong>rada ilícita son señales <strong>de</strong> las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta,<br />

emitidas por <strong>el</strong>las, puestas <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire por las mismas, y simplem<strong>en</strong>te recibidas por la<br />

g<strong>en</strong>eralidad <strong>de</strong> la población chil<strong>en</strong>a <strong>en</strong>tre la cual se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>lo</strong>s usuarios <strong>de</strong> VTR. La<br />

36


<strong>el</strong>ación que se da respecto <strong>de</strong> esa programación es una r<strong>el</strong>ación <strong>en</strong>tre la emisora <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión abierta y <strong>el</strong> usuario. Por eso VTR no es responsable por <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> la<br />

t<strong>el</strong>evisión abierta, <strong>en</strong> aplicación <strong>de</strong>l texto <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 13 <strong>de</strong> la Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión: esos son<br />

cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta; no <strong>de</strong> VTR.<br />

<strong>En</strong> cambio VTR sí ha sido t<strong>en</strong>ida como responsable –y por <strong>el</strong><strong>lo</strong> ha sido sancionada por<br />

<strong>el</strong> CNTV- por <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que son propios <strong>de</strong> la programación que emite para sus<br />

usuarios; programación ésta que VTR adquiere y obti<strong>en</strong>e <strong>de</strong>s<strong>de</strong> proveedores <strong>de</strong> canales<br />

<strong>de</strong> pago. Sobre esas señales VTR sí ha sido t<strong>en</strong>ida como “exclusiva y directam<strong>en</strong>te<br />

responsable” <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s términos <strong>de</strong> este artícu<strong>lo</strong> 13.<br />

II.<br />

Estatuto <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual aplicable a <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos alegados por<br />

UCTV sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos por <strong>el</strong>la transmitidos.<br />

Como se ha señalado, la causa <strong>de</strong> pedir <strong>de</strong> UCTV es la titularidad que <strong>el</strong>la t<strong>en</strong>dría sobre<br />

su señal y cont<strong>en</strong>idos y <strong>el</strong> <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> que VTR incurriría <strong>de</strong> esta titularidad.<br />

Esto se hace pat<strong>en</strong>te, cuando se lee <strong>en</strong> la Demanda:<br />

“Cabe <strong>de</strong>stacar que mi repres<strong>en</strong>tada es dueña <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que g<strong>en</strong>era,<br />

propiedad que está protegida por <strong>el</strong> régim<strong>en</strong> jurídico <strong>de</strong> la propiedad int<strong>el</strong>ectual,<br />

garantizada por la Constitución Política (Art. 19 N° 24 y 25), diversas<br />

conv<strong>en</strong>ciones internacionales, la Ley 17.336 sobre propiedad int<strong>el</strong>ectual (LPI) y <strong>el</strong><br />

reglam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la Ley 17.336, Decreto N° 1.122 <strong>de</strong> 17 <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong> 1971.<br />

No obstante <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> mi repres<strong>en</strong>tada sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos, la<br />

<strong>de</strong>mandada <strong>de</strong>sconoci<strong>en</strong>do <strong>de</strong> forma unilateral dichos <strong>de</strong>rechos, incorpora sin la<br />

autorización <strong>de</strong> Canal 13 a su oferta programática la referida señal y cont<strong>en</strong>idos.<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> caso que nos ocupa la <strong>de</strong>mandada VTR ha ejecutado y c<strong>el</strong>ebrado<br />

actos que impi<strong>de</strong>n, restring<strong>en</strong> y <strong>en</strong>torpec<strong>en</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia, <strong>lo</strong>s que se<br />

<strong>en</strong>cuadran cabalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> tipo antimonopólico sancionado por <strong>el</strong> DL<br />

211, consist<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> a <strong>lo</strong> m<strong>en</strong>os, <strong>lo</strong>s expresados <strong>en</strong> <strong>el</strong> apartado VII [“Actos<br />

y conductas ejecutadas por VTR contrarias a la libre compet<strong>en</strong>cia”] <strong>de</strong> esta<br />

<strong>de</strong>manda, <strong>lo</strong>s que se refier<strong>en</strong> al <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> Canal<br />

13 sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos (…)”.<br />

Como pue<strong>de</strong> verse, la propia actora establece que <strong>lo</strong>s supuestos actos y conductas<br />

ejecutados por VTR <strong>en</strong> violación <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia, serían ni más ni m<strong>en</strong>os que<br />

aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cuales <strong>de</strong>sconocería <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV sobre su señal y<br />

cont<strong>en</strong>idos. Si<strong>en</strong>do así las cosas, y aunque este H. Tribunal ha fallado <strong>en</strong> numerosas<br />

oportunida<strong>de</strong>s que no está llamado a conocer <strong>de</strong> violaciones a normas <strong>de</strong> propiedad<br />

int<strong>el</strong>ectual, aunque sí <strong>de</strong> las materias <strong>de</strong> libre compet<strong>en</strong>cia que puedan estar vinculadas a<br />

<strong>el</strong><strong>lo</strong> 21 , resulta que <strong>en</strong> este caso la <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> la exist<strong>en</strong>cia o no <strong>de</strong> supuestos actos<br />

contrarios a la libre compet<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> VTR está indisolublem<strong>en</strong>te subordinada a la<br />

21 Por ejemp<strong>lo</strong>, S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Nº 40, Rol Nº C 62-05, Electrónica Sudamericana Ltda. contra Importadora Rourke y<br />

Kuscevic S.A.: “Tercero.- Que, <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral, a este Tribunal no le correspon<strong>de</strong> pronunciarse respecto <strong>de</strong> la exist<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> una ev<strong>en</strong>tual infracción a las normas <strong>de</strong> protección <strong>de</strong> la propiedad industrial, <strong>de</strong>rivada <strong>de</strong>l uso por terceros <strong>de</strong><br />

marcas <strong>de</strong> productos registradas <strong>en</strong> Chile o <strong>el</strong> extranjero. <strong>En</strong> efecto, la legitimidad <strong>de</strong> dicho uso <strong>de</strong>be ser analizada<br />

<strong>en</strong> la se<strong>de</strong> correspondi<strong>en</strong>te, a la luz <strong>de</strong> <strong>lo</strong> dispuesto por la ley número 19.039, cuya última modificación fue realizada<br />

mediante la ley número 19.996, <strong>de</strong> 3 <strong>de</strong> marzo <strong>de</strong> 2005, la que incorporó una norma r<strong>el</strong>ativa a esta materia;<br />

Cuarto.- Que por la razón expuesta <strong>en</strong> <strong>el</strong> consi<strong>de</strong>rando anterior y con estricta sujeción al principio <strong>de</strong> especificidad<br />

<strong>de</strong> su jurisdicción, estos s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>ciadores juzgarán las conductas <strong>de</strong>nunciadas <strong>de</strong> acuerdo a las normas que proteg<strong>en</strong><br />

la libre compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s mercados”.<br />

37


<strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> si han existido <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad, como <strong>lo</strong>s invocados por UCTV,<br />

viol<strong>en</strong>tados por VTR, que llev<strong>en</strong> a concluir que sus actos hayan sido abusivos o<br />

anticompetitivos.<br />

Pues <strong>lo</strong> cierto es, H. Tribunal, que VTR no ha viol<strong>en</strong>tado ni <strong>de</strong>sconocido <strong>de</strong>recho alguno<br />

<strong>de</strong> UCTV sobre su señal y sus cont<strong>en</strong>idos, como <strong>lo</strong> concluyó por <strong>lo</strong> <strong>de</strong>más la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia<br />

Civil, y por eso es que precisam<strong>en</strong>te, no cabe que VTR retribuya a UCTV. VTR no<br />

retransmite la señal <strong>de</strong> UCTV; no altera su cont<strong>en</strong>ido; no alcanza con sus re<strong>de</strong>s nuevos<br />

públicos, distintos a aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s que UCTV ti<strong>en</strong>e la obligación <strong>de</strong> alcanzar gratuitam<strong>en</strong>te <strong>en</strong><br />

virtud <strong>de</strong> sus concesiones; y con <strong>el</strong><strong>lo</strong>, no viol<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> nada <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad<br />

int<strong>el</strong>ectual que UCTV pueda t<strong>en</strong>er sobre su señal.<br />

Precisam<strong>en</strong>te, como para la <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> la exist<strong>en</strong>cia o no <strong>de</strong> conductas<br />

anticompetitivas por parte <strong>de</strong> VTR, se hace necesario previam<strong>en</strong>te mostrar a este H.<br />

Tribunal que, a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>lo</strong> sost<strong>en</strong>ido infundadam<strong>en</strong>te por UCTV a fojas 19 a 21,<br />

VTR no ha <strong>de</strong>sconocido <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos, es que se<br />

<strong>de</strong>sarrolla a continuación cuál es <strong>el</strong> estatuto legal <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual aplicable a<br />

UCTV. Conforme al mismo, <strong>de</strong>be partirse por la distinción es<strong>en</strong>cial <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s distintos<br />

<strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> que UCTV gozaría, por una parte sobre su señal y, por otra parte, sobre <strong>lo</strong>s<br />

cont<strong>en</strong>idos incorporados <strong>en</strong> esa señal, estableci<strong>en</strong>do <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido y alcance <strong>de</strong> cada uno<br />

<strong>de</strong> esos <strong>de</strong>rechos, y cómo VTR respeta <strong>en</strong> su integridad ambos <strong>de</strong>rechos, no <strong>de</strong>bi<strong>en</strong>do<br />

respon<strong>de</strong>r por ninguna infracción al respecto y no constituy<strong>en</strong>do su conducta, <strong>en</strong><br />

consecu<strong>en</strong>cia, una violación <strong>de</strong> la normativas <strong>de</strong> libre compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> este caso concreto.<br />

El<strong>lo</strong>, sin perjuicio <strong>de</strong> que, como se ha señalado, <strong>en</strong> la actualidad existe un litigio<br />

p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil, <strong>el</strong> cual ti<strong>en</strong>e precisam<strong>en</strong>te por objeto <strong>de</strong>terminar la titularidad y<br />

alcance <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV sobre su señal y <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> <strong>el</strong>la incorporados,<br />

con miras a establecer si correspon<strong>de</strong> <strong>el</strong> pago por la redifusión que <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s efectúa VTR.<br />

II.1. La regulación <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual no pue<strong>de</strong> ser interpretada<br />

aisladam<strong>en</strong>te respecto <strong>de</strong>l estatuto g<strong>en</strong>eral que se aplica a las señales <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión abierta.<br />

<strong>En</strong> primer término, la sola ap<strong>el</strong>ación a la protección <strong>de</strong>l régim<strong>en</strong> <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual<br />

no es sufici<strong>en</strong>te para <strong>de</strong>terminar <strong>el</strong> alcance <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV sobre su señal y<br />

cont<strong>en</strong>idos. La condición <strong>de</strong> señal abierta <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> UCTV la sujeta al <strong>de</strong>ber legal<br />

<strong>de</strong> prestar sus servicios <strong>de</strong> manera universal, no discriminatoria y gratuita <strong>en</strong> favor <strong>de</strong> la<br />

totalidad <strong>de</strong> la población nacional, dado <strong>el</strong> carácter nacional <strong>de</strong> sus concesiones,<br />

sujetando por tanto su propiedad int<strong>el</strong>ectual a restricciones, que cumpli<strong>en</strong>do <strong>lo</strong>s<br />

requisitos <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 19 Nº 24 <strong>de</strong> nuestra CPR, sustra<strong>en</strong> <strong>en</strong> un grado no <strong>de</strong>spreciable <strong>lo</strong>s<br />

<strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong>l régim<strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral aplicable <strong>en</strong> materia<br />

<strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual, por <strong>lo</strong> cual ambas normativas, <strong>en</strong>t<strong>en</strong>didas <strong>de</strong> manera armónica,<br />

<strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser tomadas <strong>en</strong> consi<strong>de</strong>ración a la hora <strong>de</strong> establecer <strong>en</strong> <strong>de</strong>finitiva <strong>el</strong> alcance <strong>de</strong><br />

tales <strong>de</strong>rechos.<br />

II.2. Derechos <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual <strong>de</strong> UCTV sobre su señal. Derechos<br />

conexos.<br />

1. Derechos conexos. G<strong>en</strong>eralida<strong>de</strong>s. Confun<strong>de</strong> UCTV <strong>en</strong> su <strong>de</strong>manda <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos<br />

que le correspon<strong>de</strong>n <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a su señal y a <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que forman parte <strong>de</strong> <strong>el</strong>la.<br />

38


Parte afirmando <strong>en</strong> forma g<strong>en</strong>érica <strong>el</strong> supuesto “<strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> VTR <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong><br />

Canal 13 sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos”, a continuación afirma su dominio “sobre <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que<br />

g<strong>en</strong>era”, señala que su <strong>de</strong>recho “compr<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong>tonces <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor y <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos conexos al<br />

<strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor”, afirma que <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor “compr<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos<br />

patrimonial y moral, que proteg<strong>en</strong> <strong>el</strong> aprovechami<strong>en</strong>to, la paternidad y la integridad <strong>de</strong> la obra” y<br />

termina con la afirmación <strong>de</strong> que <strong>el</strong> alcance <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho patrimonial que compr<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor se <strong>en</strong>contraría establecido, <strong>en</strong>tre otras disposiciones, por <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 69<br />

<strong>de</strong> la Ley N°17.336 <strong>de</strong> Propiedad Int<strong>el</strong>ectual, <strong>de</strong> 1970 (“LPI”) 22 .<br />

Sin perjuicio <strong>de</strong> <strong>lo</strong> que se dirá <strong>en</strong> <strong>el</strong> acápite sigui<strong>en</strong>te sobre la titularidad que UCTV alega<br />

sobre <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que son transmitidos a través <strong>de</strong> su señal, <strong>lo</strong> cierto es que, <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que<br />

se refiere a la señal misma, <strong>de</strong> acuerdo a nuestro régim<strong>en</strong> <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual<br />

vig<strong>en</strong>te, conformado como correctam<strong>en</strong>te afirma la <strong>de</strong>mandante por “la Constitución<br />

Política (19 Nº 24 y 25), diversas conv<strong>en</strong>ciones internacionales, la Ley Nº 17.336 sobre Propiedad<br />

Int<strong>el</strong>ectual (LPI) y <strong>el</strong> Reglam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la Ley Nº 17. 336, Decreto Nº 1.112 <strong>de</strong>l 17 <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong> 1971”,<br />

UCTV carece <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor que alega sobre su señal, asistiéndole a su respecto<br />

tan so<strong>lo</strong> un <strong>de</strong>recho conexo, cuyo alcance se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra estrictam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>limitado por la<br />

regulación que se explica a continuación.<br />

<strong>En</strong> primer término <strong>de</strong>be aclarase que la emisión o señal, como un todo (sin perjuicio <strong>de</strong><br />

<strong>lo</strong> que se dirá más a<strong>de</strong>lante sobre <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos), no constituye una obra para efectos <strong>de</strong><br />

la LPI, por cuanto no se trata <strong>en</strong> la especie <strong>de</strong> una creación <strong>de</strong>l int<strong>el</strong>ecto sino que como<br />

expresam<strong>en</strong>te contempla <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 5 letra n) <strong>de</strong> la LPI, constituye una actividad que<br />

ti<strong>en</strong>e por objeto “la difusión por medio <strong>de</strong> ondas radio<strong>el</strong>éctricas, <strong>de</strong> sonido o <strong>de</strong> sonidos sincronizados<br />

con imág<strong>en</strong>es”. La emisión o señal es protegida por la LPI a títu<strong>lo</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho conexo y no<br />

a títu<strong>lo</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor, pues la emisión constituye una actividad auxiliar a la<br />

creación <strong>de</strong> la obra, que se manifiesta <strong>en</strong> la difusión <strong>de</strong> la misma, pero <strong>en</strong> ningún caso la<br />

difusión se confun<strong>de</strong> con la creación <strong>de</strong> las obras emitidas por <strong>el</strong> organismo <strong>de</strong><br />

radiodifusión (<strong>en</strong> este caso UCTV) 23 . La protección que otorga la ley a <strong>lo</strong>s titulares <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>rechos conexos no es <strong>en</strong> razón <strong>de</strong> la creación que hace <strong>el</strong> autor <strong>de</strong> la obra sino <strong>de</strong> la<br />

difusión que hace <strong>de</strong> la obra int<strong>el</strong>ectual a través <strong>de</strong> su emisión. Los <strong>de</strong>rechos conexos por<br />

su especial naturaleza, que no cubr<strong>en</strong> la creación <strong>de</strong> una obra sino una actividad auxiliar<br />

<strong>de</strong> la difusión <strong>de</strong> la obra, constituy<strong>en</strong> prerrogativas anexas, vecinas o conexas al <strong>de</strong>recho<br />

que ti<strong>en</strong>e <strong>el</strong> autor sobre su obra 24 .<br />

<strong>En</strong> Chile, conforme se <strong>en</strong>carga <strong>de</strong> precisar <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 1 <strong>de</strong> la LPI, <strong>lo</strong>s únicos <strong>de</strong>rechos<br />

conexos reconocidos son “<strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos conexos que <strong>el</strong>la <strong>de</strong>termina”. Tales <strong>de</strong>rechos son<br />

<strong>de</strong>terminados, <strong>en</strong> cuanto a su número y alcance, por <strong>el</strong> Títu<strong>lo</strong> II <strong>de</strong> la LPI<br />

contemplándose <strong>de</strong>rechos <strong>en</strong> favor <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s artistas, intérpretes y ejecutantes, <strong>lo</strong>s<br />

productores <strong>de</strong> fonogramas y <strong>lo</strong>s organismos <strong>de</strong> radiodifusión. Ninguno <strong>de</strong> estos sujetos<br />

crea obra alguna, só<strong>lo</strong> se limitan a difundirla, ya sea interpretándola o ejecutándola, a<br />

través <strong>de</strong> su fijación <strong>en</strong> fonogramas o a través <strong>de</strong> su emisión mediante ondas<br />

radio<strong>el</strong>éctricas. Como pue<strong>de</strong> constatarse por este H. Tribunal, <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

organismos <strong>de</strong> radiodifusión constituy<strong>en</strong> <strong>de</strong>rechos conexos, expresam<strong>en</strong>te reconocidos y<br />

regulados <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s términos <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 69 <strong>de</strong> la LPI.<br />

22 “Seguidam<strong>en</strong>te, dicho cuerpo legal, <strong>en</strong> diversas disposiciones, se refiere a <strong>lo</strong>s alcances <strong>de</strong> este <strong>de</strong>recho<br />

patrimonial; preciso es <strong>de</strong>stacar <strong>en</strong> <strong>el</strong> contexto <strong>de</strong> las infracciones <strong>de</strong> la <strong>de</strong>mandada que expondremos <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 69,<br />

que establece:…”. Fojas 20.<br />

23 Debois, H<strong>en</strong>ri. Le Droit d’auteur <strong>en</strong> France, Pág. 213.<br />

24 Devois, H<strong>en</strong>ri. Ob. Cit.. Pág. 231.<br />

39


<strong>En</strong> estas materias nuestro país no innova respecto a las regulaciones contempladas <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>recho comparado. No existe país <strong>en</strong> <strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor contin<strong>en</strong>tal 25 , ni<br />

tratado internacional alguno <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor, que reconozca <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong><br />

autor a <strong>lo</strong>s organismos <strong>de</strong> radiodifusión sobre su emisión o la señal misma 26-27 .<br />

Concordante con este panorama internacional, <strong>en</strong> Chile <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos conexos no están<br />

protegidos constitucionalm<strong>en</strong>te por <strong>el</strong> Art. 19 Nº 25 <strong>de</strong> nuestra CPR, puesto que éste<br />

únicam<strong>en</strong>te garantiza <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor 28 . Por tal razón, al contrario <strong>de</strong> la<br />

interpretación amplia <strong>de</strong> las prerrogativas que se reconoc<strong>en</strong> al titular <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong><br />

autor para la exp<strong>lo</strong>tación económica <strong>de</strong> éste, fundada <strong>en</strong> <strong>el</strong> imperativo constitucional<br />

cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 19 Nº 25 <strong>de</strong> la CPR, <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos conexos las<br />

prerrogativas <strong>de</strong> sus titulares se restring<strong>en</strong> estrictam<strong>en</strong>te a <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos expresam<strong>en</strong>te<br />

reconocidos a cada categoría <strong>de</strong> titular <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos conexos.<br />

Ahora bi<strong>en</strong>, ¿cuáles son precisam<strong>en</strong>te estas prerrogativas que conce<strong>de</strong>n <strong>en</strong> nuestro<br />

or<strong>de</strong>nami<strong>en</strong>to <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos conexos? Conforme a nuestra legislación tales prerrogativas<br />

pue<strong>de</strong>n dividirse <strong>en</strong> dos clases: i) <strong>de</strong>rechos exclusivos para autorizar o prohibir ciertas<br />

utilizaciones <strong>de</strong> interpretaciones, ejecuciones, fonogramas o emisiones; y ii) <strong>de</strong>recho a<br />

percibir una retribución fijada por ley (a través <strong>de</strong> las socieda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> gestión colectivas <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>rechos o bi<strong>en</strong> <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong>l Reglam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la LPI).<br />

<strong>En</strong> <strong>lo</strong> que respecta a <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos que correspon<strong>de</strong>n a <strong>lo</strong>s organismos <strong>de</strong> radiodifusión,<br />

que es <strong>lo</strong> que nos interesa a efectos <strong>de</strong> dilucidar <strong>el</strong> alcance <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV<br />

goza <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a su señal, su regulación se obti<strong>en</strong>e <strong>de</strong> las disposiciones cont<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

artícu<strong>lo</strong> 69 <strong>de</strong> la LPI, <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 13 <strong>de</strong> la Conv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> Roma, <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 14.3 <strong>de</strong>l<br />

Acuerdo sobre <strong>lo</strong>s aspectos <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual r<strong>el</strong>acionados con <strong>el</strong><br />

Comercio (“ADPIC”) y <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 9 <strong>de</strong>l Reglam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la LPI.<br />

El artícu<strong>lo</strong> 69 <strong>de</strong> la LPI reconoce y otorga, <strong>en</strong> forma expresa, las sigui<strong>en</strong>tes prerrogativas<br />

como parte <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho conexo reconocido al organismo <strong>de</strong> radiodifusión: (i) Un<br />

<strong>de</strong>recho exclusivo para autorizar o prohibir la fijación <strong>de</strong> sus emisiones y la reproducción<br />

<strong>de</strong> las mismas; y, (ii) Un <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> retribución legal por la retransmisión <strong>de</strong> las<br />

25 La única g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te señalada por <strong>lo</strong>s especialistas <strong>en</strong> la materia es la regulación canadi<strong>en</strong>se que reconoce a<br />

títu<strong>lo</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s organismos <strong>de</strong> radiodifusión sobre su señal.<br />

26 Por otra parte <strong>lo</strong>s tratados internacionales dirigidos a la protección <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor no se ocupan<br />

normalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> la protección <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> organismos <strong>de</strong> radiodifusión y, cuando excepcionalm<strong>en</strong>te <strong>lo</strong><br />

hac<strong>en</strong>, es a títu<strong>lo</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho conexo como se <strong>en</strong>carga <strong>de</strong> especificar <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 11bis <strong>de</strong>l Conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> Berna, <strong>el</strong> cual<br />

señala respecto <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos que pue<strong>de</strong>n conce<strong>de</strong>rse a títu<strong>lo</strong> <strong>de</strong> conexos a <strong>lo</strong>s <strong>en</strong>tes que realizan tales<br />

exp<strong>lo</strong>taciones que “correspon<strong>de</strong> a las legislaciones <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s países <strong>de</strong> la Unión establecer las condiciones para <strong>el</strong><br />

ejercicio <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos a que se refiere <strong>el</strong> párrafo 1) anterior, pero estas condiciones no t<strong>en</strong>drán más que un<br />

resultado estrictam<strong>en</strong>te limitado al país que las haya establecido y no podrán <strong>en</strong> ningún caso at<strong>en</strong>tar al <strong>de</strong>recho<br />

moral <strong>de</strong>l autor, ni al <strong>de</strong>recho que le corresponda para obt<strong>en</strong>er una remuneración equitativa, fijada, <strong>en</strong> <strong>de</strong>fecto <strong>de</strong><br />

acuerdo amistoso, por la autoridad compet<strong>en</strong>te”. Y <strong>en</strong> ese contexto, es que por primera vez es <strong>en</strong> 1961, <strong>en</strong> la<br />

Conv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> Roma, se aborda precisam<strong>en</strong>te, <strong>el</strong> reconocimi<strong>en</strong>to y protección <strong>de</strong> ciertos <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

organismos <strong>de</strong> radiodifusión, protegi<strong>en</strong>do las emisiones a títu<strong>lo</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos conexos al <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor. Chile<br />

forma parte <strong>de</strong> la Conv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> Roma y sus disposiciones previas a la redacción <strong>de</strong> nuestra LPI fueron tomadas <strong>en</strong><br />

consi<strong>de</strong>ración a la hora <strong>de</strong> la redacción <strong>de</strong>l texto <strong>de</strong> ésta, como se verá. Dicha Conv<strong>en</strong>ción fue ratificada por Decreto<br />

Supremo N° 390 <strong>de</strong> 1974, publicado <strong>en</strong> <strong>el</strong> Diario Oficial <strong>el</strong> 26 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 1974.<br />

27 El Conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> Berna data <strong>de</strong> 1886, fue ratificado por Chile mediante Decreto Supremo Nº 266 <strong>de</strong> 1975, publicado<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> Diario Oficial <strong>el</strong> 5 <strong>de</strong> junio <strong>de</strong> 1975.<br />

28 Artícu<strong>lo</strong> 19 Nº 25 inciso primero <strong>de</strong> la Constitución Política <strong>de</strong> la República: “La Constitución asegura a todas las<br />

personas: Nº 25°. La libertad <strong>de</strong> crear y difundir las artes, así como <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong>l autor sobre sus creaciones<br />

int<strong>el</strong>ectuales y artísticas <strong>de</strong> cualquier especie, por <strong>el</strong> tiempo que señale la ley y que no será inferior al <strong>de</strong> la vida <strong>de</strong>l<br />

titular.”<br />

40


emisiones <strong>de</strong> dichos organismos o su comunicación al público <strong>en</strong> <strong>lo</strong>cales a <strong>lo</strong>s que éste<br />

t<strong>en</strong>ga libre acceso:<br />

“Artícu<strong>lo</strong> 69: Los organismos <strong>de</strong> radiodifusión o <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión gozarán <strong>de</strong>l<br />

<strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autorizar o prohibir la fijación <strong>de</strong> sus emisiones y la reproducción <strong>de</strong><br />

las mismas.<br />

La retransmisión <strong>de</strong> las emisiones <strong>de</strong> dichos organismos o su comunicación al<br />

público <strong>en</strong> <strong>lo</strong>cales a <strong>lo</strong>s que éste t<strong>en</strong>ga libre acceso, otorgará a la empresa <strong>de</strong>recho<br />

a una retribución, cuyo monto fijará <strong>el</strong> Reglam<strong>en</strong>to.<br />

Los organismos <strong>de</strong> radiodifusión o t<strong>el</strong>evisión podrán realizar fijaciones efímeras<br />

<strong>de</strong> interpretaciones o ejecuciones <strong>de</strong> un artista con <strong>el</strong> único fin <strong>de</strong> utilizarlas <strong>en</strong><br />

emisión, por <strong>el</strong> número <strong>de</strong> voces acordado, quedando obligados a <strong>de</strong>struirlas<br />

inmediatam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> la última transmisión autorizada”.<br />

Es importante hacer notar que <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho a autorizar o prohibir se vincula<br />

exclusivam<strong>en</strong>te con las hipótesis <strong>de</strong> fijación o reproducción <strong>de</strong> las emisiones; y que <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>recho <strong>de</strong> retribución legal nace únicam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s casos <strong>en</strong> que se efectúe<br />

retransmisión <strong>de</strong> la emisión 29 .<br />

2. El <strong>de</strong>recho a autorizar. Es <strong>en</strong> este contexto normativo que UCTV imputa a VTR<br />

“incorporar sin la <strong>de</strong>bida autorización <strong>de</strong> Canal 13 a su oferta programática la referida señal [la señal<br />

<strong>de</strong> Canal 13] y cont<strong>en</strong>idos”. Pues bi<strong>en</strong>, <strong>de</strong> la simple aplicación <strong>de</strong> la normativa recién<br />

expuesta resulta que <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong>l reconocimi<strong>en</strong>to legal <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho conexo que le asiste<br />

sobre su señal, UCTV simplem<strong>en</strong>te carece <strong>de</strong> la prerrogativa <strong>de</strong> autorizar o prohibir que<br />

VTR, como <strong>lo</strong> hace, reciba inalteradam<strong>en</strong>te la señal <strong>de</strong> UCTV y sirva <strong>de</strong> medio técnico,<br />

sin fijarla ni reproducirla, para que <strong>lo</strong>s usuarios la reciban <strong>de</strong> manera simultánea e<br />

inalterada. De ahí que es incorrecta y no ti<strong>en</strong>e sust<strong>en</strong>to legal la premisa <strong>de</strong> que parte la<br />

Demanda <strong>de</strong> UCTV, esto es, su supuesta titularidad <strong>de</strong> la facultad <strong>de</strong> autorizar o prohibir<br />

una actividad <strong>de</strong> VTR que no incluye ni la fijación ni la reproducción <strong>de</strong> su señal. Y <strong>el</strong><strong>lo</strong>,<br />

precisam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> concordancia con la normativa legal que regula a las señales <strong>de</strong> libre<br />

recepción, y que permite –y por <strong>lo</strong> <strong>de</strong>más busca- que <strong>el</strong>las sean recibidas sin restricción<br />

alguna por <strong>el</strong> conjunto <strong>de</strong> la comunidad, <strong>de</strong> manera que qui<strong>en</strong> simplem<strong>en</strong>te sea funcional<br />

a ese objetivo, sin alterar <strong>en</strong> nada <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> la señal, sin fijar<strong>lo</strong>s ni grabar<strong>lo</strong>s, no<br />

viol<strong>en</strong>ta <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual sobre la señal cont<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> la LPI.<br />

3. El <strong>de</strong>recho a recibir retribución se limita a las retransmisiones. VTR no efectúa<br />

retransmisión. Queda por dilucidar <strong>en</strong>tonces, si <strong>en</strong> at<strong>en</strong>ción al <strong>de</strong>recho a retribución<br />

legal reconocido a <strong>lo</strong>s organismos <strong>de</strong> radiodifusión por la retransmisión <strong>de</strong> sus<br />

emisiones, resultaría proce<strong>de</strong>nte para UCTV exigir algún tipo <strong>de</strong> retribución por parte <strong>de</strong><br />

VTR.<br />

Para tales efectos, <strong>en</strong> primer lugar <strong>de</strong>be t<strong>en</strong>erse <strong>en</strong> consi<strong>de</strong>ración <strong>el</strong> concepto <strong>de</strong><br />

retransmisión al que ati<strong>en</strong><strong>de</strong> nuestro sistema <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual.<br />

29 Tal disposición resulta concordante con <strong>el</strong> mínimo <strong>de</strong> protección concedido por <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 13 <strong>de</strong> la Conv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong><br />

Roma y con <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 14.3 <strong>de</strong>l ADPIC, que <strong>de</strong>ja a <strong>lo</strong>s Estados la <strong>de</strong>cisión acerca <strong>de</strong>l alcance <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos<br />

conexos concedidos a <strong>lo</strong>s organismos <strong>de</strong> radiodifusión. “Artícu<strong>lo</strong> 14. Protección <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s artistas intérpretes o<br />

ejecutantes, <strong>lo</strong>s productores <strong>de</strong> fonogramas (grabaciones <strong>de</strong> sonido) y <strong>lo</strong>s organismos <strong>de</strong> radiodifusión: 3. Los<br />

organismos <strong>de</strong> radiodifusión t<strong>en</strong>drán <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> prohibir <strong>lo</strong>s actos sigui<strong>en</strong>tes cuando se empr<strong>en</strong>dan sin su<br />

autorización: la fijación, la reproducción <strong>de</strong> las fijaciones y la retransmisión por medios inalámbricos <strong>de</strong> las<br />

emisiones, así como la comunicación al público <strong>de</strong> sus emisiones <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión. Cuando <strong>lo</strong>s Miembros no concedan<br />

tales <strong>de</strong>rechos a <strong>lo</strong>s organismos <strong>de</strong> radiodifusión, darán a <strong>lo</strong>s titulares <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> autor sobre la materia<br />

objeto <strong>de</strong> las emisiones la posibilidad <strong>de</strong> impedir <strong>lo</strong>s actos antes m<strong>en</strong>cionados, a reserva <strong>de</strong> <strong>lo</strong> dispuesto <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

Conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> Berna (1971)”.<br />

41


La misma LPI conti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> su artícu<strong>lo</strong> 5° <strong>lo</strong>s conceptos r<strong>el</strong>evantes. Define <strong>el</strong>la:<br />

“n) Emisión o transmisión: la difusión, por medio <strong>de</strong> ondas radio<strong>el</strong>éctricas, <strong>de</strong><br />

sonido o <strong>de</strong> sonidos sincronizados con imág<strong>en</strong>es”.<br />

“ñ) Retransmisión: La emisión <strong>de</strong> la transmisión <strong>de</strong> un organismo <strong>de</strong><br />

radiodifusión por otro, o la que posteriorm<strong>en</strong>te hagan uno u otro <strong>de</strong> la misma<br />

transmisión”.<br />

Mi<strong>en</strong>tras que <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 3 letra g) <strong>de</strong> la Conv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> Roma la <strong>de</strong>fine como “la emisión<br />

simultánea por un organismo <strong>de</strong> radiodifusión <strong>de</strong> una emisión <strong>de</strong> otro organismo <strong>de</strong> radiodifusión”.<br />

• VTR no emite las señales <strong>de</strong> UCTV. Aunque eso parezca obvio, y constituye un hecho<br />

notorio, la emit<strong>en</strong> la misma UCTV. “Emitir”, dice <strong>el</strong> Diccionario <strong>de</strong> la L<strong>en</strong>gua Española,<br />

es “Lanzar ondas hercianas para hacer oír señales, noticias, música, etc.”. Qui<strong>en</strong> lanza la<br />

señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, qui<strong>en</strong> la pone <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire, qui<strong>en</strong> la difun<strong>de</strong>, qui<strong>en</strong> la emite es<br />

UCTV.<br />

• VTR tampoco hace una actividad <strong>de</strong> “retransmisión”. El<strong>lo</strong> exigiría <strong>de</strong> VTR hacerse <strong>de</strong><br />

la emisión efectuada por las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, adquirir su dominio,<br />

para luego, habiéndola hecho suya, volver a emitirla (“lanzarla”) <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong> señal<br />

propia (esto es, <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>idos propios). Ese no es nunca <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> las emisiones <strong>de</strong><br />

UCTV: VTR nunca “retransmite” su cont<strong>en</strong>ido. Des<strong>de</strong> ya, VTR no pue<strong>de</strong> usar o gozar<br />

<strong>de</strong> estas señales por expreso mandato <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 16 <strong>de</strong> la Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión que dispone<br />

“ninguna concesionaria podrá c<strong>el</strong>ebrar acto o contrato alguno que implique, legalm<strong>en</strong>te o <strong>de</strong> hecho,<br />

facultar a un tercero para que administre <strong>en</strong> todo o parte <strong>lo</strong>s espacios t<strong>el</strong>evisivos que posea la<br />

concesionaria o se haga uso <strong>de</strong> su <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> transmisión con programas y publicidad propios”.<br />

Tampoco pue<strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ir <strong>en</strong> <strong>el</strong>las puesto que las recibe íntegras. M<strong>en</strong>os las vu<strong>el</strong>ve a<br />

transmitir: como hemos dicho, la señal que lanza al aire UCTV es exactam<strong>en</strong>te la señal<br />

que recib<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes que son usuarios <strong>de</strong> VTR, sin ninguna alteración ni<br />

modificación.<br />

• Finalm<strong>en</strong>te, exige <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> <strong>en</strong> análisis, para su aplicación, que “la emisión <strong>de</strong> la<br />

transmisión <strong>de</strong> un organismo <strong>de</strong> radiodifusión [se haga] por otro”. Pues bi<strong>en</strong>, VTR no es un<br />

organismo <strong>de</strong> radiodifusión. No <strong>lo</strong> es <strong>de</strong> acuerdo a la <strong>de</strong>finición que <strong>de</strong> esta clase <strong>de</strong><br />

organismos da <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 3 <strong>de</strong> la LGT, al asimilar<strong>lo</strong>s expresam<strong>en</strong>te a <strong>lo</strong>s <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong><br />

“libre recepción”, “cuyas transmisiones están <strong>de</strong>stinadas a la recepción libre y directa por<br />

<strong>el</strong> público <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral” (muy por <strong>el</strong> contrario, VTR constituye un permisionario <strong>de</strong><br />

servicios limitados <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión, <strong>de</strong> acuerdo con la <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> la misma LGT). Lo<br />

mismo se <strong>de</strong>riva con claridad <strong>de</strong>l Plan G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Uso <strong>de</strong>l Espectro Radio<strong>el</strong>éctrico<br />

(Decreto Supremo N°15, <strong>de</strong>l Ministerio <strong>de</strong> Transportes y T<strong>el</strong>ecomunicaciones <strong>de</strong> 24 <strong>de</strong><br />

marzo <strong>de</strong> 1983, vig<strong>en</strong>te) <strong>de</strong> acuerdo con cuyo artícu<strong>lo</strong> 3.18., es “servicio <strong>de</strong><br />

radiodifusión” <strong>el</strong> “servicio <strong>de</strong> radiocomunicación cuyas emisiones se <strong>de</strong>stinan a ser<br />

recibidas directam<strong>en</strong>te por <strong>el</strong> público <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral. Dicho servicio abarca emisiones<br />

sonoras, <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión o <strong>de</strong> otro género”. VTR no presta sus servicios mediante la<br />

emisión <strong>de</strong> ondas radio<strong>el</strong>éctricas que se difun<strong>de</strong>n por <strong>el</strong> aire, ni tampoco transmite<br />

programas al público <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral como resulta propio <strong>de</strong> un organismo <strong>de</strong> radiodifusión.<br />

