Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
805-KEÇ Û XORTÊN<br />
806-KEÇİKA MEHABEDÎ<br />
807-KEÇİKA RİNDÊ-1<br />
808-KEÇİKA RİNDÊ-2<br />
809-KEJÊ-1<br />
810-KEJÊ-2<br />
811-KEKO EZ BİLÛRVANİM<br />
812-KELEHA XURSÊ<br />
813-HEVPEYİVÎN Bİ<br />
HUNERMEND<br />
KEMALÊ AMEDÎ RE<br />
814-KERÎ<br />
815-KERÎMO LAWO<br />
ÇEQİLMAST<br />
816-KERWANÊ HELEBÊ<br />
817-KERWANE<br />
818-KES NEMA<br />
819-KETNE BAJARÊ CİZÎRA<br />
BOTAN<br />
820-KEWÊ<br />
821-KEZÎZERÊ<br />
822-KÊ KİR<br />
823-KÊRE<br />
824-KÊF KÊFA ME Yİ<br />
825-Kilameka evîndariyê<br />
826-KİLAMEKA KİRMANŞAHÊ<br />
827-KİLAMEK Lİ SER BAVÊ<br />
ELFEZYA SÎWARÊ<br />
EZNAWİRLÊ ÛFERZENDE BEGÊ<br />
828-KİLAMEK Jİ ALİYÊ<br />
XERZAN<br />
829-KİLAMA EZDİYAN<br />
830-KİLAMÊN ÊZİDİYA-KEŞÎŞ<br />
POLO<br />
831-KÎME EZ- Kînê Em<br />
832-KİNÊ<br />
833-KİNA MİN<br />
834-KİNİM KİNİM<br />
835-KİRASÊ TE MELESÊ<br />
836-KİSMET<br />
837-KİŞE KİŞE<br />
838-KOÇERÊ-1<br />
KKK<br />
770-KALO<br />
771-KALO REBENO!<br />
772-KANÎ(Varyant 1)<br />
773-KANÎ KANÎ AVSAR<br />
KANÎ(Varyant 2<br />
774-KANÎ KANÎ RİNDÊ<br />
KANÎ(Varyant 3)<br />
775-KANİYA WELAT<br />
776-KANÎ KİLÊ<br />
777-KARAPETÊ XAÇO;<br />
DENGEKÎ ZEMANÊ BERÊ<br />
778-KAWA<br />
779-HELİYAM<br />
780-HÊZ Bİ HÊZ<br />
781-SÊ BİRA<br />
782-GAZİYA ÎSMAÎL<br />
783-HEY HEY<br />
784-AMARA<br />
785-EZ Û TU<br />
786-DAYÊ<br />
787-MEZOPOTMYA<br />
788-MEYREM<br />
789-NAZÊ<br />
790-HUSNA<br />
791-BİDARE<br />
792-TENÊN<br />
793-AVA EVÎNÊ<br />
794-KÎ BÛK KÎ ZAVA<br />
795-KAWÎS AXA (1889-1936)<br />
BİLBİLÊ ÇİYA Û ZOZANÊN<br />
KURDİSTAN<br />
796-XALO (Kawis Axa)<br />
797-KEÇİKÊ BİMEŞ BİMEŞ<br />
798-KEÇA DELAL<br />
799-KEÇÊ DÎNÊ<br />
800-KEÇÊ RİKAVÊ<br />
801-KEÇİKÊ<br />
802-KEÇİKÊ CİNDÎ<br />
803-KEÇÊ EZ XERÎBİM<br />
804-KEÇİKEK Bİ ÇAVÊN WEK<br />
CÎHAN
852-KURDNO RABİN Jİ XEWÊ<br />
853-KURDÎSTANA Bİ DENGÎ ME<br />
854-KURDÎSTANA KURDA<br />
855-KURMES<br />
856-KURO WERE<br />
857-KUŞTİNA BEHÇETÊ<br />
DAWÛD<br />
858-KUŞTİNA SİLÊMANÊ MİSTÊ<br />
Û GÊNCOYÊ ÇETO<br />
850-KUŞTİNA TEYRÊ SER MİLÊ<br />
QÎZ Û BÛKAN<br />
DENGBÊJ FERZÊ<br />
885-LÊ BO LÊ<br />
886-LÊ DAYÊ<br />
887-LÊ DOTMAMÊ<br />
888-LÊ GİDİYÊ<br />
889- LÊLÊ BEJNÊ<br />
890-LÊ LÊ DAYE<br />
891-LÊ NAZÊ-1<br />
892-LÊ NEZANÊ-2<br />
893-LÊ WER HELÎMÊ<br />
894-LÊ WERE<br />
895-LİCÊ<br />
896-Lİ EYVANÊ XEW KİRÎ<br />
897-Lİ GOVENDÊ BİNÊR E<br />
898-LO BERDE<br />
899-LO DE LO<br />
900-LOMA KEREM DİNALE<br />
901-LO LAWİKO<br />
902-LO LAWO<br />
903-LO LO PİSMAMO<br />
904-LO OSMANO<br />
905-LO Lİ MİN<br />
906-LO REZO<br />
907-LORÎ LORÎ CEMBELİYÊ MİN<br />
LORÎ<br />
908-LORİK<br />
909-LORKÊ LORKÊ<br />
910-LÛRKE LÛRKE XATÛNÊ<br />
LÛRKE<br />
911-LORİYA MİRİNÊ<br />
839- KOÇERÊ-2<br />
840-KOÇERÊ-3<br />
841-KOÇERİM-1<br />
842-KOÇERİM-2<br />
843-KOÇERA MÎRAN<br />
844-KOÇER Û DOSTKÎ<br />
845-KOFÎ<br />
846-KOŞKARO<br />
847-KULA ŞEHÎDAN<br />
848-KUL Û KULÎLK<br />
849-KULÎLKA AZDÎ<br />
850-KURD İN EM İN<br />
851-KURO DÎNO<br />
LLL<br />
860-LAVİJ-1<br />
861-LAVİJ-2<br />
862-LAVİJÊN MÎR MİHEMÊ<br />
863-LAWİK-1<br />
863 A Qewlê afirandina dinyayê<br />
864-LAWİK-2<br />
865-LAWÊ MİN, ZİBERÊ MİN<br />
966-LAWİKÊ BATMANÎ<br />
867-LAWİKÊ DELA<br />
868-LAWİKÊ METÎNÎ-1<br />
869-LAWİKÊ METÎNÎ-2<br />
870-LAWİKO-1<br />
871-LAWİKO-2<br />
872-LAWKO DÎNO KEÇÊ DÎNÊ<br />
873-LEGEL XEM BÛME<br />
HEWDEM<br />
8744-LERZAN<br />
875-LEŞKERİN TÊKOŞER İN<br />
876-LEYLA-1<br />
877-LEYLA-2<br />
878-LEYLA LEYLA WERE VİR<br />
879-LEYLANÊ<br />
880-LEYLO LEYLO ZİRAVÊ<br />
881-LEYLO<br />
882-LÊ BEJNÊ<br />
883-LÊBLÊ<br />
884-LÊ Bİ GOVENDÊ
914-LO WELATO<br />
949-EZ DER BÛM<br />
950-WERE WERE<br />
951-MİN CANEK DÎT<br />
952-DİLVÎNA MİN<br />
953-CANA ŞÊRÎN<br />
954-RABE Jİ XEW Ê<br />
955-HEPS Û ZİNDAN<br />
956-GULÎZAR<br />
957-PERWÎN<br />
958-EYD Û EREFAT<br />
959-KÊ DİNYA HÊJAND<br />
960-PİR ŞÊRÎN E<br />
961-ASO EY HAWAR<br />
962-MİXABİN<br />
963-DİL KUŞTİYÊ<br />
964-KEÇA DELAL<br />
965-Jİ MİN DÛR KET<br />
966-EY FELEK<br />
967-HER EROM<br />
968-Dİ ZÎNDANÊ DA DİNALİM<br />
969-REWŞA CİWAT A<br />
970-KEWÊ<br />
971-ŞERMÎN E DİL<br />
972-XORTÊN ME<br />
973-ÇAVÊN XWE VEKE<br />
974-XEM Û XEYAL<br />
975-SÎNEM<br />
976-PÊŞKEVIN<br />
977-KEÇKA GUNDÊ ME<br />
978-MİN BÎHSTÎ<br />
979-AXÎNA MİN TİM JI DİL TÊ<br />
980-AXÎNA MİN<br />
981-BERDİLÊ MİN<br />
982-MİMEMEDO RONÎ<br />
983-HEVPEYİVÎN Bİ KURÊ<br />
MEHEMED ŞÊXO BİRÛSK RE<br />
984-MELA<br />
985-MELLÎ<br />
986-MEMOKÊ<br />
987-MEMMİR MEMMİR<br />
912-LO ŞİVANO-1<br />
913-LO ŞİVANO-2<br />
MMM<br />
915-MALA MİN<br />
916-MALAN BARKİR<br />
917-MAMO- MAMİR<br />
918-MAMOSTE CAN<br />
919-MARÎFET<br />
920-MARÛF- OZAN MARÛF<br />
921-HA KURO MER MER MERE<br />
922-MÎR BEG<br />
923-HÊY LÊ (Xezal)<br />
924-GORİ<br />
925-HA KURO MERMERE<br />
926-YAR WEZO<br />
927-XEZAL XAMİRPET<br />
928-HA Bİ DERENGE (Selîmo<br />
lawo)<br />
929-LÊ CAN<br />
930-MARŞA PARTİ<br />
931-MASÎDAR<br />
932-MAZî<br />
933-ME RÊ BERZE KİR<br />
934-MEDOKA MELÊ Û<br />
BİRAHÎMÊ HİNA<br />
935-MEDOKA MELÊ<br />
936-MELAZGİR<br />
937-MELKO<br />
938-MELLE ÎSA<br />
939-MENCOLA QÎZA YAZ BEGÊ<br />
940-HEVPEYİVÎN Bİ DENGBÊJÊ<br />
NAVDAR MEHMÛD KİZİL RE<br />
941-JİYANA EVÎNDAREKÎ<br />
DİLŞİKEST<br />
942-AY LÊ GULÊ<br />
943-EMAN DİLO<br />
944-NESRÎN<br />
945-YAR GEWRÊ<br />
946-ŞÊRÎNÊ GİHAYE<br />
947-AX Û YAMAN ÇİKRİYÊ<br />
948-Dİ XEW DA
1027-MEYRİK<br />
1028-MEQAMA MAHÛR<br />
1029-MÊRG<br />
1030-MÊREMÊ<br />
1031-MÊRXASEK Û XAYİNEK<br />
1032-MÊVANÊ TE ME<br />
1033-MÊVANO<br />
1034-MİÇOYÊ ŞÊX ÎSAYÊ<br />
1035-MİHEMMEDÊ HENNE<br />
1036-MİHEMEDÊ ZELXÊ<br />
1037-MİHEMEDO LO BİRA<br />
1038-MİLHİM BEG XWEDANÊ<br />
ÇİYAYÊ ŞENGALÊ<br />
1039-MİN BÊRİYA TE KİRİYE<br />
1040-MİN EW KESEM<br />
1041-MİN GO EZ BÊM Û BÊM<br />
1042-MİN TU DÎBÛ<br />
1043-MİSTO<br />
1044-MİŞKÊ KOR<br />
1045-MİZGÎN<br />
1445-A- OZAN MIZGÎN<br />
1046-MÎR<br />
1047-MÎRÊ MÎRAN<br />
10448-MÎRKUT<br />
1049-MİRZÊ ME<br />
MÎRÊ TANBÛRÊ; EVÎNDARÊ<br />
JİYANA Bİ RÛMET Û PAQİJ:<br />
1050-MİHEMED ARİFÊ CİZÎRÎ<br />
1051-AY AY BABİKO (BAVİKO)<br />
1052-BAXÇÊ YE MEHMED ARİF<br />
CİZÎRÎ<br />
1053-XEZAL XEZAL<br />
1054-SEYRANÊ<br />
1055-LÊ GULÊ<br />
1056-SER ÇAVAN DINÊRIM<br />
1057-EZ KEWOK İM<br />
1058-HİZRET NEMAYÊ<br />
1059-DESTÊ MİN NEDE<br />
1060-GİDİYANO<br />
1061-HAWAR DELAL<br />
1062-LORÎ LORÎ CEMBELİYÊ<br />
MİN LORÎ<br />
1063-LAWİKÊ ME'DENÎ<br />
988-MEMED ALÎ<br />
989-MEMÊ Û AYŞÊ-1<br />
990-MEMÊ Û EYŞÊ-2<br />
991-MEMİR<br />
992-MEMO<br />
HUNERMENDÊ XWEDÎ DİLEKÎ<br />
Bİ QASÎ WELATEKÎ: MEMO<br />
993-MEMOKÊ<br />
994-MEMOKO<br />
995-MEMYANE<br />
996-MEM Û ZİN<br />
997-MENDO<br />
998-MERO<br />
999-MERZİYÊ REZAZÎ<br />
1000-HEVPEYVÎN Bİ NASİR<br />
REZAZÎ RE/Mêrê Merziyê<br />
1001-MEŞKÊ<br />
1002-MEYGER<br />
1003-MEYMOKÊ<br />
1004-MEYREMA ELO GERGERÎ<br />
1005-MEYREMÊ-1<br />
1006-MEYREMÊ-2<br />
1007- MEYREMÊ-´3<br />
1008-MEYREMOK<br />
1009-MEYRÊ<br />
1010-MEYREM XAN<br />
(MİRYEMXAN<br />
1011-DOTMAM<br />
1012-HAY BERDE<br />
1013-SÊVÊ Û(Hecî Elî)<br />
1014-LE LE WESO<br />
1015-ÇEMÊ BİŞÊRİKA<br />
1016-HÊLÎ DELAL<br />
1017-HÊLÎM CANÊ<br />
1018-QUMRÎKÊ<br />
1019-HOYNAR<br />
1020-AY DELAL<br />
1021-MEHEMEDO RONÎ<br />
1022-QESRA BAXEMSÊ<br />
1023-MALA FARO<br />
1024-WAX DÎNÊ<br />
1025-MEYRO<br />
1026-BAVÊ KOROXLÎ
1075-WERE LÊMA<br />
1076-ŞERÊ MALA ELIYÊ ÛNIS<br />
1077- AX SÎNEMÊ<br />
1078-STRANA MEYREMÊ<br />
1079-AY DELAL AY AY DELAL<br />
1080-MÎR ŞEREF<br />
1081-MÎRZÊ ME MÎRZÊ ME<br />
1082-MÎRÊ MİN<br />
1083-MÎRO-1<br />
1084-MÎRO-2<br />
1085-LO MÎRO<br />
1086-MUSTAFA REŞÎD<br />
1987-MEMÊ ALAN<br />
1089-Jİ STRANA YARÎ MEYRO<br />
MEYRÊMÎNÊ<br />
1111-NÊRGİZ<br />
1112-NÊRGİZÊ NÊRGİZVANÊ<br />
1113-NERGİZA ZİNÊ<br />
1114-NEWROZ-1<br />
1115-NEWROZ-2<br />
1116-NEWROZ-3<br />
1117-NEWROZ-4<br />
1118-NEWROZ E<br />
1119-NEWROZ TÊ<br />
1120-NİKARİM<br />
1121-NİNA<br />
1122-NÎZAMETİN ARİÇ (FEQİYÊ<br />
TEYRA)<br />
1123-EHMED LI SER DÎCLÊ DE<br />
GIRÎYA<br />
1124-NÎNİK NÎNAÊ<br />
1125-NİZANİM<br />
1126-NOFA<br />
1127-NOŞÎNÊ<br />
1128-NURHAN<br />
1129-Lêkolîner & Nivîsevana Kurd<br />
NÛRA CEWARÎ<br />
1130-NÛRHEQ<br />
1064-BABÊ SEYRANÊ<br />
1065-AMÎNAYÊ<br />
1066-HESENÎKO<br />
1067-ZİRAVÊ<br />
1068-BAFİR BARÎ<br />
1069-‟MÎRÊ RİBABÊ‟ MİRADÊ<br />
KİNÊ<br />
NİMÛNEYEK Jİ DENGBÊJİYA<br />
WÎ:FİRMAN E<br />
1070-MÎREKÊ BOTAN<br />
1071-MÎRO TÊ Jİ TÊLANÊ<br />
1072-MUSÊ XAYİN<br />
1073-MİHMED AXA /<strong>Stran</strong>a<br />
Mihmet Axa<br />
1074-LÊ LÊ CÎRAN<br />
NNN<br />
1091-NALBEND Û SÎWAR<br />
1092NARİM NARİM NARİM<br />
1093-NARÊ NAR<br />
1094-NARÎN-1<br />
1095-NARîN-2<br />
1096-NARÎN NARÎN-3<br />
1097-NARÎNÊ-1<br />
1098-NARÎNÊ-2<br />
1099-NAR GULÎ<br />
1100-NAVÊ EWRÛPA ŞÎRÎNE<br />
1101-NAVÊM JÎYAN BÊ<br />
KURDÎSTAN<br />
1102-NAV MENİYA<br />
1103-NAZÊ<br />
1104-NAZEWİCİM<br />
1105-NE HOL İM; NE HOLVAN<br />
İM<br />
1106-NEMAN<br />
1107-NE RAZÎ ME<br />
1108-NEGRÎ<br />
1109-NEMİRE LAWİK<br />
1110-NERMÊ NERMANÊ<br />
OOO
1134-OY ZERÎ<br />
1135-OY LO XERABO!<br />
1142-PEMEDO<br />
1143-PERÎŞAN<br />
1144-PİR XWEŞE<br />
1145-PİRE<br />
1146-PİR XWEŞ E SERXWEBÛN<br />
1147-PİSMAM<br />
1148-PİSMAMO<br />
1149-PÎROZ BE<br />
1160-STRANEKA ÊZÎDIYA<br />
1161-QAZÊ LÊ<br />
1162-QİMİL 3<br />
1163-QİZİL EHMED<br />
1165-QÎRÎNEK TÊ<br />
1165-Á-QÎZA HELEPÇÊ<br />
1166-QULING<br />
1167-QULİNGO-1<br />
1168-QULİNGO-2<br />
1169-QULİNGO -3<br />
1170-QULİNGO-4<br />
1171-QÛMRİKÊ -1<br />
1172-QUMRİKÊ–2<br />
1173-QUMRÎ<br />
1174-QURBAN<br />
1185-A-GULFİROŞ<br />
1186-ZERDÛŞT<br />
1187-YAR BÊLİM<br />
1186-YAR GİJLOKÊ<br />
1189-XANİMA OSMANİLİYA<br />
1190-REWİNGİ<br />
1191-REZKÊ BABÊ TE<br />
1192-RÊBER<br />
1193-RÊDÛR<br />
1194-RÊKA MÊRDÎN XWAR Û<br />
MARO<br />
1195-RÊWÎ<br />
1196-RÊWÎYO<br />
1131-OLÎ<br />
1132-ORDEK<br />
1133-OY NERGÎZ<br />
PPP<br />
1136-PAÎZ<br />
1137-PAPURÊ-1<br />
1138-PAPUR<br />
1139-PAR QÎZ BÛ<br />
1140-PAYİZOK<br />
1141-PEHİZOKA TÊ<br />
QQQ<br />
1150-QADÊ SADÛN<br />
1151-QAMİŞLO<br />
1152-QEMERÊ CİWANÊ<br />
1153-QERîN<br />
1154-QER QEMERÊ<br />
1155-QEWÎL-1<br />
1156-QEWÎL-2<br />
1157-QEWÎLÊ XEZALÊ<br />
1158-MEYREMA FİLE Û ELİYÊ<br />
QOLAXASÎ<br />
1159-QEWÎLA MALA BÛBÊ<br />
1159-.A-JI ALIYÊ KURDÊN<br />
HAYMANÊ<br />
RRR<br />
1175 -RABE RABE<br />
1176-RABE COTYAR<br />
1177-RADYOYÊ ERRÎVAN<br />
1178-XEBATKARÊ RADYOYÊ<br />
1179-ŞÊX SEÎDÊ KAL (2)<br />
1180-RASTİYA<br />
1181-RAŞIDO LAWO<br />
1182-REBÎAYÊ<br />
1183-RENGÊ ÇAVÊN WÊ<br />
1184-RESO-DENGBÊJ REŞO<br />
1185-REŞO
1216-ROTÎNDA Û STRANÊN WÎ<br />
1216-A-MESO DÛR<br />
1217-AVAŞÎN<br />
1218-BİHİŞT<br />
1219-WELATÊ ME<br />
1220-BENDA TE ME<br />
1221-ZÎLAN<br />
1222-KOÇBERÎ ZOR E<br />
1223-ÇAR ÇÊLA<br />
1224-GİMGİM<br />
1225-HERE WELATÊ XWE<br />
1226-NAYGOTİN<br />
1227-ROKA ME HİLATÎ<br />
1228RUTO<br />
1229-ROVÎ<br />
1230-RÛKÊN<br />
1231-RÛKÊ YARÊ SÊV Û XURME<br />
1232-RÛVÎ<br />
1251-SEBRA DİLA-2<br />
1253-SEBRA MİN Î<br />
1254-SEBRA MİN<br />
1255-SEBRA MİN NAYÊ<br />
1255 A HOZAN SEFKAN<br />
1256-SELİMO<br />
1257-SER BANÎKA<br />
1258-SER ÇAWEY AWÊK<br />
1259-SEROK<br />
1260-SEROKÊ MIN<br />
1261-SER SALÊ<br />
1262-SERHİLDAN JÎYAN E<br />
1263-SER AV XURYOK<br />
1264-SERHAT<br />
1265-HEWLÊR<br />
1266-SERÊ MALA<br />
1267-SER MEMİK<br />
1268-SERPÊHATİYA NİSRA<br />
1269-SEYRAN MANGÎ<br />
1270-SEWDALİYÊ<br />
1271-DENGBÊJ SEYDO/ SEYDO<br />
AYDOGAN<br />
1272-SEYDA YÊ MİN LO LO !<br />
1197-RİM<br />
1198-RİNDA MİN<br />
1199-RİNDA MİN HA RİNDA MİN<br />
1200-RİNDÊ-1<br />
1201-RİNDÊ-2<br />
1202-RİNDİKA DERSİMÎ<br />
1203-RİVÎN<br />
1204-RİYA AZADİ<br />
1205-ROJA WE BÊ<br />
1206-ROJEK TÊ<br />
1207-ROJÊN ŞEMAL<br />
1208-ROJDA<br />
1209-ROJA ME<br />
1210-ROJA WÊ BÊ<br />
1211-ROMANÎ<br />
1212-ROJ ROJA ME YE<br />
1213-ROJBAŞ<br />
1214-RONAHÎ Û BERÎVAN<br />
1215-RONAHÎ Û RABÛN<br />
SSS<br />
1233-SADÊ HEMÊ<br />
1234-SAKİNE<br />
1235-SALÊ<br />
1236-SALIHÊ QUBÎNÎ<br />
1237-KİLAMA HESOYÊ BRAHÎM<br />
Û ŞERÊ HETHETKÊ<br />
1238-SALİHO<br />
1239-SARÊ<br />
1240-SARYA<br />
1241-HEVPEYVÎN Bİ SEÎD YUSUF<br />
RE<br />
1242-XWE NEWEŞÊRE KUBAR<br />
1243-OY FELEK<br />
1244-ÇAWA TU HERÎ MİN VİR<br />
BİHELÎ<br />
1245-ÇÛME CİZÎRÊ<br />
1246-NAZİK NAZDAR E<br />
1247-MİN DİL DA TE<br />
1248-MEŞ ORDEKÊ<br />
1249-EZ TÎ ME<br />
1250-SEBRA DİLA-1
1310-GORÎ GORÎ<br />
1311-DİLEM LOY LOY<br />
1312-GULA ÇIYA<br />
1313-NEÇE NEÇE<br />
1314-ŞAHÎNO<br />
1314-A-ŞAKİRO DÎSA DİSTİRÊ<br />
1315-SALİHÊ PİSMAM Û NÛRÊ<br />
1316 -ŞEHÎD<br />
1317-ŞEHÎDÊ TETWAN<br />
1318-ŞEKİR AXA<br />
1319-ŞEMAMÊ<br />
1320-ŞEMAL<br />
1320-A-HOZAN ŞEMDÎN<br />
1321-ŞEMO<br />
1322-ŞÊNA MİN<br />
1323-ŞENGÊ<br />
1323-A-ŞERÊ BESTÊ BELEK<br />
1323-B-ŞERÊ HEMÊ Û SEWİLKÊ Û<br />
MECÎDO<br />
1324-ŞERÊ JÎL<br />
1325-ŞERÊ KEHNÎQÎRÊ<br />
1326-ŞERÊ MALA ELİYÊ ÛNİS<br />
QEWMÊ ÇİYÊ ŞERÊ NEWALA<br />
QEREMÛSÊ<br />
1327-ŞERÊ MALA NASİR<br />
1328-ŞERÊ MEHMÛDÊ EMER<br />
BEGÊ<br />
1329-ŞERÊ XALİT<br />
1330-ŞERFEDÎN<br />
1331-ŞERÎBANA KURDÎ<br />
1332-ŞEROYÊ BIRO<br />
1333-ŞEV<br />
1334-ŞEVEKÎ TARÎ<br />
1335-ŞEVA HENÊ (HİNÊ)<br />
1336-ŞÊR E<br />
1337-ŞÊRÊ ME<br />
1338-ŞÊVLÊ<br />
1339-ŞÊX NEROZ<br />
1340-ŞÊX DÎNÊ<br />
1341-ŞÊXO<br />
1341-A-BEJN ZİRAV<br />
1342-DE HORA HORA<br />
1343-DÎROKA MİROVAN<br />
1273-SÊ MALO GUNDO !<br />
1274-SÊVÊ<br />
1275-SÊVOKA HACÎ<br />
1276-SÎ Û SÊ GÛL<br />
1277-SİBE ZÛ<br />
1278-SIMKOYÊ SÎKAK<br />
1279-SİTİYA NİMET AXA<br />
1280-SİWARE ÇUCİKAN<br />
1281-SiWARO BAJO<br />
1282-Hozan Sîpan<br />
1282-A-Havîn<br />
1283-EVÎN<br />
1284-HÊVÎ<br />
1285-SÎYAMEND Û XECÊ<br />
1286-SÎNÊ<br />
1287-SÎNEM- 1<br />
1288-SÎNEM -2<br />
1289-SÎNEMÊ-1<br />
1290-SÎNEMÊ-2<br />
1291-SÎPANÊ<br />
1292-SÎPANÊ XELATÊ<br />
1293-SMAÎLÊ XELÎL<br />
1294-SORAN Û BADÎNAN<br />
1295-SOSİN<br />
1296-STRANA ELİYÊ EHMED<br />
1297-STRANEKA MİRİNÊ<br />
1298-SUSİKA SİMO<br />
1299-STÛ LEGLEG<br />
1300-SÛNDA MİN<br />
1301-Lİ SERHEDÊ KİLAMA<br />
QEWMÎNEKE SOSRET Û QEZAYA<br />
BÛLANİXÊ<br />
1302 –DÎROKA KELEPORA<br />
MÎRNIŞÎNIYA BOTAN<br />
1303-STRANEK Lİ SER<br />
SEYİDXANÊ KERR<br />
1304-STRANA SEYÎD XAN (2<br />
1305-STRANEKA KU Li SER ŞÊX<br />
SAÎD HATİYE GOTİNE<br />
1306-STRANA CASİMO<br />
1307-TE EZ KİRİM PİZİKA SER<br />
ZİMANAN<br />
1309-ŞAHÊ BEDO
1373-BİHÛRÎ<br />
1374-DELALÊ<br />
1375-DÛRÎ<br />
1376-CAN CAN<br />
1377-SÎNANÊ KİRÎV<br />
1378-BAWERKE Jİ MİN<br />
1379-ŞİVAN -EVSANE YA Wİ<br />
1380-GULEZER<br />
STRANÊN SİWAN PERWER<br />
1381-KIRÎVÊ<br />
1382-HELEPÇÊ<br />
383-KÎ DİBÊJE KURD NEZANİN<br />
13844-ŞÊXA DÎNE<br />
1385-XEZAL XEZAL<br />
1386-BUHAR HAT BUHAR Ê<br />
1387-BEHRA WAN Ê<br />
1388-EZ KEÇİKA GUNDÎ ME<br />
1389-SEBRA MALAN KARA<br />
XEZALAN<br />
1390-DE LORÎ KURÊ MİN LORÎ<br />
1391-SERFİRAZKİN (Venseremos)<br />
1392-LÊ DOTMAMÊ<br />
1393-MÎMÎCAN<br />
1394-EHMEDÊ MALA MÛSA<br />
1395-GULNÎŞAN<br />
1396-DOTMAMÊ MİN(MAMÊ MIN<br />
1397-HEYBÊNİN<br />
1398-MÎRKÛT<br />
1399-STRANA ŞERÊ TİNANTE<br />
1400-ŞİVAN<br />
1401-ŞİVANO-1<br />
1402-ŞİVANO-2<br />
1403-ŞOX Û ŞENG<br />
1410-TAXA FİLA<br />
1411-TE Dİ BÎNİM<br />
1412-TE Lİ MİN Çİ KİR<br />
1413-TEMBURA MİN<br />
1414-TENÊ<br />
1415-TENÊ TU ZANİ<br />
1416-TENÛNÊ<br />
1417-TEŞÎ<br />
1344-BİLİNDE BEJN Û BALA<br />
1345-NAMÛSÊ RABİN<br />
1346-NİZANİM<br />
1347-SEBRA DİLÊ<br />
1348-EZ NİZANİM Çİ BÊJİM-1<br />
DİLÊ BÊMAL<br />
1349-EZ NİZANİM Çİ BÊJİM-2<br />
1350-HAWAR HAWAR<br />
1351-ŞEPİK ŞEPİK ŞEPİK<br />
1352-KEKO EZ ZİMAN DİRÊJİM<br />
1353-MAMÛRO<br />
1354-EVÎN PERWER İM<br />
1355-RABİN RABİN<br />
1356-HERE HERE<br />
157-KURDİN SERBİLİNDİN<br />
1358-HESENO<br />
1359-GULÊ HEYNARÊ<br />
14360-KULÊ SER DİLAN<br />
1361-PÎR Û KAL BÛM<br />
1362-HEVAL EZ BİLÛRVANİM<br />
1363-NARÊ<br />
1364-DE WER WER WER KEZÎZER<br />
1365-ŞİLÎ BARÎ<br />
1366-ŞiNOKE<br />
1367-ŞÎNA ŞÊX EVDİREHMANÊ<br />
GARİSÎ<br />
1368-ŞÎRÎNA MİN<br />
1369-EZ ŞİVANİM<br />
1370-ŞİVAN PERWER Û<br />
GULÎSTAN PERWER<br />
Jİ CD YA -SÎNANÊ KİRÎV<br />
1371-KANİYA EVÎNÊ<br />
1372-REŞO LAWO<br />
TTT<br />
1404 TAHÎR<br />
1405-TAHSÎN TAHA (1941- 1995)<br />
1406-BERÎVANÊ<br />
1407-XALXALOKÊ<br />
1408-WELLE ŞÛ NAKİM<br />
1409-TARA CAF
1425-TİTİN<br />
1426-TÎNA ROJÊ<br />
1427-TU FAŞİZM KELBÊ HAR Î<br />
1428-TU WERE<br />
1429-TU DÎNÎ<br />
1430-TÛZİK<br />
1447-WERE GULÊ<br />
1448-WER HİNÊ<br />
1449-WARE DE YAR YAR<br />
SİLTANÊ<br />
1450-WERE QURBAN<br />
1451-WERE DELALÊ DİLE MİN<br />
1452-WERE LAWO<br />
1453-WER LO LAWO<br />
1454-WERE NARÎN<br />
1455-WERÎ XAN<br />
1456-WEXTA ZERYA MİN<br />
NÎŞAN KİRİN<br />
1457-WEY DİNYAÊ WEY<br />
DİNYAYÊ<br />
1458-WEY LO SÎWARO<br />
1459-WEY DOLABÊ DOLABÊ<br />
1460-WEYLO WEYLO<br />
1461-WÎ DE MALA MİN<br />
1475-BAJARÊ DERSİM<br />
1476-EY DİLÊ MİN<br />
1477-EZ AGİR İM<br />
1478-Lİ GUNDÊ ME<br />
1479-ZİNARÎN<br />
1480-XELÎL XEMGÎN<br />
1481-Jİ BONA HERKESÎ YAREK<br />
1482-XEMİLÎ ZOZAN<br />
1483-XERABO DE TU XERABO !<br />
1484-XERÎBİ<br />
1485-XEWNA ME<br />
1486-XERÎBO<br />
1487-XÊRO ABBAS<br />
1488-ŞİKRÎYA<br />
1418-TEW TEW DÎNÊ<br />
1419-TEW ZER Ê<br />
1420-TEXTOR<br />
1421-TEYRÊ Û QERÊÇOLÎ<br />
1422-TÊLİ-1<br />
1423-TÊLÎ-2<br />
1424-TİFANG<br />
WWW<br />
1431-WA HATİN PÊŞMERGÊN<br />
ME<br />
1432-WARÊ ME YE<br />
1433-WAY HEVALÊ<br />
1434-WAY LÊ SAL E<br />
1435-WAY LO !<br />
1436-WEY LO MÎRO !<br />
1437-WELATÊ ME<br />
1438-WELATÊ MİN-1<br />
139-WELATÊ MİN-2<br />
1440-WELATÊ MİN-3<br />
1441-WERE-1<br />
1442-WERE-2<br />
1443-WERE-3<br />
1444-WERE BİHARÊ<br />
1445-WERE DOTMAM-1<br />
1446-WERE DOTMAM-2<br />
XXX<br />
1462-XABÛRÊ<br />
1463XALÊ CEMÎL<br />
1465-XANÊ-1<br />
1466-XANÊ-2<br />
1467-XAN DİMDİM<br />
1468-XELO<br />
1469-XEMCİVÎN<br />
1470-XEMÎ DÛRÎ TO<br />
1471-XEMGÎN BÎRHAT<br />
1472-BÎRYA WE DİKİM<br />
1473-KARVANÊ HELEBÊ<br />
1474-WAY LÊ
1502-XİZÊM<br />
1503-XÎZOLÊ<br />
1504-XWEZİLA BİSKEK BAMA<br />
1505-XWÎNA DİLA<br />
1506-XWÎNA ŞEHÎDAN<br />
1507-XURBET<br />
1508-XOŞEWÎSTİM ÇİT NAV<br />
BİNÊM<br />
1509-XWEDÊO TU WÎ EWRÎ Jİ<br />
HEV BELAKÎ<br />
1510-XWENDEGAH<br />
1511-XWESKA XESÛ NEBÛNA<br />
1520-YAR MERHABA<br />
1521-YARA MİN<br />
1522-YARA ŞÊRÎN<br />
1523-YAR YAMAN<br />
1524-YARO<br />
1525-YAR LÊ ÇİMA<br />
1526-YAR WELLEH KEÇİKÊ<br />
1527-YEK MÛMİK<br />
1528-YELÎ DELAL<br />
1529-YÊLÎ<br />
1534-ZAVA-2<br />
1535-ZAVA YÊ<br />
1536-ZAXO<br />
1537-ZEMBÎLFİROŞ<br />
1538-ZERÎ<br />
1539-ZERİYÊ-1<br />
1489-EVÎNA PÊŞÎ<br />
1490-XEYDOKA BAJÊR<br />
1491-XEZALA MİN<br />
1492-XEZAL<br />
1493-XEZAL-1<br />
1494-XEZAL-2<br />
1495-XEZALA MİN Î<br />
1496-XİDİR<br />
1497-XİMŞÊ<br />
1498-XİNÊ<br />
1499-XİRABO<br />
1500-XİRPANÎ<br />
1501-XİŞÊ<br />
YYY<br />
1512-YARA MİN BEDEWÊ<br />
1513-YAR DİGERİM<br />
1514-YAR GİCİLOKÊ GİCİLOKÊ<br />
1515-YAR GOVENDÊ<br />
1516-YAR GULÎ YARİD GULÎ<br />
1517-YAR YAR YARA MİN<br />
1518-YARÊ<br />
1519-YAR YARÊ<br />
ZZZ<br />
1530-ZADÎNA ŞEKIR<br />
1531-ZAHIRO<br />
1532-ZAKARIA<br />
1533-ZAVA-1
DENGBÊJ Û STRANÊN ME<br />
DESTAN Û FOLKLORA ME<br />
Amedekar: Hasan Akbal/Hesenê Al ê<br />
hesene.ale@hotmail.com<br />
BEŞADUYEM<br />
K-Z
Ez vê xebatê xwe dîrokî û mîllî diyarî ronekbirên Kurdê li St Petresburgê li<br />
sûrgûniyê jîyana xwe ji dest dayî birêz<br />
Orduxanê Celîl û dîroknas Qenedê Kurdo<br />
dikim. Wan herdû mêrxwazên qedir giran<br />
temenê xwe ji bo çand edebiyat û Folklora<br />
Kurdî pêşkêş kiribûn. Ez ê wan herdû<br />
mêrxwazan hetim bi can û dil bi bîrbînim<br />
Hesenê Alê-Stockholm
PÊŞGOTIN<br />
Ez dixwazim bi gotineka W. Shakspaîr dest bi nivîsa xwe bikim<br />
“Yên ku stranên neteweyekî çêdikin ji yên ku qanunên<br />
wan çêdikin hê xortir in”<br />
Gava ku mirov li dîroka Kurda dinêrê, mirovên ku li ser<br />
dîroka Kurda lêkolîn pêk anine, hertim di nivisarê xwe<br />
de behsa Mezepotamya û axa wê bi xêr û bereket, Kurd<br />
û Kurdîstanê kirine. Meriv di wan nivîsaran da rastî<br />
hebûn û jîyana Kurda tê. <strong>Stran</strong> jî ji wan numuneyeke.<br />
<strong>Stran</strong> û destanên Kurdî hertim bala dîroknasên Rojhilat Navîn kişandine. Bi rastî<br />
bala min jî gelek kişandibûn. Gava ku ez di girtingehê da bûm. Min bi cîwan û<br />
mûnewerê Kurd tembîh dikirin û digot; çîrok, metelok û stranên Kurdî berhev<br />
bikin. Ew sibê bi me lazim bibin. Îro em dibînin, ew bi me gereg in.<br />
Ji ber ku di wan stran û destanan da dîrok û çand, felsefê û tasawufa/sofîzm<br />
kurda raza yê.<br />
Gava ku mirov li wan stran û destana dinêrê an çav lê digerîne mirov hê baş<br />
dighêje ku zimanê Kurdî zimanekî dewlemende bûye.<br />
Ji bo wê ez<br />
dibêjim serboriya milletekî di folklora wî milletî da ye.<br />
Lê mixabin dewletên kolyanlîst destûr nedane ronekbirên me ku ew wan<br />
bikşînin ser kaxizê. Yên ku hatî nivîsandine jî ew ji aliyê wan ve hatine îmha<br />
kirine û ji ortê rakirine. Ew bûne stirî diçavê wan re çûne xar e. Em deyndarê<br />
wan dengbêjên ku hertim derd û kulê me bi devkî anine ziman û çanda me li ser<br />
pîya girtine. Lê ez wan nikarin yek û yek bêjim. Ew hemû hêja ne. Di nav<br />
jîyaneka qambax da çûne ser dilovaniya xwe. Xwedê rehma xwe li wan hemûya<br />
bike.<br />
Lê ez vê bêjim, ez dibînîm ronekbirên me îro hewldinin wan stran û destanan<br />
dikşînin ser kaxiza. Ew kara wan min kêfxweş dike.<br />
Yek ji wan ronekbiran hêja Hesenê Alê/Hasan Akbal e. Ez wî pîroz dikim û<br />
nirxeka giran didim xebata wî. Wî bi salan stran berhev kirine û ji kaseta<br />
kişandiye ser kaxizê, 1558 stran 30-35 otobiyografiya dengbêja amede kiriye.<br />
Xebata wî numuneyeka baş e. Xizmetekî giran e. Ew eşqa wî ya stran û<br />
edebiyata Kurdî, ew ber ve Îzmîrê birîyê û ew bi rojan li gora Ayşê Şana nemir<br />
geriyê û wî li Îzmîrê gora Ayşê Şanê restorê kiriye û pişt re wî ji bona wê restore<br />
kirina gorê, ji aliyê polîsên tirk ve gelek zahmetî dîtine. Ew avêtine zindana bi<br />
salan ceza li wî birine. Bila divê em mîrovên ku ji bona pêşvaçûyina zîman û<br />
çanda Kurdî dixebitin pir bibin<br />
Serketî be.<br />
Serokê şaredariya Amedê yê kevn<br />
Mehdî Zana 13-06-2009 Stockholm
FOLKLOR<br />
Rengînî û dewlemendiya folklora Kurdî ji zûdaya bala rojhilatnasa, Kurdnasa,<br />
folklorîstan û gelek kesên dinê mayîn kişandiye ser xwe. Mirov nikare bi tenê<br />
folklorê wek çand berhemên hunerî bihesîbîne. Folklor serboroia civatekê ya<br />
dîrokî ye. Civakî hunerî û pêşketina zimanê û wê civatê nîşan dide. Hemû ew<br />
yekan di nav folklorê da gehştine hev, di nav hev de hatine hunandin, ristin, di<br />
dawiyê de defîneke çandî pêk anîne, bûne çavkaniyên potansiyel. Akademîsyên<br />
û pisporê A- T Ganalanyan, vê dewlemendî rengînîya folklora Kurdî wek<br />
“Ansîkopedîya civata Kurd ya jîyînê” bi nav dike Ji ber vê yekê mirov peyvên<br />
folklor û jîyînê ji hev nikare bide cuda kirin. Mirov dikare bêje, folklor bi xwe<br />
jîyîne, lê belê jîyîneke ku huner edebiyat ji xwe re kiriye pêlekan. Ew jîyana ku<br />
em di nav dene,dem-dem rûsar dibe, carcara bîhna mirova teng dike û bêtahm,<br />
bi saya folklorê xwe gihandiye li ser sînorên bedeweiyê. Ev sînorên jîyîn, folklor<br />
û bedeweiyê alîkariya îmkanên hunerî çawa em dibînin herdiçin tenik, zirav,<br />
barîk dibin, ji nûva tên hunandin û tên ristin.<br />
Ji ber dijwariyên dijmin li ser me îro folklora Kurdî baş nayê nasîn. Folklor wek<br />
neynîka civatekê ye, mirov dikarê bi saya vê neynîkê civatê baştir nasbike, bi<br />
hêsanî dikare xwe bighîne kuraya sedsalan. Ji aliyê din, folklor him ji bo ziman,<br />
him jî ji bo edebiyateka nûjên, bingeh û defîneka mezine. Lê ji ber dijwariya<br />
dijmin û qedexebûna li ser zimanê Kurdî ew defîna di nava gel da hatiye<br />
veşartin û sergirtî maye. Elbet bêguman ew defîna rojekê ji aliyê Kurdan ve bê<br />
vekirin û li ser lêkolîn pêk bên. Divê ronekbir, nivîskar û folklorîstên Kurd<br />
pêwistin li pêşiya vê wêrankirin, kambaxkirinê, xizankirine rawestin, çi dibe bila<br />
ma bibe, pêwîst e em hernumuneyeke folklora Kurdî derbasî ser kaxizê bikin.<br />
Folklor carna wek edebiyata devkî, carna jî wek zargotin jî tê bi navkirin,<br />
edebiyeteka kolektîf e, xelkê bi xwe ew edebiyata afirandiye, nivîskarê vê<br />
edebiyatê tûne ne, ew edebiyat bi salan li zer-ziman maye, xwe parastiye, xwe<br />
nuh kiriye, dewlemend kiriye bûye malê gelê Kurd. Beşek ji çanda mirovahiyê<br />
pêk aniye.<br />
Ji pirtûka ROHAT ALAKOM-1993<br />
15
K<br />
16
Tu kar nema nekiriye<br />
Heta li dawî bu cotkar<br />
Kalo barkir ji bajar<br />
Tev kurê wî salar<br />
Vegeriya göndê xwe<br />
Li dil şikestî û hêjar<br />
Helbest: Cigerxwîn<br />
Muzîk: Bangîn<br />
771-KALO REBENO!<br />
Kalo, rebeno, zozan bişewitin;<br />
Belê ho ê, Kalo zozan wa bi çi ye?<br />
Hezar û heft sed sîwarê di zîlan û<br />
Heydera Xalip axa kirin karê xwe ne.<br />
Diçin, xirab bikin, Xirab Zila şewitî û<br />
Mihê, Kekê Gewrê dikujin sîwarê Zerdekê.<br />
De lo, ho ê Kalo da lo lo ho ê<br />
xwerzî te ye.<br />
Kalo rebeno, zozan bişewitin;<br />
De lo, ho ê, Kalo zozan î şîn e.<br />
Hezar û heft sed sîwarê di Zîlan<br />
û Heydera kirin û kom kirine<br />
Diçin xirab bikin, xirba Zila şewitî<br />
û Mihê, Kekê gewrê, dikujin sîwarê Zerdekê<br />
Xeyret û namûs li dor te nîne.<br />
De lo, ho ê, Kalo da lo lo<br />
Kalo, rebeno zozan dişewitin;<br />
Belê, ho ê Kalo, zozan bi semeq e.<br />
Hezar û heft sed sîwarê di zîlan û<br />
Heydera xirab axa kirine îtifaq e.<br />
Diçin xira bikin, xirba Zila şewitî<br />
û Mîhê, kekê Gewrê, bikujin sîwarê zerdeke.<br />
Bira Xwedê û îman Xwedê, heger tu neçî,<br />
Warî Mihê, Kekê Gewrê, ne kî<br />
17<br />
770-KALO<br />
Kalek hebu li bajar<br />
Kulfet li ser wî bune deh<br />
Dilê mirov bi wana<br />
Dişewite way guneh<br />
Kurê kalo yê mezin<br />
Di gotine wî salar
Ezê xwe ji te berdim bi telaq e<br />
De lo lo Kalo, de lo lo Kalo....<br />
Malan barkir li ser danî<br />
Kanî kanî şêrîn kanî<br />
Malan barkir li ser danî<br />
Du rinde ji hev hilanîn<br />
Yek ya min bû min nezanî<br />
Kanî kanî avsar kanî<br />
Malan barkir li ser danî<br />
Min û te tev peyman danî<br />
Ger poşman bibî tu dizanî.<br />
(Mehmet Bayrak Bîrnebûn gelerî)<br />
Kal û kurmê xelkê zewicîn<br />
Ez bi te va mame kingê<br />
Hîvê daye hîva bihar e<br />
Şefqa xwe daye gul û darê<br />
Xwedê miradê min û te bikira<br />
Mîna Şah Smaîlê û Gulîzarê<br />
(Mehmet Bayrak Bîrnebûn gelerî<br />
Sariz yöresî)<br />
Dibên dilê xwe yî lê<br />
Hatim çûm ku te bibînim<br />
Dungirçiyê (Xwazginiyê) bişînim<br />
Te didin min bira ma bidin<br />
Eger ku te nedin te direvînim<br />
Kanî kanî şêrîn kanî<br />
Malan barkir li ser danî<br />
Du rindan ji he hilanî<br />
Yeka min bû min nezanî<br />
(Mehmet Bayrak Bîrnebûn gelerî<br />
Sariz yöresî)<br />
18<br />
772-KANÎ(Varyant 1)<br />
Kanî kanî avsar kanî<br />
Malan barkir li ser danî<br />
Felek destê xwe berhev ke<br />
Me mirazê xwe hilnanî<br />
Diçim têm bibînim<br />
Xwazginiyê te bişînim<br />
Ger bidin min bira bidin<br />
Ger nedin tev direvînim<br />
Kanî kanî avsar kanî<br />
773-KANÎ KANÎ AVSAR<br />
KANÎ(Varyant 2)<br />
Kanî kanî avsar kanî<br />
Malan barkir li ser danî<br />
Felek destê xwe berhev ke<br />
Me mirade xwe hilnanî<br />
Tê bêyî kîngê ku bêm hingê<br />
Mala me darina dingê<br />
774-KANÎ KANÎ RİNDÊ<br />
KANÎ(Varyant 3)<br />
Kanî kanî avsar kanî<br />
Malan barkir li ser danî<br />
Min bi te va qewlek danî<br />
Tu poşmanî tu dizanî<br />
Mer meye mere meye<br />
Berî derî me meke rê ye<br />
Cîrnên me qovcî ne
775-KANİYA WELAT<br />
Kaniya welat rê vedike rê vedike kaniya me<br />
Xurm û xurm e diherike diherike kaniya me<br />
Kaniya welat pir bi deng e pir bi deng e kaniya me<br />
Kesk û sor, zer reng bi reng e reng bi reng e kaniya me<br />
Kaniya welat pir xûrt bûye pir xûrt bûye kaniya me<br />
Mezin şêrîn gel şa bûye gel şa bûye kaniya me<br />
Kanî ronahiya çavê me ye çavê me ye kaniya me<br />
Ew şoreşa welatê me ye welatê me ye kaniya me<br />
776-KANÎ KİLÊ<br />
Kanî kilê..... yê xweş zozane...<br />
Avahiyê xweş zozane..... he he....<br />
Sera deravê miha ne binêre ye<br />
berxa ne<br />
Hey lê lê lê......<br />
De mala Mîrzê Begê Dinêrî<br />
Ne xane xana Xwedê biye...<br />
Çi awa ji mala bavê min evdelê Xwedê kuştinê<br />
Wey babo du hugiç û du beran e..<br />
Du hugiç û du beran e......<br />
Kanî şîkêrînê xweş zozan e.......<br />
Xwedê tu ava bikî ber belekane lo lo .....<br />
Yê vê sibê li min xweş tewo<br />
Dengê dîkê Pûrê<br />
Na wele malê xweyî bişewitî<br />
Ev selebiyê mala xweyî şewitî<br />
Wey lê hê.... dike hûre hûre<br />
De Xwedê xirab bike mala Hemê Exmîre...<br />
Yê çi awa ji mala bavê min evdelî Xwedê yê.......<br />
Babo kuştine du suwar e yê... yêê...<br />
Wey babo kuştine du suwar e<br />
Warê şil xweş zozane<br />
Şero derave mihne lê lê.... yê<br />
19
Yê mala mîrzê Begê Didêrî jî lil têne ...yê<br />
Wey babo her yekê<br />
Şûrekî li mile... hê ho.... wo... ax...<br />
Wey babo her du destê wî jî kirine lê...hê..yê<br />
Yê kirine kilbitanê li ber agirê.....<br />
Wey babo kirine kilbitanê ber agire.....<br />
Ax weylê şixem û xiyala dilê min<br />
û te re yê dikuje lo lo<br />
Elî lawo de tu yê rabe, de ku bike<br />
Min goto du rikeat nimêja sibê<br />
Eda bike ji Xwedayê xwe re ho lo lo...lê<br />
Wle heço xwedê ji ezmana hesil li erdê betal nabê.....<br />
Erê Xanê gazî dikir;<br />
Elî lawo!<br />
Îro sê roj û sê û şeve...lê .. lê..lo<br />
Wele çadira Şêxê Şema<br />
Winda biye xuya nabe<br />
Mihê bira wesker hilaniye lê ...lo lo<br />
Şixem û xiyala dilê min û te re<br />
Lê digere berî lê..lê..lo ho..<br />
Şixem xiyala dilê min û te re ber sed carî berî ..ax<br />
Elî lawo bihare lê.. lê...lo<br />
Bihare minê gote Şixem û xiyala dilê te re<br />
li bi te re<br />
Wele heyfa min te ji wê heyfê tê<br />
Vê sibê Mihê bira dikujî<br />
Elîkê min dêrana Xwedê lê..lo..lo<br />
Xanê melîle li mala bavê vegre loy loy<br />
Erê xanê gazî dikir Elî lawê mino<br />
Minê goto neçe pêşiya Mihê bira<br />
lo..lo..lê...lê...lê lê...<br />
Yê Elîkê min dêrana Xwdê bikuje...lê lê..lê..lo..lo<br />
Wele Xwedê Xana melîlê li mal bavê vegere<br />
lo lo lolo lê lê<br />
iho ha... ho heyhî heyhî......<br />
Herêm:Botan<br />
Berhevkar Dara Rubar<br />
Azadiya welat-233<br />
20
777-KARAPETÊ XAÇO; DENGEKÎ ZEMANÊ BERÊ<br />
Amedekar rojnamevan; Mehmet Aktaş<br />
Serpêhatî an jî tirajediya Karapetê Xaço. Hunermedekî bi<br />
eslê xwe Ermeniyê. Lê hunera xwe bi Kurdî îcra dike, Ti<br />
kes nizanê ew Ermeniyê. Herkes wî Kurd dizane.<br />
Karepet di sala 1908 an da li gundê Blendrê ji dayik bûye.<br />
Gava ku wî mêrxasî behsa serpêhatiyên xwe kir ez mat<br />
mam li çavê wî nêrî. Wî behs kir min guhdar kir. Gava ku<br />
wî besa serpêhatiyên xwe dikir hîş û aqilê min li<br />
Kurdistanê bûn. Ew rûreşiyên ku Roma reş li duh li gelê<br />
ermenî kirî, îro jî li me kurdan dikin. Werin em guh bi ser Karapetê Xaço din.<br />
Ka çi dibêje?<br />
Sultanê Osmanî li wî zemanî Ewdilhamîdê duyemîn li ser têxt bû. Bêînsaf û bê<br />
îman bû, wijdanê wî ji bo ermeniyan, kurdên êzîdî û asûriyan tune bû. Fermana<br />
mirinê me derxisti bû. Gelek serok eşîr, axa û begên di nava alayên Hemîdiyan<br />
de, ketin xismeta Sultanê sor. Li seranserê Kurdistanê mirin, kuştin, talankirin,<br />
şewitandin û rev bûye navê jiyanê.<br />
Hemidyan qîmet ji me re rakiribûn. Dê ewledên xwe avêti bûn çol e. Di wan<br />
rojan de malbata Karapetê Xaço jî, bi tirsa kuştinê şev û rojên xwe derbas dike.<br />
Ji ber ku ew malbata weke piraniya rûnişvanên gundê Blenderê Ermenî ne. Li vî<br />
gundî şeşt malî ermenî bi tenê çend malên kurdên misliman hebûn. Bagera<br />
mirinê rojekê havînê, piştî nîvro dibe babelîsk û tê li ber deriyê mala bavê<br />
Karapetê Xaço disekine. Sala 1915 ye, meha tebax e....<br />
Pêşî dengê kelban tê dûre jî ew dengê alaya Hemidiyan tê guh wan. Cardevan<br />
tên ber mala wan bi kurmancî xeber didin. Ji ber ku ew gundê derûdora wan<br />
hemî misliman in....<br />
Cardevan bi zora silaha wan bi darê zorê ji hundurê malê dertêxîne dervayî<br />
malê... Pişt re wan ji mala wan bi dûr têxînin dibin çol e. Li wê derê ew dibînin<br />
ku bi sedan dost û pismamên wan ji bo kuştine hatine amede kirin. Mirovkuj,<br />
wexta xwe vala derbas nakin.<br />
Ew wiha dibêjin, bi emrê Xwedê emê we hemiyan bikûjin û wiha jî dikin.<br />
Dor tê keç û bûkan. Leşkerê Osmanî yên kurd, keçên bedew di nava hevdû de<br />
par ve dikin. Gava ku dem tê malbata Karapet. Xwedê rehmê dike dilê wan, bila<br />
bes e êdî em wan jî nekujin dibêjin. Bi vê şikle em ji destê xwînxwaran da tên<br />
filitandin e. Em ji tirsan nezivirîn gundê xwe, me ji kesî re jî negot em filenî.<br />
Karapetê bi xwîşk û biryên xwe ve dikeve gundekî kurman û parsê dikin û zikê<br />
xwe têr dikin. Lê ew bi wan re nebêjin ew file ne. Lê me bi çavên xwe dibîne li<br />
navbere zarokên bêxwedî dizivirîne. Dê û bavên wan ji aliya Roma reş ve hatine<br />
kuştin. Birayê delal, ez bi wan eş û derdan mezin bûn. Ew qetliyama ku Roma<br />
reş li me kirî me bi salan bîr nekir. Ew hovitiya hing jî di dilê me daye. Ji ber ku<br />
582
me ew bi çavên xwe dîtin û em şahîdê wî rûreşî û jenosîdenî. Ez bêm ser<br />
dengbêjiya xwe.<br />
Ez carcaran diçûm dawet û şîna, gava ku jinan stran digotin min ew strana wekî<br />
makineke di mêjoyê xwe de dinivsandin û pişt re dikir stran. Lê ez biçûk bûm lê<br />
dengê min pirxweş bû. Gundiya ji dengê min pir hezdikirin min derd û kulen<br />
wan tînan ziman.<br />
Birayê delal Ehmed, em ve bi şikle du salan di nava kurdan da manî û me bi<br />
parsê îdara xwe dikir. Ji bo ku min kilam jî digotin gel ji min pir hezdikir.<br />
Xwîşka min bi lawekî kurd re zewicî û ez jî li ba wan bi cîh û war bûm. Zaveye<br />
me li ba axayên kurda kar dikir.<br />
Karapetê Xaço rewşa xwe wiha tîne ziman. Ez xulamê xulama bûm. Min cotkarî<br />
dikir û şivanetî dikir ji bo ku xatirê pariyek nan. Wan bi min re çi digotin min<br />
wekî wan dikir. Di vê jiyana dijwar de stranbêjî ji min re bû sebra herî mezin.<br />
Roja ku birayê min mirî ez negirim, lê min li ser wî stran û kilamên şîna gotin.<br />
Min li ba axa û begên kurda pir mêrxas û egît, derwêş û feqiyên xeber xweş,<br />
çîrokbêj nas kirin.<br />
Di şevên zivistanê dirêj û sar de, di şevbêrka dengbêjan de amede dibûm. Gava<br />
li herêmê axa û begek an mêrxas û egîtek dimir, ez diçûm şîna wan. Li gundan<br />
jinên pir şara(şaîr) hene ew kilamên pir bi bandor li ser mêrxazan dibêjin û min<br />
jî wan îlhamen pir mezin digirtin. Gava ku ez dihatim mal min bi xwe xwe ew<br />
digotin, hinek lê zêde dikir an jî hinek jê kêm dikir. Li herêmê kilamên pir bi<br />
şewat tên gotin.<br />
Karapetê Xaço ji mala Filîtê Qûto re dengbêjiyê dike !<br />
Dengê min êdî li herêma Bişêrî û Botan hat naskirin û dinava gel de belav bû.<br />
Gava ku Filîtê Qûto mir ji herêmê gelek stranbêj hatin û kilam avêtin ser Filîtê<br />
Qûto. Min jî kilamek avête ser Filîtê Qûto.<br />
Kilam di derbarê şerê Filîtê Qûto û du axyên jî herêma Diyarbekir û Bedlîsê de,<br />
her du axayên navdar dawa talanê dikir in....<br />
Heylo.. heylo.. heylo.. heylo...<br />
Filîtê Qûto bi sê denga gazî dikir. digot:<br />
Elê Etman dilê min li şîşxana milê te pir heye!<br />
Elê Etmanî digot:<br />
Filît şîşxana milê min qelende dayika te ye,<br />
Heylo heylo.......<br />
Xalê Kerapet bîstekê behsa mala Filîtê Qûto bike ji xwandevanên me re.<br />
Ez çûm şîna Filîtê Qûto<br />
Gava ku lawê Filît Hese Axa dibîhîze ez jî hatime şîna Filît û gazî min kir, ez li<br />
kêleka xwe dam rûtşkandin.<br />
Eşîra mala Filît eşîreka koçer bû. Li wê demê her eşîrekî xwediyê filehan bû. Ew<br />
fileh wekî eşîra wan bû. Di fermnanê de Filîtê Qûto li filehê xwe xwedî derket.<br />
9
Ew dijmine bazirgana bû, dibêje. Lawê Filîtê Qûto ez li ba mam û ew salna ji<br />
min re bûn salên mine herî baş. Min li wê demê gelek dengbêjên kurdan naskirin.<br />
Dengbêjên Kurda wekî derwêş û feqîya bûn, hemî ya emrê xwe di vê riye de<br />
derbas kirin. Odê bi, civat bi civat digerîn kilamê Evdalê Zeynikê digotin.<br />
Dengbêje kal dûr û dirêj ji me re behsa dengbêjên dinê pir kevin jî kirin û wiha<br />
got: Evdalê Zeynikê û Şixê Silê ya di qesra Surmelî Memed Paşa da mezin<br />
bûyî kir. Ev biryara qayîş Şêx Silê ya bi Evdalê Zeynikê re şermezar dike.<br />
Kerapet Dibêje: Şêx Silêêê jî dengbêjekî çê bû. Lê sed car heyf ku wî şîrê xav<br />
vexwari bû. Hesûdiya Evdel dikir. Wî mizevirê çav berdabû dewsa bavê<br />
dengbêja. Evdelê Zeynikê dengbêje Surmelî Mehmed Paşayî her mezin bû.<br />
Surmelî Mehmed paşayê kurda wek birayê xwe ji wî hez dikir. Ez ji te re behsa<br />
tiştekî din bikim lawê min Ahmed.<br />
Rojekê ji rojan, Şêx Silê destûr dixwaze û tê ser sifra Surmelî Mehmed Paşa<br />
rûdinê. Paşa ji ber hurmeta xwe ya ji dengbêjan re dibêje; Heta ku Evdalê<br />
Zeynikê nayê ez neyem ser sifre.<br />
Xulam û xizmetkar diçin gazî Evdalê Zeynikê dikin. Lê Şêx Silê nizane ku bê çi.<br />
Şêx Silê Got; Qesra Surmelî mehmed Paşa ji kevirên sipî ye,<br />
bilbil dixwîne şalûl berê axir ez çi bikim.<br />
Şêx Silê tê wesiyet xwe li jin û zarokên xwe nekiriye,<br />
bizanibe tu ye ji wir sax venegerî...<br />
Herdû dengbêj sê rojan û sê şevan, tehna hevdû dixin û stranên yek ji yekê<br />
xweştir dibêjin û davêjin ser hev.<br />
Di dawiyê de Şêx Silê di cîhê xwe de dikeve erdê, bi Evdalê Zeynikê re baş<br />
nake. Evdal li hembera Şêx Silê sê roj û sê şevan strana dibêje. Lê belê<br />
perdeyeka reş hatiye ber çavê dengbêje mezin.<br />
Ew ji cihê xwe radibe bangî kurê xwe dike.<br />
Temo lawo bavê te kur bûye, tu were di destê min re bigire min bibe ser lokman<br />
hekîma bigerîne. Bavê te kurbûye.<br />
Kerapet Xaço, herdû dengbêjan bivê şikle şîrove dike. Dibêjin carna ji mirov<br />
deriyê ji pola, carna jî yên mirine vedike. Mala wî xerab be. Şêx Silê di bin<br />
gotinên xwe da ma.<br />
Ahmed lawê min, me gelê Ermenî pir dijwarî derbas kirin û ne tenê Roma reş li<br />
me rûreşî kir û hevalbendên wan ê wekî Fransa jî li me rûreşî kirin. Di dewasa<br />
alayên Hemidiya îcar jî cendermen Jon Tirkan, li Kurdistanaê agir dibarandin.<br />
Herkes direvî aliyekî ji ber zulma wan.<br />
Dîsa felekê barê Kerapet Xaço da milê wî ew bi diyar diyar gerand. Di van rojan<br />
de Şêx Saîd efendî li hembera Cumhurriyetê serîhilda bû. Şervanên kurda bi<br />
mêrxazî li hembera Roma reş şer kirin hetanî ber deriyê paytextê Amedê hatin.<br />
Ez bi bi hinek hevalan ve me berê xwe de Diyarbekirê. Min bi hevalan re got<br />
hûn dizanin Diyarbekir paytexta kurda çawa yê?<br />
Çar deryê xwe hene. Li dora wê sur ê. Deh metro bilind, deh jî qalinde. heta<br />
destûra dewletê nebe ew derî venabin.<br />
Lê şerekû dijwar dest pê kiribû. Dema mêrxwazên kurdan zor dan wan, Misto<br />
10
emir şand got; Bila hemû dikançiyên bajer dikanê xwe vekirî bihêlînin. Li wê<br />
demê xizanetî û feqîrî li piştê bû. Herkes pir feqîr bû. Gava ku Mistê emir da ku<br />
dikançî dikanên xwe vekin, gel êrîşa ser dikana kirin her der talan kirin. Lê wan<br />
heya wan ji bayê felekê tune bûn. Jon Tirkan li ser dîwarê kela Diyarbekirî<br />
çekên giran dana bûn, hemî gel bi çekan kuştin. Qolordiya Roma reş jî hemî<br />
deriyên Amedê girtî bûn kesî nikarî bi derekê de birve, ez şahîde wê qetliyamê<br />
me, lawê min.<br />
Min serê xwe li derdora xwe xist ku ez ji vê herême derkevim herim, lê me bi<br />
şûnanekir, herder tijî esker û sîxûrbûn. Di demeka kin de ji min re derfetên nû<br />
derketine ez derbasî Qamîşlokê bûm. Gava ku ez hatim Qamîşlokê bênezanî ez<br />
teva Artêşa Fransa bûm û panzde salên min di nava wan da derbas bûn.<br />
Ahmed lawê min, ez tim di nava civaka kurdan da bûm, min bi vê wesilê pir<br />
dengbêjên xort û ciwan jî nas kirin. Di nava artêşa Fransa da min dengbêje<br />
mezin bi nav û deng Seîd Axayê Cizrawî jî nas kir. Serleşker û axayên kurda pir<br />
caran gazî min û Seîd Axayê Cizrawî dikirin û me ji wan re stran digotin û wan<br />
jî em wekî posta di nava artêşê de girtin. Gava qomitanên Fransî pê hesiyan û ez<br />
xweş strana dibêjin. Ez hildam xizmeta xwe. Ew roj di jiyana min de gelek<br />
pêwîst û girîng bû. Gava ku qomutanên Fransî diçin nik axa û bêgên Kurdistana<br />
başur, ez jî bi xwe re dibirim, min jî ji wan re stran digotin. Gava ku rewşa<br />
jiyana min tozkeke baş bû, ez bi keçeka weka xwe ya Ermenî re zawicîm. Wê di<br />
hurmeta xwe de qîz û kurek da min. Em bi hev re hatin Ermenîstanê.<br />
Qomutanên Fransî di sala 1946 an de li Lunbananê bi min re gotin, birêz<br />
Kerapet eger tu dixwazî bi me re bêyî Fransa em te bi kêf xweşî bi xwe re dibin,<br />
eger tu naxwazî herî Fransa em dikarin te bişînin welatekî din. Lê min nexwast<br />
ku jî ser axa xwe bi dûr kevim.<br />
Li Ermenîstan li Rewanê demeka kin mam. Pişt re jî ez anîm li gundê Zalxos ya<br />
çaran bi cî kirim. Ew mala jî hîng ew mala ku dewletê daye min. Ez bûm nûnerê<br />
partiya Qominîst<br />
Ehmed lawê min, gava ku ez li vir bi cî bûm tengasiyeka ma dine herî mezin<br />
derket. Gelê Ermenî li vê herêmê qîmet nedane min û jina min. Digotin eger ku<br />
ew Ermeniyê çima bi zimanê xwe nizane. Min çû bi wan îqna kir ku ez li nav<br />
kurda bûm. Xwîşka min bi Kurdekî re zewicî ez li ba wê mam ji bo vê ermeniya<br />
min ne baş e. Li nêzîka gundê me gundê Kurdan hebû, min bi wan re têkilî<br />
dayna û di demeka kin de nav û dengê min di hemî kurdan giheşt û ez êdî her<br />
şev li ciyekî daweta bûm, min ji wan re kilamên welatê wan distiran û ew pê pir<br />
kêfxweş dibûn. Ez pişt re bi dengbêjên wekî, Silêmanê Tecîr, Efoyê Esed,<br />
Silêmanê Mecît gelek yên din min nas kirin. Ez bi naskirina wan hîng jî pir<br />
kêfxweştir dibûm.<br />
Di sal 1955 an de ez çûm radyoyê Ermenîstanê para kurdî. Gava ku serkerê<br />
radiyo Xelîl Mûrdov ez dîtim û hat ez hembez kirim û bi kêfxweşî birim studyo<br />
yê. Lê min dest bi strana kir û ku min kîjan stran got wî got na ev nabe. Ez li<br />
gotinên wî matmam sekinîm. Çima wan strana nabi keko? Bira di nava wan<br />
kilaman de navê axa û began derbas dibe ji bo vê nabin.<br />
11
Min jê re got; heyra ez dengbêje stranên mêraniyê me, li welatê me ji min re<br />
şerm e ku ez kilamên keçikan bibêjim. Min ji kurê Filîtê Qûto re dengbêjî kiriye,<br />
ez wan kilamên din jî dizanim, min ew di wexta xwe zarokatî û xortaniye de<br />
distiran. Lê ew neketin ser û hikum jî di destê wan da bû, ez mecbûrî mam min<br />
kilamên wekî Zembîlfiroş gotin. Gava ku ez li Rewanê bûm, piştî çend rojan<br />
mêrxwazek hat pê min got; bira Karapet Xaço kîyê. Ez rabûm min silav daye<br />
min got heyra ezim.<br />
Got; Casimê Celîl di partiya Qominîstan de kar dike, şora wî li Ermenîstanê pir<br />
derbas dibe. Ez çûm ba Casimê Celîl, ji ber min rabû û bi kêfxweşî ez hembez<br />
kirim û got: Gelê me bi hatina te pir kêfxweş bûye û dixwaze dengê te dîsa<br />
guhdar bike. Lê, partiya qominîst biryare nade tu stranên welatê me ji me re<br />
bistireyî. Ez ê wan di serkim û dilê wan bikim. Ez li mala Casimê Celîl mam û<br />
vê carê jî kurê Casim Orduxan û Celîl nahêle ku ez razem. Min bi şev jî ji wan<br />
re stran digot.<br />
Ez rojekê li Rewanê bûm, hevala êvarî ez birim ba nivîskarê kurd Erebê Şemo.<br />
Wî mêrxasî qîmetek u ku nayê hesab kirine da min û ez li mala wî razam. Min ji<br />
wî re strana Derwêşê Evdî got. Ez wê kilamê bi gelek cura dizanim. Edûl keça<br />
Temir Paşayê Milî bû, di wexta xwed de ew dewleteka bi serê xwe bû. Wî<br />
nedixwast ku kilama li keça wî Edûlê bibêjin.<br />
Wî digot çawa navê keça min bi xortekî Êzidî ve bi hev re bikevin devê<br />
dengbêjan. Temir Paşa ye Milî bi Sultanên Osmanî re bibû kirîv. Wî ji bo wê<br />
dedengbêje esîr digirtin, hinek jî kuştin. Ji bona vê dengê hinek dengbêja temirî.<br />
têkilya min Erebê şemê hetanî ku ew ajotin Sibiya didomî. gelê kurd min kilam<br />
“Dayik” nas dikin. Biborînin Rusan nedihîşt ku ez stranên Kurdayê mêrxasiyê<br />
bibêjim. Ew kultura hemî wenda bû.<br />
Lawê min Ehmed: jina min zû mir û mirina wê li ser min bandoreka mezin çê<br />
kir. Wê hertiştî min bi xwe re bir.<br />
Ji kovara Nûdem bi şekleka cuda ji aliyê min ve hatiye guherandine. Ew<br />
raportajeka pir dirêje bi bi birêz Ahmed Aktaş re kiriye<br />
12
778-KAWA<br />
Hozan Kawa<br />
Çiqas ku bizava Kurdan ya siyasî û rizgarîxwazîyê ber<br />
bi pêşve diçe, hunera Kurdan jî di gelek qadan da tê<br />
gûherandin. Ciwanên Kurd gelek modern difikirin û kar<br />
dikin ku nasnameya muzîk û hunera Kurdan bi gelên<br />
cîhanê jî bidin nasandin.<br />
Hozan Kawa bi hêz û evîneke kûr ya ji bo stran û<br />
awazên Kurdî çend sale ku ji armanceke wiha pîroz re di liv û lebateke bêwestan<br />
da ye.<br />
Kawa di gundekî herêma Serhedê li bakurê Kurdistanê hat dinê. Gundê Palas<br />
yê girêdayî bajarê Mûşê jî mîna gelek cihwarên din bi dengbêjên xwe naskiriye.<br />
Li serhedê dengbêjên mîna Evdalê Zeynikê, Şakiro, Reşo, Husêynê Muşê û<br />
gelek kesên din heya roja îro jî mîna xwîndingehekê tên hesibandin. Kawa di<br />
etmosfêrekî wiha da û li jêr bandora deng û hunera hunermendên Serhedê çavên<br />
xwe bi roniya cihanê vekirin.<br />
Dayika wî( Gulêya Elif) rojekê jêre wiha gotibû: “ Lawê min ez şîretekê li te<br />
dikim ku piştî mirina min jî qet ji bîra neke: Ger tu dixwazî ez bi serbilindî te ji<br />
xwe re lawikekî hêja bihesibînim û ji te hez bikim, divê tu vî dengê xwe yê xweş<br />
bêxî xizmeta hunera Kurdî û mîna Reso, Şakiro û Evdalê Zeynikê bibî xwedî<br />
navekî bilind û bêmirin….“.<br />
Kawa ji yazde(11) xwîşik û biran yê kurê herî dawiyê yê malbatê ye. Bavê wî jî<br />
li ser kar û xebata wî ya hunerî gelek geşbîn bû û jê dawa dikir ku bibe<br />
welatparêzekî baş.<br />
Kawa xwîndina xwe ya olî di medreseyên Kurdî da da destpêkirin. Li rex vê<br />
xwîndina xwe ya dibistanê jî bi zimanê Tirkî didomand. Lê cîhana bîr û ramanên<br />
Kawa tenê di jiyana huner û muzîkê da dibihûrî. Ji ber wê jî xwîndina xwe di<br />
nîvco hişt û xwest ku bi yekcarî bi awayekî profesyonal karê muzîk û hunerê<br />
bike.<br />
Li ser vê armancê ji 15 saliyê û pêda di nava xelkê da dest bi strînê kir. Sala<br />
1987an li bajarê Muşê bi komeke muzîkê dest bi gotina stranên rojê kir. Herî<br />
zêde ew di bin bandora stranên gelêrî û koma Berxwedan da mabû. Di nava<br />
çalakiyê wê koma muzîkê da ew distirî.<br />
Ji ber xwîndina stranên Kurdî û çalakiyên çandî Kawa sala 1993an bi qasî du<br />
salan ket girtîgeha bajrê Muşê. Hemû sûçê wî Kurdbûn û bi Kurdî strîn bû. Piştî<br />
derketina ji girtîgehê êdî rewşa siyasî li Kurdistanê û qedexebûna karên çandîhunerî<br />
dest nedida ku ew li wira jiyana xwe berdewam bike. Ji ber wê jî tenê<br />
heftiyekê li malê ma û payîza sala 1995an neça ma ku rêya mişextiyê bigire ber<br />
xwe û hat Ewropa. Çîrka derketina ji Kurdistanê û gehiştina welatê Firansa bi<br />
13
serê xwe çîrokeke dûr û dirêje. Zehmetiyên jiyana li Firansa jî pir bûn, lê evîna<br />
ji bo bi destxistina armancên mezin jî pir germ û gur bû. Kawa şîretên bav û<br />
dayika xwe ya dilovan qet jî bîra nedikirin.<br />
Li Firansa piştî heftiyek dest bi karê huner û xebata welatperweriyê kir. Di<br />
Newroza 1996an mîna şanoger û berpirsyarê lîstikvanên koma govend û muzîkê<br />
derket pêşberî gel û di vê qadê da pêngava yekê hilanî. Ji ber ku di şanoyê da<br />
rolê Kawayê Asinger dilîst, êdî ji wê rojê û pêda nasnavê hunerî yê „ Kawa<br />
“ jêre hat diyar kirin. Ji wê rojê û pêda heya sala 2000an ku bû endamê Koma<br />
Berxwedan, bênavber Hozan Kawa di hemû çalakiyên Kurdayetiyê da amade û<br />
niha jî di nava Kurdên Kurdistanê da navekî naskiriye.<br />
Di nava Koma Berxwedan da da dest bi amadekirina albûma xwe ya<br />
yekemîn“ Ava Evînê “ kir. Berhemê wî yê yekê ku di yekê Îlûna sala 2001an da<br />
derketibû, bi germî ji aliyê guhdaran ve hat pêşwazîkirin. Piştî vê pêşwaziya<br />
germ Hozan Kawa 4ê Nîsana sala 2004an albûma xwe ya duyemîn“ Taya<br />
Dila“ jî derxist.<br />
Kawa derheqa albûma xwe ya sêyemîn “ Ez û Tu“ da wiha dibêje :“ Ez li bendê<br />
nebûm ku gel yê wiha ji min xwedî derkeve û dengê min guhdar bike. Ji ber wê<br />
jî min xwest ku albûma min ya sêyemîn xwedî tam û çêjeke din be ku li gor<br />
hezkirina gel bibim bersiveke layîqî gelê xwe…“.<br />
Bi mizgîniyek mezin vaye berhemê Kawa yê sêyemîn jî li ber destê weye. Ew bi<br />
hîvîye ku pêşniyar, rexne û dîtinên we hunerhezên stran û awazên Kurdî yên<br />
resen, di paşerojê da rêyeke hê berfirehtir li ber wî vebike.<br />
Hozan Kawa di dawiyê da wiha dibêje:“ Hebûna me mîna xizmetkarên peyv û<br />
strana Kurdî bi hebûna gelê me ve girêdayî ye.“<br />
Berhem<br />
Albumên Hozan Kawa 1-Ava Evînê,2-Taya Dila,3Ez û Tu, 4-Seng (2008<br />
779-HELİYAM<br />
Per baskê min hebûya<br />
Ez ê bilind bifiryam<br />
Li deşt û zozanan<br />
Xweziya ez bigeriyam<br />
bihuşt û li rûkê dinê<br />
Ji bo te ez heliyam<br />
Heliyam heliyam<br />
Ji bona te ey serok<br />
Navê te gotinên te<br />
Hebûna te bû dîrok<br />
Per û baskê min tunen<br />
Ez nikarim bê cem te<br />
14<br />
Çend sala li xerîbiyê<br />
Ji welat ez dur ma me<br />
Dikşînim evîniyê<br />
Bê cîh û bê war ma me<br />
Xweziya gulek sosin bûma<br />
li ser qebra Mem û<br />
Li her dewerê Kurdistanê<br />
Bibûma warê jînê<br />
Li seranserê welêt<br />
bibûma hêlîna evînê<br />
Text û mûzik Kawa
780-HÊZ Bİ HÊZ<br />
Balgiyê ber serê wan zinar û kevir, zinar û kevir<br />
Lihêfa ser wan berf û ewr, berf û ewr<br />
Doşaga binê wan tim erdê sar tim erdê sar<br />
Sar û serma li li wan beden dixwar<br />
Lehengê Kurdan li berxwedan<br />
Sîwarê azadiyê hêz bi hêz hêz bi hêz<br />
Li dûv hev dimeşîn rêz bi rêz rêz bi rêz<br />
Wan çav reşa bejn û bal, girêdane girêdan e<br />
Li dûv hev dimeşin bi salane bi salan e<br />
Ji bona parazvanên mafê xwe can fidan e<br />
Evîna welêt diparêzin can fidane<br />
Lihengên Kurdan li ber xwe dan<br />
Digerin deşt û nawal û rûbar û newal û rûbar<br />
Wan dilsozan xort û keçên kubar keçên kubar<br />
Lawên Rûstemê Zal medya û merwan<br />
Ji bona doza xwe canê xwe dan<br />
Lehengên Kurdan li berxwedan<br />
Text: Kawa-Mûzîk: K. CÛDÎHA<br />
781-SÊ BİRA<br />
Sê bira sê heval sê şehîdên Kurdîstan<br />
Bi mêrxwazî li berxwedan wan egîdên qehreman<br />
Bira bira sê bira<br />
hersê bira bi hev re<br />
Şer dikin hersê wek şera<br />
Sê haval sê şehîd sê bira<br />
Mazlum ji we re bû rêberBi rengên egîd ketin şer<br />
Deng dan cenga jîyanê<br />
Sê birayên welatperwer<br />
Dilêm bû behra Wanê<br />
Dîclê Firat Sîpanê<br />
Sê navê berxwedanê<br />
Ji bo welat canfidan e<br />
582
782-GAZİYA ÎSMAÎL<br />
Meke birê min meke meke çavê min meke<br />
Dijminê bav û kalê me pir û pir gelek in<br />
Destê xaînetiyê kin e neyarê me yek e<br />
Tu serê xwe ji xewa şîrîn rake lo lo<br />
Wî de menal menal Îsmaîl bira menal<br />
Kesekî xêrxwaz xêra tune li gaziya we be<br />
Ax bike qerîn û hewar û hewar<br />
Çilê zivistanê seat yekê şevê<br />
Heyra cotê şerê serî avêtin xewê<br />
Canê delal hîştin li hêviya bêbext xwediyê malê<br />
Ez nebînim bejna zirav dan ber guleyan sor kirin bi xwînê<br />
Avêtin ber sar û seqema zivistnê<br />
Kesekî xêrxwezê xêra tune cawebekî bide kuliya şewitî<br />
Bila werin canazê bavê Serkan helnin ji erdê de lo lo lo<br />
Wî de menal menal heval Îsmaîl menal<br />
Kesekî tune li gaziya wê bê<br />
Ax bike qerîn û hawar û hawa<br />
Text û mûzik Kawa<br />
783-HEY HEY<br />
Heyv û rojî wek çirayî nayê<br />
vemirandin<br />
Gula li baxê Medyayî nayê<br />
çilmisandin<br />
Tu destana evîndara li paytextê dila<br />
Ronahî dide rojê bêhn dide gula<br />
Hey hey me bêriya te kiriye<br />
Hey hey tu sebr û tebate me<br />
Hey hey tu naçî ji bîra me<br />
Hey hey ey serokê gelê me<br />
16<br />
Bû hekîmê derd û kula, ês û kedera<br />
Hesreta te dil dipêçe ey sahê dila<br />
Tu kilama azadiyê tim li ser zimana<br />
<strong>Stran</strong> û helbestî ji bo dengbêj hozana<br />
Ji cîhana evîndara te evîn çêkir<br />
Ey seradê asitiyê navê xwe lêkir<br />
Ewirê res û zilma tarî ji ser me te<br />
rakir<br />
Fikir û ramanekî azad ji nûve ava kir<br />
Gotin û Muzîk: Kawa
784-AMARA<br />
Hawarek hate ji dûrde tev ax û jane<br />
Ev hawar wek kêrekî tuje, derdekî girane<br />
Mîna sûrek li kezebê, birîn xedare<br />
Dûrketina te Amara çiqas dijware<br />
Dûrketina te delalê çiqas dijware<br />
Oy Amara can amara<br />
Oy Amara can Amara<br />
Te navê rojê li xwe kir<br />
Can Amara can,<br />
Stêrka li berbanga rojêyî can Amara can<br />
Felek te bi ji me revand û birî<br />
Xwezil bi rojên çûyî, wan salên bihûrî<br />
Qedera res te ji me dûrxist xew ji çavan birî<br />
kerwan hatin û mesiyan lê tu tuneye<br />
Gotin: Kawa -Muzîk: Kawa û Nedim Dag<br />
785-EZ Û TU<br />
Çima qet nakenin wan çavên resbelek<br />
Pir dixwazim zeriyê ez û tu bibin yek<br />
Bila bela bikeve derê Beko û fesadan<br />
Zeriya min xeyidî deriyê dil li min dada<br />
Neçe zeriyê neçe oy oy oy, ey yeka bitenê<br />
Heyrana bejina te xala li gerdenê<br />
Were zeriyê were zeriyê oy oy oy, ey yeka bi tenê<br />
Heyrana bejina te, xala li gerdenê<br />
Qeder ez kisandim nava çerxa felek<br />
Wek destar dihêre canê min dunya min bûye teng<br />
Pir dixwazim ez û tu bi miradê xwe sabin<br />
Nîvê emrê min çû lê ez mame dereng<br />
Ez bûme serxwesê wan çavên teyê res<br />
Bê te ez nexwesim ey zeriya rûges<br />
Xerîbwarim hêlînsarim bi dûrketina te<br />
17
Kesera canê min heyrana bejina te<br />
Gotin û Muzîk: Kawa<br />
786-DAYÊ<br />
Pir geriyam nehist warek<br />
Tune wek te delal yarek<br />
Çend salin ez dûrim ji te<br />
Hesreta te can diperite<br />
Dayikê bêjim ezê bêjim<br />
Ji derdan re ez dibêjim<br />
Ês û kela xwe dirêjim<br />
18<br />
Dayê dayê dayika minê<br />
Dayika min welatê min e<br />
Min pir dît yar li vê dinê<br />
Tune wek te sirîn yarek<br />
Tirsim bimirim li dûrî te<br />
Dayik san, seref, welat e<br />
Gotin û Muzîk: Kawa<br />
( Ji hemû dayikên ku bi xwîna dilê xwe sirîniya xa,<br />
welat, ziman, stran û çanda Kurdî di dil û mejiyê me de bihêztir.<br />
Ji wan dayikên ku hemû xweziyên xwe birin jêr axa sar…)<br />
787-MEZOPOTMYA<br />
Mezopotamya bûhêst bû<br />
We kir dojeh looo<br />
Nav cîhanê neman sinor<br />
Ev çi zilme lo, zarok dimirin li bin<br />
lingan,<br />
Dayik digirîn ji bo lorîkan<br />
yeter artik loo....<br />
Dikin qêrîn dibên hawar:<br />
Êdî bese loo…, êdî bese lo<br />
Özgürlüge susamis kutsal topraklar<br />
Sevgisi viran olmus, yürek yarali<br />
Sevgiye kursun sikmayin<br />
Analari aglatmayin, cani candan<br />
ayirmayin<br />
Gotin û Muzîk: Kawa<br />
Texta Erebî: Hekîm Sefkan (Tu her hebî Sefkan can.)<br />
(Warê me bihûsta cîhanêye, cihwarê herî kevnarê jiyanê ye. Ev stran ji wan<br />
kesan re pêskêse yên ku bi xwîn û keda çend hizar salan hebûna me<br />
parastin û îro jî bi can û dil ji welatekî serbixwe û azad re xebatê dikin).
788-MEYREM<br />
Yar ha Meyrem ha Meyrem ha meyrem ha meyrem<br />
Yar ha Meyrem ha Meyrem ha meyrem gewrê ha gewrê<br />
Rindê ha rindê can Meyrem<br />
Çav reşê birû qelem ha meyrem ha meyrem ha meyrem<br />
Çav reşê birû qelem Gewrê ha gewrê<br />
Rindê ha can rindê can meyrem<br />
Kil bikşîne derhem derhem ha meyrem ha meyrem ha meyrem<br />
Tu ji xortan re bûyî melhem gewrê ha gewrê<br />
Rindê ha can rindê can meyrem<br />
Kil bikşîne derhem derhem ha meyrem ha meyrem ha meyrem<br />
Tu ji xortan re bû melhem<br />
Gewrê ha gewrê rindê ha rindê can meyrem<br />
Çû ser kaniyê şemitî ha meyrem ha meyrem<br />
Kilê çava niqûtî gewrê ha gewrê<br />
Rindê ha rindê can Meyrem<br />
Çav dît dil peritî ha meyrem ha meyrem<br />
Dilê xorta şewitî gewr ha gewrê ha gewrê<br />
Rindê ha can meyrem<br />
Çû ser kaniyê vegerî ha meyrem ha meyrem<br />
Cêr li ser mila xemilî gewrê ha gewrê<br />
Rindê ha can meyrem<br />
Çend salin li benda te me ha meyrem ha meyrem ha meyrem<br />
Nizanim tu li kî digerî gewrê ha gewrê<br />
Rindê ha can Meyrem<br />
Text müzik gelêrî<br />
Herêm : Serhat (MÛŞ)<br />
Berhevkar: Kawa<br />
789-NAZÊ<br />
Naza delal de tu berde naziyê xwe<br />
Were ji min re bêje çiye halê te<br />
Ma ji xeynê te bedew nemane<br />
Bedewiya te bûye bela serê te<br />
Lê zazikê lê nazê nazdarê<br />
Çima ji naziyê xwe nayê xwarê<br />
Naziya meke lê nazê nazdarê<br />
19<br />
Nazê ji destê ax û eman<br />
Kanê soza te dabû min sala par<br />
Sal û dem li min diherikî weke av<br />
Ji ciwaniya min te emrê min xwar<br />
Te ez kustim nazê bi awirê çavan<br />
Tenê histim herdemê her caran<br />
Min got were tu nehat ez heyran<br />
Êdî ji min neke gazin û loman
Gotin û Muzîk: Kawa<br />
(Pêskês ji wan kesan re yên di evîna<br />
xwe wefadarin)<br />
20<br />
Gotin: Kawa<br />
Muzîk: Kawa û Mehmet Yapistran<br />
( Pêskês ji wan ciwanan re yên ku ji nûxwaziyê û jiyana nûjen hezdikin).<br />
790-HUSNA<br />
Di yaylêda Di yaylêda<br />
Sivan pez beda çolê da<br />
destê xwe bi destê min de<br />
Yelekçeyê li yaylêda<br />
Hawar hawar Husna nayê<br />
Husna canê li kû maye?<br />
Li ser kaniyê li benda mine<br />
Husna bête sebra min nayê<br />
Baran barî girt çiyan da<br />
791-BİDARE<br />
Dar hêsînbûn ji gulan da<br />
Felek mala te xirabe<br />
Baxsiz ketim je junan da<br />
Ar disewite di waran da<br />
Sivan pez berda yaylan da<br />
Felek mala te xirabe<br />
Bêkes mame li dîyan da<br />
Kawa<br />
Ha bidare ha bi darê bidare dio seriyê çariyanê bidare<br />
Ha bidarê ha bi darê bidarê dio seriyê çariyanê bidarê<br />
Lê diçerê berx o karê dilo seriyê çariyanê bidare<br />
Lê diçerê berx û kar e dio binya çariyanê bidare<br />
Derdê min keçika mixtere dio seriyê çariyanê bidare<br />
Kula min keçika mixtar e diol binya çariyanê bidarê<br />
Ha bi bî i ye bi bî yebi bî ye dilo seriyê çariyanê bi bî ye<br />
Ha bi bî i ye bi bî yebi bî ye dilo biniyê çariyanê bi bî ye<br />
Lê diçerin berx û miyê dilo biniyê seriyê çariyanê bi bî ye<br />
Lê diçerin berx û miyê dilo binyê çariyanê bi bi ye<br />
Derdê min keçika cindî ye diol seriyê çariyanê bi bî ye<br />
Kula min keçika cindiyê dilo binya çariyanê bi bî ye<br />
Ha bi geze bi geze bi gezê dilo seriyê çaryanê bi gez e<br />
Ha bi geze bi geze bi gezê dilo seriyê çaryanê bi gez e
Lê diçerin berx û peze dilo seriyê çariyanê bi gez e<br />
Lê diçerin berx û pez e dilo binyê çariyanê bi gez e<br />
Derdê min keçika gewez e dilo seriyê çaryanê bi gez e<br />
TEKST Û MÛZÎK: GELÊRÎ-HERÊM : SERHET (MÛŞ)<br />
Berhevkar: KAWA<br />
792-TENÊN<br />
Hêsrê çavê me em tenên e<br />
Ax digirî dilê me em tenên e<br />
Şewitandin warê me em tenên e<br />
Agir berdan gundê me em tenên e<br />
Hêsrê çavê me ax digirî dilê me<br />
Şewitandin warê me em tenên e<br />
Aştî wek hevî çi xweş e<br />
793-AVA EVÎNÊ<br />
Ji te re nabêjim av, ji avê zelaltir î<br />
Şîrîn şerbetî ji hingiv şîrîntirî<br />
Bermaliya mala min qinyata li b<br />
Ji te re nabêjim, tu ji gulê bi bîhntirî<br />
Ji te re nabêjim, tu ji gulê bi bîhntirî<br />
Şev dirêj bûn roj qet naçen<br />
Meh li min bûn wek sal e<br />
Ey rinda min çima nayê<br />
Hatina te xewn û xeyal e<br />
Eşiq û evîndarim delalê min dil ketî<br />
Berbanga sibê da mîna stêrkek<br />
vêketî<br />
Ez bûm koçerê riyan çavê min bi te<br />
neket<br />
21<br />
Yekitî biratî êdî baş e<br />
Welatê me gula geş e<br />
Niştiman gula geş e<br />
We kîngê welatê me ava be<br />
Jarîtî û bindestî wê rabe<br />
Wê demê dilê me pê şa be<br />
Text mûzik Kavaû koma Kurdî<br />
Bese warê rinda min canê min ar<br />
pêketî<br />
Bese warê rinda min dilê min ar pê<br />
ketî<br />
Tu wek xec a çelengî li ser çiyayê<br />
Sîpanê<br />
Şewq û şemala te ax daye her deran<br />
Evîndarê te me ez dikşînim xeman<br />
Êdî warê rinda min ez bûm jar û<br />
pêrîşan<br />
Êdî warê rinda min ez bûm jar û<br />
pêrîşan<br />
Text mûzik Kawa
794-KÎ BÛK KÎ ZAVA<br />
Wey wey wey wey wey wey ki axa ki paşa<br />
Wey wey wey wey wey wey kî bûk e kî zav a<br />
Diyarbekir dergeye wey wey wey wey wey wey<br />
Deynê min li bavê te ye kî axa kî paşa<br />
Sed hezar zêdeye wey wey wey wey wey wey<br />
Ew jî qelnê te ye kî bûkê kî zav a<br />
Bûk derkete ji malê wey wey wey wey wey wey<br />
Xatir dixwast ji dê û bava kî axa kî paşa<br />
Megrî bûkê delalê wey wey wey wey wey wey<br />
Por sorê wek xezalê kî bûkê kî zava<br />
Govend hate ber derî wey wey wey wey wey wey<br />
Bi dahol û berbûrî kî axa kî paşa<br />
Bûk xemilî bi xêlî wey wey wey wey wey wey<br />
Ji zava re bermalî kî bûkê kî zava<br />
Mûzik Gelerî-Herêm: Amed<br />
22
795-KAWÎS AXA (1889-1936)<br />
BİLBİLÊ ÇİYA Û ZOZANÊN KURDİSTAN<br />
Biyografiya û çawaniya destpêka jiyanê:<br />
Hûnermêndê nemir Kawîs Axa Kurê Ehmedê Cemîlê<br />
Herkiyê.<br />
Navê dayika wî Leylê ye. Herkî mezintirîn eşîreta başura<br />
Kurdistanê ne ku heya çend salên berî niha jî jiyana<br />
rewandiyatî(koçerî) ji germiyan ber bi kustan û zozanên başur û hinek herêmên<br />
rojhilatê Kurdistanê dewam dikirin. Lê niha ji ber guherandinên siyasî û civakî û<br />
helwesta dijmin li hemberî doza Kurdistanê bi piranî li ser erdên xwe karê<br />
cotyarî û rençberî yê dikin. Ev eşîreta mezin ji sê likên: Sîdan, Mendan û<br />
Herkiyên Serhedî pêk hatiye. Malbeta Kawîs ji Herkiyên Sidanî ne ku niha bi<br />
piranî li wilayeta Ûrmiyê(rojhilata Kurdistan) ê ne. Ehmedê Herkî du kurên wî<br />
hebûn: Yek kakweys û yê din Kino. Kakweys ku dibe hûnermêndê nemir Kawîs<br />
Axa li sala 1889 an de hatiye rûyê dinê. Cihê ji dayik bûna wî hinek kes dibêjin<br />
gundê Şêxkanê ye ku dikeve deşta rojhilata bajarê Mûsilê, hinek Herkiyên<br />
herêma Ûrmiyê jî dibêjin Kawîs li herêma Deştbêlê (dikeve bakura bajarê Şino)<br />
hatiye dinyayê û ji Herkiyên rojhilata Kurdistanê ye. Lê Ehmed kurê Kawîs Axa<br />
li Hewlerê gote min: Babê min li sala 1889 an li Kurdistanên Çarçela Herkiyan<br />
(başura Kurdistanê) hatiye dinê ku ev gotin ji du gotinên jor rastir e.<br />
Li bihara sala 1889 an Ehmedê bavê Kawîs diçe diçe ser dilovaniya Xwedê.<br />
Kawîs, dayika wî Leylê û Kino bêkes û bê sermiyan dimînin. Leylê di destê her<br />
du kurên xwe re digire û bi heceta çûyina zozanan mala xwe ji gundê Şêxkan<br />
bardike Meta Kawîs biskê(xuşka Ehmed Hekî) di gel mêrê wxe xwe Xanemîr li<br />
kustanên derdora herêma diyana li warê kunemar konê xwe hilda bûn. Leylê bi<br />
zarokên xwe re diçe cem dişa xwe Biskê. Xanemîr bi dilgerî wan pêşwazî dike.<br />
Mîna bavekî ji Kawîs û Kino hezdikir û serperestiya wan dike, piştî salekê<br />
Kinoyê biçûk bi nexweşiya sorika dimire. Êdî hemû kes û werisê Leylê tenê<br />
kurê wê Kakweys e, bi can û dil kurê xwe xwedî dike, tim hişyare ku tu bela<br />
neyên serê wî. Ji ber ku hemû mal û dewleta Leylê li dinyayê da Tenê kurê wê<br />
Kakweys bû. Piştî demekê xwerziyên Leylê Derwêş Çelebî(şeto) di xuşka xwe<br />
ya dengxweş jî ji Amediya Behdînan xwe digêhînin cem xaleta xwe Leylê li<br />
kunemarê û dibin cîranên wan. Hogirî û dostaniyeka baş di navbera Kakweys û<br />
Derwêş Çelebî de çêdibe. Ev dostaniya heya dawiya jiyana wan dewam dike.<br />
Kawîs çavê xwe bi sirûşta rengîna deşt û çiya, dol û newalên Kurdistanê vekirin.<br />
Ji bo Herkiya rewand sînorên dest çêkirî li ser xaka Kurdistan bê qimet bûn. Ji<br />
gundên deşta rojhilata Mûsilê Herkiyên xwedî pez diçû zozanên Mirgewer,<br />
Tirgewer, deşta Berandûzê, deşta Bêla Herkiyan, Çarçela Herkiyan, warê<br />
Mambizan, Mêrgezerê, çiyayê Dalanper û çiyayê Çil mêrên Şehîdan ku tev li<br />
23
ojhilata Kurdistanê ne. Yanî cih û warê jiyana wan ya koçerî ev herêmên li jor<br />
navbirî bûn.<br />
Hemû roje Kawîsê ciwan û nû gihîştî ciwantirîn senfoniyên siruştî di nava çiaya,<br />
deşt û gulzerên siruşta rengîna Kurdistanê bi şimşala şivan û awazên şengê<br />
bêriyan, qep qepa, kewan, çike çîka çûçikan ware ware berxan awaza bilbil û<br />
şelûlan dibîhist. Kawîsê debgnazik di nava van mercên jiyanê de mezin bû,<br />
diyarê siruşta rengîna Kurdistanê li ser hunera wî pir bi hîkar bû ye. Ji aliyê din<br />
çanda civaka Kurdistanê ku xwedî teybetmendiyên teybetî bi xwe ye, li ser<br />
hunermêndiya wî pir bi hêz bû.<br />
Kerestek di jiyana Kawîs Axa de: Kakweysê lal û kaks.<br />
Gotûbêjên ku min gelek bi pîremêr, pîrê jin û kurê Kawîs birêz Ehmed li<br />
Hewlerê pêkanîn tê diyar kirin ku Kakwesyê deng xweş ji temenê (13) saliya<br />
xwe pêde di çaxa xeber danê de gelek bi zahmet dipeyvî heya<br />
ristiyek( cumleyek) beyan dikir, zimanê wî dihat girtin û peyv bi zahmet û bire<br />
birî di anî ziman. Lê wexta strangotine gelek rewan û qet kêmasiyek di edakirin<br />
û beyan kirina peyvan ji bo wî nedihatin pêş sebeba vê kerestê mîna ku tê diyar<br />
kirin tirsa zêde ji qewmîna bûyarekê bûye ku ji nişkeve qewmîye. Di vê barê de<br />
Ehmed kurê Kawîs dibêje:<br />
Her wexta ku bavê min behsa lalî û lokneta zimanê xwe dikir, gelek xemîn û<br />
dilgirtî dibû ji ber ku ew hunermêndê koşk û dîwanxaneyên axa û began bû, her<br />
wiha bi gel ve jî girêdayî bû, di çayxanên Hewlerê û Şeqlewayê de her tim ji bo<br />
gelê xwe stran digotin ku ev kilam tev dibra rewşa remyarî û bindestiya Kurdan,<br />
folklor û kelpora netewî û bi giştî girêdayî rewşa jiyana Kurda bûn. Rojekê babê<br />
min piştî strana gelek stran, li dîwana Nurî Bawil Axa yê Rewandizî stranan xwe<br />
“ were Xalo” jî bi dengê xwe yê xweş dixwîne, pişt re mêvanek jê dipirse:<br />
Baş e Kawîs ev çîroka Xaloy çawa qewimî ye?...<br />
Bavê min ji ber ku mîna mirovekî ziman durist bipeyvê dest pê dike, bi kaksî û<br />
rîstiyên ne rêk û pêk çîroka rastîna Xaloy bo mêvanan dibêje, lê çaxa ku<br />
axavtinê di bin çavan de dibîne ku hinek kes bi şîwaya axavtina wî dikenin.<br />
Babê min gelek şerm ji xwe dike, ji ber ku mîna ku distrê, nikare bipeyve. Ji ber<br />
wê hindê babê min di hemû jiyana xwe da mirovekî kir(kerr) û bê deng bûye. Di<br />
bara vê nexweşiya bêderman de babê min wiha gotiye ji dayika min re:<br />
Ez hêş-sêzdê û çarde salî bûm, em wê salê ji kustanên Deştêbêlê venegerîn<br />
germiyan, dayika min ku hemû kesê wê ez bûm rojekê gote min:<br />
“Weyso di malê de ar nema ye, hespê xwe kurtan bike û vî nîv telîsê genim bibe<br />
ser aş, min jî hespê xwe bar kir û çûme ew gundeê ku Aş lê bû, piştî ku min<br />
genimê xwe aşkir, danê êvarê berbî malê vegerim, lê di nîva rê de ez û hespê<br />
min ketin bin reniyê, ez bê hûş (hiş) bûm, dengê qîjîn û qirpîna renî yê niha jî di<br />
guhê min daye.. Demek derbas bû, ez rabûm ser xwe, hespê min hinek dûrtir ji<br />
min rawestiya bû, diyara ez neketi bûm bin renî yê û tenê şilqên reniyê ez<br />
24
êşandibûm. Ez bi bê deng vegeriyam malê, dayika min hate pêşiya min, bi min<br />
re peyîvî, min jî xwest bersiva wê bidim û biaxavim lê min nikarî. Heya çend<br />
rojan bi tenê ez peyveke(kelîmeyekî) jî neaxivim piştî wê ez diaxivîm lê sed<br />
heyf zimnê min nedihat girtin û bi yek carî têk çû.<br />
Ev derdê giran bûye sebeba bê lalbûn lokneta zimanê min çi çaxa xeber dane<br />
de”<br />
Xuya ye(eşkereyê) vê kêmsuyê Kawîsê dengbilind pir êşandî ye. Lê bêdengî ya<br />
wî bûye seba ku gelek lawik û stranên nû bixûlqîne û wan kilamên resen ji bo<br />
me tomar bike. Ji ber ku zimanê dan û standina wî tenê zimanê stranê bûye.<br />
Kawîs mirovekî zana, heya wî ji bûyarên Kurdistanê hebûye û ji geryanê gelek<br />
hez kiriye, bi gotineka din mirovekî gerîdok(gerok) bûye. Bi zimanê strana<br />
resena Kurdî bi her kesî re axiviyê û bi gotina stranên cûr bi cûr rewşenbirî ya<br />
xwe ya civakî- ramyarî daye eşkere kirin.<br />
Mirina Leylê, jiyana Şivanetî û stranbêjî ya Kawîs Axa<br />
Her salê du rojên dawiya meha payizê de mala Xanemîr û Leylê bi malên ela<br />
wan re ji zozan û kustanên jêriya rêze çiyayên Zegros berbî germiyan li başur û<br />
li herêma pîrmam û deşta ziraretê mîna ku tê zanîn cîhê jiyana wan li germiyan<br />
bû.<br />
Kawîs Axa bi gotina Ehmedê kurê wî piştî mirina bavê xwe li gundên. Dêrê<br />
kuderiyan, Qefteriyan, Reşwan, ziyaret û Herşem jiyana xwe û ya dayika xwe bi<br />
karê şivanitiyê ji bo xwediyên pez derbas dikir. Temenê Kawîs Axa ji bîst salî<br />
yê derbas bibû ku dayika wî ya çeleng jî çû ber diliovaniya Xwedê. Êdî hemû<br />
xem û derdên dinyayê li Kawîsê ciwan bibû mêvan, bi bilûra şivamitiyê û dengê<br />
xwe yê bi soz li nava deştên germiyan xemên xwe direvandin. Mezintirîn kesa<br />
wî ku mîna çiyayekî mezin li piştê wî bû, ew bi tenê hişti bû. Di şînaya(tazî)<br />
dayika wî da debgê Derwêş Fatmayê gelek tesîr li ser wî kir, pişî hingî gelek<br />
stran û lawika(lawêj) ji wê hîn dibe. Di nava êla Hekeriyan de jiyan jinê girêdayî<br />
zagonên eşîretiyê ye û ji bo her karekî sînorek danîne, nehêlin jinên wan li<br />
dervey yasayên eşîreta wan pêngavan bavêjin. Ji ber wê hindê Derwêş Fatmayê<br />
nedikarî mîna stranbêjekê, kilamên xwe li ser qewanan tomar bike. Lê Kawîs<br />
gelek stranên xwe ji wê girtine û tomar kirine. Wek tê gotin Kawîs bi xwe jî li<br />
dijî stranbêjiya pîrekan disekinî. Di vê barê de hûnermenda nemir Nesrîn<br />
Şêrwan dibêje:<br />
“Rojekê ez û Hesen Cizîrî çûyine daweta kurê fileyekî li Mûsilê, Kawîs Ax jî li<br />
wê derê bû, em çûn silava wî, min destê xwe dirêja wî kir lê wî got: Here here<br />
axaftin û destdana te herame, ma jin jî stranan dibêjin? Ma tu nizanî di dînê me<br />
de dengê jina herame?<br />
(bavê Ayşê Şan jî ji keça xwe re strangotin qexe kiribû. gotina nivîskar H.Alê)<br />
Kawîs heya mirina Leylê li jêr çavdêrî hevkariyên wê debara jiyana xwe û ya<br />
dayika xwe dikir. Di van salan de ji bo xelkê herêmê du hûnerên Kakwaysê<br />
nûgihîştî hatibûn eşkere kirin<br />
1- Dengê wî yê xweş bi soz ji bo herkesî balkêş bû, lawikên mina:<br />
Lo lo lawiko, de here Bêrîvanê, Esmer....<br />
25
Li ser zarê wî di nav xelkê de belav bibûn<br />
2- Karê şivanetiyê wek tê zanîn mirovê zîrek û mêrxas dixwaze, Kakweys jî ji<br />
bilî vê hindê ku gelek zîrek û netirs bû, nîşanvanekî gelekî baş bû. Eger gur û<br />
her dehbeyekî din li çaxê hêrîş bo nava keriyên pez ketiba ber çavan wî, çi xilas<br />
bûna wan û bi guleyên tivinga wî dihatin kuştin. Ev du teybetmendiyên Kawîs ji<br />
bo her kesî eşkere bibûn. Ji ber wê hindê Ehmedê Xanê herkî yekem kes bû ku<br />
piştî mirina Leylê ji Kawîs xwedî derket. Dema ku di nav mala vî Axeyê Kurd<br />
de mîna kurê malê dixebite. Piştî wê hindê li ser daxwaza Ehmed Xanê Herkî<br />
dibe şivanê pezê wî. Li wir jîkarê lawik gotinê dewam dike. Dibêjin wexta stran<br />
gotinê dengê wî hind bi soz û xweş bû ku heta pez jî li derdora wî kom dibûn.<br />
Piştî karê şinanetiyê ji ber zîrekî û nîşançîtî yê di çaxên nêçîrvanî de dibe yek ji<br />
çek hilgirên herî başên Ehmedê Xanê Herkî. Jiyana şivanitiyê ji bona wî<br />
dergeheka nû vedike: Dengê wî tê eşkere kirin, di vê jiyanê de dibe nêçivanekî<br />
pispor û nîşanlêderekî pir baş bû. Heya sal 1915 an jiyana wî bi şiklê jiyana<br />
rewediyatî û êla malbata bav û kalên wî re derbas dibe, lê du hûnerên Kakweysê<br />
mêrxas jiyana wî derbasî qonaxeka din kir.<br />
Kawîs Axa hûnermedê koşk û dîwanxaneyên serok û axayên Kurd.<br />
Li cem hemû axayên eşîreta Herkî Kawîs xwoştivî bû. Tahir axa yê herkî tu<br />
caran ew ji xwe dûr nedixist, ji bo her derê ku diçû ew bi xwe re dibir. Di wî<br />
çaxî de rojekê Tahir Axa, Derwêş Çelebî û Kawîs Axa dibine mêvanên Hecî<br />
Newroz Efendiyê Rewandizî. Malbata Hecî Newroz di şarê Rewandizê de<br />
xanedanekî mezin û yek ji navdartirîn malbetên herêmê bû. Ji aliyekî din pir<br />
dewlemend bû ji ber helwesta xwe ya baş ji bona doza Kurdistanê di nava xelkê<br />
de dihatin hezkirin. Navbera Hecî Newroz, bi axa û derebegên Herkî re xurt bû.<br />
Hemû salê çaxên ku rewan berbî kustanan bi rê diketin an jî vedigeriyan<br />
germiyan. Tahir Axayê Herkî li ser riya xwe bi seredan diçû mala Hecî Newroz<br />
Efendî. Wexta şevê dîwana Hecî Newroz ji mêvanan pir bû, Tahir Axa ji Kawîs<br />
strîna stranekî kir. êdî Kawîs hunermend heya derengiya şeve bi dengê xwe yî<br />
zelal dest bi stran gotinê kir. Herkes heyrana dengê wî dibe, Hecî Newroz di<br />
berê de jî li ser hunermendî û mêxasiya Kawîs hinek xeber bihstibûn û li ser wê<br />
hindê ji Tahir Axa dawxwaz kir ku Kawîs Axa razî bike ku li cem wî bimîne.<br />
Kawîs destê biryê wî Derwêş Çelebî li ser razî bona Tahir Axa li cem wî dimîne.<br />
Jiyana koçerayetî rewendiya Kawîs ji vir pê de bi dawî hat.<br />
Kawîs dema li Rewandizê bû gelek caran bi Hecî Newroz re dibûn mêvanên<br />
Nûrî Bawîl Axayê Rewandizî jî û havalînyek şîrin di nav bera wan de jî çê dibe.<br />
Di koşka kîjan axayê herêmê de dengê wî bihatbaye bîhîstin ji bo xwediyê malê<br />
şanaziyek dihat hisabê û ev axayê Kurd ji ber ku dîwanxaneya wî bi dengê<br />
bilind û xweşê Kawîs axay bibû gerntirin dîwana mêvandariyê li Rewandizê.<br />
Gelek di bib tesîra Kawîs da bû, baştirin hevkarî ji bo wî dikirin, bi dil û can<br />
daxwazên wî bi cîh dianîn. Êdî nav û dengê Kawîs dîwanxaneyên axayan jî<br />
derket û li her derê belav bû. Kurdên rojhilat û bakurê Kurdistanê jî navê wî û<br />
pesna dengê wî dibîhîstin. Kawîs di çaxê desthiladariya Şêx Mehmudê nemir de<br />
gelek caran dibe mêvanê wî, li ser qehremaniya wî û şervanên Kurd ku li dijî<br />
26
ketxwariya îngilîzan şer dikirin, lawik digotin, dil germî dida şervanên Kurd,<br />
wek tê gotin Şêx Mehmûd gelek ji wî hez dikirye. Gelek caran ew xelat kiriye,<br />
pir rêz û hurmet ji bo wî girtiye. Li ba Simkoyê Şikak jî Kawîs pir bi qimet bûye<br />
û gelek caran Kawîsê nemir di koşka wî li kela Çariyê bi seatan stran gotine. Li<br />
salên hikumdariya wî li bajarê Ûrmiyê Kawîs ji başur ber bi rojhilat çûye dîtina<br />
wî û ji aliyê Simkoy bi lireyên zêr yên Osmanî, cil û bergên bi qimet û tivingek<br />
cambêzar hatiye xelat kirine. Di çaxê ku Simko ji Nehriyê li bakurê Kurdistan<br />
ber bi deşta Herîr û Betas li başura Kurdistanê derbasî herêma desthilatdariya<br />
Şêx Mehmud bûye û li wir jî çûye dîtina wî li bajarê Silêmaniyê, Kawîs<br />
hunermend çûye pêşwaziya wî û pê re mîna sîwarekî mêxas çûye her derê.<br />
Dibêjin wexta ku Îsmaîl Axa Şikak ji bo dîtina mîrên Qadir Begî hatiye Şeqlawe<br />
û çûye mala wan piştî xwarina şîvê li ser iftixara hatina mêvanekî hêja mîna<br />
Simkoy, Kawîs heya derengiya şevê stranên mêrxasiyê gotine û pesna du<br />
rêberên kur(Simkoyê Şikak û Şêx Mehmud Berzancî) ku we demê ji bo xelasiya<br />
Kurdistanê şer dikirin, daye. Bi giştî tê diyar kirin ku Axa serokên kurd Kawîsê<br />
hunermend ji ber rewiştpakî, dengxweşî û mêrxasiyê tu caran ji xwe dûr<br />
nexistine. Wexta ku mirov li jiyana hunermendên din yên kurd mîna Hesenê<br />
Cizîrî, Meyrem Xan, M. Arif, Hesen Zîrek Nesrîn Şêrwan û ewên din, dinêre<br />
ferqeka mezin di navbera jiyana wan û jiyana Kawîs de tê dîtin. Kawîs mirov<br />
dikare bêjebextewertirîn hunermendê kurd bûye ku jiyaneke bê kêmasî hebûye û<br />
mîna ewên din di feqîrî û hejariyê de nemiriye. Ji ber ku dostaniyek xurt di nav<br />
bera wî û axa û serokên kurda de hebû û li cem wan pir dihate girtine û<br />
hezkirine.<br />
Şerê cîhanê yê yekem, Kawîs hevkariya feqîr û hejaran.<br />
Di yekê tebaxa sala 1914 an de şerê cîhaneyî yekem dest pê kir. Rûsên Qeyserî<br />
êrîşa Kurdistanê jî kirin, İmparatoriya Osmanî nefesên xwe yên dawiyê<br />
dikşandin, netwên di jêr desthilatdariya Osmaniyan de yek ji bo serxwebûna<br />
xwe şer dikirin. Kurdan li ser hewesta mislimantiyê li hemberî Qeyseriyên Rûsî<br />
şer û berxwedan kirin, lê di 13 ê gulana sala 1815 an de şerê Rewandizê kete<br />
destê Rûsan. Ji ber şerê ku kurdan li Rewandizê li hemberî Rûsan kiribûn, piştî<br />
dagir kirina şerê Rewandizê şer hat şewtandin. Hecî Newroz û malbata Nûrî<br />
Bawîl Axayê Rewandizî ji wê derê direvin. Hecî Newroz Axayê Rewandizî ku<br />
Kawîs Axa û kurê xaleta wî Şeto jî pêre bûn, tev xwe digehînin Şeqlawe ku wê<br />
demê qesebeyeka biçûk û di destê Osmaniya de bû. Ji bo tirkên Osmanî<br />
helwesta Hecî Newroz û şerê wî li dijî Rûsan karekî pir baş bû, ji ber wê hindê<br />
Hecî Newroz li ser biryara karbidestên Osmanî bi berpirsiyarê giştiyê herêma<br />
Şeqlawe tê hilbijartin. Kawîs di nava gel de mirovekî bi qimet bû. Hecî Newroz<br />
jî gelek bawerî pê hebû û ji ber wê hindê Kawîs di gel Hesen Qadir Yarî û<br />
Mecîd Ehmed( du kes ji xelkê Şeqlawe) li ser daxwaza wî dibin berpirsiyarên<br />
enbara xwarin û Azoqeya(Erzaq?) leşkerê Osmaniyan li Şeqlewe. Xuyayê ku ew<br />
şahîdê zordestiya Osmaniyan li ser ser gelê xwe bûn. Derfeteka baş ji bo Kawîs<br />
Axa hatibû pêş ku xizmeta feqîr û hejaran bike. Ji ber ku piştî mirina bavê wî<br />
mabû. Wek tê zanîn ji kevin de heya îro li Şeqlawe fileh(suryanî) jî dijîn.<br />
27
embara(Depoya) xwarine di dêreke Asuryan da bû. Kawîs berpirsiyar her çend<br />
nexwindewar bû, lê bi hevkariya Hecî Newroz bibû karmendekî dewletê miaş<br />
distan. Erzaq daxil û dan her wiha her tiştê ku belavdikir bi îmzaya wî( ku mîna<br />
remzekê Hecî Newroz ew hînî îmza kirine bû) dihat belav kirine, heya dawiya<br />
şerê cîhanê yê yekem Kawîs karmendê dewleta Osmanî bû. Kawîs di nav gelê<br />
xwe de xwedî rûmet û hurmetek teybetî bû, şuna warên şerê dinyayê feqîrî,<br />
nedarî û nalebariyên mezin xolqandibûn, xelkê herêmê bi dilekî vekirî dihatin<br />
cem wî û derdê birşî bûna zar xêzanê xwe digotin wî. Lê hevkariya xelkê hejar<br />
di wî çaxî de gelek zehmet bû, ji ber ku ji êvarê pê de û bi hatina şevê<br />
jendermên Osmanî derê dêra xwarina leşkerên xwe digirtin. Kawîs bi havalên<br />
xwe re bitinê di derê de li ser karê xwe diman, bi herşikî wî dixwast hevkariya<br />
gelê xwe yê belengaz bike. Di vê barê de kurê Kawîs Rêzdar Ehmed wiha gotê<br />
bi min re:<br />
Bavê min pircaran behsa xêr û çakiyên ku wê demê ji xelkê re kiri bûn ji bo me<br />
dikir, wekî diya min dibêje, rojekê gotiye: Wexta dibû şev feqîr û nedaran bi dizî<br />
xwe digehandin ber derê dêrê, ez bi hevalên xwe re di tariya şevê de ji bo<br />
hevkariya wan radibûn, lê derê dêrê girtî bû, ez neçar mam şotika xwe ji pişta<br />
xwe vekim serekî şotika xwe di koneka derê dêrê de bigehînim destê feqîran û ji<br />
hundirê dêrê genim, nîsk, piric, ceh, nuk, sawar, ar û.... me dikirin wî serê şotikê<br />
ku ku di destê me da bû, tûr û torbeyên feqîran ji wan tiştan pir dibûn. Ez ji<br />
wijdanê xwe gelek rehetim û eger rojekê bimirim jî, yê rehet biçim bin axa sar”<br />
Di dawiyê de Ehmedê kurê Kawîs got: Gelek kes di herêma Şeqlawe de saxin,<br />
carina tên cem min pir bahsa hevkarî û camêriya bavê min bi vî şiklê ku min got<br />
dikin û dikirin.<br />
Piştî şerê cîhanê yê yekem xelas bû Hecî Newroz Efendî vegeriya Rewandizê.<br />
êdî RûsênQeyser şar vava kiribûn, Kawîs û Derwêş çelebî jî vegerîn Rewandizê.<br />
Hecî Newroz gelek jî Kawîs Axa daxwaz kir ku bi wî re vegere nava mala wî, lê<br />
êdî Kawîs ji jiyana di nav mala axa û began de westiya bû. Her çend axa û begên<br />
ew mîna xulam û ber destkê xwe nedihesibandin jî, lê ew jî ji ber ku di nava gel<br />
de dihat nasandin û bi navûdeng bû dixwast mîna mêrekî zîrek xwedî jiyanek<br />
serbixwe be û di jiyaneke bê minnet de malekê pêkbîne.<br />
Eşkereye Şeqlawe jî yek ji xweştirin bajarên başurê Kurdistanê ye, ku şirûta wê<br />
ya xweş û gelê wê yî rûgeş û dilvekirî gelek di nav dilê hunermendê me de cîh<br />
girtibûn. Bi teybet Silêman Begê Şeqleweyî wexta ku Kawîs nemir diçû<br />
dîwanxaneya wî ew ji ber radibû û bi germî pêşwazî lê dikir. Her li wê derê<br />
biryara Silêman Begê Kawîs bi keçeke re dizevîce ku navê wê Emîne Mehmûdê<br />
Şerif e.<br />
Emînê jineka pir wefadar bû. Kawîs jî ji bo pîreka xwe zilamekî malkar û hêja<br />
bû. Silêman, Kawîs mîna dest bira ji xwe re hidibijêre û ew jî mîna hevalekî li<br />
hemû geşt û geryanan de pêre digeriya. Yanî Kawîs ne bi xwe Axa bû û ne jî<br />
bavê wî axa bûye. Kawîsê nemir ji ber ku di warê çê kirina awaz stranan de<br />
xwedî şiyanên bi hêz bû. Bi dîtina çiyakî bilind an keçikeka rû bedew, şahîd<br />
kirina axa an jî serokekî kurda û bi geştî bi dîtina hemû bûyarên<br />
28
şêrîn û tal, lawik û stranên bi tesîr û xweş dixuliqandin û ji nişkave li rûniştinên<br />
dîwanxaneyan, an li ser pişta hespê xwe şaxê bi vî rengî di gel Silêman Begê de<br />
diçû devarekê yan di çaxê şivanetiyê de dest bi srtan û gotinê dikir. Çiya dol û<br />
newalên Kurdistanê ji dengê wî ye bilind û bi soz pir dibû.-<br />
Kawîs Axa li Baxdayê û tomar kirina stranan.<br />
Xuyayê Kawîs Axayê deng xweş bi piranî jiyana xwe bi mirovên dewlemend,<br />
axa û zaneyên wê çaxî re derbas dikir. Hertiştê ku nû derdiket nava bazarê berê<br />
dihat nava malên dewlemendan. Kawîs nemir li mala axayên Şeqlawe guh xwe<br />
dida radyo yê. Ji bo xelkê di wî çaxî de bihstîna deng di radyoyê de tiştekî<br />
balkêş bû. Kawîs di radyoyê de dibîhîst ku bi erbebî û carna jî bi kurdî stran tên<br />
belavkirine. Gelek kes li ber wî digere mere Baxdayê li nava çayxanên Hewlêrê<br />
û Şeqlewayê de stranabêjî yê bi hevalên xwe re dewam bike. Li Hewlêr Şeqlawê<br />
çend çayxane hebûn. Çayxana Elî Fileh, çayxanaya Meçko ku niha jî li jêr Kela<br />
Hewlêrê ye û hêş jî kar dike û cîhê kombûna, nivîskara û helbestvan, Rewşenbîr,<br />
stranbêj û mirovên zana û munewer bû. Kawîs dostê qehwecî Elî bû. Li wê deê<br />
ciyê stranbêja li çayxana û qehwexana bû. Kawîs Axa, zîz Axa Qewan, Şerîfe<br />
Şeroyê jin, Seydoyê Girde Penayî û diçûn çayxaneya Elî û stran digotin. Kawîs<br />
Axa pir caran ji aliyê dewlemendên herêma ve hatiye xelat kirne. Gav wan<br />
dengbêjan stran digotin Eliyê Filê jî destmal rêdixist herkesekî ji dilê wan çi<br />
dihat ew didan. Lê qehweciyan ji bona Kawîs li hevnedihatin. Dengê Kawîs kê<br />
dibîhîst ji mal xwe dihate qehwê.<br />
Li sala 1930 an êdî Kawîs li ser daxwaza gelek kesan xwe dighîne Bexdayê. Li<br />
wê derê çend qampaniyên biyanî hebûn, stranên kurdî û erebî, ermenî û tomar<br />
dikirin, wek qampaniyên: Bizanfun, Nayef Neîm. Kawîs diçe qampaniyên ku pê<br />
re têkilî daynaî. Ew bi Kawîs re dibêjin ewil tu biaxivî û pişt re strana bibêjî.<br />
Gava vê gotinê dibihîze aveka sar li ser serê wî dibê. Ew diçe çayxanê û destê<br />
xwe dike bin guhê xwe dest bi strana dike. Ewîl stran Gênc Xelîl bi dengekî<br />
bilin distire. Dengêl wî yî berzî ku digiheşte her dera Kurdistanê, xwediyê<br />
qampanyê dibîzin û tên dû wî. Birêz Kawîs Axa te li me biborînî, me ne dizanî<br />
ku ewqas dengê te xweş e. Ew diçe qampanyayê û bi wan re peymanê girêdie û<br />
ewil dîsa strana Gênc Xelîl distirî.<br />
Kurê wî wiha didomîne ji bona bavê xwe:<br />
“Dayika min pir bahsa bavê min dikir, di bara tomar kirina stranên wî de wiha<br />
digot: Wextek babê te lawikê Gênc Xelî tomar kir bi ebayekî kurk hat xelat<br />
kirine”<br />
Ew kesê ji bo Kawîs saz lêdixe Îskender bû. Wî wiha digot min qet tucaran<br />
kesen wiha awaz bilind nedîne û diçe wî maç dike.<br />
Navaroka stranên Kawîs Axa<br />
Jiyana Kawîs Axa jiyaneka xweş bûye, gelek geryaye. Sê qasetên wî li awahiya<br />
radyoyê Bexdade de mane. Gava ku meriv qasetên Kawîs Axa gudar dike, meriv<br />
29
diçe li çiya û rûbar û deşt û newal û deştê Kurdistanê tên ber çavê meriva.<br />
Kilamên xwe li ser mêrxwazî û egitiyê hatine gotine û pesna sîwarên kurd û yên<br />
mêrxwaza dide, dengê azadîxwazî û mêxsîriya kurda di destê dagirkerên biyanî<br />
û xwînmêj de digihîne guh mirova. <strong>Stran</strong>ên wî dibin sê destê.<br />
1- Lawik,2- Beste,3- Heyran<br />
Heyran bi ziravê Soranî hatine tomar kirne û tenê sê heyranin.(1 Heyran le dûrê<br />
lê dûrê xoşawê, 2 Emin derêm ser demekî rewçî bûm.3 Nadirê be min nadirê)<br />
LAWİK<br />
De xalo, Dotmam, Erebê, Bîlmez, Xêlîdo,, Delal, Mîrpênco, Lawiko, Yarê,<br />
Sewdalî, Esmer, Bêrîvanê, Nezanê, Gewrê, De herê, Yar gundo, Lawikê Simoqî,<br />
Lêlê peyayo<br />
, Gênc Xelîl, Mêvano, Feyzo, Koçerê, Hesenê Walikî, Melîko, Segvano,<br />
Xezalim, Ew şew şewe, Cewê, Îsmaîlê Xanê Şikak, Şêx Mehmûd, Lo lawiko<br />
wezê bekelê kaşnanê bi ser diketim, Belê hey lolo, Belê dilber,Edûl Kerim, Lolo<br />
sîwaro, Ez lê zalim, Edûlmecîd li serê meydanê, Şerê tirk û yunan.<br />
Beste: Tev bi ziravê kurmancî hatine stirandine. Lorkê, Narê hey nar,<br />
Mamir....mamo, Kerwane, Gozelê, hey dot. Wek tê dîtin li ser hev 47 stranê<br />
Kawîs Axay tên dîtin, lê ez bawerim ji bilî van, wî stranên din jî tomar kirine û<br />
negihihştiyê destê Kurdan.<br />
Mirina Kawîs Axa Mêrxwasî û zîrekatiya Kawîs Axa ne hêle çi caran<br />
desthilatdarên herêmê, axa û begên kurd wî ji xwe dûr bikin, di sefer û serdanên<br />
xwe de, ew bi xwe re dibirin.<br />
Li sala 1936 an de di gel Ehmedê kurê Silêman Begê Şeqlaweyî diçe serdana<br />
xism û kesên xwe li herêma Pîrmam. Gund bi gund digerin li gundê Herşem<br />
nexweş dikeve. Ehmed Beg bi dilnîgeranî jê dixwaze ku bi wî re vegere Şeqlawe<br />
û bi wî re vegere Şeqlawe û ji wê derê biçin Hewlêrê cem doxtor, lê ew<br />
nexweşiya xwe zêde girigtir û giran nabîne û ji Ehmed begê dixwaze ku vegere<br />
melê. Li wê derê roj bi roj nexweşiya wî girantir dibe û li şubata sala 1936 an<br />
de danê êvarê dişe ber dilovaniya Xwedê. Emhemed kurê Kawîs li di vê berê de<br />
dibêje:<br />
Ax dinyayê tu ji kesê re nebûy mal, pişt re avê dixwaze, meleyê gund avê didetê<br />
qortek avê vedixwe çavê wî dikevine ser hev û diçe rehmeta Xwedê. Tenê<br />
wesiyata wî ji bo Ehmedê Silêman Begê ew bû. Ku dibêje: “Ji wî re bibêjin bila<br />
çavê wî li zarokên min hebe.”<br />
Ehmed lawê wî jî di bara dayika xwe de dibêje:<br />
“Dayika min (Emine Mehmud Şerif) Piştî mirina bavê min heya dawiya jiyana<br />
xwe mîna bavekî em tev xwedî kirin, gelek caran bi hesret û kovanên bi soz û<br />
behsa bavê min dikir” Wek tê gotin Eminê li Hewlêrê di sala 1982 an de wefat<br />
kirye. Mirinya diya wî jî wek ya Kawîs li herdera Kurdistanê belav dibe. Gava<br />
ku Silêman Beg xebera miriniya Kawîs Axa dibihîze pir li ber xwe dikeve û<br />
azincî û mêvanên wî di mala xwe de derbas dike. Dibêje ma komê paşi xweş be.<br />
Law û keçên wî şûna wî bigirn.<br />
30
Be beşdar bûna nêzîkî sed kesî wî defna goristên dikin. Gora Kawîs li Herêşim<br />
ye. Li ser mirina Kawîs Axa du gotinên din jî hene: Hinek kes dibêjin Cewê<br />
xanima axayekî li herêma bakurê Hewlêrê bûye pir bedew bûye, Kawîs di<br />
gereka xwe de dibe evîndar wê strana Cewê li ser xatira wê dibêje, kes û karê<br />
Kawîs ji bo xwe kêmhurmetî dibînin û Kawîs dikûjin. Gelek kes ji Herkiyên<br />
rojhilata Kurdistanê jî dibêjin Kawîs bi destê axeyên Herkî hatiyê kûştin ji ber<br />
ku axayên êla Herkî piştgiriya şoreşa Şêx Mehmudê nemir nekrine, Kawîs jî li<br />
ser xiyaneta hinek kurdan stran gotine pesna serokê kurdan daye, ji ber wê<br />
helwesta xwe bi destê wan hatiye kûştin. Lê ji bo van du gotinan dawiyê tu<br />
belge destê me de tune. Du kur û keçeka wî heye.<br />
Çavkanî: Gotûbêj bi kurên Kawis Ehmedê û Mihemed re hatiye kirne.<br />
22.07.1994<br />
Kovara Huner hêjmar 1<br />
Kakşar. C Oramar.<br />
Not: Xwendavanên hêja, bi rastî jî Kawîs Axa ne tenê li çar aliyê Kurdistanê<br />
deng daye û dengê xwe belav bûye. Li hemî rojhilat û rojawa jî. Ez bi xwe jî<br />
kurdên sûrgûniyê me. Em wexta ku biçûk bin me navê Kawîs Axa bîhstî bû. Di<br />
salên 1960 an de. Radyokî bi navê dengê Îranê beşe Kurdî weşanên xwe dikirin.<br />
Ew denga hetanî derdorê Anqerê û Qonya, Tokatê, û ciyê din dihat bîstine.<br />
Gundiyên me hemî li li seat li şeşa ber radyo kom dibûn ku dengê stranê Kawîs<br />
Axa guhdar bike. Ew denga pir li kêfa mezinên me diçû. Bi qasî sê çar mehan<br />
me ew radyoyê dengê Îranê Beşê Kurdî gudar dikirin. Bi careke re dengê Kawîs<br />
Axa û Radyo wenda bû. Bav û bapîrên me bi seatan li wî dengî digerîn nedidîtin.<br />
Herkesî ji hev pirs dikir gelo ew denga çi bû? Lê em îro dizanin ku ew denga ji<br />
aliyê Roma reş ve hatiye qedexe kirine. Dewleta roma reş nota li ser notayê dane<br />
Îranê, em jî dengî aciz dibin. Hûn bi me re dijminatiye dikine.<br />
KAWİS AXA Û STRANÊN WÎ<br />
BeLe DiLber- BeLe Hey LoLo- BeLe Lawiko- BiLmez- Ceme CeteLe- De<br />
Here- DeLeL- Dotmam- Erebe Cane- EvdiLkerim- Genc XeLiL- Gewrana-<br />
Lawiko- Lo Lo Peyayo- Mahmud- Mamir- Mir Penco- Nare Hey Nar<br />
- XeLito<br />
31
796-XALO (Kawis Axa)<br />
(Ji bo biranin Kawis Axa)<br />
De xalo xalo û xalo<br />
Çeme çetele çemeke sure xalo<br />
Kesi xer xwaze ciwabeke bibinji<br />
xale<br />
Min abdo begera<br />
Bele çeme çetela le dişte potina<br />
Welate xarib u xurbete<br />
Kare xwe biki xalo<br />
Bele bende romiyan bendeke girane<br />
Deste min di kelepçede riziyane xalo<br />
Weyda xalo xalo<br />
Xalo çeme çetele çemeki be germe<br />
Eskeran rome destemin xistene<br />
kelepçe<br />
Gotin û Muzîk: Geleri<br />
797-KEÇİKÊ BİMEŞ BİMEŞ<br />
Keçikê bimeş bimeş<br />
Xulama wan çavên reş<br />
Delalê bimeş bimeş<br />
Xulama wî kenê xweş<br />
Ramûsanekê bide min<br />
Lê bêje min “sihet xweş”<br />
Min bang kir wê xweşkokê<br />
Şêrinê şemamokê<br />
Fistanê wê dirêj e<br />
Encax digihê ser çokê<br />
798-KEÇA DELAL<br />
Keça delal pir bi jan e<br />
Helbest axa wêran e<br />
<strong>Stran</strong>a werê şêran e<br />
Zîlan e Zîlan e<br />
32<br />
Bere min dane roke dur ez nizanim<br />
kuda<br />
diçeme<br />
De xalo xalo çeme çetele çemeke bi<br />
repine<br />
De xalo xalo<br />
Kesi xer xwaze çewabeke<br />
Bibin je xale min abdo begere<br />
Bele çeme çetele deşta potina<br />
Welate xeriba xurbete kare xwe bike<br />
xalo<br />
Bele bende romiyan bendeke girane<br />
Deste min di kelepçede riziyane xalo<br />
Weyda xalo xalo<br />
Digihê ser kambokê<br />
Encax digihê ser çokê<br />
Ji wê de hatiye Helebê<br />
Heta bigihê Qamişlokê<br />
Keçikê bimeş bimeş<br />
Xulama wan çavên reş<br />
Delalê bimeş bimeş<br />
Xulama wî kenê xweş<br />
Gotin û Muzîk: Miradko<br />
Koma Rojhilat Jiyana rewşan<br />
Zîlan birûska havîn e<br />
Zîlan ji axê re jîn e<br />
Wek gula baxê zayîn e<br />
Zîlan e û Zîlan e
Keça delal serkarwan e<br />
Birh û tîr in wek keman e<br />
Keça delal wek çeman e<br />
Diherike di dil Mem‟an e<br />
Zîlan e û Zîlan e<br />
799-KEÇÊ DÎNÊ<br />
Keçê dînê tu zanî<br />
Esmer hilû tu zanî<br />
T‟ ez kuştim,<br />
T‟ ez helandim<br />
Tu bi kurmancî nizanî.<br />
Mi tu dî li banê banî<br />
Xulama çavê di belek<br />
Reş kir ji kilê sibhanî<br />
Xulama şê biskê şê<br />
800-KEÇÊ RİKAVÊ<br />
Keçê Rikavê hey lê lê, hey lê lê<br />
Keçê rikavê dînê delalê<br />
Têne ber tavê hey lê lê, hey lê lê<br />
Têne ber tavê dînê delalê<br />
Dikin silavê hey lê lê, hey lê lê<br />
Dikin silavê dînê delalê<br />
33<br />
Zîlan birûka havîn e<br />
Zîlan welatê dilkîn e<br />
Volqan e keça Medî ye<br />
Zîlan e û Zîlan e Zîlan e û Zîlan e<br />
Gotin Amed Mahsûm<br />
Li ser zûlfê danî<br />
Xulamê cotê memika<br />
Pirteqala yafayê<br />
Devê dikanê danî<br />
A k‟ mi digo te anî<br />
Sed helal be li wî canî<br />
T‟ez kuştim,<br />
T,ez helandim<br />
Rexê Behdînan hey lê lê, hey lê lê<br />
Rexê Behdînan dînê delal.<br />
Keçik dikin dilan hey lê lê, hey lê lê<br />
Keçik dikin dilan dînê delal<br />
Ava bit jiyan hey lê lê, hey lê lê<br />
Ava bit jiyan dînê delalê.