Al no ser VTR un organismo <strong>de</strong> radiodifusión, mal se le pue<strong>de</strong> aplicar la regulación <strong>de</strong>l<br />

artícu<strong>lo</strong> 69 inciso 2° <strong>de</strong> la LPI.<br />

42


<strong>En</strong> opinión <strong>de</strong> la Organización Mundial <strong>de</strong> la Propiedad Int<strong>el</strong>ectual (“OMPI”), “El<br />

Artícu<strong>lo</strong> 3.g) <strong>de</strong> la Conv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> Roma <strong>de</strong>fine la “retransmisión” como “la radiodifusión simultánea<br />

por un organismo <strong>de</strong> radiodifusión <strong>de</strong> una emisión <strong>de</strong> otro organismo <strong>de</strong> radiodifusión”. De la<br />

<strong>de</strong>finición <strong>de</strong> “retransmisión”, y también <strong>de</strong> la <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> radiodifusión que se<br />

<strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong>l Artícu<strong>lo</strong> 3.f), al <strong>de</strong>finir “emisión” como “la difusión inalámbrica <strong>de</strong> sonidos o <strong>de</strong><br />

imág<strong>en</strong>es y sonidos para su recepción por <strong>el</strong> público”, se concluye que, <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong> la<br />

Conv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> Roma, la “retransmisión” se limita a las transmisiones por aire” 30 . Y<br />

como ya hemos señalado existe armonía <strong>en</strong>tre las disposiciones <strong>de</strong> la Conv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong><br />

Roma y nuestra LPI, por <strong>lo</strong> cual es posible arribar a idéntica conclusión <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que<br />

respecta a que la calificación <strong>de</strong> un acto como constitutivo <strong>de</strong> retransmisión requerirá<br />

necesariam<strong>en</strong>te que la emisión se realice <strong>en</strong> todo caso mediante ondas radio<strong>el</strong>éctricas<br />

difundidas por <strong>el</strong> aire. Se ve así cómo VTR no <strong>de</strong>sarrolla una actividad <strong>de</strong> retransmisión,<br />

<strong>lo</strong> que por <strong>lo</strong> <strong>de</strong>más se reconoció <strong>en</strong> la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil:<br />

“Que la actividad realizada por <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> cable no es cata<strong>lo</strong>gable como<br />

retransmisión, toda vez que ha quedado fehaci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te acreditado que la señal<br />

transmitida por VTR y Metrópolis es la misma que emit<strong>en</strong> TVN y UCTV <strong>en</strong><br />

forma simultánea, sin experim<strong>en</strong>tar alteración alguna <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que respecta al tiempo,<br />

forma o integridad con que llega la señal” (...). Fojas 1758.<br />

Técnicam<strong>en</strong>te, <strong>lo</strong> que VTR <strong>de</strong>sarrolla es una actividad <strong>de</strong> “redifusión”. La misma OMPI<br />

al calificar <strong>de</strong> “redifusión” <strong>el</strong> transporte por cable <strong>de</strong> las emisiones <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s órganos <strong>de</strong><br />

radiodifusión, concluye que:<br />

“La Conv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> Roma no protege contra la redifusión por cable no<br />

autorizada. Al no existir ese <strong>de</strong>recho, <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> cable pue<strong>de</strong>n redifundir<br />

simultáneam<strong>en</strong>te a sus cli<strong>en</strong>tes <strong>lo</strong>s programas tanto <strong>lo</strong>cales como extranjeros <strong>en</strong><br />

emisiones por aire, sin autorización <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s organismos <strong>de</strong> radiodifusión ni <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

titulares <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos y sin obligación <strong>de</strong> pagar una remuneración” 31.<br />

4. Incluso <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso que erróneam<strong>en</strong>te se estimara que VTR efectúa<br />

retransmisión, <strong>el</strong> va<strong>lo</strong>r económico fijado por <strong>el</strong> regulador es igual a cero. Incluso<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> ev<strong>en</strong>to <strong>en</strong> que <strong>de</strong>sat<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do a estas consi<strong>de</strong>raciones, llegara a calificarse <strong>de</strong><br />

retransmisión la actividad <strong>de</strong>sarrollada por VTR <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a la señal <strong>de</strong> UCTV, <strong>en</strong> todo<br />

caso <strong>el</strong> efecto <strong>de</strong> tal calificación no será otro que conce<strong>de</strong>rle a UCTV la retribución<br />

legalm<strong>en</strong>te establecida para <strong>lo</strong>s casos <strong>de</strong> retransmisión, la cual se fija por <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 69<br />

inc. 2° <strong>de</strong> la LPI <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación con <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 9 <strong>de</strong>l Reglam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la LPI <strong>en</strong> <strong>el</strong> monto<br />

equival<strong>en</strong>te a 1 escudo 32 . Este Reglam<strong>en</strong>to permanece pl<strong>en</strong>am<strong>en</strong>te vig<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la<br />

actualidad y la autoridad no ha mostrado int<strong>en</strong>ción alguna <strong>de</strong> modificar<strong>lo</strong>, a pesar <strong>de</strong> que<br />

diversos reglam<strong>en</strong>tos que utilizaban como unidad monetaria <strong>el</strong> escudo han sido<br />

modificados transformando sus montos a unida<strong>de</strong>s reajustables. ¿Por qué no se ha hecho<br />

<strong>lo</strong> mismo con este Reglam<strong>en</strong>to? Cabe <strong>de</strong>stacar que al mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> dictación <strong>de</strong>l<br />

Reglam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la LPI, 1 escudo era la m<strong>en</strong>or unidad monetaria exist<strong>en</strong>te y t<strong>en</strong>ía un va<strong>lo</strong>r<br />

30 OMPI. Comité Perman<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor y <strong>de</strong>rechos conexos. Octava sesión Ginebra, 4 a 8 <strong>de</strong> noviembre <strong>de</strong><br />

2002. La protección <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s organismos <strong>de</strong> radiodifusión: términos y conceptos. Docum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> trabajo preparado por<br />

la Secretaría. Pág.10. Disponible <strong>en</strong> línea <br />

31 OMPI, Ob. Cit., Pág. 11.<br />

32 Conforme al articu<strong>lo</strong> 1 <strong>de</strong>l DL Nº 1123 <strong>de</strong> 30 <strong>de</strong> Julio <strong>de</strong> 1975, 1 peso correspon<strong>de</strong> a mil escudos <strong>de</strong> la moneda <strong>en</strong><br />

circulación a la fecha <strong>de</strong> dicho <strong>de</strong>creto ley. Señalando <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 5 <strong>de</strong>l mismo que “Las obligaciones, <strong>lo</strong>s<br />

instrum<strong>en</strong>tos, títu<strong>lo</strong>s <strong>de</strong> crédito y <strong>de</strong>más docum<strong>en</strong>tos expresados <strong>en</strong> escudos y otorgados con anterioridad a la<br />

vig<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> este <strong>de</strong>creto ley que <strong>de</strong>ban cumplirse o producir efectos posteriorm<strong>en</strong>te, se convertirán <strong>de</strong> pl<strong>en</strong>o<br />

<strong>de</strong>recho a su equival<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> la nueva unidad monetaria. Lo mismo aplicará a las refer<strong>en</strong>cias que las leyes, <strong>de</strong>cretos<br />

o resoluciones hagan a la unidad escudo”. Conforme al artícu<strong>lo</strong> 2 <strong>de</strong>l mismo Decreto Ley, “<strong>en</strong> todas las cu<strong>en</strong>tas y<br />

pagos se <strong>de</strong>preciarán las cantida<strong>de</strong>s inferiores a cinco escudos”.<br />

43


equival<strong>en</strong>te a 0,08 dólares <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s Estados Unidos <strong>de</strong> Norteamérica, <strong>lo</strong> cual muestra<br />

claram<strong>en</strong>te la falta <strong>de</strong> va<strong>lo</strong>r económico que se estimó t<strong>en</strong>ía la retransmisión <strong>de</strong> las<br />

emisiones <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta. Tal falta <strong>de</strong> va<strong>lo</strong>r económico atribuible a la<br />

retransmisión se explica una vez más por la función <strong>de</strong> servicio público que correspon<strong>de</strong><br />

a la t<strong>el</strong>evisión abierta, obligada por <strong>el</strong><strong>lo</strong> a alcanzar <strong>de</strong> manera universal, no<br />

discriminatoria y gratuita a la mayor parte posible <strong>de</strong> la población chil<strong>en</strong>a.<br />

Esta regulación resulta concordante a<strong>de</strong>más con la naturaleza <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho conexo, <strong>el</strong> cual<br />

constituye <strong>en</strong> sí mismo una prerrogativa <strong>de</strong> <strong>excepción</strong>, <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor,<br />

y <strong>de</strong> su reconocimi<strong>en</strong>to expreso por la ley. No hay más titulares <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos conexos que<br />

aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s reconocidos por la ley ni <strong>el</strong><strong>lo</strong>s ti<strong>en</strong><strong>en</strong> más <strong>de</strong>rechos que aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s reconocidos<br />

por la ley.<br />

II.3. Derechos <strong>de</strong> UCTV sobre <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que forman parte <strong>de</strong> su señal.<br />

1. Titularidad secundaria <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos. La regulación <strong>de</strong> las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

abierta impuesta <strong>en</strong> consi<strong>de</strong>ración <strong>de</strong> la función social que <strong>el</strong>las cumpl<strong>en</strong>, conti<strong>en</strong>e claras<br />

limitaciones a la exp<strong>lo</strong>tación <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual que <strong>el</strong>las puedan<br />

t<strong>en</strong>er. El alcance <strong>de</strong> tales <strong>de</strong>rechos no pue<strong>de</strong> ser <strong>de</strong>terminado sin consi<strong>de</strong>ración a <strong>el</strong>las,<br />

que por <strong>lo</strong> <strong>de</strong>más constituy<strong>en</strong> restricciones legales que satisfac<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s criterios exigidos<br />

por <strong>el</strong> inciso segundo <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 19 N° 24 <strong>de</strong> la CPR, para establecer limitaciones a <strong>lo</strong>s<br />

<strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad <strong>de</strong> cualquier tipo, <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>las indudablem<strong>en</strong>te la propiedad<br />

int<strong>el</strong>ectual. Clarificado <strong>el</strong> punto anterior queda por dilucidar si UCTV constituye la titular<br />

<strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual, esta vez, sobre <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos transmitidos a<br />

través <strong>de</strong> su señal.<br />

<strong>En</strong> nuestro sistema, conforme al artícu<strong>lo</strong> 1 <strong>de</strong> la LPI, <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor constituye un<br />

<strong>de</strong>recho que la ley le reconoce al autor sobre su obra por <strong>el</strong> so<strong>lo</strong> hecho <strong>de</strong> la creación. La<br />

ley chil<strong>en</strong>a no <strong>de</strong>fine al autor ni a la obra pero se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> que autor <strong>de</strong> una obra es la<br />

persona natural que la crea y, la obra, es la expresión int<strong>el</strong>ectual original que emana <strong>de</strong>l<br />

autor, <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s ámbitos literario, artístico y ci<strong>en</strong>tífico. Como se aprecia <strong>de</strong> la regulación<br />

cont<strong>en</strong>ida <strong>en</strong> nuestra ley, la cual recoge la larga tradición <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho contin<strong>en</strong>tal <strong>de</strong>l<br />

<strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor, la obra se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra íntimam<strong>en</strong>te ligada al espíritu <strong>de</strong> su creador y es<br />

una emanación <strong>de</strong> éste. Por <strong>lo</strong> mismo ha sido consi<strong>de</strong>rado por la doctrina que <strong>el</strong> titular<br />

originario <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor, es <strong>de</strong>cir <strong>el</strong> autor <strong>de</strong> la obra, es siempre una persona<br />

natural, nunca una persona jurídica pue<strong>de</strong> ser calificada <strong>de</strong> autor o creadora <strong>de</strong> una obra,<br />

sin perjuicio <strong>de</strong> la posterior adquisición que pueda hacer esta <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong><br />

propiedad int<strong>el</strong>ectual o incluso su atribución por parte <strong>de</strong>l autor por vía contractual 33 o<br />

ficción legal. El carácter personalista <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho es reconocido por la LPI, al m<strong>en</strong>cionar<br />

<strong>en</strong> su artícu<strong>lo</strong> 1 que “La pres<strong>en</strong>te ley protege <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos que, por <strong>el</strong> so<strong>lo</strong> hecho <strong>de</strong> la creación <strong>de</strong> la<br />

obra, adquier<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s autores <strong>de</strong> obras <strong>de</strong> la int<strong>el</strong>ig<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s dominios literarios, artísticos y ci<strong>en</strong>tíficos”.<br />

33 Lipsyc, D<strong>el</strong>ia. Derecho <strong>de</strong> autor y <strong>de</strong>rechos conexos. Pág.123. “Las personas físicas (naturales) son las únicas que<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> aptitud para realizar actos <strong>de</strong> creación int<strong>el</strong>ectual. Apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r, p<strong>en</strong>sar, s<strong>en</strong>tir, componer y expresar obras<br />

literarias, musicales y artísticas, constituy<strong>en</strong> acciones que so<strong>lo</strong> pue<strong>de</strong>n ser realizadas por seres humanos”. Como<br />

señala <strong>el</strong> <strong>de</strong>stacado Profesor <strong>de</strong> la Universidad <strong>de</strong> París <strong>en</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor, Pierre-Yves Gautier “(la) creación <strong>de</strong>l<br />

espíritu (la obra), lleva <strong>el</strong> s<strong>el</strong><strong>lo</strong> <strong>de</strong> la personalidad <strong>de</strong> su autor”. Pierre-Yves Gautier, Propriété littéraire et artistique<br />

1999. Pág.48. El Profesor francés André Lucas es <strong>en</strong>fático <strong>en</strong> señalar, “De igual modo, nadie pone <strong>en</strong> duda que la<br />

obra protegida <strong>de</strong>be ser <strong>el</strong> fruto <strong>de</strong> una participación humana”. Lucas, André y Lucas, H<strong>en</strong>ri-Jacques, Traité <strong>de</strong> la<br />

Propriété littéraire et artistique. Pág. 57.<br />

44


Como señala la abogada chil<strong>en</strong>a Dina Herrera, “<strong>En</strong> nuestra legislación, <strong>el</strong> autor es la persona<br />

física que realiza la obra, ya que las personas jurídicas solam<strong>en</strong>te son titulares <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> autor” 34 .<br />

Es incorrecto afirmar, por <strong>lo</strong> tanto, que UCTV es creador <strong>de</strong> su señal o <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

cont<strong>en</strong>idos que se transmit<strong>en</strong> a través <strong>de</strong> <strong>el</strong>la. <strong>En</strong> su calidad <strong>de</strong> persona jurídica só<strong>lo</strong><br />

pue<strong>de</strong> ser titular <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> autor <strong>en</strong> forma secundaria por una cesión <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos<br />

<strong>de</strong> autor, conv<strong>en</strong>cional o legal. Por tanto, la titularidad <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV sobre <strong>lo</strong>s<br />

cont<strong>en</strong>idos transmitidos a través <strong>de</strong> su señal <strong>de</strong>berá ser acreditada mediante <strong>lo</strong>s<br />

respectivos contratos <strong>de</strong> cesión o la acreditación <strong>de</strong> que respecto <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminadas obras<br />

concurr<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s requisitos legales para la atribución <strong>de</strong> su titularidad a UCTV.<br />

2. ¿La redifusión <strong>de</strong> señales afecta la titularidad secundaria <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos? <strong>En</strong> <strong>el</strong><br />

ev<strong>en</strong>to que <strong>lo</strong>grara acreditarse la titularidad <strong>de</strong> UCTV sobre las obras que constituy<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s<br />

cont<strong>en</strong>idos transmitidos como parte <strong>de</strong> su señal, correspon<strong>de</strong> <strong>de</strong>terminar si la redifusión<br />

<strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV realizada por VTR constituye como afirma la <strong>de</strong>mandante:<br />

“<strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> Canal 13 sobre su señal y cont<strong>en</strong>idos”.<br />

La ev<strong>en</strong>tual titularidad que UCTV <strong>lo</strong>grara acreditar sobre <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que forman<br />

parte <strong>de</strong> su señal, conce<strong>de</strong>ría a ésta conforme a <strong>lo</strong>s artícu<strong>lo</strong> 17 y 18 <strong>de</strong> la LPI, <strong>lo</strong>s<br />

sigui<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>rechos patrimoniales: (i) Derecho <strong>de</strong> Reproducción, esto es la facultad <strong>de</strong><br />

exp<strong>lo</strong>tar la obra <strong>en</strong> su forma original o trasformada, mediante su fijación material <strong>en</strong><br />

cualquier medio y por cualquier procedimi<strong>en</strong>to que permita su comunicación y la<br />

obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> una o varias copias <strong>de</strong> todo o parte <strong>de</strong> <strong>el</strong>la 35 ; (ii) Derecho <strong>de</strong> Comunicación<br />

Pública, <strong>en</strong>t<strong>en</strong>diéndose por comunicación pública todo acto por <strong>el</strong> cual una pluralidad <strong>de</strong><br />

personas pueda t<strong>en</strong>er acceso a todo o parte <strong>de</strong> <strong>el</strong>la, <strong>en</strong> su forma original o transformada,<br />

por medios que no consistan <strong>en</strong> la distribución <strong>de</strong> ejemplares 36 ; (iii) Derecho <strong>de</strong><br />

Transformación, consist<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la facultad <strong>de</strong>l autor <strong>de</strong> exp<strong>lo</strong>tar su obra autorizando la<br />

creación <strong>de</strong> obras <strong>de</strong>rivadas <strong>de</strong> <strong>el</strong>la 37 .<br />

¿Cómo la actividad <strong>de</strong> redifusión <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV por parte <strong>de</strong> VTR podría at<strong>en</strong>tar<br />

contra estas faculta<strong>de</strong>s? Recor<strong>de</strong>mos que VTR capta la señal <strong>de</strong> UCTV <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire, y<br />

sin realizar ninguna alteración <strong>de</strong> su cont<strong>en</strong>ido, proce<strong>de</strong> a redifundirla a través <strong>de</strong> su red,<br />

llegando esta hasta <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> manera íntegra y simultánea, respecto a la<br />

frecu<strong>en</strong>cia difundida por <strong>el</strong> aire. VTR no dispone <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong><br />

UCTV, <strong>de</strong> modo alguno, y, <strong>en</strong> cambio, constituye un simple medio técnico por <strong>el</strong> cual<br />

<strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes acce<strong>de</strong>n a las señales <strong>de</strong> libre recepción que la <strong>de</strong>mandante emite.<br />

• VTR no viola <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> reproducción que asistiría a UCTV <strong>de</strong> acreditarse que<br />

es titular <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que forman parte <strong>de</strong> su señal, por cuanto no realiza fijación<br />

alguna <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s, se limita a captar una señal difundida por <strong>el</strong> aire, para luego <strong>de</strong>jarla fluir<br />

por su red hasta la recepción por parte <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>espectadores. Es justam<strong>en</strong>te por la<br />

aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> toda fijación que la señal <strong>de</strong> UCTV difundida mediante las re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> VTR<br />

llega <strong>de</strong> manera simultánea a aqu<strong>el</strong>la que se difun<strong>de</strong> por medio <strong>de</strong>l aire y es idéntica <strong>en</strong><br />

cont<strong>en</strong>ido a ésta.<br />

34 Herrera, Dina. “Propiedad Int<strong>el</strong>ectual <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> Autor. Ley nº 17.336 y sus modificaciones.” Segunda Edición.<br />

Pág.15.<br />

35 Lipszyc, D<strong>el</strong>ia. Derecho <strong>de</strong> autor y <strong>de</strong>rechos conexos. Pág. 179.<br />

36 Lipszyc, D<strong>el</strong>ia. Ob. Cit. Pág. 183. Lipszyc, ubica <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> las formas más usuales <strong>de</strong> comunicación pública, la<br />

radiodifusión que significa comunicación a distancia <strong>de</strong> sonidos o <strong>de</strong> imág<strong>en</strong>es y sonidos para su recepción por <strong>el</strong><br />

público <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral por medio <strong>de</strong> ondas radio<strong>el</strong>éctricas. Ob. Cit. Pág. 187.<br />

37 Lipszyc, D<strong>el</strong>ia. Ob. Cit.. Pág. 211.<br />

45


• VTR no viola <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> transformación que asistiría a UCTV <strong>de</strong> acreditarse que<br />

es titular <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que forman parte <strong>de</strong> su señal, por cuanto como se ha dicho,<br />

la redifun<strong>de</strong> <strong>de</strong> manera íntegra, sin introducir modificación alguna <strong>en</strong> su cont<strong>en</strong>ido,<br />

duración o distribución, ni introducir publicidad alguna <strong>en</strong> su programación. Los<br />

cont<strong>en</strong>idos que forman parte <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV que es recibida por <strong>lo</strong>s<br />

t<strong>el</strong>espectadores mediante la intermediación <strong>de</strong> la red <strong>de</strong> VTR son exactam<strong>en</strong>te <strong>lo</strong>s<br />

mismos que recib<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>espectadores que la recib<strong>en</strong> por <strong>el</strong> aire.<br />

• Por último, VTR no viola <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> comunicación pública que asistiría a<br />

UCTV <strong>de</strong> acreditarse que es titular <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que forman parte <strong>de</strong> su señal, por<br />

cuanto por imperativo legal, <strong>en</strong> at<strong>en</strong>ción a su particular carácter <strong>de</strong> señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

abierta, UCTV se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra obligada a poner a disposición <strong>de</strong> todos <strong>lo</strong>s habitantes <strong>de</strong> la<br />

República, <strong>en</strong> forma universal, no discriminatoria y gratuita, su señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión, sin<br />

t<strong>en</strong>er <strong>de</strong>recho a recibir comp<strong>en</strong>sación alguna por <strong>el</strong><strong>lo</strong>, más allá <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s ingresos que la ley<br />

le autoriza a percibir por concepto <strong>de</strong> publicidad v<strong>en</strong>dida a <strong>lo</strong>s avisadores, justam<strong>en</strong>te <strong>en</strong><br />

consi<strong>de</strong>ración <strong>de</strong> su alcance nacional <strong>de</strong> audi<strong>en</strong>cia. Al incorporar <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> su<br />

titularidad a su señal, UCTV está realizando un acto <strong>de</strong> comunicación pública a su<br />

audi<strong>en</strong>cia que por imperativo legal se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra constituida por todos <strong>lo</strong>s habitantes <strong>de</strong> la<br />

República.<br />

3. La redifusión <strong>de</strong> señales no afecta la titularidad <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV <strong>en</strong> la<br />

medida que VTR no alcance a un “nuevo público”. El servicio <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> cable<br />

prestado por VTR só<strong>lo</strong> se <strong>de</strong>sarrolla <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l ámbito <strong>de</strong> las fronteras <strong>de</strong> nuestro país.<br />

Mediante la redifusión <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV, VTR no realiza una exp<strong>lo</strong>tación económica<br />

<strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos que <strong>de</strong> <strong>el</strong>la forman parte, puesto que no <strong>lo</strong>s co<strong>lo</strong>ca a disposición <strong>de</strong><br />

ninguna persona más que aqu<strong>el</strong>las que por disposición legal ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong>recho a recibirla <strong>de</strong><br />

manera gratuita, universal y no discriminatoria. La doctrina es clara <strong>en</strong> señalar que:<br />

“(...) cada acto por <strong>el</strong> cual la obra llega a un ‘público nuevo’, distinto <strong>de</strong>l previsto<br />

<strong>en</strong> la contratación originaria, constituye una nueva comunicación pública y está<br />

sujeto a la necesidad <strong>de</strong> previa autorización y al pago <strong>de</strong> una remuneración<br />

difer<strong>en</strong>ciada. El<strong>lo</strong> se <strong>de</strong>be a que estas ampliaciones cambian sustancialm<strong>en</strong>te las<br />

condiciones <strong>de</strong>l contrato primitivo porque, <strong>en</strong> la dim<strong>en</strong>sión económica <strong>de</strong>l<br />

negocio jurídico, tanto para <strong>el</strong> empresario como para <strong>el</strong> autor la cantidad <strong>de</strong><br />

público a la que llegará <strong>el</strong> espectácu<strong>lo</strong> es un factor <strong>de</strong>terminante” 38.<br />

Cuando UCTV ti<strong>en</strong>e autorización <strong>de</strong> un titular <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos para difundir su obra, <strong>lo</strong><br />

ti<strong>en</strong>e para precisam<strong>en</strong>te para alcanzar la audi<strong>en</strong>cia nacional. <strong>En</strong> efecto, cuando UCTV<br />

adquiere <strong>de</strong>rechos para efectuar un acto <strong>de</strong> comunicación pública, <strong>lo</strong> hace<br />

necesariam<strong>en</strong>te para cubrir a una <strong>de</strong>terminada audi<strong>en</strong>cia, que <strong>en</strong> su caso es <strong>el</strong> conjunto<br />

<strong>de</strong> la población que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l territorio chil<strong>en</strong>o. El titular <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos<br />

t<strong>en</strong>dría facultad <strong>de</strong> recibir una nueva remuneración só<strong>lo</strong> si la obra se difundiera a un<br />

nuevo público o nueva audi<strong>en</strong>cia. Por eso, <strong>lo</strong> r<strong>el</strong>evante <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> propiedad<br />

int<strong>el</strong>ectual <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> redifusión por cable <strong>de</strong> las emisiones <strong>de</strong> organismos <strong>de</strong><br />

radiodifusión es <strong>de</strong>terminar cuándo la redifusión <strong>de</strong>be ser consi<strong>de</strong>rada como un acto<br />

dirigido a cubrir una nueva audi<strong>en</strong>cia (acto <strong>de</strong> exp<strong>lo</strong>tación in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te y distinto <strong>de</strong>l <strong>de</strong><br />

38 Lipszyc, D<strong>el</strong>ia. Ob. Cit.. Pág. 184.<br />

46


la emisión <strong>de</strong> orig<strong>en</strong>), o cuándo, por <strong>el</strong> contrario, <strong>el</strong>la se dirige a la misma audi<strong>en</strong>cia que<br />

<strong>el</strong> organismo <strong>de</strong> radiodifusión está llamado a cubrir.<br />

Como acertadam<strong>en</strong>te apunta Erdozaín:<br />

“(...) si la emisión se lleva a cabo <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> la zona <strong>de</strong> cobertura <strong>de</strong>l emisor <strong>de</strong><br />

orig<strong>en</strong>, <strong>en</strong> principio, no pue<strong>de</strong> hablarse <strong>de</strong> nuevo público <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> punto <strong>de</strong> vista<br />

económico, puesto que la remuneración <strong>de</strong>bida al autor se ha calculado <strong>en</strong><br />

función <strong>de</strong> la estimación <strong>de</strong> personas que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> la posibilidad <strong>de</strong> recibir la<br />

emisión. Jurídicam<strong>en</strong>te dicha posibilidad constituye ya un acto <strong>de</strong> comunicación<br />

pública, como es reconocido por la doctrina, por <strong>el</strong> Conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> Berna y por<br />

algunos or<strong>de</strong>nami<strong>en</strong>tos como <strong>el</strong> alemán o <strong>el</strong> español” 39. Agregando: “cuando una<br />

<strong>en</strong>tidad radiodifusora adquiere <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> emisión, paga por <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong><br />

goce <strong>de</strong> la obra <strong>de</strong> la que todos aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> la zona <strong>de</strong><br />

recepción directa (es <strong>de</strong>cir, como consumidores finales) van a disfrutar. Así ‘toda<br />

remuneración posterior por actos <strong>de</strong> transmisión intermedios, que solam<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong>ban mejorar a posibilitar <strong>el</strong> goce <strong>de</strong> la obra ya remunerado por la <strong>en</strong>tidad<br />

radiodifusora a <strong>lo</strong>s receptores, sería una doble remuneración para <strong>el</strong> autor’. <strong>En</strong><br />

este s<strong>en</strong>tido, es indifer<strong>en</strong>te la forma <strong>de</strong> financiación <strong>de</strong> la emisora, puesto que, <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>finitiva, por <strong>lo</strong> que se paga al titular <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho es por <strong>el</strong> número pot<strong>en</strong>cial <strong>de</strong><br />

receptores que pue<strong>de</strong> t<strong>en</strong>er acceso a la obra” 40.<br />

<strong>En</strong> la Conv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> Brus<strong>el</strong>as que tuvo por objeto la revisión y actualización <strong>de</strong>l<br />

Conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> Berna, a raíz <strong>de</strong> la incorporación <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 11bis -que se refiere <strong>en</strong> su<br />

párrafo segundo a <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos conexos que pue<strong>de</strong>n ser reconocidos a <strong>lo</strong>s organismos <strong>de</strong><br />

radiodifusión - se discutió acerca <strong>de</strong>l alcance con que <strong>de</strong>bía ser <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dido <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong><br />

comunicación pública, con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminar cuando se estaba <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> una<br />

redifusión, que no constituye un nuevo acto <strong>de</strong> comunicación pública, o ante una nueva<br />

emisión como acto <strong>de</strong> comunicación pública in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te, que por tanto <strong>de</strong>bía ser<br />

particularm<strong>en</strong>te autorizado por <strong>el</strong> titular <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> autor y consecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te<br />

remunerado. D<strong>el</strong> análisis <strong>de</strong> la historia <strong>de</strong> la redacción <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 11bis <strong>en</strong> la<br />

Subcomisión que se <strong>en</strong>cargó <strong>de</strong> <strong>el</strong>la Erdozaín concluye 41 que:<br />

“De <strong>lo</strong> expuesto <strong>de</strong>bemos sacar las sigui<strong>en</strong>tes conclusiones, que consi<strong>de</strong>ramos<br />

válidas como punto <strong>de</strong> partida. <strong>En</strong> primer lugar, hay que <strong>de</strong>stacar que se hablaba<br />

<strong>de</strong> ‘procurar la emisión <strong>de</strong> la obra’; luego, <strong>lo</strong> que verda<strong>de</strong>ram<strong>en</strong>te se int<strong>en</strong>taba<br />

someter a la autorización <strong>de</strong>l autor como utilización posterior o segunda<br />

exp<strong>lo</strong>tación era que un público distinto <strong>de</strong> aqu<strong>el</strong> para <strong>el</strong> que iba dirigida la<br />

emisión tuviese acceso a la misma; o mejor dicho, <strong>lo</strong> sometido era la<br />

posibilidad <strong>de</strong> recibir una emisión <strong>de</strong>terminada. <strong>En</strong> segundo término, <strong>el</strong> empleo<br />

<strong>de</strong> <strong>lo</strong>s medios técnicos necesarios para asegurar una correcta recepción<br />

(por tanto, cable o repetidores) <strong>de</strong> la emisión no suponía para la<br />

Subcomisión una utilización posterior, siempre que no se procurase la<br />

emisión a un nuevo círcu<strong>lo</strong> <strong>de</strong> oy<strong>en</strong>tes”.<br />

Estos criterios <strong>de</strong>sarrollados por la doctrina y la jurispru<strong>de</strong>ncia comparada, fruto <strong>de</strong><br />

largas reflexiones <strong>en</strong>torno al alcance <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> autor y su forma <strong>de</strong> protección<br />

tanto <strong>en</strong> <strong>el</strong> ámbito nacional como internacional, fueron plasmados por la Comunidad<br />

Europea <strong>en</strong> su Directiva 89/552/CEE <strong>de</strong> 3 <strong>de</strong> octubre <strong>de</strong> 1989 sobre t<strong>el</strong>evisión sin<br />

fronteras. Esta Directiva supuso <strong>el</strong> primer paso <strong>en</strong> la construcción <strong>de</strong> un mercado<br />

39 Erdozain, José Car<strong>lo</strong>s. Las Retransmisiones por Cable y <strong>el</strong> Concepto <strong>de</strong> Público <strong>en</strong> <strong>el</strong> Derecho <strong>de</strong> Autor. Editorial<br />

Aranzadi. Pamp<strong>lo</strong>na.1997. Pág. 51.<br />

40 Erdozain, José Car<strong>lo</strong>s. Ob. Cit. Págs. 102 y 103.<br />

41 Erdozain, José Car<strong>lo</strong>s. Ob. Cit. Págs.. 156 y 157.<br />

47


común <strong>de</strong> las comunicaciones <strong>en</strong> Europa. La razón fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> la importancia <strong>de</strong> su<br />

estudio es que <strong>en</strong> esta Directiva se establec<strong>en</strong> las disposiciones mínimas necesarias para<br />

garantizar la libre difusión <strong>de</strong> las emisiones a <strong>lo</strong> largo y ancho <strong>de</strong> la Unión Europea. “El<br />

principio acogido por esta Directiva, <strong>en</strong> la materia es la <strong>de</strong>stinación o zona a la cual va <strong>de</strong>stinada la<br />

emisión. Se plasma, así, <strong>en</strong> un texto normativo un criterio iniciado y, posteriorm<strong>en</strong>te consolidado, por la<br />

jurispru<strong>de</strong>ncia comunitaria, y se pone <strong>de</strong> manifiesto que <strong>el</strong> criterio territorial <strong>de</strong>cisivo para<br />

<strong>de</strong>terminar la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> una emisión será <strong>el</strong> <strong>de</strong> la int<strong>en</strong>ción que anima al<br />

organismo <strong>de</strong> emisión <strong>de</strong> alcanzar o cubrir una franja espacial concreta, es <strong>de</strong>cir,<br />

la responsabilidad asumida por tal organismo <strong>de</strong> hacer accesible la obra al<br />

público. Y no <strong>de</strong>bemos <strong>de</strong>sconocer que la importancia <strong>de</strong> este dato va más allá <strong>de</strong> la dim<strong>en</strong>sión<br />

puram<strong>en</strong>te zonal, situándose <strong>en</strong> <strong>el</strong> ámbito material <strong>de</strong> público. Una emisión efectuada con la int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong><br />

llegar a un público <strong>de</strong>terminado, precisam<strong>en</strong>te al situado <strong>en</strong> la zona <strong>de</strong> alumbrami<strong>en</strong>to o, si se prefiere<br />

esta expresión, <strong>de</strong> cobertura” 42 .<br />

Aplicando estos criterios al caso que nos ocupa no es posible sino concluir que VTR no<br />

exp<strong>lo</strong>ta económicam<strong>en</strong>te <strong>lo</strong>s ev<strong>en</strong>tuales <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad int<strong>el</strong>ectual que a UCTV<br />

pudieran correspon<strong>de</strong>r sobre sus cont<strong>en</strong>idos. Tales cont<strong>en</strong>idos son exp<strong>lo</strong>tados<br />

directam<strong>en</strong>te por UCTV, qui<strong>en</strong> se <strong>en</strong>carga <strong>de</strong> comunicar<strong>lo</strong>s públicam<strong>en</strong>te, al hacer<strong>lo</strong>s<br />

parte integrante <strong>de</strong> su señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión, a una audi<strong>en</strong>cia que por imperativo legal se<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra conformada por todos <strong>lo</strong>s habitantes <strong>de</strong> la República, a <strong>lo</strong>s cuales la ley la<br />

obliga a llegar <strong>en</strong> forma universal y no discriminatoria, con un <strong>de</strong>recho a comp<strong>en</strong>sación<br />

que es aqu<strong>el</strong> prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s ingresos por publicidad que <strong>lo</strong>s avisadores contratan con<br />

<strong>el</strong>la, <strong>en</strong> at<strong>en</strong>ción precisam<strong>en</strong>te a la audi<strong>en</strong>cia nacional a la que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra obligada a<br />

servir.<br />

Todo <strong>lo</strong> hasta aquí señalado es sin perjuicio <strong>de</strong>l hecho <strong>de</strong> que la titularidad <strong>de</strong> que goce<br />

UCTV sobre <strong>de</strong>terminados cont<strong>en</strong>idos le permite a ésta <strong>de</strong>cidir librem<strong>en</strong>te la forma <strong>en</strong><br />

que estos serán exp<strong>lo</strong>tados. Si UCTV opta por su exp<strong>lo</strong>tación a través <strong>de</strong> la<br />

incorporación a su señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, la consecu<strong>en</strong>cia lógica será que estos se<br />

<strong>en</strong>contrarán, por imperativo legal, a disposición <strong>de</strong> todos <strong>lo</strong>s habitantes <strong>de</strong> la República<br />

<strong>en</strong> forma universal, gratuita y no discriminatoria. Por <strong>el</strong> contrario, UCTV pue<strong>de</strong> optar<br />

por exp<strong>lo</strong>tar <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> su titularidad mediante mecanismos distintos <strong>de</strong> la<br />

incorporación a su señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, ev<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>el</strong> cual será libre <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminar<br />

la forma <strong>en</strong> que tales exp<strong>lo</strong>taciones <strong>de</strong>b<strong>en</strong> serle remuneradas.<br />

Un ejemp<strong>lo</strong> claro <strong>de</strong> <strong>lo</strong> anterior pue<strong>de</strong> <strong>en</strong>contrarse <strong>en</strong> la “Carta acuerdo” <strong>de</strong> distribución<br />

y exhibición <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>idos t<strong>el</strong>evisivos r<strong>el</strong>ativos al Festival Internacional <strong>de</strong> la Canción <strong>de</strong><br />

Viña <strong>de</strong>l Mar 2007, c<strong>el</strong>ebrada con fecha 20 <strong>de</strong> febrero <strong>de</strong> 2007 <strong>en</strong>tre UCTV y VTR, que<br />

se acompaña <strong>en</strong> <strong>el</strong> segundo otrosí. Con motivo <strong>de</strong> este acuerdo, UCTV se obligó a<br />

suministrar a VTR cierto cont<strong>en</strong>idos t<strong>el</strong>evisivos correspondi<strong>en</strong>tes a una señal especial <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong>nominada “Señal II Festival <strong>de</strong> Viña”, que consistía <strong>en</strong> programación<br />

especial que cubriría <strong>en</strong> directo ciertos aspectos <strong>de</strong>l Festival <strong>de</strong> Viña 2007, distintos <strong>de</strong><br />

aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s que formarían parte <strong>de</strong> las transmisiones g<strong>en</strong>erales <strong>de</strong> dicho Festival por parte<br />