801-KEÇİKÊ<br />
Keçikê te bid‟ ne<br />
Xwişkê te bid‟ ne<br />
Hero sed sîwaro<br />
Here sed siwaro<br />
Kanî ew soza<br />
Kanî qerara<br />
Keçikê te bid‟ ne<br />
Xwişkê te bid‟ ne<br />
Hero sed sîwaro<br />
Here sed sîwaro<br />
Kanî ew soza<br />
Kanî ew qirara<br />
Mîrê Cizîrê<br />
Mîrê Cizîrê<br />
Têne neçirê<br />
Têne nêçirê<br />
Te li ser bîrê<br />
Te li ser bîrê<br />
Mîrê hîzanê<br />
Mîrê hîzanê<br />
Têne meydanê<br />
Têne meydanê<br />
Te ya li ser bîrê ?<br />
Te ya li ser bîrê?<br />
2<br />
802-KEÇİKÊ CİNDÎ<br />
Hana na keçika cindî<br />
Tu çiqas rind î poz bilind î<br />
Tu ji vî gundî ez ji vî gund î<br />
Nizanim çima tu poz bilind î<br />
Hana na na cana na na<br />
Na na na şimik sorê<br />
Şimikan derîne were jorê<br />
34<br />
Bircê Bidlîsê reş in<br />
Ramûsanê keçoka<br />
Birca Bidlîsê sipî ne<br />
Remûsanê keçkoka<br />
Cotek kevok lê dimeş in<br />
Li mala bavê çi xweş in!<br />
Cotek kevok jê firîne<br />
Li mala bavê şêrîn e.<br />
3<br />
Leylanê b‟ hoy Leylanê b‟ hoy<br />
Leylanê<br />
Leylanê b‟ hoy Leylanê b‟sîng<br />
dermanê !<br />
Leylanê b‟ hoy Leylanê b‟ hoy<br />
Leylanê<br />
Hal hala li nav garisa sîng dermanê<br />
Fincana b‟dest fehrisa, b‟ hoy<br />
Leylanê !<br />
Fincana b‟dest ferisa, b‟ sîng<br />
dermanê !<br />
Hal hala nav genima, sîng dermanê !<br />
Fincana b‟dest hakîma, hoy Leylanê !<br />
Fincana b‟ dest hakîma b‟ sîng<br />
dermanê<br />
Min bi xulama te porsorê<br />
Hana na na cana na na<br />
Na na na şimik reşê<br />
Şimikan derîne were hewşê<br />
Min bi xulama te por reşê<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Berhevkar: Yilmaz Ersahin
803-KEÇÊ EZ XERÎBİM<br />
Xerîbim xerîbim<br />
Keçê ez xerîbim gula nav baxcême<br />
Keçikê gundê me dê lîlînen ber<br />
malan<br />
Berburî hatin keçik digo ez nakim<br />
Xemla kesk û sor deynin ser bejnan<br />
Keçê ez xerîbim NALO<br />
Edî bese xerîb, mîvanê bavê teme<br />
Evîna bakur başur mîna mem û zine<br />
Dilana gelê bindest bi hele bigrin bi<br />
hevre<br />
Bona ala rengîn serîhildan Amed<br />
804-KEÇİKEK Bİ ÇAVÊN WEK<br />
CÎHAN<br />
Min ji daran hezdikir rojên hanê<br />
Keçikek bi çavên wek cîhan<br />
Bostan digihan li bin tîna rojê<br />
Min ji çaqilan hezdikir rojên hanê<br />
Çawa bengiyê darê guzan bûm<br />
Bengiyê rojan li coyên avê<br />
Ew mezin bû ez zaro bûm<br />
Keçikek bi çavên wek cîhan<br />
805-KEÇ Û XORTÊN<br />
Em keçên kurdistanê<br />
Em xortên Kurdistanê<br />
Sînga xwe naguhêrin ji arê zindanê<br />
Va Newroz e<br />
Ar û doz e<br />
Roja soz e<br />
Bi pîroz e<br />
Em keçên kurdistanê<br />
Em xortên Kurdistanê<br />
Serê xwe natewînin li heber nemanê<br />
Mê avakin<br />
35<br />
Keçê ez xerîbim Cemalo<br />
Keç û xortê vî gundî bang dikin<br />
wîyalî<br />
Eşq û evîna welat dengda cîhan û<br />
welat<br />
Dinya alem di zane bê azadî nabe<br />
Bihele bigrim dîlan, dîlana gelê<br />
meye<br />
Keçê ez xerîbim e base lo<br />
Gotin û Muzîk: Koma Zerdest<br />
Ev e li dawiya hemu şerê min<br />
Jiyanê yek bi yek bi te dizanim<br />
Lê fem dikim ku min wenda kir<br />
Keçikek bi çavên wek cîhan<br />
Helbest: Kemal Burkay<br />
Muzîk: Mehmet Atli<br />
Mê rizgarkin<br />
Serfirazkin<br />
Kurdistanê<br />
Em keçên kurdistanê<br />
Em xortên Kurdistanê<br />
Dengê xwe bilindikin li nava cîhanê<br />
Pêt û ar in<br />
Dij neyarin<br />
Tev siwar in<br />
Bo jiyanê<br />
Gotin û Muzîk: Hekîm Sefkan
806-KEÇİKA MEHABEDÎ<br />
Min te hezkir porzera min<br />
Tu keçka Mehabad î<br />
Agir bi rengê sor xemilî<br />
Bi eşq û evîn û şâdî<br />
Razan limin qedexe ye<br />
Li şevên reş û tarî<br />
807-KEÇİKA RİNDÊ-1<br />
Keçika rindê<br />
Tu ji vê gundê<br />
Mi bi xulama<br />
Tu bi çelengî<br />
Tu çiqas rindê<br />
808-KEÇİKA RİNDÊ-2<br />
Keçika rindê<br />
Tu ji vê gundê<br />
Mi bi xulama<br />
Tu bi çelengî<br />
Tu çiqas rindê<br />
Pozbilindê<br />
Ha nîna, nîna, canîna nîna<br />
Ha nîna, keçika rindê<br />
Şirove: Koma Botan<br />
809-KEJÊ-1<br />
Saliyê Naso dibêje<br />
Wey lê, Kejê, te kir,<br />
Lê te kir, te kir,<br />
We lê Kejê, mal xirabê,<br />
Te şûlekî bi dilê xwe kir,<br />
36<br />
Geş kir xwîna min heland<br />
Dil bê çare bernadî<br />
Aşitî vecefenga me<br />
Wek kevokên ezmana<br />
Ratî ye ew sengera me<br />
Me xwe sipart azadî<br />
Gotin û Muzîk: W.Amedî<br />
Poz bilindê<br />
Ha nîna, nîna, canîna nîna<br />
Ha nîna, keçika rindê<br />
Hoy Dîlan<br />
Hoy Dîlan, Dîlan, dîsa Dîlan<br />
Tu Şekirê nav mendîlan<br />
Hanîko te ji kaniya bayê<br />
Avê tîne ji bona çayê<br />
Keçik rindê girtim tayê<br />
Gotin û Muzîk: Gelerî (Serhed)
De destê min ji mîrê Paloyê vekir,<br />
Xatûn Kejê dibêje.<br />
Erê saliya lawo, min kir min kir,<br />
Min destê te ji mîrê Paloyê vekir.<br />
Dê hêla bi çengel kê sor Kejê<br />
Bigire û birevîn e,<br />
Û bibê ba Mihmed axa li Diyarbekir.<br />
Gava Kejê wa gotiye,<br />
Saliyê Naso bi çengelkê Xatun,<br />
Kejê girt û sîwar kiriye.<br />
Saliyê Naso dibêjê;<br />
Erê Kejê, tu her li nav Hirîma,<br />
Kejê li nav zariya.<br />
Û ez ê herim koçkêka xirabê.<br />
Axayê giran di gel min çiye?<br />
Xatun Kejê bi cihê Hirîma û<br />
Zariya ve çûye.<br />
Saliyê Naso li derê koçkê sekiniye,<br />
Silavekî bi xêr li Mihemed axa wê kiriye.<br />
Mihemed axa dibêje;<br />
Erê saliya tu bi xêr hatî,<br />
li serserî ye hatî,<br />
belê ka bo min bêje şûlê<br />
Axayê giran digel min çiye?<br />
Saliyê Neso dibêje;<br />
Erê Mihmed axa, şûlekî mezine<br />
Û qewimîtiye.<br />
Her du kûrên te mîrê Paloyê min kuştiye.<br />
Min Xatun Kejê ji canê xwe re revandiye,<br />
Min wê qesda Xwedê û qesda mala<br />
te kiriye.<br />
Mihemed axa dibêje;<br />
Erê saliyê Naso, weyê sed carî weyê;<br />
Berf û baran lê kir digel vê bayê.<br />
Mîrê Paloyê biraz e, û zûlm e,<br />
li dinya yê.<br />
37
Em feqir û jar;<br />
Mîrê paloyê der heq naye.<br />
810-KEJÊ-2<br />
Tu kejî, tu kejî<br />
Dilê min ketî te jî<br />
Çogê min şikestin<br />
Nikarim herim mala xwe jî.<br />
Bejna keçkê<br />
Tayê tirincê<br />
Diranê mehrumê<br />
.<br />
811-KEKO EZ BİLÛRVANİM<br />
Keko ez bilûrvanim<br />
Bi her tiştî dizanim<br />
Çîyan tênim govendê<br />
Berxê mîjo di bendê<br />
Hirç û hov û dar û ber<br />
Lotan didin tev li ber<br />
Ev masîyên Derya Reş<br />
Bi bilûra mi serxweş<br />
Welat tijî bûn li deng<br />
Tên dîlanê şox û şeng<br />
Keko ez bilûrvanim<br />
Ez şivan û gavanim<br />
Rûniştîme bin darê<br />
Didim pesnê biharê<br />
Dengê saza min zîze<br />
Darbilûra min gwîze<br />
Ez pif dikim bilûrê<br />
Dil agire dikûrê<br />
Şiyarbûne rast û çep<br />
Turk û Taçîk û Ereb<br />
Vexwariye me ev durd<br />
Ji bo şiyar bikim kurd<br />
Lê ez çibkim ranabî ?<br />
Nizanim wê çawabî ?<br />
Nizam kere jan jî ker ?<br />
Ez bi gurzan tême ser<br />
Serî hişke wek kevir<br />
38<br />
Hebê pirincê.<br />
Destê çav reşê<br />
Dermanê qolincê.<br />
Welleh billeh tu kejî<br />
Dilê min ketî te jî<br />
Çogê min çikestin<br />
Nikarim herim mal jî<br />
Divê bişkê bi bivir<br />
Divê gurzan deynim ser<br />
Yan jî jêre bêjim her<br />
Dijmin dêwê xwînvexwar<br />
Welat kirye tar û mar<br />
Hirç ketîye nava rez<br />
Li min bûye lez û bez<br />
Dikim hewar û gazî<br />
Bi vî dengî, vî sazî<br />
Kes guh nadî saza min<br />
Qîr-qîr û gaz-gaza min<br />
Kurdno hemî bibne yek<br />
Dest bavêjin gurz û çek<br />
Werin şerê hirç û dêw<br />
Biparêzin mal û mêw<br />
Ji vî bextê minê reş<br />
Ez nexweş û ew nexweş<br />
Bê xwedîne rez û mal<br />
Ezê çibkim pîr û kal<br />
Rezê mine ji kerkûş<br />
Dijmin xwar û maye pûş<br />
Dikim qêrîn û gazî<br />
Dilê min wer dixwazî<br />
Ez pêwanim bilûrvan<br />
Ne mêrkujim, dilovan<br />
Bi guv-guv û bi nalîn<br />
Kurd ranabî Ceger-xwîn !<br />
Gotin: Cigerxwîn
812-KELEHA XURSÊ<br />
Mîrek rabû,<br />
Dewra xwe de bi giranî.<br />
Şah Mihmed begê çarde eşîrên,<br />
Bota hilanî, li ser Keleha Xursê,<br />
Li ser mala Elî Hemanê danî.<br />
Şah Mihmed beg go;<br />
Xwedê fermanê li me neke, li banê banî.<br />
Ezê yekê bînime ser mala Elî Hamanê,<br />
Xwedê nanî serê tu însanî.<br />
Talî Mihemed begê go;<br />
Ez zanim hûn Xûrsî ne,<br />
Hûn şeş mal in û duwanzde rîspî ne.<br />
Hêj we şûrê mîreka li ser serê xwe nedîn e.<br />
Elî Hemanê go;<br />
Ya mîrê Bota Keleha Xursê di ber de çem e;<br />
Dengê tivinga Bota te kir ku bi çarde<br />
Eşîra va bi ser me de leme, lem e.<br />
Ya hakimê Bota,<br />
Hûn hakîmê me ne,<br />
Em kolêbendê pêlavê we ne.<br />
Mîrê Bota go;<br />
Ya Elî Hemanê çima tê yeke pak kê<br />
Wekî hûn kolebendê me ne,<br />
Çima îsal heft sal in,<br />
Tu xerc û xeracê Keleha Xursê nadê.<br />
Elî Hemanê ban kir go;<br />
De we ye;<br />
Ma te pirs ji kal û bavê xwe nekir,<br />
ku mala Elî Hamanê ji berê de şûrkeşê we ye.<br />
Mîr go;<br />
Keleha Xursê Keleheke bi ban e;<br />
Mi pirs ji bav û kalê xwe kiriye,<br />
Mala Eli Hemanê axê ne.<br />
Belê ez zanim,<br />
Hûn ji berê de şûrkêşê Mîrê Bota ne.<br />
Elî Hemanî go;<br />
Ya hekimê Bota,<br />
Li min û li vê tewrazê,<br />
Wekî tu dizanî em şûrkêşê we ne,<br />
Tu çima xerc û xeracê ji me dixwazîê.<br />
Mîr go;<br />
39
Dinya li min germ e,<br />
Havînê belê, ez zanim hûn şûrkêşê me ne,<br />
Lê di dewra min de tu hesabê min li cem we nîne.<br />
Elî Hemanê go Mîrê Bota;<br />
Li min geryaye bayê vê felekê,<br />
Ji îro ku ziyareta we peyda bû li dinyayê,<br />
Tucara xerc û berc ji me nestandiye bi kotekê,<br />
Bi lêdanê.<br />
Mîrê min, em Xursî ne,<br />
Şeş mal in, duwanzde rîspî ne.<br />
Tucar me şûrê Mîreka bi kotek,<br />
Li ser serê xwe ne dîne.<br />
Mîrê Bota ban kir go<br />
Elî Hemanê çima tu we nakê.<br />
Wek hûn şûrkêşê me ne,<br />
Çima tu wekê Bota hikmê me qebul nake?<br />
Ma tu nizanî ku tu xerc û xeracê<br />
Keleha Xursê nadî.<br />
Êdî Mihemed beg vê yekê jî qebulnake.<br />
Elî Hemanê go;<br />
Mîrê min bi aniya te ez wila nakim;<br />
Bi aniya Mîrê Bota kim,<br />
Ez jî wî hikmê ha qebûl nakim.<br />
Mîrê Bota ban kir go;<br />
Elî Hamanê sibê ye,<br />
Tevê li min û we da ye.<br />
Eger tu xerc û bercê Keleha Xursê nadî,<br />
Ez ê Keleha Xursê hilweşînim bi<br />
Ser hûr û girê we da.<br />
Elî Hemanê ban kir go;<br />
Ez Elî me, Eliyê qut im.<br />
Bi şevê bi heft qaliba berika dibirim<br />
Û bi rojê, bi heft coniya dermên dikutim.<br />
Bi aniya mîrê Bota êdî<br />
ez ji ber eskerê Bota nalibetim.<br />
De hingê, Cindiyê Bota li xwe kirin postê û pilingê,<br />
Mîr dengê xwe kir li çarde eşîrê Bota.<br />
Bi gurmîna tivinga.<br />
Mîrê Bota; tu di dewra xwe de hekimekî giranî.<br />
Hê nû, Elî Hemanê dengê xwe li çarde<br />
Peyayên Elî Hemanê hilanî.<br />
Keleha Xursê, Keleheke bi bênder e.<br />
Piştî heft sala mala Elî Hemanê kire şer e.<br />
40
Keleha Xursê, Keleheke li der kaniyê.<br />
Piştî heft sala mala Elî Hemanê kete<br />
Êsîr û rezîliyê.<br />
Elî Hemanê go;<br />
Ez li bextê mîrê xwe me,<br />
Mîr bide me riya xwînîtiyê.<br />
Mîr gotê Elî Hemanê, ez we nakim.<br />
Te gelek ji cindiyê Bota kuştine,<br />
Ez li rû awayê te bernadim.<br />
Keleha Xursê, Keleheke li nû banî.<br />
Cindiyê Bota, li Bota gihane hev,<br />
Şewra xwe danî.<br />
Mîr go;<br />
Gelî Cindiya, ma çawa baş e?<br />
Cindiya go;<br />
Bejna hekimê me ji dara gûz e;<br />
Ew îsal heft sal in,<br />
Li ser mala Elî Hemanê me kir şer,<br />
bi lez û bez e.<br />
Mala Elî Hemanê,<br />
Maleka kevnare ye;<br />
Ku mîr rê bide Elî Hemanê,<br />
Ew genciya mîrê me ye.<br />
Mîr go;<br />
Gelî Cindiyê Bota ez we nekim;<br />
Heta ku ezê sê berikê delûzîqûmê,<br />
di Elî wernekim,<br />
Ez xwînîtiya wî qebûl nakim.<br />
Elî Hemanê go;<br />
Keleha Xursê bi zûr e;<br />
Heke mîr ji me re bide rê û destûr e,<br />
Min gotina mîr qebûl e.<br />
Keleha Xursê bi vî sîn î.<br />
Elî Hemanê rabû,<br />
Xwe kire armanc û li ser sûra Kelehê,<br />
Ji mîrê Bota re sekinî.<br />
Elî Hemanê go;<br />
Mîrê Bota de we ye,<br />
Rabê Îzetê li ser şahde ye.<br />
Emrê mîrê Bota ye êdî delûziqûmê çêke,<br />
Destûr ya mîrê me ye.<br />
Keleha Xursê, li derê çayê.<br />
Mîrê Bota li ber Elî Hemanê rûnişt<br />
41
Derba pêşî berda ye.<br />
Bi aniya mîrê xwe kim,<br />
Derba te ji aliyê rastê ve kete kêlekê.<br />
Mîr gotê Elî;<br />
Keleha Xursê Keleheke bi navdar e,<br />
Hêj du berik mane, ji min û te re.<br />
Keleha Xursê keleheke bi tû we.<br />
Mîr li ber Elî hemanî rûnişt<br />
Û avêt derba diduyane.<br />
Elî Hemanî go;<br />
Mîrê min Keleha Xursê<br />
Keleheke di ber palê de.<br />
Sibê ye tavê li me da.<br />
Ez bi aniya mîr xwe kim,<br />
Berikê delûziqûmê va ye ji aliyê<br />
Çepê ve kete dîwarê qesrêber çokê da.<br />
Mîr ban kir go;<br />
Keleha Xursê li der kaniya.<br />
Elî Hemanê ji min û ji te re,<br />
Maye derba sisiya ye.<br />
Keleha Xursê Kelehke bi ferx û kewok e.<br />
Mîr li ber Elî rûnişt<br />
Û berikê delûziqûmê lê kir zok e.<br />
Dîsa Xwedê Elî xelas kir,<br />
Berik li Elî ne girt.<br />
Kete dîwarê qesrê, nava her du çoka.<br />
Mîr go;<br />
Elî Hemanê de here,<br />
Bextê min û bavê min ji te re.<br />
Rabê bi destê eşîrê xwe bigire,<br />
Ji ber me xwînî be û here.<br />
Mîrê Bota rabû bi giranî,<br />
Eskerê Bota ji ser Keleha Xûrsê hilanî.<br />
Mîr go;<br />
Min ji aliyê xwe kir sê derbê mirinê,<br />
Min avêtin lê Xwedê jê re nanî.<br />
Elî Hemanî rabû;<br />
Dilivê û dilezênê,<br />
Qederê xwedê dihelênê.<br />
Bi destê eşîra Keleha Xursê digrê<br />
Û xwînî dibê, diçê gundê kertewênê.<br />
42
813-HEVPEYİVÎN Bİ HUNERMEND<br />
KEMALÊ AMEDÎ RE<br />
Hevpeyivîn: Mustafa Gazî<br />
Dengê min û yê Şivan Perwer dişibe hev, ku ev ji bo min hem şans û hem jî<br />
bêşansiyek e. Belê dengê min dişibe Şivan û ev ji bo min<br />
serbilindiyek e.<br />
Tu ji kerema xwe re dikarî piçekî behsa xwe bikî?<br />
Dê û bavê min Amedî ne. Ez jî di sala 1978‟an de li<br />
Amedê, li taxa Reza (Baxlera) ji diya xwe bûme. Min<br />
dibistana destpêkî û ya navîn li Amedê xwend. Navê min ê<br />
rasteqîn Kemal Yaman e. Ji heft salan zêdetir e ku li<br />
Enqerê dijîm.<br />
Serpêhatiya te ya muzîkê çawa dest pê kir?<br />
Ez hê 12-13 salî bûm mijûlahiya min a bi muzîkê re dest pê kir. Ez ji biçûkatiya<br />
xwe û virde ye guhdariya hostayê xwe yê mezin Şivan Perwer dikim. Ez<br />
gihîştime vî temenê xwe lê dîsa jî fanatîkê Şivan Perwer im.<br />
Çend albumên te hene û te wan li ku û bi çi awayî çêkir?<br />
Min pêşî li ba xoceyê xwe yê berketî Oktay Daniş xwe da perwerdekirin û bi<br />
pişt re sala 2000‟î li Îstenbolê di bin produktoriya Sîlvana Plakê de albuma xwe<br />
ya yekemîn “Rojek Min Dî” çêkir. Piştî navbireke qasî pênc salan, min di sala<br />
2005‟an de albuma xwe ya duwemîn “Ez Heval im” çêkir. Produktoriya albuma<br />
min a duwemîn “Mozaîk Plak”ê hilda ser xwe.<br />
Te di albumên xwe de stranên Tirkî xwend?<br />
Na, min qet stranên Tirkî nexwend. Ji ber ku zimanê min ê maderî Kurdî ye min<br />
di albumên xwe de stranên Kurdî xwend. Piştî vê jî ez ê di hemû albumên xwe<br />
de stranên Kurmancî û Zazakî bixwînim. Lewre ez Kurd im, zimanê Kurdî ji bo<br />
min rûmeta herî mezin e û bi Kurdî dikarim bi her awayî xwe hê çêtir îfade<br />
bikim. Min li tu konser, şevên şahiyan an cihên ku lê derdiketim ser dikê stranên<br />
Tirkî nexwend. Sedema vê ne helwesteke qestî ye û ez ne li dijî zimanê Tirkî me.<br />
Belkî di demên bê de straneke Tirkî bixwînim.<br />
Hin mêvanên ku tên guhdariya min dikin di mijara Tirkî de pir caran li min<br />
rexneyan digirin. Evana ji gotinên stranên ku ez dixwînim fêm nakin lê bi<br />
kêfxweşî guhdariya min dikin. Carna ji min daxwaz dikin ku stranên Tirkî<br />
bixwînim, ez wan daxwaziyan naynim cih lê vokalîsta min wan daxwazan tîne<br />
cih. Bi min hunermendek xwediyê çi sekn û helwestê be divê bi wî awayî jî<br />
xîtabê hezkiriyên xwe bike.<br />
Ji bo albumeke nû xebatên te hene?<br />
Roj her ku bibuhurin ez dibim xwediyê zanîn û tecrubeyên mezin. Ez bawer<br />
dikim bi saya zanîn û tecrubeyên xwe di demên pêş de xebatên hê çêtir derxim<br />
43
holê û wan bi hezkiriyên xwe parve bikim. Ez niha ji bo albumeke nû dixebitim,<br />
ku min divê wê di demeke kurt de çêbikim. Ez dixwazim kêmasiyên albumên<br />
xwe yên berê di vê albuma nû de ji holê rakim û berhemeke bi kalîte pêşkêşî<br />
muzîkhezan bikim. Ji dil bawer dikim ku ez ê bi ser kevim.<br />
Klîbên te hene?<br />
Erê, sê klîbên min hene. Min klîba xwe ya yekemîn ji strana “Dayê Dayê” re,<br />
klîba duwemîn ji strana “Rojek Min Dî” re, klîba sêyemîn jî ji strana “Ez Heval<br />
im” re da çêkirin. Di warê klîban de xebatên min ên nû hene. Digel vê ez<br />
dikarim van tiştan jî bînim zimanî; min albuma xwe ya bi navê “Rojek Min Dî”<br />
beriya heft salan çêkir û derxist piyaseyê. Ancax strana “Rojek Min Dî” (ya ku<br />
navê xwe dabû albumê) mîna nû hatibe çêkirin ji hêla herkesî ve hate<br />
guhdarîkirin û hezkirin. Min jî vê rewşê gava li ser dikê stranên xwe dixwend<br />
ferq kir. Gava ez li ser dikê bûm notek gîhandin min, di notê de ji min dihat<br />
tikakirin ku ji Şivan Perwer strana “Rojek Min Dî” bixwînim. Ez şaş mam. Ku<br />
bi pişt re min ferq kir ku strana “Rojek Min Dî” zehf navdar bûye. Ancax gelek<br />
kes digot qey vê stranê Şivan Perwer dixwîne. Piştî klîbê yên min nas dikirin û<br />
yên nas nedikirin eleqeyeke mezin nîşanî min dan. Bi pişt re, yanî piştî klîba<br />
“Rojek Min Dî” min êdî karibû xwe hê çêtir îfade bikira.<br />
Ji kerema xwe re tu dikarî behsa çalakiyên xwe yên hunerî bikî?<br />
Min di sala 2003‟an de di fîlmên derhêner û lîstikvan Ganî Ruzgar Şavata<br />
“Dûmanli Yol” û “Azad” de lîst û zareve kir. Ji hêla din min li çar aliyê dunyayê<br />
dest bi konser û programên televîzyonan kir. Ev yeka hanê xeyala min a herî<br />
mezin bû, ku di encamê de gihîştim miradê xwe. Esas a herî zor di şertên<br />
Tirkiyeyê de strandina Kurdî bû, lê ez di wê mijarê de jî bi ser ketim. Divê her<br />
Kurd viya bike. Bila li dijî tunebûna ziman, çand û nîjadekê derbikevin.<br />
Ji herêmê û ji derveyê welêt teklîfên konseran tên. Di demên pêş de ez ê li<br />
herêmê konseran bidim.<br />
Cihekî ku tu lê derbikevî ser dikê hunera xwe îcra bikî heye?<br />
Ez li Enqerê di maleke stranan (turku evî) de derdiketim ser dikê û min hunera<br />
xwe li pêşberî mirovan îcra dikir. Mirovan ez li wir nas kirim êdî. Yên ku<br />
dihatin guhdariya min dikirin roj bi roj hê zêde dibûn. Di nav demeke kurt de<br />
hezkiriyên min zêde bûn û piştî demekê girseyek pêkhat. Ez niha li Îstenbolê di<br />
maleke stranan de dixebitim, hunera xwe îcra dikim. Muzîkhez ji bo deng û<br />
terza min tên vê derê.<br />
Tu ji kîngê de yî karê muzîkê bi profesyonelî dikî?<br />
Min di nav pêvajoyê de piçekî din bi awayê profesyonelî li muzîkê nihêrî. Ez<br />
difikirîm, ku baştirîn tiştan çêbikim. Mixabin ev ji ber şertên neyînî li Amedê<br />
nedibû. Rabûm çûm Enqerê û li wir bi cihûwar bûm. Min xwest ku ez bi albumê<br />
44
igihîjim mirovan, lê ev gelek zor bû. Li Enqerê zanîn û tecrubeya min a li ser<br />
muzîkê gelek zêde bû. Bi albuma duwemîn re min êdî bi awayekî profesyonelî<br />
dest bi karê muzîkê kir.<br />
Dengê te zehf dişibe dengê Şivan Perwer. Yên guhdariya te dikin bi giştî te<br />
dişibînin Şivan Perwer. Ji ber vê rewşa hanê rexneyan li te digirin? Tu ji<br />
ber vê yekê aciz dibî?<br />
Dengê min û yê Şivan Perwer dişibe hev, ku ev ji bo min hem şans û hem jî<br />
bêşansiyek e. Belê dengê min dişibe Şivan û ev ji bo min serbilindiyek e.<br />
Terzeke min heye. Min xwe di warê hunera Kurdî de îspat kiriye. Elê ev jî<br />
rastiyek e, ku ez ji zarokatiya xwe virde ye heyranê Şivan Perwer im, ji wî gelek<br />
hez dikim û hurmeteke min a mezin jê re heye. Muzîkhez diçin li malên xwe<br />
guhdariya Şivan dikin, lê bi pişt re tên bi awayê zindî guhdariya min dikin. Çima?<br />
Lewre dengê min, terza min û zarevekirina min cuda ye. Jixwe herkes ferqa di<br />
nava min û Şivan de dibîne êdî. Lê ez dixwazim viya bînim zimanî, ku dengekî<br />
wek dengê Şivan Perwer xweş û bi kalîte ne di nav Kurdan de û ne jî li dunyayê<br />
heye. Ez kîjan stranê bixwînim û stran a kê dibe bila bibe dibêjin qey a Şivan<br />
Perwer e. Halbû ji ber ku dengê min dişibe dengê Şivan herkes min wek Şivan<br />
dibîne. Lê niha êdî Kurd min nas dikin û dibêjin ew “Kemalê Amed” e. Êdî<br />
dibêjin dengê wî, terz û sekna wî cuda ye. Gel fêrî min bû û êdî dengê min û yê<br />
Şivan dikare ji hev veqetîne.<br />
Ji bo vê hevpeyivînê gelek sipas dikim.<br />
Ez jî gelek sipas dikim. Ji bo Netkurdê serkevtinê dixwazim û rêz û silavên xwe<br />
ji hezkiriyên xwe re dişînim.<br />
814-KERÎ<br />
Li vê dewr û dewranê<br />
Gelî xelkê li dîwanê<br />
Ker kete nav garanê<br />
Garana aniye yemanê<br />
Bankin mele Evdile<br />
Melayê Bakirwanê<br />
Bi telaqê jin berdan e<br />
Gotê gura gihanê<br />
Kirin çita tofanê<br />
Serî birin Badyanê<br />
Binya mala silepê<br />
Silê bavî Siltanê<br />
Ew ribatê Badyanê<br />
Çar qedeh çayê danê<br />
Cixarek ker danê<br />
45<br />
Qedrê kerê nizanê<br />
Mîrato heşerî bû<br />
Hatibû serê girê<br />
Daketibû nav garanê<br />
Dahşik anîn yamanê<br />
Kerê mala Mehmeda<br />
Mezin e di nava xwe da<br />
Gidî kerê bernada<br />
Wê bimîne di stûyê me da<br />
Binya malan bi tehtik a<br />
Hewa sibê hênik a<br />
Kerê me dil keçik a<br />
Xwe berda nav golika<br />
Gur hatinê bi cotika<br />
Laş xwarin ma qorik a<br />
Bankin Silê dînara
Bila were zû bika<br />
Heqê kerê me bida<br />
Deh zêrên bi gulika<br />
Ku heqê kerê nêna<br />
Vaye mahkemê û Dêrîk a<br />
Kerê bavê Nazîra<br />
Min kiribû ji xêliya<br />
Bi du zêr û diwanzde lîra<br />
Diranê pêşî zêr a<br />
Stûkura wî bi zincîra<br />
Kê digo kerê te pîra<br />
Di zikê xwe de xenzîr a<br />
Xwe bavêm topa eşîra<br />
Yabo li min xeberê<br />
Ker diçêre li bênderê<br />
Gur hatin ji mexerê<br />
Serî birin Solaxa<br />
Ji vir birin Dêrîkê<br />
Ba midurê mintiqê<br />
Navê ker ket defterê<br />
Lo Silo kerê me werên<br />
Qesebxan bi dar û bî ya<br />
Kerê min efendiya<br />
Ew digerê li kaniya<br />
Dixwe sêw û hirmiya<br />
Hatinê gurê cewriya<br />
Serê wan yê roviya<br />
Dûwê wan yê tajiya<br />
Kerê min kirin çeriya<br />
Xela kete Dêrikê<br />
815-KERÎMO LAWO<br />
ÇEQİLMAST<br />
Kerîm lawo çeqilmast<br />
Min meyan û nebû mast<br />
Kuçikê mexmer alast<br />
Bû koçerkê bi rast<br />
Kerîm lawo çeqilmast<br />
46<br />
Heta barî xerbiya<br />
Mêzêna kerê aniya<br />
Wexta kerê me kuştin<br />
Min ji Mihemed pirsiya<br />
Rabûm çûme sêgirka<br />
Çûme mala xerbiya<br />
Taşkê û şîv rijandiya<br />
Min ker ji wê de kiriya<br />
Min ji tarê pirsiya<br />
Hatim gundikê Heciya<br />
Mala Evdoyê Heciya<br />
Devê ker qîç kiriya<br />
Meyzand li rêza baniya<br />
Ka heywan çend sali ya<br />
Serê bextê lawê min be<br />
Emrê wî sê salî ya<br />
Hîn nûka bar aniya<br />
Ji nefsa xwe de efendî ya<br />
Sibê bû tevlê lê da<br />
Ne min go kerê girê da<br />
Ker wê têkeve dexlê da<br />
Me cih fireh e fihê da<br />
Jêrenot:Bi devoka toriyan hatiyê<br />
nivîsandine<br />
Torî bi piranî li dewsa “e” “a” bi kar<br />
tînin.<br />
Berhevkar Abas Alkan. Azadiya<br />
welat.<br />
Ji zargotina Mitribekî<br />
Ez çûme Şam û Heleb<br />
Anin sê bizinê celeb<br />
Yekê kor û yekê pîr<br />
A dinê bizina tiştîr<br />
Bûm hemberê mala mîr<br />
Helbest: Baba Tahirê Uryan<br />
Muzîk: Gelêrî
816-KERWANÊ HELEBÊ<br />
Hat Kerwanê helebê lê hawar dilê...<br />
Danî li binya Mederebê lê dimirim<br />
dilê...<br />
Te ez kuştim helandim lê hawar dilê<br />
Keçika mehelê sebebê lê dimirim<br />
dilê...<br />
817-KERWANE<br />
Êê...Xewa sibê,xewa kur e<br />
Bavo xêr e,ev xişma kê ye,ax bavo!<br />
Kerwanê di rê de<br />
Dilê min şewiti,anê<br />
Serma xeribiyê da me<br />
Birina min kur e<br />
Fistanê bavêje ser xwe pira min<br />
Çirokan bêje anê<br />
Ji bo welate me û bo xeribiyê<br />
Beje bi ku ve ye riya me<br />
Salan ji sala ye<br />
Ey lo tê ber çawê min<br />
Zaroki,hevâlen min<br />
şeva bi stêr<br />
818-KES NEMA<br />
Kes nema li dinyayê<br />
Tevahî bûne serbest<br />
Bindestî ne para me<br />
Êdi de rabin şermKemberzêr<br />
Kemberzêrê kember zêr<br />
Kemberzêrê Qaş mermer<br />
Fîstan sorê kezî zer<br />
Kembera xwe dida ser<br />
Lawkê xemla xwe girêda<br />
47<br />
Pêşiya mala Xendek e lê hawar dilê..<br />
Meke li min heneke lê dimirim dilê...<br />
Dikim herim qurbetiyê lê hawar dilê<br />
Dikim herim eskeriyê lê hawar dilê..<br />
Destê min bi kelepçê ye lê dimirim<br />
dilê..<br />
Ji zargotina Mitribekî<br />
Çiyayê bani werg derin<br />
Qedera vi zemani ye<br />
Kerwanê,kerwanê<br />
Çirokan têxe pasils xwe<br />
Kerwanê li ser rê ye<br />
Diroka me dilê me ye<br />
Hevalo tu ne tene yi<br />
Ka loriya piran<br />
Ka gaziya hevelan<br />
Ew cihê me ye<br />
Stêra xewna ye<br />
Helbest: Vedat Yildirim<br />
Muzik: Erol Mutlu<br />
Reş rihana xwe dida ser<br />
Kemberzêra heldayî<br />
Bav delala heldayî<br />
Xizim zêra bedayî<br />
Feq tuj lewra axayî<br />
Kemberzêra Boşatî<br />
Bav delala Boşatî<br />
Tu bi xizêma şimşatî<br />
Zû çûyî dereng hatî<br />
Kemberzêra zin zinî<br />
Bavdelala zin zinî
Xizimzêra mezin î<br />
Bimrî û bijî a min î<br />
819-KETNE BAJARÊ CİZÎRA BOTAN<br />
Hey lo bavo, li min xirap dikin cîyê sencaqa eşîrtê<br />
Lê lê Meyro,lê lê Meyro, lê lê Meyro<br />
Lê lê Meyro lê lê Meyro<br />
Milê xanê xweş mile xanê<br />
Bi va bidara û bilalîka<br />
Herin şarê Cizîra Botan<br />
Xweş tê dengê zawayan û bûka<br />
Lê lê Meyro, lê lê Meyro<br />
Zeyneb xatûnê kire gazî li Musil Bexdayê<br />
Topa radikşîna,Tapan Paşa<br />
Topê kelê reş ji me ra îna<br />
Osman Paşa koma bendê te dane gazeke<br />
Wan pîra û biçûka<br />
De lo lo de lo lo lo...<br />
Li me tê dengê cebilxana û li pey me tê<br />
Heyfe bo mixabina dilê me dimîne<br />
Koçkê koşterê romiya<br />
Ketne bajarê Cizîra Botan<br />
Hey lo bavo, li min xirap dikin cîyê sencaqa eşîrtê<br />
Lê lê Meyro, lê lê Meyro, lê lê Meyro<br />
Lê lê Meyro lê lê Meyro<br />
Milê xanê xweş mile xanê<br />
Mîr Bedirxan çû seyrana serê<br />
Meyt kêşane mîna kayê li coxina<br />
Laşê esker û top û cebilxana mane li çolane<br />
Bang kir sîwarê serê betal heta kenge hing razîna<br />
Şemoyê Dêrşewî kire gazî:<br />
Meyro dane ba dêrgula rengîn ciyê me ye<br />
Destê me bê ser lê we nabe<br />
De lo lo de lo lo lo...<br />
Li me tê dengê cebilxana û li pey me tê<br />
Heyfe bo mixabina dilê me dimîne<br />
Koçkê koşterê Romiya<br />
Ketne bajarê Cizîra Botan<br />
48<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî (Ferqîn)
Hey lo bavo, li min xirap dikn cîyê sencaqa eşîrtê<br />
Lê lê Meyro, lê lê Meyro, lê lê Meyro<br />
Lê lê Meyro lê lê Meyro<br />
Milê xanê xweş mile xanê<br />
Zeynep Xatûn pêş eskerê Osman Paşa ve çû<br />
Dizgîna(celem) hespê Osman Paşa girt û berneda<br />
Osman Paşa ketne tora te û bavê te.<br />
Ew ji me re ayibe min got;<br />
Destê bavê Têlî Beg heta bajêrî Diyarbekirê di kelepçe ma ne<br />
De lo lo de lo lo lo...<br />
Li me tê dengê cebilxana û li pey me tê<br />
Heyfe bo mixabina dilê me dimîne<br />
Koçkê koşterê Romiya<br />
Ketne bajarê Cizîra Botan<br />
Hey lo bavo,li min xirap dikn cîyê sencaqa eşîrtê<br />
Lê lê Meyro, lê lê Meyro, lê lê Meyro<br />
Lê lê Meyro lê lê Meyro<br />
Ji zargotina Mitribekî<br />
820-KEWÊ<br />
Kewa mîna kebokî<br />
Xew nakim şev û rokî<br />
Ji bo kewê din bume<br />
Birîna min merhem nakî<br />
Ax lê kewê dijwarî<br />
Jî cîgerê dinalî<br />
Nalîna te min di helîne<br />
Were em herin ji vî warî<br />
49<br />
Kewa mina ser sorî<br />
Sîng zozana Çav morî<br />
Were em bi destê hev bigrin<br />
Em herin warê jorî<br />
Kewê çima tu dinalî<br />
Dilê te bi kul û jahrî<br />
Hemu kewa helîn çêkir<br />
Tu çima tenê<br />
mayî<br />
Gotin û Musîk: Fevzî Kiliç
821-KEZÎZERÊ<br />
Kezîzerê kezîzer<br />
Kerem bike vir de wer<br />
Te ramûs im cardin her<br />
Kezîzerê kezîzer<br />
(Ducar)<br />
Kezîzerên min yek in<br />
Ser xanîka dipêkin<br />
Bejin bi rext û biçek in<br />
Kezîzerê kezîzer<br />
(Ducar)<br />
Kezîzerên me didu ne<br />
Ser xanîkan bûn zo ne<br />
822-KÊ KİR<br />
Kê ki min kir<br />
Cehenem lê kir<br />
Ava rengê<br />
Dest qulingê<br />
Hestiyê kewe<br />
823-KÊRE<br />
Bihar xweş dibê bîna Seqlanî<br />
Hêşîn dibê kulîlka ketê ya vi bêrzanî<br />
Xwezî ez bibîyama mihkeka kurebazî<br />
Sê şevên çilê û kanunê berf û bagerê<br />
Min serê xwe bikşanda bin kulavê te şivanî<br />
Dilkî min dilkî biheyhêz e<br />
Berî û Berîwan ji malê me benê rêz ê<br />
Kesik nediye ser dewr û zemana,<br />
Hakim bigirin şivanê ber pêz e<br />
Xwezî ez bibîyama qurmilo<br />
Ezê bi ketam herîkê Qereçox, erdek şilomilo<br />
Keçikên Mûse reşa, xerka, Taya, mira,<br />
50<br />
Wan keziyan dihone<br />
Kezîzerê kezîzer<br />
Kezîzerê me çar in<br />
Ser xanîkan bi hêjmar in<br />
Bêhna kezyan em xwar in<br />
Kezîzerê kezîzer<br />
Kezîzerên me pênc in<br />
Ser xanîkan wek sênc in<br />
Xwe li hev din dipêçin<br />
Kezîzerê kezîzer<br />
Kezîzerê me şeş in<br />
Ser xanîkan dimeş in<br />
Kezîzerê me çav reş in<br />
Kezîzerê kezîzer<br />
Berhevkar Adar jiyan Mêrdîn<br />
Li bin mêwê<br />
Mêw qetiya<br />
Ji hacika<br />
Ji maçika<br />
Ev hêlîn e<br />
Ev maçika
ihetan, ez bêxistam milo<br />
Ez bibiram sûka Cizîrê bidam bi sibhan û kilo<br />
Bianiya bêxista çavê raste, ê çepê bima wilo<br />
Dilikî min hey hêr e<br />
Çavê min yek heyv e yek stêr e<br />
Memikên min ye mizgeft e, yê din dêr e<br />
Du kanî navbeyna sîng û berê min der bîne<br />
Yek sor e, yek sipîpel e<br />
Heçî nexweşê ev heft sal bi,<br />
ser pişta xwe ranebî<br />
Firkê jê vexwê, roj bi roj ber bi xêr e.<br />
Ez bidim te banê Bamêş bi pûş û pelêş ve<br />
Ezê bidim te Saqlên bi êş ve<br />
Ezê bidim te, Sûka Tarî bi tewbên qûmêş ve<br />
Mîrê min, agir bikevê Banê- Bamêş pûş û pelêş ve<br />
Serê şapê pê de bê, seqlan bi êş ve<br />
Xwedê xerab bike Sûka- Tarî,<br />
bi tewbên qûmêş ve<br />
Tu lawikê min berde malê me çûne zozanan, ber beleka<br />
Warkoza min biye Banê- Xanê,<br />
Germa havînê li şûn dewsa koz û kuleka<br />
Dewleta mîrê min mezin be.<br />
Ji zargotina Mitribekî<br />
824-KÊF KÊFA ME Yİ<br />
Ûûûûf keçê rebenê ti kîyê, hela bêje navê te çîye<br />
gulpekê ji bîra min vex, niha ti jî wek min tîye<br />
ti ji kuye, çîroka xwe ji min re bêj netirs delalê<br />
ti bûxwaz ez îşev li cem teme, narim malê, (cavxezalê)<br />
ji bo van peyvan ezê rokê bêm kuştin lê ez dibêjim<br />
natirsim lê belkî ew jî ji bo gi ez serxweş û gêjim<br />
ehhh ma em hatinin bipeyivin ya em hatinin vexun<br />
ji ber vê alkoholê, bîna beratê ji cegera min tê<br />
qedeha min dagri bê whîskey sebra min hîç nayê<br />
ev ne ti heyati û min ji vê dinyê tistek famnekir<br />
min kir nekir keçika serxweş cekê xwe ji xwe nekir<br />
devê xwe avêt sînga wê sîmaqek baş bi min vekir<br />
ê muzîka me ne wek a xelkê, ûlan pûşt çi îşê te jê<br />
wê rok bê ez nema diêşim, goşte golika dibrêjim, (hûûû hûûû)<br />
nan, kebab, îsot, pîvaz, mirîşk û bacan<br />
51
dam dîgî dîgî, dîgî dam dam<br />
refrain:<br />
825-KILAMEKA LI SER EVÎNDARIYÊ<br />
Ji dûr ve diyar e perçema te ya xavê<br />
Ez dîwane kirim bi koşê çav ê<br />
Xwaziya min li wan kesên ku cîranê te ne<br />
Bi şev û roj agahê te ne<br />
Ez çiqas dikim fikir endîşeyê<br />
Dûr ketî ji mirov, mam qerwmîtiyê<br />
Di dawîyê de ketim halê Derwêşî yê<br />
Mala min wêran kirin çavê te<br />
Dîwane bûme ji bo zûlfên xavê<br />
Ezê hêjar ketim devê davê<br />
Çavê te reş in xumale ne<br />
Memikên te sêvên bi dar va ne<br />
Xwedê daye veneşêre wan ji me ne.<br />
Li vir du kesên ter û tezê li ser kaniye pergî hev tên aşiqa hev dibin. Xort xwe<br />
nagirê li bejn û bala keçikê wekî dara rihan dinêre. Kilaman davê jê ser. Keçik<br />
çatiya di desta dilerizê û çog di bin de sist dibin. Disekine li wî xortî dinêr.<br />
Lowo qurbana te me te ez bi bejna xwe bihecandim<br />
Bes di ber malê me re me re û mê o<br />
Bavî min î esebiyê, ez ditirsim ê tiştekî bîne serî te<br />
mirazî me bimîne dinê din e.<br />
Xort dest pê dike<br />
Eger tu bizanî hal û derdê min<br />
Te bigire ji zariya halê min<br />
Binivîsin li ser kela tirba min<br />
Ez şehîdê eşqê me ne kin cefayê li min<br />
Ez çiqas bi dil dikim dil pîr nabe<br />
Destê min li memikan gêr nabe<br />
Lê çi bikim dil dîwane ye jar nabe<br />
Çavên te ji biriyên te reştir in<br />
Ew ji marên reş jî hişyartir in<br />
Hemû rojê riyan li ber min digerin.<br />
Gava ku xort û keç ji hev vediqetin. Her du jî di ber xwe de kilaman<br />
52
distirên diçen.<br />
Eger min bizaniya dê tu raketa li çiyan<br />
Dê min sîngê xwe ji te re bikira doşag şûna ciyan<br />
Va ez diçim, ez û dilê min<br />
Emenat be ji te re, teka gula min<br />
Tava hîvê xweş e, hîv li ser malan<br />
Ku dostê te sipehî be dev ji li ser xalan.<br />
Gava ku keç vedigere tê mal, li rê pergî kalekî te, ew kala wê kilamê ji<br />
keçikê re dibêje.<br />
Mêzera sor û şîn yî<br />
Şermendayê deriyê Xwedê yî<br />
Serî hilde bê bela bî<br />
Mêzera çend rengîn e<br />
Perçeya wek rengê hingivîn e<br />
Rûyê xwe bidê me dil xemgîn e<br />
Mêzera sor û şîn e<br />
Agir min girtiye gelek bêdîn e<br />
Dil eynika û xwe tê de dibîn e.<br />
(Rehîmê Qazî- pêşmerge)<br />
Xort nasekine derbasiya aliyê dinî kaniye dibe. Ew tu caran ewqas nêzika<br />
hezkiriya xwe nebûye. Xule xula ava kaniye wan dibe ba Mem û Zîne.<br />
826-KİLAMEKA KİRMANŞAHÊ<br />
Ez Kurdistanî me Fers nizanim<br />
Bi zimanê Kurdî der tê ji giyana min<br />
Ber bi bihîstinê her du bi hev re rabin<br />
Gotina min tesîr kir ji hev cuda bin<br />
Kurdo min çi got te çi seh kir<br />
Û bi gotinên nenasan ji min dûr ketî.......<br />
(PirtûkaPêşmergê)<br />
Bi hêsanî ez dixwazim bibêjim, li kurdistane bi sedan, bi hezaran dengbêj hene û<br />
wan mêrxwazan li ser egît, mêrxwazên me kilam bestê kirine. Ew edebiyata ma<br />
53
devkî hetanî wan rojan hatiye. Gava ku meriv wan guhdar dike wekî meriva mey<br />
vexwarî yê serxoş dibe. Di kilama Bavê Fexriya de wiha distir;<br />
Ditirsim birîna Sebriyê Hecî bimîne<br />
Li biniya xetê, bêhekim û bêderman e<br />
Min ê serê cotê zer memikê xwe çirpand<br />
Min jê re bikira mil û melhem û serderman e.<br />
827-KİLAMEK Lİ SER BAVÊ ELFEZYA SÎWARÊ EZNAWİRLÊ<br />
ÛFERZENDE BEGÊ<br />
Berhevkir: Salihê Kevirbiri.<br />
Ferzendê Beg, ji Eşîra Hesenan mêrxas û şerkerekî çak bû. Yek ji<br />
pêşewayên ”Serhildana Agiriyê” Di vê tevgera navborî de navê wî, piştî Îhsan<br />
Nurî Paşa û Bro Hesko (Brahîm Paşa) Têlî tê. Tabî di vê tevgerê de navên wekî<br />
Xali Beg, Nadir beg û Memo Beg(Zarokên kor hiseyn Paşa), Elîcan, Reşoyê silo,<br />
Seyîdxan û Zahir Axa jî têne bilêvkirin û piraniya van navan, di gotin û kilamên<br />
dengbêjên welêt de bi mêrxasî û cengawerî têne jiyandine.<br />
Le axao hey li min li min li min<br />
Bê maqûlo hey li min li min li min<br />
Le Asayê bi sê denga bang lê dike<br />
Dibe de lê lê Besrayê rebenê sibê ye<br />
Şereka li me çê bû<br />
Qaleka li me qewimî<br />
Lê Kil Îskender<br />
Li sûr û bedena Salim Begê<br />
Li hewşa kafirê Emer Tûman<br />
Dayê rebenê vê sibê<br />
Li ser kaniya way ax way<br />
Le belê, ji êvara Xwedê ve<br />
Li gohê min xweş tê<br />
Dengê gula û topê li me sil kir<br />
Sewtêna mîrata vê boriyê<br />
Gulê û barûdê vî kafirî<br />
Li me dibare dayê mînanî<br />
Tevana gelo li ber taviyê<br />
Lê Asayê bi sê denga bang lê dike<br />
Dibê de lê lê Besrayê<br />
Hey lê agirê Helebê<br />
54
i derê mala bavê te ketê<br />
Tu rabe li ber çoka<br />
Ferzende rûnê<br />
Tu bêje Ferzende<br />
Malê te xirab be<br />
Lo bila mala min jî pê re<br />
Te digo, Ez ferzende me<br />
Ez Ferzende me<br />
Ez bavê Elfezya<br />
Sîwarê Eznewir im<br />
Xwedanê kuçik çeplia me<br />
Rojê qale qalê oxir<br />
Mê giran<br />
Li welatê ûçûnicî<br />
ordiyê de<br />
Mêr di ser min re qet tunene<br />
Eyva ne şerê me û Hesenan e<br />
Ne şerê Heyderan e<br />
Ne şerê Cibiran e<br />
Ne şerê Sînikan e<br />
Ne şerê duwanzdeh<br />
bavê eşîretê giran e<br />
Eyva ecem e “beşincî mezhebe”<br />
Ne dîn e ne îman e<br />
Li gorî qarşî şerîatê<br />
Mûhemed<br />
Li qarşî me disekine<br />
me dixapîne<br />
Ji êvara Xwedê ve<br />
Cinazê Silêmanê Ehmed<br />
Bi tevî komê Hesenan ve<br />
Gelo li pêş miqabilî çavê min e<br />
Ez ê bi du gulê otometîka vî kafirî birîndarim<br />
Destê min têtikê mîrata modoliyê<br />
Modoliyê nagire dayê rebenê<br />
Pêçika min a şahîdê li min nagire<br />
Heyfa min nayê li kuştina mêran û şêran<br />
Heyfa min tê li wê heyfê<br />
Çar heb ji tûxayê vî kafirî<br />
Li ser me re sekinîne<br />
Ji milê Silêmanê Ehmed<br />
Bavê Kazim digirtin<br />
55
Dixistin nîşana Hamîdiya<br />
Lo Axao wile nabe bile nabe<br />
Îşev sê şev û sê roj e<br />
Şer ketiye ser milê Keremê Qolexasî<br />
Mêrekî çê tê kuştin<br />
Bi du gula birîndar e<br />
Bi sonda mezin sond xweriye<br />
Tê kuştinê lo bira jê venabe<br />
Erz û eyalê Mala Emer<br />
Îşev sê şev û sê roj e<br />
Li kavila Îranê digere nagere yêr nabîne<br />
Ji xwe re li ser pişta kihêl û melekiyan<br />
Lo bira peya nabe<br />
Kerem dibê wez Kerem bim<br />
Ez kerem bim<br />
Ez fîrar û qaşqûrê mehkûmê<br />
Dewletê bim<br />
Berxê Mala Emer bim<br />
Ezê bi maleka weka Mistefa<br />
Begê re mal bim<br />
Evî kafirê li bira qesr û qûnaxê me girtine<br />
Dibên tivingên destê xwe deynim<br />
Çavkanî:<br />
1-hoybûn Örgütü ve Agrî Ayaklanmasi Rohat Alakom. 2- Ferzende Kovara<br />
rewşan Abdurrahman Dûrrê. 3-Bekirê Dengbêj,<br />
Salihê Qubînî.<br />
828-KİLAMEK Jİ ALİYÊ XERZAN<br />
SİLÊMANÊ MİSTÊ: GULA MALA DÎBO<br />
Şerê Pencînaran û Elikan<br />
Eşîra Pencînaran û Eşîra Elikan du eşîrên serke yên herêma Xerzan bi xwe ne.<br />
Pencînarî û Elikî ku ji aliyê nifûsa xwe ve pir zêde ne, li herêmê gelek gundî<br />
belav bûne. Bi teybetî eşîra Pencînaran ji heft bavên navê Mûsikî, Welî, Kejikî,<br />
Ferxikan, Terxanan, Miradan û ji mala Şemdîn pêk tê. Ev her du eşîr di dîrokê<br />
de gelek caran Deşta Xerzan bo xatirê girên û şerên xwe yên eşîrî kirine gola<br />
xwînê! Mêr ji hev kuştine, keç ji hev revandine û talanên hev birine. Wekî gelek<br />
herêmên welêt, li vê herêmê jî, bi taybetî ev bûyar, serpêhatî û qewimîne. Çi çê<br />
û çi xirab bi saya serê dengbêj û goyendeyan heta îro hatine. Gelek kes li gorî<br />
56
xwe rabûne û nav li van qewimîn û şeran kirine. Hinek ji wan wekî “malwêranî”<br />
hinek kes ji wan wekî “ehmeqî” lê gelek kes jî navê “Mêrxasî”yê li van<br />
qewimînan aî ye. Êdî wisa bûye ku, li herêma Xerzan, mirov nikare gundekî dest<br />
nîşan bike, ku ji van şerên eşîran re çavderiyan jî malevanî nekiribe. Ango, şerê<br />
berberiyê lê neqewimîbe. Şerê eşîra Pencînaran û eşîrê Elikan jî yek ji van şeran<br />
e, ku bi talanbirinê dest pê kiriye û bûye sedema kuştina Silêmanê Mistê û<br />
(jiMala Dîbo- Elika) Gêncoyê Çeto ( ji malaFaro Pencînarî). Beriya ku em<br />
derbasî kilamê vê qewimînê bibin. Werin em bi hev re kurteserpêhatiya vê<br />
karestê hîn bibin.<br />
829-KİLAMA EZDİYAN<br />
Ji Stembola xopan ferman hat<br />
Kulma Îslamiye gelek giran bûye<br />
Eskerê Reşîd Paşa lawkê min bire ordiye<br />
Weyî li min, ew haqas genc bû<br />
Çaxê çavê min ew dî, dilê min teqiya<br />
Ez çure bal xweyê xwe<br />
Welatê Golê, jê hîvî kir gune min bîne<br />
Ew î hîvî- rica min qebûl nekir<br />
Ordiya Reşîd Paşa bal çem hêwiriye<br />
Casus nikaribûn biçûna wî berî<br />
Min basek stend<br />
Bal çiyayê Şengalê teslim bibûn<br />
Xanimekê xwe xemilandibû<br />
Qerenfîl pozê pîjînva kiribû<br />
Lawiklê min ramûsanek ji min xwest<br />
Lê min neda û nizam ji kêra dihevişînim<br />
Were dem û heyamê me ne<br />
Kara xezala li deşta Diyarbekirê<br />
Pala xwe daye girê bi gîha<br />
Zilamê kawe- kubar li deşta Diyarbekirê<br />
Bin kondalezeta hênkaya sîyê divînin<br />
Ba li wan kurîşk dixê dihejîne (1)<br />
Lawikê kawe- kubar şil bûne,<br />
Qey bêjî barana gulanê<br />
Bejna te nazîke dara çinarê<br />
Çavê te ye reş in reşbelekin<br />
Porê lawikê kawê kurîşk<br />
Tê qeyî bêjî şirîtê konê Temir Paşa ne<br />
57
ewilê payizê em star bûn<br />
û ji Araratê derketin, daketin deştê<br />
(1 Kurdê cahil û xort porê xwe dirêj dihêlîn.<br />
830-KİLAMÊN ÊZİDİYA-KEŞÎŞ POLO<br />
Li Radovanê karî min divê<br />
Hespa Mîrzê - axa hîr e- hîr e<br />
Keşîş Polo li Şêx Qasimê kire gazî;<br />
Got; Min eskerê te giştik qelandin, serê wan firand<br />
Ber Radovanê çem dikişe<br />
Eskerê Şêx Qasim xwe da nave<br />
Mîrzê -axa û keşîş poloê êgal<br />
Lê kirin gazî<br />
” me hezar siyarên We dane ber rima”<br />
Li Radovanê baxê tiriyane<br />
Eskerê Şêx Qasimê kete wira<br />
Keşîş Polo lê kir gazî;<br />
Serê we boy me serê pîvazan e”<br />
Delanê wê hejir e<br />
Şûrê Miçoy zincir kiriye,<br />
Miço kire gazî;<br />
Xwedê şade ye<br />
Mêrxasê min, birê min<br />
Rimê me şikestine<br />
Çeqmeqê qirmê me şîhitîne<br />
Şûra bigirne xwe<br />
Û piştê va neferê me xwey kin<br />
Miço rakine piya<br />
Pê şûrê Misirî ê wî ruhdarkin<br />
Wekî saw bikeve ser kafir<br />
Xwe me ra nagîhîne”<br />
58
831-KÎME EZ/- Kînê Em<br />
Kîme ez<br />
Kurdê Kurdistan<br />
Tev şoreş û volqan<br />
Tev dînamêtim<br />
Agir û pêtim.<br />
Sorim wek etûn,<br />
Agir giha qepsûn.<br />
Gava biteqim<br />
Dinya dihejî.<br />
Ev pêt û agir<br />
Dijmin dikujî.<br />
Kîme ez?<br />
Ez im rojhilat,<br />
Tev birc û kelat.<br />
Tev bajar û gund,<br />
Tev zinar û lat.<br />
Ji destê dijmin:<br />
Dijminê xwînxwar,<br />
Xurt û koledar.<br />
Ji Rom, ji Fireng,<br />
Di rojên pir teng,<br />
Bi kuştin û ceng.<br />
Parast, parast<br />
Parast min ev rojhilat<br />
Kîme ez?<br />
Rojhilatê nêzîk,<br />
Rojhilatê navî,<br />
Ev bajar û gund,<br />
Ev bej û avî,<br />
Ket bin destê min,<br />
Pî da ser dijmin,<br />
Min bi ceng û şer<br />
Zanîn û huner<br />
Pişta wî şikand,<br />
Serî lê gerand!<br />
Ez bûm padîşah,<br />
Xurt û serbilind<br />
Ketin destê min ta sînorê Hind.<br />
Kîme ez?<br />
59
Kîme ez?<br />
Kurdê serfiraz<br />
Dijminê dijmin<br />
Dostê aştîxwaz.<br />
Ez xweş mirovim,<br />
Ne hirç û hovim!<br />
Lê çibkim bê şer<br />
Dijmin naçî der.<br />
Bav û kalê min<br />
Dijîn tev serbest,<br />
Naxwazim bijîm<br />
Ta ebed bindest.<br />
Kîme ez?<br />
Divê ez derkevim<br />
Dijminê xwînxwar,<br />
Şahê efyûnkêş,<br />
Jontirkê dijwar,<br />
Serbest bijîm ez<br />
Wek hevçaxê xwe.<br />
Dilxweş bixum ez,<br />
Rez û baxê xwe.<br />
Çekan hilgirim derkevim meydan,<br />
Rêçek nû çêkim ji boyî insan.<br />
Kîme ez?<br />
Ez im ê şikand leskerê Rêşar,<br />
Min bi xwîna xwe parastî ev war.<br />
Di sînga dijmin ez bûme kelem,<br />
Xwe dan siya min Turk û Ecem.<br />
Li ser serê min<br />
Sinbil û kulah,<br />
Serê hespê min<br />
Digirt padîşah!<br />
Ez im ew gernas,<br />
Ew Selahidîn<br />
Bi pirs ji dimyat,<br />
Bi pirs ji Hetîn,<br />
Kîme ez?<br />
Ez im Erdeşîr,<br />
Ew Noşîrewan,<br />
60
Kesrayê mezin.<br />
Bê tac û eywan,<br />
Dostê kevnare<br />
Ku bûne dijmin,<br />
Ser di tewandin,<br />
Ber agirê min.<br />
Ez im ew qelaş xurt û pehlewan,<br />
Xerac min distand ji Hind û Yewnan!<br />
Kîme ez?<br />
Ez im ew gernas, ez im ew mêrxas,<br />
Belê ez im Kurd<br />
Îro ez mame<br />
Bindest û zigurd!<br />
Ew tac û eywan<br />
Tev çûn û rizîn,<br />
Dijmin nav û deng<br />
Tev ji min dizîn!..<br />
Xistin laşê min mîkrobên teres,<br />
Ta bûm perîşan, bê nav û nekes.<br />
Kîme ez?<br />
Ez im ew Kurdê serhişk û hesin,<br />
Îro jî dijmin ji min ditirsin!...<br />
Bîna barûdê<br />
Kete pozê min.<br />
Dixwazim hawîr,<br />
Biteqim ji bin,<br />
Dîsa wek mêra,<br />
Bikevin çiya.<br />
Naxwazim bimrim,<br />
Dixwazim bigrim.<br />
Kurdistana xwe<br />
Axa Mîdîya,<br />
Kîme ez?<br />
Kawey hesinkar bav û kalê min,<br />
Perçiqand serê zehakê dijmin.<br />
Ji gerdena Kurd<br />
Wî şikand zencîr,<br />
Serê me parast,<br />
Ji birîn û şûr!<br />
Roja hat kuştin xwînmijê dilsoz,<br />
61
Goya dibêjin:-Ew roje nûroz...<br />
Zivistan diçî,<br />
Ew rojên ne xweş<br />
Parêz dibî Kurd,<br />
Ji dêwê zergeş.<br />
Wesan dibêjî Zerdeştê rêzan,<br />
Ehreman dişkê Hirmiz tê meydan!<br />
Kîme ez?<br />
Ez im ê çêkir ev cejn û nûroz,<br />
Divê bistênim,<br />
Wilo nemênim,<br />
Bigrim tol û doz<br />
Fermandar bim ez,<br />
Li ser Kurdistan,<br />
Bo min bimênin<br />
Ev bax û bustan.<br />
Ev şax û ev dest,<br />
Rez û şînahî<br />
Bigrim destê xwe,<br />
Dilxweş û şahî.<br />
Zana û xwenda,<br />
Dezgevanên xurt<br />
Vî warî bigrin,<br />
Bikin ronahî,<br />
Kîme ez?<br />
Ez im ew Kardox Xaldêwê kevnar,<br />
Ez im ew Mîtan, Nayrî û Sobar.<br />
Ez im ew Lolo,<br />
Kardox û Kudî,<br />
Ez im Mad û Goş,<br />
Horî û Gudî.<br />
Ez im Kurmanc û Kelhor, Lor û Gor,<br />
Ez im, ez Kurd im li jêr û li jor.<br />
Çend hezar salin<br />
Kurdistana min<br />
Perçe perçe ma<br />
Bindestê dijmin!<br />
Kîme ez?<br />
Îro ji Lor û Kelhor û Kurmanc<br />
Ji dest xwe berdan ew text û ew tac,<br />
62
Bûne olperest,<br />
Bi tizbî û xişt.<br />
Ta dijmin şikand<br />
Li me ser û pişt.<br />
Me dan bin lingan dewlet û hebûn,<br />
Bûn dijminê hev perçe perçe bûn.<br />
Ta ku Kurdistan,<br />
Ta ku Kurdistan<br />
Jar û perîşan<br />
Ket e bin destan!<br />
Kîme ez?<br />
Ez im ew milet, ez im ejderha,<br />
Ji xewa dîlî şiyar bûm niha.<br />
Dixwazim wek mêr<br />
Dixwazim wek şêr<br />
Serê xwe hildim,<br />
Çi ser bilindim.<br />
Bi cîhan carek<br />
Ez bidim zanîn,<br />
Rêçika Markîs,<br />
Rêçika Lenîn.<br />
Kurê Guhderz û Ferhad û Rustem,<br />
Kurê Salar û Şêrgoh û Deysem.<br />
Bejin bilindim,<br />
Wek dêw bilindim.<br />
Ez dest dirêjim,<br />
Serbest dibêjim.<br />
Dixwazim bi lez<br />
Gavan bavêjim!..<br />
Kîme ez?<br />
Ne xwînxwar im ez haştî xwaz im ez,<br />
Serdarê meye gernas û nebez.<br />
Em şer naxwazin,<br />
Divên wekhevî,<br />
Em paş ve naçin,<br />
Dijmin direvî!..<br />
Ji bo mirovan em tev dost û yar<br />
Bijî Kurdistan, bimrî koledar!<br />
Kîme ez?<br />
63
Cegerxwîn<br />
832-KİNÊ<br />
Kinê kinê kinê<br />
Çirayê mala minê<br />
Kinê kinê kinê<br />
Bo te me heta mirine.<br />
Heyv roja dinê<br />
833-KİNA MİN<br />
Kina min kinike lê<br />
Kina min kinike wey<br />
Gava xwe çêdike lê<br />
Mala min xirab dike.<br />
Kina min kin nîne lê<br />
Kina min kin nîne wey<br />
Gava xwe dixemilîne lê<br />
Canê min dihelîne<br />
834-KİNİM KİNİM<br />
Kinim kinim lê lê lê<br />
Dirêj nabim way way<br />
Zêrê zerim lê lê lê<br />
Xirab nabim way way<br />
Paşa were lê lê lê<br />
Ber ranabim way way<br />
Pirsa xelkê lê lê lê<br />
Xirab nabim way way<br />
64<br />
Çiraya mala minê<br />
Heyv roja dinê<br />
Bo te ma heta mirinê.<br />
Şêrînê mezinê<br />
Çirayê mala minê<br />
Şêrînê mezinê<br />
Bo te ma hata mirinê.<br />
Anonim<br />
Berbûş berbûşe lê<br />
Berbûş berbûşe wey<br />
Ferfer bi pûşe lê<br />
Kina min bi dergûşê<br />
Hêlûn hêlûne lê<br />
Kina min xatûne wey<br />
Gava xwe dixemilîne lê<br />
Aqilê min diçelqîne<br />
Kin mehacira lê lê lê<br />
Deşta mûşê way way<br />
Kin şerbet bû lê lê lê<br />
Berda şûşê way way<br />
Kin rindike lê lê lê<br />
Gula geşe way way<br />
Ez radimîsim lê lê lê<br />
Te dergûşe way way<br />
Gotin û mûzîk: Gelêrî
835-KİRASÊ TE MELESÊ<br />
Kirasê te melesê<br />
Hawar lê lê, hawar lê lê, hawar lê<br />
Kirasê te melesê<br />
Can û can can qurban, hey can<br />
Min dabû ber meqes e<br />
836-KİSMET<br />
Dîsa dîsa lê lê Kismet dîsa lê lê<br />
Birin dane lê lê mêrê pîso lê lê<br />
Yar Kismetê lê lê wirda were lê lê<br />
Bejna bilind dilêm kete lê lê<br />
Zûke zûke lê lê Kismet zûke lê lê<br />
Ar kî dade lê zirav dûke lê lê<br />
Min xewneka xwe dî lê lê<br />
Ez bûm zavê lê lê tu (bû) bûkê lê lê<br />
Çavkanî: Diyar<br />
Herêm: Yeşilyurt- Bîrnebûn<br />
837-KİŞE KİŞE<br />
Kişe kişe kiş mirîşkê wî serê min<br />
dêşe<br />
Kişe kişe kiş mirîşkê wî dilê min<br />
dêşe<br />
Mirîşka min a reş e wî serê min dêşe<br />
Mirîşka mina reş e wî dilê min dêşe<br />
Kê mirîşka min birye wî serê min<br />
dêşe<br />
Kê mirîşka min birye wî dilê min<br />
dêşe<br />
Gotin û Muzîk: GelêrîHerêm:<br />
65<br />
Hawar lê lê, hawar lê lê hawar lê<br />
Min da bû ber meqes e<br />
Can û can, can qurban hey can<br />
Her çi yarê tunîne<br />
Hawar lê lê, hawar lê lê, hawar lê<br />
Araqî vexwarî serxoş e<br />
Can û can, can qurban, hey can<br />
Hewşê hewşê lê lê Kismet hewşê lê<br />
lê<br />
Ordek firyan lê lê şeş bi şeşe lê lê<br />
(Ji)Min re qala lê lê nekirin lê lê<br />
Şekir tahle lê lê navê te xweş lê lê<br />
Tu ordega lê lê çemê kurî lê lê<br />
Ez çi bikim lê lê tu bi dergistî lê lê<br />
Mêrê pîs re lê lê tu bi dergistî lê lê<br />
Biqewtîne lê lê bê tu ne yarî lê lê<br />
Mirîşka mina reş e wî serê min dêşe<br />
Mirîşka mina reş e wî dilê min dêşe<br />
Kê mirîşka min birye wî serê min<br />
dêşe<br />
Kê mirîşka min birye wî dilê min<br />
dêşe<br />
Teslîmê rebbê jorê wi wî serê min<br />
dêşe<br />
Teslîmê rebbê jorê wi wî dilê min<br />
dêşe<br />
Çingi çik çiçika leçik leylika leylane<br />
Çingi çik çiçika leçik secika se cane<br />
Serhed(Bazid)<br />
Berhevkar: Serhat Karakaş
838-KOÇERÊ-1<br />
Koçerê yar koçerê narînê narînê hoy nar<br />
Koçerê yar koçerê çi digot wan çavên te<br />
Koçera bêrya bê av narînê narînê hoy nar<br />
Koçera bêrya bê av çi digot wan çavên te<br />
Ez kuştim bejna zirav narînê narînê hoy nar<br />
Ez kuştim bejna zirav çi digot wan çavên te<br />
Naxwazim keçka bê bav narînê narînê hoy nar<br />
Naxwazim keçka bê bav çi digot wan çavên te<br />
Koçerê ji bêryê tê narînê narînê hoy nar<br />
Koçerê ji bêryê tê çi digot wan çavên te<br />
Ez kuştim keçka xelkê narînê narînê hoy nar<br />
Ez kuştim keçka xelkê çi digot wan çavên te<br />
Naxwazim keçka bê dê narînê narînê hoy nar<br />
Naxwazim keçka bê dê çi digot wan çavên te<br />
(Dîsgotin)<br />
Koçera lata jorî narînê narînê hoy nar<br />
Koçera lata jorî çi digot wan çavên te<br />
Ber mala me re bihurî narînê narînê hoy nar<br />
Ber mala me re bihurî çi digot wan çavên te<br />
Naxwazim keçka golî narînê narînê hoy nar<br />
Naxwazim keçka golî çi digot wan çavên te<br />
839-KOÇERÊ-2<br />
Eman eman koçerê<br />
Tu bi qolana kemberê<br />
Radimûsim kejîzerê<br />
Pişta mala bênderê<br />
Eman eman koçerê<br />
Beriyê xaniyê me bi kevot<br />
Pişta mala me bi kevot<br />
Melkê mewtê here jor<br />
Melkê mewtê were jor<br />
Da biçe seyra dawetan<br />
Xweziya min kejîyan firot<br />
66<br />
Eman eman koçerê<br />
Eman eman koçerê<br />
Min dît li afirê gamêşa<br />
Te dî li afirê gamêşa<br />
Tilya min girt û kêşa<br />
Gava çavê min lê ket<br />
Şişa dilê min êşa<br />
Eman eman koçerê<br />
Eman eman koçerê<br />
Tu bi qolana kemberê<br />
Radimûsim kejîzerê<br />
Pişta mala bênderê<br />
Eman eman...<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî
840-KOÇERÊ-3<br />
Kerera mêrê berê<br />
Koçerê cer li mil kir,<br />
Qesda kanîka gir kir.<br />
Cer qulbû, teqî şil bû.<br />
Dilê lawik kul kir<br />
Koçer ji mala mîra<br />
841-KOÇERİM-1<br />
Were zalim zalim<br />
Ez nexweş im pir bêhalim<br />
Koçerim xirab malim<br />
Rêwiyên me koçber bûne<br />
Bêpergal û bê derya me<br />
Hevala û hogir ez ne wetadarim<br />
Heta sax bim li serê darê dinyayê<br />
Ji kulan çilan û çav reşan<br />
Faris û pehlewanan e zdinalim<br />
Were zalim zalim<br />
Were maley wre male êy<br />
Ez xulamê serê sêwissê biskê di şê<br />
da<br />
Aqil û merîfeta girêdana Omerî<br />
Li Fatê bejn û bal e<br />
842-KOÇERİM-2<br />
Goçerim naçim deştê<br />
Were lê Helîm can<br />
Bêhna çiya li min xweş tê<br />
Were lê Helîm can<br />
Dengê kewa tê ji zinar a<br />
67<br />
Reş‟ kandin benda şêra<br />
Ez te nadim bi tu eşîra;<br />
Koçer ji mala Bota<br />
Reş‟ kandin benda cota,<br />
De lê lê koçerê,<br />
Poz qulê xizêm zer e;<br />
Kesera mêrê ber ê !<br />
Ez a rabim şivekê ji delalê xwe re çê<br />
kim<br />
Ji birinca Omerîkan<br />
Qeliya karikan dûvê berxikan<br />
Ji dohnîşkê pîvazan<br />
Heşkilê hinar û poteqalan<br />
Bikelinim tevê goştê karî xezalan<br />
Ez têxînim nav kefî egalan piştê<br />
malan<br />
Min seh kiryê delalê dilê xwe<br />
Di welatê xerîbiyê da<br />
Ez ê pêşî bi rê kim<br />
Li ser derîka cîran û wan hevalan<br />
Were zali zalim were zalim<br />
Tu ya min î<br />
Ez te nadim kesî<br />
Ji devê xortekî Omerî<br />
Were lê helîm can<br />
Koçerim diçim çiya<br />
Were lê helîm can<br />
Xweş tê dengê dayikê<br />
Were lê Helîm can.
843-KOÇERA MÎRAN<br />
Ho koçera min !<br />
Min bi maça devê xwe maç bike<br />
Havîna te ji şerebê sipîhtir e.<br />
Bihna te bihneka şîrîn e.<br />
Dengê navê te wek roniya roja belav<br />
bûyî,<br />
Ji lewre herkes hej te,<br />
Hej sura bayê te dike.<br />
Ho keça koçeran mîran !<br />
Tu esmer î,<br />
Lê sipehî yî.<br />
Tava li rûyê te neyiriye,<br />
Ji lewre tu esmer î,<br />
«zêrê zerî xirab nabî,<br />
tu koçer î deştî nab î»<br />
Di nav kulîlkên sor û zer de kulîlka<br />
sipehtir tu î.<br />
Û bejn û bal de a çelengtir tu î.<br />
Di nav jinên zirav û şîrin<br />
Sîngê te ezmanê min e,<br />
Mirarî ser sîngê te de wek stêrkan<br />
dicirisin.<br />
Çavên te ne çavê xezal û askan in.<br />
Di çavên te de hildibê kortalên kûr<br />
û tarî tê de hene.<br />
Zendana dilê min çavên te ên reş in.<br />
Hêlîna heyîna min di siha mijangê te<br />
da ye.<br />
Koçera min,<br />
Ji xewê rabe koçera min.<br />
Bihara pêşin e;<br />
Mêrgî solîn bi bihn û reng in,<br />
ba serxweş e,<br />
Kanî sar û bi kêf û guşguş in;<br />
Hezar strana havîne dixwîne.<br />
Li badeyê te zivê,<br />
Bedena te servahatî ye.<br />
Di zendên te de bazinin zer û gewher<br />
68<br />
kiri,<br />
Di baskên te de bazbazingên sor û<br />
ziv kiri<br />
Beliyeta rewşa distirin.<br />
Bisk û guliyên te ên çinçin kiri,<br />
Bîhna misk û enberê belav dikin,<br />
Û ser dilê xortan vedidin.<br />
Hewa bihna te bihndar,<br />
Çiçek bi rengê te rengdar dibin.<br />
Wek tawûsa lûleper nazdar î,<br />
Meşa te wek meşa qumrî<br />
Û kewokan nerm û sivik e.<br />
Ho koçera min !<br />
Serê te nêvserk û kumrib kirî.<br />
Tiliyên te gustilkirî,<br />
Gustilkên te sef kirî,<br />
Enîya te toqkirî,<br />
Nermikên te guhar kirî,<br />
Gerdanê te morî kirî,<br />
Zendên te bazing kirî,<br />
Dedena te bişkojkirî,<br />
Şara serê te gulivk û serçaxkirî,<br />
Keziyên te şereb kirî,<br />
Ristika te serdil kirî ne,<br />
Ho koçera min !<br />
Çavên xwe veke ez dixwazim<br />
Stêra qedera xwe bibînim.<br />
Levên te sor in<br />
Û wek agirê germ in,<br />
Gul bi kenîna te dibişkive<br />
Û bi girîna te di werihe.<br />
Koçera min,<br />
Rabê min maça xwe maç bike.<br />
Dilê min serxweşiya maça te<br />
Û mestiya bihna te dixwaze. Berdê,<br />
Bila zendê mi bibe kemberbestiya<br />
navtenga te.<br />
Dev û levên te keniya ramûsana ye,<br />
Bihêle bila bêriya dilê min,<br />
Bi ava wê keniyê din
Û bêhiş bikeve ! ! !<br />
Ho koçera min !<br />
844-KOÇER Û DOSTKÎ<br />
Ew ku bîla li nav deştê ve<br />
Çepelê Alî Gandal û Fatih li dengê<br />
rê ve<br />
Alî Gendal dikute Alî Fetah:<br />
Keko, bira ranebin li ber çepera.<br />
Xwedê berxê nêr wê danî bo kêrê ve.<br />
Deşta Sêcî bi gij û ber e.<br />
Tifaqê Sîso Alî Mewîzre.<br />
845-KOFÎ<br />
Kofî ya me ji dara biyê<br />
Li min li min leylê<br />
Me anî ji beşîri yê<br />
Cerg û dilê min heliya<br />
Berbukan kofî gerandin<br />
Li min li min leylê<br />
Zêr danî ne ber eniyê<br />
Cerg û dilê min heliya<br />
Kofî kofiya seyranê<br />
Li min li min leylê<br />
Me anî ji zuga vannê<br />
Cerg û dilê min heliya<br />
Berbukan kofî gerandin<br />
Li min li min leylê<br />
846-KOŞKARO<br />
Koşkaro ha koşkaro<br />
Digere war bi waro<br />
Ware mala xwe rûn e<br />
Çûka gundo bêyaro<br />
69<br />
Dr K. A. Bedir-xan<br />
Sed heyf û mixab in;<br />
Sîso kuştî li ber deşta<br />
Sêcî bi nêhêl e.<br />
Tîfaqê Sîso Alî karxana ya<br />
Têl bi têl e.<br />
Sîsoyê Alî bi sê denga gazî dikir;<br />
Erê bavo Doskiya rêvî, min ne hêle.<br />
Sed heyf û mixab in,<br />
Sîso kuştî hêj çil e.<br />
Zêr danîne ber ceynukê<br />
Cerg û dilê min heliya<br />
Hey zalim zalim zalim<br />
Wey zalim zalim zalim<br />
Ez ne xortim ne kalim<br />
Bi xortanre hevalim<br />
Ser xwesim birîndarim<br />
Bi kalara li malim<br />
Ez keckara deng bêjim<br />
Ji xortan ra qer gêjim<br />
Her cavê min te dikeve<br />
Heserê xwe dirêjim<br />
Gotin û mûzîk : Gelêrî<br />
Herêm : Serhed<br />
Bazdin ba sol bidirin<br />
Koşkar li gundan pir in<br />
Çavê xortan birijin<br />
Keçikan ra nakiri
847-KULA ŞEHÎDAN<br />
Ey wax li min wax van Şehîdan wax<br />
Şêrê Kurdan wax derdê dilan wax<br />
Şehîd ketin wax xwîna xwe dan wax<br />
Ey wax li min wax van Şehîdan wax<br />
Şêrê Kurdan wax derdê dilan wax<br />
Şehîd ketin wax xwîna xwe dan wax<br />
Ey wax li min ey wax lim lê lê Dayê<br />
Çi zemanek xirab hat ser vê dinyayê<br />
Soz û qerarê felekê li pey me nayê<br />
Kula şehîdan ji dilê me dernayê<br />
Ey wax li min ey wax limin lê lê Dayê<br />
Çi zemanek xirab hat ser vê dinyayê<br />
Soz û qerarê felekê li pey me nayê<br />
Kula şehîdan ji dilê me dernayê<br />
Rabe lawo şerê giran tu bivîne<br />
Mawîzerya bavê xwe ji xurçê derîne<br />
Dilê dayîka te kurê min kur birîne<br />
Rabe lao heyfa bavo tu hilîne<br />
Rabe lao şerê giran tu bivîne<br />
Mawîzerya bavê xwe ji xurçê derîne<br />
Dilê dayîka te kurê min kur birîne<br />
Rabe lawo heyfa Kalo tu hilîne<br />
Rabe lao rabe rabe şere şere<br />
Roma reş xayîn kafirê bi gef û gure<br />
Şer qewimye rabe lao feyde nake<br />
Rab pişta xwe girêde bi rext û fişeke<br />
Rabe lawo rabe rabe şere şere<br />
Roma reş xayîn kafirê bi gef û gure<br />
Şer qewimye rabe lao feyde nake<br />
Rab pişta xwe girêde bi rext û fişeke<br />
Ey wax li min wax van Şehîdan wax<br />
Şêrê Kurdan wax derdê dilan wax<br />
Şehîd ketin wax xwîna xwe dan wax<br />
Ey wax li min wax van Şehîdan wax<br />
Şêrê Kurdan wax derdê dilan wax<br />
Şehîd ketin wax xwîna xwe dan wax<br />
70
848-KUL Û KULÎLK<br />
Ger ez ba bûm a<br />
Min ê porê te bialasta<br />
Ger baran bûm a<br />
Min ê xwe li nav çavê te bixista<br />
Îcar jî ji vê kulê nemrim<br />
Ji bilî kulîlkan<br />
Careke din hew hez dikim<br />
Xezalên tî avê vedixwun<br />
849-KULÎLKA AZDÎ<br />
Keça me kûr bişewite<br />
Tal û jahr bibeşwite<br />
Ne mirina te deng dide<br />
Çiyan û zinaran bira<br />
Tu kulîlka azadî yî<br />
<strong>Stran</strong>a welatê me yî<br />
Hespê şehî dibezî yî<br />
Çiyan û zinaran bira<br />
850-KURD İN EM İN<br />
Gerçî toşî rencerayî û hesret û derdim emin<br />
Qet lades em çerxe siqlê nabezim merdim emin<br />
Ger le birsan û leber bêbergî îmro req helêm<br />
Nokerî begane nakim ta le ser herdim emin<br />
Ax eman…. Ax<br />
Aşiqî çavî kejal û gerdnî pir xalnim<br />
Aşiqî kêw û talan û benden û berdim emin<br />
Min lezencîr û tenaf û dar û bend bakim niye<br />
Letletim kin bimkujin hêsta delim Kurdin emin<br />
71<br />
Ji golên çavên te<br />
Çukên baskokirî<br />
dilûsin li ser milên te<br />
Meşka xwînê ye ev dilê te<br />
Hevîrtirşê êvara ye kilê te<br />
Îcar jî ji vê kulê nemrim<br />
Ji bilî kulîlkan<br />
Careke din hew hez dikim<br />
Gotin: Rênas Jîyan<br />
Muzîk: Jan Axîn<br />
Ez diçim yan disekinim<br />
Pûç dibim yan zuha dibim<br />
Ez bê te qet xwe nizanim<br />
Xewn û xeyal bûme bira te<br />
Tu kulîlka azadî yî<br />
<strong>Stran</strong>a welatê me yî<br />
Hespê şehî dibezî yî<br />
Çiyan û zinaran bira<br />
Muzik Fikrî Kutlay<br />
Jiyana rewşen 37
851-KURO DÎNO<br />
Kuro dîno me roj xwe şîn li zinara<br />
Xelkîno me roj xwe şîn li zinara<br />
De heyva mala Xwedê bila neşewite<br />
Hêşîn bibe li serê mila û reza tev aqara li min li min<br />
Xwezî min zanîba ne cinneta baqî xweştir e<br />
Ne muhbeta dost û yara weylo weylo weylo<br />
Xirab malim yaman<br />
Bendewarim yaman<br />
Ax ji kulê dinyayê ez dimirim.<br />
852-KURDNO RABİN Jİ XEWÊ<br />
(Xeberdan) Êdî bese rabe ji xew, xortê hêja keça bedew<br />
Tenê mayî tu raketî, xebata te bi paşketî<br />
Rohilatî pir bilind bûn, xelkê cîhan tev şîyar bûn<br />
Tenê ma yî tu raketî, xebata te bi paşketî<br />
Rohilatî pir bilind bûn, xelkê cîhan tev şîyar bûn<br />
Kurdno rabin ji xewêyo, merdno rabin ji xewêyo<br />
Ez pir rind im li bende we me, lo gula sor im li hêvya we me<br />
Rêya we bû ronahî, dîsa kor in nabînin<br />
Kurdno rabin ji xewêyo, merdno rabin ji xewêyo<br />
Bandikim te Ruhayê lê, Diyarbekir pir deng daye<br />
Bitlîs û Muş, Hekarî, Wan hilgirtine barê giran<br />
Kurdno rabin ji xewêyo, merdno rabin ji xewêyo<br />
Ez Şivan im hêvîdarim, lo bi qîrîn û bi hewar im<br />
Ev bû bîst û sê salê min, dikim gazî û dinalim<br />
Dibe bîst û çar salê min, dikim gazî û dinalim<br />
Kurdno rabin ji xewêyo, merdno rabin ji xewê yo<br />
853-KURDÎSTANA Bİ DENGÎ ME<br />
Kurdistana bi dengî me<br />
Bax û bistan bi rengî me<br />
Ax zêrîn bi saxî me<br />
Miletê Kurd, miletê Kurd, miletê Kurd<br />
Reşik hat liqan hêja<br />
72
Bo azadî xwîn rija<br />
Maldaran j‟ber xwe revand<br />
Miletê Kurd, miletê Kurd, miletê Kurd<br />
Şal û şapik lîbasê min<br />
Nezanî ye kêmketiyê min<br />
Miletê Kurd, miletê Kurd, miletê Kurd<br />
Reşik hat liqan hêja<br />
Bo azadî xwîn rija<br />
Maldaran j‟ber xwe revand<br />
Miletê Kurd, miletê Kurd, miletê Kurd<br />
Gelî Kurda em şiyar bin<br />
Li Riya Azadî karbin<br />
Roja Welat bawerbin (Roja nû bawerbin)<br />
Miletê Kurd, miletê Kurd, miletê Kurd<br />
854-KURDÎSTANA KURDA<br />
Kurdistana xweş î, Kurdistan Kurdistan<br />
Ma kî te difroşî, Kurdistan Kurdistan<br />
Pir şêrîn û rind î, Kurdistan Kurdistan<br />
Tev bajar û gund î, Kurdistana Kurdan<br />
Eger wusa mest bibî, Kurdistan Kurdistan<br />
Hejar û bindest bî, Kurdistan Kurdistan<br />
Her tu hin hin bibî, Kurdistan Kurdistan<br />
Berdestê dijmin bî, Kurdistana Kurdan<br />
Divê tev bira bin, Kurdistan Kurdistan<br />
Weke mêra bin, Kurdistan Kurdistan<br />
Destê hevdu bigrin, Kurdistan Kurdistan<br />
Bi mêranî bimrin Kurdistana Kurdan<br />
Em aştîxwaz in, Kurdistan Kurdistan<br />
Bi şev û ro ranazin, Kurdistan Kurdistan<br />
Dijminê koledar Kurdistan Kurdistan<br />
Bijî her Kurdistan…<br />
Ev strana ji Hawarê hatine girtine<br />
73
855-KURMES<br />
Kurmes bişewite li ber gaze<br />
Xebera xirab ji me çi dixwaze<br />
Wez ji kuva terim narim<br />
Xebera kotî di pêşya min dibeze<br />
Were eman eman eman eman<br />
Wez helîyam dayê teva nemam<br />
856-KURO WERE<br />
Kuro were were were benda te me<br />
Kuro were were were hêvya te me<br />
Biskê min çar gulî ne<br />
Yek ji yekê şêrîn e<br />
Bayê ji bakûrê tê<br />
Bedew e û zêrîn e<br />
Roj xweş e li ser çîyan<br />
Bidin hev dest û milan<br />
Govend bigrin li her deran<br />
857-KUŞTİNA BEHÇETÊ DAWÛD<br />
74<br />
Ro vêket di gazê da warbû<br />
Derd û kulê me dihevda rabûn<br />
Şevaka payîzê sibe bû<br />
Derd û kulê me ne eyle bûn ne sar<br />
bûn<br />
Gotin û Muzîk: Dayika Edo<br />
Berhevkar: Semî Berbang<br />
Êvar e tarî li gundan<br />
Pale têne zeviyan<br />
Xwêdanê wan li eniyan<br />
Das û çakuç li ser milan<br />
Destê xwe destê min de<br />
Em herin Cizîra Botan<br />
Evîna Mem û Zîn e<br />
Biteqe Beko Ewan<br />
Gotin: Yilmaz Erşahîn-S.Karakaş<br />
Muzîk: Serhat Karakaş<br />
Kuştina Behçet Dawûd û Kilama ku li ser hatî gotine em ji devê Salihê Qûbînî<br />
guhdar bikin. Behşet Dawût dostekî min î hêja bû. Me gelek caran bi hev re<br />
hevalatî û dosatnî kirye. Mêrxas bû. Ne merivê ku ne bê kuştine bû. Gava ku<br />
hatê kuştine malbata wî ji min daxwaz kir ku ez li ser mirina wî kilamekê çê<br />
bikim. Wan ji serî de hetanî dawiyê qewimîna meselaya wî ji min re gotin, min<br />
jî rabû ji devê pîrek û keçên wî kilam çê kir. Di kilamê de Nisafê pîreka Behşet<br />
e, Naciyê û Hefizê jî keçê wî ne.<br />
Naciyê bi sê denga gazî dikir<br />
Dibê: Hafize lê xweyê Nisafê lê dayê<br />
Wezê reben im wezê rebena mêra me<br />
Lê wezê bi dêrana mêra me<br />
Ezê bi rebên Behçetê Dawûd<br />
Kuştiye di xew de me dayê
Naciyê dibê Hafizê lê xweyê<br />
Nisafê lê dayê rebenê serê min dêşî<br />
Çi qas dilê min di xemê de<br />
Kuştina Behçetê Dawûd axayê şekirî<br />
Lê kêmahiya her heft bavê Elikan<br />
Heyfa herkesî lê tê<br />
Ji xêra mala xweziyê Xwedê re<br />
Çaxê li Behçetê Dawûd li axayê şekirî<br />
Dibû pêsîrtengî<br />
Bila tê de derketa serê cotê kura<br />
Lê weka şerê mîrek û Çerkezan<br />
Ser xweş bikirana li odê de<br />
Lê bagî li ser cinazê bavêm<br />
Çend hebek bikuştana di ber heyfê de<br />
Na wile ji ber pismamên tê de derketa<br />
Serê Xelîlê Dawûd çi mîna ye mîna<br />
Gurê nav keriya ye<br />
Le mêran bikuşta şopa rast bikira<br />
Weka şopa ziya<br />
Le wezê bi reben im<br />
Wezê reben im<br />
Le wezê rebena mêra me<br />
Wezê bi dêrana mêra me<br />
Ezê bi rebên Behçetê Dawûd<br />
Kuştiye di xewê de me dayê<br />
Naciyê dib Hafizê lê xweyê<br />
Nisafê lê dayê rebenê sibê ye<br />
Serê min dêşî çi qas dengê bê tê<br />
Li seet li nehê şevê û pê de<br />
Li goya me xweş tê<br />
Dengê mîrata Belçiqa û Teqarifa<br />
Ji bireka bavê min rebenê ji rexê Zêwkê tê<br />
Kuştina Behçetê Dawûd axayê Elikan<br />
Le kêmahiya her heft babê Elika ye<br />
Lawo heyfa her kesî lê tê<br />
Kesekî xwedana xêra tunene<br />
Cewabekê bide Sêrtê<br />
Lê bêje Şefîq mala te xirab be<br />
Kuştine Behçetê Dawûd<br />
Axayê şekirî di xewê de<br />
Naciya dibê Hafizê lê xweyê Nisafê lê dayê<br />
75
Serê min diêşê çi qas dilê min di xemê de<br />
Serê dilê min bi kul e bi derd e<br />
Weka mîla seetê çi qas lê de<br />
Seet li nehê şevê û pê de<br />
Li goya min xweş tê<br />
Dengê mîrata Belçîqa Teqarifa<br />
Ji bireka mala bavê min rebenê<br />
Ji rexê Zêwikê ve diteqiya<br />
Ezê bi reben im rebena mêra me<br />
Ezê bi dêrana mêra me<br />
Ezê bi rebên Behçetê Dawûd<br />
Kuştiyê di xewê de me.<br />
Salihê Kevirbirî-jiyana Rewşen 42.<br />
858-KUŞTİNA SİLÊMANÊ MİSTÊ Û GÊNCOYÊ ÇETO<br />
Mala Fero diçin talanê gundê Qurê serpirê, ku nêzîkî Eskîfê ne, tînin. Li hemberî<br />
vê yekê jî Silêmanê Mistê, jê re “Gula Mala Dîbo” jî tê gotin, diçe talanê<br />
Xatmatîne. Dema ku Silêmanê Mistê tevî karwanan talanê tîne, ji ber rabûna ava<br />
Çemê Bişêriyê felat nabîne ku derbasî aliyê din ê avê bibe. Lawma jî, li gundê<br />
Dusadekê li hemberî gundê Qumaro, ku li aliyê çiyayê Kolik dikeve, dimîne û li<br />
wîr radizê. Di vê navberê de, bi şev nîvê şevê, heywanên ku Silêman wekî talan<br />
bi xwe re anîbû dadigerin ciyê xwe yê berê, ango dizivirin Xatma.<br />
Ev jî dibe sedama ku zilamên mala Faro (pencînarî) bên talana xwe bibin.<br />
Mirovên Silêmanê Mistê jî, ji eşîra Elikan, Mala Dîbo ne, tên hewarê û li wê<br />
derê, di navbera Pencînarî û Elikan şerekî dijwar derdikeve. Silêmanê Mistê li<br />
qada şer ji aliyê Ehmedê Îskanê mêrxasê Mala Faro û kurê birayê Bişarê Çeto<br />
bi xwe ve tê kuştin. Birayê Silêman Emê jî, bavê wan yek e, lê diyê wan cihê ye,<br />
heyfa Silêmanê birayê xwe distîne. Ango, Gêncoyê Çeto ye, dikuje. Li gorî<br />
saloxdayinan, candekên Silêmanê Mistê û Gêncoyê Çeto dikevin ser hev. Piştî<br />
vî şerî hevalbedên Mala Faro diçin cenazeyê Silêman hildidin û bi xwe re dibin<br />
Gundê Eynqesrê, ku qesr û qonaxa Bişarê û Cemîlê Çeto li wê ye.<br />
859-KUŞTİNA TEYRÊ SER MİLÊ QÎZ Û BÛKAN<br />
DENGBÊJ FERZÊ<br />
Dengbêje bi nav û deng Ferzê ango Ferzende, ji gundê kevira Melazgira Mûşê<br />
ye. Di dem û dewrana xwe de wekî “şahê dengbêjan” û teyrê ser milên qîz û<br />
bûkan, dihate naskirin. Li warê Serhedê yek ji dengbêjên herî mezin û bi kêf bû.<br />
Wekî tê zanîn ji ber ve di nava şîrên kurda de rikeberî, kîn û edawet hebûye.<br />
76
Dîsa li gor saloxdayinan, li ser rikeberiyekê wisa di dawetekê de dengbêj Ferzê<br />
ji hela Zekiyê Lawê Mîralî ve hatiye kuştin. Li gor hinek kesan jî ev yek ne rast<br />
e. Piştî kuştina Ferzê dengbêje navdar Reso ku mamosteyê Şakiro ye, li ser wî<br />
kilamek çê dike ku emê niha li jêr bidin. Di berî wî em em hinek berê xwe bidin<br />
roja qewimîna kuştine.<br />
Roja ku li gundê Kevir dawet û dîlan çêdibe, ji bo ku were dawetê çend kilaman<br />
bibêje,Mûma(dawetame) Ferzê jî dişînin. Wekî bi dehan gire girên dorhêlê, wan<br />
mûma Zekiyê lawê Mîralî jî şandiye, pismamê Fesîhê Mihê Mîrzê bi xwe ye.<br />
Rast e eşîrên kurd bê çek û silah naçin şahî û dîlanan. Şeşagir(beşataş) ên wan<br />
hebûne. Govend û dîlan xelas dibe, dora sîwar kirina bûkê ye. Dibêjin: “Bila<br />
Ferzê bê kilaman bibêje” saloxdidin ku di dawetê de 50 û 60 sîwarî hebûne. Bûk<br />
derdikeve, Ferzê kilaman dibêje. Di wê navberê de, sîwarî bi şeşagir û<br />
berdengiyên xwe guleyan davêjin. Zekiyê Lawê Mîralî gava ji demançaya bi<br />
navê “Malnihêr” gulê diavêje, diçe li Ferzê dikeve. Manihêr, şeşagirê wê demê<br />
bûne. Ferzê li ciyê şahiyê, ji ber guleya Zekiyê lawê Mîralî dimire.<br />
Xasê digo Nazê<br />
Nazê digo Bilnazê<br />
Bilnazê digo lê lê Gulnazê Gulnazê<br />
Korê ax......<br />
Korê de rabe ezê bi Melazgirê<br />
Bi gundê kevir biketama<br />
Wê bi zeviya ketim way way way<br />
Sibê min dêhna xwe dayê<br />
Du heb sîwar derketin derê Ferzan<br />
de şahê Dengbêjan<br />
Teyrê ser milê qîzan bûkan wî<br />
De bavê Mihemed Salih namekê<br />
didane destan<br />
Digo li gundê Kevir dawet e<br />
Kerem ke were kambaxa vê dawetê<br />
Way way way<br />
Min dît Ferzende bavê Mihemed<br />
Salihê şahê Dengbêja<br />
Li mal li Boa sîwar bû<br />
Dikete binya mala go sê cara<br />
Di bin da li kinî sîver ketî<br />
Xasê diçû pêşiyê digo bavo tu neçe<br />
77
kambax dawetê<br />
Digo lê lawo tu nizanî gotine<br />
bapîrê min e<br />
Co sefer ji bavê berê de ji mala<br />
bavê te tê way way way<br />
Birîndaro de deng nayê<br />
Birînxedero lo de deng nayê<br />
Birîna bavê Mihemed Salih giran e<br />
Dinale dinale dinale<br />
Çima bixew nayê way haî hahî<br />
Xasê digo Nazê<br />
Nazê digo Bilnazê<br />
Bilnazê digo lê lê Gulnazê xweyê<br />
Sibê ye bi Melazgirê bi gundê Kevir<br />
biketima<br />
Soran û son derbas kir<br />
Min dît bûk ji derê malê de hat<br />
Bavê Mihemed Salih<br />
Teyrê ser milê qîzan û bûkan bû<br />
Kilam digotê çerxa dawetê saz kir way way way<br />
Kula Xwedê tu yê bi kulê bikevî<br />
Mala Zekî Lawê Mîralî<br />
Min dît demançekî şeşagir Malnihêrî<br />
Daye li benda bavê Mihemed Salih şahê dengbêje<br />
Mîrata gula Malnihêrê<br />
Movika pişta xelas kir way way waw<br />
Dibê wezê bi gundê Kevir<br />
Bi Melazgira şewitî biketama bi dare<br />
Bavê Mihemed Salih ji ser pişta hespê da ketî erdê<br />
Gazî dike gelî sîwaran mala we xerab be<br />
Birîna min kur e herî xeder e<br />
Hey Melazgiryan mala bavê we xerab be<br />
Bidin şahê Dengbêjan<br />
Teyrê ser milê qîzan û bûkan<br />
Tasek ava sar e way way way<br />
Birîndara de deng nayê<br />
Birînxedero lo de deng nayê<br />
Birîna bavê Mihemed Salih giran e<br />
Dinale dinale dinale<br />
Çima bixew nayê way way way<br />
78
Hahî hahî........<br />
Xasê bi sê denga dike gazî<br />
Digo Nazê Nazê digo Bilnazê<br />
Bilnazê digo lê lê Gulnazê<br />
Sibê ye bi Melazgirê gundê Kevir biketama<br />
Bi hêlîna kewê way way way<br />
Birîna bavê Mihemed Salih şahê Dengbêjan giran e<br />
Dikim nakim nare fitle milê kewê<br />
Di kêleka min de dinale<br />
Nizanim çima serê min nagire balgê<br />
û qewê way way way<br />
Xasê bi sê denga dike gazî<br />
Digo Nazê Nazê digo Bilnazê<br />
Bilnazê digo lê lê Gulnazê<br />
Sibê ye bi Melazgirê gundê Kevir biketama<br />
Bi kereng e<br />
Li bejna bavê Mihemed Salih<br />
Şahê Dengbêjan mêze dikim<br />
Li şal û şapika ezê bala xwe bidim<br />
Têlikê Tûtikê silîvanî reng e<br />
Li bejna bavê Mihemed Salih mêze dikim<br />
Kul bikeve mala Lawê Zekiyê Mîralî<br />
Derbekê Malnihêrî li bedena vî xweşmêrî daye<br />
Îro sê roje ketiye axê<br />
Ez li der û dorê xwe dinêrim<br />
Hezdiyê malê gundê dor heft reng e<br />
way way way<br />
Birîndara de deng nayê<br />
Birînxedero lo de deng nayê<br />
Birîna bavê Mihemed Salih giran e<br />
Dinale dinale dinale<br />
Çima bixew nayê way way way<br />
Hahî hahî........<br />
Salihê Kevirbir Azadiya Welat<br />
79
L<br />
80
860-LAVİJ-1<br />
1<br />
Lo, ew çi deng e, çi heyde dan e<br />
Û çi guregur e li ezmna?<br />
Dengê nefir û zirna û borizana.<br />
Hin dibêjin qiyamet e,<br />
Hin dibêjin axirzeman e.<br />
2<br />
Lo ma dengê stiruh biqil nefer<br />
Ji ezmana hatiye?<br />
Erd û ezman hejihan,<br />
Deng kete guh miriyan û rih ketin bedena.<br />
Xunava qiyametê bi ser wan de bariye,<br />
Û hêşin bûne wek giyayê ko bihar<br />
Bi ser de hatiye. [1]<br />
3<br />
Lo, merovo, nezano ![2] berê xwe bide ezmna,<br />
çiqas hêşin e.<br />
Seyr bike li gerê di vê felekê<br />
Hemû stêrkê di rengîne[3] û sibhan bike<br />
Ji xwedane kereme re,<br />
Yê ko ew li hewa êxistin û danîne.<br />
Belê heyf û xebineta min tê<br />
Li hisnî cemalê di wan,<br />
Yê ku paşkê bikevin halê ku em pê keti ne.<br />
4<br />
Lo, wî [4] dibêjin axirzeman e,<br />
Û erd û ezman bi hev ketine[5]<br />
Û dolabê di felekê sist bûne,<br />
Stêrik hejihan,<br />
Û tidarîkê di xwe li ketine kirine.<br />
Heyf û xebînata min tê li heşînan,<br />
Li rihan û li gul çîçek pelên beybûn û sosinan.<br />
[6] Yên ko xemlên xwe avehtin,<br />
Wek masiyê li bejê hişik bûne mirine.<br />
5<br />
Lo, wextê barî teala li dinê peve<br />
Bînê defterê di xêr gunehên me bînê<br />
Û li ber alemê dinya yê,<br />
û milyaketan bixwînê way li min bêmefero !<br />
81
Weke [7] min bikşînin hizûrê ezê<br />
Çi civaba rihê xwe bidim?<br />
Lo tu mêran û Xwedê dihebînî.<br />
6<br />
Lo, dengekî bilind ji ezmnan de hatiye<br />
Go: bilezînin mizginiyê ji miriya ra bibin;<br />
Bila ji tirbê rabin û xemlên xwe wergerîn,<br />
wek kulîlkê di rengîn.<br />
Lê buhara qiyametê hatiye pê vê[8] herin<br />
Li milyaketê di xwe kirin qasîdê di we.<br />
7<br />
Lo, dengê xafil ji ezmna hatiye û heya me jê nîne<br />
Go: Mirîno ji tirbê rabin qiyameta heqelyeqîn e,<br />
Xwe jî ax û ritamê daweşînin,<br />
û xeml û balgihê qiyametê wergirin.<br />
Serê xwe hilnin, weke zîlka gihayê hêşîn.<br />
8<br />
Lo, dengê nefîr hat ji ezmanan<br />
Û ji heybeta felek hejihan û stêrk rijiyan.<br />
Yeqîn weqetê di wan e ku çiyayên bilind<br />
bihelînin û ber û behr bibin meydan,<br />
Û heşir û mehşir bên ku heft pêlî pêkî bikevin<br />
Yeqîn ku hakim nêta wî ku bikê diwan.<br />
9<br />
Lo, ma wek qiyamet bê û barî teala<br />
Hakim bê û Mikaîl gilihçî bê<br />
û Cebraîl şehde bê û Ezraîl dawaçî bê<br />
Û alem bê hizûrê,<br />
Wey li min gunehkaro !<br />
Bi wê saetê bêmefero !<br />
Gelo halê min wê çi be?<br />
10<br />
Lo, ez hawara xwe ji Xwedê re dişînim<br />
Ku dojeh xopan bê û bihedimê,<br />
Ku ez bi çavan nebînim.<br />
Lê ne bese derdê dinê û xema mirina<br />
ko ez her dibînim.<br />
Ji tirsa ji jana dojehê<br />
Ez dilê xwe pê dikewînim[9]<br />
11<br />
Lo, weylek li serê min bê,<br />
wekê min bi xezeb li hizûrê bikşîne<br />
Û li ber civatê bixwînê û min destedesta bikin<br />
82
Û bal dajohê ve bişînin......<br />
Xwezî ez ne bûya me, min ew seet ne dîtiya<br />
Ku min dahilînin zerzêmina dojehê.<br />
12<br />
Lo, stêrka sibê hilatiye,<br />
Û qewî dilezînê û destê xwe li ba dikê li hev dixê<br />
û dengê xwe hiltînê<br />
Go;<br />
Lo merova birev û tobe bike,<br />
Li miyaketê bi xezeb li pey we dikudin;<br />
Heçî tobe ne kir û xêr ji keda xwe ne kir<br />
wê îmanê jê bistînê<br />
14<br />
Lo, ma erd şehde ne<br />
Û ezman gilihçî ne, û barî teala hakim e,<br />
Û milyaketê di wî dawacî ne,<br />
Ma ez ê nekê,<br />
Me mefer bi kasî dî ve nîne.<br />
15<br />
Lo, pa ez çi bikim, sefil im,<br />
Sergirdan im, rûreş im, guneh karim,<br />
lo dikrê mirinê ne,<br />
Yê xêrê bê ku ez Xafil girtim,<br />
Û ne hişt ku ez tobe darim.<br />
16<br />
Lo, dilê min bi kerba qewî dina lê. Go;<br />
Nexwazê bi vê dinê û ne bi vî îşî,<br />
û bi vî halê ku mirin weke bazih<br />
li pey ordekê, li pey me dizûrê û dikalê.<br />
17<br />
Lo, dilê min qawî diêşê<br />
Û dinalê bi birîna,<br />
Hemû ji kerba hêstir ji çavan dibarin(11)<br />
weke peşkê dixwînê.<br />
Hemû ji xema mirinê û zêde ji ezabê<br />
Dojeha ko daîma tehlî ne,<br />
û girîn e.<br />
18<br />
Lo, xwezî ez teyrek bûyama ji<br />
Teyrên li ber bayî,<br />
Ku ez biçûyama keviya behra mezin<br />
Û min e xwe pê nihaya ku min<br />
83
Xwe ji derdê dinê û ji gunehan xelas bikira<br />
û zêde tirsa min ji mirina ko ez<br />
Jê xafil bim û li serê min bê<br />
19<br />
Lo, hilû rabê, de em tobe bikin.<br />
Malxerabno serê xwe hilînin<br />
Û ji xew rabin,<br />
lê dinê bi hev ketiye<br />
Û em rakişandin pey gunehan,<br />
şixla me xirab e.<br />
Xwezî me ew dinya ne dîtaya<br />
û Romahiya we ne binaya.<br />
Wê paşê eseh me bike ber dehwa<br />
û hesaba.<br />
20<br />
Lo, Malxerabo serê xwe hilîne<br />
Û ji xewê rabe,<br />
Lê dinya pev ketiye.<br />
Lo wî dibêjin axirzeman e.<br />
Heyama qiyametê hatiye,<br />
De em tobedar bin<br />
Û tedarîka axiretê bikin,<br />
Lê em ê di xafil hew te dî ko<br />
Mirinê bi tihna me girtiye.<br />
21<br />
Lê mirinê tu qewî bi lez bi ciwanî<br />
pey me dikudênî,<br />
Tu daîma sîwar î<br />
û li ser serê me pê ve tînî,<br />
Tu bi sebr emenata xwe ji me bistînê.<br />
22<br />
Lê, dinê te ne hişt em tidarîkê di mirine bikin<br />
Te em ser berdayî berdyaî sehrayê.<br />
Te got sefayê bikin bi dilê xwe,<br />
Lê mirin dûr e, û niha nayê.<br />
Te em xapandin û mirinê em<br />
xafil girtin.<br />
Tê ne hişt em têr sefayê bikin<br />
Li vê dinyayê.<br />
23<br />
Lê dinê, ewil tu nîşana me didî,<br />
rehetî sefa xweşîyan,<br />
Û paşê tu dilê me tijî diki ji jan<br />
84
Û derda tahliya.<br />
Û me tişt û malê di pir şemirand<br />
me dest ji ber rihê xwe kiriye.<br />
24<br />
Lê mirinê, tu pêşkarê me bûyî<br />
Zivistan û havîn û te mehbûbê<br />
Dila ji me stand,<br />
Xwedanê hespê rext û zînê.<br />
Lê dikir mirinê ne yê xêrê bê ko<br />
Ji dela xemlê di nadir ser pêçanê,<br />
Di nezik te serên me bestin bi kevnikê<br />
di heşîn.<br />
25<br />
Lê dinê te ne hişt em têr sefayê bikin,<br />
li vê dinyaya betal.<br />
Te axa ji me birin û te ji me re hiştin<br />
pîr û kor, kev û kal.<br />
Lê dikirê te serê me bestin bi kevnikê<br />
di reş û şalan.<br />
Lê pa em çi bikin me mical bi te nîne.,<br />
me tu spartî hikmê barî teala.<br />
26<br />
Lo malxerebno serê xwe hilînin;<br />
Li dinê em dêrîs kirin.<br />
Vê mirinê ji kom û civata,<br />
ji me ne hişt yek jî bi tenê,<br />
De em balgihê evdaliyê wergirin û tayih<br />
bibin li vê dinê.<br />
Lê heyf û xebîneta tê ku em bi wan<br />
keser û wan kulan em biçin bikevin gorinê.<br />
27<br />
Lê dinê te ez kirim evdalekî şeqî,<br />
Ji şîrê te ez berdame pey gunehan,<br />
ji çûkî heta pîrî.<br />
Lê mirin qonaxçî ye,<br />
Cihê min kir nav agirê dojehê,<br />
û ba û pizrûk zemherira.<br />
28<br />
Lê dinê te ez ji guneha bar kirim<br />
Û te destê min ji xeyreta birîne,<br />
85
Û ez dizanim ko paşî poşmanî ye,<br />
Û keser in û şîn e û girin e,<br />
Xwezî ez bi miriya re rane bûya ma<br />
Ku min dojeh ne dîtana.<br />
Lê min teqet bi ezabê wê ninê.<br />
29<br />
Çavê xwe veke, û ji xew rabe,<br />
Lê malxerabo, serê xwe hilîn<br />
li mirinê em dêris kirin<br />
Û em sefil hiştin.<br />
Ji dê û bava,<br />
Û felekê em tazî hiştin<br />
Li ber barana û li ber tava.<br />
30<br />
Lo oxura felekê ne ya xêrê bê<br />
Ku em ji tişt û malê di pir em<br />
Xizan kirin û em existin<br />
Ber wan mitalan û wan hesaban.<br />
Lo, berê xwe me din vê dinyayê,<br />
Lê xaîn e û bê ra ye û derewin e.<br />
Geh tahl û geh şêrîn e,<br />
Geh şahî ye, û geh şîn e.<br />
Geh ken û geh girîn e,<br />
Tehqîq tu dest girtiya min bûya yî<br />
Ku min tu bi yekî bidayî.<br />
Lê pa ez çi bikim tu mak min î,<br />
min mical bi te nîne.<br />
32<br />
Lê dinê tu xaîn î û bêra yî,<br />
Te ez bedam pey guneha,<br />
Serberdayî tehqîq wekî tu destgiriya<br />
Min bûyî ku min tu bi yekî pîr bidayî,<br />
Lê pa ez çi bikim, tu maka min î,<br />
Min mical bi te nîne û tu bi min dikarî.<br />
33<br />
Lê dinê xwazî ez ne bûyama<br />
Û min xêr û meqsete te ne dîta ya<br />
Û ku te ez berdame pey guneha<br />
Û te ez menîh kirim ji hiva qewlên Xwedê<br />
û weliyan.<br />
Tehqîq tu destgirtiya min bûya yî<br />
Ku min tu bi yekî pir bidayî,<br />
Lê pa ez çi bikim tu maka min î,<br />
86
Ûmin tu spartî Xwedê û mêrên welî.<br />
34<br />
Lo qulingo ! tu pir bilind dibî<br />
Û tu dinyayê dibînî çi mîna ye.<br />
Got; lo çi hewceye ku hûn pirsa dinê<br />
ji min bikin,<br />
Wê li darî çava ye.<br />
Îro şahî ye benda we şîn e.<br />
Wesfê wê ne hêja ye.<br />
Heke hewe ji min yaqîn e,<br />
Ku dojeh ew bi xwe ye.<br />
Xwezî em nebûyanî û me ne dîtaya.<br />
35<br />
Lo ev dina mîna ye,<br />
zivistana ku darê ter û hişk û merovê<br />
di çê û xirab yek awa ne.<br />
heyfa însanê ku darê di ter merovê<br />
Di çê wê xemlê xwe wergerin.<br />
Û fahm bike û qenc bizane,<br />
Darê di hişk merovê di xerab wê ji agirê<br />
Dojehê re bibin xwride û nan<br />
36<br />
Lo qulingo ! tu bi ser me de gazî diki<br />
dikûdenî.<br />
Got;<br />
Lo bihna dojehê ji vê dinê dibihim<br />
Û ez hawara xwe ji Xwedê re dişînim<br />
Ku laşê min tê nemînê.<br />
Xwezî bi wî merovê ko jê birevê<br />
û xêr û xêrata bike li pêşiya xwe bişînê.<br />
37<br />
Lo qulingo, sergerdano !<br />
Ku tu qewî hewar diki dilezînî.<br />
Got.<br />
lo Ku ez direvim, ko dengê guregura<br />
Agirê dojehê dibihim<br />
Û dilê xwe pê dikewînim,<br />
Ku ne xwezî bi cihê heremxwarê<br />
Ku keda xeyran bi zilmê dixwîn,<br />
Ku cihê di wan ezabekî dijwar e.<br />
Xwedê tu medî, kesî nebî ni.<br />
38<br />
Lo qulingo ez dibêjim tu bi cihê xwe<br />
87
Xaîn î her zivistan û pişta xwe didî<br />
Çiyan û berfan û bamişt û sîpana.<br />
Berê xwe didî deşt û beriya û sefayê<br />
Dikî her awana û dîsa ku bû germ û<br />
havîn,<br />
Xwe didî çiyayên bilind<br />
û honikay yan û zozana.<br />
39<br />
Got ;<br />
Lo ez ne xaîn im,<br />
Lê dînê xaîn e, û ez ji ber direvim<br />
Û dilezînim, nahêlê li derkê biqerim,<br />
Ku ez emrê xwe bi rehetî biqdînim.<br />
Ez her ser wan gazî dikim û gengê<br />
xwe hiltînim ku hûn jê birevin,<br />
ji dinyayê,<br />
Lê xaîn e ku ez xayinatiya wê dibînim.<br />
40<br />
Lo qulingo ! em nizanin,<br />
Tu bihayî an tu nivistî yî?<br />
Tu xwe bişidînî,<br />
û bi hewa xwe hilênî,<br />
Lê to qawî sist î.<br />
De em pirsa dojehê ji te bikin,<br />
Lê me dengê wê qenc bidim hewe,<br />
Belê jê birevin,<br />
Weke mêrên margastî.<br />
41<br />
Lo dojeh alîkî ji behrek agir e<br />
Û kufrit û zift û qir e,<br />
Bîhneka dijwar jê têt,<br />
Û reş û tarî û hawir e,<br />
Lê dikrê wê ne ê xêrê bê,<br />
Ku alîyek jê behrek serma ye.<br />
Û ba û pizrûk û zemherîr e.<br />
42<br />
Lê felek zalimê !<br />
Ew çi dûmat e ku te bi ser me da aniye,<br />
Ku jê dil xweşiyê te dilê me ji<br />
Xema û kesera dagirtiye.<br />
Weke ji me dihat em xêrata bikin<br />
te ne hiştiye,<br />
Û niha jî tişt û malê di pir te<br />
88
Xizan kirin û anîn parsekîyê.<br />
43<br />
Lo qulingo ! tu tu qewî bi hewa<br />
Dikevî çengên xwe dihejinî<br />
Û berê xwe didi ezmana<br />
Û tu erş û kursî dibînî,<br />
Da em pirsa bihuştê ji te bikin,<br />
Tu Xwedê mêran dihebînî,<br />
Ku em hê ciwan tu mizgînya<br />
Bihuştê ji me re bînî.<br />
44<br />
Lo wesfê bihuştê miqate ye,<br />
Bajarekî bê qeder mezin e,<br />
Û bilind e, û bêsûr e û jê difûrê<br />
û diherikê bihneka xweş û behrek nûr.<br />
Hin sipî yê û hin hêşin e, û hin kesk û sor e.<br />
Lo behra me tê nabê,<br />
Xwezî em nebûyana ku janeka mezin e,<br />
Û derdekî kûr e.<br />
45<br />
Lo dikrê bihuştê ê xêrê bê,<br />
Wesfa wê raserî me ye, tiştê ku ne çav dîtine<br />
Û ne guha bihîstine û bi ser firê dila<br />
ne ketiye.<br />
Lo heke hewe ji min yaqîn e.<br />
Mexelitin ku bihuşt dînê,<br />
Barî teala ew bi xwe ye.<br />
Lo bihûşt welatekî bê qeder fireh<br />
Wetanekî şêrîn ,<br />
Buhareka bêhed xweş e, her<br />
daîma hêşin e.<br />
46<br />
Da em dia ji barî teala re bikin<br />
Ku me jê mehrûm neke,<br />
Lê dilê min ji guneha şikestiyê<br />
U bi kul û birîn e.<br />
Lê dojeh miqabil e,<br />
Û me teqata ezabê wê nîne.<br />
47<br />
Lo pa min çi bikin,<br />
Ezman bilind e, erd qewîn e,<br />
Û em nizanin çi rayekê<br />
Bikin bi guneha û bi va kula<br />
89
Û bi va birîna.<br />
Û mirin hatiye û me mical bi rihê<br />
xwe nîne,<br />
Lê heke barî teala bi rehma xwe me<br />
eza nakê,<br />
Mical û mefer bi tu kesê dî nîne.<br />
48<br />
Lê merovo, berî mirinê rayekê<br />
bikê, û hilû rabê,<br />
li barî teala adil e,<br />
Ne rûmetî li ba wî heye û ne mehaba.<br />
Mîr û feqîr, xenî û xîzan li ba wî yek<br />
hesab e,<br />
Û her yek, fihlên wî dike mîzana<br />
Û cizayê wî didê -ye,<br />
Heke sefa û rahetî ye,<br />
Heke cefa ye û zab e.<br />
49<br />
Lo merovo hilû rabe,<br />
Dê em tobê bikin,lê talihane<br />
Dijwar li ber me hene,<br />
Û siv sê ne, li ber me veketî ne.<br />
Eseh em ê bi ser van kevin,<br />
Daîm li derê rê ne. Yek jê mirine,<br />
Yek hizûr e, êdî dojah e.<br />
Ku jan kul û derdê me jê ne,<br />
û bijan e.<br />
Lê pa em çi bikin ko qisas<br />
Û cizayê me ne, û<br />
Her sê hikmê Xwedê ne.<br />
50<br />
Lo qewlê kitaba em gêj kirin<br />
Û me guhdariya wan ne kiriye,<br />
Ku dibêjin wê qiyamet bê,<br />
Û wê mirî ji tirba rabin û bihuşt û dojahî.<br />
51<br />
Lo rabe em ji barî teala ra tobe bikin,<br />
û bixwînin fatiheya ko;<br />
yarab tu bi îz û celalê di xwe kî<br />
Ku heke em ne hêja ne bihuştê,<br />
Tu me nekî dojehê ,<br />
Girê hesretê besî me ye.<br />
90
52<br />
Lo ez wekî quling hawara xwe dikim<br />
Dinyayê û dengê xwe hiltînim,<br />
Weke kewê bestî li sehrayê<br />
û ez bi hezarî dixwînim<br />
Û her yek navê wî hiltînim<br />
Û ez ji hezarî yek pey dengê min nayê,<br />
Yên ku ez ji te re dixwînim qewlê di pîr in.<br />
Ti beha pe nayê.<br />
Lê pa ez çi bikim ji derdê dinê<br />
û kulê di axiretê, hedena min nayê.<br />
53<br />
Lo çi behreke bi xêr hatiye bi me re<br />
Û ez gerandim wan mêrgan û va guhara<br />
Û li ber çeman û min jê çinî,<br />
Baqek gul rihan û gulçîçek ji civata<br />
Nadir ra, û rehmet li dê û bavê ko qewl gotin<br />
û dê û bavê hazir û guhdar.<br />
°°°°°°°°°°°°°<br />
Her wekî tê te dîtin lavij gotereka dînî yê.Tê de çêlî axiret û dinya din dikin. Ew<br />
gotara ha îro jî di dêrên Filehên Torê de bi qeydekî Botanî tên gotin û strandine.<br />
Ji lavijê sê nivişt, bi xeta Siryanî keti bûn dest min. Min ew her sê dan ber hev û<br />
ferqa wan ber pelû di bin stûnan de nîşan kirin. Ew erq mîna ko xwendevanên<br />
me dê bibin ne tiştnen mihim û ne gelek in jî. Di hejmara Hawarê 26 an de ez ê<br />
bendeka<br />
xweser li ser lavijê binivsînim. Û bi çend awayan lê hûr bibim.<br />
861-LAVİJ-2<br />
Ezê li xana Gosehê fikirim, alîkî jê heriftî.<br />
Ezê li dora girê Niskîn fikirîm,<br />
Sosin û beybûn tê re bişkiftî.<br />
Xwazikê wî lawî;<br />
Du yar li gund hebin,<br />
yêk yar be, ya din dezgirtî be!<br />
Ezê li Herekolê fekirîm, ne mane kevî<br />
Dora kanî Ferşikê nêrim,<br />
Porjan lê bîne dar û devî.<br />
Ezê terka lawikê xwe nadim heta korkendîl bihele,<br />
Ji min û lawikê min re bibe gakêl zevî !<br />
91
Ezê li mêrgûmarê fekirîm mîrê hemî besta,<br />
Li Herekolê fikirîm keviyo li bîne<br />
mîna tilyê desta.<br />
Xwezika min behr li bejna bilind hebiya,<br />
Bila Xwedê emenata xwe ji min bixwasta !<br />
Ezê li Arnosê fikirîm mîrê hemî çiya,<br />
lehî jê derbîne,<br />
Diçin ser milkê Kaxpiya,<br />
Ezê bi çengilê keleş gewra xwe bigirim,<br />
Birevînim bibim nav malê Qoçbegiya.<br />
Ezê lo Axoylê fekirîm, çi çiyakî xezeb e !<br />
Ezê li Arnosê fekirim, qentera nêriya lê bîne celebe.<br />
Evînika xelkê dinya elamê hemî li ser dev û levan in.<br />
Ya min rebene Xwedê, tîna ji dil û kezebê !<br />
Tavikî baran dibarê, piçek berfê ser çeng tê diqerisî.<br />
Dema riya te li Cizîra Botan bikeve,<br />
Tu ji ber min ve kêyfa zerî esmera bipirsî.<br />
Goyino xirabo, çira dengê te li min naye?<br />
Tu sibê dixwînî li gumbeta Cûdî,<br />
Êvara xwe tavê jî berojî Şaravayê.<br />
Tu kirasê belgê mishefê wergerî,<br />
baweriya min li te naye !<br />
Ji Hawar<br />
Nêriyo te mala xwe xerabo,<br />
Tu li vî devî li vê dimaxê<br />
Sihrên Hincê xirab kirine,<br />
Berê xwe dane geliyê Şaxê<br />
Xalitê Mehmed Begê Mîrê Bihta, bi zêr û zîv in;<br />
Şeraba xwe berdane ber kemaxê.<br />
Ez tu çepera nehebînim;<br />
Ji xêna çepera stûnê,<br />
Raserî Dirba şikêr e.<br />
Mehmed Begê mîrê Bihta sîwar bûye;<br />
Birek xulam û xizmetkar,<br />
Wey Şeroyê serxansî,<br />
Resûlê finîkê we vê ra.<br />
92
Dibêjin emê Efîno bikûjî,<br />
Serê wî rêkî ji xanê xwê ra.<br />
Postê wî rêkî, ji mîrê Amediyê ra.<br />
Laşê wî rêkî, şiva qaziyê bajêr ra.<br />
Hemî ji ecêb û hikmetên dinê ra.<br />
Ezê tu çepera nabînim ji xêna çepera<br />
raserî Divînê.<br />
Xalitê Mehmed begê mîrê Bihta bi zêr<br />
û zîv in, xal û nîşan dikevin e.<br />
Mîrê min tifeka bavêjî Efîno,<br />
Kalik dikevê kembexa bizinê.<br />
Nêriyo te mala xwe xirabo !<br />
Nêriyê geliya Tav wî;<br />
Serê sitrihên te zirav in,<br />
Bine sitrihên te badayî<br />
Mîrê min tifek ji bizinê biguhêze bavêje<br />
Evdelê gulî berdayî.<br />
Xwezka min çi biguhta, bila te civab da.<br />
Qentera nêriya xwe ji kurikê Qaso berda<br />
Stûnên gelî li xwe bada.<br />
Nêçirvanên me kurin in,<br />
Lewma xwe ji têzê ra nav da<br />
Ez tu çepra nabîhnim ji xêna çepera<br />
Derkevot e,<br />
Şeşxana Mehemed begê mîrê Bihta<br />
Diteqihên ciht bi ciht e.<br />
Ezê xulamiya tu hakim û beglera nakim;<br />
Ji xêna Mehemed Begê mîrê Bihta<br />
Di lavija jêrî dajî behsa besa tirba Mehed Beg dikin.<br />
Ew lavija pişt mirina Mîr mehmûd gotin:<br />
Ew lavij ji Îsifê Melê ji Hecî aliyan gotiye;<br />
Qentera kul xema bi rê bîne;<br />
Serê şahiyê pê gihayê.<br />
Serê hewalê bilind oxlime bestine<br />
Keviya mezin pala xwe daye.<br />
Memhed beg şêxê nêçîrvana namînê<br />
Lewma ecêbên giran hatine ser dinyayê.<br />
Ez tu çepera nabînim:<br />
93
Ji xênî çepera Darkevot e.<br />
Berîkên şeşxane ji difikirin kit bi kit,cot bi cot e.<br />
Ji xenî Mihemed Begî hakimê Bihta<br />
Nêriyo ! te vê koke......<br />
Xeltên Mehmed Begî sirme ne,<br />
Ketine ser Zirhokê.<br />
Libika şeşxanê ji eniya Efîno û hejale<br />
Biguhêre, bide nêriya pişta bihokê.<br />
Mîro tifekek divê dev û binî berwecê<br />
Dest mezin ye Mehmud paşayî.<br />
Mi conîkî derman divê du aşiqê bi hev re lêdayî<br />
Ezê biçêm çepera Mehmed begî,<br />
Berdim Efîno û Hejale,<br />
Her du evdelên gulîberdayî..<br />
Sevikên çiriya dirêjin; mi xewik nayê.<br />
Bist bilind bîne, pêrû hatine qayê<br />
Birînê birîndara kul in,<br />
Med in ber sir û sermaye<br />
Şevikên çirya çi kurt in; çi dirêj in, min xewik natê<br />
Te bist bilind bîne pê rû hatine qubletê<br />
Birînên birîndara kul in,<br />
Med in ber sir û seqetê.<br />
Ezê serikî bilind fekirime; li me bine gurî,<br />
Qentra kul û xema li ser dilikê kul da di ewirî.<br />
Piştî Mehmed begî ez êdî xizmeta tu mîr û hakima nakim.<br />
Ezê bikim xizeta wî padişahî,<br />
Yê mîr û şeh mezul kirî<br />
Ezê li dinyayê qewrîk fekirim,<br />
Çiqa li mi demayî<br />
Efîno, Hejalê babên kara ne.<br />
Çepre Mehmed Begî,<br />
Şêxê nêçîrvana li xwe badayî<br />
Heger hûn tirba Mehemed Begî şêxê<br />
Nêçîrvana nas nekin.<br />
Herin medresa serê meydanê li kêla wî binêrin<br />
Tîrkevan şeşxanê li kêla wî kêşayî.<br />
Ezê li dinya gewrik fekirim,<br />
Dinya çiqa li min tal e.<br />
Dengê şeşxana li çepera Mehemed Begî<br />
Şêxê nêçîrvana nale nal e<br />
Hegr hûn tirba Mehmed begî şêxê<br />
Nêçîrvan nas nekin:<br />
Herin medrasa serê meydanê; li kêla wî binêrin.<br />
94
Libika şeşxanê daniye ser eniya hejalê.<br />
Nêriyo ! Tu û semaxê,<br />
Devçera Efîno û Hejale kursiya awel e<br />
Avdana wî hatibû ser kaniya şêxê.<br />
Mi heyf xebinet e,<br />
Mehemed Beg hakimê, Bihta,<br />
Bimrê pişta xwe bide kendala ax ê.<br />
Îro nêçîrvanê mala bavê min derketiye bi tenê.<br />
Xwe kêşaye çepera korê, raserî latên vê divanê.<br />
Nêrî ba dikir bizinê; rabê em biçin govendê.<br />
862-LAVİJÊN MÎR MİHEMÊ<br />
Ew lavija ji devê Hecî Remezanê Kerî hatiye girtine:<br />
Dilê min evdela Xwedê li ber kemînê<br />
Devçêra nêrîbelê min zozanê jorî bi<br />
Av vexwarinê li ser kaniya Şkijînê.<br />
Ji yeqîna dilê min ew e,<br />
Mihemed Beg şêxê nêçirvana nemînê.<br />
Ji lewmanî Efîno ma bi Ferasînê.<br />
Qeyntarê kul û xema bi rê ketin;<br />
Şahî bi ro va gihayê.<br />
Ez dinêrim hewalê bilind;<br />
Berfîka sipî pala xwe daye.<br />
Ji yeqîna dilê min ew e,<br />
Mihemed begê şêxê nêçîrvana nemînê.<br />
Ji lewmanî elamet radibin diya yê.<br />
Dinya yê xerabê, ji tu kesî re nemayê.<br />
Min îro ji hesabdara pirsî bû, çi çûne çi mane?<br />
Çiriya ewil xelas bûne;<br />
Ya pêşî sê şev û sê ro jê namîne<br />
Ji yeqîna dilê min ew e,<br />
Mihemed Beg şêxê nêçîrvana nemîne.<br />
Ji lewanî ser hewalê bilind<br />
govenda nêriyan e.<br />
Ez pîr bûm dilê dil xerab qet pîr nabe<br />
Nêriyo, Xerabo,<br />
95
Te li vê rê dine li vê dimaxê.<br />
Devçêra nêrîbelê min zozanê jorî bi.<br />
Av vexwarina wî li ser kaniya vê şaxê.<br />
Ji yeqîna dilê min ew Mihemed Beg şêxê nêçîrvana nemîne.<br />
Ji lewmanî Efino li serê zozanê jorî<br />
Pişta xwe da kendala axê.<br />
Hawerek li geliya qewimî bû,<br />
Ezê nizanim çi hewar e.<br />
Dengê tifegekê li Mehmed Begî xweş tê.<br />
Ez nizanim, şeşxane, ne berwe, ne helqedar e?<br />
Yeqîna dilê min ew e, Efîno kuştin;<br />
Hejalê bavê gîska bi çar dera birîndar e.<br />
Ez e li serê bilind difekirim.<br />
Hemî li min bîne sewgurû.<br />
Qeyntera kul û xema hatî bin;<br />
Li ser dilikî kul di êwiri.<br />
Ez rebene Xwedê xizmeta tu mîr<br />
û tu padişahê mezin nakim.<br />
Ji xêr ye Şahik xûnkar mazûl kirî.<br />
Ew lavij jî Hecî Cindiyê Erihî gotiye<br />
863-LAWİK-1<br />
Bihar e, xweş bihar e<br />
Gundê bavê min hindik e,<br />
Hezar û heftsed mal e<br />
Darê di ber de gulîxwar e,<br />
Duwanzde pismam e,<br />
Ji bilî dê û bav ê<br />
Ciyê min guhrine bê nişan e;<br />
şeva nîvê şevê were ber deriyê mala bavê min;<br />
Derî venebû mêrdîvanê deyne were xwar e.<br />
Gulê min guhar e,<br />
Pozê min bi xizm e,<br />
Destê min bi bazin e,<br />
Lingê min bi xixal e,<br />
Bixweşê ser sîng û berê min<br />
Wek marê tiyar e;<br />
Heya milê sibê here serê minarê,<br />
96
Bav û birê min pê bihesin ,<br />
Wê bên çi halê, çi hewalê.<br />
Şev yeke diz hezar e<br />
Êvarê xweş êvar e<br />
Pezê bavê te geran e;<br />
Kişiyê Serhedê, beleka berfê,<br />
Ji zozanê jorî, ava sar e.<br />
Kuro tu ter û ciwan î,<br />
Li canê xwe meke;<br />
Roja qiyametê rojeka giran e<br />
Min kêngê bêxî,<br />
Memikê xwe kiriye bey û bazarê<br />
Dil min qapson e<br />
Xem û xeyalê min li dinyayê belav bûye;<br />
Semed çavê reş,<br />
Bejna zirav li dinyayê mehkûm<br />
Û ferman li ne.<br />
Keça mîrê aliya,<br />
Şarek ji te re bistînim bi Sed û sê Osmanliya.<br />
Şara serê te qetiya,<br />
Zerar li canê min e;<br />
Çima ewqa kul û ewqa derd li gundiya<br />
Dilê min ji bajarê Mêrdînê,<br />
Ji zozana Hesenkêfê heta Şerefedînê<br />
Eger bawerya te nîne, bawer nakî,<br />
Çek û çolê xwe girêde;<br />
Were şeva nîvê şevê,<br />
Min bi çavê serê xwe bibîne.<br />
....<br />
863 A Qewlê afirandina dinyayê<br />
1. Yarebî dinya hebû tarî<br />
Tê da tunebûn mişik û marî<br />
Te zindî kir taze halî<br />
Çû nema gul jê barî<br />
Ya Rebî tu hostayê kerîmî<br />
97
Te vekir rê û derba tarî<br />
Tu hostayê her tiştî<br />
Bihuşt çêkir renge bî<br />
2. Erd û ezman tunebûn<br />
Dinya fireh bê bin bû<br />
Însan û heywan jî tunebûn<br />
Te xak saz kir<br />
3. Di behran de tenê hebû dur<br />
Ne dimeşiya,ne dipeşiya<br />
Te xweşruh anî ber<br />
Nûra xakê peyda kir<br />
4. Goşt û ruh hatine ber<br />
Nûra çavan lê hate der<br />
Dest û pê kire leş<br />
Lê şêrîn kir got û bêj<br />
5. Xwedawendê me hostayê rehmanî<br />
Rê û dergeyê dinyayê vekir<br />
Her tişt ji me re deranî<br />
Bû buheşt erd û avanî<br />
6. Xwedawendê me tiştî dinas e<br />
Dura kasê jêre kir esas e<br />
Jê peyda kir mêrê xas e<br />
Got:”Eve heq nebes e”<br />
7. Dur ji heybeta Êzdan hincinî<br />
Taqet nekir hilgirî<br />
Ji rengê însan xemilî<br />
Sor û sipî lê hêwirî<br />
8. Êzdanê me bi rehmanî<br />
Hisin û cemal ji me re anî<br />
Destûr da qelemê qudretê<br />
Em avêtin nav sira muhbetê<br />
9. Hêvên havête behrê,behir pê meyanî<br />
Dûmanek jê derxwenî<br />
Çardeh tebeqên erd û ezman pê nijinî<br />
Êzdanê me dur deranî<br />
98
10. Muhbet avête nav e<br />
Jê peyda kir du çav e<br />
Jê herikî pir av e<br />
Av ji durrê herikî<br />
Bû rê û bê derî<br />
11. Êzdanê me ser behrê gerî<br />
Êzdanê me gemî çêkir<br />
12. Însan,heywan,teyir û tû<br />
Cot bi cot li sefînê siwar kir<br />
13. Xwedawendê me sefîne ser e<br />
Serekî digere çar kinar e<br />
Sefîne qul bû, av kete ser e<br />
Marî dûvê xwe dana ber e<br />
14. Xwedawendê me gemî ajot<br />
Ji kinar ço ber kinar e<br />
Ajote Lalişe got.”heq war e”<br />
Siltan Êzî xweşrêber e<br />
Lalişkurkî beşer e<br />
Niha êzdî jê xeber e<br />
15.Ya Rebî bang dikim şêxê mezin<br />
Çavkanî av jê dizên<br />
16. Ya Rebî te dinya çêkir, dinya bixêr<br />
Însan têda dijîn bi têr<br />
şevên reş,şevên tarî<br />
Cî nema gul jê barî<br />
17. Xwedawendê me kerîm û rehman<br />
Kire rikin erd û ezman<br />
Da berme ruh û ziman<br />
18. Xwedawendê me rebil semed<br />
Afirandin heft milyaket<br />
Cuda kir dojeh û buheşt<br />
19. Xwedawendê me erd çêkir,ezman guhastin<br />
Micalê erdê birastin,<br />
Nobeta qeza guhastin<br />
99
Li guneh baran bû ruhistin<br />
20. Çiqas xwedawendê me dinya kir sefer e<br />
Sixir dikir dar û ber e<br />
Pê nijinî riknê mexiber e<br />
Lalişjor de anî xwar e<br />
Lalişbû xweşcî û war e<br />
Li erdê şîn bû nebat e<br />
Pê zeyinî,zendî kinyat e<br />
21. Xwedawendê me rehmanî<br />
Çar qisim ji me re danî<br />
Pê dilovan Adem nijinî<br />
22. Xwedawendê me rehmanî<br />
Çar qisim li rûyê dinê danî<br />
Yek ave,yek nûre<br />
Yek axe,yek jî Agire<br />
23. Xwedawendê me bi rehm e<br />
Diyar kir şaz û qidum e<br />
Hêvênê Adem hevsûr zor tixûm e<br />
Hevsûr geriya,hat hindave<br />
24. Qalibê Adem mabû bê gav e<br />
Go:”Ruho çima naçî nav e”<br />
25. Xwedawendê me qudret e<br />
Zeyandî çiqas xuliyaqet e<br />
Jêra çêkir doje û cinet e<br />
26. Xwedawendê me erd çêkir,ezman guhastin<br />
Mecalê erdê birastin,nebeta qeza rastin<br />
Ji însan qencîtî xwestin<br />
Laliş ji ezman dihat e<br />
Li Erdê şîn dibû nebat e<br />
Pê cêyiran çiqas qinyat e<br />
27. Xwedawendê me înê kir esas e<br />
şemiyê biriye kiras e<br />
Çarşemê kir xilase<br />
28. Heft sed sal paşhevsûr hat dira nikase<br />
100
Heft sed salî berî Adem jimar e<br />
Erdê xiyare negirtî şiyar e<br />
Heta Lalişa nûrîn di nav de hinar e<br />
Û bang da ruh hedirî<br />
Hat û ço buhirî<br />
Nûra muhbetê hingivte serî<br />
Hat û di qalibê Adem de hêwirî<br />
29. Xwedawendê me rehmanî<br />
Kasa sirê ji Adem re anî<br />
Av ji kasê vexwar,vejiya<br />
Cîda mest bû hejiya<br />
Goşt jê xuwest wê ruhê<br />
Xîret kete nav serî<br />
Xwîn li canê wî gerî<br />
30. Adem Xwar ji wê kasê<br />
Sira kasê xweş lê tê<br />
Kerameta kasê gehişte buheştê<br />
Milyaketan bi milê wî girt û avêtin buheştê<br />
31. Adem ji kasê vedixwar e<br />
Kerameta kasê pê ve diyar e<br />
Xak pê nijinî,bû hişiyar e<br />
Got:”Ev erd çî xweşe”<br />
Giyayê şîn sergeşe<br />
Roj roja mêrê keleşe<br />
32. Xwedawendê me rehmanî<br />
Ji me re keremek anî<br />
Dem û dezgehê başdanî<br />
33. Hey Ademo rûdinê<br />
Her dem bike îmanê<br />
Xwedawendî em xilas kirin ji tofanê<br />
34. Gelî mirîdan bikin karî<br />
Xêra qudretê ji jor barî<br />
Xwe dûr bikin ji neyarî<br />
35. Kerameta xwedawendê me hate xwarê<br />
Erd û ezman didinn xêrê<br />
Hûn jî bibin xwedanê xêrê<br />
Qet ji bîr neken vê xeberê “ (Çavkanî 1: Rûpel 15-21)<br />
Kemal Tolon<br />
101
864-LAWİK-2<br />
Ji Mûşê wê de zozan e<br />
Pêçî û tiliyê xelkê delal<br />
Mûm in û şibhî şemedan e<br />
Ez terka çavê reş û<br />
Bejna zirav nadim<br />
Heya qaz û quling vegerin<br />
Deynin ser mêrganê.<br />
Çem û qamê bayê ava Mûradê<br />
Kerr û lal e, deng jê nayê<br />
Li dinya yê dostê mirov rind be<br />
Mirov rakeve çar sala di<br />
Hepisxana Diyarbekirê.<br />
Eger felek dost e,<br />
Xwedê rast bê tişt pê nayê<br />
Xwezî mala me cîranê mala we biwa<br />
Sibê heta êvarê çavê min<br />
Li qamet û li bejna te biwa.<br />
Çiya bilind e, bi ser me de weyle weyl kir<br />
Qaz û qulingê deşta Mûşê<br />
Serê xwe hilanî berê xwe berjer kir<br />
Rind dîtiya te a ewilî<br />
Li ser xortaniya min zêde kir.<br />
Ez bimirim tirba min bikolê ji mala û wê de<br />
Dibê şibak û pencera bihîlî tê de<br />
Herçî roja înê were<br />
Ser mêzelê sêwiyê Ebdelê Xwedê de<br />
Barê mazî kevnar nabî<br />
Berefa Serhed lê barî<br />
Nêçira min û kewa gozel li ser nabê<br />
Wetenê mîrat şêrîn e, dest jê nabê<br />
Ez terka çavê reş û bejna zirav nadim<br />
Heya sifan û ticar rabê<br />
Tasa xezala min zivîn e<br />
Tasek av ji kaniya mala bîne<br />
102
Dixwim naxwim tîniya dilê min naşkê<br />
Roja qiyametê ber mêzîna<br />
Xêr û guneha dawecî ne.<br />
Ha de narî, narî, narî, narî, narî,<br />
Narî, narî, narî, narî, narî, narî<br />
Peyayo Qurban mêrga Silyê ceto wê bi hez e<br />
Delal qurban Siloyê Çeto bi wê bi hez e<br />
De gidî peyakî di rê de tê çiqasî xar û lez e<br />
Çûxê lê, çewkenê mil li gewaz e<br />
Olo peya yo ! qurban ez li te dinêrim<br />
Ez zanim tu ji konê mala bavê min î<br />
De ez ê erfî bêjim, tu xebereke bi femîn î<br />
Destê rastê çavê bêsmêrt xînî.<br />
Kosa misiriyê şîn ji kalên bikşînî !<br />
Destê çepê kete martêliyê bişîdîne<br />
Nav li Xwedê pêşiya danzde sîwara êlê bigirî<br />
Ve sibê teştê re bûkê ji sîwara bistînî<br />
De lo lo peya yo...<br />
Serê qîza pê dora serê te geryayo<br />
Lo lo peya yo qurban !<br />
Ez mêrga Siloyê Çeto dinêrim<br />
Ji kula dilê min re dar û stirî<br />
Peyak tê de hat û bihûrî<br />
De serê min qurbana serê peyê be<br />
Ezê li pê dinêrim peyakî mede kirî<br />
Kuro ez bi qurbana te me<br />
Ez dizanim tu ji konê mala bavê min î<br />
Destê rastê ceba pantol xîne<br />
Kosa misiriyê şîn ji kalên bikşîne<br />
Destê çepê tê ke merteliyê bişidîne<br />
Pêşiya danzde sîwara bigire<br />
Bûka tez ji sîrê bistîne<br />
Bê sibê zû bive hevala bûka rû bi xelî<br />
Nura Cewerî.<br />
103
865-LAWÊ MİN, ZİBERÊ MİN<br />
Ez bi newala ser kaniya diketim,<br />
Bi devî ye xwe ji kaşan berdan newalan<br />
Bejna bavê Ferat û Xebat,<br />
Bejneka bi şal,<br />
Hatin devê deriya,<br />
Derê mala Şapê hûndir kurmancî ye<br />
Bavê Ferat û Şengal pişt vekirî dest vala<br />
Li ser kum û kolosê Serhedî ye<br />
Heger darê mevdoliyê di dest da ba<br />
Ez bi nawala ser kaniya diketim<br />
Welle dijmin têrê ne dikir<br />
Bi sê dan, mêrg û kanî ye, bi hezaran...<br />
Leşkerên Romê reş girt ser piranî,<br />
Bi giranî girtin birîn li Tuxaya<br />
Şewitî danîn<br />
Bavê Ferat û Welat birin li Tuxaye danîn,<br />
Dar û bazar li ber danîn<br />
Keremarekî<br />
Darê dijmin qebûl nekir<br />
Dest hilanî<br />
Bi sê ciya birindar kirin lê,<br />
Li xwe danîn<br />
Polis û cenderman ew li hev<br />
hilanîn<br />
Ji heyama berê de,<br />
Dibêjin ku;<br />
Wê çaxê got;<br />
Ax mala çar û pênc,<br />
Piraniya mêran danî<br />
Peyayên malbata, peyayên çiya<br />
Got welleh ez nakim<br />
Li ber nexweşxana bajarê Mêrdînê<br />
Ez wan gotin û galgalên we qebûl nakim,<br />
Ew nexweşekî pir bêhal e<br />
Ez qelem li ser kaxizê<br />
Danaynin, îmzê nakim<br />
Sibê zûda ji min xatir xwast<br />
Heger ez goştê canê xwe<br />
Perçe perçe bikim<br />
104
Got; ax bi mi re bi qet û qeta kim<br />
Çû derdê dîtna hevalan e<br />
Heger fermana hikumatê<br />
Li serê xwe rakim<br />
Ez a şerê serê çol û çiya<br />
Şêrê serê teht û latan<br />
Min go lawo;<br />
Ez te teslima Romê reş nakim<br />
Ma te, tembiya kulfeta giran û hûr li kê kiriye<br />
Bankir got kurdo;<br />
Em ji te re hatine<br />
Got;<br />
Dayê min digot tu bi aqil î<br />
Got; de were were<br />
Tirko were firsende<br />
Kuflet hûr ne ji welatê min çêtir e<br />
Îro ji te re min ne tiving û xençere<br />
Dapira min him kilamen xwe digotin him ji dilorand.<br />
Lê welleh ew birayê min î<br />
Delal ku li ser taht û latan in<br />
Heyfa min nemîne ji we re<br />
Ew birayên min ku li serê digerin<br />
We heyfa min hilînin bi dest xwe re<br />
Heyfa min ne Çavûş û neferin<br />
Wexta ez ji Tuxayê hatime,<br />
Ez roj bi roj dihêjmêrim<br />
Ez dizanim,<br />
Ez ê herim carî heval û peyan<br />
Lê ez nizanim,<br />
Ezê kul û keserên xwe<br />
Bihelînim ji ke re?<br />
Ezê bihelînim ji birayê xwe î biçûk re<br />
Ji M. Latif ku li serê çiya<br />
Û nawalê Kurdistanê weke şêr e.<br />
Dayik dîsa digirî û hal tê da namine,<br />
Qirarê deh deqiqa bihne xwe digir<br />
«Dîsa dest bi lorikên xwe li ser lavê xwe dike distirê.»<br />
Şerek derketiyê li çiyayê Omeriya<br />
Megrî daê, ew qeder e<br />
Li sêncê rezan li siqaqan<br />
Derdê welat bi min re keder e<br />
105
Leşkerên Romê reş bi piranî dor bela ya<br />
Kedera ala kesk, sor û zer e<br />
Apê Ferat û Xebat ji êvara Xwedê de,<br />
Li min helal bike şîrê ber e<br />
Bi leşkerên Romê reş re ketiye sintakê<br />
Te bigot ez Latif dîn im<br />
Dengê qir û navtêdana betal neke<br />
Ez gurê dev bixwîn im<br />
Fişegê wî hindikin<br />
Ez şerê zozanan yê pirç şîn im<br />
Çarsed neferî nakin<br />
Ez roja dehan bi ser serê ciwanê<br />
Giyano ez ketim bextê we û<br />
Kurdan digerînim<br />
Xwedêo hûnê derb û beran<br />
Pê bigihînin<br />
Lo ku fişek bê<br />
Peyayên mala bavê min zarona naşîne<br />
Neman, tirsa min ew e ku<br />
Nizanin derb û barên xwe biqedînin<br />
Şêrê zozana xwe feda bike<br />
Derb û beran zû xerc dikin diteqînin<br />
Parçê teyara bi ser serê xwe da tînin,<br />
Lawo te nav di xwe bida te bigota,<br />
bankirin Kurdo teslim be!<br />
Ez şerkarê şerim<br />
Gotin em nakin,<br />
Em ferxê Guhderz û<br />
Kekê Ziber im<br />
Selhedînê Eyûbinê,<br />
Me hev dîtiye<br />
Me bi hevra qerara daniye<br />
Megrî dayika delal<br />
Ez gora reş dibînim,<br />
Derdê welat<br />
Ne tê hadim û ne tê debar<br />
Em rojê dehan bi ser xortên Kurdan digerînin,<br />
Ji derdê welat min keftê xwe xwar.<br />
Em yekî xwe bi dehan dihesibînin<br />
Ez hem şer hem jî ejderha me<br />
Em xwîna Qazî Mihemed ahd kirine<br />
106
Melikê Cebar,<br />
Şîrê beran li min bike helal<br />
Ez di jiyana xwe de destê xwe hilnedim<br />
Ne bêm Teres Romê reş<br />
Ez teslimi<br />
Ez bi çiye Omeriya diketim bi sênca reza li zinara<br />
Xweş tê dengê kurê bava Fêris û<br />
Pehlevanan û ejderhan<br />
Xweş tê dengê Keleşkofa,<br />
Mevdoliya hevir dor e<br />
Apê Ferat û Serhat Mêrekî nestelê bû,<br />
Tu cara berê xwe neguherî<br />
Ji ber tifingên wan ne yara<br />
.<br />
Avaşîn - 2<br />
866-LAWİKÊ BATMANÎ<br />
Delîl yadê, delîl yadê, delîl yadê…<br />
Paşak rabû bi giranî,<br />
Eskerê xwe ji koca Diyarbekir xopan bi der anî,<br />
Li Batmana şewitî qurê danî<br />
Elîyê Mihemed firar bû,<br />
Çitika reş der anî<br />
Batman şewitî wa bi sur e.<br />
Eskerê Smaîl paşa girt boluk û tabûr e<br />
Mincan xatûn ban dikir Smaîl paşa<br />
Ez ketim bextê te û Xwedê ye<br />
Te destê Eliyê Mihemed lawikê<br />
Batmanê, çi awa ji ber hilme hilanî?<br />
Dilê min here, sed carî bi min her e,<br />
Batman xopan wa bi gêr e.<br />
Mincan xatûn ban dikir, Smaîl paşa,<br />
Ez ketim bextê te û Xwedê ye.<br />
Eger tu dixwazî ezê bidim te elbek zêr e<br />
Delîl halê! lawikê Batmanê<br />
Batman şewitî bi rê ye.<br />
107
Mincan xatûn ban dikir, Smaîl paşê<br />
Ez ketim bextê te Xwedê de<br />
Te dest li Eliyê Mihemed, lawikê<br />
Batmanê bi mista me de.<br />
Eger tu dixazî ezê bidim te du elb zêr e.<br />
Smaîl paşa ban dikir li Minca yê,<br />
Lê Xatûnê, lê hirmetê!<br />
Bejna te sêwl sêwleka stûna qudretê<br />
Xelkê bibêjin Smaîl paşa derketiy,<br />
Sermûşîrê dewletê<br />
We bibêjin Smaîl paşa,<br />
Ji Mincan xatûn dixwe wî bertîl û rişwetê.<br />
Batman şewitî bişewite<br />
Wa bi mêrg û kanî.<br />
Kula Helebê di mala Smaîl paşa,<br />
Mûşîrê dewletê kev e<br />
Te çi awa destê Eliyê Mihemed<br />
Lawikê Batmanê ji ber hilma me de<br />
hilanî?<br />
Delîl halê lawikê Batmanî<br />
Batman bişewite wa bi rê ye<br />
Eskerê Smaîl paşa hêdî hêdî pê de tê ye<br />
Bira Xwedê kuleka li baxê mala<br />
Smaîl paşa mûşîrê dewletê kev e.<br />
Ez rabûm ji xewa nîvê şevê ye<br />
Mi dî lingê Eliyê Mihemed lawikê<br />
Batmanê qeyd kirî li mîrata (qntiyê ye)<br />
Berê wî dan koca Diyarbekirê ye.<br />
Dilê min ebdelê Xwedê dilêkî dê ye<br />
Mincan xatûn berê xwe daye Birca Belek,<br />
Da kiriye gûliyê sorê sosînê<br />
Da ber meqesê firengî ye<br />
Bedlek çekeke zabita li xwe kiriye<br />
Olaqek ji xwe re tewlê vekiriye<br />
Didayê pê Eliyê Mihemed,<br />
Da ser riya Diyarbekirê, li zindanê ye.<br />
108
Dilê min ebdelê Xwedê dil dibê ye.<br />
Mincan xatûn xerib keti bû qonaxa<br />
Xwedê li xanê ye, û sibê ye ro hilatiyê<br />
Mincan xatûn meşiya sera dewletê ye<br />
Mincan xatûn ban dikir, gelî efendiya bînbaşiya,<br />
Ez ketim bextê we û Xwedê ye<br />
Xortekî temtêla min de bû<br />
Li nav eskerê Smaîl paşa bû.<br />
Ez nizanim rakirin berê wî dane kêder ye?<br />
Efendiyê Bînbaşî ban kir,<br />
Xortê delal dilê min ebdelê<br />
Xwedê dil dibê ye.<br />
Ew xortê tu dibê di temtêla te da bû<br />
Li nav eskerê Smaîl paşa bû.<br />
Du esîr rakirin berê wî dan îskela li ber behrê ye.<br />
Mincan xatûnê por, poşman berê xwe da xanê ye<br />
Olaqê xwe vekir, da pey Eliyê<br />
Mihemed, Smaîl paşa, ket riya<br />
îskela li ber behrê ye.<br />
Qonexek hilanî, yek danî li çolê ye<br />
Belê şevê di nîvê şevê ye<br />
Mincan xatûn xerib ketî bû,<br />
Qonaxa Xwedê ye.<br />
Û sibê ye ro hilatî ye<br />
Mincan xatûn meşiya sera dewletê ye<br />
Delîl halê lawikê Batmanê min bi tenê ye<br />
Delîl halê lawikê Batmanê,<br />
Ban kir go, gelî efendiya Bînbaşîya<br />
Ez ketim bextê we û Xwedê ye<br />
Xortekî temtêla min da bû,<br />
Li nav eskerê Smaîl paşa bû.<br />
Ji ecebê dinyeyê re nizam rakirine<br />
Berê wî dan kêderê ye?<br />
Efendiya binbaşî ban kir xortê delal,<br />
Xortê ku di temtêla te da bû,<br />
Li nav eskerê Smaîl paşa bû.<br />
Esîr rakirin berê wan dan Stenbolê ye<br />
Mincan xatûn por poşman berê xwe de mîrata xanê ye<br />
Olaqê xwe vekir joi mîrata xanê,<br />
109
Da pêy Eliyê Mihemed smaîl paşa,<br />
Daketê riya Stenbolê ye<br />
Qonexek hilanî yek danî li çolê ye<br />
Şevek nîvê şevê ye<br />
Mincan xatûn xerib keti bû,<br />
Qonaxa Xwedê li mîrata xanê ye.<br />
867-LAWİKÊ DELA<br />
Heyla delal heyla delal heyla delal lawikê delal<br />
Ezê bi Şirnaxa xopan diketim<br />
Were dayê rebenê qala girî<br />
Wayla gawirê gawir babê<br />
Minê den û bala xwe daye<br />
Minê digot biniya Şirnaxa rengîn<br />
Du zerî esmer rûniştin<br />
Belê ji kula dilê min û te re<br />
Qelin û nextê xwe dibirîn<br />
Heyla delal heyla delal heyla delal lawikê delal<br />
Belê vûrû min xanî kir ser xaniya<br />
Heyla gawirê gawirbabê<br />
Ezê derketim ser hewaleyî banê bilind<br />
Jor de min ê mêze kir li dawetê<br />
Belê gewra min î kofî sipiya<br />
Heke ezê rojê sê caran<br />
Çavê xwe vî heramê dêrisê gunda<br />
Digerînim nagerînim<br />
Ezê bejn û bala bilind û zira nabînim<br />
Wek berfa bala serê çiyayê Cûdî<br />
Tava temûz û tebaxê li dide<br />
Noqte noqte, belê ciger û meleka dilê min heliya<br />
Heyla delal heyla delal heyla delal lawikê delal<br />
Bejin zirava gula dilê gundê me ye<br />
Were Xwedê hezar carî ava bivê<br />
Qedera pêncsed malî tê de heye<br />
Wele wextê rije çavê min<br />
Ji wê bejn û bala te nekevê<br />
Wele heçku teva mala xwe<br />
Barkirî kavle<br />
Wele sebra minê xirabe ye<br />
110
Heyla delal heyla delal heyla delal bejn zirav<br />
Ezê bi Şirnaxa şewitî ketim<br />
Werê lê gewrê çi xweş war e<br />
Were ji kula dilê min û te re<br />
Bir re deşt e lê serê çiya ye<br />
Wextê rojê çavê min<br />
Li wê bejn û bala te nekeve<br />
Heçku ava Çemê Botan li min çikayaye<br />
Heyla delal heyla delal heyla delal lawikê delal<br />
Sibeyê tavê dêrîsê gundê we zerîqand<br />
de vê zalim qîza zalima<br />
Çawa rûnişt her ber kulek û pencere eynikan<br />
Were dayê rebenê xwe xemiland<br />
Hey gawirê, Xwedê mala babê te xira bike<br />
De çiqa mêrê xwe bi dilê xwe kir<br />
Wele te ceger û dilê melaka<br />
Dilê min heliyand<br />
Heyla delal heyla delal heyla delal lawikê delal<br />
Wele berfê lêkir berfa bêra<br />
Hey bê mirada Xwedê<br />
Minê digot bayekî jor de lêda<br />
Belê ji kula dilê min û te re kiriye sebra<br />
Wele ezê rabim vê sibê<br />
Qulf û mifta ser sîng û beriva bedena<br />
Xwe evdela Xwedê venakim<br />
Ezê bihêlim ji delalê dilê xwe re<br />
Belê heta bêyo ji rêka dêra<br />
868-LAWİKÊ METÎNÎ-1<br />
Lê lê dayikê heyrane !<br />
De rabe roja şemiyê<br />
Serê min bişo û xemla min li min ke<br />
Bisk û temeriya li enîya min çêke<br />
Hey lê lê lê lê, hey lê lê lê lê, hey lê lê lê lê<br />
Hey lê hey delalê !<br />
Dayikê ez gorî !<br />
De rabê bişîne pê lawikê Metînî<br />
Delalê malê û bêje heger min dixwaze<br />
Bila ma bê min baxwaze<br />
111
Heger min direvine,<br />
Bila ma bê min birevîne<br />
Lê heger min ne revîne sibê ye min bi rêkin<br />
Hey lê lê lê lê lê, hey lê lê lê lê, hey delalê !<br />
Dayikê heyran feleka me xaîne,<br />
gidî me dixapîne<br />
ji me ra na yên domê hey domê<br />
Lê lê dayikê heyranê !<br />
Rewşa min ne tu rewş e<br />
Kanîkên me şêxan û pîran li wî hevberî<br />
Hey lê lê lê lê, hey lê lê lê lê, hey lê lê lê<br />
Hey lê hey delalê !<br />
Dayîke ez gorî !<br />
Bila di nîvê şevê da<br />
Lawikê Metînî bê nav xal û xetê min gerdenê<br />
Bila devê xwe bêxîne nav sîng berê min<br />
Heya devê wî bigehjin binê, qulpê gahrê min<br />
Hey lê lê lê lê, hey lê lê lê, hey lê lê lê lê<br />
Dayikê heyran ! Feleka me xaîne,<br />
Gidî me dixapîne ji me ra na yar û dost.<br />
Mamostayê Mûzîka Kurdî:<br />
869-LAWİKÊ METÎNÎ-2<br />
Lê lê Dayîkê Heyranê Ezê bi te kim<br />
Tuyê bi xwedê kî<br />
Tuyê rabe serê min bişo xemla min li min ke kezîyê min bi hune<br />
Îro tuyê cihabekê bi şîne pey lawikê metînî delalê malê<br />
Bira were min bi xaze yan jî bi revîne<br />
Heger nayê min na xaze na revîne xwezgînîkê min runiştine<br />
Qelenê min birîne wê sibê min bi rêkin hey lê lê lê lê..lê<br />
Hey lê lê lê lê..........lê hey lê lê........<br />
Lo Bavo feleka me xayêne ye vireke derewîne<br />
Min û Lawikê Zerdeştî di xapîne nayê domê Hey lê....hey lê lê...<br />
Lê lê Dayîkê heyranê, kanîkê şêxan û Mîra<br />
Li Çîyayê Şengalê meqbula Şêxa î bi rêzin<br />
Min dî Qîzê gundê me ji mal derketin ser bi şarin<br />
Bukê gundê me bi fîstanê dirêjin<br />
Îro Tuyê cihabekê bişîne pey lawikê Metînî delalê malê<br />
bira were min bi xaze yan jî bi revîne<br />
Heger nayê min na xaze na revîne xwezgînîkê min runiştine<br />
112
Qelenê min birîne wê sibê min bi guhêzin hey lê lê lê lê..lê<br />
Hey lê lê lê lê..........lê hey lê lê........<br />
Lo Bavo feleka me xayêne ye vireke derewîne<br />
Min û Lawikê Zerdeştî di xapîne nayê domê Hey lê....hey lê lê...<br />
Lê lê Dayîkê heyranê, kanîkê şêxan û Mîra<br />
Li Çîyayê Şengalê Meqbula Şêxa li wî hemberî<br />
Min dî Qîzê gundê me ji mal derketin çav bi kilin<br />
Bukê gundê me bi fîstanê heyderî<br />
Îro tuyê cihabekê bişîne pey lawikê Metînî delalê malê<br />
bira were min bi xaze yan jî bi revîne<br />
Heger nayê Min na xaze na revîne<br />
Bira îşev nîvê şevê were ramîse taximê Sing û berê min keçikê<br />
Bira devê xwe têke binê guhara boxaza qirikê hey lê lê lê...lê lê<br />
Hey lê lê lê lê..........lê hey lê lê........<br />
Lo Bavo feleka me xayêne ye vireke derewîne<br />
Min û Lawikê Zerdeştî di xapîne nayê domê Hey lê....hey lê lê...<br />
870-LAWİKO-1<br />
eman eman lawiko<br />
tu mérxas u egido<br />
xwina te pir şérine<br />
jiyan ji te girtine<br />
çûm berika barané<br />
fuat egidémin kané<br />
li stenbolé şehid ket<br />
871-LAWİKO-2<br />
Lawiko kele kela germa vê havînê<br />
De lawikê min nexweşe nexweşê li nav nivînê<br />
Eza rebenê dikim cîkê lawikê daynim<br />
Li eywanê saneşînê<br />
Cotê reşguliyê xwe ji lawikê xwe re<br />
Têxim baw û baweşînê heyanî sibê<br />
Li ber serê lawikê xwe rûnêm<br />
Ezê bêjim gelî mêr û zilama<br />
Hûnê ji kêleka lawikê min rabin<br />
We çima win/hûn nizanin lawikê min<br />
113<br />
dilé me agir pé ket<br />
evin ji te ra jin e<br />
şoreş ji gel re tine<br />
di réya azadiyé de<br />
baré mezin hiltîne<br />
gotin u muzik: Siléman-Mervan-<br />
Candas
Lawikê min nexweşe, bedhale tirsim ezê lawikê<br />
Xwe nebînim ezê bimirim bi vê kulê, bi vê kederê, vê birînê<br />
Way way bi vê birînê de were<br />
Ax de were de were de were keser û meraqa mi lawiko<br />
Ezê ketime toz û xubara germa vê bêderê<br />
Lawikê min nexweşê, bedhale, ez nizanim birîna wî li kêderê?<br />
Ezê cîkê lawikê xwe daynim li eywanê li ber pencerê<br />
Lawiko derba te li min daye bîna tîra vê xençerê<br />
Ezê bêjim gelî mêr û zelama hûnê ji kêleka lawikê min rabin,<br />
lawikê min nexweşê, pir bedhale<br />
Ezê cotê memikê xwe bidim desta, bila lawikê min pêşabe, bîna wî pêderê,<br />
tirsim lawikê min bimire, ez nebînim, ezê bimirim bi wî kulê, bi wî êşê bi wî<br />
keserê de were…<br />
Tekst û Muzîk: Gelêrî (Her çar perçên Kurdistanê)<br />
872-LAWKO DÎNO KEÇÊ DÎNÊ<br />
Lawko dîno şevkê were mala bavê<br />
min bi dizîka<br />
Derî veke bi tilîka<br />
Wextê ku bav û birê min gote;<br />
Çi bûyê çi çiriya?<br />
Ezê bêjim kûzê bû hat mirîşka.<br />
Keçê dînê te çav reşê ji kaniya kila<br />
Delal dînê te por sorê li nav mila<br />
Delalê, îsal heft salê min e li dû te me<br />
Min dil berdayê ji huba dila.<br />
Lawko dîno mêrga gundê me bi kereng e<br />
Gihayê dorê tevde reng bi rengê<br />
Ez ewqas li hêviya te bûm<br />
Tu nehatî bû dereng e.<br />
Keçê dînê ez nexweşim pir bêhal im<br />
Delal dînê roj bi rojê bêhaltir im<br />
Wexta ez ê çav li sebra dilê xwe<br />
dikevim<br />
Ji kihêlê binê beriya bazartir im.<br />
Lawko şevek were mala bavê min<br />
bi mêvanî<br />
114
Ezê ji te re serjêkim vî berxî<br />
vî beranî<br />
Wextê bav û birê min gotê;<br />
Qîza min kanê berxa wî beranî?<br />
Ez ê bêjim bavo,<br />
Kûçik bavê şivan xaîn bû ji çolê<br />
ne anî<br />
Keçê dînê çiyayê me bilind e,<br />
bi kakil û kuncî<br />
Mala bavê min xirabê,<br />
Jê difiryan cotek kewê di narincî<br />
Xweziya min bi wî evdî wî însanî<br />
gerya bû li dinê,<br />
Bi nefsa canê xwe zevicî.<br />
Lawko dîno şevek were malê bavê<br />
min limêje<br />
Ezê şezde ji te re daynim<br />
Destê xwe bilind ke bang Xwedê ke<br />
bêje,<br />
Lo lo yarbî tu min bi zaveyê<br />
malê kî<br />
Keçê dînê ez nexweş im li nava ciya<br />
Dihat ser min qeflê qîza û jinê biya<br />
Min ê nedî,<br />
li ser serê min bûye teqe teqê van meqes û dux teşî ye.<br />
Ez ê çi bikim çogê min tune bûn<br />
rabim piya<br />
Lê belê devê min ê keti bû cotê<br />
zer- memika,<br />
Hinarên herdu rûya<br />
Ez nizanim ne ji kêfa bû,<br />
ne ji eşqa bû, ne ji eyba bû.<br />
Heba diranê di devê min de<br />
nema giş weşiya.<br />
Lawko dîno ez li banî,<br />
tu li wî banî<br />
Delalo dîno di nav me da diherikî<br />
çem û kanî<br />
Lawko dîno min bîhst te ji<br />
xwe re yek anî<br />
Heger ji nefsa min canê,<br />
min tolê,<br />
115
min sêwî evdela Xwedê çêtir be<br />
Xweş helal be li wî canî<br />
Na, wele eger ji nefsa canê mi tolê,<br />
min sêvî evdela Xwedê xirabtir be<br />
Bi reya Xwedê tu ê xêrê nebînî bi ciwanî.<br />
Mehmut Lewendî roja nû 46/ 1996<br />
873-LEGEL XEM BÛME HEWDEM<br />
Legel xem bûme hawdem, dem be dem her şîne kirdarim<br />
neka bawer nekeyt, tuxwa bibîne reng û ruxsarim<br />
jiyanim wek nemane, bezm û şayîm şîwenî germe<br />
be dîmen aqil û jîrim, belam dêwane reftarim<br />
be corê derdî durît karî kirde benbenî cestem<br />
hemîşe mat û xemgîn û zelîl û dîl û bîmarim<br />
nexwazella le katêka le batî mujdeyî weslit<br />
welamekî fîraqit daye dest cestey birîndarim<br />
deba îtir tehemul kem nebunî nurî du çawit<br />
le rêgey şax û daxî dirk û dalî weslî dildarim<br />
Honrawey : Bêwey-Awazî: Burhan Muftî<br />
874-LERZAN<br />
Lerzan Lerzan ho Lerzan e<br />
Şahiye û helper çi Kurdane<br />
Her çend yarem lêmbêzare<br />
Bê eşkî çarim naçarim<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî.Herêm: Rojhilat<br />
116<br />
Bû balakey bûm aware<br />
Lem sare ta ku ew sare<br />
Kurbanî bim ey bay şevê<br />
Xem bey li çavêm nakevê
875-LEŞKERİN TÊKOŞER İN<br />
Leşker in têkoşer in<br />
Rêncber in cengawer in<br />
Bo kela zordariyê<br />
Êriş û venagerin<br />
De êrişkin neyaran<br />
Hemî pîs û kedxwaran<br />
Gotin û Muzîk: Saîd Gabarî<br />
Şirove: Koma Dengê Azadî<br />
876-LEYLA-1<br />
Çawî ciwanî Leyla<br />
Bo te mirdim Leyla<br />
Xan û man î Leyla<br />
Cawî ciwana Leyla<br />
Leyla Leyla Leyla<br />
İm şev şev zivistanê<br />
Befir llke kolan e<br />
Yarim zor ciwan e<br />
Xan û man î Leyla<br />
Leyla Leyla Leyla hey hey<br />
877-LEYLA-2<br />
Ez hatime mala we<br />
Ji boy dîtina bejna te<br />
Çend gotênê min hene<br />
Tînim bigînime te<br />
Min pirsî ew çi kese<br />
Arîye zerdeştiye<br />
Esle xwe ji Kurdistane<br />
Delalê şengalî ye<br />
Gotin û Muzîk: Koma Zerdeşt<br />
117<br />
Em xweş kin şûn û waran<br />
Em bi bîr û bawer in<br />
Dîsgotin<br />
Dest bavêjin vî barî<br />
Qîz û xort alîkarî<br />
Em ava kin vî warî<br />
Em niştimanperwer in<br />
Dîsgotin<br />
İm şev şeva biharê<br />
Çawî ciwan xumar e<br />
Yarim zor nezdar e<br />
Çawî ciwana Leyla<br />
Xan û man î Leyla<br />
Leyla Leyla Leyla hey hey<br />
Leylam leb o bankim<br />
Kil ali çawan kim<br />
Ji derdê min re bi dermankim<br />
Çawî ciwana Leyla<br />
Xan û man î Leyla<br />
Bîna xweş te je yarê<br />
Mîna gula biharê<br />
Ji çiya ye şengalê<br />
Ji te bîna cinetê<br />
Yarê te ev bîn ji kuranî<br />
Ji warê şera anî<br />
Ji lalişa Nuranî<br />
Cihê mala Şîxadî<br />
(Cihê zerdeşte kalî)<br />
Welat le bîra min anî
878-LEYLA LEYLA WERE VİR<br />
Ez nakim nakim Terka Te nakim<br />
Ez nakim nakim Leyla Terka Te nakim<br />
Derîyê evîna li ser Te venakim<br />
Û Leyla Leyla Tu were vir maqey dilê Te kevir<br />
Eman Leyla Tu were vir maqey dilê Te kevir<br />
Welleh min zora Te bir<br />
Çi li vir û çi li wir Ez hatim lêvê wek şekir<br />
Ez mame mame Leyla Ez mame<br />
Tu nuh gihayî ji bona Te mame<br />
Tu nuh gihayî Leyla ji bona Te mame<br />
Ew sê biskê Te weke Gulane<br />
Û Leyla Leyla Tu were vir maqey dilê Te kevir<br />
Eman Leyla Tu were vir maqey dilê Te kevir<br />
Welleh min zora Te bir<br />
Çi li vir û çi li wir Ez hatim lêvê wek şekir<br />
Tu zanî zanî bi derdê min zanî<br />
Tu zanî Leyla Tu zanî bi derdê min zanî<br />
Şevekê wer ba min Leyla bi mêhvanî<br />
Wan awirê çava Te li ser min danî<br />
Û Leyla Leyla Tu were vir maqey dilê Te kevir<br />
Eman Leyla Tu were vir maqey dilê Te kevir<br />
Welleh min zora Te bir<br />
Çi li vir û çi li wir Ez hatim lêvê wek şekir<br />
879-LEYLANÊ<br />
Leylanê Bihare çiçekê bihare<br />
Tav derketîye de Tu were<br />
Bihare rengîne Gul jî vebune<br />
Leylanê were halê min tunîne<br />
Ax de Leyla Leyla...emrê minî...<br />
Tu şeva li bê teyisî şewqa Te da dilê min<br />
Boy wê şewqê Ez helîyam were Leyla mala min<br />
Leylanê sor gulê sosinê bihare<br />
Dilê min ji kerba zare zare<br />
De Tu were Leylanê lezke Min nehêle li virê bi tenê<br />
Vê Biharê bi bê tenê dil şikestî situ xwarê<br />
118
Ax de Leyla Leyla...emrê minî...<br />
Ava zelal di xul xule weke dilê Te nabe<br />
Kember zîvê Gula Dinyê du qetê Te tunîne<br />
Leylanê neçe nazdarê neçe de tu were<br />
Neçe neçe...de tu were<br />
Neçe Leyla were Leyla neçe Leyla ti<br />
bextê te me<br />
Dinya ronî bêyî te ji min re herambe<br />
Ax de Leyla Leyla...emrê minî...<br />
Gera Golê min Kon danî Ez xeyîdîm ji kerbê<br />
Te Gulê bedew qur vebune dîsa ketim bextê te<br />
880-LEYLO LEYLO ZİRAVÊ<br />
Leylo Leylo ziravê<br />
Zirava Elîparê<br />
Leylo Leylo ziravê<br />
Ax keçê zalimbavê<br />
Ew zirava wek derzî<br />
Leylo leylo ziravê<br />
Li devê deriyê me dibezî<br />
Ax keçê zalimbavê<br />
881-LEYLO<br />
Çi dare ji dara Hewrêyo leylo leyla min<br />
Hosta bînin ji Stewrêyo tew tew mala min<br />
Çêkin textê vê yarêyo leylo leyla min<br />
Çi dare ji dara Hinarê leylo leyla min<br />
Hosta bînin ji Hekarê tew tew mala min<br />
Çêbikin textê vê yarê leylo leyla min<br />
Çi dare ji dara Bihokê leylo leyla min<br />
Hosta bînin ji Dihokê tew tew mala min<br />
Çêbikin textê vê bûkê leylo leyla min<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî (Mêrdîn)<br />
Çavkanî: Husênê Tewfê<br />
119<br />
Ew zirava wek teşî<br />
Leylo leylo ziravê<br />
Li devê deriyê me dimeşî<br />
Ax keçê zalimbavê<br />
Zirav qiza Keşê ye<br />
Leylo leylo ziravê<br />
Rind e qiza kese ye<br />
Ax keçê zalimbavê
882-LÊ BEJNÊ<br />
Feqihê me çû lê feqitiyê lê bejnê lê<br />
lê bejnê lê û bejn û bal<br />
Feqihê me çûn lê feqitiyê lê çav û lê<br />
Çav û birhê lê reş qelem<br />
883-LÊBLÊ<br />
Lêblê Gulê, lêblê Gulê, lêblê Gulê<br />
Lêblê Gulê, lêblê Gulê, Wax lê Gulê<br />
Sorgulam, nazikam, xweşikam tev da Gul<br />
Lêblê Gulê, lêblê Gulê, lêblê Gulê<br />
Lêblê Gulê, lêblê Gulê, Wax lê Gulê<br />
Nazikam, dilberam, xweşikam tev da Gûl<br />
Ez(im) gulim, gulim gulim, lê Gulê tev da Gul<br />
Ez(im) gulim gula spî me, sorgulam tev da Gul<br />
Hemayloka bi reşî(rêşî) me, lê Gulê tev da Gul<br />
Eşqa lawikê kêfçî me, lê Gulê, lê Gulê, ax lê Gulê<br />
Nazikam, dilberam, xweşikam dîlberim tev da Gûl<br />
Ezedîn Temo kovara Enstituya Paris<br />
884-LÊ Bİ GOVENDÊ<br />
Lê bi govendê, lê bi govendê<br />
Lê bi govendê xweş lewendê<br />
Min heyrana gulê zendê<br />
w‟ ez ji kerba te hatime bendê<br />
Lê bi govendê sorgulî<br />
Xweş govenda bi sorgulî<br />
Kesk û sor û zer da xemilî<br />
Sergovengêr da milmilî<br />
Bingovengêr da milmilî<br />
Lê bi govendê, lê bi govendê<br />
lê bi govendê xweş lewendê.<br />
Îro li gundê me dawet e<br />
Sebrê warê me dawet e<br />
120<br />
Melê nekir lê qewîtiyê<br />
Ji te re lê bînim reş kofiyê<br />
Çi careke ji gund û wê de<br />
Birek feqe lê ketinê tê de<br />
Feqiyê minê lê ji hemûwa zêde<br />
Govend geriya xet bi xet e<br />
Dîlan girtin xet bi xet e<br />
Bin govendî qîz û met e<br />
Lê bi govendê, lê bi govendê<br />
Lê bi govendê xweş lewendê.<br />
Lê bi govendê devê sûkê<br />
Xweş lewenda devê sûkê<br />
Def û zirne li ber şimûkê<br />
Dîlan geriya ber şîmûkê<br />
Ew daweta zava û bûkê<br />
Ew pîroz be li zava û bûkê<br />
Lê bi govendê, lê bi govendê<br />
Lê bi govendê xweş lewendê
885-LÊ BO LÊ<br />
Lê bo lê lê lê, bo lê lê lê bo lê<br />
Lê bo lê lê lê, bo sefil bûkê<br />
Xaniyê axê biçûke lê lê bo lê<br />
Stûna navay hêlûgê sefil bûkê<br />
886-LÊ DAYÊ<br />
Lê dayê sibe ye ji kula<br />
Dilê min û te re<br />
Hoy hoy bayê sar tê<br />
Sibe ye ji kula dilê<br />
Min û te re bayê sar tê<br />
Minê berê xwe dabû<br />
Ku terma babê Emê<br />
Ji Şamê tê<br />
Girê dabû ji şirîtê<br />
Hey la li min por kurê<br />
887-LÊ DOTMAMÊ<br />
Lê domamê naz im naz im<br />
Xelk xulamê naz im naz im<br />
Em hatin te dixwazin<br />
Bi cotek guhar û ferek bazin<br />
Ser nîşana te dixwazin.<br />
Lê domamê îro îro<br />
Dîk bangdane dîkê nîvro<br />
Ro li me bû sed û sîh ro.<br />
Lê domamê naz im naz im<br />
Xelk xulamê naz im naz im<br />
121<br />
Jê derket cotek bûkê lê lê bo lê<br />
Derdê min ewa biçûke sefil bûkê<br />
Lê bo lê lê lê, bo lê lê lê bo lê<br />
Lê bo lê lê lê, bo sefil bûkê<br />
Jê derket cotek qîzê lê lê bo lê<br />
Derdem ewa mezine sefil bûkê.<br />
Ber bi mal tê<br />
Çawana termê babê Emê<br />
Girê dabûn darşirîtê<br />
Hey la li min por kurê<br />
Ber bi mal tê<br />
Termê wî xweş mêrî<br />
Danîn li eywanê<br />
Minê destê xwe birî<br />
Bedena wî gerandi bû<br />
Xwîna sar tê.<br />
Em hatin te dixwazin<br />
Bi cotek guhar ferek bazin<br />
Ser nîşana te dixwazin.<br />
Lê domamê îşev îşev<br />
Xelk xulamê îşev îşev<br />
Dîk bandane dîkê nîvê şev<br />
Şev li me bû sed û sîh şev.<br />
Lê domamê naz im naz im<br />
Xelk xulamê naz im naz im<br />
Em hatin te dixwazin<br />
Bi cotek guhar ferek bazin<br />
Ser nîşana te dixwazin.
888-LÊ GİDİYÊ<br />
Lê gidiyê, lê gidiyê lê gidiyê can,<br />
Lê gidiyê, lê gidiyê, lê k´awê can<br />
Gardan şûşê t´or mircan<br />
Lê gidiyê, lê gidiyê lê gidiyê can,<br />
889- LÊLÊ BEJNÊ<br />
Rastî dostê xirab hatim<br />
Lêlê Bejnê lêlê Bejnê<br />
Rastî dostê xirab hatim<br />
Dev û diran şekirê Şamê<br />
Bilind firîyam nizim ketim<br />
Lêlê Bejnê lêlê Bejnê<br />
Bilind firîyam nizim ketim<br />
Dev û diran şekirê Şamê<br />
Gotin: Gelêrî<br />
Musik: M.Atli (Koma Dengê Azadi)<br />
890-LÊ LÊ DAYE<br />
Le Le daye çima ew derd û kule vé dinyaye<br />
Hemi buye para me ye<br />
Em bûne koçer bûne raben bela bûne<br />
Li dinyaye<br />
Ev dile min dişevtiye daye helya e hale min<br />
Ji ber name ye<br />
Le le daye ew felake xain bi dijmine me r e<br />
Bûye yar<br />
Dest dana hev xira kirin li me<br />
Ev çih û war<br />
Şewtandin gund me le daye nehiştin<br />
Li me mal u her dever<br />
Avaz: Geleri Herem -Melete Gotin DİYAR<br />
122<br />
Gardan şûşê t´or mirca<br />
Lê gidiyê, lê gidiyê, lê k´awê can<br />
Gidiya mine qîzîne<br />
Lê gidiyê, lê gidiyê lê gidiyê can,<br />
Gidiya mine qîzîne<br />
Lê gidiyê, lê gidiyê, lê k´awê can.<br />
Emrêm pir bû te nîvî kir<br />
Lêlê Bejnê lêlê Bejnê<br />
Emrêm pir bû te nîvî kir<br />
Dev û diran şekirê Şamê<br />
Porêm reş bû te spî kir<br />
Lêlê Bejnê lêlê Bejnê<br />
Porêm reş bû te spî kir<br />
Dev û diran şekirê Şamê
891-LÊ NAZÊ-1<br />
Hey Diyarbekir baxçê ye lê,<br />
Lê Nazê, lê Nazê<br />
Gul û giya pêvê yelê,<br />
Lê Nazê, lê Nazê<br />
Ramûsanek bide min<br />
Deyne min li bavê te ye lê,<br />
Lê Nazê, lê Nazê<br />
Hey Diyarbekir rûbar e lê,<br />
Lê Nazê, lê Nazê<br />
Gul û giya bin dar e lê,<br />
Lê Nazê, lê Nazê<br />
Ramûsanek bide min<br />
892-LÊ NEZANÊ-2<br />
Lêwik digotî;<br />
Lê, lê keçikê, keçika li ber avê;<br />
Çiqas bejneka zirav; lê bayê xerbî tê,<br />
Bejna serê silav diki li kokê ramîsanê,<br />
Te qîzê ilaîqî vê bejnê;<br />
De hey wey lê, lê te nazanê...<br />
Keçikê digotî;<br />
Lo lo lawiko,<br />
Kerwaniya kerwan başî,<br />
Law rê ye, rê ye,<br />
Bi min rê ye,<br />
Îro tu kerwan tê re der û tê ye;<br />
Ezê çiqa bala xwe didimê, rê ne çê;<br />
Kevira davêje gola avê ye,<br />
Te ji min ra ne kevê galagalê,<br />
Vê gotinê yo,<br />
De hey lê, wey lo lo wer Xwedêyo...<br />
Lawik digot;<br />
Lê keçikê çemê Palo bişewitê lê,<br />
Wa bi bî ye, van bîya lêgitiye,<br />
123<br />
Dil şewitî hawer e lê,<br />
Lê Nazê, lê Nazê<br />
Hê, Diyarbekir seyran e lê,<br />
Lê Nazê, lê Nazê<br />
Gul gîya meydan e lê,<br />
Lê Nazê, lê Nazê<br />
Ramûsanek bide min<br />
Ew xweşiya dil û can e lê,<br />
Lê Nazê, lê Nazê<br />
Hê, Diyarbekir Bota‟ye lê,<br />
Lê Nazê, lê Nazê<br />
Ramûsanek bide min<br />
Hişê min li nik te ma ye,<br />
Lê Nazê, lê Nazê.
Tew li sî ye, xwe zî min zanîba,<br />
Bê esil û feslê te ji kûye,<br />
De hevala,<br />
Wey lê, lê te nezanê...<br />
Keçikê digotî;<br />
Lo, lo lawiko,<br />
Ez qîza mîrê Palo me,<br />
Hezar û pênc sed sîwar li pişta min e,<br />
Ezê naka li kumkolosê bavê xwe,<br />
Bi gazî û qirnikim,<br />
Evê naka kervanête li te bike,<br />
Mift û emel û belayê;<br />
De heyla, wey lo, lo wer Xwedê yo...<br />
Lawik digotî;<br />
Lê, lê keçikê;<br />
Ez mîrê me û mîrê Şemdînim,<br />
Berdevkê Zor Temir paşa me,<br />
Hezar û pênc sed malê Şerqiyan,<br />
Lê li pê min e,<br />
De heyla, wey lê; lê li te nezanê.<br />
Keçik digot;<br />
Lo,lo lawiko,<br />
Erê wellê, min zanî bû,<br />
Tê ne ji welatê Kumkolosê<br />
Bavê min bû, erê wellê, min zanî bû.<br />
Tê şemerî ser bi xêl î,<br />
Ez nizanim ne tu bi neqtî ne,<br />
Ne bi berdelî,<br />
De heyla, wey lo, lo wer Xwedê yo.…<br />
Lawik digotî;<br />
Lê lê keçikê heger bavê te<br />
Dixwazê malê dinya ye,<br />
Bera olçekekê bîne,<br />
Ezê bidim çend olçek zêrê<br />
Osmanlî ye, heger qail ne be,<br />
Bîst û pênc kerî mîhê min,<br />
Li pozê Qerejdaxê diçere,<br />
Bila ji xwe ra her bîne,<br />
124
Çend kerî mî yê,<br />
De heyla wey lê,lê nezanê…<br />
Keçikê digot;<br />
Lo, lo lawiko,<br />
Kervaniyo, kervan başî lew ra ye;<br />
Kervanê lawikê Yezîdîxan meşiya<br />
Mêkewê da bû pê ye,<br />
De heyla, lo, lo wer Xwedê yo…<br />
Mirê ban dikir,<br />
Gelî heval û hogir, an dilê min wa yê sê<br />
Cara bi min wayê, hûn ê ji dû me vegerîn,<br />
Vê qedayê, vê belayê, de heyla,<br />
Wey lê, lê li te nezanê…<br />
893-LÊ WER HELÎMÊ<br />
lê lê were were were were were.......<br />
le wer Helîmê<br />
Lê lê keçiké dine rebené min got te çi dixwazi<br />
le torekine<br />
Lê lê kubaré dîne rebené li xelke tahle<br />
lê limin þirine<br />
De were were le wer Helîmê<br />
Lê lê elimé rebené min go ez wa nakim<br />
lê ez wa nakim<br />
Lê lê we eze kirase mala sterya ta le luxwe nakim<br />
Lo lo mîro seré Sîpanê Xelatê berf û bager e<br />
ax lê wez dernaxim<br />
De were were lê wer Helîmê<br />
Mûzîk Gelerî<br />
894-LÊ WERE<br />
Tu ji li wî bero jî<br />
Ez jî li vî bero jî<br />
Keçê ez te nasdikim<br />
Tu Tirk nînî Kurmancî<br />
Lê were lêwêre lê were<br />
Rindê were<br />
125<br />
Sibê şevda zû rabe<br />
Semi yê roj xirabe<br />
Carek hêla min sêrke<br />
Him xêre him sevabe<br />
Lê were lê wêre lê wêre<br />
Rindê were
Mûzîk: Anonim.<br />
Gotin: Mustafa Çiftçi<br />
895-LİCÊ<br />
Agir berdan nava bajêr<br />
Kuştin zarok û jin û mêr<br />
Dest avêtin guliyên zêr<br />
Sermê serî berdabû jêr<br />
Hevalno<br />
Megrî Licê diya min<br />
Hemêzke şehîdên xwe<br />
Bila neyar nekenin<br />
Bilind rake serê xwe<br />
Gotin: Hekîm Sefkan-Mûzîk: Beser Şahîn<br />
896-Lİ EYVANÊ XEW KİRÎ<br />
126<br />
Bi Tîm û topan girtin ser<br />
Ji tankan çêkirin çember<br />
Hinek kuştin hin kirin der<br />
Hinek girtin bin darê ter<br />
Hevalno<br />
Em Licê bikin gulîstan<br />
Bixemlînin mîna bûkan<br />
Li ber serê wan şehîdan<br />
Em biçînin baxê gulan<br />
Hevalno<br />
Li eywanê xew kirî loy loy, loy loy, loy loy loy mala min<br />
Xelkê yara te birî loy loy, loy loy, loy loy loy emrê min<br />
Dikim nakim ranabe loy loy, loy loy, loy loy loy cana min<br />
Xwelî li serê te kirin loy loy, loy loy, loy loy loy mala min<br />
Diyarbekir ber avê loy loy, loy loy, loy loy loy emrê min<br />
Çi yarek bejnzirav e loy loy, loy loy, loy loy loy mala min<br />
Xelkê yara te dibe loy loy, loy loy, loy loy loy çavê min<br />
Tu hîn mayî di xewê loy loy, loy loy, loy loy loy emrê min<br />
Deryê Ruhayê bilind e loy loy, loy loy, loy loy loy mala min<br />
Ev çi yareke rind e loy loy, loy loy, loy loy loy emrê min<br />
Xelk û alem zewicîn loy loy, loy loy, loy loy loy mala min<br />
Tu hîn pepûk û kund e loy loy, loy loy, loy loy loy mala min<br />
Li eywanê xew kirî loy loy, loy loy, loy loy loy mala min<br />
Xelkê yara te birî loy loy, loy loy, loy loy loy emrê min
897-Lİ GOVENDÊ BİNÊR E<br />
Ka li wî alî bi nihêre lo lo hevalê min<br />
Ka li Dawetê bi nihêre emrê min canê min<br />
Du Dîlber bi hevra ne lo lo hevalê min<br />
Du xweşik bi hevra ne emrê min canê min<br />
Awirê wan tim li me ne lo lo hevalê min<br />
Çavê wan tim li me ne emrê min canê min<br />
Heger Tu wan nas nekî lo lo hevalê min<br />
Heger Tu wan nas nekî emrê min canê min<br />
Î bi xemlê kurmancî ne lo lo hevalê min<br />
Î bi xemlê kurmancî ne emrê min canê min<br />
Yeke kine bedewe lo lo hevalê min<br />
Ya din dirêje qelewe emrê min canê min<br />
Tu jî li wan bi nihêre lo lo hevalê min<br />
Tu jî li wan bi nihêre emrê min canê min<br />
Xeberê ji wanre bi şîne lo lo hevalê min<br />
Xeberê ji wanre bi şîne emrê min canê min<br />
civîna me u wan deyne lo lo hevalê min<br />
civîna me u wan deyne emrê min canê min<br />
898-LO BERDE<br />
Şevek di nîvê şevê da lo di giraniya xewê da<br />
Destê xwe da destê min lo bin roniya heyvê da<br />
De berde de berde<br />
Lawo destê min berde<br />
Evînî bi kul û derd e<br />
Lawiko destê min berde<br />
Evînî bi kul û derd e<br />
Lo lawo destê min berde<br />
Te min didî li hewzê gulan, sibê, nîvro û êvaran<br />
Dest avête gerdenê lo, xişîn kete guharan<br />
De berde de berde<br />
Lawo destê min berde<br />
Evînî bi kul û derd e<br />
Lawiko destê min berde<br />
Evînî bi kul û derd e<br />
127
Lo lawo destê min berde<br />
Tucara te ji bîr nakim lo ser te re kesî nakim<br />
Ger sed sal jî derbasbî lo, soza xwe xera nakim<br />
De berde de berde<br />
Lawo destê min berde<br />
Evînî bi kul û derd e<br />
Lawiko destê min berde<br />
Evînî bi kul û derd e<br />
Lo lawo destê min berde<br />
899-LO DE LO<br />
Lo de lo, lo de lo !…<br />
Ezê bi geliyê goya diketimê<br />
Gelîkî bi kevir û zinarê,<br />
Fatûmê bi sê denga ban dikirê,<br />
Xemrayê xwîşkê<br />
Ordiya nezama Îngiliz giran e<br />
Li dora mala me danîne çar kenar e<br />
Xweş tê dengê top û topxana,<br />
Di destê Hesenê Tahîr de,<br />
Xweş tê dengê bêzara…<br />
Gelekî şahîd û şihûdê Hesenê<br />
Tehîr hene.<br />
Hesênê Tahir bi sê denga ban dikirê...<br />
Husênê xwarzê Mehmed Eliyê bira…<br />
Ezê îro kewê geliyê goya me,<br />
Ez beranê zozanxurî me,<br />
Ez çiraya mala bavê we me,<br />
Neyê bîra we, roja bi wê rojê,<br />
Minê li ordiya nezama Îngilîz Qewimand,<br />
Min hûn xelas dikirin ji bayreq daran.<br />
Ez bi geliyê goyê diketim,<br />
Gelikî bi dar încas e.<br />
Ordiya nezama îngilîz giran e<br />
Li dora mala me danîne bê qiyas e<br />
Xweş tê dengê top û topxana<br />
Destê Hesenê Tahîr de<br />
128
Xweş tê dengê bêş ataşa.<br />
Gelekî şehîd û şihûdê<br />
Hesenê Tahir hene,<br />
Bêş ateşê bi destê çepê hiltînê…<br />
Bi sê denga bandikir Huseynê Mihemed Eliyê bira…<br />
Neyê bîra we, rojê bi wê rojê minê<br />
li ordiya nezama Îngilîz qewimand,<br />
Min hûn xelas kirin ji eskerê xasê…<br />
Lo de lo, lo de lo…!<br />
Ez bi geliyê goya diketimê,<br />
Gelîkî bi dar bî yê<br />
Fatûmê bang dikirê,<br />
Xemreyê lê xwîşkê<br />
Ordiya nezama Îngilîza giran e,<br />
Li dor mala me danîne bi sê ciya<br />
Xweş tê dengê topa û topxana,<br />
Di destê Hesenê Tahîr de,<br />
Xweş tê dengê biçûk çapliya.<br />
Gelek şehîd û şihûdê<br />
Hesenê Tahir hene …<br />
Hesenê Tahir,<br />
Bi sê denga ban dikir,<br />
Husênê xwarzî,<br />
Mehemed Elîyê bira… Digo;<br />
Ezê îro kewê geliyê goya me,<br />
Ez beranê zozonxurî me,<br />
Çira mala bavê we me.<br />
Neyê bîra we, rojê bi wê rojê<br />
Min li ordiya nezama Îngilîza<br />
qewimandin;<br />
Min ê hûn xelas dikirinê ji ordiya Îngilîzan e.<br />
Kovara Hawar<br />
129
900-LOMA KEREM DİNALE<br />
Li Xaça axak hebû<br />
Pênçsed pezê wî habû<br />
Lê, bê kiras bû.<br />
Wusa jî muzire<br />
Ha tev nede,<br />
avê li ser xeqê dibire.<br />
Wî çû li ser wî deh malî birî<br />
Mezinê wî deh malî<br />
Navê wî Keko yê,<br />
Ji bav û kalê xwe da xanimîn e<br />
Ji axa ra go;<br />
Kuro Ehmed bihêle<br />
Em zeviye xwe avdin,<br />
Avê dîsa bidin te<br />
Ew axayê muzir got;<br />
Kurê xwe xulamê xwe, caw hat,<br />
Gotin axê muzir Keko kuştiye.<br />
Pismamê wî jî çûn,<br />
Ewê muzir kuştine,<br />
Bêra wî ma di herî yeda…<br />
Kerem dibê;<br />
Ji Qeymezê,<br />
Çûme Xaça<br />
Min rê li hev pêça, û qulaça.<br />
Min nêrî,<br />
Jinek ji wê da tê,<br />
Li bejn û bala wê mêze kir,<br />
Keçeka Sipî û jinik Heyderiyê,<br />
Go;<br />
Bira oxir be<br />
Min go; oxira xêrê be,<br />
Go;<br />
Mala te li kûye?<br />
Min go;<br />
Li Aşê Kera ye<br />
Go;<br />
Birao navê te çiye?<br />
Navê min Elî<br />
130
Ku nebe dexelî<br />
Ya jan, yan qelî<br />
Mexset nekelî,<br />
Go;<br />
Birayê Elî, dibên Kerem li ser axeler<br />
Û maqûlan distirê ma ew rastê?<br />
Min go:<br />
Dayê, Kerem<br />
Li dem û dezgehê meriya dinhêre û dibêje.<br />
Go;<br />
Ku tu diçî bêje wî kurê kerê<br />
Bila were li ser min<br />
Û mêrê min bistirê!<br />
Bi wê Quranê wê di virda lewitand.<br />
Min go; xwîşkê !<br />
Tu birî bi gora diya min,<br />
Ez jî birîme gora bavê te.<br />
Welleh ez kurê kerê ez im,<br />
Qîza kerê jî tu yî.<br />
Go;<br />
Weeee… porê min kur be,<br />
Kerem tu yî?<br />
Min go;<br />
Er ê<br />
Go qisûra min bibaxşîne<br />
Min go;<br />
Na,<br />
Ez ji te ra darekî bibirim,<br />
Hezdikî xwe rakşîne,<br />
Hezdikî xwe dakişîne.<br />
Kerem nexşê wê datine.<br />
Lê xwedatî wusa jî bedewe,<br />
Ji qelaxê kivş nabe,<br />
Niha jî ji ber çavê min ranabe.<br />
Navê wê çiye?<br />
Fatê,<br />
Berê wê bide, bi pê tê,<br />
De min go;<br />
Careke darê metê lê tê<br />
Wê min bihara malê,<br />
Kincê mêrê xwe bîne,<br />
Deyne pêşiya min.<br />
131
Min jî çav lê ye,<br />
Potekî li xwe kim<br />
Ewê kinc dernexist,<br />
Konekî reş derxist,<br />
Agir bi dilê min xist,<br />
Kincê birê min li erdê xist,<br />
Kela min tijî kir,<br />
Cotê mişik ji nav derxist,<br />
Îran dibên Keşikçî,<br />
Rom dibên Bekçî,<br />
Go;<br />
Apê xwe bikim yolçî<br />
Nihêrî yekî qertî birçî.<br />
Min kincên wî rakir,<br />
Her du mil û pastiyê wî heye,<br />
Wek din tişt tuneye, ne şûkire,<br />
Ne dibire,<br />
Paşî ji pêşiyê dibihire,<br />
Jinik li xwe dixe,<br />
Kerem bire - bire,<br />
Cika kurê kîjanê dimire.<br />
Ez rûniştime,<br />
Kinc li ser milê min in,<br />
Teşî jî di destê wê da ye, dire sê,<br />
Dora Fatê ye,<br />
Çika çi bibêje:<br />
Êêêêê Ez ê x we bi qurbana te kim<br />
Hey lo lo lohey lo lo lo, peyao,<br />
Tu ser çavê bavê min ra hatî,<br />
Heta niha qe çima nedihatî,<br />
Bendeke bavêje ser bejna zirav,<br />
Reîsê wî welatî.<br />
Min go;<br />
Can dayê can,<br />
Te kezeba min birî,<br />
Tu hê ji Kerem dengbêjtirî.<br />
Min destê xwe da ber guhê xwe,<br />
132
Dora Keremê<br />
Mehrûmê çûme Xaça berî li avê,<br />
Xosrof gullek berda binya navê<br />
Ew î heywanî xwe rakişand,<br />
Da ber tavê,<br />
Bêra wî di heriyê da ma<br />
Nikare rêxê jî di ser xwe ra bavê,<br />
Go;<br />
Oro rabê bicehme,<br />
Çawa wusa dibêjî?<br />
Min go;<br />
Wele kela min tijî bûye,<br />
Birangê min kuştine,<br />
Tu jin bira min e,<br />
Bi Xwedê ez ê bêjim,<br />
Min dîsa destê xwe da ser guhê xwe,<br />
Ka şair Kerem çi dibêje:<br />
Ezê çûma Xaça li bilind çiya<br />
Serê wî danî ser têr û ginciya<br />
Li dorê bû şine - şinga zebaniya,<br />
Simbelê wî li dêla kerê hev aliya<br />
Kerê bîst û çar zitik dayê neqetiya<br />
Bejna zirav li ser basmê welgeriya.<br />
Fatê go;<br />
Lo apo bese ha,<br />
Bila kurê min bimira,<br />
Mi tu neaniya.<br />
Ez bizineke bidim te,<br />
Derkevê ji mala min here.<br />
Min go;<br />
Xwedê ji te razî<br />
Pezê giştik bidî min jî,<br />
Şîna birangê min e, ez naçim.<br />
Fatê kinca ha kaş dike,<br />
Ez jî ha kaş dikim,<br />
Şerekî zaf girane,<br />
Xwedê ra em tenê di mal dana.<br />
Dora Fatê ye dinale<br />
Û pera jî dikale;<br />
Weyla mala bavê min şewitiyo<br />
133
Miriye min ezîzo,<br />
Min rezil kiro,<br />
Kerem ketiye malê,<br />
ji mal dernekeve,<br />
Min bavê Tahar berbat kiro<br />
Min girt Kerem nav kefên<br />
sîwar kiro.<br />
Min go; can dayê can<br />
Kerem ji te re qurban.<br />
Go;<br />
Apo ka kincê mêrê min bide,<br />
Helbet wî welatî da dengbêjekî<br />
din jî hebe.<br />
Ew kinca wî alî dikşîne<br />
Ez ji wî alî dikşinim.<br />
Ciyê sax jî ew diqelişe,<br />
Derdê axê dilê da êşe<br />
Dora Kereme, cika çi dibêje.<br />
Merhûm çûme Xaça darê dirî<br />
Sed û deh gund temam di gorê da birî.<br />
Benda di bin nivî da birî,<br />
Go;<br />
Oro her didi xebera?<br />
Min go;<br />
Na,<br />
Ez fathê didi emê, wele ez naçim,<br />
Çawa cinazê wî bihêlînim,<br />
Ji şîna wî der herim,<br />
Ma bendeka min,<br />
Ezê bêjim,<br />
Û paşê herim:<br />
Ezê çûme Xaça ninike<br />
Axa part ker bû,<br />
Îsal xotike,<br />
Navê jina wî Fatike,<br />
Çûye Kerem li kewşen teklif dike<br />
Cila kerê di bin da çarta dike<br />
Kincên axê li ber vedike<br />
Herdu mişkan mîna du Bekçiyan<br />
Li ber radike.<br />
Fatê go;<br />
Kerem gunê min li stûyê te,<br />
134
Axê di her teyîba da qeyîd bike.<br />
Min go;<br />
Dayê ew a kincê te,<br />
Alem birî gora bavê te<br />
Û gora mêrê te,<br />
Ew bizina ku tudidî,<br />
Min da xatirê te.<br />
Serê pexember digo,<br />
Jinik wusa kuta bûn,<br />
Çermê wê bizinê kişandibûne jinikê<br />
901-LO LAWİKO<br />
Binê malê me bi rê ye<br />
Tûncik topa rimê ye<br />
Dikim delal revînim<br />
Bavêm kela Wanê ye<br />
Delal Delal delal wî delal<br />
Ax delal lo lawuko<br />
Sêva sor bê dendiko<br />
Ba xelkê ne tisteko<br />
902-LO LAWO<br />
Lo lawo lawo lawo<br />
Serê bozê berdaho<br />
Boz li Bîngolê avdaho<br />
Lo lawo lawo lawo<br />
Kurmalo gede lawo<br />
Lo lawo layê metê<br />
Pez berda devê xetê<br />
Heyrana merîfetê<br />
135<br />
Li ba min teberiko<br />
Delal delal delal<br />
Hamdi li gir fitili<br />
Te di li gir fitili<br />
Neynik dani xemili<br />
Xweskam yara xwe biditi<br />
Li ser kevna ewulî<br />
Delal delal delal<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Lo lawo derewîno<br />
Te dikura memik dîno<br />
Ser sorin kok spîno<br />
Gotin û Mûzik: Gelêrî<br />
Herêm: Serhed<br />
Berhevkar: Aydin Korkmaz
903-LO LO PİSMAMO<br />
Lo lo pismamo çima deng nakî<br />
Serê xwe care bilind ranaki<br />
Leşkerê dijmin li çiyayê jorîn<br />
Wekî xwesh mêran ji hev belav naki<br />
Sala xwe bi dare<br />
Rabe li xwe ke<br />
Pişta xwe girêde<br />
Bi rext û fişeka<br />
Lo lo pismamo çima deng nakî<br />
Serê xwe care bilind ranaki<br />
904-LO OSMANO<br />
Lo lawo lo osmano<br />
Ezê çi bikim ji kurfilê<br />
Ezê deynim ser bevilê<br />
Lo lawo lo osmano<br />
Te şevgero nijdevano.<br />
Lo lawo lo osmano<br />
Ezê çi bikim ji xurcezînê<br />
Ezê deynim ser mihinê<br />
905-LO Lİ MİN<br />
Lo li min li min, lo li min<br />
Lo li min, li min wey li min<br />
Bav keçikê nade min<br />
Lo li min, li min wey li min<br />
Wê çawa be halê min<br />
136<br />
Leşkerê dijmin li ciyayê jorîn<br />
Wekî xwesh mêran ji hev belav naki<br />
Pismamê min î<br />
Dotmama te me<br />
Ji te re dil dam<br />
Cawêmin beleke<br />
Lo lo pismamo çima deng nakî<br />
Serê xwe care bilind ranaki<br />
Leşkerê dijmin li ciyayê jorîn<br />
Wekî xwesh mêran ji hev belav naki<br />
<strong>Stran</strong> :Şîrîn<br />
Lo lawo lo osmano<br />
Tu bi hesretta vê merdînê<br />
Lo lawo lo osmano<br />
Ezê çi bikim ji epriyê<br />
Ezê deynim ser eniyê<br />
Lo lawo lo osmano<br />
Em dixwazin aşitiyê<br />
Muzîk : Gellî<br />
Berhevkir: Dilgeş<br />
Lo li min, li min wey li min<br />
Keçik (k?)Cercerîsê<br />
Lo li min, li min wey li min<br />
Kimber zêr ê Tiblîsê<br />
Lo li min, li min wey li min<br />
Radimûsim navê bi sîsê<br />
Lo li min, li min wey li min
906-LO REZO<br />
Lo rezo rezo rezo, narim kolana reza<br />
Lo rezo rezo rezo, narim kolana reza<br />
Tiryê rezêm cirdik e narim kolana reza<br />
Kolana rez hindik e narim kolana reza<br />
Dîsgotin<br />
Tiryê rezêm spî ye narim kolana reza<br />
Kolana rez hêdî ye narim kolana reza<br />
Dîsgotin<br />
Tiryê rezê min reş e narim kolana reza<br />
Kolana rez çi xweş e narim kolana reza<br />
Dîsgotin<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî (Ferqîn<br />
907-LORÎ LORÎ CEMBELİYÊ MİN LORÎ<br />
Lorî lorî lorî lorî<br />
Melorînê Cembeliyo lorî lorî Melorîne<br />
Ezê rojeke sê cara can û cesedê xo bikim gorî<br />
Cara can û cesedê xo bikim gorî<br />
Landika Cembelîyê min bî melorîne ji darê bîye<br />
Melorînê Cembelîyo<br />
Min rebena Xudê heja dibî bileziyê<br />
Landika Cembelîyê biçûk mîn hejandî bileziyê<br />
Sê we‟da Xuda bi canê min bikevit şevek<br />
Dî wî wextî ez landika Cambelîyê biçûk bihêlinim<br />
li hîvîyê xesîyê<br />
Lorî lorî lorî Melorîn e<br />
Wele bila bi xêr û silamet bê Cambelîyê mezin<br />
Kurê Mîrê Hekarîya de canê min bibit bi gorî<br />
De lorî lorî melorîne<br />
Landika Cembelîyê biçûk çêkirî lorî lorî lorî<br />
Ji darê ketî melorîne bilorîne Cembelîyê<br />
Min rebena Xûdê bi canê min bikeve şevek<br />
Dî wî wextî ez landika Cembelîyê biçûk<br />
Bihêlime li hîvîya pîrêmetê<br />
Wele bila bi xêr bê kurê Mîrê Hekarîya<br />
canê min bi gorî<br />
Lorî lorî lorî lorî melorîne.<br />
137
908-LORİK<br />
Zarok radiza di landike da<br />
Dergûş hat û çû vir wê da<br />
De tu zû biraze, şev borî<br />
Lorî, lorî, lorî, lorî, ez gorî!<br />
Şevên havînê gelek kurt in<br />
Hawêr bûye, germ û tîne<br />
De tu zû biraze, şev borî<br />
Lorî, lorî, lorî, ez bi gorî!<br />
Şev şevên tarî, zivistan e<br />
Şev dirêj in, roj çi ne mane<br />
Tu zu biraze, şev borî<br />
Lorî, lorî, lorî, ez bi gorî!<br />
Şev şevên biharê cindî<br />
Av dikêşe ser çiklên dare<br />
De tu zû biraze, şev borî<br />
Ö. yolu 25<br />
909-LORKÊ LORKÊ<br />
Lorkê, lorkê, lorke, lorkê, xanimê lorke<br />
Min heyrana guliyê hûrike, por sorê lorke<br />
Kêrê bîne penêr hûrke, xanimê lorke<br />
Min heyrana guliyê hûrke, por sorê lorke<br />
Çûme mala Hemîdê Dişo, xanimê lorkê<br />
Danî ber min nanê tirşo, por sorê lorke<br />
Çûme mala Bekir, xanimê lorke,<br />
Danî ber min heft pût şekir por sorê lorke<br />
.<br />
138<br />
Lorî, lorî, lorî, ez bi gorî!<br />
Şev şevên honîk, xweş payizê<br />
Biçûk bila dergûşê da biraze<br />
De çavên xwe bidê hev, şev borî<br />
Lorî, lorî, lorî, ez bi gorî!<br />
Xweliya bini bûye tere<br />
Dayikê ka were binhêre<br />
De tu zû biraze, şev borî<br />
Lorî, lorî, lorî, ez bi gorî!<br />
Zarok digire, giran nexweş e<br />
Neşet biraze, tim xulmaş e<br />
De tu zû biraze, şev borî<br />
Lorî, lorî, lorî, ez bi gorî!<br />
Dayik were, pitik birçî ye<br />
Mêjva qet tiştek nexwarî ye<br />
De tu zû biraze, şev borî<br />
Lorî, lorî, lorî, ez bi gorî!
910-LÛRKE LÛRKE XATÛNÊ LÛRKE<br />
Lûrke, lûrke, lûrkê, xatûnê lûrke<br />
Lûrke, lûrke, lûrkê, dilberê, lûrke<br />
Çûme mala Elîyê metê, xatûnê, lûrke<br />
Hatim mala Elîyê metê dilberê, lûrke<br />
Danî ber min goştê betê, xatûnê, lûrke<br />
Danî ber min goştê betê, dilberê lûrke<br />
Min h‟ eram be vê de‟wetê, xatûnê, lûrke<br />
Min h‟ eram be vê de‟vetê, dilberê, lûrke<br />
Çûme mala Elîyê Bekir, xatûnê lûrke<br />
Çûme mala Elîyê bekir, delalê, lûrke<br />
Danî ber min şîr û şekir, xatûnê, lûrke<br />
Ew h‟ eram be min tam nekir dilberê, lûrke<br />
Çûme mala Elîyê Besê, xatûnê lûrke<br />
Hatim mala Elîyê Besê, xatûnê, lûrke<br />
Danî ber min nanê p‟arsê, xatûnê lûrkê<br />
Min h‟eram be nekir Besê, dilberê, lûrkê.<br />
Rewşan- 5: Cemîla Celîl<br />
911-LORİYA MİRİNÊ<br />
Siyabendo ! siyabendo ! deng bike<br />
Ji jina xwe jina xwe re reng bide<br />
Nav mij da xuya dibin hêstiran<br />
Ma qey digot, nêçîr bikuje nêçirvan<br />
Binve lawo, binve lawo, binve lawo !<br />
Exlat dîsa tev li hev bû, dû mij e<br />
Siyabendo, Siyabendo, de bêje<br />
Ma ez gorî, min go neçe ji ba min<br />
Belê min go, lê te ne kir bi ya min<br />
Binve lawo, binve lawo. binve lawo !<br />
Serê Sîpan di nav pûke şên<br />
Bager, bahor bi rê ketin dîsa tên<br />
Ga koviyo, canemergo, ji ku hat<br />
Çawan bû ku, Siyabend lê bû mat<br />
Binve lawo, binve lawo, binve lawo !<br />
139
Dil û kezeb çênî çênî jê kirin<br />
Weke tîrkê persûwa ra kirin<br />
Strûyên ga hesin in ji tola<br />
Min go neçe, lê Siyabend guh neda min.<br />
Binve lawo, binve lawo. binve lawo !<br />
Siyabendo ! tîr zêrîn û zîvkevan<br />
Min go neçe ber sehar û delavan<br />
Ger neçîrek te gerek bû hin caran<br />
Ma ez ne bûm nêçîra te hem qurban<br />
Binve lawo, binve lawo, binve lawo !<br />
Çito bû ko tu şemitî ji ser gir<br />
Te ew kortal çawan bijart bo hêlîn<br />
Ma ne heyfe, hêj nûbare ev hevîn<br />
Binve lawo, binve lawo, binve lawo !<br />
Serê Sîpan, stirî û direh, zinar in<br />
Teyrok berf û nêçîrvan re neyar in<br />
Min go neçe, ga kovî ye, lawecan<br />
Ji hev bikev, bikev hilweş ey Sîpan<br />
Binve lawo, binve lawo, binve lawo !<br />
Bikev, nemîn, hilweş bikev çiyayo !<br />
Rabe, rabe Siyabendo zavaoo !<br />
Bê xwedî sêwî mame hilbe ax, hilbe<br />
Binve lawo, binve lawo, binve lawo!<br />
Siyabend ji binîye kortalê lê vedigerîne<br />
Megrî, megrî keçê megrî delal<br />
Berde mirin wek bûkekê bila bê,<br />
Kê gotiye mirin tal e, na her e<br />
Birînên min qet ne êşîn,<br />
lê belê dilê min de tu î her gav ditirsim<br />
Tu êşandî strûyên ga? Dipirsim<br />
Keçê megrî, keçê megrî delalê<br />
Berde mirin wek bûkekê bila bê,<br />
(-Xecê pêş ve ajot.)<br />
Siyabendo ! Siyabendo ! menale !<br />
Ma kê digot ew encamreş, li bal e<br />
Ez ê çawa negirim û hêstiran<br />
140
Germ û xwînin, narêşînim pêsîran<br />
Binve lawo, binve lawo binve lawo !<br />
Nalîna te kûr û zîz in, mîna merg<br />
Ez ê çawa xwe ragirim, nekim deng<br />
Nal nalên te ku gehiştin dilê min<br />
Hêstirên min dibarin ser kulên min<br />
Binve lawo, binve lawo, binve lawo !<br />
Binal, binal, Siyabendo her binal<br />
Te ez hîştim di dû xwe û avtim naval û çal<br />
Tu zanî bû bêxwedî me bêkes im<br />
Ez ê vê kulê çawa bikim birêsim<br />
Binve lawo, binve lawo binve lawo!<br />
Gelî Sîpan kuçên Exlat mebin bend<br />
Rêke bidin, min bigehînin Siyabend xwe<br />
Gelî Sîpan, berwerkê, bazdonek<br />
Min re vekin, derbas bibim, herim tek<br />
Gorî bibim Siyabend re ne bûm bûk.<br />
Binve lawo, binve lawo, binve lawo<br />
Q= Wekî K hatî ye bi kar anîne.<br />
Di orginal da, Q hatiye bi kar anine.<br />
K, A. Bedirxan- Hawar<br />
912-LO ŞİVANO-1<br />
Lo lo şivano lo lo şivano,<br />
Dil bi kulo, dil kovano!<br />
Navê şivanê min Elî ye,<br />
Pez berda dor gelî ye.<br />
Lo şivano lo lo şivano,<br />
Dil bi kulo, dil kovano!<br />
Bilûra şîvanê min zeytûn e,<br />
Pir bedew û şikîl çûne,<br />
141<br />
Bi wî dengî xwe yê xweş e,<br />
Di bilûre de dixûne<br />
Lo lo şivano lo lo şivano,<br />
Dil bi kulo, dil kovano!<br />
Lê keçikê lê bedweê,<br />
Navziravê û laşqelawê!<br />
Gava çavê min li te dikeve,<br />
Ranazem şev û rojê.<br />
Çavên te î di reş kuştim,<br />
Ax û eman gidiyano !
913-LO ŞİVANO-2<br />
Lo Şivano lo Şivano<br />
Te biçûko ez heyrano<br />
Pez kişyane serê çiyano<br />
Tirsa me ne van gurano<br />
Lo Şivano bilûrvano<br />
Bilûr lêxe bi dil û cano<br />
Pez berdaye dor mêrgano<br />
Bilûr lêxe qeyda miyano<br />
914-LO WELATO<br />
Hey lo welato... hey lo welato....<br />
Çiqas şêrînî bi şewato..<br />
Bi derd û kul keser û jan û bi hesreto.<br />
Bi xêr û ber kanî û rûbar, çiya û xelato<br />
Veye û xeml û xêza te dixwîne, dor xemiliye.<br />
Dîsa hezkirina te dilê me de hîn nehato...<br />
Şev û rojê em dinalin, tim bêhalin<br />
Bo çi em wiha stûxwar.<br />
bendewar in<br />
Li welatê xelkê mêze dikinî<br />
Tev xwedî tac û text in, qesir û eywan in<br />
Yê me bo çi wiha ye, em pergende û bêxûdan in<br />
Em ne di warê bav û kalê xwe de<br />
Ne xûdanê malê xwe ne<br />
Lo welato...<br />
Malê xwarinê..<br />
Ma qey çima ji dinya û elemê bi şûndayî ?<br />
Heq û huquqê dinya elemê hato<br />
Lo welato çima dora me nehato..<br />
Zordarî û hovîtiya dewleta Tirkan ya kedxwar,<br />
Dagirkarî û metingeriya wê û qirkirina gelê Kurd<br />
wiha tînê ziman.<br />
Di sal û bîst û çaran de<br />
142<br />
Lo Şivano baran barî<br />
Pezê xwe ra bibe godarî<br />
Bilûr lêxe heya tu karî<br />
Her tim bijî dilovano<br />
Şivanê min bilûrvan e<br />
Bilûr pêçyê wî civane<br />
Derdê dilê min ew zane<br />
Her tim bijî dilovano<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî
Sê serokên dewlata Jon- tirkan li hev rûniştin<br />
Mistefa kemal, Fezî, Îsmetê kerr<br />
Qal û mişawira xwe kirin<br />
Fermana milletê Kurda hato.<br />
Lo welatoo.<br />
Ma suç û qebehata min çiye?<br />
Em milletê Kurd weke teyrê bêzar in<br />
Ji dewleta Elî Osmaniyan re edete<br />
Ger em jî, xwedî mal û dewleta xwe bin<br />
Bo çi ji me re qebahate...<br />
Lo welato...<br />
ji me re qebahate<br />
Lo wey lo... lo wey lo...<br />
Erê li serê çiyan û li zozanan serî hildan<br />
Ji nav koma pêşmergan Şêx Saîdê bavê kal<br />
Amûd û stûnê Kurdistanê, şêrekî milletê Kurdan<br />
Bi destê xwe kirî darê dûrbînê<br />
Li hewirdora deşt û rûbarên Kurdistane dimeyzêne<br />
Dîrekê toz û xubarê rabûye qata heftan<br />
Ho Xwedêo tu qebûl neke<br />
Ji deşta Qerejdaxê va ye pêşiya tanq û topên neyar<br />
Ordiya Jon Tirkan bi derhato<br />
Lo welato... ber bi şewato<br />
Leşkerên Tirkan dan ber xwe êl û eşîrên Kurdan<br />
Bajar û gundên me dane ber şewato<br />
Lo welato, ber bi şewato<br />
Pêşta hêza dijminan bi derket<br />
oy lo welato... lo welato<br />
Li ser erdê gurme gurme tanq û topan<br />
Leqa leqa şerebnalan... mitralyozan<br />
Li ezmanda gure gura teyaran<br />
Wêran kirin mal û malbate Kurdan<br />
Ho xwedêo tu qebûl neke...<br />
Bajar û gundên me...<br />
Leşkerên neyaran bi nav keto..<br />
Lo welato... bi nav keto...<br />
Gelî Kurdan ji bîrnekin, di bextê we da me<br />
Leşkerên Jon Tirkan zarokên şeş mehî<br />
Bi singûyan ji zikê dayikan dertêxistin<br />
Dergûşên şeş mehî<br />
143
Lo welato bi eşareto...<br />
Va çi eşereto..<br />
Şêx Seîd, bavê kal bi dengekî bilind<br />
Li komên pêşmergan gazî kir<br />
Got:<br />
Dê rabin bavê mino dê rabin<br />
Emê bikin û bilezînin<br />
Lat û zinarên çiyayên Kurdistanê<br />
Ji me re xweş war û mekan bin<br />
De em xwe bavêjin ber kevir û zinaran..<br />
Di bextê we de me, nîşana xwe baş bigirin<br />
Çavên çepê da mirînin, çavê rastê bi ber xwe xînin<br />
Pê re navan li xwe bidin<br />
Bila deng bi ber çiyan bikeve<br />
Çiya deng bidin çiyan û bêjin;<br />
Em leşkerên kurdane, em komên pêşmergane<br />
Canê me ji me re erzane, namûsa bi me biha ye<br />
Em ji mirine natirsin<br />
Ma suç û qebehata me çiye?<br />
Çi heqê dewleta Jon Tirkan li me heye?<br />
Ez di bextê we de me li nefera nexînin<br />
Ew ji wekî me emîr barê Tirkan e<br />
Çavên dayik û bavên wan li rê ya wan e<br />
Fermandarên Jon- Tirkan bêdîn û bê îman in<br />
Nîşana xwe bigirin di navê re<br />
Li teresên yûzbaşî û zabitan xînin<br />
Li têxtikê nînê enîyê xînin<br />
Şepqên serê wan bipêkînin<br />
Di bin lingên milletê Kurda dînin..<br />
Ho Kurda di bextê te de me ji bîrnekin<br />
Ji berê û paşê ve dewleta Osmaniya ne yarê me ye<br />
Dijminên bav û kalên me ne<br />
Ho xwedêyo... tu qebûl neke..<br />
Keç û bûkên me kurdan<br />
Dîsa ketin destê leşkerên Tirkan...<br />
Barê namûsê barekî giran e<br />
Ji ber û paşê de milletê Kurd pê dinale.. lo welato<br />
Bila dîroka bêbext bi hêrsa xwe binivisîne<br />
Sêsed keç û bûkên kurdan, qal û şewra xwe danîne<br />
Li hev gazî kirin gotin:<br />
De rabin em jinên Kurdane,<br />
em ê bikinî û bilezînin<br />
144
Canê me jî bi me re erzane,<br />
namûs bi me bihaye<br />
Em herin ser pîra Mala Badê<br />
Ji ber zûlm û hovitiya Tirkan<br />
Em hinek xwe bavêjin ser çemê Amedê<br />
Em hinek xwe bi darxînin<br />
Em hinek xwe bişewtînin<br />
Erê xwîşkno bal û meyla xwe bidin deşta Qerejdaxê<br />
Deşta Heranê çi deşta fere ye<br />
Hê de em bi rondikê çavan<br />
Nameyeka xwe binivsînin<br />
Emê binivsînin ku em jinên Kurdane<br />
Parêzvanê namûsa merdane<br />
Da ku hûn can û cesedên me<br />
Namûsa me nekeve destê destê leşkerên Tirkan e<br />
Vaye em canê xwe dikin<br />
Qismeta mar û masiyên ava deryan e<br />
Dibê hinek bibînin, dibê hinek nebînin<br />
Belkî çerxa felekê bizivire, dewran rabe<br />
Hinek ji zarên Kurdan, ji vê kuştine xilasbin<br />
Emê nameya xwe daynin ber serê erdan û zeviyane<br />
Li bin keviran veşêrin<br />
Belkî sibê lawên Kurdan rabin<br />
Cothên xwe li wê derê bikin<br />
Pozê haletê li ber keviran keve<br />
Wê nameya me bibînin<br />
Da ku sibê li civatan serên xwe nexin ber xwe<br />
Serê xwe hilînin<br />
Em jinên Kurda gaziya xwe bi wan tînin<br />
Eger bi xiret be, wê cothê xwe bidomîne<br />
Eger bi namûs û şeref be,<br />
Lawên Rûstem û Mediya be<br />
Yê rondikê xwînê ji çavan bi ser rû ve bibarînine<br />
Yê destê xwe bavêje nava mewzera xwe<br />
Xwe bi çek û rextan bixemilîne<br />
Wê berê xwe bide nav mal û malbatên Kurdan<br />
Li hevalên wek xwe bigerîne<br />
Serê çiya zozanên Kurdistanê<br />
Wê ji xwe re bike werê şeran<br />
Heyf û tola me ji dewleta Tirkan hilîne<br />
Lo welato... eman eman lo welato<br />
Bêqanûnî bê qimeta.<br />
Wexta ku fermana me kurdan dan li<br />
145
Diyarbekira xopan<br />
Xelata mêra hoto.<br />
Ew strana li ser Mêrxazê nemîr, bavê kurda Şêx Seîdê kal hatî stirandine<br />
Kovara yektiya rewşênbirên welatparaz<br />
146
M<br />
147
915-MALA MİN<br />
Oy de mala min<br />
Oy de mala min<br />
Mala bavê min mala mêran e eywax<br />
De re mala min hê hê….<br />
Lê mala min mala mêrane<br />
De konê mala bavê min rebena xwedê konê mala mêran e<br />
De re çawa bi destê bavê Lalo girtin xistin kelepcê<br />
Berê wî dane hepsxana bajarê Qersê digo yallah lo Kurdo<br />
De rê çawa berê zarok û zêçên wî dane<br />
Guhê van gundan e de oy oy..<br />
De mala bavê min mala mêran e<br />
De rê malan min hê hê….<br />
Ûy de mala min, mala min, mala min..<br />
Mala bavê min mala mêran e ha wehey lo…<br />
Û çadira bavê Lalo danî li ber çema<br />
Xeybetê berxê mala Emer Begê vê sibekîdanî li ber çema<br />
Were vê sibekê naziman û qomandarê qolordîya Dîyarbekir<br />
Hatî kon û kozikê xwe danî cem me<br />
Belê wezê nakevime ber kustin û gritina bavê Lalo<br />
Suwarê Kovê wezê ketime ber heyfa wê heyfê<br />
De rê çawa destê wî xistin darê kelepçê<br />
Berê wî dane hapisxana bajarê Herziromê<br />
De rê çawa berê zarok û zêçên wî dane nav Ecem e oy oy…<br />
Mala bavê min mala mêran e ha wehey lo…<br />
De rê malan min mala min mala min,<br />
Mala bavê min mala mêran e ha wehey lo…<br />
Û çadira bavê Lalo danî li ser latê<br />
Belê îro sê roje alayê Sêrtê<br />
Tevî mufreza , cendirme tabûra eskerê vî Xelatê<br />
Belê digerîne li bavê Lalo, suwarê Kovê<br />
Li vê dews û li vî rêç û li vî deşt û taqîbatê<br />
Wele wezê nakevime ber gortina û kuştina bavê Lalo<br />
Wezê dikevme bert heyra vê heyrê<br />
Û axalerkê me ser re dibêjin<br />
Çawa tu bûye firar û mehkûm û qacaxê hukûmatê<br />
Hoh oy de hoy oy…<br />
148
Mala bavê min mala mêran e ha wehey lo…<br />
<strong>Stran</strong> Gelêrî<br />
916-MALAN BARKİR<br />
Malan barkir lê lê çûne waran lê<br />
Dînê lê dînê lê Dînara min<br />
Goştê me xwar lê lê mişk û maran lê<br />
Keçê lê rindê lê bermaliya min<br />
Ez sewî me lo lo ber desta me lo<br />
Delalo delalo delalê min<br />
Brîndar im lo lo bê xwedî me lo<br />
Hevalo hevalo hevalê min<br />
917-MAMO- MAMİR<br />
Mamir mamir mamir lo mamo<br />
Mamir mamir mamir lo pismamo<br />
Av ji çiyê tel o mamo<br />
Av ji çiyê tê kur mamo<br />
Mamir mamir mamir lo mamo<br />
Mamir mamir mamir lo pismamo<br />
Ji nav gul û nêrgîza tê mamo<br />
Ji nav gul û nêrgîza pismamo<br />
Bîhna yarê jê tel o mamo<br />
Bîhna yarê jê tê lo pismamo<br />
Mamir mamir mamir lo mamo<br />
Mamir mamir mamir lo pismamo<br />
Av ji gedûkê tê lo mamo<br />
Av ji gedşkê tê pismamo<br />
149<br />
Malan bar kir lê lê koç bi rê ket lê<br />
Dînê lê dînê lê Dînara min<br />
Dilêm eşiya lê lê agir pê ket lê<br />
Keçê lê rindê lê bermaliya min<br />
Jana te ya dil jana min e lo<br />
Delalo delalo delalê min<br />
Ger min nedin ne gunehê min e lo<br />
Hevalo hevalo hevalê min<br />
Şivan Perwer<br />
Mamir mamir mamir lo mamo<br />
Mamir mamir mamir lo pismamo<br />
Hêlîna ser çûka yê lo mamo<br />
Hêlîna ser çûkayê pismamo<br />
Mamir mamir mamir lo mamo<br />
Mamir mamir mamir lo pismamo<br />
Jê tê bîhna bûka lo mamo<br />
Jê tê bîhna bûka pismamo<br />
Mamir mamir mamir lo mamo<br />
Mamir mamir mamir lo pismamo<br />
Xelkê yara te bir lo mamo<br />
Xelkê yara te bir pismamo<br />
Mamir mamir mamir lo mamo<br />
Mamir mamir mamir lo pismamo<br />
Xelk westiya te bir mamo<br />
Xelk westiya te bir kurmamo
918-MAMOSTE CAN<br />
Pîremêrdê çûbû xwendegehê gundê<br />
Li hewşê da rawestiya<br />
Dewreyan lê da mamosta<br />
Gotî ha xale can<br />
Çi digereke ha xale can<br />
Pîremêrdî beste ziman<br />
Peştî çema bû wek goçan<br />
Le mamosta ronî û bedlovanî<br />
Gotî ha Mamosta can<br />
Bi qurban mamosta can<br />
Fêrîm nakî çon binuwsim Kurdistan...<br />
919-MARÎFET<br />
Hele bêrê ey ciranê ma<br />
Siyo marifet raybere ma<br />
Care serogdi serkere<br />
Beno xirabi welatê ma<br />
Marifetê ma marifetê ma<br />
Raybere ma feqirê ma<br />
Caye mirodiyo siyo<br />
Kerdo xirabi welatê ma<br />
Caye remo nêvindeno<br />
Veciyo siyo daha nêno<br />
Ze eskere Abdal Musay<br />
Nêzanay ke kotiro sono<br />
150
920-MARÛF- OZAN MARÛF<br />
MÎRÊ MIN<br />
Mîrê min, mîrê min mîrê min...<br />
Heyla dayê çavê xwe digerînim nagerênim kanê Şêxê min<br />
Mîro de rabe bi çiyayê Bîngola şewitî diketim ji dilê min û tera<br />
bi mije lê bi dûmane,<br />
Lê belkî agirê kulê têkeve mala Misto Kemale<br />
Çawa rakirin fermana serî Kurda<br />
Birîna serê Şêxan û melane hela binêr meclîsa Enqerê de dayê<br />
lê lê hev<br />
civyane<br />
Ji bo xeniqandina Şêx Seîd efendî bavê Şêx Elî Riza temamê mebusa wê qirar<br />
dane<br />
Hela rabe binêr li tivingê destê teresê cendirmane, lawo mêzebike li sîtemê milê<br />
wê polîsane<br />
Ez çûme Diyarbekira rengîn min bala xwe dayê temamê sofî, mirîda lo lo hev<br />
civyane<br />
Xorta pişta xwe dane dîwara, dibarînin hêsirê belek çavane<br />
Mi gotî keko ez nizanim çi bû, çi qewimî, çi cirîya?<br />
Ji mi ra digotin mala te xirabe tu nizanê dunzde heb milletwekîlîyê Tirkan, li<br />
Bitlîsê lo lo hev civyane<br />
Rakirine fermana serî Kurda dayê birîna serê Şêxane.<br />
Şêx Seîd efendî anîne Diyarbekirê li ber bendane,<br />
Bend avêtin qirika Şêx Seîd efendî ewê gavê teze min zanîbû xwelî li nava çavê<br />
me hemyane...<br />
Mîrê min, mîrê min, mîrê min, mîrê min...<br />
Le dayê wezê çave xwe digerînim nagerînim nizanim kanê Şêxê min?<br />
Mîro de rabe bi çiyayê Bîngola şewitî diketim lo lo ha bi ceye<br />
Agirê kulê têkeve mala Misto Kemal çawa rakirê fermana serê Şêx û Mellê me<br />
ye<br />
Hele rabe Eskerê Misto Kemal derketê ji çiyayê Bîngolê tê ji pale tokan da dayê<br />
firqe bi firqeye.<br />
Kesekê tune cewabê bide Celalîya li peyê Silêmanê Ehmed dayê bavê Ferzende<br />
ye<br />
Jêra bibêje mala te xirabe Şêx Saît efendî birin Dîyarbekir li ber benda<br />
Bend avêtin qirika Şêx Saît efendî<br />
Şer‟a dînê Nebî Mihemed Peygamber evê tiştê qebûl nakin, di nava me de pir<br />
gune ye...<br />
151
Mîrê min, mîrê min, mîrê min....<br />
Heyla dayê çavê xwe digerînim, kanê Şêxê min...<br />
Gotin û Muzîk: Gelerî-Herêm: Serhed<br />
Çavkanî: Dengbêj Zahiro<br />
921-HA KURO MER MER MERE<br />
Ha kuro mermere lo, wî kuro mermere<br />
Ha kuro mermere lo, kanê mermere<br />
Tê da digere lo, marê ser zere<br />
Kêrsimê keçika lo, kê li kembere<br />
Ha kuro tutune lo, şewitî tutune<br />
Ha kuro tutune lo, şewitî tutune<br />
Tê da digere lo, marê ser cune<br />
Kêrsimê kalan lo, kîs û qelune<br />
Ha kuro saçaxe lo, wî kuro saçaxe<br />
Ha kuro saçaxe lo, wî kuro saçaxe<br />
Tê da digere lo, marê qaçaxe<br />
Kêrsimê xorta lo, kêr û biçaxe<br />
Gotin û Muzîk:Gelerî<br />
Herêm:Serhed-Berhevkar: Maruf<br />
922-MÎR BEG<br />
Lo lo Mîro bejina bavê Mîrbegê min zirave<br />
pepuk ez im ji taka rihana li dev beyara hey were hey were...<br />
Mîro ne min ji tera digo neke bi gura alaybegê sozê Şêxê wara.<br />
Pepûk ezim berê bavê Mîrbegê min dan bajarê Stembola şewitî dûrê dera be<br />
Destê min nagê jî Mîrbegê min derbaskirin ji sindaqê bîstûçar duwale ecnebî li<br />
nav neyara hoy were hoy were...<br />
Eman were eman were...<br />
Mîro ne mi ji tera digo bi gora min bike<br />
Ne ji berê da Rom xayîn e me dixapîne<br />
Ax ez dimirim dimrim lo wez nemînim<br />
Ez ditirsim bimirim lê bavê Mîrbegê xwe nebînim.<br />
Lo lo Mîro bejna bavê Mîrbegê min zirav e pepûk ezim ji tak rihana<br />
Ro bi ro ye iro li kêleka milê bavê Mîrbegê min dihatî dengê borîna delu Qasoye,<br />
hoy were ê hey hey hey were hey were.<br />
Eman were eman were mîro min ji tera digo tu bi gura min bike neçe lezke ha<br />
152
lezke were. ax ez dimirim ez dimirim Ax ez dimirim lo wez nemînim ez ditirsim<br />
dawîya dûnyayê mirine hewî ez bavê Mîrbegê xwe nemînin Lo lo Mîro vê sibê<br />
walîyê Mûşê mistesarê Bilîsê rûniştin bi hevra şêwirkirin bi xayînî şandin pey<br />
bavê Xelîlê min ji mal siwarkirin di nava qîz û bukên Xûytira derbas kirin. Mîro<br />
nê mi ji tere digo xema neke xem xirave çiqas qeyd û zincîr Sultan Ebdulhemîd<br />
Paşa hebûn mi bihistîye pepuk ezim gişt ji bo xatirê mala me çêkirin hazirkirin<br />
hey were hey were ...<br />
Eman were eman were...<br />
Mîro ne mi ji tera digo bi gora mi bike Rom xayîne me dixapîne Ax ez dimirim<br />
lo wez nemînim ez ditirsim bimirim dawiya dinyayê mirine bavê Mîrbegê xwe<br />
nebînim....<br />
Gotin û Muzîk: Gelerî -Herêm: Serhed<br />
Çavkanî:Dengbêj Şakiro<br />
923-HÊY LÊ (Xezal)<br />
De hey lê hey lê...<br />
Were heylê heylê heylê... ku heylê.<br />
Delê lê... bedewê minê Xezalakî rakir ji desta Muşê,<br />
Berê xezala min ketî Hazro û Diyarbekir,<br />
Kêleka Xezala min ketî Meraş û Entabê,<br />
Xezal derbas bû berya vê Mêrdînê<br />
Ezê dikim rabim herim li ba apê xwe jêra bibêjim<br />
Apo xezal guneyê li çira xezal diketî destê Roma xayîn<br />
Tirk û Ereb û Ecem li ser Xezalê kombune,<br />
Rûyê wana bi kenîn, devê wan bi xwîne,<br />
Apê min gazîkir digo sûnva herin xezal bêxweyî nîne<br />
Hey lê, hey lê hey lê hey lê...<br />
Were hey lê hey lê hey lê ...<br />
Delê lê bedewê minê xezalek rakir<br />
Ji Qazgol û Bingolê Sûsar û Tekmanê<br />
Berê xezala min ketî Patnos û Tutaxê,<br />
Kêleka xezala min ketî cepheyê Ûris<br />
Xezal derbasbû li bajarê Simko welatê Kurdistanê,<br />
Ezê dikim rabim herim li ba apê xwe jêra bibêjim<br />
Apo xezal guneye çira diketê destê roma xayîn,<br />
Tu gazîke li kal û pîrê Kurda<br />
Bira bibêje keç û xortê hemî bi xezalê bêne îmanê<br />
Hey lê hey lê, hey lê hey lê, ... Were hey lê hey lê hey lê... Were hey lê hey lê<br />
hey lê hey lê...<br />
Eman hey lê hey lê hey lê...<br />
Delê lê bedewê minê Xezalek rakirî ji Kerkûkê ji Kirmaşanê,<br />
153
Berê xezala min ketî Zaxo û Dihokê<br />
Keleka xezala min ketî Qamişlokê, Amudê, Afrînê,<br />
Ezê dikim rabim herim li ba apê xwe jêra bibêjim:<br />
Apo xezal guneye çira xezal diketî desta Roma xayîn?<br />
Tu qazîke li keç û xortê Kurda, bibê ne Xezal li benda we hemî ya sekinîye Hey<br />
lê, hey lê hey lê hey lê hey lê ku hey lêê...<br />
Gotin û Muzîk: Dengbêj Maruf<br />
924-GORİ<br />
Gorî gorî gorî kuro mala gede lawkê min li taxa jorîn.<br />
Mala min bi xulama bejn û bala zirav li ew lazê şîrîn,<br />
law lingê xirxal qirika bi morî gorî gorî gorî goriya teme<br />
Gorî heyran mala gede lawkê lo min pêş girê<br />
Lo lo law welle ba tê ji baranê xirabtire,<br />
kuro çîta û perdê konê mala bavê min girane<br />
lawo şirîtê kona rana gire ew kesekî fesadîya min<br />
û lawikê min bikin law belkî derguşa li ber pêsîra wan bimire<br />
Gorî gorî gorî gorî ya teme<br />
Gorî heyran hatî gundê me Xeftanê<br />
Jina min xeftanek kirî ji kewa<br />
Xwera bi sed û sî û sê bizinan<br />
Xeftanê kewa min kine<br />
Nagire zenda zer bazinan<br />
Gorî gorî gorî gorî gidî<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Çavkanî: Dengbej Huseyno<br />
925-HA KURO MERMERE<br />
Ha kuro mermere lo, wî kuro<br />
mermere<br />
Ha kuro mermere lo, kanê mermere<br />
Tê da digere lo, marê ser zere<br />
Kêrsimê keçika lo, kê li kembere<br />
Ha kuro tutune lo, şewitî tutune<br />
Ha kuro tutune lo, şewitî tutune<br />
154<br />
Tê da digere lo, marê ser cune<br />
Kêrsimê kalan lo, kîs û qelune<br />
Ha kuro saçaxe lo, wî kuro saçaxe<br />
Ha kuro saçaxe lo, wî kuro saçaxe<br />
Tê da digere lo, marê qaçaxe<br />
Kêrsimê xorta lo, kêr û biçaxe<br />
Gotin û Muzîk:Gelerî-<br />
Herêm:Serhed<br />
Berhevkar: Maruf
926-YAR WEZO<br />
Yar wezo birîndarim min bavên<br />
zozana<br />
Yar bavêjin ser min qetê organa<br />
Yar derdê hewîyê, êşa dirana<br />
Yar wezo nexweşim, min bavêjin<br />
mesila<br />
Yar bavêjin ser min, qetê qesîla<br />
927-XEZAL XAMİRPET<br />
155<br />
Yar derdê (kula) hewiyê, êşa pêsira<br />
Yar wezo nexweşim, min bavên<br />
odeyo<br />
Yar bavêjin ser min, qeta cileyo<br />
Yar derdê hewiyê, êşa dilêyo<br />
Gotin û Muzîk:Gelerî-Herêm:<br />
Serhed<br />
Berhevkar: Maruf<br />
Ezê qîza Xiyasim delalîya Xasê û Ax Cemîlkê me<br />
Xuşka Selman gula li devî rê me<br />
Hoy...Xezal, hoy Xezal, hoy Xezal....<br />
Xezal heyran me çikir lo me çinekir<br />
Meyê ji bona doza Kurdistanê şer girankir<br />
Heyfa bav û kala me ji dujmina derkir<br />
Ano û Memo û Sefkan ji bona doza Kurdistanê canê xwe fedakir<br />
Hoy Xezal, Hoy Xezal, hoy xezal...<br />
Xezal heyran wezê diçûme Tekmanê wê liyane<br />
Li şer serê hersê gêrîlayê ARGK,bavo şer girane<br />
Leqe leqê topan, tifing û firokane<br />
Ano û Memo û Sefkan<br />
Bu şehîdê Serheda Kurdistanê<br />
Hoy Xexal, hoy Xezal, hoy Xezal...<br />
Gotin û Muzîk: Dengbêj Maruf<br />
928-HA Bİ DERENGE (Selîmo<br />
lawo)<br />
Ha li me çikir wî li me çikir<br />
Lawino baranê li me çikir<br />
Îniyê lêkir şemîyê vekir<br />
Eceb dinya xirab nekir.<br />
Ha li hewaye wî li hewaye<br />
Konê Evdalo li hewaye<br />
Qeyd û benda girêdaye<br />
Bavê bukê xweş axaye<br />
Ha bi derenge wî bi derenge<br />
Bavê bukê li me derenge<br />
Pêsya siwara çû bi heft renge<br />
Li bavê bukê nema renge<br />
Gotin û muzîk: Gelerî<br />
Herêm: Serhed<br />
Berhevkar: Maruf
929-LÊ CAN<br />
Lê can lê can lê canê lê lê can<br />
Ewrê resê Nîsanê lê lê can<br />
Hur hur taviya baranê lê lê can<br />
Kon maye li ber wêranê lê lê can<br />
Lê can lê can lê canê lê lê can<br />
Serê malê me bi kaye lê lê can<br />
Çivîka ka vedaye lê lê can<br />
Cemo li ser rê razaye lê lê can<br />
Min payînek lê daye lê lê can<br />
930-MARŞA PARTİ<br />
Serokê gel go bimêşin<br />
Da erdêkin derd û êş in<br />
Ala Kurdistan bilindkin<br />
Her derd bibe kesk sor û hêşin<br />
Keç û xort hemû li ser xwe<br />
Dijminên kurda dane ber xwe<br />
Lêxe welat ji bager derxe<br />
Herbijî azadî, herbijî azadî<br />
Partiya partiya , partiya kakerên<br />
Kurdistan<br />
Heyfa kurd ji dijmin bistan<br />
Navê xwe li dinê bû destan<br />
Partiya karkerên Kurdistan<br />
156<br />
Ji xewka şirîn bazdaye lê lê can<br />
Lê can lê can lê lê lê can<br />
Mêrê Cemo eskere lê lê can<br />
Sê ro maye teskere lê lê can<br />
Jêra hate xebere lê lê can<br />
Teskerê bigre were lê lê can<br />
Heyrana singê zere lê lê can<br />
Gotin û Muzîk:Gelerî.Herêm:<br />
Serhed<br />
Berhevkar:Maruf<br />
Gerilla rabû li welat<br />
Bo gelê kurd rojek hilat<br />
Welatparêz ciyê xwe girtin<br />
Bê xiretan welat firat<br />
Xemilandin serê çiyan<br />
Dengê xwe çû bajar û diyan<br />
Bi xwîna xwe mejand jiyan<br />
Herbijî azadî, herbijî azadî<br />
Partiya partiya, partiya kakerên<br />
Kurdistan<br />
Heyfa kurd ji dijmin bistan<br />
Navê xwe li dinê bû destan<br />
Partiya karkerên Kurdistan<br />
Gotin û Muzik : Emekçi
931-MASÎDAR<br />
Hoy masîdar hoy masîdar<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Ew masîkê kevirê sore<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Bêrîvan tên qor bi qore<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Serê bêriyan laçika sore<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Hoy masîdar hoy masîdar<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Ew masîkê kevirê zere<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Bêrîvan tên ref bi refe<br />
932-MAZî<br />
Hey mazî mazî mazî çinî<br />
Mazî çêbun li ber roja<br />
Em çune bi şev û roja<br />
Nekir heqê bişkoja.<br />
Mazî çêbun li diyara<br />
933-ME RÊ BERZE KİR<br />
Gelê me kevn û merde<br />
Welatê me giyane<br />
Daxwaza me zêrerde<br />
Gundîno ha gundîno<br />
Kul û derda nezanî.<br />
Ulm; hizir û viyane<br />
Welatê me giyane<br />
Hewcene ji bo jiyanê<br />
Gundîno ha gundîno<br />
Şînî me berzêkir rê<br />
Me berzê kir rê.<br />
157<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Serê bêriyan laçika zere<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Hoy masîdar hoy masîdar<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Ew masîkê kevirê reşe<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Bêrîvan tên meş bi meşe<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Serê bêriyan laçika reşe<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Hoy masîdar hoy masîdar<br />
Lê û lê lê lê lo û lo lo lo<br />
Em çunê danê êvara<br />
Nekir heqê guhara<br />
Mazî çêbun li çiya<br />
Em çune bi keliya<br />
Nekir heqê beniya<br />
Text û Muzîk: Gellî
Zaneyên me Kurdane<br />
Welatê me giyaye<br />
Kitabên me çirane<br />
Gundîno ha gundîno<br />
Xanî pêşiya hemiane<br />
Pêşiya hemyay Xanî.<br />
Ji aliyê Beşîr Botînî va hatiye<br />
Çêkirine wek stran<br />
934-MEDOKA MELÊ Û BİRAHÎMÊ HİNA<br />
Lêlê lê nabe<br />
Hêê, hêê, hêê, hêê<br />
Hû nabeee<br />
Wele mine ê digo:<br />
-Lawo<br />
Medo, Medîna<br />
Mara me lê nabe<br />
Hû nabeee<br />
De ezbata brayîmê mala Hina<br />
zilamekî xwe file ye<br />
misliman nabe<br />
Medo ne dego<br />
-Yabo<br />
malikxerabo<br />
Sewala dilê şênî ji min neke<br />
ma ne dilê şenî zor e,<br />
Ji mirine xirabtir e,<br />
nabey, nabe<br />
Êmanê digo:<br />
-Lawo<br />
Medo naaabe û nabe<br />
Belê dînê me w dinê Fila<br />
a dînkî baaşqe ye<br />
Wele tiştê tu bêjê<br />
berxa min ê, lawo<br />
me re qîme ye<br />
naabe, nabe, nabeee<br />
Nabeee<br />
158
Dibê<br />
- Yabo ma wê çilo be,<br />
wê çawa be zewaca mêrê misliman<br />
li canê min heram be.<br />
Şerê Qazî Mihemed û xwîna Şêx Seîd<br />
Hooo de lo loooo<br />
Hekîmo de ferman e<br />
Reyiso de ferman e<br />
û bego de ferman e<br />
Bavê kurda, bi Xwedê rabe, ferman e<br />
Fermana xortê Kurda fermaneka giran e<br />
Gelî eşîrê Kurdistanê<br />
hûn ê belav bikin<br />
Li nava cimîê Kurda;<br />
Ji Sûrya heya Ereqê, Tirkiyê<br />
welatê serheda<br />
heçyê Kurd e<br />
bêjin wan, bêjin!ferman” e!<br />
Fermana xortê Kurda<br />
fermaneka giran e<br />
Li jor hewara me Xwedê ye<br />
li xwarê hewara me<br />
ma çiyayê Berzan bavê Loqmaaan e.<br />
Kula Xwedê sada bi kul bê<br />
Ji topa, lê xin mala xaîna<br />
Ji êvara Xwedê ser serê egidê Kurdistanê<br />
Bavê loqman, berxê Berzan girêdane<br />
Ji pozê pêşiya gulê heya bi Zaxoyê<br />
Evdal!<br />
tê turrînê tirimbêla<br />
Şîqînê bêxwediyê klaşîkofa<br />
li ezmanê tê girrînê teyaran e<br />
Min dî di qerekubarekê sibê de<br />
li ser serê egîdê Kurdistan<br />
bavê Loqman, berxê Berzan<br />
vê sibê dikşiyane.<br />
Mi dî<br />
159
Bavê Loqman<br />
Berxê Berzan<br />
egîdê Kurdistanê<br />
qîrê xwe li pêşmerga dane<br />
Pêşmergê bavê Loqman<br />
ji gelal heya Zaxo û sersîngê<br />
hêz hêz dikşiyane<br />
Bera Berzanê,<br />
Xwedê teala ava bikeee<br />
Hekîmo!<br />
Reyiso!<br />
Înşala wê be asima Kurdistaaane<br />
Haaa, hahîîîî<br />
935-MEDOKA MELÊ<br />
Ax min dî ji gunda wêda, ji gunda û wêda<br />
min dî mitirb e li kambaxê gundê me li daholê û li zirnê dan<br />
Min dî Medoke Melê û Hedoyê Hana<br />
cambilê hevdû girtin<br />
çûne hafê govendê, perê dîlanê<br />
ji qehrê girgirekê, filih e û misilman e<br />
xwe hildan û li erdê dan.<br />
Hedo yar yar yar yar yar yar<br />
kulê dilêm yar yar yar yar<br />
kesera canêm yar yar yar yar<br />
berxê malam yar yar yar yar.<br />
Ax li hev rûnishtin, li hev rûnishtin<br />
Medoke Melê û Hedoye Hanê li hev rûniştin<br />
gotin digotin, çîrok dihitin<br />
hêstirê her dû kew e, kevirê ber best e dimaliştin<br />
masiyê binê ava dibirijtin<br />
miriyê goristanan, kefenê xwe li serê xwe pêçan<br />
û li ser kêlê xwe rûniştin<br />
û gurzê gul e li şûna dihiştin.<br />
Hedo yar yar yar yar yar yar<br />
kulê dilêm yar yar yar yar<br />
kesera canêm yar yar yar yar<br />
160
êje Hedoye Hana were Medo bibe ji xwe re,<br />
Hedo yar yar yar yar yar yar<br />
kulê dilêm yar yar yar yar<br />
kesera canêm yar yar yar yar<br />
berxê malam yar yar yar ya<br />
936-MELAZGİR<br />
Melazgir hoy Melazgir<br />
Narê hay narê<br />
Ordeka gol xelas kir<br />
Çavreşa dêm qiyas kir<br />
Sorgulê yamanê<br />
Melazgir hoy Melazgir<br />
Narê hay narê<br />
Melazgir şal heşîn e<br />
Tevda spîndar û bî ne<br />
Gewra min xewrîn e<br />
Sorgulê yaman e<br />
937-MELKO<br />
Melko xwestî diwanê<br />
Sê fincan qehwê danê.<br />
Paşê, celad berdanê.<br />
938-MELLE ÎSA<br />
Lawiko Melle Îsa<br />
Weylo lolo lolo lolo<br />
Weylo lolo<br />
Lawiko Melle Îsa<br />
Şa dilê min emrê te<br />
Qeytanê devê kîsa<br />
Weylo lolo lolo lolo<br />
Weylo lolo<br />
Qeytanê devê kîsa<br />
Şa dilê min emrê te<br />
Dest girt û rû ramîsa<br />
Weylo lolo lolo lolo<br />
Weylo lolo<br />
161<br />
Melazgir hoy Melazgir<br />
Narê hay narê<br />
Çil qîzên ewliya tê de<br />
Gewra min ji hemiya wê de<br />
Sorgulê yaman e<br />
Melazgir hoy Melazgir<br />
Narê hay narê<br />
Melazgir tu ava bî<br />
Tev de gul û giya bî<br />
Azado tu zava bî<br />
Sorgulê yaman e<br />
Melko go; Ez Melko me<br />
Şêro go ez Melko me,<br />
Xweyê şiwîrî bi ço me<br />
Kilê çavê Silto me !<br />
Dest girt û rû ramîsa<br />
Şa dilê min emrê te<br />
Kuriko novedaro<br />
Weylo lolo lolo lolo<br />
Weylo lolo<br />
Lawiko novedaro<br />
Şa dilê min emrê te<br />
Tu ji novê were xwaro<br />
Weylo lolo lolo lolo<br />
Weylo lolo<br />
Tu ji novê were xwaro<br />
Şa dilê min emrê te<br />
Şev reş e diz hezare
Weylo lolo lolo lolo<br />
Weylo lolo<br />
Gotin û Muzik: Gelêrî<br />
939-MENCOLA QÎZA YAZ BEGÊ<br />
162<br />
Şev reş e diz hezare<br />
Şa dilê min emrê te<br />
Di dema berê ya mîr û began de li Kurdistanê her herêmek girêdayî mîrekî bûye.<br />
Di wê demê de Mîrê Sîpanê Xelatê navê wî Yaz Beg bûye. Mîrê Kela Wanê jî<br />
Ûsîf Beg bûye. Her beg berpirsiyarê herêma xwe bû. Ji bo têkiliyên navbera wan,<br />
li gorî demê, mirtibên wan(derwêş) hebûne. Navê mirtibê Ûsîf Begê Xişo bûye.<br />
Ûsîf Begê mîrê Kela Wanê, sê jinên wî hebûne Şevekê di xewna xwe de<br />
Mencola qîza Yaz Begê dibîne û dibe evîndarê wê. Sibê zû radibe, bangî Xişo<br />
yê mirtibê xwe dike tîne dîwanê, jê re wiha dibêje:<br />
Ûsif Begê mîrê Kela Wanê ye<br />
Rûniştiyê li ser kevirê bînektaşê ye<br />
Dixwaze gustîla Mencola Yaz Begê<br />
Serê çiyayê sîpanê ye<br />
Siba du sibeyê, siba du sibeyê<br />
Tavek baranê têye tevî bê ye<br />
Vê sibê dilê min menc bûye<br />
Mîna bihara Wanê<br />
Kuro Xişo tu were ji min re lêxe<br />
saz û kemençê ye<br />
Belkî dilê min were ser qerara berê ye<br />
Xişo, ji mîr re lêdixe saz û kemencê<br />
Dilê mîr tîna ser qerara berê ye
MEHMÛD KIZIL<br />
940-HEVPEYİVÎN Bİ DENGBÊJÊ NAVDAR MEHMÛD KIZIL RE<br />
Mustafa Gazî<br />
Bavê min Mehemed gelek kelamên xweş digot, dengbêjekî baş bû, ez gelek di<br />
bin tesîra wî de mam. Lê belê bavê min di civatan de, li derveyê malê nedigot<br />
Kî yê Mehmûd Kizil?<br />
Ez di sala 1939‟an de li Amedê, li taxa<br />
Fatihpaşayê hatime dinyayê. Ez<br />
zewicandî me, du jinên min û sêzde<br />
zarokên min hene. Zarokên min jî çar heb<br />
ji wan kur in, ên din hemû keç in. Ez<br />
karim bibêjim derdora 35-40 neviyê min<br />
hene. Ez li Amedê mezin bûme û heta îro<br />
jî ez li vî bajarî dijîm. Min nan û ava<br />
Amedê xwariye, min hewa û tenefusa<br />
Amedê kiriye û ez dengbêjê Amedê me.<br />
Koka we ji ku tê?<br />
Koka me ji Hezroyê, ji gundê Bolşê tê. Bavê min ew ji wir hatine Amedê bi<br />
cihûwar bûne û bi pişt re ez hatime dinyayê.<br />
Serpêhatiya te ya dengbêjiyê çawa dest pê kir?<br />
Bavê min Mehemed gelek kelamên xweş digot, dengbêjekî baş bû, ez gelek di<br />
bin tesîra wî de mam. Lê belê bavê min di civatan de, li derveyê malê nedigot.<br />
Gava kêfa wî li cî bûya li malê distra, ji me re kelam digot.<br />
Dengê wî ji yê min gelek xweştir bû. Dema ez pitik bûme, di dergûşê de bûme û<br />
giryame, diya min min lorandiye, bavê min li ser girîna min gotiye qirika wî<br />
qirika dengbêjiyê ye, girîna wî bi qaîde ye. Ez bûm yanzde salî bavê min rehmet<br />
kir. Piştî hîngê ez bûm donzde salî û min dest bi strandinê kir, min kelam got.<br />
Dost û nas û heval û hogirên min, cîranên min ji min re gotin dengê te pir xweş<br />
e, tu ji xwe re dengbêjiyê bike.<br />
Min wê demê guhdariya dengbêjan dikir û hînî stranan dibûm. Di sala 1965‟an<br />
de ez çûm Îstenbolê ku pîlaqan çêbikim.<br />
Ji kerema xwe re tu dikarî bi awayekî kitekit behsa pîlaqa xwe ya yekemîn<br />
bikî?<br />
Ez çûm Îstenbolê, çûm şîrketa pîlaqan a Palandokenê, ku xwediyê wan Erzeromî<br />
bûn, ji ber xatirê Erzeromê min got miheqeq Kurd in, ez çûm min got ka ji min<br />
re dibêjin çi. Ez çêm cem wan min ji wan re got ku ez dixwazim pîlaq çêbikim,<br />
gotin kultura te çi ye, min got kultura min Kurdî ye, ez dengbêj im bi Kurdî<br />
dibêjim, ji min re gotin ku ma vê dera Kurdistan e ku tu dibêjî Kurdî, behsa<br />
Kurdî dikî, em nikarim çêkin, min got pekî madem hûn çênakin ez ê biçim, paşê<br />
gotin ku dîrektorê me yê muzîkê Bedir Çaglayan heye, Ruhayî ye, ka bira ew bê,<br />
163
eger ku ew dengê te û kelamên te biecibîne belkî em ji te re pîlaq çêbikin. Piştî<br />
wê gazî Bedir Çaglayan kirin, Bedir Çaglayan hat, me hevdu dî. Em çûn<br />
xaniyekî Dîmo hebû, Dîmo Yahûdî bû û şîrketa wî jî hebû, em çûn me kilîtê jê<br />
stend, îja xaniyê wî, ku ji xwe re bi tenê lê rûdiniştin. Heta Dîmo got hûn kilîtê<br />
çima ji min distînin, evana gotin em ê guhdariya dengekî bikin, got çi deng e,<br />
gotin welleh Kurdî ye em ê guhdarî bikin. Dîmo got welleh ez ê jî bêm guhdarî<br />
bikim hela Kurdî çi ye, zimanekî çawa ye. Dîmo, Bedir Çaglayan û xwediyên<br />
fîrmaya Palandokenê Ahmet û Yaşar hatin, em ji fîrmayê hinekî dûr ketin çûn<br />
xaniyê Dîmo derketin diyar qata sisêyan û em rûniştin, Bedir Çaglayan ji min re<br />
got kelamekê bibêje, min hêdî hêdî got, got dengê xwe bilind bike, min dengê<br />
xwe piçekî bilind kir, dîsa got dengê xwe bilind bike, min piçekî din dengê xwe<br />
bilind kir, wî dîsa got bilind bike, min got Bedir Çaglayan, got ha, min got anha<br />
ez gava kelamê bibêjim hûn ê her çar jî li vê dera tiliyê xwe têkin guhê xwe, hûn<br />
nikarin li ber dengê min bisekinin, got ka bibêje, û Xwedê çi da min… Di strana<br />
Werî Bêmalê de ez bilind bûm, ez bilind bûm her çar tiliyê xwe kirin guhê xwe,<br />
gotin wellehî eynî gotina te ye, em nikarin li ber dengê te bisekinin. Û bi wî<br />
awayî şîrketa Palandokenê di 25-01-1965‟an de ji min re pîlaq çêkir. Min du<br />
pîlaq bi hev re çêkir; a yekemîn “Lorî Lorî Cembeliyê Min Lorî” bû (ji ber<br />
xatirê ku çand û zimanê dayika me lorî bû min wê çêkir), aliyê din ê pîlaqê<br />
“Mûsa Mere” bû. Pîlaqa duwemîn jî “Werî Bêmal” bû, aliyê din ê pîlaqê jî “Hey<br />
Xalê Min” bû. Bi wî awayî pîlaqên min derketin piyaseyê.<br />
Dema pîlaqên te derketin piyaseyê Kurdan eleqeyeke çawa nîşanî te dan?<br />
Wekî ku mizgîneke zêde xweş ji wan re bê, gelekî pê kêfxweş bûn. Heta karim<br />
ewha bibêjim; berê payton hebûn, ji Derê Çiyê û heta Serê Balixçîleran payton<br />
diketin dorê, ku bi wî awayî dihatin pîlaq distendin. Însanên me, gelê me ji ber<br />
xatirê ku min bi Kurdî got helwesta wan, nêrîna wan pir xweş bû, kêfa wan ji<br />
min û dengê min re, ji pîlaqên min re gelek dihat.<br />
Pekî nêrîn û helwesta Tirkan çawa bû?<br />
Reaksiyona wan zêde tunebû. Lê belê gotin çima tu bi Kurdî dixwînî. Min jî<br />
îtiraz kiriye û gotiye ku Kurdî zimanê dayika min e, ez Kurdî dixwînim; ya<br />
duduya Îngilizî, Fransî, Almanî, Tirkî, Erebî tev tênê xwendinê çima Kurdî neyê<br />
xwendinê.<br />
Wê demê ji xeynî te tu kesekî din pîlaq çênekir?<br />
Eyşe Şan wê çaxê pîlaqên Tirkî dixwendin. Min bi xwe ji Eyşe Şanê re got,<br />
Eyşe xanim va ye ez hatime hinkî kelamên min hene, ku em bi hev re (duet)<br />
bibêjin, got hemşeriyê min welleh ez bi Kurdî newêrim bibêjim, ez nikarim bi<br />
Kurdî bixwînim. Piştî ku min pîlaq çêkir, mêze kir ku kelamên min xweş tên<br />
firotin, herkes guhdar dike îja wê jî dest bi Kurdî kir. Piştî wê jî Husên Tutal<br />
(Husênê Farî) hat pîlaq çêkir. Piştî Husênê Farî jî Zilfeqar Yumruk hat pîlaq<br />
çêkir. Îja ji ber wî awayî min ji gelek dengbêjan re got werin pîlaqan çêbikin.<br />
Min ji Huseynê Mûşî (Huseynê Orgînosî) re got were pîlaqan çêbike, got ez<br />
nayimê pîlaqan çênakim. Min ji Şakiro re got, Şakiro got ez nayêm çênakim.<br />
Min ji kîjan dengbêjî re got, got wellehî ez çênakim.<br />
164
Sebeb?<br />
Sebeb, ji xwe re dikirin qedexe yanî. Digotin qedexe ye, em ditirsin. Evana<br />
tirsyan pîlaq çênekirin. Li vir Seyidxanê Boyaxçî heye, min ji wî bi xwe re jî got,<br />
wî got welleh ez nayêm pîlaq çênakim.<br />
Di der heqê te de qet mehkeme hat vekirin?<br />
Carekê tenê ez dam mehkemê. Ew jî ez hatibûm şîkayetkirin. Sawcî gazî min kir,<br />
ez çûm cem wî, got tu çima Kurdî dixwînî, min hot Kurdî zimanê dayika min e,<br />
got careke dinê nexwîne filan û bêvan, min got pekî ez naxwînim, lê belê<br />
derketim û çûm min dîsa bi Kurdî got.<br />
Pîlaqên te yên ewil teqrîben çi qas hat firotin?<br />
Ez karim ewha bibêjim, sala 1966‟an bû rojnameya Hurrîyetê wê çaxê di rûpela<br />
pêşî de ji boyî min berdabû, rûpela paşî jî ji bo Zekî Muren berdabû, tiştê ku<br />
niha di bîra min de ye ev e, di der heqê min de ewha nivîsandibûn, sernivîs ewha<br />
bû “li Tirkiyeyê, li Îstenbolê, li taxa Kagithaneyê bi qamyonan pîlaqên Kurdî ji<br />
ordiya Berzanî re tên sewqkirin”, piştî hîngê jî digot “pîlaqa Heyla Siwaro rojê<br />
deh caran ji aliyê ordiya Berzaî ve tê lêxistin. Li gor agahiyên ku me ji<br />
pîlaqfiroşan girt, pîlaqên Mehmûd Kizil ji pîlaqên Zekî Muren bêtir tên firotin.”<br />
Îja ji vî şeklî ku digotin, îja min ji wan pirsî, gotin em karin bibêjin pîlaqên Tirkî<br />
li hember pîlaqên te bi ser neketine, ew qas nehatine firotin, yên te ji yên wan<br />
bêtir hatine firotin. Pîlaqa Mûsa Mere û Cembelî ji ber ku nû bûn pir hatin<br />
firotanê, ya Ezîzoglî, Îbo Begê Pasûrî, Werî Bêmal pir hatin firotanê. Min li ser<br />
Almanyayê pîlaqek çêkiribû navê wê Almanya bû, ew û Garisê Feqîra pir hatin<br />
firotanê.<br />
Wê demê tu li Îstenbolê zehf ma?<br />
Erê, ez nêzîkî deh salan li wir mam. Ez wê demê diçûm welêt û vedigeryam<br />
Îstenbolê. Heta 1978‟an jî li wir bûm, bi pişt re bi temamî vegeryam Amedê.<br />
Dema ez li Îstenbolê bûm min û yekî me di sala 1968‟an de fîrmayeke muzîkê<br />
ava kir, navê wê “Dîcle Pilak” bû. Şirîkê min Kurd bû, ji Siwêrekê bû. Şîrketa<br />
me heta sala 1975‟an ajot. Bi pişt re min bi serê xwe şîrketek ava kir. Di sala<br />
1974‟an de jî di zemanê Ecevît û Erbakan de dema koalîsyon çêkirin, min li ser<br />
parlamenterên me li ser navê şîrketa xwe pîlaqa “Wekîlên Me” û pîlaqa “Garisê<br />
Feqîra” çêkir.<br />
Di nav malbatê de yên wek te dengbêjiyê dikin hene?<br />
Na, nîn e. Lê tenê pismamekî diya min hebû, jê re digotin Eliyê Dengbêj an Sofî<br />
Elî, li Qereqoçê dima, ewiya dengbêjekî bi hêlemêr bû, ew Sidîq (Sidîqê<br />
Qarlîowa) wan temam li ber destê wî hîn bûbûn.<br />
Gava te hê nû dest bi dengbêji kir bêtir tesîra kê li ser te çêbû?<br />
Pêşî tesîra bavê min li ser min çêbû, bi pişt re jî tesîra pismamê diya min Sofî Elî<br />
li ser min çêbû. Kelamên Sofî Elî yek heb jî ne hîn bûme û ne jî min gotiye. Ji<br />
ber çi, ji ber ku min dest bi çêkirina kelaman kir, çewa ez çûme ji bo çêkirina<br />
pîlaqan û wirde min tavilê dest bi çêkirina kelaman kir. Ya duduya; mesela<br />
165
dibêjin kelamên dirêj hene, ewana jî me dibirya. Çima me dibirya, ji ber ku<br />
mudeta pîlaqê pênc deqe bû, bi sînor bû.<br />
Te heta niha çend stran çêkir?<br />
Min gtran gelek çêkirin. Welleh nêzîkî 60-70 heban min çêkir.<br />
Di warê muzîkê de hin sazî hene, ku jê re tê gotin rêxistin an saziyên meslekî.<br />
Endametiya te li saziyeke ewha heye?<br />
Ez endamê Mesamê (Yekitiya Meslekî ya Xwediyên Berhemên Muzîkê ya<br />
Tirkiyeyê) me. Ev bû du-sê sal e ez bûme endamê Mesamê. Ji ber ku Mesam li<br />
mafê me yê hiqûqî xwedî derdikeve ez bûm endam. Berê yên bi Kurdî mijûl<br />
dibûn qebûl nedikirin.<br />
Ez beriya te bûm endam. Pêşî wan ez qebûl nekirim, ji ber ku min safî<br />
bermehemên Kurdî çêdikir. Paşê ez bi zor û zehmetiyeke nedîtî bûm endam, û<br />
min rê li ber we vekir.<br />
Belê.<br />
Pekî te çend pîlaq çêkir?<br />
Min 53 pîlaq çêkir.<br />
Dema pîlaqên te derdiketin piyaseyê ji bo konseran gazî te dikirin?<br />
Di sala 1967‟an de li Îstenbolê Şeva Qaraqoçanê hat lidarxistin, gazî min kirin.<br />
Esas şeva Diyarbekirê bû, haziriya wan tunebû, îja ji bo Şeva Qaraqoçanê hatin<br />
gotin di şeva me de derkeve ser dikê, min got şeva Diyarbekiriyan jî heye, herin<br />
cem wan heger îzin bidin ez werim şeva we, Diyarbekiriyan gotin şeva me piştî<br />
du rojan e, Mehmûd Kizil bira derkeve şeva we. Şeva Qaraqoçanê li Taksîmê<br />
Restoranta Cazablankayê çêbû. Şeva Diyarbekiriyan jî li Otela Hîltonê çêbû.<br />
Şev bi min qediya. Li wir xwerû bi Kurdî stran hatin gotin. Di Şeva Qaraqoçanê<br />
de polês jî hebûn, ji bo min digotin hem bi Kurdî dixwîne hem jî li piştê<br />
dabançeya wî heye. Dikir mudaxele bikirana, yên di komîteya tertîbê de cih<br />
girtibûn gotin midaxele nekin, piştî ku şev qediya hûn dikarin midaxele bikin. Di<br />
şevê de ji min re gelek xwestek hatin, ew qas xwestek hatin, ku bêrîkên min,<br />
destên min hemû tije bûn. Xwestekek jî hat, di kaxeza xwestekê de navê strana<br />
“Yeşîl Kurbagalar” hatibû nivîsandin, li binê kaxezê di şûna nav de “polês”<br />
nivîsandîbû. Tabî min nexwend. Piştî ku ez ji dikê veqetiyam çûm odê ji bo<br />
guherandina cilên xwe, min dît derî lêket, min got kerem bikin, min bala xwe<br />
dayê çar kes in, sivîl in. Ji wan yek qomsêr bû. Gotin nasnameya xwe nîşanî me<br />
bide, min nasnameya xwe nîşanî wan da. Gotin ka dabançeya xwe û ruxsata wê,<br />
min got kerem bikin û dabançe û ruxsata wê da wan. Gotin qusûreke te nîn e, ji<br />
ber wê em sipas dikin, lê me ji te stranek daxwaz kiribû te çima nexwend?<br />
Dengê te pir xweş e, me xwest em guhdariya wî dengê te yê xweş bikin, ji dengê<br />
te îstifade bikin. Min got hela kerem bikin rûnîkin, ew rûniştin, min ji wan re<br />
çay xwest, çaya wan hat. Min got niha we behsa xwestekê kir? Gotin belê. Min<br />
got niha em pênc heb vê gavê li vir rûniştine, çar hûn in yek jî ez im, û em pir jî<br />
birçî ne, tînin bilxur an birinceke xweş û hinkî rûnê sade jî lêdikin datînin ber<br />
166
me û em gelek birçî ne, em kevçiyên xwe didin destê xwe ku bixwin, yek ji wê<br />
de were û tasek av di destê wî de be û bera ser bilxur an birincê de ew xwarin tê<br />
xwarinê an nayê xwarinê? Gotin jixwe nayê xwarinê. Mmin got a min jî<br />
xwesteka we bi wî şeklî bû, gava min xwesteka we bixwenda mîna ku tasek av<br />
têxî serê. Gotin pekî em dikarin navnîşanekê ji te bistînin, min got belê, min<br />
rabû navnîşana xwe da wan.<br />
Te qet li derveyê welêt konser da?<br />
Belê. Ez çûm Başûr, çûm Îranê û li wan deran konser da.<br />
Piştî ku teyb hat Tirkiyeyê êdî dewra pîlaqan qediya û kaset ket şûna wan. Piştî<br />
ku êdî dewr bû dewra kasetan te jî kaset çêkir?<br />
Erê, min du kaset çêkir, navê yekê “Toba Eyşanê” (1988), navê ya din jî “Ax<br />
Ciwaniyê” (1999) bû.<br />
Te bi deng û berhemên xwe gelê Kurd şa kir, te gelek stran xist nav tûrikê<br />
muzîka Kurdî. Te berhemên mezin afirand, dîrokek ava kir. Ji ber vê yekê<br />
em Kurd ji te hez dikin û te teqdîr dikin. Lê tu gava li dema buhurî û li<br />
dema îro dinêrî çi difikirî?<br />
Welle anha di halî hazir de te gelek tiştê xweş pirsî ji min. Yanê zemanê ku min<br />
vî tiştê hanê kir min bi heweseke gelek gelek mezin kir. Yanê min serê xwe jî<br />
bidana ez li ber nediketim û min mala xwe jî xira kira ez li ber nediketim. Feqet<br />
niha ez hinkî li ber dikevim, ji ber ku min ji pa ra hîştine, ez rast bibêjim, û hinkî<br />
însanê ku ne welatparêz in, pir jî nezan in dane pêşiya min, ez ji ber vê yekê<br />
gelek î aciz im. Li min, li keda min xwedî derneketin û dernakevin jî. Ne gel, ne<br />
guhdarên min, lê saziyên Kurd li min xwedî dernakevin. Gel, guhdar ji min<br />
gelek hez dikin. Îro li Amedê yekî mîna min lazim bû di Newrozan de, di<br />
festîvalan de derketa ser dikê. Gelê min pir ji min hez dike û pir jî dixwaze<br />
derkevim pêşberî wan ji wan re kelaman bibêjim, çunkî min vê kultura hanê<br />
aniye holê. Zemanê ku min gotiye ne partî hebûne, ne komele hebûne. Ha<br />
madem ku vî tiştê hanê heye, madem ku min vî tiştê hanê kir gere neavêtana<br />
pişt xwe, gere li min xwedî derketana.<br />
Te heta niha çend stran çêkir?<br />
Bi temamî nayê heşê min. Wekîlê Me min li ser miletwekîliyê me çêkiriye, min<br />
Garisê Feqîra çêkiriye, min li ser Yusuf Ezîzoglu çêkiriye, min Welatê Me<br />
çêkiriye, ez nizanim min pir kelam çêkirine lê niha nayên heşê min, li gor<br />
texmîna min di navbera 30 û 40‟î de ye.<br />
Gava tu li nav cemhetekê bî tu dikarî çend stranan bibêjî?<br />
Gava ez di nav cemhetê de rûnim ez dikarim zêdeyî çil stranî bixwînim.<br />
Dengbêjên vê herêmê an yên din bi çi awayî li te dinêrin û tu bi çi awayî li<br />
wan dinêrî?<br />
Ez bi çavekî gelek gelek xweş li wan mêze dikim. Kî bi çavê nebaş li min mêze<br />
bike ez zêde li ser nasekinim. Tenê tiştê ku ez li ser disekinim partî, sazî,<br />
belediye ne. Di dunyayê de ez ji tu dengbêjekî nabehecim, aciz nabim, hezkirina<br />
min ji dengbêjan re gelek e. Însan dibêjin şîrê xav xwariye, car heye li ber min<br />
167
i qencî jî xeber bidin û li pişt min jî bavêjine min. Ez viya jî dîsa xweş dibînim.<br />
Ji ber xatirê çima xweş dibînim? Çunkî madem ku dengbêj in, madem ku vê<br />
kultura me tînin holê, madem ku kultura me di devê wan de ye ez ji wan hez<br />
dikim.<br />
Îro gelek dengbêjên me yên dengxweş heneİ Zahiro, Salihê Qubînî,<br />
Seyidxanê Boyaxçî, Îbrahîmê Pîrikî, Ûsibê Farî û hwd. Tu ji wan kîjanî<br />
diecibînî?<br />
Kîjan dengbêj dibe bira bibe, ya dixwazî Seyidxan bibe, ya dixwazî bira<br />
Îbrahîmê Pîrikî, ya dixwazî Zahiro bibe, ya dixwazî Kazo bibe, kî dibe bira bibe,<br />
çi qas dengbêj hene ez hêvî û sed rica ji wan dikim bira kelamê xwe di cî de<br />
bibêjin, bira kelama neherimînin, bira kelama meqamên wan winda nekin, kêm<br />
û zêde bira nekin, îro gava çi kelam bê gotinê gava ku bi rastî neyê gotin kêfa<br />
min ji wî dengbêjî re nayê. Dengbêj kînga ku got kevir û di dawiya wê de jî got<br />
bivir bi hev û di ve tam girêda ez ji wî dengbêjî hez dikim, kî dibe bira bibe,<br />
dixwazî bira yek kelamek wî hebe, bi yek kelamekê zanibe. Û dixwazî bira ê ku<br />
kelama li hev nayne dixwazî bira sê hezar kelamê wî hebe ez wî dengbêjî hesab<br />
nakim. Ew ê ku yek kelamek wî heye, bi hev û di ve xweş girêdide, meqameke<br />
xweş didêkê ez ji wî dengbêjî hez dikim.<br />
Ji te re teklîfên fîlman hat kirin?<br />
Belê, rehmetiyê Yilmaz Guney di sala 1966‟an de teklîf kir. Yilmaz Guney got<br />
ji bo xatirê ku te bi Kurdî stran xwendine, te beriya herkesî bi zimanê dayika<br />
xwe hunera xwe îcra kiriye kêfa min gelek ji te re hatiye, ez dixwazim bi te re<br />
fîlmekî çêbikim. Me dikir Cembelî, Mûsa Mere û Koçero bikira fîlm, lê piştî ku<br />
rehmetî ket hepisxanê êdî nebû ku me çêbikira, me dev jê berda. Li gel vê yekê<br />
Turkan Şoray xeberek ji min re şand, got were di fîlm de bilîze, em ê rolekî baş<br />
bidin te, min qebûl nekir.<br />
Navê wî fîlmî çi bû?<br />
Nayê bîra min. Tenê ji bo hin rêzefîlman hin sînemager hatibûn Diyarbekirê,<br />
hunermenda dengxweş Zara jî hatibû. Gotin ku em dixwazin tu stranekê çêbikî û<br />
bidî me, min got kî yê bixwîne, gotin Zara wê bixwîne, min got Zara kare<br />
Kurmancî bixwîne, gotin belê dikare bixwîne, min got madem wusa ye me bidin<br />
naskirinê ka karibe ez ê çebikim. Em çûn, min strana bi navê “Cemalê Min Zava<br />
ye” çêkir û dayekê û wê jî di rêzefîlm de xwend. Sînemagerê Kurd Ganî Şavata<br />
hat got ez dixwazim rolan bidim te, tu di fîlm de kelaman bibêjî, min qebûl nekir.<br />
Ez bi ser fîlman de zêde neçûm, min zêde nexwest di warê sînemayê de cî<br />
bigrim.<br />
Dema tu ciwan bû û gelek navdar bû heyranên te yên keç aşiqê te dibûn?<br />
Gelek keç aşiqê min dibûn. Ji derdê min gelek jê nexweş diketin. Mesela tu niha<br />
albuma min a fotografan bibînî, tê de gelek gelek fotograf hene, ku keçik li ba<br />
min in, hemû mereqliyên min, heyranên min bûn.<br />
Pekî ew keçên ku dibûn aşiq an heyranê te çi dixwestin?<br />
168
Dixwestin hema bi wan re hevaltî û dostaniyê bikim. Telefonê min dikirin, îmze<br />
dixwestin. Carekê em çûbûn Hesenkêfê, ez li wir ji ser dikê hatim xwarê, keçik<br />
hatin pêşiya min, pêşiya min girtin û gişa ser milê xwe vekir û xwestin îmze<br />
bikim.<br />
Carekê tu çûbû Swêdê. Te li wir Şivan Perwer dît?<br />
Ez du caran çûme Swêdê. Cara yekemîn ku ez ê herim, min hîna Swêdê nedîtiye,<br />
ji min re dawetiye derxistin, min telefonî wan hevalên ku min vexwendine kir û<br />
min got va ye ez dikim li balafirê siwar bibim, dema ez bigihîjim balafirgehê<br />
werin pêşiya min, gotin ser çavan û bi pişt re jî gotin va ye Şivan Perwer li cem<br />
me ye, min got ji kerema xwe re telefonê bidin Şivan Perwer ez hinkî pê re ji<br />
xwe re xeber bidim. Telefonê dan Şivan Perwer, min jê re got mamoste tu çewa<br />
yî, camêr pir mutewazî xeber da, got “heywax heywax, seyda te çi kir, te mala<br />
min xera kir, ji xêra Xwedê re te gullekî bera eniya min bida te vê gotinê ji min<br />
re negota, ez kî me mamoste kî ye, ez li ku li hember te dibim mamoste… Ez<br />
yanzde salî bûm min çavê xwe bi pîlaqên te, bi stranên te vekir, ma çawa li<br />
hember te dibim mamoste.” Wan gotinên xwe bi mutewazîtî got, min wê gavê<br />
fam kir ku Şivan merivekî pir dilnizm û mutewazî ye. Îja ê ku kelamekê nizane<br />
îro min naecibîne.<br />
Di dewra te de gelek hunermendên navdar ên wek Mehemed Arifê Cizîrî,<br />
Hesen Cizîrî, Eyşe Şan, Husênê Farî, Meryemxan hebûn. We qet hevdu dît,<br />
hûn qet hatin cem hev?<br />
Ezbenî Husênê Farî hevalê min bû, min gelek jê hez dikir, kêfa min pir jê re<br />
dihat, mirovekî mutewazî bû. Mixabin feqîr bû, rewşa wî ya aboriyê qels bû.<br />
Min Eyşe Şanê li Diyarbekirê dît. Zemanê ku ez çûme Îstenbolê ji bo pîlaqan<br />
sala 1965‟an, di serî de min xwest ku Eyşe Şanê bibînim. Min got ez wê bibînim<br />
ji bo xatirê ku ew Kurd e. Wê bi Tirkî pîlaq çêdikir, min xwest wê bikşînim<br />
warê Kurdîtiyê, Xweda heq e, xîlaf tuneye, min got Eyşe xanim hal meseleyek<br />
heye, ew jî ev e, ez dixwazim em bi hev re stranan bibêjin, duet bikin. Got<br />
welleh ez Kurmancî naxwînim, ez newêrim. Te ji xwe re hema serê xwe<br />
helaniye û tu hatiyî tu dixwazî ji xwe re wan îşa bikî, welleh ez newêrim<br />
bixwînim. Min got Eyşe xanim binêr ro hebe tu yê werî cem min tu yê bibêjî ez<br />
û tu em bi hev re bixwînin ez ê îja ji te re bibêjim ez naxwînim. Îja Xwedayê<br />
teala jî wer kir, Xweda wekîl piştî demekê hat cem min, min got welleh ez bi te<br />
re naxwînim. Îja ew hunermenda Tirkan bû wê çaxê, bi Tirkî digot, xizmeta wan<br />
dikir. Bi pişt re vegerya û bi Kurdî got.<br />
Pekî şîrketên pîlaqan qet ji te re gotin were bi Tirkî bixwîne? Teklîfên bi vî<br />
awayî hatin kirin?<br />
Erê, pir teklîf hatin kirin. Yanê perekî pir zêde jî teklîf kirin min got ez bi<br />
hindikî razî me bi pirî ne razî me, ez bi Tirkî naxwînim. Min ji bo xatirê ku<br />
kultura min winda nebe, ez zimanê dayika xwe biparêzim min qebûl nekir. Heta<br />
roja ku ez çûm şîrketa Palandokenê dîrektorê wan ê muzîkê jî Bedir Çaglayan<br />
bû, Ûrfayî bû, wextê dengê min guhdarî kir, got qey te nan û penîr bi goya<br />
xwariye te bi deva nexwariye, min got welleh ancax ê mîna we bi goya bixwin,<br />
169
min daîma bi dev xwariye, got xelet fam neke heyfa vî dengî nîn e tu tînî dikî<br />
Kurdî, di Kurdî de çi heye, têxe Tirkiyê di nava salekê de tu yê çargoşe bibî, min<br />
got birako ez çargoşe naxwazim, ez bi zimanê Kurdî dixwazim.<br />
Ji bo vê hevpeyivînê gelek sipas dikim.<br />
Esas ji ber ku we vê firsetê da min ez sipas dikim<br />
170
941-JİYANA EVÎNDAREKÎ DİLŞİKEST:<br />
MEHMED ŞÊXO<br />
Mehmed Şêxo di sala 1948 an li gundê Xeçokê, li Qamişlokê hatiye dinê. Navê<br />
wî yî rast. Harerdu navên pêşîn ê wî bi xwe ne û Şêxmûs<br />
navê bavê wî ye, lê ew bi navê Şêxo tê naskirin. Ji<br />
maleka çotkarên biçûk e. Navê diya wî Fatmê ye. Pênc<br />
bira û şeş xwîşkên wî hene. Navê jina wî Nisrîn bû ew<br />
niha li ba birayê wî yê hêja Beha dimîne. Sê zarokên wî<br />
hene. Keçeka bi navê Felek û du law yek bi navê Îbrahîm<br />
û yê din bi navê Birûsk e. Mehmed Şêxo zarokatiya xwe<br />
li Xeçokê derbas dike. Ew di sala 1964 an de xwandina<br />
xwe ya destpêk li Xeçokê kuta dike. Ew di sala 1965 an<br />
de ji bona xwandina xwe ya navê tê Qamîşlo. Di sala 1966 an de nexweş dikeve,<br />
çavên wî pir qels dibin û mecbûr dimîne ku berçavikê bi kar bîne. Ew di sala<br />
1967 an de ji ber jar û belengaziya bavê xwe û nerazîbûna bavê ji bederiya<br />
Mehmed Şêxo li gel minasebên kurdî û tirsa wî ku ew bê girtin, ji ber vê ew<br />
vedigere Xaçokê û digel bavê xwe di avdaniya pembo de kar dike. Beşdariya wî<br />
digel mûnasebên kurdî bêtir di warê mûzîkê de bû. Ew di heypeywîneka xwede<br />
dibêje, ku zarokatiya wî de mereqa wî li ser mûzîkê hebû û radyoyê Yêrêvanê<br />
roleka mezin di wê demê de ji bo pêşketina mereqa wî listeya ramana nuh pê<br />
daye naskirin (kovara Armanc) Di aynî salê de diçe bajarê Helebê eskeriyê, lê<br />
ew ji ber qels bûna çavên xwe ji eskeriyê tê efûkirin û vedigere Qamişlo. Sala<br />
1968 an birayê wî Baha dibêje ku yekem cara ku Mehmed Şêxo tembûreke pak<br />
bi perên xwe dikire û bi firehî dest bi lêxistina stranên folklorî dike, lê bi piranî<br />
li stranên Mihmed Arifê Cizîrî, Îsayê Berwarî, Kawîs Axa û yên din dixe û<br />
hinek caran mûzîka erebî jî saz dike. Ew di sala 1969 an de diçê bajarê Beyrûdê<br />
û dikeve navenda xwendina yekitiya mûzîkê û li wê derê zanahiya mûzîkê<br />
dixwîne. Başderî Komika Serkeftine ya mûzîka kurdî dibe, li hunermendên din<br />
mîna Mehmûd Ezîz, Remedan Nicmî, Rifatê Darî û hinekên din, ku xebata baş<br />
bo mûzîka kurdî kirine. Ew di sala 1972 an de dibe endamê Hevgirtina<br />
Hunermendên Libnanî û li wir hinek stranên xwe mîna Gulîzer û heps û zîndana<br />
tomar dike. Di vê salê de jî vedigerê Kurdistana Sûriyê û nav û dengê wî ewrê<br />
baranê ezmanê Kurdistana şêrîn tevî dipêçe. (Rimalên Herêmek ji Kurdistana<br />
Sûriyê ye Petrol lê der tê)<br />
Li Rimalanê dest bi kar dike û dibe serokê komalaya wê ye mûzîkê. Di aynî salê<br />
de cara yekemîn e ku berê xwe dide Kurditana Îraqê û çend stranên xwe li<br />
radyoya Bexdayê, li beşa kurdî diweşîne. Bi şûnda careka din vedigere<br />
Qamişloka xwe vê carê sîxûrên dagirkerên Sûriyê neynûkên xwe yên bi gemar<br />
davêjin bejna wî, da ku dengê wî vemirînin, lê heyhat. Çiya natevin. Di vê salê<br />
de û di salên 1973 1974 an de ew dikeve tengasiyeka mezin. Ji bilî hejarî û<br />
171
elengaziyên xwe ew pir caran jî ji alîyê sîxûrên Sûryê ve tê girtin, li wî tedayî û<br />
îşkencên mezin lê tên kirine, ji ber wan tengasiyan her tim xwe ji ber sîxûr û<br />
polîsan xwe vedişere.. Lê her dem dengê wî bilind û bilind dinbe, ranewaste çiya<br />
û nawalên Kurdistanê bi vixîna bilbilan mest dike û bi qepqeba kewekî rebat<br />
mêrxaziyê dixwîne. Di sal 1973 an de ji dest astengên sîxûran dev ji karê<br />
Rimêlanê digir û careka din berê xwe dide nav pêşmergên axa welat li<br />
Kurdistana Îraqê. Serokê Kurdistnê yî mezin rehmetiyê Mele Mistefa Berzanî<br />
mûqabala wî dike û sipasiyên xwe diyarî wî dike, ji bo xebata wî ya çandî û<br />
netewî. Ew li wir nêzîkî sê mehan dimîne û bi şûnda dîsa tê Qamîşlokê. Kek<br />
Beşîr Botani jî dibêje, ku di vê salê de jî Mehmed Şêxo çend stranên xwe li<br />
radyoyê Bexdayê weşandin. Di sal 1974 an de ew careka din berê xwe dide<br />
Kurdistana Îraqê û heta şikestina şoreşê ew li wir dimîne. Berî ku ez dest bi sala<br />
1975 an bikim, ez dixwazim tiştekî bibêjim: Nizanim ji ber çi Mehmed Şêxo di<br />
heypeyvîna xwe ya bi Armancê re negotiye, ku ew di sala 1973 an neçûye<br />
Kurdistana Îraqê, wî tenê qala çûyina xwe ya 1974 an kiriye. Kek Beşîr Botanî jî<br />
tenê qala hatina wî ya sala 1973 an kiriye û di hatina wî ya dawî bo Kurdistana<br />
Îraqê, şaş bûye û gotiye ku ew di sala 1975 an hatiye wir, lê ya rast ew e ku ew<br />
di sala 1974 an de çûye wir. Ew di sala 1975 an de dilşikestî berê xwe dide<br />
Kurdistanê Îranê. ew li wîlayteta Mazindiranê bi cî dibe û li wir dibe mamostayê<br />
mûzîka zimanê erbî. Li wir jî sîxûrên Îranê SAVAK pir tengasî û astên mezin li<br />
ber wî dertêxîne ku ew li Kurdistanê Îranê ne aktiv be. Di sala 1977 an de<br />
keçeke kurdî bi navê Nisrîn Hisseyin re dizewice û çar zarokên wan çê dibin.<br />
Ew di sala 1982 an de vedigere Sûriyê. Di 26. 12. 1982 an de digihêje Şamê û di<br />
03.01 1983 an de digihêje Qamîşloka Bavê Felekê û nexweş dikeve, ji ber<br />
nezaniya doxtoran, ku dermanê şaş dabûne û ji nemerd bûna doxtorên kurd-<br />
nêzîkî sed doxtorên kurd li Qamîşlokê hebûn ku li wî baş xwedî derneketin û wê<br />
ev li eniya wan wek şermeka mezin bimîne. 9 Adarê 1989 an de saet di pênce<br />
sibê de ruhê xwe teslîn azraîl dike.<br />
Nûdem 1993- hejmar-5<br />
Kovar HUNER jî bi navê BAQÎ HEMDULAH<br />
Wiha nivîsandiye.<br />
Li welatekî deng ketî, bajarekî lal, gundekî dûr û biçûk, li ber pelahîya ceh di<br />
bine kel kela germa havînê û qîje - wîjên dayîkekî qirik tal de “BAVÊ<br />
FELEKÊ” ji diya xwe bû. Xortekî bejin direj çav di kortika xwe da, dest û pêçî<br />
dirêj, xotekî di ser xortan re bû, bavê Felekê.<br />
Ey Felek ji bo te dinalim bo çi Nêrgîz çilmisîn<br />
Ma çima bextê me hoye, em bêdost û bêkesin? distire. Û didomîne<br />
Cana min cana min<br />
Tu êş û jana min<br />
Kî zane ez kî me<br />
Bê te çi ya mana min<br />
172
Hemrîn û delalê<br />
Mehabad û wana min<br />
Kî ku stranên Mehmed Şêxo ji bîrbike<br />
Ey felek, ka ew sera birc û qonaxêd min<br />
Ka rez û bîstan û dar û kanî û baxêd min<br />
Çîçek û nêrgîz û herijitin tev ji bîna sorgulan<br />
Sorperî nayên semayê, kanî kozaxên di min<br />
Qebqeb û dengê kewan nayê li ser lat û çiyan<br />
Mervan Keleş wiha dibêje ji bona Mehmed Şêxo «Belê delal, emê te şiyar kin,<br />
ta tu bike şînî bo me hemiyan.<br />
Zelal tê dengê te û dîsan Adara bêbext tê û dîsan bîranîna kurdan, şê û şewata<br />
vedikin di dilê mirovan de. Mirov nizanê ji ber çi vê mehê ewqas şînî û şahî bi<br />
ser me da anîne, her dem şahiyên me bi şînê xemgîn kiriye.<br />
Te digot namirî bejna çiya namirî»...<br />
Te digot felek jî bi me re xizaniyê dike<br />
Ez cana delalim herkes tê min dixwazî<br />
Ez pir şox û şepalim min deng daye bi nazî<br />
Ew bûye bîst û du sal li ser min cenge bazî<br />
Pismam were min bixwaze belê bi serfirazî<br />
Xemilandime seranser dest girtiye xortame<br />
Gerdan sêvek sor û zer li heviya merda me<br />
Qelen xwîne ne gewher ez dozmam merda me<br />
Bê tanq û leşker îro we ez berdame<br />
Mehmed Şêxo<br />
Hunermedn Xelîl Xemgîn: M. Şêxo di afirandina hunerê de sînor<br />
naskiriye<br />
Diyarname<br />
Hunermend Xelîl Xemgîn li ser hunermendê mezin Mihemed Şêxo<br />
dibêje ku ew wekî kesayet û wekî hunermend, ne sînorên li ser sînga<br />
dayika xwe, ne jî, di afirandina hunerê de sînor nas kiriye. Vane gotinên<br />
Xelîl Xemgîn:<br />
- Rola Mihemed Şêxo di nav muzîka kurdî de çi ye?<br />
173
Xelîl Xemgîn; Bêgumane, da ku mirov rola M. Şêxo binase, pêwîste<br />
mirov merc û astên wê demê jî, bizanibe. M. Şêxo, di kîjan şert û mercan<br />
de, bi çi şêwaz û kîjan kesayet û çi helwestê, cihê xwe di dilê civaka xwe<br />
de afirand û bû xwedî rolek wisa? Ez jî bi bawerim ku M. Şêxo, di<br />
hunera muzîka netewî de, xwedî rolekî teybet û dibîstanek muzîka kurdi<br />
ya resen e! Bê guman, ev mijar hêjayî lêkolînek sosyolojîk e, ev jî<br />
delametek lêkolîner, hunermend û rewşenbîra ye!<br />
Berî her tiştî, pêwîst e neyê ji bîr kirin ku huner û hunermendîtî, tiştekî<br />
seranser bi dînamîka civakê ve têklîdar e, bûyerên civakî, hejandin û<br />
serbin kirina civakê, bi her çi awayî dibe bila bibe, ji sedî sed, wê bi<br />
rengekî xwe di afirandina şêwaza hunerê û derxistina kesayeta<br />
hunrmedan de, eşkere bike! Ev koralek xwezayî ye, te hêz nikare vê<br />
rastiyê biguhêze!!!<br />
Di sedsala bihurî de, dîroka gelê me, bi komkujî û tirajediyên mezin<br />
hatiye nivîsandin! Gelê kurd, ji bo parastina xwe û nirxên xwe, li<br />
berxweda ye, di baweriya min de, di nava wê sedsalê de, ji bo vejîna<br />
hunera muzîka kurdî, du qonaxên girîng û bi wate, bûne telesma vejîn û<br />
nûjenkirina muzîka kudî ku heya niha jî, em bi saya wan her du qonaxan<br />
dikarin xwe îfade bikin! Daku şaş neyê fêmkirin, em dikarin mînaka<br />
birandina şaxê darê bidin! Wekî ku di jiyana rênçberiyê de tê zanîn, ji bo<br />
vejîn û hilberdayîna darê, hin şaxên wê bi zanebûn têne birîn. Piştre, bi<br />
demsala buharê re, şaxên nûjen vedijîn!!!! Ji bo wê, em behsa wan her du<br />
qonaxan dikin!<br />
Qonaxa Yekem, piştî salên 1930 û pêda ye, her wiha, mînakên vê qonaxê,<br />
yên mîna Hesen û M. Arif Cizîrî, Kawîs axa, Meyrem Xan, Hesen Zîrek,<br />
Elî Medan, Taha Tewfîq, Nesrîn Şîrwan, Mehemdê Mamilî, Seîdaxayê<br />
Silopî û hwd. Bi sedan nûnerên wê demê hene!<br />
Her wiha, teybetiyek cuda ya wê nifşê, ji ya dengbêjiya kilasîk hebûye,<br />
ku kilasîka kurdî û dengbêjiya resen, ji xwe re bingeh danîne û bi gaveke<br />
pêş de, nuhkirin û bi demê re, tepkî û reksiyonên xwe îfade kirine! Heger<br />
mirov berhemên wê qonaxê bicivîne gel hev û guhdar bike, bi awayekî<br />
seranser, mirov dîroka serpêhati û trajediya civakê dixwîne û dibîne!!!<br />
Qonaxa duyemîn, ji destpêka salên 1960-70’yan de rû dide, ên mîna<br />
Eyşeşan, Tehsîn Taha, Îsa Berwarî, Mehmûd Ezîz, M. Elî Şakir, Seîd<br />
Yosuf û her wiha Mihemed Şêxo... hwd, nûnerê vê qonaxê ne!<br />
174
Îca, M. Şêxo, di baweriya min de, hem kesayet û hem jî hunermend, wekî<br />
ku kevirê koşeya vê qonaxê ye! Heger em şert û hoyên qonaxa ku<br />
Mihemed Şêxo têde berz bû ye, bînin ber çavan û bi awayekî zanistî<br />
binirxînin, ji dûrî<br />
helwestên hestewar! Hem di warê kesayetê de, hem jî di warê hunera vî<br />
camêrî de, cudabûna wî, aso armancên wî qasîdkar... mirov dikare<br />
bibîne!!! Ez bawerim, heger hunermendekî her kes dixwaze xwe wekî ku<br />
wî, bi rêk û pêk bike, her kes dixwaze xwe bigihîne dereceya wî, her kes<br />
wî ji xwe û afirandêriya xwe re çavkanî dipejirîne.... wê gavê, mirov<br />
dikare ji wî/wê re bêje, di çand û hunera civaka xwe de, xwedî rol e. Îro,<br />
mêze bike, her kes, her cureyê ku bi hunera muzîkê ve mujûl dibin,<br />
dixwezin sûd ji hunera M. Şêxo bigrin.<br />
M. Şêxo, wekî kesayet û wekî hunermend, ne sînorên li ser sînga dayika<br />
xwe Kurdistan pejirand, ne jî, di afirandina hunera xwe de, sînor<br />
naskiriye.<br />
- Giraniya stranên wî (ji aliyê naverok/gotin û muzîkê ve) çi ye?<br />
X. Xemgîn: Destpêka salên 1970’an de, hewldanên wî ku stranan bi xwe<br />
biafirîne ye. Di wê demê de, “Ez bû me pîrê xemcivîn” çêkir! Hîn wê<br />
demê, M. Şêxo firehiya asoya xwe deşîfre kir.<br />
Di wê demê de, hunermendên wê nifşê ku Mihemed ew ji xwe re wekî<br />
mamosteyan dipejirandin... şêwaza afirandina Mihemed Şêxo,<br />
hilbijartina gotin, awaz û mijarên netewî, an mijarên watedar, rê li ber<br />
nirxandinan vekiribû, her wiha, Mihemed Şêxo ji wê demê de, di dilê<br />
civakê de, ji xwe re cihekî cuda afirindibû! Bê guman, piştre, seranserî<br />
meşa xwe, jiyana xwe, hunera xwe, afirandêriya xwe û hwd. Li gora vê<br />
yekê bi rêk û pêk dikir...<br />
Rewşenbîrî û hunermendiya M. Şêxo, di hilbijartin û afirandina gotin û<br />
awazên wî de, eşkere ye. Mihemed Şêxo, cêwîtiya hunera muzîkê û<br />
wêjeya kurdî,<br />
baş dizanî û baş têgihîştî bû! Li gora baweriya min, ew evînperestekî<br />
wêjeya netewî bû, wî ji sedî sed bawer dikir ku muzîka bê wêje, tenê<br />
qelabelixî ye! Di afirandina hunera xwe de, cîh daye helbestên<br />
helbestvan û wêjevanên herî pispor û mezin, her demê bi nazikî û<br />
balkêşî, li gotina bedew û watedar geriya ye! Di naveroka stranên M.<br />
175
Şêxo de, estetîka wêje û xemla edebiyata gelêrî, bi hesanî mirov dikare<br />
bibîne... Her wiha, tim geriyaye ku awaza nava gotinê, gotina ji bo awazê<br />
xwe îfade bike, bibîne û ji xwe re birêse!!!<br />
Ez bawer dikim ku ji aliyê lêkirina muzîkê, arenje û bingehên lêkirinê de,<br />
stranên M. Şêxo, hêjayî nirxandin û ji nuh de nîqaşkirinê ne! Bê guman,<br />
mîna her kesî, jixwe di wan şertên wê demê de, her wiha bê derfetî û<br />
xizantiya Mihemed Şêxo de, bandorên cur bi cur li ser hunera wî çêbûne,<br />
lê belê, ne bandorên teqlîd û kopîkirinê ne! Di heman demê de, mîna îro,<br />
di hunera Mihemed Şêxo de, biyanîbûn û ji xwe dûrketin nîn e! Lê belê<br />
di warê şêwaz û lêkirina berhemê de, hem bandora rîtma ereban, hem jî,<br />
bandora awaza fersan, mirov dikare bibîne! Lê bi baweriya min, ev yek jî,<br />
tiştekî sirûşt e, ji ber ku, meger civakên mijara gotinê cîran in, bê guman<br />
wê bandora wan jî, li gel hevdu hebe!<br />
- <strong>Stran</strong>ên wî bersiva îro jî didin yan na?<br />
X. Xemgîn: Heger mirov guhê xwe baş bide hunera M. Şêxo, mirov wê<br />
bibîne ku kalîte û resentiya di hunera wî de, mîna ku bi zimanê gelêrî<br />
dibêjin “barana nîsanê ye, zêr a xeresanê ye!” bi gotinek din, heger<br />
berhem û afirandinên wî, heya îroj, bi awayekî herî zêde tên bi kar anîn,<br />
wê gavê, ev hinekî jî, tê wateya ku civak xwe û rewşa xwe, di wan<br />
berhemande dibîne!<br />
Yanê Mihemed, bi hostetî û têgihîştina xwe, mirov dikare bêje ku wî<br />
berhem û stranên mayînde ji civaka xwe re hêştine û kirine nirxên civakê!<br />
- Mihemed Şêxo li rojavayê Kurdistanê li gundekî Qamişloyê hatiye<br />
dinê. Li parçeyeke din a kurdan bihata dinê dê çi biguheriya? Tesîra<br />
wê parçeyê çiqas li ser hebû? Yan jî em di vî warî de dikarin çi bibêjin?<br />
X. Xemgîn: Mîna li jorê min aniye ziman, wî ne sînorên li ser sînga<br />
dayika xwe pejirandî, ne jî, ji hunera xwe re sînor pejirandine! Ji xwe, di<br />
wê temenê xwe kurt de, afirandin û meşandina jiyanê têra temena wî<br />
nekiriye! Hîn di wan astên reş û tarî de, çû ye Misûlê berhemek gelekî<br />
enteresan tomar kiriye. Îca wê demê sînemaya Hindistanê gelekî popîler<br />
bû, divê ku ji ber wê bandorê be, di wê berhemê de, M. Şêxo hin stranên<br />
bi zimanê hindî jî gotiye. Di ciwaniya xwe de, ji bo hunera xwe, li giyanê<br />
xwe yê azad digere, di destpêka salên 1970’an de, nefesa xwe ya azad, li<br />
başûrê welêt, di nava şoreşa Berzaniyê nemir de, distîne!<br />
176
Di 1975’an de, bi têkçûna şoreşê re, dibe penaber û girtiyê SEVAK’a Şahê<br />
Îranê... Heya destpêka salên 80’yan, vedigere Qamûşloyê, tevî hemû<br />
astengî, zext û zordariya van dewletên dagirkar, çawa ku M. Şêxo, berê jî,<br />
di stran û awazên xwe de, bakurê Kurdistan dayika netew didît û pê<br />
distira, bi geşbûna pêta berxwedana Zindana Amedê û şehadeta<br />
Mazlum Dogan re, vê carê jî, ji bo Mazlum strand... Yanê dixwazim<br />
bêjim ku M. Şêxo bêhtirî ji beşekî welêt, mirovekî Kurdistanî bû!<br />
- Ji bo xwedîlêderketina navê wî divê çi bê kirin? (Mînak wekî abîde,<br />
peyker yan tiştên din) Kurd bi têra xwe wî bibîr tînin yan na?<br />
X. Xemgîn: Belkî gotinek kilasîk e, lê di baweriya min de, xwedî<br />
lêderketina herî baş ew e, ku mirov helwesta wî nêzîkahiyên wî û<br />
karektera wî, ji bo hunera gelê xwe bişopîne ye!Kî dizane! M. Şêxo heger<br />
heya niha jiyan bikira, belkî bandora vê rewşa ku ez navê Eurovîzyonê<br />
lêdikim, li wî jî bikira! Min êş û azarên jiyana M. Şêxo, bi xwe ji devê wî<br />
nemirî guhdar kirine, her wiha, wekî wî jî, em bi xwe, wan êş û azaran<br />
dikişînin! Belkî reng û şêwaz, şert û cîh û mekan ji hev cuda ne, lê ez<br />
bawerim heman tişt in!<br />
Bi dîtina min, heya niha, ên ku ji xwe re dibêjin “em hunermend in” ji bo<br />
repertuara xwe dagirin M. Şêxo dinasin, ên ku dixwazin rûpelê rojname<br />
û kovarên xwe dagirin jî, bi heman nêzîkahiyê jî gelek in!! Sazî û<br />
dezgehên kurdan, bi teybetî, li bakur û başûrê Kurdistanê, ji bilî hin<br />
kanalên TV, bi mantiqê bazirganî û jêsûdgirtinê, xwedî li vî nirxê me<br />
derdikevin.... û hwd. Gelek mînak mirov dikane rêz bike.... Ez di wê<br />
baweriyê de me, ku mirov çi bike jî, ji bo xizmeta wî camêrî hîn jî kêm e.<br />
Nemir Aramê Tîgran, qet nebe, bi saxiya xwe, hin tiştên ku heq kiribûn<br />
dît û jiyand, me wekî civata hunermendan, bi tiştekî bi çûk be jî, di<br />
saxiya wî de, me rêz û qedra wî nîşana wî da!<br />
Hê ku hatî bîra min, ez hema bêjim, her wiha mîna rexnedanekê jî diyar<br />
dikim, gelek caran, ji bo bîranîn û qedirgirtina M. Şêxo jî, hewildanên<br />
min bi xwe jî, çêbûne, lê gelekî mixabin, her carê min li pişt xwe mêze kir,<br />
ne dezgehek, ne jî saziyek hevkar, xwe bide ber xebate wisa nîn e!!!<br />
Li dawiyê, li ser pirsa we ya ku kurd bi têra xwe wî bibîr tînin yan na?<br />
Dixwazim gotine kurt bînim ziman.<br />
177
Bi vê nîzîkahiyê, bi vê hesabên biçûk, di nava vê Eurovîzyona gerdûnî de,<br />
xwezî ji bo amadekariya berbanga sibê, li nirxên îroj xwedî derkevin, ji<br />
xwe ên mirî çûne!!!!<br />
Nivîskar Konê Reş: Dengê Mihemed Şêxo bû dermanê birînan<br />
Diyarname<br />
Nivîskar Konê Reş li ser Mihemed Şêxo dibêje: Ji ber dengê wî yê<br />
henûn û awazên tembûra wî a dilovan, cemawerê kurd jê hez kir û<br />
stranên wî bûn dermanê birîna birîndaran. Vane gotinên Konê Reş ên li<br />
ser Mihemed Şêxo:<br />
Rola Mihemed Şêxo di nav muzîka kurdî de çi ye?<br />
Konê Reş: Rola wî guhertin û pêşxistin bû, wî jî wek yên pêşiya xwe;<br />
Aramê Dîkran, Seîd Yûsif û Mehmûd Ezîz stran û muzîka kurdî ji<br />
kilasîkiyê rizgarkir, pêşde bir, bi awazên nû xemiland û bi guhdaran<br />
şêrîn kir.. Erê bi rêka wî jî stran û muzîka kurdî, derbasî qunaxeke nû bû.<br />
Tevî temenê wî yê kurt(41 sal), wî karîbû bi rêka muzîka kurdî, peyva<br />
kurdî a resen bi guhdaran bide hezkirin, xwe di her çar perçeyên<br />
Kurdistanê de bide naskirin û hezkirin û şêraniya zimanê kurdî, bi rêka<br />
awazên xwe yên nû belav bike, di wî heyamê ku stran û peyva kurdî ji<br />
niha qedexetir bû..<br />
Giraniya stranên wî (ji aliyê naverok/gotin û muzîkê ve) çi ye?<br />
Konê Reş: Di baweriya min de giringiya stranên wî, ku wî karîbû bi rêka<br />
stranên xwe, di wî heyamê xerab de ji sala1970-1989, hestê netewî kurdî<br />
di nav kurmacîaxêfan de belav bike, ew salên çetîn û dijwar di jiyana<br />
kurdan de. Salên ku gelek bobelatên seyr hatin serê wan, wek anîna<br />
ereban nav kurdên Binxetê di sala 1974 an de, Derba Everîn di 12 êlûna<br />
1980 î de, qirkirina Barzaniyan di sala 1983 an de, Enfal û Helebçe di<br />
sala1988 an de û wiha ta bi mirna wî di sala 1989 an de.. Wî bi mêranî, bi<br />
cegerdarî stranên xwe gotin.. ji ber ku ew xwedî nameke netewî bû,<br />
xwedî helwesteke Kurdistanî.. wî bi bawerî û dûrdîtinî gotinên stranên<br />
xwe dibijartin û wiha helbestên gelek helbestvanên netewî, ku bi kêf û<br />
178
şahiyên gelê xwe re dikeniyan, bi êş, birîn û derdên gelê xwe re digiryan,<br />