<strong>de</strong> UCTV. <strong>En</strong> virtud <strong>de</strong> este acuerdo, VTR t<strong>en</strong>dría <strong>de</strong>recho a insertar librem<strong>en</strong>te<br />

publicidad o avisos <strong>en</strong> dicha programación. Como contraprestación al suministro <strong>de</strong> tales<br />

cont<strong>en</strong>idos, VTR se comprometió al pago <strong>de</strong> la suma que consta <strong>en</strong> <strong>el</strong> acuerdo. Este<br />

acuerdo ilustra claram<strong>en</strong>te la difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> trato que <strong>de</strong>be darse a una u otra situación <strong>de</strong><br />

42 Erdozain, José Car<strong>lo</strong>s. Ob. Cit. . Pág. 319.<br />

48


exp<strong>lo</strong>tación <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> titularidad <strong>de</strong> UCTV: <strong>el</strong> suministro <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>idos<br />

distintos <strong>de</strong> aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s que forman parte <strong>de</strong> la señal abierta <strong>de</strong> UCTV, que por tanto no<br />

quedan cubiertos por la exig<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> acceso universal, no discriminatorio y gratuito, y<br />

por tanto cuya exp<strong>lo</strong>tación por parte <strong>de</strong> VTR sí ti<strong>en</strong>e una <strong>en</strong>tidad comercial, podrá ser<br />

correspondi<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te remunerado y conce<strong>de</strong>rá la facultad a VTR <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ir tal<br />

programación con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> insertar publicidad, si así se convi<strong>en</strong>e. Por <strong>el</strong> contrario, la<br />

redifusión <strong>de</strong> la señal abierta <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> UCTV mediante las re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> VTR, <strong>de</strong>be<br />

satisfacer la exig<strong>en</strong>cia legal <strong>de</strong> acceso universal, no discriminatorio y gratuito.<br />

III.<br />

Análisis económico <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV a la luz <strong>de</strong> la normativa legal<br />

que se le aplica.<br />

Des<strong>de</strong> una perspectiva económica, estamos <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> propiedad<br />

cuando existe una titularidad exclusiva sobre un bi<strong>en</strong>, la que pue<strong>de</strong> ser transada. Para que<br />

pueda existir una titularidad exclusiva sobre un bi<strong>en</strong>, éste <strong>de</strong>be ser valioso, es <strong>de</strong>cir <strong>de</strong>be<br />

ser un bi<strong>en</strong> escaso, o <strong>lo</strong> que es <strong>lo</strong> mismo, <strong>de</strong>be existir rivalidad para su consumo. Por su<br />

parte, para que exista un títu<strong>lo</strong> transferible <strong>de</strong>be existir un mercado don<strong>de</strong> concurran<br />

interesados <strong>en</strong> <strong>de</strong>mandar dicho títu<strong>lo</strong>, y a través <strong>de</strong> la interacción <strong>en</strong>tre la oferta y la<br />

<strong>de</strong>manda, se <strong>de</strong>termine un precio.<br />

Des<strong>de</strong> tal perspectiva, una regla <strong>de</strong> propiedad (<strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido económico) es só<strong>lo</strong> una <strong>de</strong> las<br />

posibles soluciones que pue<strong>de</strong>n darse para la distribución <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es <strong>de</strong> manera efici<strong>en</strong>te,<br />

cuando se dan ciertos supuestos. <strong>En</strong> este s<strong>en</strong>tido, <strong>lo</strong>s sistemas jurídicos (o <strong>en</strong> términos<br />

más amplios las socieda<strong>de</strong>s) adoptan una <strong>de</strong>cisión anterior, la <strong>de</strong> asignar titularida<strong>de</strong>s,<br />

para luego <strong>de</strong>cidir qué tipo <strong>de</strong> protección buscan darle. Así, Calabresi y M<strong>el</strong>amed 43<br />

señalan:<br />

“El Estado no só<strong>lo</strong> <strong>de</strong>be <strong>de</strong>cidir a quién otorga la titularidad, sino también, y al<br />

mismo tiempo, realizar una serie <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones <strong>de</strong> segundo or<strong>de</strong>n pero igualm<strong>en</strong>te<br />

difíciles. Estas <strong>de</strong>cisiones van <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la forma <strong>en</strong> que las titularida<strong>de</strong>s son<br />

protegidas, hasta si se permite o no a un individuo v<strong>en</strong><strong>de</strong>r o negociar dicha<br />

titularidad. Por ejemp<strong>lo</strong>, <strong>en</strong> una disputa cualquiera, <strong>el</strong> Estado <strong>de</strong>be <strong>de</strong>cidir no só<strong>lo</strong><br />

cuál <strong>de</strong> las partes es la que v<strong>en</strong>ce, sino también la clase <strong>de</strong> protección a otorgar.<br />

(…) Nosotros vamos a consi<strong>de</strong>rar tres tipos <strong>de</strong> titularida<strong>de</strong>s: titularida<strong>de</strong>s<br />

protegidas por reglas <strong>de</strong> propiedad, titularida<strong>de</strong>s protegidas por reglas <strong>de</strong><br />

responsabilidad y titularida<strong>de</strong>s inali<strong>en</strong>ables. Las categorías no son, por supuesto,<br />

absolutam<strong>en</strong>te puras pero resultan <strong>de</strong> utilidad al permitir rev<strong>el</strong>ar algunas <strong>de</strong> las<br />

razones que nos conduc<strong>en</strong> a proteger ciertas titularida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminada forma.”<br />

Y luego, refiriéndose concretam<strong>en</strong>te a una titularidad protegida por una regla <strong>de</strong><br />

propiedad señalan:<br />

“Una titularidad es protegida por una regla <strong>de</strong> propiedad <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido que algui<strong>en</strong><br />

que <strong>de</strong>sea removerla <strong>de</strong> su poseedor <strong>de</strong>berá comprárs<strong>el</strong>a <strong>en</strong> una transacción<br />

voluntaria, <strong>en</strong> la cual <strong>el</strong> va<strong>lo</strong>r <strong>de</strong> la titularidad es fijado por <strong>el</strong> v<strong>en</strong><strong>de</strong>dor.”<br />

43 Calabresi, Guido y M<strong>el</strong>amed, Douglas. Reglas <strong>de</strong> la Propiedad, Reglas <strong>de</strong> la Responsabilidad e Inali<strong>en</strong>abilidad: Un<br />

vistazo a la Catedral. <strong>En</strong> Revista <strong>de</strong> Estudios Públicos, número 63, 1996, pág. 347 y ss. Disponible <strong>en</strong>:<br />

www.cepchile.cl/dms/archivo_1091_666.<br />

49


Por <strong>el</strong><strong>lo</strong>, <strong>de</strong> existir una titularidad claram<strong>en</strong>te asignada, ésta pue<strong>de</strong> estar protegida por<br />

medios distintos que una regla <strong>de</strong> propiedad <strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido económico. Y <strong>en</strong> tal caso, só<strong>lo</strong> si<br />

se dan ciertas condiciones, esta regla pue<strong>de</strong> ser una solución efici<strong>en</strong>te. <strong>En</strong> este s<strong>en</strong>tido es<br />

ilustrativa la opinión <strong>de</strong> Posner respecto <strong>de</strong> qué tipo <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es y <strong>en</strong> qué situaciones una<br />

regla <strong>de</strong> propiedad <strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido económico es efici<strong>en</strong>te:<br />

“Esta discusión conlleva que, si todo recurso valioso (es <strong>de</strong>cir, escaso y <strong>de</strong>seado)<br />

fuese <strong>de</strong> propiedad <strong>de</strong> algui<strong>en</strong> (<strong>el</strong> criterio <strong>de</strong> la universalidad), si la propiedad<br />

connotara <strong>el</strong> po<strong>de</strong>r incondicional <strong>de</strong> excluir a todos <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>más <strong>de</strong>l uso <strong>de</strong>l recurso<br />

(la exclusividad) y <strong>de</strong> usar<strong>lo</strong> uno mismo, y si <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad fueran<br />

librem<strong>en</strong>te transferibles, o ali<strong>en</strong>ables como dic<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s abogados (la<br />

transferibilidad), <strong>el</strong> va<strong>lo</strong>r sería maximizado. Sin embargo, esto omite <strong>lo</strong>s costos <strong>de</strong><br />

un sistema <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> propiedad, tanto <strong>lo</strong>s obvios como <strong>lo</strong>s sutiles.” 44 .<br />

Como pue<strong>de</strong> observarse <strong>de</strong> la cita antes transcrita, para que las reglas <strong>de</strong> propiedad<br />

contribuyan a la maximización <strong>de</strong> riqueza, <strong>de</strong>be cumplirse con una serie <strong>de</strong> supuestos<br />

que <strong>en</strong> <strong>el</strong> mundo real muchas veces no ocurr<strong>en</strong>. A<strong>de</strong>más, incluso <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s casos <strong>en</strong> que<br />

estos supuestos se dieran, <strong>en</strong> aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> costos asociados a la propiedad, la protección<br />

mediante reglas <strong>de</strong> propiedad pue<strong>de</strong> no ser valiosa si se pon<strong>de</strong>ra con otros objetivos<br />

sociales distintos a la maximización <strong>de</strong> la riqueza. De <strong>lo</strong> anterior se <strong>de</strong>rivan a <strong>lo</strong> m<strong>en</strong>os<br />

tres conclusiones: i) no todos <strong>lo</strong>s bi<strong>en</strong>es pue<strong>de</strong>n ser amparados por una regla <strong>de</strong><br />

propiedad; ii) no <strong>en</strong> todas las situaciones una regla <strong>de</strong> propiedad será la solución<br />

efici<strong>en</strong>te; y, iii) una regla <strong>de</strong> propiedad efici<strong>en</strong>te no necesariam<strong>en</strong>te será socialm<strong>en</strong>te<br />

valiosa a la luz <strong>de</strong> otros va<strong>lo</strong>res sociales, <strong>lo</strong> que se <strong>de</strong>riva <strong>en</strong> que usualm<strong>en</strong>te la propiedad<br />

t<strong>en</strong>ga límites.<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> las señales abiertas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> su área <strong>de</strong> concesión, exist<strong>en</strong><br />

bu<strong>en</strong>os motivos para estimar que éstas no se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran amparadas por una regla <strong>de</strong><br />

propiedad <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido económico antes <strong>de</strong>scrito y <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> estar<strong>lo</strong>, todo indica que<br />

ésta t<strong>en</strong>dría como límite la inexist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la posibilidad <strong>de</strong> disponer <strong>de</strong> <strong>el</strong>la, <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>cidir qui<strong>en</strong> pue<strong>de</strong> o qui<strong>en</strong> no pue<strong>de</strong> recibir la señal <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> su territorio <strong>de</strong><br />

concesión. Si bi<strong>en</strong> esta discusión se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra radicada <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s tribunales civiles, a<br />

continuación se expon<strong>en</strong> brevem<strong>en</strong>te algunos <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s argum<strong>en</strong>tos que fundam<strong>en</strong>tan <strong>lo</strong>s<br />

motivos que hac<strong>en</strong> dudar, ahora <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una perspectiva <strong>de</strong> análisis económico, <strong>de</strong> la<br />

exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho que alega la contraria <strong>en</strong> la forma <strong>en</strong> que <strong>el</strong>la <strong>lo</strong> pret<strong>en</strong><strong>de</strong>.<br />

1. La recepción <strong>de</strong> una señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión no es un bi<strong>en</strong> sobre <strong>el</strong> cual exista<br />

rivalidad para <strong>el</strong> consumo. Una vez que la señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión está si<strong>en</strong>do transmitida,<br />

<strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l área <strong>de</strong> cobertura <strong>de</strong> dicha señal, ésta se comporta como bi<strong>en</strong> que no es<br />

escaso respecto <strong>de</strong> su consumo. Es <strong>de</strong>cir, resulta indifer<strong>en</strong>te para la disponibilidad <strong>de</strong> la<br />

señal si <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> su área <strong>de</strong> cobertura existe un so<strong>lo</strong> t<strong>el</strong>espectador o si son mil<strong>lo</strong>nes. El<br />

hecho <strong>de</strong> que la señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta no sea valiosa <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido antes expuesto,<br />

por supuesto no quiere <strong>de</strong>cir que <strong>lo</strong>s receptores <strong>de</strong> la señal no la va<strong>lo</strong>r<strong>en</strong> o que no les sea<br />

un bi<strong>en</strong> útil. Simplem<strong>en</strong>te quiere <strong>de</strong>cir que al no ser un bi<strong>en</strong> escaso, esto es, que no exista<br />

rivalidad para su consumo, nadie está dispuesto a pagar un precio por <strong>el</strong>la.<br />

44 Posner, Richard, “El Análisis Económico <strong>de</strong>l Derecho”, Ed. Fondo <strong>de</strong> Cultura Económica, 1998, p. 39.<br />

50


2. Las reglas legales que rig<strong>en</strong> la transmisión <strong>de</strong> señales abiertas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

obligan a las concesionarias a cubrir su área <strong>de</strong> concesión y permitir la recepción<br />

libre <strong>de</strong> la señal. El hecho <strong>de</strong> que la señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre recepción sea un bi<strong>en</strong><br />

sin va<strong>lo</strong>r económico, <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> que no existe rivalidad para su consumo, no quiere<br />

<strong>de</strong>cir que no es posible convertirla <strong>en</strong> un bi<strong>en</strong> escaso. Al igual que <strong>el</strong> “aire”, que bajo<br />

ciertas condiciones pue<strong>de</strong> ser consi<strong>de</strong>rado un bi<strong>en</strong> escaso, con va<strong>lo</strong>r económico -por<br />

ejemp<strong>lo</strong> a través la creación <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos para contaminar<strong>lo</strong> (como bonos <strong>de</strong> carbono)-,<br />

es posible a través <strong>de</strong> medios técnicos g<strong>en</strong>erar una escasez <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

transmitida por <strong>el</strong> aire, como sería la codificación <strong>de</strong> ésta.<br />

Sin embargo, <strong>en</strong> nuestro país la libre recepción <strong>de</strong> las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta se ha<br />

impuesto como un <strong>de</strong>ber (no un <strong>de</strong>recho) <strong>de</strong> las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión, como se ha<br />

analizado latam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la sección I. Según se ha <strong>de</strong>sarrollado allí, <strong>el</strong> <strong>de</strong>ber <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión<br />

abierta <strong>de</strong> ser <strong>de</strong> libre recepción implica que <strong>el</strong>la no pue<strong>de</strong> poner trabas o costos a su<br />

recepción, a tal punto, que la codificación <strong>de</strong> la señal o <strong>el</strong> cobro por <strong>el</strong>la constituye una<br />

contrav<strong>en</strong>ción a este <strong>de</strong>ber. De acuerdo con <strong>el</strong><strong>lo</strong>, <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta no<br />

pue<strong>de</strong>n producir una escasez artificial <strong>de</strong> su señal a través <strong>de</strong> la codificación o <strong>de</strong>l cobro,<br />

puesto que legalm<strong>en</strong>te ésta se concibe como un bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> libre recepción.<br />

3. El hecho <strong>de</strong> que la <strong>de</strong>mandante t<strong>en</strong>ga <strong>de</strong>rechos sobre su concesión no significa<br />

que <strong>de</strong> ahí se <strong>de</strong>rive un <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminación sobre <strong>el</strong> acceso <strong>de</strong> terceros a su<br />

señal abierta <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión. UCTV <strong>en</strong> otros juicios ha int<strong>en</strong>tado justificar la exist<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> un <strong>de</strong>recho sobre su señal abierta <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión que le permita negar <strong>el</strong> acceso o<br />

recepción <strong>de</strong> ésta, <strong>en</strong> su calidad <strong>de</strong> concesionaria <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta. Sin lugar a dudas<br />

<strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> ser titular <strong>de</strong> una concesión le da <strong>de</strong>rechos y obligaciones a UCTV, si<strong>en</strong>do tal<br />

vez <strong>el</strong> <strong>principal</strong> <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho a usar una <strong>de</strong>terminada frecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> banda para la<br />

transmisión <strong>de</strong> ondas radio<strong>el</strong>éctricas, <strong>de</strong> imag<strong>en</strong> y sonido, con <strong>el</strong> objeto <strong>de</strong> cumplir con<br />

su obligación <strong>de</strong> cubrir con sus emisiones toda <strong>el</strong> área que abarca su concesión. La<br />

concesión también le permite exp<strong>lo</strong>tar <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> uso sobre <strong>el</strong> espacio radio<strong>el</strong>éctrico<br />

concedido –<strong>lo</strong> que no es <strong>lo</strong> mismo que incumplir su obligación <strong>de</strong> ser recibida<br />

librem<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> área <strong>de</strong> su concesión-, <strong>de</strong> ahí es que sea lícito que UCTV (sin perjuicio<br />

<strong>de</strong> la figura jurídica que utilice <strong>en</strong> concreto) ceda o arri<strong>en</strong><strong>de</strong> tiempo <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire a sus<br />

avisadores, exp<strong>lo</strong>tando así <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> uso que pue<strong>de</strong> transar <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado.<br />

Cosa muy distinta, y que <strong>en</strong> ningún caso pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>rivarse <strong>de</strong> la titularidad <strong>de</strong> su<br />

concesión, es que t<strong>en</strong>ga <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> impedir la recepción <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> su área<br />

<strong>de</strong> cobertura. <strong>En</strong> efecto, tal como se ha señalado <strong>en</strong> <strong>el</strong> punto anterior, nuestra legislación<br />

apunta exactam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la dirección contraria, pues establece una obligación a <strong>lo</strong>s<br />

concesionarios <strong>de</strong> alcanzar librem<strong>en</strong>te a todos <strong>lo</strong>s habitantes que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tr<strong>en</strong> <strong>de</strong>ntro<br />

<strong>de</strong> su zona.<br />

Por todo <strong>lo</strong> señalado, si bi<strong>en</strong> es posible i<strong>de</strong>ntificar <strong>de</strong>rechos que emanan <strong>de</strong> la concesión<br />

<strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, estas titularida<strong>de</strong>s sin duda no son absolutas como para<br />

compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r la facultad <strong>de</strong> excluir a su arbitrio a <strong>lo</strong>s receptores <strong>de</strong> su señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión o<br />

<strong>de</strong> cobrar por <strong>el</strong>las.<br />

51


IV.<br />

Breve <strong>de</strong>scripción <strong>de</strong> las r<strong>el</strong>aciones que han existido y exist<strong>en</strong> <strong>en</strong>tre VTR y<br />

UCTV.<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> contexto normativo anterior se han <strong>de</strong>sarrollado las r<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> VTR y UCTV.<br />

Básicam<strong>en</strong>te, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que las pre<strong>de</strong>cesoras <strong>de</strong> VTR BA y <strong>de</strong> MI llegaron al país, iniciando<br />

la operación <strong>de</strong> sistemas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión por cable, a comi<strong>en</strong>zos <strong>de</strong> la década <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s 90’,<br />

asumieron <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> principio la razonabilidad <strong>de</strong> recoger la señal <strong>de</strong> UCTV <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire<br />

y hacerla llegar a sus cli<strong>en</strong>tes, sin alteración ni modificación. Con <strong>el</strong><strong>lo</strong>, se respetaba <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>recho que esos cli<strong>en</strong>tes, habitantes <strong>de</strong> la República, t<strong>en</strong>ían a recibir <strong>de</strong> manera gratuita,<br />

libre e inalterada, la señal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> libre recepción <strong>de</strong> UCTV. También se actuaba<br />

<strong>en</strong> concordancia con la normativa <strong>de</strong> protección <strong>de</strong> la propiedad int<strong>el</strong>ectual. Y esta<br />

conducta se com<strong>en</strong>zó a <strong>de</strong>sarrollar cuando tales pre<strong>de</strong>cesoras <strong>de</strong> VTR BA y MI t<strong>en</strong>ían<br />

ínfimas participaciones <strong>de</strong> mercado.<br />

<strong>En</strong> esa misma época, UCTV aún t<strong>en</strong>ía p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te cubrir con bu<strong>en</strong>a calidad a la totalidad<br />

<strong>de</strong>l territorio nacional, según <strong>lo</strong> fueron exigi<strong>en</strong>do sus concesiones. También, la<br />

progresiva mayor cobertura que fue alcanzando no garantizaba que existiera una bu<strong>en</strong>a<br />

calidad <strong>en</strong> la recepción <strong>de</strong> sus señales (como tampoco <strong>lo</strong> garantiza hoy). Como las<br />

señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión pública abierta viajan por <strong>el</strong> aire, su recepción es un proceso no<br />

ex<strong>en</strong>to <strong>de</strong> complicaciones <strong>de</strong>bido a f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os <strong>de</strong> naturaleza <strong>el</strong>ectromagnética y<br />

geográfica. <strong>En</strong>tre estos f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran, por ejemp<strong>lo</strong>, la g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> “zonas<br />

<strong>de</strong> sombra”, ocasionadas por la pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> cerros y edificios que impi<strong>de</strong>n captar la<br />

señal; <strong>de</strong> “zonas con exceso <strong>de</strong> reflexiones” ocasionadas por la recepción simultánea <strong>de</strong><br />

varias ondas por reflexión o “rebote” que se manifiesta <strong>en</strong> las <strong>de</strong>nominadas imág<strong>en</strong>es<br />

“fantasma”; y <strong>de</strong> “zonas distantes”, ocasionadas por la lejanía <strong>de</strong>l receptor con respecto a<br />

la fu<strong>en</strong>te emisora, <strong>lo</strong> que provoca s<strong>en</strong>cillam<strong>en</strong>te que la imag<strong>en</strong> se reciba con gran<br />

<strong>de</strong>bilidad o <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias. Estos f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os nos parec<strong>en</strong> hoy, a todos <strong>lo</strong>s que disponemos<br />

<strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> cable o sat<strong>el</strong>ital, como problemas <strong>de</strong>l pasado, pero <strong>el</strong><strong>lo</strong>s sigu<strong>en</strong> si<strong>en</strong>do una<br />

cotidiana realidad para todos <strong>lo</strong>s usuarios que recib<strong>en</strong> las señales só<strong>lo</strong> a través <strong>de</strong> las<br />

ant<strong>en</strong>as aéreas <strong>de</strong> sus t<strong>el</strong>evisores domiciliarios. Si<strong>en</strong>do así, es muy probable p<strong>en</strong>sar que<br />

no só<strong>lo</strong> le pareció “normal” a UCTV que <strong>lo</strong>s usuarios <strong>de</strong> VTR recibieran su señal <strong>de</strong><br />

libre recepción, sino obtuvo <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong> un importante b<strong>en</strong>eficio al <strong>lo</strong>grar alcanzar, por la<br />

infraestructura <strong>de</strong> VTR, progresivam<strong>en</strong>te, y con la mejor calidad, a grupos importantes<br />

<strong>de</strong> la población nacional sin incurrir <strong>en</strong> inversiones al efecto, inversiones que hubieran<br />

sido <strong>de</strong> importante <strong>en</strong>tidad, como se acreditó <strong>en</strong> <strong>el</strong> período probatorio <strong>de</strong>l Juicio Civil.<br />

Ese b<strong>en</strong>eficio también <strong>de</strong>rivaba –y sigue <strong>de</strong>rivando- <strong>de</strong>l hecho que, como <strong>lo</strong> reconoce la<br />

misma Demanda (fojas 18), <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta se financian mediante la<br />

transmisión <strong>de</strong> publicidad que intercalan <strong>en</strong> su programación, y cuyo va<strong>lo</strong>r <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>, <strong>en</strong><br />

es<strong>en</strong>cia, <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> t<strong>el</strong>espectadores que la recibe y <strong>de</strong> su pot<strong>en</strong>cialidad como<br />

ev<strong>en</strong>tuales consumidores <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s servicios publicitados. Por estas razones, <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión abierta <strong>de</strong>b<strong>en</strong> recibir mayores ingresos mi<strong>en</strong>tras mayor sea <strong>el</strong> número <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>espectadores que vean efectivam<strong>en</strong>te sus avisos publicitarios y mi<strong>en</strong>tras más alta sea su<br />

pot<strong>en</strong>cialidad como consumidores. A estos efectos, <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta<br />

requier<strong>en</strong> asegurar la mayor cobertura posible <strong>de</strong> sus señales y ofrecer una programación<br />

atractiva <strong>de</strong> manera que su audi<strong>en</strong>cia sea <strong>lo</strong> más amplia posible y <strong>lo</strong>gre captar la at<strong>en</strong>ción<br />

<strong>de</strong>l público que ti<strong>en</strong>e un mayor po<strong>de</strong>r adquisitivo. Esto se mi<strong>de</strong> a través <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminados<br />

52


instrum<strong>en</strong>tos que buscan precisar <strong>el</strong> índice efectivo <strong>de</strong> audi<strong>en</strong>cia o rating, que permite<br />

estimar <strong>el</strong> número <strong>de</strong> personas que recibe efectivam<strong>en</strong>te <strong>el</strong> avisaje publicitario que se<br />

intercala <strong>en</strong> la programación. Las empresas que publicitan sus bi<strong>en</strong>es y servicios<br />

conce<strong>de</strong>n especial importancia al hecho <strong>de</strong> que sus avisos sean recibidos por <strong>lo</strong>s estratos<br />

socioeconómicos con un mayor po<strong>de</strong>r adquisitivo y, por tanto, con mayor pot<strong>en</strong>cialidad<br />

<strong>de</strong> consumir <strong>lo</strong>s bi<strong>en</strong>es y servicios que se les ofrec<strong>en</strong> a través <strong>de</strong> la publicidad. Si<strong>en</strong>do así<br />

las cosas, por supuesto que resultaba r<strong>el</strong>evante y económicam<strong>en</strong>te muy b<strong>en</strong>eficioso para<br />

<strong>lo</strong>s canales abiertos como UCTV que pudieran cubrir a más consumidores,<br />

especialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> estratos socioeconómicos medios y altos, por la vía <strong>de</strong> la<br />

infraestructura <strong>de</strong> VTR.<br />

Por eso no sorpr<strong>en</strong><strong>de</strong> que, al corto andar, UCTV pasara a adoptar una actitud activa <strong>en</strong><br />

esta r<strong>el</strong>ación, solicitando <strong>de</strong> VTR <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>lo</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminadas acciones <strong>de</strong>stinadas a<br />

alcanzar a más usuarios con la señal <strong>de</strong> UCTV, o mejorar la calidad <strong>de</strong> la señal cuando<br />

ésta pres<strong>en</strong>taba <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire. Así fue como UCTV com<strong>en</strong>zó a solicitar <strong>de</strong> VTR<br />

la utilización <strong>de</strong> <strong>de</strong>scodificadores, <strong>en</strong>tregados por UCTV, para bajar la señal <strong>de</strong> UCTV <strong>de</strong><br />

su satélite, cuestión que aseguraba su mejor calidad. Esto se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra abundantem<strong>en</strong>te<br />

docum<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> <strong>el</strong> Juicio Civil p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> cuyo período probatorio tanto VTR BA<br />

como MI –pero especialm<strong>en</strong>te esta última- proveyeron r<strong>el</strong>evante prueba docum<strong>en</strong>tal que<br />

daba cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> cómo UCTV fue solicitando <strong>de</strong> VTR <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>lo</strong> <strong>de</strong> acciones técnicas<br />

<strong>de</strong>stinadas a mejorar la cobertura y calidad <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV. Pue<strong>de</strong> leerse así, <strong>de</strong> la<br />

contestación <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> MI:<br />

“Existe abundante prueba docum<strong>en</strong>tal y <strong>de</strong> todo tipo –que r<strong>en</strong>diremos durante <strong>el</strong><br />

término probatorio- que acredita la forma <strong>en</strong> que TVN y UCTV <strong>en</strong> forma<br />

habitual y por largo tiempo han proporcionado y financiado <strong>lo</strong>s medios para<br />

<strong>lo</strong>grar que su señal sea recibida por METROPOLIS INTERCOM S.A. y <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

allí transportada a través <strong>de</strong> su red <strong>de</strong> cable. Esta prueba acreditará, a<strong>de</strong>más, que<br />

tanto TVN como UCTV manti<strong>en</strong><strong>en</strong> una constante preocupación por fiscalizar la<br />

forma <strong>en</strong> que METROPOLIS INTERCOM transporta estas señales hasta sus<br />

abonados, repres<strong>en</strong>tando y reclamando cualquier interrupción o disminución <strong>en</strong> la<br />

calidad <strong>de</strong>l servicio que les presta METROPOLIS INTERCOM S.A. al<br />

transportar la señal hasta sus abonados”. Fojas 72.<br />

De la misma manera, <strong>en</strong> la contestación <strong>de</strong> VTR BA:<br />

“Tanto es así, que VTR cu<strong>en</strong>ta con correspon<strong>de</strong>ncia emanada <strong>de</strong> las<br />

<strong>de</strong>mandantes, por medio <strong>de</strong> la que, fr<strong>en</strong>te a la ocurr<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> problemas <strong>en</strong> la<br />

recepción –por parte <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s usuarios- <strong>de</strong> las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, solicitan<br />

a VTR la a<strong>de</strong>cuación <strong>de</strong> su infraestructura <strong>de</strong> cable o la realización <strong>de</strong> mejoras<br />

respecto <strong>de</strong> <strong>el</strong>la. Qué mejor prueba <strong>de</strong> la conci<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> la que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran las<br />

<strong>de</strong>mandantes <strong>de</strong> la necesidad <strong>de</strong> que su señal llegue, y llegue <strong>de</strong> manera a<strong>de</strong>cuada,<br />

a la población”. Fojas 151.<br />

La actitud <strong>de</strong> UCTV, <strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia, fue confirmando <strong>el</strong> b<strong>en</strong>eficio que <strong>el</strong>la veía <strong>en</strong><br />

alcanzar a un número <strong>de</strong> la población a través <strong>de</strong> la infraestructura <strong>de</strong> VTR.<br />

Por su parte, hasta la fecha <strong>de</strong> la contestación <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda civil, VTR nunca efectuó<br />

cobro alguno a UCTV, a pesar <strong>de</strong> que es conocido <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado que, <strong>en</strong> <strong>el</strong> mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

v<strong>en</strong><strong>de</strong>r espacios publicitarios, UCTV <strong>lo</strong> hace <strong>en</strong> consi<strong>de</strong>ración a que, <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> “su<br />

propia audi<strong>en</strong>cia”, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>lo</strong>s más <strong>de</strong> 800.000 suscriptores <strong>de</strong> VTR. Más aun, que<br />

UCTV compromete y asegura a <strong>lo</strong>s avisadores la audi<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un universo <strong>de</strong><br />

53


t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s cuales se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>lo</strong>s suscriptores <strong>de</strong> VTR que, como es sabido,<br />

recib<strong>en</strong> la señal aérea a través <strong>de</strong>l cable. De más está <strong>de</strong>cir <strong>en</strong> este punto que <strong>lo</strong>s<br />

suscriptores <strong>de</strong> VTR su<strong>el</strong><strong>en</strong> pert<strong>en</strong>ecer a <strong>lo</strong>s grupos socioeconómicos a <strong>lo</strong>s cuales<br />

prefer<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te se dirige la publicidad. Los ingresos que UCTV percibe actualm<strong>en</strong>te por<br />

la publicidad dirigida a aqu<strong>el</strong>la audi<strong>en</strong>cia que recibe sus señales abiertas a través <strong>de</strong> VTR<br />

es perfectam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>terminable: dado que la p<strong>en</strong>etración <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago es <strong>de</strong><br />

cerca <strong>de</strong> 28,8% <strong>de</strong> acuerdo a Subt<strong>el</strong>, y que la participación <strong>de</strong> VTR <strong>en</strong> ese mercado es <strong>de</strong><br />

68,38%, resulta que la audi<strong>en</strong>cia que recibe la señal <strong>de</strong> UCTV a través <strong>de</strong> VTR repres<strong>en</strong>ta<br />

cerca <strong>de</strong>l 19,67% 45 <strong>de</strong>l total <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s hogares chil<strong>en</strong>os. Prescindi<strong>en</strong>do por un mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<br />

hecho que es ésta la audi<strong>en</strong>cia a la que se dirig<strong>en</strong> muy prefer<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te –y por la que<br />

pagan- las empresas que hac<strong>en</strong> publicidad, un simple, conservador y lineal cálcu<strong>lo</strong> lleva a<br />

concluir que, <strong>de</strong> las v<strong>en</strong>tas publicitarias anuales por 66 mil mil<strong>lo</strong>nes <strong>de</strong> pesos (FECU<br />

2007) que se estima realiza UCTV, cerca <strong>de</strong> 13 mil mil<strong>lo</strong>nes <strong>de</strong> pesos anuales (cerca <strong>de</strong><br />

24 mil<strong>lo</strong>nes <strong>de</strong> dólares) correspon<strong>de</strong>n a <strong>lo</strong>s montos que UCTV percibe <strong>en</strong> precisa<br />

consi<strong>de</strong>ración a aqu<strong>el</strong>la audi<strong>en</strong>cia que recibe sus señales abiertas utilizando para esos<br />

efectos a VTR como medio. Esto da cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>l b<strong>en</strong>eficio obt<strong>en</strong>ido por UCTV.<br />

Volvi<strong>en</strong>do a la historia, tampoco efectuó VTR cobro alguno hasta antes <strong>de</strong> la<br />

contestación <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda, por <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que UCTV no había realizado todas las<br />

inversiones a las que la normativa la obliga para alcanzar las coberturas que les exig<strong>en</strong> sus<br />

concesiones. Es conocido que, <strong>de</strong> no mediar la infraestructura <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago,<br />

las señales <strong>de</strong> UCTV llegarían <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te a gran parte <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s usuarios domiciliados<br />

<strong>en</strong> edificios <strong>de</strong> las ciuda<strong>de</strong>s chil<strong>en</strong>as; o simplem<strong>en</strong>te no <strong>lo</strong> harían a ext<strong>en</strong>sos sectores <strong>de</strong> la<br />

Región Metropolitana como Cerro Navia, Lo Prado, Lampa, Conchalí, R<strong>en</strong>ca, Peñaf<strong>lo</strong>r,<br />

Buin, La Dehesa, Chicureo o Lo Espejo. La exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l cable <strong>de</strong> VTR, <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong><br />

medio técnico, ha ayudado a que <strong>en</strong> esas zonas <strong>lo</strong>s usuarios puedan acce<strong>de</strong>r a las señales<br />

<strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión aérea.<br />

Los antece<strong>de</strong>ntes anteriores llevan a VTR a t<strong>en</strong>er la pl<strong>en</strong>a convicción <strong>de</strong> que UCTV se<br />

ha visto <strong>en</strong>ormem<strong>en</strong>te b<strong>en</strong>eficiada por la pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l cable <strong>de</strong> VTR por un período<br />

ininterrumpido <strong>de</strong> más <strong>de</strong> 15 años.<br />

A pesar <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>, UCTV pres<strong>en</strong>tó <strong>en</strong> 2002 la <strong>de</strong>manda que hemos <strong>de</strong>scrito <strong>en</strong> <strong>lo</strong> <strong>principal</strong><br />

<strong>de</strong> este escrito, exigi<strong>en</strong>do la terminación <strong>de</strong> la supuesta utilización in<strong>de</strong>bida <strong>de</strong> su señal y<br />

<strong>el</strong> pago por la misma. Dados <strong>lo</strong>s antece<strong>de</strong>ntes expuestos, que se acreditaron con<br />

abundancia <strong>en</strong> <strong>el</strong> juicio, no sorpr<strong>en</strong><strong>de</strong> que <strong>el</strong> juzgador civil, <strong>en</strong> su s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia, haya dado<br />

por establecida, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> la pl<strong>en</strong>a legalidad y legitimidad <strong>de</strong> la conducta <strong>de</strong> VTR, la<br />

exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> una conv<strong>en</strong>ción <strong>en</strong>tre las partes, <strong>de</strong> mutuo interés y b<strong>en</strong>eficio, <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong><br />

la cual no cabe exigir <strong>de</strong> VTR <strong>el</strong> pago por la redifusión <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV ni m<strong>en</strong>os<br />

una nueva autorización al efecto, condicionada a tal pago.<br />

Más aun, dando cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> la pl<strong>en</strong>a vig<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la <strong>de</strong>cisión adoptada <strong>en</strong> la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil,<br />

cabe notar que incluso <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> dictada dicha s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia y hasta poco tiempo antes <strong>de</strong><br />

la Demanda <strong>de</strong> autos, UCTV seguía solicitando <strong>de</strong> VTR la instalación <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>scodificadores <strong>en</strong> algunas áreas para que <strong>lo</strong>s usuarios recibieran con mejor calidad la<br />

señal <strong>de</strong> UCTV. De <strong>el</strong><strong>lo</strong> da cu<strong>en</strong>ta, a modo <strong>de</strong> simple ejemp<strong>lo</strong>, la sigui<strong>en</strong>te<br />

comunicación:<br />

45 Ver fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> cifras <strong>en</strong> V.2.4.<br />

54


“Estimado Álvaro:<br />

Favor <strong>en</strong>viar listado con <strong>lo</strong>s lugares y sus direcciones, <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s cuales necesitan<br />

contar con IRDs para recibir nuestra Programación Nacional, <strong>en</strong> forma <strong>de</strong>finitiva.<br />

El primer listado recibido incluía 38 cabeceras, las que se redujeron a unas 14,<br />

luego <strong>de</strong> conversar con personal <strong>de</strong> VTR.<br />

El plazo para mant<strong>en</strong>er la señal Digicipher actual <strong>en</strong> forma simultánea con la<br />

nueva plataforma DVB-S, se ha prorrogado hasta <strong>el</strong> 28 <strong>de</strong> Febrero.” (Correo<br />