kirin stran.. Di baweriya min de ji ber vê yekê û ji ber dengê wî yê henûn<br />
û awazên tembûra wî a dilovan, cemawerê kurd jî hezê kir û stranên wî<br />
bûn wek dermanê birînê ji birîndarên welat re wiha jî ji evîndaran re.<br />
<strong>Stran</strong>ên wî bersiva îro jî didin yan na?<br />
Konê Reş: Belê didin çawa na! Dema ku hêj ew kêşeya Mihemed Şêxo bo<br />
wê dikir hawar û gazî çareser nebûye.. Hej Beko keleme di bavbera Mem<br />
û Zîn de.. Hêj miradê Siyaben û Xecê bi hev nebûye.. Hêj Cegerxwîn xwe<br />
nas nekiriye bê kî ye.. Hêj Ehmedê Xanî li yekîtiya Kurdan digere.. Hêj<br />
Feqîyê Teyran dûrî ava Dicle dikale.. Hêj Mîr Bedirxan di surgûnê de bi<br />
nalenale.. Hêj pêdiviya me bi Ay felek bo te dinalim bo çi Nergiz çilmisî<br />
heye..<br />
Mihemed Şêxo li rojavayê Kurdistanê li gundekî Qamişloyê hatiye<br />
dinê. Li parçeyeke din a kurdan bihata dinê dê çi biguheriya? Tesîra<br />
wê parçeyê çiqas li ser hebû? Yan jî em di vî warî de dikarin çi bibêjin?<br />
Konê Reş: Bêguman Mihemed Şêxo xwedî name bû û wek ku diyar e<br />
her perçeyekî kurdan taybetmendiyek wê heye.. Binxetê û Qamişlo jî bo<br />
wî taybet bû, taybetiya wan ku Cegerxwîn û pêşengê strana kurdî a<br />
nûjen Aramê Dîkran li Qamişlo bûn. Aram bi gotinên Cegerxwîn kirasê<br />
strana kurdî a kevin çirand û bi strana Şev çû ma tu êdî hew tê lo,<br />
destpêkir, Seîd Yusif, Mehmûd Ezîz û Mihemed Şêxo dan ser şopa wî..<br />
anku ez karim bêjim ku Mihemed Şêxo ji kaniya Cegerxwîn û Aram av<br />
vexwar.. Di wî heyamî de, ew kanî li perçeyên din nebû. Wiha jî<br />
Mihemed Şêxo mêr bû, mêr bû ku xwe bi şoreşa Barzaniyê nemir ve<br />
gihand û di şoreşê de, helbestên hevalên xwe yên pêşmerge wek Sebrî<br />
Botanî, Mustefa Etrûşî û Xelefê Zîbarî kirin stran û gotin.. Berî çend rojan<br />
Xelefê Zîbarî bi min re axifî, me baş behsa Mihemd Şêxo kir.. Kak Cemîl!<br />
Xwezî te baweriyên Xelefê Zîbarî jî naskiribana, niha ew bêjere di Dengê<br />
Emerîka de, beşê Kurdî li Waşington, ew dostekî Mihemed Şêxo ye û baş<br />
wî nas dike.. wê kêfa wî bê..<br />
Ji bo xwedîlêderketina navê wî divê çi bê kirin? (Mînak wekî abîde,<br />
peyker yan tiştên din) Kurd bi têra xwe wî bibîr tînin yan na?<br />
179
Konê Reş: Ta ku em li navdarên xwe ne pirsin em pêş nakevin,<br />
Mihemed Şêxo navdarekî me ye, pêdiviye em li vî navdarê xwe xwedî<br />
derkevin, her sal wî bibîr bînin. Maşellah TVyên me pir bûne, ku her sal<br />
her TV yek nîv saetê li dor jiyana wî raweste dinya xera nabe.. Ez ji dil<br />
spasiya wan TV yan dikim, ewên ku wî û kesên wek wî bibîr tînin.. Di vê<br />
biwarê de gazinek mezin ji şaredariya bajarê Nisêbînê dikim, ku ta roja<br />
îro hêj Mihemed Şêxo bibîr neanîne. Çima Nisêbînê? Ji ber ku Qamişlo û<br />
Nisêbîn du bajarên cêwî ne, xelkên herdu bajaran ji hemû bajarên<br />
kurdan bêtir ji kaniya hunermendiya Mihemed Şêxo vexwarine.. Wek ku<br />
hun tev dizanin rewşa Qamişlo awarte ye, çûna ser gora wî, di van salên<br />
dawî de bûye qedexe ye.. lê derfetên bîranîna wî li Nisêbînê pir hêsane û<br />
heqe.<br />
Bi vê helketê, ez doza danîna peykerekî Mihemed Şêxo di navtarek<br />
Nisêbînê de dikim, bihêvîme ku şaredariya Nisêbînê vê daxwaza min bi<br />
cî bîne, hem jî ku navê wî li ser dibistanekê bê danîn.. Her wiha bi<br />
hêvîme ji şaredarên bajarên Bakur û hikumeta herêma Kurdistanê ku<br />
navê Mihemed Şêxo û kesên wek wî, di ser dibistan, peymangeh, navtar<br />
û kolanan re bilind bibe û her wiha hol bi navê wan di zankoyan de bêne<br />
bi nav kirin<br />
942-AY LÊ GULÊ<br />
Ay lê Gulê Gula minê<br />
Şêrîna li ber dilê minê<br />
Gulê nadim malê dinê<br />
Ez ser gulê têm kuştinê<br />
Gulê kesk û sor û zer e<br />
Nîşana alê li ser e<br />
Êdî reng sipî û gewher e<br />
Şêrîn û peymana minê<br />
Rengê te yê pir delalî<br />
Bilbil li ser te dinalî<br />
Te nebînim bi vî halî<br />
180<br />
Armanc û kedera min î<br />
Zordar dibê ez gul nadim<br />
Ezê zend û benda badim<br />
Ezê lê gilh û seradim<br />
Azad bibî b‟şorşa minê<br />
Bi xudê ez pismamê te me<br />
Bi sûnd pesindarê te me<br />
Ser ceng û hewarê te me<br />
Qelenê te ji xwîna minê<br />
Helbest: Rêncber-Muzîk: Mihemed<br />
Şêxo
943-EMAN DİLO<br />
Eman dilo eman dilo<br />
Ji derdê yarê tim bi kulo<br />
Janê eşqê avêt dilo<br />
Dil û kezeb tev bûn kulo<br />
Yar bû gul û ez bûm bilbilo<br />
Eman eman eman dilo<br />
Eman eman eman dilo<br />
Ji derdê yarê tim bi kulo<br />
Janê eşqê avêt dilo<br />
Ji nav bexça meşî û bi rê ket<br />
Por wek herîr li ber bê ket<br />
Canê min ma û dilêm pêket<br />
Dil wek tîr ji kevan lê ket<br />
J‟serêm çû hiş û aqilo<br />
Eman eman eman dilo<br />
Eman eman eman dilo<br />
Ji derdê yarê tim bi kulo<br />
Janê eşqê avêt dilo<br />
944-NESRÎN<br />
Demê min tu dîtî Nesrîn<br />
Herdu çavêt di reş digrîn<br />
Ewan çava di gotne min<br />
Careka dîn tu min nabîn<br />
Dil û canêm tev bûne xwîn<br />
Ji hemîla min vebûn birîn<br />
Ji ber şenga didan zêrîn<br />
Ji ber şoxa bejin şêrîn<br />
Te dêm têkel befr û xwîn<br />
Tu j'gula buy gula Nesrîn<br />
181<br />
Ji nav gulan derket meş tê<br />
Wek horîya ji nav bihuştê<br />
Ji gulan hilm û bêhna xweş tê<br />
Ji hêsra hûnarkem bûn şilo<br />
Eman eman eman dilo<br />
Eman eman eman dilo<br />
Ji derdê yarê tim bi kulo<br />
Janê eşqê avêt dilo<br />
Di ber min re bihurî û dimeşe<br />
Yek li ber min kir wek şeş e<br />
Li pêş min kir şeva reş e<br />
Bûm birîndar û nexweş e<br />
Dil û kezeb tev bûn kulo<br />
Eman eman eman dilo<br />
Eman eman eman dilo<br />
Ji derdê yarê tim bi kulo<br />
Janê eşqê avêt dilo<br />
Helbest: Mihemed Elî Şakir<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
Buhar behî, Nesrîn werya,<br />
Kevnenêrî li ser çêrya<br />
Heyfa min têt Nesrîn girya<br />
Rondik weryan ser wan rûya<br />
Ew çavê reş gelek girya<br />
Nesrîn xwezî te bibînim,<br />
Tu şîn bibî careka dî<br />
Ne li vê dinê li dinek din<br />
Ne li vî warî li warekî din<br />
Gotin û Muzîk: Mihemed Şêxo
945-YAR GEWRÊ<br />
Carekê min dit ji xwe re gewrek<br />
Çavê wi reş û belek<br />
Xwe berda nav dilê min<br />
Min jê hez kirî gelek<br />
Ay gewrê ay gewrê ay gewrê gewra<br />
min<br />
Hat bîra min birh û çaw<br />
Lêv û diranê li hev<br />
Bejn û bala teyê zirav<br />
Porê tarî weke şev<br />
Ay gewrê ay gewrê ay gewrê gewra<br />
min<br />
Ez û gewrê bûn dilek<br />
Bûne rihek bûn canek<br />
Tu car gewrê ji bîr nakim<br />
946-ŞÊRÎNÊ GİHAYE<br />
Şêrînê gewr û rind e<br />
Lihevhatî û bilid e<br />
Pêçî ji mûm û find e<br />
Şêrînê nû gîhayê<br />
Li ser min pir bihayî<br />
Rabe çaxa xewê ye<br />
Bê te xewa min nayê<br />
Were şêrîn li ba min<br />
Xeman nexwe seba min<br />
Were rûnê li ba min<br />
Şêrînê nû gîhayê<br />
182<br />
Ji niha û sed û salek<br />
Ay gewrê ay gewrê ay gewrê gewra<br />
min<br />
Nesîbê me tev rabû<br />
Ne b‟destê min û te bû<br />
Xêrnexwaza em dûr xistin<br />
Lê dilê min li cem te bu<br />
Ay gewrê ay gewrê ay gewrê gewra<br />
min<br />
Binêr li min û vî halî<br />
Ji eşq û xema ez dihelim<br />
Wextê çawêmin li te ket<br />
Keser xwe ser da alî<br />
Ay gewrê ay gewrê ay gewrê gewra<br />
min<br />
Helbest: Kemal Şanbaz-<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
Li ser min pir bihayî<br />
Rabe çaxa xewê ye<br />
Bê te xewa min nayê<br />
Dîlber çiqas delal e<br />
Bê hogir û heval e<br />
Her dem me dil li bal e<br />
Şêrînê nû gîhayê<br />
Li ser min pir bihayî<br />
Rabe çaxa xewê ye<br />
Bê te xewa min nayê<br />
Helbest: Cegerxwîn<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo
947-AX Û YAMAN ÇİKRİYÊ<br />
Sebra min bê te nayê<br />
Şêrînê nû gîhayê<br />
Te ez xistim te ez helandim<br />
Te ez berdame dinyayê<br />
Te ez berdame dinyayê<br />
Ax û yeman Şikrayê<br />
Rê dûr e xeber nayê<br />
Çavê min rê de maye<br />
Ax û yeman Şikrayê<br />
Nazik û navgiran î<br />
Tu bi derdê dilan zanî<br />
Agir berda vê canê<br />
Hên jî tu nayî rayê<br />
Hên jî tu nayî rayê<br />
948-Dİ XEW DA<br />
Di xew de ez çûme şûn wara<br />
Nale nalê van dîdara<br />
Ax û ofê evan yara<br />
Nedihat dengê van dildaran<br />
Leyla rabû xwe di min wer kir<br />
Go dildaro te çi li min kir<br />
Te dil fêrî dildariyê kir<br />
Te ez hêlam te xwe ker kir<br />
949-EZ DER BÛM<br />
Ez der bûm dinyayê bi şîn û bi ser<br />
Ez bûme xerîb geram der bi der<br />
Felek roja min çû nehat û nema<br />
Te ez berdayîme deştan û çema<br />
Helbest û Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
183<br />
Ax û yeman Şikrayê<br />
Rê dûr e xeber nayê<br />
Çavê min rê de maye<br />
Ax û yeman Şikrayê<br />
Bûm nexweşek bê derman<br />
J‟derdê kitek ramûsan<br />
M‟nedî wek te bê îman<br />
Tere ketim belayê<br />
Ax û yeman Şikrayê<br />
Ax û yeman Şikrayê<br />
Rê dûr e xeber nayê<br />
Çavê min rê de maye<br />
Ax û yeman Şikrayê<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Leylayê çi di min nehêla<br />
Giyanê min kir têk şêla<br />
Min go diçim wê nehêla<br />
Gêrandim ser kavl û kêla<br />
Go baş e tu çawa hatî<br />
Baş bû kesî tu nedîtî<br />
Xwezî bi saxiya xwe min dîtî<br />
Gerdena min te têr mêtî<br />
Helbest û Muzîk: Mihemed Şêxo
950-WERE WERE<br />
Were were li nik min rûne<br />
Dilêm kul e bikewîne<br />
Eger rojê ez te nebînim<br />
Hemî dema li min girîn e<br />
Were were reng esmerê<br />
Wek kulîlka li pencerê<br />
951-MİN CANEK DÎT<br />
Min canek dît li nav çiya<br />
Ronahî da çar aliya<br />
Rawestam bin sîka biya<br />
Nexweş bûm ketme nav ciya<br />
Hişyar kirim qêjnawê<br />
Min xwe avêt ber piyêt wê<br />
Ber perekî mezin ya wê<br />
Min jî guh da gazinêt wê<br />
Nesaxeke giran im ez<br />
Ya bê pirs û bê derman im ez<br />
952-DİLVÎNA MİN<br />
Min canê dît bi çavêd zil<br />
Min yarê dît bi dilê kul<br />
War û hêlîn bûne kavil<br />
Min tu hêlayî<br />
Belê ne j‟dil<br />
Dilvîna min, dilvîna min<br />
Ji nav baxî ez hatim çinîn<br />
Dûr ketim ji warê şêrîn<br />
Kilêz bit jî nabe hêlîn<br />
Bê awaz û cejn û narîn<br />
Dilvîna min, dilvîna min<br />
Bigrîm bo xo ya ji bo te<br />
184<br />
Şev û rojê di xeyalê de<br />
Dil û hinav hatin derê<br />
Were were çavêd belek<br />
Wê xwedana pirça xelek<br />
Tu bi Xwedêkî ji nik min neçe<br />
Kulê dilêm bûne gellek<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
Bê Xudan û sexbîr im ez<br />
Ya bê bab û semyan im ez<br />
Ferhad ez im şêrîna min<br />
Wey te xwelî bi serserê min<br />
Wey nazik û serbara min<br />
Kul û gazinda neke ji min<br />
Kaxeza ji kê re biweşînim<br />
Perda çî şêxî bi hêjîn im<br />
Ser kêleya çê çakî rûnim<br />
Dermanê te ji kîre bînim<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
Li ser xo ra sotim bo te<br />
Sûnd bi kavl û wêranya te<br />
Dîlber nadît evîna te<br />
Dilvîna min, dilvîna min<br />
Qalka zika her bihilavê<br />
Berba çûye ber barovê<br />
Şerme li testûrî ravê<br />
Du car bikevî yek davê<br />
Dilvîna min, dilvîna min<br />
Kaniya te av jê fîrkirî<br />
Te nedizanî ya dafkirî<br />
Te girêdan çav û burî<br />
Xewn bû go tu ser da birî<br />
Dilvîna min, dilvîna min
Were guh bide vê pestê<br />
Ezê dijîm çerxa bîstê<br />
Ger liv livîm dibên rast e<br />
Ger nexweş bûm ketme xestê<br />
953-CANA ŞÊRÎN<br />
Ma te çend keç hilbijartin<br />
Te bi destê xwe veşartin<br />
Çend serhatî bi ser te hatin<br />
Ma te bo çi qîz negirtin<br />
Ey can canê cana şêrîn<br />
Te du pirsyar ji min kirin<br />
Car revend in car koçer in<br />
Nizanim kê em jê kirîn<br />
954-RABE Jİ XEW Ê<br />
Rabe ji xewê çavê raketî<br />
Dilêm şewitî agir pêketî<br />
Şêrîna min çû tu dil vêketî<br />
Lê çibkim îro ji dest min derketî<br />
Şêrîna min bir zalim neyara<br />
Ez mame feqîr mam li ber dîwara<br />
Ez bandikim qêrîn hewara<br />
Kî serhêlîn e kî ji xew şiyar e<br />
955-HEPS Û ZİNDAN<br />
Heps û zindan kûr û tarî xewa min nayê<br />
Ji eşq û evîna gulê ketme belayê<br />
Gula min vebû bîn dabû serê çiyayê<br />
Min go gulê were vir, go ez bêwext nayêm<br />
Gula min kesk û sor heyran gula min geş e<br />
185<br />
Dilvîna min, dilvîna min<br />
Helbest: Mistefa Artûşî<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
Şibê de ta roj diçû ava<br />
Ta ku heft nîvekê şeva<br />
Her ez bûm şevgerêt şeva<br />
Ez bûm per canê van çava<br />
Revend im ez revandim ez<br />
Revendekî bi lez û bez<br />
Yê bê reşmal û koz û pez<br />
Ji dîtina te têr nabim ez<br />
Helbest: Mistefa Artûşî<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
Ser min zivistan, ka bihara min<br />
Şêrîna min ket dest neyarê min<br />
Wê li min qut kir ziman zarê min<br />
Li min xopan kir şûn û warê min<br />
Çi dem bê ser min ji biharê dila<br />
Ku bê guhê min dengê bilbila<br />
Ez wê hilgirim ser herdu dila<br />
Ez pê dermankim derd û kula<br />
Helbest: Bêbihar-Muzîk: Mihemed<br />
Şêxo
Gula min bi xelkê tal e bi min pir xweş e<br />
Dunya li ser me ron heyran bextê me reş e<br />
Dest ji gulê bernadim ku xwîn bimeşe<br />
Gula min rengîn e heyran gul sor û zer e<br />
Hebs û zindan tê ez rizyam gul bê xeber e<br />
Gula min bindest e heyran bi kul û keser e<br />
Dest ji gulê bernadim can bidim ser e<br />
Gula min tu xeyidî min guneh çêkir<br />
Te ji min re çi got û min can û dil kir<br />
Mal û can dabû ser heyran gelek hindik kir<br />
Rêka min gelek dûr bû va işqê kin kir<br />
Helbest: Bêbihar.Muzîk: Bêbihar<br />
956-GULÎZAR<br />
Gulîzar Gulîzar...<br />
Ezê rûniştî me li bin darên serê<br />
kaniyê<br />
Min dî Gulîzara min av dianî...<br />
Pişta xwe da min, kirî meşek bi<br />
giranî<br />
Min ba kirê Gulîzar Gulîzar Gulîzar<br />
Tu bihara emrê min î Gulîzarê<br />
Were were Gulîzarê<br />
Sifet wek heyva biharê<br />
Tu wek kulîlka hinarê<br />
Wer ji min re tu xweş yarê<br />
Gulîzara‟m tu delal î<br />
Tu delal t xweş heval î<br />
186<br />
Binêr li min û vî halî<br />
Hêstir ji çavêm tên xwarê<br />
Gulîzaram tu xweş xatûn<br />
Aşiq bûn wek Leyla û Mecnûn<br />
Hela were dîlber tu rûn<br />
Ji sibê heta êvarê<br />
Min li te nêrî min axîn kişand<br />
Min axîn kişand dlêm êşiya<br />
Ez bûm wek dîn û serxweşa<br />
Ez bang dikim şêrîn yarê<br />
Gulîzaram li dibistanê<br />
Çente bi desta li eywanê<br />
Xelk û alem tev dizanê<br />
Weke berfa li ser zinarê
957-PERWÎN<br />
Perwîn keça nûgihiştî<br />
Ew delala xwedê hiştî<br />
Çaxa serê xwe li min hilda<br />
Cerg û dilê min biriştî<br />
Çiqas bêjim pir şêrîn e<br />
Keça têra min nalîne<br />
Ji ber bext û peymanê xwe<br />
Du reşmara li min werîne<br />
Du reşmar û herdu kezî<br />
Min go rabe wê go bixwazî<br />
Çaxa berê me ket welat<br />
958-EYD Û EREFAT<br />
Gava li me hat eyd û erefat<br />
Roka sibê li me hilat<br />
Ew dil û can ji ter kir xelat<br />
Hew xeyrî van bi destê miv‟ hat<br />
Dilê min bû behra bêbinî<br />
Tu bû gemî lê sekinî<br />
Te ez helandime ji binî<br />
Evîna me bû serpêhatî<br />
Kanî ew sozê te û min<br />
959-KÊ DİNYA HÊJAND<br />
Kê dinya hejand<br />
Kê dûlab gerand<br />
Ew Barzanî kak<br />
Rabû şûr kişand<br />
Kurd hatin bi dor<br />
Bê kotek û zor<br />
Rijandin xwîna sor<br />
Barzan lê şikand<br />
Yek ji wa Barzan<br />
187<br />
Hêvî û gazî li pey me bezî<br />
Welatê min sor û şîn e<br />
Tevde buhara rengîn e<br />
Hinga min dî av û kevî<br />
Nûka xweda min mizgîn e<br />
Em vegeriyan ji welat e<br />
Me ne sebr û ne tebat e<br />
Mehra dila em hatin mal<br />
Qehra mezin ma welat e<br />
Helbest: Bêbihar<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
Ka ehdê te li ber destê min<br />
Tu bi kud‟ bir ew dilê min<br />
Ew ehd û soz kêr min nehat<br />
Gava tu li ber çavê min bû<br />
Cîhan li ber min heyv û ro bû<br />
Gava tu ji ber min dûr dibû<br />
Bê te qet sebra min nehat<br />
Ka hêlîna me ava kir<br />
Xewnê şeva me esas lêkir<br />
Bayê ber tavê xerakir<br />
Ji serê min bir hiş û mat<br />
Ew bazê pehlewan<br />
Ew Mehdiyê zaman<br />
Bi mêranî heyf hiland<br />
Ne dêwê guhder´z<br />
Ne ristem û gurz<br />
Bê himet û hêz<br />
Barzanî nav stand<br />
De hêvî ma xweda<br />
Himetê bid‟ Kurda<br />
Wan mêr û merda<br />
Xwîna xwe rijand
960-PİR ŞÊRÎN E<br />
Kurdistan pir şêrîn e<br />
Tevde mêrg û kanî ne<br />
Ew buhuşta cîhanê<br />
Buhuşt xeyrî wê nîne<br />
Pênc hezar sal em hebûn<br />
Em tevde azade bûn<br />
Millet tev bindestê me<br />
Yek ji me Selahidîn e<br />
Welato tu pir hêja yî<br />
Tu welatê me Kurda yî<br />
961-ASO EY HAWAR<br />
Aso ey hawar agir berbîne<br />
Aso cerg û dil tijî birîn e<br />
Herdu çav herdu çav tijî girîn e<br />
Dest û pê dest û pê bo te girtî ne<br />
Ey hawar e ey hawar e<br />
Bû bû Aso bû zalim bû<br />
962-MİXABİN<br />
Mixab bi navê jînê<br />
Sotim derdê evînê<br />
Ma ne bes e şêrînê<br />
Were şêrînê canê<br />
Ji dil derxe vê janê<br />
Bila herkes bizanê<br />
188<br />
Di cîhan de tu deng dayî<br />
Tu weke find û çira yî<br />
Ka we ke Kurdistanê<br />
Ji xeyrî dîn û îmanê<br />
Ji te re bibim bi qurban<br />
Roja cejna qurbanê<br />
Wan darê xox û rêva<br />
Bimeşe û bixwe bi lêva<br />
Kî heye milletê wa<br />
Ji xeyrî me Kurda pê va<br />
Helbest: Rêncber-Muzîk: Mihemed<br />
Şêxo<br />
Aso kulîlk e di nav berfê de<br />
Aso stran e dilê min lê da<br />
Ev roka wer kê dîtiye cana min<br />
Cana min ma bo çiye<br />
Aso stêra geş tu car nagihêmê<br />
Aso kuştî me ji ber vê şermê<br />
Evînî bo çi ya şerm e<br />
Li nik me ya bi tirs û sehm<br />
Ma bo çi ye ev evîn<br />
Jana wê ku nebe jîn<br />
Ey dîlbera xemrevîn<br />
Tenê tu yî zîna min<br />
Armanc û evîna min<br />
Wêran neke jîna min<br />
Helbest: Sebrî Botanî.<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo
963-DİL KUŞTİYÊ<br />
Dil kuştiyê awirên çavên te<br />
Dil girtiyê reşmûyên çavên wê<br />
Nam şêrîn tam şêrîn dêm şêrîn<br />
Li hember min rabe ser xwe weke<br />
roj<br />
Ji ber singê cana min bişkoj<br />
Navzirav rû gulav ser dilav<br />
964-KEÇA DELAL<br />
Çava kilke, xeml û xêla xwe girêde keça delal<br />
Were dilê min derman bik te derb lêda nego menal<br />
Keçê te baskê min jêkirin bam bê mefer<br />
Ez kor bûme ji dîtna te nakim der<br />
Nayêm nayêm, nayêm dil derman nakim<br />
Ez ne dextor im ku birîndara rakim<br />
Keçê ez mirim te xwe li min kire ferman e dil şewitî<br />
Were bibîn dîtina te ji min re derman e tu nalebitî<br />
Keçê baskê min jêkirin mam bê mefer<br />
Ez kor bûme ji dîtna te nakim der<br />
Xortê hêja menale ruh li te nema<br />
Te çi li min divê serseran va li ber te me<br />
Nayêm nayêm, nayêm dil derman nakim<br />
Ez ne dextor im ku birîndara rakim<br />
Mehmed Şêxo<br />
965-Jİ MİN DÛR KET<br />
Tu ji min dûr ket şêrîn<br />
Êşê avêt hinavê min<br />
Wez birîndar tim li ber çavê min<br />
Hat bîra min ew rojên geş<br />
Min buhurand bi dilkî xweş<br />
Tim tu bihara dilê min bû<br />
189<br />
Yarê ez kuştim li min nabê êvar<br />
Derman çi ye kes nizane bes yar<br />
Renge rû tarî mû rinde rû<br />
Min dil daye buhayê du sêva<br />
Min can daye buhayê du lêva<br />
Dev li ken, lêv û çen, xweş beden<br />
Helbest: Cegerxwîn-Muzîk:<br />
Mihemed Şêxo<br />
Pir kêfxweş bûm bi wa çavêd reş<br />
Min gazî kir dilo rabe<br />
Di nav dila de tim xuya be<br />
Çima tu tim kêfxweş nabe<br />
Çima gula te geş nabe<br />
Li min vegerand ez dinalim<br />
Wez brîndarek bêhal im
Ji ax û hesreta dikalim<br />
Ji şêxê re ez evîndar im<br />
966-EY FELEK<br />
Ey felek bo te dinalim<br />
Bo çi nêrgiz çilmisîn<br />
Ew çima bextê me ho ye<br />
Em bê dost û bêkes in<br />
Qe dihêt ma qe dihêt<br />
Ew roja min û hewe divê<br />
Kanîka arî bizêt û<br />
967-HER EROM<br />
Her erom erom<br />
Dilim elerzê amoza can<br />
Lembecê ma wa<br />
Mi gerden berzê amoza can<br />
Amoza tû bala berz î<br />
Amoza tu bo min ferz î<br />
Li te digerim<br />
Menzîl bi menzîl amoza can<br />
Min lişwênê dil<br />
Dil li şwînî gul amoza can<br />
Amoza tû bala berz î<br />
Amoza tu bo min ferz î<br />
968-Dİ ZÎNDANÊ DA DİNALİM<br />
Di zindanê dinalim ez<br />
Sibê de heta êvarê<br />
Çava vedikim te nabînim<br />
Tu ji min dûrket şêrîn yarê<br />
Evîndarê te bûm dinê<br />
190<br />
Helbest: Beşîr Çeçan<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
Jê vexwin çend me bivêt<br />
Agirê sra û vemirî<br />
Çav me lê tê geş bibî<br />
Ew buhara tehnî kuştî<br />
Hêvîdar in xweş bibî<br />
Helbest: Bedir Xan Sind<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
Aşe bextê min<br />
Reşî benwênê amoza can<br />
Kê dî we buhar<br />
Gul hel werênê amoza can<br />
Amoza tû bala berz î<br />
Amoza tu bo min ferz î<br />
Fermisî dilre<br />
Berdî lê dibarê amoza can<br />
Çûn dilê hinê<br />
Ya bê te xwarê amoza can<br />
Amoza tû bala berz î<br />
Amoza tu bo min ferz î<br />
Va îro tu mi dihilîne<br />
Çavrondika dibarîne<br />
Dil bi çav re dinalîne<br />
Tu gul bû min tu bîn dikir<br />
Çiqa gava ez hatim hundir<br />
Tu dûr ket te dilê min bi xwe re bir<br />
Tenha te ez hiştim şêrînê
Dikim derim ji dinyayê<br />
Ka soza ku te bi mir dayê<br />
Te hewara min his nayê<br />
Gelo tu ji ku diaxînê<br />
969-REWŞA CİWAT A<br />
Rewşa civat û cihêla<br />
Gerdena van bejin kêla<br />
Xudena sê pel û pêla<br />
Van sê pela civat kêla<br />
Rûnişte xwar rûs û çîplaq<br />
Şîrê spiye gûzik û paq<br />
Ron û geşbûn dîwar û taq<br />
Fermiskê berfîne pê û loq<br />
Rêk û pêk û mişt û tijî<br />
970-KEWÊ<br />
Kewê xortê ser çiya bûm<br />
Her bilbilê awaza bûm<br />
Dengê cihêlê genca bûm<br />
Min deng dabû çiya û newal<br />
Xort û lawên min heval bûn<br />
Aşiqê dengê zelal bûn<br />
Li ber çêla geşe gul bûn<br />
Rewneq dabû bask û kendal<br />
Ref ref hatin dildarêt me<br />
Li dûv deng û awazêt me<br />
Ji ber hawar û gazinêt me<br />
191<br />
Axîna min û te bi tenê<br />
Çare tune jê re li dinê<br />
Ma dost nîne li vê dinê<br />
Cergê me suht vê evînê<br />
Helbest û Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
Berdan ava birc û bijî<br />
Xwe lê zivirand û girnijî<br />
Got ez im dîlbera mijî<br />
Bibîne silava gulya<br />
Hawar bû req-reqa tilya<br />
Civat bi carkê hel hilya<br />
Kes nema go ne azerya<br />
Çihêla destêt xwe hildan<br />
Kura li keça çav wer badan<br />
Bû seyran û çeple lêdan<br />
Hemî rexa bû maç lêdan<br />
Dîlan kirin cihêl û kal<br />
Çiya me li ser awaz xwendî<br />
Mêrga me lê dilan re çandî<br />
Cergê lawa pê hejandî<br />
Îro mame bêdeng û lal<br />
Bextê we me ey hevalê<br />
Ey tolazên pîr û kalê<br />
Di wê rojê de em binalin<br />
Da ji bîr nekin neçit ji bal<br />
Helbest: Xelef Zebarî-Muzîk:<br />
Mihemed Şêxo
971-ŞERMÎN E DİL<br />
Şermîn e dil dê çawa şevçiraxim tariya<br />
Bo wê bêjim har û gêjim... dil berêjim min viya<br />
Lew şêrînê nazenînê em ketin derdê evînê<br />
Rewşen û şoxa dila xanzada textê evînê<br />
Ew buhara li dêmê rijtî lê belavin lal û gul<br />
Kew bi sohtin lê dixwînin, hêr û janê ev ro dil<br />
Ger me zanî tu çi reng î... da bîna me hêt<br />
Ne torîn û ne perî ne meye me ji dil divêt<br />
Ji meya dilêvan dibarit bi rengekî sor û zelal...<br />
Helbest: Bedirxan Sindî-Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
972-XORTÊN ME<br />
Xortên me lê ne bê jimar<br />
Gêwên nehing in nav û dar<br />
Serbestî û azadîkar<br />
Jînê dixwazin bê hedar<br />
Kurd im min azadî divêt<br />
Xwînê dirêjin bo welêt<br />
Şûnê didim xew li me nebê<br />
Heya ji cî rakim neyar<br />
Hew hêvî û gazî bikin<br />
Ger em nebin dost dê çi kin<br />
Derdê bi dest derman nekin<br />
973-ÇAVÊN XWE VEKE<br />
Çavên xwe veke birîndarê min<br />
Mêvanê te me kovandarê min<br />
Bo min biaxêve evîndarê min<br />
Li hêviya te me nêçirvanê min<br />
Şermîn mêvanî belêt di xewnê da<br />
Dê min hêlêve gel rojê helda<br />
Rêka dildara ji nîvşevê pê da<br />
Ne şareza bûm ketme divê şikê da<br />
192<br />
Lê em dimînin bendewar<br />
Hingî me go em westiyan<br />
Heya bi Çînê em gihan<br />
Dengê me çû koma cîhan<br />
Kesik li me nabê şiyar<br />
Ala bi aştî ya bi zor<br />
Ferz e li me hildanê jor<br />
Yan bêne kuştin tev li dor<br />
Şerm e ji vê em bêne xwar<br />
Helbest: Ehmedê Şêxo salih<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
Çi ra derdê xwe ji min ra nabêjî<br />
Salek duwazde meh tu herî gêj î<br />
Ji dûriyê hatim mêvan im e jî<br />
Hilo biaxêve bû dilê tijî<br />
Şermîn çavêt xwe ez neşêm vekim<br />
Ji vê pirsyarê şermîn dê ji te kim<br />
Ev ser şoyabêt ez dilkî rêkim<br />
Ji kanya çavê te sed pîka fire kim
974-XEM Û XEYAL<br />
Xem û xeyalên te ez revandim<br />
Li çol û kilala te ez gihandim<br />
Ji ber sotim, te ez şewandim<br />
Bayê evîna te ez hejandim<br />
Dildarê rûyê di singê te me<br />
Çelengê çakê mêvanê te me<br />
Ji ber fermana te eleste me<br />
Sondê serê te, te ez helandim<br />
Dêrsim û Agirî di taca te bi<br />
Sîpan û Cûdî di burhên te bi<br />
Rewan, Derya Wan çavên te bin<br />
Rondikên çavên te ez pêlandim<br />
Şingal û bêxêr di biskên te bin<br />
Sindî û Gulî guharên te bin<br />
975-SÎNEM<br />
Lê lê Sînem çiya bilind e ez te nabînim<br />
Erê bêbavê dinê min go mektûbekê bişîne<br />
Cizîra Botan jî bo ez bi xwîn im Sînem<br />
Erê eger tu nexweş î ez textor im û ez hekîm im<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
976-PÊŞKEVIN<br />
Pêşkevin em serfiraz in milletê<br />
Kurdî<br />
Yan mirin em dê bibînin, yan jîna<br />
Kurdî<br />
Wa milletê Kurdî<br />
Ala rengîn bo te deynim, ger ser bi<br />
derd im<br />
Ger nekim vê tu bizane ku ez ne<br />
Kurd im<br />
Wa milletê Kurdî<br />
Kurdistan êdî menale lawê te hatin<br />
193<br />
Geliyê Elî jî lêvên te bin<br />
Tûj awirên çavên te ez şewandim<br />
Dîjle û ferat di keziyên te bi<br />
Kerkûk û Hewlêr du singê te bi<br />
Sersing û Şeqlawa di devên te bi<br />
Şêrîn zimanê te ez vejandim<br />
Hemrîn û Metîn di rûkên te bin<br />
Zozik û Şêrîn di guhên te bin<br />
Barzanî bi xwe zimanê te bî<br />
Li dora cîhanê te ez gerandim<br />
Gera cîhan tev hemû ji ber te bî<br />
Pêşmergên dilêr nîşana te bî<br />
Ala kesk û sor li ser singê te bî<br />
Şahî û cejna xwe te ez gerandim<br />
Xwendevan xwînfiroşê axa welat in<br />
Wa milletê Kurdî<br />
Xwendewan û xwendegeh im bê al<br />
û leşker<br />
Dê bijîn paşî bizanin rêçê bibin ser<br />
Wa milletê Kurdî<br />
Mal û dil û can bi carek bo te fîda<br />
kim<br />
Xwîna xwey paqij dirêjim bindestî<br />
nakim<br />
Wa milletê Kurdî<br />
Helbest: M. Ehmedê Namî<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo
977-KEÇKA GUNDÊ ME<br />
Ez keç im keça gundan im<br />
Kulîlka serê lawan im<br />
Rîhana rêz û çeman im<br />
Lawiko ez bêrîvan im<br />
Delalê tu xwînşêrîn î<br />
Dil req î lêv hingivîn î<br />
Mij xorta gava min dibînî<br />
Bêriyê ez evîndar im<br />
Lawiko evînî şerm e<br />
Geleka bi tirs û sehm e<br />
Evînî guneh e li dev me<br />
Lawiko ez bêrîvan im<br />
978-MİN BÎHSTÎ<br />
Min bihîstî tu nexweş e dilo<br />
Çibkim bextê min tim reş e dilo<br />
Dilê min herdem dikule dilo<br />
Carekî nebûye geş e<br />
Delala min tu pir têşî dilo<br />
Derdê xwe ji kesîr‟ nabêjî dilo<br />
Bendî te mam ez heliyam dilo<br />
Tu kulê xwe ji min re bêjî<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
979-AXÎNA MİN TİM JI DİL TÊ<br />
Axîna min tim ji dil tê tim ji dil<br />
Lê min xist merez û kul, xem û kul<br />
Hiner birin ji dest û mil, ji dest û mil<br />
Hisret kirin ji dîtina gul, ji dîtina gul<br />
Şev û rojêm dirêj kirin, dirêj kirin<br />
Çav ji xewa bêpar kirin, bêpar kirin<br />
Kul û xema bi hevre kirin, bi hevre<br />
194<br />
Delalê bêjin rihanê<br />
Kulilka heyva gulanê<br />
Rêzana xweşiya jîyanê<br />
Delalê ez evîndar im<br />
Lawiko were mala me<br />
Min bixwaze û sehke kilame<br />
Gustilkê bike tilîya min<br />
Lawiko ez bêrîvan im<br />
Delalê bêje bavê xwe<br />
Min bide û dewlet serê xwe<br />
Qayil ke delalê dilê xwe<br />
Bêrîyê ez evîndar im<br />
Helbest: Ebdulezîz Sefer<br />
Muzîk: Mihemed Şêxo<br />
Nayêm ba we li min negrî dilo<br />
Çima wilo tu bêsebr î dilo<br />
Evîna te ez helandim dilo<br />
Ma sozê te heya kengî<br />
Hêstir ji çavê min tên xwarê dilo<br />
Weke xunava biharê dilo<br />
Alem tevde dikevin xewê dilo<br />
Çavê min ji bo te şiyar in<br />
Helbest: Kemal Şanba<br />
kirin<br />
Ta di dilde xwe bi cî kirin, xwe bi cî<br />
kirin<br />
Çav û dilêm bûne gunehkar<br />
Her civandin ta kirine bar<br />
Ev derdê pir nayêne jimar<br />
Xwe berdan ser dil wek kurmê dar<br />
Helbest: Hilal Botanî-Muzîk:<br />
Mihemed Şêxo
980-AXÎNA MİN<br />
Xwedê çawa gul we re çêkir<br />
Nexşek nema li wê bejnê kir<br />
Wextê çav dî gul bi xemê kir<br />
Herdiwa di dil de hêlîn çêkir<br />
981-BERDİLÊ MİN<br />
Berdilê min pir şêrîn e<br />
Wek kulîlka bi hilm û bîn e<br />
Dilê min bo wê bi evîn e<br />
Bê te min gazî û qîrîn e<br />
Derdê te weke Xabûr e<br />
Bêbinî û kûr û dûr e<br />
Pêlin gir in ê din hûr in<br />
Limin xistin birîn dûr in<br />
Çi Xabûrek bê devî<br />
Wek geliyê dudevî<br />
Tu ji mir bûye derd û keder<br />
Tu car ji bala min nayê der<br />
Wej‟ evîna te nakim der<br />
Tu ji mir‟ bûye kul û keser<br />
982-MİMEMEDO RONÎ<br />
Mihemedo ronî min go, minê çi ji te re got û tu xeyidî<br />
Lê ava gola li min û Mihemedê min cemidî<br />
Giyakê çola li min û Mihemedê min seridî<br />
Lê heke yê neqeba herdu dilê şêrîn xera bike<br />
Lê eger qîz bê tu car nezewicî<br />
Erê eger jin bê tu car newelidî<br />
Lê eger xort bê bi ciwanîka xwe şa nebî<br />
Gotin û Muzîk: Gelêr<br />
195<br />
Axîna min tim ji dil tê tim ji dil<br />
Lê min xist merez û kul, xem û kul<br />
Hiner birin ji dest û mil, ji dest û mil<br />
Hisret kirin ji dîtina gul, ji dîtina gul<br />
Helbest: Hilal Botanî -mehemed<br />
Şêxo<br />
Hela were şêrînê<br />
Derman bike vê birînê<br />
Piştî herdu çavê belek<br />
Min heznekir hîna kesek<br />
Belkî vegerî li me felek<br />
Herdu dila dîsa bi yek<br />
Miradê me bi cî werê<br />
Eşa dila pê derê<br />
Kengî li mew bê dem û dewran<br />
Vegerê li me rojê ciwan<br />
Bê me cejna herdu filan<br />
Bê me bîna gul û baxan<br />
Miradê me bi cî werê<br />
Eşa dila pê derê<br />
Muzîk : Mihemed Şêxo
983-HEVPEYİVÎN Bİ KURÊ MEHEMED ŞÊXO BİRÛSK RE<br />
Mustafa Gazî<br />
NETKURD<br />
Min heta niha aranjortiya 60-70 albuman kir. Min ji hunermendên wek Seîd<br />
Yûsif, Hunermend Şeyda ra, Evîna Welat ra kaset çêkir. Ez debara xwe bi vî<br />
karî dikim, lê bêtir xizmeta Kurdî dikim.<br />
Ji kerema xwe re tu dikarî piçekî behsa xwe bikî?<br />
Ez kurê Mehemed Şêxo me. Navê min Birûsk e. Ez li Îranê li Gumbetê Kawis<br />
(nêzîkî behra Qezwîn e) ji diya xwe bûme. Ez birayê herî biçûk im. Kekê min û<br />
heka min jî li Gumbetê Kawis hatin dinê. Kekê min Birahîm li Elmanyayê dijî,<br />
heka min Felek jî li Qamişloyê dijî. Ez bi karê muzîkê mijûl im, aranjortiyê<br />
dikim. Min heta niha aranjortiya 60-70 albuman kir. Min ji hunermendên wek<br />
Seîd Yûsif, Hunermend Şeyda ra, Evîna Welat ra kaset çêkir. Ez debara xwe bi<br />
vî karî dikim, lê bêtir xizmeta Kurdî dikim. Ez karkî din nakim ji karê muzîkê<br />
pêve. Min li Sûriyê mekteb xwend heta sinifa neha (bavê min jî heta sinifa neha<br />
li Sûriyê mekteb xwendibû) û dû ra ez du sala mam û çûm bûm esker li wê<br />
derkê. Ez zewicandî me, xanima min ji Kurdên Sûriyê ye. Keçek min heye, navê<br />
wê Felek e. Ez kîbordê bikartînim, li ûd û tembûrê dixim.<br />
Te eskerî kir lê bavê te eskerî nekir.<br />
Bavê min ji ber nexweşiyê eskerî nekir. Çavê wî kêm didît. Lê min sî heyv ango<br />
du sal û nîv eskerî kir.<br />
Tu bi nota zanî?<br />
Min nota xwendiye bes min temam nekiriye.<br />
Te di warê muzîkê de xwe da perwerdekirinê? Te dersên muzîkê ji yekî girt?<br />
Min ji Diktor Mehemed Ezîz Zaza ders girt. Ew li Sûriyê bû, min li ba wî xwend.<br />
Lê ew niha li Başûr e.<br />
Kekê te Birahîm çi dike?<br />
Ew li Elmanyayê rûniştiye di warê muzîkê de dixwîne. Kekê min ji hêla muzîkê<br />
de gelekî jêhatî ye.<br />
Lê heka te Felek çi dike?<br />
Heka min Felek zewiciye, li Qamişloyê rûdine. Keçikeke wê heye. Em nêzîkî<br />
hev in.<br />
Ew jî bi muzîkê mijûl dibe?<br />
Na, ew bi mala xwe mijûl dibe.<br />
Diya te çawa ye, çi dike?<br />
Diya min jî li Qamişloyê ye. Diya min tehdayî û êşayiyê ew xist, gelek zehmet<br />
kişand.<br />
Emrê wê nuha bûye çi qas?<br />
Emrê wê derdora 50 heye.<br />
Dema bavê te çû ser heqiya xwe tu çend salî bû?<br />
196
Ez heft salî bûm. (Di vê hengavê de hunermenda Kurd Jiyan hat serdana min.<br />
Min wê û Birûsk da naskirin.<br />
Ji ber ku Birûsk cihê min nizanîbû, lêderê perkusyonê Mistefa wî anî cem min.<br />
Gava Me got “Jiyan ev kurê Mehemed Şêxo Birûsk e” wê got “na welle hûn<br />
henekan dikin!” Bi pişt re Jiyanê êdî bawer kir.)<br />
Kedeke bavê te hebû ji bo doza Kurdî, ji bo hunera Kurdî. Ji bo gelek<br />
mirovan bûbû nimûne. Gelek însan di bin bandora wî de man. Bavê te<br />
bandora xwe li ser gelê Kurd pêkanî. Mesela ez carekê ketim girtîgehê, li<br />
ber serê min du kaset hebûn; yek a bavê te bû, yek jî ya Şivan Perwer bû.<br />
Pekî Birûsk tu dikarî ji hêla hunerê de piçekî behsa bavê xwe bikî? Keda wî,<br />
kasetên wî ka çi pê hat? Hûn xwedî li mîrata bavê xwe derdikevin?<br />
Keda bavê min, yanî di karê wî de temam hûn tev zanin, yanî ev pirsana gelek<br />
caran li min hatiyî kirin, mesela Mehemed Şêxo ka ji ber çi vî tiştî kiriye, ka ji<br />
ber çi wilo. Mehemed Şêxo êşa wî ya herî mezin Kurdistan bû û Kurd bûn, bi cî<br />
bibin, azad bibin. Bavê min rokê xweşayî di heyata xwe de nedîtiye. Yanî tiştê<br />
ku ez gîhaştim ser, ser heyata wî zanim ji min re tê gotin ji kesên wî, ji<br />
nêzîkayiyên wî, ji mirovin wî, hin hevalên wî. Yanî Mehemed Şêxo bi hesret bû<br />
rokê di nav hevalên xwe de rûnê, di nav dostê xwe de rûnê kêfê bike, eşqê bike.<br />
Mehemed Şêxo emrê wî 41 sal bû ji derdê Kurdistanê mir. Mehemed Şêxo digot<br />
ne eyb e meriv feqîrê pera be, ne eyb e meriv feqîr be, meriv ne feqîrê heval be,<br />
ne feqîrê aqil be. Kurd tev lê xwedî derketin. Mehemed Şêxo heta niha nehat<br />
jibîrkirin û heta heta jî ez dibêjim Kurd nikarin tu carî jibîr bikin. Kasetên wî<br />
gava ku bifroşin û feydeyê jê bibînin gereke heqê zarokên wî jî neyê wendakirin.<br />
Ez ê niha kar bikim li ser vê mijarê, ez ê bipirsim ka kî şirîtên wî difroşin kî<br />
nafroşin, wargehê wan ji ku nin, tomarkirina wan ji ku ye, kê heq dane wan. Ku<br />
bi riya zagonî difroşin divê heqekî me jî tê de hebe, gava ne hiqûq be wilo bidin<br />
alemê meriv aciz nabe. Bi xweşî bidin alemê, kerem bikin meriv aciz nabe. Bes<br />
lê bû heq û hat firotin heqê me jî tê de heye.Bavê te heta niha çend kasetên wî<br />
derketin holê?<br />
Bavê min kasetên wî ê ku derxistine sêzde heb in ez dibêjim.<br />
Ew sêzde kaset li ba te hene?<br />
Li ba min in, mewcûd in li malê.<br />
Tê gotin bavê te beriya ku here ser dilovaniya xwe li ser gerîla, li ser têkoşîna<br />
Bakur kasetek çêkiriye û dewleta Sûriyê dest daniye ser.<br />
Dikana wî a kaseta hebû, (ew û mihafezeyê hasefiyê jê re dibêjin Mistefa Mîro).<br />
Tiştekî wilo ez dibêjim hebû bes dikana wî hukumetê girt. Ji ber çi kasetê bû, ez<br />
biçûk bûm, ez heta niha nizanim ji ber çi ye, ez dizanim dikana wî girtin. Mesela<br />
dibêjin tiştekî wilo hebû. Rast e.<br />
Bavê te li her perçeyî xebat dikir.<br />
197
Ew li her çar perça hebû. Ferq di neqeba Kurda de li cem wî tunebû, Kurdê<br />
Tirkiyê, Kurdê Sûriyê, Kurdê Îranê, Kurdê Eraqê.<br />
Bavê min carkê diçe Beyrûdê. Wê demê Seîd Yûsif bû, Mehmûd Ezîz bû, gelek<br />
bûn di wê de. Bavê min Mehemed Şêxo di wê demê de gîhaşt wana. Pêşî wek<br />
stranbêj kar nedikir, bi sazê kar dikir. Di nav Koma Serkeftin de salekê kar kir.<br />
Piştî salekê vegerya Sûriyê, ji wir derbasî Êraqê bû, Li Êraqê şer şikest derbasî<br />
Îranê bû. Dema li Îranê bû di dibistanê de kar dikir, mamoste bû. Sala ku derbasî<br />
Kurdistana Êraqê bû, Hukumeta Sûriyê ew nefî kiribû, berdabûnê ji Sûriyê,<br />
mihacir bû, çû Îranê. Efû hat ji hukumetê û vegerandin. Bavê min di sala<br />
1983‟an de vedigere Sûriyê.<br />
Dayika te jî gelek eziyet kişan ne?<br />
Eziyet ji gelek tiştan dikşand, eziyeta wî ji gelek aliya bû. Dayika min beriya du<br />
sala, ev bîst û heft sal e li Sûriyê ye paseport îqama Sûriyê didinê, ji umrê min<br />
de yanê, 27 sal 28 sal belkî çêbûye, beriya du salan ji zavê me re got kes li malê<br />
tune, lawkê min esker e, tu karibî bi min re bê sefareta Sûriyê ji ber ku ez ê<br />
îqama xwe çêkim, zavê me got mişkile nîn e. Pê re çû wêdekê, ji îqamê deh roja<br />
qey îqama wîna axirîbû piçkî, wê ji wir<br />
dibin du şeva dixin zindanê de. Yanê ew dixin zindanê de, digotin “çima te<br />
Mehemed Şêxo kir?” pirsin jê dikirin. Dayika min got “wa ye Mehemed Şêxo<br />
hijde sal e miriye herin ji tirbê rakin jê bipirsin ka çima te ji ber çi wilo kiriye.<br />
Piştî hijde sala min bigrin têxin hepsê de…”<br />
Muzîkhez ji te, ji dengê te hez dikin?<br />
Di warê şixulê min, di warê karê min de gelek ji min hez dikin. Alem dibêje<br />
kurên Mehemed Şêxo du heb in, çima nastrên, çima stranên wî nabêjin.<br />
Ji ber vî tiştî min rabû stranek wî çêkir, Azade Şêrîn. Min ji vê stranê re klîbek<br />
da kişandin û bi pişt re şand ji televîzyonên Kurdî re, ji MMC re, merivek li wê<br />
heye jê re dibêjin Rotînda, li klîba min temaşe kir û got min neeciband, stran<br />
erebesk e.Min got çilo yanî erebesk e, Ereb stranên wî kar dikin, dixwînin.<br />
Welhasil strana min neecibandin, gotin erebesk e û klîba min nîşan nedan.<br />
Niyeta te ya çûndina Ewropayê heye?<br />
Gerek ez sersalê biçim, serê sala bê. Ez ji Qamişloyê naçim derekê, lê ji bo kar<br />
ez ê biçim.<br />
Tu di warê muzîkê de hedefa te çi ye?<br />
Ez dixwazim di warê muzîkê de bibim stranbêj, ku karibim stranên bavê xwe bi<br />
cî bînim, karibim stranên wî bibêjim. Min straneke wî çêkiriye, strana Azade<br />
Şêrîn, min jê re klîbek jî çêkiriye. Ez ê muzîkê bixwînim, ez dixwazim bighêm<br />
merhaleke pir baş di vî karî de. Ez dixwazim piyano bixwînim ana. Ez hem<br />
dixwazim bibim aranjor hem jî mamostê muzîkê. Min beriya nuha li cem Diktor<br />
Mehemed Zaza xwend. Ez ê îjar zanîngehê bixwînim.<br />
Ji bo hevpeyivînê li ser navê Netkurdê gelek sipas dikim.<br />
Ez jî sipas dikim û ji bo Netkurdê serkevtinê dixwazim.<br />
198
984-MELA<br />
Mela evdilmecîd ji xelkê welatê jor e. Heyama sala 1925 an ew ji dayik bûye<br />
Cizîrê û bi aweyên malan ew jî nahaya Amûdê, li gundê «Gundor» dijîye.<br />
Merovekî ji hevîna welet û milet ne bê xeber bû Benga Hîşyar li (Sinceqa<br />
Sadûn)Dibistana Kurdî vekir. Pir caran di nav şagirtan xebata welatê xwe bikê.<br />
Lê mixabin mirine jê re dûman. Ji ber vî qasî me dikir ko bi rûpelên hawarê<br />
navê wî mêrxazî bidin nasandin. Ji ber ku mêr dimirê nav dimîne; mêrê ku mir<br />
ew mirar dimire, eger navê wî nemîne. Û ji bo ku zendeyî jî ji xwe hevîdar<br />
bin.Waya qesîdak ji qesîdeyê wî ku bi evîn gotiye. Cana wer der ji niqeb û ji<br />
hicabê bê şek te bibînin. Ez hesreta te mame di vê qehr ezabê pir mest û hezîn<br />
im. Bey Xwedê meke emrê ezîzî di beqayê xûrşidê semayê Eşqa te dilê min sotî<br />
çi hecet bi îtabê her sûbhê ê dîn im. Pesnê te bi min qeyd û kemen zulfû ey şahê<br />
nigara Şuhtî te li min qelb û ceger ez bi şerebê, ez nûrê cebîn im. Te divê li min<br />
berq û birûskan bireşînî wer min bihebînî. wer zulfê siyah derxe bi mawerd û<br />
kulabê dil xerqê yî xwîn im. Te divê ku min zîr û zeber kî hewa yê wer der ji<br />
sera yê Te divê ku qiyamet li me bi xwe rabît da ez te bibînim. Ger bê te sîmaa‟n<br />
bi qudim te mibarek sed car mibarek Rûhêm ne mizgîna beşirê wê cewabê laîq<br />
wê dibînim Het -ta ku me niy -yet pencan di me biçkînî rûhêm derînî Bel ta bi<br />
qiyamet ez di nav ax û tirbê nalîn û enîn im Ken‟ anî tu tu bi eşqa mesojî ceger<br />
reş mişew- weş Kan‟anî we şînabî çi nûşî şerebê der îlmê yeqîn im.<br />
1<br />
Paîzê li min dest da,<br />
Mi nekir kar û barê zivistane.<br />
Çiyayê bilind dixwazin mij û moranê.<br />
Beriya Xelef axa dixwazê reşîşeke hûrbaran .<br />
Ji xêra Xwedê re,<br />
Bibûyama dîkekî por,<br />
Hewla hewla nêçirvana,<br />
Mi xwe avêt bana hevrîngekê,<br />
Ji ên kafir zemanê.<br />
2<br />
Sê teyra di ser me re sîwan digirtin,<br />
Yek qaz e, yek qumrî, yek seqer e,<br />
Sê hin gûlisk di destê xelkê delal da ne,<br />
Yek zêr e, yek zîv e, yek elmasekî bi cevher e.<br />
Mala xelkê delal danî bûn di bin malê me re, şeva nîvê şevê,<br />
Ez çûmê teafa sîng û bera.<br />
Min lê meyzand,<br />
Gava ko matorekî mêra wî li ber e.<br />
3<br />
199
Dengek hat ji ezmana,<br />
Hina digo: « Milyaket in, ketine pişta ewrana !»<br />
Hina digo: « Qirena Memê şivanê !»<br />
Hina digo: «dengê Ristem pehlevan e!»<br />
Hina digo: « Cindiyê Bota kar bû zozan !»<br />
Hina digo: « Beranê kovî ne, li serê sipanê !»<br />
Xelata bi qiloça li hev didana !»<br />
Ez bûm ser tihêla rastê<br />
Ez quliptim ser tihêla çepê<br />
Qirên diket toq û bênî û kehrebana,<br />
Li ser sîng û berê minê gewr û boz didane.<br />
4<br />
Xeliko, ji te sibhanî,<br />
Hingê ez li wê bûm çaxa rikanê Birca- Belek danîn.<br />
Serhostê lê dikir şagirdiya kevir dibirin banî.<br />
Ya serhoste, min divê ti qesrek ji min<br />
Û ji xelkê delal ra çêkî.<br />
Şekir nebat ji malê ne,<br />
Gul û rihan ji bihnê ne,<br />
Keç, werdek ji golê kevzê ne.<br />
5<br />
Kesî ne dî masik neqeba<br />
Di behre da bimirê ji tîna.<br />
Ya serhostê min,<br />
Divê tu xizêmeke çêkî ji dosta ra,<br />
Ti ne deynî ser sindana<br />
Ti bigirî bi hesreta mewalna,<br />
Ti bikşînî bi mijgulê çavana,<br />
Ji bona xelkê delal li pozê xwe çilakî xî,<br />
Rojê ên û daweta, da xirab nebî cihê ramisana<br />
985-MELLÎ<br />
Nere Mellî Mellî Mellî<br />
Çim burî qeytan qelemê<br />
Melema mi xo sanenara<br />
Lesa rindeke tadana<br />
Melema mi çiqa vaji<br />
Be to çitur tebat kerî<br />
Be to çitur vinderî<br />
200<br />
Nere Mellî Mellî Mellî<br />
Çim burî qeytan qelemê<br />
Cansa vano eme mellî bo<br />
Mellî ye ser kes mebo<br />
Ez be melliye mireno<br />
Nere Mellî Mellî Mellî<br />
Çim burî qeytan qelemê<br />
Gelêrî
986-MEMOKÊ<br />
Heyla memokê li min ciwanê<br />
Bisk bi têlê li ber badanê<br />
Te çav reşê li ber kildanê<br />
Çawa te îro li min xirab kiriye<br />
Textê Çolemêrgê li bajarê Wanê<br />
Rezê memoka min li qeleç e<br />
Reza dilê min li qeleç e<br />
Bilbil lê dixwîne<br />
Şelûla mala xwey şewitî dike wêçe<br />
wêçe<br />
987-MEMMİR MEMMİR<br />
Memmir memmir Memo lo Memo lo Memo<br />
Memmir memmir Memo lo Memo lo Memo<br />
Xelkê jina te bir lo Memo lo Memo<br />
Celkê jina te bir lo Memo, pismamo<br />
Xwelî li serê te kir lo Memo lo Memo<br />
Xwelî li serê te kir lo Memo, pismamo<br />
Baxçê Memo rezî lo Memo lo Memo<br />
Baxçê Memo rezî lo Memo pismamo<br />
Bin da marê tevizî lo Memo lo Memo<br />
Bin da marê tevizî lo Memo pismamo<br />
Min tirs e te bigezî lo Memo lo Memo<br />
Min tirs e te bigezî lo Memo pismamo<br />
Baxçê Memo tirî lo Memo lo Memo<br />
Baxçê Memo tirî lo memo pismamo<br />
Bin da marê mirî lo Memo lo Memo<br />
Bin da marê mirî lo Memo pismamo<br />
Min tirs e te bigrî lo Memo lo Memo<br />
Min tirs e te bigrî lo Memo pismamo<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
201<br />
Ezê hingê terka memoka xwe bidim<br />
Serê min danin qebiristana giran<br />
Dora min bikin dîwar û sênce<br />
Reza memoka min bi gule<br />
Reza delalê min bi gule<br />
Wê gulê pala xwe da bi simbele<br />
Evînîka xelk û elemê bi serê leva bû<br />
Ya min û memokê ji hinav û dilê<br />
Weyla zeriyê ji malî mezinê lê lê<br />
Ax gund û cîran xizmetkarê bejn û<br />
bala te bin
988-MEMED ALÎ<br />
Demê demê dem Elî ye<br />
Demê demê dem Elî ye<br />
Serê çavan çar kanî ye<br />
Goçan li ser rê daniî ye<br />
Elî dem e, dem Elî ye<br />
Oy oy oy oy......<br />
Deştê kirbêle bê ber e<br />
Tofanekê girtiye ser e<br />
Lawikê min dixwaze were<br />
Torinê Heziretî Peygember e<br />
Lo lo lawo Memedalî<br />
Here lawo Memedalî<br />
Tu gencî bîst pênc sal î<br />
Eşiret ji derdê te dinal î<br />
Oy oy oy oy oy<br />
Li Anqerê têlê xistin<br />
Li Meletiyê fener vêxistin<br />
Xeber kete eşîretê<br />
Gotin; Memedalî bi darxistin<br />
Here lawo Memedalî lawo lawo<br />
Aşiretin güncü gülü<br />
Hükümetin tatli dili<br />
Hükümetin gözü kör olsun<br />
Oy oy oy oy oy<br />
Li me çi tê, li me çi tê<br />
De lêniştin li cirîtê<br />
Memedalî sana yandim<br />
Çifte kumrular görünce<br />
202<br />
Here lawo lawo lawo<br />
Here lawo Memedalî<br />
Tu gencî bîst pênc sdal î<br />
Eşiret ji derdê te dinal î<br />
Oy oy oy oy oy<br />
Here lawo lawo lawo....<br />
Kara çadir yan veriyor<br />
Orta direk şan veriyor<br />
Hurî xatun sana yandim<br />
Memedalî can veriyor<br />
Here lawo Memedalî<br />
Tu gencî bîst pênc sal î<br />
Eşiret ji derdê te dinal î<br />
Oy oy oy oy oy<br />
Lo lo lawo Memedalî<br />
Xwang ji derdê te dinal î<br />
Çavê dijmin birijin<br />
Ku tu kirine vî halî<br />
Here lawo Memedalî<br />
Tu gencî bîst pênc sdal î<br />
Eşiret ji derdê te dinal î<br />
Oy oy oy oy oy<br />
Axçedax e axçedax e<br />
aliyek bostan û aliyek bax e<br />
Çaxa çend nefer ketine nave<br />
Kirine qewildarî Temîr axa<br />
Here lawo Memedalî<br />
Tu gencî bîst pênc sdal î<br />
Eşiret ji derdê te dinal î<br />
Oy oy oy oy oy<br />
(Mehmet Bayrak Bîrnebûn geleri
989-MEMÊ Û AYŞÊ-1<br />
De lao de lao, de lao de lao,<br />
Dayika Memê gurê çiya be<br />
De lao divê îsal heft salê Memêye,<br />
Çûyê welatê xerîbyê ye.<br />
De E‟yşê kaxizekê dinvîsê dişîne pey Memêye<br />
Divêje- nesekine bira lêxê bê ye.<br />
De lao de lao, de lao de lao,<br />
Dayika Memê gurê çiya be<br />
De lao, kaxiz diçe digehêje Memêye,<br />
Memê tê ye yalê malê ye,<br />
Dibê «heta nayê îzna E‟yşê xanimê ye»<br />
E‟yşê derdikeve berê malêye,<br />
Dibê« çima betanê çavê we rijyabû,<br />
Wê xerîbê min nasnekir?»<br />
De lao de lao, de lao de lao,<br />
Dayika Memê gurê çiya be<br />
Memê dibê; E‟yşê xanimêye,<br />
Emê herin dîtina Weta dêye»<br />
E‟yşê dibê; Memê wez bi qurba,<br />
Sibê silametî we mê mizgineka xêrê bidne Weta dêye»<br />
Sibê Weta dê radibê ji xewêye,<br />
Dinêre destê morî û<br />
Mircan daye ber serê xortî di xelqêye.<br />
Divê bira Xwedê bibire ît‟bara di jinêye,<br />
E‟yşê digo ez ê tu cara pey Memê ra,<br />
Destî morî mircan nadime ber<br />
Serê xortî di xelqêye<br />
De lao de lao, de lao de lao,<br />
Dayika Memê gurê çiya be<br />
De lao, digo wezê hildime t‟ivingêye<br />
Dengê bûka min belav bû li dinyêye,<br />
Digo wezê hildim kevir sêrk‟ utêye,<br />
Bira Xwedê bibirê qewata di jinêye,<br />
De wezê soraniyê bikşînim li qabêye,<br />
Daynim ser kevç‟ika dilê xortê di xelqêye,<br />
De bira soranî çar tilikî bavê erdêye,<br />
Qîrînî têkeve E‟yşêye, nalin têkeve Memêye<br />
De bira hêja zanibe kalîna berxêye.<br />
De lao de lao, de lao de lao,<br />
203
Dayika Memê gurê çiya be.<br />
De lao Memê lao, ha li Memêye, Dîyarbekirî,<br />
Sibê betanê çavê dayika te rijyabûn,<br />
De wê çawa xerîbê xwe nasnekir,<br />
Wezê li vê sibê dev diranê Memê xwe dinêrim<br />
Na welle mînanî çîl şekir,<br />
De lao de lao, de lao de lao,<br />
Dayika Memê gurê çiya be.<br />
Çavkanî : int<br />
990-MEMÊ Û EYŞÊ-2<br />
Keleş eba tehtî<br />
Ser çavê min hatî,<br />
Te ez kirim kewa pehtî<br />
Keleş eba dezî<br />
Ser çavê min ra bezî,<br />
991-MEMİR<br />
Memir, Memir, Memir<br />
Mamîto lo.!<br />
Mamo ji xursê te<br />
Mamîto lo…<br />
Bihna gula jê te<br />
Memîto lo…<br />
992 -MEMO<br />
Mamo dibê bi tirkî<br />
Şûrê mamo dibirqî<br />
Ew Mamokî tolaz e<br />
204<br />
Te ez kirim marê tevzî,<br />
Keleşo pirê çêke,<br />
Qaş bi qaş mermer lêke,<br />
Derengê min verêke,<br />
Keleşo hişme, hişme,<br />
Cehnûga ser bi rişm e,<br />
De tu bajo konax piş me.<br />
Memir, Memir, Memir<br />
Lo, Mamo lo,<br />
Xelkê dosta te bir<br />
Lo Mamo lo..<br />
Xwelî li serê te kir<br />
Mamîto lo…<br />
Xwelî ji qehfê te kir<br />
Rebe al..<br />
Şîtil mîtil gewlaz e<br />
Gewlazên min qetiyane<br />
Li andokê rijyanê<br />
Hebo hebo jimaro<br />
Para keko çinaro.
993-MEMOKÊ<br />
Heyla memokê li min ciwanê<br />
Bisk bi têlê li ber badanê<br />
Te çav reşê li ber kildanê<br />
Çawa te îro li min xirab kiriye<br />
Textê Çolemêrgê li bajarê Wanê<br />
Rezê memoka min li qeleç e<br />
Reza dilê min li qeleç e<br />
Bilbil lê dixwîne<br />
Şelûla mala xwey şewitî dike wêçe<br />
wêçe<br />
994-MEMOKO<br />
Hey lê memokê ciwanê dîlikî kul bişoz e<br />
De ti/tu li min veke berî bişkoja<br />
Dinya li min ceneta baqî te li min kirê doje<br />
De rabê Memokê ciwanê, te sîng sorê<br />
Bi xet û xal û bi nîşanê<br />
Te li min xera kiri bi dergehên Çolemêrgê<br />
Bax û baxçeyê wanê<br />
Sibê ye, sê mala ji gundê me bar kir<br />
Heylê ciwanê Memokê! te sîng sorê<br />
bi xet bi xal bi nîşan kir<br />
Memokên min ji eslê mala bavê xwe delal e<br />
Te mala lawikê min xerab kir.<br />
<strong>Stran</strong>vanjêliyan<br />
995-MEMYANE<br />
Memyan e Memyan e lo lo<br />
Memyan em bixwene<br />
Memyan Memyan e lo lo<br />
Sîngê zer zozan e<br />
Ava ji geliyê sor tê lo lo<br />
Sê sîwar ber va gundê me tê lo lo<br />
Hey wax yara min tun e lo lo<br />
205<br />
Ezê hingê terka memoka xwe bidim<br />
Serê min danin qebiristana giran<br />
Dora min bikin dîwar û sênce<br />
Reza memoka min bi gule<br />
Reza delalê min bi gule<br />
Wê gulê pala xwe da bi simbele<br />
Evînîka xelk û elemê bi serê leva bû<br />
Ya min û memokê ji hinav û dilê<br />
Weyla zeriyê ji malî mezinê lê lê<br />
Ax gund û cîran xizmetkarê bejn û<br />
bala te bin<br />
Evê ji geliyê kur tê lo lo<br />
Em wan ava naxwin lo lo<br />
Bîna masiyê hûr tê lo lo.<br />
Memyane lo lo<br />
Çavî li xewa sibê lo lo<br />
Destî li ser memikanê lo lo<br />
Memyan lo lo.<br />
Aman Memo yaman Memo<br />
Mem mêrikå yan e<br />
Hûr hûr biçeranda Memo
Li dor wan memikan<br />
996-MEM Û ZİN<br />
Çar dîwarên deryê hesin<br />
Dikim nakim te nabînim<br />
Were ba min hevala min<br />
Were ba min te bibînim hey<br />
Tu hem gul î tu hem yar î<br />
Bê te dinya bimin sar î<br />
Tu şemala şevên tarî<br />
997-MENDO<br />
Mendo Mendo Mendo hoy Mendê min<br />
Mendo Mendo Mendo lewendê min<br />
Kewka sibê xwendo hoy Mendê min<br />
Kewka sibê xwendo lewendê min<br />
Mendo çiqas qenc e hoy Mendê min<br />
Mendo çiqas qenc lewendê min<br />
Lata reş bi rê de hoy Mendê min<br />
Lata reş bi rê de lewendê min<br />
Kewka sibê tê de hoy Mendê min<br />
Kewka sibê tê de de lewendê min<br />
Mendo tifing lê da hoy Mendê min<br />
Mendo tifing lê da lewendê min<br />
Lata reş hazaza hoy Mendê min<br />
Lata reş hazaza lewendê min<br />
Ciyê quling û qaza hoy Mendê min<br />
Ciyê quling û qaza lewendê min<br />
Mendo çi mêrxas e hoy Mendê min<br />
Mendo çi mêrxas e lewendê min<br />
998-MERO<br />
Mero Mewro lê lê Mero<br />
Şîrîn şerbet î lê Mero<br />
Di ber dergehê mermero<br />
Şîrîn şerbetî lê Mero<br />
206<br />
Were ba min delala min<br />
Ez bûme wek Memê Alan<br />
Evîndar im evîndar im<br />
Pêş çavê min tu bû Zînê<br />
Were ba min evîndar im hey<br />
Gotin : Mazlum Agaoglu<br />
Muzîk: Bariş-Berhevkar: Sîmar
Ezê bi çepelê te bigirim<br />
Bibim bi canê xwe re Mero.....<br />
Dibim gorî eniya zero<br />
Şîrîn şerbet î lê Mero<br />
Xulam bejna girovero<br />
Şîrîn şerbetî lê Mero<br />
Ezê bi çepelê te bigirim<br />
Bibim bi canê xwe re Mero.....<br />
Bihna te ji darê tero<br />
Şîrîn şerbet î lê Mero<br />
Ez ban te dikim tu yî kehro<br />
Şîrîn û şerbet î lê Mero<br />
Ez ê bi çepelê te bigirim<br />
Bibim bi canê xwe re Mero.....<br />
Ehmedê Salih<br />
207
999-MERZİYÊ REZAZÎ<br />
Merziyê Rezazî: Baweriya min heye ku<br />
wê di pêşerojê de gelê kurd qîmeteka<br />
hêja bide hunermendên jin.<br />
Nûdem: Gelo întresa te ya mûzîkê bi<br />
hevdûnasina te û Nasir Rezazî re dest pê<br />
kir, an ji întreseyeke te ya wiha berê hebû?<br />
Merziyê: Dema ez zarok bûm hezkirina<br />
min ji mûzîkê re pir hebû û pir dihat. Ez<br />
diçûm dibistanê û li dibistanê min stran<br />
digotin. Heval û mamosteyê min ji dengê<br />
min dieciban û hezdikirin. Malbata min nedixwast ku ez stranan bibêjim û bibim<br />
hunermend. Bi awakî giştî civat jî li dijî hunermendiya jinan bû. Lê min tu carî<br />
difikir û bawerya xwe de ev normên malbat û civatê qebûl nedikir. Dema min<br />
dibistana bilind xelas û bûm mamosteya dibistana seretayî, min Nasir naskir û<br />
me biryara xwe zewacê da. Malbata min û mirovên nêzîkî me, li dijî zewaca min<br />
derketin ji bo ku Nasir hunermend bû, nedixwastin ku ez pê re bizewic im. Lê<br />
digel hemû astengiyên malbat û civatê, me biryara xwe da em zewicîn.<br />
Baweriya min ew bû ku ez ê bikaribim hunermendiya xwe bi Nasir re bi pêş ve<br />
bibim.<br />
Nûdem: Nasir Rezazî di heypeyvîneka xwe de diyar kir ku weke<br />
hunermend gelek astengî derketin pêşiya wî. Ez bawer im astengiyên ku<br />
derdikevin pêşiya hunermendeke jin wê bêtir bin. Dîtina te di vê derheqê de<br />
çi ye?<br />
Merzîyê: Di civata kurdan de mêr pir serbest û azad in. Digel ku ev serbestî ji<br />
bo mêran heye jî, dîsa ji aliyê malbat û civatê de ji bo hunermendiyê astengiyên<br />
mezin derdikevin pêşiya wan. Helbet ev bêtolaransiya civatê li hemberî jina<br />
hunermend bêtir e. Min gelek caran ji bo dengbêjiya xwe ji dê û bavê xwe lêdan<br />
xwariye. Hemû malbata min bi çavekî li min dinhêrîn. Tev ku ez niha zewicî me<br />
û dayika sê zarokan im jî, ez dîsa nikarim bi rehetî tevgerê bikim. Lê digel hemû<br />
zahmetî astengîyên civatê baweriya min bi pêşerojê heye ku wê gelê kurd<br />
qîmeteke hêja bide xebatê hunermendên jin jî.<br />
Nûdem: Hunermend gelek caran ji hev didexisin. Gelo ev hesûdî di navbera jin<br />
mêrekî hunermend de jî heye?<br />
Merziyê: Gotina hesûdî belkî bêjeka giran be. Baweriya min divê reqebet di<br />
navbera hunermendan de hebe. Ji bo pêşketina hunerê reqebeta di navbera<br />
hunermendan de tiştekî pêwîst e. Cihekî Nasir yê taybetî heye û daxwaza min<br />
ew e ku ew her bi pêş bikeve.<br />
Nûdem: Tesîra te li ser Nasir çi ye?<br />
Merziyê: Min dixwast ku Nasir bi xwe bersiva vê pirsê bide. Lê ez ê dîsa bersiva<br />
te bidim. Gelek hunermendên jin gava ku dizewcin, xwe dûrî hunerê dikin. Ez bi<br />
208
xwe jî ji hunerê hezdikim û min her dem alîkariya Nasir ya di vî warî de jî kiriye.<br />
Ger ez ji aliyê malê de barê wî zêde giran bikim, bêguman ew ê nikaribe di warê<br />
mûzîkê de zêde pêş bikeve. Heta ku ji destê min tê, ez dixwazim bi her awayî ki<br />
wî re bibim alîkar da ew bikaribe di warê hunerê de berdewam be. Nasir di nava<br />
gelek bêîmkanî û zehmetiyan de jiyaye, ez dixwazim ji aliyê moral de jî ji wî re<br />
bibim alîkar.<br />
Nûdem: Tu dikarî hinek behsa xebata xwe ta hunerî bikî?<br />
Merziyê: Dema ez pêşmergê bûm, min wê demê de Radyoya komeleya<br />
Zehmetkeşan de gelek stranên şoreşgerî folklorî gotin. Ji ber tune bûna îmkanan<br />
min nikaribû ez wan tomar bikirana. Ew xebat hemû di arşîvê radyoyê de man.<br />
Li Avrupa min û Nasir me CD yek çêkir û belav kir. Ez niha li ser keseteke<br />
dixebitim û bawer im wê di nêzîkî de xelas bibe. Hemû stranên kasetê min bi<br />
xwe beste kirin û gotine.<br />
Nûdem hêjmar16 - 1995<br />
Jiyana hunermenda canemerg Merziye Rezazî:<br />
30 Sal Rêya Dijwar: Ji Pêşmergatîyê Heya <strong>Stran</strong>bêjîyê<br />
Kakşar Oremar<br />
Xeber gelek kurt bû:“ Merziye Rezazî jî xatir ji jiyanê xwest.!!!“.<br />
Xeberek wisa nexweş di demjimêr 11.00ê sibeha roja yekşemê(18.09Rezber.05)<br />
da mejiyê min qifil kir. Gêj û heyran, min nedizanî çi bêjim û çi bikim. Dil<br />
nedixwest xeberekî wiha xemgîn bawer bikim, lê dema ku mamosta Necmeddîn<br />
Xûlamî(hevkar û hevalê Nasir û Merziyê yê salên dûr û dirêj) bi rêya telefonê<br />
got:“ Kakegiyan malman xera bû, Merziyeş çû…“ êdî xebera reş zû li her derê<br />
belav bû. Careke din gotina bav û kalan ket bîra min ku dibêjin:“ Mirin ji guhê<br />
mirov jî nêzîktir e.“<br />
Sal 1998 bû. Merziye ji bo piştgîriya xebata siyasiya Kurdên bakurê Kurdistanê<br />
hatibû akademiya Kurdî li bajarê Nuess(Almaniya). Cara yekê min ew li wira dît.<br />
Bi rûxweşî û keneke sirûştî bersiva pirsên min da. Herçend demeke gelek kêm<br />
bû ku me hev naskiribû, lê wê wisa bi germî dan û standin bi me tevan re çêkir<br />
ku min hiss kir qey ev deh sale ez ji nêzve wê nas dikim. Cesaret û êşqeke mezin<br />
di çavên wê da diyar bû. Xuyabû ku hêvîyên wê pir û xwe ji rêvîngiya rêyeke<br />
dûr û dirêj re amade kiribû. Rêya ku têda armancên pîroz pir bûn.<br />
Xweşsuhbetiya Merziyê nedihişt ku mirov dîwana wê biterkîne. Dema ku min jê<br />
pirsî: Tu çawa bûy hunermend û di rojhilatê da kê cesaretek wiha da te?..., wisa<br />
xuyabû ku min xemeke giran bi bîra wê aniye. Li min nêrî û wiha got:“ Ger tu<br />
bizanî ez heya vira çawa hatime, belkî bawer nekî…, lê min di çend qadan da<br />
şer kir. Adet û orfên civaka feodalîzimê tenê dixwestin ez di mitfaqê da bimînim.<br />
Serê xwe bilind nekim. Mêrsalarî, rewiştên paşdemayî di nava me Kurdan da û<br />
209
ji hemû derdekî nexweştir bi çavekî sivik li jinê nêrîn, û… tevan gelek ez<br />
êşandim. Heya min bi civaka mêrsalarî da pejirandin ku ez jî dikarim mîna<br />
jinekê di civakê da xwedî rolekî pozîtîv bim, sal derbas bûn. Gelek nexweşî<br />
hatin rêya min, ger ji tere bêjim bi rojek û du rojan bi dawî nabin qûrban…“<br />
Biografî<br />
Bi qasî 30 salan ji karê Pêşmerergatiyê heya stranbêjiyê Merziye li ser rêyeke<br />
dûr û dirêj meşiya.<br />
Merziye Rezazî(Ferîqî) di 18ê. 05 Gulana sala 1958an da li bajarê<br />
Merîwanê(Rojhilatê Kurdistanê) di nava malbateke hejar da hat dinê. Malbata<br />
wan bi esilê xwe ji bajarê Sine ne. Hê zarok bû ku deng û awazên xweş(çi Kurdî<br />
an jî Farsî) mîna mêqnatîsekî bihêz ew ber bi xwe ve dikişandin. 8-9 salî bû ku<br />
di dibistanê da bi Farsî stranên hunermendên Îranî yên navdar dixwîndin. Ji<br />
lîstik û şanoyê jî pir hez dikir. Ji ber wê jî di nava mamosta û hevalên xwe da<br />
keçeke xoştivî bû. Çi minasibetên cejin û şahêyên ku di dibistanê da çêdibûn,<br />
Merziye têda beşdar bû. Dema zanî ku Fetane Welîdî bi zimanê wê yê zikmakî<br />
distire, stranên wê ezber kirin û xwîndin. Lê dema ku mezin bû û dengê wê<br />
kemilî, êdî di nava malbatê da jî kesî qebûl nedikir ku ew bistire. Ew li ser wan<br />
salan wiha dibêje:” Carekê xalê min ez xistim nava tenûra nanpatinê, kêm mabû<br />
ku ez ji germa bifetisim. Çimkî him cih teng bû û him jî xuliya hundirî tenûrê hê<br />
germ bû. Rojek berî wê nan têda hatibû patin. Sedem jî ew bû ku wê rojê min di<br />
dibistanê da bi dengekî bilind stran gotibûn. Xalê min ez ceza kirim û ji min<br />
xwest ku êdî nestirim...., hingî min zanî ku rejîmên dagîrker çi bi serê me anîne<br />
û çawa em di nava feqîriya çandî da dorpêç kirine...”<br />
Salên desthilatdariya Mihemed Riza şahê Pehlewî rojhilatê Kurdistanê ketibû<br />
ber şilqên siyaseta serkût û asîmîlasyonê. Dema ku Merziye bi çavekî vekirî li<br />
derdora xwe nêrî, zanî ku dewleta desthilatdar ziman, çand û edebiyata Kurdî li<br />
her derê qedexe kiriye. Ji ber wê jî êdî bi zimanê Farsî nestirî û giraniya xwe da<br />
guhdarkirina stranên radioyaya Bexdayê. Li wira bû ku êdî Meryem Xan, Nesrîn<br />
Şêrwan, Eyşe Şan û Gulbihar jî bi rêya deng û stranên wan nas kirin. Ew<br />
têhinîya wê hindê bû ku li ser jiyana jinên Kurd yên stranbêj infarmationan kom<br />
bike û wêneyên wan jî bibîne.;<br />
Min carekê jê pirsî:” Merziye xanim di nava Kurdên me yên Soranî da çima<br />
jinên stranbêj kêmin?...”. Wê bi axînekê ku hizar kul û kovan têda xuyabûn,<br />
wiha got:” Ev pirs an jî êş ji temenê ciwaniyê riha min xistiye nava şikencê.<br />
Wijdana min jî gelek nerihete. Heya niha min bixwe jî sedhizar caran ji xwe<br />
pirskiriye ka gelo çima li bakurê Kurdistanê zêdetir ji 70 salaye ku jinên stranbêj<br />
hebûne, lê di nava me da kesî tiştekî wiha ji xwe re nekiriye kar? Lê di bersiva<br />
pirsa te da tenê dikarim vê bêjim ku kevneşopîyên civakî, ferhenga serdest ya<br />
dagirkerên Kurdistanê, siyaseta neyarên me û negehiştina Kurda di qada jiyana<br />
sosyal da, nehiştiye ku jin di vê qadê da liyaqeta xwe nîşan bidin. Lê ez soz<br />
didim ku di vê rêda heya dawiyê bimeşim û berhemên dîrokî biafirînim. Ezê vê<br />
210
valahiyê tejî bikim...”<br />
Ji ber van nêrînên wê ye ku mirov dikare bêje: Merziye di rojhilatê Kurdistanê<br />
da yekemîn jina Kurd bû ku huner û strangotin ji xwe re kiribû karekî sereke.<br />
Herçend beriya Merziyê gelek jinên mîna Menîc Heyran, Gîtî Bêhiştî, Şehîn<br />
Talbanî, Îran xanim Mocered, Fetane Welîdî û çend kesên din jî hebûn ku dengê<br />
xwe gehandibûn guhê xelkê, lê zû ji qada hunerê derketibûn û kesî nedizanî li<br />
kûne û çima rêya xwe nedomandin!.<br />
Merziyê ji zarokatiyê destpêkir. Evîna hunerê mîna agirekî êşqa wê gortir kir û<br />
weke tiştekî cewherdar kete nava xwîna wê. Dema ku bû ciwan, doza<br />
Kurdistanê jî naskir û zû pêhesiya ku rejîma Pehlewî dijberên azadiya bîr û<br />
rayên Kurdayetiyê ye. Çalakiyên xwe yên siyasî destpêkirin. Xwîndina xwe ya<br />
destpêk û navendî li bajarê Merîwanê bi dawî anî. Li Sine xwîndina xwe ya di<br />
warê hînkariyê da bi dawî anî. Bû mamostaya dersbêjiyê û di gundên herêma<br />
jiyana xwe de dest bi dersgotinê kir. Di nava civaka gundiyan da bêtir bi<br />
kurahiya êş û elemên Kurda hesiya. Ji ber wê jî şev û roj dixebitî ku sewiya<br />
xwîndinê di nava zarokên Kurda da bibe serî. Ji keç û jinên Kurd re behsa rolê<br />
jinê dikir. Dixwest wan ji rewşa rastîna jiyanê aghedar bike, lê derdên giran ne<br />
yek û hiza bûn....<br />
Sala 1977an bi koma( Korî Mûsîqay Sine) re dest bi xebatê kir û çendîn cara li<br />
pêşberî gel dest bi strangotinê kir. Careke din vegerî Merîwanê û li gundekî<br />
derdora bajar dest bi dersgotinê kir. Piştî du salan careke din çû bajarê Sine û li<br />
wira ji zarokên dibistana seretayî re ders digot.<br />
Merziye sala 1978an bi hunermendê naskirî Nasir Rezazî re zewicî. Êdî ji wê<br />
salê û pêda hêdî-hêdî dengê serhildana gelên Îranê li her derê dihat bihîstin.<br />
Merziye mîna şêrejineke çeleng mil bi milê Nasir û hevalên xwe yên din di<br />
rêpîvanên li dijî rejîma Pehlewî, beşdar dibû.<br />
Êdî mîna keçeke şoreşger ji aliyê dost û dujiminan ve Merziye navekî naskirî bû.<br />
Sala 1978an demeke kurt ji aliyê beşa parastina rejîmê ve hat girtin û ji ber<br />
çalakiyên siyasî mafê mamostatiyê jê hat standin.<br />
Wê û Nasir hêlîneke germ ji xwe re durist kiribûn. Êdî bi Nasir re hizr û<br />
ramanên wê yên siyasî û hunerî bêtir ji berê bişkivîn. Li Sine û bajarên din yên<br />
Kurdistanê wan komeke hunerî damezrandin û xwestin bi stranên xwe yên siyasî<br />
pileya rewşenbîriyê di nava gel da bilind bikin: N. Rezazî, Necmeddîn Xûlamî,<br />
Merziye Rezazî û çend hevalên din li dora hev kombûn û dest bi karê kolectîv<br />
kirin.<br />
Huner û Siyaset Di Nava Çiyayên Kurdistanê Da<br />
211
Sala 1980an rejîma Xûmêynî piştî ku cihê piyê xwe peyt kir, kete serkûtkirina<br />
şoreşgêrên Kurd. Nasir pêşmergê Komeley Şoreşgêrî Zehmetkêşanî Kurdistanî<br />
Îran(Komel)ê bû. Ber bi çiya meşiya, lê Merziye di nava bajar û gundan da<br />
mijûlî dersbêjiyê bû.<br />
Dujmin zû bi kar û çalakiyên wê jî hesiya. Êdî li gor zagûnên komara îslamî<br />
mafê jinê yê strangotinê jî tunebû. Ev di rewşekê da bû ku Merziyê him xebata<br />
siyasî dikir û him dixwest di cîhana hunerê da jî şiyanên xwe bide xuyanîkirin.<br />
Neçar ew jî ber bi çiyayên Kurdistanê çû û çeka pêşmergatiyê da milê xwe. Di<br />
jiyana pêşmergatiyê da Merziye him dayik, him hunermend û him jî şoreşgereke<br />
bi pirensîp bû. Di nava şer û şoreşê da ew bûn xwediyê keç û kurekî bi navên<br />
Dilniya û Mardîn. Wan hemûyan li çiyayên Kurdistanê xwestin ku qeb-qeba<br />
deng û awazên xwe bigehînin her dera Kurdistanê. Wan bi hevre di nava çiya û<br />
newalên Kurdistanê da komek bi navê Korî Bangewaz damezrandin. Di nava<br />
“Korî Bangewaz” da gelek stran û marşên millî tomar kirin û bi rêya radioyê bi<br />
xelkê dan bihîstin. Êdî ti pêşmerge nebû ku hemû rojê bi stranên wan zêdetir ji<br />
rojên berê hez li welatê xwe neke.<br />
Cara yekê ku dengê Merziye li her derê belav bû, ew hê li çiyê û pêşmerge bû.<br />
Marşa bi navê “ Silaw bo Pêşmerge” bi dengê Merziyê li herdera Kurdistanê<br />
belav bû:<br />
Silawî germî dilî pir hûmêdî met pêşkêş<br />
Pilingî herdî wilat ey hevalî Pêşmerge<br />
Le dewrî dest û tifengit gerêm ke rojî xebat<br />
Le astî helmetî tîjit çi agirê berge<br />
Ewêste tuy le şewî tar momî helgîrsaw<br />
Le nêw dilî şewezenga weku girêk rasaw<br />
Ke ratşekanduwe ala be destî xarawit<br />
Degey le kosp û bowaran be hestî parawit<br />
Silawî germî dilî pir hûmêdî met pêşkêş<br />
Pilingî herdî wilat ey hevalî Pêşmerge<br />
Merziye di rojhilatê Kurdistanê da yekemîn jina Kurd e ku marş an jî sirûda bi<br />
navê (Silaw bo Pêşmerge) tomar kiriye. Piştî wê stranên:” Giyanekem be asmanî<br />
şîn( ku straneke mamosta Ezîz Şarox e û Merziyê bi hinek gûherandinên ku di<br />
helbesta wê da çêkirine, ew xistiye qalibê marşeke şoreşgerî), Maçî Xudayî û<br />
212
Payîz” tev stranên serdema pêşmergayetiyê ne ku bi îmkanên herî kêm di çaxê<br />
şoreşgeriyê da xwindibûn.<br />
Jiyana Li Ewropa<br />
Sal derbas bûn. Êdî ji ber nebûna îmkanên hunerî li çiya û şaxên Kurdistanê,<br />
Merziye û Nasir sala 1985an dest ji karê Pêşmergatiyê berdidin û mîna penaber<br />
hatin welatê Siwêdê.<br />
Li Ewropa Merziye xebitî ku bi awayekî profesyonal dest bi kar û xebata xwe ya<br />
hunerî bike. Lê zarokê malê yê biçûk(Kardo) bû sedem ku ew çend salên din jî<br />
bêçalakî bimîne. Sala 1994an bi mamosta Nasir Rezazî re Cdyeke hevpar belav<br />
kirin ku bi germî ji aliyê muzîkhezên Kurd ve hat pêşwazîkirin. Piştre geşteke<br />
hunerî li Amirîka, Ustraliya û piraniya welatên Ewropa dan destpêkirin. Bi vî<br />
awayî Merziyê di huner û evîna xwe ya ji strana Kurd re pêngaveke din ber bi<br />
pêşve avêt. Dema Med TV dest bi weşanê kir, deng û dîmenên Merziyê û Nasir<br />
li her çar perçên Kurdistanê belav bûn.<br />
Li rex karê huner, Merziye ji bo mafê jinan û zarokan jî xebat dida meşandin.<br />
Wê xwe ji partî û rêxistinên Kurdistanê dûr nedixit. Bîr û ramanên Merziyê<br />
Kurdistanî bûn. Di hemû civînên ku li ser mafên jinan dihatin çêkirin, Merziye<br />
amade bû. Ew li welatê Swêdê endama komela parastina mafê zarokan bû.<br />
Herwiha di Parlmana Kurdistanê û Kongra netweyî da jî endam bû.<br />
Mamosta Nasir Rezazî ku ji xeynî hunermendîyê nivîskar û rewşenbîrekî hêjaye<br />
jî, hertim ji Merziyê dawa dikir ku di kar û hunera xwe da hemû perçên<br />
Kurdistana mezin û diyalêktên zimanê Kurdî li ber çav bigire. Ji ber wê jî<br />
Merziyê stranên xwe ji hemû zaravan zimanê Kurdî hildibijartin. Demekê li<br />
Medya Tv bernameyek bi navê Jîlemo ku li ser pirsgirêk û parastina mafên jinan<br />
bû, pêşkêş dikir. Di merasimên taybetî û şahîyên netewî da li kêleka Gulistan<br />
Perwer û Beser Şahîn bi awayekî herî hêja bername pêşkêş dikirin. Ew her sê<br />
xanimên hunermend mîna sefîrên çand û her sê zaravên zimanê Kurdî, bibûn<br />
sembola hevgirtina netewî li her çar parçên Kurdistanê. Merziye di şînkirina<br />
fikreke wiha da xwedî rolekî gelek bi bandor bû.<br />
Taybetmendiyeke din ya herî berçav û balkêş ew bû ku Merziye Rezazî jineke<br />
rexnegir bû. Pir bixwe bawer bû û di nava sedhizar kesan da axaftina xwe dikir.<br />
Ji kesî neditirsî û şerm nedikir ku di nava hizar mêran da rabe ser piyan û bi<br />
dengekî bilind biaxive. Hertim ji bo serketina mirovan karê wê teşwîqkirin bû.<br />
Ken û heza Merziyê çaxê ku digot:” Qûrbanî tu....” qet li ber çava naçe. Dema<br />
diaxivî bihîstina dengê wê dengê dayikên Kurd bi bîra mirov dianî. Çimkî jineke<br />
xêrxwaz bû û ji pêşkevftina mirovan hez dikir. Armanca wê ya herî mezin ew bû<br />
ku rojekê Kurdistaneke serbixwe bibîne. Ji ber wê jî berî du salan wê û Nasir<br />
biryar dan ku vegerin Kurdistana azad û li Silêmaniyê bi cîhwar bûn. Wê<br />
dixwest di nava gelê xwe da be û di warekî da xizmeta wan bike.<br />
213
Em Kurd îro xwedî xemeke giranin. Me dengekî xwe yê herî bilind ji dest da.<br />
Projên Merziyê di nîva rê da man. Ew di rêvîngiya xwe da negehişt qûnaxa<br />
dawiyê.<br />
Belê Merziye can di dawiyê da tenê dibêjim: Rêya te ya jiyanê çi zû û çiqas bi<br />
awayekî tirajîk bi dawî bû!! çima? Ma qey hêvîyên te kêm bûn?...<br />
Xweziya qedera jiyana mirova wiha bi hêsanî bi dawî nebûya...<br />
20.09.05 Almaniya<br />
Di sala 16/09-2005 an li welate Swed li jiyana cave xwe girtin<br />
1000-HEVPEYVÎN Bİ NASİR REZAZÎ RE/Mêrê Merziyê<br />
Nûdem: Birêz Nasir tu dikar xwe bi xwendevanên Nûdem<br />
re bidî naskirin?<br />
Nûdem: Berî ku ez bersiva pirsên we bidim, ez serkeftin ji<br />
kovara Nûdem re dixwazim û hêvîdarim kovara Nûdem di warê<br />
huner û mûzîka kurdî de ji astengê ku hene derxe holê û<br />
çareseriya wan probleman jî hûr bibe.<br />
Ez di sala 1955 an de li bajarê Sînê, li rojhilatê kurdistanê ji dayik bûm. Min<br />
beşê edebiyatê qedand û bûme mamosteyê edebiyatê. Dema şoreş li Îranê dest<br />
pê kir alozî û têkilheviyeke mezin pêkhat û mecala ku ez bikaribim karê xwe<br />
berdewam bikim nema. Bi şoreşa Îranê re li Kurdistana rojhilat şoreşê dest pê<br />
kir. Ez û xanima xwe Merziyê me biryar da em bi hev re çûne nav refên şoreşê.<br />
Heta sal 1984 an, di wê demê de 25 kaset tomar kirin. Piştî sala 1984 an li<br />
Avrupa jî min pênc kaset çêkirine. Min gelek marşên şoreşgerî, niştimanî di<br />
dema şoreşê de afirandin û ev stranên min di nav gel de belav bûn. Ev deh sal in<br />
ku ez û bi malbata xwe ve li Swed dijîm. Ji dervayî kaset çêkirine, li hemû<br />
welatên Avrupa jî min konser û şevan de stran gotine. Min li Kurdistana bakur û<br />
başur jî konser çêkirin.<br />
Nûdem: Dema te dest bi mûzîkê kir çi zehmetî derketin pêşiya te?<br />
Nasir: Dema ku ez yanzdeh û duwanzdeh salî bûm, min dest bi gotina strana kir,<br />
hê di dema zarokatiya min de xuya bûbû ku hunermendî bi min re heye. Dayika<br />
min, bavê min û apê min dengxweş bûn. Gava ku min di dibistana seretayî de<br />
dixwand, di şahiyeke de ez derketim ser sehnê min stran gotin. Dengê mi gelek<br />
bala pir kesên di şahiyê de kişand û min di vê şevê de xelat girt û mamosteyên<br />
min bi min serbilind bûn. Dema min biryara xwe da ku bibim dengbêj,<br />
zehmetiyê esasî ku derket pêşiya min problemên devokên zimanê kurdî bûn.<br />
Kesên ku li rojhilata Kurdistanê bêtir bi hunera mûzîkê mijûl dibûn, kurdê<br />
bajarê Sînê bûn. Devoka wan û soranî ne wek hev in. Ji ber vê yekê dema min bi<br />
soranî digot wan asteng li pêşiya min derdixistin. Lê min biryar re xwe da û<br />
piraniya stranên xwe bi soranî gotin. Min devoka soranî ji xwe re kire bingeh, lê<br />
min bi ziraveyên kurdî yên din jî stran gotin. Ji ber ku piraniya kurdên rojhilatê<br />
214
i ziraveyê soranî dizanin, min jî biryara xwe li gora vê yekê da û min ji bo<br />
stranên xwe soranî kire bingeh. Ji ber ku di civata me de hunera dengbêjiyê<br />
mîna tiştekî negativ dihate dîtin, bi çavekî ne baş li meriva dinêrîn, di vî warî de<br />
jî asteng derketin pêşiya min. Bi taybetî di malbeta me de gelek kes li dijî<br />
hunermendiya min derketin, bavê min mijûlbûna min ya bi hunerê re weke<br />
tiştekî negatîv lê dinêrî. Lê gava ku ez bûm pêşmerge û derketim çiyan ez ji<br />
bandora civatê ya negatîv jî rizgar bûm û min li çiyan di nava pêşmergeyan de<br />
gelek stranên folklorî û civakî û şoreşgerî tomar kirin. Lê ez têgihîştim ku xebata<br />
hunerî li çiyan nehêsan e. Ji ber ku em her tim di şer de bûn topê dijmin li ser me<br />
dibariyan, min bi rehetî nikarî bû bi hunera xwe ya mûzîkê re mijûl bibim û wê<br />
pêş de bibim. Li çiyan îmkanê teknîkî û tomarkirine tune bûn. Her çiqas<br />
pêşmergetî ji bo me mûhîm bû û me keseyatiya xwe di nav partîka pêşmergetiyê<br />
de naskir jî, lê ji bo hunermendekî zehmet e ku di nava jiyane ka wilo de hunera<br />
xwe pêş de bibe. Lê di vê dema ku ez li dervayî welatî mam, min rastiyeka din jî<br />
dît ku wexta ku dûrî civat û welatê xwe be, ev yeka han jî tesîreka mezin û<br />
negatîv li ser hunera mirov dike. Tiştên ku li welat hene li vir tune û îkanên ku li<br />
vir hene û li welat tunen.<br />
Nûdem: Divê rola hunermendan di civatê de çi be?<br />
Nasir: Hunermend divê di fikir û ramanên xwe de azad be. Kesê hunermend<br />
divê guhdara civata xwe be, lê nebe dûvikê civatê. Huner divê xwe sansur neke<br />
hunera ku were sansur kirin bi tu awayî nikare mesajên rast û dirûst bide civatê.<br />
Huner divê ne di bin bandora siyaseta rojane menfeetê grubî de be. Kesên<br />
hunermend li hemberî dîrok û civatê xwediyê berpirsiyariyek mezin e.<br />
Nûdem: Mûzkê kurdî îro di çi qonaxê dê ye?<br />
Nasir: Mûzîka kurdî ya gelêrî gelek dewlemnd e û ji bo modern kirin û<br />
pêşxistinê musaîd e. Xebat û hewldanên ku derbarê mûzîka kurdî de heta niha<br />
hatine kirin, ne bi serkeftî ne. Heta ez dikarim bêjim ku xebatên hinek kesan bi<br />
navê modernîze kirinê zerareke mezin dide mûzîka kurdî. Gelek kes dixwazin bi<br />
erzanî bibin nav û ew zane bûn an bi nezanî zerareka mezin didin mûzîka kurdî.<br />
Mûzîka kurdî de bingeheke baş e, ji bo hevgirêdan û nêzîk bûna mûzîka rojava.<br />
Eger xebatên îlmî û bi sebir warin kirin wê tiştên hêja bêne afirandin. Kvarton<br />
berê di mûzîka kurdî de tunebû. Bi hatina Îslamê re kvarton kete nav mûzîka<br />
kurdî. Mûzika kurdî di berî Îslamiyêtê wekî mûzîka Grekiyan bû. Ger kvarton di<br />
mûzîkê de tunebe, guhertin û nêzîkirina mûzîkê hêsantir dibe. Îro di dema ku<br />
em tê de dijîn maneya sînoran gelekî nemaye. Huner sînoran derbas dike û dibe<br />
navnetewî. Ger em hunermendên kurd nikaribin îro mûzîka kurdî derxin nav<br />
qada mûzîka cîhanî em ê gelek derng bimînin.<br />
Nûdem: Hunermendên ku îro di nav cehd û xebata ku mûzika kurdî<br />
modernîze bikin divê li çi diqet bikin?.<br />
Nasir: Berî her tiştî dixwazim bêjim ku civata kurdî ya îro ne civata berî dused<br />
salî ye. Guhertinên ku di civatê de çêdibin pêdivî û hevcedariyên nû derdixe<br />
holê. Guhertinên mezin di civata kurdan de jî pêk tê. Mûzîka kurdî a klasîk îro<br />
nikare bersîv û daxwaza civaka kurdî bide. Lê dema mirov bixwaze hunera nûh<br />
215
iafirîne, divê mirov xwe ji teqlîtê bi dûr bixe. Divê hunerê kevin û nû bi hev re<br />
bêne hûnandin û girêdayineke xurt di navbera de hebe. Mûzîka kurdî a modern<br />
divê li ser mûzîka kurdiya modern ya klasîk were ava kirin pêşdexistin. Divê di<br />
navbera hunermendan de pêwendî û alîkariyeka xurt hebe ji bo hunereka baştir û<br />
têkûztir were ava kirin. Mixabin ez îro nikarim bêjim ku pêwendî û alîkarî di<br />
navbera hunermendan de heye.<br />
Nûdem: Ji dervayî xebata te ya mûzîkê tu bi karê nivîskariyê jî mijûl dibî,<br />
tu dikarî hinek behsa xebata xwe ya nivîskariyê bikî?<br />
Nasir: dema ez li Kurdistanê bûm, min stranên gelêrî ji nav gel berhev dikirin û<br />
dinivîsandin. Bi wî awayî ez ketim nava karê nivîsandine. Cara pêşîn min<br />
şanoyeke ji ziraveyê Sînî wergerand ziraveyê Soranî. Pişt ez hatim Avrupa,<br />
mamostê Ferhad Şhakely ez teşwîq kirim ku ez karê nivîsandinê berdewam<br />
bikim. Min heta niha çend pirtûk wergerandin zimanê kurdî. Min pirtûkek jî li<br />
ser cografiya Kurdistanê nivîsandiye û hinek xebatên min jî di destê min de hene.<br />
Nûdem 16. mustafa Cizîrî<br />
1001-MEŞKÊ<br />
Dikim nakim meşkê nabe<br />
Heta Bêrîvan rabe<br />
Şivanê min bê dew nabe<br />
Meşka min meşka gamêşî<br />
1002-MEYGER<br />
Meygera ava heyatê mest û heyranê teme<br />
Sorgula baxê xelatê nirx û bistanê teme<br />
Sosinî ya çîçekî yan heyranî yan yasemîn<br />
Bilbilê mest û hezînim der û gulistanê teme<br />
Horiya reş kakilî erb û kewan û rojê rû<br />
Xweş perîşanî wele ez tim perîşanê teme<br />
Ger tu zîn û şahê xuban text û bext û eşq û dil<br />
Ger tu şêrîna welatî mulkê îranê teme<br />
Ger can û dilê Cîgerxwîn şahê Selahedînê Kurd<br />
Ger tu Bêtlîsa welatî ez Şerefxanê teme<br />
Sosinî yan çîçekî yan reyhanî yan yasemîn<br />
Bilbilê mest hezînim der gulîstanê teme<br />
Teks: Cîgerxwîn-Mûzîk: Comerd<br />
216<br />
Ne dişike, ne qelişî<br />
Meşka min meşka mîran<br />
Wî hilda ser bîran<br />
Rûnê min para feqîran<br />
(Seid Veroj- War- 97
1003-MEYMOKÊ<br />
Wî robarê lê hişe bi ha hiş e<br />
Wî bi heramê lê hişe bi ha hiş e<br />
Ber xwe da tînît lê qal û qirş e<br />
Sîngê Meymokê lê sêvikuka tirş e<br />
Wî robarê lê nale bi ha nal e<br />
1004-MEYREMA ELO GERGERÎ<br />
Yar yar yar yarî !<br />
Meyremê konê bavê te bişewitê,<br />
Feratê bunyanê poxelê ke lê Hacî Kayîn Begê,<br />
Bi şewitê li hewa.<br />
Ji êvara Xwedê da lê tê şirê şira şûrar,<br />
Lîqê lîqa bilbila, qipê qipa marînan û nêrkewa.<br />
Te mala me şewitand bi qurç kirina çava,<br />
Bi hilkişandina birûya;<br />
Bi gotinê nav mala, bi kurtêpista li ber dîwara,<br />
bi gotinê bi derwa<br />
Yar, yar, yar, yarî !<br />
Heger merûşê konê mala bavê te şewityê,<br />
Tu wer li min û li halê agirkî berda laşê min vî qerpalî.<br />
Te mala me şewitand bi ramîsana yek carî,<br />
Bi xewa serê sibê, bi bedla danê êvarê.<br />
Birîna qîza Elo bêdermne, birîna marê qarî.<br />
Yar, yar yar, yarî !<br />
Heger Meyremê konê bavê te şewityê,<br />
Dilê min rebenê,<br />
Xwedê dilekî wiha li dinê,<br />
Sê meh zivistana me tê bec û gergîn e,<br />
Sê meh buharê me tê, bi gul û bi çiçek û kulîlk<br />
û rihana bibîne.<br />
Sê meh havîne me tê, bi tîn û bîne,<br />
Sê meh paizê me tê, bi taw û tawaw û ne xweşî ne.<br />
Meryema qîza Elo,<br />
Li ba dilê min nola xam cuwaniyekê ji kihêlê,<br />
217<br />
Wî heramê lê nale bi ha nal e<br />
Ber xwe da tînît lê pûş û qal e<br />
Sîngê Meymokê lê sêvikuka tal e<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî-Herêm:<br />
Çolemerg<br />
Berhevkar: Cevat Besî
Elo Sellûma ketiye, sala sisîya, hatiye ber zîn e.<br />
Ezê ji dilê xwe ra lê kim zînekî zerî tuncîn e.<br />
Bavem paş kulavekî sorî hemayî, tûtikî rengîn e.<br />
Berê pê dim cotek teyrê hûrî,<br />
Alî - walî ser destî lawîn e,<br />
Berdim beriya Kerkûk û Hewlerê paşa Heyder e.<br />
Ser sarê kokî zer e, sal midêrê Xwedê sîka<br />
mewê tim le ser e.<br />
Te mala min şewitand,<br />
Tu ji xortê gundê Gergeryê rabî derd û emelê te,<br />
Mala min şewitand mala gelek,<br />
Lawikê xelkê berda ber e....<br />
Yar, yar yar yarî!<br />
Meyremê konê bavê te şewitî,<br />
Gundê Gergerê bişewitê li genima.<br />
Tu rabe û rameba ji bejna xwe<br />
Hêlkan me hêjin e, xorta û nezana meke tima,<br />
Heft qeda li bedena min keve,<br />
Xwe berda beriye Helebê û<br />
Humus û Hemayê kûta û Reqeyê.<br />
hêlê dêrê hilkişyam,<br />
Bajarê Nisebînê hilkişyame, bajarê Bidlîs<br />
Û Mûşê, Madenê û Meletyê û Xarputê,<br />
Gundê gergerê cî û mekamê Meyrema qîza<br />
Elo serê rûbarê çema.<br />
Min kesek nedî di ser te ra,<br />
Heger merûşê konê bavê te şewitî xelk<br />
Û alem temam dibên,<br />
Meyrem qîza Elo bi Şêxmûsê,<br />
Lawê Gulê qail nabe.<br />
Nizam çira, tu piyekî xwe î rastê bilidnkî,<br />
Ezê herim di bin ra heçî eyba wir heye,<br />
Bira wer di nav bera her du çavê min ra.<br />
Yar yar, yar, yarî!<br />
Heger Meryemê konê bavê te şewitî.<br />
Yar, yar, yar, !<br />
Heger Merûşê şevekê ji êvara Xwedê da<br />
Ketim orteka tê û dergûşê,<br />
Yekî hatî ser min û Meyremê, qîza berya jêrîn e,<br />
We illim ji min ra ji karê û xezalê yeke li hev du vegerîne.<br />
218
Sîng û berê Meryema Elo li ba dilê min ,<br />
Belekiyeka berfê ye, li kaniya Sîma zozan ,<br />
Bîra pir belekê ciyayê jorîn e.<br />
Heçî xort lê binêro ne xwe êşa xwe hinîne,<br />
Û heçî bi xwe mereza dilê wan bihilîne.<br />
Yar, yar, yar, yarî!<br />
Meyremê konê bavê te sewityê,<br />
vay dilê vaya dilê.<br />
Goşt û hem bulxurê, nala guza Hindistanê bêkakile.<br />
Ji goşt û pirinç pir çêtire.<br />
Tu were destê xwe di navbera destê min ke,<br />
Emê hev du birevînin bavêjin bajarê<br />
Meletyê paş Reşid paşa kekê Zeynebê,<br />
Kurê dewletê bizmika Hakima,<br />
Çiçeka Osman sur e.<br />
Yar, yar, yar, yarî!<br />
Bira Feratê paxelê ne hata carê li cara,<br />
Bira kêf û kincêlê xwe ne dasîqalê girê<br />
Belqîsê, qebşê bê xwdiyê darê hîna ra,<br />
Xeberek ji min ra hatî dibê<br />
Meyrema qîza Elo desta te heft sala,<br />
Biskê xwe jor da berdane, ser qaşê guhara,<br />
Li ser hinarê rûkê xwe badan e,<br />
Kirine qoçê kara xezala;<br />
Te mala min şewitan vê ra danî mala hevala.<br />
Yar, yar, yar, yarî!<br />
Heger konê bavê te şewitî şeva nîvê şevê<br />
daîm ket me cemê.<br />
Roj tu car narim, ji xiyal û ji xemê te,<br />
Dê gawûrê, bav Ecemê.<br />
Dev ji gevîtê ziman, ji qelemê tilî balmûmê:<br />
Nig bi şimkê, bejn ziravê, nav bi qezê, ser bi<br />
zêrê, enî bi deqê, cênîk bi rib, bisk bi têlê,<br />
Çeng bi çînê, xort xapînê, neynik gewrê,<br />
Yarim bi nexşê .<br />
Heft belayê, qapî emelê, cil sazê, saz dewînê.<br />
Heger konê bavê şewitî diran zêrê, bi dirhemê,<br />
Te mala min şewitand, mala gelek lawkê<br />
Xelkê berdayê cem ê.<br />
Emê nazan û nazbalgiya ber palên xwe din,<br />
219
Bira stira bakî xerbî li me rabe.<br />
Temeriya min î reşî qurf kirî,<br />
Biskê te şê û zerî,<br />
Simbêlê minî sor û sosinî bira her sê li hev du rabû hurin,<br />
Sîng û berê Meyrema Elo li ba dilê min nala belekyak berfê,<br />
Kanîya sîma zozan,<br />
Bîra pir beleke çîya yê Îsnawur e.<br />
Her çi xort ji hêl û hewesa dilê mi ra<br />
bê mirin tê nabihurim.<br />
Yar, yar, yar, yarî!<br />
Heger Meryemê Feratê bunyanê kelê paxelê<br />
Hecî Kayîn begê şewitî tê û dilengire.<br />
Sîng berê Meyrema qîza Elo, nala belekyak<br />
Berfê bîra pir belek e.<br />
Çiyayê bi çûçik bi sterê, na welleh nala textê Sultan Reşad,<br />
Sert û qayişê heft duwelê ecnebî li ser e.<br />
Memikê Meyrema Elo nala hebek gûşiyê tiryê<br />
Koce Sîwêreka şewitî ji tiryê paşa Heyder e.<br />
Çavkanî: Hawar<br />
1005-MEYREMÊ-1<br />
Baranê çilke çilke<br />
Dilberê Meyremê<br />
Keçê rabê dilê min bike<br />
Ez heyrane<br />
Çav reş e Meyremê<br />
Meyrem rabê sibê ye<br />
Dengê dika qebeyê<br />
Çav reş e Meyremê<br />
Baran barî erd şil kir<br />
Qulpik barin erd qul kir<br />
Meyremê rabû rêş kir<br />
Çav reş e Meyremê<br />
220<br />
Hûso runişt cil kir<br />
Çav reş e Meyremê<br />
Bi tenê narim na xaniy<br />
Destê xwe navem guliya<br />
Çav reş e Meyremê<br />
tenê narim avê<br />
Destê xwe navêm navê<br />
Çav reş e Meyremê<br />
Ez heyrana bejna<br />
çavê kildayî<br />
Ji xortên gund re melhem<br />
Ji min re derde<br />
Kovara Bîrnebûn
1006-MEYREMÊ-2<br />
Meyremê, Meyremê<br />
Heyla gidî Meyremê<br />
Meyremê, Meyremê<br />
Te ez kuştim dil bi xemê<br />
Meyremê,Meyremê<br />
Gundîno can li cemê<br />
Meyremê Meyremê<br />
Hey Meyrema hesînî<br />
Meyremê, Meyremê<br />
Tu bi eynik û bazin î<br />
Meyremê, Meyremê<br />
1007- MEYREMÊ-´3<br />
Meyremê Meyremê<br />
Tewlê gidiyê Mêyremê<br />
Meyremê Meyremê<br />
Bûka .. şahê Ecemê<br />
.............................<br />
Tewlê gidiyê Mêyremê<br />
Mêremê têt ji çiyê da<br />
Wax lê gidiyê Mêyremê<br />
1008-MEYREMOK<br />
Lerzînekî ketî erdana<br />
Gurmînekî ketî ezmana<br />
Hinek dibêjin: « Dengê top û topxana»<br />
Hinek dibêjin« Goragora dewrana»<br />
Û hinek dibêjin: dengê top û topxana<br />
di Brahîm paşa ne.<br />
Li ser Amediyê di kotana ne de<br />
Tê dengê top û topxan û ne dengê goragora dewrana;<br />
Qîrînek ketî bû sîngê Meyremoka ciwane,<br />
Û hêdî hêdî meşiyê bû ser dare lidikane:<br />
221<br />
Ger bimirim her ya min î<br />
Meyremê, Meyremê<br />
Hey Meyremê hesînî<br />
Meyremê, Meyremê<br />
Ger bimirî her ya minî<br />
Meyremê, Meyremê<br />
Çavê min li bejan te ye<br />
Meyremê Meyremê<br />
Gotina te bê fêde ye<br />
Meyremê, Meyremê<br />
Min tenê dilek heye.<br />
Qolana zêra girêde<br />
Wax lê gidiyê Mêyremê<br />
Meyrêm di mala bavê da<br />
Wax lê gidiyê Mêyremê<br />
Meyrem hat ji çiyayî<br />
Wax lê gidiyê Mêyremê<br />
Qolana zêra girêde<br />
Meyrem li malê da mayî<br />
Wax lê gidiyê Mêyremê
Hey li min felek;<br />
Meyremoka ciwane dibêje;<br />
Gazî bikin Hoste Hana bêto<br />
Li dikanê herê hoste Hana,<br />
Bo min çêke xizêmekî zêrî.<br />
Û ne bigirî bi kulbitanê;<br />
Û ne daînim ser danê,<br />
Û ne lêdî çakûçanê;<br />
Ji qudreta Xwedê avêjiye<br />
Her gemanê.<br />
Hostê Hana dibêje;<br />
Ezê bo te çêkim xizmekî zêrî.<br />
Û ne bigirim, ne bi kulpetanê,<br />
Û ne daînim ser serdanê,<br />
Û ne lêdin çakûçanê,<br />
Û ji qudreta Xwedê,<br />
Bavêjime hergamanê,<br />
Heko tu bo min bidî cotek ramûsanê.<br />
Meyremoka ciwan dibêje;<br />
Cotê ramûsana min erzan nîne bibiha ne:<br />
Bi heft keriyê mehanê,<br />
Û bi heft kerî çûran e,<br />
Û heft mulkan e, Û heft êşan e,<br />
û heft dehişkê keran e,<br />
Û heft kod şîrê teyranê,<br />
Belaş û erzan e,<br />
Û avêtiya gohor bavê xwe dana...<br />
Hey li min ê!!!<br />
1009-MEYRÊ<br />
Newal bi dar e, lê Meyremê<br />
Çoliyan bi dar e, ay Allah û Xwedê<br />
Gur tê bi xar e lê Meyrê Meyremê<br />
Gur tê bi xar a ya Allahllah û û<br />
Xwedê<br />
Çavên gur li kar e lê Meyremê<br />
Meyremê<br />
Çavên gur li kar e ya Allah û xwedê<br />
Kar karika Muxter e lê Merê<br />
Meyremê<br />
222<br />
Ew karika muxter e ya Allah Xwedê<br />
Newal bi bî yê.....<br />
Gur tê hêdiye...<br />
Çavên gur li mîh e...<br />
Ew mîha cindî ye<br />
Newal bi totik..<br />
Gur tê bi lortik..<br />
Çavê gur li golik<br />
Ew golika Maxsiy e...<br />
Herêm Mûş
1010-MEYREM XAN (MİRYEMXAN)<br />
Meryem Xan di sala 1904 an de,<br />
li gundekî Dêrgulê hatiye Xwedê<br />
dane. Hinek jêder jî diyar dikin û<br />
ew jî Nisêbînê ye. Dîsa hin<br />
çavkanî didine zanin Meyrem Xan<br />
ji malbatekê Botanî ye. Di koşk û<br />
seray û dîwanxaneyên malbata wan<br />
helbestvan, nivîskar û kilambêjan<br />
ciyekî taybetî girtiye. Qîmeta huner<br />
û hunermendên dengbêj li cem wan<br />
pir zêde bûye. Di sala 1915 an de<br />
malbata Meyrem Xan ji Dêrgulê<br />
ber bi Sûrî bar dikin. Li Qamişlo bi<br />
cî dibin. Li wir bi xortekî mala<br />
Bedirxaniyan dizewice, lê jiyana<br />
wê û xortê Bedirxanî zêde dewam<br />
nake. Piştî demekê wê xwe gihande Mûsilê. Ji wir jî ber bi Baxdayê ve çû û di<br />
mala keça apê xwe Elmas Xan Mihemed(1894 1974) bi cî dibe. Elmas Xan<br />
jineka dewlemend welatparêz bû. Deriyê mala xwe ji hemû hunermendên kurd<br />
re vekirî hişti bû.<br />
Meyrem Xanê ji sala 1935 an heya sala 1974 an tim di Radyoya Kurdî de<br />
xebitiyê û di vê navberê de jî stranên xwe li ser qewman tomar kirine. Pêwîste<br />
ku bê gotin; Meyrem Xanê stranên xwe li kompaniyên, bi navê Bizanfûn,<br />
Ebokelp û Naîm tomar kirine û ji xwediyê wan pere û xelat jê wergirtine. Di sala<br />
1944 an de Meyrem Xan. Seîd Axa yê Cizîrî. Hesenê Cizîrî, Elmas Xan, Resûlê<br />
Gerdî û gelekên din li dora hev kom bûn û jêr çavderiya mamosteyê dengniyas û<br />
Pisporên çalakiyên hunerî, yek bi yek ketin azûman deng û stranxwedî ne.<br />
Meyrem Xan yekemîn jina kurmance ku dengê xwe li ser qewmanan tomar<br />
kiriye. Dibêjin Meyrem Xan di sala 1974 an de, di nexwaşxana Mûsi<br />
lê wefat kiriye û li goristana ME ”ROF” ya li Bexdayê hatiye veşart in. Hinek jî<br />
dibêjin di sala 1949 an de li Bexdayê wefat kiriye.<br />
Lawikên Meyrem Xanê ku ketine dest kurda ev in.<br />
1- Li xelke tel e , lê li min şêrîn e(Helim)-2- Bavêkoroxlu.-3- Mehmed selîm<br />
zavekî taze 4- Wele Domam-5- Gewra min tu nîn e-6- Sîwrê me sîwar bûne-7-<br />
Mehmedo ronî -8- Sêvê û Hecî Elî-9-Lê lê Yadê Rebenê-10- Hesaenê osaman-<br />
11- Elî Delal<br />
Besteyên ku Meyrem Xanê xwandine ev in.<br />
1- Qûmrikê Sêva Tucara-2- Girê sîra bi sîr e-3- Hey berde berde-4- Lê le Weso-<br />
5- Hey la li min xerîbê-6- Gulşenî-7-Lê dînê lê dînê-8- Gulê way nar-9- Emo<br />
223
(Du qolî bi dengê Seîd Axa û Meyrem Xanê)-10- Mêremê -11-Ya li bin biyê<br />
Lê bi rastî em ji bona jiyana wan dengbêjên me kevin pir hendik tiştî dizanin û<br />
agahiyên wan kêm in li ba me. Ew jî sedama bêxwedî bûna wan e. Jiyana wan<br />
hertim di nava xizaniyê de derbas bûye. “Ji xelkê re bûne mel û melhem ji xwe<br />
bûne kul û keder”. Kurdistana başur li wan xwedî derneketiye û ew neparastine.<br />
Bi çavekî nerind li wan nêrîn e. Eyşê Şan diçe başur yek teslima yekî dike. Lê<br />
ew dizanê, ku ew qîmetê nadin hunera wê. Dîsa vediger Bakur.<br />
Kovara Huner hejmara yekem Seîd Dêrşî nivîseka dirêj li ser jiyana wê<br />
nivîsandiye. Ez bi qut bûn pêşkeşî xwandevanan dikim.<br />
Meyrem Xan yek ji wan keçên ku stranên Kurdî li ser hatiye awa kirine.....<br />
Yek ji wan sranbêjên ku stranên wan bo cara yekem li ser kaseta hatine girtin<br />
bûyine dengê yekê yê netewa Kurd, mîna Seîd Axa, Kawis Axa, Hesenê Cizîrî,<br />
Nesrîn Şêrwan, Mihemed Arfê Cizîrî û hwd.<br />
Di staranê Meyrem Xanê de evîn û evîna welat tê de diyar in.<br />
Karwanê mala bebê sêvê. Weso, Gewra min tu yî, Mihemed selim zawekî taze,<br />
Hesenê wismam, Fermanê, wa axawo.. Ew stranan heryek di koka xwe de<br />
serpehatî û çîrokek heye. Îro di destê me de nêzîkî bîst strane wê hene. Ev jî<br />
hêjareka kêm e. <strong>Stran</strong>a Meyrem Xanê, “Wele domam” yek ji strana Meryem<br />
Xanê yên herî xweş e. Di vê stranê da evîna welat xwe rist û tebîeta Kurdistanê<br />
di gel evîna pismam û domama têkilêk kiriye.... Mirov li vir dibînê her tim<br />
girêdaneka welat ûî eşqa welat di stranê de derbas dibe.<br />
Meryem Xan dibêjit:<br />
Ava şetê me şerbete<br />
Pêla navê li hev dikete.<br />
Feqiyê Teyra û Meyrem Xan her du dibînin ku rûbara Dicle aşqek, heware<br />
dibînin ku evîna rûbarî hinda dijware,û pêlên dilê wî berdewam û bêrawestan li<br />
hev didin, jê belav dibin. Di vê bende de çend evîn Diclê ya dijware jî, lê<br />
madem evîneka pê temam nebit, ji ber ku evîna evîndarên kurda herdem bi<br />
encamek û dumahiyek kovanî trajidî derbas bûye, ew jî yan kuştine, yan dîn<br />
bûne ji eşq û evînê.<br />
Meyrem Xan dibêjit:<br />
Domama ava şetê me hêşîne<br />
Pêla nav har û dîne<br />
Eger bi awayekê berfirehtir stranê danîne<br />
pêş çav, belkî de pirtir tamê jê wegirîn...<br />
Meryem Xan dibêjit:<br />
Domam ava Şetê me şerbete<br />
Pêla nav li hev dikete.<br />
Evîneka xelkî û alemê adet bû<br />
224
Ya min û domam min<br />
Ne li Cizîra Botan biye<br />
di qebehate.<br />
Rûbariyê Diclê, bajarê Cizîrê<br />
dikete du ker..... Dema mirov temaşe dike mîna gizîrgiyekî xwey diket. Ji ber vê<br />
çend nav jî lê hatiye danîn. Di strane da tê xuya kirine ku evîn li Cizîra Botan<br />
tiştekî pîroz bûye. Tenê evîna domam û pismam qebehet bûye.<br />
Lewra jî dibêjit:<br />
“Evîneka xelkî û elemê adet bû”<br />
Di ciyekî din da wiha dibêjit:<br />
Wele domam, navê domama min Gulçîn e Tava heyvê derketî<br />
Havêtibî Cizîra Bota serûbine<br />
Û wiha didome:<br />
Bejna domamê jî mîna şera<br />
Belkî çiyayê Şengalê êzidiye:<br />
Domam dizanim navê<br />
Domama min nê çiye<br />
Bejna Domama zirave<br />
mîna şerabekî li çiyayê Şengalê êzidiyê<br />
******<br />
Eva ji xarê jî deqa strana Meryem Xanê ye<br />
Wele domama, wele domam, welel domam...<br />
ax wele domam......<br />
Dibê: kolika li hemî zoma<br />
Lê lê domam dibê heçî derdê evînekê dîtî<br />
Ay ji min û domama min<br />
Nekî çi gazindan û loma<br />
Ax de domam, domam, domamê<br />
Ay zerî kobarê wez bi xolamê<br />
*******<br />
Wele domam ava şetê me<br />
şerbetê domam<br />
Ava şetê me şerbete<br />
Pêle navî li hev dikete<br />
Lê lê domam dibê,<br />
evîneka xelkê û alemê adet bû<br />
Lê lê ya min û domam min<br />
Ne li Cizîra Botan biye çi qibhete<br />
Ay de domamê, domamê, domamê<br />
225
******<br />
Wele domam ava şetê me hêşin e<br />
domam ava şetê me hêşin e<br />
Pêle navî har û dîne<br />
Lê lê wezê werim domama xwe<br />
ji mamê xwe bixwazim<br />
Lê lê bi Xwedê heke mamê min<br />
domam min nede min<br />
Wezê çepelê domam xwe bigirim<br />
birevînim ser çemê Xaldikê ra biqolpînim...<br />
Ay de domamê, domamê, domamê<br />
*****<br />
Wele domam...<br />
Navê domam min Gulçîne<br />
Navê domam min.....ax... min Gulçîne<br />
.....<br />
Tava heyvê derketî<br />
Avêti bî Cizîra Botan serûbine<br />
Lê lê wezê werim domama xwe<br />
ji mamê xwe bixwazim<br />
Lê lê bi Xwedê heke mamê min<br />
domam min nede min<br />
Wezê bêjim, Xwedê mamo tu qetilê serê min î<br />
Ay de domamê, domamê, domamê......<br />
Ay zerî kobarê, wez bi xolamê<br />
*******<br />
Wela wez dizanim navê domam min nê çiye,<br />
Domam wez dizanim navê domam minê çiye<br />
Bejna domam min zirave....<br />
Mîna şerabekî li çiyayê Şengalê êzdiyê<br />
weze werim domam xwe ji mamê xwe bixwazim<br />
Lê lê bi Xwedê heke mamê min<br />
domam min nede min<br />
Wezê çingilê domam xwe bigirim birvînim<br />
Bavêjim ser hidûdê İngilîziye<br />
Ay de domamê, domamê, domamê<br />
Ay zerî kobarê wez bi xolamê....<br />
Seîd Dêreşî<br />
226
1011-DOTMAM<br />
Wele dotmam, wele dotmam<br />
Ax wele dotmam, wele dotmam<br />
Dibê kulîlka li hemî zozana<br />
Lê lê dotmam<br />
Dibê heçî derdê evînekê dîtî<br />
Ay ji min û dotmam min<br />
Nakê çi gazin û loma<br />
Ax dotmam, dotmam<br />
Ax zerî kubarê ez bi xulamê...<br />
Wele dotmam<br />
Ava şetê me şerbetê<br />
Pêla navîn li hev dikete<br />
Lê lê dotmam dînê<br />
Evîneka xelkê elemê adet bû<br />
Lê lê ya min û dotmam min<br />
Li Cizîra Bota bi diqebhete<br />
Ay de dotmam, dotmam, dotmam<br />
Ay zerî kubarê ez bi xulamê..<br />
Wele dotmam ava şetê me hêşîn e<br />
Pêla nava har û dînê<br />
1012-HAY BERDE<br />
Hay berde berde berde<br />
Lawo destê min berde....<br />
Çendî got lawik dîne<br />
Gundî cîran de ser de..<br />
dîsa gotin<br />
1013-SÊVÊ Û(Hecî Elî)<br />
Ax aman aman aman<br />
Aman de oy... jaro dilo<br />
Ax aman, neman yadê rebenê<br />
Karwanê mala bavê sêvê bûrî<br />
Ax lê tev hêştirî<br />
Ax dayê rebenê<br />
227<br />
Lê wez ê warim dotmam xwe<br />
Ji mamê xwe bixwazim<br />
Lê lê bi Xwedê heke mamê<br />
Dotmam min nede min<br />
Ezê çepla dotmam xwe re bigirim<br />
birvînim<br />
Ser çinê xelkê re biqulpînim<br />
Ay de dotmam, dotmam, dotmam<br />
Zerî kubarê ez bi xulamê..<br />
Wele dotmam, dotmam<br />
Navê dotmam min Gulçînê(Gulsun e)<br />
Tavê heyvê derketî<br />
Avêtibe Cizîra Bota ser û bin e...<br />
Ezê warim dotmam xwe ji mamê<br />
xwe bixwazim<br />
Lê lê bi Xwedê heke mamê min<br />
Dotmam min nede min<br />
Ezê bêjim<br />
Bi Xwedê mamo, tu qetilê serê min<br />
î...<br />
Ay de dotmam, dotmam, dotmam<br />
Zerî kubarê ez bi xulamê..<br />
Min dibû li Girî Fitilî<br />
Çav reş dî li Girî Fitilî<br />
Eynik danî xemilî<br />
Hay berde berde berde<br />
Lawo Heseno destê min berde....<br />
Havîn e kul û derd e<br />
Heseno destê min berde<br />
Ser û barên wan xurme ne<br />
Bin barê wan ay lê tev şekirî<br />
Lê lê, ez ê li bextê we û Xwedê de<br />
Cawebekê bidin lawikê min evdelê<br />
xwedê<br />
Bêjim; Hecî Elî Sêvê lê ji xwe re birî<br />
ûy ûy li minê mirim.....
Aman neman yadê rebenê dibên<br />
Karwana mala bavê Sêvê bûrî<br />
1014-LE LE WESO<br />
Lê lê Weso lê Wesilayê<br />
Te por sorê hene dayê<br />
Teşî resê lê lê çû serayê<br />
Mala Weso(Gewrê) lê lê ji mala<br />
wêde<br />
Qirka Weso lê lê, çil gaza tê de<br />
Ez diramûsim lê lê mala bavê de<br />
1015-ÇEMÊ BİŞÊRİKA<br />
Lê lê yadê rebenê<br />
Ez çûbûm çemê Bişerîkê şewitî<br />
Ax dayê rebenê ez daketim<br />
Ay gewra min tu yî lê<br />
Ay sebra min tu yî lê yadê lê lê<br />
Lê lê yadê rebenê dibê xewka min tê<br />
ve sibê ez raketim<br />
Lê lê ez ê çiqa li nav heval û hogirê<br />
xwe de bilind firim<br />
Ax dayê rebenê ez ê nizim li erdê<br />
ketim<br />
gewra min tu yî lê<br />
Ay sebra min tu yî lê yadê lê lê<br />
Ay de lê lê ax de lê lê<br />
Lê lê ez ê çûme dara şêxê xwey<br />
melûl<br />
228<br />
Tev hêştirî(hêstrî)........<br />
Mala Weso(Gewrê) lê lê taxa jorî<br />
Qirka Weso lê lê mircan û morî<br />
way.......<br />
Min divê ramûsim lê lê keçka torî<br />
way .......<br />
Meyremxan<br />
De ez ê ji navêkê pê de ya bejna<br />
lawikê<br />
xwe me<br />
Ay de lê lê ax de lê lê<br />
Lê lê yadê rebenê keçikê digo:<br />
Ez koçerim<br />
Ax dayê rebenê penîr tînim<br />
De lê lê ax de lê lê<br />
Lê lê yadê rebenê ezê kolan<br />
bi kolan vê sibê digerînim<br />
Lê lê ez ê çiqa çavê xwe digerînim<br />
nagerînim<br />
Ax ezê bejna bilin di nav hevalan de<br />
nabînim<br />
Ax gewra min tu yî lê...<br />
Ay bermaliya min tu yî lê<br />
De lê lê de lê lê...<br />
Meyremxan
1016-HÊLÎ DELAL<br />
Hêlî delal hêlî delal<br />
Hêlî delal.....<br />
Ez ê bi diyarê kevirê Nûrê diketim<br />
Ber avê wo.....<br />
De ji wê ve têto Mihemed selim<br />
zavekî taze....<br />
Sê rextê bi çek û bêyo paşya<br />
girêdana<br />
li bin çarêyo.......<br />
De heyf û sêsed mixabin min têbê<br />
De çawa tovê mala bavê Elî Remo<br />
qelandî<br />
ji dinêwo....<br />
De axao tu axayîîî<br />
Tu wî hena zavatiyê li destanî<br />
De çawa sala vê salê<br />
Kuştin Mihemed Selim zavekî taze<br />
1017-HÊLÎM CANÊ<br />
Lê were, were, were, lê wer Hêlîmê<br />
Lê lê keçikê dînê rebenê te kiras sorê<br />
Lê dorê şînê<br />
Lê lê kubarê dînê, dibê li xelkê tal e<br />
Lê li min şêrînê.........<br />
De were, were, were, lê wer Hêlîmê<br />
Lê lê Hêlîmê rebenê ez wa nakim<br />
Lê lê ez wa nakim<br />
Lê lê ezê kirasê melesî kitan li xwe<br />
nakim<br />
Lo lo mîro dibê, serê Sipan û Xelatê<br />
229<br />
De bûka salê li xopanê gunda nemir<br />
mayî<br />
şewitiyo gundoooo......<br />
Hêlî delal hêlî delal<br />
Hêlî delal.....<br />
Ez ê bi diyarê kevirê Nûrê diketim<br />
Axawo wa li wê de<br />
De ji wê de têto Mihemed Selim<br />
zavekî taze<br />
Mihîneke şîn î boz î wa li bin de<br />
De çawa sala wekî vî salê<br />
Kuştinê Mihemed Selîm zavekî<br />
taze...<br />
De kul û xemê vî xweşmêrî<br />
De lê lê ya de lê lê......<br />
Meyremxan<br />
Berf û bagêre ax li we bar nakim<br />
Ax lê lê wer Hêlîm<br />
Lê lê Hêlîm rebenê li taxa jorî lê<br />
tenûr dada<br />
Lê lê Hêlîm rebenê li taxa navê lê<br />
rîhan av da<br />
Lê lê rebê alêmê miradê min û<br />
Hêlîma min<br />
Hasil bike li nav doşek û lihêfa ax lê<br />
qedife da<br />
Ax were were wer Hêlîmê............<br />
Meyremxan
1018-QUMRÎKÊ<br />
Qumrikê ez romî me lê<br />
Delalê ez romî me<br />
Qumrîkê ez romî me lê<br />
De yar yar yar de yar yar de yar<br />
De yar yar yar de yar<br />
Bê te sebra min nayê<br />
Qumrike efendî me lê<br />
1019-HOYNAR<br />
Gulê wey nar wey nar wey narê<br />
Canê wey nar wey nar wey narê<br />
Gulê memik sêniya savarê<br />
Canê memik sêniya savarê<br />
Gulê min çavê reş (di) belek xware<br />
Canê te çavê reş (di) belek xware<br />
Gulê min di pencêr de mêzekir<br />
Canê te di pencêr de mêzekir<br />
Gulê şequtnî li bejna xwe kir<br />
1020-AY DELAL<br />
Ay delal, ay delal<br />
Delalo delalo delalo<br />
De rabe emrê dilê min bigorî<br />
Sebra dilê min bê te nayê<br />
Hêlî delal, helî delal<br />
Suwarê me suwar bûne<br />
Berê xwe dane aliyê Rûdêleta<br />
Pêşiya selibî suwara danî bû<br />
Quna çiyayê suwara danî bû<br />
Girê kergade.........<br />
De erê xwezî ji xêra Xwedê ra<br />
Ez ê bibûma baqekî gulan û rihana<br />
Ez ê biketima destê lawikê xwe da<br />
De ez ê rojê sê caran bihatam dola<br />
reşde<br />
De lawo destê min berdê<br />
230<br />
Xulam ê çavê reş û belek<br />
Aşiqa keçika heyfî me<br />
Qumrik sêva tucara<br />
Delal sêva tucara<br />
Kevok li ser minara<br />
Kevok li ser minara<br />
Heyfa çavê reş û belek<br />
Ketî destê neyara<br />
Meyremxan<br />
Gulê şequtnî li bejna xwe nekir<br />
..............................................<br />
Canê ya gotî xwedê nekir<br />
Gulê min di pencêr de dinêrî<br />
Canê te di pencêr de dinêrî<br />
Gulê şemqutnî li bejnê kirî<br />
Canê şemqutnî li bejnê kirî<br />
Gulê wey nar wey nar wey narê<br />
Canê wey nar wey nar wey narê<br />
Meyremxan<br />
De tax û kolanê gundê me teng û tarî<br />
ne<br />
Şeytan û awarê gundê me gelek in<br />
De dibe bihînin ji wan cerd û agirin<br />
qurban<br />
Ay wê bêne ser halê min û te de<br />
delalo<br />
Hêlî delal, hêlî delal.....<br />
Heçiyê cewabeki ya xêre ji kinarî<br />
mala bavê min<br />
ji min re bîne<br />
De ez ê bidim ciwanîka li ber mihînê<br />
û eger pê qayîl nebê<br />
Ez ê bidim qeda bêst û sê zer û zînetî<br />
malê dinê<br />
De heger bi wan jî qayîl nebê<br />
Ez ê bidimê sê biskê bîna dinê
Meyremxan<br />
1021-MEHEMEDO RONÎ<br />
De loylo, Mihemedo ronî<br />
Ciwanîka Mihmedê minî çilî<br />
Der her çar lingê wî delolo, bê<br />
bizmarî<br />
Ez ê bazinê destê xwe bişkînim<br />
De, ez ê ji ciwanîka Mihmedê xwe<br />
re<br />
bikim nal û bizmar<br />
Meyremxan<br />
1022-QESRA BAXEMSÊ<br />
De lê lê hayê lê hayê lê hayê<br />
De lê lê hayê lê hayê lê hayê<br />
Lê lê lê hayê......<br />
Ezê bi diyarî qesra bavê Weylo<br />
diketim<br />
De weylo dayê rebenê axawo...<br />
Ji kêfa dilê min û te re way li wê da<br />
De erê kula Xwedê bikevî mala<br />
Bişarî çeto<br />
Cemîlê bira pê re<br />
De Elîyê Ûnis qewmê çiyê ve<br />
Qaymeqamî deştî Muşê ve<br />
Sê bolikî nezanî bi çakûçê rim ve<br />
Were dayê rebenê ji kêfa dilê min û<br />
te re<br />
Vê sibê pêda wa dike rêçe......<br />
De erê perîşanê<br />
Bi sê denga li Perîxanê dikir gazî<br />
Digo; xweyêkî(xwangê) porê serê<br />
min û te bi kur bî<br />
Wele dengê Hesenê Osman li qesra<br />
231<br />
De, ez ê porê serê xwe biqusînim<br />
Ez ê ji ciwanîka Mihmedê xwe re<br />
bikim destêm sera<br />
De heke lawikê min çû welatê<br />
xeribiyê<br />
De kesek nabêje çi kurekî bê<br />
pergale(pergara)<br />
Loy lo loy lo loy lo<br />
Ax.........<br />
Baxemsê<br />
tê te<br />
De weyla dayê rebenê, axawo vê<br />
sibê<br />
Mîna gamêşê hêç e<br />
De lê lê hayê........<br />
Ez ê bi diyarî ber qesra bavê Weylo<br />
diketim<br />
De weyla dayê rebenê, axawo..<br />
ji kêfa dilê min û te re li qelêço<br />
De kula Xwedê bikeve mala Bişarê<br />
Çeto<br />
Cemîlê bira pê re<br />
Eliyê Ûnis qewmê çiyê ve<br />
Qameqamê Zewqê ve<br />
Canbêzarî deşta Muşê ve be<br />
Sê bolîkê nezanî tevî çakûçê rima<br />
Were ji kêfa dilê min û te re<br />
axawooo<br />
Vê sibê pê de dikî rêçe<br />
Wele Perîşana<br />
Bi sê denga li Perîxanê dikir gazî
Digo; xweyêkî porê serê min û te bi<br />
kur bî<br />
Wele dengê Hesenê Osman<br />
Li qesra Baxemsê tête<br />
1023-MALA FARO<br />
Lê lê lê lê lê lê<br />
Ax de lê lê lê lê lê<br />
De lê lê fermanê axawo<br />
Lê lê axawo dilê min vê sibê gelekî hîn e<br />
Ax wezîro dilê min vê sibê gelekî hîn e<br />
Were destê peyayê mala Faro eynelî ne<br />
De destê peyayên de mala kêxê Kurmancî ne<br />
Wele destê peyayê mala Fero eynelîn e<br />
De destê peyayên de mala kêxê Kurmancî ne<br />
De bi Xwedê heçî şerê mala Kêxê Qutê divê<br />
Axawo kesekî di mecala xwe de nîn e<br />
De were lê lê lê....<br />
Lê lê ferman e axawo.......<br />
Meyremxan<br />
1024-WAX DÎNÊ<br />
Lê dînê lê dînê wax lê dînê lê dînê<br />
Lê dînê lê dînê tew dînê zalim dînê<br />
Ez dîna çiyayekî spî me wax lê dînê<br />
lê dînê<br />
Ez dîna çiyayekî spî me wax lê dînê<br />
lê dînê<br />
Hemaîla birêşî me lê dînê<br />
1025-MEYRO<br />
Girê sîra bi nîsk e........<br />
Girxopanê bi nîsk e.....<br />
Tolikvanê suwara îsk û îsk e<br />
Xwezgê Meyro bi lanîsk e<br />
Girê sîra bi sîr e.....<br />
232<br />
Mîna gamêşê hêç e....<br />
Meyremxan<br />
Hemaîla birêşî me lê dînê<br />
Dosta lawikê kêfî me wax lê dînê<br />
Dosta lawikê kêfî me wax lê dînê<br />
Ez dîna çiyakî sor im<br />
Ez dîna çiyakî sor im<br />
Hemayiloka sor im<br />
Hemayiloka sor im<br />
Wax dînê zalim dînê<br />
Girxopanê bi sîr e...<br />
Tolikvanê suwara hîr e hîr e<br />
Xwezgê Meyro wezîr e<br />
Girê sîra bi ce ye....<br />
Girxopanê bi ce ye...<br />
Tolikvanê suwara hey û hey<br />
Tolikvanê suwara hey û hey
Xweskê Meyro fi le ye<br />
Xweskê Meyro fi le ye<br />
1026-BAVÊ KOROXLÎ<br />
233<br />
Tolikvanê Meyro.........<br />
Meyremxan<br />
De hêêê... ezê bi diyarî Mûşa şewitî ketim navê dara<br />
De ezê bi diyarî Mûşa şewitî ketim navî dara<br />
De bejna bavê koroxlî bejna wî şîkan û<br />
şapikan çitara<br />
De telxirafek vî bavê Koroxlî re vê sibê hatî<br />
Çi nizara<br />
Perîşanê bi sê denga li Perîxanê dikir gazî<br />
Digo, xweyêkî porê serê min û te kur bê<br />
Derbek li bavê Koroxlî dane<br />
Ay bi sê gulla li biniya çiya birîndar e<br />
Ay de bavo, ay de bavo, ay de bavo<br />
De axawo tu axayî, tu gula malê Emerî<br />
Ay tu çira malê Temirî, tu berxê malê Xelîtî ay tu<br />
Ay tu berdevkê dewleta Elî Osmanî serkanê peyayî<br />
Ax wey bavo, wey de bavo, wey de bavo<br />
De lê...........<br />
Ezê bi diyarî Mûşa şewitî ketim navî genima<br />
De dibên telxirafek ji bavê Koroxlî re<br />
Vê sibekê hatî ezê nizanim çima<br />
Perîşanê bi sê denga li Perîxanê dikir gazî<br />
Digo, xweyêkî porê serê min û te kur bê<br />
De wekî roja li bavê Koroxlî diqewimî<br />
Ay li pêşiya suwarê Motka<br />
Mîna serdarê Cengîzxan disekinî<br />
Ay de bavo, ay de bavo, ay de bavo<br />
Jikaseta Meyrem Xan ê<br />
---------------------
1027-MEYRİK<br />
Xeber hate ji mereşê<br />
Halê meyrik pir nexweşe oy<br />
Li hekimê lokman geryam<br />
Pey min hat xebera reşe<br />
Oy meyrik meyrik meyrik<br />
Ez heyrana te me meyrik<br />
Ez kurbana te me meyrik<br />
Hey wax li min meyrik miri<br />
Mereş ket nav şîn û qirîoy oy<br />
1028-MEQAMA MAHÛR<br />
Dilê min maye bi te re<br />
Gelê Kurdan tu xederî<br />
Te çima sîngê xwe venekir<br />
Wan keç û xortên Kurdan ra<br />
Şeva bîstê Hezîranê<br />
Dengê topa guhê minê<br />
Ji nav deşt û newalan<br />
Bilind dibê cenga şêran<br />
Deh leşkerên wekî şêran<br />
1029-MÊRG<br />
Mêrga pişta malano<br />
Çi mêrgeka hêşîn e !<br />
234<br />
Gele dostan loma nekin<br />
Xudê nede serê kesi oy oy<br />
Oy meyrik meyrik meyrik<br />
Qurbana te rabe meyrik<br />
Dinya bê te nabe meyrik<br />
Oy meyrik meyrik meyrik<br />
Ez heyrana te me meyrik<br />
Ez kurbana te me meyrik<br />
Gotin-Mûzîk:Gelêrî<br />
Werger:Sivan Perver/<br />
Şer dikirin bi dil û cigeran<br />
Fadil Mehdî û Şevînê<br />
Remzî Baran, Gulistanê<br />
Dilê min de bû evîne<br />
Wekî barana biharê<br />
Dilop dike vê birîne<br />
Bû qehremana gelê minê<br />
We fedayê canê minê<br />
Amedekar: Rojbîn.<br />
Keç‟ ko d‟ resîn e!<br />
Xirxîra wê jê tîn e,<br />
Esmer şêrîn esmer e
1030-MÊREMÊ<br />
Mêremê, Mêremê<br />
Mêremê şeve bi min şeve,<br />
Bi min şeve<br />
Rabê cihê me helîne,<br />
Dayine li xenebana odê<br />
Pelî gundî alem bide heve.<br />
Were ber paşilkê min rakeve<br />
Ezê paşilkê xwe bi ser te da bidim<br />
heve<br />
Kula Helebê bikevê mala Şakir Axa<br />
û Abbasa Axa<br />
Nehîştin ez bibêjim mehbûba min<br />
ew e.<br />
Mêremê Mêremê Mêremê ji dêrê<br />
heya bi dêrê<br />
Roj hilatî ji aliya xêrê,<br />
Bi ser bejna zirav xişkî meqes û kêr<br />
e<br />
Mêremê vir da were, tu ji kê newerî?<br />
Mêremê Mêremê Mêremê,<br />
Li me hatî baye Serheda gulîgulî<br />
Şevqa xwe dabû bejna zirav girêka<br />
şehrê<br />
Hamûdî û Mûsilî<br />
Xwezî bi gave rahijim Qelûnê<br />
Yasemî<br />
Dûê qelûnê bi aliyê guhan bifirnim,<br />
tu miqbilî<br />
Ramûsanê te bûna hesreta vî dilî<br />
Mêremê Mêremê Mêremê delalê<br />
Mihebbetî<br />
Li odeka mala bavê min rûnişt sayî<br />
sipî bû<br />
Cizma sor bû, şiftalî bû<br />
Bi dernecê hat xwar,<br />
Cizmaka binalça bû şemotî<br />
Sayiya delalê min li qasê perek<br />
235<br />
lewûtî<br />
Mêremê Mêremê Mêremê<br />
mîna sayika delalê malê we jê kir,<br />
Me berva ava Diyarbekirê<br />
Li ber keleha Hesenkêfê diborin<br />
Dilê me qemîş nebû,<br />
Şûnê axîna me neşuşt,<br />
Me bir ava Ridwanê, av pir in<br />
Me neşûşt bi zengur in<br />
Mêremê Mêremê Mêremê dora<br />
Tilşehmê<br />
bi behîve ,ez çûme ava Seliva<br />
Me nêrî, me neşuşt, şûnê gameşan<br />
Mêremê Mêremê Mêremê delala<br />
malê ezîze<br />
Ez çûm stewrê, dilê qemîş nebû<br />
Me neşuşt şûnê palê guwîja<br />
Mêremê Mêremê Mêremê<br />
Ez çûm ava Muradê vaye helk gotin<br />
li vê derê neşû guneye.<br />
Mêremê Mêremê Mêremê me gor<br />
hella hella<br />
Ez hatim Mêrdînê Eyn- Yavuz av<br />
teze bû,<br />
megene bû<br />
Me bada, dilê me qemîş nebû ez<br />
bişûm<br />
Mêremê Mêremê Mêremê çiqas ez<br />
geriyam,<br />
Kesek min nebînê,<br />
Me berê xwe da ava Nisêybînê<br />
Av teze tên min şuşt li Nisêbînê.<br />
Hêdiya sayî welgirtiye<br />
Avjên qismetê wî ye<br />
Mêrik Mêremê ji xwe re biriye<br />
jir jî ji wê hatiye,<br />
Tiştik bi dest neketiye
1031-MÊRXASEK Û XAYİNEK<br />
Emînê Perîxanê di nava eşîra xwe Remiyan(Raman)* de dew û doza meziniya<br />
eşîrê dikir. Lê hêla din, ji ber ku Evdilê li der û dorê xwe zêde dihate naskirin,<br />
xelqê zehaftir xwe li Evdilê digirt.Tim û daîm ji bo wî dihate gotin, mirovekî<br />
hêja û mêrxas û li dijî zulmê radibû. Ji ber vê yekê jî, çavên Emîn bawer nedikir<br />
birayê wî jê zehftir bê hezkirin û bi çavê meziniyê lê bê nihêrîn. Emîn êdî hew<br />
îdarê dike û radibe li cem Erkan î Herb deweletê giliya birayê xwe Evdile dike<br />
tev birayê xwe yanzde kesî di gundê Barislê* dide kuştin.Ji xwe ji berê dem<br />
Emîn bi dewletê re kar û xebat dike. Bi dehan caran leşeker dibe ser gundên<br />
Reşkotan* û Sînikan* û dibe şirîkê şewitandin û weran kirna bi sedan malên<br />
herêmê.<br />
EVDİLÊ BİRAHÎM, SAMÎR BEGÊ BAVÊ TÛRKEŞ DİKUJE<br />
Beriya ku em qewimîna vê meseleyê bi awakî berfireh li gel kilama wê pêşkêşî<br />
dêhn û bala we bikin, em dixwazin behsa serhildana Evdilê Birehîm, ango<br />
Evdilê Perîxanê ku li dijî fermandarê Roma reş Samîr Begê pêkanî bû û Samîr<br />
Begê kuştibû bikin.<br />
Samîr Begê Yuzbaşî, ku tê gorin bavê bavê Alpaslan Turkeş bi xwe bûye, di<br />
dîroka serhildana Kurdistanê de, xwedî roleka girîng e. Di gelek serhildanê gelê<br />
Kurd de, wekî fermandarekî artêşê cî girtiye li gorî gorinên goyendeyan ku heta<br />
îro hatine, bi sedan gundê serhihdêrên Kurd şewitandiye, mal û milkê wan mîrat<br />
kirye û bûye sebeb ku Kurd li ser xaka xwe fermalû* bibin û derbasa bib xetê<br />
rohilatê Kurdistanê bibin. Her wisa tê gotin ku, li serhildana Geliyê Zîlan de<br />
zarokên ku hê di zikê diya xwe de hatine kuştine.. Di kilamê de dengbêjan de, tê<br />
gotin ku, Samîr Begê wisa gotiye:<br />
“.. Ezê bikim ku duwanzdeh gundê Geliyê Zîlan li hêviya kevneke jin<br />
bimînin...”<br />
Ji wan rêzikan jî, diya dibe Samîr begê ewqas zalim bûye ku, li ser gelê Kurd<br />
ewqas kafirîstanî kiriye.<br />
Piştî serhildana eşîren Geliyê Zîlan tê fetisandin, Samîr begê berê xwe dide<br />
herêma Xerzan, dorhêla Reman û Reşkotan, ku eşîra mala Perîxanê jî li wê derê<br />
ye. Wê çaxê çiqas gundên wê dorhêlê hebûne ji hêla Samîr begê vê têne<br />
şewitandin û wêran kirin. Her wiha eşîra mala Perîxanê li gel çend eşîrên<br />
dorhêlê ji ber êrîşa Samîr begê direvin û derbasa binxetê dibin, niha jî çend<br />
malên wan li binxetê binecî ne.<br />
Li gorî gotinên çend kesên herêmê, çend sal berê min ji wan pirsî bû, dewşek û<br />
lihêfên ku gundiyan ji ber şewitandinê parastibûn û di şikeftan de veşartibûn jî,<br />
ji aliyê leşkerên Samîr begê ve hatin şewitandin.<br />
Pişt re Evdilê dayika xwe Hecî Perîxanê li binxetê, davêje ber diya xwe Perîxanê<br />
û jê re dibêje:<br />
236
“... Ha ! min ji te re serê Samîr begê, ji devla lihêf û dewşekên te diyarî anî...”<br />
Kilama kuştina Samîr begê ji hêla Evdilê Perîxanê ve, di kilan û gotinên<br />
dengbêjên herêma Xerzan ve tên gotin.<br />
Axaoo de şer e<br />
Maqûlo de şer e<br />
Şerê Evdil Birehîm û Samîr begê<br />
Dengê tivinga Samîr begê û Evdilê Birehîm<br />
Ketine şipê Reman ji xwe re li hev digere<br />
Evdilê Birehîm bi sê sond xwarî li dinê ye<br />
Dibe: ezê îro serê Samîr begê<br />
Jê bikim bi qamê ye<br />
Cinazê wî bavêjim golê ye<br />
Serê wî bidim darê rimê<br />
Derbas bikim binxetê ye<br />
Ezê deynim ber çoka Hecî Perîxanê<br />
Ezê bjim: Dayê ji te heyfa<br />
Lihêf û dewşekê mantên<br />
Malê şikeftê ye.<br />
Kerem bikin vê gavê dîsa vegerin ser qewimîna xwe ya dest pêkê, bê ka çawa<br />
Evdilê Perîxanê tê girtin û kuştin di dawiya vê qewimînê de i tê serê Emînê<br />
Perîxanê, ku bûye milîsê dewletê û ji kuştina 11 kesî re bûye sebep. Jixwe me di<br />
destpêkê de gotibû, ji ber çavnebariyê Emînê Perîxanê,, giliyê birayê xwe Evdile<br />
dike. Ji ber ku Samîr begê ji hêla Evdilê Perîxanê ve hatiye kuştin, di dosya û<br />
tomarên dewletê de, navê wî derbas dibe. Lê, ji dewletê kirî, Evdilê hê jî li<br />
binxetê fîrar û qaçax e. Di rastiya xwe de, piştî kuştina Samîr begê bi demekê<br />
ew dîsa ji bixetê vedigerin gundê xwe.<br />
Kovara Ozgûrlûk yolu<br />
1032-MÊVANÊ TE ME<br />
Lawo, şivanê nêriyan<br />
Lawo, ez heyrane te me<br />
Lawo, şivanê nêriyan<br />
Lawo, ez qurbana te me<br />
Min nêrî berdan hêriyan<br />
Lawo, Bêrîwana te me<br />
Min nêrî berdan hêriyan<br />
Lawo, ez mêvana te me<br />
Lawo, şivanê karikan<br />
Lawo, ez heyrana te me<br />
237<br />
Lawo, şivanê karikan<br />
Lawo, ez qurbana te me<br />
Min karik berdan darikan<br />
Lawo, Bêrîwana te me<br />
Min karik berdan darikan<br />
Lawo, ez mêvana te me<br />
Lawo, şivanê bizinan<br />
Lawo, ez heyranê te me<br />
Lawo, şivanê bizina<br />
Lawo ez qurbana te me<br />
Min bizin berdan bistanan<br />
Lawo, Bêrîwana te me
Min bizin berdan bistanan<br />
Lawo, ez mêvana te me<br />
Lawo, de were nav baxçan<br />
Lawo, ez heyrana te me<br />
Lawo, de were nav baxçan<br />
Lawo, ez qurbana te me<br />
De em bikin xweş û dîlan<br />
Lawo, Bêrîwana te me<br />
De em bikin xweş û dîlan<br />
Lawo, ez qurbana te me<br />
Kêf û şahîyê li gundan<br />
Lawo, ez heyrana te me<br />
Kêf û şahiyê li gundan<br />
Lawo, ez qurbana te me<br />
De bes e zehmetî xû dan<br />
Lawo, Bêrîwana te me.<br />
De bes e zehmetî xû dan<br />
Lawo, ez mêvana te me<br />
1033-MÊVANO<br />
238<br />
Êvarê dema henekan<br />
Lawo, ez heyrane te me<br />
Êvarê dema henekan<br />
Lawo, ez qurbana te me<br />
Va kom bûne zava û bûkan<br />
Lawo, ez Bêrîwana te me<br />
Va kom bûne zava û bûkan<br />
Lawo, ez mêvana te me<br />
Vêca................. şivan<br />
Lawo, ez heyrana te me<br />
Vêca............. şivan<br />
Lawo, ez qurbana te me<br />
Ez............. dil û canê<br />
Lawo, ez Bêrîwana te me<br />
Ez.............. dil cû canê te me<br />
Lawo, ez mêvanê te me.<br />
Bistire ! Beşîr Botanî.<br />
Hey lo lo hey lo lo<br />
Xem û xeyala dilê min tu yî mêvano<br />
Ay lê delîl, heyran tu delala mala bavê min î<br />
De îro ezê li bextê te û Xwedê me<br />
Tu yê caran li ber tavika temmûz û tebaxê nesekinî<br />
Tavika temmûzê û tebaxê gelek dijwar e<br />
Wê serê te biêşê, em xizanin hal û wexta me tunîne<br />
Serîka serê vê salê tu bibî kar û emelê serê mino lo<br />
Xem û xeyala dilê min tu yî mêvano
1034-MİÇOYÊ ŞÊX ÎSAYÊ<br />
Ne berf e, ne baran e<br />
Ne mij e, ne dûman e<br />
Ne erd e, ne ezmanê<br />
Şerê êzdîya û wan Romiyan e<br />
Ax, gidîno,<br />
Çiyayê Delenê ber çavê min bûye mij û dûman e<br />
Şer xweş kiriye Miçoyê Şêx Îsaê,<br />
biçûkê heft biran e<br />
Ax, gidîno, şerê Delanê şerekî jê giran e<br />
Xwedê mêrî, Xwedê va êyan e<br />
Şer xweş kirîye Miçoyê Şêx Îsaê çûke heft biran e<br />
Xwdê mêrî, Xwedê va êyan e,<br />
Miçoyê şêx Îsaê vê sibê<br />
Kuştiye sêsed melê romiya yê xwey kitêb e,<br />
xwey Quran e<br />
Hewar e bavo, hewar e<br />
Birayo hewar e<br />
Dayê hewar e hewar e<br />
Ne berf e, ne baran e<br />
Ne mij e, ne dûman e<br />
Ne erd e, ne ezmanê<br />
Şerê Êzdîya û wan Romiyan e<br />
Ax gidîno,<br />
Çiyayê Delenê ber çavê min bûye mij û dûman e<br />
Şer xweş kiriye Miçoyê Şêx Îsaê,<br />
biçûkê heft biran e<br />
Ax, gidîno, şerê Delanê şerekî jê giran e<br />
Xwedê mêrî, Xwedê va êyan e<br />
Şer xweş kirîye Miçoyê Şêx Îsaê çûke heft biran e<br />
Dalana şewitî dinêrim wê gezgezkê<br />
Miçoyê Şêx Îsayê bi sê denga kiri gazî:<br />
got “zadê xainga”<br />
Birê xwe kiri bî rabe mênegya birê xwe meheske<br />
Mîçoyê Şêx Îsa kirî gazî got:<br />
“ gelî lawikê Angosya! ”<br />
De hûn lêxin, min vê sibê jê kiriye serê çarsed<br />
Melê Romiyanê ser bi kesek e<br />
Ne berf e, ne baran e<br />
239
Ne mij e, ne dûman e<br />
Ne erd e, ne ezmanê<br />
Şerê êzdîya û wan Romiyan e<br />
Ax gidîno,<br />
Çiyayê Delenê ber çavê min bûye mij û dûman e<br />
Şer xweş kiriye Miçoyê Şêx Îsaê, biçûkê heft biran e<br />
Ax, gidîno,<br />
Şerê Delanê şerekî jê giran e<br />
Xwedê mêrî, Xwedê va êyan e<br />
Şer xweş kiriye Miçoyê Şêx Îsaê çûke heft biran e<br />
Ax gidîno we‟zê Delana xopan dinêrim wê kimkor e<br />
Xwedê mêrî êyan e vê sibê Miçoyê Şêx îsaê<br />
Kuştiye penc sed mêrê romiya ye ser bi por e<br />
Ne berf e, ne baran e<br />
Ne mij e, ne dûman e<br />
Ne erd e, ne ezmanê<br />
Şerê êzdîya û wan romiyan e<br />
Ax gidîno, çiyayê Delenê ber çavê min bûye mij û dûman e<br />
Şer xweş kiriye Miçoyê Şêx Îsaê, biçûkê heft biran e<br />
Ax, gidîno,<br />
Şerê Delanê şerekî jê giran e<br />
Xwedê mêrî, Xwedê va êyan e<br />
Şer xweş kirîye Miçoyê Şêx Îsaê çûke heft biran e<br />
Ax, gidîno we‟zê Delana kavil dinhêrim wê bi gevez e<br />
Vê sibê li Erafê vê meydanê Miçoyê Şêx Îsaê birîndar e<br />
Ax, xwîna sor ber saqê sapokarça dibeze<br />
Miçoyê Şêx Îsaê kiriye gazî got;<br />
“ gelî lawikê Angosya” !<br />
De hûn lêxin, min vê sibê jêkiriye<br />
Serê sêsed melê romiya ye ber miraz e<br />
Ne berf e, ne baran e<br />
Ne mij e, ne dûman e<br />
Ne erd e, ne ezmanê<br />
Şerê êzdîya û wan romiyan e<br />
Ax gidîno, çiyayê Delenê ber çavê min bûye mij û dûman e<br />
Şer xweş kiriye Miçoyê Şêx Îsaê, biçûkê heft biran e<br />
Ax, gidîno,<br />
Şerê Delanê şerekî jê giran e<br />
Xwedê mêrî, Xwedê va êyan e<br />
Şer xweş kiriye Miçoyê Şêx Îsaê çûke heft biran e<br />
Ax, gidîno<br />
240
Çiyayê Delanê ber çavê min bûye mij dûman e<br />
Şer xweş kiriye Miçoyê Şêx Îsaê çûkê heft biran e<br />
Ax, gidîno we‟zê Delana kevil dinhêrim wê bi hiz e<br />
Miçoyê Şêx Îsaê siyarê çîçeka dêl gevez e<br />
Vê sibê li Eraf vê meydanê Miçoyê Şêx Îsaê birîndar e<br />
Ax xwîna sor ber saqê sapokaraça dibeze<br />
Miçoyê Şêx Îsayê kirê gazi got;<br />
“ gelî lawikê Angosya !<br />
De hûn lêxin, min vê sibê jêkiriye<br />
serê sêsed melê romiya ye ber miraz e<br />
Ne berf e, ne baran e<br />
Ne mij e, ne dûman e<br />
Ne erd e, ne ezmanê<br />
Şerê êzdîya û wan romiyan e<br />
Ax gidîno, çiyayê Delenê ber çavê min bûye mij û dûman e<br />
Şer xweş kiriye Miçoyê Şêx Îsaê, biçûkê heft biran e<br />
Ax, gidîno,<br />
Şerê Delanê şerekî jê giran e<br />
Xwedê mêrî, Xwedê va êyan e<br />
Şer xweş kirî Miçoyê Şêx Îsaê çûke heft biran e<br />
Miçoyê Şêx Îsaê Xwedê hişt<br />
Rîşî şûr mertela pola jê ra bûne ben û piştî<br />
De vê sibê sûreke miçoyê Şêx îsaê dane,<br />
orta meydanê<br />
Bûye mînanî mêrekî nîvkuştî weeê, weeeê<br />
Ne berf e, ne baran e<br />
Ne mij e, ne dûman e<br />
Ne erd e, ne ezmanê<br />
Şerê êzdîya û wan romiyan e<br />
Ax gidîno,<br />
Çiyayê Delenê ber çavê min bûye mij û dûman e<br />
Şer xweş kirîye Miçoyê Şêx Îsaê, biçûkê heft biran e<br />
Ax, gidîno,<br />
Şerê Delanê şerekî jê giran e<br />
Xwedê mêrî, Xwedê va êyan e<br />
Şer xweş kirîye Miçoyê Şêx Îsaê çûke heft biran e<br />
We‟zê li Delanê dinhêrim kevirê şîn e<br />
Kesekî xêra Xwedê tunîne<br />
Carekê daxa Keşîşa Polora<br />
241
Bê; Keşîşa Polo, malik li te xira be, ocaxê te kor be<br />
Îşev sê roj e sê şev e mewzera destê Mîçoyê Şêx Îsaê da ye<br />
Li Erefê meydanê ingirî ye ne diteqe, ne dike deng e<br />
Keşîşê Polo kir gazi got;<br />
“ gelî Êzdîya ! serê xwe reş mişotkin<br />
Kê berê xwe dide Şerê Delanê, ber çavê wî dibê mij û dûman e”<br />
Ne berf e, ne baran e<br />
Ne mij e, ne dûman e<br />
Ne erd e, ne ezmanê<br />
Şerê êzdîya û wan romiyan e<br />
Ax gidîno,<br />
Çiyayê Delenê ber çavê min bûye mij û dûman e<br />
Şer xweş kiriye Miçoyê Şêx Îsaê, biçûkê heft biran e<br />
Ax, gidîno,<br />
Şerê Delanê şerekî jê giran e<br />
Xwedê mêrî, Xwedê va êyan e<br />
Şer xweş kirî Miçoyê Şêx Îsaê çûke heft biran e<br />
Ax, birano we‟zê li Delanê dinhêrim wê bi war e<br />
De gelî Êzdiya hûn ê xweki li Xwedêkin<br />
Hûnê serê êzdîdê xweyî sor kin<br />
Hûnê şemsê xwekin<br />
Hûnê ocaxê Şêxa pîra kin<br />
Hûnê pişta Miçoyê Şêx Îsayê bidine darek- dara çinare ye<br />
Hûnê şûrê hêşîn, bidine destê li rastê ye<br />
Mertela Pola bidine destê li çepê ye<br />
Bira eskrerê roma reş bê derbaz be,<br />
Çavê li Mişoyê Şêx Îsayê keve,<br />
jê bikşîne tirsê û xof ye<br />
Bira bêje “Miçoyê Şêx Îsayê xweş e rûbarê li dinê ye<br />
Hetanî hêsîrê êzîdxanê derbas divê ji avê ye<br />
Ne berf e, ne baran e<br />
Ne mij e, ne dûman e<br />
Ne erd e, ne ezmanê<br />
Şerê êzdîya û wan romiyan e<br />
Ax gidîno,<br />
Çiyayê Delenê ber çavê min bûye mij û dûman e.<br />
242
1035-MİHEMMEDÊ HENNE<br />
Ez û Mihemmedê Henne li hev (1) rûniştin<br />
Me qise kir, me kêf li dû xwe hiştin (2)<br />
Kevir û koçkê besta di halê me biriştin<br />
Mihemmedê Henne ji mal kar bû<br />
Li hespê boz ji xwe sîwar bû.<br />
Hespê boz di binda kerr û lal bû,<br />
Li bajarê Diyarbekirê jê peya bû,<br />
Şehdayê Mihmmedê Henne hebû,<br />
Lêêlîcanê Misliman bû.<br />
Medo go Mihemmedo serê min têşe nizanim çima,<br />
Mihemmed lê vegerand, go cixarekê (şêra) jêkime,<br />
Medo nexweş bû, Li Mihemmedê henne zilme,<br />
Go hespê Mihemmedê Henne 4 boze,<br />
Riya Diyarbekirê dike toze,<br />
Emê xwe bavejin bextê Balyose (5)<br />
Ew Diyarbekir li zozanê,<br />
Em hatin Diyarbekirê, kesek me nizanê,<br />
Emê xwe bavejin bextê Patrîkê mezin li dêrê Zehferanê,<br />
Kesik ev eceb nebînê,<br />
Emê herin cem xoce Cabbûr vekilê Mêrdînê,<br />
Mihemmedo ew galgal ne tu galgale,<br />
Lingê Medo bo xilxale,<br />
Medo gotê Mihemmedê Henne,<br />
Go dînê Misliman ji xwe betale,<br />
Go Mihemmed ro hilatî li Masîla,<br />
Melbûsê Medo ji herîre,<br />
Go emê herin dînê Filleh 6 dînekî esile,<br />
Go Mihemmedê Henne sîwar dibû li ciwaniyê,<br />
Jê peya bû li ser kahniye,<br />
Ez û Mihemmedê me kêf kir bû li bin çiyê,<br />
Li me hatî berfa teze,<br />
Mihemmed li ber deriyê me hat bi leze,<br />
Ezê ve ra herim (7) fithê reze,<br />
Rêka (8) Mêrdînê bi zebaşe,<br />
Melbûsê Medo melbûsekî reş e,<br />
Hespê Mihemmed enî beş e,<br />
Mihemmedê henne ji mal rabû,<br />
Wê rojê li ser me ecac (9) û ba bû,<br />
Dilê Mihemmedê henne li min xira bû,<br />
Mihemmedê henne sîwar bû 10 bergîlê,<br />
243
Peya dibû li devê bîre,<br />
Mihemmedê henne bi min ne qaile.<br />
Ewênya 11 şewitî va li kaşe,<br />
Di lingê Medo qumaşe,<br />
Ez û Mihemmedê Henne herin<br />
Ez ûMihemmedo emê herin Mêrdînê diwana paşe<br />
Ewêniya şewitî li ber bênderê<br />
Mihemed det avêt qebda xençerê,<br />
Bavê min ji Ewênya wê bi derê,<br />
Îro sê ro min karek nekir,<br />
Ez çûme cem falcî min falek vekir,<br />
Fala min rast bû derw nekir,<br />
Ro derket ji aliyê Bothta,<br />
Min sozek ji xwe re digo,<br />
Bejna medo ket firota,<br />
Deriyê mala me şikêra,<br />
Serê min şê ji kulê zêra<br />
Mihemmedê Henne hat, min soz got were<br />
Ez û Mihemmed ketine henekê,<br />
Lê Medoka çavbelekê,<br />
Mihemmed got bavê te qebûl nake,<br />
Ez ê herim bi tfîkê,<br />
Mihemmed got Medo were,<br />
Dest bavêjim ser kembere, Rûyê Medo esmere,<br />
Mihemmedo nabê, nabê,<br />
Kurik Fileyê, Misliman nabê,<br />
Mihemmedê Henne li Diyarbekirê kes nebîne,<br />
Li cem qansêra Ecêbek digerîne,<br />
Mihemmedê henne berê xwe daye Mêrdînê,<br />
Medo bejna te rihana û ji xwe gule<br />
Muhbet ere ji dilê,<br />
Emê çûne Mêrdînê ser dînê Filleh,<br />
Medo min tu dî bû li şibakê, em ketin kêf û henekê.<br />
Vî kêf û henek tu ji bîra neke, Medo rabû deng nekir,<br />
Deriyê odê kir û vekir,<br />
Mihemmedo go bi dernekeve, qebûl nekir,<br />
Medo li min û li wê gotine,<br />
Bejna te ziravê ji tayê titinê,<br />
Ji te ra bejna min hêjaye malê dinê,<br />
Mihemmed hîna bi min hîna,<br />
Çavê xwe li welat bigerîne,<br />
Mihemmed sîwar bû li ser mehîna,<br />
244
Berê xwe daye bajarê Mêrdînê,<br />
Wek min kesek nebînê, Medo li min li vê gotine,<br />
Bejna te bi çerçiyê firotinê,<br />
Terka te nadim heta xirêna mirinê,<br />
Go, Medo weye weye weye,<br />
Medo, gotin gotina te ye<br />
Heta mirine medo ya mi ye.<br />
1036-MİHEMEDÊ ZELXÊ<br />
Lo lo bejna Mihemedê min zirav e<br />
Di parî dilî min ra dara tûyê<br />
Digo çima bira negotana Mihemed kuştine<br />
Bira bigotana dosya wî rakirine axircezê<br />
Bira berê wî bidana Meletiyê<br />
(berê Meletî axirceza wî)<br />
Lo lo Mihemed derê, ez nemînim<br />
Digo ezê lawekî şêra li ku biwînim<br />
Digo k‟ezî heyfa Mihemedî eşqiya<br />
Li gundî Kosey rezil law k‟ehilînim<br />
Lo lo Mihemedo di parê dilî min ra<br />
Çiyayê Qizilqayê gundî Kosê bi neqew e<br />
Lo lo Mihemedo gundî Kosay rezîl e<br />
Bi jin û mêra va mîna qulî kêrgûya<br />
Têne pêda qawî qew e<br />
Digo Mihemedê min di bin kelemê<br />
Beniştokê da kirine xew e<br />
Mihemedo darê minê te ra go dar e<br />
Lo lo berxê ber e<br />
Miyê berx e, bizinê kar e<br />
Karî ku tu dikî, berxikê ne tu kar e<br />
Tu go te nediye pêşî şîrîn e,<br />
Paşiya xwe tom tal e<br />
Digo bejna Mihemedî min direj e,<br />
tayê sûsê<br />
Digo di pî da mewzer e<br />
Digo li ber qama lezgê dibirûs e<br />
Digo Mihemedî min diwên<br />
Mihemedê Henê, Mihemedê Zelxê<br />
Digo tim û tim tûrê vê namûsê.<br />
245
Samî Berbang Zend-3<br />
1037-MİHEMEDO LO BİRA<br />
Wî de loy lo, loy loy loy lo lo... Mihemedo<br />
Weyla Mihemedo lo bira...<br />
Gula çiyano lo bira çiçeka li cemaat lo bira,<br />
Destmala destê xortano lo biro<br />
Kuştiyê dest Romiyano lo bira,<br />
loy lo lo lo... bira<br />
Bejna Mihemedê min ziravê,<br />
Tek rihana wê sibatê ye<br />
Weyla Xwedêo tu bişewitînî mal wan Romiya<br />
Girtine alay Diyarbekirê weke teyrê ecelê<br />
Li ser serê min kekê te re tê ye.<br />
Wî de loy lo, loy loy loy lo lo... Mihemedo<br />
Weyla Mihemedo lo bira...<br />
Gula çiyano lo bira<br />
Çiçeka li cimeeta lo bira<br />
Dest mala destê xortano lo bira<br />
Kuştiyê destê Romiyano lo bira,<br />
loy lo loy lo bira<br />
Bejna Mihemedê min tak rihana nav wî rezî<br />
Weyla Xwedêo tu bişewitînî mala wan Romiyan.<br />
Derbek dane bal û bejna Mihemedê bira<br />
Xwîna sor niqitî ser taximê diranê zêrînî<br />
Û simbelê sor û gewez loy loy lo... lo lo bira.<br />
Wî de loy lo, loy loy loy lo lo... Mihemedo<br />
Weyla Mihemedo lo bira...<br />
Gula çiyano lo bira,<br />
Çiçeka li cimeata lo bira<br />
Dest mala destê xortano lo bira<br />
Kuştiyê destê Romiyano lo bira, loy lo loy lobira.<br />
Ezê bi Qerejdaxê ketim kevir gewr e<br />
Mihemedê bira bejn dirêj e simbel zer e<br />
Li çiyan û deştan ji bo welatê xwe digere<br />
Kesên minê xêrê hebûyana xeber bidana heval hogiran.<br />
Heyf û qesasa Mihemedê min bigire loy loy lo lo bira<br />
246
Wî de loy lo, loy loy loy lo lo... Mihemedo<br />
Weyla Mihemedo lo bira...<br />
Gula çiyano lo bira<br />
Çiçeka li cimeata lo bira<br />
Dest mala destê xortano lo bira<br />
Kuştiyê destê Romiyano lo bira, loy lo loy lo bira<br />
Avaşîn- 3<br />
1038-MİLHİM BEG XWEDANÊ ÇİYAYÊ ŞENGALÊ<br />
Dilê min î li hane<br />
Sûregê çiyayê Şengalê<br />
Çil û çar hezar malên Yezîdiyane<br />
Milhim Beg li ser wan Mîr û Sultane<br />
Milhim Begê di ser re çû wex û zemane.<br />
Berê paşê dibêjin:<br />
Hene başboxazê meriyane<br />
Wan kirin devê ewîl û maqûl, kal û pîrane<br />
Wan li hemû dera geryane<br />
Werin ne rindiyekê têxin nava çil û çar hezar malên<br />
Yezîdiyane,<br />
Balê Xwedê bidinê ! aliyekî eşirê ketine kêf û zewqê<br />
Li pêşiye mala cotên miya, ketine ure urê kal û kalê,<br />
Qeneterê hêştiran, naxirên gan e...<br />
Alîkî eşirê yê din hale dinê li wane, xezane<br />
Alîkî din dev dane çiya û zinarane<br />
Dibên em qebûl nakin hukmê Milhim Begê,<br />
Ma çima alîk ketiye kêfe û aliyek ketî xizaniye?<br />
Bala xwe bide çan, berê daran peqiyane<br />
Qirîkê destan di gul û çîçekên de xemilyane<br />
Li nav malan û gundiyane<br />
Nabê devê qumirtiya devê meşkane<br />
Bora bora zarokane...<br />
Wan bi hedred û qeymax û mastê helbane<br />
Wan a serê hevdu hezandin<br />
Çend meriye di ser re bilyane<br />
Gotin:<br />
Emê herin bin konê Milhim Begê<br />
Wa şoran jê ra bikin xuyane<br />
247
Heger ku nikane bike xizmetê çil çar hezra malên<br />
Şengalenê<br />
Bila ji ser milê xwe deyne kurg û hewrane<br />
Dema ku ji Milhim Begê re gotin<br />
Çav li ser bûn qulê topê<br />
Damarên serî rabûn<br />
Bosteke çar tiliyane<br />
Got:<br />
“Hûn berdin şorên fesad û qumsiyane<br />
Nekin ji guhên xwe<br />
Di nav malên xwe de em nekin<br />
dewê û dogişên girane<br />
Îro ez ji we re dikim beyane<br />
Çil û çar hezar malê me hene<br />
Em sal bi sal dikin vêrgî(bac) û salane<br />
Ewê ku bi dest de tuneye<br />
Cara min rokê daye bin ço û lêdane?<br />
Û mala wî ji xwe re kiriye xez û talane ?<br />
Ê ku xebat û kar dike halê xwe xweşin<br />
Nahese bi seet û soliqane û wane bêkar,<br />
Piştên xwe dane ber hewş û dîwaran e<br />
Nehatine rokê li deriye min nedane<br />
Negotin bo zarokên me nîne nan û arvane”<br />
Milhim Begê ji wan re şor kir<br />
Yekî got; Şora Begê raste<br />
Yekî got:<br />
Dinya derewane<br />
Dengê wan di nav çil hezar mal de rabû<br />
kete guhane<br />
Gihaşt gelek derane<br />
Pir dirêj kir, ket hukmê çar salane<br />
Ji Milhim Begê standin kurg û hewrane<br />
Omer û Evdê bi kerr bû<br />
Dibên kehr î bilyane<br />
Û kerr î pişt hesp î pehlewane<br />
Lê pir şoran û gaziyan dikin<br />
Kerr tê nagîhîne şorên wan e<br />
Çiqas bibe, ew jî malên zengîn û xanedane<br />
Her wextekê nabe sefîl û xizane<br />
Milhim Begê serê xwe da axa gorane<br />
Omer û Evdê û kerr ketin ber destê pîrê<br />
Li çiyayê Şengalê nekin xizmeta wan a<br />
Dayika wana xanima gelek cariya<br />
248
Ji bil etba î û xizmetkaran<br />
Xelk dibê meda toxirmane<br />
Pir pê zehmet hat, çetin û girane<br />
Rojê heft caran mirina xwe dixwaze<br />
Dibê ez î herim axa gorane<br />
Dibê bila çavê min nebînin<br />
Dibên hatin kirin serê Evdê û Omer<br />
Serî şikyane<br />
Kinç ji pesîr û bedene diryane<br />
Ca destê min neqetê ji hersê lawane<br />
Bi min girane<br />
Dû re bû demane<br />
Nêzîke bi şorane<br />
Dayika wan serê xwe da gora tarî<br />
Kurên Milhim Begê li çiyayê Şengalê<br />
Sêwî û ber dîwara mane<br />
Çiqas medam û şeran û toxirman didin kerr î<br />
Kerr guh nade wan e<br />
Salê Evdelê dikevin çardehane<br />
Çiyayê Şengalê tev ji Evdê acizin<br />
Roj bi roj lêxistina zarokane<br />
Kes ne haware, li ser digirin deriyane<br />
Guvînta bayê Almamedê ji meha zehmerî rê<br />
Bi ser Evdê tê berf û barane<br />
Rêk û dirb li pêşa Evdê nemane<br />
Evdê Milhimê Begê derdikevin nav malane<br />
Berê xwe da çiyayê bi dûmane<br />
Dikeve şikevt ber qefane<br />
Dinya reş, tarî zîndane<br />
Borbora gur û keftar<br />
Cinawerên çolane<br />
Xew neye çavane<br />
Kute kuta dilê Evdê di zikê wi de<br />
Xeşîme rê û rêçan nizane<br />
Ro hilat, dûman hilkişî serî çiyane<br />
Rêk û dirb ji wî ve hatin xuyane<br />
Ji nav malan derdikevin şivan gavanane<br />
Evdê got:<br />
Min di sî û sê gornê bavê wan niyo<br />
Ewên ketine nav nivîn ciyane<br />
249
Dane wan agirê pixarane<br />
Ji êvarê mirina mîrê Metin de<br />
Evdê ketiye bin şikeftane<br />
Ne av û ne nane...<br />
Dema li Evdê nêzîk bûn şivan gavanane<br />
Evdê rakir himekî zinarane<br />
Got:<br />
“Tûr û nanê xwe deynin dera hanê”<br />
Nanê germ, mûjê çiyayê Şengalê di nav de ne<br />
Evdê nanê xwe xwar.<br />
“Hele ez herim serê wan sirtên hane”<br />
Evdê vedixwar ava curnane<br />
Rojek diduya, dixwar çayira çiyayê Şengalê<br />
Dinya derew vane<br />
Got:<br />
“Evan xêrê bi min nakin<br />
Ditirsim ewen rojekê min bişînin axa gorane”<br />
Ji Evdê ve xuyaya tê berfika pê pîvane<br />
Evdê roja lêdixe li şevane<br />
Şevan lêxe li rojane<br />
Rojekê bala xwe didiye,<br />
Ba rabûye , toz û kulxane<br />
Evdê nêzîk dike, dibîne<br />
Di wir de dihere kerwan û bazirgane<br />
Hal û teqeta Evdê namane<br />
Ne av û ne nane..<br />
Lêwên wî ziwane<br />
Destên xwe dane ser navane<br />
Bi roj û heftane<br />
Derketiye nav çolane<br />
Wana rabûn qavlazê avê dane Evdê<br />
Li pêş Evdê nan deynane<br />
Gotin:<br />
Kuro !<br />
Kuro tu ku ve diçî?<br />
Ji ku ve tê yî?<br />
Ma tu şivane?<br />
An jî malan barkirî, tu mayî li şûna wara? ”<br />
Got:<br />
“Apo ! Xalo !<br />
Di bextê we de me<br />
250
Min ne dê û min ne bavê<br />
Ez mame li ber hewş û dîwarane<br />
Ji min re bikin beyane<br />
Ma hûn ku ve diherin ?”<br />
Gotin:<br />
Em diherin Ebra Milane”<br />
Evdê got:<br />
Ez di bextê we de me<br />
Ez nizanim rê û dirbane”<br />
Kerwanan bi xwe muhtacî meriyane<br />
Evan sîwarin, çoyek dan dest<br />
Gotin Evdê:<br />
“Ji me re bajo qantirane”<br />
Bi dema nêzike, kine bi şorane<br />
Evdê digihîne Ebra Milane<br />
Wana ajotin, çûn mala Îskan Paşayê Milane<br />
Kerwanan barên xwe daynane<br />
û ketine şorane<br />
Wana ji mêvanan re çêkirin xwarin û nane<br />
Îskan Paşayê Milan xeber da yekî û diduyane<br />
Tiştê wan jê re firot muşteriyane<br />
Yekî ji kerwanan got:<br />
“Em yadîgareke bidin te, beg her muhtaca lawane<br />
Tu dikarî bevêjî nav xulam etbaane<br />
Yan jî ji xwe re biki şivane<br />
Salê Evdê li çardene<br />
Hebêk simbêl badane”<br />
Got“ Bawer dikim ew kurê we ye<br />
hin bi min dikin henekane”<br />
Gotin :<br />
Sêwiye, ne dê yê û ne bavê<br />
Qetiye ji xwediyane”<br />
Got:<br />
“ berê li deriyê min hene heştî nod şivane<br />
Ma em sêla xwe bo zarokekî biçûk dikin?<br />
Bila here bike xizmetê mêvanane<br />
Ji me re çêke qehweke tîr û girane”<br />
Evdê kurê Milhim Begê ketiye deriyê<br />
Îskan Paşayê Milane<br />
Mîna xizmetkar û kolane<br />
lê xeyid û bîra Evdê tê şevên reş û barane<br />
Evdê ji xwe re dibê;<br />
251
Eger bidin min nivînekê kulavekî hêştirane<br />
Çêtire ji çol û beriya vê pîvane”<br />
Wexet egîd û mêr tên bin konê Îskan Paşê Milane<br />
Bal û bawertiya Evdê tim li ser şûrane<br />
Yek dibîne, ku guhên Evdê ne li ser fermanane<br />
Meraqa wî ne xwarin û nane<br />
Ji berê da hebûn edetên erfet û îdane<br />
Li meydaneke çêkirin agirê sîngsîngê<br />
Li ber hev rabûn mîna pehlewanane.<br />
Kovara rewşan hejmar 1- 1988.<br />
1039-MİN BÊRİYA TE KİRİYE<br />
Min bêriya te kiriye bawerke m‟bêriya te kiriye<br />
Min bêriya te kiriye bawerke m‟bêriya te kiriye<br />
Bipirse ji rengê buharê<br />
Bipirse ji gulên wê darê<br />
Min bêriya te kiriye bawerke m‟bêriya te kiriye<br />
Min bêriya te kiriye bawerke m‟bêriya te kiriye<br />
Ev çend sal e ez girtî me<br />
Zulm û zorî gelek dîme<br />
Lê bi evîna te dijîme bawerke m‟bêriya te kiriye<br />
Jîna bê te ne tu jîn e<br />
Jîna bê te ez dijîme<br />
Herku te‟d bîra xwe tînim<br />
Hêz dide min û dijîme<br />
Min bêriya te kiriye bawerke m‟bêriya te kiriye<br />
Evîn nebe jîn şîn e<br />
Jîna bê evîn qiymet nîne<br />
Dikim doza evînê bawerke m‟bêriya te kiriye<br />
Bipirse ji kevokên aşitiyê<br />
Bipirse ji hevaltî û dostiyê<br />
Bipirse ji dîwarên hepsê<br />
Ewê ji te ra bêjin rastiyê<br />
Min bêriya te kiriye bawerke m‟bêriya te kiriye<br />
252
1040-MİN EW KESEM<br />
Min ew kesem hemû rojê<br />
Jiyanî em rom difroşim bo<br />
kirînî nanî sibeyî<br />
Em rom dîsam hatûme der<br />
hey jîn hey jîn<br />
Jiyanî em rom bifroşim<br />
Lem nakirê xavenînen lem<br />
nakîrî<br />
1041-MİN GO EZ BÊM Û BÊM<br />
Îşev şeva teyrokê, belkî ez bêm û bêm<br />
Ciyekî deyne li esrokê, min go ez bêm û bêm û bêm<br />
Ji bo xatirê xewokê, min go ez bêm û bêm û bêm<br />
Îşev şeva baranê belkî ez bêm û bêm û bêm<br />
Ciyekî deyne li hêwanê, min go ez bêm û bêm û bêm<br />
Îşev şeva berfeyo min belkî ez bêm û bêm û bêm<br />
Ciyekî deyne li odêyo, min go ez bêm û bêm û bêm<br />
Bo xatirê xewê yo min go ez bêm û bêm û bêm<br />
Herêm Mêrdîn<br />
253<br />
Hana yekim pingawete bîn û<br />
gero<br />
Hey dad hey dad hey dad<br />
hey dad<br />
Lem bazar e bêrehme de<br />
jiyan herzantir e le nan<br />
Gotin: Rebwar-Muzîk: Asoy<br />
Selte
1042-MİN TU DÎBÛ<br />
Min te dîbû li ser bîrê, li ser bîrê<br />
Av dikşande bi zincîrê<br />
Radimîsim keçika pîrê<br />
Way lê lê, way lê lê malik wêran<br />
Diçûme neçûme bavo<br />
Çavreşê, çavreşê gerdenxweşê<br />
Min te dîbû li nav titûnê, li nav<br />
titûnê<br />
Agir danî ser qelûnê<br />
Ez radimîsim keç xatûnê<br />
Way lê lê, way lê lê malik wêran<br />
1043-MİSTO<br />
Ha berde berde berde<br />
Min go Misto destê min berde<br />
Ha berde berde berde<br />
Min go teres zendê zer berde<br />
Oda Misto li hember e<br />
Min go Misto destê min berde<br />
Oda Misto li hember e<br />
Min go teres zendê zer berde<br />
Kevrê ortê mermer e<br />
Min go Misto destê min berde<br />
Kevrê ortê mermer e<br />
Min go teres zendê zer berde<br />
Yara Misto dîlber e<br />
Min go Misto destê min berde<br />
Yara Misto dîlber e<br />
Min go teres zendê zer berde<br />
Oda Misto biçûk e<br />
Min go Misto destê min berde<br />
Oda Misto biçûk e<br />
Min go teres zendê zer berde<br />
254<br />
Diçûme neçûme bavo<br />
Çavreşê, çavreşê gerdenxweşê<br />
Min te dîbû li nav genekan, li nav<br />
genekan<br />
Keçê neke van henekan<br />
Ez radimîsim çavbelekan<br />
Way lê lê, way lê lê malik wêran<br />
Diçûme neçûme bavo<br />
Çavreşê, çavreşê gerdenxweşê<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî-Herêm:<br />
Serhed<br />
Kêrangê orta çûk e<br />
Min go Misto destê min berde<br />
Kêrangê orta çûk e<br />
Min go teres zendê zer berde<br />
Yara Misto biçûk e<br />
Min go Misto destê min berde<br />
Yara Misto biçûk e<br />
Min go teres zendê zer berde<br />
Oda Misto hezizî<br />
Min go Misto destê min berde<br />
Oda Misto hezizî<br />
Min go teres zendê zer berde<br />
Kêrangê orta rizî<br />
Min go Misto destê min berde<br />
Kêrangê orta rizî<br />
Min go teres zendê zer berde<br />
Kê yara Misto dizî<br />
Min go Misto destê min berde<br />
Kê yara Misto dizî<br />
Min go teres zendê zer berde<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî
1044-MİŞKÊ KOR<br />
Mişkê kor mal xerabkir<br />
Teyşt a nan ji hev belakir<br />
Di mal da xela rakir<br />
Welleh ez pê nikarim<br />
Nikarim ha nikarim<br />
Bi mişkê kor nikarim<br />
Li rast mine, li çep mine,<br />
Li pas, mine, li pês, mine,<br />
Bilindike, xwe qildike<br />
Xwe kildike xwe çindike<br />
Peee…... Ûûûû…..<br />
Xwe hildike davêje ser min<br />
Welleh ez pê nikarim<br />
1045-MİZGÎN<br />
Keça dil şewat daket nav civat<br />
Destpê kir xebat xebata zêrîn<br />
Fiêra me Kurdan silav da Tetwan<br />
Tevî hevala dikir tekoşîn<br />
Mizgîna leheng<br />
Mizgîna çeleng<br />
Xwedîyê nav û deng<br />
Gurbet Aydin<br />
255<br />
Nikarim ha nikarim<br />
Bi mişkê kor nikarim<br />
Min sivnik avêt pês,yê<br />
Mis,kê kor banzda hews,e<br />
Bûye wekî hespê şê<br />
Welleh ez pê nikarim<br />
Mis,kê kor banzda ser tar<br />
Xwe qil kir avêt pis,t bar<br />
Stêrên nivîna anî xwar<br />
Welleh ez pê nikarim<br />
Gotin û Müzîk: Aydin<br />
KORKMAZ<br />
Di vê buharê daket kenarê<br />
Yanzdeh gulanê rojek pir pêto<br />
fiêra me kurdan silav da Tetwan<br />
Tevî hevala dikir tekoşîn<br />
Gullê davêtin pêsora dijmin<br />
Komê faşîstan ber jor difirîn<br />
fiêra me kurdan silav da Tetwan<br />
Tevî hevala dikir tekoşîn<br />
Gotin û mûzik serhed
1045 A- OZAN MIZGÎN<br />
256<br />
Navê xwe yi rast Gûrbet Aydin bû.<br />
Lê ew bi navê Ozan Mizgîn dihat<br />
naskirin. Gava ku wê starana xwe<br />
ya “LO HEVALNO” got ew di<br />
hunera xwe ya gerîla da gehşt asta<br />
herî bilind. Bi salan temaşevanên<br />
MED- MEDYA-ROJ û MCC bi<br />
dengê wê yî xweş rabûn û raket in.<br />
Lê pir kesî aliyê wê yî gerîlatiyê<br />
nedizanî.<br />
Mizgîn bi hevalên tevgera azadî xwast re di sala 1982 an da naskir. Di aynî salê<br />
da ji bona perewerde bûna gerîla derbasî Lubnanê bû. W eli Suryê li cem serok<br />
Ocalan perewerda siyasî dît. Yanî ew şagirda Ocalan bû. Piştî perwerde bûne<br />
derbasî Ewrûpa bû. Di nava Hunerkom- Koma Berxwedan da ciyê xwe girt. Lê<br />
ew şagirteka pir bi disîplîn bû. Hevala digot; wê li ber destê serok Apo perwerde<br />
dîtiyê. Piştî demeke dîsa derbasa Başûr dibe li vir heval bi wê baweriya xwe<br />
tînin ew tevlî kongra PKK e sisiya ya û çar dibe. Piştî kongrê ew diçe perewede<br />
bûna qomutaniyê. Perwerda xwe bi serfirazî diqedîne. Dibê qomutana eyalat ê.<br />
Di sala 1992 an da li 11 gulan li Tatvanê şehîd dikeve. Lê gava ku ew şehîd<br />
dikeve hevalên wê ye hunermend Mizgîn. Sefkan, sîpan, hunermendê Çiya Xelil<br />
Dax/Ûysal û yekta gelek bi şahdeta wê xemgîn dibin.<br />
Mizgîn dengê tekoşîna azadiyê ya jina kurd e."<br />
Mûnzûr, soza girêdana bi bîranîna Hozan Mizgîn re da.<br />
Hûnermend Xelîl Xemgîn jî, behsa bîranînên dur û dirêj kir..<br />
Ji hevalên Hozan Mizgîn yên tekoşînê Xalit jî strana wê 'lo hevalno' got.
1046-MÎR<br />
Kuro Xişo tu here ji min re bîne gustîla<br />
Mencola Yaz Begê, ezê te têr bikim<br />
bi malê dinê ye.<br />
Xişo<br />
Mîrê min mîrê min, mîrê min .....<br />
Siba du sibê ye, siba du sibê ye<br />
Tavek baran tê ye tevî bê ye<br />
Tu bide min mehîna Delîhorê ye<br />
Tu bide min destek kincê axatiyê ye<br />
Tu li min bike kurk û ebayê meqûliyê ye<br />
Tu çend zêran bide min,<br />
ez ji zar û zêçên xwe re bikim îdara salê ye<br />
Ez ê heim bînim, gustîla Mencola Yaz Begê ye<br />
Ûsîf Beg mîrê Kela Wanê,<br />
Emir dide xulamê xwe û dibêje:<br />
Bidin Xişo mêhîna delîhorê ye<br />
Li Xişê bikin destek kincên axatiyê ye<br />
Didine Xişo kurk û ebayê meqûliyê ye<br />
Çend zêra jî bidinê bila Xişo ji zar û zêçên xwe<br />
bike îdara salê ye.<br />
Xulam dema xwestinê Xişo bi cih tînin, bi emra Ûsîf Begê,<br />
Tiştê ku Xişo dixwaze ji Xişo re amede dikin. Xişo haziriya xwe temam dike, li<br />
mêhîna Delîhorê sîwar dibe, berê xwe dide serê çiya ye Sîpanê. Bila ew bi riya<br />
xwe de dimeş e. Em warin ser mesela Yaz Begê mîrê çiayê Sîpanê Xelatê.<br />
Sibê ye; Yaz Begê , rûspî, bi xulan xwe ve derketiyê deşt û seydê. Bala xwe<br />
dayê ku sîwarekî ji wê de tê. Hatina wî sîwarî hatina axatiyê ye. Kurk û ebayê<br />
wî meqûliyê ye. Lê bala xwe dayê, serê saz û kemançê derketiye bin ebayê.<br />
Nêzîk bû, bala xwe dayê ku ew Xişoyê, mirtibê Ûsîf Begê mîrê Kela Wanê ye.<br />
Xulam û xizmetkar çûn pêşiyê û anîn Yaz Begê ye.<br />
Yaz Beg jê pirsî<br />
- Xişo li te xêr e serê vê sibê<br />
Xişo got<br />
- Mîrê min, ez çi ji te veşerim, çi jî Xwedê. Ûsîf Beg mîrê Kela Wanê, serê vê<br />
peyizê li zar û zêçên xwe re bikim îdara salê.<br />
Piştî vê gotine, Yaz Begê dibêje:<br />
Lawê min Xişo, kerem bike em herin aliyê dîwanê. Ji Xişo re kirin îkrama çayê<br />
û qahwê.<br />
Yaz Begê got:<br />
Xişo ka tu rabe demekê ji me re lêxe saz û kemençêye.<br />
257
Xişo dest avlte saz û kemençê; kul li mala bavê Xişo bikeve. Dengê Xişo wisa<br />
yê mîna dengê qulingê biharê. Dengê diçe aliyê Mencola Yaz Begê.<br />
Mencol dibêje:<br />
Gelî xidaman ev deng dengê kê ye?<br />
Xidemê dibêjin:<br />
- Xanima min ev deng dengê Xişo yê mirtibê Ûsîf Begê ye. Ûsîf Beg li zar û<br />
zêçên wî hatiye xezebê, ew jî hatiye cem bavê te ku çend zêran bibe ji bo zar û<br />
zêçên xwe ku pê îdara salê bike.<br />
Mencol radibe xulamekî dişîne cem bavê xwe, dibêje bila demekê Xişo bişîne<br />
aliyê oda min zeriyê, bila demekê jî ji min re lêxe saz û kemençê.<br />
Xulam gotin û xwastina Mencolê ji Yaz Begê re dibêjin.<br />
Yaz beg emirê die Xişo û dibêje:<br />
Kerem bike here li aliyê oda Mencolê, demekê jp ji keça min re lêxe saz û<br />
kemençê.<br />
Xişo radibe berê xwe dide aliyê oda Mencolê. Mencol jê re çay û qahwê îkram<br />
dike. Xişo bi dilekî şewat destê xwe davêje saz û kemençê. Kul bi mala bavê<br />
Xişo bikeve, dengê Xişo wisa ye, mîna dengê qulingê biharê.<br />
Xişo:<br />
Siba du sibe yê, siba du sibe yê<br />
Tavek baran tê û tevî bê ye<br />
Xanima min, bejna te zirav e<br />
Mîna tak rihanê ye<br />
Fîstanê te mîna belgê gulê ye<br />
Taximê sîng û berê te mîna<br />
Kaxita Semerqendê<br />
Qelem xwe bi xwe ser de diçe û tê ye<br />
Mîna sicadekî meriv<br />
Bavêje camiya Stanbolê<br />
Sedirezam ser de bike du rikat nimêja sibê ye<br />
Ew ne laîqa kesî ye<br />
Ew laîqa Ûsîf Begê Mîrê Kela Wanê ye<br />
Ku Xişo wiha dibê wê demê, bendê pişta Mencolê sist dibin.<br />
Mencolê got:<br />
- Kuro Xişo eger tu min laîqa wî dibînî Ji bo Ûsîf Begê Kela Wanê. Ha ji te re<br />
gustîla min. Bibe bide Ûsîf Begê Kela Wanê û çend heb zêr jî dide Xişo, û<br />
dibêje:<br />
- Bibe ji xwe re bike îdara sal e.<br />
Xişo dibêje:<br />
- Xanima min ez çi ji te veşerim û êi ji Xwedê veşerim. Ez zaten hatibûm ji bona<br />
258
gustîla te ji Ûsîf Begê Kela Wan e.<br />
Bi vê gotine.<br />
Mencola şaş dibe û wiha dibêje:<br />
Xişo ez soz didim tu caran îzna dawetê. Piştî Ûsîf Begê bila mêr li min heram<br />
bin li ser rûyê dinya yê. Xişo gustîla Mencolê hiltîne û xatir ji Mencolê dixwaze.<br />
Li mêhîna Delîhorê sîwar dibe, berê xwe dide Kela Wanê.<br />
Sibê du sibê, sibê du sibe. Her sê jin derketine devê dîwanê, bala xwe dane.<br />
Xişo ji wê de tê, jina Ûsîf Begê mezin çû pêşiyê got:<br />
Xişo ez ketime bextê te û Xwedê! Ez dizanim te aniyê gustîla Mencola Yaz<br />
Begê, ku tu gustilê bide min.<br />
Eza ji te re bikim malê dinya ye.<br />
Xişo got:<br />
- Xanima min wele ez nikarim bidime te gustîla Mencola Yaz Begê. Ûsîf Begê<br />
min bikuje, wê te jî, kûr kêm bike bişîne ser mala bavê te.<br />
Jina Ûsîf Begê ya navî çû pêşiyê û got:<br />
- Xişo ez ketime bextê te û Xwedê. Ez dizanim te aniyê gustîla Mencola Yaz<br />
Begê. Tu bidî min gustîla Mencola Yaz Begê, eza te têr bikim bi malê dinê.<br />
Xişo dibêje;<br />
- Xanima min welle ez nikarim bidime te gûstîla Mencola Yaz Begê. Ûsîf Begê<br />
min bikuje te jî kûr û kêm bike û bişîne ser mala bavê te.<br />
Dawiya jina Ûsîf Begê ya biçûk çû pêşiyê got;<br />
- Ez ketime bextê te û Xwedê. Ez dizanim te anî ye gustîla Mencola Yaz Begê,<br />
Eger tu bidî min gustîla Mencola Yaz Begê, eza te têr bikim bi malê dinê. Ezê te<br />
bikim şirîkê xwe û doşak û nivîna. Xişo li vê fikira xwe diguhêze, gustîla<br />
Mencola Yaz Begê dide jina Ûsîf Begê biçûk, dibe şirîkê wî nivîn û doşakê.<br />
Çend roj derbas dibin, Xişo diçe dîwana Ûsîf Begê û Ûsîf Beg jê dipirse:<br />
- Xişo înşallah te aniyê gustîla Mencola Yaz Begê.<br />
Xişo dibêje:<br />
Mîrê min mîrê min, mîrê min .....<br />
Siba du sibê ye, siba du sibê ye<br />
Tavek baran tê ye tevî bê yî<br />
Bejna Mencola mîna qelaxa rêxê ye<br />
Pozê wê mîna pozê hirçê ye<br />
Pirça serê wê mîna pirça dêlikê ye<br />
Ew ne laîqî Ûsîf Begê Mîrê Kela Wanê ye<br />
Dema wîsa dibêje, Ûsîf Beg bersivê xwe digire, xwe kerr dike. Demek derbas<br />
dibe. Bila Xişo û Ûsîf Begê bixapîne,<br />
Em werin ser qiseta Mencolê.<br />
Piştî demekê, Yaz Beg Mencolê dide Erebê kurapê wê. Dixwazin daweta wan<br />
bikin. Mencol îzna dawetê nade. Yaz Beg bi keça xwe re xeber dide û dibêje:<br />
- Tu çima îzna dawetê nadî?<br />
Mencolê dibêje:<br />
259
- Bavo, min sondxwariye heyanî Ûsîf Beg Mîrê Kela Wanê nayê vê derê, ez<br />
nadim îzna mehrê.<br />
Yaz Beg dibêje:<br />
- Keça min tu çi laîq dibînî. Bişîne pê Ûsîf Begê bila bê.<br />
Mencolê radibe kaxizekê dinivîse, dike nav zerfê, dide destê xulamekî û çend<br />
zêran jî dide û dibêje;<br />
- Ecelê vê mektûbê bibe bide Ûsîf Begê Mîrê Kela wanê. Xulam mektûbê<br />
hildide dikeve terqa rê. Sê roja sê şev pişt re xwe digihînê Kela Wanê, mektûbê<br />
dibe dide dest Ûsîf Begê.<br />
Ûsîf Beg devê zerfê vedike, bala xwe dide ev mektûba Mencola Yaz Begê ye.<br />
Tê dibêje:<br />
- Bavê min ez dame Erebê kurapê min, min sondxwariyê ez nadim îzna mehrê,<br />
hetanî tu neyê yî vê derê.<br />
Ûsîf Beg piştî ku mektûbê dixwîne, dişîne pey Xişo yê mirtibê xwe û tîne<br />
dîwanê, ji xulamê xwe re dibêje;<br />
- Bikin kar û tedbîr min û Xişo emê herin çiyayê Sîpan Xelatê.<br />
Xulam didin Xişo mêhîna Delîhorê Ûsîf Begê Mîrê Kela wanê re dişînin. Bozê<br />
çar salî û tevlê Ûsîf Beg bi Xişo ve dikevin terqa rê û sî roj û sî şevî dimeşin û<br />
xwe digihînine çiyayê Sîpanê û Xelatê. Bala xwe didinê, govendeke giran<br />
digeriyê, Mala Yaz Begê. Bala xwe didine ew daweta Mencola Yaz Begê.<br />
Xulam tên pêşiya wan serê hespê wan digirin û dibêji;<br />
Mîrê min kerem bike wer aliyê dîwanê.<br />
Lê Ûsîf Begê Mîrê Kela wanê naçe aliyê dîwanê. Diçe dikeve serê govendê. Lê<br />
govend hêj li dorekê nazivirî, Mencola qîza Yaz Begê radibe dikeve destê Ûsîf<br />
Begê Mîrê Kela wanê.<br />
Mîrê Sîpanê vê yekê qebûl nakin. Radibin ji Ûsîf Begê re datînin sifrê bêbextiyê.<br />
Dibêjin;<br />
- Emê Ûsîf Begê bikujin, Mencolê bidine Kurapê wê bi emrê Xwedê. Rûsipiyekî<br />
Yaz Begê diçe cem Ûsîf Begê û dibêje:<br />
- Mîrê min, kerem bike em herin dîwanê çay û qehwê vexwin.<br />
Mencolê diçe cem Ûsîf Begê dibêje;<br />
- Ûsîf Begê hay ji xwe hebe Mîrekên Sîpanê ji te re danîne sifra bêbextiyê.<br />
Ûsîf Begê Mîrê Kela wanê govendê berdide, berê xwe dide dîwana Yaz Begê.<br />
Di nav hawliyê de mîrekên Sîpanê êrîşa ser Ûsîf Begê dikin. Ûsîf Begê bi<br />
xençera xwe mêrekî xurt bûye. Lêdixe sî û sê mîrên Sîpanê û Xelatê dikuje.<br />
Mencola qîza Yaz Begê bi destê zorê hildide tîne. Ûsîf Begê û Xişo û Mencol sê<br />
roj û sê şev bi rê de tên û têne Kela Wanê.<br />
Ûsîf Beg bi Mencolê Yaz Beg ve daweta xwed dikin. Vê navbeynê de midetek<br />
derbas dibe Mencol ji Ûsîf Begê dipirse, dibêje:<br />
- Mîrê min ew gustîla min dabû yî Xişa ji te re şandî kanî li kuye?Dema ku<br />
Mencolê bûyarê ji Ûsîf Begê re dibêje, Ûsîf Beg meseleyê fêm dike.<br />
Ûsîf Beg gazî Xişo dike tîne dîwanê ji wî dipirsê û dibêje:<br />
- Ji min re rast bibêje ka te gustîla Mencola Yaz Begê da kîjan jina min? Tu ê ji<br />
260
min re rast bibêjî. Tu bi kê re bûyî şirîkê xwe doşeakê?<br />
Xişo û her sê jinên Ûsîf Begê rastiyê ji Ûsîf Begê re dibêjin.<br />
Ûsîf Beg serê Xişo her sê jinên wî jê dike û di dawiyê de wiha dibêje:<br />
Dilê min dilê min dilê min<br />
Baran barî şil kir cilên min<br />
Çi çarina dernekeve dilê min<br />
Kula Xişoyê mirtibê,<br />
min û her sê jinên min.<br />
Berhevkar Celaletîn Dilêr<br />
Azadiya welat 97<br />
1047-MÎRÊ MÎRAN<br />
Hey mîro mîrê min hey mîr…<br />
Ax lo mîro çi ferman e, fermane li ser serê me rakirin dîsa fermana mîran e!<br />
De lo lo birano dîsa xeberek hate şevekî nîvê şevedan.<br />
Ez ketim nava derya kulan û xeman ronîkê min de kombûn ewrên res,<br />
û tarî girtî mije bi dûmane.<br />
Dîsa di mêjîyê min re dibuhurîn pêl bi pêl diqelibîn rûpelên dîrokane.<br />
Li hev civîyane komên guran kifşeye şêwr girane.<br />
Dixwazin qirkirina Kurdan e bira fermana girane.<br />
Fermane ferman a mîrane mîre min sertacî hemu mîrane<br />
Serhildana şop û rêça heftê û pênc salane derketî ji cîh û meskenê pêxemberan e<br />
De, siwar bû li ser pîşta hespê Dewrêşê Evdî dizgîn girtîye ji mêran e<br />
Evîna mîrê min ne Edûl e, ne Xec e ne jî Zîn a Botan e<br />
Pir bedewe rinda rindane, warê ês, û eleman hêlîna hemî evînan e<br />
şêx Seîdê kal, Seyid Riza di navdane. Wesyet û şîreta Qazî Mihemedane.<br />
Qelen buha nav girane, bi hezaran xwîna şehîdane, xemilîye bi refên Gerîllane.<br />
Evîna mîrê min, tenê Kurdistane mîrê min ...<br />
De lo lo birano ez çi bikim dunya ketîye destên hemî rewil û gur û çeqelane,<br />
Hêvîya me jê nema Ewropane; ne dîn e, ne îman e, namûs û hisyet firotine bi<br />
perane!<br />
Li ser xwîna însanan bûn xwedîyê dewletan yeko yeko par girtin ji qetla Kurdan<br />
e.<br />
Heyfa min nayê bi tu heyfan, heyfa min têku bi destên bêbextên di nava medan<br />
Kurdistan bû lîstikên dujminane.<br />
Ji bavê berêde li me anîne qira şêran û mêran, bi panzeran hincirandin tifilên ber<br />
pêsîrên dayîkane bira fermane... fermane, ferman a giran e<br />
De lo lo birano hela binêrin li vî bêbextî û îxanet a dewlet a Yunan e!<br />
Ma ji bîrkirin bi salan namûs a wan mabû li bin lingên Osmaniyan ev çi şerma<br />
girane.<br />
Li ser serê mîrê min çêkirin fend û plane, bi destê mîrê min girtin xistin qeyd û<br />
261
kelepçane, berê mîrê min dan nav Komar a çetan e mîrê min kete destê qatil û<br />
xwînxwarên van Tirane bira fermane, ferman a mîrane...<br />
Ax de mîr... Mîro tu mîrê mîranî<br />
Serkêşê daw û doza gelê Kurdanî ji bo mirovahîyê tu nû jîyanî<br />
Cesaret û bawerîya keç û xortanî<br />
<strong>Stran</strong> ê hunermendan qelema li dest dîrokvanî<br />
Şekirê li ser lêvên zarokanî, tirs û xofa dilê dujminanî<br />
Heyanî dunya xwes, û avabe sonda giranî<br />
Serok û rêberê Kurdanî<br />
Navê şêrîn ÖCALAN î mîrê min.<br />
Gotin û Mûzîk: Aydin KORKMAZ<br />
1048-MÎRKUT<br />
Mîrkut bînin vi yalî<br />
Zend û bendan vemalî<br />
Doxê bigirin û rakin<br />
Bila dangoh binalî<br />
Him dano<br />
Him xwarino<br />
Him jîyano<br />
Kesê nekin<br />
Bê îmano<br />
Kesê bikin<br />
Jîn û Jîyano<br />
Ay ay<br />
Hey ne li male ne limale<br />
Lawik hate pêş mal e<br />
Ber bîna te bêhal e<br />
Ji kerba keçikê dinale<br />
Xwedê ava bîke vê malê<br />
Keçikê bike li bermalî<br />
Danê me ye<br />
Pel kuteye<br />
Ew xwêdana<br />
262<br />
Eniya me ye<br />
Axa naxwe<br />
Ev jî keda<br />
Destê me ye<br />
Lawno rabin dan lêdan in<br />
Tev lê bidin nan û dan in<br />
Zar û zeçen me birçî bun<br />
Li payîz û zivistan in<br />
Spas ji Xwudayê xwe bikin<br />
Daye me ev nan û dan e<br />
Bila emrê me wiha neçe<br />
Bê azadî bê îman e<br />
Ay Ay<br />
Nanê me ye<br />
Hem kute ye<br />
Noşican be<br />
Li canê me ye<br />
Me helal be<br />
Rizqê me ye<br />
De lê bidin<br />
Danê me ye<br />
Gelêrî-şivan Perwer/Ruha
1049-MİRZÊ ME<br />
Mîrzê me, Mîrzê me, aga û Mirzê<br />
me<br />
Mîrzê me, Mîrzê me, paşa û Mîrzê<br />
me<br />
Genimê dewşa ceme<br />
Neçîne, ez gune me<br />
Mîrzem ez bi xwe me<br />
263<br />
Sîng sîngê hesinî<br />
Govendan dibezînî<br />
sîng sîngê hezizî<br />
Derkê me qelizî<br />
Mîrzeme, Mîrzeme, aga û Mîrzê me<br />
çîçeka merga we me<br />
Neçine, ez gune me<br />
Zavakî dest hine me<br />
Gotin û Muzîk: Gelerî (Herêma<br />
Serhed)<br />
Şirove: Koma Botan
MÎRÊ TANBÛRÊ; EVÎNDARÊ JİYANA Bİ RÛMET Û PAQİJ:<br />
1050-MİHEMED ARİFÊ CİZÎRÎ<br />
Di nav hemû gelên<br />
cîhanê de gelek nirxên<br />
netewî hene ku qet nayên<br />
ji bîr kirin û navê wan di<br />
dîrokê de wenda nabin.<br />
Ew her tim di nava mej û<br />
dilê gelê xwe de dijîn, pir<br />
caran tên bîr anîn û ji<br />
bîra meriva naçên, li ser<br />
merîva şopa xwe cîh<br />
tînin. Ji ber ku wan di<br />
jiyana xwe de berhemên<br />
an ji yadigerên dîrokî<br />
pêşkêşî civata xwe kirine.<br />
Netewa Kurd bi tevaya<br />
bextreşî zehmetiyên ku<br />
di jiyana xwe de dîtine û<br />
niha jî derd û elemên<br />
bindestiyê hêjî dikşînin,<br />
dîsan jî hemû<br />
taybetmendiyên netewek dêrîn di nav cerga civata xwe de bi rindî û paqijî<br />
parastine. Hebûna me û her netewek din bi sê tiştan ve girêdayî ye<br />
1. Ax-erd(xak)<br />
2. Dîrok<br />
3. Ziman û çand-Kultur<br />
Netewa Kurd xwediyê gelek bi îlimet(bilîmet) û mirovên mezine ku di gelek<br />
waran de ji bo civat û mirovatiya rastîn xebat kirine. M. Arif Cizîrî jî yek ji wan<br />
navên nemir e. Di vir de em dixwazin li ser jiyan û hunera hunermende nemir M.<br />
Arif Cizîrî ger bi kurtî be jî tiştek ji bo xwandevana pê agah bibin.<br />
M. Arif Cizîrî kiyê?<br />
M. Arif Cizîrî di esmana muzîk û hunera Kurdî de yek ji wan stêrkên herî geş e<br />
ku di dewlemendiyek gelek qimet daye stranên kilasîk û gelêrî yên netewa Kurd.<br />
Ew herçend mirovekî sade bû û qet qimet nedida mal û samanê dinê jî, lê di<br />
cîhana strana Kurdî de nav û cihekî pir bo rûmet û bilind li pey xwe hiştiye û di<br />
cîhana hunera resena Kurdî de berhemên dewlemend ji bo nifşên piştî xwe bi<br />
cîhhiştine.<br />
264
M. Arif Cizîrî li havîna sala 1912 an li navenda Botan(bajarê Cizîrê) li taxa Mîr<br />
Elî hatiye dinya ye. Ji aliya dewlemendiya Kultur û taybetmendiyên netewî<br />
herêma Botan di Kurdistanê de xwedî cihek taybete û heta mirov dikare bêje<br />
deryakî bê ser û bine ji taybetmendiyên netewek dêrîn û zêdetir ji 4 hezar salye<br />
wir jiyan dest pêkiriye. Bi taybet di warê dewlemendiya stran folklorê de her<br />
gundekî Botanê mîna kaniyekê ji dewlemendiya ziman, çand û folklorê Kurdî ye.<br />
Her wiha di dîroka siyasiya netewa Kurd de ji Cizîra Botan yekemîn paytextê<br />
dewleta Kurdistanê di çaxa mîrê Botan, Mîr Bedirxan Begê mezin de ye.<br />
M. Arif Cizîrî di ciyekî wiha de hat dinê.Wek xûyaye sala ji dayik bûna<br />
hunermendê nemir M. Arif Cizîrî hevçax bi wan salên reş ku qirkirina cîranên<br />
kevnarên Kurdan(yanî Ermenî) ji aliyê desthilatdariya Osmaniyan ve dest<br />
pêkiriye.Bêhna qirkirin û kuştina mirovan li her dera cihna Ermeniyan tesîreka<br />
pir giran li ser his û ramanên zarokan hişt û heya roja ku xatir ji jiyanê jî xwest,<br />
ew bîranînên talên zarokatiya xwe ji bîr nekirin.<br />
Bi giştî dest pêka jiyana M. Arif Cizîrî bi van sê bûyerên jêr re hevçerxe:<br />
1. Şerê cîhanê yê yekemîn(1914-18)<br />
2. Jenosîd û qirkirina Ermeniyan(1908 heya 1915)<br />
3. Hilweşîna împaratoriya Osmaniyan û çar perçe kirina Kurdistanê.(1915 S.<br />
Pîko û 1923 Lozan)<br />
Tengasiyên aborî, xela û çend bîranînên M. Arif Cizîrî:<br />
Van sê bûyerên navbirî rewşa jiyanê ji her alî ve xistibûn nava tengasiyên dijwar.<br />
Di vê navê de bi taybetî destpêkirina şerê malwerankerê cîhanê yê yekemîn<br />
jiyana gel bi giştî tevlihev kir.<br />
Van bûyerên tal û dijwar M. Arif ku teze çavên xwe bi ronaya jiyana cîhanê<br />
vekiribûn, pir êşandin û heya roja ku li ser rûyê dinê bû bi xemberî behsa jiana<br />
wan rojên nexweş û reş dikir. M. Arif Cizîrî ku xwediyê malbetek bi rûmet<br />
mezin bû, her roj dîmenên dilşewat di koçe û kolanên Cizîra Botan de bi çavên<br />
xwe di dîtin. Wek dibêjin bûyarên zarokatiyê qet ji bîr naçin û xuyayê M. Arif<br />
Cizîrî hest nêzîkî û zarok jî qet ew roj ji bîr nekirin. Ew heya roja ku mir jî ew<br />
rojên ku çend zilaman ji bona xwarina goştê pisik, kuçik an jî her heywanekê<br />
din ku dîti bû, hev û din perçiqandin û hev û din ji bo têrkirina zikê xwe bi zanin<br />
û an nezanîn kuştin. Êdî pisikên nava mal û kolanên Cîzîrê bi bûn xwarina gelek<br />
kesan. Nexweşiyên cur be cur her dera welat girtî bûn ber xwe, tu rojek nebû ku<br />
M. Arif Cizîrî nûgehştî termê çend miriyên bêkes û bêxwedî di kolanên bajarê<br />
xwe de nebîne. Rewşa li gundan hê jî kambaxtir bû û şerpeziyên jiyanatijî asteng,<br />
êdî hemû sînor derbas kiribûn. M. Arif Cizîrî nemir her tim digot û bêjên xwe de<br />
bi xemgînî behsa keçek 4 -5 salî dike ku li kolanek bajarê Cîzîrê dema mûjilî<br />
xwarina kerek nanê hişik û reqe bûye, li jêr dest û piyên heft- heyşt zilamên birçî<br />
hatiye perçiqandin û kes bi kuştina keçikê ne tenê hişyar nebûye, belkî ji bo<br />
xwarina wî kere nanê hişk hev û din jî kuştine.<br />
M. Arif Cizîrî ew roja ku bavê wî yê dilovan ji bo zarokên xwe, bi dehan jî<br />
mêrxas û egîdên Cîzîra Botan re bi darê zorê ber bi êniya şer dişandin herêmên<br />
dûr ji welatê wan, qet ji bîrnekirin.<br />
265
Ger di wan rojan de kesekî ji çûyina şer serpêçî bikira, bi rengekî kirêt li ber<br />
çavên gel û endamên malbata wî dihat ciza û kêmkirin((tehqîr kirin) Li rojava<br />
Cizîrê girekî pan heye ku jê re dihotin Sit Nefsiye. Cendirmên Osmaniyan di<br />
hinek rojên taybet de, ciwan û zilamên Kurd li wir kom dikirin û bi tehqîr û<br />
lêxistine ew ber bi qada şer dişandin. Bavê M. Arif di rojeka ji wan rojan de li<br />
ber çavên wî û xwişk û birayên wî yên din ji wan dûr ket. Li ser bûyerên bi vî<br />
rengî mîrasek afirandina stranê ji hunermendê nemir re hat hat afirandine.<br />
Şoreşa Şêx Seîdê Pîran, girtina M. Arif Cizîrî û guherandina hizir û ramanên wî.<br />
Ji vir û pê de şoreş û serhildanên cur bi cur li gelek herêmên Kurdistanê dest pê<br />
kirin. Li sala 1925 an şoreşa Şêx Seîdê Pîran dest pêkir. lê mixabin zêde<br />
nekişand û şorreş bi xiyaneta hevlingê Şêx Seîdê Pîran, ji Qasoyê welatfiroş hat<br />
têkşikandin. Mêrxwas û şêrê mêrên Kurd kom bi kom hatin girtine û serokê<br />
şoreşê û bi hezaran kesên din ji şoreşgêrên Kurd bi dest Jontirkan hatin<br />
deliqandin. Li sala 1926 an M. Arif Cizîrî komek ji xizim û lawên egîd li Cizîrê<br />
bi hev re hatin girtin û ew berbî girtingeha Amedê birin. Piştî çend rojan di<br />
girtingehê de M. Arif Cizîrî hemû şevê bi çavên xwe didît ku heval û hogirên wî<br />
yek bi yek ji wî cuda kirin û pişt re êdî qet ew nedîtin. Ber bi kur çûn û çi bi ser<br />
wan de hat? Her tişt eşkere bû: Tev di taritiya şeva reş de hatin deliqandin û<br />
gehştin kerwanê şehîdên Kurdistanê.<br />
Di wan salan de Kurdbûn li gora bîrdoza Kemelîstan gunehekî pir mezin bû û<br />
mezintirîn guneha M. Arif Cizîrî nû ciwan, Kurdbûna wî bû.<br />
Pişt re ew helwesta dagirkeran rêyeka nû li ber hunermendê me vekir:<br />
welatperwerî, evîna kûr ji bo xak, ziman û dîroka Kurd û Kurdistanê. Riyeka<br />
rast û paqij ji bo Kurdayetiyek rastîn li ber wî hat vekrin“ger Kurdbûn gunehekî<br />
mezine, ez soz û qirarê didim ku vê riya bi şan û bi şeref bernadim.” û şerê mêrê<br />
rojên tengasiyê M. Arif heya mirine ew soza xwe berneda. Li ser wê helwestê<br />
jî di gelek kilamên xwe de mêraniya Kurdan li hember dagir kiran anî ziman.<br />
Ji eskerê xayina dane erdê<br />
Ji hisaba hezar û çil û çare<br />
Bêje rojekê hinde heval<br />
Li cephekê bê hawar<br />
Gotin were ser qolo dest hilîne<br />
Rojê qewimandî rojê me mêrane.<br />
Çima M. Arif Cizîrî li zîndana Amedê nehat deliqandin? û Jiyana xwe ya<br />
piştî azadiyê ji girtingehê çawa domand?<br />
M. Arif Cizîrî heya sala 1929 an di girtingeha Diyarbekirê de bû. Sedema<br />
nedeliqandina wî kêm temaniya wî bû û zagona Komara Tirkiyê nûciwanekî 12-<br />
13 salî nedihat darizandin û deliqandin. Kêm temeniya ew ji mirine rizgar kir, lê<br />
ew çar sal ji bi qimetirîn salên jiyana xwe de di nava çar dîwarên girtingeha<br />
Amedê de ciwan, mêrxas û egîdên Kurd bi wî re bûn, lê dema ew ji deriyê<br />
girtingehê hat derve tenê xwe dît û kesek pê re tunebû. Demekê li ber deriyê<br />
girtingehê sekinî û li bende bû ki heval û hogirên wî jî bên berdan û bi hev re<br />
266
vegerin Cizîrê, lê serbazekî ber deriyê girtingehê bi gotina? " Yavrum... burdan<br />
def ol, gerî donmek istemiyorsan kî"... ew ji wir bi dûr xist. Belê piştî vê gotinê<br />
bû ku wî zanî ji blî wî kesek nemaye û tev hatine şehidkirin.<br />
Piştî ku ew hat berdan û xwe gihan Cizîrê, şûnwarên şer hê jî li ser jiyana gel<br />
mabûn û dest kurtî û xezîneya gel pir şelpeze kiribû, lê hêviyên ji bo destpêka<br />
jiyaneka nû di dilê gel de geş bibûn. M. Arif ji rûyê neçariyê ji bona ku nanê<br />
zikê xwe peyda bike li kolanên bajarê Cizîrê dest bi karê avkêşiyê kir. Di wan<br />
salan de ava rûniştivanên bajarê Cizîrê tev ji kanî coybarên bajar û derdora wê<br />
dihatin têmîn kirin.<br />
Di wan salan de bû ku hinera M. Arif kifş bû. Dema ew bi hevalên xwe re di<br />
kolanên bajarê Cizîrê de li benda bikirekî avê disekinî û dest bi stîrîn dikir û di<br />
wan salan de bû ku strana Xezal xezal jî carna di nava hevalên xwe de dixwand<br />
û derdên giraniya jiyanê dianîn ziman.<br />
Xezal xezal<br />
Xezal xerîbe hoy cefayê<br />
Xezal xêzane hoy nemînê<br />
Xêzanî zehmete hoy xezal<br />
Hoy nemînê<br />
Ezê çi bikim ez û xezala xwe ketinê<br />
hoy xezal<br />
Bi vî rengîhunermendê navdar M. Arif Cizîrî liv û lebata li dijî çewtî û<br />
zehmetiyên jiyanê dan destpê kirin. Wî dixwast li hembera nerindiyên civakî û<br />
cefayên kişandina jiyana tijî kul û der li bere xwe bide û bibe qehremanê<br />
serketine li dijî hemû nekokiyên di riya wî de. Bi karê avkêşiyê him bi rengekî<br />
bêminet jiyana xwe derbas dikir, him jî bêtir, di nava civatê de arêşe, belangazî<br />
ûrewşên(orf û edet) gelê xwe hin dibû. Gotinên pêşiyan yên mîna(şûxil şêre,<br />
dema te dest pêkir, dibê rovî, an jî destê mendî li ser zikê têr û destê kirî li ser<br />
zikê têr e...) Di civata Kurdan de li ser bihêzkirina hisa berxwedana M. Arif<br />
Cizîrî ciwan pir bi tesîr bû.<br />
Şireta Mîrê Botan dengbêjî û destpêka karê dengbêjiya huner men M. Arif Cizîrî.<br />
Hunermend û rewşenbîrê navdarê Ermenî Aram Xaçatoryan derheq huner û<br />
hunermendiya Kurdan de dibêje"Kurd ji zarotiyê bi hunermendî tên dinê û<br />
tevaya Kurdan hunermend û stranbêjin" Mihemedê dengxeş jî di cih û herêmekê<br />
de hat dinê ku navenda hozanên navdar, dengbêjên kilamzan û welatê huner<br />
perweran e. Ji kevn de heya roja îro di piraniya malên Cizîrê derdorê wê de kêm<br />
malbat peyda dibin ku yek an jî du kes ji endamên mala wan hozan û stranbêj<br />
nebin. Di vê xebatê de cudahî di navbera jin mêran de nayê dîtin. Ezberkirina<br />
stran û qasîde û methiyên Cizîra Botan de bûye kulturek ji kevin de di nava jin û<br />
mêrên Cizîra Botan bûye kultureka netewî û ew vî karî bi wazîfeyek netewî<br />
dizanin.<br />
Rojekê mîrê Kurda bi riya çerçî û berdevkên xwe biryarek di nav gelê bajer de<br />
267
elavkir(dike) "herkesê ku Cizîrî be û di nava Cizîrê de bijî, ger kilam an<br />
stranekê nezane an qesîdekê nexwîne, bila ji bajarê Cizîrê derkeve"<br />
Ev fermana mîrê Kurd ger bi serê xwe bê şîrove kirin, têda felsefeya jiyana<br />
Kurda tê dîtin. Çima Kurd piştî ku bi hezaran salaye welatê wan ji aliyê<br />
dagirkeran ve hatiye dagir kirin, hê jî bi rindî ziman û taybetmendiyên xwe yên<br />
netewî parastine?<br />
Gelo fermanên bi kêr bêrên wisa çiqas ji mayina Kurdan re mifa bûne?<br />
Bêguman pêwîstê bê gotin zindî mayina Kurdan bi sedemên wiha vê jî girêdayî...<br />
Ji aliyekî din Edla Xanim dayika Mihemd Arif Cizîrê de dengbêjekî navdar bû,<br />
dengê wê pir xweş bû û di nav civatê de tu dawet şahiyek bi bêy deng û awazên<br />
wê û dest xwîşkên wê nedihatin li darxistin.<br />
Her wiha di wan salan de li Cizîrê ji bilî Edla Xanima dayika Mihemd Arif<br />
Cizirî sê jinên din jî hebûn û ew wek mamosteyên hunermendên wek Hesen<br />
Cizîrî, Remezan Cizîrî, Mihemd Arif Cizirî, û yên din dihatin hesibandin. Ji wan<br />
Coloya Kor(Celîla Leilê) ku jineka feqîr bê kes bû, Êmoyê Cizîrî ango dayika<br />
hunermend Remezan Cizîrî û dayika mamosteyê hemû hunermendên Cizîrê<br />
nemir Eduyê Nuran(Nurê), mîna Edla Xanimê di stran û kilamên cimaeta<br />
Kurdan de hostê bûn. Dema di şahî û dawetan de van xanimên Kurd mil didan<br />
hev û bi stranên xwe yên duqulî û sêqulî dawetker dişarandin, pîrêjin û<br />
kalemêrên sed salî jî nedikarin di ciyê xwe de bisekinin. Jiyana Kurdan her dem<br />
tijî şad û xweşiyê ye û dema ew xanimên Kurd di şahî yan de beşdar dibûn<br />
Mihemd Arifê nûgehştî jî bi wan re di şahiya de amede dibû.<br />
Ji dayika xwe stranên mêrxasî egîdiyê hîn bû. Mihemd Arif Cizirî jî bi stran û<br />
gotinê jiyana xwe didomand, lê di komara Tirkiyê de stranên Kurdî û zimanêê<br />
Kurdî qedexe bûn.<br />
Ew riha sivik û tijî hisên nazik ku di bihûştek wek Kurdistanê de di nav laş û<br />
canê Mihoyê ciwan de hatibûn perwerde kirin, nedikarî bê zindan berbend kirin.<br />
Bê dengkirina wî ne mumkin bû. Ew pê hesiya ku di welat û bajar û mala wî de,<br />
dixwazin hebûna wî înkar bikin. Ji bona wê jî di temenê 18 saliya xwe de bi<br />
birayê xwe ye mezin re çû Başûra Kurdistan û demekê li bajarê Zaxoyê akincî<br />
bûn, lê pişt re yekcarî, li bajarê Dihokê ku wê demê bajarokî biçûk bû û li wir bi<br />
cîh û war bûn. Ew li wir xwediyê tiştekî nebûn. <strong>Stran</strong> gotinê jî mîna şûxil zêde<br />
di nav gel de cihê xwe venekiri bû. Ji xeynî hunera stran û gotinê wî zêde bi<br />
şûxil an jî karekî din nedizanî. Wek Mihemd Arif bi xwe behsa wan salên<br />
jiyana xwe dike.<br />
"Carna ji bo toxarek genim an jî ceh, ez û Hesen Cizîrî heya berê sibê di koşk û<br />
dîwanxaneyên axa û dewlemendan de distirîn".<br />
Çernd şûxilên din ku ji xeynî hunermendiyê Mihemd Arif ket pey wan û bi riya<br />
wan bêtir xem û derdên gelê xwe naskirin.<br />
Di sala 1932 an de Mihemd Arif Cizirî bi keçek ji herêma Totê(bakûra<br />
Kurdistan) bi navê Fatmaya re zewicî û ji wê bû xwediyê du zarokan(Kerîm û<br />
Asiya) Mihemd Arif Cizirî herçend li gor jiyana hinek dost û hevalên xwe,<br />
rewşa wî baştir bûbû, lê qet xwe ji mirovên bêçare û hêjar dûr nexist û bi dengê<br />
268
xwe germahiya jiyanê di nav dilê wan de germ dikir. Li ser berxwedana mêrxas<br />
û egîdên Kurdan distirî û ew dubendiyên di nava eşîrên Kurdan de bi zimanê<br />
strana mîna çîrokên şirîn dianîn ziman. Zimanê Kurdî li ber dilê zarok û<br />
ciwanên Kurd şirîntir dikir. Gelek salan bi vî rengî jiyana xwe domand. Di wan<br />
salan de êdî dengê wî pianiya herêmên başûra Kurdistanê di nav gel de<br />
belavbibû. Gelek kes bi rojan ji gundên dûrdest dimeşiyan û xwe digehandin<br />
xwaringeha Mihemd Arif Cizirî li bajarê Dihokê ku wî ji nêz ve nas bikin û<br />
bibînin û dengê wî bibhîzin.<br />
Mihemd Arif Cizirî ji sala 1938 an û pê de bû sinetçî meşa xwe ya ber bi<br />
gundên dûr de dest pêkirin. Çentê xwe hildida ber bi gundên deşta Musil herêma<br />
berwara Bala, herêma Soran û ber bi zozanên Kurdistanê dimeşiya. Ev kar û<br />
xebata nû him Mihemd Arif bêtir bi gel de nasandin him jî wî baştir dab û<br />
nêritî(adet - ûrif) rewiştî û torê ya gelê xwe naskir û di nava kultura resena<br />
netewa xwe de pijiya(hat pijandin) armanca Mihemd Arif huner perwerî jî ji<br />
hilbijartina vî karî ew bû ku him bi rengekî bêminet nanê jiyana xwe û zarokên<br />
xwe yê rojanê peyde bike, him jî di warê hunerî de kilamên cimaeta Kurda baştir<br />
nas bike û wan bixwîne. Xebata bi vî rengî Mihemd Arif kir xwediyê xezîneka<br />
dewlemend ji huner û keleporê netewa wî. Her wiha vî karî ew di hunera strînê<br />
de dewlementir û hostetir kir.<br />
Di şevên dirêjên de zivistanê de demek dirêj bi wan re di odeyên teng û tarî de<br />
rûniştin û bi têbînyek balkêş guhê xwe dida xeberdan, stirîn û çîrokên wan yên<br />
tijî peyvên zimanê paqij sedî - sed Kurdî. Çîrok, beste, lawik, heyran. meqmat,<br />
awaz û melodiyên cur bi cur ji wan hîndibû. Şansa wî jî di vir de pir hebû ku ji<br />
zarokatiya xwe di bi çavderiya dayika xwe û gelek kesên din şarezayiyek baş li<br />
ser hunera gotin strînê peyde kiribû û şev û rojan bi wan re jiya bû.<br />
Rastiyek zanistiye dema mirov evîndarê karê xwe be, dikare li hemberî her<br />
astengiyekê li berxwe bide û di karê xwe de bigihe serê çiyayê serfîrazî û<br />
serkeftinê. Bi taybetî ger mirov ji zarokatiyê mejiyê xwe li ser kaerktaybet<br />
biwestîne, di kar di kar û xebata xwe de bibe pisporekî gelek zana. Hizra M.Arif<br />
jî ji zarokatiyê bi rindî hatibû perwerde kirin û hemû stran û çîrokên mêrxasiyê û<br />
meqamên ku dibihîstin di cih de ezber dikirin û par û şaxên ku stran diketê zû jê<br />
re kifş dibûn û dikarî bizanibe kanê her stranê taybetmendiya wê çiye û çawa yê<br />
bê gotin.<br />
Naveroka stranên M.Arif Cizîrî.<br />
M.Arif Cizîrî nêzî 350 stranên xwe bi rengekî fermî di Radyo ya Bexdayê(para<br />
Kurdî) de tomar kirin Di nava stranên wî de stranên folklor û gelrî, dîroka<br />
Kurdistan, merxasî û camêriya Kurdan, jiyan evîna ji bo mirovatiyê, bedewî û<br />
wefadariya jina Kurd, dilgermiya neyar û dagirkerên Kurdistanê tên dîtin. Xem<br />
û derdên bindestiyê mêrxasiya Kurdan di starnên M.Arif Cizîrî de pir tên bihstin.<br />
M.Arif Cizîrî gelek stranên Kurdî ji qaliba wan yê herêmî derxistin û ew kirin<br />
Kurdistanî. Torê û kultura resana gelê Kurd hertim di stranên wî de tên bihstin,<br />
li cem wî û li gor kultur û danûstandina di navbera Kurdan de pir şere ku yek<br />
xiyanetê li mezinê xwe bike, ev tiştekî dûre ji mêrxasî ye.<br />
269
Di stranên M.Arif Cizîrî de bedewî, xweşî û erdingariya Kurdistanê jî bi navên ji<br />
her dera welatê me tên dîtin.<br />
Çûme Bedlîsê berf û ba tê<br />
Lê bişîdînin zineka erebî şûxilê Eyintabê<br />
Emero çûme xopana Baxemsê<br />
Şerekî rabî lawo li girê Girbatmanê<br />
Welatê me çiyayê Metin Kurdistan e lo wey lê<br />
Hemî dizanin welatê me Kurdistan e<br />
Berde deşt e lo lo wey lê lê wey<br />
Berda deşt e serda zozan e<br />
Willeh ava Diyarbekirê têtin Cizîra Botan ser berjêr e<br />
Deriyê El ezîzê çûme rûniştime min dîtibî<br />
Hemî cihêlin lawn sikreçîn e<br />
Ji 350 stranên hunermende nemir M.Arif Cizîrî ku bi piranî di nava gel de<br />
belavin gelek kes tîne. M.Arif Cizîrî bi hunermendên mîna Miryêm Xan,<br />
Hesenê Cizîrî, Nesrîn,* Êrwan, Eyşê Şan, Elmas Xan, Îsa Berwarî re stranên du<br />
qolî xwendine, an jî bi wan re rûniştiye û stranên me gotine. M.Arif Cizîrî heya<br />
dawiya jiyana xwe hevalîniya wî bi piraniya helbestvan, nivîskar hûnermendên<br />
Kurd re hebû. M.Arif Cizîrî di keseyatiya xwe de merivekî pir giran bû tu cara ji<br />
dijmine xwe re ser xwe xar nekir û ji wan re stran nexwandin. Ji bona wê jî<br />
giranî navê xwe di nav gel de bi rindî û bi paqijî hat nas kirin û gelê Kur<br />
qimeteka mezin dida hunera wî.<br />
Mirin û wexera dawiyê<br />
Jiyana M.Arif Cizîrî nemir di çend qonaxan re derbas bûye. Ji zarokatiyê ji ber<br />
rewşa tevlîheva cîhan û Kurdistanê bi hêjarî mezin bû. Di temenê xwe 13-14 salî<br />
ye de ket girtingehê, lê kêmtemeniya wî ew ji mirine xelas kir. Ji bo ku debara<br />
xwe bike, M.Arif Cizîrî çû Başûr û li wir dest stran strîyê kir. Di sala 1950 ê<br />
rewşa jiyan wî pir baş bû ji sala 1949 an de bi fermî di Radyo ya Kurdî de xebitî<br />
û xwedî meaş bû. Li sala 1979 an de piştî wê demekê stran gotin terkand û di<br />
demeka bêz de li Dihokê dest bi stran bêjiye kir. Ji 1980 ê û pê de piraniya<br />
jiyana xwe li Dihokê derbas kir. M.Arif Cizîrî nemir di sala 1984 an ji ber pîriyê<br />
nexweş bû û kete nava nivînan piştî du sala nexweş bû û 17.12.1986 an li<br />
nexweşxana bajarê Dihokê çû ser dilovaniya.<br />
Gerên wî ye hunerî bi piranî bo welatên Suryê, Libnan, Îran, Kuweyitê bûne.<br />
M.Arif Cizîrî piraniya jiyana xwe bi hunermend Hesen Cizîrî, Nesrîn Shêrwan û<br />
Îsa Berwerî re derbas kiriye.<br />
DÎTİNÊN HUNERMENDÊN KURD Lİ SER M. ARİF CİZÎRÎ<br />
270
Dilşad Seîd<br />
M.Arif Cizîrî hunermendekî mezine ku rola xwe yê hunerî bi rengekî pir baş di<br />
her çar perçên Kurdistanê de lîstiye. Ew di mûzîka Kurdî de li vê sedalê bûye<br />
rêyeka nû. Wî guherandineka mezin di mûzîka Kurdî de<br />
çêkir. Ew xwediyê dengekî pir berfireh bû. Wî dikarî ji<br />
gelek tebeqan re derbas bibe û bistirêne. Me stranbêjên<br />
wiha gelek kêm hene ku bi karin dengê xwe bi vî rengî<br />
bikar bînin. Ji dengê nizm heya dengê berz û tûj wî karî<br />
zêdetir biguherît, lê ez nikarim dengê wî û yên Ewrûpiyan<br />
bi hev re qiyas bikim. M.Arif Cizîrî taybetiyeka xwe hebû. Dengê wî Kurdî bû.<br />
Ew xwediyê dengekî bi hêz û bilind bû û bê mikrofon, bê cihazên teknîkî dikarî<br />
li hember 500 hezar kesan bi wê hêza dengê xwe ji gel re bistir e û herkes<br />
guhdar be. Di temenê pîraniyê wî jî dengê wî bi hêz û bilind bû. Ev jî vedigere<br />
ser petî(resn) bûna dengê wî. Elbet hinek kêm be jî dengê wî weke çaxê wi ya<br />
ciwanî nema bû, lê li hemû dinyayê kêm kes hene ku di temenê pîriyê de dengê<br />
wan wisa bi hêz bimîne.<br />
Şivan Perwer<br />
M.Arif Cizîrî di çend noxtan de mirov dikare vejandina dengê û mûzîka wî bike:<br />
M.Arif Cizîrî bi dengê xwe pir mezine. Deng lêye ku pir fireh e. Weke senfonî<br />
orkestrayekê deng jê derdikeve. Yanî çawa di senfonî orkestrayê bi hermonî<br />
deng bi aletên cuda jê derdikeve û bi tonan hev û din temam dikin û dibin yek<br />
deng, lê bi dengekî fireh. M.Arif Cizîrî dengekî qedîfeliyiye. Dengê qedife gava<br />
tonên baş bikar bîne, di tonên baş de, dengê qedîfe pir dengên din di nav de<br />
hene.. Di gewriya wî de mirov dikare bêje her têla deng, dengê aletekê dertîne û<br />
hermoniyekê dide deng, deng rengîn dike û bihêz û fireh dike. Îşê M.Arif Cizîrî<br />
xwediyê dengekî wiha ye.<br />
Ez bawer dikim kesê ku di nav Kurdan de M.Arif Cizîrî nasnake, tuneye. Ji ber<br />
ku di sala 195a an pêde ew hozanê herî hezkiriye. Generesyona me an jî em<br />
bêjin nifşa me, bêtir di bin tesîra wan de mane. Ji zarokatiyê de tiştan bala min<br />
kişand û tiştên ku min ji zarokatiyê ji bîrnekirin, xatiretên guhdar kirina stranên<br />
M.Arif Cizîrî ne ku min ji Radyoya Kurdî guhdar kirin. Radyoya Kurdî li<br />
Kimanşanê, pişka Kurdî ya Radyoya Bexda û radyoya Erîwan tev di demjimêrên<br />
êvarê weşan dikirin. Dema ku mirov ji hunermendekî hez bike, mirov pir<br />
dixwaze wî bibîne û ev jî mafê mirovaye ku hunermendê xwe bibîne û ez bi viya<br />
pir caran di xwe de jî dibînim. Gava ku ez nehatibûm naskirin, ji ber ku di bin<br />
tesîra M. Arif Cizîrî da mabûm, min pir dixwast wî bibînim. Lê nebû qismet û<br />
ew li sala 1986 an çû rehmetiya xwe û dema ez li Kurdistanê bûm, ez çûm min<br />
gora wî ziyaret kir û heta min got: M. Arif Cizîrî tu gelek mezinî, belkî tu nemirî<br />
yî. Hevalê wir jî min tembîh kirin, min go hûnê ji bo M. Arif Cizîrî bi teybetî<br />
cihekî wek parkekê li cihekî mezin çêbikin û hêykelekî wî bi tembûrê ciwan<br />
xweşik deynin. Wî mirovî li her derê pir tesîr çêkiriye û xizmeta çan û kultura<br />
Kurdî gelek kiriye. Bila neyê ji bîrkirin. Yanî bi qasî siyesetvanan, nivîskar û<br />
271
zana hunermend jî hûnê qedira wan bigirin û yê di warê hunerî de bêtir li ser me<br />
tesîr daniye M. Arif Cizîrî ye.<br />
Gulistan Perwer<br />
M. Arif Cizîrî bîreka bê binî bû. Kaniyeka strana bû. Wî ava belav dikir. Gava<br />
ku av difirot wî bi dengê xwe li kolan û sûkan dida bihstin.<br />
Gava merivê avê nekire jî diçûn cem wî av dikirîn, ji bona<br />
ku dengê wî bibhîzin.<br />
M. Arif Cizîrî bi deng û awazên xwe ji keç û xortên me re<br />
kaniya evînê ye. Li hêla me li gunda herkesî ji stranên wî<br />
têdigihiştin û hez dikirin.<br />
Lê mixabin ew Kurdên li bajaran diman di bin tesîr û<br />
helandina Tirkan de diman û heya gelek ji wan ji M. Arif Cizîrî tune bû.<br />
Tê bîra min, dê û bavê min pir ji stranên M. Arif hez dikirin, hinek sêlikên wî li<br />
mala me hebûn. Me ew stranên wî bi şev û roj guhdar dikirin. Li mala me yên<br />
ku stranên wî nedizanin kes tune bûn.<br />
Dîsa tê bîra min her tim min guhdariya Radyoya Kurdî dikir û di wê demê de<br />
sêlikên M. Arif, Meyrem Xan, Kawîs Axa, Hesenê Cizîrî, Seîd Axa, Eyşê Şan û<br />
Nesrîn, Erwan êli mala me hebûn. Di wê demê de min tiştek ji M. Arif fêm<br />
nedikir. Erê dengê wî dihate guhê min, lê min kurî û hûr guh nedida ser stranên<br />
wî, ka çi bêje? Ew ruhetiya mûzîka Kurdî ku li ba M. Arif Cizîrî hebû, bi rastî<br />
min nezanî bû.. Lê çaxa ku ez derketim dervayî welat min baş guhdariya M. Arif<br />
Cizîrî kir,. Min hê zanî ku ew ne tenê stranbêjek e, lê dibistana mûzîka Kurdî bi<br />
xwe ye. Edebiyata Kurdiya ku M. Arif Cizîrî di stranên xwe bikar tîne<br />
dewlemendiya ziman edebiyata Kurdî baş diyar dike. Heger mirov bixwaze<br />
edebiyat û folklora Kurdî bizanîbe, divê mirov baş guhdariya mûzîka wî bike. Di<br />
her strana wî de eşa gelê Kurd heye, evîna gelê Kurd heye, şerê Kurda tê da<br />
heye.<br />
Hiva hêjmar 43: Kakşar Oramar<br />
BÎR Û HİZRÊT STRANBÊJAN Lİ DUR MEHMED ARİFÊ CİZİRÎ<br />
RESOL GERDÎ: Mehmed Arif Cizîrî, stranbêjek gewre ye, bo gotina lawkî û<br />
kes nagehitê.<br />
HESENÊ CİZÎRÎ: Dengê Mehmed Arif Cizîrî dikuzirînt.<br />
GULBAHAR: Çi deng berî Mehmed Arif Cizîrî ne hatine li nûke jî nîne û ez<br />
bawernakim rojekê deng bêt wek dengê seydayê me Mehmed Arif Cizîrî<br />
272
HESEN ELÎ: Mehmed Arif Cizîrî goranbêjek zor gewre ye<br />
SEÎD ELÎ: Dengê Mehmed Arif Cizîrî bîrya çiya û nuhalêt welatî tînite bîra me.<br />
SE'DELLAH HUSEN: Dema mirov guhê xo didit Mehmed Arif Cizîrî diçitê<br />
dinyayek dî çunkî bêhna wekatî têda ne.<br />
TEHSÎN TAHA: Mehmed Arif Cizîrî seydayê min e û heke ew neba Tahsîn<br />
Taha jî ne dibû.<br />
NESRÎN ŞÊRWAN:Mehmed Arif Cizîrî stranbêje miletê Kurd e.<br />
ÎBRAHİM HESEN: Ma kî heye heja nehit û ne bêjit Mehmed Arif Cizîrî ez<br />
kirime stranbêj.<br />
MECÎDÊ ÎSA:Mehmed Arif Cizîrî, stranbêjî xoşî gotin, belê mixabin ne gelek<br />
duristin û hemî stranên wî kêm in û dileng in <strong>Stran</strong>ên Mehmed Arif Cizîrî ne<br />
wek layên me ne û bi rastî ez nizanim ka duristin an ne duristin, lê dengê wî xoş<br />
e û heta Radyoyê û em nehatin.<br />
HUNERMEND DİLŞAD: Dengê Mehmed Arif Cizîrî, ji layê zanyariya<br />
muzîqeya ve dengekî mezine û gewriya wî nêzîk 11-12 pilê hene ji hejmara 14<br />
pila li cîhanê da. Çunkî bêguman dengekî bi hêz e û kêm hene li cîhanê û di<br />
evrêke da û bi vî emrî bişêt van awaza bêjit.<br />
JİNA MEHEMED ARİFÎ Cizîrî da paryek nanî bi dest xo êxit û pê bijît da<br />
zarokên wî ji birça nemirin û da xo xudankit heta çend derhem bi dest ketibîya<br />
da bo xo kirasekê pê bikirta heta kiras dikirîn cemedanî dirîya û heta cemedanî<br />
bi dest xo diêxist pêlev di lingê wî nedima. Pitşt ra li bajarê Duhokê loqentek<br />
vekir û li sala 1923 an çû eskeriyê jin îna. Li sala 1933 an li Duhokê stran<br />
digotin heta ew mezin bû û dengê wî xoş bû û guhê xo da xelkê ji xo mezintir li<br />
dîwanxana hazir dibû û fêrî stranan bû. Piştra îna qesta Bexda kir da li ser<br />
qawina tumar bikit û yekem car qawim tumar kirin û pêkve digel Meyrem Xanê<br />
stran gotin, yan ku li hevdu vergêran.<br />
Ew jî li sala 1934 an heta sala 1935 an di gel Meyrem Xan bû. <strong>Stran</strong> li Beyrutê,<br />
li Helebê û li Kuwêtê digotin û li Îranê digotin. Li sala 1949 an hate radyoya<br />
Kurdî dest bi stranan kir. Wê gavê tumarkirin nebû û piştî hingê M. Arif nîşana<br />
strana Kurdî ye û pêşkeftina wê ye û jîyana wê ye û bûye eger li dilê xelkê û sax<br />
û nemire, di dilê her jît sax, hindî dengê wî maye li nav keset radyoya û<br />
telewizyona û vidyoyan. Saxe li nav dilê xelkê da çûnkî wî karî berhemek<br />
berketî pêşkeşî milletê xo bikit, helbet millet çi car wî ji bîr nekit.<br />
Mehmed Arif, ji xelkê Botan e. Ew di sala 1912 an da hatiyê dinyayê li sala<br />
1927 an hate girtine û avêtinê navbendîxana/zîndana Dîyarbekir û nêzîkî çar sal<br />
273
û 3 heyvan ma di bendîxanê da, piştî hingê berda û hemî heval hogirêt wî<br />
xanîqandin, ew jî ji bo çi berdan çûnkî jîyê/emrê wî li ber xeniqandinê nedikeft.<br />
Zarok bû, hêşta û piştî ronahîya serbestiya jînê dîtî bo xo bi dunyayê keft û heta<br />
Zaxoka û Duhoka, Dasnîya li wêrê jin îna û bo xo digeriya li nav gund û guhar<br />
dîwanxanêt muxtar û axa û li nav millet stran digotin li gel Hesenê Cizîrî<br />
xwedanê dengê zêrîn sal bi salê vadihesa û digiheşt heta berê xo da tama wî<br />
dengî kete li nav dil û hinava da elbet hejarî û xêzanî û feqirî wiha li stranbêjî<br />
me kir ku rast û paqij bibit bi gotina strana û helbijartina wî bo van stranên milî<br />
û folklorî helbijertinek têgehştî bû, çûnkî mirovek ne xwendewar mişext vî kirî<br />
bikit tiştekî mezin û hêja ye. Me heke rast bête gotin li nav stranê da ma ne<br />
karek mezin e, nexasime heke hemî rûdanêt çend çerxêt bûrî û sal û zemanêt<br />
bûrî da hatina pêşkêşkirin û gotin bi peyvên zelal û sahî nemaze ew hevrikêt<br />
hebûn li nav milletê me da layê aborî û komaleyatî û ayînî bû ji bo folklorê me<br />
yê rengîn û qezenç jê hate kirin bo dîrokê û çîroka kurdî û ser û berê jîn jîyara<br />
bapîra.<br />
Vêca heke her stranekê em bi duristî û bi dilê xo guhbidinê dê gelek xelat û<br />
xweş tê da bibînin û dê şên ser biaxivîn bi dirêjî çûnkî ew stranê wek jêderan e,<br />
serkaniyan e. BO nivîsîna evrok ma heke me çi kitêb û niviştok nebin em<br />
dineçarin qesta strana bikin û biparêzin da xê binasîn wek millet û wek dîrok û<br />
wek komal wek binyat. Ji ber hindê pêdeviye em baweriyeka mezin danîn ser<br />
van strana(kevnestran) her çend gelek ji van strana bi gelek renga hatiye gotin li<br />
vêdê em dikarin bêjin ku rêka M Arif Cizîrî bi xo girtî rêkek dûr û dirêj bû; tijî<br />
sikir asteng û strî û lome bû, belê çûnkî milletê me li sala 1930 hinde qedrê<br />
stranbêja ne digirt belkû bi çavekî kirêt û ciwan berê xo didinê, belê xo girt<br />
stranbêjê me xo li ber ba babilîska barofêt û deqşa nevîyanê û ne hejêkirinê girt<br />
wek çîyayêt mukun, çûnkî heke Mehemed Arif Cizîrî neba çêdibû ev strane<br />
nemaze muqam rastiya wan berzebiba û kes dê negotiba û ev strana parçek ji<br />
saman û kelepîrtîyê milletê me binyatek dana ji bo avakirina strana kurdî parastî<br />
ji layekê ve û ji layek dî ve parastinek bû.<br />
Segvan Abdulhekim- werger Serbest Zaxoyî<br />
1051-AY AY BABİKO (BAVİKO)<br />
Ay ay babiko ay ay babiko<br />
Ûy ûy babiko ûy ûy babiko<br />
ay ay li min emrê mino<br />
Ay ay babiko serê min ranebit(nabe) yadê<br />
Ji kul û xeman û derda<br />
Findik û fenerê mala babê min î<br />
Keçikê rezilê malmîratê<br />
Gîya şîn bibî li kozika û dilan û li hemî erda<br />
Derê malmîrata evînê ne bes bû<br />
274
Wila serê vê salê xizaniya xo li serda<br />
ûy ûy li min emrê mino<br />
ûy ûy babikê vê êvarê gelek yabê kulê dilê min pîr bûne<br />
Belê serê vê êvarê gidiyano darê dinyayê belavbûne<br />
Xuzî min zanî ba çavê reş û belek li gundê me dost bûna.<br />
Mehmed Arîf Cizîravî<br />
1052-BAXÇÊ YE MEHMED ARİF CİZÎRÎ<br />
(Segvan Abdulhakim- Wereger Serbest Zaxoyî)<br />
1053-XEZAL XEZAL<br />
Xezal Xezal hayê hayê hayê hayê<br />
Hemî kulê dilê min kul in<br />
Xezalê haêê haêê haêê<br />
Hawara wan kula bînim danim rex kowana<br />
Hawara gelî hemî gundiyano,<br />
cîrana ma hû nizanin rûkê xezala malxirab sorbûne<br />
Ji kit û matê ramûsana<br />
Hey(huy) cefayê dehêyê xezal hêy nemînê<br />
Xezala min ketî mala gundiyanê(o), cîrana<br />
Ez nizanim ji bo çi ji min re nahê rayê xezal<br />
Xezal Xezal hoyê hoyê hoyê<br />
Îro piştî te ra çi bikim<br />
Hawerê govendarê ji malê dinê hoyî hoyî cefayê<br />
Ezê çi bikim babê xezala min bilinde gundino hoyê hoyê<br />
Îro hindî dikim û nakim çi rê naçinê<br />
Ma to nizanî dîsanê gelî gundiyano, cîrana<br />
Wextê soz û qirarê min û xezalê cardî serê xwe xuyê<br />
Ezê ber xezala xo da bibime ruhka<br />
Şîrin sêbarî ji malê dinê<br />
Hoy xezal hoy cefa yê<br />
Xezala min xewrîb e, ketibî malê gundiyano, cîrana<br />
Çi kanîka hewarê xezalê hoyê hoyê<br />
Îro ketibî dankê reza kovandarê<br />
Temam e, hoy xezal<br />
Hingî yadê min ji xezala xo re ew kanî<br />
Kolabî hawar e av tê neza<br />
Hoy cefayê<br />
275
Ma hûn nizanin hemî gelî gundiyano, cîrana<br />
memkê xezala malxirab sorbîne<br />
Mîna şemomekêt deşta hesina<br />
Hawar e... berê xo bide ketna nav van werza<br />
Xizanê ji te re cefa ye<br />
Xezalê hoyê hoyê hoyê<br />
Îro piştî te ra çi bikim hawar e ji hemî<br />
Mal û mulka kovandarê xezal xezal<br />
Ulya babê xezala malxirab bilind e<br />
Dikim nakim hawar e çi rê neçinê ho xezal<br />
Hawar e sê qirarê Xudê... wê da Xûdê<br />
Li can û cesedê min ketibê, ezê destê<br />
xezala xo bigirim, ûlikê bihêlim hawar e<br />
bibim sê barî welatê....<br />
Xezal xerîb e hoy cefayê<br />
Xezal xizanê hoy nemînê<br />
Xizanî zehmet e hoyê hoyê xezal hoyê nemînê<br />
Hoy nemînê<br />
Ezê çi bikim, ez û xezala xo ketinê<br />
Hoy xezal.........<br />
Gotin û Muzîk: M.Arif Cizrawî<br />
1054-SEYRANÊ<br />
Welê Seyranê Seyranê Seyranê<br />
Seyrê, Seyrê, Seyrê, Seyranê...<br />
Seyrê, Seyrê, Seyrê, Seyranê<br />
Keçê dinya nema derdê dewranê...<br />
Wele Seyranê keçê dînê<br />
Sîngê Seyranê keçê dînê<br />
Sîngê Seyrana Mele Mîsa...<br />
Qiseta wê ev e bîst û çar seetan li seyrana bî<br />
Li govend bî, li kêfê bî<br />
Lewma navê wê kirin Seyranê, vêca wî qewimî<br />
Heçî însanekê Xwedê keçek dayê, navê wê kirin Seyranê<br />
Ji berê çend salekê, eve dinya dibûrît<br />
Etwarin , lazim mirov hişyar bît<br />
Her meqamek wextê xwe heye<br />
Û ser hatiye gotin, hewente nayê çêkirin<br />
Malûmê tiştê xoş, xoşîn, yê bizanibit bêjît<br />
Lazim miqaleta wê jî bêjît<br />
276
Çukî Elo zanî, navê wî di tarîxê de nîne<br />
Herkeskê bi anvê wî çêbiye<br />
Wele Seyranê, Seyranê<br />
Sîngê Seyrana Mele Misa<br />
Rojê sê cara min go: Bi xulam û xizmetkarin<br />
Wê gotinê wadê qewlê va seydanê<br />
Wek xizêma li ser bêvilê Seyranê<br />
Sîngê Seyrana Mele Misa tertir e<br />
Ji xwîniveka ber sibê<br />
Rontir e dîsa ji heyveka çarde<br />
Şevî Seyranê seyranê<br />
Çunkî min bi xulama sêbarî lêvan û dev û lêva bî<br />
Kelam digotin bi wê lêvê<br />
Sîngê Seyrana Mele Misa<br />
Tertir e ji xwîneveka ber sibehî<br />
Rotir e ji heyveka çardeşevî<br />
Sipîtir e ji kaxezeka nivîsandinê<br />
Kaxeza Semerqendî Seyranê<br />
Hemî girga dikeftinê<br />
Li beyana sibê, li buhara nîsana<br />
Bikefta ser qedfê vî giyayî Seyranê<br />
Wele Seyrê , ezê terka bejn û bala Seyrana Mele Misa nadim<br />
Heya Sîpanê Xelatê bê cotyar cotê xwe berdin<br />
Ji min û Seyrana mele Misa re bikin erd û zevî Seyranê<br />
Wele seyrê seyranê<br />
Keçê dinya nema bûrî<br />
Li min û te bî dewr û dewranê<br />
Hayê sed cara li min hayê Seyranê<br />
Sîngê Seyrana mele Misa zertir e<br />
Ji zêrê zer şebayê, Seyranê<br />
Ezê terkê bejn û bala Seyrana Mele Misa nadim<br />
Heta Sîpanê Xelatê<br />
Biskê seyrana Mele Misa re yan bib serê çiyayê jorî<br />
Bidim ber hewayê Seyranê<br />
Gotin û Muzîk: M.Arif Cizrawî<br />
277
1055-LÊ GULÊ<br />
Lê Gulê lê Gulê<br />
Helawa têr kakilê<br />
Helawa têr kakilê lê<br />
Min xwarî ji işq û dilê<br />
Aman yaman yar yar Gulê<br />
Dexîl yeman yar Gulê<br />
Hinav sohtî bêhna Gulê<br />
Aman neman lê lê Gulê<br />
Helawa têr têr kakilê<br />
Herkesê li mala kula<br />
Bêbextê lê lê gula<br />
Yexsîrê çendî kula<br />
Were were nav gula<br />
Ezê Gulê ramûsim<br />
Keftim bextê kafira<br />
Aman yeman yar yar Gulê<br />
Dexîl yeman yar yar Gulê<br />
1056-SER ÇAVAN DINÊRIM<br />
Ser çavan dinêrim gidyano<br />
Reş buhûne ay derdo…<br />
Li binya çavan dinêrim<br />
Hinarê rûkê rûne...<br />
Ay derdo<br />
Ber mala mezin<br />
Ji banê jorî hatî<br />
Xelk û dinya alemê digot<br />
278<br />
Hinara kerr têr kakilê<br />
Min xwarî ji işq û dilê<br />
Min xwarî ji işq û dilê<br />
Aman yaman yar yar Gulê<br />
Dexîl yeman yar yar Gulê<br />
Ji Cizîrê çavreş e<br />
Wer Cizîrê şebeş e<br />
Şebeş dendik reş e<br />
Şebeş e dendik reş e<br />
Ezê Gulê birevînim<br />
Xwe bavêjim bextê keşe<br />
Aman yeman yar yar Gulê<br />
Dexîl yeman yar yar Gulê<br />
Hinaroka têr kalilê<br />
Ez li bextê bavê te me<br />
Gotin û Muzîk: M.Arif Cizrawî<br />
Çavxezala te bî...<br />
Ber dîwarê xelkê melûl...<br />
Melûl, melûl, melûl bûne...<br />
Ay li min ay li min<br />
Ay li min ay li min<br />
Ay li min loma nekin<br />
Gotin û Muzîk: M.Arif Cizrawi
1057-EZ KEWOK İM<br />
Ez kewok im lê lê lê lê lêlim lê yar lêlim lê yar<br />
Lê lê lê lê lê<br />
Ez Kewok im way way ke kewoka şîn im way way<br />
Li ser bana bin bana ez dikewînim way way<br />
Ez aşîqê lê lê çavê şîn im way way<br />
Ji kerba te ra lê lê har û dîn im way way<br />
Ez kewok im lê lê lê lê lêlim lê yar lêlim lê yar<br />
Lê lê lê lê lê<br />
Ez kewok im way way kewoka reş im way way<br />
Li ser bana bin bana hûr dimeşim way way<br />
Ez aşîqê lê lê çavê reş im way way<br />
Ji kerba te ra lê lê ez nexweş im way way<br />
Ez kewok im lê lê lê lê lêlim lê yar lêlim lê yar<br />
Li ser bana bin bana hûr dimeş im way way<br />
Ez aşiqê lê lê çavê reş im way way<br />
Ji kerba te ra lê lê nexweş im way way<br />
Ez Kewok im lê lê lê, lê lêlim yar lêlim yar<br />
Ez Kewok im way way ke kewoka spî me way way<br />
Li ser bana bin bana xweş danîme way way<br />
Ez aşîqê lê lê jinika bî me way way<br />
Ji kerba te ra har û dîn im way way<br />
Ez kewok im lê lê lê lê lê lê lê lê<br />
Ahmed Arif Cizrawî<br />
1058-HİZRET NEMAYÊ<br />
Hizretê nemayê nemayê nemayê ûy ûy<br />
Hizretê nemayê çavêt reşin mîna<br />
Gerdanê zînê bi Cizîra Botan zeraqa tawê xo dayê<br />
Hizretê te wez kirim ebdal û pepîk berdame<br />
Dora vê dinyayê hizretê nemayê<br />
Ezê çi bikim hingî temaşê dikim bê te<br />
Sekiniya dilê min nayê<br />
Sê zerî derketin ji malka hizretê nemayê<br />
Her sê zerî wek xifşê xezalekê<br />
279
Hersê weka berxê li ber makakê<br />
hizretê nemayê nemayê<br />
Wila ne ya pêşiyê ya niveko to bide min<br />
De wila dîsanê ramûsanekê<br />
Hizretê nemayê nemayê<br />
Nextê me qîzika yê feqîra bi herwene<br />
Li Batmanê de wila bi duhnê teyran e<br />
sê meşk şîrê şêrane ber dilê min<br />
rebena Xwedê nextê min erzan e<br />
Te ez ebdalê Xudê pepîk kirim berdame<br />
dorkê vê dinyayê.<br />
1059-DESTÊ MİN NEDE<br />
Destê min nede.... dest min nede Hecî<br />
Mosê Begê Hesen<br />
Gulika Fileh gotî (min)gunyê me<br />
Çawa sîngê kamaxsizê lê lê xaç filê me<br />
Ezê ne laîqa û babetê Hecî Mosê Begê xo me<br />
Bextê hewe mislumana lê lê mîrê mino nema<br />
Ma te nezanî rojê sê cara tobedara xaç<br />
Û selîba ser sîngê paşayê mala babê xwe me<br />
Têt ji beriyê Guluka Fileh têt ji beriyê hur du dana<br />
Hawar e çawa qelena zêra giran e<br />
Guluka Fileh ketî nav mercana<br />
Gulê got; Hecî Mosê Begê tê bikevî<br />
Ser sîngê min rebenê bi çekîçê va sindana<br />
Te didanê min rebenê Xudê (bikşînî)hilkêşî lê lê bi kêlbetanê<br />
Pirça serê min rebena xudê biqusînî<br />
Bi gîzana helaqa bi meqesa hawar e berbera.<br />
1060-GİDİYANO<br />
Eman neman nemayê nemayê<br />
Wila gidiyano navê te Gidyano navê min tengezarê<br />
Serê çendekî çend salane<br />
Ez çiqas bendewerê te ma me gel min xirabî<br />
Sebeb çi bû malxirabê te wel min kirî<br />
Ez rebenê Xudê teyrekî bazî bîm<br />
Ez terekî bazî bîm gidyano te wel li min kirî<br />
Çawa....? serê stêra ez dixwarim<br />
280
Derdê te bî ez sê derba ji aliyê qulincê<br />
birîndar im,<br />
eman neman nemayê nemayê<br />
Çendê xirabî di gel min gidyano way way gidî<br />
Wila gidyano çendê di gel min xirabî bila nik te bim<br />
Bila tîrê(tûrê) baziyê li milê min û te bit<br />
Bes evîneka min û te bi serê xwe bit<br />
Bila tîra bazî li mil bit<br />
Bila binê tîrê(tûrê) me qul bit<br />
Xwarina min û te tim û tim garis bit<br />
Doşega me erd bit<br />
Lihefa me ezman bit<br />
Balifkê me kevir bit<br />
Bira tatika rehmeta Xudê gidyanê<br />
Bi ser min û te bit tim hazirbit<br />
Soza te bi serê xwe bit<br />
Şert bit terka te nebit<br />
heta ziyareta<br />
Ser serê min û te pêkve dikevin ser<br />
kêlekê kêlê kevirî<br />
Ezman neman nemayê nemayê<br />
Xirabî way li min<br />
Wila gidiyano<br />
Were min û te û vî dilî xirabo<br />
li wî sevdayî li wî aqilî<br />
Kenê evînîka min û te ya berê<br />
cardî di ewliî<br />
Simbelê te ye zer sosinî<br />
Kezî bişkê ji heneday biskê li te bihesilî<br />
Sebebê çi bî malxirabê te<br />
destê xo ji kihlekî wek min da berda....<br />
kêşa bû<br />
Çunkî malxirabê gidyano<br />
Jinkê ciwan bê esil dihesilî<br />
Heke cardî dîsanê soz û qirarê min û te<br />
Bi serê xo bê<br />
E nadime terka te bî<br />
Heta ser serê me tê ser ziyaretê bikevî<br />
Ser kêlekê kêlê di kevirî<br />
Neman neman nemayê nemayê<br />
Xirabê xelkê to xirabî di gel min gidyano<br />
Ez zanime gidyano min ê bihîstî te ji xwe re jinekê xastî xirabo<br />
Ezê bi xewlîka spî.. dersoka spî<br />
281
Heger ji min êêtir bit bila li te helal bit loy<br />
li wî canî loy li wî cesedî<br />
Wila tirsime gidyano ji min ne çêtir bit<br />
Hem çardî dil nadim çi nifrîna li te bikim gidyano navê min<br />
tengezarê te may me<br />
Tirsime ji min ne çetir bit bibîye komekî<br />
Hestî bikeviye ber vî destî<br />
Eman neman nemayê nemayê<br />
Berê mala min û te bişkêr e<br />
E ê ûy ûy ê êyê hey gidî<br />
Pişta mala min û te bişkêr e<br />
Navê min tengezarê, piştî te ra<br />
Xemil û temerîka xo bidim ji kê re<br />
Nadim terka te bî wextê soz û qirarê<br />
me bi serê xwe be<br />
Heta ziyareta serê min û te pêkve têtin xirana tavir û bêra<br />
Eman neman çendî xirabî<br />
Bendewarê te me.<br />
Gotin û Muzîk: M.Arif Cizrawî<br />
1061-HAWAR DELAL<br />
Hawar delal hawar delal hawer delal<br />
Haware delal<br />
Çendî Babê Şukrî to delal î<br />
Hawar delal çemê Bişêriyê<br />
Kelekvanan kelek berdan Babê Şûkrî<br />
Heyran ser gemiya<br />
Ma hûn nizanin zozan xweş in dev min û Babê Şûkrî ra goçeriyê<br />
Sê qirara Xudê bi canê Nofîya ketbê wextê<br />
soz û qirarê min û Babê Şûkrî bi ser xwe bê<br />
Ezê Babê Şûkrî mahr bikim bila ser hewiyê<br />
Hawar delal delal delal<br />
Wila Babê Şûkrî heyranê çendî min te<br />
divê ew bo çi te ez navêm<br />
Wila Babê Şûkrî were serê sê rojan e,<br />
sê şevan e li ki û kildanê min rebenê<br />
Nofîyê ketî derê avê<br />
Xwazî ji xêra Xudê ra deriyê mîrê mirada ra<br />
Xudê miradê min û Babê Şûkrî bikira<br />
282
Li qesra gewro hawar e li wê navê<br />
Hawar delal hawar delal hawar delal to delalî heyran<br />
Bavê Şûkrî heyrano ez li meydana jêrî<br />
Jêrî darê dar kevêt e<br />
Wila çawa bilbilê mala Xudê şewitî<br />
Ji min re got(şev min re got)<br />
1062-LORÎ LORÎ CEMBELİYÊ MİN LORÎ<br />
Melorîne Cembelîyo lorî, lorî melorîn e<br />
Ezê rojê sê caran can û cesedê xo bikim gorî<br />
Cara can û cesedê xo bikim gorî<br />
Landîka Cembelîyê min bî melorîne ji darê bîyê<br />
Melorîne Cembelîyo<br />
Min rebena xudê heja dibî bilezîyê<br />
Landika Cembelîyê biçûk minê hejandî bilezîyê<br />
Sê we'da Xuda bi canê min bikevit şevek<br />
Dî vî wextî ez landika Cembelîyê biçûk bihêlime<br />
li hîvîya xesiyê<br />
Lorî lorî lorî melorîne bilorîne<br />
Wiha bila bi xêr û silamet bêt Cembelîyê mezin<br />
Kurê mîrê Hekarîya de canê min bibît bigorî<br />
De lorî lorî melorîne<br />
Landika Cembelîyê biçûk çêkirî lorî lorî lorî<br />
Ji darê ketî melorîne bilorîne Cembelîyê<br />
Min rebena Xudê hejandî bi seetê melorîne<br />
Sê we'da Xudê bi canê min bikevit şevek<br />
dî vî wextî ez landika Cembelîyê biçûk<br />
Bihêlime li hîvîya pîremetê<br />
Wela bila bi xêr bêt kurê mîrê hekarya canê min bi gorî<br />
Lorî lorî lorî melorîne<br />
1063-LAWİKÊ ME'DENÎ<br />
Gulê gotî lawikê Me'denî<br />
Lawiko tu neçe ser rêka kafira vê Me'denê<br />
Gulê gotî bêhnekê bisekine ser rêka min<br />
Pepîka min rezîlê min rebenê<br />
Şevek nîvê şevê were rabe pişta xwe bide<br />
Stîna mala babê min lawikê Me'denî gel min nahê bo çî<br />
283
Lawikê Me'denî gazî kir got<br />
Gulêêêêê<br />
Heta ez lawikê Me'denî bûm di wexta xwe da<br />
Serketê xurt û lawa bûm<br />
Xuyê çot û cobara bûm<br />
Ezê xuyê milk û emlaka bûm<br />
Xuyê rez û peza bûm<br />
Gulê bêbextê derewînê<br />
Destê min rebenê Xudê kêşa de gulê<br />
Ji malê dinyayê<br />
Piştî wê ra Gulê lawikê Me'denî bo te dibêjit tê li xo bikî<br />
Kirasekê Quranê<br />
Kirsaekê yê Mishefî<br />
Yê Încilê ya Tewratê<br />
Wila êdî baweriya lawikê Me'denî çi carê<br />
bi te neyêt lê Gulê malxirabê gel min nayê<br />
Gulê gazî kir gotî lawikê Me'denî<br />
Heta û ezê bi navê te bim Gul im, Gulperî me<br />
Bida delingê Sultan Ehmedî me<br />
Solekê bo te, solekê şiftelî me<br />
Ezê gorekê ji va gorêt Moşalî me<br />
Minê sond xwarî bê te sunda qesemê<br />
Bi qanîna Romê, Şêx Îslamê Şêxê vê silhê<br />
Ez bimirim Gulê gotî ez ya erdê me<br />
Piştî wê ra darê dinyayê bimirim sax<br />
Ez ya lawikê xwe yê Me'denî me<br />
Ha ha ha ha, hê hê hê<br />
Hezar carî li min haye<br />
1064-BABÊ SEYRANÊ<br />
Lo lo gidî lo lo gidî lo lo gidî<br />
Lo lo gidî bavê Seyranê çima li halê min<br />
rebena Xudê tu deynakî<br />
Navbeyna min û te kendalekî heneka<br />
Û leqirdîya hebî çima xirabnakî<br />
Ezê çi bikim fistanê min rebena Xudê kirasekî<br />
Kitan e rebenê dînê li ber min nakî<br />
Lo lo gidî Bavê Seyranê<br />
Lo lo gidî li halê min deynakî Babê Seyrê<br />
Lo lo gidî Bavê Seyranê rebenê dînê min to dî<br />
Lo lo gidî lo gidî li pişt şibakê<br />
Çi xuya xêrê li gundê me de nema<br />
284
Ji halê min û Babê Seyrê ra<br />
Şevekê li pişt şibakê<br />
Ezê bibim xulamê çavê te reş û belek<br />
Her sê deqê semawî gidî li min lo lo<br />
Lo lo gidî lo lo gidî Bavê Seyrê<br />
Lo lo gidî Bavê Seyranê rebenê to dînî<br />
to ne dînî<br />
Piştî mala Xudê çavê reş û belek<br />
li min bişkînî<br />
Derdê te bi Bavê Seyranê<br />
Derdekî pirî giran e<br />
Çawa ceger û hinavêt mêlakêt heliya<br />
Li min lo lo li min lo lo<br />
Lo lo gidî Bavê Seyrê<br />
Gotin û Muzîk: M.Arif Cizrawî<br />
1065-AMÎNA YÊ<br />
Were were<br />
Were Amînayê<br />
Wila keçê dînê reş rihanê nêrgîzê<br />
Çav berdayê.... ew sosinê<br />
Hawar e gelî gidyanê û cîrana bêhn vedayê<br />
Wila sosinê gazî kirî nêrgîzê ûy ûy kupek dayê<br />
Reş rîhana devê kanîka îû.. îû<br />
Ber rûbara kat vedayê<br />
Hingî qîzik û perî tên bêhnekê<br />
Bêhna Amînayê ji keskê nayê<br />
Hingî qîzik û perî têne ezê çi bikim<br />
Ji guvendê ji seyrana bêhinkim... bêhna<br />
Amînayê ji kesekî nayê<br />
Bejna Amînayê ûy ûy ûy li bin kona ve<br />
Rûniştî mala barkir wa li bin kevrî<br />
Reş konê mala babê min barkir çûne<br />
Ser banê Êntibnê raserî Cizîra Botan dana pişt kevrî<br />
Piştî serê çendekî çend wextan e<br />
Çend buhar ser min re bûrîn ûy ûy ûy<br />
Ezê jê ra bikim girî Amînayê<br />
Keçê malxirabê heke pirsiyar<br />
Û pirsiyara ji xelkê bikin wextê Amînayê nabînim<br />
T bo çî wa li min kirî ez kirim kewê qefesê<br />
285
Rûndikêt çavê têne ji çavê min bî<br />
Rebeê te ez kur kirim<br />
Were wer Amînayê<br />
Wila rihana devê kanîka qeydak dayê<br />
De wila ezê ezê çi bikim sebir û sekana dilê min<br />
Çi cara bi kesê nayê<br />
Talîya paşî û ezê biçim dîsanê wila xo bikim<br />
Ebdal piştî Amînayê<br />
Were were were hezkî newe<br />
Ez zanim Amîna her de bêjit te ji min re<br />
Navêt kule çend keser e<br />
Reşkona barkir wara dana ser wara<br />
Keçê dînê xema çi car nexûy<br />
Xem giran in xema nexûy ezê çim<br />
Ji niha pêve ser kaniya ser seqlana cihê wara<br />
Ezê digerim ser kanîka ser rûbara<br />
Ser gera şûna wara<br />
Wila ji ber xatirê wê ra bibim hawar<br />
Ebdal dîn û har bîm biqetînim bêhn bikim şîna<br />
Kona şû(î)na wara<br />
Ezê dîsa... bigerim cihê kona barkirine cihê wara<br />
Ax were were were Amînayê<br />
Reş rîhanê nêrgîzê<br />
Ew serê çendekî çend salanê<br />
Hindî dikim sebr û sekenê<br />
Min bi kesê nayê<br />
Gotin û Muzîk: M.Arif Cizrawî<br />
1066-HESENÎKO<br />
Hesenîko pismam çûme ber ava Murdê<br />
Hoyê hoyê de hoyê hoyê<br />
Asê gotî çawa ava Murdê ji min û te ra leme leme<br />
Hoyê hoyê de hoyê hoyê<br />
Wexta Asê dîsan gazî kirê kelekvano<br />
û ez ê li bextê te me<br />
De hoyê hoyê de hoyê hoyê<br />
Wila kelekvano tu min hesenîkê qurban<br />
li ava vê Mûradê tu derbaske li şeva şevê<br />
Wila kelekvano û ez kefîlê heqê te me delîlê Asê<br />
Hesenînko pismam Asê gotî<br />
Ev serê sê rojane, sê şevan e<br />
286
Ew bi çi tu dilmayî<br />
Hoyê hoyê de hoyê hoyê<br />
Ere wila serê sê sevan e sê rojan e<br />
Bo çi ji min ra tu dilmayî<br />
Hoyê hoyê de hoyê hoyê<br />
Asê gotî ez ê rabim destê Hesenikê<br />
Qurban bigirim ji xo ra bibim taxa jêrî li çem biray<br />
Hoyê hoyê de hoyê hoyê<br />
Ere wele ezê canê xo Hesenîko helal<br />
bikim hêş wila zaman may<br />
Hoyê hoyê de hoyê hoyê<br />
Delîlê kovandarê Asê<br />
Hesenîko qurban tu çiya nema me min lê danenî<br />
Wila çawa tu kanî nema me av jê neanî<br />
delîlê Asê.<br />
Gotin û Muzîk: M.Arif Cizrawî<br />
1067-ZİRAVÊ<br />
Wila ziravê lê ziravê lê ziravê<br />
Ax lê lê ziravê lê ziravê lê ziravê<br />
Wila gelî gundiyano û cîrana ji xeynî ziravê<br />
Bejna wê çawa heçî nedîtî<br />
Ne zirav e ne dirêj e qeyda ye tirsim bişkêt lê ziravê lê ziravê<br />
Wila gelî gundî û cîrana û ezê rabim biçim<br />
Hawer e Entabê bisekinim<br />
Ezê kembereka zêr û zîvî binim hewar e<br />
Bixemlînim bidim piştê lê ziravê lê ziravê lê ziravê<br />
Wila çawa keçê te mal û mezelê mala<br />
bavê min kurkî bi destê xo xirab kir ziravê<br />
Te ez kuşti bîm bi seet û bi gav bi gav<br />
Hewara ziravê lê ziravê<br />
Wila gelî gundyano û cîrana temaşe bikime<br />
Bejna ziravê heçî nedît<br />
Bejna ziravê rîhana gul e<br />
Rîhana bi perçeme lê ziravê lê ziravê<br />
Sibê û êvara şîn dibit serê kaniya<br />
Entîbnê raserî Cîzra Bota wextê li devê hewda şîn dibît wê gavê<br />
lê ziravê lê ziravê lê ziravê<br />
Wila gelî gundiyano û cîrana heçî bejna zirav nedîtî<br />
Ez kuştibim... Neç(ş)êm rêve biçem, ez helamdim bi seet gav bi gavê<br />
287
Lê ziravê lê ziravê lê ziravê<br />
Wila gelî gundiyano û cîrana bejna ziravê rîhanê<br />
Li devê kaniya werin bibînin baqa gula<br />
Biqetînim bidim destê qîz û horîyêt va Cizîrîya<br />
lê ziravê lê ziravê lê ziravê<br />
Wila gelî gundiyano û cîana ji xeynî ziravê min kes nev e<br />
Gotin û Muzîk: M.Arif Cizrawî<br />
1068-BAFİR BARÎ<br />
Befir barî li zozana barî barî<br />
Îro malekê li zomê mala babê minê malekî<br />
Li zomê mala babê minê rebena Xudê barkirî<br />
Zoma barkirî rebeno dîno<br />
Wara barkir dana ser wî barî<br />
Her du cotê memikên te<br />
Rebena Xudê mîna memik û şamalka rebenê dînê<br />
Minê danî nîveka mezela tarî<br />
Gelî gundiyanê cîrana<br />
Ji xala fesad û ewlê gundê me re<br />
Xudê mala wan xirab bike<br />
Min û to xarî<br />
Hal bûkê rebenê dînê min to nexwarî<br />
Bafir barî hê... hêêêê<br />
Befir barî li serî kevrî<br />
Li aşotê<br />
Berfê lê kir<br />
Şevekê baranê lê kir şevekê qanuna gelî gundiyano<br />
û cîrana şevekê qanunê berfê lê kir<br />
Baranê pêra biçirkîne bafir barî<br />
Kuro dîno ji nav zomê were bistekê layê mala min rebena Xudê were<br />
Bê bextê çend gel min direwînî (birevîne)befir barî<br />
Were şevekê destê xo bide<br />
Gerdanê mina zer li vê dinyayê to biwerine<br />
Kuro dîno<br />
Hişyar û muqayed be<br />
Bes hîşyar be muqayed be kirasekî teng ekitan e mefromê..<br />
meleze li ber min e neqetîne<br />
Bafir barî... heke te kirasê kitanê minê tenge<br />
Mefromê melezî te qetandî<br />
Bajarê welatê xerîb û xurbetê bigerî<br />
Ji taxî... jêrî terzî tunene<br />
288
Befir barî car bi car<br />
heçî bêt tewafa bejna min keçikê<br />
ji her du qewlê Xudê bit<br />
Derman dikim... kor bit şeht bit.. şil ...bit<br />
Birîndar e bafir barî ... befir barî<br />
Gotin û Muzîk: M.Arif Cizrawî<br />
289
1069-MÎRÊ RİBABÊ MİRADÊ KİNÊ NİMÛNEYEK Jİ DENGBÊJİYA<br />
WÎ<br />
FİRMAN E<br />
Dengbêj Mirado ne tenê li herêma Torê, her wisa li<br />
seranserê bakûrê Kurdistanê ji botan bigirin heta Xerzan,<br />
Diyarbekir û Serhedê delalê ber dilê hezkiriyên kilam û<br />
stranên evînî û seran bû.<br />
Dengbêjê hêja ji“malbata kinê” tê. Ji ber vê yekê jî wekî<br />
Miradê Kînê tê naskirin û navê wî li çar aliyê Kurditanê jî<br />
hatiyê bistîn. Ew cawmêrê hanê di literetûra folklor û hunera kurdî de wekî“mîrê<br />
Ribabê” tê nas kirin. Malbata wî bi xwe di zargotina kurdî de reng û<br />
dewlemendiyeka hêja ye.‟Ehmed Axa û Eyşê Xanimê‟ lawikê deqor û Seyra<br />
Gulîsor çend kilamên wî yên çêjdar û serke ne. Lê di nav kilamên wî de yek<br />
heye ku tu dengbêj nikarain wek wî xweş û baş bistirên. Ev kilama hanê, kilama<br />
ferman ku li ser “serhildana Mala eliyê Ûnis” tê gotin. Lê berî ku em dêhna xwe<br />
bidine vê kilamê, em gotinên siyasetmedar nivîskarê kurd Şerfxan Cizîrî yên li<br />
ser Mirado bi bîr bixin.<br />
“..Dengê li Kurdistanê hê jî wek dengê Miradê Kinê peyde nebûye. Ew dengê<br />
ziz û zelal, bilind wekî çiyayê Zagrosê û xurt wekî neqosa dêrên filehan bûyê<br />
normek ji dengbêjiya Kurdistanê û li hemû deverên welêt belav bûye. Miradê<br />
Kinê bi dengê xwe yê berz û zelal, nexwesan ji nava livînan radike ser<br />
piyan..(Şerefxan Cizîrî Kultur û Edebiyata devkî)<br />
Firman a firman a firman a firman a<br />
Firman a firman a firman a firman a<br />
Xalo emê çi bikin şer giran a<br />
Firman a firman a firman a firman a<br />
Keko li me firman a<br />
Ne bi zirtê odê kurê camêran a<br />
Ne bi hovê kirkên simbêlan ba bida<br />
Li nav qîz û bûk û jinebî û van pîrekan a<br />
Ne ku mirov berê xwe bide serê giran a<br />
Destê xwe bavêje van dameçan û van alamaniyan a<br />
Bila kesek zirtê xwe nedê<br />
Û nebê emê berê xwe bidin ser qewxê girana<br />
Û bira emê li ser Mala Eliyê Ûnis<br />
Qewmê çiyan a axao.......<br />
Firman a.........<br />
Xalo li me firman a<br />
290
Bira bila kesekê zirtê xwe nedê<br />
Li ser mala Eliyê Ûnis wan qewmê çiyan a<br />
Û lê belê sond xwarina bi Şêx Evdilqadirê Gêlanî<br />
Maz û Evdiyê nava Nisêbînê<br />
Û bi perda wî Weysel Qeranî<br />
Sond xwarina wî sî salê Siltan Şêxmûs<br />
Bi wê qûbê û perda wan a<br />
Û jin û namûs pîrekên xwe<br />
Bi sê telaqan berdan a<br />
Go emê serê xwe nakin şewqan a<br />
Emê destê xwe nekain kelemçana<br />
Emê berê xwe nadin tu hepisxanê giran a<br />
Bira emê tucaran destê xwe nakin<br />
Destê van bêbavên tirkan a<br />
Bira bila heçiyê ew in qisasê serê<br />
me bixwe na<br />
Bira bîra wê nayê wexta ku Şêx Seid<br />
Li devê Ulu Camiya Diyarbekirê xeniqandin<br />
Û stûyê wî avêtina şerîtê<br />
Bûkên ser bi zêrî<br />
Bi serê mala xwe ve dageryana<br />
Bila hûnê wê rojê li bîra xwe bînin<br />
Van eskerên Sêrtê, bedlîsê, Wanê,<br />
Tetwanê, Xelatê, Erdîşê, Mûradiyan û Qersê,<br />
Qaxizmanê, Bazîdê û Erzeromê<br />
Li ber pira Malabadê li kenarê avê dîsanê<br />
Van e li hev civiyana<br />
Û lê belê hûnê li bêjn û bala<br />
Pîs neferên herçî ew in<br />
Ewê ji me kurdan a<br />
Hûnê derba lê bidin li bejn û bala<br />
Van çawîşan, astêmena, ustêmena<br />
Û van têmena, yüzbaşî û binbaşî<br />
Yarbay û albay û van bûyûk qumandana<br />
Wele bira ezê dêna xwe didimê<br />
Li ber pira Malabadê li kenara avê<br />
Li ber Gorê Qeremûsê<br />
Û li ser serê Mala Eliyê Ûnis<br />
Çi eceb û çi qiyamet û çi tofan a<br />
291
Waye mewzî û tapiyê xwe kolan a<br />
Û simbêlê reş û boyaxkirî<br />
Avêtine van Meqerifê tivingan a<br />
Bi elba fişek vala kirina ser gohkê van ebana<br />
Wele bira dênê we li wa bê<br />