<strong>el</strong>ectrónico <strong>en</strong>viado por don Roberto Plass <strong>de</strong> UCTV a don Álvaro Jiménez <strong>de</strong><br />

VTR <strong>de</strong> 8 <strong>de</strong> febrero <strong>de</strong> 2007. Asunto: Decodificadores sat<strong>el</strong>itales nuevos).<br />

Si<strong>en</strong>do así las cosas, cuando la conducta <strong>de</strong> VTR ha gozado <strong>de</strong> pl<strong>en</strong>a justificación legal<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> la perspectiva <strong>de</strong> las distintas normativas que le son aplicables; cuando <strong>el</strong><strong>lo</strong> ha sido<br />

confirmado por una S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil dictada luego <strong>de</strong> cuatro años <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>lo</strong> <strong>de</strong> un<br />

proceso ext<strong>en</strong>so y docum<strong>en</strong>tado; cuando, al mismo tiempo, <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que se refiere a UCTV,<br />

dicha conducta le ha g<strong>en</strong>erado importantísimos b<strong>en</strong>eficios, esta parte g<strong>en</strong>uinam<strong>en</strong>te no<br />

compr<strong>en</strong><strong>de</strong> cuál es la conducta abusiva que se le pret<strong>en</strong><strong>de</strong> imputar y, más aun, cuál es <strong>el</strong><br />

supuesto perjuicio que a partir <strong>de</strong> esa conducta se le pret<strong>en</strong><strong>de</strong> atribuir.<br />

A esta materia nos referiremos <strong>en</strong> las secciones sigui<strong>en</strong>tes, don<strong>de</strong> mostraremos que un<br />

análisis <strong>de</strong> libre compet<strong>en</strong>cia no hace más que confirmar las conclusiones que <strong>en</strong> se<strong>de</strong><br />

civil se han alcanzado sobre la conducta <strong>de</strong> VTR. El<strong>lo</strong> no pue<strong>de</strong> ser <strong>de</strong> otra manera<br />

cuando, según se ha expuesto <strong>en</strong> <strong>lo</strong> <strong>principal</strong> <strong>de</strong> este escrito, las infracciones a la libre<br />

compet<strong>en</strong>cia que la Demanda ha imputado a VTR están constituidas, ni más ni m<strong>en</strong>os,<br />

por <strong>el</strong> supuesto <strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s mismos <strong>de</strong>rechos cuya titularidad se ha discutido<br />

–y se sigue discuti<strong>en</strong>do- <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil. Dicho <strong>lo</strong> anterior, <strong>en</strong>traremos a continuación al<br />

análisis <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s mercados r<strong>el</strong>evantes involucrados (sección V), para luego mostrar cómo<br />

<strong>en</strong> este caso no ha existido ninguna actuación anticompetitiva <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> VTR (sección<br />

VI).<br />

V.<br />

Mercados r<strong>el</strong>evantes.<br />

Efectuada ya una <strong>de</strong>scripción <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s hechos y <strong>de</strong>l contexto <strong>en</strong> <strong>el</strong> que se <strong>en</strong>marcó <strong>el</strong> actuar<br />

<strong>de</strong> VTR, correspon<strong>de</strong> ahora efectuar una <strong>de</strong>scripción, <strong>en</strong> la perspectiva <strong>de</strong> <strong>lo</strong> que<br />

correspon<strong>de</strong> a un caso <strong>de</strong> libre compet<strong>en</strong>cia, <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s mercados r<strong>el</strong>evantes <strong>en</strong>vu<strong>el</strong>tos.<br />

La <strong>de</strong>limitación <strong>de</strong>l mercado r<strong>el</strong>evante ti<strong>en</strong>e una doble dim<strong>en</strong>sión, por un lado busca<br />

respon<strong>de</strong>r a la pregunta <strong>de</strong> cuál es la ext<strong>en</strong>sión geográfica <strong>de</strong>l mercado, y por <strong>el</strong> otro, qué<br />

producto o grupo <strong>de</strong> productos <strong>lo</strong> compon<strong>en</strong>. De ahí que se hable <strong>de</strong>l mercado r<strong>el</strong>evante<br />

geográfico, por una parte, y por la otra, <strong>de</strong>l mercado r<strong>el</strong>evante <strong>de</strong>l producto.<br />

Así, <strong>el</strong> Tribunal y la Comisión <strong>de</strong> la Unión Europea, han <strong>de</strong>finido <strong>el</strong> mercado r<strong>el</strong>evante<br />

como:<br />

“El mercado <strong>de</strong>l producto compr<strong>en</strong><strong>de</strong> la totalidad <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s productos y servicios<br />

que <strong>lo</strong>s consumidores consi<strong>de</strong>r<strong>en</strong> intercambiables o sustituibles <strong>en</strong> razón <strong>de</strong> sus<br />

características, su precio o <strong>el</strong> uso que se prevea hacer <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s” 46.<br />

46 Comunicación <strong>de</strong> la Comisión C372, <strong>de</strong> 9 <strong>de</strong> diciembre <strong>de</strong> 1997, r<strong>el</strong>ativa a la <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> mercado <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia a<br />

efectos <strong>de</strong> la normativa comunitaria <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cia.<br />

55


“Según jurispru<strong>de</strong>ncia consolidada, <strong>el</strong> mercado geográfico pertin<strong>en</strong>te compr<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

un área <strong>en</strong> la cual las empresas afectadas participan <strong>en</strong> la oferta y la <strong>de</strong>manda <strong>de</strong><br />

<strong>lo</strong>s productos o servicios pertin<strong>en</strong>tes, las condiciones <strong>de</strong> la compet<strong>en</strong>cia son<br />

similares o sufici<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te homogéneas y pue<strong>de</strong> distinguirse <strong>de</strong> las zonas vecinas<br />

por ser consi<strong>de</strong>rablem<strong>en</strong>te distintas las condiciones <strong>de</strong> la compet<strong>en</strong>cia<br />

preval<strong>en</strong>tes. (...)” 47.<br />

V.1. Mercado r<strong>el</strong>evante geográfico.<br />

Dada la ext<strong>en</strong>sión nacional <strong>de</strong> las concesiones <strong>de</strong> UCTV y, por <strong>lo</strong> tanto <strong>de</strong> la emisión <strong>de</strong><br />

su señal, dado que las re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> VTR ti<strong>en</strong><strong>en</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> gran parte <strong>de</strong> las regiones <strong>de</strong>l<br />

país, y dado que las imputaciones <strong>de</strong> UCTV no se han limitado a un área geográfica<br />

<strong>de</strong>terminada, sino que al conjunto <strong>de</strong> la r<strong>el</strong>ación exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre las dos compañías <strong>de</strong>ntro<br />

<strong>de</strong>l país, consi<strong>de</strong>raremos para estos efectos al mercado r<strong>el</strong>evante geográfico como uno <strong>de</strong><br />

alcance nacional.<br />

V.2. Mercados r<strong>el</strong>evantes <strong>de</strong>l producto y características <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s mismos. Posición<br />

<strong>de</strong> VTR.<br />

V.2.1. Mercado r<strong>el</strong>evante <strong>de</strong> aprovisionami<strong>en</strong>to (“aguas arriba”). ¿Forma la señal<br />

abierta <strong>de</strong> UCTV parte <strong>de</strong> ese mercado?<br />

<strong>En</strong> este mercado interactúan normalm<strong>en</strong>te proveedores <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago que <strong>el</strong>aboran<br />

señales <strong>de</strong>stinadas a ser transmitidas por empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, y estas últimas<br />

empresas. Estos proveedores <strong>en</strong> un número importante <strong>de</strong> casos ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>el</strong> carácter <strong>de</strong><br />

internacionales y se r<strong>el</strong>acionan con las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago <strong>en</strong> cada país <strong>de</strong><br />

que se trata. Algunos <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s son también proveedores nacionales. Los productos que<br />

suministran normalm<strong>en</strong>te están constituidos por canales <strong>de</strong> pago especializados, que<br />

buscan satisfacer necesida<strong>de</strong>s particulares y segm<strong>en</strong>tadas <strong>de</strong> la audi<strong>en</strong>cia. Así, se<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran proveedores <strong>de</strong> canales infantiles (como Disney Chann<strong>el</strong> o Discovery Kids),<br />

<strong>de</strong> p<strong>el</strong>ículas (como HBO o Cinecanal), <strong>de</strong> <strong>de</strong>portes (como ESPN o Fox Sports), <strong>de</strong><br />

cultura (como Discovery Chann<strong>el</strong>, History Chann<strong>el</strong> o National Geographic), <strong>de</strong><br />

noticieros (como BBC, CNN o Fox News), <strong>de</strong> música (como MTV o Zona Latina) o <strong>de</strong><br />

materias más misc<strong>el</strong>áneas (como Gourmet, Discovery Trav<strong>el</strong>, Fox Life o Vía X). D<strong>en</strong>tro<br />

<strong>de</strong> estos proveedores, algunos dirig<strong>en</strong> sus productos a la llamada programación “básica”<br />

<strong>de</strong> las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión pagada, mi<strong>en</strong>tras que otros <strong>lo</strong> hac<strong>en</strong> a la <strong>de</strong>nominada<br />

programación “premium”.<br />

Las r<strong>el</strong>aciones <strong>en</strong>tre proveedores <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago y empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago<br />

son <strong>de</strong> mutuo b<strong>en</strong>eficio: <strong>lo</strong>s proveedores consigu<strong>en</strong> a través <strong>de</strong> las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

<strong>de</strong> pago la distribución, ojalá <strong>lo</strong> más atractiva y eficaz posible, <strong>de</strong> sus productos; y, a su<br />

vez, las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago procuran <strong>lo</strong>grar, a través <strong>de</strong> la contratación <strong>de</strong> las<br />

señales <strong>de</strong> pago, <strong>el</strong> más a<strong>de</strong>cuado mix <strong>de</strong> productos particularm<strong>en</strong>te <strong>el</strong>aborados para<br />

satisfacer necesida<strong>de</strong>s especiales <strong>de</strong> sus cli<strong>en</strong>tes y <strong>lo</strong>grar <strong>de</strong> esta manera competir con la<br />

mayor eficacia posible <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado “aguas abajo”.<br />

47 Directrices <strong>de</strong> la Comisión sobre análisis <strong>de</strong>l mercado y evaluación <strong>de</strong>l peso significativo <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l<br />

marco regulador comunitario <strong>de</strong> las re<strong>de</strong>s y <strong>lo</strong>s servicios <strong>de</strong> comunicaciones <strong>el</strong>ectrónicas”, (2002/C 165/03),<br />

Comisión Europea, C 165/6-31, 11.7.2002.<br />

56


Las r<strong>el</strong>aciones <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s proveedores, así <strong>de</strong>scritos, y las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago<br />

supon<strong>en</strong>, según <strong>el</strong> atractivo <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> que se trate, un pago <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> la empresa <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión al proveedor, <strong>el</strong> que habitualm<strong>en</strong>te se calcula <strong>en</strong> función <strong>de</strong>l número <strong>de</strong><br />

suscriptores que la empresa <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión ti<strong>en</strong>e y qui<strong>en</strong>es a su vez contratarán la<br />

recepción <strong>de</strong> la programación <strong>de</strong>l proveedor <strong>de</strong> que se trata y pagarán por <strong>el</strong>la; y, por<br />

otro lado, como contraprestación para la empresa <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión, prevé que ésta pueda<br />

contratar por sí publicidad para insertarla <strong>en</strong> la señal <strong>de</strong>l proveedor y lucrar <strong>de</strong> <strong>el</strong>la,<br />

si<strong>en</strong>do <strong>el</strong> estándar internacional <strong>en</strong> muchas ocasiones <strong>el</strong> <strong>de</strong> otorgar a la empresa <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión la libertad <strong>de</strong> v<strong>en</strong><strong>de</strong>r por sí dos minutos <strong>de</strong> publicidad por hora <strong>de</strong><br />

programación <strong>de</strong>l proveedor. El<strong>lo</strong>, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> permitirse habitualm<strong>en</strong>te a la empresa <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión, <strong>en</strong> at<strong>en</strong>ción a las responsabilida<strong>de</strong>s legales que asume por la programación, la<br />

<strong>de</strong> ajustar la programación a las exig<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> la normativa legal <strong>de</strong>l país <strong>de</strong> <strong>de</strong>stino (Vg.,<br />

horario <strong>de</strong> mayores y m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> edad, publicidad <strong>de</strong> tabaco o <strong>de</strong> alcohol, publicidad <strong>de</strong><br />

juegos <strong>de</strong> azar, etc.).<br />

Adicionalm<strong>en</strong>te, parte <strong>de</strong> la contraprestación <strong>en</strong>tregada consiste <strong>en</strong> la provisión <strong>de</strong><br />

infraestructura a favor <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s proveedores <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago. <strong>En</strong> efecto, al <strong>en</strong>tregar la<br />

infraestructura, <strong>lo</strong> que hac<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago es distribuir a <strong>lo</strong>s<br />

usuarios finales estos productos –señales y cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> pago-, <strong>lo</strong>s que al no ser señales<br />

abiertas y libres, no están accesibles al público salvo por intermedio <strong>de</strong> un distribuidor<br />

<strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago (<strong>de</strong> ahí que exista disposición a pagar por esa distribución, puesto<br />

que <strong>en</strong> ese caso se trataría <strong>de</strong> un bi<strong>en</strong> escaso). Este servicio ti<strong>en</strong>e variados costos, si<strong>en</strong>do<br />

<strong>lo</strong>s más obvios <strong>lo</strong>s sigui<strong>en</strong>tes: i) costos <strong>de</strong> infraestructura; ii) costo <strong>de</strong> oportunidad <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

uso <strong>de</strong> un bi<strong>en</strong> limitado (ancho <strong>de</strong> banda <strong>de</strong>l cable coaxial); y, iii) costos <strong>de</strong><br />

administración <strong>de</strong>l servicio. <strong>En</strong> un esquema simple, <strong>lo</strong>s costos <strong>de</strong> esa infraestructura son<br />

asumidos por <strong>lo</strong>s usuarios finales que pagan para acce<strong>de</strong>r a <strong>de</strong>terminadas señales y<br />

cont<strong>en</strong>idos, o bi<strong>en</strong> por <strong>lo</strong>s emisores que <strong>de</strong>sean acce<strong>de</strong>r a <strong>de</strong>terminado público. <strong>En</strong> la<br />

realidad, g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te <strong>lo</strong>s costos son asumidos a través <strong>de</strong> acuerdos más complejos, <strong>en</strong><br />

que una parte <strong>de</strong> éstos son soportados por <strong>lo</strong>s usuarios finales a través <strong>de</strong>l pago <strong>de</strong> su<br />

cu<strong>en</strong>ta, mi<strong>en</strong>tras que otra proporción es asumida por <strong>el</strong> proveedor cedi<strong>en</strong>do a VTR<br />

espacio <strong>de</strong> tiempo para v<strong>en</strong><strong>de</strong>r espacio publicitario, o bi<strong>en</strong>, pagando un porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

ingresos que recibe por publicidad.<br />

Si<strong>en</strong>do así las cosas, la pregunta básica que se <strong>de</strong>be resolver es si concesionarias <strong>de</strong><br />

señales abiertas, como UCTV, forman parte <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s proveedores que se interr<strong>el</strong>acionan<br />

con VTR <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> aprovisionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>scrito. La respuesta, nuevam<strong>en</strong>te,<br />

<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> la previa atribución legal <strong>de</strong> titularidad <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos que se haga <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a<br />

las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta. Por eso, inclusive la <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> mercado<br />

r<strong>el</strong>evante para un caso <strong>de</strong> libre compet<strong>en</strong>cia como éste no pue<strong>de</strong> efectuarse sin que se<br />

clarifique la previa atribución <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> discusión. <strong>En</strong> efecto, si es<br />

efectivo, como <strong>lo</strong> señala la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil, que las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta,<br />

por <strong>el</strong> estatuto legal que las rige, no se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran autorizadas para <strong>el</strong>egir qui<strong>en</strong>es <strong>de</strong>ntro<br />

<strong>de</strong>l territorio nacional pue<strong>de</strong>n recibir o no sus señales (<strong>de</strong>recho que sí es un presupuesto<br />

básico <strong>de</strong> las señales <strong>de</strong> pago que por su es<strong>en</strong>cia están <strong>de</strong>stinadas a ser recibidas por un<br />

número “limitado” <strong>de</strong> usuarios) y, como consecu<strong>en</strong>cia, si es cierto que at<strong>en</strong>dida la<br />

normativa legal vig<strong>en</strong>te no pue<strong>de</strong>n cobrar por sus señales, la conclusión sería que no<br />

forman parte <strong>de</strong>l mercado r<strong>el</strong>evante <strong>de</strong> aprovisionami<strong>en</strong>to que <strong>de</strong>scribimos. Y esto es<br />

es<strong>en</strong>cial, por ejemp<strong>lo</strong>, para <strong>de</strong>finir si VTR incurriría o no, como <strong>lo</strong> imputa la<br />

<strong>de</strong>mandante, <strong>en</strong> conductas injustas, <strong>de</strong> “<strong>de</strong>sconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos”, <strong>de</strong><br />

57


“discriminación arbitraria” o <strong>de</strong> “subsidios”. Pues bi<strong>en</strong>, esas son las materias que<br />

precisam<strong>en</strong>te están sometidas a dilucidación jurisdiccional <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil.<br />

VTR cree firmem<strong>en</strong>te, por <strong>lo</strong> que ha explicado <strong>en</strong> las secciones I., II. y III. <strong>de</strong> este<br />

primer otrosí, que las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta no forman parte <strong>de</strong>l mercado<br />

r<strong>el</strong>evante <strong>de</strong> aprovisionami<strong>en</strong>to; que sus señales no constituy<strong>en</strong> bi<strong>en</strong>es que se transan <strong>en</strong><br />

ese mercado; que sus señales no son bi<strong>en</strong>es por <strong>lo</strong> que se pueda cobrar <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado<br />

conexo “aguas abajo” <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago; y, que tales concesionarias no ti<strong>en</strong><strong>en</strong> la<br />

atribución legal básica que califica a un proveedor <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, que consiste <strong>en</strong><br />

<strong>el</strong>aborar sus señales para ser transmitidas a un público “limitado” y que les permite<br />

<strong>de</strong>terminar qui<strong>en</strong>es pue<strong>de</strong>n y qui<strong>en</strong>es no pue<strong>de</strong>n, recibir sus señales.<br />

A la anterior difer<strong>en</strong>cia hay que agregar que, es una práctica comercial usual <strong>el</strong> que, como<br />

contrapartida <strong>de</strong> la adquisición <strong>de</strong> las señales comerciales <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s proveedores <strong>de</strong> pago que<br />

VTR incluye <strong>en</strong> su programación, se le otorgue a <strong>el</strong>la la facultad <strong>de</strong> incorporar publicidad<br />

a la misma (como se ha dicho, ordinariam<strong>en</strong>te, dos minutos por cada hora <strong>de</strong> emisión).<br />

Esa publicidad es v<strong>en</strong>dida y administrada por la misma VTR; y <strong>lo</strong>s ingresos obt<strong>en</strong>idos al<br />

efecto <strong>en</strong>tran al patrimonio <strong>de</strong> VTR. UCTV no ti<strong>en</strong>e <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> conce<strong>de</strong>r a VTR la<br />

administración <strong>de</strong> la publicidad <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> su programación. Se <strong>lo</strong> prohíbe<br />

explícitam<strong>en</strong>te <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong>s 16 <strong>de</strong> la Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>evisión.<br />

“El<strong>lo</strong> no obstante, ninguna concesionaria podrá c<strong>el</strong>ebrar acto o contrato<br />

alguno que implique, legalm<strong>en</strong>te o <strong>de</strong> hecho, facultar a un tercero para que<br />

administre <strong>en</strong> todo o parte <strong>lo</strong>s espacios t<strong>el</strong>evisivos que posea la<br />

concesionaria o se haga uso <strong>de</strong> su <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> transmisión con programas y<br />

publicidad propios. Esta prohibición no obsta a acuerdos puntuales<br />

es<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te transitorios <strong>de</strong>stinados a permitir la transmisión <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminados<br />

ev<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> conjunto, siempre que cada concesionaria mant<strong>en</strong>ga su individualidad<br />

y responsabilidad por la transmisión que se efectúa.”<br />

Muestra <strong>el</strong><strong>lo</strong>, una vez más, que sus señales abiertas y públicas no han sido concebidas<br />

para su comercialización <strong>en</strong> Chile, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que <strong>en</strong> nuestro país las radiofrecu<strong>en</strong>cias que las<br />

conti<strong>en</strong><strong>en</strong> ti<strong>en</strong><strong>en</strong> la calidad <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es nacionales <strong>de</strong> uso público. (Esto explica, por<br />

ejemp<strong>lo</strong>, que la señal internacional <strong>de</strong> TVN sea suministrada por una <strong>en</strong>tidad legal<br />

distinta a TVN, <strong>de</strong>nominada Señal Internacional S.A., puesto que <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que se refiere a<br />

un territorio distinto <strong>de</strong>l chil<strong>en</strong>o, sus señales pasan a carecer <strong>de</strong> la obligatoriedad <strong>de</strong><br />

recepción gratuita que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> Chile).<br />

Esta discusión, acerca <strong>de</strong> la conformación <strong>de</strong> este mercado r<strong>el</strong>evante, no es inédita ante<br />

este H. Tribunal. Precisam<strong>en</strong>te se produjo con motivo <strong>de</strong>l procedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> consulta<br />

que dio lugar a la Resolución 01. Así <strong>en</strong> la Resolución 01, quedó constancia <strong>en</strong> la parte<br />

expositiva, al evaluarse las condiciones que se impondrían a VTR <strong>en</strong> sus r<strong>el</strong>aciones con<br />

sus proveedores, <strong>de</strong> la difer<strong>en</strong>cia exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> trato a ser dado a las concesionarias<br />

<strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta y a <strong>lo</strong>s proveedores <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago, y <strong>el</strong><strong>lo</strong> precisam<strong>en</strong>te por las<br />

difer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> estatutos legales aplicables, y, a<strong>de</strong>más, porque se <strong>en</strong>contraba vig<strong>en</strong>te a esa<br />

fecha <strong>el</strong> mismo procedimi<strong>en</strong>to civil aún p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>en</strong> que se discute la titularidad <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

<strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> UCTV y TVN. Dicha difer<strong>en</strong>cia luego fue recogida <strong>en</strong> las condiciones<br />

establecidas por este H. Tribunal <strong>en</strong> <strong>lo</strong> referido a las r<strong>el</strong>aciones <strong>en</strong>tre VTR y sus<br />

proveedores; esto es, precisam<strong>en</strong>te, <strong>lo</strong>s proveedores <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago. <strong>En</strong> efecto, <strong>en</strong> la<br />

página 22 <strong>de</strong> la m<strong>en</strong>cionada Resolución 01, se pue<strong>de</strong> leer, refiriéndose a las<br />

58


observaciones que las consultantes hicieron fr<strong>en</strong>te a las condiciones que la Fiscalía<br />

Nacional Económica (“FNE”) sugirió para la aprobación <strong>de</strong> la fusión:<br />

“A LA RESTRICCIÓN 6 [propuesta por la Fiscalía Nacional Económica], que<br />

dispone que la empresa fusionada <strong>de</strong>berá estar impedida <strong>de</strong> usar su po<strong>de</strong>r<br />

monopsónico sobre terceros programadores nacionales que v<strong>en</strong>dan señales o<br />

producciones <strong>de</strong> TV pagada, para negar injustificadam<strong>en</strong>te la compra, u ofrecer<br />

un precio que no t<strong>en</strong>ga r<strong>el</strong>ación con las condiciones competitivas <strong>de</strong>l mercado.<br />

No ti<strong>en</strong><strong>en</strong> objeción <strong>en</strong> cuanto a que la empresa fusionada esté impedida <strong>de</strong> negar<br />

la compra <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>idos producidos <strong>en</strong> <strong>el</strong> país, <strong>de</strong> manera injustificada e<br />

incurri<strong>en</strong>do <strong>en</strong> una discriminación arbitraria adversa con respecto a las<br />

condiciones que aplique a la g<strong>en</strong>eralidad <strong>de</strong> tales proveedores <strong>en</strong> situación<br />

aná<strong>lo</strong>ga. Lo anterior, <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dido, a<strong>de</strong>más, <strong>de</strong> que esta restricción no<br />

implica la obligación <strong>de</strong> pagar a <strong>lo</strong>s canales abiertos por la transmisión <strong>de</strong><br />

sus cont<strong>en</strong>idos, ni tampoco por <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> empresas competidoras <strong>de</strong> la<br />

empresa fusionada o proveedoras <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> ev<strong>en</strong>tos específicos tales<br />

como fútbol, así como que tampoco constituye una obligación “must carry”.”<br />

Luego <strong>en</strong> la página 26, refiriéndose este H. Tribunal a las observaciones efectuadas por<br />

la FNE al traslado evacuado por las consultantes, se <strong>de</strong>ja constancia <strong>de</strong> la sigui<strong>en</strong>te<br />

opinión <strong>de</strong> la FNE:<br />

“Aña<strong>de</strong> [la FNE] que las consultantes interpretan la condición referida al uso <strong>de</strong><br />

po<strong>de</strong>r monopsónico sobre terceros programadores nacionales, <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong><br />

que ‘no implican la obligación <strong>de</strong> pagar a <strong>lo</strong>s canales abiertos por la<br />

transmisión <strong>de</strong> sus cont<strong>en</strong>idos ni tampoco por <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> empresas<br />

competidoras <strong>de</strong> la empresa fusionada o proveedoras <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> ev<strong>en</strong>tos<br />

específicos, tales como fútbol, conciertos, así como tampoco constituye la<br />

obligación <strong>de</strong> “must carry”.<br />

A este respecto señala que <strong>el</strong> informe evacuado por <strong>el</strong>la no se pronuncia<br />

sobre las r<strong>el</strong>aciones o ev<strong>en</strong>tuales litigios que pudieran surgir <strong>de</strong> la r<strong>el</strong>ación<br />

<strong>en</strong>tre canales abiertos y la empresa fusionada. Asimismo, <strong>en</strong> cuanto a <strong>lo</strong>s<br />

ev<strong>en</strong>tos específicos, no <strong>de</strong>be compr<strong>en</strong><strong>de</strong>rse <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> este concepto a <strong>lo</strong>s canales<br />

temáticos, ni tampoco se ha planteado una obligación <strong>de</strong> tipo “must carry”.”<br />

(Énfasis agregado).<br />

Finalm<strong>en</strong>te, recogi<strong>en</strong>do las prev<strong>en</strong>ciones anteriores, <strong>en</strong> la parte resolutiva <strong>de</strong> la<br />

Resolución 01, estableció la sigui<strong>en</strong>te condición para aprobar la fusión:<br />

“QUINTA. Se prohíbe a la empresa fusionada usar su po<strong>de</strong>r <strong>de</strong> mercado sobre<br />

terceros programadores que v<strong>en</strong>dan señales o producciones <strong>de</strong> TV<br />

pagada, para negar injustificadam<strong>en</strong>te la compra, u ofrecer por <strong>el</strong>las un precio<br />

que no t<strong>en</strong>ga r<strong>el</strong>ación con las condiciones <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l mercado.”<br />

Lo anterior <strong>de</strong>ja <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia que este H. Tribunal, conoci<strong>en</strong>do <strong>de</strong> las difer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong><br />

estatutos aplicables a las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta y a <strong>lo</strong>s proveedores <strong>de</strong><br />

señales <strong>de</strong> pago, al establecer <strong>el</strong> concepto <strong>de</strong> “compra” <strong>de</strong> señales o producciones, al<br />

fijar condiciones r<strong>el</strong>ativas al pago por las señales <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s proveedores o reglar otros<br />

requisitos comerciales <strong>de</strong> esa compra, limitó sus exig<strong>en</strong>cias a las r<strong>el</strong>aciones que puedan<br />

existir <strong>en</strong>tre VTR y <strong>lo</strong>s “terceros programadores que v<strong>en</strong>dan señales o producciones <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión pagada”. Tal obviam<strong>en</strong>te no es <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> UCTV, con <strong>lo</strong> que se reafirma que<br />

UCTV no forma parte <strong>de</strong>l mercado <strong>de</strong> aprovisionami<strong>en</strong>to que ahora <strong>de</strong>scribimos. Así<br />

fue <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dido por este H. Tribunal <strong>en</strong> su oportunidad.<br />

59


La jurispru<strong>de</strong>ncia comparada, al analizar <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> provisión <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>idos,<br />

también ha difer<strong>en</strong>ciado <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s proveedores <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago y <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión abierta (o libre). Así <strong>en</strong> una reci<strong>en</strong>te fusión la Comisión Europea <strong>de</strong>cidió:<br />

“37. Estos mercados intermedios juntan a productores <strong>de</strong> canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión y<br />

distribuidores <strong>de</strong> servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión pagada. Las <strong>de</strong>cisiones <strong>de</strong> la Comisión han<br />

difer<strong>en</strong>ciado <strong>de</strong> manera consist<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión libre y canales <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago. Esta distinción se basa <strong>principal</strong>m<strong>en</strong>te <strong>en</strong> las difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong>tre sus<br />

mo<strong>de</strong><strong>lo</strong>s <strong>de</strong> financiami<strong>en</strong>to. Los canales libres se financian <strong>principal</strong>m<strong>en</strong>te por <strong>lo</strong>s<br />

ingresos <strong>de</strong> publicidad (<strong>lo</strong>s canales públicos pue<strong>de</strong>n financiarse también por<br />

fondos públicos), mi<strong>en</strong>tras que <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago se financian<br />

<strong>principal</strong>m<strong>en</strong>te por tarifas pagadas por <strong>lo</strong>s distribuidores.<br />

38. La difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> remuneración <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que respecta a <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago y<br />

<strong>lo</strong>s canales libres, afecta <strong>principal</strong>m<strong>en</strong>te a <strong>lo</strong>s distribuidores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión, que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> que<br />

soportar costos só<strong>lo</strong> para la distribución <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago (la tarifa que<br />

pagan al productor o, <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> canales opcionales, las tarifas pagadas por <strong>lo</strong>s cli<strong>en</strong>tes<br />

son compartidos por <strong>el</strong> productor y <strong>el</strong> cli<strong>en</strong>te), <strong>en</strong> cuanto la distribución <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales<br />

libres no les cuesta nada. Así, <strong>en</strong> <strong>el</strong> lado <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda, i.e. para <strong>lo</strong>s distribuidores <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión, estos dos tipos <strong>de</strong> canales no son sustitutos. <strong>En</strong> <strong>lo</strong> que respecta la<br />

sustitución <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> lado <strong>de</strong> la oferta, no todos <strong>lo</strong>s productores pue<strong>de</strong>n alterar <strong>el</strong> sistema<br />

<strong>de</strong> financiami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> su canal, y <strong>en</strong> cualquier caso esto tomaría tiempo e implicaría un<br />

riesgo substancial. La transformación <strong>de</strong> un canal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago <strong>en</strong> un canal libre<br />

implica riesgos consi<strong>de</strong>rables. El canal <strong>de</strong>be t<strong>en</strong>er una reputación sufici<strong>en</strong>te para atraer<br />

auspiciadores y <strong>de</strong>be <strong>en</strong> <strong>lo</strong> posible t<strong>en</strong>er un bu<strong>en</strong> respaldo publicitario. A<strong>de</strong>más, <strong>el</strong><br />

mercado <strong>de</strong> la publicidad no es ilimitado y por <strong>lo</strong> tanto no pue<strong>de</strong> financiar un número<br />

infinito <strong>de</strong> canales. […]<br />

39. Por último, <strong>lo</strong>s canales “libres”, que operan a través <strong>de</strong> sus ingresos <strong>en</strong> publicidad son,<br />

<strong>en</strong> principio transportados por todos <strong>lo</strong>s distribuidores, a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un número<br />

significativo <strong>de</strong> canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, respecto <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cuales <strong>lo</strong>s distribuidores<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong>rechos exclusivos (<strong>en</strong> la actualidad só<strong>lo</strong> <strong>el</strong> grupo Canal+). Así, mi<strong>en</strong>tras sirv<strong>en</strong><br />

para aum<strong>en</strong>tar <strong>lo</strong>s servicios ofrecidos por <strong>lo</strong>s distribuidores <strong>de</strong> canales <strong>de</strong> pago, <strong>en</strong><br />

particular aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión DSL, <strong>lo</strong>s programas ofrecidos por <strong>lo</strong>s<br />

canales libres no son <strong>de</strong>l tipo que puedan permitir a <strong>lo</strong>s distribuidores hacer<br />

ofertas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión pagada que sean <strong>lo</strong> sufici<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te atractivas para g<strong>en</strong>erar<br />

sufici<strong>en</strong>tes ganancias” 48 .<br />

Por último, y confirmando <strong>lo</strong> señalado <strong>en</strong> este punto, UCTV sí pue<strong>de</strong> formar parte <strong>de</strong>l<br />

mercado <strong>de</strong> proveedores <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago, y así <strong>lo</strong> hace, cuando <strong>lo</strong> que ofrece a VTR<br />

es una programación distinta a la que constituye su señal <strong>de</strong> libre recepción<br />

precisam<strong>en</strong>te, cuando ofrece una programación <strong>de</strong> pago. <strong>En</strong> este caso actúa como<br />

cualquier proveedor <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago y VTR le da <strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> tal. Por eso es que,<br />

por ejemp<strong>lo</strong>, cuando UCTV ha <strong>el</strong>aborado cont<strong>en</strong>idos especiales para la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong><br />

pago, VTR ha contratado con <strong>el</strong>la la transmisión <strong>de</strong> esos cont<strong>en</strong>idos específicos. Tal fue<br />

<strong>el</strong> caso <strong>de</strong> la programación complem<strong>en</strong>taria al Festival <strong>de</strong> la Canción <strong>de</strong> Viña <strong>de</strong>l Mar<br />

que <strong>el</strong>aboró UCTV durante <strong>el</strong> verano <strong>de</strong>l año pasado, cuya transmisión por VTR se<br />

48 Caso COMP/M. 4504 SFR/T<strong>el</strong>e 2 France. Traducción propia <strong>de</strong>l inglés: “37. These intermediate markets bring<br />

together TV chann<strong>el</strong> producers and distributors of pay-TV services. Commission <strong>de</strong>cisions have consist<strong>en</strong>tly drawn a<br />

distinction betwe<strong>en</strong> free and pay TV chann<strong>el</strong>s. This distinction is based manly on the differ<strong>en</strong>ces betwe<strong>en</strong> the<br />

financial mo<strong>de</strong>ls of these chann<strong>el</strong>s. The free chann<strong>el</strong>s are chiefly financed by advertising rev<strong>en</strong>ues (public chann<strong>el</strong>s<br />

may also be financed by public funds) whereas pay-TV chann<strong>el</strong>s are mainly financed by the fees paid by distributors.<br />

38. The differ<strong>en</strong>ce in remuneration as regards pay –TV chann<strong>el</strong> and free chann<strong>el</strong>s affects mainly TV distributors, who<br />

have to bear a cost only for distribution of pay-TV chann<strong>el</strong>s (the fee they pay the producer or, in the case of optional<br />

chann<strong>el</strong>s, the fees paid by the customer are shared betwe<strong>en</strong> the producer and distributor), since distribution of the<br />

free chann<strong>el</strong>s costs them nothing. Thus, on the <strong>de</strong>mand si<strong>de</strong>, i.e. for TV distributors, these two types of chann<strong>el</strong> are<br />

not substitutable. As regards supply-si<strong>de</strong> substitutability, not all producers can alter the financial mo<strong>de</strong>l of their<br />

chann<strong>el</strong>, and in any case this would take time and involves consi<strong>de</strong>rable risks. The chann<strong>el</strong> must be suffici<strong>en</strong>tly<br />

reputable to attract advertisers and should preferably have good advertising back-up. Furthermore, the advertising<br />

market is not inexhaustible and therefore cannot finance and infinite number of chann<strong>el</strong>s. […]<br />

39. Lastly, the ‘free’ chann<strong>el</strong>s, which operate through advertising rev<strong>en</strong>ues, are in principle broadcast by all the<br />

distributors, unlike a significant number of pay-TV chann<strong>el</strong>s to which distributors have exclusive rights (curr<strong>en</strong>tly<br />

only the Canal+ group). Thus, while they serve to <strong>en</strong>hance the services offered by pay-TV distributors, in particular<br />

those of DSL TV operators, the programmes offered by the free chann<strong>el</strong>s are not of a kind <strong>en</strong>abling distributors to<br />

provi<strong>de</strong> pay-TV offerings that are suffici<strong>en</strong>tly attractive to g<strong>en</strong>erate <strong>en</strong>ough profit”.<br />

60


acordó <strong>en</strong>tre las partes <strong>el</strong> 20 <strong>de</strong> febrero <strong>de</strong> 2007, por medio <strong>de</strong> un contrato que se<br />

acompaña <strong>en</strong> <strong>el</strong> segundo otrosí, <strong>el</strong> que conti<strong>en</strong>e, <strong>en</strong>tre otros, <strong>lo</strong>s sigui<strong>en</strong>tes aspectos<br />

r<strong>el</strong>evantes que dan cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> cómo <strong>en</strong> ese particular caso <strong>lo</strong> que ofreció UCTV fue una<br />

señal <strong>de</strong> pago:<br />

“1. Objeto. UCTV suministrará <strong>en</strong> forma exclusiva a VTR ciertos cont<strong>en</strong>idos<br />

t<strong>el</strong>evisivos correspondi<strong>en</strong>tes a una señal especial <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong>nominada ‘Señal<br />

II <strong>de</strong>l Festival <strong>de</strong> Viña’ (la ‘Señal’), la que consistirá <strong>en</strong> una programación especial<br />

que cubrirá <strong>en</strong> directo ciertos aspectos <strong>de</strong>l Festival distintos <strong>de</strong> aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s que<br />

formarán parte <strong>de</strong> las transmisiones g<strong>en</strong>erales <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