Û bila xwedê şeş kula lê bidê<br />
Li mala çawişên Farqînê<br />
Tu nebê dûrebîn li ber çavê wî ya<br />
Û dimêzênê li ber Pira Malabadê<br />
Li newala qeremûsê<br />
Çi eceb û çi tofan a<br />
Lêlî belê ewê çûye ser telefonê<br />
Ciwabê didê yedincî ordiya Diyarbekir<br />
Û ji wê dê ciwab kete xopana bajarê Enqere<br />
Ew dibê, Elo!<br />
Ew dibê, Efendim!<br />
Ciwab dane wê miclîsa giran a<br />
Wa axao firman a firman a..<br />
Wele firman a... li me firman a<br />
Wele bira wextê ciwab kete<br />
Xopana bajarê Enqerê<br />
Wê miclîsa giran a<br />
Lêlî belê carekî rabû bû çireçirê deriyan<br />
Çingeçingê kursiyan û masan a<br />
Û bûye çireçirê van qeleman a<br />
Û navê Eliyê Ûnis<br />
Deranîne ji van kuçik defteryan<br />
Navê wan avêtin dewra Siltanan<br />
Wele navê mala Eliyê Ûnis<br />
Carekê avêtina qezetan a<br />
Bû çingeçing û zirezira telefonê wan a<br />
Bila wê rojê şeşt û heft weleyatê<br />
Tirkiyê xeber dana<br />
Wa pê hesiyan a<br />
Bila carekê miftê lê dane<br />
Devê wan depoyan e<br />
Bi sindoqan bi elban fişek vala kirina<br />
Van mîratê cemsana<br />
Wele bila dênê we li wan be<br />
Heçî sûbay bûn ewê siwar bûn<br />
Li van texsî û li van cîb û li van fordan a<br />
292
Û heçî êdî sefer bûn li van ekmek çentesiyê<br />
Xwe dagirtin ji balqan û ji van sabûnan a<br />
Wele heçî yedek sûbay bûn<br />
Û nûka hatibûn eskeriyê<br />
Nizanîbûn berê xwe bidin<br />
Şer û qavxê giran a<br />
Nizanibûn çi eceb û qiyamet û tofan a<br />
Wele ewê sîwar bûna li cemsan a<br />
Mendîl û destmalên xwe<br />
Ji berîka xwe dertanîn<br />
Û li sîwarbûna li cemsan a<br />
Ban kirine pîrekên xwe<br />
Got:“heqinî helal edin!”<br />
Emê berê xwe bidine<br />
Şerê Mala Eliyê Ûnis<br />
Qewma çiyan a axao....<br />
Wele firman a firman a firman a<br />
Li me Firman a Firman a<br />
Emê çi bikin şerê Mala Eliyê Ûnis<br />
Û hikûmatê<br />
Wezê dênê xwe didemê<br />
Pir giran a axao.......<br />
Firman a li me firman a<br />
Wele bira wezê dênê xwe didemê<br />
Li ber pira Malabadê<br />
Li newala Qeremûsê<br />
Li min xweş tê dengê van mîratên<br />
Otomotîk makinaliyan a<br />
Wele lêlî belê Mala Eliyê Ûnis<br />
Çawa bi elban fişek vala kirine<br />
Ser gohên van eban a<br />
Û sond xwarina bi Weysel Qeranî<br />
Bi wî Siltan Şêxmûsî<br />
Bi wê perda wan a<br />
Û destê wan ji zarok û çolix û kulfetên<br />
Wan qetiyan a<br />
Go meê serê xwe nakin şewqan a<br />
Emê berê xwe nadin hepisxana<br />
Û emê destê xwe nakin darê kelemçan a<br />
Wele namûs û pîrekên xwe<br />
293
Bi sê telaqan ji xwe berdan a<br />
Lêlî belê simbêlên boyaxkirî<br />
Avêtinê van miqerifê tivingan a<br />
Lêlî belê Mala Eliyê Ûnis<br />
Dênê xwe danê fişek û<br />
mermiyan wan nemana<br />
Ûzanibûn ku barê hikûmatê<br />
Barê risês a zehf giran a<br />
Û lêlî belê van bêbavê tirkan<br />
Dênê xwe danê ku<br />
Dengê tivingên wan nayê<br />
Fişekên wan nemana<br />
Lêlî belê carekî wan singo<br />
Avêtin devê van sîlahan tivingan a<br />
Û hicûm berdana ser kozik çeperên<br />
Mala Eliyê Ûnis<br />
Ûheyf û mixabin wê rojê<br />
Bîst û pênc mêrê me kurdan<br />
Dane nav lingan e axao...<br />
Wele firman a li me firman a<br />
Wezê çi bikim şerê Mala Eliyê Ûnis<br />
Li pira Malabadê<br />
Li newala Qeremûsê<br />
kenarê avê<br />
Û emê çi bikin hemî emr û îrada<br />
Xwedan e axao......<br />
Salihê Kevirbirî.<br />
MİRADO<br />
Dengê Mirado li çar aliyê Kurdistana bakur belav bûbû. Lê wê demê herkesî<br />
dengê wî guhdar dikir. Lê mixabin em di derheqê wî de pir tîştan nizanan. Ew li<br />
ku bûye û li ku miriye. Ew jî bi me dide xuyakirin ku me qimet nedaye wan. Me<br />
ew geh wek Mitrib û geh wek Qereçî nirixandine û dîtine. Ew di nava civatê de<br />
biçûk û bênirx kirine. Lê awaza Mirado kê guhdar kiriye ew mest bûne. Navê<br />
Mirado li aliyê Mêrdîn û Qamîşlokê ji aliyê herkesî ve tê naskirin. Mirado ne<br />
tenê stranên klasîk gotine. Wî stranên evîne jî gotine. Ew hertim li dawet û şaya<br />
amedê bûye. Gava ku wî stranên evînê digot in, keç û xort di ciyê xwe de<br />
direqisîn.<br />
Ji bo ku Mirdo neyê ji bîr kirine. Em nivîsa birêz Suleyman Demîr bi kurtahî li<br />
294
vir binîvsînin. Baqek ji stranên ku wî digotî.<br />
Ji bo giramiya Mirado<br />
Karwanê mala bavê Sêva min hemû hesp in<br />
Ji tixûba Îranê, dora Wanê hatin Sêvê xwestin<br />
Wexta ji min re gotin, çogê min çûn û hatin<br />
qeramên min şikestin<br />
Eman eman eman lo ji derdê Sêvê.<br />
Karwanê mala bavê Sêvê min tev heşti in<br />
Ser û barên wan xurme ne, nav û barên wan şekir in.<br />
xwedê hebîna hun ê ciwabekê bidin lawikê min<br />
dêrana Xwedê<br />
Bibêjin wellehî ji tixûba Îranê hatin Sêvê birin<br />
Were Sêvê were Sêvê, ax ji derdê Sêvê<br />
Lê lê gidyanê tama memîkên te xweş in<br />
Wek dimsa mezrone lê li nav û li ser lêvê<br />
Eman eman eman lo ji derê Sêvê<br />
Ax lê gidyanê li te xewxweşê li nav lihêfê<br />
Mirado, bi salan ji me kurdan re stran gotiye, ew li herêma Mêrdînê hîng pir baş<br />
tê naskirin. Nisêbîn, Midyadê, Hezexê, Sytewrê, Kercawesê, Batman û<br />
Qamîşlokê pê ve, nediçû tu kesan.<br />
<strong>Stran</strong>a wî ya bi navê Cîranê, çîroka xwe wiha bû.<br />
Rojekê, yekî ku dildarê cîranê xwe ye heye. Hîng wilo jê hez dike, dixwaze her<br />
timî û hîn bêtir nêzîkî wê be. Gava ku dor tê bê dixwaze kengî cîranên hev bin,<br />
sal, bi demsalan tê dabaşkirin û dixwaze ku her çar demsalan be. Dixwaze ku<br />
paca wê, raserî deriyê wan be. Ji bo ku bikaribin hevdu bibînin, îcar hevcedariya<br />
wan bi îşareteke civanan heye. Dixwaze ku ew ew jî fitlên şahr û temazyan be.<br />
Bila ew bibûna rastî, bila wî çaxê taştê hebûya, firavîn tunebûya. Wiha didime<br />
Miradê Kinê<br />
Miradê Kinê di sala 1943an de, li gundekî biçûk bi navê Gêra Cahfer ku bi<br />
ser Kercewsê ve ye, ji dayik bû ye. Navê bavê wî Ferho ye. Diya wî Hediya jî<br />
dotmama bavê wî bû. Ferho kurê Ehmedê İsayê Kinê ye. Dibêjin ku İsayê Kinê<br />
beriya sed salî ji biyaxetê hatiye û li Tora Hevêrka bi cî bû ye. Eslê xwe ji<br />
derdora Şengalê ne. Miradê kinê heta carde saliya xwe Li Gêra Cahfer bi<br />
malbata xwe re jiyaye. Mirad di bicukatiya xwe de pirtirîn bi ap û bavê xwe re<br />
bûye. Li wan guhdar kiriye û bi wan re geriyaye. Di carde saliya xwe de weke<br />
hunermendekî xweser û profesyonel lis er musîk û ribabê rawestiya ye û baş fêr<br />
bûye. Dibêjin ku rojekê Mirad ligel apê xwe Usiv di civateke hunerî de amade<br />
bûye. Li ser vê yekê runistiyê civatê pirsa wî ji Usiv dikin. (Usivê Zekiyayê ku<br />
295
ap û xezurê Mirad bû.) Tê gotin ku Usiv hunermendekî mezin bû. Dibêjin<br />
şagirtê te kiye; Usiv dibêje biraziyê min e. Ew jî hunermend e, li ribabê dixe û<br />
distirêne. Li ser vê pirsa han Mirad radije ribaba xwe û sitrana Bavê Seyrê<br />
dibêje. Dibêjin ku her cendî Usiv sitrana Bavê Seyrê xweş distirand lê tê gotin<br />
ku Mirad li apê xwe zede kiriye. Piştî wê civatê êdî Mirad bi sitrana Bavê Seyrê<br />
tê naskirin. Ku ez bi xwe jê re dibêjim “ Bavê Seyrê ” (Sitrana Bavê Seyrê<br />
efsaneya Seyrê û Eliyê Memed e. ) Piştî demekê navê Mirad belav bû roj bi roj<br />
hate naskirin. Di dawiya xebateke bi rêk û pêk de. Mirad gihişte xweseriya xwe<br />
û sitîla xwe û bi navê malbata xwe hate binavkirin. Êdî navê wî bû bû Miradê<br />
Kinê. Her dera ku Mirad dicuyê de, gel xwe digihand Mirad bo ku li dengê wî<br />
Guhdar bikin û heger bikaribin kaseteke xwe li ber dengê wî bigrin. Civat li<br />
derdora wî digeriya. Herweha ji bo zemawendan dicû bajarên û metrepolên<br />
Tirkiyê û Kurdistanê. Di dawiya temenê xwe de Li Sêrtê di karekî dewletê de bû.<br />
Car sal temenê xwe Li Sêrtê borandiye. Di sala 1984an de, beriya sersalê bi 12<br />
rojan seet yekê şevê kirîzekê derbas dike û wî dibin nexweşxaneya Sêrtê. Seet<br />
sisiyê şevê li nexweşxaneyê jiyana xwe ji dest dide. Miradê Kinê gora xwe li<br />
Sêrtê li Goristana Şêxilhilo ye.<br />
ÇEND GOTİN Lİ SER HUNERA MİRADÊ KİNÊ<br />
Dema ku em li cand u hunera Miradê Kinê dinerin em raserî hunereke pirr<br />
dewlemend dibin. Di vê hunerê de, bes ne tenê musîk lê herweha şano,reks û<br />
wêje jî roleke xwe pirr girîng heye. Di canda Mitirbiyê de xaleke herî girîng jî<br />
ew e ku erotîzm weke hêmayek e pirrxweşik cî digre Ev canda hanê her cendî<br />
cudahiyek tê hebe jî, li pirr herêmên Kurdistanê derdikeve pêşiya me. Ji Şingalê<br />
bigre ta beşek ji Rojavayê Kurdistan li serxetê jî ji derdora Dêrika Ciyayê Mazî<br />
bi giştî Beriya Mêrdîn, Torê û herêmek ji Xerzan digire ber xwe tak u digihîje<br />
Colemêrgê û dadikeve Rojhilatê welêt û beşek ji Behdinan. Bi taybet Li herêma<br />
Torê pirr meqamê xwe cuda hene. Her zêweke (festival) Torê meqamek û<br />
ritmeke xwe cuda heye. Dema em li Hunermendê weke M Eliyê Kercosî,<br />
Brahîmê Eliyê Yasîn û Ehmedê Reşîdê Kinê û pirr kesên din guhdar dikin, em<br />
dibînin ku di vê hunerê de meqam û ritmeke folklorik û dewlemend heye. Dema<br />
em têne cem Miradê Kinê em dibînin ku ji wê candê pirr tişt wergirtiye lê weke<br />
enstrument û weke naverok li wê tişta folklorîk pirr tiştên nu zêde kirine. Weke<br />
enstrument Miradê Kinê gihiştiye asta virtioziyê. Weke naverok Mirad weke<br />
rexnegirekî temaşeya civakê kiriye û bi hunera xwe hunandiye. Ji peywendiyên<br />
kesayetî ta digihîje peywendiyên civakî û cinsî, em dikarin vê tevê di hunera<br />
Miradê kinê de bibinîn. Miradê Kinê qonaxeke di navbera hunera folklorik û ya<br />
nûjen de. Û Mirad bi dengê xwe jî pirr bi hêz e. Dengê Miradê Kinê weke<br />
zengilê cam e. çavkanî: kurdworld.com<br />
296
1070-MÎREKÊ BOTAN<br />
De lê heyê lo lo heyê lo lo,<br />
Heyê lo nemînim li ber vê dinyayê<br />
De lê ba ba derê, li min derê eman<br />
Sed ne‟let bê li wan kesan<br />
Ji ser va birayê giyanî- giyanî<br />
Ji bin va temahî dikin bi meşuqa dostê bira derîde<br />
Lê heyê lo, hayê lo lo nemînim li ber<br />
vê xezem şorê heyê hoooo...<br />
Rojekê li mala Axayên Şikakiyan dewetek dibê. Qurban serjêdibin, xwarin û<br />
vexwarin û çay û qehwê belav dibe û kêfê mêvana baş bû. Qerenî Axa serok<br />
reîsê Şikakan gazî xulamekî xwe kirgo herin gazî dengbêjan kir ma yek ji wan<br />
dengbêjan bên ji me re du sê stranan bistirên.<br />
Hemê Çewrê dest pê dike. Wê kilamê jor ji axa re distirê.<br />
Axa dibêje bese te ez bi tîra kuştim lo. Ew kilama naçû kêfa qeranî Axa.<br />
Gava meriv wan rêzên jor dixwîne hekmet dimîne. Tu îmkanên jinikê namane,<br />
ewqas dixwazê ku mêrê Sebriyê Hecî xelas bike, serî pêsirê xwe seh dike ka şîr<br />
tê de heye û an tuneye ku ji wî mêrxwazî re bişîne.<br />
Levira ew eşqa xwe û Sebrî nîşandide ji bo we dibêje min serî zer memikên xwe<br />
biguvişta ji wî re şîrê eşqê bişanda. Ew mînakê wiha bi sedan di nava kilamên<br />
kurdan de hene.<br />
MÊRXAS MÛSO jî wekî Sebriyê Hecî bûyê Hemî begên Botan ji wî diqahrîne<br />
û dixwazin wî bikujin, lê ji wî mêrxazî nediwerîne.<br />
Rojek Mîrekî Boton Hecî Mihmed Beg ji rewşa wî pir aciz dibê. Xelk pesna wî<br />
dide. Navê wî di devê her keç û bûkêke daye. Wan panzda sala bi hev re bi poz<br />
deng dikirine. Ew rojekê pîrekê xwe redibêje ezê di demeka nezik de Mûso<br />
bikujim. Dora dina rojê civatê dicivîne, Wê biryara xwe bi civatê re jî dibêje.<br />
Jina wî ya biçûk tehamûl nake û dibêje welleh ez a herim xeberê bi Mûso dim<br />
ma Îşev naye oda mala mîr. Ew bi şev û nîvê şevê dikeve rê diçe mala Mûso.<br />
Gava ku bi derî mala Mûso dikeve. Mûso bi hatina wê xatunê şaş dibe û ji ser<br />
nivinên ku ji Qutlu qumaş hatî çêkirine heza xwe dibe, bervî wê diçe.<br />
- Xwîşkê çi bû, çi qewîmî, kîjan bayî tu avêtê wan derna?<br />
Tu bi xêr û xaşî hatî, well hesil qimeteka pir mezin dide hatina wê xatunê.<br />
-Ew jî Mûso re qala wê bûyare dike û dibêje ez ji te tika dikim tu wan rojana<br />
naye oda mîr. Sibê Mîrê Botan gazî li mîrekên dine Kurdistanê jî bike. Ew ê te<br />
bikujin.<br />
- Way tu bi xêr û xaşî hatî xwîşka mina delal. Tu metirsê birayê te, te mehçûp<br />
nake. Pîrek bi lezekê ji hûndir derdikeve berê xwe dide mal. Mîrekê Botan<br />
Mihehmed beg jî gazî mîrekên din dike. Çay û Qahvê li ser hev tê, bi dehan<br />
qurban serjêdibin. Mêwayê herî xweş, herî baş li ber wan tê girtine. Peyayên beg<br />
297
tên mala Mûso, dibêjin Mîr got ma Mûso jî bê mîrên Botanê hemiyê li<br />
navberekene, ew dixwazin Mûso jî bibînin. Li civata mala Hecî Mihmed Begê<br />
dengbêj jî qor bi qor rûniştine ji axan û began re stranên bijartî dibêjine,<br />
carcarna ji stranan li ser wan dibêjine. Yek ji wan Dengbêjan Mihemedê<br />
Kercosiyê ew wiha dest pê dike.<br />
Hey hê, hey hê<br />
Ax begê min wê çawa be<br />
Li vê dewra pîs<br />
Hakimê min vê çawa be<br />
Li vî zamanî<br />
Wan mîrekan şêwir danin<br />
Ax begê min nabe, mîrê min nabe<br />
Şêwir girane, rê lê nabe.<br />
Ew bi wê kilama xwe wekî began tewanbar bike. Mêranî ne wihaye, bi rûreşî<br />
meriva bikûjî. Lê ew vê gotina Mihemedê Kercosî guh pê ve nake.<br />
Mûso Gazî jina xwe dike.<br />
-Xanim, bermaliya min. Helê carekê cilên min bêxiretiyê bîne. Îro roj roja<br />
mêranî yê. Jina wî li ber wî digerê lê, ew gotinên jina wî di guhkî wî re dikeven<br />
di guh din re derdikevin.<br />
- Min bi te re got cilên min e mêraniye bine, ne yên ku tu min pê bitirsîne. Min<br />
hetanî roja îro tu tiştên wiha qabul nekirin, ez îro jî qabûl nakim.<br />
Jinik ez î herim, eger tiştek bê serê min di dû min megirî û reşê xwe girê nede.<br />
Eger ku tu bigiriyî û reşê xwe girêdî, ez di gorê de rehetsiz bibim.<br />
Ew li hespê xwe yî qer û kumet sîwar dibê tê bermala, Hecî Mihemed Begê Botî.<br />
Ji hûndirda peyayên beg dibezin nik wî mêrxazî ji hespê peya dikin, bergira wî<br />
dibin li nav hespên Bega girêdidin. Hespê wî jî wekî wî naxwaze li nav hespên<br />
wan bimîne. Xwe bi hîre hîre dikuje. Peyak te odê dibêje mîrê min hespa te<br />
naheve li ba hepên din nizanim çima.<br />
- Ew î ji tewla şêra derketiye ji bo vê kekê min o !<br />
Civat li hev dinêrin, bi vê kevir avêtine wî. Ew bi xwe radibe hespa xwe<br />
girêdide. Dîsa te hundir. Wekî berê Mîr ji ber radibe û ciyê herî baş didin wî.<br />
Mîrek ji wî dipirsin:<br />
- Muso çiye wa cilên wihaye rengîne ku hemî rengên herêma me li ser te ne. Lê<br />
ew silahê te hîng jî dişewtîne. Ma te ew ji ku stand?.<br />
Min ew jî Misirê bi anetî da. Hele bibêje bihaye vê çi bû.<br />
-Bihayeyê vê li ser min pênce zerî Osmanî bû. Mûso li derdora xwe dinêre û<br />
hewaya hûndirê odê bihîn dike, lê tu hawa yê wiha xirab nabîne. Xebera wî ji<br />
bayê felekê nîne. Piştî demaka din, Mîr şora davêje ser Mûso.<br />
Mûso daye sed carî daye<br />
Lawo ji ewqas girêkên Botan<br />
298
Îşev bihna min bi te derketiye<br />
Mûso min bihîstiye te Etfiyeka Misirî kiriye<br />
Lawo kanî em ji xwe re li Etfiya te binêrin<br />
Bê ma bira ka Etfiya ta Misirî ye.<br />
Mûso bersivê dide mîr<br />
Axa ez ne har im ez ne dîn im<br />
Ez xortekî zirav im,<br />
Lê ez mêran dixapînim<br />
Ez bi eniya mîrekên Ezîzan bikim<br />
Li oda tu ciwan mêran<br />
Û tu lawê bavan vê Etfiyê ku lê xwîn be,<br />
ez nakşînim.<br />
Ji begên Botan yekî din xwe davêje navbera wan.<br />
Eman Mûso dilê min xemgîn e,<br />
dûrî vê hizûrê<br />
Di nav ewqas zilaman de<br />
Lawo ez te bi pîreka dişibînim<br />
Agir malo, ka em Etfiya te binêrin,<br />
Belkî em ji xwe yekê û didû va bistînin<br />
Mûso dîsa lê vedigerine;<br />
Axa waye, sed carî waye<br />
Teqla te ji ya hemû Began û Botan zêde ye<br />
Axa, Bira tu bizanibî ku ew Etfî bi rûhê zilamên wek te ye.<br />
Vê care jî Zeynel beg dikeve navberê.<br />
Mûso lawo tu ne harî tu ne dîn î<br />
Tu xortekî zirav î lê civat xapîn î<br />
Agir malo ka em li Etfiya te binêr in<br />
Belkî em jî ji xwe re yek û diduya bistînin.<br />
Mûso bersiv da zeynel begê jî dide;<br />
Axa wayê sed carî wayê<br />
Pêşiyên me ji paşiyên me re gotine<br />
Em silahên xwe tu caran bêyî xwîne nadin destên tu kesî ye<br />
Axe dilê min dixemînê<br />
Aha waye tu Etfiyê di ber bejna min de dibînî.<br />
Ew bi şor û gotin avête ji heqî Mûso derneketin.<br />
Çav avêtin xulam û peyên xwe li wan jî newerî xwe bi ser Mûso din.<br />
299
Dor hat Şaqûl Begê<br />
Keko nabe, mîrê min nabe<br />
Keko ez dibêjim, melek daxilî erdan bin<br />
Me ji nav ewqas girêkên<br />
Welatê Botan tu li dest birakê xwe jî amîn nabe.<br />
Muso got Malxirabo<br />
Min û te heftsalan bi hevdu re feqitî kir<br />
Welleh tûrikên Quran kitêban milê me qetand<br />
Me bi heft salan rastî kir.<br />
Şaqul Begê dest pê kir;<br />
Got keko Mûso heyeeee,<br />
Sad carî heye<br />
Ez bi eniya mîrekên Ezîza bikim<br />
Min bala xwe baş daye,<br />
Ew Etfiya xeynî<br />
Mûso bi kêrî kesekî naye.<br />
Etfî dest bi dest gerî.<br />
Dû re Nûhê Gergerî sîwarê şilha Kekê Nûrê, li ser û quna wê mêyzekir<br />
Got;<br />
Mûsê aman te kir, sed carî te kir,<br />
Bila tu tenê bêjî min ji xwe re silah peyde kir.<br />
Ji devê te dibare barek şekir û xortan li bejna te meyze kir<br />
Ew Etfî bi seetan di odê de ji destekî dizivirî destê din.<br />
Lê niyeta wan xirab bû.<br />
Lê çi bikin ji Mûso ditirsin û newerin xwe bi ser Mûso din.<br />
Mûso meyzekir rewş ne baş e.<br />
Wiha bersiv da wan mîrekên Botî.<br />
Ez mûso me bavê Xelef im<br />
Ez xortekî bi def û lef im<br />
Ji odê began û wezîran<br />
Ez ne direvim û ne jî dibezim....<br />
Gava ku Mûso wan gotinên jor digotin, hemî keç û xort û bûk û pîrek<br />
ketibûn ber deriyê odê li mêrxaz Mûso dinêrin.<br />
Yekê digot; wallêh min bi çavên serê xwe dît ku Mûso li erdê mîna beranekî<br />
mirar direş bûye.<br />
Yekê digot; na walleh ew merivekî din bû, ne Mûso bû. Xeber ji der tê odê.<br />
Mihemed Begê Botî li Mûso xistiye ew miriye.<br />
Jina wî li ser wî distirê ûwiha dibêje.<br />
300
Mûso wayê, sed carî wayê<br />
Mûso min ji te re negot<br />
Neçe dîwana Mihmed Begê Botî<br />
Dîwan li te nayê<br />
Mûso ku tu ji vir de herê<br />
Tu ji wir de naye.<br />
Mehmet begê Botî ne mêrê<br />
Eger ku ew mêr bûya ew ê bi xwêdiyê jinên xwe bûya.<br />
(Ew serpehatiya min pir caran ji devê bavê xwe jî bihst lê bi kêmayî bû.<br />
1071-MÎRO TÊ Jİ TÊLANÊ<br />
Mîro tê ji Têlanê,<br />
Bego tê ji Têlanê,<br />
Qevda şûr girêda ser qolanê,<br />
Heyfa xortê Xerza maye ber baranê.<br />
Miro tê ji Dihokê,<br />
Hakimo tê ji Dihokê,<br />
Qevda şûr girêda ser zirhokê<br />
Heyfa xortê Xerza maye ber teyrokê.<br />
Mîro tê ji Cizirê,<br />
Hakîmo tê ji Cizirê,<br />
qevda şûr gireda ser zincirê,<br />
Heyfa xortê Xerza maye devê bîrê.<br />
Daykê hina bûkê di testê ko<br />
avê bi kevçî kevçî lêko<br />
de bîne berê li destê xwa paşê ko<br />
Hina me hina vê Diyarbekir<br />
me kirîbû li hev zêdekir<br />
lê hekê çepilê bûkê û diya bûkê gir bûn, hinê qîm nekir<br />
Ha li hîta ha li hîta<br />
swar û segmana da cirîta<br />
le daykê bûka me ji mala mêra, xwarziya egîta<br />
min avîtî binya Tilgoranê<br />
de hekê, hevalxêrê xelata xalê lokê(2) hanê<br />
Ava çemê me zelalo<br />
têde dilîze kwêrgî û xezalo<br />
301
le welle axatî ji berê da li bavê Faîk wer helalo(?)<br />
Daykê xeftanê bûka me qutniyê samo<br />
min fesiland ne temamo<br />
lê hekê welle sam‟i dûro û wez peya mo<br />
Daykê hina vê Helebê<br />
hine li destê vê Zeynebê<br />
lê hekê, hevalxêrê de vay tu çû<br />
aqûbet li serê heval û hogirê dora te bê<br />
Bûkê rake ji pêyo<br />
xêrê lêko çeka çêyo<br />
le hekê, hevalxêrê mi go gune li stuyê dê û bavê‟yo<br />
Bûka me dara serê rêyo<br />
alyak sêvo yek hirmêyo<br />
de devê berbuya biskê, zimanê wan jêbe<br />
yek nikane kilamekê li ser hevala mi bibêyo<br />
Go ev çi dara li pey êso<br />
mi berra girto piyê qumêso<br />
de mi go pismamo xaîno were pêso<br />
De li wiyalî çîtê, li wiyalî çîtê<br />
dengê kevoka sipî tê<br />
de welle ji berê de dengê bavê Faîk bi mêranî,bi egîtî tê<br />
Daykê deva bûkê bi rastê xo<br />
xêliya bûkê bi ber bê xo<br />
le hekê, hevalxêrê agirkî di dilê dê û bavê xo<br />
Daykê xêliya bûkê helîlê xavo<br />
têra xuayaye bisk û çavo<br />
Daykê Qerejdaxa li taco<br />
Diyarbeir hêlek deno û hêlek zaco<br />
lê hekê, hevalxêrê taliya qîza ya mirino û ya j î zewaco<br />
Daykê Qerejdax berbi royo<br />
lê hi?inhatî i‟ndilkoyo<br />
lê welle kalkê Azad bûk ji Hecî stendî bi zora çoyo(?)<br />
302
Ha li tela, ha li tela<br />
koç û kerî hat mexela<br />
le dayikxêrê welle bûka me qîza şêra ye, xwarziya beglera<br />
Daykê bûk û du berbûno<br />
ji mala wê de berjêr bûno<br />
le bav û birên bûkê ji nîro sûnde poşman bûno<br />
Daykê berê ruyê li mezel bû<br />
kutlê suwara li me der bû<br />
le welle bavê Faîk ji berê de seresker bû<br />
Daykê me ji dîba heya dîba<br />
dayikxêrê welle nexsêhûrî rûheqîba<br />
de welle dû Yaşa Silo ra em tu car jinên xwe nadin xerîba<br />
Ava Qerejdaxê li tistîra<br />
destê berbuyê me‟na li gustîla<br />
le hekê hevalê, bûka me qîza mêran û diya wezîra<br />
Daykê xaniyê bavê bûkê nûlêkirî<br />
torbê toraqê pêde kirî<br />
le berbuyê me‟na hatin û devlêkirî<br />
Xaniyê bavê te li korto<br />
dilopa pêde şorte şorto<br />
de hekê, hevalê xema mexo pasa xorto(F)<br />
De ji dana heya dana<br />
pez sekinî ser guhana<br />
le hekê, hevalxêrê devê diya bûka me nola uncûrê nav bîstana(?)<br />
Gundê me ji gunda dero<br />
kevirê dora kaniya gundê me mermero<br />
le hekê welle diya bûka me nola arwana(4) qemero<br />
Ew çi dara li kepirê<br />
swar û segmana xar dibêrê<br />
de dayikê xweziya mi bi dilê wê xweyingê, xweying bûbe berdêlya(?) birê<br />
Ew çi dara li pê êso<br />
mi pêde kirî topê qumêso<br />
le pismamno kwîrno(5) werin pêso<br />
303
Bêmalo, li vî çemî li vî Feratî,<br />
Ez çûm çiyayê Mazî, ciyê soz û qirarê çe, çima tu nedihati,<br />
Hingê ez rebena Xwedê digiryam, ,<br />
Hestirê min dewsa avê xûn dihatî,<br />
min go ez û lawê Nûrê hevdu birevînin, li xwe heram bikin<br />
ax û ava vî welati.<br />
Kelha Mêrdinê bilind bû, bi ser dinê ket,<br />
Ji siûda min ra tîra min û lawê Nûrê li tehtê ket.<br />
Min di qîzê xwe xemiland bi ba dê ket,<br />
Dilê min sêwiyê şewiti, nava min agir pêket,<br />
Min go xelk û alem gişk esker û firar bûn,<br />
Taxbûra wan çû li vêda şam û Helebê ket,<br />
Taxbûra lawê Nûrê çû li Besra Yemanê ket,<br />
Dilê xelk û alemê tev da dil bûn,<br />
Dilê min û lawê Nûrê ji kenarê bilind,<br />
Ji ezmanê hevta bela lêket.<br />
Ez bi serê çiyayê bilind ketim dikakînin,<br />
Hêstirê xwînê bi çenga, bi kulma dibarînim,<br />
Li nav taxbûr û bêlûka digeryam sebra dilê xwe nabînim.<br />
Ezê bişînim malê, xişir û beniyê xwe gişa bînim,<br />
Ezê gilî bikim, têla li ser têla bikşînim,<br />
Heta teskera lawê Nûrê ji derge Stambole tije bînim.<br />
Bajarê Mêrdînê bajarê me ye,<br />
Sûka fila bişewite roja lehdê bey' û bazar tê tuneye,<br />
Ez dirim li nav taxbûr û ordiya, nizanim lawê Nûrê li ku ye.<br />
çiya dibên em çiya ne,<br />
Golkê dû garanê radibin dibên em boxega ne,<br />
Sewî sakulkî ji ku rabin,<br />
Dibên dewsa sebra dilê te em nandar in, em axa ne.<br />
1072-MUSÊ XAYİN<br />
Me rev, me rev …!<br />
Musê xaîn me rev<br />
Te hetka min bi navê xwe re derxistî<br />
Bi çeplê Stiya Nemo bigire,<br />
Bibe ji xwe re,<br />
Heta erdê Şamê bi te ra me<br />
Û sozê min bi qerarê te re<br />
Herçî li dû soza xwe venagerme<br />
Bêdîn bimirim,<br />
Li ser riya bêdîn here<br />
304
Mûsê xaîn bextê dinyayê ne wihaye,<br />
Ne bi zirta ye û ne jî bi forta ye<br />
Ne bi çefiya êgal xwar kirina<br />
Ser xaniya ye.<br />
Min doh pêr tu dîtî<br />
Tu ji ber Hisênkî gurî direviyayî<br />
Li ber çavê min wekî mijê tifingê<br />
tê xuya yî<br />
Tu sekinî li diyarê heftayê…<br />
Mûsê me re bext ne wiha ye..<br />
Konê Mûsê xaîn, ji konê dar e<br />
Stûna navê zêrê zer e,<br />
Sala çûnî wê çaxî ez dosta Mûsê xaîna xwe bûm,<br />
Sala î sal ez ji canê min kirin<br />
Nîşana guliyê zer e.<br />
Porê min î sor û sosoinê,<br />
Li tûmka digere.<br />
Konê Mûsê min li ber avê<br />
Ez li bextê te me,<br />
Tê keboka xwe bidî erdê.<br />
Paketeke lêxî, yekê bavê<br />
Te rextê çarparçe<br />
Bavê ser dev ziravê<br />
Heya li me derkevin<br />
Gaziya mala bavê...<br />
Mûsê xaîn bext ne wiha yê<br />
Te dest ji Sitiya Namo berdayê<br />
Te hîştiye li çol û çiya yê.<br />
Musê xaîn me re…<br />
Stiya Nemo digot;<br />
Musê xaîn bext ne wiha ye<br />
Bext ne wiha ye<br />
Ne bi zirta û ne bi forta ye<br />
Ne bi gera ser xaniya ye<br />
Ne bi dabanca qerebelo<br />
Te li tenişta rastê girêdayî ye,<br />
Ne bi qeyiş rext rasto û çep<br />
Te girêdayî…<br />
Musê xain bextê dinya yê ni wiha ye<br />
305
Min go;<br />
Qey tu bi mêraniyê<br />
Mîna Mihmed begî, lawê Cemîl paşayî<br />
Li hinda pira reş, bajarê Diyarbekirê<br />
Pêşiya tromobilê zabita<br />
Rê girêda yê…<br />
Min go;<br />
Qey tu bi îlmê xwe<br />
Mîna lawê melê Fetullahe yê<br />
Min go:<br />
Qey tu bi ciwan mêriya<br />
Mîna muchim Şêxê Erebayî…<br />
Şevê nîvê şevê Hûseyinê gûrî<br />
Şeravanên devê tifingek<br />
Şalixî di ser terşê xwe re berdayî<br />
Te dev ji Sitiya Nemo berda,<br />
Tu revya yî…<br />
Ji qonaxa sê seeta cefî û êgalê<br />
Musê xaînê min man e,<br />
Mîna Mijê biharê li ber çavê min xuya yê<br />
Stiyê Nemo ban dikir digo:<br />
Musê me rev Musê me rev…<br />
Rev ne karê mêra ye<br />
Musê were me rev.<br />
Eger tu herî<br />
Derê eyneliyê dayne,<br />
Ji dotmama xwe ra<br />
Tu ê li binê beriyê<br />
Li qirpîne tifinga<br />
Tu li şerê qîzik û bûkên Kurda binêre…<br />
Musê xaîn…<br />
Sozê min bi qerarê te ye…<br />
Heta erdê Şamê Şerif tu herî<br />
Taxa Salihiyê,<br />
Nav axlerên Kurdistanê,<br />
Destê min bi te re…<br />
Heçî ji min û te jî dû sozê<br />
xwe venager ê<br />
Bila kafir bimirê li ser dînê bêdina here…<br />
Bejna Musê xaînê min zirav e<br />
306
Mîna darê Bölûkê şîn dibû,<br />
Li bajarê Diyarbekirê<br />
Li welatê Kurdistanê,<br />
Li devê sûkê û kolana<br />
Stiyê bang dikir digo:<br />
Musê xaîn li te zava bûyî,<br />
Û sala ve salê ez bûkêk bûm…<br />
Li te hêsîro û li min pepûko<br />
Xwezila ji xeyra Xwedê re<br />
Musê xaînê min li binê beriya<br />
Beriya şerkî giran bikirana<br />
Bila heft sal nîv dû ra<br />
Bi destê Musê xaînê min bigirtana<br />
Bavî tana ser Bölûkê...<br />
Sitiya Nemo bang dikir digo:<br />
Musê xaîno!…<br />
Bejna Musê xaînê min<br />
Zirav e, mîna dara zeytûnê<br />
Şîn dibû li bajarê Diyarbekirê<br />
Li welatê Kurdistanê<br />
Li ber dara mîratê telefonê…<br />
Li te axao Musê xaîno<br />
Û li min xatûnê…<br />
Stiyê ban dikir digo;<br />
Konê Musê xaînê min li ber avê<br />
Musê xaîn,<br />
Çogê xwe bide erdê<br />
Qeyîşa qiçik mozeliyê<br />
Li destê xwe bigerînê<br />
Mîna xortê Kurdistanê<br />
Destê xwe bavê ser darê dev zirvê<br />
Paketê lêxî û hesîn bavê<br />
Heyanî ku bi ser min û te giha<br />
Gaziyê mala bavî.<br />
Konê Musê xaînê min ji kona dar e…<br />
Stûna navê zêrê zer e…<br />
Sala çûnî ve çaxê<br />
Ez ji qîza qîzek bûm<br />
Û di mala bavê xwe de bûm,<br />
307
Sala vê salê<br />
Li bine beriyê<br />
Laşê min î nazikî teze<br />
Kirin nişana guleyê zer e…<br />
Pore min î sor î sosinî<br />
Mîna hûrikê zêra<br />
Li binê beriyê<br />
Li tumê xernûbê digere.<br />
Bejna Musê xaînê min zirav e<br />
Şîn bûyê li bajarê Qamişlokê<br />
Li ber devê deriya qereqolê;<br />
Şîn bû, li zozana Şerefedînê<br />
Li deşta hezar golê<br />
Li welatê Kurdistanê…<br />
Sebriyê Serhedî<br />
1073-MİHMED AXA /<strong>Stran</strong>a Mihmet Axa<br />
Hawar li minê.....<br />
Ez çûme Amûda bavê Mihemed<br />
Dên û bala xwe didemê lo....<br />
Lo bi çeme lo lo, lo min lo, lo gidî lo<br />
Lê lê belê welleh şeşxana destê Mihemed axê<br />
Dên û bala xwe didemê<br />
Ji wan ecemiyên kêm derhem e lo, lo li min lo, gidî lo<br />
Mihemed axa tu dê rabî baz bidî serê bana qesrê<br />
Tu ê tivîngekê biavêjî wê kevoka ser hereman<br />
Û bi dengê Êlî bang bike gundî û cîranan<br />
Û bibêje gelî gundî û cîranan ez li bextê we me<br />
Hûnê li min fena, ez î kilê çavê Zergaya xwe me<br />
Welleh min soz daye li ber destê Xwedê tu sê jinan bînî,<br />
a çaran, bi soz be ez a te me lo..<br />
Lo gidî lo, lo lo li min lo. lo bes e lo...<br />
Zergayê ji ber êş û şeraniya dilketina mihemed Axa nexweş dikeve... Dikeve<br />
nav nivînan... tê ber halê mirinê. Bav û birayên wê, wê bi texsiyekê digihînin<br />
Qamîşlokê ser doxtoran. Çar doxtor tên ser. Her aliyekî wê dudu disekinin. heftê<br />
û pênc derziyan lê dixin heta ku behna wê hinek tê ber, êş ji bedena wê dedikeve<br />
û dikeve xewê. Gava di ser xewna Mihemed Axê de ye. terqîn jê der tê...<br />
Vedinciqe û hêvî dike ku Mihemed axê, lawikê Deqorî, delalê dilê ye ji Amûdê<br />
hatiye serekî xwêsiya mirine dikeve qirika wê. Dike hawar.<br />
308
Min gazî bav û birayên xwe kirî<br />
Û min got hey xaniyê we bi ser we de ketino..<br />
Ne hewcî ku hûn perên xwe bidin van doxtoran,<br />
Bi derzî û dermanên van eczexanan<br />
Hûn ê bişînin pey Mihmed axê, sîwarê cêbê, kekê Terfa,<br />
Bila were xestexanê li ser nivînên min bisekine<br />
Were serkî bide min e...<br />
Welleh bi wê Quranê<br />
Ew jî heftêûpênc derziyan êşa tifo,<br />
Wermê û qansêrê çêtir e lo lo...<br />
Lo lo li min lo, bes e lo...<br />
Miradê Kin e<br />
1074-LÊ LÊ CÎRAN<br />
Lê lê cîranê<br />
Bila mala me hê jî nêzîktirê mala we<br />
ba<br />
Bila her sê mehên buharê û hersêkên<br />
havînê<br />
Û bila hersêkên çilê û sisyên peyîzê<br />
1075-WERE LÊMA<br />
Were lêma, were lêma...<br />
Ez xulamê wan çavên reş î belek<br />
Wê bejin û bala zirav<br />
Lê lê gidyanê dev û levan...<br />
Sîng berê gula min xweş e<br />
Wek baxçê dewleta Elî Osman<br />
Baxçê gûl û sêvan<br />
Were serê çilê û kanûnê ye<br />
Zalimê wê xweş bibe ji îro pê ve<br />
Were lêma, were lêma...<br />
Dên û bala xwe didemê<br />
Tiştek ji wê bejin û bala zirav ne<br />
kêm e<br />
Were lêma, delalê dilê min o...<br />
Ez ji bajaran çûme bajarê<br />
Diyarbekira şewitî<br />
309<br />
Mala me cîrana mala we ba<br />
Bila şibeka we raserî deriyê me ba<br />
Bila fitlên şahr û temeziyan îşareta<br />
min û te ba<br />
Bila taştiya me heba<br />
Firavîna me tune ba...<br />
Gotin :Miradê kin e<br />
Ez dên û bala xwe didemê waye bi<br />
beden e<br />
Ez ê rabim bigerim li dikanên...<br />
qesaban<br />
....Dikanên van berberan<br />
Ez ê rahijim kêreka şuxlê Sîwasê<br />
bînim,<br />
Biavêjim ser dilê xwe rebena Xwedê<br />
û biqelşîmim<br />
Ez ê bibêjim lawiko delalê dilê min<br />
o were derî,<br />
Ev hemû kul û kederên te ne...<br />
Were lêma, were lêma...<br />
Ez aşiqê çavên belek<br />
Ax wê bejnê me..<br />
Gotin :Miradê kin e
Mirado lawika ji hemû tiştên din xweştir dibêje.<br />
1076-ŞERÊ MALA ELIYÊ ÛNIS<br />
...Sûnd xwarine....<br />
Jin û namûs û pîrekên xwe bi sê teleqan berdane<br />
Gotine em ê serê xwe naxin şevqan e<br />
Û em ê destê xwe naxin kelemçan e<br />
Û em ê berê xwe nedin tu hepsên giran e<br />
Û bira em ê tucaran destê xwe<br />
Nekin destê wan bêbavên tirkan e<br />
Bira binere heçê ew in<br />
Ew qasên serê me bi xwe ne<br />
Ma di bîra we nayê wexta ku Şêx Seîd<br />
Li devê Ûlû Camiya Diyarbekirê xeniqandin<br />
Stûyê wî avêtin şerîtê û bûkên serbizêr<br />
Bi ser mala bavê xwe de vegeryan e<br />
Bira hûn ê wê rojê di bîra xwe bînin....<br />
<strong>Stran</strong>a Sînem û çîroka xwe wiha ye.<br />
Mêrê Sînêmê ne li mal e, diçe Heccê. Tolozê melê gund diçe bi xaînatî dest<br />
diavêjê Sînemê. Sînem xwe bi dest wî ve bernade û wî bi şivînikê kincan di nav<br />
xwînê de dihêle. Lê gava ku mêrê wê tê, melê bêbext giliyê wê bi awakî din<br />
dike.”Heccî, yek ji malê te û diçû ê din dihat” dibêje.<br />
Mêrik radibe ji ber ku gelek ji Sînemê hez dike, wê nakuje, wê berdide. Sînema<br />
reben radibe û terk û dinya dibê û bi deryan dikeve. Piştî ku”heft salan” li<br />
xerîbiyê dimîne, derdê xizaniyê dikşîne, birçî û tazî û şerpeze dibe, rojekê radibe<br />
dişiklê yekî gurrî de serekî tê malê. mêrik ji kerba wê re di nav nivînan de ye û<br />
nexweş e. Dişînin du mele bêbext jî. Sinem ji wan re kilameke dibêje:<br />
310
1077- AX SÎNEMÊ<br />
Ax Sînem........<br />
Yadê rebenê, di dilê min rebenê de ku havîn e<br />
Waye kewan li ser qesr û qusrên mala bavê min danine<br />
Nikûlên wan heyvan sor in, çeng û per baskên wan şîn e<br />
Ne li ser bextê me bê, lê li ser bextê kuçikê mele Etman be<br />
Dibêje ku yarên Sînemê cendirme û efendî û Romî ne<br />
lo lo...û de lo lo lo... hey lo lo...<br />
De rabe bêwîjdano meleo hey lo lo...<br />
Ax Sînem...<br />
Yadê dilê min rebenê Xwedê kul û derd û birîn e<br />
Seyda, min divê ku tu ji min re bibêjî, bê ka Sînem kî û kî ne<br />
Geh tu dibêjî cenderme ne, geh tu dibêjî keleşên nav gundê me ne<br />
Geh jî dibêjî tolaz û efendî û Romî ne..<br />
Dên û bala xwe bidin van xeberên Sînemê bê çi buhalî‟ ne<br />
Kuro Hecciyo rebeno eger tu bawer nekî<br />
Bawer bikî hê pişta stûyê mele Etman bi xwîn e<br />
Wey lo lo, wey lo lo...<br />
Ax wey lê lê....Sînêm bang dikir digot ya mele Etman<br />
Dinya di dilê min û te de, ez nizanim bê çi dem e<br />
Dilê min rebena Xwedê bûye buhara kul û derd û xeman....<br />
Li darê vê dinyayê, ez rebena Xwedê xwediya şîrhelaliya xwe me<br />
Feqîro Hecciyo, rebeno, heger tu bawer nekî, ez Sînem bi xwe me<br />
Hey lo wey lo lo lo... wey lo lo<br />
De rabe bêbexto meleoo hey lo lo..<br />
Miradê kin e<br />
1078-STRANA MEYREMÊ<br />
De lê lê Meyremê....<br />
Min got, tu dê pala xwe nedî wê axê, wî kendalî<br />
Tu dê berê xwe nedî wî sofî, wî apî, wî extiyarî<br />
Tu dê berê xwe bidî xortekî sêzdeh, çardeh, panzdeh salî<br />
Gava şev bikeve nîvê şevê<br />
Bikeve ser sêng û ber û bedena te ya kal aboz a deqandî<br />
Wek pezeke ku bimîne li ser çiyayê Sîpên Çiyayê mala<br />
Ji xema dilê min û te re pezeke guran xwarî,<br />
dilo yar<br />
De rabe awirşewata min ê Meyremê hey lê lê...<br />
Lê lê Meyremê.......<br />
311
Tu ne keça mala Fero ye<br />
Ku ez te bînim ji tiving û nîşanê, ji hedefê re<br />
Lê heger xelkê dinyayê alemê got,<br />
Kurê rûreş o tu dê çi bikî ji Meyremê,<br />
Ez ê bibêjim min Meyrema xwe aniye<br />
Ji kêf û gelefek ûsinetên nînê şevê re hey lê lê...<br />
Miradê Kinê<br />
1079-AY DELAL AY AY DELAL<br />
Ay delal ay ay delal<br />
Ez çûme Diyarbekira şewitî<br />
Yadê waye ber bi ba ye<br />
Radara keleha Mêrdînê bilind e<br />
Raserî beriya Hiseynê Qenco<br />
Qiziltepê,<br />
Lo gidiyano hewale ye<br />
Ax delîlê min o<br />
Henek û yariyan li min neke<br />
312<br />
Way xopanê gundê mala bavê min<br />
xuya ye<br />
Wexta tu hatî tewenga sêng û berên<br />
min rebenê<br />
Tu êdî roja paşî pirs nekî,<br />
halê keleş gewra min çawa ye<br />
Ay delal.... ax roja ez bimirim, tu<br />
sebeba min î lo.....<br />
Ay delal...te ez helandim gidî.....<br />
Miradê Kinê
1080-MÎR ŞEREF<br />
Hey lê, lê, lê, lê, lê, lê, lê,<br />
Hey lo, lo, lo, lo, lo, lo, lo<br />
Şeng û şox ê mala min,<br />
Delalo Temo lawo<br />
Mîr şeref mîrê me ye,<br />
Hey lo, lo lo lo, lo lo<br />
Can şeref mîrê me ye,<br />
Delalo Temo lawo<br />
Bi top‟z reşoke ye,<br />
Hey lo lo, lo lo, lo lo<br />
Bi top‟z reşoke ye,<br />
Delalo Temo lawo<br />
Şûrkêşê bavê xwe ye,<br />
Hey lo lo hey lo lo lo<br />
Şûrkêşê bavê xwe yê<br />
Delalo Temo lawo<br />
Dijminê nanê xwe ye,<br />
Hey lo lo hey lo lo<br />
Dijminnê nanê xwe ye<br />
Delalo Temo lawo<br />
Mîr şerefê Botanî,<br />
Hey lo lo, lo lo, lo lo<br />
Can şerefê Botanî,<br />
Delalo Temo lawo<br />
Te li serî kesrewanî,<br />
Hey lo lo, lo lo, lo lo<br />
Te li serî Kesrewanî,<br />
Ji kovara Rewşênbir hêjmara 7 an<br />
Çend kilamên ji alîyê<br />
313<br />
Delalo Temo lawo<br />
Pilingê Kurdistanî,<br />
hey lo, lo lo, lo lo<br />
Pilingê Kurdistanî,<br />
Delalo Temo lawo<br />
Ser bextê min tu canî,<br />
Hey lo lo, lo lo, lo lo lo<br />
Ser bextê min canî,<br />
Delalo Temo lawo<br />
Mîr Şerefê çiya yî<br />
Hey lo lo, lo lo, lo lo,<br />
Can Şerefê çiya yî,<br />
delalo Temo lawo<br />
Bîhna gul û giya yî,<br />
Hey lo lo,lo lo lo, lo lo<br />
Bîhna gul û giya yî,<br />
Delalo Temo lawo<br />
Bira û dostê kurdayî,<br />
Hey lo lo, lo lo, lo lo, lo<br />
Bira û dostê kurdayî,<br />
Delalo Temo lawo<br />
Bira dilê me hêja yî,<br />
Hey lo lo, lo lo, lo lo<br />
Bira û dostê me kurdayî,<br />
Delalo Temo lawo<br />
Xaçatûr Abovyan va hatî berhev<br />
kirine. Li ser Êzdiya.
1081-MÎRZÊ ME MÎRZÊ ME<br />
Mîrzê me, Mîrzê me, welleh<br />
Mîrzê me, Mîrzê me, mîrzmê, delal<br />
Mîrzê me genime li dewsa ceh me.<br />
Welleh Mîrezê me.<br />
Mîrzê me Mîrzemê, delal Mîrze mê<br />
1082-MÎRÊ MİN<br />
Mîrê min, mîrê min, mîrê min<br />
Sînga xwe daye ber gule û topa romî<br />
Azadiya Kurdistanê, hêdî bajo Şêxê mino<br />
Şêxê mino dilê min di xemê de<br />
Mistefa Kemal leşker rakir, borî lê da<br />
Îsmetê Kerr rê da ber<br />
Ordiyek leşker şandin bi Xinisê de<br />
Destê Şêx Saîd, Xalitê Cibrî tevî çil giregirên<br />
Kurdistanê girêdan, şandin bi Amedê de<br />
Şêxê mino hatim, wî yan e li Qolhîsarê<br />
Tibika polîsan, dewriyan û leşkeran e<br />
Li Kurdistanê kilit kirin,<br />
deriyê mizgeft û medresan e<br />
Çil giregirên Kurdistanê şandin Amredê,<br />
ber berdan e<br />
Şêxê mino diçim Qolhîsarê, li hember<br />
Taca serê Şêxê Elî kesk û zerê dara xurmê<br />
Temamî elema sînga xwe daye<br />
Hilkiriye bi zêr û bi zeber e<br />
Rêzanên wekî wan nebînim ku bikirim bi<br />
zêrê zer e<br />
Misto Kemal li ber Xalitê Cibirî digerî digot;<br />
Qebul bike anayasa Tirkistan e<br />
Ezê te bikim alay reîsê Kurdistan e<br />
Xality Begê digot;<br />
Di anayasa tirkan de tune maf û heqên Kurdan e<br />
Qebûl nakim vê zagona hanê<br />
Misto Kemal tevî civata dorê,<br />
314<br />
Garê guh te me, keça Mîrze mê<br />
Mîrzê me Mîrzê me, delal mîrze me<br />
Xizma pozê te me, welleh Mîrze me<br />
Mîrzê me Mîrzê me, delal Mîrzê me.<br />
Mîrzê me Mîrzê me, keçê Mîrzê me,<br />
Aşiqê bejna te me, welleh Mîrzê me.
îdama şêx Seîd û ya Xalitê Cibirî<br />
Çil giregirên Kurdistanê, dan mora û mezbeta ne<br />
Şandin Amedê, ber bendan e<br />
Êdî bawer nakim dinya bi dinya be<br />
Rêzanên wekî Şêx Seîd,<br />
Xalitê Cibirî ku li me rabin<br />
Ku serkêş dewleta tirkan be<br />
Kurdistan wekî keleka seravê wê li ba be<br />
Pişta şehîd ketina rêzanan,<br />
Di destê ereb û ecem û tirkan e<br />
Wê halê me çi awa be?<br />
Hêdî bajo, hêdî bajo, Şêxê mino<br />
Sînga xwe daye ber gula topa romiyan<br />
Azadiya Kurdistanê Şêxê mino<br />
Tu dizanî rom xaîne,<br />
Wekî zibile teva nabe<br />
Ez bi dorê,<br />
Ez bi qurbana gora ta ku tu tê da<br />
Ji gorê rabe ma ez têkevim<br />
Serê helîne li halê me Kurda mezekin e<br />
Azadiya welat 96<br />
1083-MÎRO-1<br />
Ez çûme kelê<br />
Kela li evrazî<br />
Dergeh asin e<br />
Kilîl dar û mazî<br />
Tu bi Xwedê mîro mîro<br />
Esmerê bixwazî<br />
Ûy yeman yeman esmerê yeman<br />
Ûy yeman yeman esmera min yeman<br />
315<br />
Tev xweşî birin eman eman<br />
Tehlî bo me man<br />
Xweşî tev birin mîro mîro<br />
Rindî tev birin yeman yeman<br />
Tehlî bo me man<br />
Rindî tev birin mîro mîro<br />
Nexweşî bo me man<br />
Gotin û MuzîkGelêrî-Berhevkirin.<br />
Şivan Perwer
1084-MÎRO-2<br />
Hespê mîrê min qir û hêşîn<br />
Tere dilîze li ser lingê pêşîn<br />
Brînên mîrê min pir giranin<br />
De dilê min jî jê ra dêşe<br />
De Mîro Mîro Mîrê Mîran<br />
Karê te çi li Sêwazê li nav maciran<br />
De rabe rabe Mîro rabe<br />
1085-LO MÎRO<br />
Lo mîro lo mîro !<br />
Ro dihate nimêja nîvro<br />
Oda mîrê min bi soring e<br />
316<br />
Xewa sibê pir xirab e<br />
Xewa sibê pir giran e<br />
Hespe Mîrê min qir û boz e<br />
De rê ra mere rê bi toz e<br />
Dilê xwanga wî ji wî sû ye<br />
De lomane jî bi lêv û poz e<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Berhevkar: Huseyin Er<br />
Heçî dostê firenge;<br />
Emrê wî emrê quling e,<br />
Lo mîro, lo mîro !<br />
Oda mîrê min bi hene ye<br />
heçî dosta wî file yê<br />
Emrê wî ji emra zêde ye
1086-MUSTAFA REŞÎD<br />
Mustefa Reşîd nivîskarê kurd û cihgirê serekê Navenda<br />
PEN a Kurd e.<br />
Reşîd roja 19.12.1945'an ji dayîka xwe bûye. Ew roja<br />
rojeke çarşemê bû, dem jî dema êvarê bû. Di wê şevê de<br />
heyv hate girtin. Ji ber vê bûyerê jî, piştî 50 salî, roja<br />
bûyîna wî ya rastîn hate derxistin. Gundê ku ew lê bûye<br />
jêre Kaxirê dibêjin. Ev gundê Kurdan li Çiyayê Xastiyan,<br />
li herêma Çiyayê Kurmênc, li başurê rojavayê<br />
Kurdistanê ye. Bavê wî bi pêşiyên xwe digihîne êla<br />
Dinan û dayîka wî ji aliyê bavê de digihîne Xerziyan û ji<br />
aliyê dayîkê de digihîne Şikakan.<br />
Dayîka wî, di destpêkê de, ew bi çanda Kurdan perwerde kir. <strong>Stran</strong>ên landikê<br />
jêre gotin, çîrok û efsane jêre hewaldan, awaz û stranên gelêrî jêre stran. Berî ku<br />
ew biçe xwendegeha destpêkî, stranên mîna Dewrêşê Evdî, Memê Alan, Cebelî<br />
Mîrê Hekariyan, Salihê Naso, Xezala Mendalan, Xezala Reşîd Begê, Husênê<br />
Zilî, Siyamend û Xecê ... û hwd bi dehan stranên giran û bi sedan stranên sivik,<br />
çîrok û efsaneyên Kurdan êdî bûbûn beşek ji jiyana wî. Siwarê xewnên wî<br />
Memê Alan, li ser pişta Bozê Rewan, li ser rêya Cizîrê bû. Çirûskên rêya wî ji<br />
bedewiya Zîna Zêdan, Binefşa Narîn û Keja Gulîsor bûn.<br />
Tevî ku wî, li gor temenê xwe pir tişt dizanîn jî, lê belê gava ew çû xwendegehê<br />
dît ku mamoste bi zimanekî din diaxife û ew tê nagihîne. "Hey hawar ev çi bû!"<br />
wî ji xwe re got .... lê belê çare tune bû. Dîsa jî wî çare li wê pirsgirêkê dît û di<br />
wê salê de, di nav hevalên xwe de, bû yê herî jîr. Wî xwendina xwe bi zimanê<br />
erebî berdewam kir, paşve nema û di sala 1965an de, sala 12an bi standina<br />
bekeloriya (lîse) bi dawî kir.<br />
Ji aliyê malbata wî de rêyek li pêşiya wî hatibû danîn. Ji ber ku birayê wî yê<br />
mezin bûbû doktor, diviyabû ev kurê din bibe muhendis. Bi wê armancê ew roja<br />
19.04.1966'an li otobûsê siwar bû, sînorê Sûriyayê derbas kir û di Îskenderûnê re,<br />
di Edenê re, di Stenbolê re hat gihîşt bajarê Bêlgrad, paytextê Yugoslaviya.<br />
Dema pêşî li wî gelek giran hat û hin caran, ji ber awat û bîrkirina welat, di<br />
koşka xwe de bi tenê rûdinişt, li ber pencereyê, yan jî di nava nivînê de hêstir<br />
dibarandin. Lome û gazin ji xwe dikirin û digot: "Çima min ji ber gotinên xelkê<br />
bi ya xwe nekir û kêrsekek (axa hişk) ji axa welat nexist çenteyê xwe û bi xwe<br />
re neanî, daku min di demên xemgîniya xwe de, serê xwe daniya ser wê axê.<br />
Qeder û çarenûsa mirov kes nizane, gava ez li van deran mirim jî, hema bila serê<br />
min li ser wê axê be."<br />
317
Piştî mehekê ew bû endamê Komela Xwendekarên Kurd li Ewropa û ji wî re bû<br />
destpêka jiyaneke dûr û dirêj di nav rêzên tevgera xwendekarên Kurdistanê de.<br />
Ew li Bêlgrad bêtirî çar salan ma û nema debara wî li wir bû. Bêyî ku ew<br />
xwendinê bi dawî bike, berê xwe da Almaniya û hat li bajarê Berlîna Rojava bi<br />
cih bû. Li zanîngeha Berlîn xwendina înformatîk (xwendina computer) bi dawî<br />
kir. Di sala 1981'an de bi keçeke Kurd re zewicî û piştî çend salan du kurên wan<br />
çêbûn.<br />
Di sala 1976'an de wî û hin hevalên xwe biryar girtin, ku ji niha û pêve, xwe bi<br />
zimanê kurdî perwerde bikin û her nivîsarên xwe bi zimanê dayîkê belav bikin.<br />
Lê belê, pêşî diviyabû kesek xwe pêşve bibe û di pey re hevalên din perwerde<br />
bike. Ev karê han bû barê wî. Çi pirtûkên kurdî yên wê demê hebûn, wî ji xwe re<br />
peyda kirin. Ji nivîsarên Bedirxaniyan heya bi Qenatê Kurdo û Reşîd Kurd wî<br />
tev xwendin. Derketina Hawarê (çapa Ewropa) ji wî re bû mizgîniyeke mezin.<br />
Bi rojan, bi şevan, hin caran heya ber destê sibehê, wî Hawar dixwend; Hawar<br />
bû încîla rewşenbîriya wî, Celadet jêre bû mamostayê herî mezin. Ji sala 1977'an<br />
heya 1979'an wî li komela karkeran kursên zimanê kurdî pêşkêş kirin.<br />
Wî di wan salan de gelek demên jiyana xwe di nav rêzên tevgera xwendekarî de<br />
derbas kirin. Bi hevalên xwe re di gelek komîteyan de cih girt, gelek sêmînar<br />
pêşkêş kirin, civîn û kongire pêkanîn, aksiyon organîze kirin, belavok û weşan<br />
nivîsandin û belav kirin.<br />
Wî ji sala 1979'an heya 1985'an li xwendegeha gelêrî ya bilind li bajarê Berlîn<br />
mamostetiya zimanê kurdî kir. Gelek xort û keç di kursên wî de hînî xwendin û<br />
nivîsandina zimanê kurdî bûn. Lê belê yê ku ji tevan bêtir sûd girt û hînbû ew bi<br />
xwe bû. Beşdarên kursan ji her aliyên welat bûn û wisa jî, wî zaravayê her<br />
herêmekê dibihîst.<br />
Hên ji dema Bêlgradê de, wî ji xwe re stran çêdikirin; stranên wî pir li xweşiya<br />
hevalan dihatin. Wî ev şêwe li Berlîn jî berdewam kir û di pey re li cihê stranan<br />
helbest hûnan. Bi vî awayî, wî gotina meta xwe ya dema zarotiyê anî cih. Gava<br />
ew hên biçûk bû û li ba meta xwe li ber rezan bû, gotinên wî gelek balkêş bûn.<br />
Hîngê meta wî digot: Ev lawê birayê min şaîr e. Wî piraniya helbestên xwe di<br />
rojname û kovaran de bi navê Xamevan dinivîsandin. Ji bona wê, dîwana<br />
helbestên wî, ya bi navê Serfirazî di sala 1994'an de, di bin navê Xamevan de<br />
hate belav kirin.<br />
M. Reşîd ji sala 1966'an heya sala 1990'an bi navê Mustefa Alî dihat naskirin.<br />
Hên li welat paşnavê wî bi biryareke jorîn hatibû guhertin. Di sala 1990'an de wî<br />
paşnavê xwe sererast kir û mîna paşnavê birayên xwe yên din kir. Bi vî awayî,<br />
hûn dibînin ku Mustefa Reşîd, Mustefa Alî û Xamevan yek mirov e.<br />
318
Di sala 1994'an de wî mala xwe ji Berlîn bar kir û hat bajarê Homburg, wilayeta<br />
Saarland, ya li ser sînorê Frensayê. Li înstîtûteke zanîngeha vî bajarî bûye<br />
delametkar. Lê dîsan jî, di ber karê xwe re, dest ji xebata rewşenbîrî bernade. Ew<br />
li bajarê Saarbrücken kursên zimanê kurdî dide û di MEDYA-TV de waneyên li<br />
ser folklora kurdî pêşkêş dike û di hin rojname û kovaran de dinivîsîne.<br />
1087-MEMÊ ALAN<br />
Dr: Mustafa Reşîd<br />
Memê Alan yek ji destanên Kurdan e. Gelek varyasyonên vê destanê hene.<br />
Destana Memê Alan bi serê xwe ne destana Mem û Zîn e. Mirov dikare destana<br />
Mem û Zîn û ya Memê Alan ji hev cuda bibîne. Destana Mem û Zîn bingeha<br />
xwe ji destana Memê Alan digire. Ehmedê Xanî jî di bin bandora destana Memê<br />
Alan de Mem û Zîn nivîsiye. Divê mirov jibîr neke Mem û Zîn a ku Ehmedê<br />
Xanî nivîsiye, yek ji varyasyonên destana Mem û Zîn e. Destanên Kurdan xwedî<br />
dîrokek kevn in.<br />
Çendîn varyasyonên, cureyên, vegotinên destana Memê Alan jî henin. Lê<br />
elementên wan wekhev in. Memê Alan, yekane zarokê keyê bajarê Mixurbiyan<br />
e. Diya wî kerr, kor û seqet e. Masîger li deryayê hespeke xerîb digirin. Di<br />
rojbûyîna Memê Alan de vê hespê xerîb û deryayî Bozê Rewan difiroşin bavê<br />
Mem. Mem pirr ji hespê xwe hezdike.<br />
Mem di xewa xwe de Zînê, Zîna Zêdan dibîne. Periyên esmanî wî dixin postê<br />
kevokê û li koçka Zînê datînin. Zîn keça mîrê Cizîra Botan e. Mem li pey xewn<br />
û evîna xwe dikeve. Destana Memê Alan ji aliyê dengbêjan ve tên qîrîn.<br />
Versiyona herêma Serhedê bi qasî 13 saet didome. Tenê dengbêjên mezin<br />
dikarin hemî destanê bêjin. Dengbêjên ne navdar tenê hin parçeyên destanê<br />
dibêjin û ya mayîn jî bi axavtin bilêvdikin. Herwekî versiyona herêma Botan jî<br />
gelek dewlemend e.<br />
Mem têkoşîneke mezin û bêhempa dide ji bo evîna xwe Zînê. Di dawiyê de rastî<br />
îxaneta Bekoyê Ewan tê û mîrê Botan wî diavêje zîndanê. Mem li zîndanê<br />
dimire. Li ser mirina Mem, Zîn li dijî hemî otorîteyan, hewekî bavê xwe jî dertê<br />
û li zîndanê li ser meytê Mem jehrê vedixwe û jiyana xwe jidest dide. Bavê Zînê<br />
mîrê Botan bi hemî dek û dolavên Bekoyê Ewan dihese lê êdî dereng e. Serê<br />
Beko tê lêxistin û wekî sîmbola îxanetê mezelê wî di navbera yên Memê û Zînê<br />
de tê kolandin.<br />
Ji wikipedia. Mustafa Raşîd hatiyewergirtin.<br />
319
HÎN HÊMANÊN HUNERA KOMÎK Dİ STRANÊN ME YÊN GELÊRÎ DE<br />
Komîk ew şêweya hunerê ye, ku hunermend yan biwêj taybetiyên kesekî yan<br />
tiştekî bi awayekî pêkenîn û henek dide xuyakirin, yan jî nirxên kêm dike û yan<br />
jî hin kêmasiyan mezin dike. Bi wî awayî hunermend bala temaşevan û<br />
xwendevan û guhdaran dikşîne ser mijarê û mijar pê xweş dibe.<br />
Di hîn stranên me yên gelêrî de ev hêman jî hatine bikaranîn. Çiqas stranên me<br />
yên gelêrî li ser babet û pirsegirêkên civakî û bûyarên dîrokî hebin jî, lê piraniya<br />
wan li ser evîndariyê ne, ku bi gelemperî di dawiya stranê de nagihînin armanca<br />
xwe. Ji ber wê jî, di stranên giran de taybetiya drama û tragîdiya gelek eşkere û<br />
diyar e. Em dibînin, ku mamosteyên me yên dengbêjiyê di van stranan de gelek<br />
hêmanên(element) hunerî bi kar anîne. Emê di vê nîsa xwe de hewl bidin, hin<br />
hêmanên komîk di hin stranên gelêrî de bibînin.<br />
Em wek nimûne hin şaxan ji strana Yarî Meyro Meryremînê, ku li herêma<br />
Çiyayê Kurmênc tê gotin pêşkêş bikin û binêrin afîrînerê vê stranê çi şêwiyên<br />
hunera komîk bi kar anîne.<br />
1089-Jİ STRANA YARÎ MEYRO MEYRÊMÎNÊ<br />
De yar yar yar yar yar yar<br />
Yar yar yar yar yar yar<br />
Yar yar yar yar yar yar<br />
Yarî Meryo Meyremînê<br />
Devî dostê, dil çirûkê<br />
Bi min re xayînê<br />
Dosta kekê Evdilwehîdê<br />
Nîşandara mertînê<br />
Lê Meyrem tu ji min re nedibû<br />
Kihêleke ji kihêla Eloyê Mersawînê<br />
Enî beşê sê lingên xwe sipînê<br />
Qitziravê qamûşînê<br />
Simkadînê bêtilafirînê,<br />
Stû bi hicêb û bi dapînê<br />
Mohra Kawayê Hemdamînê li ser danînê<br />
Lê Meyrem, lê Meyrem, lê Meyrem<br />
Rojek ji rojên rabilalemînê<br />
Minê tu bikşanda ber kevirê bînekdaşê<br />
Di ser te re bixuanda(por bikira/bigirta)<br />
Kilavekî qehwerengînê<br />
Her koşeka kulêv<br />
320
Minê tê de bikuta<br />
Stêrkek ji stêrkên zêrê Xurêsînê<br />
Di dorê re daniya gobekeke hêvînê<br />
Ew kulava ne tê firotin û ne tê kirînê<br />
Ne minê bi ser wî kilavî de berda<br />
Berdehekî ji berdehê bi rêşînê<br />
Vêxista cotek zengûyên zêrînê<br />
Di serê te kira lîwaneke zîvînê<br />
Bi serda berda rişmake tûcînê<br />
Lê Meyrem, lê Meyrem<br />
Şêxoyê Gulê, Şêxoyê Şerqînê<br />
Lingê xwe davête rikêbê,<br />
xwe diqulbînê,<br />
Li navbera qerpûz û zînê<br />
Ji para teriyê li piştê datînê<br />
ji pêre seriyê xwe<br />
Li tenga sîngê Şêxo disekinê<br />
Şêxoyê Gulê, Şêxoyê Şerqînê<br />
Lawikê çardehsalînê, sîwarê Methînê<br />
Çerxeciyê çemê me yî jêrînê<br />
Dibû şîqeşîqa teyrê ispirê- dogan<br />
Di ser re derê û dixwînê<br />
Bervê Methînê bi çemê me yî jêrîn de di qulbînê<br />
Li dûza merkeb El-Hisan, li erdê Metînê<br />
Li navbera Heran û Cibrînê<br />
Ji xwe digere li rewa karê xezêl<br />
Karê xezêl<br />
Ji ber tûmê gewrikê û hewşînê<br />
Meyrema min, Yarî Meyro......<br />
Şêxoyê Gulê, Şêxoyê Şerqînê<br />
Wê çaxê di cih de berdida<br />
Cotê tajiyên cêwrînê<br />
Dibû şîqeşîqa teyrê ispirê- dogan<br />
Di ser nêriyê xezêl re derê û dixwînê<br />
Berê Methînê bi çemêç me yî jêrin de diqulbînê<br />
Li dûza merkeb El-Hisan, li erdê Metînê<br />
Li navbera Heran û Cibrînê<br />
Nêriyê xezêl diqulbînê<br />
Şêxoyê Gulê, Şêxoyê Şerqînê<br />
Nêriyê xezêl radike<br />
Li terkiyê dişidînê<br />
321
Dibe li pêşiya kinik-Meyrema Hoganî<br />
li erdê dixînê<br />
Kinik-Meyrema Hoganî bi dilekî ne yî xweş<br />
Nêçîra Şêxo ji erdê radikê û hiltînê<br />
Şêxo digot lê Meyro Meyremînê<br />
Ez nizanim çima<br />
Tu pozê xwe li min radikê û hiltînê<br />
Qeyne te bavikê xwe tola xelkê nediye<br />
Etarê tirpan gêzeran,<br />
Etarê binaniya Mersînê<br />
Ji sibê heya bi êvarê<br />
Li çewlika deşta Hemqê<br />
Li Qulpê Entekê, gund bi gund,<br />
Tirpan û gêzeran digerînê<br />
Ji sibê heya êvarê<br />
Ji dest bavê te tola xelkê de<br />
Nekevê darikê teraziyê, benikê mezinê<br />
Meyrema min, de yar yar yar<br />
Yar yar yar yar yar Meyrema min<br />
Yar yar yar yar yar yar yar yar<br />
Yar yar yar yar yar yar yar yar<br />
Lê Meyro Meyremînê<br />
Vê sibê min bal û zeyna xwe didayê<br />
Li navbera gundê Şeşê Metînê<br />
Xumexuma dewatekê tê<br />
Defek ê lêdixîne<br />
Ezê diçim serê wê govendê<br />
Min xwe berdida gundê me yî jêrînê<br />
Min bal û mêla xwe didayê<br />
Kinik-Meyrema mine Miho Begê<br />
Ketiyê serê govendê<br />
Destmaleka herîrî bi dest de<br />
Serê dîlanê - tew dilo - dikşîne<br />
Ne wexta çavê reş û belek<br />
Li min sêwî radikê û hiltînê<br />
Dibû guregura hêstirên xwînê<br />
Di ser hinarkên rûyan de,<br />
Bi ser sîngê sedef de dibarînê<br />
Min gott lê Meyrem<br />
Tu bi Xwedê dike û dihebînê<br />
Tu yê tu xeman nexwê,<br />
Tu kişûman nekşînê<br />
322
Şêxoyê Gulê, Şêxoyê Şerqînê<br />
Li welatê dê û bavan<br />
Di pey canê te re kor bibe,<br />
Meyrema min xweş nemînê<br />
Hevalino, ehbabino<br />
Xwedê bike ez nifirekê bikim<br />
Giştik destê xwe bi min re vegirin<br />
Li ber rebê alemînê,<br />
Mêrê pîs û xirab<br />
Xêr û xweşiyê ji canê xwe nebînê<br />
Ji kinik - Meyrema mine Hoganî re<br />
Çêkirine cotek qondire<br />
Her du kerikên xwe zîvînê,<br />
Bi ser de berdane sê gupikên zêrînê<br />
Mîrata qundirê teng çêkirine<br />
Şeyê lingan diguvişê,<br />
Pêçiya qilîçê dêşînê<br />
De yar yar yar yar yar yar yar yar<br />
Yar yar yar yar yar yar yar yar<br />
Yar yar yar yar yar yar yar yar<br />
yar yar yar yar Meyrema min<br />
Lê Meyrem tu li hember, min li hember<br />
Hoganiya min te li hember<br />
Vê sibê ji meraqa dilê min û te re<br />
Bila zerikek ava sar biniqitê<br />
Ji kevirê yaqûtî reş î mermer<br />
Hecî di navbênê du aşiqan keve,<br />
Destê wan ji hevdu bîne der<br />
Ezê nifirekê lê bikim,<br />
Li axretê mehrûm bibe<br />
Ji şefaata pêximber<br />
Di mala xwe de bimire<br />
heval û ehbab tukes nêzîkê nebin,<br />
Tikes nere ser<br />
Gava rabûn rakirin<br />
Çêkirin diyarê rehmetê, axa gornê<br />
Pençek ax avêtin ser<br />
Ezê wê çaxê nifirekê li xocê bikim<br />
Xwedê bikim winda bike qelem û defter<br />
Di vê wextê me rezîl de<br />
Her û her xocê nikare<br />
323
Ti telqînan bide li ezber<br />
De yar yar yar yar yar yar<br />
Meyrema min, esmera min<br />
Yar yar yar yar yar yar yar yar<br />
Yar yar yar yar yar yar yar yar<br />
Yar yar yar yar yar meyrema min<br />
Lê Meyrem, lê Meyrem, lê Meyrem<br />
Ewrek rabû ji qulpê Entekê de<br />
Gurmegurm e, zalimê vingeving e<br />
Xeberdaran xeber didin<br />
Min lawekê evdalê xelkê<br />
Bi min re digotin:<br />
Tema malekê ji gundê we barkir<br />
Derbaskir orta gunde<br />
Min berê xwe gerand<br />
Min bala xwe didayê<br />
Kinik - Meyrema mine Hoganî<br />
Bi destê xwe kirî mîkutê hesinî<br />
Dixwaze bikute serxwarê singê<br />
Lê Meyrem(a) min digot ezê vê sibê<br />
Nifirekê li canê xelkê xwe yî Hoganî bikim<br />
Xwedê bikim mîkut ji dest de bişimite<br />
Lêkeve li cotê xilxalan<br />
Di bin de bi, kîne boxaza linge<br />
Lê Meyrem min digot ezê bikim û bilezînim<br />
Rêya Heleba şewitî bikudînim<br />
Ezê li devê sûk û bedistana bigerim<br />
Tuxtirekî bi xwe re bînim<br />
Ezê bêjim tuxtiro<br />
De zûbe bike û bilezîne<br />
Mîrata nexweşxanê<br />
Bi ser û min xwe de hilweşîne<br />
Qutiya dermên û melhemê hilîne<br />
Berê xwe li çewlika deşta Hemqê,<br />
Li qulpê Entekê bigerîne<br />
Xwe bi kinik - Meyrema mine Hoganî gihîne<br />
Birîna Meyremê jêre bikewîne<br />
nextiya xwe 1500 quriş, ji min bistîne<br />
De yar yar yar yar yar meyrema min...<br />
Em dibînin hunermendê me di dawiya her şaxeke stranê de henek û laqirdiyeke<br />
dike; ew bi wî awayî ji her şaxeke stranê wêneyekî karîkatorî çêdike. Di şaxên<br />
324
pêşiyê de Meyremê dike mehîneke kihêl, bi zîn û zengû, bi berdeh û lîwan, bi<br />
dizgîn bi rişme. Di şaxên navîn de Şêxoyê Şerqî(evîndarê Meyremê) diçê nêçîrê,<br />
ew nêçirvanekî gelekî sivik û jîr e. Lê belê Meyrem bi dilekî sar wî pêşwazî dike.<br />
Ji lew re, ew bavê wê nizm dike, wî li çewlika deşta Hemqê, li Qulpê Entekê<br />
dike çerçiyê tirpan û gêzeran. Di pey re Şêxoyê Şerqî Meyrema xwe li gund<br />
dibîne. Çiqas evîna wan xurt e jî, ew li dawiya şaxê, pêlavê Meyremê ji me re bi<br />
awayekî karîkatorî nîşan dide. Ew nifir û niçiran li xêrnexwazan dike, wan dibe<br />
gorê bi ser de jî, dixwaze, ku xocê deftera xwe winda bike û nizanibe teqînê jî li<br />
ser wan bixwîne; ev jî henek û laqirî ye. Di şaxa dawiyê de Meyremê li ber li<br />
ber vegirtina kon dibîne. Daku ew xwe nêzî wê bike, dixwaze, ku mîkut li lingê<br />
wê keve û ew biçe ji bajarê Helebê doxtorekî ji meyremê re bîne û nextiya<br />
doxtor jî ji beriya xwe bide.<br />
Bi wî awayî, bi hunera henek laqirdiyan, dengbêj bala me dikşîne ser stranê û<br />
mê ji şaxekê derbasî şaxeka din dike.<br />
Kovara Veger- Mustefa Reşîd<br />
325
N<br />
326
1091-NALBEND Û SÎWAR<br />
Nalî li nalbendan leylo, rişî li<br />
govendan leylo<br />
Nalî li nalbendan leylo, rişî li<br />
govendan leylo<br />
Nalbendo nalan çêke<br />
Tereso nalan çêke<br />
Hûr hûr bizmaran pê ke<br />
Hûr hûr bizmaran pê ke<br />
Êvar e min bi rê ke<br />
Êvar e min bi rê ke<br />
Min bi mîvanê gewrê ke<br />
Min bi mîvanê gewrê ke<br />
Nalî li nalbendan leylo, rişî li<br />
govendan leylo<br />
Nalî li nalbendan leylo, rişî li<br />
govendan leylo<br />
Nalbendo nalbiçûko<br />
Tereso nalbiçûko<br />
1092-NARİM NARİM<br />
NARİM<br />
Tu gulê li gundê we ye<br />
Yek wek te lê tune ye<br />
Ji bo te ez ji dûr hatim<br />
Dilê min di te de heye<br />
Kuro dîno de here<br />
Li dora min negere<br />
Xortê gundê me pir in<br />
Keçê me tune ji te re<br />
Narim, narim, narim<br />
Li vî gundî diyar im<br />
Li ser te evîndar im<br />
Çûna bê te ez nikarim<br />
Bejna zirav bejna te<br />
Çavê xezala li ser te<br />
Dilêm bû perçe perçe<br />
327<br />
Zevîko dor bi nûko<br />
Zevîko dor bi nûko<br />
Par qîz bû îsal bûko<br />
Par qîz bû îsal bûko<br />
Nalî li nalbendan leylo, rişî li<br />
govendan leylo<br />
Nalî li nalbendan leylo, rişî li<br />
govendan leylo<br />
Nalbendo nalmezino<br />
Tereso nalmezino<br />
Zevîko dor kijino<br />
Zevîko dor kijino<br />
Par qîz bû îsal jino<br />
Par qîz bû îsal jino<br />
Nalî li nalbendan leylo, rişî li<br />
govendan leylo<br />
Nalî li nalbendan leylo, rişî li<br />
govendan leylo<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Ma ew ne bes e ji bo te<br />
Kuro lawo tu dîn î<br />
Ma van awiran tu nabînî<br />
Fesad û nerind pir in<br />
Hêsan nîne evînî<br />
Şeva di nîvê şevê da<br />
Di berf û di bahozê da<br />
Gilî û gazîne xwe dikim<br />
Ketim mala bavê da<br />
Milê xwe bide vî milî<br />
Te agir berda vî dilî<br />
Em derkevin ji vî warî<br />
Da xelasbin ji vî halî<br />
Dîsgotin<br />
Gotin û Muzîk: Şivan Perwer-<br />
Hesen Mele
1093-NARÊ NAR<br />
Koro<br />
Narê nar ha narê nar<br />
Narê nar ha narê nar<br />
Morî û mercan kar û mar<br />
Yek û dudu sêsê çar<br />
Te gelekî malêm xwar<br />
Narê nar ha narê nar<br />
Te gelekî malêm xwar<br />
Yek û dudu sêsê çar<br />
1094-NARÎN-1<br />
328<br />
Narê nar ha narê nar<br />
Narê nar ha narê nar<br />
Morî û mercan kar û mar<br />
Yek û dudu sêsê çar<br />
Te gelekî malêm xwar<br />
Narê nar ha narê nar<br />
Te gelekî malêm xwar<br />
Yek û dudu sêsê çar<br />
Gotin û mûzîk: Gelêrî<br />
Herêm: Serhed<br />
Berhevkar: Serhad Karakaş<br />
Hey lê lê Narîn, Narîn kubarê<br />
Ezê tu emelê dunyayê nakim<br />
Ezê têlekê ji tembûra sazbendan peydakim<br />
Ezê rojê deh cara xwe di ber deriyê mala bavê te de her û werim xwe li ba kim<br />
Ezê tu dila di ser çavê reş û belek re qebûl nakim<br />
Keça bêsoza, reyisa bêbexta, toximê Ewana<br />
Derewînê lê Narîn, hey lê lê Narîn<br />
Hey lê lê Narîn, kubarê lê Narîn<br />
Narîn kubarê zozanên mala bavê me dudu ne<br />
De rabin em herdu bi çepilên hevdu bigrin bavêjin şaristanê xerîb<br />
Bila kesek nizanibe ez û mihuba dilê xwe li ku ne<br />
Gava xelk ji me bipirsin, bêjin hûn çiyê hevdu ne<br />
Emê bêjin ya wer em xuşk û birayê hevdu ne<br />
Hege xelk bêje ji bo şiklê ne weke hevdu ne<br />
Emê bêjin bavê me yek e, dayikên me dudu ne<br />
Toximê bextreşa, Ewana, nerindê, derewînê lê Narîn<br />
Hey lê lê Narîn, bêbextê lê Narîn<br />
1095-NARîN-2<br />
Narîn, qurban, ez peya me naghem sûara,<br />
Ez ketim dora Xirab korta şewitî, nav kêstekên van xubara,<br />
Xuzî Xudê bikra miradê min û vî lawkî,<br />
Bira xeta simbêl nuh hatî bigerya li qulpa van guhara.<br />
Xelkê digo: -Narînê te reş e, teniya sêlê,
Min go: -Narînê min sipî ye weke berfa li xubêrê<br />
Xudê zane, ez Narînê xwe nadim bi şêxmûsê Eİî axa û şêxê şemara, tev li koçê,<br />
tev li êlê.<br />
Tivinga Narînê min ça dirûst e,<br />
îro berda kevoka pala xirbe, lê nexiste,<br />
Nizanim, ne barûtî karxane bû, ne çeqmaqî sist e,<br />
Narîn bextê min û te va, ne mêrê min kir, ne jin û bermalya te ji xwe ra xaste.<br />
Tivinga Narînê nisranî,<br />
Berda kevoka pala xirbe, têz hilnanî,<br />
li zevaca minn û te be, ne mêrê minn kir,<br />
ne jin û kevanya te ji xwe ra ani.<br />
Bira şerek çêneba li Qewsa şewitî li nav Sûsê,<br />
Qaşa hingulîska delalê dilê min ser çeqmaqê tivingê wa dibrûse,<br />
Ez bi xulam kim herçar peyên Qewse,<br />
Tevlî xalê xweyî şêxmûse.<br />
Şengê<br />
Lê, lê şengê, kelha darê bi zeytûn e,<br />
Elbê di tûr xe, bêrî çûne,<br />
Min dî şenga Eliyê êmo ji bircê derket,<br />
Min bala xwe dayê çi kevok e, çi gurcî ye, çi xatûn e.<br />
şengê kelha darê nîve dinê,<br />
Her sêwlekek ji ku rabe, pala xwe didinê,<br />
Kesî mala min xira nekir ji xêri şenga Eliyê êmo bi derewa, bi galgalê, bi gotinê.<br />
Şengê, minn go serçava ra reş birû ne,<br />
Dibin çawa ra dev û rû ne,<br />
Min dî şenga Eliyê êmo ji bircê derket,<br />
Min bala xwe dayê çi kevok e, çi gurcî ye, çi xatûn e.<br />
şengê, minn û carê Fetîhela,<br />
min dî keçka xuşik li benkê pêşmalka xwe lukumî,<br />
Min go, hela, ji bo şenga Eliye êmo ez bûm cenanî û cotkariyê erdê melle.<br />
şengê minê baxçek çandî ji heşayê,<br />
Her feqîr û fuqrakî hat min baqek dayê,<br />
Min go belkî xwedê bike minradê minn û şenga Eliyê êmo li dinyayê.<br />
Şengê, minê baxçek çandi, dixeminland,<br />
Minê ji gul û beybûna dikeminland,<br />
Min dî şevkê ji êvarî pê da xinzirketêji ber min herimand<br />
Ezê herim Mêrdînê<br />
Ezê herim Mêrdînê sûka xerata.<br />
Textekî ji xwe delalê dilê xwe ra çêkim ji darê çinarê,<br />
Ezê bişkok û kuminka lêxim ji kulîlkê vê baharê,<br />
Ez û sebra dilê xwe li ser razên heta çaxê bazarê.<br />
Ezê herim bajêr sûka necêre,<br />
Textekî ji xwe delalê xwe ra çêkim kêfê ra,<br />
329
Ez û delalê xwe ser razên ji qayîşa cîran û xelkêra.<br />
Ezê texteki ji xwe delalê xwe ra çekim ji darê gulê,<br />
Ezê bişkok û kuminka lêxim ji qurnifîlê,<br />
Ez û delalê dile xwe ser razên heta roj sê bejna,<br />
sê qama li me hilê.<br />
Ezê textekê ji xwe û delalê dile xwe ra çêkim ji darê karbane,<br />
Eze bişkok û kuminka lêxim ji hebê minrcanê,<br />
Emê ser xaniya deynin, ezê bêjim delal, hatiye çaxa kêfê, wextê razanê.<br />
Ezê texteke ji xwe û delale xwe ra çekim ji dar û bera,<br />
Ezê bişkok û kuminka lêxim ji zêrê van kimbera,<br />
Ez û delalê dile xwe tê da razên heta bê ser avê pezê van koçera.<br />
Qûlingo<br />
Qulingo, tu qulingê vê Hemayê,<br />
Pişta te li behrê, berê te li sar û sermayê,<br />
Qe cewaba xêrê ji alî seferiyê mala bavê min sêwiye ji min ra naye,<br />
Qulingo, tê gelek silava qîza Dele minsto kî,<br />
Tê bê, seferiyê mala bavê te ji vir da çûye, ji wê da nayê.<br />
Li min hêsirê min kulpirê,<br />
Minê pirsa seferiye mala bavê xwe kiriye ji heywanê lal û durê,<br />
Xemê dilê minn hindik bûn, minnê kulê dilên xwe sipartinê<br />
kirne pirê.<br />
Qulingo, baran barî erdê me tozandin<br />
Lêkir li pozê Kosîdaxa şewitî geliyê kûr pingandin,<br />
Tê gelek silava li lawê pere ke,<br />
Tê bê dosta te qîza Dele minsto di pê te ra xeml û xêzê xwe giş qetandin<br />
Qulingo, baran barî, erdê me şil kirin,<br />
Lêkir li pozê Kosîdaxa şewitî geliyê kûr tije kirin,<br />
Tê gele silava li lawê pîrê ke,<br />
Tê bê dosta te qîza Dele minsto dipê te ra xeml û xêzê<br />
xwe jêkirin.<br />
Qulingo, tu qulingê devê çema,<br />
Lûsa te li ser gira û xirba û herêma,<br />
Ez terka seferiyê mala bavê xwe nakim,<br />
Heta xuy şîn neyê, qantir nezê, bi kêlê kevirî, bi axa mezela<br />
Serê xwe daneynim cema.<br />
330
1096-NARÎN NARÎN-3<br />
Ey narîn narîn narîn<br />
Çaw ciwan û rêza şêrîn<br />
Ey narîn narîn narîn<br />
Nazik nazik qij zêrîn<br />
Narîn narîn nar e ciwan e<br />
Narîn narîn nar e ciwan e<br />
Narîn diçû ber kanî<br />
Qed barîk neşmîlanî<br />
Narîn berî kwestanî<br />
1097-NARÎNÊ-1<br />
Min ji teyran teyrik di bu<br />
Narinê narinêe narina min<br />
Şekirê şerinê bermaliya min<br />
Li ezmanan xwengi bû<br />
Narinê narinêe narina min<br />
Şekirê şerinê bermaliya min<br />
1098-NARÎNÊ-2<br />
Narînê hey narînê<br />
Te bejn şitla hinarê<br />
Te xirab kir şahrê Zêbarê<br />
Narînê hey heval gorî<br />
Tu gulî ji gulên sor î<br />
Xatûnî ji bircên jor î<br />
Narînê hep çeman da<br />
Rûnkekî dabû bi çavan da<br />
Ji xerîbiyên bab û biran da<br />
Tu negirî daykûka min ê<br />
Tu negirî hey ezîza min ê<br />
Hep ser te nehatiye bi tinê<br />
331<br />
Kûştimî çawî cuwanî<br />
Narîn narîn nar e ciwan e<br />
Narîn narîn nar e ciwan e<br />
Narîn keça Kurda ye<br />
Şeyday gul û rihan e<br />
Narînim çende ciwane<br />
Gulaley nav baxan e<br />
Narîn narîn nar e ciwan e<br />
Narîn narîn nar e ciwan e<br />
<strong>Stran</strong>: Gelşri/soran<br />
Zava siwarê hespê boz<br />
Li meydanan rakir toz<br />
Govendeki li darxinin<br />
Buka me bi rêxînin.<br />
Gotin û Musîk: Gelêrî<br />
Ya hatiye ser hindî li dinê<br />
Bes bigirî nelorîne<br />
Keçik her malê xelkî ne<br />
Narînê hey bîkê hey bîkê<br />
Delalê hey bîkê hey bîkê<br />
Te bejn şitla bihîkê<br />
Te xirab kir şahrê Kerkûkê<br />
Avkûka kumtêlêt bîra<br />
Me hilkêşa bi zincîra<br />
Bîka me ji malêt mîra<br />
Avkûka kumtêlêt aşa<br />
Me hilkêşa bi xirxaşa<br />
Bîka me ji malêt paşa
Avkûka ji kumtêlêt dara<br />
Mê hilkêşa bi xirxala<br />
Bîka me ji malêt(.....)<br />
Min nevêt û min nevêt<br />
Mûme canê min nevêt<br />
Bejna şemala şevê<br />
Mûme canê min nevêt<br />
Mûmka canê bedevî<br />
Mûme vane min nevêt<br />
Mûmka canê Tiyarî<br />
1100-NAVÊ EWRÛPA ŞÎRÎNE<br />
(XÊRÎB KETİM)<br />
Min nezanî va çi deme<br />
Li min pir bûn kul û xeme<br />
Bîra gundê xwe dikim<br />
Derd giranim derd giranim<br />
Wella dayê derd giranim<br />
Mîna miya ku berx wenda kir (ime)<br />
Bi ro û şev tim dinalim<br />
1101-NAVÊM JÎYAN BÊ<br />
KURDÎSTAN<br />
Bo çi dijîm ez<br />
Navêm jiyan ez<br />
Bê Kurdistan im ez<br />
Ax... ax….ax<br />
Bo çi dijîm li vê cîhan<br />
Bo çi dikim kêf û seyran<br />
Bo çi ev şahî û dîlan<br />
Bo çi dijîm ez<br />
Navêm jiyan ez<br />
Bê Kurdistan im ez<br />
Ax... ax….ax<br />
332<br />
Mûme canê min nevêt<br />
Dar biha ser rûbarî<br />
Mûme canê min nevêt<br />
Şêx Hedî di gel me yarî<br />
Mûme canê min nevêt<br />
Mûmka cana herînî<br />
Mûme canê min nevêt<br />
Tu bi xizema mezinî<br />
Bi şêx Hadî tu ya min î<br />
Mûme canê min nevêt<br />
Mûmk canê pêdayî<br />
Mûme canê min nevêt<br />
Navê Ewrûpa pir şerîne<br />
Dayê halê min bîbîne<br />
Bare giran li pişta mine<br />
Çavê min tim bi girîn e<br />
Bakî tê yê bakî şen e<br />
Pele gula diweşîne<br />
Heyfa gelê Kurd<br />
Tim keserê dikşîne<br />
Veger:Kurdê navenda<br />
Anatolî(Cejno)<br />
Ew welatê minî rengîn<br />
Dinale ji êş û birîn<br />
Bang dike bi gazî û girîn<br />
Bo çi dijîm ez<br />
Navêm jiyan ez<br />
Bê Kurdistan im ez<br />
Ax... ax….ax<br />
Dijmin dikuje bi roj û şev<br />
Êrîş dikin bi xavên qirêj<br />
Lê nav welat derd û bihişt<br />
Bo çi dijîm ez<br />
Navêm jiyan ez<br />
Bê Kurdistan im ez<br />
Ax... ax….ax
1102-NAV MENİYA<br />
Nav meniyan nav meniyan bejnzirav<br />
Nav meniyan nav meniyan bejnzirav<br />
Berfik barî serê çiyan, serê çiyan bejnzirav<br />
Berfik barî serê çiyan, serê çiyan bejnzirav<br />
Sê zeriyan dew dikiyan dew dikiyan bejnzirav<br />
Sê zeriyan dew dikiyan dew dikiyan bejnzirav<br />
Gişt rûniştin wer giriyan, wer giriyan bejnzirav<br />
Gişt rûniştin wer giriyan, wer giriyan bejnzirav<br />
Tu bi çûçika nav darikan, nav darikan bejnzirav<br />
Tu bi çûçika nav darikan, nav darikan bejnzirav<br />
Bervê çûm û xwe melisan, xwe melisan bejnzirav<br />
Bervê çûm û xwe melisan, xwe melisan bejnzirav<br />
Destan girt û rû ramîsam, rû ramîsam bejnzirav<br />
Destan girt û rû ramîsam, rû ramîsam bejnzirav<br />
Min digo bes e wê digo dîsan, wê digo dîsan bejnzirav<br />
Min digo bes e wê digo dîsan, wê digo dîsan bejnzirav<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
1103-NAZÊ<br />
Nazê Nazê lê Nazê<br />
Bejna te ji têla sazê<br />
Befra kevîyên li hevrazê lê<br />
Yar tu were yar<br />
Bejna Naza sorgulî<br />
Di kesk û sor de xemilî(veger)<br />
Agirê dilê min hilbibî<br />
De tu were ba min<br />
333<br />
Nazê Nazê nazikê<br />
Reş rihanê li hev dike<br />
Te çav reşê rindikê lê<br />
Yar tu wer yar<br />
Nazê Nazê ciwanê<br />
Xudan soz û peymanê<br />
Gula nava dîlanê lê<br />
Yar tu wer yar
1104-NAZEWİCİM<br />
Kaniya mezin pir biçûke<br />
Nazewicim nazewicim<br />
Keleş gewrê te zaroke<br />
Wellahî nezawicim.<br />
Par qîz bû îsal bûkê<br />
Nazewicim nazewicim<br />
Derdê min ewa biçûke<br />
1105-NE HOL İM; NE HOLVAN<br />
İM<br />
Ne hol im, ne holvan im, lê lê holê<br />
Ne hol im, ne holvan im, rebenê holê<br />
Ne gul im, ne rîhan im, lê lê holê<br />
Ne gul im, ne rîhan im, reben holê<br />
Berdeliya Elî xan im, lê lê holê<br />
Berdeliya Elî xan im, reben holê<br />
Çûme deriyê dadyî, lê lê holê<br />
Hatime deryê dadayî, reben holê<br />
Kulav û doşek radayî, lê lê holê<br />
Kulav doşek radayî, reben holê<br />
Min û holê paldayî, lê lê holê<br />
334<br />
Wellehî nezawicim.<br />
Kaniya mezin kaniya cilan<br />
Nazewicim nazewicim<br />
Teşt û sîtil nava malan<br />
Wellehî nazewicim<br />
Keçê çavê te kor bibê<br />
Nazewicim nazewicim<br />
Min ra heye sebra dilan.<br />
Wellehî nazewicim.<br />
Min û holê paldayî, lê lê holê<br />
Min holê paldayî, reben holê<br />
Di sorgula hildayî, lê lê holê<br />
Di sorgula hildayî, reben holê<br />
Yek yar û yek dest dayî, lê lê holê<br />
Yek yar û yek dest dayî, reben holê<br />
Çûme deriyê daxistî,lê lê holê<br />
Çûme deriyê daxistî, reben holê<br />
Kulav û doşek raxistî, lê lê holê<br />
Kulav û doşek rexistî, reben holê<br />
Di sorgul bişkivitî, lê lê holê<br />
Yek yar yek destgirî, lê lê holê<br />
Yek yar yek destgirî, rebenholê
1106-NEMAN<br />
Neman neman lê, esmer neman<br />
Neman neman lê, dilber neman<br />
Xerav bûne lê, sal û zeman<br />
Xerav bûne lê, sal û zeman<br />
Dil pîr bûye lê, tam tê nama<br />
Dil pîr bûye lê, tam tê nama<br />
Ez û te lê, li benda hev man<br />
Ez û te lê, li benda hev man<br />
Dîsa dîsa lê, esmer dîsa<br />
Dîsa dîsa lê, dîlber dîsa<br />
Kevirê werin lê, ji me ziman<br />
Kevirê werin lê, ji me lîsan<br />
Esmer tê ye lê, ji Meletyê<br />
Zeriyê tê ye lê, ji Meletyê<br />
Elba şîr danê lê, yan kêlekê<br />
Esmer tê ye lê, ji Meletyê<br />
Ez xulamê(ma) te lê zeriyê<br />
Ez xulamê(ma) te lê çavbelekê<br />
Neman neman lê, esmer neman<br />
1107-NE RAZÎ ME<br />
Ne razî, ne razî me<br />
Bi van tiştên hûn dibêjin<br />
Ne razame me payî me<br />
Bi Agir min dipêjin<br />
Qamişlo û Hewlêra min<br />
Çawa wusa davêjin<br />
Mahabad u Wana min<br />
Bi zor birêne ji destê min<br />
Bese bi serve me bikûjin<br />
335<br />
Neman neman lê, dilber neman<br />
Dilkê min ket lê, çav beleke<br />
Dilkê min ket lê, çav beleke<br />
Neman neman lê, esmer neman<br />
Neman neman lê, dilber neman<br />
Neman neman lê, esmer neman<br />
Neman neman lê, dilber neman<br />
Rinda min tê yê lê, ha ji bêriyê<br />
Rinda min tê yê lê, ha ji bêriyê<br />
Elba şîr danê lê, yanê sîyê<br />
Elba şîr danê lê, yanê sîyê<br />
Dilê min ketê lê, te sêwiyê<br />
Dilê min ketê lê, te sêwiyê<br />
Neman neman lê, esmer neman<br />
Neman neman lê, dilber neman<br />
Xerav bûne lê, sal û zeman<br />
Xerav bûne lê, sal û zeman<br />
Dil pîr bûye lê, tam tê neman<br />
Dil pîr bûye lê, tam tê neman<br />
Ev kilama li Anadoliya Navin<br />
li dawetan tê gotin û gelêriyê.<br />
Guh vekin min bibhîsîn<br />
Nema bi agir bilîzin<br />
Hewlêr û Zaxoka min<br />
Cwanên hîna Qîzên<br />
Gulên şermokên belê<br />
Ji kokta dara guzên<br />
Şêst û yekê jibîr nakim<br />
Li Amûde hawarkim<br />
Bi komirê Sînema wê<br />
Bablîsokê li we rakim
Giyanên wan bicivînim<br />
Ser rûka we biçirînim<br />
Sûlav li ser sûlave<br />
Tu yî Efrîna rengîn<br />
Sonda me bi ax û ave<br />
Tu car tu nabe xemgîn<br />
1108-NEGRÎ<br />
Çenga por bibin bibin<br />
Bibin ser gorên dil kuştibin<br />
Bibin bin konên şîn girtibin<br />
Negrî çav deryayê negrî<br />
Mijankê te ji kil dibin<br />
Negrî por roavayê negrî<br />
Negrî û neke limin limin<br />
Hijê bike rê û bimeşe<br />
1109-NEMİRE LAWİK<br />
Çolan de mere çole dûr in<br />
Çiyan de mere berfê su in(sar in)<br />
Eman eman w‟ez bimirim<br />
Rind li ber dereke hene<br />
Yên Mereşê pir meşhûr in<br />
Eman eman w‟ez bimirim<br />
Nemire lawik nemire<br />
Nemire kurik nemire<br />
Keçik qeda te hilgire<br />
Eman eman w‟ez bimirim<br />
Ev çi derdî bê elem e<br />
Derman tu ye li benda te me<br />
Eman eman w‟ez bimirim<br />
Kesê ku ji yarê xwe dûr keve<br />
Kesê ji rindê xwe dûr keve<br />
Dîşewite wek kereme<br />
336<br />
Sûlave li ser sûlave<br />
Tu yî serdeşta şêrîn<br />
Sonda me bi ax û ave<br />
Tu car tu nabî dilşîn<br />
Rondikek ji çavên we<br />
Birîndar dike Bangîn<br />
Helbest: KerîmoMuzîk: Bangîn<br />
Xwe li çiya bigre û bimeşe<br />
Emrê te hê çend û şeş e<br />
Negrî neke limin limin<br />
Negrî bikene li dû min<br />
Beşişînê bike rû min<br />
Şehîdê dilê te ez bim<br />
Nekenîne bime dujmin<br />
Helbest: Arjen Arî-Muzîk: Mehmet<br />
Atli<br />
Sazkirin: Koma Dengê Azadî<br />
Eman eman w‟ez bimirim<br />
Nemire lawik nemire<br />
Nemire kurik nemire<br />
Keçik qeda te hilgire<br />
Eman eman w‟ez bimirim<br />
Çavê reşê birû di ser ra<br />
Kaniya gulav av di ber ra<br />
Eman eman w‟ez bimirim<br />
Ezê şevê nîvê şevê werim<br />
Ezê te bibim ji xwe ra<br />
Eman eman w‟ez bimirim<br />
Nemire lawik nemire<br />
Nemire kurik nemire<br />
Gelerî, Ş. Perwer, bîrnebûn M.<br />
Bayrak
1110-NERMÊ NERMANÊ<br />
Nermê Nermê Nermanê lê<br />
Nermê Nermê Nermanê<br />
Nermê Nermê Nermanê<br />
Şevgerya dilê xortanê<br />
Nermê piştik dar anî lê<br />
Nermê Nermê Nermanê<br />
Nermê piştik dar anî lê<br />
Şevgerya dilê xortanê<br />
Semta bêderê anî lê<br />
Nermê Nermê Nermanê<br />
Semta bêderê anî lê<br />
Şevgerya dilê xortanê<br />
Nermê qîza keşîş e lê<br />
Nermê Nermê Nermanê<br />
Nermê qîza keşîş e lê<br />
Şevgerya dilê xortanê<br />
Paşil tijî mewîj e lê<br />
Nermê Nermê Nermanê<br />
1111-NÊRGİZ<br />
Hay Nêrgiz, Nêrgiz, Nêrgiz<br />
Hay Nêrgiz tol ciwanê<br />
Hay Nêrgiz, Nêrgiz, Nêrgiz<br />
Hay Nêrgiz tol ciwanê<br />
Nêrgiz li çiyayî<br />
Hay Nêrgiz, Nêrgiz, Nêrgiz<br />
Nêrgiz li çiyayî<br />
Hay Nêrgiz tol ciwanê<br />
337<br />
Paşil tijî mewîj e lê<br />
Şevgerya dilê xortanê<br />
Pişta xwe da gî têş e lê<br />
Nermê Nermê Nermanê<br />
Pişta xwe da gî têş e lê<br />
Şevgerya dilê xortanê<br />
Nermê yeka dirêj e lê<br />
Nermê Nermê Nermanê<br />
Nermê yeka dirêj e lê<br />
Şevgerya dilê xortanê<br />
Xwe li govendan davêje lê<br />
Nermê Nermê Nermanê<br />
Xwe li govendan davêje lê<br />
Şevgerya dilê xortanê<br />
Dilê lawikan dipêje lê<br />
Nermê Nermê Nermanê<br />
Dilê lawikan dipêje lê<br />
Şevgerya dilê xortanê<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Gurpika li ser giyayî<br />
Hay Nêrgiz, Nêrgiz, Nêrgiz<br />
Nêrgiza li kendala<br />
Hey Nêrgiz tol ciwan ê<br />
Gurpika li ser halhala<br />
Hay Nêrgiz, Nêrgiz, Nêrgiz<br />
Heçî bejna wê ditî<br />
Bejna wê wek şepal.<br />
Ehmedê Salih.
1112-NÊRGİZÊ NÊRGİZVANÊ<br />
Lê Nêrgiz, Nêrgiz, nêrgizvanê<br />
Lê Nêrgîz, Nêrgiz, Nêrgiz dev kilê Bêrîwanê<br />
Îşev şevka baranê, Nêrgîzê, Nêrgizvanê<br />
Îşev şevka baranê, Nêrgizê Bêrîwanê<br />
Eger tu dosta min î, Nêrgizê Bêrîwanê<br />
Were em herin dilanê dev kilê Nêrgizvanê<br />
Çavê min li xewka şîrîn, Nêrgîzê Nêrgizvanê<br />
Destê min li destê yarê dev kilê Bêrîwanê<br />
Lê Nêrgiz, Nêrgiz, nêrgizvanê<br />
Lê Nêrgiz, Nêrgiz, Nêrgiz dev kilê Bêrîwanê<br />
Nîşan dayna hewşoyê, Nêrgizê ,Nêrgizwanê<br />
Eger tu dosta min î, Nêrgizê, Nêrgizvanê<br />
Were em herin dilanê dev kilê Bêrîwanê<br />
Lê Nêrgiz, Nêrgiz, nêrgizvanê<br />
Lê Nêrgîûz, Nêrgiz, Nêrgiz dev kilê Bêrîwanê<br />
Îşev şevka baran<br />
Îşev şevka baranê, Nêrgîzê nêrgizvanê<br />
Îşev şevka baranê, Nêrgizê Bêrîwanê<br />
Dîkan daynê eywanê, NêrgizNêrgîzvanê<br />
Dîkan daynin eywanê, dev kilê Bêrîwanê<br />
Were em herin dilanê dev kilê Bêrîwanê<br />
Çavê min li xewka şîrîn, Nêrgîzê Nêrgizvanê<br />
Destê min li destê yarê dev kilê Bêrîwanê<br />
( Kovara war)<br />
1113-NERGİZA ZİNÊ<br />
Şepal û Nêrgiza lê Zînê<br />
Qeşengî bi nazî şêrînê<br />
Hem gulî rihanî bi bîhnê<br />
Tu melhema ser birînê<br />
Koro<br />
Dîlber were ti çi kubarî<br />
Memik ji sêvan û hinarî<br />
Nêzî min be were bi diyarî<br />
Tu weke birûsk û arî<br />
338<br />
Ew dev û lêvên te yî qirmisî ne<br />
Rûkên te yî sor weke hingivî ne<br />
Nav bexçe me weke gula şîne<br />
Ber êvarê boyî min şîvîne<br />
Te hîv û roj li min kire tarî<br />
Li ser min teyrok û baran barî<br />
Çima nêzîk dibî bi dilsarî<br />
Dil û ceger şikand bi yek carî<br />
Gotin: D. Mîdî<br />
Meqam: Aramê Dîkran
1114-NEWROZ-1<br />
Hat newroza xemgîn<br />
Bi bihara rengîn<br />
Bi dengê bilbilan<br />
Bi helbestên cotaran<br />
Bi bilurê şivanan<br />
binêre li çiyan<br />
gellek ar dadan<br />
mizgîna newrozê<br />
pirozbe li cîhan<br />
1115-NEWROZ-2<br />
Tu cejna gelê Arî Newrozê Newrozê<br />
Em karkerê vî karî Newrozê cejna me<br />
Emê hildin vî barî Newrozê Newrozê<br />
Werin geşkin vî arî Newrozê cejna me<br />
Nerozê<br />
Newrozê Newrozê cejna me<br />
Nerozê Newrozê Newrozê cejna me<br />
Bêhna te gelek xweş e Newrozê<br />
Newrozê<br />
Por sorê çavê reş e Newrozê cejna<br />
me<br />
Bi çiya ve hildikişe Newrozê<br />
Newrozê<br />
Govenda te şoreş e Newrozê cejna<br />
me<br />
Newroza gelê bindest Newrozê<br />
339<br />
cejna Newrozê<br />
li kurd û krdistan<br />
bi zanîn û bi heş<br />
bi heybeta şoreş<br />
wek ar û tîrej<br />
kawa kir erîş<br />
ser dehekê caş<br />
dehak kir kuştî<br />
bin lingan hêştî<br />
zilmê kir helweş<br />
azad da bextreş<br />
Helbest: Perîşan<br />
Muzîk: Bangîn<br />
Newrozê<br />
Te jiyanek nû dixwest Newrozê<br />
cejna me<br />
Ezê pêçim çek û rext Newrozê<br />
Newrozê<br />
Ta te bibînim ser text Newrozê cejna<br />
me<br />
Dîsgotin<br />
Helbest: Mele Ehmet-Muzîk:<br />
Hemdem
1116-NEWROZ-3<br />
Min jî dixwest rojeke Newrozê<br />
Bi kenan bi evînan bihatama<br />
Min jî dixwest baran dirêj bibare<br />
Wek çiyayê Oramarê bişewitîyama<br />
1117-NEWROZ-4<br />
Wek kurmekî dara gulê<br />
Her salekî Şiqîn didim<br />
Tarî û Şev min nas dikin<br />
Tîrêjekî rojê me ez<br />
Newroz, Newroz,<br />
bê agir nabe Newroz<br />
Newroz, Newroz,<br />
1118-NEWROZ E<br />
Newroz e Newroz e<br />
Newroz e gelî biran<br />
Newroz e Newroz e<br />
Newroz e li hemî deran<br />
Newrozê sala nû ye<br />
Bihar e li hemî deran<br />
Bihar e li hemî deran<br />
Bihar e gul bişkivîn<br />
Bilbila xweş xemilîn<br />
Newrozê pîroz bibî<br />
Pîrozê xweşî bibî<br />
Newroz e Newroz e<br />
340<br />
Min jî dixwest tim bikenin zarok<br />
Wek lehiyên zivistanê tev hatin<br />
Min jî dixwest wek destên Bêrîtanê<br />
Serê çiyan porê stêrkan şe bikira<br />
Gotin: Kalbim Aslan<br />
Muzîk: Dr. Ahmet Kaya<br />
bê dûman nabe Newroz<br />
Cejna we me<br />
Newroze me<br />
Ez şoreş û bahozê me<br />
Bo serxwebûnê şer dikim<br />
Şervanekî çîya me ez<br />
Gotin: Hozanvan Cankurd<br />
Mûzîk: Ümit<br />
Newroz e gelî biran<br />
Newroz e Newroz e<br />
Newroz e li hemî deran<br />
Newrozê sala nû ye<br />
Bihar e li hemî deran<br />
Bihar e li hemî deran<br />
Newroz serê salan e<br />
Pêla dilê lawan e<br />
Newrozê navkî xweş e<br />
Eşqa dilê xortan e (Kurdan e)<br />
Pêla dilê lawan e<br />
Newrozê sala nû ye<br />
Bihar e li hemî deran<br />
Bihar e li hemî deran
1119-NEWROZ TÊ<br />
Li dinê çendî çend kulîlk bişkivîn<br />
Çendî çend zivistan çûn gîhiştine<br />
biharê<br />
Çendî çend berbang çirand şevên tarî<br />
û îro jî:<br />
Newroz tê Newroz tê li Sûka<br />
Mehabad<br />
Newroz tê Newroz tê li Sûka<br />
Mehabad<br />
Newroz tê Newroz tê li Sûka<br />
Mehabad<br />
Belavok li bin deriyan, tifing li nav<br />
1120-NİKARİM<br />
Nikarim xunaveke rondika bim<br />
li gorina şehid bibarim<br />
çariya reş na kirim<br />
Bisk û keziyan na birim<br />
Rûyê xwe nadirim!<br />
Ez ji bilbilê xemgin re ne beharim<br />
Ji bûka çari reş re ne guharim<br />
Ji konê şiniyê re ne sitûn im<br />
Ji kalê poşman re ne qelûn im!<br />
1121-NİNA<br />
Ninim ninayê te me<br />
Çavreş nivane te me<br />
Huru li ser rêka xwe me<br />
Şeve nivane te me<br />
Nînna nînna<br />
Nînna keça xalê min<br />
Qe nizani halê min<br />
Nînna keça xalê min<br />
Qe nizani halê min<br />
341<br />
milan<br />
Li ser lêvan ken û rik, dil nava<br />
destan<br />
Dil nava destan, pêşmerge serenser<br />
xemilandin<br />
Ronahî kirin tev li ser Kurdistan<br />
Newroz tê Newroz tê li Sûka<br />
Mehabad<br />
Newroz tê Newroz tê li Sûka<br />
Mehabad<br />
Newroz tê Newroz tê li Sûka<br />
Mehabad<br />
Gotin: Vazgal Bazîdî<br />
Muzîk: Koma Dengê Azadî<br />
na, na nikarim<br />
Gula binefşe xemgine ez na çinim!<br />
Di cihê şahiyê de şiniyê na dinim!<br />
Şehid cane xwe didê "erdê ji bo ala"<br />
Şahiyê hildê<br />
Ala şahiyê govend û dilane<br />
Çepik û lîlandin û strane...<br />
<strong>Stran</strong>:Dr.Feyzel Xiznewî<br />
Ko deste xwe bidê min<br />
Hunik bibe dilê min<br />
Nînna nînna nînna nînna<br />
Gustîla tiliyê te me<br />
Garikê guhê te me<br />
Xwestina dilê te me<br />
Takata çokê te me<br />
Nînna nînna<br />
Ko deste xwe bide min<br />
Hunik bibe dilê min
Nînna nînna nînna nînna<br />
Roniya çavê te me<br />
Ez xewna xewa te me<br />
Silavekê bişîne<br />
Li paş malan dapême<br />
Nînna nînna<br />
342<br />
Nînna keça xalê mîn<br />
Qe nizanî halê min<br />
Ko destê xwe bide min<br />
Hunik bibe dilê min<br />
Nînna nînna nînna nînna<br />
Gotin û Muzik : Anonim
1122-NÎZAMETİN ARİÇ (FEQİYÊ TEYRA)<br />
Hunermend Nîzametin Ariç di zarokatiya xwe de dest bi mûzîkê kiriye, di sala<br />
1956 an de li bajara Agriyê hatiye dinyayê. Di sala 1976<br />
an de, di radyoyê de bernameyên li ser mûzîkê çêkirine,<br />
di sala 1979 an de jî ji ber straneke evînî ku di konsera<br />
Agirîyê de gotibû, hatiye girtin. Nîzametin; pişta<br />
demeka kurt di girtingehê dimîne, pişt re tê berdan û bi<br />
hatina derba 12 ê rêzberê re derdikeve dervayî<br />
Tirkiyeyê. Ariç piştî ku diçe Awistiralyayê konseran<br />
pêşkêş dike.<br />
Demeke li wir dimîne, ji aliyê gel ve pir tê hezkirin û kurdên li ewrûpa qimeteka<br />
mezin didin wî. Ew li Ewûpa dest bi karê mûzîkê û perwerde bûna hunera kurdî<br />
dike. Li Ewûpa navê Feqîyê Teyra bi kar tîne. Her çiqas kasetên wî li Tirkiyê<br />
yekem car e ku ji aliyê Ses Plakê ve têne derxistin jî, hinekên wan li Tirkiyayê<br />
berê bi awakî korsanî hatibûn tomar kirine.<br />
Birêz Nizametin Ariç hetanî niha ji bilî kesetên ku derxistine, ji hin filman re<br />
mûzîk çêkiriye. Wî di nav kar û barên sînamayê de, ji bo filmê bi navê ”Dîlan<br />
Erden Kral” ”Durgun Îsmet Elçî“ “Hukuçuluğumda utaniyorum Kahraman<br />
Yavuz” “Komitas don Askaria“ ”An Gesciht de Walderî Peter Lillientahî“ û “De<br />
Jongen Die Nietleerpaat, Ben Sombaagart“ mûzîk çêkiriye. Her wiha Nizametin<br />
Ariç li Tirkiyayê di filmên bi navê “Sabah Bîr Günün hikayesî“ û “Kurban<br />
olduğum“ de rol girtiye. Lê bi filmê navê “Kilamek ji bona Beko“ ku hemû<br />
listikvanê film e, hemû wek amedekarê film û hem jî mûzîka wî çêkiriye. Bi vî<br />
filmî nav û dengê wî li çar aliyê Kurdistanê tên bîhstin û Film li Ewûpa<br />
eleqedereka baş dibine. Ev cara yekemîne ku filmekî kurda li Ewûpa tê<br />
weşandine.<br />
Nizametin Ariç mûzîka xwe, li ser bingeha mûzîka kurdî ya gelêrî, bi şeweya<br />
xwe ya xweser dihone. Wî di nav berhmên xwe de, bi giştî ji herêmên wekî<br />
Şirnax, Amed, Botan Wan û Agirî stranên gelerî xwendine. Di gel van, wî<br />
stranên helbestvanê navdar Cegerxwîn jî di kasetên xwe de xwendine û deng û<br />
awaza xwe gihandiye roja ma îro.<br />
Ji kesetan, keseta bi navê wêneyên Xewnan ku piraniya wê ensturimental e,<br />
zêdetir balê dikşîne. Di vê kasetê de Ariç li amûrên wekî mey, bilur, zirne, tar,<br />
dîvan, tenbur balê cura, tebirxane û synthesiz(org) bi kar anîne û kilame jî ji<br />
aliyê Dengbêj Kerem ve hatiye xwendin. Ev berhem nîşan dide ku Ariç bi terza<br />
xwe ya awerte enstrumentalên xwe, di warê çanda klasîk de jî şareza ye.<br />
343
1123-EHMED LI SER DÎCLÊ DE<br />
GIRÎYA<br />
Bi her du çavane<br />
got, liminê, çi şermekê mezinê giran<br />
e<br />
li başûrê welêt xelqê me bûye<br />
pêrîşane<br />
digerînê li warekê bolî dibin mêvan<br />
e<br />
feleka xayînî, çi şermekê mezinê<br />
giran e<br />
li şûna biran serdest bûye maz û<br />
bane<br />
lidor hêlan leşkerne li tufung û<br />
sungîyan e<br />
liminê lê, liminê lê<br />
dereng e dereng e, ro razaye nîvê<br />
şevê ye<br />
jibinê konekî qîrîna Zînê têye<br />
Zînê neh sal e, jibirînan xew nîye<br />
dayikê bang kir Zînê ciwan e<br />
ez bigorî te kezeba min kewand<br />
keçê lorî lorî<br />
Zînê got, lê dayê, Zîn biheyran e<br />
qîrîn şerm e, dizanim, lê birîna<br />
mixedar e<br />
1124-NÎNİK NÎNAÊ<br />
Nînok Nîno te me, ha ha ha Nîna<br />
Çav reş mêvanê te me, ha ha ha Nîno,<br />
Nîno, Nîno, Nîno, Nîno<br />
Sibê ser rêka xwe me ha ha ha Nîno<br />
Du sibê ciranê te me ha ha ha Nîno,<br />
Nîno, Nîno, Nîno, Nîno<br />
344<br />
agirê canê bedena mirebenê wedê<br />
helandin<br />
liminê lê, liminê lê<br />
limin limin<br />
kalekî bam kir,<br />
go, hûnê şîreta min bidin keç û<br />
xortan e<br />
limi lo lo, limi lo lo, , limi lo lo,<br />
limilo lo<br />
hûnê şîreta min bidin keç û xortan e<br />
bes e xapandin sala<br />
bîla hîn bidin dersane<br />
biratîyan bêxtan hemû kemîn u talan<br />
e<br />
li cîhanê kes nabe hevalê bindestan e<br />
bona xatirê Zîna neh salî<br />
ku niha dike seqran e<br />
bona zerî û esmerê me kurdan e<br />
ku îro berê xwe dane çol u Kerbelan<br />
e<br />
bila hişyar bin, bila hişyar bin<br />
têkevin ser rêçika serxwebûna<br />
Kurdistanê<br />
liminê lê, liminê lê<br />
gotin: Şahîn Soreklî-Muzîk:<br />
Nîzamettîn Arîç<br />
Aşiqê bejna te me, ha ha ha Nîno,<br />
Deqa ser sîngê te me, ha ha ha Nîno<br />
Nîno, Nîno, Nîno, Nîno<br />
Bazinê destê te me, ha ha ha NÎno,<br />
Gustilka tiliya te me, ha ha ha Nîno<br />
Nîno, Nîno, Nîno, Nîno<br />
Cemila Celîl .
1125-NİZANİM<br />
Xeyda ji min xeyidîye<br />
Rû sar û pir cemidî ye<br />
Li ser wî ez dikalim<br />
Wekî bilbil dinalim<br />
Tenê dibê nizanim<br />
Nizanim ez nizanim<br />
Nizanim ez nizanim hevalo<br />
Min go bêje çiye ev<br />
Li ser dibêm roj û şev<br />
Go min çi jê ye heyran<br />
Hun pîroz bin ji bo hev<br />
Tenê dibê nizanim<br />
1126-NOFA<br />
Endî ware peytaxtê lê lê...<br />
Endî warê peytaxtê, keç xatûna li ser text e<br />
Şûşa wiskî li dest te, ne te soz û ne bext e<br />
Çima îznê nadî min, nîvsaatekî bême rex te<br />
Lê lê… Nofa<br />
Amûdê ber bi bayê lê lê… Nofa<br />
Amûdê ber bi bayê, Dirbêsiyê ava ye<br />
Li ser kaniyê xuyaye, çadira xorta vedaye<br />
Nofa qîzek hêja ye, min li eslê Nofa pirsî<br />
Nofa keça axa ye lê Nofa…<br />
Lê Nofa te zeriyê lê lê… Nofa<br />
Lê Nofa te zeriyê, zêra zerkê li eniyê<br />
Xlulamâ te sipehiyê, ferze keça xelkê bû<br />
Muhbeta dilêm ketiyê Nofa…<br />
Lê Nofa te zeriyê, zêra zerkê li eniyê<br />
Ez xulama sîng sipîyê, bejin ji dara biyê<br />
Xweska ez buyama gustilk, ketbama wê tilîyê<br />
Ferzê keça xelkê bû, muhbeta dilêm ketiyê Nofa…<br />
Gotin û Muzîk: Seîd Yusif<br />
345<br />
Nizanim ez nizanim<br />
Nizanim ez nizanim hevalo<br />
Ew gelek pozbilind e<br />
Gelek delal û rind e<br />
Bi xwedî û xudan e<br />
Navê wî Kurdistan e<br />
Erê dibê dizanim<br />
Dizanim ez dizanim<br />
Dizanim ez dizanim birano<br />
Helbest: Cegerxwîn<br />
Muzîk: Hozan Şêxo<br />
Sazkirin: Koma Dengê Azadî
1127-NOŞÎNÊ<br />
Binere, Çemê Zer ji esmanan<br />
diherike deryayê, bê veger.<br />
Binere, di neynikên zelal yên odeyên<br />
bilind, porr<br />
spêdeyê reşî armûşî ye, êvarê spiyî<br />
berfîn...<br />
Ger di jiyanê de her bextiyariyê<br />
bixwazî,<br />
nehêle heyv perdaqa te vale bibîne!<br />
Bereket ji Yezdan e, bi kar bîne!<br />
Bila hezar hûrdeyên zêr biçin jî,<br />
hemû dê dîsan vegerin!<br />
Mihê bikelînin, ga ser jê bikin, hefsarî<br />
ji stoyê<br />
şahiyê vekin,<br />
em dê sêsed perdaqan bi carekê nîç<br />
bikin!<br />
Hosteyê kal Ts'en, zanayê xort an<br />
Ch'iu,<br />
mey berdest e, hûn ji çi şerm dikin?<br />
Bi destûra we, ez dê stranekê bibêjim!<br />
Baş guh bidinê!<br />
346<br />
Zengil zirne lezetên nedîtî, ax çi<br />
gencîne ne?<br />
Her sermest be, qet ne hişyar!<br />
Alim û ewliyayên berê ji bîr bûne,<br />
tenê serxweşên mezin navdar in her û<br />
her!<br />
Mîr Ch'en li Seraya Şadiyê şehyan<br />
dikirin,<br />
her denê meyê bi deh hezaran dikirrî,<br />
yarî dikirin û dikenî.<br />
Çawan dikarî, ho malvanê min,<br />
bibêjî ku pare nemane?<br />
Here badeyê bistîne û bîne em bi hev<br />
re binoşin!<br />
Hespê min yê pinîpinî wek ji pelên<br />
gulên geş,<br />
kurkê min bihayî hezaran,<br />
herduyan bide kurrik, bila bide bi<br />
meya baş,<br />
em tê de deh hezar xemên xwe<br />
bixeniqînin,<br />
ez û tu!<br />
Werger: Husein Muhammed, 2003
1128-NURHAN<br />
Ku ez Te nebînim Ez har û dînim<br />
Ku ez Te nebînim Ez har û dînim<br />
Ez li ser te dînim keçika delal<br />
Sibe nabînim ro li min dibe êvar<br />
Nîvanê Te me li hêvîya min be yar<br />
Sibe nabînim ro li min dibe êvar<br />
Nîvanê Te me li hêvîya min be yar<br />
Ax Nurhan Nurhan Ez ji tere heyran<br />
Ez li ba Te Mêhvan<br />
Ax Nurhan Nurhan Ez ji tere heyran<br />
Ez li ba Te Mêhvan<br />
Çavê wek yên Te min hê nedîne<br />
Çavê wek yên Te min hê nedîne<br />
Lêvê tey şêrînî şekirîne<br />
Ez ji eşqa Tere bum dil birîne<br />
Terka Te nakim terka çavên Te<br />
Ez ji eşqa Tere bum dil birîne<br />
Terka Te nakim terka çavên Te<br />
Ax Nurhan Nurhan Ez ji tere heyran<br />
Ez li ba Te Mêhvan<br />
Ax Nurhan Nurhan Ez ji tere heyran<br />
Ez li ba Te Mêhvan<br />
Biska li ser enîyê Te di xemilîne<br />
Biska li ser enîyê Te di xemilîne<br />
Awirê çavên Te Dil di nalîne<br />
Bejna teye zirav Qusûr lê tine<br />
Beşera delal Bedîl di helîne<br />
Bejna teye zirav Qusûr lê tine<br />
Beşera delal Bedîl di helîne<br />
Ax Nurhan Nurhan Ez ji tere heyran<br />
Ez li ba Te Mêhvan<br />
Ax Nurhan Nurhan Ez ji tere heyran<br />
Ez li ba Te Mêhvan<br />
347
1129-Lêkolîner & Nivîsevana Kurd NÛRA CEWARÎ<br />
Ez ji malbeta Cewariya me, keça Hecîyê<br />
Cindî Cewarî û Zeyneva Îvo. Cewariya<br />
çara me. Tora mala Cewariya da xên ji<br />
pêsekzanên basqe-basqe, usa jî yên ku<br />
kurdzanî û kurdeyatiyê va mijûl divin<br />
pêsda hatine, wek neferê mala me, mala<br />
Mirazê Ûzo Cewarî /Cafarov/.<br />
Hatime dinê sala 1941'ê li paytexta<br />
Armêniya liYêrêvanê. Xwendin û nivîsar,<br />
dinênaskirin min li dibistana ser nave H.<br />
Hakobyan da dest pê kiriye.<br />
Mala me da bavê min, dayka min û ji<br />
pênc xûskan dudu, bi çande û folklora<br />
kurdî va mijûl bûne. Tesîra bavê min li ser neferê malê gele hebû. Bavê min<br />
temamiya emrê xwe pêskêsî folklora gelê xwe kir. Sev û roj, bi piranî li mal da<br />
kar dikir. Mêvanê me jî her dem hebûn. Gele cînar, pismam, heval, xwendkarên<br />
kurd, nas û nenas bêtirî ji gunda bi problêmên xwe va dihatin, diçûn. Bavê min<br />
ew mecal jî kar danî, ji wana nimûnên folklorî dinivîsîn, ji bo çapê hazir dikir.<br />
Dayka min jî, ku salên 1930'yî çawa spîkêra Radîoya Yêrêvanê ya kurdî û<br />
mamosta zimanê kurmancî kar kiriye, tevî karên malê pê ra digîhand korêktorî li<br />
pirtûkên bavê min bike. Ha, ez û xûskên xwe me çavê xwe vekir û dît, ku du<br />
merî, bavê min û dayka min hema di nava karê xwe da nin û ewana ji me ra<br />
bûne nimûneyên bas. Dê û bavê min usa jî guhdariya mezin didane xwandina<br />
me. Her problêmên me zanibûn, mamoste û hevalên me nas dikirin. Me ji<br />
pêsekên bas xwe ra jibartin, di xwandinê da pêsketî bûn û bûne pêsekzanên bas.<br />
Xûska me ya mezin – Frîde Cewarî doktora Doktoriyê ya zanîstiyê bû. Wextekî<br />
dirêj li Înstîtûta Rêwabirina Doktora da wek lektor û nexwasxanên Yêrêvanê ya<br />
zaroka da wek konsûltanta nexwasiyên zaroka ya dil kar kirîye. Ewê emrê xwe<br />
kir, sala 1993'a çû rehma Xwedê.<br />
Frîde Cewarî heta î sal meha nîsanê li dibistanê da mamosta matêmatîkayê bûye.<br />
Tevî bavê min pirtûkên dersên zimanê kurdî hazir kirîye. Pirtûkek “Kar û Jiyan”<br />
pêskêsî bîranîna bavê min çap kirîye. Niha jî li ser arsîva bavê min kar dike,<br />
destnivîsarên wî yê pirtûkên folklorî bi sire hazir dike, çap dike.<br />
Zîna Cewarî wextekî dirêj çawa înjînyêra kîmyayê kar kirîye.<br />
348
Naza Cewarî li dibistaneke Yêrêvanê û van salên pasîn li Unîvêrsîtêta Biryanskê<br />
/Russîya/ çawa matêmatîk kar kiriye.<br />
Ez sazbendzan [(folklornas)s-] im, kar û berhemên min betirî li ser sazbendiya<br />
kurdên Armeniyayê ne. Ji sala 1960 'î hetanî niha çiqa mecal û qeweta min<br />
hebûye, min ne hêvisandîye ji bo karê xwe.<br />
Naskirina sazbendiya kurdî ji biçûktayê tê. Merîfeta dê û bavê mine sazbendiyê<br />
hebû. Wana hiz dikir ji bo xatirê mêvana bi tevayî bistirên. Hine stranên wan<br />
min li berevokên xwe da çap kiriye. Pê ra jî her havîn, dema navbiriya dibistana,<br />
ji bo hêsabûnê em bi malê va diçûne gundên merivê bavê min ên ber pala çiyayê<br />
Elegezê – Pampa Kurda, Elegezê li ku cara yekemîn min dengê def û zurnê<br />
bihîstin, dengbêjên bas dîtin.<br />
Tevî dibistana sere min usa jî dibistana sazbendiyê para piyanoyê da xwandiye.<br />
Pey ra sala 1956'a ez li kollêca ser nave R. Mêlîkyane sazbendiyê da dîsa para<br />
piyanoyê da hatime qebûlkirinê.<br />
Pirtûka min a pêsin “Kilamêd Cimeta Kurdaye Govendê” sala 1960'î çap bû ji<br />
aliyê nesîreta dewletê “Haypêthrat”-da. Di berevokê da 33 stranên govendê ne<br />
têkst û notên sazbendiyê va. Jî bo malbeta me ew sabûneke pir mezin bû.<br />
Nûra Cewarî<br />
Kilamêd Cimeta Kurdaye Govendê<br />
Pistî kollêcê ra, sala 1960'î ez li Konsêrvatorya Yêrêvanêye ser nave Komîtase<br />
para piyanoyê da hatime qebûlkirinê. Pistî sê salên xandinê ra min fakûltêta xwe<br />
guhast, derbazî para têoriya sazbendiyê bûm, kîjan ji bo xwandinê him hê<br />
çetinbû, him jî hewaskar bû. Mamostê min ê qedirbilind prof. Robêrt Atayan,<br />
prof. Gêorgî Bûdagyan û dosênt Mêrî Magakyan bi dilovanî û xemxurya xwe va<br />
guhdarya mezin didane min. Sala 1966'a min Konsêrvatoriya bi têzen li ser<br />
sazbendiya kurdî bi rûspîtî temam kir. Serokê mine pêsekzaniyê sazbendzanê<br />
eyan R. Atayan bû.<br />
Sala 1967'a li Înstîtûta Hunermendiyê ya Akadêmiya Armêniyayê ya Zaniyariyê<br />
da wek aspîrant hatime qebûlkirinê. Li wê Înstîtûtê sala 1971'ê min têzên xwe<br />
“Hunermendiya stranên kurdîye geleriyê” xwey kirin û dereca kandîdata<br />
Hunermendzaniyê stend /Ji sîstêma xwendina Rûssîayê ya der ew derece tê<br />
hesavê dereca Doktoryê/. Ji sala 1971'ê hetanî 1993'a li wê Înstîtutê da wek<br />
lêkolînêr kar kiriye. Karkirina min li wê Înstîtûtê da tevî pêsekzanên bas, di nava<br />
heval û hogirên qenc ji min ra tistekî ziyaretî bû. Înstîtût ji mi ra bibû mala<br />
duduya. Xêrxwazya hevalê min gele alîkarî û pêsdaçûyina min kiriye.<br />
349
Sala 1976'a bûme endema Yekîtiya Kompozîtorên Sovyetiyê û pê ra jî ya<br />
Armêniyayê.<br />
Di wan salên xwendin û karkirinê da çend pirtûkên min û gotarên min ên<br />
zanyariyê bi zimanê ermenî, rûsî, kurdî li Yêrêvanê, Lênîngradê /niha Sankt<br />
Pêtêrbûrg/ çap bûne.<br />
Di karê mine profesyonal da malxweyê mala min, nivîskar Tosinê Resît gele<br />
arîkarî daye min. Me bi tevayî gele stran û awazên folklorî berhev kirine û niha<br />
dengxana [(studyo)-s] me ya bas heye. Pê ra jî têkstên folklorî ji qeytana têypê<br />
dinvîsîn û eger lazim dibû tercimeyî zimanê ermenî dikir.<br />
Tevî karê mine hîmlî min pê ra digîhand usa jî gotarên popûlar ji bo rojnema<br />
Riya Teze û Radiyoya kurdî binvîsim.<br />
Xên jî karên professional min karên nêzîkî pêseka xwe jî kirine.<br />
Pistî kutakirina Konsêrvatoriyayê salekê, li dibistana ser nave T. Çûxadjyan da<br />
wek mamosta têoriya sazbendiyê kar kirîye.<br />
Sala 1965'a hetanî 67'a li Radîoya Yêrêvanê ye para kurdî da wek berpirsiyara<br />
para sazbendiyê kar kirîye. Ew kar ji bo min mecaleke pir bas bû ji bo nêzîkî va<br />
naskirina folklora me ya sazbendiyê. Bîra min tê min programên hewaskar ji bo<br />
Radiyoyê çêdikir, dihatime malê em program li ser kasêtên têypê dinivîsîn û<br />
dest bi nivîsar û lêkolînên têkst û awazên wan dikir. Hingê min Konsêrvatorya<br />
hê kuta ne kiribû û ew nivîsarên min ji min ra bûne hîm ji bo têzên dîplomiyê û<br />
kandîdatiyê.<br />
Çend berhemên min ên sazbendiyê henin, ew veçêkirinên [(pop)-s] folklorî ne<br />
ku min ji bo piyanoyê li Konsêrvatoriyayê nivîsîbûn. Ewana ketine di Fonda<br />
Radîoyê û carna têne belavkirinê.<br />
Wexta li Radyoyê min karê xwe dest pê kir, îdî fonda sazbendiyê bas bi saya<br />
Xelîl Mûradov û Casimê Celîl berev bibû û îdi kêm dengbêj û sazbend dihatin ji<br />
bo dengnivîsara. Wan sala Aramê Tîgran nû hatibû Armêniyayê, bes ew, Seyadê<br />
Semedîn, Sûsîka Simo, Karapêtê Xaço dihatin.Carekê jî Mehmedê Mûsa hat û<br />
çend stranên wî me nivîsin. Hingê min sikirbûna xwe Xwedê hanî ku nava kurda<br />
da merivê xwey kûltûra bilind – xeverdan û rabûn-rûnistina bilind hene. Ew bi<br />
maqûliya xwe va gele basqe dibû.<br />
Sala 1987'a hetanî 90'î tevî Tosinê Resît me koma stûdêntên kurda ya stran û<br />
reqasê [govendê-s] li rex Înstîtûta Yêrêvanêye Pêdagogyê saz kir. Koma me<br />
350
çend xelat girtin. Em li Yêrêvanê, paytexta Gurcistanê Tibîlîsiyê çend cara bi<br />
konsêrta va pêsda hatine.<br />
Sala 1990'î heta 1992'ya min usa jî cêriband bivime lêktora sazbendiya kurdî li<br />
Unîvêrsîtêta sexsî ya ser nave Davît Anhaxte para kurdî da.<br />
Min usa jî sala 1997-99'a li dibistana Vîktoriyayê ya zimana da li Mêlbûrne<br />
/Australîa/ wek mamosta zimanê kurdî kar kirîye.<br />
Ji karên basqe-basqe min karê xwe yê profesyonal – sazbendzaniyê hiz kiriye û<br />
heta niha jî li ser hunermendî û hostatiya gelê me ecêv dimînim. Bêguman<br />
femdariya min, ku em bi sazbendiya xwe va tu gelî kemtir nîn in û gotî em<br />
bikaribin milkê gelê xwe biparêzin, xwey kin, gele alî min kiriye, ji min ra bûye<br />
armanc.<br />
Parastina çand û bi teybetî sazbendiya kurdî pirseke pir girîng e. Me ji bêxemiya<br />
xwe gele tist wunda kirine, berev ne kirine, ne nivîsîne. Bi texmîna min<br />
fêmdariya parastinê bi xwandinê ra girêdayî ye. Eger merî bi xwe ni kare bi wî<br />
suxlî va mijûl bibe, gotî qena di xwandinê da alî zarokê xwe bike. Heta niha<br />
Folklora me em xwey kirine, bi ruhê xwe va qewat û sihetê daye me. Niha îdî<br />
wext e ku em folklorê ji bo xwe û zarokên xwe xwey kin, biparêzin, emrê wê<br />
dirêj kin, ku kurdeyetî di nav me da ne temire.<br />
Me her du zarokên xwe bi ruhê kurdeyetiyê va mezin kir. Keça me ye mezin<br />
Zozan Ozmanîan Konsêrvatoriya Yêrêvanê bi dîploma sor va kuta kir. Têzên<br />
xwe ye diplomiyê li ser Destanên Kurdî nivîsî. Ew têz, usa jî gele dengnivîsarên<br />
nimûnên sazbendya kurdî çap bûne. Keça me ya duduya Aza Ozmaniyan<br />
fakûltêta Dîrok û Siyasetê ya Unîvêrsîtêta La Trobê /Australiya/ bi diploma<br />
dereca pêsin va kuta kir. Xelata bas girt û têzên xwe ye mastêrî li ser pirsa kurda<br />
di nava pêwendiyên sîyaseta hemdinyayê da li Ûnîvêrsîtêta Melbûrnê da nivîsîn<br />
û bi qîmetên bilind xandina xwe temam kir.<br />
Sala 1988'a pey erdhêja Armêniyayê, sera orta Armeniyayê û Adirbêjanê ji bo<br />
erdê Qerebaxê û hilwesandina dewleta Sovêtiyê ra halê Armêniyayê ye êkonomî<br />
û sîyasî gele çetin bû. Pê ra jî xêrnexwazî miqabilî gelên Armeniyayê yê biçûk<br />
çêbû. Hingê her kes dixwast ji Armêniyayê derkeve, de em jî gihîstin heylo<br />
Australiyayê.<br />
Wexta em nû hatibûn Australiyayê /sala 1993/ me xwe li Kurdistanê texmîn<br />
dikir, em di nava civaka kurdên hemû parên Kurdistanê de bûn. Hinekî firqiya<br />
dîalêkta hebû, carina me hevdu fehm ne dikir, niha îdî bas e, em hînî hev bûn.<br />
351
Usa jî bi zimanê înglîzî va em hêdî-hêdî dikevine di nava civaka Australiya<br />
piraniya wan ku înglîz in. Emir me ra hêdî-hêdî hêsatir û hewaskar dive.<br />
Nûra Cewarî<br />
2005<br />
Berhem, Xwandin û Karên Nûra Cewarî<br />
-Monografya-<br />
1. Kirdakan Jogovrdakan Ergarvêsti, (Hûnermendya <strong>Stran</strong>ên Kurdîye Gelerîye),<br />
Înstîtûta<br />
Hunermendye ya Akadêmîa Armenîayêye Zanîaryê, Yêrêvan, Wesana<br />
Akadêmîayê, 1976<br />
(bi zimanê ermenî).<br />
Berevokên folklora sazbendiyê<br />
1. Kilamê Cimeta Kurdaye Govendê, Yêrêvan, wasana dewlete “Haypethrat”,<br />
1960 (33 nimûn).<br />
2. Kilamê cimeta kurdaye govendê 2, Yêrêvan, “Haypêthrat”, 1964 (56 nimûn).<br />
3. Sê berevokên Yekrê; Yekrê 1, Yekrê 2, Yekrê 3, (tevî Besîr Botanî), wesanên<br />
sexsî,<br />
Stokholm, 1981 (11nimûn), Ûpsala, 1982 (9 nimûn), û Vêstêros,1983 (6nimûn).<br />
4. <strong>Stran</strong> û Miqamên Cimeta Kurda, di almanaxa “Bihara Teze 2” ya nivîskarên<br />
kurdaye<br />
Armenîayê, Yêrevan, Haypêthrat, 1983 /43 nimûn/.<br />
5. <strong>Stran</strong>êd Kurdaye Cimetyê, Înstîtûta Hunermendyê ya Akademiya<br />
Armeniyayêye zanyarye,<br />
Yêrevan, Wesana Akadêmîayê, 1983 (137 nimûn).<br />
6. Folklora Mara Çend Nimûney, hazirkiriye Malmisanîj bi hevkarya N. Cewarî<br />
û Z. Ozmanîan,<br />
Stokholm, Wesana “Jîna Nû”, 1991 (6 nimûn).<br />
7. Du berevokên Mûzîk, Dans û serqîyên Kurdî, hazirkirîye M. Bayrak bi<br />
hevkarya N. Cewarî<br />
û Z. Ozmanîan, Anqere, Wesana “Ozge”, 2002 (113 nimûn).<br />
Gotarên zanyariyê bijare<br />
1. „Komitasi Yêv Krdakan Yêrajstûtyûni‟, (Komîtas û Sazbendya Kurdî), kovara<br />
Patmabanasîrakan Handês, (Kovara dîrok û edebyetzanyê) ya Akadêmîa<br />
Armênîayêye<br />
Zanîaryê, Yêrevan,1965, Hejmar 4 (bi zimanê ermenî).<br />
352
2. „Krdakan Yêrajstûtyûni Hayastanûm‟, (Sazbendya Kurdî li Armenîayê),<br />
kovara Sovyêtakan<br />
Arvêst, (Hûnermendya Sovyêtyê) ya dewletê, Yêrêvan, 1970, Hejmar 6 (bi<br />
zimanê ermenî).<br />
3. „Kûrd Jogovirdî Yêrajstakan Kênsagi‟, (Deba Kurdaye Sazbendyê), li<br />
berevoka <strong>Stran</strong>î î<br />
Narodî Blîjnêgo î Srêdnêgo Vostoka, (Welat û Gelên Rojhilata Nêzîk û Orte) ya<br />
7-ada,<br />
Înstîtûta Rojhilatzanyê ya Akadêmiya Armeniyayêye zanîaryê, Yêrêvan, 1975<br />
(bi zmanê<br />
ermenî).<br />
4. „Narodnaya Mûzîka Kûrdov Armênîî v Svyazî so Srednêvêkovîm<br />
Monodîçêskîm<br />
Îskûsstvom‟, (Sazbendya Kurdên Armênîayê Girêdayî Hunermendya Monodîke<br />
Sedsalyên<br />
Navînra), li berevoka Narodnaya Pêsnya. Problêmî Îzûçênîya, (<strong>Stran</strong>ên Geleryê.<br />
Problêmên<br />
Lêgerînê) ya Înstîtûta Têatr, Muzîk û Sînêma ya dewlêtê, Lênîngrad, (niha Sankt<br />
Pêtêrbûrg),<br />
1983 (bi zimanê rûssî).<br />
5. „Napêvî Kûrdskoy Svadbî‟, (Awazên Dewata Kurdî), li kovara Lrabêr, (Bes)<br />
ya Akadêmîa<br />
Armênîayêye Zanîaryê, Yêrêvan, 1985, Hejmar 2 (bi zimanê russî).<br />
6. „Kûrdskaya Mûzîkalnaya Folklorîstîka î Yêvo Problêmî‟, (Folklorîstîka<br />
Sazbendya Kurdî û<br />
Problêmên Wê), li berevoka <strong>Stran</strong>î î narodî blîjnêgo î srednêgo vostoka, (Welat<br />
û gelên<br />
Rojhilata Nêzîk û Orte) ya 13-da, İnstîtûta Rojhilatzanyê ya Akadêmîa<br />
Armenîayêye<br />
zanîaryê Yêrêvan, 1985 (bi zimanê rûssi).<br />
7. „Krdakan Yêrajstûtyûni Hay Mtavorakannêrî Gnahatmamb‟, (Sazbendya<br />
Kurdî bi<br />
Nirxandina Rosinbîrên Ermenî), li kovara Sovêtakan Arvêst, (Hunermendya<br />
Sovêtyê),<br />
Yêrêvan, 1987, hejmar 2 (bi zmanê ermenî).<br />
8. „Krdakan Jogovirdakan Parayîn Kêrtvaskî Yêrgêrî Rîtmakan Tarbêrakûmnêrî<br />
û Drans<br />
Harabêrûtyûnnêrî Masîn‟, (Derheqa saxên Rîtmên <strong>Stran</strong>ên Kurdî Yên bi Stîla<br />
Reqasê û<br />
Pêwendyên Wanda), li kovara Lrabêr, (Bes) ya Akadêmîa Armênîayêye<br />
Zanîaryê, Yêrêvan,<br />
1991, Hejmar 3 (bi zimanê ermenî).<br />
353
9. „Dengnivîsarên Sazbendya Kurdî‟, (derheqa dengnivîsarên Kr. Kûsnaryove<br />
mêxanîkyêda),<br />
kovara Nûdem, Stokholm, 1992, Hejmar 3 (bi zmanê kurdî).<br />
10. „Pirsên Dîrok û Têorîya Sazbendya Kurdî‟, rojnema Hêvî ,İstanbûl, hejmar<br />
69,70,<br />
1998 (bi zmanê kurdî).<br />
11. „Pêwendyên Kurda û Ermenya Yên Sazbendyê‟, zincîra gotaran 1-5 kovara<br />
Roja nû,<br />
Stokholm, hejmar 98, 102, 104, 105-106, 107-108, 1998-2000, û 6,7 kovara<br />
Tîroj<br />
İstanbûl, hejmar 8, 10, 2004 (bi zmanê kurdî).<br />
12. „<strong>Stran</strong>ên Êzîdîyên Ermenistanê yên arxaîk û sedsalyên navîn‟, kovara Tîroj,<br />
Îstanbûl, hejmar<br />
11, 2004 û hejmar 12, 2005 /bi zmanê kurdî/.<br />
13. „Derheqa tîpolojîya serecemên têkst û awazan û pêwandîyên wan di stranên<br />
govendan de‟,<br />
kovara Tîroj, Îstanbûl, hejmar 14, 2005 /bi zmanê kurdî/.<br />
Ji s. 1973-1987 li ser pirsên sazbendya kurdîye teoryê, besdarî li gelek<br />
komfêrans û sêmînarên zanîaryê bûme. Têzîsên gotaran ji alyê İnstîtûta<br />
Hunermendyê ya Akadêmîa Armênîayêye zanyaryê û Yekîtya kompozîtorên<br />
Armênîayêda çap bûne /bi zmanê ermenî û rûssî/.<br />
Pêra jî gele gotarên popûlyar bi radîoya Yêrêvanêye kurdî û li rojnema “Rya<br />
Teze”da belav bûne.<br />
Xwendin û kar<br />
- Sala1941-ê li bajarê Yêrêvanê ji dîya xwe bûme.<br />
- 1948-56 li dibistana navîn ser nave H. Hakobyane ermenîda xwendîye.<br />
- 1956-60 li collêca ser nave R. Mêlîkyane sazbendîyêda xwendîye.<br />
- 1960-66 li Konsêrvatorya Yêrêvanê ser navê Komîtasda xwendîye.<br />
- 1967-1970 li Aspîrantûra İnstîtûta Hunermendyê ya Akadêmîa Armênîayêye<br />
zanyaryêda<br />
xwendîye.<br />
- 1971 têzê xwe bi sernivîsa “Hunermendya stranên kurdîye geleryê” li İnstîtûta<br />
Hunermendyê<br />
ya Akadêmîa Armênîayêye zanyaryêda xwey kirîye û dereca Kandîdata<br />
Hunermedzanye stendîye.<br />
- 1965-67 li para Radîoya Yêrevanê ya kurdî da çawa berpirsyara para<br />
sazbendyê kar kirîye.<br />
- 1966-67 li dibistana ser nave T. Çûxacyane sazbendyê da çawa mamosta<br />
têorîya mûzîkê kar<br />
kirîye.<br />
354
- 1971-93 li İnstîtûta Hunermendyê ya Akadêmîa Armênîaêye zanîaryêda çawa<br />
lêkolînêr û ji<br />
sala 1977-a çawa lêkolînêra sere kar kirîye.<br />
- 1900-92 li Ûnîvêrsîtêta ser navê D. Anhaxte sexsîda çawa lêktora sazbendya<br />
kurdî kar<br />
kirîye.<br />
- 1996-98 li dibistana Viktorîayêye zmanan da /Australîa/ çawa mamosta zmanê<br />
kurdî kar<br />
kirîye.<br />
- Ji1976 Bûme endema Yekîtya kompozîtorên Sovêtyê û pêra jî ya Armenîayê.<br />
Bume endema Sêwra Radîoya Yêrevanêye kurdî ya Hunermendyê.<br />
- Bûme endema İnstîtûta Kurdî ya Parîzê.<br />
- 1987-90 tevî Tosinê Resît li rex İnstîtûta Yêrêvanêye Pêdagogyêye dewletê<br />
bûme seroka koma<br />
xwendkarên kurdaye stran û reqasê ye Êtnografyê bi navê “Zozan”.<br />
FERHENGOK<br />
dengxane : studyo<br />
sazbendzanî : folklornasî<br />
veçêkirin : populîzekirin<br />
Têbînî/ Serinc/ Jêrenot: Ev nivîsar li ser pirsa Bavê Barzan'î ji hêla hêja Nûra<br />
Cewarî ve ji Govara SERBESTÎ'yê re hatiye sandin. Em pir supasiya Sitî Nûra<br />
Cewarî dikin, ku wê derbareyê jiyan û xebata xwe ya kurdewer de em agahdar<br />
kirin.<br />
1130-NÛRHEQ<br />
Nozdeh Siwar hatin Nûrheq dilezîn<br />
Dengê lingê wan neyaran dibizdînin<br />
Çiyayê Nûrhaq û Engîzek dihejînin<br />
Zincîrê xayintiyê ew diqetînin<br />
Siwarê pêşî Sebirye Sehlewend e<br />
Parasvanê xeta rast û serbilind e<br />
Bi heybet e dijminê xayinê kunde<br />
Li ber xweda serî hilda Lawê kurd e<br />
355<br />
Bûne kilîta deriyê azadiyê<br />
Mîna mûmên ku vêkevin li tariyê<br />
Şoreş in ew li dijî vê tariyê<br />
Bilind hildan ala artêş û partiyê<br />
Hîna bi hezaran Sebriyên me hene<br />
Ji Botanê ta Nûrhaqê li pey we ne<br />
Gerîllan e parasvanê doza me ne<br />
Ger yek her e sed li sûnê em her<br />
hene<br />
Gotin û Muzîk: Hekîm Sefkan
O<br />
356
1131-OLÎ<br />
1<br />
Ez qisek bibêjim lê boyê Eba Tûrab<br />
Li eşqa wî ciger bûye lehd - kebab<br />
heq jê wi ra şandiye taca Zulcenab<br />
Loma ez Alî ra ” lafeta illa Alî” dibêjim<br />
Kî ku dixwaze boyê rastîya Elî<br />
Ji evladê wî ra dibêje belî<br />
Nokata- î taxt i bismillah-i tecellî<br />
Loma şûrê wî ra “la seyfe Zulfiqar“dibêjim<br />
Alî Atayo dewdu maman e<br />
Yezid-î şum qest kiriye menfaata şamiyane<br />
Matema maman kirin Fadime ye<br />
Loma dijminê wî ra“ qewmê katirin dibêjim<br />
Muhammed li cennete tacê Zöhreye<br />
Alî ji kemera piştê Fadime ye<br />
Loma ji fadime ra gotin“Heyrûl-i Nisa“ ye<br />
Loma ez ji Elî ra“ Zewce 1 Betûl dibêjim.<br />
Muhemmed bajarê îlmem<br />
Alî ji bav e<br />
Alî derketiye lât û uzza kubbeyî Kâbe<br />
Ez jî wî ra qitmirim, dil jê dûr nabe<br />
Loma ez jî Alî ra” Esedullah“ dibêjim<br />
Ey seîd Alî nîne birazê Resûl?<br />
Tu îman nakî ji te ra bixwînîm ketbulü l- Fuhul<br />
Hadisa lehmê kelahmê nabe zuhur<br />
Loma ez ji Alî ra“ ahî Ahmed Muxtar“ dibêjim<br />
Ey zahîd feqir û tahqir meke,<br />
Ez qizilbaşim.<br />
Ji ewladê Alî ra pir dilxweş im<br />
Ji dijmine wî ra ez ne xweş im<br />
Loma dijminê wî ra“ qewmên zaliman” dibêjim.<br />
Berhevkar: Feqîr<br />
Gotin… Haydar Bayrak.- Birnebûn.<br />
357
Ew meydana Kerbela ye<br />
Ew rêka mam Hûsen e<br />
Sabir ke li her bela ye<br />
Ew rêya mam Hûsên e<br />
Mam Hûsên girtin birin<br />
Li kerbela yê şehîd kirin<br />
Serê mazluman jê kirin<br />
Ew rêya mam Hûsên e<br />
Jin şandine bajarê Şamê<br />
Name şandine li ser namê<br />
Ew zaliman nehatine rahme<br />
Ew rêya mam Hûsên e<br />
Sewdali‟yam tu hîna bike<br />
Şuphê ji qelbê xwe rabike<br />
Qewlê sadiqan e pak e<br />
Ew rêya mam Hûsên e.<br />
Berehevkar: selmanê Uskê dîn<br />
Gotin: Akçadağlî Îbrahim Erdem.<br />
3<br />
Kev dewra mam Hûsên e,<br />
Kev zamanê Kerbela ye<br />
Min go nabe hevalê nabe<br />
Gunê mam Hûsên betal nabe<br />
Derdê Qizilbaşa pir e teva nabe<br />
Min go mam Hûsên girtin birnê darê<br />
Fadîmê Ana hate care<br />
Hiv û roj li vê didar e<br />
Kev dewra mam Hûsên e,<br />
Kev zemanê Kerbela ye<br />
Sebir kirin li her belaye<br />
Serê mam Hûsên bajar bi bajar gerandin<br />
Birin li bajarê Şamê venandin<br />
Jin tazî li heştira nandin<br />
Kev dewra mam Hûsêne,<br />
Kev zemanê Kerbelaye<br />
358
Welle mam Hûsên ax dadin<br />
Serê xwe dan,<br />
Sirra xwe nedan<br />
Sawî çürük ji hev vedan<br />
Kev dewra mam Hûsên e,<br />
Kev zemanê Kerbela ye<br />
Sabir kirin li her bela ye.<br />
Çavkanî: Sarizli Tacim Evliya oğlu.<br />
1132-ORDEK<br />
Ez ordek im ordek im<br />
Lê lê ordekê ordekê<br />
Ez ordek im ordek im<br />
Memik şemalê şevêo<br />
Ez ordeka golan im<br />
Lê lê ordekê ordekê<br />
Memik şemalê şevêo<br />
Şev û rojan li çolan im<br />
Lê lê ordekê ordekê<br />
Şev û rojan li çolan im<br />
Memik şemalê şevêo<br />
Dosta lawikê şalreş im<br />
Lê lê ordekê ordekê<br />
Dosta lawikê şalreş im<br />
Memik şemalê şevêo<br />
Ez ordeka serî sor im<br />
Lê lê ordekê ordekê<br />
Ez ordeka serî sor im<br />
Memik şemalê şevêo<br />
359<br />
Şev û rojê dipalim<br />
Lê lê ordekê ordekê<br />
Şev û rojê dipalim<br />
Memik şemalê şevêo<br />
Dosta lawikê çuxsor im<br />
Lê lê ordekê ordekê<br />
Dosta lawikê çuxsor im<br />
Memik şemalê şevêo<br />
Ez ordeka serîreş im<br />
Lê lê ordekê ordekê<br />
Ez ordeka serîreş im<br />
Memik şemalê şevêo<br />
Şev û rojê dimeşim<br />
Lê lê ordekê ordekê<br />
Şev û rojê dimeşim<br />
Memik şemalê şevêo<br />
Dosta lawikê keleş im<br />
Lê lê ordekê ordekê<br />
Dosta lawikê keleş im<br />
Memik şemalê şevêo<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî
1133-OY NERGÎZ<br />
-Koro û Solo<br />
Oy nergîz nergîz nergîz<br />
Nergîzê narê cîwanê<br />
Oy nergîz nergîz nergîz<br />
Sorgulê Berîvanê<br />
Ez nergîza çîyayê sorim nergîzê narê<br />
cîwanê<br />
Ez nergîza çîyayê sorim sorgulê<br />
Berîvanê<br />
Zozan zozan dimorim nergîzê narê<br />
narê cîwanê<br />
1134-OY ZERÎ<br />
Oy zerî zerî zerî lê, lê zerî<br />
Oy zerî zerî zerî lê, xatûn zerî<br />
Reş rihanêl ber derî lê, lê zerî<br />
Ya canê diçne serî xatun zerî<br />
Oy zerî zerî zerî lê, lê zerî<br />
Oy zerî zerî zerî lê, xatûn zerî<br />
Zerî yê tê gundê me cutin zerî<br />
Yil ser mila de gotin zerî<br />
360<br />
Zozan zozan dimorim sorgulê<br />
Berîvanê<br />
Ez nergîza çîyayê reşim nergîzê narê<br />
cîwanê<br />
Ez nergîza çîyayê reşim sorgulê<br />
Berîvanê<br />
Zozan zozan dimeşim nergîzê narê<br />
cîwanê<br />
Zozan zozan dimeşim sorgulê<br />
Berîvanê Serdor<br />
Gotin û mûzîk: Gelêrî<br />
Bihna evinyê sutin lê, lê zerî<br />
Oy zerî zerî zerî lê, lê zerî<br />
Oy zerî zerî zerî lê, xatûn zerî<br />
Zerî yê tê gundê me lêlê zerî<br />
Yêl li ser mila de tine lê lê zerî<br />
Migyê caw kit yare ne xatun zerî<br />
Oy zerî zerî zerî lê, xatûn zerî<br />
Oy zerî zerî zerî lê, xatûn zerî<br />
Gelêrî: (BAHDİNANİ)
1135-OY LO XERABO!<br />
Oy lo xerabo…! oy lo xerabo…!<br />
Bi Xwedê û bi peygember be tu<br />
xerab î<br />
Ez û xerabê dinê<br />
Li binya mala em li hev rûniştin,<br />
Me gilî kirin gazîn û di dû xwe hîştin.<br />
Min dî hestirên çavê reş û belek<br />
Bi ser sîng û berê te de niqutin....<br />
Min dî xilorikên devê çema<br />
Ji xwe re dimiştin;<br />
Teyr û tiyrên zinaran<br />
Li halê min û xerabe diponişt in.<br />
Min dî miriyê goristana<br />
Qenqelê xwe li serê xwe gerandin<br />
Di hundirê tirba xwe de rûniştin.<br />
Mala bavê şevitiyo<br />
Mi dî bi kubara sibê re<br />
Te derbeka fedayî ber ra min da<br />
Bi ezana melê re<br />
Te ez ji xwe ra kuştim.<br />
361<br />
Oy lo xerabo, oy lo xerabo<br />
Bi Xwedê û peygember be tu xerabî<br />
Çawa bavê min tê odê,<br />
Tu ji ber ranabî...<br />
Malê dinyayê ne tiştek e<br />
Tu xesîsî, tu qemiş na bî<br />
Min sond xwarî,<br />
Di dû çavê te, ez nakim mêra,<br />
Ez kunda naynim dewsa şêra<br />
Ez bergîra girênadim<br />
Ser alifa kihêla...<br />
Oy lo xerabo… Oy lo xerabo !<br />
Ew tilmizê... ew tilmizê xweş tilmizê<br />
Mi sond xwarî<br />
Ez terka çavê reş û belek nakim<br />
Heya xwê şîn nebê, qantir nezên...<br />
Oy lo xerabo…<br />
Tu xerabê dinê<br />
Min ji te re negotiye;<br />
Gula xwe me de bi sosinê<br />
Mîyên xwe me de bi bizina<br />
Oy lo xerabo… Oy lo xerabo !
P<br />
362
1136-PAÎZ<br />
Paîz e dil paîz e !<br />
Dinê tarî bi zîz e<br />
Pelên daran girîngin<br />
Candeke wan bi birînin<br />
Gul ne bi xwîne, bi xwîne<br />
Wek birîna havîne<br />
Pelên daran li deştê<br />
Qey eskerên şikestê<br />
Ezman reşê bi ewr e<br />
Dinê herî bi cewr e<br />
Goçera min tu î bûk<br />
Bedewî bazor û pûk<br />
Ne golik ne berx ma<br />
Dinê sare serma<br />
Paîze dil paîz e<br />
Dinê bi tarî û zîz e<br />
Dinê berf e baye<br />
Dinê bi tarî û zîz e<br />
1137-PAPURÊ-1<br />
Papure bezin zirave<br />
Na gidiya na gidiya papure<br />
Céré xwe girt çu ave<br />
Kembera kustim kafir bave<br />
Papure çav beleke<br />
Por soré por xeleke<br />
363<br />
Qey rondik û dua ye<br />
Dinê berf e û baran<br />
Tu deng neye ji Botan<br />
Şirnax li ku, ez li ku<br />
Ewrex li ku, ez li ku<br />
Paîz e dil paîz e<br />
Dinê girin û zîz e<br />
Ne kevroşk nêçîrvan<br />
Ne zozan ne bêrîwan<br />
Ne mast û dew, ne sevar<br />
Dinê tarî êvar<br />
Ne kon û ne xewtî ma<br />
Dinê sar serma<br />
Paîz e dil paîzê<br />
Dinê hêstir û zîze<br />
Dinê tarî û dil sar<br />
Hemî bêdost û bêyar<br />
Zelam rûs in û rûs dar<br />
Rondik girîn û hawar<br />
Girîn in her girîn in<br />
Can kezeb bi birînin<br />
Paîz e dil paîz e<br />
Xweşike rû rindike<br />
Te ez xapandim geleki<br />
Papure kezi şe kir<br />
Fistanek sor li xwe kir<br />
Xwe li nava gund ki ba kir<br />
Mala xortan xira kir<br />
Halbest U Avaz :Geleri<br />
Herém: Serhad
1138-PAPUR<br />
Way na gidyê na gidyê parurê<br />
Qîza mellê çi rind î<br />
Çîçeka nava gund î<br />
Papurê milla bîne<br />
Daweta keçka dîn e<br />
Qelendê wê çil zêr e<br />
1139-PAR QÎZ BÛ<br />
Newala gundê me bi dar e<br />
Şekirê hê, şerbetê hê, şêrîna min<br />
Newala gundê me bi dar e<br />
Şekirê hê, şerbetê hê, şêrîna min<br />
Daran girto hinar e<br />
Şekirê hê, şerbetê hê, şêrîna min<br />
Daran girto hinar e<br />
Şekirê hê, şerbetê hê, şêrîna min<br />
Par qîz bû îsal bi yar e<br />
Şekirê hê, şerbetê hê, şêrîna min<br />
Par qîz bû îsal bi yar e<br />
Şekirê hê, şerbetê hê, şêrîna min<br />
1140-PAYİZOK<br />
Ez tawî me, ta digerim<br />
Roj bi roj xirabtir im<br />
Gava ez çav bi lawikê xwe dikevim<br />
Ez dikarim heft bar xwêkara şil<br />
hilgirim<br />
Haware gundino qiyamet e<br />
Bejna zirav xeyidî bi ser rê kete<br />
Kesê here wê vegerîne<br />
Hem xêr e hem jî minet e<br />
Eba reşo eba kejî<br />
Soz û qerara nede ji bo tu kesî<br />
364<br />
Destê min destê wê ye<br />
Papurê here ware<br />
Cot lêxe tu vegere<br />
Toze ser govendêxe<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî-Herêm:<br />
Serhed<br />
Berhevkar: Serhat Karakaş<br />
Newala gundê me bi gûz e<br />
Şekirê hê, şerbetê hê, şêrîna min<br />
Newala gundê me bi gûz e<br />
Şekirê hê, şerbetê hê, şêrîna min<br />
Cilan deyne bin gûz e<br />
Şekirê hê, şerbetê hê, şêrîna min<br />
Cilan deyne bin gûz e<br />
Şekirê hê, şerbetê hê, şêrîna min<br />
Par qîz bû îsal bi soz e<br />
Şekirê hê, şerbetê hê, şêrîna min<br />
Par qîz bû îsal bi soz e<br />
Şekirê hê, şerbetê hê, şêrîna min<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Ji niha heya biharê<br />
Ezê dayika xwe bikime xesûwa te<br />
jî bıkım bûkê<br />
Behra Wanê li min şîn kir<br />
Du kevokên te de sobanî kir<br />
Ez nizanim delalê dilê min,<br />
Li kîjan welatî leşkerî kir<br />
Çavên min li rêka berwar e<br />
Serê min ji qitana zîv zera xwar e<br />
Wexta çavê min bi bejna zirav<br />
dikeve<br />
Destê min ji xebata mala bavê min<br />
sipîsar e
Were mala bavê min Eyşayê<br />
Ezê daynim ber te nan û çayê<br />
Heke gote ma helawa Cizîrê nîn e<br />
Malxerabo mala bavê min feqir in, ji<br />
wan naye<br />
Tavî hat ji ezmana<br />
1141-PEHİZOKA TÊ<br />
Ey hê! hê! hê!…<br />
Ev roka payîz e,<br />
Me ne kir kar û barê di vê zivistan e.<br />
Çiyakî di jorî girtî mij û moranê.<br />
Deşteka di jêrî dixwezit dar û barê<br />
di vê dûbanê.<br />
Ji xêra Xwedê re, ez telekî porî<br />
bûma,<br />
Dema lawikê min derketi ba,<br />
Rav û nêçîrê li ber hûtînê tol û tajiyê,<br />
Û ketibama hewîngekî jê di<br />
Kafîr zemanê.<br />
Derda li min derda!<br />
Lawik dîno destê xwe ji xal û nîşanê<br />
1142-PEMEDO<br />
Pemedo ne bihar e, ne payizê,<br />
Pemedê şeng ji mala sila,<br />
Ji xalan zîz e.<br />
Malê xwe bar kirî,<br />
Daynandî binê çiyayê Ebdilezîz e.<br />
Xelaliyê mîrê Gêsan kir dîwan e<br />
Di gazî ket cindiyan û yekan e<br />
Her çi terş û talanê xeretê<br />
Pemedê Şeng bo min biniya,<br />
Ezê bidimê keçikê,<br />
Navê wê Qeremircan e.<br />
Ez Qeremircan im, Qeremican im,<br />
365<br />
Şirik hevikin ji kun bana<br />
Xwezî Xwedê miradê mira xwaza<br />
bikira<br />
Yê min bejna zirav weke Leyl û<br />
Mecnûn<br />
Herdû stêrkên li ezmana.<br />
min berda<br />
Şevkokê di çêrî dirê in;<br />
Pîrekê di vî zamanî Şeytan awên in.<br />
Bi hênceta sêlî agirî dê êno bi ser<br />
halkokê di min û te de<br />
Ev roka payiz e,<br />
Me ne kir kar û barê di vê kanun e.<br />
Çiyakê jorîn girtin mij moranê,<br />
Xamîlê xwe werandin kevna rezê di<br />
Dêre bûnê.<br />
Mewt bi melo! Tu çima ji ware<br />
havînê, day ne kir?<br />
Ma tu nizanî ev roka payiz e,<br />
Demê mal belev bînê?<br />
Hey derdê li min !<br />
Xwedan û xwîşka heft biran im.<br />
Digerim li koçik û eywan im<br />
Herçî ters û xeretê Pemedê<br />
Şeng ji min re binît<br />
De bila destê min bigirta<br />
Bigeranda li hemû axên Kurdistanê.<br />
Malekê ji malan pê de<br />
Kurikek bijê, heya te tê de<br />
Dibêje;<br />
Ezê terş û talanê<br />
Pemedê Şeng de bînim;<br />
Ser rewê dewarê zêd e.<br />
Dilê min pehûk e, dilê min pehûk e,
Li seran tê ne berf e,<br />
Li geliyan tê ne pelepûk e;<br />
Gavan û şivanê Pemedê Şeng<br />
Li ber xwînan ve bûne bûk e.<br />
Dilê min paxel e, dilê min paxel e,<br />
Dibêje Pemedê rabê,<br />
Terş û talanê te birin, bi careke..<br />
Ez Pemedê Şeng im,<br />
Çavbelek im,<br />
Xwedanê leylika gerden pehn ordek<br />
im,<br />
1143-PERÎŞAN<br />
Gul û sosin gul vedane, Perîşan<br />
Ez heyrana rêçûna te me delal<br />
Tu digerî nava gund da Perîşan<br />
Dilê xorta dişewitînî, delal<br />
Hey, Perîşan<br />
Dile min ketiye te, Perîşan<br />
Emrê minî tu, Perîşan<br />
Bedewa min<br />
Hey, Perîşan<br />
Dile min ketiye te, Perîşan<br />
Ruhê minî tu, Perîşan<br />
Delala min<br />
2<br />
1144-PİR XWEŞE<br />
Pir pir xweşe<br />
Ev dinya bi min xweşe<br />
Kurdistana min xweşe<br />
Dev li kenîn sor gul<br />
Ser dihejin sunbil<br />
Xurxur ji avê tê<br />
Hilm û sira pê tê<br />
Gul destê avînê<br />
Pêlên derya jînê<br />
366<br />
Sê roj sê şeva bo leylikê hinîne<br />
Ne bêjin ew yek in,<br />
Em gelek in.<br />
Dibêje;<br />
Pemedo wene wene<br />
Em ê sêsed û pêncî mêrê<br />
Gêsiyan hene<br />
Hemî avêtin ber bextê te<br />
Û bextê te leylika te ne.<br />
Mêra ji mêra hêvî hene<br />
Sê mêra namûsa te ne<br />
Min nizanî bû, terş û tana te ne<br />
Va, dilê min tera rêye, Perîşan<br />
Her çar alî gul tijîye, delalê<br />
Şeve reşe hîv dernaê, Perîşan<br />
Dewsa hîvê ji malê derê, delalê<br />
Hey, Perîşan<br />
Dile min ketiye te, Perîşan<br />
Emrê minî tu, Perîşan<br />
Bedewa min<br />
Hey, Perîşan<br />
Dile min ketiye te, Perîşan<br />
Ruhê minî tu, Perîşan<br />
Delala min<br />
(gotin – Ordîxanê Celîl, mûzîk -<br />
Kerem T. Gerdenzerî)<br />
Em gihana serbestî<br />
Sed tif li bindestî<br />
Em saza hebûnê<br />
Doza peyde bûnê<br />
Dengê saza rindî<br />
Rewşa ser bilindî<br />
Gotin: Cegerxwîn<br />
Muzîk: Ciwan Haco
1145-PİRE<br />
Di nava du cendirmeyan<br />
Dibirin pireke Kurdan<br />
Suçe pire dayika şeran<br />
Çima şere xwe li çiyayen<br />
Birin pire ji gund bi dur xistin<br />
Hovitiya xwe li dar xistin<br />
Çilan pire tev qetandin<br />
Pore spi hikişandin<br />
Pore spi hikişandin<br />
Pire digot hewar hewar<br />
Van bebavan cane me xwar<br />
1146-PİR XWEŞ E SERXWEBÛN<br />
Kurdino merdino pir xweş e<br />
serxwebûn<br />
Ev demên tar û teng ku me dî va ne<br />
çûn<br />
Dest bidin hev hemî, pêşkevin em<br />
hemî<br />
Da biçin bo welat<br />
Yan mirin yan felat<br />
Roj li me hate der zû şiyarbin ji xew<br />
Ev dema ceng û şer paşketin êdî hew<br />
Dest bidin hev hemî, pêşkevin em<br />
1147-PİSMAM<br />
Kanîya li bin berî lo<br />
Kanîya li bin berî lo<br />
Lo lo pismamo kaniya li bin berî<br />
Îsal heft sal e lo<br />
Pismam li seferî<br />
Dîyarîya dotmamê<br />
Kefîya gulerî<br />
Kanîya li bin kuç e lo<br />
Kanîya li bin kuç e lo<br />
Lo lo pismamo kaniya li bin kuç î<br />
367<br />
Pire kür kür dinaliye<br />
Rondik ji çavan bariya<br />
Cerg u dil ji pire heliya<br />
Çave xwe garand li çiya<br />
Pire got lawo bi heyran<br />
Ev dijmine mina hoven<br />
Li ber xwe bidin weki şeran<br />
Me xelas kin ji van halan<br />
Pire sed tif li dina ani<br />
Got ev insanete kani ?...<br />
Avaz: Ş.Şefkan -Helbest : DİYAR<br />
hemî<br />
Da biçin bo welat<br />
Yan mirin yan felat<br />
Min divê ol û bext min divê<br />
pêşveçûn<br />
Min divê tac û text min divê<br />
serxwebûn<br />
Dest bidin hev hemî, pêşkevin em<br />
hemî<br />
Da biçin bo welat<br />
Yan mirin yan felat<br />
Îsal heft sal e lo<br />
Pismam zewicî<br />
Dîyarîya dotmamê<br />
Ketiya narincî<br />
Minara Sêrtê lo<br />
Minara Sêrtê lo<br />
Lo lo pismamo minara Sêrtê<br />
Befir baran e lo<br />
Wê çiqas lê tê<br />
Dotmam sîwar e<br />
Pismam peya tê
1148-PİSMAMO<br />
Pismamo lazim lazim<br />
Ez xulamo lazim lazim<br />
Ez du tişta ji te dixwazim<br />
1149-PÎROZ BE<br />
Newroze bihare cejna gele min<br />
Gul vebun le xemginin weke dile<br />
min<br />
Ve duri em kuştin ey Seroke min<br />
Piroz be piroz be be li te<br />
Zarokan gul komgir iro ji bo te<br />
368<br />
Kil û neynik, cotek bazin<br />
De bila te li Cizîrê bigota<br />
e bira te li avayê bigota<br />
Bazin kît bû, bikira cot e<br />
Didin kevoken dişinin ji bo te<br />
Bila gul baxçe be tev li dora le<br />
Biher be Newroz be reng bide gula<br />
Tu li duri reş dikeve çuna silava<br />
Piroz be cajna te seydaye dila<br />
Helbest U Avaz :DİYAR
Q<br />
369
1150-QADÊ SADÛN<br />
Wey la de wayê...<br />
Emînê bankir;<br />
Melesê por kurê bira heft qedê li te keve,<br />
Li dewrana cîhanê li bext û wijdanê dinya yê.<br />
Heyfa mêrê çê, heyfa kurê Sado,<br />
Kekê Melesê li Şewaşiye,<br />
Here ser mirine û ser bela yê...<br />
Destê bi tenê, şêrê Elî be,<br />
Xwedanê zulfeqêr be, tu cara deng jê naye.<br />
Xwedê dînê mala Bedir-xanê !<br />
Lawê Emerê Mehemed Eliyê Emîn,<br />
Emerê muhacir, ji nîvro bi şûnda koşk û<br />
Serê Qadê Sad‟ûn, şixat girtine agir berda yê.<br />
Emîn bankir;<br />
Melesê por kurê bi diyarê Gezel- şêxa deştê<br />
Keve bi sê denga li Hecî Hemîd axa ,<br />
Li pilingê çemê reşa, li bavê Qenca,<br />
Li apê xwe kal bi hawar û gazîke,<br />
Bê Mala Hemê Xero kuştine,<br />
Qedayê Sa‟da Seisê Belçiqê, Ferxê mala<br />
Elîyê Dewo.<br />
Îro xal xain in, di gaziya xwarziya nayê.<br />
Emînê bankir;<br />
Ax rebenê, Fersê por kurê!<br />
Sibê bû şerek çêneba li li Şewaşiya şewitî,<br />
Li Holanê jorîn li milê ziyaretê,<br />
li perê wa dara.<br />
Ji nîvro şûnda bira reqîn ne hata<br />
ji gawir enextara, ji kozelê destê mala<br />
Emer bira bişewite, mala Bedir-Xanê Emer<br />
Û Mehemed Elîyê Emîn, û Ezokê Mehemed<br />
Gulekê xistine li bejna kurê, Sa‟do kekê<br />
Melesê, Seisê Belçiqê sîwarê reş kumêtê,<br />
Kuştine Gula sîwara.<br />
Emînê bankir;<br />
Melesê, vê bi diyarê Gozel- şexê, deştê keve....<br />
Bi sê denga bi hawarke,<br />
Li Hecî Hemîd axa li pilingê çemê Reşa bibêje:<br />
Mala Hema xêra kuştine,<br />
Qadê sa‟dûn Seisê Belçiqê neqeb fire kirine,<br />
li dijmina, li ne yara.<br />
370
Emîn bankir;<br />
Melesê lawo ez û tu qijikê ser diyara.<br />
Şaxê rebenê, Melesê por kurê,<br />
Şewaşî bişewite, bi kevire,<br />
Ez bala xwe didimê,<br />
Sibê bû sê sîwar têne û dibihurine.<br />
Sîwarê pêşiyê Bedirxanê Emer e,<br />
Dil kafir e û sîwarê ortê Mehmudê Emer Beg e,<br />
Dev doste û bi zik dijmine,<br />
Sîwarê dawiyê Mehemed Elîye Emîn e.<br />
Ez bala xwe dideme Şewirke giran danîne,<br />
Qala kuştina kurê Sa‟dûn, kekê Melesê Seisê<br />
Belçiqê qise danîne bahs kirine.<br />
Emîn ban kir;<br />
Melesê por kurê,<br />
Sibê bû Şewaşî bişewite wa bi tirî.<br />
Min dî sibê bû sê sîwar tê ne û dibuhurine,<br />
Bala xwe dideme sîwarê sîwarê pêşiyê<br />
Bedirxanê emer e; kafirê bi şewqê kirî.<br />
Melesê por kurê,<br />
Here pêşiya Bedirxanê Emer,<br />
wî gawurî, bibêje çam we li ber li ber destê<br />
Şêx Osmanê lawê şêx Emîn tobê kirî;<br />
We îro girtine ser koşk û qonaxa,<br />
Qadê Sad‟un kekê Melesê,<br />
We sond xwarine û teleq xwe avêtine.<br />
Çawa hûn di keçik û kura ne buhurî.<br />
Qado ban kir;<br />
Emînê dayê, min ji vira heta bi wira ,<br />
Sibê bû şerek çêbû, li Şewaşiyê û li başekê,<br />
Li navbera herdu gira.<br />
Emînê daê, şîrê xwe li min helal ke,<br />
Ezê birevim mala Hemo, Xêro, malek xaîne,<br />
Tirsa min tê ji wê tirsê, wê di pê bikujin<br />
Melasa gewr û Mehmûdê bira.<br />
Şahidê Qeda Sad‟un kekê Melesê gelek<br />
Hebûn, ji şefaqa sibê da,<br />
Heta mexribê ne hiştiye ku ji mala Hemê<br />
Xêro, bira hefadiye bike li meyta ra.<br />
Sibê bû dilê min di xemê da,<br />
Bira şerek çêneba, li milê ziyaretê li perê<br />
371
Şewaşiyê, li rexê golê da.<br />
Emîn ban kir;<br />
Melesê rebenê bi diyarê Gozel şaxê deştê keve,<br />
Bi hawer ke li Hecî Hemîd axa li bavê Qenco,<br />
Li pilîngê çemê Reşa,<br />
Bê heyfa Qado maye li ba kê,<br />
Xwedê û mêrê çê da.<br />
Yar e, bi min sed carî yar e;<br />
Sewaşî bi şewite bi kelem û bi hûr dar e,<br />
Tivinga destê Bedirxanê...<br />
Emer enexdar e.<br />
Ji evara Xwedê da,<br />
Dengê kuçûk çepiliyê mala Hemo Xero,<br />
Li ser serê Qadê Sad‟un, kekê Melesê Seîsê<br />
Belçiqê himîn e û nala nal e.<br />
Xwedê dîne mala Ezokê Mehemed<br />
Ji muxrib û bi şûnda,<br />
Gulek xistine li bejna kûrê Sa‟do kekê Melesê,<br />
Pişika Qado ji jor ve anî ye xwar e.<br />
Mala Têlî axa, xalên qad; di gaziya wî da nayên…<br />
Emîn bankir;<br />
Melesê por kurê, dilê min dilekî dîn e,<br />
Vê sibê bike bilezîne xwe bi diyarê Derika çaya<br />
Mazî gîne; bi sê deng li Îlyas efendiyê,<br />
Osmanê Reso, bavê Memduh bike hawer û<br />
Qîrîne, û bira gazîke<br />
Mezin di hawara Qadê sa‟dûn warin e.<br />
Bibêje mala Hemo Xêro, ji berê da maleka<br />
Xaîne, bibêje îro çend sîwar gelek quwet<br />
Xwe bi Şewaşiya şewitî gihînin;<br />
Bibêje ;<br />
Qado kuştine, em nizanîn saxi ne bi birînine,<br />
Hûn jî bikujin Bedir-Xanê Emer û Sadiqê Mehemed<br />
û Mehemed aliyê Emîne .<br />
Heyfa kurê Sa‟dûn kekê Melesê,<br />
Seîsê Belçiqa ferxê mala Eliyê Dawo jê hilînin.<br />
Emîn bankir;<br />
Şaxê por kurê Melesê defenê, sibê bû bira<br />
Şerek çêneba, li Şewaşiyê, li milê ziyaretê,<br />
Li holana jorin, li wê banî,<br />
372
Lin dî ji nîvro şûnda gule û barudê,mala<br />
Hemo Xêro koşk,<br />
û serê Qadê Sa‟dûn, kekê Melesê tev hilanî.<br />
Xwedê dîne mala bavê Bedirxanê,<br />
Bavê Emer û Mehemed, en în û Emerê<br />
Muhacir û çil û penc peyê Şewaşiya ,<br />
Ji nîvro bi şûnda li ser kekê Melesê kirine<br />
Gawûristanî.<br />
Emîn bankir;<br />
Melesê por kurê bi diyare qûç Gozelê keve,<br />
Sê denga bi hawarke,<br />
li Hecî Hemîd axa li pilîngê çemê Reşa, li bavê Qenco,<br />
Li extiyarê apê bibêje, mala Hemo xêro,<br />
Kuştine, Qadê Sa‟dûn kekê Melesê,<br />
Seîsê Belçiqa sîwarê reş kumetê,<br />
Havênê mêra ji mala bavê min û we hilanîn e.<br />
Emîn bankir;<br />
Melesê por kurê şerek çênebû li Şewaşiyê bi<br />
Du ciya Xwedê dîne mala Silatiya şewaşiyê,<br />
Dengê tivinga mala Bedirxanê<br />
Emer ketin kur û çiya,<br />
Bi şewite mala Bedirxan lawê Emer<br />
Û Mehemed Eliyê Emîn û Sadiqê Mehemed kuştine,<br />
Qadê Sa‟dûn kekê Melesê Seîsê,<br />
Belçiqa, çira me vemirî ocaxê mala Eliyê<br />
Dawo ji binda wergeriya!<br />
1151-QAMİŞLO<br />
bi dengé xewné te şiyar dikim<br />
bi lévén tirsé te mac dikim<br />
bi singa agir te himbéz dikim<br />
qamişlo dilbera min<br />
di mirina eviné de em evindar in<br />
xewné min u te bi weris ve bi dar in<br />
kevoka sipi li dor te mar in<br />
ez u te kevokén bi der meşext man e<br />
şev li me tari ye u derya talan e<br />
qeyka me şikestiye u qerax windan e<br />
ka desté xwe bide min<br />
da hévi pél bide<br />
373<br />
roj li ser geya<br />
dise rewşen bide<br />
ka desté xwe da kehni din bibe<br />
Evdilhadî Mihemed- Hawar<br />
qamişlo dilberamin<br />
gotin: osman hemo<br />
muzik Hawal Haco<br />
Evdilhadî Mihemed- Hawar<br />
qamişlo dilberamin<br />
gotin: osman hemo<br />
muzik Hawal Haco
1152-QEMERÊ CİWANÊ<br />
Qemrê, ciwanê çi şev şev e?<br />
Ewra li ezman teqe reqe,<br />
Birûska lêda, kir meşreq e.<br />
Balê memkê di kul malê<br />
Û kul mal bavê wê dibîne,<br />
Fincana di ferfûrî ne dor bi deq e.<br />
Dê bimeş bimeş, Qemerê bimeş,<br />
Piştî emrê siltan Ebdel Reşed,<br />
Li dinya yê bimeş:<br />
1153-QERîN<br />
Qêrînek ji dûr<br />
Hat gohê min<br />
Min go belkî kezeba min<br />
Qetan ji kûrve<br />
Dizanim<br />
Veqetin zore<br />
Bi jane wek birîna Şûr.<br />
Hesreta dilan<br />
Kû dide çavan<br />
Zore zore zore…<br />
1154-QER QEMERÊ<br />
Qer qemerê qemerê qeril qemerê qemerê<br />
Li xwe bike şal û mêzerê qeril qemerê qemerê<br />
Keç ketine qenterê qeril qemerê qemerê<br />
Kivroşk hatine bênderê qeril qemerê qemerê<br />
Nêçîrvanek li derê, qeril qemerê qemerê<br />
Lê bixê derba xençerê, qeril qemerê qemerê<br />
Nehêle bina derê,qeril qemerê qemerê<br />
Qer Qemerê qemer,qeril qemerê qemerê<br />
374<br />
Qemerê ciwanê çûme Cezîra Botan<br />
Dikana pêşiyê:<br />
Ezê şalekî ji qemera malê kirim<br />
Dor bi rîşiyê.<br />
Ezê digel Qemera malê bi gerim<br />
Çerx û felekê,<br />
Di dinyayê bi derwîşî.<br />
Dê bimeş Qemerê bimeş,<br />
Piştî emrê siltan Ebdel- Reşed,<br />
Li dinya yê bimeş.<br />
Berhevkar H: bois<br />
Heywax mala min<br />
Rabin ji pêŞiya min<br />
Ezê bajom dozê<br />
Hildim tola wî<br />
Berxa min<br />
Ji êvara xwedê da<br />
Agir dadan li ser singa min<br />
Berxa min<br />
Mêvanê Şeva dawî<br />
rewiyê jiyana bê mirin.<br />
Rotînda
Li xwe ke şal û mêzerê qeril qemerê qemerê<br />
Qemer hate ser avê, qeril qemerê qemerê<br />
Kember zirav li navê, qeril qemerê qemerê<br />
Te li min kir dil hu navê, qeril qemerê qemerê<br />
Maçkî bide xêra bavê, qeril qemerê qemerê<br />
Qer Qemerê qemerqeril qemerê qemerê<br />
Li xwe ke şal û mêzer qeril qemerê qemerê<br />
Qer Qemera Heyderî, qeril qemerê qemerê<br />
Bo çi bi kul û kederê qeril qemerê qemerê<br />
Bi şev û roj li kê digerî qeril qemerê qemerê<br />
Te ez hiştim li ber derî, qeril qemerê qemerê<br />
Tê kengî li min vegerî qeril qemerê qemerê<br />
Qer Qemerê qemerê qeril qemerê qemerê<br />
Li xwe ke şal û mêzer qeril qemerê qemerê<br />
Berhevkar: Dîlawer Erçiftçî-Emer<br />
Hezex- Azadiya welat.<br />
1155-QEWÎL-1<br />
Roja vê qal û belayê<br />
Cehenem digerê sewdayê<br />
Bav gazî dikê law nayê;<br />
Law gazî dikê bav nayê.<br />
Roja heşrê, rojek teng e<br />
Erd û ezman li me dide dengê<br />
Me gunehkara ne dima rengê<br />
Hêvî Mihemed Mistefa ye.<br />
Ez li bextê te me li qiyametê<br />
Ji fedla Xwedê re tu ê<br />
me bavê Cennetê.<br />
Îmdad Mihemed Mistefa.…<br />
Wey me çi kir û me çi bi derda<br />
Zêrê zer bû, me bi sifrê wer da<br />
Me dinya girt û axiret bi der da<br />
Xwelî li serê me û kewna dinya yê.<br />
Tirba min î nav tirban e<br />
375<br />
Dilopek hat î li ser çava ne.<br />
Hemî ji gunehê dê û bavan e<br />
Tirba min î, li ber deviyê<br />
Dilopek hatî ser eniy e<br />
Hemî ji gunehê cîraniyê<br />
Xwelî li serê me û kewna dinya yê.<br />
Tirba min î, teng î dirêj e<br />
Tê de heye markî kerr û gêj e.<br />
Dixwe goştê însanê bê nimêj e<br />
Tirba min î li ber diwara min dî<br />
mişika ban kir mara<br />
haydê emê herin<br />
Goştê însanê rojî xwara.<br />
Xwelî li serê me û kewne dinyayê,<br />
Kanî Adem, kanî hewayê<br />
Kanî Mihemed bavê fatmayê<br />
Daîm selewet bidin<br />
Navê Mihemed Mistefa yê.
1156-QEWÎL-2<br />
Şêxêk rabû ji Xeydayê<br />
Hewar şêxê min,<br />
Berê xwe dabû serayê<br />
Hewar rûhaniya min!…<br />
Koraniya ko bi çavê dayika<br />
şêxa didayê<br />
Hewar şêxê min!…<br />
Şêx Şahbedîn,<br />
Şêxê xorta ye<br />
Seyid Elî xûdanê heft teka ye<br />
Şêx Mihemed şîrîn biçûkê<br />
bira ye.<br />
Dayika şêxa, bi lezî bilezîne<br />
Eqîba zêra bi xwe re hilîne<br />
Bertîlê ji waliyî re bişîne<br />
Teresê qumandar fermna<br />
serê şêxa dixwîne…<br />
Dor xeydayê dar û bî ne<br />
Li aliyê heft tekya<br />
Hezn û şîn e.<br />
Teresê walî fermana serê<br />
Seyid Elî dixwîne<br />
Hewar şêxê min!…<br />
Destê Seyid Elî li kelemçê<br />
dişidînê<br />
Berê Seyid Elî dane meşneqê<br />
Seyid Elî li ber meşneqê<br />
disekinînê.<br />
376<br />
Stoyê Seyid Elî,<br />
li şerîtê dixîne<br />
Bi emra Xwedê,<br />
şerît di stoyê<br />
Seyid Elî de diqetînê<br />
Cara diduya kursî li bin<br />
Lingê wî na de datînê.<br />
Şêx Ebdil- Qadir îmdadî Jê,<br />
ji Bexdê dişînê,<br />
Li meydanê sekinînê…<br />
Cara sisiya Rebê alemê<br />
Tirsiya, Ji stoyê seyid Elî,<br />
Şerîtê bi der dixînê.<br />
Hewar şêxê min!…<br />
Seyid Elî bi destê xwe ji xwe re<br />
Kursî li bin meşneqê datînê<br />
Hewar şêxê min !…<br />
Bi sê denga dikir qêrînê<br />
Ban ocaxzaadan kir go:<br />
Rebê elemê, hikim dimeşînê,<br />
Hewar rûhaniya min !…<br />
Mîada Seyid Elî, li ezmanê<br />
Hefta de, diqedînê;<br />
Seyid Elî bi destê xwe,<br />
Stûyê xwe di şerîtê da datînê,<br />
Û lingê xwe li kursiyê dixînê.<br />
Hewar rûhaniyê min!…<br />
Piştî vefata şêxa.<br />
Li dinyayê ez nemînim.<br />
Hewar şêxê min.
1157-QEWÎLÊ XEZALÊ<br />
Xwedî zaro, xwedî tifalê<br />
Evê xezalê çi kiriye<br />
Ji xwe re candek diyê<br />
Nav bexçeyê zilamê Cihû…<br />
Ev zilamê cihû<br />
Çi kirye? Ev xezal<br />
Çû nav bexçê zilamê cuhiyê<br />
Serê gul û beybûna peçandiyê.<br />
Ev î zilamî cihû çû<br />
Xefik ji mal aniyê<br />
Bi rêka vê xezalê,<br />
vê heywanê daniyê.<br />
Nêrî ko xezal ketiyê<br />
Xefka zilamê cîhûyê<br />
Darek anî bi xezal ketiyê.<br />
Carcara vê xezalê di nav<br />
Destê zilamê cuhûyê<br />
Li erşê jorî hikim kiriyê.<br />
Yekî wekî Mihemed Mistefa<br />
Xwe lê beyan kiriyê<br />
Go:<br />
Heqê te li wê heywanî tuniyê<br />
Xwedî zaro, xwedî çêlî yê.<br />
Bila here bide wan<br />
Şîrê berê sipiyê.<br />
Go;<br />
Wê heywanê bexçê min xira kiriyê<br />
Ez bernadim bi xêr û bi<br />
xweşiyê……<br />
Mihemed ban kir zilamê cîhiyê:<br />
Ezê şûna wê heywanê rûnim<br />
li kefaletiyê<br />
Heta here bidê zaroka şîrê<br />
berê sipiyê…<br />
Ew heywana ji nav destê<br />
Zilamê cîhû derketiyê<br />
Mihemed li şûna wê rûnişt<br />
377<br />
kefaletiyê……<br />
Ewê heywanê xwe hilaniyê<br />
gihayê ser zaro yê xwe.<br />
Go;<br />
Lawo bixwin şîrê berê<br />
spiyê.<br />
Yekî wekî Mihemed Mistefa<br />
Li şûna min rûniştiye,<br />
bi kefaletiyê.<br />
Zaroya ban kir;<br />
Lê yadê!…<br />
Em nexwin şîrê berê sipiyê<br />
Heta tu Mihemed Mistefa<br />
Ber nedî ji kefaletiyê.<br />
Xezalê delalê; xwedî zaro,<br />
xwedî tifalê!…<br />
Mîadê zilamê cihû qediyayê<br />
Hat ser Mihemed Mistefa yê<br />
Go;<br />
Nêbeyna min û te<br />
Çar deqiqê mayê!<br />
Zilamê cîhû çû riya xezalê…<br />
Li şopa xezalê erxek kolayê<br />
Ew erx nixûmand, kursek<br />
giya yê şîn li ser dayê…<br />
Xezal gihaye erxê,<br />
Go.<br />
Waya kursek giya yê şîn<br />
Xwedê ji min re dayê.<br />
Ezê bixwim, ez ê herim berdim<br />
Mihemed Mistefayê<br />
Gava çû ser giyayê şîn<br />
Ketê erxê, di erxê de mayê…<br />
Zilamê cihû hate ser erxê<br />
Nêrî ko xezal di erxê de mayê…<br />
Du nihît bi serda berdayê<br />
Pişta vê heywanê şkênaniyê…<br />
Hat cem Mihemed Mistefa go;<br />
Mîada min î te qediyayê<br />
Dû deqîqê di nav bera min<br />
te de mayê!…
Kefalatiya te qedyayê!…<br />
Mihemed Mistefa çi kiriyê<br />
Ban zilamê cîhû kiriyê<br />
Ji xwe re du qam sinet kiriyê<br />
Pişta vê heywanê bi emra<br />
Xwedê çê bûyê!…<br />
Li ber Mihemed Mistefa sekiniyê…<br />
Evê heywanê çi kiriyê<br />
Yek weke Mihemed Mistefa<br />
Berda ji kefalatiyê…<br />
Li navça Enedoliye<br />
betên olî(dînî) ji aliyê Eleviya da<br />
1158-MEYREMA FİLE Û ELİYÊ QOLAXASÎ<br />
378<br />
Cîhû ban kir Mihemed<br />
Mi pişta vê heywanê şkênan diyê<br />
Bi çi awa rehet bûyê?<br />
Mihemed ban kir zilamê cuhiyê<br />
Ya kafir mi ji re kiriye dua<br />
Rehet bû bi emrê îlahiyê.<br />
Zilamê cîhû li ser destê<br />
Mihemed misliman bûyi yê.<br />
tên strandine.<br />
Mehmet Bayrak- Bîrnebûn 2.<br />
Li gor saloxdayên bi qasî çar sal derbas dibe. Meryem jî mala bavê xwe dimîne.<br />
Rojekê, Meryem bi qesîdekî xeber ji walî re dişîne û jê re wisa diblje;“ Xwedê<br />
beqê min ji te re nehêlê! Tu li ser qedera min rûniştî. Ne tu min ji xwe re dibî, ne<br />
jî tirsa te kes diwêre min ji xwe re bibe. Yan destê xwe ji ser min berde, yan jî<br />
peyakî xwe bişîne ku ez ji te re werim”<br />
Meryêma File, keça keşe, bûka Sarkis Meryem ji kurê xwe re xwestibû, lê hê<br />
nebiribûn, ango daweta Meryemê nekiribûn. Meryemê keçeke bedew bû. Li dor<br />
wê, ji delalî bedewiyê nav û îsmê wê Belaw bûbû. Delalî ya Meyremê çûye ber<br />
guhê walîyê Wanê bi xwe jî. Walî rojekê Meryemê dibîne û dil û çav berdidê,<br />
xeber ji derdor malbata wê re dişîne û dibêje;<br />
“Ji îro pê ve bila tu kes behsa Meryemê neke.Heger sax be ji min re ye, bimirê jî<br />
axa sar re ye !” Wisa didomîne<br />
“Kesê ku Meryemê ji xwe re bibe, bila rûhê xwe hesab neke, ez wî li dinyayê<br />
sax nahêlim!”<br />
Mala xezûrê Meryemê Sarkis jî, ji tirsa walî nawêrin bûka xwe bibin yan jî<br />
berdin.<br />
Li gor saloxdayina goyendeyan bi qasî çar sal derbas dibe. Meryemê jî, li mala<br />
bavê xwe dimîne. Rojekê Meryemê bi qasîdekê ji walî re xebe dişîne jê re wîsa<br />
dibêje;<br />
“ Xwedê beqê min ji te re nehêlê! Tu li ser qedera min rûniştî. Ne tu min ji xwe<br />
re dibî, ne jî tirsa te kes diwêre min ji xwe re bibe. Yan destê xwe ji ser min<br />
berde, yan jî peyakî xwe bişîne ku ez ji te re werim”<br />
Walî difikire, dibêje: “Gelo ez kê bişînim?” Eliyê Qolaxasî xizmetkarê nava<br />
mala wî ye. Di dilê xwe de dibêje:“Wele Elî mirovekî namûskar e û rast e. Ezê<br />
Elî bişînim pey Meyremê”
Walî radibe Eliyê Qolaxasî dişîne jê re dibêje: “Tuyê herî Meyremê ji min re<br />
binî.”<br />
Gava ku Elî tê cem Meryemê û Meryemê çav bi Elî dikeve ji ber ku Elî xortekî<br />
pir qeşeng û bedew e, aşiqê bejn û bala wî dibe. Her çi qas Elî bedew be jî, ji ber<br />
feqiriya dinyayê cil û libasên wî ne ewqas baş bûn. Meryem dibêje;<br />
“Elî tu hatî min ji walî re bibî?”<br />
Elî dibêje “belê xatûna min !”<br />
Meryemê dibêje: “Elî ez bi vî şiklê hanê bi te re nayêm. Ez Qîza keşê me û min<br />
ji waliyê Wanê re dibî. Ez bi vê girêdana te bi te re nayêm. Heger pere li li ser te<br />
tunebin, ha ji te re pere; here cem berber tiraş bibe, here hemamê serê xwe bişo,<br />
destek cilê efendiyî kumsoran li xwe bike û were ku ez bi te re werim....”<br />
QAM Û QİDÛMÊN ELÎ DİŞKÊN....<br />
Eliyê Qolaxasî bi ya Meryemê dike; diçe tiraş dibe, destek cilên efendiyan li<br />
xwe dike, diçe hemamê serê xwe dişo û dadigere cem Meryemê. Bi vî halê xwe,<br />
Elî çiqas qeşeng û û delal dibe, qeşengtir dibe. Her wiha dema ku Meryemê çav<br />
li Elî dikeve. eşqa wêdifire ser Elî hîng jî zêdetir dibe. Meryemê berê xwe dide<br />
Elî û jê dipirse; “Elî ka xwe bide ber eynê tu xweşik î, yan ez xweşik im?”Elî<br />
bersiva Meryemê dide; “estaxfirullah xatûna min, tu ji min û ji bavê min zêde<br />
yî!”<br />
Meryem dibêje; Elî henek û laqirdiyan neke, ya rast çi be wê bibêje. Wele tu<br />
xortekî qeşeng î, ez jî qîzeka bedew im. Em her du laîqa hev in. Were min ji xwe<br />
re bibe. Haşa hizûr, ker di diya wî waliyî ne. Çi dike bila bike” Piştî van gotinan,<br />
qam û qidûdimên Elî dişkên, ziman lê dieliqe, nizane çi bibêje, ji tirsa walî.<br />
Ji Meryemê re dibêje: “Xatûna min, çi heqe te li min heye? ez hê ciwan im, bi<br />
miradê xwe şa nebûme. Tu li birrîna serê min digerî? Tu jî dizanî walî zilamekî<br />
wisa ye, ez hêlîna xwe bibime ezmanê heftan, wê waliyê min bîne xwarê û min<br />
bikuje!”<br />
XWE DİAVÊJİN TOR Û BEXTÊ METRAN ÎSA....<br />
Meryem berê xwe dide Elî bi awakî aciz bûyî jê re van gotina dibêje:<br />
“Binêre Elî, eger tu min ji xwe re nebî, bi nav û îsmê Xwedê seeta ku ez<br />
bigihîjim cem walî, eza bibêjim, wele dema hatinê, Elî di rê de dest avêtiye<br />
namûsa min!” Elî piştî van gotinên Meryemê kete nav Xelîl û Celîlê! dizane ku<br />
Meryem ji xwe re bibe jî wê serê wî bê jêkirin, ji walî re bibe jî. Dema ku<br />
Meryem ji wali re wisa bibeje, wê serê wî were jêkirin. Elî ji Meryemê re dibêje:<br />
“Xatûn min, de ka ji min re bibêje, ezê te bi kû ve bibim? Kese ku me bistirîne jî<br />
tuneye” Meryemê jê re dibêje: “Elî tu yê min bibî bavêjî Dêra Axtermanê cem<br />
Metran Îsa li ber barê me rabe” Elî qabul dike tevî Meryemê berê xwe didin<br />
Dêra Axtermanê cem Metran Îsa. Kilam wiha dest pê dike:<br />
379
Meryemê dibê:<br />
Eliyo sibê yeeee,<br />
gelo min go wa ye çi sibeka bi xêr û ber eee..<br />
Rabe geyîk û gemiyê Metran Îsa gelo li hev girêdeee<br />
Emê îro xwe bavêjin tor û bextê Metran Îsa lo di dêrê deeêê<br />
Heyla delîl li min û li vî Metranî, li vî hogiçî ax lo li vî beranî<br />
Bila ji diya Metranê Dêra Axtermanê pêştir nebêje<br />
Min çok da erdê ji xwe re kurek anî<br />
Metran Îsa ji wî zemanî heta vî zemanî, nav û dengêê xwe deranî<br />
Elî dibê:<br />
Meryemê sibê yeeee gelo wa ye min got, dîsa çi sibeka bi xêr û beêreeee<br />
Minê rabûye geyîk û gemiyê Metran Îsa temamî kar kir lo li hev girêdaaaa<br />
Eliyê Qolaxasî rabû bi destê Meryema File, lê qîza keşe, bûka sarkîs<br />
Dostika waliyê Wanê girt lo mîro ji xwe reee lo revandiye<br />
Minê xwe li Xwedê û li nav û dengê Metranê Dêra Axtermanê xwe girtiye<br />
Qesta Dêra Axtermanê kiriyeee<br />
Heylo delîl delîl tew lo lo dilo<br />
Heyla delîl lo li vî Metranî<br />
Bila ji diya Metranê Dêra Axtermanê pêtir nebêje<br />
Min çok da erdê ji xwe ree lo kurek anîîîî<br />
Metran Îsa ji wî zemanî, heta vî zemanî nav û dengêêê lo xwe der anîîîî<br />
Erê dibê sibe yee golo va ye fecir lê da çi sibeka zû yeee<br />
Metran Îsa rabûye qesta dêra Axtermanê kiriyeeee<br />
Belê, bala xwe dayê ku reşekî li binê Dêra Axtermanê sekiniye<br />
Erê, Metran Îsa dibê:<br />
Kuro şeva vê nivê şevê ka bêje îşê te li binê Dêra Axtermanê li vir çiye?<br />
Elî Qolaxasî dibê:<br />
Metrano, ez çi bikim îro filetî ye<br />
Minê rabûye bi destê Meryema File, qîza keşe bûka sarkîs Dostika waliyê Wanê<br />
girtî ji xwe reeee lo min revandiyeee<br />
Minê xwe li Xwedê li nav û dengê Metrana Dêra Axtermanê xwe girtyeeee<br />
Eger tuyê îro Meryema File li min mar bikî li ser dinê Mihemed eeee<br />
Sed eferîn ji nav û dengê te re<br />
Heger tu mar nekî ezê qebul bikim dinêêêêê lo Metran Îsa<br />
Heyla delîl delîl lo vî Metranî<br />
Metran Îsa ji wî zemanî, heta vî zemanî nav û dengêêê lo xwe deranîîîî.<br />
Camêrî û mêrxasiya Metran Îsa...<br />
Belê, wekî ku ji kilamê jî diyar dibe, xwe parastineka eşkere mecbûrî tê dîtin.<br />
Lew re ji bo biheverbûn û zewaca Meyrema File û Eliyê Misliman mahr<br />
kirineke olî pêwîst e. Eliyê Qolaxasî ji Metran Îsa dixwaze, ku ew ji bo mahr<br />
kirne bibe alîkar û jê re wiha dibêje:“Heger tu li ser dînê Mihemed, Meyrema<br />
380
File li min mahr bikî, sed eferin ji nav dengê te re !<br />
Na, heger tu li ser dînê Mihemed mahr nekî, ji bo pêkhatina vê yekê ezê werim<br />
ser dînê te, ango ezê ji îro ve bibim file...”<br />
Lê balkêş e, li gel van gotinên Eliyê Qolaxasî mêxasî û camêriya Metran Îsa<br />
derdikeve holê Lew re Metran Îsa<br />
ji bo mahrkirina Meyrema File li Eliyê Qolaxasî pejirandina dînê Xiristiyniyê<br />
ya Eliyê Qolaxasî qebul nekiriye û soz daye, ku ewê gazî mele û du feqiyan bike,<br />
ji bo ku mahra wan li gorî şert û şirûtên Îslamiyetê bibirrin.<br />
De werin em tev hev kilamê guhdar bikin.<br />
Erê Metran Îsa dibê Eliyooooooo lo ez wiha nakim<br />
Ez vê yekê li dinyayê qabul nakim<br />
Wele nav û dengê Dêra Axtermanê kevin e, mezin e, ez xirab nakim<br />
Ez vê serê di nava dînê Mihmed de qet rast nakim<br />
Ez ji boyî xatirê kevnejinekê dînê Mihmed li ber tu dîna zelûl nakim<br />
Lawo, ezê îro gazî meleyek û du heb feqiyan kim<br />
Ez bi qewlê Xwedê,<br />
bi hedîsa Resulallah bînim Meyrema File lo lo li te markim<br />
Heylo delîl delîl tew lo lo dilo<br />
Heylo delîl delîl lo li vî Metranî<br />
Metran Îsa ji vî zemanî, heta wî zemanî nav û dengêêê lo xwe deranîîî<br />
Waliyê Wanê Dê û ewledê xwe davêje!<br />
Gelo di vê navberê de rewşa waliyê Wanê çawayê? Ji xwe piştî ku Elî Meyremê<br />
revandiye dinya elem pê hesiyaye. Bêguman, tiştekî mezin û ecêb e ku<br />
xizmetkarekî wekî Eliyê Qolaxasî Meyrema File, ku dostika waliyê Wanê ye<br />
revandiye. Piştî ku walî jî pê dihese “de û weladê xwe diavêje” çav lê sor dibin.<br />
Radibe kaxizekê ji Metran Îsa re dişîne û tê de dibêje:<br />
“ Min seh kiriye ku, du kewok firyane, hatine ser Dêra Axtermanê danîne.<br />
Tu wan kewokan ji min re dişînî, ezê bidim te hezar kîsan. Tu dişînî bişîne.<br />
Na, heger tu wan kewokan ji min re naşînî, ezê Dêra Axtermanê bi ser serê te<br />
de bînim xwarê!”<br />
Werin vê gavê jî em dehn bala xwe bidin waliyê Wanê hêrsa xwe çi awa<br />
verşiyaye li hembera vê yekê Metran Îsa çi daye dest, ango çi jê re gotiye.<br />
Walî dibêje:<br />
Kaxizek ji Metran Îsa re reş kiriye bi rê kiriye<br />
Erê walî dibê:<br />
Metrano dîsaaa lo lo bi min dîsa<br />
Min dît du kevok ji selîsa fir dan hatin Dêra Axtermanê<br />
li cem Metran Îsa<br />
Heger tu wan her du kevokan bigirî bişînî<br />
Ezê bidim te bi qederê hezar kîsa<br />
381
Heger tu negirî, neşînî<br />
Ezê bikim kevir û kuçikên Dêra Axtermanê<br />
Bi ser serê te de lo lo werin xwarêêêêê<br />
Heylo delîl delîl tew lo lo dilo<br />
Heylo delîl delîl lo li vî Metranî<br />
Metran Îsa li binê Dêra Axtermanê ji xwe re lo kemîn danîîî<br />
Metran Îsa ji wî zemanî hetanî vî zemanî nav û dengêêê te lo xwe deranîîî.<br />
Dotira rojê Elî zava ye, Meyrem bûkê.<br />
Metran Îsa mêrî ye, mêrxas e, ji gotina xwe nayê xwarê, guh nade “ hezar kîsên”<br />
zêr û pereyên û nabe şîrîkê kuştina her du kevokan, bêbextiyê li Meyremê û Elî<br />
nake û ji walî re vê xeberê dişîne:<br />
Erê Metran Îsa dibê:<br />
Waliyo, lawoooo lo ez Metranim<br />
Ez kekê Bedran, Henan û Yewnan im<br />
Ezê bi kûmê metraniyê bigirim li erdê xînim<br />
Ezê laşa sawî Dêra Axtermanê rakim<br />
Lawo sibê lad e, wê File bikevin, bikişin sûkan û çarşiyan e<br />
Wele sibê vî çaxî Elî zava yeeee lo ax Meyrem bûkeeeee<br />
Heylo delîl li min û li vî metranî<br />
Li vî hogiçîyî li vî beranî<br />
Ji diya Metranê Dêra Axtermanê pêştir<br />
Bila nebêje min çok da erdê ji xwe re kurek anî<br />
Metran Îsa ji wî zemanî hata vî zemanî nav û dengê xwe deranî<br />
Metran Îsa<br />
li karşiyê waliyê Wanê,<br />
Di binê Dêra Axtermanê hêja şerek danî<br />
Heylo delîl li min û li vî metranî<br />
Dêra Axtermanê: Yek ji dêr û manastirên herî giring ên qirna navîn a<br />
Xiristiyaniyê. Dêra Axtermanê ye ku li girava Axtermanê ya li Behra Wanê ye.<br />
Jiyana rewşan<br />
Berhevkar: Salihê Kevirbirî<br />
382
1159-QEWÎLA MALA BÛBÊ<br />
Aman yar û meded<br />
Ya Geylanî!<br />
Hewar dikim tu deyin na kî,<br />
Qedrê Mihemed Mistefa kî,<br />
Eman û yar û meded<br />
Ya Geylanî!…<br />
Sê sîwar hatin, min pirsî;<br />
Ew sîwar ji mala kê ne?<br />
Her sê sîwar ji mala bûbê ne.<br />
Sîwarê pêşî Sinoyê Seydoş e<br />
Sîwarê navê Mihemedê lawin e<br />
Sîwarê talî seyid Refahi yê.<br />
Eman yar û meded<br />
Ya geylanî<br />
Ez Derwêş im,<br />
Derwêşkî dîn im<br />
Ez ewladê Bûbû Sîn im,<br />
383<br />
Eman kalo, ez derwêşê te meş<br />
Heya tu sax bî ez,<br />
Ez mirîdê te me,<br />
Ez li ser bext û toba<br />
Şêxê xwe me.<br />
Eman kalo sê sîwar hatin<br />
Min li wan sîwaran pirsî;<br />
Her sê sîwar ji mala kê ne?<br />
Her sê sîwar ricalê xeybê ne.<br />
Ser rîmê wan sîwara<br />
Li herşê Xwedê ne<br />
Kun rima wan sîwara<br />
Li tebaqa erdê ne<br />
Şûrê van sîwara<br />
Safî ji berqê ne.<br />
Libsê wan sîwara safî<br />
Ji nûrê ne,<br />
Eman yar û meded<br />
Ya Geylanî!…<br />
Ewladê mala Bûbê zor<br />
Qehrînê!……<br />
1159-A-JI ALIYA KURDÊN HAYMANÊ du sê kilamen ku ji aliyê<br />
Şîxbizinan va tên strandine<br />
Çar çira-hejmar 3 ya Mehmut Lewendî.<br />
Ji gundê Gozgozê devê Umer hatine girtine<br />
1<br />
Hewaman gîşemeşî tarî<br />
Yam girtige qe nêvarî<br />
Cay têlî jê pirçit wêm de<br />
Wella nêdmê hezarî<br />
2<br />
Cay le riya duz diçû<br />
Payîz wer di payîz diçû<br />
O sînge we memike<br />
Axînim le duyay diçû<br />
Dêrîn boro dwêtê hînî<br />
Qertelî le canit xwînî
O rindîyê we o pêkîyê<br />
Ra mêrdî neçar diminî<br />
Dwêtê rindê dwêtê rindê<br />
Destit je kuno we min dê<br />
Qay min destî tu neêxwerim<br />
We banî birînê min dê.<br />
Ko diçiya ko diçiyay?<br />
We motiro xericiyay<br />
Ke je şermî qule newu<br />
Serim elgirim wiçim le duyay<br />
3<br />
Azî azî necetîn azî<br />
Dîsa dilim qisay pakê dixwazî<br />
Wizinistam dil giran e<br />
Qe werdît nedikirdim henek vezî<br />
Kepîrî Caniman de newale<br />
Dengî pakê dê diyay nale- nale<br />
Herke dengê diyaye wêm<br />
Şaş dikerem riya malê<br />
4<br />
Palê duze w pale giro<br />
Xwera tewistanê nawçê nîmerû w diyar<br />
Le nazlî yar kir zûro,<br />
ke je şermi qule newn<br />
Da wiçim kirasê ray wikim<br />
We parçey qerçadiro<br />
Dilo dilo dil yamano<br />
De bira awirdan le destê min dan<br />
Kelepçeyekê zeftiyano,<br />
De bira le pa min dan sindirikî<br />
Je hespano,<br />
De bira min wikirdan de axirê<br />
pes û galo,<br />
De bira le verê min wivistan<br />
We çûwê şiwan û gawano,<br />
De lê lê lê<br />
Ew jî sew xatirê du dilano<br />
384
<strong>Stran</strong>eka Êzîdiya<br />
1160-STRANEKA ÊZÎDIYA<br />
Elî beg yek yeke lo bego , lo çavo, lê wayê<br />
Berxê Tawisî-Meleke lo bego , lo çavo, lê wayê<br />
Ji êzdiyan re geleke lo bego , lo çavo, lê wayê<br />
Elî beg tê ji beriyê lo bego , lo çavo, lê wayê<br />
Rabin biçin pêiyê lo bego , lo çavo, lê wayê<br />
Biçin tîtên eniyê lo bego , lo çavo, lê wayê<br />
Elî beg tê ji sêwasê lo bego , lo çavo, lê wayê<br />
Ew e mîrê esasî lo bego , lo çavo, lê wayê<br />
1161-QAZÊ LÊ<br />
Wî qazê lê nazê lê<br />
Gazî dikim qaza min nayê<br />
Wî qazê lê nazê lê<br />
Havîn e xweş havîn e<br />
Wî qazê lê nazê lê<br />
Namek hatiye heşin e<br />
Wî qazê lê nazê lê<br />
1162-QİMİL 3<br />
Hat qimil e, yar qimil e<br />
Lo apo qimil e<br />
Çer genim xwar, ma sumil e<br />
Lo apo qimil e<br />
Qimil hatî, qimil hure<br />
Li ser genim bûye lure<br />
Xerabo, qimil e<br />
Bibin sûkê cem mûdir e<br />
Lo apo qimil e<br />
Bibin sûkê cem mûdir e<br />
Xerabo qimil e<br />
385<br />
Gazî dikim qaza‟m nayê<br />
Wî qazê lê nazê lê<br />
Cotkê qazan gelek e<br />
Wî qazê lê nazê lê<br />
Qazam qazek kulek e<br />
Wî qazê lê nazê lê<br />
Gazî dikin qaza min naye<br />
Rewşan hejmar- 10 - Rojbî<br />
Çer genim xwar, ma simil e<br />
Lo apo qimil e<br />
Çer genim xwar, ma simil e<br />
Xerabo, qimil e<br />
Qimil hatî ji alîyê Bota<br />
Lo apo qimil e<br />
Qimil hatî ji alîyê Bota<br />
Xerabo, qimil e<br />
Li cem bû xela xorta<br />
Lo apo qimil e<br />
Li cem me bû xela xorta<br />
Xerabo, qimil e<br />
Hat qimil e, yar qimil e
Lo apo qimil e<br />
Hat qimil e, yar qimil e<br />
xerabo, qimil e<br />
Qimil hatî ji Hecaca<br />
Xerebo, qimil e<br />
Qimil xwar genimê qeraca<br />
Xerabo qimil e<br />
Delîl halê me Kurmanca<br />
Xerabo, qimil e<br />
Qimil hatî li Erdîşê<br />
Lo apo qimil e<br />
Qimil hatî li Erdîşê<br />
Xerabo, qimil e<br />
Bi teyarê çûn teftîşê<br />
Lo apo qimil e<br />
Bi teyarê çûn teftîşê<br />
Lo apo qimil e<br />
Xeber dan aliyê Muşê<br />
Xerabo, qimil e<br />
Hat qimil e<br />
Hat qimil e, yar qimil e<br />
Lo apo qimil e<br />
Hat qimil e, yar qimil e<br />
Xerabo, qimil e<br />
Çer genim xwar, ma simil e<br />
Xerabo, qimil e<br />
Qimil hatî ji alîyê Wanê<br />
Lo apo qimil e<br />
1163-QİZİL EHMED<br />
Qizil Ehmed bi dar e<br />
Gulê gul narîn, narîn, narîn<br />
Qizil Ehmed bi dar e<br />
Gulê ez kilê çavê te me<br />
Daran gerandî nar e<br />
Gulê gul narîn, narîn, narîn<br />
Daran gerandî nar e<br />
Gulê ez kilê çavê te me<br />
Derdêm keçikê muxtar e<br />
Gulê gul narîn, narîn, narîn<br />
Derdêm keçikê muxtar e<br />
386<br />
Qimil hatî ji alîyê Wanê<br />
Xerabo, qimil e<br />
Bi teyarê derman dane<br />
Lo apo qimil e<br />
Bi teyarê derman dane<br />
Xerabo, qimil e<br />
Me top kirî bi leganê<br />
Xerabo, qimil e<br />
Te bifirota Hilwanê<br />
Lo apo qimil e<br />
Te bifirota Hilwanê<br />
Xerabo, qimil e<br />
Hat qimil e, yar qimil e<br />
Lo apo qimil e<br />
Hat qimil e, yar qimil e<br />
Xerabo, qimil e<br />
Çer genim xwar, ma simil e<br />
Lo apo qimil e<br />
Çer genim xwar, ma simil e<br />
Xerabo, qimil e<br />
Genim xwar genimê gelîya<br />
Lo apo qimil e<br />
Delîl halê jinebîya<br />
Lo apo qimil e<br />
Delîl halê jinebîya<br />
(Seid Veroj- War- 97)<br />
Gulê ez kilê çavê te me<br />
Qizil Ehmed bi bî ye<br />
Gulê gul narîn, narîn, narîn<br />
Qizil Ehmed bi bî ye<br />
Gulê ez kilê çavê te me<br />
Biyan gerandî sî ye<br />
Gulê gul narîn, narîn, narîn<br />
Biyan gerandî sî ye<br />
Gulê ez kilê çavê te me<br />
Derdêm keçika cindî ye<br />
Gulê gul narîn, narîn, narîn<br />
Derdêm keçika cindî ye<br />
Gulê ez kilê çavê te me
Qizil Ehmed bi merx e<br />
Gulê gul narîn, narîn, narîn<br />
Qizil Ehmed bi merx e<br />
Gulê ez kilê çavê te me<br />
Merxan gerandî çerx e<br />
Gulê gul narîn, narîn, narîn<br />
Merxan gerandî çerx e<br />
1165-QÎRÎNEK TÊ<br />
Qîrînek tê ji dûr welat<br />
Nalîn diket deşt û newal<br />
Gazî dike dibê: Welat<br />
1165-A-QÎZA HELEPÇÊ<br />
Çû me jiyanê kir girîn e<br />
Çû me jiyanê kir mirin e<br />
Bê suc wê ser jêkirine<br />
Xana ku hat xana çû<br />
Ew fermanê dil birîne<br />
Ew dilorge bê qêrîn e<br />
Wê jînê tev bidhêzîne<br />
Xana ku hat îro çû<br />
Wek rûkê zarê dikene<br />
Lê dev lê ken hate kuştin<br />
Ser juke dilek dil bi xwîn<br />
Xana ku hat xana çû<br />
387<br />
Gulê ez kilê çavê te me<br />
Derdêm keçika Zelx e<br />
Gulê gul narîn, narîn, narîn<br />
Derdêm keçika Zelx e<br />
Gulê ez kilê çavê te me<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Kanî welat bimrim heval<br />
Pi gotin tê ji yekî şivan<br />
Pir dibêje li ser niştiman<br />
Guh dirêjo gotin giro<br />
Law ez bêm te li ber hew diçe<br />
Ji bala qîza Helepçe<br />
Dilê bûye perçe perçe<br />
Xana ku hat çawa çû<br />
Bala xwe da duru keyu<br />
Qîza bû we qeru qeyu<br />
Nîşana berxwedan eyu<br />
Xana ku hat qey diçe<br />
Qîza Helepçê tim geş e<br />
Xemla serhildan û rewş e<br />
Bûye hediya me gişa<br />
Xana ku çû waye tê<br />
Gotin: Evdilmelîk Şêxbekir<br />
Muzîk: Savaş Çakmak
1166-QULING<br />
Ez im ez quling im xerîb im hoy<br />
Firiyame çûme ser axa xwe<br />
Kanê dengê Evdalê Zeynikê hoy<br />
Kanê hemderdiya min hevalo<br />
Difirim dibazim nikarim bigîjim<br />
Welatê min dûr e Sîpanê min dûr e<br />
Per û baskê min şikestine hoy<br />
1167-QULİNGO-1<br />
Lo, lo… qulingo!<br />
Te mala xwedî xerabo,<br />
Ji gulê û ji Gulçînê û ji darê,<br />
Ji darçînê, ji miskê,<br />
Ji jindek wê,<br />
Ji memikê qizan û bûkan;<br />
Ez nizanim kîjan pir bi bîn e,<br />
Lo weylo!...<br />
Kewa min Gozel e,<br />
Vê sibê xeyidîye<br />
Lo, weylo,<br />
Qîzê vî zamanî,<br />
Ji êvarê û hetanî destê sibê,<br />
Li paşila xortê xelkê raketî ne,<br />
Lo wey lo…<br />
Serê sibê radibin misînê xwe hiltînin,<br />
Berê xwe didin ser kanîka avê,<br />
Dibê yadê yabo,<br />
Em ne sofî ne,<br />
Lo wey lo, sewdalî me, Lo wey lo,<br />
Ji semdî çavê reş î belek,<br />
Ez qaşxon im,<br />
Fermanli me, lo wey lo!…<br />
Qulingo! te mala xwedî xerabo, tû<br />
wî,<br />
Ji Qulinga Qulingê deşta vê Mûşê,<br />
Te hêlîna xwe çêke li kela Koroxlî,<br />
388<br />
Refa hevalê xwe qetyame<br />
Birîndar im birîna min kûr e hoy<br />
Nagîjim nabînim hevalo<br />
Difirim dibazim nikarim bigîjim<br />
Welatê min dûr e Sîpanê min dûr e<br />
Gotin: Suleyman Gultekîn-<br />
Dr.A.Kaya<br />
Muzîk: Fîkrî Kutlay-Dr.Ahmet<br />
Kaya<br />
Na na welle,<br />
Li ber ta ê vê karûsê,<br />
Lo weylo,<br />
Ez vê çaxê qîz bûm,<br />
Di mala bavê xwe de bûm,<br />
Sala îsal,<br />
Ez ê melûl bûme li darê dergûşê;<br />
Lo wey lo, sewdalî me,<br />
Lo wey lo, ji semedê çavê reş î belek,<br />
Ez qaşxûn im, fermanlî me,<br />
Lo wey lo…<br />
Lo, lo… Qulingo<br />
Te mal xwedî xerabo,<br />
Tu ji Qulinga Qulingê vê Yemanê,<br />
Tu ji heval û hogirê xwe qetiya,<br />
Wa bi tenê wî bitenê,<br />
Te hêlîna xwe çêke li Kela Koroxlî,<br />
Na welle li ser surê ve bedênê,<br />
Te şevekê, ji nîvê şevan û pê ve,<br />
Dê bê diziya tewafa xana nîşana<br />
gerdanê;<br />
Lo wey lo.....,<br />
Tê destê xwe tê ke nîşana qolana vê<br />
kimbirê,<br />
Bila bi ser de bihata xwêdana aniya<br />
çenê,<br />
Lo wey lo; meraqli me,<br />
Lo wey lo, sewdalî me,<br />
Lo weylo, ji semedî çavê reş î belek,
Ez qaşxûn im, fermani me,<br />
Lo wey lo…<br />
Lo, lo Qulingo!<br />
Te mala xwedî xerabo,<br />
Qulingê me tên û diqunqînin,<br />
Per û baskê xwe dihêjînin,<br />
Li pozê Keleha Mêrdîna şewitî,<br />
Li ciyekî baş datînin,<br />
Serê baskên wan Quran in,<br />
Binê baskê wan Yasîn in,<br />
Lo wey lo,<br />
De gava ji zozanê jorî dadikev in,<br />
Meraqli me, lo wey lo, sewadlî me,<br />
Ji semedê çavê reş î belek,<br />
Ez qaşxûn im, fermanlî me,<br />
168-QULİNGO-2<br />
Me te dîbû li ber dolabê,<br />
Baqê fetil li ser kabê,<br />
Awir didemê, ket ranabê,<br />
Canê me heland weke şîş kebabê.<br />
Hatî qulingê ser çiyê,<br />
Danî li deştê xal û biyê,<br />
Terka bejna zirav nadim,<br />
Heya şar girêde ser kofiyê.<br />
Me te dîbû li kullakê,<br />
Bejna zirav kerîk ordekê,<br />
Xwazî bi gava em rûniştin tevde,<br />
Me dizî sê roja ji felekê,<br />
389<br />
Lo weylo:<br />
Lo, lo Qulingo!<br />
Te mala xwedî xerabo,<br />
Tu ji Qulinga Qulingê Albeyaz î,<br />
Tê hêlîna xwe çêke li Kela Koroxlî,<br />
Na welle, li Qereyazî,<br />
Te goştê canê min helandî,<br />
Lo welo;<br />
Te hestîkê canê min derizandî,<br />
Lo welo,<br />
Sewdalî me, lo weylo,<br />
Ji semedê çavê reş î belek,<br />
Ez qaşxûn im,<br />
Fermanli me,<br />
Lo wey lo!… lo weylo…<br />
Amûdê <strong>Stran</strong>civan-Roja nu<br />
Hatî qulingê va Serhada,<br />
Ketme destê nisûbeta,<br />
Sê roj mame ber qubleta.<br />
Me te dîbû li ser kaniyê,<br />
Zêr birîqî li eniyê,<br />
Ez meşiyam çûm pêşiyê,<br />
Me delal dibû, me nas nekir,<br />
Ji gundî û ji malî me pirs nekir,<br />
Teres bavê me ramûsan nekir.<br />
Derê malê me û piştê mala me bi<br />
tava,<br />
Lê danibû cotê kewa,<br />
Yariyê min û teres bavê bi derewa.
1169-QULİNGO -3<br />
Qulingo, tu Qulingê vê Hemayê<br />
Pişta te li behrê, berê te li sar û sermeyê,<br />
Qe cewabeka xêrê ji aliyê seferiyê mala bavê min<br />
sêwiye ji ni re nayê,<br />
Qulingo, te gelek silav qîza Dele Misto kî,<br />
Tê bê seferiyê mala bavê te ji vir da çûye,<br />
ji wê de nayê,<br />
Li min hêsîrê min kulpirê,<br />
Minê pirsa seferiyê mala bavê xwe kiriye,<br />
ji heywanê lal durê,<br />
Xemê dilê min hindik bûn,<br />
minê kulên dilê xwe sipartinê,<br />
Kirne pirê<br />
Qulingo, baran barî erdê me tozandin<br />
Lêkir li pozê Kosîdaxa şewitî geliyê kûr pingandin,<br />
Tê gelek silav li lawê pîrê ke,<br />
Tê bê dosta te qîza Dele Misto di pê te ra xeml û xêzê xwe gişk qetandin.<br />
Qulingo, baran barî erdê me şil kirin,<br />
Tê gelek silav lawê pîrê ke<br />
Tê bê dosta te qîza Dele Misto di pê te ra xeml û xêzê xwe jêkirin<br />
Qulingo, tu qulingê devê çama<br />
Lusa te li ser gira û xirba herêma<br />
Ez terka seferiya mala bavê xwe nakim,<br />
Heta ku xuy şîn nayê, qantir nazê, bi kêla kevirî, bi axa mezela<br />
Serê xwe daynanim cara.<br />
( web Kurdistan İnternet)<br />
390
1170-QULİNGO-4<br />
Lo wey lo qulingo.....<br />
Wey lo qulingo,<br />
Tu qulingê deşta wê Yemanê<br />
Tu çima qewimî û ji refên xwe<br />
veqetyayê<br />
Tu mayî wiha bi tenê<br />
Te hêlîna xwe çê kiriye,<br />
Li zozanê Şerfedinê<br />
Li deşta hezar Golê<br />
Li ser koşka bavê Siyabendê,<br />
Li ser sûra vê bedenê,<br />
Keçikê ban dikir lawiko !<br />
Malê bavê şewitiyo !<br />
Şevekê, ji nîvbenda şevan û pêva<br />
Ware tewafa sîng berê min ê<br />
kalî, gewrî û deqandî bike<br />
Bila hêdî, hêdî li ser te bê<br />
Xwedana ber vê çenê.<br />
Lo wey lo qulingo...<br />
Qulingo, tu qulingê deşta vê Mûşê<br />
Xwedê hebîn Çima qewimî û ji refên<br />
xwe veqetya yê<br />
Te hêlîn xwe çêkiriye,<br />
li zozana Şerefedînê<br />
Li deşta Bîngolê<br />
1171-QÛMRİKÊ -1<br />
Qûmrîk sêva du caran dilê<br />
Delal sêva du caran<br />
Heyfa çavê reşbelek lê<br />
Ketiye destê neyaran<br />
De yar yar yar de yar yar yar<br />
De yar yar yar de yar yar<br />
De yar yar yar de yar yar<br />
Bê te sebra min nayê<br />
Qûmrîkê ez guneh im dilê<br />
391<br />
Li ser tayê wê kelûşê<br />
Sala çûnî vê çaxê Keleş gewra min<br />
bû<br />
ji qizan qîzek bû<br />
Di mala bavê xwe de bû<br />
Sala î sal<br />
Ez xiyalê wê damê<br />
sor û sê biskê xwe narincî<br />
Berdanê ser darê mîrata vê dergûşê.<br />
Lo wey lo Qulingo<br />
Qulingo, tu qulingê deşta Wanê<br />
Xwedê hebîna tu Çima qewmî<br />
û ji refê xwe veqetya yê<br />
Tu mayî wiha bi tenê<br />
Te hêlîna xwe çêkiriye<br />
Li zozana Şerefedînê<br />
Li deşta hezar Golê<br />
Li welatê Kurdistanê<br />
Li ser milê mîrata wê dikanê.<br />
Keçikê bang dikir digo;<br />
Lo, lo, lawiko Kula Şam û Helebê<br />
Di mala bavê te keto<br />
Şevek ji nîv benda şevan pêva<br />
Were devê xwe bavêje qirik<br />
Û boxaza min ê Kalî, gewrî deqandî,<br />
Bistikekê devê xwe texîne wiha here.<br />
Delalê wez guneh im<br />
Leşkerek kofî zer im dilê<br />
Çiya bi çiya digerim<br />
Leşkerek kofî sor im dilê<br />
Çiya bi çiya digerim<br />
Dîsgotin<br />
Qûmrîkê wez leşker im dilê<br />
Delalê wez leşker im<br />
Pêşmergê Kurdistan im dilê<br />
Serxwebûnê dixwazim<br />
Dîsgotin
1172-QUMRİKÊ–2<br />
Qumrîkê ez romî me belê<br />
Delalê ez romî me<br />
Kumsor û efendî me belê<br />
Kumsor û efendî me<br />
Xulam çavên reşbelek<br />
Aşiqa keçka gundî me<br />
De yar yar yar, de yar yar yar<br />
De yar yar yar, de yar yar<br />
De yar yar yar, de yar yar<br />
Bê te sebra min nayê<br />
Qumrîka li ser zinara belê<br />
Delala li ser zinara<br />
Kulîlka nava dara belê<br />
Kulîlka nava dara<br />
1173-QUMRÎ<br />
Qumrîkê ez gune me<br />
Şivanê bavê te me<br />
Aşiqê canê te me<br />
Ebdelê çavê te me<br />
Ez goriya serê te me<br />
De yar, de yar, de yar, yar<br />
Bê te xewka min na ye.<br />
Qumrîkê ser bi zêr e<br />
Sing dergehê bajarî ye<br />
Qûmrîkê na dim mêr e<br />
De yar yar, de yar yar<br />
Bê te xewka min na ye.<br />
392<br />
Heyfa çavên reşbelek<br />
Ketiye destê neyara<br />
De yar yar yar, de yar yar yar<br />
De yar yar yar, de yar yar<br />
De yar yar yar, de yar yar<br />
Bê te sebra (xewka) min nayê<br />
Qumrîkê ser bi zêr e belê<br />
Sîng dergeha bajêr e<br />
Heyfa çavên reşbelek<br />
Qumrîkê didin mêr e<br />
De yar yar yar, de yar yar yar<br />
De yar yar yar, de yar yar<br />
De yar yar yar, de yar yar<br />
Bê te sebra (xewka) min nayê<br />
Qumrîkê bi zêr helandî<br />
Keçik lawik revandî<br />
Serê li bavê gerandî<br />
De yar, yar, yar, de yar, yar, yar<br />
Bê te xewka min na ye.<br />
Qumrîkê ez gune me<br />
Delalê ez gune me<br />
Esmerê, ez gune me<br />
Ez şivanê bavê te me<br />
ez aşiqa bejna te me<br />
Ebdelê çavê te me<br />
Ez goriya serê te me.
1174-QURBAN<br />
Yadê qurban…<br />
Serê sibê, ne tî me,<br />
Ne birçî me, Mal mîrato,<br />
Li ser kanika Eyînsincê rûniştî me<br />
Xelq aşiqa malê din ê<br />
Ez bi tenê aşiqa keçika<br />
Filê Merdînî me.<br />
Ha wer delal..!<br />
Ew çem ji çemê Bişêriyê<br />
Kelekvana kelek ber de pê gemiyê<br />
Ciwazî xweş e, biçûkiyê;<br />
Belê, were tewafa sîng û ber<br />
memikê bi seriyê:<br />
Yadê qurban…<br />
Serê sibê kew im kewa reş im<br />
Li ser xaniyê mala bavê te dimeşim<br />
W‟ez aşiqa bejna zirav û çavê reş<br />
im.<br />
Belê, Gewrê, Serê sibê kew im<br />
Û kewa nêr im;<br />
Li ser xaniyê mala bavê te diçerim;<br />
393<br />
W‟ez aşiqê bejna zirav<br />
Û çavê zer im.<br />
Destmal sor î, pêşmal şînî,<br />
Gul bi gul î, keleş Gewrê,<br />
Ez goçerim, narim deştê<br />
W‟ez xençera zîv û zêrê nadim piştê<br />
Belê, keleş Gewrê<br />
Sê cara lêxisti bû li teniştê.<br />
Di dû çavê bavê Reşîdê xwe re, li<br />
dinya yê,<br />
Ez nemînim, ez nemînim…<br />
Şerkî dibû, li Derîka çiyayê Mazî,<br />
Bi du ciya;<br />
Mi dî dengê Borizanê dewletê li ser<br />
Qesr û qonaxê Mihemedê Sînan,<br />
Keyayê Derîkê dihatiyê…<br />
Ez neketime ber xema kuştina<br />
bîst û du mêran;<br />
Mi dî çawa bi çeplê Mihemedê<br />
Sînan girtin;<br />
Berê wî dane xopana Diyarbekirê,<br />
avêtin heps û zindiganê xwîniyan<br />
Ji Hawrê
R<br />
394
1175-A-RABE RABE<br />
De rabe rabe de rabe…<br />
Rabe lawiko, bala xwe bidê, qirrê<br />
xwe avête serê<br />
Havîne, zer bûyê gihayê mêrga,<br />
Îro li min miçiqî ava çav-kaniya<br />
Murada şewitya ku dema biharê dîn<br />
û har bû<br />
Mînanî însanê sêzde û çarde salî<br />
Rê nedida rêwiya, keleka gemiya<br />
Payizê tenik bûye, felek mala te<br />
mirat be<br />
Mînanî însanê ku emrê wî derbas<br />
bûye<br />
Êdî xwe nade kapê-d xam- canûya<br />
Felek mala te mirat be, Emrê min<br />
sêzde û çarde bû<br />
Te dilê min li dinyayê gelek şakir, te<br />
ez xapandim<br />
Gava min derê cemaatê vedikir,<br />
Gişka digo kerem ke were jore<br />
Di dawiya emrê mi da<br />
Te du diranê min xistin,<br />
Du têlê sipî li serê mi rakirin<br />
Gava min derê meclisê vekir<br />
Gelek kasan destê xwe li heva xistin<br />
Bû tiqê tiqa wana, rûniştin bi min<br />
keniya<br />
De rabe rabe rabe de rabe...<br />
Felek mala te mirat be,<br />
Ez dîn nebûm, te ez dîn kirim<br />
Ez bengî nebûm, îro te ez bangî<br />
kirim<br />
Te ez kirim mîna takî kimkorê,<br />
li Bingolê ez hêşîn kirim<br />
Germa mehên tirmêh û tebaxê li mi<br />
da,<br />
395<br />
ez zer kirim.<br />
Bayê Sehereyê li min da,<br />
ez zirav kirim<br />
Li hewa xistim, ez dame pêşiya xwe<br />
birim<br />
Li gola şêlû, gola Nazûkê, li behra<br />
Wanê ez werkirim<br />
Ne çaliye ne çirpiye, ne dale, ne devi<br />
yê<br />
Tu sitarek tune gidino, ez xwe pê<br />
bigirim<br />
Felek mala te mirat be, emrê min<br />
sêzdê û çarde bû<br />
Te ez xapandim li dinyayê pir şa<br />
kirim<br />
Dawiya emrê min da ev çi bû,<br />
Te çend tayê sipî li serê mi rakinin<br />
Qiz û bûk bi ser min ketine, dibên tu<br />
kalî...<br />
Hey zalimno ez ne kal im<br />
Herge ez kalbim jî,<br />
dîsa kalekî bi gale- gal im<br />
Ez goçerim, xirab mal im<br />
Ez rêwî me, ji hevalê xwe qetiya me<br />
Ji para mame, gidino îro ez bê heval<br />
im...<br />
Felek mala te mirat be,<br />
eva temam derd û kulê te ne,<br />
Te ev derda li min peyda kir,<br />
Ez pê dimirim, pê dinalim...<br />
De rabe rabe, de rabe rabe....<br />
Rabe lawiko em ji vir herin,<br />
Ev welata ji me ra nebe<br />
Welatekî şorbe gil- gilê, nan-garisê<br />
jin tolê,<br />
mêr qehpe ye<br />
Gidîno ew welata ji me ra nabe!…<br />
Rabe, li kumêtê kap- reş sîyar be!<br />
Bira mîna cara serê te li kumêt xar
e<br />
Bi însanê xirab ra rûnenê, ranebe !<br />
Bi yekî mîna Surmeli Memed Paşa<br />
ra heval be<br />
Tu ji pira bendewanê derbas be,<br />
Bi xûdayê xwe û hevalkê xwe ra rast<br />
1176-RABE COTYAR<br />
Rabe cotyar dê hilo rabe<br />
Biçîne erdê çol û beyar<br />
Berê ji destê hewe cotyar<br />
Xelkê hemya nanê xwe xwar<br />
Hûn bikin gelî cotyara<br />
Tovî bavên van beyara<br />
Erdê weye yê kesî nîne<br />
Nede ne bi zalimê cara<br />
396<br />
be<br />
Gidî bira Xûdê bi te ra dost be<br />
xwaskê bira dijminê te hezar be<br />
De rabe rabe, de rabe rabe…<br />
Ahmed Aras<br />
Evan derdaw evan hala<br />
Paşve bir bûyin gelek sala<br />
Derdê neyî li nav me nema<br />
Em nemayin cotyarê dema<br />
Hema li nav erdê xwe şul ket<br />
Nanê hemya dê peyda ket<br />
Ca zarokêd me azad ken<br />
Dê zarokêd me azad ken<br />
Têbînî:<br />
1. Kaniya Mala: Li başûrê bajêrê Amêdiyê kaniyeke ava sar heye ku jêre dibêjin<br />
" Kaniya Mala ". Tehsîn Teha hemû salên zarokatiya xwe li ser vê kaniyê derbas<br />
kirine. Ev kanî û seyrangeha Sûlav du cihên herî xweşin li derdora bajarê<br />
Amêdiyê.<br />
2. Ev nivîs tenê ji bo bîranîna 8´mîn salroja wexera dawiyê ya hunermend<br />
Tehsîn Teha hatiye weşandin. Nivîs bi awayekî berfirehtir yê di proja min ya bi<br />
navê" Navdarên Kurd" de bê weşandin.
1177-RADYOYÊ ERRÎVAN-<br />
Di sala 1955 an da ava bibû.<br />
SPÎKERA RADYOYÊ ERÎVAN Ê EWİL ZEYNEBA ÎBO û YÊN DİN<br />
Gulûzara Casim, Keremê Seyda Azniva Reşid, Sêvaza Avdo Lusika<br />
Huseyn bûn.<br />
Gava ku wan xeber didan em<br />
wekî berxikê di kozikan da li<br />
diciviyan û ew guhdar dikirin.<br />
.<br />
“Yêrêvan xeber dide, guhdarêd ezîz,<br />
bibihên xeberdana me bi zimanê<br />
kurmancî…”<br />
-Ev cumla hê sala 1931'ê cara<br />
ewlîn bi lğtfê Hecîyê Cindî û<br />
helala wî Zeyneba Îvo(12-03-<br />
1914)bi ya Ermenistanê belayî çar<br />
qulbê dinyayê bû…<br />
Zeyneba Îvo ra zarotîyê da Zano<br />
digotin. Ew, Zevo, Perîşan û birê<br />
wana –Bondo, zarêd Îvoyê Heso û<br />
Saka Ereb bûn, gundê Engûkê, qeza<br />
Qersê'da diman.<br />
Wana biçûkatiya xwe bê xem derbas dikirin, heta serê hemdinyayê pêşin. Zano<br />
5-6 salî bû, gava mala wan da ser revê...<br />
Gundîyê wan, têne deşta Araratê, diçine Êçmîadzînê. Li wê derê ewana pê<br />
dihesin, wekî bona zarê êtîm Astarakê da êtîmxane vebûye. Dîya Zano- Saka<br />
Ereb, ku mêrê xwe revê da wunda kiribû, tevî 2-3 kûlfeta, tevî zara bi zor-cefakî<br />
têne Astarakê, diçine wê êtîmxanê. Mezina êtîmxana Astarakê kûlfeteke xwendî,<br />
egin û bedew-Nûra Egît Axa Polatbêgova bû, xwe xwe kurmanc.. Ew Zano û<br />
Bondo êtîmxanê da qebûl dike, lê Zevo, ku qîza mezin bû û Pêrîşana biçûk<br />
qebûl nake. Salê 2-3 cara ser zarê xwe da tê-diçe û wê şûnda, paşê Zeno pê<br />
dihese, wekî apanê wan Zevo xwe ra birine, dane mêr, dîya wê- Sakê û xûşka<br />
wê ya biçuk ji birçîbûnê û nexweşiyê mirine. Zulim bûye…<br />
Wê êtîmxanê da sala 1921'ê Elîxanê Serdar Sahînov, kîjan sêmînarîya<br />
Yêrêvanêye rûsî xilaz kiribû, û Nûra Êgît Axa rastî Lazo (Hakob Gazaryan) tên.<br />
Payîza sala 1921'ê Êçmîadzînê da êlîfba kurmancîye bi herfê ermenî çap dibe û<br />
xudanê wê Lazo tê êtîmxanê û bi wê pirtûka “Sems” zarê kurda hînî xwendinê<br />
dike. Wê êtîmxanê da heta 50-60 zarê kurd hebûne. Ji wan in: nivîskar Cerdoyê<br />
Gênco, xûşka wî –Tezo, dîrektorê Xwendinxana kurdaye pêdagogîyê Biroyê<br />
Memo, kurapê wî –zimanzan- Çerkez Bakayev, dersdara baxçe zara Hisreta<br />
397
Mîrze (Hasmîk), Xanima Rizgo û gelekê din.<br />
Çend sal derbas dibin. Mêrê meta dîya min te Bondo ji êtîmxanê derdixe dive, lê<br />
dîya min –Zano (Zeyneva Îvo) heta sala 1926'a Astarakê da dimîne, paşê wana<br />
divine Celaloxlîyê (Stêpanavana niha), paşê Îcêvanê û pey kutakirina koma 7'a<br />
ra keçika tînin Yêrêvanê, wekî karxana da bixebitin. Û ew hersê keçêd kurd –<br />
Zano, Xanim, Hisret ji sala 1930-da dibine binelîyên Yêrêvanê.<br />
Cerdoyê Gênco wê hingê tevî kûlfeta xwe Yêrêvanê da dima û wexta pê dihese,<br />
wekî keçikê êtîmxana wan e Astarakê anînê seher, diçe wana dibîne, teglîfî mala<br />
xwe dike. A hema mala Cerdoyê Gênco da Hecîyê Cindî rastî Zeyneba Îvo tê.<br />
Hecîyê Cindî û Cerdoyê Gênco alî van hersê keçika dikin, wekî Xwendinxana<br />
kurda ya teze vekîrî da qebûl bin.<br />
Dîya min gilî dike: “Em têxnîkûmê da (xwendinxanê da) hatine hildanê. Me<br />
kurmancî bîr kiribû. Lawikêd têxnîkûmê diketine kirê me, ji me ra digotin 'herkê<br />
hûn kurmanc in, ji ku ne, qe kes ji merivê we na yêne bîra we?' Kete bîra min,<br />
min got, wekî navê xalê min Miraz bû, navê xûska min -Zevo ye, navê birê min<br />
-Bondo ye. Wî çaxî xortek ji cîyê xwe quloz bû. Bi sabûn got: “Ê ne Mirazê<br />
Ereb xalê Zevo ye, ewana ji gundê me Heko ne. Ezê cab bikim -bira bên”. Usa<br />
ez rastî Zevo û mêrê wê -Teyo hatim. De ew rasthatin emrê min da sabûna ewlin<br />
bû. Sabûna dinê jî ew bû, wekî min û Hecî hevdu begem kir, hiz kir û payîza<br />
sala 1931'ê me hev sitand. Lê berî wê yekê ez pey kûrsa yekê ra gundê Pampa<br />
Kurda da (niha Sîpan) piraktîka pêdagogîyê derbas bûm. Du mehê havînê baxçê<br />
zara da wek terbîyetdar dixebitîm. Ez ji gund vegeriyam û min û Hecî hev<br />
398
sitand.'<br />
'Hecî deqekê vala ne dima, û ez jî tev dixebitîm. Min korêktorya kitêba û<br />
rojnamê dikir, diçûme dersa. Ez xwendekar bûm, Hecî -dersdarê Xwendinxanê,<br />
xwendekarê Ûnîvêrsîtêtê.. Gere me gotar ji bona radyoya kurda hazir bikira, wir<br />
spîkêrî bikira. Hecî pirtûkê dersa hazir dikir, rêdaksiya “Rîya Teze” -da kar dikir.<br />
Pey kutakirina Ûnîvêrsîtêtê ra kete aspîrantûrayê, ser dîsêrtasyayê xebitî.<br />
Niha dikime bîra xwe û zendegirtî dimînim: çawa Hecî ew qas xebat pêra<br />
digîhand? De hatin-çûyîna me jî zef bû. Dihatin ji gunda, bi rojan li mala me<br />
diman. Nas-nenas dihatin. Dihatin bona erzekê, sikîyatekî bikin. Hîvî dikirin -alî<br />
wana bike û her tim na-na kirina Hecî tune bû. Bi pêşiya wan diket, bi her teherî<br />
wext û qedrê xwe xerc dikir, şuxlê wan danî sêrî. Wexta pê dihesiya, ku mevanê<br />
me zargotinê zanin, de destpê dikir dinvîsî.<br />
Me hesab kiriye -ji sala 1931'ê ta sala 1937'a ji 30-î zêdetir pirtûkên Hecîyê<br />
Cindî yên dersa, berevokê foklorê, yêd edebiyatê, wergerandinê (tercima) hatine<br />
çapkirinê. Korektoriya wan Hecî ra tevayî min dikir (Navê min jî ser wan<br />
pirtûka heye). Ew kar gelekî çetin bûye,ji ber ku çapkirêd karkirêd çapxanê<br />
ermenî bûn, xeberê me fem ne dikirin. Û qinyat jî destnivîsar diçûne ber destê<br />
wan.<br />
Ji gişka çetintir, diya min bîr tîne, korêktorîkirina “Folklora kurmancîyê” ya sala<br />
1934'a bûye. “Ew 670 belg bû û me 6-7 caran ew pirtûk temiz kir.”<br />
Sala 1933'a Zeyneva Îvo xwendina xwe li Xwendinxana kurda ya Piskavkazyê<br />
ya pedagogiyê kuta dike. Hema wê salê jî para berîmektebîyê ya xwendinxana<br />
ermena ya pedagogîyê kuta dike. Di pey ra Zeyneva Îvo wek dersdara zimên,<br />
paşe ya tebîyetzanîyê li Xwendinxanêda kar dike û pê ra jî Kûrsêd hildana<br />
nexwendîtîyê di nava jina da-dersa zimanê kurdî dide.<br />
Hizkirina dê û bavê min zef nazik û bedew bûyê. “Ezîza dile min”, “kinêza<br />
min”, “kubariya min”, “helal û hevala min...” Van xebera va namê bavê min,<br />
ku wextê basqe-basqe da ji diya min ra nivîsiye, dest pê dibin. Ew name bi dil<br />
hatine nivîsarê.<br />
Pey girtina Hecîyê Cindî ra (wek“dijmine cimetê”) Zeyneva Îvo ji karên<br />
Xwendinxanê û Radîoya para kurdî derdixin. Hema wê salê jî (1938)<br />
Xwendinxane, rojnama “Rîya teze”, Radîyo têne dadanê, herfê latînî têne<br />
hildanê. Dîya min herdu keçêd xwe yên biçûk va -Firîcê û Firîdê- tenê dimîne,<br />
bi cefê baxçê Yêrêvanêyî zarayî hijmara 60'da wek terbîyetdar qebûl dibe.<br />
Bîra min tê çawa sibe-sibe ker û lal em radibûn, diçûne wî baxçeyî, êvaran jî, ji<br />
xwe ra tirse-tirs dihatine malê. Pasê me fem kir, ku diya me ditirsiya, wekî wê jî<br />
dikarin bigirin, yan jî me sirgûn bikin. Kesî derî me venedikir. Hevalêd bavê<br />
min ê nêzîk gava çav me diketin, riya xwe diguhastin. Wede usa bû…<br />
Lê heqiyê alt kir. Bavê min aza kirin.<br />
Zeyneva Îvo wexta sêr û pey sêr ra jî, ji sala 1942'ê da dest pê kirîye kar bike.<br />
Havîna li gundêd Pampa Kurda da, Heko da, Samîranê da baxçê zara wekiriye û<br />
xwexwe jî bûye terbîyetdara zaran.<br />
Zeyneva Îvo û Hecîyê Cindî penc keç mezin kirine. Her pêncan jî xwendina<br />
399
ilind sitendine. Di pey ra- Firîce bû kandîdata doxtirîyê zanistî, doçênt, lê Nûrê<br />
-kandîdata hunermendzaniyê.<br />
Frîda Hecî Cewarî<br />
ROJNEMA “RYA TEZE”, 12. 02.1997<br />
1178-XEBATKARÊ RADYOYÊ<br />
Dîplom li cêvê<br />
Berxvanê berê<br />
Vedike derê<br />
Radîokomîtê…<br />
Para kurmancî,<br />
Oh, dêmê tûncî:<br />
Mîkayêl, Xelîl,<br />
Memê û Hemo,<br />
Şiko û Emo,<br />
1179-ŞÊX SEÎDÊ KAL (2)<br />
400<br />
Casimê Celîl.<br />
Serekrêdaktor-<br />
Xelîlê rûsor<br />
Bi beşerek ferz<br />
Datîne li ser<br />
Îstola kêmber<br />
Balola kaxez:<br />
“Destê xwe donke,<br />
Çevê me ronke<br />
Bi tercimê baş…”<br />
Ferîkê Usiv<br />
Xwedanê vê stranê, Omerê Cemlo, ji gundê Xezêwiyê, ji devera Çiyayî<br />
Kurmênc, nemaze li deşta Gumê, kurdekî bi nav û deng e. Omerê Cemlo pir<br />
stranên folkorî û dîrokî gotine, mîna Eyşa Îbê, Dewrêşê Evdî, Sîne, û hwd.<br />
Kurdê me yî Êzdî, ew stranan ji dêya xwe wergirtibûn. Wî bi xwe li tembûrê jî<br />
dida. Pêşî çend salan, Omerê Cemlo serê xwe danî. Berî ku bimire, daxwaz<br />
kiribû, ku li ser termê wî straneka wî were guhdarî kirin. Rast jî, berî ku bibin<br />
goristanê merivên wî û şeniya ku hatibû ser laşê wî kesetek ji stranên wî guhdar<br />
kirin. Bê şik Omerê Cemlo welatparêz bû; her tim cil û bergên Kurdî yên kevin<br />
li xwe dikirin<br />
Were, hawar, hawar, hawar û hawar....<br />
Hawar û hawar, hawar<br />
Birano, ên ku li halê êxsîrên Kurmanca dipirsin<br />
Werin destê xwe bi destê min din<br />
Emê berê xwe bigerînin bajarê Herînê(?)<br />
Merî derbas kin pûk(?) û qeyasêê<br />
keç û bûkên Kurdan bang mêrî dikin, dibêjin;<br />
Law. law hûn ne Kurmanc in, qe ne Êzdî ne<br />
Wey, birano, ev namûs ne nemûsa we ne<br />
Ma hûn qey me bi çavê serê xwe nabînin
Wele em ne qelema ji we dixwazine<br />
Wele ne meleket(?) gerek e, tema va kaxtkî tenê, law, bi me gîne<br />
Gelî bira, emê wê çaxê dest bavêne cêb beriyên xwe<br />
Duzlikên kilê sibhanê tê da ne, jê biderxînine<br />
Bavêne çavên reş û belek û şûna kaxetê beyaz kin<br />
Hûna qelemê beyaz kin<br />
Ji kaxeta Cumhurriyeta Kurdan<br />
Yazî kin, kekê, binivsînin<br />
Emê yazî kin, binivsînin<br />
Ne wereq zelal be, Xocê li welêt nikanin bixwînin<br />
Emê destê xwe di koka guhê xwe kin<br />
Henarên rûyê xwe biqetînin<br />
Ne xwîna sor, bereketa(?) narîn bi ser dîmê xwe de hilweşînin<br />
Ne wereq zelal be, wereq zelal be,<br />
Xocê li welat nikanin bixwînin<br />
Ne wê çaxê, emê dest di koka guhê xwe kin<br />
Henarên rûyê xwe biqetînin<br />
Ne xwîna sor, bereketa(?) narîn bi ser dimê xwe de hiweşînin<br />
Ne, keç û bûkên Kurdan wê bana me kin<br />
Bibên: lo, lo Kurmancino<br />
Eger hûn karin<br />
Kira tirimbêlekê, yan teyartekê biqedînin<br />
Me dî kira tirimbêlekê yan teyarê neqediya<br />
Van zaroyên di hembêzên me de, ger meê mîna çûkan birûçqînin<br />
Birano ne wa zêrêç Elî, ne zêrê di guhê wan de,<br />
hawar, derdo, biqetînin<br />
Emê kira tirimbêlekê, yan teyarekê, Kurmnacîno, emê bi hev xînin<br />
Kurmnacîno, yek li teyarekê sîwar bin<br />
Qesta welatê me yî şewitî, wa Hikmeta Tirkano<br />
Qehremanan ji bajarê m‟esûman biderxînin<br />
Rican, îhtîmala, mektûba mineta qerewana van m‟esûman bi derxînin<br />
Hawar, hawar, hawar, hawar, hawar<br />
hawar û hawar, hey lo welato<br />
Hawar, hawar, hawar, hawar, hawar<br />
Hawar, hawar li halê me, êsîra<br />
Law, law, law, law, law Kurmancino<br />
Hûn çi gane, hûn çi milet in<br />
Birano, ez dikim ji we re şorekê bêjim<br />
Ji we re him hedîs e, him kitab e, ji we re nesîhat e<br />
Law, law, law, law, law Kurmancino<br />
Hûn çi gane, hûn çi milet in<br />
Birano ez dikim êca, ji we re şorekê bêjim<br />
Ji we re him hedîs e, him kitab e, ji we re nesîhat e<br />
401
De, li bîra we nakeve wextanî eskerên Contirkan<br />
Top û şar hildikşandine diyaran<br />
Ne canê min û kela Kurmancan dikirin nîşana topan û guleyan<br />
Emrê artêş û t‟elîmê qumandarên topçiyan danê<br />
Bû guregura topan û nalenala şerefnalan<br />
De ne meyt û cenazên Kurmancan raweşiyan li derî ketin<br />
Hawar, qamet e, pir in, kekê bereket in<br />
De, bal û bîra we nekeve, wextanî digirtin<br />
Seyid Abdil Qadir, kela neyaran<br />
Camêrê Şêx Seîdê kal, dîreka ji hêsin, stûna Kurdistanê<br />
Bavê Elî Riza binyana bajarê Diyarbekirê,<br />
Di binya lingê sêpiyan de<br />
Loma ji dilê min mekin<br />
Lo, bi dar ketin<br />
Lo, Kurmancino, di bal û bîra we nekeve<br />
Wextanî eskerê Contirkan<br />
Ne, wexta keç û bûkên Kurdan û Kurmancan digirtin<br />
Li şûna hereketa xeraqê, aziyan û Mehmûda,<br />
Çenda dayîran, welatê tê diketin(?)<br />
Eskerê Tirkno, kêç û bûkên Kurdan Kurmancan<br />
Dane ber xwe û birin ser sînor û taximê dengizê<br />
Ne, keç û bûkên Kurdan lê fitilîn û gotin:<br />
Lo, lo rewitîno, wele em bimirin<br />
Em mirazê we bi canê xwe nakin<br />
Ne kuştina peyên me yên Kurmancan<br />
Ji berê paşê de bi darda kirina lingên sêpiyê de ji me re adet e<br />
Wele, em canê xwe teslime canê xwe nakin<br />
Bila xebera me here ji Şêx seîdê Kal re<br />
Eger me gulîsorê Kurdan<br />
Canê xwe teslimê, eskerên Tirkan nekin<br />
Mirazê eskerên Tirkan bi canê xwe nekin<br />
Ma çavên xwe yên reş û belek bi maniyan girêdan<br />
Xwe avêtin ser sînor û taximê dengizê<br />
Go; Bila guliyên mor û çavên reş û belek bi ser dêmana avê diketin<br />
Hawar, hawar, hawar, hawar, hawar<br />
Hawar, hawar, li halê me tenê be<br />
Bila bajarê Diyarbekirê bi xela bimîne<br />
rojên min ên îro<br />
Birano, di korê de<br />
Bûye guregura, nalenala şerefnalan<br />
Guregura topan di ortê de<br />
Wextanî eskerên Contirkan<br />
Keç û bûkên Kurdan û Kurmancan<br />
402
Digirtin û dibirin bajarê Îxdirê<br />
Li ser sînor û taximanê dengîzê<br />
Li şûna wana<br />
Li şûna wana mane zaroyên çûçikan<br />
Lo, lo di qondaxê de<br />
Wele ji bîra me nare, hetanî bi axira zeman,<br />
bi qîra qiyametê<br />
Hetanî ku wahîdekî Kurmancan li dinê bimîne<br />
Kêlekê merebîna, berî pêşelê zincîr û si‟eta<br />
Milên martînan, hûrikên simbêlan<br />
Bila xort û cihalên Kurdan û Kurmancan<br />
Mîna berxê seydê serjêdikin<br />
Lo, lo di bin kêrê de<br />
Hawar, hawar, hawar, di bin kêrê de<br />
Lo, lo Kurmancino, zozan e xweş zozan e<br />
Lo, Kurdino zozan e, xweş zozan e<br />
Hawar, hawar, hawar, xweş zozan e<br />
Çiyakî bilind e, bi mij û dûman e<br />
Birano, belekên berfê ji xwe re li Yêtekê dixuyan e<br />
Xwedê dîne, bişewtîne, mala Tirkan e<br />
Hukmata Tirkan e, gelê Kemal Paşan û ecnebiyan e<br />
Hele, bala xwe bidine li bajarê Diyarbekrê<br />
Li Çiyayê Dêrsimdaxê, nêrgîzdaxê<br />
Bi ser Kurd Kurmancên mer de girtine<br />
Bi sê qolan e<br />
Bû guregura topan û nalenala şerefnalan<br />
Koka me Kurdan qelandin<br />
Bi ser Kurd û Kurmancên me de girtine,<br />
Kekê, bi sê qolan e<br />
Giştik çav zerik in, diran sêrek in, dev rûtik in<br />
Alê danîne, alê danîne, kes nizane bav kîjan e<br />
Hawar, hawar, hawar, hawar, Kemal Paşa<br />
Lo, Kurmancino, zozan bi xwe bûne çiyakî li banî<br />
Hawar, hawar, birano çiyakî li banî<br />
Ji hukmeta Xwedê dîne û bişewtîne<br />
Mala Hukmata Tirkan û Alemanî<br />
Ez nizanim çi qanûn û çi nîzam û çi şerî‟et e<br />
Sala mîna îsal kuştina peyên me yên Kurmancan<br />
Ji me re bi dardekirin, bi lingên sêpiyan de ji me re danîn<br />
Lo, lo Kurmancino, Bila ji bal û bîra we nere<br />
Hetanî bi axira zeman û qira qiyametê<br />
Wexta ku dagirtinSeyîd Abdil Qadir<br />
Kela neyara, Şêx Seîdê Kal<br />
403
Dîrekê ji hêsin, stûna Kurdistanê<br />
Teve beg û reîsên Kurdan û Kurmancan<br />
Binyana bajarê Diyarbekira şewitî bidarxistin<br />
Birano, bi lingên sêpiyê de<br />
We kesekî qet şûr nekir<br />
Lo, lo, heyf hilnanî<br />
Serê min bi heyrano, wehîdêkî min î bi tenê hebû<br />
Van salên xwe tema ketine salên çendan<br />
Qoçqin û mehkûmê diwêlanm<br />
Singunê eşir a ji xwe re digere li çiya û banî<br />
Li çiya û banî<br />
Hawar, hawar, hawar, hawar<br />
Hawar û hawar, li halê me tenê be<br />
Lo, Kurmancino, bejna Şêx Seîdê Kal<br />
Dirêj e, zirav e, ji dara vê rihanê, ax kekê ji vê rihanê<br />
Bila hişîn bikira li bajarê Sêrtê û Diyarbekirê<br />
Serek-başa vê zozanê<br />
Lo, Kurmancino, ji bîra me nare<br />
Hetanî bi axira zemana, bi qira qiyametê<br />
Wexta ku digirtin Şêx Seîdê Kal<br />
Dîrekê ji hêsin, stûna Kurdistanê<br />
Camêrê bavê Elî Riza<br />
Beg û reyîsên Kurmanca<br />
Birano, bi lingên sêpiyan de<br />
Binyana bajarê Diyarbekirê<br />
Bi darxistin, kete nalîna mirinê<br />
Hawar, hawar, hawar, ber candanê<br />
Hawar, hawar, hawar, ber candanê<br />
(Hîwa- Zîna Îbo<br />
1180-A--RASTİYA<br />
rastiya te ev bu rastiya min ev bu<br />
lé min nizani bu evin ne ji dil bu<br />
hey were were nazika min were<br />
vi dilé biçuk bibe ji xwe re<br />
nazik bedew e şubheté kewé<br />
lé ken derew e sed heyf li te bu<br />
hey were were nazika min were<br />
404<br />
vi dilé biçuk bibe ji xwe re<br />
te digot ez ya te me tim li benda te<br />
me<br />
duri ne xem e ev soza te bu<br />
hey were were nazikamin were<br />
vi dilé biçuk bibe ji xwe re<br />
gotin : Osman Hemo. muzik :<br />
Abbas Ahmed
1181-RAŞIDO LAWO<br />
Axê Reşîdê min hewale tê …<br />
Reşîd lawo,<br />
Ez neketime, ber xema<br />
Çar salan eskeriyê;<br />
Çawan min dî bi çeplê<br />
Mihemedê Sînan,<br />
Keyayê Derîkê girtin,<br />
Berê wî dan Xopana Diyarbekir,<br />
Avêtin heps û zindan û nezeretê.<br />
Lo, lo lo Reşîdo lawo,<br />
Mêrê çê be, çê bixebite,<br />
Heyanî bi kubara sibê re<br />
Hawar din bila, dihana me tê…<br />
Lo, lo Reşîd lawo.<br />
1183-RENGÊ ÇAVÊN WÊ<br />
Ji bo kê çûk dixwînin ?<br />
Ji bo delala dilê min dixwînin<br />
Kesr û axînan dibejên<br />
Ji bo hiskirinin cihyanê dixwînin<br />
Gava tu dixwînê<br />
Hiş bi serê min namîne<br />
Histêr ji çava di barîne<br />
Mirov nema li bir xwe di bîne<br />
Xewndina van çûkan<br />
Nalîna van dilan<br />
Herdû dibejên „eynî derdan<br />
Bawer bike min hey bira<br />
Bixwîne çûko bixwîne<br />
Li deryayê şîn bixwîne<br />
Li esmanê şîn bixwîne<br />
Bo çavên şîn bixwîne<br />
Rengê çavên wê, bi rengê esmanê<br />
şîn<br />
Rengê çavê wê, bi rengê esmanê şîn<br />
Ji bîr nakim ji bîr nakim<br />
Ji bo xatirê çavê wê bûme dîn li<br />
çolan<br />
Ji bîr nakim ji bîr nakim<br />
405<br />
1182-REBÎAYÊ<br />
De rabe de rabe Rebîyê<br />
Rebîa qîza Şêxê şêbayan e<br />
Bûkê maqûlê Dêrikiyan e<br />
De rabe de rabe Rebîayê<br />
Rebîa qîza Şêxê şêbayan e<br />
Bûkê maqûlê Dêrikiyan e<br />
Çarşefa rebîa min xişe xiş e(xuşe xuş<br />
e)<br />
Riya Dêrîkê bi zeytûn e<br />
Çarşefa Rebîa minguluftûn e<br />
De rabe de rabe Rebîayê<br />
Qîza Şêxê şêbayan e<br />
Ji bo xatirê çavê wê bûme dîn li<br />
çolan<br />
Rengê çavê wê bi rengê ezmanê şîn<br />
Rengê çavê wê bi rengê ezmanê şîn<br />
Ranazim ranazim<br />
Ne bi roj û ne bi şev<br />
Çavên min naçin ser hev<br />
Ranazim ranazim<br />
Ne bi roj ne bi şev<br />
çavên min naçin ser hev<br />
Rengê çavê wê bi rengê ezmanê şîn<br />
Rengê çavê wê bi rengê ezmanê şîn<br />
Dixwazim dixwazim,<br />
Dixwazim destê wê,<br />
Bavê nade min,<br />
Dixwazim dixwazim<br />
Dixwazim destê wê,<br />
Bavê nade min<br />
Rengê çavê wê bi rengê ezmanê şîn<br />
Rengê çavê wê bi rengê ezmanê şîn<br />
Gotin û Muzîk: İssa Hassan
RESO<br />
1184-RESO-DENGBÊJ RESO<br />
Reso , Resoyê Gopalan, Resoyê Qilîwelo yek ji<br />
şagirtên Evdalê Zeynikê ye. A rastî ji dibistana<br />
Evdalê Zeynikê ye. Evdalê Zeynikê, Sêwî Silo (Şêx<br />
Silo) û Dengbêj Gulê mamostayê hemî dengbêjên<br />
Serhedî ne. Li Kelê (Milazgirê) di zaroktiya xwe de<br />
ji şagirtê Evdalê Zeynikê Ferzê perwerdeya<br />
dengbêjiyê girtiye û bi destûra Ferzê bûye dengbêj.<br />
Gorî hin kesan Reso di salên 1890 ´î de ji dayîk<br />
bûye û di salên 1960 ´î de jiyana xwe ji dest daye. Li<br />
ev hesab bi texmînî ye, sedî sed kes nizane. Lewra<br />
Reso mîrê şagirtên Evdal bû, kesekî pir welatparêz<br />
bû û ev yeka han dibû sedem ku îstihbarata Tirk rika<br />
xwe berde wî. Bi dehan kasêt û plak ên bi gramofon<br />
an hatibû tomarkirin ji aliyê dewletê ve tê windakirin.<br />
Carekê li Qamişloyê ji hin peyayên dewleta Tirk ve Reso tê jehrkirin lê ji mirinê<br />
difilite. Li ser vê bûyerê dengê wî yê oktav bilind û zîz xirab dibe. Piraniya<br />
stranên wî yên hatine tomarkirin bi vê dengê nebaş hatine tomarkirin.<br />
Gorî dengbêj Zahiro dibêje, plak û kasetên wî yên bi dengê berê hatine<br />
tomarkirin niha cem parlamenterê Mûşê yê dewletê Kazim in û ew ji malbata<br />
Şêx Marûf e. Ji ber ku ne keseke welatparêz e wan nade der ku Reso ji aliyê<br />
Kurdan ve were jibîrkirin.<br />
Reso ji bera Êlesorî ye ji gundê Gopalan a Qereyazî yê ye lê bi pirranî li gundên<br />
Kop a Mûşê jîyayê. Li gundê Pagê ji hin kesên tarî ve bi keviran tê birindarkirin<br />
û li ser vê bûyerê bi kula şêrpenceyê nexweş dikeve. Bi alîkariya hezkiriyên wî<br />
dibin nexweşxaneyeka Enqereyê, mixabin li wir jiyana xwe ji dest dide. Laşê wî<br />
li gundê Pagê tê veşartin. Reso 3 carî dizewice. Navên jinên wî Gulê, Êmê û<br />
Saniye ne. Li ser jinên xwe gelek stran çêkirine. <strong>Stran</strong>ên wî ye welatparêzî gelek<br />
in. Metê, Quling, Êmê, Gula Min, Ji Tewrêzê heya Tehranê Kurdistan e,<br />
Mîrê Min, Siyabend û Xecê, Mem û Zîn, Dêrsim e, Axçîk pîçûk e, Evdalê<br />
Zeynikê, Gola Xamirpêtê hwd bi sedan stranên dengbêjiyê afirandiye. Şagirtên<br />
wî wekî Şakiro stranên wî gotine.<br />
406
1185-REŞO<br />
1185-A-GULFİROŞ<br />
Ez ji xew rabûm<br />
Min gulfiroşek dî<br />
Pir gelek şa bûm<br />
Gul bi dil didî<br />
Hebû me yek dil<br />
Tev jan û kul bû<br />
Nebûme bawer<br />
Gul bi dil didî<br />
1186-ZERDÛŞT<br />
Erê Hurmuz tu hatî<br />
Bi xêr û xweşî hatî<br />
Li welatê şevêzeng<br />
Tu roja nûhilatî<br />
Îro pîr hate Laleş<br />
Ronahî da şeva reş<br />
Li asmanê çîk sayî<br />
Cot xuya bû roja geş<br />
Pîrê min Zeradeşt e<br />
Şûn warê wî bihişt e<br />
Hemî rûbar û kanî<br />
Hemî seyran û geşt e<br />
407<br />
Bazar me kir go:<br />
”Ser bi ser nadim”<br />
Ê gulperest bî<br />
Can bi dil didî<br />
Min go kî didî<br />
Can û gul bi dil?<br />
Go ev bazar e<br />
Dil bi gul didî<br />
Min can û dil dan<br />
Dil kiriye qêrîn<br />
Go ho Cegerxwîn<br />
Dil bi gul didî<br />
Helbest: Cegerxwîn<br />
Muzîk: Reşo<br />
Îro şêrîn Newroz e<br />
Pîrê min bi koloz e<br />
Barê wî bi Laleşê<br />
Bergeha wî pîroz e<br />
Pîrê min çendî ciwan î<br />
Pîrê hemî merdan î<br />
Bi xemla xwe ya pîroz<br />
Ronahiya çavan î<br />
Erê Hurmuz bihar hat<br />
Ehrîman çû ji welat<br />
Bo welatê şevtarî<br />
Tu yî roja nûhilatî<br />
Helbest: Dildar Şeko-Muzîk: Reşo
1187-YAR BÊLİM<br />
Yar bêlim bêlim bêlim, bêlim lo<br />
Yar bêlim bêlim bêlim, bêlim lo<br />
Yar bêlim bêlim bêlim, bêlim lo<br />
Dayê ev çi hat serê me dayê<br />
Çend û çend salan berî wiyan<br />
Li ser çiyayê me şerekî mezin hebû<br />
Di wî şerî da kalik û bapîrên me serê<br />
xwe dan<br />
Wext hate vî wextî...<br />
Dîsa li ser çiyayên me kesk û zer şîn<br />
bû<br />
Ji bo wê em jî ketin vî şerî<br />
Êêê.. niha ji te ra dibêjim dayê<br />
Mirin xweş e an jîyan<br />
Bêje dayê bêje<br />
Yar bêlim bêlim bêlim, bêlim lo<br />
Yar bêlim bêlim bêlim, bêlim lo<br />
Yar bêlim bêlim bêlim, bêlim lo<br />
Hat kerwanê kerwanê kerwanê<br />
Hat kerwanê Gergeran<br />
Hat kerwanê Hêrikan<br />
Hat kerwanê Koçgîran bêlimo…<br />
1188-YAR GİJLOKÊ<br />
Yar gijlokê gijlokê<br />
Yar gijlokê baranê<br />
Te digot pelkê darê<br />
Yar gijlokê baranê<br />
Xew xweş e li paşla yarê<br />
Yar gijlokê baranê<br />
Yar gijlokê gijlokê<br />
408<br />
Yar bêlim bêlim bêlim, bêlim lo<br />
Yar bêlim bêlim bêlim, bêlim lo<br />
Yar bêlim bêlim bêlim, bêlim lo<br />
Welle tu gunek î lawo lawo<br />
Tu gunek î lawo lawo<br />
Welle tu menale<br />
Berxê min lo<br />
Welle tu hesret î<br />
Tu hesret î lawo lawo<br />
Ar berdan canê we<br />
Dijmin reş bû<br />
Wî de malê malê malê...<br />
Wî de malê malê malê...<br />
Ne lê tu nedan Şayê dane kalê<br />
Wî de mîran mîran mîran...<br />
Nê le caran tirk ji me ra nebû cîran<br />
Tu mala xwe barke were<br />
Macîran<br />
Li cem min bibe cîran<br />
Wi de malê malê malê...<br />
Wi de malê malê malê...<br />
Ne lêê tu nedan Şayê dane kale<br />
Gotin û Muzîk : Gelêrî û Reşo<br />
Yar gijlokê baranê<br />
Te digot pelkê guzê<br />
Yar gijlokê baranê<br />
Xew xweş e li paşla qîzê<br />
Yar gijlokê baranê<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Aranje: Reşo
1189-XANİMA OSMANİLİYA<br />
Keçê dînê ava Diyarbekir rabûye<br />
Him û guma wê ye<br />
Li ser serê min û te zalima qe rê<br />
nedaye<br />
Qurban heta sala çûnê<br />
Taximê bax û boxazê memkê te ye<br />
Gul û mirwarî xweşikê min bû<br />
Wê lê lê îro çend roje nizam kê konê<br />
xwe li ser dadaye<br />
Ax de were lê lê<br />
Ez aşiqê bejn û bala te me<br />
Ax ji min ra bêje lê lê<br />
Hay hay hay hay<br />
Xanimê dev piçûkê<br />
Wey xanimê dev piçûkê<br />
Destê xwe bide destê mina<br />
Herin xopana Dêrikê<br />
Bavên eskerê gumrikê<br />
Çû Midyadê gilî bike<br />
Berê xwe da cem hakim<br />
Bi ramûsankê razî dike<br />
Xwe ji Rûto berdide<br />
1190-REWİNGİ<br />
Hin caran bi şiklê baranan<br />
Galegala rojen bêriyan<br />
Dibe ku sorgulên daristanan<br />
Daristanan<br />
409<br />
Li ser Xidirko qeyd dike<br />
Derdê dila xanimê hay hay hay hay<br />
Keçê dînê çiya li ser çiya dikir gazî<br />
Qurban ji eşqa dilê min û te ra<br />
Daran pelê xwe weşandin<br />
Mane rût û tazî<br />
Keçê te goştê laşê min helandî<br />
Tu ji hestîkê min çi dixwazî<br />
Ax lê de were lê lê<br />
Wez meraqliyê te me lê lê<br />
Wez aşiqê bejn û bala te me ax<br />
Ji min re bêje lê lê hay hay hay...<br />
Xanima Osmanliya<br />
Wey xanima Osmanliya<br />
Qirik dirêj, çar tilî ya<br />
Dostê Xidirkê Omeriya<br />
Ketim dilê min êşiya<br />
Kabikê min l‟rê heliya<br />
Reha navê min qetiya<br />
Derdê dilan xanimê<br />
Gotin û Muzîk : Xidirkê Omerî<br />
Aranje : Reşo<br />
Mina agirê piso du dilê min da<br />
Dicin zeviyên laz û tan<br />
Gulen berbiroj dicim<br />
Gotin : Kemal Burkay<br />
Muzik : Melahat Önal
1191-REZKÊ BABÊ TE<br />
Rezkê babê te lo baxkê babê te<br />
Rezkê babê te lo baxkê babê te<br />
Rezkê babê te lo du teyr lê dixwînin<br />
Baxkê babê te lo du teyr lê dixwînin<br />
Baxkê babê te lo du teyr lê dixwînin<br />
Baxkê babê te lo du teyr lê dixwînin<br />
Horî li ezmana lo rondika dibarînin<br />
Horî li ezmana lo rondika dibarînin<br />
Berbûk berbûkê me kur ker û dîn in<br />
Berbûk berbûkê me kur ker û dîn in<br />
Rezkê babê te lo baxkê babê te<br />
Rezkê babê te lo du teyr lê dixwînin<br />
1192-RÊBER<br />
Hey heeee Rêberê min<br />
Hey heeee Emrê min<br />
Hey heeee jîyana min<br />
Hey heyî hey hey<br />
Hildan ala Rengîne<br />
Çar Aliyê Kurdistanê<br />
Serxwebunê Bîrbîne<br />
Boy rêberiya hemdeme<br />
Egît şêr û rêbere<br />
Mazlum kawayê hemdeme<br />
Serxwebun nêzî meye<br />
Amed paytexta meye<br />
Me gelek şehid dane<br />
Tev bi xwune avdane<br />
Tolhildanan Zilane<br />
Dêrsim û Behdînane<br />
Gotin û Muzîk: Koma Zerdeşt<br />
410<br />
Rezkê babê te lo du teyr lê dibêjin<br />
Horî li ezmana lo rondika dibarînin<br />
Horî li ezmana lo rondika dibarînin<br />
Berbûk berbûkê me lo kur ker û gêj<br />
in<br />
Berbûk berbûkê me lo kur ker û gêj<br />
in<br />
Horî li ezmana lo rondika dibarînin<br />
Horî li ezmana lo rondika dibarînin<br />
Berbûk berbûkê me kur ker û dîn in<br />
Berbûk berbûkê me kur ker û dîn in<br />
(Azadiya welat 233: Dengbêj<br />
Kawa)<br />
1193-RÊDÛR<br />
Êvarê, çaxê hevîra<br />
Ti li serê xelkê delal şar û momî ne<br />
Keçikê digot:<br />
Kuriko devê xwe ji xal û nîşanê<br />
gerdanê min berde<br />
Kurik digo:<br />
Malê bavê şewitiyê ! xema nexwe<br />
Stêra sibê li me dûr e<br />
Vê baranê lez ke, lez ke<br />
Ti li serê xelkê delal şar û momî ne<br />
Bejna te nazikê entrikî tim kesk e<br />
Ji nimêja mexrebê ez ê diçim tewafa<br />
xal û nîşanê gerdenê.<br />
Heta sipêda sibê dibî şerê simbelê<br />
sosinî<br />
qoca biska.<br />
Min ti dîtî li kolanê Xidir Mame da<br />
Minê dawa enterikî şama girt û<br />
qet bernada
Ji nimêja mexrebê ezê diçûn tewafa<br />
sê<br />
1194-RÊKA MÊRDÎN XWAR Û<br />
MARO<br />
Me hevala xwe bi rastê xist<br />
Xêlîka xwe ber bayê xist<br />
Me agir bi dilê dê û bavê xist<br />
Ha li kela, ha li kela<br />
Koç û kerya da mexela<br />
Tu qîza feqîra bû<br />
Bû bûka axler a<br />
Çi sindoqa çingî vala<br />
Şewqê da kaş û newala<br />
Lê lê xwakê te negot<br />
Ev sindoqa her nav şirîk û hevala<br />
Rêka Mêrdînê xwaromaro<br />
Jê derket cotek karo<br />
Sîwarê pêşiyê bavê Lêzgîn<br />
Şewqe xwar o<br />
Bavê bûkê pir xesîs e<br />
Pere berda binê kîs e<br />
Hevalka min derxist<br />
Bêcil û bê cihz e<br />
Bavê bûkê çû zozana<br />
Hanî hirîka berana<br />
Diya bûkê xerab bû<br />
Jê re nekir tûrê berîwanê<br />
Xêliya hevalan dezî dezî<br />
Tê re xuyaye bisk û kezî<br />
Lê lixwekê xema neke<br />
Va berbû tên bi lez û bezî<br />
Hewşa derva newal e<br />
Xwe jê berda xezal e<br />
411<br />
biskê di şê<br />
Heta fecara sibê terka cotê<br />
zer memikan na da<br />
Eyûnê rû bi xirxal e<br />
Dil ketiyê kur xal e<br />
Hewşa me di hewşa we da<br />
Deriyê hewşê di qulpê da<br />
Wele xwakê<br />
Me dixwast û dilê me tê de<br />
Hatin hatin hatin te to<br />
Bike kar û barê xwe yo<br />
Êdî bes bigirî<br />
Şîn û girî bê fêde yo<br />
Defa me defa heyetê<br />
Def giran e, bi teqla tê<br />
Xalê bûkê ne tiştek e<br />
Ji me dixwaze davanço xelatê<br />
Qerejdax bûye ewro<br />
Li derîkê derketiye<br />
Dismalê<br />
Tewl bi tewlo<br />
Ezê yekê bikirim<br />
Ji hevalê wey enya zêr e<br />
Eniya gewr o<br />
Çavê te çavê şahîn a<br />
Biska te dirêj e<br />
Şevîn û newal<br />
Ketiye dora metîna<br />
Çi hêlîna van çûçika<br />
Hêlîn çêkir ser qûçika<br />
Xew xweş kiriye cem hurmeta<br />
...................???<br />
Çiya Mazî
1195-RÊWÎ<br />
Westîyabû ji rêka dûr<br />
Dinalîya ji birîna kûr<br />
Pişta xwe da dareke sitûr<br />
Û distira û distira<br />
Hey lêwayê li minê<br />
Li min koçerê rîya mirinê<br />
Li min hêsîrê destê nezanê dînê<br />
Hey li minê !...............<br />
Rîyê li ber min sisê û çarin<br />
Rîya pêşî bitirse çete kozik têde<br />
vedane<br />
Rîya diduwan diçê biber roma bê<br />
îman<br />
Rîya sisîyan bi keleme û bikaş û<br />
newale<br />
Hêz di çogê mide nemane<br />
Rîya çara para mine ezê li dar û berê<br />
çîya<br />
1197-RİM<br />
Rim hêlanê rim hêlanê<br />
Lo zavao rim hêlanê<br />
Îro care dawet danî<br />
Xuşk kor e tu pê nezani<br />
Hey hewar hey hewar hewar<br />
Hey hewar te kil û sehra min<br />
Roj derket kenarê Bota<br />
Tav derket kenarê Bota<br />
412<br />
Bibim mêhvan heya mirinê.<br />
Text û mûzîk: Hekîm Sefqan<br />
1196-RÊWÎYO<br />
Lo rêwîyo tu li ku mayî<br />
Çavê min li rê nexwîyayî<br />
Dilê dayka te bi hisrete<br />
Derbas nabe ji te dûr vayî<br />
Weyla li min korê nemayê<br />
Ji rêwiyê min xeber nayê<br />
Bi derba dijmin hatîye kuştin<br />
Cinazê Mazlûm wendaye<br />
Hela binêrin li vî karî<br />
Li ecêbên vî neyarî<br />
Bêbextî Mazlûmê min kuştin<br />
Wendakirin bi xeddarî<br />
Gotin û Mûzik: Aydin<br />
KORKMAZ<br />
Xalek rese wêl ser birhoka<br />
Bum evdal ketme Zaxoka<br />
(Disgotin)<br />
Roj derket ji kenarê şkêra<br />
Tav derket kenarê şkêra<br />
Xalek reş e wel ser birhê ra<br />
Bum evdal ketme bajêra<br />
(Disgotin)<br />
Gotin û Muzik :Gelêrî-Herêm:<br />
Botan (Cizîr)<br />
Berhevkar: Welî Botî
1198-RİNDA MİN<br />
Lê lê rindê lê rindê<br />
Lê lê rind rinda min<br />
Lê lê rindê lê rindê<br />
Lê lê rindê rinda min<br />
Rinda min çêlek dotin<br />
Lê lê rindê rinda min<br />
Golka rêşiyê kon kotin<br />
Lê lê rindê rinda min<br />
Lê lê rindê lê rindê<br />
Lê lê rindê rinda min<br />
Lê lê rindê lê rindê<br />
Lê lê rindê rinda min<br />
Kovara Roja nû 1989<br />
413<br />
Lê lê rindê lê rindê<br />
Lê lê rindê rinda min<br />
Lê lê rindê rinda min<br />
Lê lê rindê rinda min<br />
Min dirharê merzela<br />
Lê lê rindê rinda min<br />
Heyfa sîngê çil qerqaş<br />
Dan bin serê keçela<br />
Lê lê rindê lê rindê<br />
Lê lê rindê rinda min<br />
Lê lê rindê lê rindê<br />
Lê lê rindê rinda min.<br />
Hunermenda binavûdang a tiyatroyê û dengbêja dengxweş a dilxweşkir,<br />
stêra sînemaya Kurdistanê Rojînê dev ji karê xwe yê aktrîstîya tiyatroya<br />
dewletê a Tirkiyê berda da karibe bi Ciwan Haco re di fîlmê kurdî ê ji bal<br />
Hiner Salim tê derxistin bilîze.<br />
Rojîn di nav amadeyiyan de ye ku tevî Ciwan Haco di fîlmê rejîsorê kurd ê<br />
binavûdang Hiner Salim re li Kurdistana Federe fîlmekî bikêþin.<br />
Stiranbêja dengxweþ, stêra sînemaya Kurdistanê Rojîn<br />
Ew ji sala 1988ê vir de li Erzurumê hunermenda tiyatroya dewletê ye jî. Wê<br />
ji karê xwe yê dewletê îzin xwest ku here di fîlmê kurdî de bilîze, berpirsên<br />
dewletê ên tiyatroyê rê nedanê, bahane li serê wê gerandin. Ew jî aciz bû û<br />
tercîha xwe li ba fîlmê kurdî kir.<br />
Amadekar:mc<br />
Çavkanî :BİA
1199-RİNDA MİN HA RİNDA<br />
MİN<br />
Rinda min ha rinda min<br />
Çavê reş bexşîşa min<br />
Rinda min ha rinda min<br />
Çavê reş bexşîşa min<br />
Rinda min avê tîne<br />
Rinda min ha rinda min<br />
Rinda min avê tîne<br />
Çavê reş bexşîşa min<br />
Ba li biskan dixîne<br />
Rinda min ha rinda min<br />
Ba li biskan dixîne<br />
Çavê reş bexşîşa min<br />
Ji şerman rê nabîne<br />
Rinda min ha rinda min<br />
Ji şerman rê nabîne<br />
Çavê reş bexşîşa min<br />
Pêl bi pêl dirijîne<br />
Rinda min ha rinda min<br />
1200-RİNDÊ-1<br />
Rindê rindê rindê rindê<br />
Tuya çiçega muziri<br />
Kusir tora duri bero<br />
Wayirê Golê Xiziri<br />
Rindê rindê rindê rindê<br />
Tuya hesreta zeriya<br />
1201-RİNDÊ-2<br />
Ware rindê rindê rindê<br />
Rind rindê go<br />
Wez heyrana bejna ziravim<br />
Guharî bi guhvo<br />
Were rindê rindê rindê<br />
Rind rindê go<br />
Wez heyrana bejna ziravim<br />
414<br />
Pêl bi pêl dirijîne<br />
Çavê reş bexşîşa min<br />
Rinda min çû kaniyê<br />
Rinda min ha rinda min<br />
Rinda min çû kaniyê<br />
Çavê reş bexşîşa min<br />
Gulî ketin paniye<br />
Rinda min ha rinda min<br />
Gulî ketin paniye<br />
Çavê reş bexşîşa min<br />
Rinda min çû bêriyê<br />
Rinda min ha rinda min<br />
Rinda min çû bêriyê<br />
Çavê reş bexşîşa min<br />
Heyrana te zeriyê<br />
Rinda min ha rinda min<br />
Heyrana te zeriyê<br />
Çavê reş bexşîşa min<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Heni sewle do ve dina<br />
Tu vanê asma newiya<br />
Rindê rindê rindê rindê<br />
Wesa je hewnê sodiri<br />
Zerê Rençber vêsno pêsno<br />
Kilam u Qeyde: Rençber<br />
Zerî bi bistûvo<br />
Ger ez rinda xwe birevînim<br />
Ger ez kewa xwe birevînim<br />
Kesek tune ji min şîvo<br />
Evîne hevo<br />
Ware rindê rindê rindê<br />
Rind rindê go
Ez heyrana bejna zirav im<br />
Gorî guv guvo<br />
Yekbûn<br />
11202-RİNDİKA DERSİMÎ<br />
Xebera asmadere asme vecero<br />
Min u yarê sero melemamin yakero<br />
Astere asmeni sade canê mabo<br />
Siliya sepeliya usarê ma sero bivaro<br />
Gorin û Musîk: Delîl Xidir<br />
1203-RİVÎN<br />
Dûxanek rabû ji pişta çiyan<br />
Dilê min jî şewitî pê ra li vir<br />
Bi dil ez bi te ra bûm, lê<br />
Laşê min bêruh îro maye li vir<br />
Dixwazim ez teyrek baz bim<br />
Bifirim esmanan, derkevim ji hûndir<br />
Yek caran xwe deynim cûdî<br />
Carînan ji dakevim gundên çolbir<br />
Gotin: Îrfan Ozturk-Muzîk: Yekbûn<br />
Arr: Yekbûn<br />
1204-RİYA AZADİ<br />
Riya en dimeşin hewar u çetin<br />
Gelek bi re ketin hinek ji wan ketin<br />
Pir heval sterk bi ruye ezman ketin<br />
He gelek şer in hevi u xelat in<br />
Ev riya jine<br />
Sor buye bi xwine<br />
We ji me re bine azadiye<br />
415<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî-<br />
Muzîk: Yekbûn<br />
Arr:<br />
Erê dilê le le uy delalamin<br />
Erê dilê le le uy roalamin<br />
Sevdamo yarê sano meqise cacimi<br />
Ez kerde mecnun rindeka Dersimî<br />
Welamin sanara ze nakeremi<br />
Zindane miri poyina ze Memeali<br />
Rivînên agir bêhna min çikand<br />
Teng dibim ji qehra bê livbazî<br />
Hawara zarên bêcîh man<br />
Û qêrîna dayika min dixwaze<br />
Dixwazim ez teyrek baz bim<br />
Bifirim esmanan, derkevim ji hûndir<br />
Yek caran xwe deynim cûdî<br />
Carînan ji dakevim gundên çolbir<br />
Bazen li ser laten xwedanen çiya<br />
Xwe berdan nava dest u geliyan<br />
Ketin nav axa şin bun bi hezaran<br />
Bun bela sere xayin u neyaran<br />
Avaz: Mehmet Şiro: DİYAR<br />
Helbest : DİYAR<br />
Berhevkar: Ramazan Mercan
1205-ROJA WE BÊ<br />
Xwîna me rijî li deştan û çiyan<br />
Wêran kirin li me gund û bajaran<br />
Di warê bavê xwe de em bûne<br />
mihacir<br />
Wek bazên perşikestî mane li bin<br />
dest neyaran<br />
Ew roj wê bê ew roja Newrozê<br />
Cejnekî xweş bo Kurda pîroz e<br />
Ew roja serxwebûna Kurdistan<br />
Ew roj e, roja şahî ye Newroza<br />
Kurdistan<br />
1206-ROJEK TÊ<br />
Dayê delala minê<br />
Hele bêje çawanî<br />
Destên bavo maçdikim<br />
Silav bo xuşk û bira<br />
Dayê dûrbûn dijwar e<br />
Doza welêt ji bîrnakim<br />
Dil dixwaze vegerim<br />
Çi bikim nikarim<br />
Kurê min bes e vegere<br />
Çavên me li rê qetiya<br />
Ez pîr bûme bavê te kal<br />
1207-ROJÊN ŞEMAL<br />
Li paş pencero<br />
Bahoz e îro<br />
Ev pûk û baran<br />
Zivistan e zivistan<br />
Ev rojên şemal<br />
Tarîk û mal<br />
Tenê tenê<br />
Û ez vê tanhayê,<br />
STRAN: Xweşnav<br />
416<br />
Bi hêvî bin van rojan derbaskin<br />
Pêşkevin emê welat xelas kin<br />
Êdî bese em qirkirin<br />
Bi xwendin û zanîn karbikin bo<br />
Kurdistan<br />
Kordno rabin hun ser piyan<br />
Xebat bikin ji bo welat<br />
Wê xilas kin ji bin destan<br />
Şer bikin ji bo welat…<br />
Gotin: Serhat Baran<br />
Muzîk: Gelêrî<br />
Tirş û tal e bo me jî<br />
Kurê min bes e vegere<br />
Li benda te me<br />
Ez heyran lê lê ez qurban dayê rojek<br />
tê<br />
Bê xem bê şer welat azad rojek tê<br />
Rojek ronahî rojek bi şahî rojek tê<br />
Bê xem bê şer welat azad rojek tê<br />
Gotin: N.Arîç-Şahinê Bekirê<br />
Soreklî<br />
Muzîk: N.Arî<br />
ditirsim<br />
Kîm e çi kesim?<br />
Ji ku hatim<br />
Bi kude çûm,<br />
ew çi xewn bû<br />
me da du?<br />
Ta rojek hat<br />
Û<br />
Ez mam bê gûman<br />
Bê gûman
1208-ROJDA<br />
MEYREMXANA ÎROYÎN ROJDA:<br />
Dixwazim bibim xwediya dengê Şakiro û esaleta Meyremxanê!<br />
Rojda Aykoç; yek ji stranbêjên me yên serkeftî û dengxweş e ku li Stenbolê<br />
jiyana xwe berdewam dike. Em hemû, wê bi navê Rojda dizanin. Beriya çend<br />
salan dev ji navê Kadriye Şenses berdaye, ku navê wê yê<br />
resen e. Hê ji vê gavê ve bi navê “Meyremxana dema me”<br />
tê wesfandin û binavkirin. berhemenda xwedîwesif û<br />
bihêz a muzîka kurdî.<br />
Ji dengê wê guhdarîkirina “Yadê Rebenê” û “Helîmcanê”<br />
bi rastî jî, hezeke mezin dide guhdaran. Berevajiya bedena<br />
xwe ya biçûk, xwediya dengekî baleberz û bilind.<br />
Di rojeke germa havîna Stenbolê de min pirsî, kevne-endama Koma Gulên<br />
Xerzan û solîsta serdema îro Rojdayê bi dilgermî bersivand. Di encama vê<br />
lihevrûniştinê de ev gotûbêj derkete holê...<br />
Heke tu bixwazî muzîkê bigrî pêl bişkoka li jor bike<br />
Rojda di malbateke çawa de mezin bû, tu dikarî taybetmendiyên malbata<br />
xwe vebêjî?<br />
Em 10 xwişk û bira ne. 8 kur û 2 keç. Em li gund mezin bûn. Malbateka<br />
qelebalix… Li gorî vegotinên mezinan; malbata me, ji herêma Cizîra Botan<br />
hatiye Xerzan û li Misircê (Kurtalan), li gundê Titinê bicih bûye. Bapîrê min<br />
Mele Osman, mirovekî xwedîqedir û alimekî olî bû. Bavê min jî, bi navê<br />
“Emînê Osman” dihate naskirin. Malbata me; li Misircê û hawirdora wê, bi navê<br />
“Malbata Mele Osman” tê naskirin. Bavê min 20, diya min jî di 13 saliya xwe<br />
bihevre dizewicin. Bavê min û diya min, li heman gundî hatine dinyayê û li wir<br />
mezin bûne.<br />
Rojda di nav 10 xwişk û birayan de, zaroka çendan e?<br />
Zaroka dawîn e… Herî biçûk ez im. Yanî biçûka malê me!..<br />
Malbata te dewlemend bû, an feqîr?<br />
Malbateke nîvçehalî di çi astî de be, em jî di wê astê de bûn. Lê<br />
taybetmendiyeke bavê min a girîng hebû. Mirovekî pir mêvanperwer bû. Bapîrê<br />
min jî wiha bû. Baş tê bîra min, ku ji mala me tu carê mêvan kêm nedibûn. Digel<br />
417
nedewlemendiya xwe jî, malbata me her dem alîkariyê bi gundî-cînar û derdorê<br />
re dikir. Xwedê heye, malbateke dihate hezkirin û ecibandin...<br />
Li gor zanîna min, tu jî li heman gundî hatî dinyayê û mezin bûyî… Ê baş e te<br />
xwend?<br />
Rast e; ez jî li Titinê hatim dinyayê û zarokatiya xwe, min li wê derê derbas kir.<br />
Ez û xwişka min, me xwe li dibistana gund qeyd kir. Tu dizanî; li cem me wê<br />
demê kêm kesan keçên xwe dişandin dibistanê. Niha, rewş pariyek baştir e.<br />
Xweha min, piştî pola (sinifa) pêncan nexwend. Mixabin min jî her wisa…<br />
Malbata te taybetmendiyên “teqwa” di hindûrê xwe de dihewîne. Meletiya<br />
bapîrê te, faktoreka girîng e. Nêrîna malbata te ku xwed iyê taybetmendiyên bi vî<br />
rengî ye; bo muzîk û hunerê çawa bû? Bo nimûne reaksiyon ango bertek nîşanî<br />
te didan an na?<br />
Ez nikarim bibêjim ku min reaksiyonên neyînî distandin. Lê ez nebûm şahida<br />
piştgirîyê jî. Birayê min Çiya jî, wek min kesayetiyeke hunermend e. Em bi<br />
salan bi hev re xebitîn û dixebitin. Di heman demê de ew baş li erbanê jî dide.<br />
Dema ku em li gund bûn; li dawetan, bi dengê xwe hunera xwe pêk dianî. Di<br />
daweta xwe de jî, wî li erbanê xistiye.<br />
Dema ku ew zewiciye, ez 6- 7 salî bûme. Belkî jî berxwedana wî ya hunerê û hê<br />
di temenekî zarokî de çûna min a li pey wî û gotina min a kilam û stranan, rê li<br />
reaksiyonên malbata min û hawirdorê girtiye.<br />
Wê demê em dikarin vê yekê bibêjin; hê tu zarok bûyî te bi Çiya re; -em nebêjin<br />
“toza sehneyan”- “toza dîlan û dawetan” daqurtandiye…<br />
Siheta te xweş!.. Belê. Eynî wisa ye.<br />
Em carekê din bizivirin zarokatiya te. Te li meydana gund, di nav toz û telazê de<br />
dimirmirand ango bi dengekî bilind te kilam û stran digotin gelo?<br />
Tu van pirsan ji ku peyda dikî? (dikene, paşê berdewam dike) Çawa min nedigot?<br />
Kîjan zarok nabêje? Dema ku elektrîk hatibû gundê me tê bîra min. Beriya<br />
elektrîkê, lembeyên me yên donê hebûn. Piştî elektrîkê, du-sê televîzyon li gund<br />
çêbûn. Malbata min jî televizyonek sitand. Me bi yek carî jîyaneke cihêreng<br />
naskir. Ew zarokên ku heta doh jî di bin ronahiya lemba donê de govend<br />
digerandin, dileyîstin û stranan digotin; êdî ji ber televîzyonê ranedibûn! Di wê<br />
demê de, me hunermendên wekî Sîbel Can, Hulya Avşar û Belkis Akkale nas kir.<br />
Çend dengên ku me wan ji kasetan nas dikir, me êdî di televîzyonan de jî didît.<br />
Me zûtir, dest bi jiberkirina stranên van hunermendan kir.<br />
418
Bixwazî nexwazî -çawa ku te jî got- li meydanên gund ên bi toz û telazê de û li<br />
ser bênder û poxanan, bi hevalên xwe re, me dest bi gotina stranan kir. Di vê<br />
navberê de, min dest bi teqlîdkirina hunermendan jî kir…<br />
Te kîjan kilam digotin û kilamên te digotin yên kê bûn mesela?<br />
Min “Îpek Mendîl Dane Dane” digot. Me li Sînan Ozen, Sîbel Can, Muslum<br />
Gurses û Ferdî Tayfur guhdarî dikir.<br />
Ev hunermend, hemû jî bi tirkî dibêjin… Ê baş e hunermendên kurd û stranên<br />
kurdî?<br />
Guhdarîkirina stran û kilamên kurdî, qedexe bû wê demê. Hebûna kasetekî,<br />
dihate wateya ketina girtîgehê. Lê piştî salên 90-î dema ku qedexeya kurdî rabû;<br />
min awazên kurdî nas kir. Koma Şîrwan hebû wê demê, hê nû derketibû. Min<br />
kilama “Bihar xweş e çaxê gulan” ji ber kiribû û her dem, min ew digot…<br />
Li dibistanê jî ji bilî min kesî stran û kilaman nedigot. Mamoste, her dem ez<br />
radikirim ber depreşê û digot: “Bêje keça min” û min jî digot. Lê ji ber ku kurdî<br />
li dibistanê qedexe bû, min bi tirkî digot. Çawa ku min got; min kilamên “Îpek<br />
Mendîl” û “Burasi Muştur” digot...<br />
Li gorî çavdêriya min tu wesfa rêberayetiyê di hûndirê xwe de dihewînî…<br />
Rast e. Li gund ez serokê zarokan bûm. Hemû girêdayê min bûn. Min ji<br />
pêşbaziyan (pêşbirk) gelekî hez dikir û her dem, em diketin pêşbaziyan. Bi rastî<br />
jî, girêdayê min bûn. Min hemû tiştên xwe, bi wan re parve dikir. Mesela dema<br />
ku ez ji wan aciz dibûm; min bi wan re xeber nedida, ez ji wan dixeyîdîm. Ew jî,<br />
ji vê yekê xemgîn dibûn, digirîyan.<br />
Min bihîst ku tu baş direqisî û ji bilî vê yekê, te perwerdehiya olî (dînî) jî<br />
sitandiye. Gelo ev yek, rewşeka nakok dernaxê holê. Tu dikarî hinekî behsa vê<br />
serpehatiya xwe jî bikî. Bi gotineke din reqs û teqwatî?<br />
Rast e. Li ber kilamên erebî, ez baş direqisîm. Ez di govêndên kurdî de jî hoste<br />
bûm. Ez diketim milê temenmezinan û min bi vê bejna xwe ya biçûk, govendê<br />
digirt. Ez wê demê, diçûm dibistana seratayî. Li alîyê din jî, min perwerdehiya<br />
olî dikir. Ji ber malbata xwe, ez mecbûr bûm ku wiha tevbigerim. Ji bo wan tiştê<br />
girîng ew bû ku ez Quran bixwînim, bizewicim û bibim xwedî zar û zêç. Ji ber<br />
vê yekê ez demekî di navbera rêya dibistan, mizgeft û malê de çûm û hatim.<br />
Heta “Şerîetê” min xwend… Min Elîfba, Emma, Nechulenam, Tebarek, Qesem,<br />
Quran û Yasînê, xetim kir. Melayê dersdarê min, melayê gundê me û mêrê<br />
xaltika min bû.<br />
Serboriya te ya Stenbolê kengê dest pê kir? Ew çi sedem bû ku te ji Misircê ber<br />
bi Stenbolê ve daweşand?<br />
419
Piştî ku min perwerdehiya xwe ya olî qedand; min ji diya xwe lawalawê kir, da<br />
ku ew destûra çûna Stenbolê bide min. Min dixwest, ew min bişeyîne Stenbolê.<br />
Mamosteyê min ê dibistana seratayî jî, her dem ji min re digot: “Pêwist e tu<br />
bixwînî. ” Wê demê kekê min ê li Stenbolê, gazî min kir. Armanca min ew bû<br />
ku, ez li Stenbolê li dibistana xwe berdewam bikim. Ez ne xelet bim sala 1992yan,<br />
an jî sala 1993-yan bû. Diya min, bi xaltika min re ez şandim Stenbolê.<br />
Hatim cem kekê xwe. Birayê min ê biçûk ne tê de, tevahiya birayên min ên mayî<br />
li Stenbolê bûn.<br />
Ez ne xelet bim, Navenda Çanda Mezopotamyayê (NÇM) vebibû wê<br />
demê…<br />
Belê, NÇM vebibû. Lê kekê min Çiya, xebatên xwe yên muzîkê li derveyî<br />
NÇM-ê didomand. Li bazaran dixebitî, dawiya hefteyan jî; bi koma xwe re diçû<br />
dawetan. Piştî hatina min a Stenbolê, Çiya pêşniyara beşdarbûna xebatên muzîkê<br />
li min kir û min jî pejirand. Ji wê rojê ve, min mîkrofonê ji destê xwe berneda…<br />
Wiha xuya dike ku, wê tu dev jê bernedî jî…<br />
(Dikene) Belê. Qet bernadim... Jixwe bixwazim jî nikarim dest ji mikrofonê<br />
vekişim...<br />
Wê demê ez bi pirseke klasîk bidomînim: Bi awayeke rasteqîn, cara yekem li ku,<br />
kengê û di şert û mercên çawa de tu derketî ser sehnê?<br />
Piştî kurtedemek ji hatina min a Stenbolê, di daweteke gundiyê me de ez<br />
derketim ser sahnê. Dawet li Taxa Karayoliyê bû. Li derve bû dawet. Wê demê,<br />
ez 13-14 salî bûm. Ez bi Çiya re çûbûme dawetê. Beriya dawetê, ji min re cilên<br />
kurdî yên herêmî kirîn. Piştre, Çiya ji min re got; “5 kilaman ji ber bike, wê tu li<br />
dawetê bibêjî. “ Ez gelekî kelecanî bibûm. Min bi ya wî kir. Ez derketim ser<br />