<strong>de</strong> libre recepción. La Señal será suministrada por UCTV diariam<strong>en</strong>te durante la<br />

realización <strong>de</strong>l Festival, <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s días 21 y 26 <strong>de</strong> febrero <strong>de</strong> 2007, ambos inclusive,<br />

com<strong>en</strong>zando a las 21:00 horas <strong>de</strong> cada día y hasta transcurridos al m<strong>en</strong>os 30<br />

minutos <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l término <strong>de</strong> cada jornada.<br />

Precios. Como contraprestación por <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos contemplados <strong>en</strong> la pres<strong>en</strong>te<br />

Carta Acuerdo, VTR pagará a UCTV <strong>lo</strong>s sigui<strong>en</strong>tes precios (...).<br />

Publicidad. VTR t<strong>en</strong>drá <strong>de</strong>recho a insertar, librem<strong>en</strong>te y sin limitación,<br />

publicidad y/o avisos. A fin <strong>de</strong> facilitar <strong>el</strong> ejercicio <strong>de</strong> este <strong>de</strong>recho, UCTV<br />

comunicará la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la Señal a <strong>lo</strong>s actuales auspiciadores <strong>de</strong>l Festival, a fin<br />

<strong>de</strong> que VTR pueda contactar<strong>lo</strong>s directam<strong>en</strong>te y ofrecerles <strong>en</strong> forma prefer<strong>en</strong>te la<br />

inserción <strong>de</strong> publicidad y/o avisos”.<br />

<strong>En</strong> cuanto a la posición <strong>de</strong> VTR como <strong>de</strong>mandante <strong>en</strong> este mercado, al estar<br />

directam<strong>en</strong>te vinculada a su posición como ofer<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado conexo <strong>de</strong> la<br />

t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, trataremos <strong>el</strong> punto <strong>en</strong> la sección sigui<strong>en</strong>te. Só<strong>lo</strong> a<strong>de</strong>lantaremos que<br />

la evolución que ha mostrado <strong>el</strong> mercado <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s últimos tres años <strong>de</strong>ja <strong>en</strong> total evi<strong>de</strong>ncia<br />

que VTR no ti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> <strong>el</strong> mismo una posición <strong>de</strong> aqu<strong>el</strong>la que resulta preocupante para <strong>lo</strong>s<br />

efectos <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia.<br />

<strong>En</strong> suma, <strong>en</strong> su calidad <strong>de</strong> concesionaria <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, UCTV no forma parte <strong>de</strong>l<br />

mercado r<strong>el</strong>evante <strong>de</strong> aprovisionami<strong>en</strong>to al que nos hemos referido, y resulta que es <strong>en</strong><br />

esa precisa calidad que <strong>el</strong>la pres<strong>en</strong>ta la Demanda. Ahora, <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que se refiere a las<br />

r<strong>el</strong>aciones que VTR manti<strong>en</strong>e con las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta que son<br />

recibidas por sus re<strong>de</strong>s, r<strong>el</strong>aciones que, por todos <strong>lo</strong>s fundam<strong>en</strong>tos <strong>en</strong>tregados, no<br />

po<strong>de</strong>mos calificar que se <strong>de</strong>n <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> un “mercado <strong>de</strong> aprovisionami<strong>en</strong>to”, <strong>lo</strong> cierto es<br />

que <strong>el</strong>las se dan <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s mismos términos <strong>en</strong> que se dan respecto <strong>de</strong> UCTV: constituy<strong>en</strong><br />

una recepción libre, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire, salvo cuando las propias concesionarias solicitan a<br />

VTR la recepción <strong>de</strong> sus señales <strong>de</strong>s<strong>de</strong> satélites (como <strong>lo</strong> ha hecho UCTV) por la vía <strong>de</strong><br />

<strong>en</strong>tregar a VTR <strong>lo</strong>s pertin<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>scodificadores.<br />

V.2.2. Mercado <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago (“aguas abajo”).<br />

Des<strong>de</strong> la perspectiva <strong>de</strong> la r<strong>el</strong>ación con <strong>lo</strong>s consumidores, existe <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> la<br />

t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago. Se trata <strong>de</strong>l mercado <strong>en</strong> <strong>el</strong> cual ciertas empresas, a través <strong>de</strong> distintas<br />

tecno<strong>lo</strong>gías (Vg., a través <strong>de</strong> cable coaxial, <strong>de</strong> satélite, <strong>de</strong> microondas, y t<strong>el</strong>evisión vía<br />

Internet, creci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> futuro cercano), compit<strong>en</strong> ofreci<strong>en</strong>do a <strong>lo</strong>s consumidores<br />

paquetes <strong>de</strong> programación t<strong>el</strong>evisiva, a<strong>de</strong>cuados a sus intereses, que <strong>lo</strong>s consumidores<br />

contratan, pagando por <strong>el</strong><strong>lo</strong>. Las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, a través <strong>de</strong> sus<br />

infraestructuras o tecno<strong>lo</strong>gías contratadas, hac<strong>en</strong> llegar las programaciones adquiridas a<br />

<strong>lo</strong>s hogares <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s usuarios, a través <strong>de</strong> cables u otros equipami<strong>en</strong>tos adosados al<br />

t<strong>el</strong>evisor <strong>de</strong> éstos. Modalida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> la oferta <strong>de</strong> las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago son <strong>lo</strong>s<br />

paquetes <strong>de</strong> programación “básica”, “premium”, “pay per view”, o “a la carta”.<br />

61


La tecno<strong>lo</strong>gía <strong>de</strong> la que dispongan las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago es es<strong>en</strong>cial para<br />

<strong>de</strong>terminar la mayor o m<strong>en</strong>or capacidad y ductilidad que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> para ofrecer distintos<br />

tipos <strong>de</strong> programaciones: así mi<strong>en</strong>tras una empresa <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión por cable con<br />

tecno<strong>lo</strong>gía analógica t<strong>en</strong>drá restricciones técnicas para ofrecer más <strong>de</strong> un número<br />

limitado <strong>de</strong> cerca <strong>de</strong> 60 canales, una empresa <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión sat<strong>el</strong>ital o <strong>de</strong> cable con<br />

tecno<strong>lo</strong>gía digital, t<strong>en</strong>drá capacidad <strong>de</strong> <strong>en</strong>tregar un número sustancialm<strong>en</strong>te mayor <strong>de</strong><br />

señales; <strong>de</strong> la misma manera que la tecno<strong>lo</strong>gía digital <strong>en</strong>trega a las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

<strong>de</strong> pago la posibilidad <strong>de</strong> <strong>en</strong>tregar a sus usuarios mayor diversidad <strong>de</strong> programación, <strong>de</strong><br />

libertad para <strong>el</strong> consumidor <strong>de</strong> <strong>de</strong>finir esa programación y mayor interactividad. El<strong>lo</strong><br />

resulta <strong>en</strong> inc<strong>en</strong>tivos r<strong>el</strong>evantes para que las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago inviertan <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>sarrollar sus re<strong>de</strong>s, hacerlas crecer e incorporar <strong>en</strong> <strong>el</strong>las tecno<strong>lo</strong>gía <strong>de</strong> punta.<br />

<strong>En</strong> este mercado, las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago compit<strong>en</strong> por las prefer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong><br />

<strong>lo</strong>s cli<strong>en</strong>tes por la vía <strong>de</strong> ofrecerles <strong>el</strong> más a<strong>de</strong>cuado y atractivo mix <strong>de</strong> programación (la<br />

que requiere por <strong>el</strong><strong>lo</strong> ser variada y equilibrada <strong>de</strong> acuerdo a <strong>lo</strong>s intereses <strong>de</strong> la mayoría <strong>de</strong><br />

<strong>lo</strong>s usuarios); cont<strong>en</strong>idos exclusivos; tecno<strong>lo</strong>gías que facilit<strong>en</strong> la contratación <strong>de</strong> ev<strong>en</strong>tos<br />

especiales o a la carta; mejores precios; y at<strong>en</strong>ción al cli<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre otros.<br />

Pues bi<strong>en</strong>, nuevam<strong>en</strong>te cabe preguntarse si, como parece dar<strong>lo</strong> a <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r la Demanda a<br />

fojas 10, UCTV es competidor <strong>de</strong> VTR <strong>en</strong> este mercado. Pues bi<strong>en</strong>, parece ser, <strong>de</strong><br />

acuerdo a <strong>lo</strong> que ha resu<strong>el</strong>to este H. Tribunal, que la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago y la t<strong>el</strong>evisión<br />

abierta no compit<strong>en</strong> <strong>en</strong> un mismo mercado por captar <strong>el</strong> consumo por servicios <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión. Así, <strong>en</strong> la Resolución 01 se concluyó:<br />

“i) TV por cable y TV abierta.<br />

Cuando se analizan estos dos servicios, es posible apreciar que exist<strong>en</strong> <strong>en</strong>tre <strong>el</strong><strong>lo</strong>s<br />

notorias difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> la cantidad <strong>de</strong> canales que ofrec<strong>en</strong> y <strong>en</strong> las temáticas <strong>de</strong> sus<br />

parrillas programáticas. La TV abierta, como ya se dijo, ti<strong>en</strong>e una cantidad m<strong>en</strong>or<br />

<strong>de</strong> canales con una programación diaria variada, mi<strong>en</strong>tras que <strong>el</strong> cable ofrece una<br />

gran cantidad <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s, varios <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cuales se <strong>de</strong>dican <strong>en</strong> forma exclusiva a una<br />

<strong>de</strong>terminada temática (estr<strong>en</strong>os, música, <strong>de</strong>portes, noticias internacionales,<br />

historia, etc.). A<strong>de</strong>más, qui<strong>en</strong>es disfrutan <strong>de</strong> TV por cable acce<strong>de</strong>n a <strong>de</strong>terminadas<br />

p<strong>el</strong>ículas o ev<strong>en</strong>tos, con anticipación a qui<strong>en</strong>es só<strong>lo</strong> acce<strong>de</strong>n a la TV pública.<br />

La TV por cable ofrece, <strong>en</strong> todos <strong>lo</strong>s horarios, cont<strong>en</strong>idos variados <strong>en</strong> sus<br />

distintos canales y su programación, abarca continuadam<strong>en</strong>te las 24 horas <strong>de</strong>l día,<br />

<strong>lo</strong> que no es atribuible a la TV abierta. A<strong>de</strong>más, <strong>el</strong> tiempo <strong>de</strong>dicado a las tandas<br />

publicitarias es mucho mayor <strong>en</strong> la TV abierta.<br />

Así también <strong>el</strong> expedi<strong>en</strong>te conti<strong>en</strong>e una <strong>en</strong>cuesta <strong>de</strong>l Consejo Nacional <strong>de</strong><br />

T<strong>el</strong>evisión <strong>en</strong> la que un 66,2% <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>en</strong>cuestados aduce razones económicas para<br />

no contratar TV cable.<br />

<strong>En</strong> <strong>de</strong>finitiva, la TV cable y la TV abierta son productos diversos toda vez<br />

que pose<strong>en</strong> grillas programáticas difer<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> cuanto a cantidad,<br />

variedad, especialidad y oportunidad. La TV pagada es percibida por <strong>lo</strong>s<br />

consumidores como un producto distinto <strong>de</strong> la TV abierta y muestran una<br />

disposición a pagar una cantidad consi<strong>de</strong>rable <strong>de</strong> dinero por acce<strong>de</strong>r a <strong>el</strong>la,<br />

in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> horas que <strong>de</strong>stin<strong>en</strong> a su uso, que es<br />

r<strong>el</strong>ativam<strong>en</strong>te m<strong>en</strong>or que <strong>el</strong> que <strong>de</strong>dican a la TV abierta.<br />

Pue<strong>de</strong> existir una sustituibilidad ocasional <strong>en</strong>tre programas <strong>de</strong> TV abierta y <strong>de</strong> TV<br />

cable, pero este último producto, mirado como un conjunto, no es sustituible por<br />

la TV abierta <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> punto <strong>de</strong> vista <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda”.<br />

Asimismo, muy reci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te, este abril <strong>de</strong> 2008, la FNE analizando <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> la<br />

t<strong>el</strong>evisión “aguas abajo”, concluyó <strong>lo</strong> mismo:<br />

62


“34. Por otro lado, esta Fiscalía consi<strong>de</strong>ra, <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que a TV pagada respecta, que<br />

éste correspon<strong>de</strong> a un mercado <strong>de</strong> producto difer<strong>en</strong>te al <strong>de</strong> la TV abierta o al <strong>de</strong>l<br />

cine, in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>de</strong> la plataforma empleada para proveer <strong>el</strong> servicio” 49.<br />

<strong>En</strong> la experi<strong>en</strong>cia comparada también se han consi<strong>de</strong>rado como mercados diversos <strong>lo</strong>s<br />

mercados <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta y pagada <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la perspectiva <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes. Así,<br />

<strong>en</strong> la <strong>de</strong>cisión <strong>de</strong> la Comisión Europea antes citada se señala:<br />

“45. La práctica consist<strong>en</strong>te <strong>de</strong> la Comisión, que ha sido confirmada por una<br />

<strong>de</strong>cisión reci<strong>en</strong>te, ha sido la <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rar la distribución [a <strong>lo</strong>s consumidores<br />

finales] <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago y t<strong>el</strong>evisión libre como dos mercados separados. El<br />

<strong>principal</strong> argum<strong>en</strong>to expuesto <strong>en</strong> sust<strong>en</strong>to <strong>de</strong> esta difer<strong>en</strong>ciación es la manera<br />

distinta <strong>en</strong> que estos dos tipos <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión se financian. La t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago<br />

establece una r<strong>el</strong>ación comercial <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> distribuidor <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión y la audi<strong>en</strong>cia,<br />

mi<strong>en</strong>tras que la t<strong>el</strong>evisión libre só<strong>lo</strong> establece una r<strong>el</strong>ación <strong>en</strong>tre ésta y <strong>lo</strong>s<br />

auspiciadores. De manera similar, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la perspectiva <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

t<strong>el</strong>espectadores, mi<strong>en</strong>tras existe una interacción innegable <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s dos<br />

mercados <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión, pue<strong>de</strong> establecerse una distinción basada <strong>en</strong> si la<br />

oferta <strong>de</strong> servicio <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión se recibe sin un costo específico o si es<br />

resultado <strong>de</strong> una suscripción que permite <strong>el</strong> acceso a cierta programación<br />

que no estaría disponible <strong>de</strong> otra forma. Las ofertas <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago y<br />

<strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión libre, <strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia, no son sustitutas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la perspectiva <strong>de</strong> la<br />

<strong>de</strong>manda. La investigación <strong>de</strong>l caso concreto no <strong>de</strong>safía esta distinción básica” 50.<br />

Habiéndose ya <strong>de</strong>finido <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, es muy r<strong>el</strong>evante señalar que<br />

la Demanda <strong>de</strong>recham<strong>en</strong>te hace un análisis alejado <strong>de</strong> la realidad <strong>de</strong>l mismo cuando<br />

pret<strong>en</strong><strong>de</strong> hacer creer que, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la fecha <strong>de</strong> la Resolución 01 hasta este mom<strong>en</strong>to, la<br />

participación <strong>de</strong> VTR se habría modificado <strong>en</strong> forma “muy discreta”. Esta parte, H.<br />

Tribunal, no calificaría <strong>de</strong> “muy discreta” una evolución <strong>de</strong>l mercado que se ha<br />

caracterizado porque só<strong>lo</strong> <strong>en</strong> tres años (<strong>de</strong>s<strong>de</strong> marzo <strong>de</strong> 2005, cuando se dictó <strong>el</strong><br />

cúmplase <strong>de</strong> la Resolución 01 hasta la fecha), VTR ha perdido cerca <strong>de</strong> 20 puntos<br />

porc<strong>en</strong>tuale 51 <strong>de</strong> participación <strong>de</strong> mercado; se pudo <strong>de</strong>sarrollar sin trabas un competidor<br />

pequeño como Zap; luego se han incorporado al mercado competidores <strong>de</strong>l tamaño <strong>de</strong><br />

T<strong>el</strong>efónica y T<strong>el</strong>mex, ésta adquiri<strong>en</strong>do a Zap; se ha <strong>de</strong>sarrollado la tecno<strong>lo</strong>gía digital, la<br />

programación pay per view <strong>en</strong>tre otros; se han reducido <strong>lo</strong>s precios; las promociones por<br />

obt<strong>en</strong>er las prefer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s consumidores abundan, etc. Cabe notar <strong>en</strong> este punto las<br />

sustanciales rebajas <strong>de</strong> precios que han pres<strong>en</strong>tado <strong>lo</strong>s servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión por satélite,<br />

y las ofertas con que se han publicitado, <strong>lo</strong> que sumado a sus características <strong>de</strong> ubicuidad<br />

y a su tecno<strong>lo</strong>gía digital, <strong>lo</strong>s han hecho ser competitivos actualm<strong>en</strong>te con la tecno<strong>lo</strong>gía <strong>de</strong><br />

cable coaxial <strong>de</strong> VTR Haci<strong>en</strong>do un símil, H. Tribunal, <strong>lo</strong> que a VTR le ha tomado más<br />

<strong>de</strong> 10 años <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>efonía <strong>lo</strong>cal (se <strong>de</strong>moró <strong>en</strong>tre 1997 y 2008 para<br />

alcanzar un 16% <strong>de</strong>l mismo), T<strong>el</strong>efónica <strong>lo</strong> hizo <strong>en</strong> dos <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong><br />

49 Pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> la Fiscalía Nacional Económica <strong>de</strong> fecha 1 <strong>de</strong> abril <strong>de</strong> 2008, <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong>l Juicio Rol N°138-2007,<br />

“T<strong>el</strong>sur S.A con VTR Banda Ancha Chile S.A.”<br />

50 Caso COMP/M. 4504 SFR/T<strong>el</strong>e 2 France. Traducción propia <strong>de</strong>l inglés <strong>de</strong> <strong>lo</strong> sigui<strong>en</strong>te: “45. The Commission’s<br />

consist<strong>en</strong>t practice, which was confirmed by a rec<strong>en</strong>t <strong>de</strong>cision, has be<strong>en</strong> to consi<strong>de</strong>r distribution of pay TV and free<br />

TV as two separate product markets. The main argum<strong>en</strong>t put forward in support of this breakdown is the differ<strong>en</strong>t<br />

type of financing of these two types of TV. Pay TV establishes a commercial r<strong>el</strong>ationship betwe<strong>en</strong> the TV distributor<br />

and the viewer whereas free TV only establishes a r<strong>el</strong>ationship betwe<strong>en</strong> the TV distributor and the advertisers.<br />

Similarly, from the viewer’s standpoint, while there is un<strong>de</strong>niably interaction betwe<strong>en</strong> the two TV markets, a<br />

distinction can be drawn based on whether the TV service offering is received for no specified cost or is the result of<br />

subscription al<strong>lo</strong>wing access to certain programmes not otherwise available. Pay-TV and free-TV service offerings<br />

are therefore not very substitutable from the standpoint of <strong>de</strong>mand. The investigation of the case at hand does not<br />

chall<strong>en</strong>ge this basic distinction”.<br />

51 El <strong>de</strong>talle numérico se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra más a<strong>de</strong>lante.<br />

63


pago (ingresó <strong>el</strong> 2006 y ti<strong>en</strong>e ya un 17% <strong>de</strong>l mercado): eso da cu<strong>en</strong>ta, ni más ni m<strong>en</strong>os,<br />

<strong>de</strong> la pl<strong>en</strong>a <strong>de</strong>safiabilidad <strong>de</strong>l mismo.<br />

<strong>En</strong> efecto, <strong>en</strong> cuanto a la evolución <strong>en</strong> la participación <strong>de</strong> mercado <strong>de</strong> VTR, cabe señalar<br />

que, <strong>en</strong> <strong>el</strong> mom<strong>en</strong>to previo a la fusión <strong>en</strong>tre VTR BA y MI, según quedó constancia <strong>en</strong><br />

<strong>el</strong> expedi<strong>en</strong>te, la participación <strong>de</strong> VTR <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> la distribución <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong><br />

pago era <strong>de</strong> 58%, mi<strong>en</strong>tras que la <strong>de</strong> MI alcanzaba 30%. El 12% restante se <strong>en</strong>contraba<br />

r<strong>el</strong>ativam<strong>en</strong>te atomizado. Hoy <strong>en</strong> día, luego <strong>de</strong> producida la fusión, las condiciones <strong>de</strong><br />

mercado han cambiado radicalm<strong>en</strong>te. <strong>En</strong> poco más <strong>de</strong> tres años la int<strong>en</strong>sidad <strong>de</strong> la<br />

compet<strong>en</strong>cia ha sido tal, que la estructura <strong>de</strong> mercado ha mutado es<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te. De una<br />

participación <strong>de</strong> mercado aproximada <strong>de</strong> 88% <strong>el</strong> año 2004, a diciembre <strong>de</strong> 2007 ésta<br />

había disminuido <strong>en</strong> 20 puntos porc<strong>en</strong>tuales, reduciéndose, según datos <strong>de</strong> Subt<strong>el</strong>, a un<br />

68,38% 52 . <strong>En</strong> comparación con otras industrias que funcionan bajo economías <strong>de</strong> re<strong>de</strong>s,<br />

como <strong>lo</strong> es la t<strong>el</strong>efonía fija, o incluso con cualquier otra industria, una disminución <strong>de</strong> 20<br />

puntos porc<strong>en</strong>tuales <strong>en</strong> un período <strong>de</strong> tiempo tan corto es una clara evi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> que<br />

VTR no <strong>de</strong>t<strong>en</strong>ta una posición <strong>de</strong> dominio <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado.<br />

Cabe <strong>de</strong>stacar que las dificulta<strong>de</strong>s <strong>de</strong> acceso al mercado <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión pagada son cada<br />

vez más bajas, sin que existan propiam<strong>en</strong>te barreras a la <strong>en</strong>trada al mismo. Prácticam<strong>en</strong>te<br />

no exist<strong>en</strong> limitaciones regulatorias, salvo por la obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> un permiso limitado <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión, y con la aparición <strong>de</strong> nuevas tecno<strong>lo</strong>gías como la t<strong>el</strong>evisión IP y la<br />

consolidación <strong>de</strong> otras –como la t<strong>el</strong>evisión sat<strong>el</strong>ital- <strong>el</strong> ingreso a este mercado por parte<br />

<strong>de</strong> nuevos actores no se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra restringido <strong>de</strong> manera alguna.<br />

Luego, <strong>lo</strong>s precios <strong>de</strong> instalación <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago suministrados<br />

por cable y prestados a través <strong>de</strong> plataforma sat<strong>el</strong>ital se han igualado. Y <strong>el</strong> que <strong>lo</strong>s costos<br />

<strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión por cable y <strong>lo</strong>s costos <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión sat<strong>el</strong>ital se hayan equiparado, no es<br />

un dato m<strong>en</strong>or, puesto que la segunda plataforma no pres<strong>en</strong>ta barreras <strong>de</strong> <strong>en</strong>trada<br />

significativas. Así, este H. Tribunal <strong>en</strong> la Resolución 01, señaló al respecto:<br />

“La t<strong>el</strong>evisión pagada vía satélite y/o microondas son plataformas cuyo <strong>de</strong>sarrol<strong>lo</strong> no<br />

pres<strong>en</strong>ta barreras legales ni tecnológicas significativas para la <strong>en</strong>trada <strong>de</strong> nuevos<br />

competidores que puedan <strong>de</strong>safiar la posición dominante <strong>de</strong> la fusionada <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

mercado <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión pagada.”<br />

Prueba <strong>de</strong> <strong>lo</strong> anterior, es que <strong>en</strong> <strong>el</strong> breve período <strong>de</strong> tiempo que ha transcurrido <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la<br />

dictación <strong>de</strong> la Resolución 01 hasta <strong>el</strong> día <strong>de</strong> hoy, han surgido nuevas empresas que<br />

prestan este servicio, como una empresa pequeña Zap T<strong>el</strong>evisión -que <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> crecer<br />

fue adquirida por T<strong>el</strong>mex por 20 mil<strong>lo</strong>nes <strong>de</strong> dólares- y T<strong>el</strong>efónica, y las que <strong>lo</strong>s<br />

prestaban al mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la fusión se han consolidado como actores <strong>de</strong> peso <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l<br />

mercado <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago. Corroborando <strong>lo</strong> señalado, según <strong>lo</strong>s datos que aparec<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> Subt<strong>el</strong> 53 , <strong>en</strong>tre mayo <strong>de</strong> 2006 y diciembre <strong>de</strong> 2007, la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago sat<strong>el</strong>ital pasó<br />

<strong>de</strong> t<strong>en</strong>er <strong>de</strong> 102.342 suscriptores a 370.718. Es <strong>de</strong>cir, <strong>en</strong> poco más <strong>de</strong> un año y medio<br />

creció <strong>en</strong> volum<strong>en</strong> más <strong>de</strong> tres veces. Cabe <strong>de</strong>stacar que <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

sat<strong>el</strong>ital, por las características <strong>de</strong> su tecno<strong>lo</strong>gía, no se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran limitados a t<strong>en</strong><strong>de</strong>r<br />

re<strong>de</strong>s para prestar sus servicios, por <strong>lo</strong> que prestan servicio <strong>en</strong> todo <strong>el</strong> territorio nacional.<br />

52 Disponible <strong>en</strong> http://www.subt<strong>el</strong>.cl/prontus_subt<strong>el</strong>/site/artic/20070212/pags/20070212182348.html.<br />

53 Disponible <strong>en</strong>:<br />

http://www.subt<strong>el</strong>.cl/prontus_subt<strong>el</strong>/site/artic/20070212/asocfile/20070212182348/1_series_servicios_limitados_tvdic0<br />

7.xls.<br />

64


A<strong>de</strong>más, han aparecido nuevas tecno<strong>lo</strong>gías <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión IP, que tampoco pres<strong>en</strong>tan<br />

barreras, y que han <strong>de</strong>mostrado ser competitivas, tales como la t<strong>el</strong>evisión digital “WiTV”<br />

<strong>de</strong> T<strong>el</strong>sur. Este tipo <strong>de</strong> tecno<strong>lo</strong>gías permite utilizar la infraestructura ya instalada para<br />

prestar servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>efonía fija y acceso a Internet, <strong>en</strong> la prestación <strong>de</strong> servicios <strong>de</strong><br />

distribución <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago.<br />

Así, cabe concluir que las barreras <strong>de</strong> <strong>en</strong>trada que fueron consi<strong>de</strong>radas y evaluadas al<br />

mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> permitirse la fusión <strong>de</strong> VTR BA con MI, hoy <strong>en</strong> día han sido <strong>en</strong> gran<br />

medida superadas. A<strong>de</strong>más, exist<strong>en</strong> indicios fuertes <strong>de</strong> que las plataformas por las que se<br />

podrá prestar servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago seguirán expandiéndose <strong>en</strong> <strong>el</strong> futuro<br />

inmediato, <strong>lo</strong> que implicará una aun mayor presión competitiva <strong>en</strong> este mercado.<br />

<strong>En</strong>tonces, este mercado, como bi<strong>en</strong> <strong>lo</strong> previó este H. Tribunal al dictar la Resolución<br />

01 54 es hoy un mercado que ha <strong>de</strong>mostrado un <strong>en</strong>orme dinamismo, una sustancial<br />

reducción <strong>de</strong> las barreras <strong>de</strong> <strong>en</strong>trada, la eficacia competitiva <strong>de</strong> las tecno<strong>lo</strong>gías<br />

inalámbricas (y <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> la compet<strong>en</strong>cia por vía sat<strong>el</strong>ital es ilustrador) y la<br />

incorporación <strong>de</strong> muy int<strong>en</strong>sa compet<strong>en</strong>cia. Así <strong>lo</strong> ha <strong>de</strong>jado <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia, hace só<strong>lo</strong><br />

unos días atrás, la FNE <strong>en</strong> un informe pres<strong>en</strong>tado ante este H. Tribunal (causa Rol C-<br />

138-2007):<br />

“29. Lo anterior se ve reforzado por la propia evolución <strong>de</strong>l mercado <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión pagada<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> la dictación <strong>de</strong> dicha Resolución [se refiere a la Resolución 01]. <strong>En</strong> efecto, a la<br />

época <strong>de</strong> la consulta que diera orig<strong>en</strong> a aqu<strong>el</strong>la Resolución existía una notoria<br />

difer<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> costos <strong>en</strong>tre la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago vía sat<strong>el</strong>ital y la ofrecida por cable,<br />

pero <strong>en</strong> la actualidad se observa que <strong>lo</strong>s precios a público <strong>de</strong> dichos servicios han<br />

ido convergi<strong>en</strong>do, <strong>lo</strong> que <strong>en</strong>trega evi<strong>de</strong>ncia <strong>en</strong> or<strong>de</strong>n a que la difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> costos ha<br />

evolucionado <strong>de</strong>l mismo modo.<br />

“31. El crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión sat<strong>el</strong>ital se <strong>de</strong>be <strong>principal</strong>m<strong>en</strong>te a una reducción <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s<br />

costos <strong>de</strong> instalación <strong>de</strong>l servicio, tanto <strong>en</strong> equipami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> ant<strong>en</strong>as, como <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s set top<br />

box (cajas <strong>de</strong>codificadoras <strong>de</strong> la señal) y a las ofertas conjuntas con servicios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>efonía<br />

<strong>lo</strong>cal y acceso a Internet.<br />

33. Actualm<strong>en</strong>te <strong>lo</strong>s costos <strong>de</strong> instalación para T<strong>el</strong>evisión Sat<strong>el</strong>ital están <strong>de</strong>creci<strong>en</strong>do y <strong>en</strong><br />

algunas ocasiones exist<strong>en</strong> promociones <strong>de</strong> gratuidad <strong>en</strong> la instalación asociadas al pago <strong>de</strong><br />

la m<strong>en</strong>sualidad <strong>de</strong>l producto ‘Pack’ mediante <strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> Pago Automático <strong>en</strong> Cu<strong>en</strong>ta<br />

Corri<strong>en</strong>te (PAC) realizado a través <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>ta bancaria. Similar suceso ocurre con la<br />

T<strong>el</strong>evisión vía Cable”.<br />

<strong>En</strong> un contexto como ése, la posición <strong>de</strong> VTR está si<strong>en</strong>do <strong>de</strong>safiada día a día, y nuestra<br />

repres<strong>en</strong>tada ha <strong>de</strong>bido multiplicar sus esfuerzos comerciales para int<strong>en</strong>tar ret<strong>en</strong>er la<br />

prefer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s consumidores. Esto rev<strong>el</strong>a que no cu<strong>en</strong>ta con una posición que le<br />

permita aum<strong>en</strong>tar su r<strong>en</strong>tabilidad a través <strong>de</strong> acciones unilaterales, esto es, <strong>de</strong> aqu<strong>el</strong>la que<br />

resulta preocupante para <strong>lo</strong>s efectos <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia.<br />

<strong>En</strong> este punto es importante m<strong>en</strong>cionar que <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> aprovisionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> señales<br />

<strong>de</strong> pago que se ha <strong>de</strong>scrito prece<strong>de</strong>ntem<strong>en</strong>te, y este mercado <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago aguas<br />

54 “Este tribunal ti<strong>en</strong>e <strong>el</strong> conv<strong>en</strong>cimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> que, <strong>en</strong> <strong>el</strong> mediano plazo, <strong>el</strong> dinamismo económico tecnológico <strong>de</strong>l<br />

sector <strong>el</strong>iminará esa posición dominante <strong>en</strong> la TV pagada, aum<strong>en</strong>tando la compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> todo <strong>el</strong> sector <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>ecomunicaciones. Incluso <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> que así no fuese, y só<strong>lo</strong> la TV pagada por cable fuese factible<br />

económicam<strong>en</strong>te para proveer este servicio, es altam<strong>en</strong>te probable que <strong>en</strong> las zonas más atractivas, <strong>en</strong> que hoy<br />

coexist<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s servicios <strong>de</strong> las consultantes, pudiera <strong>en</strong>trar un competidor con igual tecno<strong>lo</strong>gía, dado que las<br />

economías <strong>de</strong> escala no parec<strong>en</strong> tan r<strong>el</strong>evantes”.<br />

65


abajo, son mercados conexos, <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> que no pue<strong>de</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>rse la evolución <strong>de</strong>l<br />

uno sin analizar la <strong>de</strong>l otro y, también, <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> que <strong>lo</strong> que se resu<strong>el</strong>va <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

primero también afectará directam<strong>en</strong>te <strong>lo</strong> que suceda <strong>en</strong> <strong>el</strong> segundo. <strong>En</strong> este s<strong>en</strong>tido, y<br />

más allá <strong>de</strong> las materias <strong>de</strong> titularidad <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos a las que nos hemos referido<br />

latam<strong>en</strong>te, <strong>lo</strong> cierto es que <strong>lo</strong> que requiere la Demanda <strong>de</strong> UCTV respecto <strong>de</strong> sus<br />

r<strong>el</strong>aciones con VTR –como sería que UCTV pasara a ser un proveedor <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

pagada-, necesariam<strong>en</strong>te afectaría la posición competitiva <strong>de</strong> VTR <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado aguas<br />

abajo <strong>de</strong> r<strong>el</strong>ación con <strong>lo</strong>s consumidores. Y esto sería especialm<strong>en</strong>te grave pues la<br />

Demanda se dirige únicam<strong>en</strong>te contra VTR, mas no respecto <strong>de</strong> sus competidores. El<br />

que UCTV pasara a ser un proveedor <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago –más allá <strong>de</strong> su ilegalidad-<br />

afectaría sin dudas la estructura <strong>de</strong> costos <strong>de</strong> VTR y, por efectos <strong>de</strong> la compet<strong>en</strong>cia<br />

exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado aguas abajo y que se ha <strong>de</strong>scrito, afectaría obviam<strong>en</strong>te <strong>lo</strong>s<br />

precios a ser pagados por <strong>lo</strong>s suscriptores <strong>de</strong> VTR, poniéndola <strong>en</strong> una posición <strong>de</strong><br />

injusta e ilegítima <strong>de</strong>sv<strong>en</strong>taja competitiva.<br />

V.2.3. Mercado <strong>de</strong> contratación <strong>de</strong> espacio publicitario.<br />

La industria <strong>de</strong> contratación <strong>de</strong> espacios publicitarios, que vincula a las empresas<br />

anunciantes –a través <strong>de</strong> intermediarios normalm<strong>en</strong>te, ag<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> publicidad u otros-<br />

con <strong>lo</strong>s medios <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s cuales se efectúan esos anuncios, es una industria <strong>en</strong> que compit<strong>en</strong><br />

por la prefer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s avisadores difer<strong>en</strong>tes medios como la pr<strong>en</strong>sa escrita diaria o<br />

periódica, la radio, las paletas publicitarias <strong>en</strong> las calles, Internet, <strong>en</strong>tre muchos. <strong>En</strong> una<br />

industria así <strong>de</strong>finida, la participación <strong>de</strong> VTR como <strong>de</strong>stinatario <strong>de</strong> espacios<br />

publicitarios es simplem<strong>en</strong>te mínima, como se verá.<br />

Si se mira más <strong>de</strong>talladam<strong>en</strong>te esta industria <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la perspectiva <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión como<br />

v<strong>en</strong><strong>de</strong>dora <strong>de</strong> espacios publicitarios, <strong>lo</strong> cierto es que <strong>el</strong>la se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra estrecham<strong>en</strong>te<br />

ligada al mercado tratado <strong>en</strong> <strong>el</strong> punto anterior (y <strong>en</strong> ese s<strong>en</strong>tido también es conexa al<br />

mismo), y al igual que <strong>en</strong> ése, exist<strong>en</strong> bu<strong>en</strong>os motivos para consi<strong>de</strong>rar que la t<strong>el</strong>evisión<br />

<strong>de</strong> pago y la t<strong>el</strong>evisión abierta no son competidores. Y esto es r<strong>el</strong>evante, pues uno <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

fundam<strong>en</strong>tos que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>de</strong>trás <strong>de</strong> la imputación <strong>de</strong> ilícitos anticompetitivos a<br />

VTR <strong>en</strong> la Demanda, y <strong>de</strong> atribución a VTR <strong>de</strong> int<strong>en</strong>cionalidad anticompetitiva es que,<br />

<strong>en</strong> la mirada <strong>de</strong> UCTV, VTR haría estas acciones ilícitas con <strong>el</strong> objeto <strong>de</strong> extraerle<br />

abusivam<strong>en</strong>te una participación r<strong>el</strong>evante <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> espacios<br />

publicitarios.<br />

¿Y por qué la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago y la t<strong>el</strong>evisión abierta realm<strong>en</strong>te no compit<strong>en</strong> o, incluso<br />

si <strong>lo</strong> hicieran, la participación <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago –y <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>el</strong>la <strong>de</strong> VTR- sería<br />

ínfima? Porque por motivos r<strong>el</strong>ativos a <strong>lo</strong>s mecanismos <strong>de</strong> financiación <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión<br />

abierta y <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión pagada, <strong>el</strong> producto pres<strong>en</strong>ta características diversas. Por un<br />

lado, la t<strong>el</strong>evisión abierta ofrece segm<strong>en</strong>tos publicitarios <strong>de</strong> larga duración que pue<strong>de</strong>n<br />

llegar a 20 minutos por cada hora <strong>de</strong> transmisión, con la posibilidad <strong>de</strong> administrar <strong>el</strong><br />

tiempo disponible según la <strong>de</strong>manda que t<strong>en</strong>ga, y ori<strong>en</strong>tados a un público poco<br />

segm<strong>en</strong>tado. <strong>En</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, las características <strong>de</strong>l espacio<br />

publicitario son precisam<strong>en</strong>te las opuestas: <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago se caracteriza<br />

por mant<strong>en</strong>er espacios comerciales sustancialm<strong>en</strong>te más cortos, y <strong>en</strong> concreto, VTR<br />

como v<strong>en</strong><strong>de</strong>dor <strong>de</strong> espacio só<strong>lo</strong> dispone, <strong>en</strong> <strong>el</strong> mejor <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s casos, <strong>de</strong> dos minutos por<br />

cada hora, <strong>lo</strong>s que no pue<strong>de</strong> administrar según la <strong>de</strong>manda (esto es, habitualm<strong>en</strong>te son<br />

<strong>lo</strong>s proveedores <strong>de</strong> las señales <strong>de</strong> pago qui<strong>en</strong>es <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> <strong>lo</strong>s espacios <strong>de</strong> publicidad y<br />

66


v<strong>en</strong><strong>de</strong>n la mayor parte <strong>de</strong> su cont<strong>en</strong>ido, sin interv<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> VTR), tratándose a<strong>de</strong>más <strong>de</strong><br />

espacios altam<strong>en</strong>te segm<strong>en</strong>tados.<br />

La sustitución a niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> oferta, al m<strong>en</strong>os <strong>en</strong> <strong>el</strong> corto plazo, resulta imposible. La<br />

t<strong>el</strong>evisión abierta, al ser financiada <strong>principal</strong>m<strong>en</strong>te por publicidad (<strong>de</strong> hecho, só<strong>lo</strong><br />

establece una r<strong>el</strong>ación comercial con sus avisadores, no con <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes), necesita<br />

disponer <strong>de</strong> una gran cantidad <strong>de</strong> tiempo <strong>de</strong>stinado a la v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> espacio publicitario.<br />

Por su parte, <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago dispon<strong>en</strong> <strong>de</strong> un tiempo muy reducido<br />

que pue<strong>de</strong>n <strong>de</strong>stinar a la v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> espacio publicitario (<strong>el</strong> que <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s conv<strong>en</strong>ios a<br />

<strong>lo</strong>s que llegu<strong>en</strong> con señales internacionales, <strong>lo</strong>s que a su vez se rig<strong>en</strong> por prácticas<br />

internacionales que VTR, por ejemp<strong>lo</strong>, no ti<strong>en</strong>e ninguna capacidad <strong>de</strong> influir), <strong>lo</strong> que a<br />

su vez es es<strong>en</strong>cial para mant<strong>en</strong>er <strong>el</strong> atractivo <strong>de</strong> la programación por la que <strong>lo</strong>s usuarios<br />

están pagando. No pue<strong>de</strong> por eso ofrecer espacios publicitarios siquiera comparables, <strong>en</strong><br />

ext<strong>en</strong>sión, con <strong>lo</strong>s <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta.<br />

Des<strong>de</strong> la perspectiva <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda, (esto es <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s avisadores), no parec<strong>en</strong> ser<br />

percibidos como bi<strong>en</strong>es sustitutos. Una prueba <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong> es <strong>el</strong> precio <strong>en</strong> que se v<strong>en</strong><strong>de</strong> uno<br />

y otro producto. <strong>En</strong> efecto, un spot publicitario <strong>en</strong> VTR, <strong>en</strong> <strong>el</strong> mejor <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s casos,<br />

consi<strong>de</strong>rando su precio unitario, pue<strong>de</strong> ser v<strong>en</strong>dido <strong>en</strong> alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> $40.000 a $70.000,<br />

mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta pue<strong>de</strong> llegar a costar hasta $3.000.0000 <strong>el</strong> spot. Esto<br />

está directam<strong>en</strong>te r<strong>el</strong>acionado con <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que por su segm<strong>en</strong>tación, público<br />

limitado y su todavía percepción como bi<strong>en</strong> suntuario, <strong>lo</strong>s usuarios <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión por<br />

cable son sustancialm<strong>en</strong>te m<strong>en</strong>ores <strong>en</strong> número que <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión<br />

abierta. De allí que <strong>lo</strong>s precios pagados por uno u otro sean incomparables. De hecho, <strong>el</strong><br />

espacio publicitario a través <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago es percibido por <strong>lo</strong>s avisadores, <strong>en</strong><br />

<strong>el</strong> mejor <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s casos, como un bi<strong>en</strong> complem<strong>en</strong>tario al avisaje <strong>en</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

contexto <strong>de</strong> campañas publicitarias ext<strong>en</strong>sas.<br />

Por último, si <strong>el</strong> espacio publicitario <strong>en</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago fuera un bi<strong>en</strong> sustituto <strong>de</strong>l<br />

espacio publicitario <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, sería difícil <strong>de</strong> explicar por qué la misma VTR<br />

se avisa <strong>principal</strong>m<strong>en</strong>te <strong>en</strong> este último medio. Tanto es así, que só<strong>lo</strong> a la propia UCTV,<br />

VTR le paga aproximadam<strong>en</strong>te 660 mil<strong>lo</strong>nes <strong>de</strong> pesos al año por contratación <strong>de</strong><br />

espacios publicitarios. Si efectivam<strong>en</strong>te <strong>el</strong> espacio publicitario <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago<br />

fuera sustituto <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta, <strong>lo</strong> lógico sería que VTR t<strong>en</strong>diera a promocionarse<br />

a través <strong>de</strong> sus medios propios consi<strong>de</strong>rando la inm<strong>en</strong>sa difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> precios exist<strong>en</strong>te.<br />

Sin perjuicio <strong>de</strong> <strong>lo</strong> señalado, só<strong>lo</strong> a títu<strong>lo</strong> <strong>de</strong> hipótesis, <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> estimarse que<br />

efectivam<strong>en</strong>te la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago y la t<strong>el</strong>evisión abierta compitieran <strong>en</strong> un mismo<br />

mercado <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> espacio publicitario, no sería precisam<strong>en</strong>te VTR qui<strong>en</strong> t<strong>en</strong>dría una<br />

posición <strong>de</strong> dominio <strong>en</strong> tal mercado, sino que por <strong>el</strong> contrario, serían <strong>lo</strong>s canales<br />

abiertos, <strong>en</strong> especial UCTV y TVN qui<strong>en</strong>es la t<strong>en</strong>drían. <strong>En</strong> efecto, según <strong>lo</strong>s datos <strong>de</strong><br />

ACHAP 55 , la inversión publicitaria al año 2006 (va<strong>lo</strong>res <strong>en</strong> mil<strong>lo</strong>nes <strong>de</strong> pesos) se repartió<br />

<strong>de</strong> la sigui<strong>en</strong>te manera:<br />

55 ACHAP, “Inversión Publicitaria 2006”, disponible <strong>en</strong>:<br />

http://www.achap.cl/estudios/inversion/Inv_Pub_06.pdf.<br />

67


Si esta información se limita a <strong>lo</strong>s medios t<strong>el</strong>evisivos, <strong>lo</strong> cierto es que la participación <strong>de</strong><br />

VTR es mínima pues toda la industria <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago repres<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> 3,4% según<br />

información <strong>de</strong> ACHAP (y nótese que, <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> esa cifra, <strong>el</strong> porc<strong>en</strong>taje que repres<strong>en</strong>ta<br />

a VTR incluye la publicidad contratada con <strong>el</strong>la misma y directam<strong>en</strong>te con <strong>lo</strong>s<br />

proveedores <strong>de</strong> sus señales <strong>de</strong> pago), mi<strong>en</strong>tras que la <strong>de</strong> UCTV es <strong>de</strong> cerca <strong>de</strong>l 30% 56 . La<br />

participación <strong>de</strong> UCTV <strong>en</strong> inversión publicitaria <strong>en</strong> ese mercado es 10 veces superior a la<br />

<strong>de</strong> toda la industria <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago.<br />

No resulta creíble, <strong>en</strong>tonces, cuando la Demanda <strong>de</strong> UCTV pret<strong>en</strong><strong>de</strong> construir la tesis<br />

<strong>de</strong> una seria am<strong>en</strong>aza competitiva <strong>de</strong> VTR <strong>en</strong> <strong>el</strong> negocio <strong>de</strong> la publicidad <strong>de</strong> UCTV; y ni<br />

siquiera es creíble cuando la Demanda <strong>lo</strong> hace por la vía <strong>de</strong> int<strong>en</strong>tar confundir la<br />

participación <strong>de</strong> VTR <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago “aguas abajo” con <strong>el</strong> mercado<br />

<strong>de</strong> la comercialización <strong>de</strong> avisaje publicitario. <strong>En</strong> este último mercado, H. Tribunal, si<br />

algui<strong>en</strong> tuviera una posición dominante, esa sería UCTV. Y esta Demanda,<br />

evi<strong>de</strong>ntem<strong>en</strong>te, no constituye un mecanismo legítimo para tut<strong>el</strong>ar esa posición<br />

dominante.<br />

V.2.4. Mercado <strong>de</strong> medios para la recepción <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta.<br />

Como se ha explicado <strong>en</strong> la sección IV. <strong>de</strong> este otrosí, UCTV se ha b<strong>en</strong>eficiado <strong>de</strong> la<br />

infraestructura <strong>de</strong> cable <strong>de</strong> VTR para alcanzar con su señal a parte <strong>de</strong> la población<br />

nacional. Esto ha g<strong>en</strong>erado b<strong>en</strong>eficios a UCTV, como <strong>lo</strong> rev<strong>el</strong>a <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que <strong>el</strong>la<br />

misma ha sido proactiva <strong>en</strong> solicitar a VTR la instalación <strong>de</strong> <strong>de</strong>scodificadores para que<br />

<strong>lo</strong>s usuarios accedan a señales <strong>de</strong> mejor calidad. De ahí que se pueda configurar, como<br />

último mercado r<strong>el</strong>evante para analizar esta causa, <strong>el</strong> <strong>de</strong>l uso <strong>de</strong> infraestructura por las<br />

concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta para alcanzar al público.<br />

Lo primero que <strong>de</strong>be precisarse <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a este mercado, es que las concesionarias <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión abierta han sido atribuidas, gratuitam<strong>en</strong>te, con <strong>el</strong> medio que por es<strong>en</strong>cia les<br />

permite cubrir a la población: <strong>el</strong> uso <strong>de</strong>l espectro radio<strong>el</strong>éctrico, <strong>de</strong> manera que <strong>el</strong>las<br />

cu<strong>en</strong>tan con sus medios propios al efecto. Pero como <strong>de</strong>b<strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollar inversiones para<br />

que ese espacio radio<strong>el</strong>éctrico se constituya <strong>en</strong> un medio eficaz y <strong>de</strong> amplia cobertura<br />

56 La inversión publicitaria <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta es <strong>de</strong> aproximadam<strong>en</strong>te 220 mil mil<strong>lo</strong>nes <strong>de</strong> pesos, <strong>de</strong> acuerdo a<br />

datos FECU Canales Abiertos 2007, <strong>de</strong> la cual la <strong>de</strong> UCTV es <strong>de</strong> 66 mil mil<strong>lo</strong>nes <strong>de</strong> pesos (datos FECU <strong>de</strong> UCTV <strong>en</strong><br />

2007).<br />

68


para cumplir con sus obligaciones <strong>de</strong> cubrir a la población, <strong>en</strong> ocasiones han preferido<br />

evitar <strong>de</strong>sarrollar esas inversiones y aprovechar otras, ya instaladas, para llegar a la<br />

población. Es ahí cuando han obt<strong>en</strong>ido v<strong>en</strong>taja <strong>de</strong> la infraestructura <strong>de</strong> empresas <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago como VTR.<br />

Si<strong>en</strong>do <strong>en</strong>tonces <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong>l producto <strong>en</strong> este caso <strong>lo</strong>s medios para alcanzar a <strong>lo</strong>s<br />

t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes con las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, cabría incluir <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> éste la<br />

distribución a través <strong>de</strong> ondas hertzianas, es <strong>de</strong>cir la distribución por aire normal que <strong>lo</strong>s<br />

canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión ti<strong>en</strong><strong>en</strong> la obligación <strong>de</strong> realizar <strong>en</strong> <strong>el</strong> territorio <strong>de</strong> su concesión.<br />

Des<strong>de</strong> la perspectiva señalada, y <strong>de</strong>limitando geográficam<strong>en</strong>te <strong>el</strong> mercado según <strong>el</strong> área<br />

que abarca las concesiones, la que <strong>en</strong> este caso sería <strong>de</strong> alcance nacional, según datos<br />

publicados por Subt<strong>el</strong> 57 , la participación <strong>de</strong> mercado <strong>de</strong> las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong><br />

pago (p<strong>en</strong>etración) <strong>en</strong> su conjunto alcanza al 28,8% <strong>de</strong>l total nacional <strong>de</strong> hogares,<br />

porc<strong>en</strong>taje <strong>en</strong> <strong>el</strong> que VTR ti<strong>en</strong>e <strong>el</strong> 68,38%. Es <strong>de</strong>cir, a niv<strong>el</strong> nacional la participación <strong>de</strong><br />

VTR <strong>en</strong> este mercado <strong>de</strong> medios es <strong>de</strong> un 19,67%. Como pue<strong>de</strong> apreciarse con facilidad,<br />

consi<strong>de</strong>rado <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> esta forma, la participación <strong>de</strong> VTR no pue<strong>de</strong> ser<br />

consi<strong>de</strong>rada como dominante.<br />

Ahora, a pesar <strong>de</strong> <strong>lo</strong> anterior es importante m<strong>en</strong>cionar que <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> este análisis,<br />

este sería un mercado <strong>en</strong> <strong>el</strong> cual UCTV habría obt<strong>en</strong>ido un importante b<strong>en</strong>eficio, sin<br />

remunerar históricam<strong>en</strong>te a VTR, cuestión que la Demanda omite <strong>en</strong> todo. Si UCTV<br />

buscara ser consist<strong>en</strong>te con la realidad, <strong>lo</strong> cierto es que <strong>en</strong> ese caso t<strong>en</strong>dría que reconocer<br />

que, al b<strong>en</strong>eficiarse <strong>de</strong> la infraestructura <strong>de</strong> VTR para llegar a un cierto número <strong>de</strong><br />

usuarios, especialm<strong>en</strong>te a aquél<strong>lo</strong>s que no podría alcanzar por <strong>el</strong> aire con una calidad<br />

a<strong>de</strong>cuada, <strong>de</strong>bería pagar por tal infraestructura.<br />

<strong>En</strong> efecto, como se ha dicho, la t<strong>el</strong>evisión abierta ti<strong>en</strong>e la obligación legal <strong>de</strong> alcanzar<br />

con su señal a todos <strong>lo</strong>s usuarios ubicados <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> su zona <strong>de</strong> concesión. El<strong>lo</strong>, según<br />

se ha explicado, no es una carga legal caprichosa, sino que es tan so<strong>lo</strong> la contrapartida <strong>de</strong><br />

la cesión que se ha hecho a su favor <strong>de</strong>l uso <strong>de</strong> una porción <strong>de</strong>l espectro radio<strong>el</strong>éctrico<br />

<strong>en</strong> la frecu<strong>en</strong>cia UHF o VHF. Usualm<strong>en</strong>te, <strong>de</strong>bieran <strong>lo</strong>grar<strong>lo</strong> a través <strong>de</strong> la emisión aérea<br />

<strong>de</strong> su señal, <strong>lo</strong> que requiere invertir <strong>en</strong> la infraestructura necesaria para alcanzar a todos<br />

<strong>lo</strong>s habitantes <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> su zona <strong>de</strong> concesión (vía ant<strong>en</strong>as repetidoras y otra<br />

infraestructura semejante). No obstante <strong>lo</strong> señalado, exist<strong>en</strong> diversas zonas <strong>de</strong> Santiago y<br />

<strong>de</strong>l resto <strong>de</strong>l país, muchas <strong>de</strong> <strong>el</strong>las <strong>de</strong> segm<strong>en</strong>tos socioeconómicos medios y altos, don<strong>de</strong><br />

no es posible captar las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, o se capta <strong>de</strong> manera muy<br />

<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>te. Respecto <strong>de</strong> tales lugares, y supli<strong>en</strong>do la falta <strong>de</strong> inversión histórica <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión, éstos se han b<strong>en</strong>eficiado <strong>de</strong> la infraestructura <strong>de</strong> empresas como<br />

VTR para llegar a <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes, como se mostró <strong>en</strong> la sección IV. anterior. Sin<br />

embargo, UCTV no reconoce que, <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong>l mercado que ahora <strong>de</strong>finimos <strong>el</strong>la ha<br />

recibido <strong>en</strong>ormes b<strong>en</strong>eficios, pues la contradicción lógica que subyace a la mirada <strong>de</strong><br />

UCTV es que pret<strong>en</strong><strong>de</strong> mostrar su r<strong>el</strong>ación con VTR como una r<strong>el</strong>ación unilateral <strong>en</strong><br />

que VTR abusaría <strong>de</strong> <strong>el</strong>la injustam<strong>en</strong>te y omite <strong>en</strong> todo cualquier refer<strong>en</strong>cia a las<br />

<strong>en</strong>ormes v<strong>en</strong>tajas que le ha significado la infraestructura <strong>de</strong> VTR.<br />

57 Subt<strong>el</strong>, “Series suscriptores t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago”, disponible <strong>en</strong>:<br />

http://www.subt<strong>el</strong>.cl/prontus_subt<strong>el</strong>/site/artic/20070212/asocfile/20070212182348/1_series_servicios_limitados_tvdic0<br />

7.xls<br />

69


Ahora, la contradicción lógica <strong>de</strong> su mirada se rev<strong>el</strong>a, cuando aparece solicitando al H.<br />

Tribunal que se le asegure, <strong>en</strong> sus palabras, su mant<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> la grilla <strong>de</strong> VTR. Qué más<br />

muestra <strong>de</strong> que UCTV recibe por sobre todo v<strong>en</strong>tajas <strong>de</strong> alcanzar a <strong>lo</strong>s usuarios a través<br />

<strong>de</strong> la infraestructura <strong>de</strong> VTR, que <strong>el</strong> hecho que <strong>el</strong>la misma solicite que <strong>el</strong> H. Tribunal le<br />

asegure su redifusión por VTR.<br />

Esto rev<strong>el</strong>a al mismo tiempo cuán inconsist<strong>en</strong>te es que UCTV, y peor aun <strong>de</strong> manera<br />

discriminatoria, pret<strong>en</strong>da obt<strong>en</strong>er <strong>de</strong> este H. Tribunal que le asegure <strong>lo</strong> que <strong>el</strong>la llama su<br />

mant<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> la grilla <strong>de</strong> VTR y, a<strong>de</strong>más, que busque que se le pague forzosam<strong>en</strong>te por<br />

<strong>el</strong><strong>lo</strong>. Una hipótesis como esa, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> repugnar a toda la legislación que hemos<br />

<strong>de</strong>scrito, sería un caso extremo <strong>de</strong> acto expropiatorio y, a<strong>de</strong>más, económicam<strong>en</strong>te<br />

g<strong>en</strong>eraría <strong>el</strong> absurdo <strong>de</strong> que qui<strong>en</strong> preste un servicio pague por suministrar ese servicio.<br />

Esto, por sí so<strong>lo</strong>, <strong>de</strong>ja <strong>en</strong> evi<strong>de</strong>ncia cuán errónea, parcial y alejada <strong>de</strong> la realidad es la<br />

mirada pres<strong>en</strong>tada por UCTV <strong>en</strong> la Demanda.<br />

V.3. Una conclusión parcial. La <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s mercados r<strong>el</strong>evantes <strong>de</strong> esta<br />

causa también está supeditada a la <strong>de</strong>finición previa <strong>de</strong> la titularidad <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>rechos.<br />

Se pue<strong>de</strong> concluir <strong>de</strong>l análisis anterior, que salvo probablem<strong>en</strong>te respecto <strong>de</strong>l mercado<br />

<strong>de</strong> contratación <strong>de</strong> espacios publicitarios, la misma construcción <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s mercados<br />

r<strong>el</strong>evantes para efectos <strong>de</strong>l análisis <strong>de</strong> esta causa es inseparable <strong>de</strong> la previa atribución <strong>de</strong><br />

la titularidad <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos reales y personales. Así, la <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> si UCTV forma o<br />

no parte <strong>de</strong>l mercado <strong>de</strong> aprovisionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago, requiere como<br />

antece<strong>de</strong>nte lógico inevitable la <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> si una concesionaria <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

abierta como <strong>el</strong>la pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>cidir qui<strong>en</strong>es puedan o no recibir sus señales, imponerles<br />

cargas o cobrar por <strong>el</strong>las. Lo mismo pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>cirse <strong>de</strong>l mercado <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago<br />

“aguas abajo”. Y también <strong>de</strong>l mercado <strong>de</strong> medios o infraestructura para la recepción <strong>de</strong><br />

señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta por <strong>el</strong> público, <strong>en</strong> <strong>el</strong> cual t<strong>en</strong>drán las concesionarias <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión abierta <strong>el</strong> carácter <strong>de</strong> <strong>de</strong>mandantes <strong>en</strong> la medida <strong>en</strong> que se reconozca <strong>el</strong> <strong>de</strong>ber<br />

que les cabe <strong>de</strong> cubrir con sus señales a toda la población nacional y, consecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te,<br />

<strong>el</strong> b<strong>en</strong>eficio que supone para las mismas hacer<strong>lo</strong> por medios o infraestructuras distintos<br />

<strong>de</strong>l espacio radio<strong>el</strong>éctrico mismo.<br />

Esto nos lleva una vez más a concluir cómo la <strong>de</strong>cisión <strong>de</strong>l pres<strong>en</strong>te conflicto es<br />

inseparable, incluso <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s aspectos más básicos <strong>de</strong> su análisis, <strong>de</strong> la <strong>de</strong>limitación <strong>de</strong> la<br />

titularidad <strong>de</strong> <strong>de</strong>rechos reales y personales que correspon<strong>de</strong> a las partes involucradas,<br />

cuestión que, como se explicó <strong>en</strong> <strong>lo</strong> <strong>principal</strong> <strong>de</strong> esta pres<strong>en</strong>tación, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra<br />

p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisión <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil.<br />

VI.<br />

Pl<strong>en</strong>a licitud <strong>de</strong>l actuar <strong>de</strong> VTR.<br />

VI.1. Razones por las que la conducta <strong>de</strong> VTR es lícita.<br />

Prescindi<strong>en</strong>do incluso <strong>de</strong> <strong>lo</strong> anterior, nos parece indisp<strong>en</strong>sable reafirmar ante este H.<br />

Tribunal la pl<strong>en</strong>a convicción que ti<strong>en</strong>e VTR acerca <strong>de</strong> la licitud <strong>de</strong> su actuar, tanto bajo<br />

<strong>el</strong> amparo <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho común como a la luz <strong>de</strong> la normativa <strong>de</strong> protección <strong>de</strong> la libre<br />

compet<strong>en</strong>cia.<br />

70


Lo que se imputa <strong>en</strong> <strong>lo</strong> sustancial a VTR, H. Tribunal, es haber mant<strong>en</strong>ido <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> año<br />

1991 <strong>en</strong> a<strong>de</strong>lante, ininterrumpidam<strong>en</strong>te, una conducta <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a las señales <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión abierta consist<strong>en</strong>te <strong>en</strong> recibirlas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire y permitir que sus usuarios la<br />

capt<strong>en</strong> <strong>en</strong> sus aparatos t<strong>el</strong>evisivos, sin interv<strong>en</strong>ción, alteración ni ext<strong>en</strong>sión fuera <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

límites <strong>de</strong> la cobertura concesional <strong>de</strong> esos canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta. También ha<br />

aceptado VTR sin poner trabas a <strong>el</strong><strong>lo</strong>, las solicitu<strong>de</strong>s que <strong>en</strong> muchas ocasiones le han<br />

hecho canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, como UCTV, para mejorar las señales que <strong>el</strong>las<br />

mismas difun<strong>de</strong>n <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire, por la vía <strong>de</strong> bajarlas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> satélites digitales a través <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>scodificadores <strong>en</strong>tregados por tales canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta y a solicitud <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s.<br />

No ha pagado por esas señales por ser <strong>el</strong>las <strong>de</strong> libre difusión, pero tampoco VTR<br />

solicitó cobrar por <strong>el</strong><strong>lo</strong> antes <strong>de</strong> la contestación <strong>de</strong> esa <strong>de</strong>manda civil. Y cuando se<br />

pres<strong>en</strong>tó la <strong>de</strong>manda <strong>en</strong> cuestión, VTR argum<strong>en</strong>tó sólidam<strong>en</strong>te, y con contun<strong>de</strong>ntes<br />

fundam<strong>en</strong>tos jurídicos –que exce<strong>de</strong>n con creces aquél<strong>lo</strong>s caricaturizados que la<br />

Demanda pres<strong>en</strong>ta a fojas 21- las razones <strong>de</strong> hecho y <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho por las que no cabía, ni<br />

cabe, remunerar a una empresa como UCTV por aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong> que es una señal <strong>de</strong> libre<br />

recepción. La S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil recogió y acogió parte importante <strong>de</strong> esos argum<strong>en</strong>tos,<br />

razón por la que UCTV pres<strong>en</strong>tó recurso <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación. <strong>En</strong> <strong>el</strong> tiempo intermedio, y antes<br />

<strong>de</strong> la pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> esa ap<strong>el</strong>ación, VTR accedió a negociar <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a fe y <strong>en</strong> términos<br />

<strong>en</strong>teram<strong>en</strong>te razonables un acuerdo comercial con UCTV y TVN, cuestión que estas<br />

últimas compañías <strong>de</strong>sahuciaron intempestivam<strong>en</strong>te. Este y no otro es <strong>el</strong> historial <strong>de</strong><br />

comportami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> VTR.<br />

A difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>lo</strong> que señala la Demanda, VTR no ha “am<strong>en</strong>azado” a UCTV: ni <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> que VTR <strong>de</strong>je <strong>de</strong> redifundirla, ni <strong>de</strong> que le afecte la calidad <strong>de</strong> sus señales, ni<br />

<strong>de</strong> que le <strong>de</strong>je <strong>de</strong> contratar publicidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado <strong>de</strong> espacios publicitarios, ni <strong>de</strong> que<br />

<strong>de</strong>je <strong>de</strong> c<strong>el</strong>ebrar con <strong>el</strong>la contratos por cont<strong>en</strong>idos específicos propios <strong>de</strong>l mercado <strong>de</strong><br />

provisión <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago. Ninguna am<strong>en</strong>aza. Todo <strong>lo</strong> contrario. Antes, durante y<br />

<strong>de</strong>spués <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda pres<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil, cuando UCTV ha solicitado <strong>de</strong> VTR la<br />

realización <strong>de</strong> acciones <strong>de</strong>stinadas a mejorar la calidad <strong>de</strong> la señal abierta <strong>de</strong> la primera,<br />

VTR <strong>lo</strong> ha hecho gustosa y <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a fe. Si algui<strong>en</strong> ha pedido <strong>el</strong> corte <strong>de</strong> la redifusión <strong>de</strong><br />

la señal <strong>de</strong> UCTV por VTR, esa ha sido la propia UCTV, para <strong>lo</strong> cual basta leer <strong>el</strong><br />

petitorio <strong>de</strong> su <strong>de</strong>manda <strong>en</strong> <strong>lo</strong> civil, <strong>en</strong> <strong>lo</strong> que fue un int<strong>en</strong>to <strong>de</strong> am<strong>en</strong>aza contra VTR<br />

para mejorar su posición negociadora (como <strong>lo</strong> rev<strong>el</strong>an las <strong>de</strong>claraciones <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s propios<br />

ejecutivos <strong>de</strong> UCTV y TVN que hemos recogido antes <strong>en</strong> este escrito), ineficaz por <strong>lo</strong><br />

<strong>de</strong>más. VTR no ha t<strong>en</strong>ido inconv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te alguno, todo <strong>lo</strong> contrario, para adquirir <strong>de</strong><br />

UCTV cont<strong>en</strong>idos específicos distintos <strong>de</strong> su señal abierta e interesantes para sus<br />

suscriptores, pagando por <strong>el</strong><strong>lo</strong> atractivas sumas a UCTV, como consta <strong>de</strong>l contrato<br />

acompañado <strong>en</strong> un otrosí. La contratación <strong>de</strong> publicidad que ha hecho VTR <strong>en</strong> la señal<br />

abierta <strong>de</strong> UCTV ha sido creci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> tiempo. A difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>lo</strong> que han hecho <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

2002 UCTV y TVN, VTR no ha utilizado <strong>lo</strong>s medios <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa ni m<strong>en</strong>os aun<br />

aprovechado sus pantallas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión para comunicar al público <strong>de</strong> manera<br />

absolutam<strong>en</strong>te parcial <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> la controversia exist<strong>en</strong>te con UCTV y TVN, <strong>lo</strong><br />

que sí han hecho éstas últimas como se acreditará, sin ninguna consi<strong>de</strong>ración por<br />

mínimos criterios <strong>de</strong> ética periodística y lealtad <strong>en</strong> <strong>el</strong> comportami<strong>en</strong>to.<br />

No hay ninguna am<strong>en</strong>aza <strong>en</strong>tonces <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> VTR, ningún indicio <strong>de</strong> am<strong>en</strong>aza, ni<br />

conducta alguna, que pudiera fundar esta Demanda. La sección VII.4. <strong>de</strong> la Demanda,<br />

<strong>de</strong>nominada “ev<strong>en</strong>tual <strong>de</strong>sarrol<strong>lo</strong> <strong>de</strong> conductas que afectarían la libre compet<strong>en</strong>cia”,<br />

71


a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> referirse a conductas futuras absolutam<strong>en</strong>te hipotéticas, no da cu<strong>en</strong>ta, como<br />

se verá, <strong>de</strong> ninguna conducta que no sea <strong>en</strong>teram<strong>en</strong>te razonable <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> VTR.<br />

Así llegamos a una conclusión. Esta Demanda se funda única y exclusivam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> una<br />

int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> cobro <strong>de</strong> UCTV a VTR, la que, al no haber prosperado hasta la fecha <strong>en</strong><br />

se<strong>de</strong> civil, se pret<strong>en</strong>dió int<strong>en</strong>tar buscar por la vía <strong>de</strong> la jurisdicción <strong>de</strong> la libre<br />

compet<strong>en</strong>cia, olvidando con <strong>el</strong><strong>lo</strong> UCTV que nuestro <strong>de</strong>recho contempla instituciones<br />

especiales para evitar conductas oportunistas como aqu<strong>el</strong>la. Tan obvio es <strong>lo</strong> anterior, que<br />

las notas <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa que recogieron <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> la Demanda, extrañam<strong>en</strong>te antes <strong>de</strong><br />

que aqu<strong>el</strong>la se hiciera pública por este H. Tribunal, explícitam<strong>en</strong>te señalaban que por<br />

medio <strong>de</strong> esta Demanda UCTV perseguía “negociar”. Si esa es la int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> UCTV, <strong>lo</strong><br />

cierto es que este H. Tribunal no constituye un instrum<strong>en</strong>to ni un medio para negociar,<br />

sino que una instancia ante la cual pres<strong>en</strong>tar pret<strong>en</strong>siones jurídicas serias y fundadas. Y<br />

resulta que, como se ha dicho, las pret<strong>en</strong>siones <strong>de</strong> UCTV no son sino equival<strong>en</strong>tes a<br />

aqu<strong>el</strong>las que se están discuti<strong>en</strong>do actualm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil.<br />

Dicho <strong>lo</strong> anterior, <strong>de</strong>sarrollamos a continuación las razones <strong>de</strong> <strong>de</strong>talle por las cuales<br />

t<strong>en</strong>emos la pl<strong>en</strong>a convicción <strong>de</strong> que <strong>el</strong> actuar <strong>de</strong> VTR es pl<strong>en</strong>am<strong>en</strong>te lícito.<br />

Primero, porque la conducta que se le imputa consiste <strong>en</strong> un comportami<strong>en</strong>to que VTR<br />

ha mant<strong>en</strong>ido ininterrumpidam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> año 1991 cuando inició sus operaciones <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión por cable <strong>en</strong> Chile. Nadie objetó esta conducta bajo ningún aspecto hasta <strong>el</strong><br />

año 2002. Pero más allá <strong>de</strong> que eso rev<strong>el</strong>a cómo las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta<br />

se b<strong>en</strong>eficiaron <strong>de</strong> la misma, <strong>el</strong><strong>lo</strong> <strong>de</strong>ja <strong>en</strong> total evi<strong>de</strong>ncia la falta <strong>de</strong> aptitud<br />

anticompetitiva y <strong>de</strong> int<strong>en</strong>ción anticompetitiva exist<strong>en</strong>te tras la conducta <strong>de</strong>scrita.<br />

Malam<strong>en</strong>te VTR pudo adoptar esa actitud, cuando t<strong>en</strong>ía participaciones ínfimas <strong>de</strong><br />

mercado, con <strong>el</strong> preciso objeto <strong>de</strong> abusar <strong>de</strong> empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta. Lo hizo<br />

simplem<strong>en</strong>te como una razonable actitud técnica <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a sus usuarios que eran al<br />

mismo tiempo t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta. Cuando la Demanda <strong>de</strong> UCTV<br />

pret<strong>en</strong><strong>de</strong> construir una tesis <strong>de</strong> abuso <strong>de</strong> posición dominante, dando a <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r que, por<br />

la posición actual <strong>de</strong> mercado que ti<strong>en</strong>e VTR ha adoptado una actitud supuestam<strong>en</strong>te<br />

t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te a perjudicarla, <strong>lo</strong> cierto es que distorsiona absoluta e inaceptablem<strong>en</strong>te la<br />

realidad.<br />

Segundo, porque la conducta <strong>de</strong> VTR ni es “injusta”, ni es “abusiva”, ni es<br />

“discriminatoria”, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra amparada por la a<strong>de</strong>cuada compr<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> la<br />

normativa jurídica que regula a la t<strong>el</strong>evisión abierta y a la propiedad int<strong>el</strong>ectual <strong>en</strong> Chile,<br />

normativa que, a su vez, ni es abusiva ni injusta, pues persigue imponer precisas y claras<br />

obligaciones <strong>de</strong> transmisión universal respecto <strong>de</strong> qui<strong>en</strong>es se han b<strong>en</strong>eficiado <strong>de</strong> manera<br />

<strong>en</strong>teram<strong>en</strong>te excepcional por la adjudicación <strong>de</strong> un bi<strong>en</strong> nacional <strong>de</strong> uso público <strong>de</strong><br />

<strong>en</strong>orme va<strong>lo</strong>r, y cuyo mo<strong>de</strong><strong>lo</strong> <strong>de</strong> negocios <strong>de</strong> financiami<strong>en</strong>to vía publicidad se construye<br />

precisam<strong>en</strong>te a partir <strong>de</strong> la posesión <strong>de</strong> esa concesión y <strong>de</strong> la posibilidad que <strong>el</strong>la <strong>en</strong>trega<br />

<strong>de</strong> alcanzar al conjunto <strong>de</strong> la población nacional con un producto extremadam<strong>en</strong>te<br />

atractivo para <strong>lo</strong>s fines <strong>de</strong> la publicidad. La licitud <strong>de</strong> la interpretación que VTR ha<br />

hecho <strong>de</strong> tal normativa fue confirmada por la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil y se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>cisión final ante <strong>lo</strong>s tribunales superiores <strong>de</strong> justicia. Más aun, la interpretación<br />

contraria, cual sería <strong>el</strong> cobro a <strong>lo</strong>s usuarios –y peor aun, só<strong>lo</strong> a algunos <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s- por la<br />

vía <strong>de</strong> cobrar a las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, constituiría un subterfugio para burlar<br />

72


la prohibición legal vig<strong>en</strong>te, y así <strong>lo</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dió la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil. Todo <strong>lo</strong> anterior muestra<br />

cómo no pue<strong>de</strong> concurrir <strong>el</strong> requisito <strong>de</strong> antijuridicidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> actuar <strong>de</strong> VTR.<br />

Tercero, la razonabilidad <strong>de</strong>l actuar <strong>de</strong> VTR no só<strong>lo</strong> se basa <strong>en</strong> antece<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho,<br />

sino que <strong>en</strong> antece<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> hecho. Se ha mostrado ya, cómo, <strong>en</strong> la r<strong>el</strong>ación<br />

ininterrumpida que ha existido por más <strong>de</strong> 15 años <strong>en</strong>tre VTR y UCTV es ésta la que se<br />

ha b<strong>en</strong>eficiado mayoram<strong>en</strong>te, al haber usado la infraestructura <strong>de</strong> VTR para ser recibida<br />

por un conjunto r<strong>el</strong>evante <strong>de</strong> la población; y al haber <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dido siempre como propia la<br />

audi<strong>en</strong>cia que ha recibido su señal a través <strong>de</strong> las re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> VTR, con <strong>lo</strong>s consigui<strong>en</strong>tes<br />

b<strong>en</strong>eficios económicos que eso supone. Y muestra fi<strong>de</strong>digna <strong>de</strong>l b<strong>en</strong>eficio que UCTV<br />

recibe y ha recibido, es la perman<strong>en</strong>te solicitud que ha hecho a VTR para que adopte<br />

medidas técnicas <strong>de</strong>stinadas a mejorar aun más la recepción <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV –<strong>lo</strong><br />

que se acreditó abundantem<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> Juicio Civil p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te- y, por sobre todo, la<br />

petición que hace <strong>en</strong> estos autos para que se le asegure la redifusión <strong>de</strong> su señal por<br />

parte <strong>de</strong> VTR. Si<strong>en</strong>do ése <strong>el</strong> contexto <strong>de</strong> la r<strong>el</strong>ación, <strong>lo</strong> realm<strong>en</strong>te abusivo es que UCTV<br />

solicite ahora que se le remunere por aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong> que a <strong>el</strong>la misma le b<strong>en</strong>eficia.<br />

<strong>En</strong>riquecimi<strong>en</strong>to sin causa <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil, o dobles r<strong>en</strong>tas <strong>en</strong> una mirada económica. Lo<br />

cierto es que, puesto <strong>en</strong> esa situación, <strong>el</strong> juzgador civil no dudó <strong>en</strong> reconocer <strong>lo</strong>s<br />

<strong>en</strong>ormes b<strong>en</strong>eficios que obt<strong>en</strong>ía UCTV <strong>de</strong> su redifusión por VTR y, <strong>en</strong>tre otras, sobre<br />

esa base, negó <strong>de</strong> plano <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> remuneración <strong>de</strong> esta última.<br />

Cuarto, La redifusión <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV se ha hecho siempre <strong>de</strong> manera íntegra e<br />

inalterada, <strong>de</strong> modo que <strong>lo</strong>s usuarios só<strong>lo</strong> han recibido aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong> a <strong>lo</strong> que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong>recho<br />

gratuito por exig<strong>en</strong>cia legal. VTR no ha v<strong>en</strong>dido publicidad, por supuesto, <strong>en</strong> la señal <strong>de</strong><br />

UCTV, a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>lo</strong> que hace <strong>en</strong> muchas ocasiones respecto <strong>de</strong> señales <strong>de</strong> pago.<br />

Tampoco VTR ha cobrado distinto a sus suscriptores por sus paquetes <strong>de</strong> señales, <strong>en</strong><br />

aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s lugares <strong>en</strong> que las señales abiertas llegan a<strong>de</strong>cuadam<strong>en</strong>te por <strong>el</strong> aire y <strong>en</strong><br />

aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s sectores <strong>en</strong> que llegan <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te, <strong>lo</strong> que rev<strong>el</strong>a que VTR no discrimina <strong>en</strong><br />

aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s casos <strong>en</strong> que las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, por responsabilidad <strong>de</strong> sus<br />

emisores, no alcanzan por <strong>el</strong> aire a sus usuarios o no <strong>lo</strong> hac<strong>en</strong> con una calidad<br />

mínimam<strong>en</strong>te a<strong>de</strong>cuada.<br />

Quinto, como se mostró prece<strong>de</strong>ntem<strong>en</strong>te, la circunstancia <strong>de</strong> no ser abusiva la<br />

conducta <strong>de</strong> VTR también se muestra <strong>de</strong>l cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> la Resolución 01, y <strong>de</strong> sus<br />

consi<strong>de</strong>randos citados prece<strong>de</strong>ntem<strong>en</strong>te, que rev<strong>el</strong>an cómo este H. Tribunal, recogi<strong>en</strong>do<br />

una opinión <strong>de</strong> la FNE, no omitió esta materia como parece dar<strong>lo</strong> a <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r la<br />

Demanda, sino que la trató <strong>en</strong> la conci<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> que <strong>de</strong>bía establecer exig<strong>en</strong>cias difer<strong>en</strong>tes<br />

para la r<strong>el</strong>ación comercial que pudiera existir <strong>en</strong>tre VTR y sus proveedores <strong>de</strong> señales <strong>de</strong><br />

pago y la r<strong>el</strong>ación históricam<strong>en</strong>te exist<strong>en</strong>te con las concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta o<br />

libre.<br />

Sexto, la bu<strong>en</strong>a fe y aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> abuso <strong>en</strong> la conducta se muestra, una vez más, <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>sarrol<strong>lo</strong> <strong>de</strong>l juicio <strong>en</strong>tre UCTV y TVN y VTR. Una vez dictada la S<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia Civil, y<br />

dado que <strong>el</strong>la no reconoció <strong>lo</strong>s <strong>de</strong>rechos pret<strong>en</strong>didos por las <strong>de</strong>mandantes, <strong>el</strong>las se<br />

acercaron a VTR para int<strong>en</strong>tar <strong>lo</strong>grar una negociación <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s marcos autorizados<br />

por la ley, <strong>lo</strong> que VTR aceptó <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a fe. Prueba <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong> es que VTR accedió a<br />

susp<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>el</strong> procedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> común acuerdo con las <strong>de</strong>mandantes por más <strong>de</strong> 30 días.<br />

<strong>En</strong> ese período, las partes se intercambiaron a <strong>lo</strong> m<strong>en</strong>os cuatro borradores <strong>de</strong> acuerdos<br />

73


comerciales y contratos <strong>de</strong> transacción <strong>de</strong>stinados a poner término al juicio, recogi<strong>en</strong>do<br />

recíprocam<strong>en</strong>te las observaciones <strong>de</strong> la contraparte.<br />

Este H. Tribunal podrá constatar la razonabilidad <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s términos <strong>de</strong> esos acuerdos, <strong>de</strong><br />

la lectura <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s borradores que se acompañan <strong>en</strong> <strong>el</strong> segundo otrosí, bajo<br />

confi<strong>de</strong>ncialidad para no afectar <strong>lo</strong>s intereses <strong>de</strong> la contraparte y <strong>de</strong> terceros<br />

involucrados. <strong>En</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s se acordaban materias tales como: <strong>el</strong> común <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> las<br />

partes acerca <strong>de</strong> la normativa aplicable; la circunstancia <strong>de</strong> no alterar VTR <strong>lo</strong>s cont<strong>en</strong>idos<br />

redifundidos ni <strong>de</strong> incluirles publicidad; <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> no pagarse por la redifusión<br />

at<strong>en</strong>dido <strong>el</strong> b<strong>en</strong>eficio obt<strong>en</strong>ido por UCTV y TVN al efecto; la circunstancia <strong>de</strong> que VTR<br />

se comprometía a mant<strong>en</strong>er la redifusión <strong>de</strong> la señal exist<strong>en</strong>te <strong>de</strong> dichas concesionarias;<br />

<strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que las partes podían alcanzar otros acuerdos comerciales, <strong>en</strong> materias<br />

específicas, <strong>de</strong> mutuo b<strong>en</strong>eficio, <strong>en</strong>tre otros. Insistimos a este H. Tribunal que la lectura<br />

<strong>de</strong> tales borradores hará evi<strong>de</strong>nte que <strong>en</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s VTR no t<strong>en</strong>ía inconv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te alguno <strong>en</strong><br />

formalizar su r<strong>el</strong>ación con UCTV.<br />

Si<strong>en</strong>do así las cosas, esta parte realm<strong>en</strong>te no <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> cómo UCTV pue<strong>de</strong> con tanta<br />

liviandad imputar a VTR –y basar su Demanda <strong>en</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>- que incurre <strong>en</strong> una “negativa<br />

injustificada <strong>de</strong> (...) regular contractualm<strong>en</strong>te (...) la provisión <strong>de</strong> señal y cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> mi repres<strong>en</strong>tada”<br />

o que “se niega a suscribir con mi repres<strong>en</strong>tada” contratos. VTR ha estado dispuesta a c<strong>el</strong>ebrar<br />

un contrato, no se ha negado a <strong>el</strong><strong>lo</strong>, y <strong>de</strong> hecho, como se acreditará <strong>en</strong> <strong>el</strong> período<br />

probatorio <strong>de</strong> este procedimi<strong>en</strong>to, fue UCTV, la misma UCTV que pres<strong>en</strong>ta esta<br />

Demanda qui<strong>en</strong> <strong>de</strong>sahució la c<strong>el</strong>ebración <strong>de</strong>l referido contrato.<br />

Ahora, si <strong>el</strong> problema <strong>de</strong> UCTV dice r<strong>el</strong>ación con algunos cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> ese contrato,<br />

como que pret<strong>en</strong><strong>de</strong> que se le pague por su señal <strong>de</strong> libre recepción, <strong>lo</strong> cierto es que mal<br />

pue<strong>de</strong> tratarse <strong>de</strong> un problema <strong>de</strong> negativa <strong>de</strong> contratación –y su Demanda sería<br />

<strong>en</strong>gañosa <strong>en</strong> este punto-, sino que simplem<strong>en</strong>te <strong>de</strong> una controversia comercial sobre <strong>el</strong><br />

cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> una conv<strong>en</strong>ción, controversia que, como <strong>lo</strong> hemos señalado<br />

reiteradam<strong>en</strong>te, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisión <strong>en</strong> se<strong>de</strong> civil, constando por ahora<br />

una s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> primera instancia favorable a VTR. <strong>En</strong>tonces, si <strong>lo</strong> que pret<strong>en</strong><strong>de</strong> UCTV<br />

es, ante este H. Tribunal, <strong>lo</strong>grar por medios distintos que se exija a VTR la c<strong>el</strong>ebración<br />

<strong>de</strong> un contrato con un cont<strong>en</strong>ido que precisam<strong>en</strong>te contradiga <strong>lo</strong> que ha <strong>de</strong>terminado<br />

como lícito un juzgador civil <strong>en</strong> la materia, pret<strong>en</strong><strong>de</strong> algo ilícito y contrario a las bases<br />

orgánicas más es<strong>en</strong>ciales <strong>de</strong>l ejercicio <strong>de</strong> la jurisdicción.<br />

Séptimo, no po<strong>de</strong>mos <strong>de</strong>jar <strong>de</strong> referirnos H. Tribunal, a ciertas insinuaciones <strong>de</strong> UCTV<br />

que, aunque no constituy<strong>en</strong> imputaciones específicas <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> su Demanda,<br />

pret<strong>en</strong><strong>de</strong>n construir un ha<strong>lo</strong> <strong>de</strong> abuso <strong>en</strong> torno a VTR. Se trata <strong>de</strong> la refer<strong>en</strong>cia a algunas<br />

situaciones que supuestam<strong>en</strong>te habrían afectado a terceros y que ilustrarían como VTR<br />

podría “ev<strong>en</strong>tualm<strong>en</strong>te”, “<strong>en</strong> <strong>el</strong> futuro”, “llegar a <strong>de</strong>sarrollar” acciones abusivas <strong>en</strong><br />

contra <strong>de</strong> UCTV. Pues bi<strong>en</strong>, se trata <strong>de</strong> situaciones <strong>en</strong> que las actuaciones <strong>de</strong> VTR han<br />

sido pl<strong>en</strong>am<strong>en</strong>te legítimas y razonables.<br />

• <strong>En</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> Canal 13 Cable, esa compañía fue trasladada <strong>de</strong> frecu<strong>en</strong>cia a<br />

consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la necesaria unificación <strong>de</strong> grillas que hubo que efectuar <strong>en</strong>tre las<br />

antiguas grillas <strong>de</strong> VTR BA y <strong>de</strong> MI a consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la fusión autorizada por este H.<br />

Tribunal. Existi<strong>en</strong>do grillas <strong>de</strong> configuración distinta <strong>en</strong>tre ambas compañías y <strong>de</strong>bi<strong>en</strong>do<br />

<strong>el</strong>las unirse <strong>en</strong> una sola, era físicam<strong>en</strong>te imposible mant<strong>en</strong>er la numeración <strong>de</strong> todas las<br />

74


programaciones preexist<strong>en</strong>tes. Con total caut<strong>el</strong>a, VTR <strong>el</strong>aboró un proyecto <strong>de</strong><br />

unificación <strong>de</strong> grillas, buscó la alternativa que resultara ser la más a<strong>de</strong>cuada para <strong>lo</strong>s<br />

intereses <strong>de</strong> sus proveedores y usuarios, la pres<strong>en</strong>tó con todo <strong>de</strong>talle a la FNE para su<br />

conocimi<strong>en</strong>to y observaciones, y luego la implem<strong>en</strong>tó. Si se puso a Canal 13 Cable <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

número 13 fue precisam<strong>en</strong>te para favorecerla, para incluirla <strong>en</strong> una ubicación consist<strong>en</strong>te<br />

con su i<strong>de</strong>ntificación institucional. Y luego, a petición <strong>de</strong> la misma Canal 13 Cable, y<br />

previo estudio <strong>de</strong> factibilidad, se hizo <strong>el</strong> esfuerzo por modificar su ubicación, porque la<br />

primera t<strong>en</strong>ía interfer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la propia UCTV (“fantasmas”), llevándola así VTR al<br />

número 27. Pero, a<strong>de</strong>más, se la llevó a una <strong>lo</strong>calización <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> las más bajas <strong>de</strong> la<br />

grilla, cercana a la <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> libre recepción, y a la <strong>de</strong> otras programaciones<br />

misc<strong>el</strong>áneas <strong>de</strong> tipo <strong>lo</strong>cal, consist<strong>en</strong>te con la política <strong>de</strong> VTR <strong>de</strong> agrupar las señales <strong>en</strong><br />

“familias” o “vecindarios” <strong>de</strong>l mismo género, que las hac<strong>en</strong> más atractivas, les g<strong>en</strong>eran<br />

sinergias recíprocas y hac<strong>en</strong> más fácil la búsqueda al t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>nte. No hay que olvidar que<br />

<strong>en</strong> esta materia <strong>lo</strong>s inc<strong>en</strong>tivos se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran absolutam<strong>en</strong>te alineados. Para VTR, una<br />

grilla más atractiva y <strong>de</strong> más fácil recorrido para <strong>lo</strong>s usuarios es un producto más<br />

atray<strong>en</strong>te, que por <strong>lo</strong> tanto le reportará más b<strong>en</strong>eficios.<br />

Si Canal 13 Cable ha bajado su rating, <strong>el</strong><strong>lo</strong> no se <strong>de</strong>be a que se movió cuatro números <strong>en</strong><br />

la grilla, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> 23 al 27, sino al atractivo <strong>de</strong> su programación. De hecho, <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s casos<br />

<strong>en</strong> que Canal 13 Cable ha transmitido programaciones atractivas, como recitales <strong>en</strong> vivo,<br />

su audi<strong>en</strong>cia se ha increm<strong>en</strong>tado sustancialm<strong>en</strong>te por sobre <strong>el</strong> promedio. Tal fue <strong>el</strong> caso<br />

por ejemp<strong>lo</strong> <strong>de</strong> la transmisión <strong>de</strong>l recital <strong>de</strong> <strong>En</strong>nio Morricone, hace pocos días, <strong>en</strong> que <strong>el</strong><br />

rating <strong>de</strong> la señal subió <strong>de</strong>s<strong>de</strong> su promedio <strong>de</strong> 0,24 puntos a 0,8 puntos. Y claram<strong>en</strong>te su<br />

ubicación <strong>en</strong> <strong>el</strong> número 27 no fue un óbice para <strong>el</strong><strong>lo</strong>.<br />

• <strong>En</strong> <strong>el</strong> mismo s<strong>en</strong>tido, se insinúa que VTR <strong>el</strong>iminó la señal “Más canal”, luego <strong>de</strong> 10<br />

años, sin razón alguna. Esto nuevam<strong>en</strong>te es falso.<br />

Primero, por restricciones tecnológicas, la grilla analógica <strong>de</strong> VTR pue<strong>de</strong> cont<strong>en</strong>er un<br />

número limitado <strong>de</strong> canales, <strong>el</strong> que ya está copado hace algunos años, <strong>lo</strong> que por un lado<br />

hace <strong>de</strong> la grilla un recurso escaso y, por otro lado, lleva a que <strong>en</strong> cada ocasión <strong>en</strong> que<br />

<strong>de</strong>ci<strong>de</strong> incorporar una nueva señal, VTR se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> la obligación <strong>de</strong> excluir otra.<br />

<strong>En</strong> esta ocasión, VTR requería incorporar a su grilla a una señal <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>ido r<strong>el</strong>igioso<br />

evangélico, con un universo pot<strong>en</strong>cial <strong>de</strong> t<strong>el</strong>espectadores correspondi<strong>en</strong>te a tres mil<strong>lo</strong>nes<br />

<strong>de</strong> personas, que <strong>de</strong>bía <strong>en</strong>tregarle especial atractivo comercial a su programación <strong>en</strong> un<br />

contexto especialm<strong>en</strong>te r<strong>el</strong>evante dado que sus <strong>de</strong>stinatarios son una comunidad<br />

numerosa <strong>en</strong> <strong>el</strong> país y que históricam<strong>en</strong>te ha <strong>de</strong>mandado que sus intereses sean<br />

repres<strong>en</strong>tados <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s medios <strong>de</strong> comunicación pública, con escaso éxito hasta la fecha.<br />

De esta manera, al incluir un canal evangélico, VTR adoptaba una <strong>de</strong>cisión <strong>en</strong>teram<strong>en</strong>te<br />

racional <strong>en</strong> <strong>lo</strong> comercial, que <strong>de</strong> acuerdo a sus expectativas razonables le ayudaba a<br />

agregar atractivo a su grilla y a difer<strong>en</strong>ciarse <strong>de</strong> competidores como T<strong>el</strong>efónica y T<strong>el</strong>mex<br />

y que, al mismo tiempo, aportaba al pluralismo <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s medios <strong>de</strong> comunicación <strong>de</strong> Chile.<br />

<strong>En</strong> este contexto, VTR <strong>de</strong>bía <strong>de</strong>cidir <strong>el</strong> reemplazo <strong>de</strong> una señal preexist<strong>en</strong>te <strong>en</strong> su grilla<br />

por la programación <strong>de</strong>l canal evangélico. Pues bi<strong>en</strong>, la señal Más Canal, luego <strong>de</strong> haber<br />

sido adquirida por <strong>el</strong> Pab<strong>el</strong>lón <strong>de</strong> la Construcción <strong>en</strong> <strong>el</strong> año 2006, había reducido su rating<br />

a niv<strong>el</strong>es cercanos a cero. <strong>En</strong> octubre <strong>de</strong> 2007, las mediciones <strong>de</strong> rating <strong>en</strong>tregadas por<br />

Time-Ibope mostraban para ese canal un rating promedio <strong>en</strong> hogares con cable <strong>de</strong> só<strong>lo</strong><br />

75


0,022 puntos, registrando éste a<strong>de</strong>más una disminución <strong>de</strong> un 46% <strong>en</strong> só<strong>lo</strong> un año, y<br />

si<strong>en</strong>do uno <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales m<strong>en</strong>os vistos por la audi<strong>en</strong>cia. De tal manera que la <strong>de</strong>cisión<br />

<strong>de</strong> reemplazo fue pl<strong>en</strong>am<strong>en</strong>te racional.<br />

Tal circunstancia fue por <strong>lo</strong> <strong>de</strong>más previa y <strong>de</strong>talladam<strong>en</strong>te informada a la FNE bajo<br />

<strong>de</strong>tallados argum<strong>en</strong>tos que se resum<strong>en</strong> a continuación (comunicación <strong>de</strong> 28 <strong>de</strong> diciembre<br />

<strong>de</strong> 2007):<br />

“Como ha sido indicado <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>taciones anteriores a esta Fiscalía, VTR<br />

conforma la distribución <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>en</strong> forma dinámica, con <strong>el</strong><br />

objeto <strong>de</strong> <strong>en</strong>tregar un conjunto atractivo <strong>de</strong> señales que ap<strong>el</strong><strong>en</strong> a <strong>lo</strong>s distintos<br />

intereses <strong>de</strong> sus cli<strong>en</strong>tes y que result<strong>en</strong> a<strong>de</strong>cuados a la evolución <strong>de</strong> sus gustos y a<br />

<strong>lo</strong>s movimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> la compet<strong>en</strong>cia. Así, VTR no pue<strong>de</strong> fijar una s<strong>el</strong>ección<br />

específica e inmutable <strong>de</strong> canales, pudi<strong>en</strong>do excluir <strong>de</strong>terminadas señales con <strong>el</strong><br />

objeto <strong>de</strong> incorporar aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s nuevos canales que <strong>de</strong> acuerdo a su mejor parecer<br />

comercial, y según <strong>lo</strong>s antece<strong>de</strong>ntes objetivos y proyecciones con <strong>lo</strong>s que cu<strong>en</strong>ta,<br />

<strong>de</strong>bieran con probabilidad resultar objetivam<strong>en</strong>te preferidos por <strong>lo</strong>s t<strong>el</strong>evi<strong>de</strong>ntes,<br />

increm<strong>en</strong>tando así <strong>el</strong> atractivo y competitividad <strong>de</strong> su oferta.<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> pres<strong>en</strong>te caso, VTR ha llegado a la convicción <strong>de</strong> la conv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

incorporar <strong>en</strong> su parrilla programática para la ciudad <strong>de</strong> Santiago <strong>el</strong> Canal ETV,<br />

señal <strong>de</strong> especial interés para la comunidad Evangélica <strong>de</strong>l país, actualm<strong>en</strong>te<br />

pres<strong>en</strong>te só<strong>lo</strong> <strong>en</strong> su parrilla para la V Región.<br />

La incorporación <strong>de</strong> este canal – y la necesaria y consecu<strong>en</strong>te exclusión <strong>de</strong> otro –<br />

ti<strong>en</strong>e por objeto que, mant<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do o mejorando siempre la calidad programática<br />

<strong>de</strong> su grilla, VTR pueda conservar la competitividad <strong>de</strong> su producto e int<strong>en</strong>tar<br />

obt<strong>en</strong>er y ret<strong>en</strong>er la prefer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> sus cli<strong>en</strong>tes.<br />

Para estos efectos, rigiéndose por <strong>lo</strong>s mismos criterios que utilizó previam<strong>en</strong>te<br />

para la unificación <strong>de</strong> grillas con ocasión <strong>de</strong> su fusión con Metrópolis Intercom<br />

(“MI”), a fines <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 2008, VTR reemplazará <strong>de</strong> la grilla <strong>de</strong> Santiago <strong>el</strong><br />

canal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta +Más22 por <strong>el</strong> Canal ETV, excluy<strong>en</strong>do la señal<br />

indicada <strong>en</strong> at<strong>en</strong>ción al m<strong>en</strong>or interés que razonablem<strong>en</strong>te repres<strong>en</strong>ta para <strong>lo</strong>s<br />

usuarios <strong>de</strong> VTR, según se expondrá <strong>en</strong> <strong>el</strong> curso <strong>de</strong> esta pres<strong>en</strong>tación. (...)<br />

Así, la <strong>de</strong>cisión <strong>de</strong> excluir <strong>el</strong> canal abierto +Más22 se basa <strong>en</strong> las prefer<strong>en</strong>cias<br />

objetivas <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s consumidores rev<strong>el</strong>adas por mediciones <strong>de</strong> rating, y<br />

fundam<strong>en</strong>talm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que dicho canal pres<strong>en</strong>ta un muy bajo índice <strong>de</strong><br />

rating promedio, que a<strong>de</strong>más ha sido progresivam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>creci<strong>en</strong>te, <strong>lo</strong> cual<br />

constituye una clara muestra <strong>de</strong> que se trata <strong>de</strong> una señal poco atractiva para <strong>el</strong><br />

conjunto <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cli<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> VTR, <strong>lo</strong> cual queda <strong>de</strong> manifiesto <strong>en</strong> las mediciones <strong>de</strong><br />

rating <strong>en</strong>tregadas por Time-Ibope. (...)<br />

Por otra parte, <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> la programación <strong>de</strong> Canal +Más22 es<br />

razonablem<strong>en</strong>te sustituible por <strong>el</strong> <strong>de</strong> otros canales <strong>de</strong> varieda<strong>de</strong>s y ori<strong>en</strong>tados al<br />

mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l hogar, tanto nacionales como internacionales, actualm<strong>en</strong>te<br />

pres<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> la grilla <strong>de</strong> VTR y que gozan <strong>de</strong> mayor rating que <strong>el</strong> Canal +Más22.<br />

Por su parte, Canal ETV es un canal chil<strong>en</strong>o pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la grilla <strong>de</strong> VTR <strong>en</strong> las<br />

ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Viña <strong>de</strong>l Mar, Valparaíso y <strong>el</strong> interior <strong>de</strong> la V Región, cuya<br />

programación se <strong>en</strong>foca a la transmisión <strong>de</strong> programas con cont<strong>en</strong>ido r<strong>el</strong>igioso<br />

dirigido particularm<strong>en</strong>te a la población que profesa <strong>el</strong> culto Evangélico. A <strong>lo</strong><br />

anterior, se suma la circunstancia que la población que profesa la r<strong>el</strong>igión<br />

Evangélica constituye un segm<strong>en</strong>to consi<strong>de</strong>rable <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s cli<strong>en</strong>tes o pot<strong>en</strong>ciales<br />

cli<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> VTR, <strong>de</strong> manera que resulta <strong>de</strong>l todo lógico que VTR asuma la tarea<br />

<strong>de</strong> contar <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> su parrilla programática con canales que transmitan<br />

cont<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> su interés. (...)<br />

<strong>En</strong> suma, la sustitución <strong>de</strong>l Canal +Más22 por <strong>el</strong> Canal ETV se sust<strong>en</strong>ta <strong>en</strong><br />

criterios objetivos y razonables toda vez, <strong>de</strong> acuerdo al mejor conocimi<strong>en</strong>to<br />

comercial y <strong>de</strong> mercado <strong>de</strong> VTR, <strong>de</strong>biera privilegiar y recoger <strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te las<br />

prefer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s usuarios; constituir un mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la calidad y variedad<br />

<strong>de</strong> <strong>lo</strong>s productos a <strong>lo</strong>s que acce<strong>de</strong>rán; y, repres<strong>en</strong>tar una mejora <strong>en</strong> <strong>el</strong> rating g<strong>lo</strong>bal<br />

<strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales ofrecidos”.<br />

76


Como se ve, la conducta <strong>de</strong> VTR distó <strong>de</strong> ser injustificada y abusiva. La insinuación <strong>de</strong><br />

un supuesto abuso, para int<strong>en</strong>tar revestir <strong>el</strong> actuar <strong>de</strong> VTR <strong>de</strong> una arbitrariedad <strong>de</strong> la que<br />

carece, es nuevam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> este caso un int<strong>en</strong>to errado.<br />

Octavo, si finalm<strong>en</strong>te la “am<strong>en</strong>aza”, <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s términos <strong>de</strong> la Demanda a fojas 23, está dada<br />

porque la programación <strong>de</strong> VTR cont<strong>en</strong>drá a partir <strong>de</strong>l segundo semestre <strong>de</strong> 2008 un<br />

canal <strong>de</strong> CNN <strong>de</strong> noticias nacionales <strong>de</strong> 24 horas, <strong>lo</strong> cierto es que esa am<strong>en</strong>aza sería lejos<br />

<strong>de</strong> ser<strong>lo</strong> <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una perspectiva anticompetitiva. Y esto, pues como se informó a la FNE<br />

<strong>el</strong> 29 <strong>de</strong> febrero <strong>de</strong> 2008, con fecha previa a la pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> la Demanda <strong>de</strong> autos, <strong>el</strong><br />

canal CNN <strong>en</strong> caso alguno será exclusivo para VTR, VTR no <strong>lo</strong> distribuirá, y las mismas<br />

condiciones pactadas con VTR estarán disponible para qui<strong>en</strong> <strong>de</strong>see distribuir CNN. <strong>En</strong><br />

cambio, sí podría ser que UCTV se si<strong>en</strong>ta am<strong>en</strong>azada <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una perspectiva comercial,<br />

pues nuestras proyecciones rev<strong>el</strong>an que <strong>el</strong> canal CNN 24 horas será con mucha<br />

probabilidad muy atractivo para <strong>lo</strong>s suscriptores, pues precisam<strong>en</strong>te carec<strong>en</strong> <strong>en</strong> la<br />

actualidad <strong>de</strong> alternativas <strong>de</strong> información noticiosa t<strong>el</strong>evisiva. Pero si ese es <strong>el</strong> caso, ésta<br />

nuevam<strong>en</strong>te no es la se<strong>de</strong> para interrumpir esa supuesta “am<strong>en</strong>aza” comercial, sino todo<br />

<strong>lo</strong> contrario. La transmisión <strong>de</strong> CNN 24 horas <strong>en</strong> Chile, por VTR y las <strong>de</strong>más empresas<br />

que <strong>lo</strong> hagan, incorporará obviam<strong>en</strong>te compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>el</strong> que sería <strong>el</strong> mercado r<strong>el</strong>evante<br />

<strong>de</strong> la información, <strong>en</strong> <strong>el</strong> que UCTV ha t<strong>en</strong>ido una posición histórica predominante. Y<br />

más allá <strong>de</strong> que no resulta para nada claro si <strong>lo</strong>s noticiarios <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión abierta<br />

competirían realm<strong>en</strong>te con aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión pagada, <strong>lo</strong> r<strong>el</strong>evante para nuestros<br />

efectos, es que la incorporación <strong>de</strong> un bi<strong>en</strong> novedoso a favor <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s usuarios, que vi<strong>en</strong>e a<br />

satisfacer una innegable necesidad <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s, constituye una manifestación <strong>de</strong> la<br />

libre compet<strong>en</strong>cia que este H. Tribunal está llamado a tut<strong>el</strong>ar y jamás a impedir o<br />

<strong>en</strong>torpecer. El<strong>lo</strong>, <strong>en</strong> aplicación <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s bi<strong>en</strong>es jurídicos más básicos tut<strong>el</strong>ados por <strong>el</strong> DL<br />

211. Pero también por aplicación <strong>de</strong> la obligación que le cabe a este H. Tribunal <strong>de</strong> v<strong>el</strong>ar<br />

por <strong>el</strong> pluralismo <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s medios <strong>de</strong> comunicación, <strong>en</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la Ley 19.733,<br />

sobre liberta<strong>de</strong>s <strong>de</strong> opinión e información y ejercicio <strong>de</strong>l periodismo, más conocida<br />

como ley <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa.<br />

<strong>En</strong> <strong>lo</strong> que nos concierne, la citada normativa establece <strong>en</strong> su artícu<strong>lo</strong> 37:<br />

“Para efectos <strong>de</strong> <strong>lo</strong> dispuesto <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>creto ley N° 211, <strong>de</strong> 1973, se consi<strong>de</strong>rarán,<br />

<strong>en</strong>tre otros, como hechos, actos o conv<strong>en</strong>ciones, que ti<strong>en</strong><strong>de</strong>n a impedir la libre<br />

compet<strong>en</strong>cia, <strong>lo</strong>s que <strong>en</strong>trab<strong>en</strong> la producción <strong>de</strong> informaciones, <strong>el</strong> transporte, la<br />

distribución, circulación, <strong>el</strong> avisaje y la comercialización <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s medios <strong>de</strong><br />

comunicación”.<br />

Una interpretación lógica <strong>de</strong> esta disposición con las pertin<strong>en</strong>tes disposiciones <strong>de</strong>l DL<br />

211 permit<strong>en</strong> concluir, con palmaria claridad que: este H. Tribunal <strong>de</strong>be v<strong>el</strong>ar por <strong>el</strong><br />

cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l DL 211; que <strong>el</strong> DL 211 pret<strong>en</strong><strong>de</strong> evitar <strong>lo</strong>s at<strong>en</strong>tados contra la libre<br />

compet<strong>en</strong>cia; que <strong>en</strong>trabar la producción <strong>de</strong> informaciones, <strong>el</strong> transporte, la distribución,<br />

<strong>el</strong> avisaje y la comercialización <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s medios <strong>de</strong> comunicación son at<strong>en</strong>tados contra la<br />

libre compet<strong>en</strong>cia; y que, por <strong>lo</strong> tanto, correspon<strong>de</strong> al H. Tribunal v<strong>el</strong>ar por evitar dichos<br />

at<strong>en</strong>tados. A <strong>lo</strong> reci<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te dicho, hay que agregar que no se ve mejor forma <strong>de</strong><br />

prev<strong>en</strong>ir esos at<strong>en</strong>tados que v<strong>el</strong>ar por <strong>el</strong> pluralismo <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s medios <strong>de</strong> comunicación.<br />

77


Así <strong>lo</strong> ha <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dido también este H. Tribunal, <strong>el</strong> que, <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> la Resolución<br />

20/2007 sostuvo <strong>lo</strong> sigui<strong>en</strong>te 58 :<br />

“Segundo. Que, la Ley Nº 19.733, <strong>de</strong> Libertad <strong>de</strong> Opinión e Información,<br />

establece normas especiales <strong>de</strong> <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa <strong>de</strong> la compet<strong>en</strong>cia, y atribuciones<br />

específicas a este Tribunal, <strong>en</strong> resguardo <strong>de</strong>l pluralismo y diversidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> sistema<br />

informativo.<br />

Cuarto. Que, <strong>de</strong> la historia <strong>de</strong> las normas citadas [<strong>el</strong> DL 211 y la Ley 19.733], se<br />

observa la especial preocupación <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s legisladores por que la conc<strong>en</strong>tración <strong>en</strong><br />

la propiedad <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s medios <strong>de</strong> comunicación social pueda resultar at<strong>en</strong>tatoria para<br />

<strong>el</strong> funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l sistema <strong>de</strong>mocrático, consi<strong>de</strong>rando como es<strong>en</strong>cial, para la<br />

libertad <strong>de</strong> expresión, la pluralidad <strong>de</strong> medios <strong>de</strong> comunicación social. Estas<br />

disposiciones buscan equilibrar a<strong>de</strong>cuadam<strong>en</strong>te <strong>el</strong> pluralismo informativo con una<br />

economía <strong>de</strong> mercado, con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> promover <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>lo</strong> <strong>de</strong> una <strong>de</strong>mocracia<br />

pluralista y transpar<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> país;<br />

Quinto. Que, adicionalm<strong>en</strong>te, para <strong>lo</strong>s consumidores <strong>de</strong> información podría ser<br />

costoso discernir sobre la calidad y veracidad <strong>de</strong> aqu<strong>el</strong>la que es transmitida por un<br />

<strong>de</strong>terminado medio <strong>de</strong> comunicación, si no pue<strong>de</strong>n compararla con la que recib<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> otras fu<strong>en</strong>tes. <strong>En</strong> consecu<strong>en</strong>cia, una forma <strong>de</strong> proteger a <strong>lo</strong>s ciudadanos <strong>de</strong> la<br />

posibilidad <strong>de</strong> que consuman indiscriminadam<strong>en</strong>te información <strong>de</strong>fectuosa<br />

producida por un medio <strong>de</strong> comunicación, es procurando maximizar la<br />

probabilidad <strong>de</strong> que puedan contrastarla con la que produc<strong>en</strong> otros informantes.<br />

De ahí la importancia para <strong>el</strong> consumidor <strong>de</strong>l pluralismo <strong>en</strong> materia <strong>de</strong><br />

información;<br />

Nov<strong>en</strong>o. Que, <strong>en</strong> suma, <strong>el</strong> legislador ha consi<strong>de</strong>rado que la libre compet<strong>en</strong>cia es<br />

uno <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s medios o instrum<strong>en</strong>tos idóneos para, indirectam<strong>en</strong>te, alcanzar o<br />

mant<strong>en</strong>er un grado razonable <strong>de</strong> pluralismo y diversidad <strong>de</strong> la información,<br />

asignando especialm<strong>en</strong>te a este Tribunal un <strong>de</strong>ber <strong>de</strong> resguardo <strong>de</strong> la a<strong>de</strong>cuada<br />

compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> este mercado”.<br />

VI.2. Algunas precisiones sobre la legislación comparada citada por la<br />

<strong>de</strong>mandante.<br />

Como se ha m<strong>en</strong>cionado ya repetidam<strong>en</strong>te, la legislación chil<strong>en</strong>a consagra la facultad <strong>de</strong><br />

cualquier operador <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago <strong>de</strong> redifundir las señales <strong>de</strong> libre difusión, la<br />

señal <strong>de</strong> UCTV <strong>en</strong>tre <strong>el</strong>las. No obstante, UCTV busca convertir esta facultad <strong>en</strong> una<br />

obligación para VTR y, conjuntam<strong>en</strong>te, obligar a VTR a pagar por la señal, citando para<br />

<strong>el</strong><strong>lo</strong> supuesta normativa comparada <strong>en</strong> sust<strong>en</strong>to <strong>de</strong> su posición. A continuación<br />

aclaramos cómo esa normativa, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> t<strong>en</strong>er rango legal y dictarse con efectos<br />

g<strong>en</strong>erales, no sust<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> nada su posición.<br />

VI.2.1. Absurdo <strong>de</strong> la pret<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> cobrar por la señal y <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er que <strong>el</strong>la se<br />

redifunda forzosam<strong>en</strong>te.<br />

La <strong>de</strong>mandante, luego <strong>de</strong> presuponer un abuso <strong>en</strong> <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que VTR redifunda su<br />

señal <strong>de</strong> libre recepción, pres<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> supuesto apoyo <strong>de</strong> su posición alguna legislación<br />

comparada: la que establece a <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago obligaciones <strong>de</strong><br />

transportar señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta, más conocida como reglas <strong>de</strong> must carry.<br />

58 Confirmado por la Excma. Corte Suprema <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s sigui<strong>en</strong>tes términos:<br />

“6°) Que <strong>de</strong>l análisis <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s antece<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> la causa aparece que las medidas dispuestas por la s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia que se<br />

revisa por esta vía aparec<strong>en</strong> como sufici<strong>en</strong>tes y a<strong>de</strong>cuadas para caut<strong>el</strong>ar la libre compet<strong>en</strong>cia, garantizando así la<br />

pluralidad <strong>de</strong> medios y con <strong>el</strong><strong>lo</strong> la libertad <strong>de</strong> expresión y la diversidad <strong>de</strong> información”. (ROL 4578-07).<br />

78


Pret<strong>en</strong><strong>de</strong> UCTV que la refer<strong>en</strong>cia a esa legislación sust<strong>en</strong>te <strong>lo</strong> que <strong>el</strong>la parece solicitar <strong>en</strong><br />

su Demanda: que se imponga a VTR la obligación <strong>de</strong> llevar su señal abierta (must carry) y<br />

que a<strong>de</strong>más, sea remunerada por <strong>el</strong><strong>lo</strong> (fojas 21 a 23 <strong>de</strong> su Demanda).<br />

Más allá <strong>de</strong> que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una perspectiva económica no pareciera ser ésa una pret<strong>en</strong>sión<br />

con mucho s<strong>en</strong>tido, pues exigiría <strong>de</strong> qui<strong>en</strong> presta un servicio que a<strong>de</strong>más pague por<br />

prestar ese servicio, <strong>lo</strong> cierto es que <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s países don<strong>de</strong> se han impuesto obligaciones <strong>de</strong><br />

transportar señales abiertas a las empresas <strong>de</strong> distribución <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, las<br />

señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta no recib<strong>en</strong> remuneración alguna por <strong>el</strong><strong>lo</strong>.<br />

Así, <strong>en</strong> <strong>el</strong> Cable T<strong>el</strong>evision Consumer Protection and Competition Act <strong>de</strong> 1992 (“Cable Act”) <strong>de</strong><br />

Estados Unidos, se prohibió expresam<strong>en</strong>te la posibilidad <strong>de</strong> que las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

que se ampararan <strong>en</strong> las reglas <strong>de</strong> must carry cobraran va<strong>lo</strong>r alguno a <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong><br />

cable. <strong>En</strong> efecto, dicha ley <strong>en</strong> su sección 4ª número 10, (que <strong>en</strong>mi<strong>en</strong>da la sección 614 <strong>de</strong><br />

Ley <strong>de</strong> T<strong>el</strong>ecomunicaciones, T<strong>el</strong>communications Act, e introduce las reglas <strong>de</strong> must carry),<br />

no só<strong>lo</strong> prohíbe <strong>el</strong> pago por parte <strong>de</strong> las operadoras <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión por cable respecto <strong>de</strong><br />

las señales transportadas obligatoriam<strong>en</strong>te, sino que también pone límites expresos a la<br />

gratuidad con que <strong>de</strong>be hacerse este transporte.<br />

Asimismo, <strong>en</strong> las legislaciones europeas don<strong>de</strong> se han establecido este tipo <strong>de</strong><br />

obligaciones, se reconoce explícitam<strong>en</strong>te que éstas son cargas para <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, es <strong>de</strong>cir una afectación patrimonial para éstos. De ahí, que <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong><br />

dicha lógica resulte absurdo que a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> imponerles una carga, se les obligue a pagar,<br />

y por <strong>el</strong> contrario, la normativa europea contempla la posibilidad <strong>de</strong> que incluso <strong>en</strong> una<br />

lógica <strong>de</strong> reglas <strong>de</strong> must carry, <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> cable –o bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> otras re<strong>de</strong>s <strong>el</strong>ectrónicas-<br />

sean remunerados. <strong>En</strong> efecto, la legislación comunitaria contempla las obligaciones <strong>de</strong><br />

must carry como una solución só<strong>lo</strong> bajo ciertas condiciones, y precisam<strong>en</strong>te reguladas, que<br />

<strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser justificadas por <strong>lo</strong>s Estados miembros, y <strong>en</strong> tal caso, da <strong>de</strong>recho a que se<br />

establezca una retribución a favor <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago. A<strong>de</strong>más,<br />

exige que <strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to se aplique <strong>de</strong> manera no discriminatoria respecto <strong>de</strong> la totalidad<br />

<strong>de</strong> empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago. Así, <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 31 <strong>de</strong> la Directiva 2002/22/CE sobre<br />

acceso universal y <strong>de</strong>rechos <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s usuarios, establece:<br />

“1. Los Estados miembros podrán imponer obligaciones razonables <strong>de</strong> transmisión <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>terminados canales y servicios <strong>de</strong> programas <strong>de</strong> radio y t<strong>el</strong>evisión a las empresas bajo su<br />

jurisdicción que suministr<strong>en</strong> re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> comunicaciones <strong>el</strong>ectrónicas utilizadas para la<br />

distribución <strong>de</strong> programas <strong>de</strong> radio o t<strong>el</strong>evisión al público si un número significativo <strong>de</strong><br />

usuarios finales <strong>de</strong> dichas re<strong>de</strong>s las utiliza como medio <strong>principal</strong> <strong>de</strong> recepción <strong>de</strong><br />

programas <strong>de</strong> radio y t<strong>el</strong>evisión. Dichas obligaciones se impondrán exclusivam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s<br />

casos <strong>en</strong> que result<strong>en</strong> necesarias para alcanzar objetivos <strong>de</strong> interés g<strong>en</strong>eral claram<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong>finidos y <strong>de</strong>berán ser proporcionadas y transpar<strong>en</strong>tes. Las obligaciones serán objeto <strong>de</strong><br />

revisión <strong>de</strong> forma periódica.<br />

2. Ni <strong>el</strong> apartado 1 <strong>de</strong>l pres<strong>en</strong>te artícu<strong>lo</strong> ni <strong>el</strong> apartado 2 <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> 3 <strong>de</strong> la Directiva<br />

2002/19/CE (Directiva <strong>de</strong> acceso) at<strong>en</strong>tarán contra la capacidad <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s Estados miembros<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>terminar la remuneración apropiada, si la hay, por las medidas adoptadas <strong>de</strong><br />

acuerdo con <strong>lo</strong> dispuesto <strong>en</strong> <strong>el</strong> pres<strong>en</strong>te artícu<strong>lo</strong>, y quedará garantizado al mismo tiempo<br />

que, <strong>en</strong> circunstancias similares, no habrá discriminación <strong>en</strong> <strong>el</strong> trato a las empresas <strong>de</strong><br />

suministro <strong>de</strong> re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> comunicaciones <strong>el</strong>ectrónicas. Cuando se contemple la<br />

remuneración, <strong>lo</strong>s Estados miembros v<strong>el</strong>arán por que ésta se aplique <strong>de</strong> manera<br />

proporcionada y transpar<strong>en</strong>te.”<br />

79


Como se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> la lectura <strong>de</strong>l citado artícu<strong>lo</strong>, <strong>en</strong> <strong>el</strong> sistema comunitario <strong>de</strong>b<strong>en</strong><br />

concurrir <strong>lo</strong>s sigui<strong>en</strong>tes requisitos para que la legislación interna <strong>de</strong> cada Estado pueda<br />

poner obligaciones <strong>de</strong> must carry según la Directiva 2002/22/CE. Estos requisitos son:<br />

i) que las obligaciones sean razonables;<br />

ii) <strong>de</strong>b<strong>en</strong> <strong>de</strong>terminarse <strong>lo</strong>s canales a transportar;<br />

iii) un número significativo <strong>de</strong> usuarios <strong>de</strong> las re<strong>de</strong>s <strong>de</strong>be utilizarlas como<br />

medio <strong>principal</strong> <strong>de</strong> recepción <strong>de</strong> programas <strong>de</strong> radio y t<strong>el</strong>evisión;<br />

iv) só<strong>lo</strong> podrán imponerse <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s casos <strong>en</strong> que sea necesario para alcanzar<br />

objetivos claram<strong>en</strong>te <strong>de</strong>finidos <strong>de</strong> interés g<strong>en</strong>eral;<br />

v) <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser proporcionadas y transpar<strong>en</strong>tes;<br />

vi) si algui<strong>en</strong> pue<strong>de</strong> percibir una remuneración, ese es <strong>el</strong> operador <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago qui<strong>en</strong> presta <strong>el</strong> servicio al canal <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta; y,<br />

por sobre todo;<br />

vii) estas obligaciones no pue<strong>de</strong>n ser discriminatorias y <strong>de</strong>b<strong>en</strong> aplicarse, si se<br />

dictan, al conjunto <strong>de</strong> las empresas <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago.<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> la legislación <strong>de</strong> países pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>tes a la Comunidad Europea que han<br />

adoptado reglas <strong>de</strong> must carry, sigui<strong>en</strong>do <strong>lo</strong>s lineami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> la Directiva 2002/22/CE<br />

han establecido como contrapartida la prohibición <strong>de</strong> cobrar por parte <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s canales<br />

b<strong>en</strong>eficiados por la transmisión <strong>de</strong> sus señales y, <strong>en</strong> cambio, han <strong>de</strong>jado abierta la<br />

posibilidad <strong>de</strong> que <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago sean remunerados. Así <strong>el</strong><br />

Communications Act 59 <strong>de</strong>l Reino Unido, establece obligaciones <strong>de</strong> must carry <strong>en</strong> su sección<br />

64, y como contrapartida, <strong>en</strong> su sección 272 prohíbe a <strong>lo</strong>s canales abiertos cobrar por sus<br />

señales.<br />

A esto hay que agregar que las normativas m<strong>en</strong>cionadas constituy<strong>en</strong> regulaciones<br />

sectoriales, pero no normativas <strong>de</strong> tut<strong>el</strong>a <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia.<br />

Asimismo, y <strong>en</strong> <strong>lo</strong> r<strong>el</strong>ativo a la normativa aplicable, si <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta<br />

ahora cobraran por su señal a <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, y más aun <strong>lo</strong>s<br />

obligaran a llevar esa señal, la conjunción <strong>de</strong> ambas condiciones equivaldría a pedir que<br />

<strong>el</strong> H. Tribunal promoviera <strong>el</strong> otorgami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> un monopolio forzoso a favor <strong>de</strong> las<br />

concesionarias <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión abierta. Si aplicamos <strong>el</strong> criterio <strong>de</strong> universalidad y no<br />

discriminación, y asumimos que efectivam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> un ambi<strong>en</strong>te digital podríamos t<strong>en</strong>er,<br />

por ejemp<strong>lo</strong>, 40 señales abiertas, esto significaría que VTR t<strong>en</strong>dría la obligación <strong>de</strong><br />

redifundir y a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> pagar a las 40 señales abiertas. El absurdo evi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> ese<br />

resultado muestra cuán infundada es la pret<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> UCTV.<br />

VI.2.2. Normativa <strong>de</strong> rango legal. Exig<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> constitucionalidad.<br />

Por otra parte, cabe <strong>de</strong>stacar que <strong>en</strong> nuestro país la imposición <strong>de</strong> reglas <strong>de</strong> must carry, al<br />

constituir necesariam<strong>en</strong>te una limitación a la propiedad <strong>de</strong> las re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago, ya sean por cable o inalámbricas, necesariam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>biera ser materia<br />

<strong>de</strong> ley según prescribe nuestra Constitución <strong>en</strong> su artícu<strong>lo</strong> 19 N°24 inciso 2°. Por <strong>lo</strong><br />

<strong>de</strong>más, la experi<strong>en</strong>cia comparada ha sido precisam<strong>en</strong>te la <strong>de</strong> tratar a niv<strong>el</strong> legislativo <strong>el</strong><br />

tema. <strong>En</strong> este s<strong>en</strong>tido, resulta paradigmática la experi<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> Estados Unidos don<strong>de</strong> la<br />

59 Communications Act 2003: http://www.opsi.gov.uk/acts/acts2003/ukpga_20030021_<strong>en</strong>_1<br />

80


autoridad administrativa <strong>de</strong> t<strong>el</strong>ecomunicaciones, Fe<strong>de</strong>ral Communications Commision, <strong>en</strong> la<br />

década <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s set<strong>en</strong>ta estableció ciertas obligaciones limitadas <strong>de</strong> must-carry, las que<br />

fueron <strong>de</strong>claradas inconstitucionales por la Corte Suprema <strong>de</strong> Estados Unidos <strong>en</strong> dos<br />

oportunida<strong>de</strong>s, <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s casos “Quince Cable TV, Inc. v. FCC” <strong>de</strong> 1985, y <strong>en</strong> “C<strong>en</strong>tury<br />

Communications Corp. v. FCC” <strong>de</strong> 1986. De allí que se haya t<strong>en</strong>ido que legislar <strong>en</strong> la<br />

materia; <strong>lo</strong> mismo <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s países europeos.<br />

Es <strong>en</strong> este mismo s<strong>en</strong>tido que, hace só<strong>lo</strong> unos días, se pres<strong>en</strong>tó al Congreso <strong>de</strong> la<br />

República un proyecto <strong>de</strong> ley que persigue que “<strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s diversos sistemas<br />

<strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago incluyan <strong>en</strong> sus transmisiones las señales <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> la Cámara<br />

<strong>de</strong> Diputados y <strong>de</strong>l S<strong>en</strong>ado”, requiri<strong>en</strong>do que <strong>el</strong><strong>lo</strong> se haga <strong>en</strong> forma “gratuita”. La obvia<br />

restricción a la libertad económica que una normativa como ésta supone, exige que se<br />

<strong>de</strong>sarrolle <strong>el</strong> pertin<strong>en</strong>te <strong>de</strong>bate legislativo antes <strong>de</strong> adoptarse una <strong>de</strong>cisión <strong>en</strong> ese s<strong>en</strong>tido.<br />

Exactam<strong>en</strong>te <strong>lo</strong> mismo <strong>de</strong>biera predicarse <strong>de</strong> cualquier int<strong>en</strong>to <strong>de</strong> exigir que, <strong>en</strong><br />

contrav<strong>en</strong>ción con la normativa vig<strong>en</strong>te <strong>en</strong> Chile, se pague por recibir <strong>lo</strong>s canales <strong>de</strong> libre<br />

recepción, o que se establezca forzosam<strong>en</strong>te la necesidad <strong>de</strong> redifundir<strong>lo</strong>s.<br />

VI.2.3. Normativa no discriminatoria. Precisam<strong>en</strong>te <strong>lo</strong> contrario <strong>de</strong> <strong>lo</strong> que busca<br />

la Demanda.<br />

Por último, también <strong>de</strong>be consi<strong>de</strong>rarse que <strong>en</strong> todas las legislaciones <strong>en</strong> que se han<br />

impuesto estas reglas, ha existido especial preocupación <strong>de</strong> que éstas no distorsion<strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

mercado creando v<strong>en</strong>tajas o <strong>de</strong>sv<strong>en</strong>tajas competitivas <strong>en</strong>tre <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión<br />

<strong>de</strong> pago. Así, según ya se notó al mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>de</strong>scribir la Directiva 2002/22/CE, uno<br />

<strong>de</strong> <strong>lo</strong>s <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> resguardar las legislaciones europeas nacionales que <strong>de</strong>cidan<br />

imponer este tipo <strong>de</strong> obligaciones es que éstas no sean discriminatorias, incluy<strong>en</strong>do todo<br />

tipo <strong>de</strong> tecno<strong>lo</strong>gías <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago. Lo mismo se <strong>de</strong>riva <strong>de</strong> la regulación <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s<br />

Estados Unidos y, <strong>en</strong> nuestro país, por ejemp<strong>lo</strong>, <strong>de</strong>l proyecto <strong>de</strong> ley referido a <strong>lo</strong>s<br />

Canales <strong>de</strong>l S<strong>en</strong>ado y <strong>de</strong> Diputados antes m<strong>en</strong>cionado.<br />

<strong>En</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> la Demanda <strong>de</strong> autos, resulta una vez más absurdo, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la perspectiva <strong>de</strong><br />

la aplicación <strong>de</strong> garantías constitucionales y <strong>de</strong> la misma normativa <strong>de</strong> <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa <strong>de</strong> la libre<br />

compet<strong>en</strong>cia que este H. Tribunal está llamado a aplicar, que se pret<strong>en</strong>da por UCTV<br />

obt<strong>en</strong>er <strong>de</strong> este H. Tribunal la imposición <strong>de</strong> condiciones a VTR, como las <strong>de</strong> redifundir<br />

forzosam<strong>en</strong>te su señal y a<strong>de</strong>más pagarle, pero su imposición <strong>en</strong> términos totalm<strong>en</strong>te<br />

discriminatorios respecto <strong>de</strong>l resto <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s operadores <strong>de</strong> la t<strong>el</strong>evisión <strong>de</strong> pago <strong>de</strong> Chile.<br />

VII.<br />

Excepción <strong>de</strong> prescripción.<br />

<strong>En</strong> subsidio <strong>de</strong> la argum<strong>en</strong>tación latam<strong>en</strong>te expuesta y que justifica la pl<strong>en</strong>a absolución<br />

<strong>de</strong> VTR, correspon<strong>de</strong> hacer valer la <strong>excepción</strong> <strong>de</strong> prescripción.<br />

<strong>En</strong> efecto, <strong>el</strong> plazo <strong>de</strong> prescripción <strong>de</strong> la acción imputada por Canal 13 a VTR, com<strong>en</strong>zó<br />

a correr <strong>en</strong> 1991, año <strong>en</strong> VTR inició sus operaciones como compañía prestadora <strong>de</strong><br />

t<strong>el</strong>evisión por cable, y al mismo tiempo inició la recepción <strong>de</strong> la señal <strong>de</strong> UCTV <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong><br />

aire, permiti<strong>en</strong>do <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>en</strong>tonces ininterrumpidam<strong>en</strong>te y sin que su conducta haya<br />

sufrido modificación alguna, que <strong>lo</strong>s usuarios la recibieran <strong>en</strong> sus t<strong>el</strong>evisores. Esta<br />

conducta, que es la que precisam<strong>en</strong>te se califica <strong>de</strong> abusiva <strong>en</strong> la Demanda, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra<br />

81


prescrita, por haber transcurrido con creces <strong>lo</strong>s dos años que exige <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 20 <strong>de</strong>l DL<br />

211 60 .<br />

Incluso si pret<strong>en</strong>diera contar <strong>el</strong> plazo <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la toma <strong>de</strong> control conjunta <strong>de</strong> VTR BA y<br />

MI, por estimar que a partir <strong>de</strong> esa fecha la conducta <strong>en</strong> cuestión habría pasado a revestir<br />

la aptitud <strong>de</strong> g<strong>en</strong>erar efectos anticompetitivos, igualm<strong>en</strong>te habría transcurrido <strong>el</strong> plazo <strong>de</strong><br />

prescripción legal. Esto, porque dicha toma <strong>de</strong> control se materializó <strong>el</strong> 13 <strong>de</strong> abril <strong>de</strong><br />

2005 61 .<br />

El artícu<strong>lo</strong> 20 <strong>de</strong>l DL 211, <strong>en</strong> <strong>lo</strong> pertin<strong>en</strong>te señala:<br />

“Las acciones contempladas <strong>en</strong> esta ley, prescrib<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> plazo <strong>de</strong> dos años,<br />

contado <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la ejecución <strong>de</strong> la conducta at<strong>en</strong>tatoria <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong><br />

que se fundan. Esta prescripción se interrumpe por requerimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l Fiscal<br />

Nacional Económico o <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> algún particular, formulados ante <strong>el</strong><br />

Tribunal”.<br />

De la lectura <strong>de</strong>l artícu<strong>lo</strong> antes transcrito, se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong> con claridad que la prescripción<br />

<strong>de</strong> la acción comi<strong>en</strong>za a correr <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que se ejecuta la acción que se estima contraria<br />

contra libre compet<strong>en</strong>cia, y que resulta indifer<strong>en</strong>te <strong>el</strong> mom<strong>en</strong>to <strong>en</strong> que se produzcan <strong>lo</strong>s<br />

efectos o bi<strong>en</strong> que <strong>lo</strong>s mismos sean perman<strong>en</strong>tes.<br />

Así por <strong>lo</strong> <strong>de</strong>más <strong>lo</strong> ha reconocido la Excma. Corte Suprema:<br />

“8°) Que <strong>el</strong> artícu<strong>lo</strong> 20 <strong>de</strong>l DL N° 211, <strong>en</strong> su inciso tercero prescribe: ‘Las<br />

acciones contempladas <strong>en</strong> esta ley, prescrib<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> plazo <strong>de</strong> dos años, contado<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> la ejecución <strong>de</strong> la conducta at<strong>en</strong>tatoria <strong>de</strong> la libre compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> que se<br />

fundan. Esta prescripción se interrumpe por requerimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l fiscal Nacional<br />

Económico o <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> algún particular, formulados ante <strong>el</strong> Tribunal’. <strong>En</strong> <strong>el</strong><br />

caso <strong>de</strong> autos, la ejecución <strong>de</strong> la conducta referida al reparto <strong>de</strong>l mercado <strong>en</strong>tre<br />

las requeridas, y <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong> <strong>el</strong> abuso <strong>de</strong>l po<strong>de</strong>r <strong>lo</strong>grado <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado, que<br />

se traduce <strong>en</strong> la <strong>de</strong>terminación anticompetitiva <strong>de</strong> precios excesivos y<br />

discriminatorios, ti<strong>en</strong>e lugar al mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la c<strong>el</strong>ebración <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s contratos <strong>de</strong><br />

aprovisionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> oxig<strong>en</strong>o con <strong>lo</strong>s respectivos c<strong>en</strong>tros asist<strong>en</strong>ciales. <strong>En</strong><br />

efecto, <strong>de</strong> existir <strong>el</strong> acuerdo que les imputa, y como consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>lo</strong>s <strong>el</strong><br />

abuso <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r al mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminar <strong>lo</strong>s precios, éste no se materializa sino<br />

una vez que se han c<strong>el</strong>ebrado <strong>lo</strong>s respectivos contrato <strong>en</strong>tre las empresas<br />

requeridas y <strong>lo</strong>s hospitales públicos a que se hace m<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> <strong>el</strong> requerimi<strong>en</strong>to.<br />

El que la c<strong>el</strong>ebración <strong>de</strong>l contrato produzca o pueda producir efectos <strong>de</strong> carácter<br />

perman<strong>en</strong>te, al m<strong>en</strong>os durante la vig<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> éste, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> luego no importa que <strong>el</strong><br />

plazo <strong>de</strong> prescripción pueda com<strong>en</strong>zar a correr recién <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que <strong>el</strong> contrato<br />

termina. La ley es muy clara al respecto cuando dispone que éste comi<strong>en</strong>za a<br />

correr <strong>de</strong>s<strong>de</strong> la ejecución <strong>de</strong> la conducta at<strong>en</strong>tatoria, la que, como se dijo, se<br />

materializa <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> autos <strong>en</strong> la c<strong>el</strong>ebración <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s respectivos contratos<br />

<strong>en</strong>tre las empresas contra las que se dirige <strong>el</strong> requerimi<strong>en</strong>to, y <strong>lo</strong>s distintos<br />

c<strong>en</strong>tros hospitalarios que allí se m<strong>en</strong>cionan, y <strong>lo</strong>s distintos c<strong>en</strong>tros hospitalarios<br />

que allí se m<strong>en</strong>cionan, in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>de</strong> si <strong>lo</strong>s efectos <strong>de</strong> dicha conducta<br />

permanec<strong>en</strong> o no <strong>en</strong> <strong>el</strong> tiempo.<br />

60 El comi<strong>en</strong>zo <strong>de</strong> las operaciones <strong>de</strong> t<strong>el</strong>evisión por cable <strong>en</strong> <strong>el</strong> año 1991 <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> VTR BA y <strong>en</strong> 1996 <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso<br />

<strong>de</strong> MI, consta <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s docum<strong>en</strong>tos acompañados <strong>en</strong> un otrosí <strong>de</strong> esta pres<strong>en</strong>tación, consist<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> las<br />

contestaciones <strong>de</strong> las <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> ambas empresas <strong>en</strong> <strong>el</strong> juicio Rol 3616-2002 seguido ante <strong>el</strong> 26 Juzgado Civil <strong>de</strong><br />

Santiago, <strong>en</strong>tre las mismas partes <strong>de</strong>l pres<strong>en</strong>te juicio, y que no fueron objetadas <strong>en</strong> su mom<strong>en</strong>to por Canal 13.<br />

61 El 13 <strong>de</strong> abril <strong>de</strong> 2005, VTR G<strong>lo</strong>balCom S.A., titular <strong>de</strong> un 99,969% <strong>de</strong> la participación accionaria y <strong>de</strong> un 100% <strong>de</strong>l<br />

control <strong>de</strong> VTR BA, adquirió a su vez un 99,99% <strong>de</strong> las acciones <strong>de</strong> MI y un 100% <strong>de</strong>l control <strong>de</strong> esta última. Con esos<br />

actos quedó jurídicam<strong>en</strong>te materializado <strong>el</strong> control total <strong>de</strong> VTR G<strong>lo</strong>balCom S.A. sobre VTR BA y MI. <strong>En</strong> abril <strong>de</strong> 2005,<br />

VTR anunció públicam<strong>en</strong>te que daba inicio materialm<strong>en</strong>te a la operación <strong>de</strong> las empresas fusionadas como una sola.<br />

82


Por <strong>lo</strong> anterior, las conductas referidas por <strong>el</strong> fiscal Nacional Económico <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

requerimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> fs. 1, respecto <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s contratos c<strong>el</strong>ebrados con anterioridad al 3<br />

<strong>de</strong> agosto <strong>de</strong> 2005, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran prescritas;” 62<br />

Adicionalm<strong>en</strong>te, la institución <strong>de</strong> la prescripción ha sido precisam<strong>en</strong>te creada para la<br />

g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> seguridad jurídica <strong>en</strong> situaciones como la pres<strong>en</strong>te. <strong>En</strong> efecto, tratándose<br />

<strong>de</strong> una conducta cuyo acto <strong>de</strong> ejecución se efectuó hace más <strong>de</strong> 15 años (la <strong>de</strong>cisión <strong>de</strong><br />

recoger <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> aire la señal <strong>de</strong> libre recepción <strong>de</strong> UCTV), y cuyos efectos se han<br />

mant<strong>en</strong>ido por ese período, tiempo <strong>en</strong> <strong>el</strong> cual la <strong>de</strong>mandante no interpuso acción alguna<br />

<strong>de</strong> libre compet<strong>en</strong>cia, pudi<strong>en</strong>do haber<strong>lo</strong> hecho, cabe tut<strong>el</strong>ar la certeza jurídica por la vía<br />

<strong>de</strong> acoger esta <strong>excepción</strong> <strong>de</strong> prescripción. Es más, <strong>en</strong> 2002, cuando UCTV pres<strong>en</strong>tó su<br />

<strong>de</strong>manda civil, claram<strong>en</strong>te tuvo la oportunidad <strong>de</strong> evaluar <strong>el</strong> ejercicio <strong>de</strong> una acción <strong>de</strong><br />

libre compet<strong>en</strong>cia, la que probablem<strong>en</strong>te <strong>de</strong>sechó, <strong>lo</strong> que confirma la justicia <strong>de</strong> acoger la<br />

<strong>excepción</strong> <strong>de</strong> prescripción. Más aun, por último, cuando se produjo la toma <strong>de</strong> control<br />

conjunta <strong>de</strong> VTR y MI podría haber <strong>de</strong>cidido actuar <strong>en</strong> esa se<strong>de</strong> UCTV, cuestión que no<br />

hizo a pesar <strong>de</strong> haber transcurrido casi tres años <strong>de</strong>s<strong>de</strong> esa circunstancia, <strong>lo</strong> que refuerza<br />

aun más la necesidad <strong>de</strong> acoger esta <strong>excepción</strong>.<br />

<strong>En</strong> consecu<strong>en</strong>cia, la acción int<strong>en</strong>tada por UCTV <strong>de</strong>be ser, <strong>en</strong> subsidio <strong>de</strong> <strong>lo</strong> solicitado <strong>en</strong><br />

<strong>lo</strong> <strong>principal</strong>, <strong>de</strong>clarada prescrita. Luego, la responsabilidad nacida <strong>de</strong> las conductas<br />

supuestam<strong>en</strong>te ilícitas se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra absolutam<strong>en</strong>te extinguida por prescripción extintiva,<br />

no pudi<strong>en</strong>do ser consi<strong>de</strong>rada para aplicación <strong>de</strong> sanción o multa alguna.<br />

-------------------------<br />

POR TANTO, por las consi<strong>de</strong>raciones <strong>de</strong> hecho, jurídicas y<br />

económicas <strong>de</strong>sarrolladas a <strong>lo</strong> largo <strong>de</strong> esta pres<strong>en</strong>tación, y <strong>en</strong> virtud <strong>de</strong> las<br />

disposiciones legales citadas <strong>en</strong> <strong>el</strong> cuerpo <strong>de</strong> la misma, así como <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s artícu<strong>lo</strong>s 1, 2, 3,<br />

18, 26 y 39, <strong>en</strong>tre otros, <strong>de</strong>l Decreto Ley N°211,<br />

AL H. TRIBUNAL DE DEFENSA DE LA LIBRE COMPETENCIA<br />

PEDIMOS:<br />

a) que <strong>en</strong> subsidio <strong>de</strong> <strong>lo</strong> pedido <strong>en</strong> <strong>lo</strong> <strong>principal</strong> <strong>de</strong> esta pres<strong>en</strong>tación, rechace <strong>en</strong> todas<br />

sus partes la Demanda interpuesta por Universidad Católica <strong>de</strong> Chile, Corporación <strong>de</strong><br />

T<strong>el</strong>evisión, con expresa con<strong>de</strong>nación <strong>en</strong> costas;<br />

b) que <strong>de</strong>clare expresam<strong>en</strong>te que nuestra repres<strong>en</strong>tada no ha incurrido <strong>en</strong> ninguna<br />

infracción al Decreto Ley N°211, ni ha cometido at<strong>en</strong>tado alguno contra la libre<br />

compet<strong>en</strong>cia con motivo <strong>de</strong> las conductas que aquí se han <strong>de</strong>scrito;<br />

c) que prev<strong>en</strong>ga a UCTV para que omita <strong>en</strong> <strong>lo</strong> sucesivo pres<strong>en</strong>tar ante este H. Tribunal<br />

<strong>de</strong>mandas que, como la <strong>de</strong> autos, só<strong>lo</strong> ti<strong>en</strong><strong>en</strong> por finalidad <strong>en</strong>torpecer la compet<strong>en</strong>cia y<br />

<strong>el</strong> pluralismo <strong>en</strong> <strong>lo</strong>s medios <strong>de</strong> comunicación social;<br />

d) que acoja <strong>en</strong> todo caso la <strong>excepción</strong> <strong>de</strong> prescripción planteada; y,<br />

e) <strong>en</strong> subsidio <strong>de</strong> todo <strong>lo</strong> anterior, y para <strong>el</strong> caso improbable <strong>en</strong> que estime que nuestra<br />

repres<strong>en</strong>tada incurrió <strong>en</strong> infracción al Decreto Ley N°211 que, apreciando<br />

a<strong>de</strong>cuadam<strong>en</strong>te todas las circunstancias que se han <strong>de</strong>scrito a <strong>lo</strong> largo <strong>de</strong> esta<br />

pres<strong>en</strong>tación, especialm<strong>en</strong>te la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un procedimi<strong>en</strong>to civil <strong>en</strong> curso <strong>en</strong> <strong>el</strong> cual<br />

62 Corte Suprema, Rol 5057-2006, <strong>en</strong> caso “Requerimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l Fiscal Nacional Económico contra Air Liqui<strong>de</strong> y otros”,<br />

foja 16 <strong>de</strong>l fal<strong>lo</strong>.<br />

83


se ha dictado s<strong>en</strong>t<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> primera instancia favorable a VTR, exima a VTR <strong>de</strong>l pago <strong>de</strong><br />

la multa o la fije pru<strong>de</strong>ncial y proporcionalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> rango que correspon<strong>de</strong> a la ley<br />

aplicable, las conductas razonables <strong>de</strong>splegadas por la compañía que aquí se han<br />

<strong>de</strong>scrito y la aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> abuso <strong>en</strong>vu<strong>el</strong>to <strong>en</strong> su actuar.<br />

EN EL SEGUNDO OTROSÍ: Rogamos al H. Tribunal t<strong>en</strong>er por acompañados <strong>lo</strong>s<br />

sigui<strong>en</strong>tes docum<strong>en</strong>tos, con citación:<br />

1.- Copia autorizada <strong>de</strong> la escritura pública <strong>de</strong> 15 <strong>de</strong> junio <strong>de</strong> 2006, otorgada ante <strong>el</strong><br />

Notario Público <strong>de</strong> Santiago don José Musalem Saffie, por medio <strong>de</strong> la cual se redujo <strong>el</strong><br />

acta <strong>de</strong> la Junta G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> Accionistas <strong>de</strong> Metrópolis Intercom S.A., <strong>de</strong> día 13 <strong>de</strong> junio<br />

<strong>de</strong>l mismo año, <strong>en</strong> la cual se acordaron las sigui<strong>en</strong>tes modificaciones: (i) <strong>el</strong> cambio <strong>de</strong><br />

nombre <strong>de</strong> Metrópolis Intercom S.A. a VTR Banda Ancha (Chile) S.A.; y, (ii) la<br />

adquisición por parte <strong>de</strong> VTR Banda Ancha (Chile) S.A. <strong>de</strong> la totalidad <strong>de</strong> las acciones<br />

<strong>de</strong> VTR Banda Ancha S.A.<br />

2.- Copia simple <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> UCTV <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> VTR, pres<strong>en</strong>tada con fecha 23<br />

<strong>de</strong> julio <strong>de</strong> 2002, ante <strong>el</strong> 4° Juzgado Civil <strong>de</strong> Santiago y que fuera tramitada hasta su<br />

acumulación bajo <strong>el</strong> Rol N° 3695-2002.<br />

3.- Copia simple <strong>de</strong> la contestación <strong>de</strong> VTR a la <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> UCTV, individualizada <strong>en</strong><br />

<strong>el</strong> N° 2 prece<strong>de</strong>nte.<br />

4.- Copia simple <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> UCTV contra MI, pres<strong>en</strong>tada con fecha 24 <strong>de</strong> julio<br />

<strong>de</strong> 2002, ante <strong>el</strong> 26° Juzgado Civil <strong>de</strong> Santiago, tramitada bajo <strong>el</strong> Rol N° 3616-2002.<br />

5.- Copia simple <strong>de</strong> la contestación <strong>de</strong> MI a la <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> UCTV, individualizada <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

N° 4 prece<strong>de</strong>nte.<br />

6.- Copia simple <strong>de</strong>l fal<strong>lo</strong> <strong>de</strong> primera instancia dictado por <strong>el</strong> 26° Juzgado Civil <strong>de</strong><br />

Santiago <strong>en</strong> la causa Rol N° 3616-2002, por <strong>el</strong> magistrado <strong>de</strong> dicho Tribunal, don<br />

Humberto Provoste Bachmann, <strong>de</strong> fecha 2 <strong>de</strong> octubre <strong>de</strong> 2006.<br />

7.- Copia simple <strong>de</strong>l escrito <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación pres<strong>en</strong>tado por UCTV <strong>en</strong> contra <strong>de</strong>l fal<strong>lo</strong> <strong>de</strong><br />

primera instancia individualizado <strong>en</strong> <strong>el</strong> N° 6 prece<strong>de</strong>nte, <strong>de</strong> fecha 28 <strong>de</strong> abril <strong>de</strong> 2007.<br />

8.- Copia simple <strong>de</strong>l escrito <strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación pres<strong>en</strong>tado por MI <strong>en</strong> contra <strong>de</strong>l fal<strong>lo</strong> <strong>de</strong><br />

primera instancia individualizado <strong>en</strong> <strong>el</strong> N° 6 prece<strong>de</strong>nte, <strong>de</strong> fecha 9 <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong> 2007.<br />

9. Certificación notarial emitida por <strong>el</strong> Notario Público <strong>de</strong> Santiago don Raúl Perry<br />

Pefaur con fecha 7 <strong>de</strong> abril <strong>de</strong> 2008, que certifica que, revisado <strong>el</strong> computador <strong>de</strong><br />

trabajo <strong>de</strong> don Juan Vásquez Córdoba, Vicepresi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> Estrategia Corporativa <strong>de</strong><br />

VTR, se constata la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un correo <strong>el</strong>ectrónico <strong>en</strong>trante <strong>de</strong> fecha 13 <strong>de</strong> marzo<br />

<strong>de</strong> 2007 dirigido por don Sergio Cagnavaro, ger<strong>en</strong>te g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> UCTV, por medio <strong>de</strong>l<br />

cual se adjunta propuesta <strong>de</strong> contrato <strong>de</strong> interconexión y <strong>de</strong> transacción <strong>en</strong>tre VTR y<br />

UCTV; incluy<strong>en</strong>do copia <strong>de</strong> <strong>lo</strong>s docum<strong>en</strong>tos adjuntos <strong>de</strong> propuesta <strong>de</strong> contrato <strong>de</strong><br />

interconexión y <strong>de</strong> transacción.<br />

84


10. Copia simple <strong>de</strong> contrato c<strong>el</strong>ebrado <strong>en</strong>tre UCTV y VTR con fecha 20 <strong>de</strong> febrero <strong>de</strong><br />

2007, para la distribución por parte <strong>de</strong> VTR <strong>de</strong>l cont<strong>en</strong>ido específico <strong>de</strong>nominado<br />

“Señal II Festival <strong>de</strong> Viña”.<br />

11. Certificación notarial emitida por <strong>el</strong> Notario Público <strong>de</strong> Santiago don Eduardo<br />

Av<strong>el</strong><strong>lo</strong> Concha, con fecha 7 <strong>de</strong> abril <strong>de</strong> 2008, que da cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> que, revisado <strong>el</strong> recurso<br />

<strong>de</strong> ap<strong>el</strong>ación N° <strong>de</strong> Ingreso 4143-2007 <strong>en</strong> la página web <strong>de</strong>l Po<strong>de</strong>r Judicial <strong>de</strong> Chile, <strong>el</strong><br />

mismo aún se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra vig<strong>en</strong>te y sin resolución <strong>de</strong> fal<strong>lo</strong>, y que <strong>en</strong> <strong>el</strong> mismo son partes<br />

UCTV y VTR.<br />

Rogamos asimismo al H. Tribunal que otorgue carácter reservado a <strong>lo</strong>s docum<strong>en</strong>tos<br />

acompañados bajo <strong>lo</strong>s números 9 y 10, salvo respecto <strong>de</strong> la contraparte y <strong>de</strong> la Fiscalía<br />

Nacional Económica, por cont<strong>en</strong>er éstos información s<strong>en</strong>sible que, <strong>de</strong> ser pública,<br />

podrían afectar <strong>lo</strong>s intereses <strong>de</strong> nuestra repres<strong>en</strong>tada, <strong>de</strong> la misma contraparte y <strong>de</strong><br />

terceros aj<strong>en</strong>os a este juicio.<br />

Sírvase <strong>el</strong> H. Tribunal t<strong>en</strong>er por acompañados <strong>lo</strong>s referidos docum<strong>en</strong>tos, con citación,<br />

concedi<strong>en</strong>do la solicitud <strong>de</strong> reserva para aqu<strong>el</strong><strong>lo</strong>s signados con <strong>lo</strong>s números 9 y 10.<br />

EN EL TERCER OTROSÍ: <strong>En</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>lo</strong> dispuesto <strong>en</strong> <strong>el</strong> Auto Acordado<br />

Nº7, <strong>de</strong> fecha 25 <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong> 2006, v<strong>en</strong>imos <strong>en</strong> acompañar un disco compacto que<br />

conti<strong>en</strong>e una versión <strong>el</strong>ectrónica <strong>de</strong> esta pres<strong>en</strong>tación <strong>en</strong> formato Microsoft Word.<br />

Sírvase <strong>el</strong> H. Tribunal t<strong>en</strong>erla por acompañada.<br />

85

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!