sahnê û min got. Gelek kêfa min hatibû, çawa ku per û baskên min çêbûbin, bi<br />
min hatibû. Wey Xwedê çi roj bû!..<br />
Tê bîra te, kîjan kilam bûn?<br />
Helbet!.. Min strana “ Roj roja me ye. ” got. Ez ne xelet bim, strana koma<br />
“Kulîlkên Azadî” ye. Ji bilî wê, min “Buka kurdan serbixêlî” jî stra. Li Stenbolê,<br />
me qet bi tirkî nedigot. Me her dem, bi kurdî distrand.<br />
Tu dikarî rewşa xwe ya ruhî ya wê rojê ji me re vebêjî?<br />
Nayê vegotin. Mesela tê bîra min ku, ez gelekî dirificîm. Ez nikarim tu carî, wê<br />
rojê ji bîra bikim. Heta wê rojê jî, ji kekên min hinekan digotin; “Bila dernekeve<br />
û nebêje; kilamgotina keçikan jî çiye, bila li mala xwe rûnê”. Yek-diduyên<br />
kekên min jî, helwesteke nermtir nîşan didan. Min bi xwe jî bawer nedikir ku wê<br />
izna min bidin. Ez ji bo wê daweta mezin a ku wê li salonê pêk bihata, difikirîm<br />
420
û min ji xwe re digot; “Gelo wê izna min bidin an na? ” Ez gelekî ditirsiyam ku<br />
karîyera min a xwendina kilam û stranan, bi şeva borî bisînor bimîne. Min<br />
dixwest ku ez êdî her dem stranan bibêjim.<br />
Roja din Çiya hat û wiha got: “Em te bi kîjan navî taqdîmê gel bikin? ” Ez şaş<br />
bibûm, lê kefxweş bûm. Min got: “Bila Gulîstan, an jî Rojda be”. Wî jî got:<br />
“Temam. Bila Rojda be, Rojda baş e!” Û min bi navê Rojda, li salonê kilamên<br />
xwe got. Kilama “Wey Li Minê” min yekêm car li wir got. Dest û piyên min,<br />
diricifîn. Min çavên xwe digirt û digot. Min hewl dida da ku ez rast bistirêm û<br />
xeletiyan nekim.<br />
Navê te yê rasteqîn Kadriye Şenses e…<br />
Belê. Lê êdî Rojda navê min e. Min bi biryara dadgehê, navê xwe kir Rojda.<br />
Bi rastî jî, kengê?<br />
Beriya 5 salan. Piştî ku ez zewicîm jî, min paşnavê “Aykoç” sitand.<br />
Rojda kengê hate dinyayê; roj, meh û sala ku tu hatiyî dinyayê?<br />
Di 01.01.1978-an de...<br />
<strong>Stran</strong>, muzîk, kilam; bo te çî îfade dikin?<br />
Wek av, roj û rih in. Ez bawer im, beyî wan ez nikarim bijîm. Her perçeyekê ku<br />
ez hildibirînim; ji bo min, wek zarokên min in. Ez bi wan dicoşim, bi wan<br />
dijîm… Muzîk bo min ew tişt e ku mirov nikare bîne zimên.<br />
Ji pêvajoya Koma Gulên Xerzan ve û ji dema biryara te ya “bi serê xwe tenê<br />
pêkanîna muzîkê” ve; te li bin gelek awazan (ezgîyan) imza xwe avêt, te wan<br />
xwend û tu bûyî pêkhenera wan. Di nav wan de, ya ku tu herî zêde jê hez dikî û<br />
mîna ku bikaribî bibêjî; “dildarê min ev e” kîjan stran-kilama e? Ya ku ji bo te<br />
pir taybet e...<br />
Hemû jî, ji bo min pir bi qîmet in. Lê du kilam hene, ku li cem min xwediyê<br />
cihekî taybet in. Yek jê, kilama “Birîna min-Bideşe Hekîm” e. Ev kilam ji bo<br />
bîranîna kekê min hatiye çêkirin. Ez wê zêde nabêjim. Lewra her dema ku ez<br />
dibêjim, kekê min tê ber çavê min. Her dema ku ji bazarê dihat, ez diçûm û min<br />
pişta wî miz dida. Min gelekî jê hez dikir…<br />
Kilama din jî “Lê lê sebrê” ye, ku bû navê albûma min ya dawî. Kilama min e.<br />
Di projeya Mem û Zîn a NÇM-ê de, min ew gotibû. Ez herî zêde, ji van her du<br />
kilaman hez dikim…<br />
Heger ji te were pirsîn ”Wezareta Çandê an stranbêjî?” wê tu kîjanî hilbijêrî?<br />
Rojek were û pêşniyara Wezareta Çandê li te bikin; lê ji te bixwazin ku tu dev ji<br />
stranbêjiyê berdî; ez di wê maneyê de dipirsim…<br />
421
Helbet ezê dev ji stranbêjiyê bernedim. Ezê çi bikim ji Wezareta Çandê?<br />
Gel te çawa dibîne, çawa dinirxîne? Dema tu di rê de diçî, diçî mala xwe; cîran û<br />
derdora te, eleqeyeke çawa nîşanî te dide?<br />
Ez ji awirên wan têdigihêjim ku ji min hez dikin. Di awirên wan de hezkirin<br />
heye. Ez bawer im ku ew di kilamên min de hestên xwe dibînin. Ji xwe vê yekê<br />
tînin zimên jî.<br />
Vê pirsê ji te dikin gelo: “Ev bedena biçûk û ev dengê bilind; ji kû dertê hewqas<br />
deng?”<br />
Spasdar im bo vê pirsê. Ji dil dibêjim; gelek caran pirsa vê yekê ji min dikin. Ev<br />
pirs, her car ji min tê pirsîn…<br />
Min vê pirsa xwe ji gelek hunermendan pirsî, ji te jî dipirsim: Heger ji te re<br />
bibêjin “dev ji stran û kilaman berde! ” wê tu reaksiyoneke çawa nîşan bidî?<br />
Çiii?!... Min bikûjin baştir e! Li hember daxwazeke wiha, ezê bikevim nava tirs<br />
û saweke mezin.<br />
Heger, stran û muzîk tunebûna; Rojda îro dikaribû li vir bûya, an wê li ku derê<br />
bûya?<br />
Wê li ku bûya? Wê bi navê Kadriye, bibûya jineka xwedî zar û zêç. Bi<br />
ihtîmaleke mezin, wê li gund bibûya bêrîvaneka bêriyê, wê şîr bidoşa! An jî wê<br />
biçûya tevrikê... Kê dizane? Lê tiştekî misoger e ku, wê nebûya Rojda...<br />
Te ji kîjan dengan hez kir?<br />
Ez her dem, di bin bandora dengbêjan de mame. Li NÇM-ê, ez her dem diketim<br />
arşîvê û min li wan guhdarî dikir. Pir caran dema ku min guhdariya wan dikir, ez<br />
digiriyam. Ji dengan; ez gelekî ji Merzîye Rezazî, bitesîr bûme. Lê di jiyana min<br />
de Meyremxanê, di rêza yekemîn de ye. Dengbêja jin ku min yekem car lê<br />
guhdarî kiriye, Meyremxan e.<br />
Min gelekî piştî wê, li Ayşe Şanê guhdarî kir.<br />
Yek albûmeka Meyremxanê li Tirkiyeyê derketiye. Beriya derketina albûmê,<br />
min ew li arşîvê guhdarî kiribû. Dema ku min li “Helîmcanê” guhdarî kir, ez şok<br />
bûm. Min ji xwe re got: “ Ya rebî, ev çî deng e? ”<br />
Min “Yadê Rebenê” xwend, “Helîmcanê xwend, lê min “Domanê” nexwend.<br />
Lewra, ez bawer nakim ku ezê bikaribim heqê wê bidim. <strong>Stran</strong>eke ku ez<br />
nikaribim heqê wê bidim, ez tu carî naxwazim wê bibêjim. Heger ez nikaribim<br />
422
heqê wê bidim, wê Rojda xilas bibe wê demê. Fikrekî min ê wiha jî tune ku ez<br />
bixwazim Rojdayê xilas bikim.<br />
Min ji Ayşe Şanê jî strana “Bavê Seyro” stra. Wê jî “Gelmiş bahar-geçmiş<br />
yazlarê” xwendibû; min jî lê guhdarî kir û xwend. Wê jî bi du zimanan gotibû.<br />
Ji hunermendên mêr?<br />
Ez li ser Şakiro, stranbêjan nas nakim. Ew ji bo min, ekolek e. Deng û qirika wî,<br />
li cem tu kesî tune. Dibe ku çend kes bikaribin stran û kilamên wî bibêjin; lê<br />
gihêjtina ruhê wî, ji nîqaşê re vekiriye. Di albûma dawî de, min yek kilameka wî<br />
tenê xwend; ew jî, “Mîro” ye. Min bi dengê wî, duet kir. Kilama “Saliho û<br />
Nurê” jî, ji bo min gelekî bi qîmet e. Di demên bê de, ezê hinek kilamên wî yên<br />
din jî bibêjim; lê bi destûra te, niha ez navê wan nebêjim. Ez dengê Cahîdo jî<br />
gelekî diecibînim. Kurê, Huseynoyê Muşî ye. Ew jî dengbêjekî baş e.<br />
Fikrekî te heye ku tu ji Karapetê Xaço kilamekî bibêjî?<br />
Ez ji deng û hunera Karapetê Xaço, gelekî hez dikim. Hûrmeta min ji bo wî<br />
heye. Heta niha, min kilamên wî nexwendine. Lê heger rojek were û ez kilamekî<br />
wî bibêjim; wê ev kilam, “Lê Lê Dayîkê-Lawikê Metînî” be. Di sala 1997-an de,<br />
ji bo konserekî ez çûme Êrîvanê. Lê heger ez carekê din herim, ez dixwazim<br />
herim Radyoya Êrîvanê û li arşîva radyoyê lêkolînan bikim. Bi rastî jî, ez vê<br />
yekê dixwazim.<br />
Navê “Meyremxana Îroyîn” layîqê te dibînin. Di vê mijarê de fikra te çi ye? Ev<br />
vegotinek pir giran e ne wisa?<br />
Bi rastî jî vegotinek giran û hewqas jî şanazî ye bo min. Îhtîmala mayîna di bin<br />
vê giraniyê de jî heye. Lê vegotina gel e, pewist e em hûrmetê nîşanî vê vegotinê<br />
bidin.<br />
Ez ji bo vê vegotinê hewl didim ku layîqê vê bibim. Gel û guhdar çawa dixwaze,<br />
wiha dibîne. 50 salan piştî mirina wê, min kilamên wê xwendin û min carekê din,<br />
wê bi gel da hezkirin. Ez bûm, wesîleyeke nîşandana mezinahiya wê. Ez li<br />
hemberî şiroveyên gel, bi hûrmet im. Ez bi van vegotinên gel, şanaz dibim.<br />
Çawa ku piştî 50 salan yek derkeve û kilamên min bibêje; ev yek ji bo min<br />
şanazî ye.<br />
Hunermendên ku te navên wan anî zimên; gelo te qet li çîroka jiyana wan vekola<br />
ye, an jî tu çiqasî wan dinasî? Mesela Meyremxanê, Ayşe Şan, Şakiro û an jî<br />
Karapêt?<br />
Helbet... Heta ku ji destê min tê ez dişopînim. Nivîsên ku çap dibin ez dixwînim.<br />
Ez dixwazim bibêjim ku dema min pirtûka te ya bi navê “Bir Çiğliğin Yüzyili:<br />
Karapetê Xaço” xwend; ez giriyam û gelekî pê xemgîn bûm. Jiyaneke gelekî bi<br />
423
jan û ne layîqê wî. Min wê demê ji xwe re gotibû; “ez naxwazim, wekî wî<br />
bimirim.” û ez giriyabûm...<br />
24 saetên te, çawa derbas dibe?<br />
Piştî derketina kasetê, ez kêm li mal dimînim. Zêdetir, li derve me û konser<br />
çêdibin. Mesela prova hene. Gelek wextê min, li wir derbas dibe. Pir caran, ji bo<br />
xewê ez diçim malê. Dema ez li mal dimînim jî, ez paqijiya nav malê dikim,<br />
hinekî jî rojnameyan dixwînim û li muzîkê guhdarî dikim. Li mailên xwe mêze<br />
dikim. Yan li albûmên nû, yan jî li Şakiro guhdarî dikim.<br />
Beriya 4 salan, tu bi hevalekî xwe yê hunermend re zewicî; bi Alaattin Aykoç re.<br />
Hevalekî çawa ye, hunermendekî çawa ye Alaattin?<br />
Alaattin, di heman demî de derhenerê min ê muzîkê ye jî. Em li NÇM-ê bi hevre<br />
xebitîn. Ew bi Koma Azad re xebitî. Ez ji nêrîn û xebatên wî bitesîr dibûm û min<br />
dixwest ez pê re bixebitim. Min dixwest ku ew beşdarê grubê bibe. Ez jê ewle<br />
bûm. Berhevdaneke wî hebû lewra. Min dizanibû ku wê lêzêdekirineke wî hebe.<br />
Tu jî dizanî, ew mirovekî bêdeng û aram e. Lê karê xwe dizane û ji muzîkê jî<br />
fêhm dike. Hêdî hêdî, min wî ber bi grubê ve kişand û ez bi ser ketim. Em bi hev<br />
re xebitîn û me stran çêkirin. Bihevrebûna me, hebekî cihêreng bû. Hestên<br />
tevlihev. Piştre jî, me vê bihevrebûnê xurt kir û em zewicîn.<br />
Heger em hunermendbûna wî deynin alîyekî, ew ji bo te çî îfade dike?<br />
Ez ji wî hezdikim… (Kurtedemek bêdeng dimîne. Ji çavên wê diyar dibe ku bi<br />
rastî jî ew bengî û evîndara mêrê xwe ye) Her dem, henekan (yarîyan) dike.<br />
Karê wî yê li malê, henek in. Ev jî, keyfa min tîne. Ez dikarim bibêjim ku piştî<br />
zewacê, jiyana min êdî rêkûpêktir bû. Berê, ez belawela bûm. Ew tu carî nabêje<br />
“ez dizanim!” Bi tenê fikra xwe dibêje…<br />
Ez jî dizanim, te di daweta xwe de jî stran gotiye...<br />
Belê… (Dikene) Min strana “Memet Kanî” gotibû…<br />
Ji bo parastina dengê xwe, tu hindek tiştên taybet dixwî? An jî tu çî naxwî…<br />
Tiştekî taybet nakim. Tiştekî ku bi taybetî ez dixwim jî tune. Lê beriya derketina<br />
ser sahneyê ez tu caran mast naxwim. Lewra mast, dew û Cola, dengan xira<br />
dikin. Ez ji wan dûr dimînim. Mesela ez bestenî (dondurme) qet naxwim. Ez ji<br />
xwarin-vexwarinên pir germ û pir cemidî, direvim...<br />
Ev ne îhtîmaleke dûr e. Ez li projeyeke wiha difikirim. Projeyeke wiha, dikare<br />
her dem pêk were û ezê rojekî, wê pêk bînim. Lê wê ev albûm bi tenê ji awazên<br />
(ezgîyên) dengbêjên jin pêk were…<br />
424
Li gorî nêrîna min, Koma Gulên Xerzan di bin siya te de maye. Tu çî dibêjî, ez<br />
neheq im gelo?<br />
Rast dibêjî. Demeke dirêj, ev wiha bû. Ji xwe piştî kilama Helîmcanê, tu kesî<br />
min ji grubê nehesiband! Li ser navê grubê, bo konser û organîzyonan;<br />
gazî min dikirin. Helbet dengê Çiya û hunera wî gelekî biqelîte ye. Ev jî rastiyek<br />
e.<br />
Tu dikarî li amûran bixî? Amûreke ku tu lê dixî, heye?<br />
Ez li gorî qeweta xwe, lê dixim. Belê. Min li tambûrê xist, li cûrayê xist. Piştre,<br />
min dev ji wan berda. Bi awayeke profesyonel ez bi wan nizanim û fikrekî min a<br />
pêşvebirina wan jî tuneye.<br />
Heger ez ji te bipirsim ku herî zêde tu dixwazî bi kîjan hunermendî re derkevî<br />
ser sahneyê…<br />
Ji biyaniyan, bi Shakira û ji kurdan jî bi Şivan Perwer re ez dixwazim derkevim<br />
ser sahneyê.<br />
Em dizanin ku gelek hunermendên kurd, bi taybetî jî yên ku bi NÇM-ê re<br />
dixebitin; gelekî tengasiyan dikişînin. Te jî bi salan, di bin vê banê de ked da. Ez<br />
ji bo niha dipirsim: Bi hunera xwe, bi muzîka xwe; tu dikarî jiyana xwe<br />
bidomînî ango dabara xwe bikî?<br />
Niha hebekî şert hatin guhertin. Gotina te rast e. Gelek rojên me hebûn ku me ji<br />
bo çûn û hatina malê heqê bilêtê nedidît. Me tengasiyên mezin dîtin, me ezîyet<br />
kişand. Em rastî zordestiyan hatin. Niha rewş gelekî ne baş be jî, hebekî cuda ye.<br />
DTP, bi namzetên serbixwe tevli hilbijartinan bû. Kampanyaya hilbijartinan, bi<br />
kilameke te destpê kir û bidawî bû. Kîjan kilam bû?<br />
Kilama „Evdo‟ bû…<br />
Hinek gotinên wê hatin guhartin, tu dikarî hinekî bimirmirî?<br />
Belê rast e. Me peyvên kilamê wiha guhertin<br />
Tînin tînin tînin<br />
Wê aştî bînin<br />
Endamên serbixwe<br />
Demokrasiyê bînin…<br />
Kilam; li qadên hilbijartinan bi kurdî û tirkî hate gotin...<br />
Rojda, bi qasî min şopand tu li gelek deveran derketî pêşberî hilbijêrên kurd.<br />
Dikarî navê van deran bidî. Cihê ku derketî û te kilam û stranên xwe pêşkêş kir.<br />
Eleqeyeke çawa hebû li gorî çavdêriya te?<br />
Bawer bike eleqeyeke gelek baş hebû. Gel rabûbû ser piyan hema bêje.<br />
Germahiyek xwe dida der. Li Sêrtê, Li Stenbolê, li Misircê (Kurtalan),<br />
Diyarbekir, Sirûc û Îdirê derketim konserên hilbijartinan. Li gelek deveran ligel<br />
ku pîleya germê raserî 40 dereceyî jî bû, coşeke mezin hebû...<br />
425
Baş e, bi xêr û silamet hilbijartin bidawî bû. Lê atmosfer berdewam e. Te behsa<br />
germahî û eleqeyeke mezin a gel kir. Gelo ev eleqeya tu dibêjî di sandoqan de<br />
xwe nîsan da an? Li gorî baweriya te me kurdan, kar kir an me winda kir?<br />
Rastiyê bêjim, beriya hilbijartinan jî û roja hilbijartinan jî, hêviyeke min a mezin<br />
hebû. Lê encam li gorî xwesteka min derneket. Dil dixwest ku piraniya dengê<br />
herêma kurdan were wergirtin. Mixabin ev yek pêk nehat. Lê temsîlkirina<br />
kurdan di meclîsê de girîng e<br />
Êdî kurd jî dê xwedî gotin bin. Me hemûyan dizanibû ku wê bi dengên me, bi<br />
rayên me bilîzin. Wisa jî kirin. 3-4 parlamenterên me bi vî awayî hatin dizîn!<br />
Dîsa jî siheta gelê me xweş!..<br />
Baş e siheta te jî xweş... Vegerim ser albûma te ya dawî; Sebrê, eleqeyeka çawa<br />
dît, tu jê xweşhal î?<br />
Eleqeyeke mezin dît. Ez dixwazim bi rêya vê hevpeyîvîna te, spasiyên xwe<br />
aresteyî guhdaran bikim. Ev 8 meh in ku albûm derketiye. Ji bilî ên korsan, heta<br />
niha 20 hezar heb hatine firotin. Di şert û mercên îroyîn de, 20 hezar reqameke<br />
baş e. Ji bilî vê yekê, albûma min; bi albûmên hunermendên bi navê Kawa û<br />
Diyar re, derkete bazarê. Lê albûmên wan, nehatin firotin. Bi tenê albûma min tê<br />
firotin. Li gorî ragihandina rêveberên “Kom Muzîkê” di bazara muzîka kurdî de;<br />
niha herî zêde, albûma min eleqe dibîne.<br />
Li dinyayê, xeyala Rojda ya herî mezin çiye?<br />
Ez dixwazim xwediyê dengê Şakiro û asaleta Meryemxanê bim.<br />
Ez jî tevli vê miraza tê ya ciwan dibim û bo vê hevpeyîvîna xweş, spasiyên xwe<br />
aresteyî te dikim Rojda Xan…<br />
Ez jî spas dikim, sax bî...<br />
Hevpeyîvîn: Salihê Kevirbirî<br />
1209-ROJA ME<br />
Lawiko qurban ez li alîkî tu li alîkî<br />
Were em herine cem qazîkî, cem<br />
miftîkî<br />
Hela bira bêje cika çira du serê çê<br />
bi hev ra naçin ser balgiyekî<br />
Wey ziyaretê, wey ziyaretê<br />
Dikime qîrîn berva te têm<br />
Kale- kala peza qurban wê dû me tê<br />
Hekî mirazê me dikî- bike, na-me<br />
bike<br />
xuşk û birê vê axretê.<br />
426<br />
Keçikê qurban, çiya bilind e, te evîn<br />
im<br />
Gul sor bûne naçirpînim<br />
Ezê tu dila ser dilê xwe û te ra<br />
nahevînim<br />
Elegazê kaniyê rêzê<br />
Ez ber ketim heta fêzê<br />
Kê ku orta dilê çar çava xeberde,<br />
bira<br />
Pêçeka kurîn nede ber hembêzê.<br />
Dilê min titûna Lenîngradê<br />
Ezê têk me qilça şerê, ya Êratê<br />
Bişînim kevla Ûrîstê, nav civatê
Lawiko qurban tu wê diçî ez mam<br />
vira<br />
Çavê min xalî nave ava hêsira<br />
Heger Xwedê mirazê min û te bike,<br />
heger nake tu bê xuşkê<br />
Ez bêm bira.<br />
Lawiko qurban, tu diçî ez ê çi ava<br />
bibim<br />
Ezê bibime teyrekî qerqûşê hewa<br />
bavim<br />
Ezê cî miskenê te nizanim<br />
Lawiko qurban, sêwî sed carî sêwî<br />
De tu di ber mala bavê min ra here<br />
were<br />
mîna rêwî<br />
Ezê te xweykim nav sîng û berê xwe<br />
da nola kara xezala<br />
Xezala, berxika heval cêwî<br />
Hîva gundê me, hîva sava<br />
Hîn hingiriye, naçe ava<br />
Xortê min‟ ra dîtin xwe ra kirine<br />
zava<br />
De bira tiliya min herine çavê dê û<br />
bava<br />
Me li hafa gundê Botî<br />
Cot kevotka hev ra gotî:<br />
Lawiko qurban, wer em herin ber<br />
ziyareta te digot<br />
Min û te va kê poşman ve- bira şil ve<br />
paşê kotî<br />
Mala me cînarê mala şêxê<br />
Lawiko qurban, kaxizekê binivîse<br />
qol- mizgeftê xwe piştê xe<br />
Were min birevîne, paşê nav û dengê<br />
min dinê xwe<br />
Kerî pezê li piştê<br />
Lêyî kişiya ser lêmîştê<br />
Dilê min neketiye tiştekî,<br />
Dilê min ketiye qeyîşa forme qima<br />
427<br />
piştê<br />
Kerî pezê çendî wa ye<br />
Nêriyê nav da weke ga ye<br />
Lawiko qurban min û te va hev ra<br />
soz û qirar daye<br />
Kerî pezê vê neqevê<br />
Sipî dike mîna şevê<br />
Tu bixebite bide heqê min bedewê (1)<br />
Ro çû ava tu nema<br />
Tavê avêt dor û çema<br />
Ezê bêjim; yekê min bû jê ra nema<br />
Gede qurban, wekî dayika te bimire<br />
Hevraz çûme, berjêr hatim<br />
Rastî gul û sosinê mêrga hatim<br />
Awîrê qîza kerê usa tûj bûn<br />
Mîna gulla mawzerê ez hingavtim.<br />
Çemo çem çivîko<br />
Kum û koloz dor kulîlko<br />
Min sond xwariye, adek pê ra<br />
Pêşî te, tu dest naçin wan paşila<br />
Herçê kêla haj hev hene<br />
Bîna çiyayê Girîdaxê- Tendûrekê<br />
berî hev e<br />
Wekî te min ra bext bî- bext be<br />
Wekî bêbext î mirazê te bikeve dara<br />
diriya qe venebe.<br />
Kestyûm Reşo, kestyûm xwe ke<br />
Tuncik temoriya serda şêke<br />
Şanî mirazê min qurbana canê xwe<br />
ke<br />
Lawikê min sekiniye ser bêlayê<br />
Min hûr hûr bala xwe didayê<br />
Were tu min ra bêbextiyê neke<br />
Bêbextî qe li mala we nayê<br />
Kerî pezê çendî wa ye<br />
Nêriyê nav da weke ga ye
Sere şivan hatiye Duajo biçûkê- xew da maye<br />
1-Got; Hesenê mehmût. Ewî ji zarê dayka xwe binelîya gundê nehaya<br />
Hoktênbêryanê yê Armsavîrê Gogo mîrzo<br />
hildaye Gogê li sala1924 an ji dayika xwe bûye. Ewê 12 zar anîne û terbet kirine.<br />
Gele nimûnê zargotina civata kurdzane. Kevaniya mala girane,<br />
mêvanhez û qedirgir e û boy wê yekê jê ra divên<br />
“xanima Kurmanciye”<br />
Zewal qurban, tê wê diçî min xwe ra bibe here<br />
Ezê şîvê biçînim taştiya hespê te ra<br />
Wekî tî û têrîza go; çi ye çi nîn e<br />
Ez ê bêjim; kelî kiriye nevsa canê xwe ra<br />
Baran barî erd lewitî<br />
Hespê delalê min tor bû lê şimitî<br />
Ezê bidim teşî- kuliya herim pêşiyê<br />
Bira xelk bêje; evîndar bû, dilşewitî<br />
Tu qîzika ser çiyayî<br />
Gelo hîvya kê vir mayî<br />
Ezê xwe tê têkim xwe yî<br />
Paşê daynim kêf û şayî (1 )<br />
Keçikê dînê<br />
Çi evînitiya min û te kir, umrê min î<br />
Kavilê di gunda da<br />
Kesî serê kesî nekir<br />
sebra min î<br />
Berx û yaziyê ya min bûyî<br />
Xwedê nekir<br />
umrê min î<br />
Lo lo gedê tu wê diçî<br />
W‟ez çawa bim<br />
Poşman ez im<br />
Ezê bivim teyrekî qereqûşî<br />
Hewa bavim Xeribo lawiko<br />
Umrê min î şirîn can<br />
428
Cî meskenê ser peya bim<br />
Min poşmanê- ser peyabim<br />
umrê min gede<br />
Keçikê dînê<br />
Ezê diçim- xeme neke<br />
umrê min î<br />
Weyî etîmê, muhbeta dilê<br />
min û te yek e<br />
sebra min î<br />
Weyî êtîmê, dilê min geş e<br />
melûl neke sebra min î<br />
Olo gede<br />
Tu we diçî, yeman, ez dimînim<br />
olo gede<br />
Olo gede ez ê sebra dilê xwe<br />
bi çi bînim<br />
De tu destmala destê xwe<br />
bihêl ba min<br />
Ezê xem û xeyala pê birevînim<br />
poşman ez im<br />
Keçê dînê<br />
Te çav reşê, bir qorê umrê min î<br />
Weyî etîmê<br />
Qolê zêra ser enya kever bide jorê<br />
sebra min î<br />
(1- Got: Bona Sultan, 58- salî, bineliya<br />
gundê lêrna mêrzê li nehya Êcemiyasin)<br />
Weyî êtîmê<br />
Were ramûsanekê bide min<br />
Hergê nadî- ezê te ramûsim<br />
Bi destê zorê sebra min î<br />
Olo gede<br />
Tu wê diçî, ez mam vira<br />
poşman ez im<br />
Wî bêbexto<br />
Çavê min xalî nave ava wan hêsira<br />
heliyam gundo<br />
Minê bihîstiye; kavilê gundtu zewicî<br />
429
Ji vir şûnda ez bêm xûşkê<br />
umrê minî<br />
Tu bê bira, heliyam gundo<br />
Keçikê dînê<br />
Ezê navê te hilnadim<br />
Te ra divêm porê,<br />
sebra min î<br />
Weyî etîmê<br />
De tu were ramûsanekê min kerem ke<br />
Bira kul û keser<br />
min ra neçe axa gorê<br />
poşman ez im<br />
Olo lawiko<br />
Divê,Derê malê meş meş neke<br />
nekeve xem xiyala<br />
Cixara xwe geş neke<br />
poşman ez im<br />
Bila serê min qurbana serê te be<br />
Ez ya te me- miqîm<br />
Tu xwe şaş neke,<br />
poşman lawiko dînê,<br />
Dilê min hêlûna teyrê hewa,<br />
dînam dînê<br />
Weyî êtîmê<br />
Lê digere koma qaza li qulinga refê kewa,<br />
sebra min î<br />
Weyî êtîmê<br />
Emegekê(ked) minê par pêrar ser te hebû<br />
Sala îsal diçe boşe,<br />
bedî hewa umrê min î<br />
Olo lawiko<br />
Dilê min kul e, ha bi birîne<br />
Umrê min tu yî<br />
Lawikê min çûye welatê xerîba<br />
haja min nîn e<br />
Bebêxto lawiko<br />
Di riya Xwedê de be<br />
Kê mizgîniya delalê dilê min ra bîne<br />
Bila paşê felek rûhê min bistîne<br />
430
heliyam gundo<br />
Mîrê min dînê<br />
Ezê dimirim yar sebeb e<br />
sebra min î<br />
Weyî êtîmê<br />
De bira tirba min li derê mala<br />
bavê te be, sebra min î<br />
Weyî êtîmê<br />
Gava sibê zû radibî pêşa xwe lêxe, bêje;<br />
Miriyo, rabe, lo rehme li te be<br />
sebra min dînê<br />
Olo lawiko<br />
Wî alî derbaz be wî alî<br />
sebra min tu yî<br />
De çima, berxa min, tu hêrs dikevî<br />
zef dikalî, umrê min î gede<br />
were kevilê gunda da min birevîne<br />
De xwe re bêke bermalî, bermalî<br />
(1)Texta vê kilama evînityê me ji ber<br />
radyoyê girtiye. Ew ê timê bi strana deng bêje me yê hezkirî<br />
Efoyê Esad Û Camila Çawîş.<br />
Gewra min ji avê tê,<br />
Bîna mêxik û darçîna ber piştê tê<br />
Devê min xala sûretê te keta<br />
Neçelmîk ez bigirtama, bişandama Rûsêtê<br />
Çavê te reşin mîna hebê tirî,<br />
Serda tê bijang û birû<br />
Şûşa dilê min şikestiye, nacebirî<br />
Were mala me mêvanî<br />
Rabe, rûne bigiranî<br />
Ezê ji te ra serjêkim berxa ser beranî<br />
Tê bîna bayê biharê<br />
Xwedê bejna bilind xeyrandiye rîşîyê<br />
Heyfa min tê, axa gorê<br />
Xweda heland milê mertelê<br />
Min hafa deştê<br />
Dengê du zerya xweş tê<br />
Ax dikim xûna reş tê<br />
Kal bûm, sed carî kal bûm<br />
Ezê nêzîkî heftê salî bûm<br />
431
Seva çavên belek, xirab mal bûm<br />
Hîv xeyidiye naçe avan<br />
Pêvir belav bûne li wan navan<br />
Îro bîst çar roj e<br />
Xew herimiye li çavên belek<br />
Serê xwandine elîfba ye<br />
Xala sîv û berê xelqê delal<br />
sed û sê ye<br />
Sîngê zeriya min wek mizgefta ye<br />
Erzorima kambax meriv lê bike<br />
Dirozgên nimêja Eydê ye<br />
Zozanê me baş in<br />
Belekiyê berfê lê şeş in<br />
Rewşê kurmnciyê;<br />
Qîzê bi kezî, xortê sivik e<br />
Tezê teraş in<br />
Tirba siyarê min himber e<br />
Cotek marîser zer e<br />
Goştê wî xwariye<br />
Hestiya kirî sefer e<br />
Siyarê holê siyar bû xama<br />
Jê kir serê zeman- xanê Ecem e<br />
Min eskerê peya şandiye peyî wî<br />
Dû dermanê gul ava pêra daniye lawiko;<br />
Heger devê xwe bikî sîng û berê min<br />
Xerîbiya te yê, li te şîrîn be<br />
Dilê min birîndarê<br />
Ax û wax badilhewa ne<br />
Kî dilê bengî ji hev biqetîne<br />
Bira derdê min bibe para wî<br />
Hespa lawikê min guh daliqandine<br />
Koma siyara li ser zenguha xwe raçandine<br />
Lawikê min ketiye nava cêrgê<br />
eskerê Reşid Paşa<br />
Bejn û bala wî usan e<br />
Tê qeyî bêjî mîr û hakim e<br />
432
Text: X. Abovyane<br />
3<br />
Heft stêrkê pêvir mezina vebûne<br />
Min jî vekiriye sîng û berê wan mitala da<br />
Li welatê Riştinya (1)<br />
Lawikê me hatiye ba me mêvanî<br />
Min danî ber serê wî bazbenda xwe<br />
Bin wî rêxist Xaliça Xorosanî<br />
Ezê çavê belek bejin û bala xwa<br />
Bi dil û can porê wî ye kurîşkîra bighunim<br />
Lê eger bi wê jî qima wî nayê<br />
Ezê canê xwe bi can qurban kim<br />
Lawikê me hat ba me mêvanî<br />
Simbêlê kaw xweş ba dide<br />
Minê bi dil û can çavê belek ber danîna<br />
Lê ew î ramûsan ji min dixwast<br />
Min ramûsanek neda wî ye<br />
Qe nafikirîm di dinê da mirin heye<br />
(1- Qezek li Ermenistan<br />
1210-ROJA WÊ BÊ<br />
Xwîna me rijî li deştan û çiyan<br />
Wêran kirin li me gund û bajaran<br />
Di warê bavê xwe de em bûne<br />
mihacir<br />
Wek bazên perşikestî mane li bin<br />
dest neyaran<br />
Ew roj wê bê ew roja Newrozê<br />
Cejnekî xweş bo Kurda pîroz e<br />
Ew roja serxwebûna Kurdistan<br />
Ew roj e, roja şahî ye Newroza<br />
433<br />
Kurdistan<br />
Bi hêvî bin van rojan derbaskin<br />
Pêşkevin emê welat xelas kin<br />
Êdî bese em qirkirin<br />
Bi xwendin û zanîn karbikin bo<br />
Kurdistan<br />
Kordno rabin hun ser piyan<br />
Xebat bikin ji bo welat<br />
Wê xilas kin ji bin destan<br />
Şer bikin ji bo welat…<br />
Gotin: Serhat BaranMuzîk: Gelêrî
1211-ROMANÎ<br />
Romanî ha Romanî, haylo lawo Romanî<br />
Romanî ha Romanî, de gidî lawo Romanî<br />
Te li wê riyê çi anî, haylo lawo Romanî<br />
Te li wê riyê çi anî, de gidî lawo Romanî<br />
Cot gamêşên nêr anî, haylo lawo Romanî<br />
Cot gamêşên nêr anî, de gidî lawo Romanî<br />
Xeyrî keçikê derd anî, haylo lawo Romanî<br />
Xeyrî keçikê derd anî, de gidî lawo Romanî<br />
Romanî ha Romanî, haylo lawo Romanî<br />
Romanî ha Romanî, de gidî lawo Romanî<br />
Xeyrî xwe wê derd nedî, haylo lawo Romanî<br />
Xeyrî xwe wê derd nedî, de gidî lawo Romanî<br />
Qimilî dîsa dîsa, haylo lawo Romanî<br />
Xwe didî dora kîsa, de gidî lawo Romanî<br />
Fincanê dest Ûrisa, haylo lawo Romanî<br />
Fincanê dest Ûrisa, de gidî lawo Romanî<br />
Qimilî dorê bîrê, haylo lawo Romanî<br />
Qimilî dorê bîrê, de gidî lawo Romanî<br />
Romanî ha Romanî, haylo lawo Romanî<br />
Romanî ha Romanî, de gidî lawo Romanî<br />
Gotin û Muzîk: Gelerî-Herêm: Serhed<br />
Arr: Yekbûn<br />
1212-ROJ ROJA ME YE<br />
Roja me derket li serê çîyan<br />
Tîrêja xwe da erd û zevîyan<br />
Hêstirê çavan çû em tev kenîyan<br />
Rabin dîlanê roj roja me ye<br />
Roj roja me ye gundî û rêncber<br />
Roj roja me ye hemmî proleter<br />
Armanca me yek e em birayê hev in<br />
Aştî dixwazin tev hevalbend in<br />
Hevalên rojê dujminê şev in<br />
Rabin dîlanê roj roja me ye<br />
434<br />
Roj roja me ye gundî û rêncber<br />
Roj roja me ye hemmî proleter<br />
Gul û sosin vekir her alî sor kir<br />
Mizgînîya xweşiyê ji mer dîyarî kir<br />
Riya şoreşê me zû hişyar kir<br />
Rabin dîlanê roj roja me ye<br />
Roj roja me ye gundî û rêncber<br />
Roj roja me ye hemmî proleter<br />
Tirs û lerz neman emê liwan xin<br />
Li erd û ezman gurmîni daxin<br />
Kesk û sor û zeryê li herder bilindkin<br />
Rabin dîlanê roj roja me ye
Roj roja me ye gundî û rêncber<br />
Roj roja me ye hemmî proleter<br />
Helbest : Cegerxwîn-Muzîk : W.<br />
1213-ROJBAŞ<br />
Bi tîrêjên rojê re<br />
Bi aviya sibê re<br />
Ji nav çiyan der tên<br />
Dilê me hemiyan pê re<br />
Rojbaş<br />
Gerîlla rojbaş....<br />
Herdu destan rakin<br />
Kesk, sor û zer li bakin<br />
Keç û xortan silavkin<br />
Wê kurdistan avakin<br />
1214-RONAHÎ Û BERÎVAN<br />
Yek caran agir dibe mirov<br />
Yek caran mirov dibe agir<br />
Yek caran agirdibe ronahî<br />
Yek caran Ronahî dibe agir<br />
Yek caran dişewite pelên daran<br />
Yek caran hesreta azadiya welat<br />
Mezin dibe, dibe derdekî giran<br />
1215-RONAHÎ Û RABÛN<br />
Sibê zû roj li me hilatî<br />
Ronahî li me dike xelatî<br />
Da em jî herin rûnin digel wan<br />
Peyvê xwe bikin li nik civatan<br />
Da kursî ji bo me bê te danîn<br />
Qedrê Xemaya me bê te zanîn<br />
Îro heye digel wî sozek<br />
Te -Yînê bikê ji bo me rojek<br />
Sondê dixwîm her bi navê Yezdan<br />
435<br />
Amedî<br />
Sazkirin : Koma Dengê Azadî<br />
Rojbaş<br />
Gerîlla rojbaş....<br />
Li dû hev dû bi rêz in<br />
Hemû huner û hêz in<br />
Kevokên aşitî ne<br />
Bi zêrê zer xêzin<br />
Rojbaş<br />
Gerîlla rojbaş....<br />
Gotin: Hekîm sefkan<br />
Muzîk: Hekîm Sefkan<br />
Serrastkirin: (Şehîd Serhad)<br />
Dişewite, diqîre, dibe Bêrîvan<br />
Arê Newrozê, arê Newrozê<br />
Bûye agirê serhildana Kurdistan e<br />
Silav ji wan re, silav ji wan re<br />
Silav ji agirê serhildana Kurdistan re<br />
Not: (Wan herdu keçen delal xwe<br />
li<br />
Almanya ji bo Ocalan şewitandin).<br />
Êşû elemê bike ji Kurdan.<br />
Dara ko te çandî ser hêşîn bû<br />
Sêvên ko me xwerin nûgiha bû<br />
Çavên di siya li me helal bû<br />
Kêf û hunera me xuya bû.<br />
Em rabin edî ji nav nivînan<br />
Da kêf bikin li baxê Kurdan<br />
Xurşîd tu here welat bibîne<br />
Mizgînî şahî ji bo me bîn e<br />
Amûda Serhedî
1216-ROTÎNDA Û STRANÊN WÎ<br />
1216-A-MESO DÛR<br />
Serva tora buti<br />
Mi ye xo kerdo kêm<br />
Ju yo di bom wazena<br />
Meso dur meso<br />
Serva tora buti<br />
Mi yo xo kerdo kêm<br />
Ju yo di bom wazena<br />
Ezo hîta derro<br />
1217-AVAŞÎN<br />
Şev tarî lê tu diçirusî<br />
Wek heyva çarde şevî<br />
Pir sênî pir zelalî<br />
Hevalê meyî tu Avaşîn<br />
Te kî dî kî nedî Avaşîn<br />
Te pir merxas û Egît nasî<br />
436<br />
Ooo paye ki na dana xo<br />
Ooo çi vesayiye<br />
Qesey ke tu vanena<br />
Tê de kemer vorena<br />
Rastiye de senena<br />
Kam mire bivano<br />
Ça honde xo deznena<br />
Tew tew mire çi derdo<br />
Gotin û Muzîk: Quto û Erdal<br />
Ser singa Zagros diherikî<br />
Wekî xwînî ji axamere<br />
Rê bide Avasîn rê bide<br />
Ney xezebê li hember wan<br />
Ew hevalin wekî te zelalin<br />
Himezke wan bi pêlên xwe.<br />
Gotin û Muzîk: Rotînda
1218-BİHİŞT<br />
Dol û newal dema havîne<br />
Zozan buharin<br />
Serê çiyan tim bi berfe<br />
Tîpî û bagere<br />
Çar demsal jiyan dike<br />
Kurdistan bihişte<br />
Qelinê te xwîna şehîdane<br />
Tu evîna rojê, sebra dilê urdayî<br />
1219-WELATÊ ME<br />
Welatê me bi deşt û zozan e<br />
Havîn bihar her demê pir xweş e<br />
Ev çax û dema kar û xebat e<br />
Werin birano em bixebitin<br />
Çi xweş e gund û bajarê me<br />
Amed, Silêmanî, Dersîm, Kerkûk<br />
Çi qas xweş e welatê me<br />
Dibihîzim berf bariye<br />
Mirov li çol û gundan mamin<br />
Lê li bin berfê kulîlk vekirin<br />
Şahî û xweşiya xwe belav kirin<br />
Dengê bilûra şivan çi xweş e<br />
Wek stranekî kêf xweş dibe<br />
1220-BENDA TE ME<br />
Çavê min diçin cîhekê dûr<br />
Dilê min digere li wandera hur hur<br />
Nikarim bisekinim<br />
Diçim melûl melûl<br />
Benda te me dewere<br />
Benda te me<br />
Li benda te me dewere<br />
437<br />
Bihiştekî axa te nadim hemû dinê<br />
Xeml û rewşa te çi xweşe Kurdistanê<br />
Kul û hêsan re hewa welatê min<br />
Wekê dermane<br />
Bê emsale avên rubaran<br />
Çem û kahniyan<br />
Xweza dewlemede<br />
Çîçek bi heft rengin.<br />
Gotin û Muzîk: Rotînda<br />
Dengbêjen kurdan tim bi dengê xwe<br />
Kul û derdên me tînin ziman<br />
Bakur, başur, rojava, rojhilat<br />
Çar aliyê welatê me xweş e<br />
Beaxçeyê Entabê, baxê Erezê<br />
Deşta mûşê, çi xweş e welatê me<br />
Soranî goranî, kurmancî, dimilî<br />
Ev dewlemendiya zimanê me ye<br />
Werin em silav bidin birayê delal<br />
Bi hemû zimanên li ser dinê.<br />
Gotin: Rotînda Yetkîner<br />
Koma gulên Mezrabotan<br />
Jiyana rewşen<br />
Tu gula çiyan<br />
Tu sebra dilan<br />
Heviya gelê min<br />
Sosina şoreşê<br />
Benda te me<br />
Xem nine bimirim jî<br />
Bo evîna te.<br />
Sebra min bi tenê li çiyan tê<br />
Tu heyî li her dol û newal,
çem û rubar de<br />
bîhna te tîne bayê<br />
dimeşe sibe êvar<br />
1221-ZÎLAN<br />
438<br />
li benda te me dewere.<br />
Gotin û Muzîk: Rotînda<br />
Herin ji serê heft çiyan kulîlkên heft rengîn bînin<br />
Wan kulîlkan li der û dora serê Zîlana min bigerînin<br />
Bînin bi wan kulîlkan Zîlana min bi hef nexşan bixemlînin.<br />
Wer bikin ku Zîlana min nexeydînin<br />
Ew delale, rêhevale<br />
Lê lê dayê mij dagirtîye her derê<br />
Lê lê dayê çav çavan nabîne<br />
Lê lê dayê ên ku wenda dibe<br />
Mirovahiye hedî hedî<br />
Pêtî pêtî ji me kêm dibe<br />
Çima, bêdengin hîna?<br />
Ma me soz dabu wan şehîdan<br />
Li ser agir û li ber rojê<br />
Carna mirin pîroze bi qasê jiyan<br />
Wekî rêheval Zîlan.<br />
Gotin û Muzîk: Rotînda<br />
1222-KOÇBERÎ ZOR E<br />
Te şikand dilê min<br />
Dîsa nizam çima<br />
Serê min dêhşê serê min<br />
Min nizani bû ku<br />
Koçberî ewqas zore<br />
Dilê min digrî dilê min.<br />
Ji te dûr bê navim<br />
Lê dîsa evîndarim<br />
Na bê te wek dîn û harim<br />
Na nabe zore<br />
Koçberî bi jane<br />
Ez mam li paş heft çiyan<br />
Bi hesreta te me<br />
Dilê min digrî dilê min<br />
Tu tim li ber çavê minî<br />
Dixwazim werim cem te<br />
Dilê min digrî dilê min.
1223-ÇAR ÇÊLA<br />
Dimeşî dimeşî naqedin çiya<br />
Pir bilindin Zagros bi qasê xweda<br />
Kurêjehro, Govendê, Cîlo û Çarçêla<br />
Sê perçê Kurdistan digêhêjin hev<br />
livra<br />
Ne İskender, ne Timur, ne Erep ne<br />
Fars<br />
Dest hildarî nestandin li ser van<br />
çiyan<br />
Her kû serê gelê Kurd ketî tengasî<br />
Hilkişiyan Zagrosan ji bo azadî<br />
1224-GİMGİM<br />
Wekî baxçê gula bi cîh buye<br />
Di navbera çemê Sus û ava Xoşan de<br />
Kanya sar girê Sedo, Goşkarbaba<br />
Sê golê germikê li binya wê ye<br />
Gimgime, Warêtoye<br />
İnaq û Xirbaqup<br />
Ziring û Alingoz<br />
Dadînan û Xoşan<br />
Golabêbinî pir kûre<br />
Gimgime…<br />
1225-HERE WELATÊ XWE<br />
Ket nava valahî kî<br />
Kur dirêj û reş û tarî<br />
Çewa derkevi ji wir<br />
Nizanim nizanim<br />
Direvin tên ji Kurdistan<br />
Durdikevin ji eslê xwe<br />
439<br />
Konaxa şervananî tu Çarçêla<br />
Nav girê Zagrosta a herî delalî<br />
Çîroka Çarçêla pir bi jane<br />
Çarçêla wek çarperçê Kurdistane<br />
Çar demsal Çarçêla bi berf dixemile<br />
Bihişta Zagrosa tu yî Çarçêla<br />
Zagros cîhê zayiya mirovahiyê ye<br />
Piroze livir jiyan, pir kevne dîrok<br />
Rengîne xweza livir, bi xemlin zinar<br />
16 hezar çîçek dijên li ser Zagrosan<br />
Gotin û Muzîk: Rotînda<br />
Kimsoryan û Dêrik<br />
Badan û Baskan<br />
Tatan û Anêr<br />
Cîbran û Xormekan<br />
Gimgime Warêtoye<br />
Çiyayê hezargolê li pişta wê ye<br />
Welatparêzin tev şêniya wê<br />
Govendê Gimgimê dewlemende<br />
Min bîriya axa te kiriye<br />
Gotin û Muzîk: Rotînda<br />
Bê xwedîne li wan kuçan<br />
Sutalin sutalin<br />
Here welatê xwe bo ku bibî mirov<br />
Here welatê xwe bo ku bibî azad<br />
Here welatwe an na tu wek parsekan<br />
Bigevizî li van deran.
1226-NAYGOTİN<br />
Kerba dilê min bûye bahoz<br />
Fikrê serê min bûnin aşît<br />
Nikarim li ber bisekinim<br />
Çewa bînim ziman nizanim.<br />
Naygotin<br />
Pir hînê te bume<br />
Bê te wekê mirî me<br />
Dema navê te dibihîsim<br />
1227-ROKA ME HİLATÎ<br />
Roka me hilatî<br />
Zerî merî<br />
Şewqa xwe da oda bavê Xelîl<br />
Sarya derî<br />
Roka me hatiye ji aliyê millî<br />
1228-A-RUTO<br />
Ha wer wer wer xanimê<br />
Xanim bûka mala bavê min e<br />
Ji banê xenî ba dikirim<br />
Kafirbavê nakelime<br />
Xinzirbavê nakelime<br />
Nigê xanim bi şimikê<br />
1229-ROVÎ<br />
Rovî rovî rindik<br />
Serê dûvê rovî kincik<br />
Rovî çûye mala xala<br />
440<br />
Av li çema kêmdibe<br />
Nay gotin<br />
Di vê dema teng da<br />
Min hustu xwar nehêle<br />
Tu dirêjke destê xwe<br />
Ez şerm dikim<br />
Bêjim ji te hesdikim<br />
nayê gotin<br />
Gotin û Muzîk: Rotînda<br />
Odeka bavê xelîl ser bi şex ra<br />
Cav bi kilo<br />
Roka me hilatiye ji aliyê Botan<br />
Şewqa odeka bavê Xelîl<br />
Bi qîz û xort o<br />
Roka me hilatî di sota<br />
Çû Midyatê gilî kir<br />
Wê qaymeqaman qanî bike<br />
Wê hakiman qanî bike<br />
Wê yuzbaşîyan bertîl bike<br />
Wê mala Rûto xera bike<br />
Ha wer wer wer xanimê<br />
Bûka malê bavê minê<br />
Bar kiriye barê dara<br />
Bijmêre ku ne bîst û çar e<br />
Bifiltîne qorikê rovî<br />
Hişk û teredar e<br />
Azadiya welat- Zana
1230-RÛKÊN<br />
Xwînşêrînê rûkenê delala dilê min bi tenê<br />
Ka ew roja ez te bînim dest bavêjim wê gerdenê<br />
Ezê çiya bihejînim, bi zor-bi xweşî wê bînim<br />
Ji bo te ez ne sax im ez miriyê xwîna şêrîn im<br />
Te ji vî dilî navêjim, ez evîndarê teyî ji mêj im<br />
Sebra dilê min tu yî li her deverî dibêjim<br />
Gotin û Muzîk: Seîd Yusif<br />
1231-RÛKÊ YARÊ SÊV Û<br />
XURME<br />
(Hersê rêz du caran tên gotine)<br />
Li vî seqlanî lê lê lo lo<br />
Gurme gurme way way<br />
Li ber xwe tîne lê lê lo lo<br />
Qal û gurme way way<br />
Rûkê yarê lê lê lo lo<br />
Sêv û xurme way way<br />
Bi seqlanî lê lê lo lo<br />
1232-RÛVÎ<br />
Rûvîkê endarê baz daye serê darê<br />
Rûvî mamê min a dûv qiç kir hata<br />
min a<br />
Rûvî mamê min a dûv sing kir hata<br />
min a<br />
Rûvî rûvî rûvî sing gupa û kovî<br />
Rûvî mamê min a dûv qiç kir hata<br />
min a<br />
Rûvî mamê min a dûv sing kir hata<br />
min a<br />
441<br />
Nalenal e way way<br />
Li ber xwe tîne lê lê lo lo<br />
Sîngê yarê lê lê lo lo<br />
Sêvên tirşin way way<br />
Li vî seqlanî lê lê lo lo<br />
Fitefit e way way<br />
Li ber xwe tîne lê lê lo lo<br />
Dar û çît e lê lê lo lo<br />
Navê yarê lê lê lo lo<br />
Zer Nêrgîz e way way<br />
(Azadiya welat 204)<br />
Rûvî neyarê min a xweriya mirîşkê<br />
min a<br />
Rûvî çûye ser darê waw waw waw<br />
were xarê<br />
Rûvî bigirîn ber nedin bêxne kela<br />
savarê<br />
Rûvî mamê min a goşt xweş e li ser<br />
savarê<br />
Gelêrî<br />
Berhevkar Koma gulên Xerzan<br />
Jiyana rewşan
S<br />
442
1233-SADÊ HEMÊ<br />
Şahidê û şihûdê Elo, Gemşê çiravê,<br />
Qesebê mêra, Qaçxûnê dewletê,<br />
Şerê zozana gelek hene<br />
Bi topa maqûlê Dêrîkiya, bi şeş topa,<br />
Bi duwanzdê Mitralyoza,<br />
Bi topa Heskê Remoya wê rojê<br />
Ji naval meşkîna bi sê şopa kire der e.<br />
Bira şerek dane keta li meşkîna<br />
şewitî<br />
Li ber warê.<br />
Sadê Hemê bi dengekî ban dikir,<br />
Ehmedê Elo,<br />
Lawo tu mêrekî çê be<br />
Bixebite,<br />
Paketekê bavê devê mîrata enexdarê.<br />
Megerê li kuştinê nefera,<br />
Bigerê li kuştina zabit û qumandara,<br />
Ma şalê tu îro hilînî heyfa<br />
Hemê delalê.<br />
De bira şerek daneketa li meşkîna<br />
Şewitî li kokê beriya<br />
Bira Xwedê teala xereb bikê mala<br />
Maqûla Dêrîkiya, bînbaşî efendiya.<br />
De çawa li ser serê bavê Şêxo,<br />
Apê Cemîl, qesabê mêra,<br />
Qaçxûnê dewletê, şerê zozana.<br />
Jê tê dengê topan û mîtralyoza,<br />
şerqîna mîratê çapliya.<br />
De Çûçê bi sê denga ban dikir<br />
Sado bira, li me fermane, ferman e.<br />
Fermana me rabû ji cem maqûlê<br />
Derikiya ji xelkê Diyarbekir,<br />
Ji qomserê Mêrdînê.<br />
Fermana me rakirin berê me dan serê<br />
çiya<br />
Weyla li min, weyla li min,<br />
Berê me dan gullan û kuştinê<br />
Pêşiya me dan hikmatê<br />
Şewitiya mirinê.<br />
443<br />
Şerek daneketa li meşkîna şewitî,<br />
Li koka kembera,<br />
Li ser serê bavê Şêxo,<br />
Apê Cemîl, qesabê mêra,<br />
Qaçxûnê dewletê, şerê zozana.<br />
Jê tê dengê topan û mitralyoza,<br />
Xirpanê mîratê mawzêra.<br />
Şahid û şihûdê bavê Şêxo,<br />
Apê cemil, qesabê mêra,<br />
Qaçxûne dewlêtê vê rojê gelek hene<br />
Gelek cara êrîş kir li ser kozika<br />
Neyra bi xencera.<br />
Dilê min evdelê Xwedê dil dibê ye<br />
Bira şerek dane keta,<br />
Li meşkîna şewitî va bi rê ye<br />
De bila Xwedê teala xereb bike mala<br />
Qaymeqamê Dêrîkê,<br />
Misteşarê Mêrdînê,<br />
Waliyê Diyarbekirê ye.<br />
De bira Xwedê xira bike ocaxê<br />
Eskerê nefîrmê ye<br />
Derbek lêda li bejn û bala bavê Şêxo<br />
Apê Cemîl, qesabê mêra, qaçxûnê<br />
dewletê ye.<br />
Jê tê dengê topan û mitralyozan,<br />
Şerqîna beşataşa.<br />
Lo lo ! hekîmo te mal ne xana<br />
Xwedê be<br />
Te çawa canê bavê şêxo,<br />
Apê Cemîl, qesebê mêra,<br />
Qaçxûnê dewletê, şerê zozana.<br />
Te da ber mîrata qelemtiraşa<br />
Keko ferman e, ferman e<br />
Fermana me rakirin ji Stenbolê ji ba<br />
Siltana.<br />
De bira şerek daneketa li meşkîna<br />
Şewitî bi mermer e<br />
De bira xwedê teala xirab bike
Maqûlê Dêrîkiya, bi şeş topa,<br />
Bi duwanzdê mitralyoza,<br />
Bi eskerê nefîramê, bi Romê,<br />
Malik wêran wê rojê kişiya ser e.<br />
Sadê Hemê dengekî ban dikir,<br />
Ehmê Elo, tu bi bavê min be,<br />
1234-SAKİNE<br />
Kirîva te me lorikê<br />
Şûrê Şamê lorikê<br />
Li pişta te me lorikê<br />
Sakine me lorikê<br />
Bêmane me lorikê<br />
Digo bira gundê Çimeyê bişewite<br />
Lorikê sî mehle ye lorikê<br />
Ezê derim mala kirîvê Sînan<br />
Lorikê kî li mal heye lorikê<br />
Min ra mîna bajarê Stenbolê lorikê<br />
Çayxanê û aşxanê û lorikê loqente<br />
ye lorikê<br />
Lo min te va xaikî xwe çêkir lorikê<br />
Me qapîkî lêxist, lorikê li textê Wanê<br />
Lorikê li textê Wanê lorikê<br />
K‟emê tê da îdare kin lorikê<br />
Van her sê mehengê lorikê<br />
1235-SALÊ<br />
444<br />
Tu mêrekî çê be, bixebite, hêla peya,<br />
alî jorîn bera me de.<br />
Meger li kuştina nefera<br />
Bigerê li kuştina zabit û qumandara<br />
Û bînbaşiya.<br />
Hawar<br />
Zivistanê lorikê<br />
Lo lo were destê min bigire<br />
Bavêje paş Evdila Begê lorikê<br />
Li Hîlwanê lorikê<br />
Gundê Çimê bira bişewite lorikê<br />
Li hember e lorikê<br />
Kirîvê Sînan nexaş e lorikê<br />
Milay li ser e<br />
Ezê tirsa mala kûçik Elî ra lorikê<br />
Nawerim herme ser e lorikê<br />
Digo li wî bayî lorikê<br />
Li wî bakurî lorikê<br />
Digo li wî çemî lorikê şafîr pirî<br />
lorikê<br />
Bira mala kûçik Elî bişewite lorikê<br />
Ez nedame Kirîvê Sînan lorikê<br />
Serî gurî lorikê<br />
Samî Berbang Zend-3<br />
Salê....Salê.....Salê.............<br />
Hey bi derdê bi kulê bi xemê bi jarê bi ax u lalê......<br />
Ji xelkê re bihareke bi sor gul û bi rengîne<br />
ji min evdalê xwedêre pîre payîze zer û kalê<br />
Kul û derdê hezar sala di dilê min evdalê xwedê de şax vedane<br />
Ji tere salê<br />
Bêje salê... bi Xwedê Ez ne pîr bum........<br />
Evan salê xerîbîya xopan bira Ez pîr kirim.....
Bêje salê....Ezê naçime dêrika hemgo cizîra botan zaxoka rengîn<br />
ji xema dilê min û tere li qontarê çîyan.....<br />
Kulê ti bi kul bî bi kevî mala kevne perestan û xwîn xwerê van romîyan<br />
Destê min qut kirin ji dost û hevalan ji koma xweyî û xwidanan ji xweyîyan<br />
Ez ketime der û kolanê xelkê mîna perîşanan xwedê zanî exsîyan û benîyan<br />
Ez bume benîştê ser zimanan Gurê çol û çîyan bi halê min kenîyan<br />
Temîna min li keç û xortê Kurdîstanê re axa Welatê xwe bixun<br />
Û sed carî bi xwedê bi min çêtire ji Zêr û zegerên welatê xerîbîyan<br />
Bêje salê.. hey çiftê oxirsizê bê îxbalê<br />
Ji xelkêre bihareke bi sor gul û bi rengîne<br />
Ji min evdalê xwedêre pîre payîze zer û kalê<br />
Kul û derdê hezar salan di dilê min evdalê xwedêde şax vedane ji tere salê<br />
Bêje salê.. bi xwedê Ez ne pîr bum......<br />
Evan salên xerîbîya xopan bira bi xwedê ez pîrkirim....<br />
Bêje salê....Ez ketim ji kerbê xerîbîya xopan bira bi xwedê wexte Ez bimirim<br />
Li der û kolanê Almanya bê dost û heval û bi hogirim<br />
Ez nizanim careke dinê vegerim nava Dost û Hevalan<br />
Nizanim li der û kolanê xelkê emê bimirin<br />
Temîna min li keç û xortê Kurdîstanê re axa Welatê xwe bixun<br />
Û sed carî bi xwedê bi min çêtire ji Zêr û<br />
zegerên welatê xerîbîyan<br />
Bêje salê.. hey çiftê oxirsizê bê îxbalê<br />
Ji xelkêre bihareke bi sor gul û bi rengîne<br />
Ji min evdalê xwedêre pîre payîze zer û kalê<br />
Kul û derdê hezar salan di dilê min evdalê xwedêde şax vedane ji tere salê<br />
Bêje salê.. bi xwedê Ez ne pîr bum......<br />
Evan salên xerîbîya xopan bira bi xwedê ez pîrkirim....<br />
445
1236-SALIHÊ QUBÎNÎ<br />
Salihê Qubînê<br />
Salihê Qûbînê yek ji dengbêjên me yê bi nav û deng e ku bi taybetî li Herêma<br />
Xerzan, bi giştî jî li seranserê welêt tê naskirin.<br />
Qûbînî di sala 1949‟an de li Gundê Eyndarê<br />
(Agaçlîpînar) ya bi ser Misirca (Kurtalan) Sêrtê ve<br />
ye, hatiye dinyayê. Ji ber feqîrî û belengaziyê, hêj di<br />
zarokatiya xwe de malbata wî li gelek gundan<br />
geriyaye. Berê mala wî li gundê „Girikê Boto‟ ya bi<br />
ser Farqîna (Silîvan) Diyarbekirê ve ye bû, niha ew li<br />
Batmanê bi cih û war e.<br />
Qûbînî ji bilî karê dengbêjiyê, ji bo dabara malbata<br />
xwe bike, di çêkirina avahî û mizgeftên gundan de<br />
karê sewaxê û lêkirina dîwaran dike.<br />
Di gotûbêjeke ku me pê re kiribû de, bersiva pirsa me ya bi rengê: “We çawa, çi<br />
çax û bi çi awayî dest bi karê dengbêjiyê kiriye? Ev çend sal in ku hûn stranan<br />
dibêjin? Di malbata we de ji xeynî we kesên ku distrên hene gelo?” wisa<br />
bersivandibû:“Hêj di 12-13 saliya xwe de, li poxan û bênderên gund min kilam û<br />
stran digotin. Min dênh û bala xwe dida darekî, xaniyekî, mirovekî an jî<br />
heywanekî, min digot û li hev dianî. Di malbata me de birayê min ê mezin ku<br />
„Qasimê Dengbêj‟ jê re digotin, berê stran digotin û îro kêm be jî dibêje. Babê<br />
min „Sofî Hemê‟ jî dengbêjekî baş bû. Lê dema ez dibim 9-10 salî, êdî ji ber<br />
bêtaqetiyê, dest ji kilam û stranan dikişîne. Ev 40 sal e ku ez dibêjim. Hinek<br />
kilam û awaz min ji birayê xwe Qasim û hinek ji wan jî min ji bavê xwe Hemê<br />
girtine. Gelek kilamên ku min bi xwe çêkirine jî hene....”<br />
Gelo dengbêjên ku herî zêde tesîr li Salihê Qûbînê kirine kî ne? Li gorî gotina<br />
wî Teyîboyê Siertî ku niha li Gundê Marîbê ya Misircê rûdine, Şakirê Bedih<br />
ango Şakirê Mezin û Rehmetiyê Hiseynê Orginosî yê Mûşî tesîreke mezin lê<br />
kirine. Lê dengbêjek jî heye ku gelek dixwaze li civat û dîwana wî bibe mêvan û<br />
pê re dîwaneke „Xerzanî‟ pêk bîne. Ew dengbêj jî „Bermahiyê Komkûjiya<br />
Filehan‟, „Qûlîngê Deşta Xerzan‟, „Lejyonerê Artêşa Fransa‟, „Hevalbendê<br />
Seîd Axayê Cîzîrî‟ û „Xweşawazê Radyoya Erîvanê‟ Karapetê Xaço ye. Li<br />
gorî gotina wî 5-6 meh berê bi riya telefonê, bi Karapêt re ketine têkiliyê û ji hev<br />
re çend bend kilam gotine.<br />
Heta niha bi sedan kasetên Salihê Qûbînê bi awayên amatorî hatine qeydkirin û<br />
tomarkirin. Lê bi awayeke profesyonelî ev 6-7 sal in ku 6 kasetên wî derketine<br />
pêşberî kilamhezan.<br />
Bi kurtasî mirov bibêje; ev ciwanmêrê hanê Deng û Awaza Deşta Xerzan bixwe<br />
ye. Dema kilamên Metran Îsa, Derwêşê Evdî, Genc Xelîl û Edûlê, Lawiko<br />
Dîno, Hay lo li min (Xêlyeya Farqînî), Koçero Lawikê Silîvanî, Şerê<br />
Hethetkê, Kilama Behcetê Dawûd bê gotin Salihê Qûbînê tê bîra mirov. Her<br />
446
wiha Emê Gozê ku wekî “Rêbirê Posteya Dewletê” tê nasîn, kilameke ku ji hêla<br />
Seydayê Cegerxwîn ve jî gelekî hatiye ecibandin, awazeke şêrîn e ji devê<br />
Salihê Qûbînê...<br />
Ji nivîsar-gotûbêja Salihê Kevirbirî<br />
1237-KİLAMA HESOYÊ BRAHÎM Û ŞERÊ HETHETKÊ<br />
Ji devê Salihê Qûbînê<br />
Hethetkê gundekî Qûbînê ye. Kesên ku li gund dimînin ji eşîra reşkotan in.<br />
Hesoyê Brahîm serekê mala Nasir e. Ji eşîra Sînika ye. Nevl gundê Hesoyl<br />
Brahîm Zercilê ye ku girêdayî Batmanê ye. Girê di navbera Hethetikê û Zercilê<br />
de ye.<br />
Hecî Mihemedê Mistê serokê reşkotan tevî 6 û 7 sîwariyên xwe ji Elîhê ber ve<br />
mala wî tên.<br />
Gundê Sînikê(Hesoyê Brahim) zercîlê kanîrewa, Bahezîrg, Girêş, Besorkê,<br />
Bilêyder, gundên Reşkotan (Hecî Mihemedê Mistê) gelek in. Çend ji wan<br />
Hethetkê Hiznemîrê, Bolîndê, Tapiyê, Dilbêsa, Licikê, Xilika, malê Newêlê,<br />
Hicrê, Texriyê(gundê Ezidiyan) Kelokê, Kurtikê û Zivingê ne.<br />
Rojek ji rojan,( beriya 40 û 45 salî) Dema ku Hecî Mihmedê Mistê bi çend<br />
sîwarên xwe ve têne gundê xwe yî bi navê Bolindê, li serê girê Qîro Hesoyê<br />
Brahîm ku mezinê eşîra Sinîka ye birayê xwe Mihemed elî dişîne pêşiya wan, ji<br />
ber ku ew bêyî destûra wan di ser gundê wan re derbas bûne. Her wiha ew<br />
dixwaze hîn bibe ka ew kî ne, ji malê kê ne, navê wan çi ne? Mihemed Elî ji<br />
Heso re dibêje:“ rêwî ne, bi riya xwe de diçin, tu eleqa me bi wan tune, dev ji<br />
wan berdide” Lê Heso mirovekî axa ye, zalim e. Careka din birayê xwe<br />
Mihemed Elî bi ser wan de dişîne. Pirsan ji hev dikin. Hecî Mihmedê Mistê<br />
wiha dibêje:<br />
Ez Mistê Quto me, ferxê mala Ezo me, min tu caran navê xwe ji kesî re negotibû.<br />
Dibê ev vê tenê li ser kolosê bavê xwe nahêlim,<br />
Ez vê tîrê di nav şalê mala Nasir de nahêlînim.<br />
Dibê wîla wayê mala Quto û mala Nasir di kevane Qîrê de li ser kaniya<br />
Bedereşê,<br />
Li milê Tapiyê, li hev û din aliyane,<br />
wekî şîşê mencaniqê, wek kûrê hedada li ser serê hev dadane.<br />
Mıhemedê Elî Gazî dike<br />
Heso rabe lezke, bilezîne.<br />
Sê toqê devrêşa bide Rizgo ji min re bişîne.<br />
Îro me cewabên hev daye,<br />
tê daim bala me û xelkê teklî hev bikî.<br />
447
Tê bêjî were li mala xwe rûne,<br />
Axawo wîla wayê.<br />
Siûda êrîşa ewilî derbek daye li Silêman û Bazo.<br />
Laşê wan maye li kevanê Qîrê,<br />
li ber tirêja tavê.<br />
Ez çi bikim? Îro di susteme de maye asê.<br />
Ez dikim nakim bi şîşa tifingê,<br />
Bi serê kuriya xençerê jl dernayê.<br />
Hawara wan zahif e, hawara me file û êzidî ne.<br />
Tu qail bî ne qail bî,<br />
Îro wê mala Quto koka mala Nasir biqelînin ji dinyayê.<br />
Qey tu nizanî roja ku roj reş bibe rev bi kêrî her çar peyayê mala Nasir nayê.<br />
Wîla waye, wîla waye<br />
Sê şad û şirûdê Hecî Mihmedê Mistê bavê Sebrî hene li dinyayê<br />
Sê deng li axê Xisarka û Pîloka dikir gazî:<br />
Bavê min bûno lêxin.<br />
Êvar e roj nemaye,<br />
Termê Silêman û Bazo li mala Tapiyê li ber tirêja tavê maye.,<br />
Îro heyfa wan xweş mêra li erdê maye.<br />
Reşo gazî dikir:<br />
Hecî Mihmedê Misto navê Xwedê bide,<br />
Êvar e, hê ro zû ye min derbekî daye Hamîd zava ye.<br />
Derba dido ya daye li bejn û bala Xalîdê kevinka li ser desta ye.<br />
Min derba sisêyan daye bejn û bala Rizgo cilê resmî lê ne.<br />
Hikumata Elmedîna îro li erdê maye.<br />
Min derba çara daye bejn û bala Mihemedê Elî bavê Xezebê kewê sekekirî,<br />
Roja ku biqewîme mêrekî bi seda ye,<br />
Min derba pênca avêtiye Hesoyê Brahîm ez nizanim sax e ne bi birîndar e.<br />
Mirîdê Şêxê Zîla ye bi lingê hespê boz reviya ye.<br />
Min Heso nekuşt min ji bona derd û kulê dinyayê ew berdaye<br />
Wîla wayê wîla wayê.....<br />
Çîroka kilamê jî wiha ye.<br />
Di vî şerê Qîrê de, di rojeke de çar birayên Heso, bi navê Hemît, Xalid, Rizgo û<br />
Mihemed Elî hatin kuştine. Du heb ji eşîrê Reşkotan bi navê Silêman û Bazo<br />
hatin kuştine.<br />
Hesoyê Brahîm piştî kuştina çar birayên xwe çûn Wêranşehrê, cem Brahîm paşa.<br />
Lazimiya ji sîleh bigire hetanî mermî ya ji xwe re anî, hate gundê Zercilê û<br />
Bahezirq ê, koma xwe çêkir, hawara xwe bi file û êzidiyan anî. Gotin emê<br />
bavêjin ser Hethetkê, emê bistînin heyfa xwe. Mihemed Elî birayê hev in,,<br />
Reysê jî kurê mamê wan e. Ev her sê zilam û mêrxas in, jêhatî ne.Neyarê wan<br />
Hesoyê Brahim ve re dibêjin“ Eger ji wan her sê kesan yek bifilte, wê heyfê<br />
bikine deh heyf, divê yek ji wan xelas nabe” Heso deh zilaman dixe hewşa<br />
Mihemed, deh zilaman jî dixe hewşa Elî û deh zilaman jî dixe hewşa Reysê. Sê<br />
448
zilaman dişîne ser xaniyan, yek jê diçe ser xaniyê Elî, yek diçe ser xaniyê Reysê.<br />
Ji Mihemed re dibêjin Elî kuştin; ji Elî re dibêje Mihemed kuştin, ji Reysê re<br />
dibêjin Mihemed kuştin. hersê bi hev re derdikevin, lê kemîn di hewşê de hatiye<br />
danîn...<br />
Zilamek ji eşîra Reşkotan bi Heso re ye, bi zimanê Reşkotanî(dimilkî) hawar<br />
dike û dibêje:“ Hesoyê Brahîm talana Bolindê û gundê karşî wan bir” Wexta ku<br />
hawar li gund digere û deng bi tivingan dikeve û herkes ji mala xwe radihîje<br />
tivinga xwe î derdikeve hawarê.Eskerên Heso jî di nav gunda cî girtine. Kî<br />
derket eskerên Heso ew kuşt. Wê şevê di şerê Hethetikê de12 mêr û pîrekek hat<br />
kuştin.<br />
Diya Mihemed û Elî Eyşê li ser wan ew kilama hanê got:<br />
Eyşê dibê Mihemedo lawo<br />
Mihemedê min keya ye, Elî zava ye,<br />
Fata reben qebika li ser sêwiya ye<br />
Eyşê dibê Mihemedê min keyaye,<br />
Elî zava ye.<br />
Sibehê min dît Mihemedê min sekinî li ser banê xêniyan,<br />
Şelwalê Mihemedê giran e xwe berdaye,<br />
li ser gozeka paniya piya,<br />
Kula Xwedê bikeve derê bavê Heso yê Brahîm.<br />
Hûtê Bişêriya şeva nîvê şevê kete devê derê mala bavê min,<br />
Wek kupê jahrê di devê deriya mala bavê min de rijiya.<br />
Eyşê dibêje Mihemedê lawo<br />
Anî sed caran bi min anî,<br />
Hesoyê Brahîm li Zercilê, li Bahezirqê,<br />
şewr û mişawira giran danî,<br />
Qiralê fileha, qawalê êzidiya bi xwe re anî,<br />
Girte ser Hethetka mala bavê min rebenê ji xwe re bi koşk û xanî,<br />
Eyşê dibê Mihemedê lawo<br />
Hethetka mala bavê min rebenê bişewite, bi xox û tirî,<br />
Giranê eskerê Hesoyê Brahîm bi tevî qralê fila ve,<br />
Qawalê êzidiya avête ser Hethetka<br />
mala bavê min rebenê bi sê ciha ji xwe re divirin<br />
Eyşê dibê Mihemedê lawo, ezê derêm li ser banê xaniya,<br />
Ji xemla dilê xwe û te re ezê gazî bikim hawar e,<br />
Hecî Mihemedê Mistê bi pismamên xwe re xwar e,<br />
Koma Reşkotan hevalê xwîna...(....?...)<br />
Hesoyê Brahîm ji bab û kalên xwe de ne yar e,<br />
Hesoyê Brahîm ji mala bavê min...... tovê xweşmêra,<br />
Ji mala roviya.....<br />
Eyşê dibê Mihemedê lawo<br />
449
Anî bi min anî,<br />
Min dî Hesoyê Brahîm xençer li ser sîngê Mihmedê bir û anî,<br />
Tivinga qesetûre li ser laşê Mihemedê min hilanî,<br />
Eyşê dibê Mihemedê lawo,<br />
Hethetka bavê Mihemed Elû, Reysê,<br />
Ez diketim şev çilê bû, berfê li erdê spî dikir,<br />
Ez ji taxa xwarî ji ser termê Têlo birayê xwe digerim,<br />
Ez li termê Mihemed û Elî rast hatim, kezep şêrîn e,<br />
Têlo birawo gazîna neke, min bi qedera te jî bîrkir,<br />
Dayê dayê Îsalamî ye lawo?<br />
Berhevkar Salihê Kevirbirî<br />
Azadiya welat 96.<br />
1238-SALİHO<br />
Saliho pismamo lo,<br />
ez ê bi Diyarbekira<br />
Şewtî ketim, li têlê xînîm.<br />
Ezê têlê li têlê bikşînim,<br />
Ezê bişînim Anqera xopan,<br />
Belkî efu ya pismamê xwe binim.<br />
De rabe pismamo lo,<br />
Dilê min di dinyê da tune ye,<br />
De rabe pismamo lo;<br />
Girtiye hefsxana lo û şeniqandin,<br />
Li koca Diyarbekira şewitî,<br />
Li korta girtiya,<br />
Bin dara Çinarê, bi destê ne yara<br />
way lo;<br />
Xwedanê xêrek di bajarê Diyarbekir<br />
da<br />
Tune ku bi destê pismamê min bigire,<br />
ji hefsxana xwînya derxî ne.<br />
Salih digot dotmam de rabe,<br />
Ji devê hefsxana Diyarbekir,<br />
Rab ê ji me re pir eyb e;<br />
Çimkî min digo; tu ji maleka qenc î,<br />
450<br />
Gavak xelkê bê:<br />
Pismamê te şeniqandin,<br />
Li kocê Diyarbekirê,<br />
Xelkê bê qebahata Pismamê te çiye,<br />
Dû re dotmamê,<br />
Tu ya bibêjî qebahata pismamê min<br />
tune,<br />
Qebahatê pismamê min nîne,<br />
Sebeba wî Kurdistana Şêx seîd ê.<br />
Înşallah dotmam li wê dinyê gelekî<br />
Ji me re xêr û sewab e;<br />
Diyarbekir şewitî bişewite di korte<br />
da<br />
Walî Elî Saîb reîsê Îstiqlalê pê ra.<br />
De rabe pismamo lo, de rabe girtiyê<br />
lo<br />
Sed yek sal hapis û îdam dane û<br />
deliqandin,<br />
Li Diyarbekirê bi destê dijmina way<br />
lo, way lo....<br />
Şêxê Kor
1239-SARÊ<br />
Sarê rabe êvar e, delalîkê rabe êvar e<br />
Sîyê girtî zinare<br />
Sî ket ber dîware<br />
Min bi heyrana gerdenê<br />
Wan biskê te yî li dar e<br />
Sarê keça Sûrya ye, delalîka dayik û<br />
bava ye<br />
Min go Sarê were vir<br />
Sûryoyî xeber daye<br />
Dinê me ji hev cuda ye, lê dilê me di<br />
hev de maye<br />
1240-SARYA<br />
Sarya Sarya Sarya Sarya<br />
Sarya duri wek derya<br />
ax bé te nabe<br />
me govende Sarya<br />
va Sarya dimeşe<br />
va Sarya dilgeşe<br />
va Sarya rugeşe<br />
gerilla dimeşe<br />
Sarya Sarya Sarya Sarya<br />
451<br />
Em gelek ji hev hezdikin<br />
Ferqa dîn qet nemaye<br />
Sarê tu Sara min î, rindikê tu yara<br />
min î<br />
Ez bi heyrana gerdenê, wan biskên te<br />
yên şekirî<br />
Zar û ziman ne zor e, ger tu dixwazî<br />
fêr bibî<br />
De were te fêr bikim, da bi Kurdî<br />
xeber bidî<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Sarya tu ji ev zerya<br />
ar bé te nabe<br />
me govende Sarya<br />
va Sarya dimeşe<br />
va Sarya dilgeşe<br />
va Sarya rugeşe<br />
gerilla dimeşe<br />
Gotin : murat batgi<br />
muzik u şirove:agire jiyan
1241-HEVPEYVÎN Bİ SEÎD YUSUF RE<br />
SEÎD YUSUF Û ÎSA BERWARÎ/SEÎD YUSUF Dİ ORTÊ DAYE<br />
Nûdem: Seîd Yusuf kiyê?<br />
Seîd Yusuf: Bavê min bi eslê xwe Rimîye ji hêla Bişêryê hatiye.<br />
Nûdem: Bişêrî li ku ye? Serxet e an binxet e?<br />
Seîd Yusuf: Li ser xete ye. Wekî hûn dibêjin, li Kurdistana Tirkyeyê. Malbat<br />
min ji wir hatine binya xetê, ez bi xwe li binya xetê, ji bajarê Qamîşloyê çêbûme.<br />
Ez di sala 1947 an de, li kolana Qudûrbegê hatime dinyayê. Di yanzdesaliya<br />
xwe de, em çûnî Enteryê, em neh û deh salan jî li wir man.<br />
Nûdem: Gelo tu niha li ku dimînî?<br />
Seîd Yusuf: Ez niha li Qamîşloyê dimînim.<br />
Nûdem: Di malbata we de tu hunermend hebûn û tunebûn?<br />
452
Seîd Yusuf: Di malbata me de tu hunermendên wilo bi nav û deng tune bûn, lê<br />
yên ku ji stranan û dengbêjiyê hezdikirin hebûn. Bavê min bi xwe gelekî nêzîkî<br />
hunera stranbêjiyê bû. Ew hosteyê xaniyan bû, lê wî li tembûrê jî dixist.<br />
Nûdem: Te bi xwe kîngê dest bi mûzîkê kir?<br />
Seîd Yusuf: Hema bêje min di hifdeh û hîjdeh saliya xwe de dest bi mûzîkê<br />
kiriye. Lê min berê di dibistanê de distira û gelek kêfa xwendevanan û<br />
mamosteyan ji dengê min re dihat. Lê bi profesyonelî min di hifdeh û hîjde<br />
saliya xwe de dest bi mûzîkê kir.<br />
Nûdem: Em dizanin tu li tembûreke xweş dixî. Tu bi xwe fêrî lêdana<br />
tembûrê bûyî an tu çû yî dibistanên mûzîkê?<br />
Seîd Yusuf: Na na, ez neçûm tu dibistanên mûzîkê. Ez bi xwe fêrî bûm. Min<br />
radihişt tembûra xwe, ez diçûm malê û min bi seatan lê dida. Ez di praktîka<br />
lêdanê de bi xwe fêr bûm.<br />
Nûdem: Te got di hifdeh û hîjdeh saliya xwe de dest bi mûzîkê kir. Wilo xuyaye<br />
ku ew roj ev roj e tu di nav cîhana mûzîkê dayî?<br />
Seîd Yusuf: Belê.... wiha ye<br />
Nûdem: Heta niha çend kasetên te derketin û an jî sêlîkê û CD?<br />
Seîd Yusuf: Heta niha 27 kasetên min derketine û ez dikarim bibêjim ku stranek<br />
naşibe yeka din, strana ku di kasetekê de heye di yeka din de tuneye. Ji bilî van<br />
jî çi bigire neh û deh kasetên min yên bi tenê enstrumen hene. Ev jî mûzîka tirkî,<br />
ya erebî û ya kurdî pêk tên û piraniya wan yên reqsê ne. Ger em wan jî bixine<br />
ser, zêdeyî sî kasetî çêdibe.<br />
Nûdem: Baş, bi tevayî mijara mûzîka te çi ye?<br />
Seîd Yusuf: Ez ji destpêkê ve pir ji stranên folklorî hez dikim. Bi taybetî ez ji<br />
yên liser gilî û gazînan, yên evînî û evîndariyê pir hez dikim. Di kultura me<br />
kurdan de li ser şer pevçûn û kuştinê jî heye, ez ji wê hez nakim. Yanî ez<br />
dikarim bêjim ku mijara stranên min ji sedî nod li ser evînê ye.<br />
Nûdem: Ji xwe tiştekî ku bal dikşîne, ji bilî stranên evînî ku te bi xwe<br />
çêkirine, ew stranên folklorî û gelêrî ku tu distirê yî, ji yên evînê ne?<br />
Seîd Yusuf: Ez jê hez dikim<br />
Nûdem: Ji bo çi?<br />
453
Seîd Yusuf: Ez nizanim hemî mirov wilo ne an na, lê ya min ez hertim aşiq im.<br />
Ez aşiqê tiştên rindik im.<br />
Nûdem: Gelo evîndariya te ne berdewamiya hezkirineke ciwaniyê be?<br />
Seîd Yusuf: Tu bêjî nebêjî berdewamiyeke wilo heye. Lê nayê wê maneyê ki ez<br />
ê ji xwe re yekê bînim û pê re bizewicim. Lê çi ye, ez ji tiştên spehî hez dikim.<br />
Ez pisîkekê xweşik bibînim ez ê jê hez bikim. Ez çavekî xweşik bibînim ez ê jê<br />
hez bikim. Ez guleke xweşik bibînim ez ê jê hez bikim. Bi taybetî jî jin tiştekî<br />
Xwedayî ye. Ne di destê mirova de ye ku mirov ji jina xweşik hez neke.<br />
Nûdem: Yanî mirov dikare bibêje ku naveroka piraniya stranên te civakî<br />
ne, lê ne polîtîk in.<br />
Seîd Yusuf: Rast e, stranên min bi piranî evînî û civakî, lê ne siyasî ne.<br />
Nûdem: Tu qet nefikirî ku tu stranên polîtîk jî bistirê?<br />
Seîd Yusuf: Ma ez ê çi stranên polîtîk bistirem? Gerçî bi deh stranên min yên<br />
polîtîk ku hê min belav nekirine hene, lê nêrîna min ya şexsî xuyaye. Ez kurd im<br />
bi her awayî yekitiya kurdan dixwazim. Gava ku yekitî û hev karî di nav kurdan<br />
de çêbibe, wê kurd ji bin zilm û zorê jî xelas bibin û welatê kurdan jî azad bibe.<br />
Lê belê karê min çêkirina mûzîkê gotinên stranan e, ne kirina şoreşê ye. Ez<br />
nikarim weke hinekan bi hum û gum bibêjim Kurdistan ha Kurdistan, an jî di gel<br />
ku gelekî hurmeta min ji şehîdan re heye, bîst û çar seatan li ser şehîdan bistirêm.<br />
Nûdem: Te biskê di ber vê got ku te hetanî niha25-30 kaset çêkirine. Tu van<br />
kasetên xwe çi awan çêdokî; gotinên wan kî dinivsîne, kî meqam dideye?<br />
Seîd Yusuf: Piştî ku min dest bi stranê kir bi demeka kurt, min dest bi<br />
nivîsandina helbestan jî kir. Yanî min dest pê kir gotinên xwe bi xwe nivîsandin.<br />
Nivîsandina strana ne weke ya şiîran e, stîleke wan ya taybetî heye û bi ya min<br />
nivîsandina stranan ji nivîsandina şiîran zehmetir e.<br />
Nûdem: Ev teybetî an jî zehmetiya nivîsandina stranan ji ya şiîran çi ye?<br />
Seîd Yusuf: Ya yekem divê armanceka wê ya nêzîk hebe ku her kes têbigihêje.<br />
Ya duduwa divê xeberên wê jî vekirî bin, yanî ne aloz û tevlihev be bi zahmetî<br />
nayê fehm kirin. Ya sisîyan, divê ne gelek dirêj be. Ya çaran divê bi hêsan be,<br />
zarok jî dikarin têbigihîjin, mezin jî dikarin têbigihîjin, herkes dikarê têbigihîje.<br />
Lê gava ku dirêj be, tevli ehev be, aloz be û piştî sed rêzî ji nû ve mirov armanca<br />
wê fehm bike ka bê mebest çi ye, bi rastî xelkê me ji stranên vî babetî ne amede<br />
ye.<br />
454
Nûdem: Baş e, te tu çawa mûzîkê çedikî?<br />
Seîd Yusuf: Mûzîk jî mîna her gotin e. Ev hebekî jî bi îlhamê ve girêdayî ye.<br />
Carna ez nişka ve ji nava nivînan radibim gotinên stranekê dinivsînim. Ez<br />
herweha carnan bi nivîsandina stranê re awazê wê jî didemê. Yanî deng dayina<br />
straneke an jî çêkirina awazekê carna nîvseat digire, carna jî bi rojan ez li ser<br />
dixebitim, heta ku li hev tê.<br />
Nûdem: Tu mûzîka xwe li gorî noteya çêdikî, an jî tu mîna gelek<br />
hunermendên kurd bê nota çêdikî?<br />
Seîd Yusuf: Ma bê nota dibe? Mûzîka bê nota ne tu mûzîk e, bi sernakeve. Nota<br />
bingeha mûzîkê ye, mûzîkeke baş ancax bi noteya çêbibe.<br />
Nûdem: Yanî tû stranên xwe li ser notayê çêdikî?<br />
Seîd Yusuf: Tabî, tabî...<br />
Nûdem: Mîna tê zanîn gelek hunermendên kurd mûzîkê bênota çêdikin,<br />
gotina te ji wan hunermendan re çi ye?<br />
Seîd Yusuf: Niha hin hunermend hene ku bê nota jî bi serketine, lê belê ev<br />
hêjmareka pir hindik e. Heta mirov gava baş guhê xwe bide ser stranên wan û<br />
hebek jî ji mûzîkê agahdar be, mirov ê fehm bike ku kêmaniyek di stranan de<br />
heye. Ji ber ku ne li ser notayê çêbûne.<br />
Nûdem: Mirov dikare ku bibêje ku, tu dixwazî bibêjî, hunermendên ku<br />
mûzîka bê nota çêdikin jiyana wan kurt e?<br />
Seîd Yusuf: Belê, belê. Ji xwe ez dikarim bibêjim ku ji niha de nîvê rawestiyane,<br />
kaniya wan miçiqî ye, êdî ew dikarin tiştên din biafirînin. Lê dikarin kurtê<br />
demeka din jî li ser mûzîka tirkî û fersî bijîn û bêjin ev mûzîk me çêkiriye. Lê<br />
ma heya kîngî ew ê li ser kîsê xwe xelkê bêjin?<br />
Nûdem: Mûzîka hin miletan dişibin hev, nêzîkî hev in. gelo mûzîka ku tu<br />
çêdikî nêzîka ya kîjan miletî ye? Nêzîka ya tirkî ye, ya fersî ye, ya erebî ye<br />
an jî xweser e, ya kurdî ye ku te bi xwe afirandiye?<br />
Seîd Yusuf: Tabî divê mirov rast bibêje, tranên kurdî her heye, bingeha mûzîka<br />
kurdî pir dewlemend e jî, lê parçeyên ku kurd lê dijîn, di bin tesîra wan de jî<br />
dimîne. Em bixwazin û nexwazin, emê di bin tesîra mûzîka erebî, tirkî û farisî<br />
de dimînin, hinek deng û awazên ji wan digirin. Ew jî di bin tesîra mûzîka kurdî<br />
de dimînin, bêhna mûzîka kurdî jî gelek ji stranên wan tê. Bi ya min ev yeka han<br />
tiştekî pir tabî ye. Weke însan jî gava mirov bi însanekî din re bijî û pê re bimîne,<br />
455
mirov gelek ji rabûn rûnştandine wî, ji tevger û hereketên wî digire. Ez bi xwe li<br />
suryê me, gava ku ez meqamekî çêbikim, dibe ku ereb jî aynî meqamî çêbikin, ji<br />
ber ku em şerqî ne û cîranê hevin, me ji hev kultra hevdu standiye, gelek tiştên<br />
me hev dişibin hev; herweha mûzîk me jî dişibe hevdu<br />
Nûdem: Baş e, ji bo te mûzîk çi ye?<br />
Seîd Yusuf: Ji bo min, weke hunermend Seîd Yusuf, mûzîkê weke av û hawayê<br />
ye. Çawa ku mirov nikare bê av û bêhawa bijî, ez jî nikarim bêmûzîk bijîm.<br />
Mûzîk bûye parçeyek ji canê min, perçeyek jiyana min, bi gotineka din ew bûye<br />
hevalekî min ya bedewî. Ez bi mûzîkê re dijim. Gava ku ez carnan li jiyana<br />
bêmûzîk difikirim, ew jiyan ji min re gelekî bêmane û pûç tê. Yanî jiyana<br />
bêmûzîk ji bo min jiyaneka vala ye. Ez çiqas aciz bibim, problemên min çiqas çê<br />
bibin, an jî çi babolat bi serê min de warin, mûzîk min jê rizgar dike, ew jî bo<br />
min piştgirek e, hevaleke ku destê alîkariyê dirêjî min dike.<br />
Nûdem: Tu ji mûzîka xwe hez dikî? Yanî gava ku tu bi tenê bî, tu dengê<br />
xwe gujdar dikî?<br />
Seîd Yusuf: Erê, bi taybetî jî gava ku ez tiştekî nû çêdikim. Ez li dengê xwe<br />
guhdar dikim. Piraniya sebeba guhdarîkirina min jî, ji bo ku ez fêr bibim ka gelo<br />
min baş çêkirye an na, ka gelo weke ez fikirîme, mûzîka min çêbûye an na. Piştî<br />
wê jî ez zêde lê guhdarî dikim. û êdî hewl didim mûzîkeke nû çêbikim.<br />
Nûdem: Gelo ji mûzîka kurdî tu bêtir lê kê guhdar dikî?.Tu ji çi celeb<br />
mûzîka kurdî zewqê distînî?<br />
Seîd Yusuf: Divê mirov heqê tu hunermendî nexwe, her yek stîleka wî ya xas<br />
heye, lê ez nikarim bibêjim ku ez gelekî li yên nû guhdar dikim, hinek ji<br />
hunermendên îro hene, ku mirov carekê lê guhdarî bike, bes e. Hinek jî hene<br />
mirov nikare carekê jî lê guhdarî bike. Lê di nav yên nû de hinekên jîr jî hene. Ji<br />
yên kevin bêtir li Mehmed Arif Cizirî, Hesenê Cizîrî, Meyremxan. tehsîn Taha<br />
guhdar dikim. Van bi rastî mûzîkêka baş çêdikirin û mûzika wan xweş û temên<br />
dirêj e. Lê evên nû, ne ku xirab in, lê ji wan re gelek divê ta ku ew bikaribin<br />
mîna hunermendên rastîn derkevin qada hunera kurdî.<br />
Nûdem: Ji dervayî mûzîka kurdî tu li mûzîkê biyanî jî guhdarî dikî? Yanî<br />
çi oryantal, çi jî evrupayî î emêrîqayî?<br />
Seîd Yusuf: Ez bêtir li oryantal guhdarî dikim. Ya tirkî, ya erebî û ya ferisî... Bi<br />
taybetî hin hunermendên ereban hene ku ez gelekî guhdariya wan dikim. Ew ne<br />
bi tenê di dinyaya ereban de, herweha li hemî dinyayê navdar in. Ez bawerim<br />
hinek wilo di nav tirkan de jî hene, weke hunermendên navdera in. Li ba farîsan<br />
456
jî hunermendên hêje hene ku meriv guhdar bike û ji wan tecrûbaya bigir e.<br />
Nûdem: Te got ku tu zêde li mûzîka hevçaxên xwe guhdarî nakî. gelo<br />
têkiliyên te bi wan re çawa ye? Danûstandinên te bi wan re heye an an?<br />
Seîd Yusuf: Mixabin, çi li vir û çi li deverên din, wilo bû ye, ku divê herkes<br />
muxtarê mala xwe be. Yanî çi bigire kes kesî qebûl nake. Komeleyek çêbibe<br />
divê ew serok be, komek çêbibe, divê ew di serî de be, şevek çê bibe divê her<br />
tiştî di destê wî de be, xwarineke xweş çê hebe divê ew pêşî bixwe, eger tu li<br />
makinek sîwar bibî divê ew şofer be. Loma jî xebata bi hev re ne rehet e. Gava<br />
ku rewş wilo be ji min re jî naserife. Bila kes pesna xwe nede û nebêje em<br />
dikarin bi hev re bixebitin, nebêjin têkiliyên me bi hev re baş e. Ji ber ku ne wilo<br />
ye?<br />
Nûdem: Ev ji çi tê gelo? Mirov dikare bibêje ku di navbera hunermendan<br />
de dexesî û çavnebarî heye? Bi gotineka din reqebet heye?<br />
Seîd Yusuf: Erê, ev ji dexesiyê tê, ji zikreşiye te, ji xwe paraztinê tê. Gava ez<br />
bibînim yekî nû derketiye û xelk lê guhdarî dikin û jê hez dikin, divê ez şerê wî<br />
bikim, ji ber ku bi derketina wî re êdî hew kes li min guhdarî dike. Lo ma ji bo<br />
wê ez xwe biparêzim divê ez ne bi her awayî şerê wî bikim.<br />
Nûdem: Digel ku têkiliyên we hunermendan zêde bi hev re tune ye jî, dîsa<br />
xwestekên we mîna hev in. Hûn çi bigire hemû ji rewşê gazînan dikin, hûn<br />
dibêjin kurd li hunermendan xwedî dernakevin, kasetên wan nakirin, naçin<br />
şevên wan. Hûn çii dixwazin? Divê kurd bi çi awayî li we xwedî derkevin?<br />
An jî gava hûn dibêjin,“kurd” hûn gelê kurd qest dikin, an jî rêxistin û<br />
partiyên kurdan?<br />
Seîd Yusuf: Gava em dibêjin kurd, ji xwe qesta me rêxistin û partiyên kurdan e.<br />
Yanî bi kêmanî ji sedî nod û heşt ew in. Ji ber ku her partî rêxistinek dixwazin<br />
hunermendan berbî xwe bikşînin. Dixwazin ku hunermend di behra wan de<br />
melevaniyê bikin. Ji bilî wî ne ji kesekî din re bin. Ger tu bi ya wan nekî, ew ê<br />
kevir û kuçikan li ser te bibarînin, tu çavên wan de dibî kafir. Daxwaza min ji<br />
partiyên kurda ev ê ku divê ew hunermendan ji xwe re nekin pir û di ser wan re<br />
neçin. Daxwaza min ji wan ev e ku hunermendên xwe azad bihêlin. Ne ku ez<br />
herim ba rêxistinekê rêxistina din şerê min bike. An jî gava ku hunermendek<br />
bixwaze ji xwe re şeveke taybetî çêbike, partiyên kurd ji wan re dibin asteng,<br />
nexwazin xelk here şevên wan, ji ber ku hunermend ne bi wan re ne. Ez kurd im<br />
û xelas. Ew ê çima min mecbûr bikin ku ez bidim dû wan? ne hewceye ku ez<br />
rast bim, çep bim, komunîst bim an jî hevalbendê filan û bêvan partiyê bim.<br />
Yanî dixwazin hunermend mîna topekê (gogekê) di destê wan de bin. Yanî bi<br />
kurtayî ew dixwazin em di bin sîvana wan de bin û me wekî çelekan bidoşin.<br />
457
Gava em ji bin sîwana wan derketin, hunermendê her xirab tu yî.<br />
Nûdem: Yanî tu dixwazî bibêjî ku divê mirov huner û polîtîkaya rojane<br />
zêde bi hev ve girênede....<br />
Seîd Yusuf: Erê, huner e û polîtîka ye. Gava ku huner bi polîtîkayê ve bêtê<br />
girêdan ew sax be jî, dîsa miriye.<br />
Nûdem: Tu bi tevayî rewşa mûzîka kurdî çawa dibînî?<br />
Seîd Yusuf: Mixabin ez rewşa mûzîka kurdî pir nebaş dibînim. Mûzîka kurdî bi<br />
tevayî li pêş e û pêş neketiye. A îro tu hemû hunermendên li Avrupayê bicivînî<br />
ser hev, tu ê nikaribî ji wan komeka baş derxînî. Rewş gelek xirab e. Ev delîlek<br />
îşaretek e ku mûzîka kurdî gelek fireh nebûye û mûzîka kurdî bûye hêsîrê<br />
herêma ku ew hunermend jê ye. Ji ber ku piştgiriya gel jî ji hunermendan re kêm<br />
e, mûzîka kurdî seqet û bawî dimîne. Em îro bi kêmanî çil milyon in, çil<br />
hunermendên me ye baş tuneye. Lê nifûsa Lubnanê çar milyon e. Qet tunebe<br />
tunebe bîst hezar hunermendên wan hene û piraniya wan jî konservatuwar û<br />
enstituyan de xwendine, ji mûzîkê fêhm dikin. Mûzîkkarên wan yên herî nezan<br />
ji notayê fêhm dikin. Lê mixabin, mirov nikare eynî tiştî ji bo mûzîkkarên kurd<br />
bibêje. Ji aliyekî ve mûzîkarên kurd bi tenê ne, bêpiştgirî ne, yên ku wan ber bi<br />
mûzîkeke baştir teşwîq bikin tune ne. Divê hêz û partiyên kurdan bi her awayî<br />
alikariya û piştgiriya hunermedên xwe bikin. Ji ber ku bi serketina hunermendan,<br />
bi serketina siyaseta kurdî ye jî.<br />
Nûdem: Belê, mîna ku di her warê jiyanê de dibe, gava ku tiştekî nû<br />
derdikeve, yê kevin li dijî derdikeve. îro em dibînin ku li Kurdistanê<br />
guhertinên bingehîn çêdibe. Di şûna jiyana gundîtiyê de, celeba jiyaneke<br />
bajarvanîyê dest pê dike. Di jiyana bajarvaniyê de jî folkor popeulertiya<br />
xwe winda dike, êdî hewcedariyên mûzîkeke nû ku bikaribe bersiva civakê<br />
bide, tê kirin. Em dibînin hinek hunermendên kurd bi vî karî radibin. Bi a<br />
te, di çêkirina mûzîka nû de divê li çi bête fikirandin?<br />
Seîd Yusuf: Ez ne bawer im ku îro kurd mûzîka modern çêdikin. Kanî mûzîka<br />
modern? Ger yek wek Ciwan Heco bi stîleke nû derketiye, ew bi tenê ji çend<br />
milyonan yek e. Lê wekî din ez bi xwe yên ku mûzîka modern çêdikin, nabînin.<br />
Rast e, civata me hatiye guhrtin û li gorî guhertinên vê civatê jî divê mûzîkeke<br />
nû çêbibe, lê belê ew pirseke aborî ye jî. Niha gava ku em mûzîka xwe çêdikin,<br />
em radihêjin darê tembûra xwe û an em li ber teybekê dadigirin, an jî em diçin<br />
studyoyeke feqîr. Lê ji bo ku tu bikaribî, kaseteke mûzîka modern û pirdeng<br />
çêbikî, divê bi kêmanî bîst û sî kes bin. Ji wan bîst û sî kesan ewqas aletên<br />
mûzîkê lazim e.<br />
Tu rabî van bîst û sî kesan bibî studyoyekê dagirtina kasetekê bi kêmanî wê çend<br />
458
hefteyan bigire. Ê kanî mesrefê ewqas kesan, mesrefê studyoyê û paşê jî<br />
mesrefên kaset sêlîk an jî CD ye? Ev hemû pere ne, hemû mesref in. Gava ku<br />
kaset nayên firotin û piştgirî û alîkariya hunermendan nayê kirin, ez bawer<br />
nakim ew ê bikaribin bi xwe ji bin mesrefekî ewqas giran rabin.<br />
Nûdem: Em dizanin ku îro bazereke weşanên bi kurdî tune ye, gelo<br />
bazereke mûzîka kurdî jî tuneye?<br />
Seîd Yusuf: Ji xwe ev pirsegirêka hunermendên kurd ya herî mezin e. Ev jî<br />
dîsan bi rola partiyan ve girêdayî ye. Ger partiyek kasetekê derxe, ew dikarin bi<br />
riya endamên xwe bifroşin an jî endamê wê bi xwe mecbûr dimînin û dikirin. Lê<br />
eger ne wilo be, yanî mirov kaseta xwe bi xwe derxe, mirov bîstan datîne<br />
Uppsala, pêncî datîne Stockholmê, sedî datînê Londrayê û hwd. Gava ku tu<br />
telefon bikî li wan bipirsî, ew hatibin firotin jî pere tune ye. Yanî li te<br />
venagerin.Gava ku pere venegerin, mirov ç çawa bikaribe amedeyiya kaseteka<br />
din bike?<br />
Nûdem: Yanî di rewşa îro de hunermendek nikare li ser hunera xwe bijî?<br />
Seîd Yusuf: Na, nikare. Ev sê mehên min in ku ez li Swêdê me lê ez nikarim<br />
kasetekê çêbikim. Rewşa hunermendiya kurdî ne hêsan e. Ne ku ne hêsan e, pir<br />
zehmet e!<br />
Nûdem: Ji bo ku bazereke mûzîka kurdî çêbibe divê çi bête kirin?<br />
Seîd Yusuf: Bi ya min ji bo ku bazereke mûzîka kurdî çêbibe, divê sazgeheke<br />
bi armanca ticarî ava bibe. Sazgeheke profesyonel ku bikaribe bi xwe li ser<br />
xebata xwe bijî, him jî bike ku hunermendên kurd bikaribe li ser hunera xwe<br />
bijîn. Em bjin wê kasetekê çêbikin, bila ji xwe re ji sedî heftê- heyştê hilînin,<br />
dawiya maye bide hunermend. Ev li gelek deveên dinyayê wilo ye û wilo jî<br />
mûzîka xelkê bi pêş dikeve. Gava ku rewş wilo bibe, wê li ba hunermendan<br />
berdewamiyek jî çêdibe. Bi berdewamiyê re wê mûzîkeke kurdiya baş jî derkeve<br />
holê. Gava ku kasetên kurdî bi rêk û pêk bin û di studyoyan de bi mûzîka baş<br />
bêne çêkirin, wê xelkê biyan jî bixwazin lê guhdar bikin. Bi gotineka din wê<br />
mûzîka kurdî kirasê xwe ye teng biçirîne hebek jî bibe dinyayî.<br />
Nûdem: Te berî niha got ku hunermendek nikare li ser mûzîka xwe bijî.<br />
Baş e, ev bîst- ûs î salên te ne ku tu bi mûzîkê re mijûlî, tu çawan dijî?<br />
Sedîd Yusuf: Na, niha ez ji bilî mûzîkê bi tiştekî din re mijûl nabim. Berê ez<br />
diçûm şahî û dawetên kurda, hinek pere ji wir dihat. Ez li Avrupa jî carcaran<br />
dişem dawet û şahiyên partî û rêxistina. Lê wan ez têr nedikir im. Berê dkaneka<br />
min kaseta jî li Qamîşlokê hebû, niha ew jî tune. Îştê niha jî teq û req diçe.<br />
459
1242-XWE NEWEŞÊRE KUBAR<br />
Xwe neveşêre kubar ser rûkê hêlîn e<br />
Tu pir delal î canê rûyê te zêrîn e<br />
Tu rû qirmizî, wek sêvê Xelatê<br />
Tu xeber şekir î, lêvê te hungivîn e<br />
Ro li min bûne sal bo te şêrîn yarê<br />
Dil dike nale-nal derman bik kubarê<br />
Zerya min çawxezal tûyî bûka tarî<br />
Brînê min gelek kûrin tu wer<br />
bikewîne<br />
Çavê min bûne newal tu bes min<br />
bigrîne<br />
1243-OY FELEK<br />
Oy felek ji bo çi te ez hiştim ji hevalan<br />
Emirê min çardehe ez xuya dikim mîna kalan<br />
Carek bi tenê oy felekê mirada min te bi cî ne anî<br />
Wa bi derd û kulan ev dilê min her dinale<br />
Oy felek oy felek oy felek…<br />
Oy felek ji boy çi murada min bi cî ne anî<br />
Maldarî li ba min çû feqîrîyê cem min danî<br />
Wa hevalan ez bîr kirim teva pişta xwe didan min<br />
Wa xudîya ez firotim bi erzanî<br />
Oy felek oy felek oy felek..<br />
Gotin û Muzîk: Seîd Yusif<br />
460<br />
Ez ne xerîb im kubar xortekî gundî<br />
me<br />
Ez evîndar im bawerke ez ne xwînî<br />
me<br />
Çavêm qerimîn ji te bê hêvî me<br />
Brînê‟m gelek kûr in tu wer<br />
bikewîne<br />
Xwe neveşêre kubar ser rûkê hêlîn e<br />
Tu pir delal î canê rûyê te zêrîn e<br />
Tu rû qirmizî, wek sêvê Xelatê<br />
Tu xeber şekir î lêvê te hungivîn e<br />
Gotin û Muzîk : Seîd Yûsif
1244-ÇAWA TU HERÎ MİN VİR BİHELÎ<br />
ÇAWA TU HERÎ MİN VİR BİHELÎ<br />
Jİ KÊRA GİREDİM VE XEML Û XELE<br />
BEJİM KÎ LO LO,KÎ BEJE MİN LÊ LÊ<br />
ÇAWA TU KARÝ MİN BİHELÝ U HERÎ<br />
EZ NİZANİM KENGE TU Lİ MİN VEGERÎ<br />
Jİ TE HEZ DİKİM EZ LAWO Jİ BERE<br />
TE MİN VEŞERÎ LAWİKO Bİ KÊLÊ<br />
WEK XUYA NEKÝ Jİ XWE EZ TUNNE ME<br />
Lİ HER DERÎ EZ Bİ TE HEWCE ME<br />
RİHÊ ME YEKE EZ PARÇEK Jİ TE ME<br />
GAVA TU TÊŞÎ JAN DİDE DİLÊ MİN<br />
Mûzik:Said Yusuf<br />
1245-ÇÛME CİZÎRÊ<br />
Ooof... çûme Cizîrê lê lê Cizîra<br />
Botan<br />
Ax şahlûl û bilbil li hev bûne cote<br />
Me gotinê evînî ji hevre digota<br />
Xizêm wunda bû lê lê... li cem Mîrê<br />
Botan<br />
Oof... çûme Cizîrê lê, Cizîr li wî alî<br />
Keçkên Helebiya werne wî alî<br />
Lê keçkên Estêliya werne vî alî<br />
1246-NAZİK NAZDAR E<br />
Nazik û nazdara dila nazik û nazdar<br />
Bi dest da min baqê gula dil birî yek<br />
car<br />
Tu hem gul î hem rihan î, delala ruh<br />
û can î<br />
Awirê çava li min danê, mame<br />
birîndar mame birîndar<br />
461<br />
Lê keçkên Cizîriya werne vî alî<br />
Lê ji kerbê delalê lê lê... ketme vî<br />
halî<br />
Oof... çûme Cizîrê lê... Cizîr mezin e<br />
Lê çûme Cizîrê Cizîr mezin e<br />
Wele jê derketin ew birê jina<br />
Çûme ya pêşî lê gelekî kin e<br />
Çûme ya nêvî ne li gorî min e<br />
Ez çûme ya dawî ew yara min e<br />
Bavê wê bimre lê lê... ez nadim hina<br />
Gotin û Muzîk: Seîd Yusif<br />
Xewa şevê nizam çî ye dimînim<br />
şiyar<br />
Agir bi dilê min ketiye ez dikim<br />
hawar<br />
Ew roja te gul anî dil ji navê deranî<br />
Çendî barê giran î li milê evîndar li<br />
milê evîndar<br />
Nazik û nazdara dila nazik û nazdar
Bi dest da min baqê gula dil birî yek<br />
car<br />
Tu hem gul î hem rihan î, delala ruh<br />
û can î<br />
Awirê çava li min danê, mame<br />
birîndar mame birîndar<br />
Rû wek heyva çardeha ku dibe êvar<br />
Memik bi sînga ve gihan wek du heb<br />
hinar<br />
Hawar çendî ciwan î wek tayek rihan<br />
î<br />
1247-MİN DİL DA TE<br />
Min dil da te carek carek di nadim dil<br />
Kul û derdêm bûn barek di serî de nema aqil<br />
Xewa şeva li min diçû bi derda re dimam şiyar<br />
Li min nema reng û rû ji evîna tey dijwar<br />
Min dil da te poşman im te dil da ber derba şûr<br />
Ez bi avê nizanim, te ez kirime behrek kûr<br />
Dixwînim li ser yarê ez bi vî zimanî<br />
Tu carî ji bîra min narê sebrê dil bîr nayê<br />
Çi bi serê min kir evînê ez mame komek hestî<br />
Hinav tev bûn wek xwînê roja te dil xwestî<br />
Gotin û Muzîk: Seîd Yusif<br />
1248-MEŞ ORDEKÊ<br />
Wez ji teyran teyrê reş im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Hemayloka bi neşîn im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Aşiqê keçka keleş im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Aşiqê keçka keleş im<br />
462<br />
Te ji xwe re dikim kevanî ez im<br />
malxweyê mal<br />
Nazik û nazdara dila nazik û nazdar<br />
Bi dest da min baqê gula dil birî yek<br />
car<br />
Tu hem gul î hem rihan î, delala ruh<br />
û can î<br />
Awirê çava li min danê, mame<br />
birîndar mame birîndar<br />
Gotin û Muzîk: Seîd Yusif<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Ez ji teyra teyrê sipî me<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Ez ji teyra teyrê sipî me<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Hemayloka bi rîşî me<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Hemayloka bi rîşî me
Ha meş meş ordekê<br />
Aşiqê keçka gundî me<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Ez maşûqê keçka gundî me<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Wez ji teyra teyrê şîn im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Wez ji teyra teyrê şîn im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Hemayloka bi neşîn im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Hemayloka bi neşîn im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Bo yarê ez har û dîn im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
1249-EZ TÎ ME<br />
Tî me ez tî me, ez tî me, li ser kaniyê min te dî<br />
Ji xwe tu nizanî ez kî me, te av neda min û nekir fedî<br />
Weke xerîba dihatim, bi wî çavî limin dinêrî<br />
Te digo ji xwe min nasnakî, ji derda min dabû girî<br />
Soz da bû cara sedî<br />
463<br />
Bo yarê ez har û dîn im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Wez ji teyra teyrê zer im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Wez ji teyra teyrê zer im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Hemayloka dor bi ber im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Hemayloka dor bi ber im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Aşiqê keçka esmer im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Aşiqê keçka esmer im<br />
Ha meş meş ordekê<br />
Gotin û Muzîk: Seîd Yusif<br />
Do bû bi serê min sond dixwar, me dabû hev soz û peyman<br />
Go hatî go her tine hawar, wey bêbexta<br />
Te ez hiştim bê xwedî<br />
Dil bir wê dil bir wê dil bir, felek serê min gerand<br />
Kulê dilê min ê pir kir, mejî ji serî firand<br />
Dil bir û nema didî<br />
Gotin û Muzîk: Seîd Yusif<br />
--------------------------------------
1250-SEBRA DİLA-1<br />
Sebra dila, dêm ji gula<br />
Derî veke xanima min<br />
Nekeve pey derd û kula<br />
Derî veke canima min<br />
Koro<br />
Sebra dila, dêm ji gula<br />
Derî veke xanima min<br />
Nekeve pey derd û kula<br />
Derî veke canima min<br />
Ez kêfxweşim, ne serxweşim<br />
Derî veke xanima min<br />
1251-SEBRA DİLA-2<br />
Sebra dila yara min bu<br />
Wez gorî bi gori bî gorî<br />
Gundo zore koç berî<br />
Deru cîran konne me bun<br />
Wez gorî bi gori bî gorî<br />
Gundo zore koç berî<br />
Ava perê lo ceme me bu<br />
Wez gorî bi gori bî gorî<br />
1253-SEBRA MİN Î<br />
Sebra min î mala min î<br />
Newroz û sersala min î<br />
Herdem di nav bala min î<br />
Carek were sebra min î<br />
Dilxwazê dîdara te me<br />
Herdem dil gulzara te me<br />
Wek roj û êvara te me<br />
1254-SEBRA MİN<br />
Ji xwe dipirsim sebrate kanî<br />
Gelo wenda ye kê ew hilanî<br />
464<br />
Bûyî evîna te dilxweşim<br />
Derî veke canima min<br />
Doz û gazinan ji min neke<br />
Derî veke xanima min<br />
Derd û kulê min geleke<br />
Derî veke canima min<br />
Derd kulê min nayên jimar<br />
Derî veke xanima min<br />
Şev û ro mam bê cî bê war<br />
Derî veke canima min<br />
Gotin: Cegerxwîn<br />
Meqam: Aramê Dîkran<br />
Li dora avê beriya me bu<br />
Gundo zore koç beri<br />
Are qilcan re berwer bun<br />
Wez gorî bi gori bî gorî<br />
çiya ye gundê me ziyaret bu<br />
sewitye xeskar gundê min bu<br />
Wez gorî bi gori bî gorî<br />
Cih û helîna du teyrê baz bu<br />
Wez gorî bi gori bî gorî<br />
Text û muzik: Gelerî<br />
Carek were sebra min î<br />
Wan tîpên biskê reş xelek<br />
Wan awirên çavên belek<br />
Êriş kirin dil yek biyek<br />
Carek were sebra min î<br />
Helbest : Cegerxwîn<br />
Muzîk : W. Amedê Sazkirin :<br />
Koma Dengê Azadî<br />
Nikarim bijîm tim bê te lê yarê<br />
Dilê min diêşe ji ber te yarê<br />
Canê min diêşe ji ber te yarê
Evînê birine ez pir bêhal im<br />
Delalê xezalê ez kur dinalim<br />
Şîrînê delalê ez pir bêhal im<br />
Xezalê delalê ez pir bêhal im<br />
Pelê te gulê sorê sor ave<br />
1255-SEBRA MİN NAYÊ<br />
Li Stanbulê dayra mezin<br />
Wî lê lê lê, dayê wî lê lê lê dayê<br />
Li Stanbulê dayra mezin<br />
Birîna min kur e, sebra min nayê<br />
Way ez çûme li ber deniz e<br />
Wî lê lê lê, dayê wî lê lê lê dayê<br />
Waye ez çûme li ber deniz e<br />
birîna min kur e, sebra min nayê<br />
Temamê wî bûk û qîz e<br />
Wî lê lê lê, dayê wî lê lê lê dayê<br />
Temamê wî bûk qîza<br />
1255 A HOZAN SEFKAN<br />
465<br />
Wek birîna min hîn jî bê nave<br />
Dibê bibînim çavên kildayî<br />
Ev demên sirîn biskên badayî<br />
Bi tenê nabe bê te xew nakim<br />
Gotin û Muzîk: Peywan Arjîn<br />
Birîna min kur e, sebra min nayê<br />
Yek cîran e, yek baltûz e<br />
Wî lê lê lê, dayê wî lê lê lê dayê<br />
Yek cîran e, yek baltûz e<br />
Birîna min kur e, sebra min nayê<br />
Bigre cîran birevîne<br />
Wî lê lê lê, dayê wî lê lê lê dayê<br />
Bigirê cîran birevîne<br />
Birîna min kur e, sebra min nayê<br />
Deşt û zozan begerîne<br />
Wî lê lê lê, dayê wî lê lê lê dayê<br />
Deşt û zozan bigerîne<br />
birîna min kur e, sebra min nayê<br />
Newal bi newal bigerîne<br />
Wî lê lê lê, dayê wî lê lê lê dayê<br />
Newal bi newal bigerîne<br />
Birîna min kur e, sebra min nayê<br />
Sebra dilkê xwe pê bîne<br />
Wî lê lê lê, dayê wî lê lê lê dayê<br />
Sebra dilkê xwe pê bîne<br />
Em bi stranên wî ye li nav gerîla dihatî starndine diketin xew e dilan dikşand.<br />
Navê xwe yî asil Celal Ercan bû. Li ti kesî ew bi wî navî<br />
nasnedikir. Ew nava ji wî re êdî xerîb bibû.
Sefkan avakêrê hunera gerîla bû. Di nava gerîla da ekoleka huner û çande vekir.<br />
Perwerda xwe ya muzîkê ji Delîl Dogan wergirtibû. Şagirdê wî bû. Ew bi wê jî<br />
pir serbilind bû.<br />
Ew bi roj hunermend û bi şev jî gerîla şerkêr bû. Gava ku dora şer dihat wî heval<br />
diketin dorê ku bi re herîn cephê.<br />
Di sala 1985 an da li 15 nîsanê li kêleka çemê Xabur bi qehremanîşer kir û li wê<br />
derê pîroz jî şehît ket. Ala ku wî di dûv xwe cîhştî, Besê, Rotinda,Yekta,<br />
Seyitxan bi şeref bilind kirin. Ew aşiqê Aram ê Tîgran bû. Kaseta wî her tim di<br />
berîka wî da amedebû. Digot ew beyîtên min in. Eger ez rojekê şehîd bikevim<br />
min bi awazên Aram Tigran bin axa bikin. Sefkan bi kultura Apocitiyê perwerde<br />
bû.<br />
Lê me gelek hunermed li vê rê wenda kirin. Piştî sefkan Serhat jî şehîd<br />
ket.Suleyman Alpdogan<br />
1256-SELİMO<br />
Hew yarî ya yarî ya<br />
Selîmo lawo yarî ya<br />
Hew yarî ya yarî ya<br />
Selo Selo yarî ya<br />
Hewa der a barî ya<br />
Selîmo lawo yarî ya<br />
Hewa der a barî ya<br />
Selo Selo yarî ya<br />
Him der a him barî ya<br />
1257-SER BANÎKA<br />
Keçik dîbûm li banîka<br />
Xezal dîbûm li banîka<br />
Enya gewher, enya zirav<br />
Tunçkê enyê bin şewqê ra<br />
De bila bîra te were<br />
Çawa ez û tu l‟ser banîka<br />
Em dilîstin ser xanîka<br />
1258-SER ÇAWEY AWÊK<br />
466<br />
Selîmo lawo yarî ya<br />
Him der a him barî ya<br />
Selo Selo yarî ya<br />
Bejna keynek barî ya<br />
Selîmo lawo yarî ya<br />
Bejna keynek barî ya<br />
Selo Selo yarî ya<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Sazkirin: Koma Dengê Azadî û<br />
Hakan Ener<br />
Derd û kulê me giran e<br />
Welatê me bin destan e<br />
Heta azadiyê em nebînin<br />
Li xwe nakin kincê bûk zavan e<br />
De bila bîra te were<br />
Çawa ez û tu l‟ser banîka<br />
Em dilîstin ser xanîka<br />
Serçawey awêk kelekêk le ser<br />
Jinêk têy eçê, jinêk dête der<br />
Emeş le dêda kanî jinane,
Qîbley dildarî her zekarane<br />
Siyaçemane... Siyaçemane<br />
Beheştî eşqe em hewramane<br />
Siyaçemane... Siyaçemane<br />
Hewraman cêgay siya çemane<br />
Êwaran pol pol lawî kakol lûl<br />
sererê egrin, sergerm û ecûl,<br />
herçend harey dê heyasey cwanêk,<br />
le hêlaney dem efrê amanêk<br />
siyaçemane... Siyaçemane<br />
beheştî eşqe em hewramane<br />
siyaçemane... Siyaçemane<br />
1259-SEROK<br />
Roja wê rojê çiqwes ne xweş bu<br />
Pazdeh sebatê hat û li me reş bu<br />
Dijmin dikenî kêfa wî xweş bu<br />
Qirdê meyî kor bextê me reş bu.<br />
Digîrî kurdistan roja tu li ezman<br />
Reş girêdabun keçik û bukan<br />
Hêstêr barandin dayik û bavan<br />
Li mêjyê dabun derba xayînan<br />
1260-SEROKÊ MİN<br />
Serokê min<br />
Heger gotin<br />
Eve roje û<br />
tîrêja wê da ser rûkê te<br />
ewa heyva çardeh şevî li ber çavê te<br />
Ew stêrin bibne xelek li gerdena te<br />
Serokê min tu bêje na<br />
Dem buhare bîne gula bê pozê te<br />
Dem havîne xwêdan dayê ji enîya<br />
Serokê min tu bêje na<br />
467<br />
hewraman cêgay siya çemane<br />
eşqî êwarey sererêy kanî,<br />
ber edate çem kilpey goranî<br />
roj awa ebê, çem tarîk daye<br />
dengî (kina leyl) her dwayî naye<br />
siyaçemane... Siyaçemane<br />
beheştî eşqe em hewramane<br />
siyaçemane... Siyaçemane<br />
hewraman cêgay siya çemane<br />
Honrawey : Goran<br />
Awazî : Burhan Muftî<br />
Ji bo me serok ji bo me dî<br />
Rêça te digrin mezin û zarok<br />
Navê te bilind mîna sîpan û bagok<br />
Ji bo me esas, ji bo me bingeh, ji bo<br />
me tu kok.<br />
Wê roja bêbext tucar nabim bîr<br />
Destê rovyande şêrê bi zincîr<br />
Lê xeman nexwe serokê min,<br />
dibistana te xwendin, gelek xortên<br />
hêja, gelek xortên jîr.<br />
Text û muzîk: Dilgeş<br />
Heger gotin<br />
Berxê nêr jibo kêrê ye<br />
Mûhemed li mizgeftê ye<br />
Îsa li dêrê ye<br />
Serokê min tu bêje na<br />
Ava ferat kesk û şîne<br />
Kulîlkên li dor wî tîne<br />
Serokê min tu bêje na<br />
Lê ku gotin, gelê kurd bo te dîne<br />
Lê ser te bi eşq û evîne<br />
Serî li pê te datîne<br />
Jibo te can dişewtîne
Bê belê û ser bihejîne<br />
Serokêmin…Serokê min<br />
1261-SER SALÊ<br />
Dinya di rojekê de li dora xwe digere<br />
Di nav salekê de li dor rojê digere<br />
Di nav salekê de li dor rojê digere<br />
Ser sale ser sale milet tev hevale<br />
Ê bi dost û yare kêf û xweşî li bale<br />
Ê bi dost û yare kêf û xweşî li bale<br />
Îro dema meye dema me Kurdane<br />
Xelasbuna welat li hêvîya xortane<br />
Rizgarkirina welat li hêvîya xortane<br />
Ser sale ser sale milet tev hevale<br />
Ê bi dost û yare kêf û xweşî li bale<br />
Ê bi dost û yare kêf û xweşî li bale<br />
1262-SERHİLDAN JÎYAN E<br />
Serhildan li serê çiyan hêy<br />
Berxwedan di nava zîndan<br />
Dengê xorta xweş tê min hele<br />
Dengê keçan dilovan<br />
Serhildan, berxwedan..<br />
Serhildan jiyan e hêy hêy<br />
Berxwedan jiyan e<br />
Rawestan ne karê me ye<br />
Pêşveçûn armanca me ye<br />
Kurdistan li hêviya me ye<br />
1263-SER AV XURYOK<br />
(HEYRAN)<br />
468<br />
Helbest: Kerîmo-Muzîk: Bangîn<br />
Gelî Kurda rabin bi hevre bikin<br />
xebat<br />
Destê xwe bidine hev xelas bikin<br />
welat<br />
Destê xwe bidine hev rizgar bikin<br />
welat<br />
Ser sale ser sale milet tev hevale<br />
Ê bi dost û yare kêf û xweşî li bale<br />
Ê bi dost û yare kêf û xweşî li bale<br />
Ser sale ser sale milet tev hevale<br />
Ê bê dost û yare ji kezebê dinale<br />
Ê bê dost û yare ji kezebê dinale<br />
Ser sale ser sale milet tev hevale<br />
Ê bi dost û yare kêf û xweşî li bale<br />
Ê bi dost û yare kêf û xweşî li bale<br />
Çavên wî li rêça me ye<br />
Serhildan, berxwedan..<br />
Serhildan jiyan e hêy hêy<br />
Berxwedan jiyan e<br />
Dengê karker ji karistanê<br />
Ê xwendevan ji dibistanê<br />
Dengê pêşmergê ji qadê tê<br />
Dengê şehîd ji goristanê<br />
Serhildan, berxwedan..<br />
Serhildan jiyan e hêy hêy<br />
Berxwedan jiyan e<br />
Serçavxuryokê ziman giranê<br />
Ez û heyranê biçîne avêyo<br />
Wê bê pêşiya me sîwarê xelkêyo
Wê ji me bistîne şala piştêyo<br />
Heyran heyranê<br />
Ez û heyranê biçin gundiyan<br />
Wê bên pêşiya me sîwarên Romiyan<br />
Wê ji me bistînin şar û kefiyan<br />
Heyran heyranê<br />
1264-SERHAT<br />
469<br />
Ez û heyranê biçîne qirşika<br />
Wê bên pêşiya me sîwarên Çerkeza<br />
Wê ji me bistînin cotê memikan<br />
Heyran heyranê<br />
Ez û heyranê biçîne nava reza<br />
Wê bên pêşiya me sîwarên Lalîskan<br />
Wê ji me bistînin cotê gîska<br />
Hozan Serhat (1970-1999) hunermendekî bi nav û deng û şehîde tekoşîna<br />
azadiyê ye.<br />
Jiyan<br />
Serhat di 24'ê tîrmeha 1970 yî de li Zêdkana (Eleşgirt)<br />
Agiriyê tê dinê. Malbata wî bi eslê xwe ji Patnosa Agirî ye.<br />
Süleyman Alpdoğan (Serhat) ji du xwişk û sê birayan ê<br />
herî biçûk e. Serhat zarokatî û civantiya xwe li Patnosê<br />
derbas dike; heya lîseyê li vir dixwîne. Hîn di 7 saliya xwe<br />
de bala wî diçe ser tenbûrê.<br />
Di salên 1985–86 an de ku du sal di ser despêkirina şerê<br />
çekdarî ya têkoşîna neteweyî ya Kurdistanê re derbas dibe, têkoşîn germ û<br />
berfireh dibe. Li hemberî vê, şaxa şerê taybet ê Tirkiyê jî vala nasekine û<br />
taktîkan diafirîne. Di encama vê yekê de li Tirkiye û Kurdistanê furyaya<br />
hozanên zarok dest pê dike. Bi vî awayî ciwanan dikişînin ber bi vî aliyî de.<br />
Süleyman jî wî çaxî ne di zanîna neteweyî de ye û dikeve nav vê bazarê. Ew ji<br />
bo ku kaseta xwe ya yekemîn çêke diçe Stenbolê û li wir bi navê Murat Esen<br />
kaseta bi navê Gulo derdixe. Di heman demê de yek ji wan hozanên biçûk jî<br />
Emrah e. Süleyman demekê bi Emrah re li malekê dimîne lê paşê vedigere<br />
Patnosê. Ew di sala 1988 an de dikeve azmûnê û Konservatuwara Dewletê ya<br />
Zanîngeha Egeyê beşa Muzîka Tirkî qezenc dike. Salên konserwatuwarê ji bo wî<br />
dibin salên xwe pirsiyarkirin û li xwe vegerînê. Ew li vir giraniyê dide nîqaşên li<br />
ser di rastiya Kurdistanê de divê rista huner û hunermend çi be .<br />
Li zanîngehê ew û jineke bi navê Yildiz hev û du nas dikin û di 91 ê de<br />
dizewecin. Di tîrmeha heman salê de jî her du beşdarî nav refan dibin. Yildiz, ku<br />
niha li Girtîgeha Amasyayê ye li Cizîrê tê girtin û 12 sal û 6 mehan cezayê hepsê
lê tê birîn. Süleyman jî pêşî diçe Heftanînê ji wir jî derbasî Akademiya Mahsum<br />
Korkmaz dibe. Ji wir ji ber profesorbûna wî ya di warê muzîkê de wî dişînin<br />
Hunerkomê. Li vir di nav Koma Berxwedan de dixebite.<br />
Li Ewrûpayê ji bo xebata muzîkê her çiqas derfet hebûn jî wî digot şoreşgerek<br />
divê vegere welatê xwe, ev ji bo şeroşger peywirek e û wiha digot:<br />
"Çavkaniyeke me ya hêja heye. Vegera li ser wê çavkaniyê bi taybetî derxistina<br />
çanda kurdî, peywireke me ye."<br />
Hozan Serhat daxwazên xwe pêk tîne û di sala 1996 an de vedigere ser<br />
çavkaniyê. Piştî ku çend mehan li Zapê dimîne, diçe Navenda Çanda<br />
Mezopotamyayê ya Hewlêrê. Li vir hema li her deverê başûrê Kurdistanê<br />
beşdarî dawet û şahiyan dibe.<br />
Hozan Serhat ji sala 1998 an pê ve bi pratîkî di nav şer de cih digire. Di<br />
reşemiya 1999 an de beşdarî Kongreya 6.emîn a PKK ê dibe. Ew di kongreyê de,<br />
ji bo karên Ewropayê tê peywirdarkirin, lê ji ber ku komploya ku di 9'ê Keçêrê<br />
dest pê kiribû rû dide û Serokê Giştî yê PKK ê wekî dîl tê girtin, dixwaze ku<br />
çûyîna wî bê lipaşxistin. Di kongreyê de her wiha qerar tê dayîn ku koma<br />
Hüseyin Kaytan û kameraman Halil Uysal jî herine herêma Botanê. Hozan<br />
Serhat jî ji bo kişandina klîban, dixwaze bi wan re here.<br />
Hozan Serhat tevî yekîneya xwe di tîrmeha 1999 an de li Elka Culemêrgê dikeve<br />
kemîna artêşa tirk. Ew ji komê vediqete lê bi birîndarî dikeve destê dijmin; di vê<br />
pêvajoyê de li hemberî zodariya ji bo teslîmiyetê serî radike. Ew Hozan Serhat<br />
di roja 10.emîn a dîlketinê de li Faraşînê derdixin operasyonê û Serhat, li wir<br />
dikeve nav karwanê pakrewanan.<br />
Berhem-Gulo<br />
Hewlêr - 1999<br />
Çûka serê darê<br />
1265-HEWLÊR<br />
Hewlêr lorîka dayîkan<br />
Hewlêr qîrîna zarokan<br />
Hewlêrkilê cawên bukan<br />
Hewlêrbi xwîna şehîdan<br />
Te navê xwe kir berxwedan<br />
Hewlêr Hewlêr<br />
Agirê serhildan e qelayê berxwedan<br />
e<br />
Helîna fiehîdan e Hewlêr<br />
Helîna Egîdan e Hewlêr<br />
Hewlêr ji nuve dayîk bo<br />
470<br />
Hewlêr bi pêt û agir bo<br />
Agirê dilê xortan nav mirînê kir<br />
jîyan<br />
Hewlêr<br />
Agirê dilê keçan nav mirinê kir jîyan<br />
Hewlêr<br />
Hewlêr namîne wek caran<br />
Wê bibe gora xayînan<br />
Bi xwîna Helîn û Salihan<br />
Geş dibin çîcek û sorgulan<br />
Hewlêr Hewlêr<br />
Agirê serhildan e qelayê berxwedan<br />
e
Helîna fiehîdan e Hewlêr<br />
Helîna Egîdan e Hewlêr<br />
1266-SERÊ MALA<br />
Serê malan darik lê lê darik lê<br />
Binê malan darik lê lê darik lê<br />
Wê darê ji narik lê lê narik lê<br />
Wê darê ji narik lê lê narik lê<br />
Her ro her şev yarik lê lê yarik lê<br />
Her ro her şev yarik lê lê yarik lê<br />
Serê malan çûkik lê lê çûkik lê<br />
Binê malan çûkik lê lê çûkik lê<br />
Wê çûkê jî tûkik lê lê tûkik lê<br />
1267-SER MEMİK<br />
Hay memik memik memik<br />
Ser memik jaro memo<br />
Her yekê xeleka li bin<br />
Ser memik jaro memo<br />
Ser memik hêvo hêvo<br />
Ser memik jaro memo<br />
Wekî kuliya befrê wo<br />
Ser memik jaro memo<br />
Jê tê tama şekirê wo<br />
Ser memik jaro memo<br />
Ser memik xirin xirin<br />
Ser memik jaro memo<br />
Ser paxilê dizivirin<br />
Ser memik jaro memo<br />
Wan lawika bi xwe birin<br />
Ser memik jaro memo<br />
Ser memikên kiçan e<br />
Ser memik jaro memo<br />
Pişkûjê serê ta ne<br />
Ser memik jaro memo<br />
1268-SERPÊHATİYA NİSRA<br />
Roj diçû ava...<br />
Dikişand tirejên xweyî zêrîn.<br />
Girê mezin derbasdikir û digiha yê biçûk û awir divedan!<br />
471<br />
Gotin: Serhad-Mûzîk:Serhad<br />
Wê çûkê jî tûkik lê lê tûkik lê<br />
Her ro her şev bûkik lê lê bûkik lê<br />
Her ro her şev bûkik lê lê bûkik lê<br />
Serê malan gûzik lê lê gûzik lê<br />
Binê malan gûzik lê lê gûzik lê<br />
Wê gûzikê gûzik lê lê gûzik lê<br />
Wê gûzikê gûzik lê lê gûzik lê<br />
Her ro her şev qîzik lê lê qîzik lê<br />
Her ro her şev qîzik lê lê qîzik lê<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Ew para me lawan e<br />
Ser memik jaro memo<br />
Serê memikên keçika<br />
Ser memik jaro memo<br />
Sê(..................)<br />
Ew para me lawikan e<br />
Ser memikên tiştarî<br />
Ser memik jaro memo<br />
Ew para me feqîra<br />
Ser memik jaro memo<br />
Baxêt feqiyan<br />
Baxêt feqiyan yê bi rezewane<br />
Esmer(...................)<br />
Rezên feqiyan du teyrên dixûnin<br />
Sorgul(....................)<br />
Hûrî li esmanan rondikan dibarînin<br />
Reskêt melan du teyrên bej in<br />
Baxêt feqiyan û du teyrên bej in<br />
Hûrî li esmanan rondikan dadirêjin<br />
Baxêt feqiyan yêt binê jêheliyê<br />
Sorgul tev sor in, towkê jê diweryêt.
Car carna radiwesta li pişt xwe dimeyzand.<br />
Hêdî hêdî xwe diveşart û dikete bextê girê tirban!<br />
Go were Şevê... tarîke ji xwere erd û çol û ezman!<br />
Mi go Şevê... tarîke ji xwere erd û çol û ezman!<br />
Min jî da, rê ji dugirê, min berê xwe dida...<br />
Nisran nisran.<br />
Şevê bandikir... Go ho tu min nabê mêhvan.<br />
Şev dikenî dirahişte heyvê û çend sitêrka Bisênga xweve daleqand.<br />
Digo nexwe gelek xeman.<br />
Piştî tarîyê wê bibê ronî wê herin ew kulên teyi giran.<br />
Lê min dixwest ji şevê bipirsim.<br />
Gelo wê domkê heta kengî ev dem û dewran?<br />
Kete navbera min û şevê de.<br />
Ewrina Reş û tarî û dest pê dikir dibû teyrok û baran.<br />
Min bandikir şevê.<br />
Şevê, Şevê, Şevê...<br />
Gotin: Husên Abbas -Muzîk: Xêro<br />
1269-SEYRAN MANGÎ<br />
Seyran Mangî Nîsan e qurban<br />
Çimkî vade Gulan e<br />
Were biçin bo seyran qurban<br />
Bo ew bax û gulzar e<br />
Nesrîn ewro Newroz ê qurban<br />
Lê dibe cejna pîroz e<br />
Malber ew ber ew ber e qurban<br />
1270-SEWDALİYÊ<br />
Lê lê lê lê heyê, lê Sewdaliyê<br />
Hey lê lê lê…<br />
Hey lê lê lê lêlê....<br />
Sewdaliyê, hey qedayê<br />
Xena tilîka min î delal wer haye<br />
Bazinê zenda qetya yê<br />
472<br />
Xumnî kuşt ew dîlber e<br />
Sew peî geî nehatî qurban<br />
Kelîm û zer dibî were<br />
Nexweş kewtim nehatî qurban<br />
Wade can keşan were<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Berhevkar: Evdilmelîk Şêxbekir<br />
Çavê Sewdaliya min reş û belek in<br />
Kilê subhanî lê neyê<br />
Ez ê geryame li vê dinye yê<br />
Çûme Himsê û çûme Hema yê<br />
Li zozanê Çene -Qelayê<br />
Li Şamê li Helebê, li Beyrûtê<br />
Li bajarê Sûrya yê
Ez ê geriyame li eqlîmê vê dinya yê<br />
Kes wekî Sewdaliya min eyde nabû,<br />
Li vê dinya yê<br />
Hey Meded (hewar) Sewdeliyê<br />
Hey lê lê lê…<br />
Hey lê lê lê lêlê....<br />
Hey lê Sewdaliya min li min berze<br />
bû<br />
Ez ê li vê dinya yê<br />
Li Sewdaliya xwe digeriyam<br />
Ez ê çûme Zexoka şewitî<br />
Sebra min lê nehat<br />
Ji ber guliyan û Sindiya<br />
Hey Meded sewdaliyê<br />
Berê min kete Dîhoka Dasiniya<br />
Sebra min lê nehat ji ber dukanê,<br />
Pîne dûzên van ciya,<br />
Berê min kete xopana Amediyê<br />
Sebra min lê nehat<br />
Ji ber pir bêjan û fizûliya<br />
Hey Meded Sewdaliyê<br />
Berê min kete Etrûşa Mizûriya<br />
Sebra min lê nehat<br />
Ji ber bejna zirava, gerdan-kêla,<br />
Kofî-xwara,<br />
Enî bideqa û reng esmera<br />
Sêsed û şestşeş(366) gef û<br />
gulîvankên zêrî<br />
Berdane ser enîya<br />
Wexta ku çavê min li mirovî dikeve<br />
Şûşê dilê mirovî diderize<br />
Bezê mirovî diheliya.<br />
Hey Meded Sewdaliyê<br />
Berê min kete xopana Ba‟ dra<br />
Ezidiya<br />
Cihê tacê zêrî û kiras sipiya<br />
Çûme ber ava mezin<br />
Sîxê ketî kelekan û zor gemiya<br />
473<br />
Ez çûme Mûsila şewitî<br />
Li guh mi xweş tê<br />
Dengê saiqa qepançiya<br />
Purte purta zabitên van Romiya<br />
Min bi zimanê wan seqbava<br />
nezaniya.<br />
Hey Meded Sewdeliyê<br />
Berê min kete welatê Elegerdê<br />
Cihê keçik û gulîsorên Êzidiya<br />
Hey lê lê Sewdaliyê<br />
Berê mi kete xopana welatê Şengalê<br />
Cihê egîd û xweş mêra<br />
Û cihê segvan û segvaniya<br />
Cihê wan Omeriya û cihê xanima,<br />
Keçik û bûka,<br />
Zeriyan û wan periya<br />
Hey meded Sewadaliyê<br />
Bi Xwedê sebra min lê ne hat<br />
Ezê derbas bûm welatê Sûryê<br />
Zimanê wan Erebiyê<br />
Çûme Stanbulê,<br />
Zimanê wan Tirkî ye<br />
Ez çûme Erîwanê<br />
Sebra min lê nayê<br />
Ji ber înce înca keçîkên Ermeniya<br />
Berê min kete welatê Îranê<br />
Zimanê wan Farisî ye<br />
Ezê çûme bajarê Bexdayê<br />
Cihê Ereban,<br />
Teşkîl dan û eşqîya<br />
Hey Meded lê lê lê<br />
Hey lê lê lê Sewdaliyê<br />
Sê şev û sê roja<br />
Ezê li bajarê Baxdayê geriyam<br />
Sebra min lê nehat<br />
Ez ê hatim gundê bavê Sewdaliyê
Gundê Qeyterê<br />
Li xopna sibê<br />
Dawetek û dîlaneke lê geriya<br />
Dawet geriya<br />
Li ser milê keçikan û bûkan wan<br />
zeriya<br />
Ez aşiq bûm<br />
Min destê du keçikan girtiye<br />
Ew keçika milê min e rastê<br />
Yek çav kesk e, sor û Înlîziyê<br />
Aqilê min jê nebirî<br />
Agirê mala bavê min bikevê<br />
Ew keçika li milê min î çepê<br />
Yeka ne kurt e, ne dirêje<br />
Ji bejna xwe navincî ye<br />
Kew û çelek e, ber û paxilî tiştirî<br />
Kema Kevirîşkî?<br />
Di nav de qefesî mêr- kewî ne<br />
Bû şitlekî bihukê li gera avê<br />
Wextê bayê xerbî lê da dixeliya<br />
Wê mala min ber mîratê biriye<br />
Wextê destê min destê wê keçikê<br />
ketiye<br />
Şîşa dilê min derzî ye<br />
Xwîna min cemidî ye<br />
Wekî pîre mêrekî li min hatiye<br />
Min ê destê xwe dawetê berdaye<br />
Ezê çûmê ber taqê dîwarî<br />
Min ê paldaye û terka wê dawetê<br />
kiriye<br />
Daîm û daîm çavê min li wê keçikê<br />
maye<br />
Min got:<br />
Gundîno malîno !<br />
Hey mala we ne bi xana Xwedê be<br />
Hey ne xudan xêrekî nîn e<br />
Bi min re bibêjin,<br />
Ew qîza hanê ji kî ye,<br />
Ji mala kê ye, horiya kîjan malê<br />
Mala min mîratê biriye<br />
474<br />
Mi dî xortek,<br />
Tepek li ser min da û got<br />
Tu kor bibî, tu nizanî ew Sewdaliyê<br />
Hey de lê lê lê lê lê...lê lê<br />
Hey de lê lê lê lê Sewdaliyê<br />
Hey gelî heval û hogira !<br />
Wexta min Sewdaliya xwe naskiriye<br />
Ezê rabûm de Xwedê dizane<br />
Wekî mirovekî serxoş li wê dawetê<br />
Min ê destê Sewdaliya xwe girtî<br />
Û ji dawetê berda ye<br />
Min ê bi ser can û cesedê xwe da<br />
kişandiye<br />
Wekî marekî reş û sipî<br />
Ez û Sewdalî lêk aliyan<br />
wekî kevanekî wan kevanê dergûşa<br />
Ser me hatî, ditewiriya<br />
Hey Sewdaliyê<br />
Bi Xwedê min devê xwe avête<br />
Taximê sîng û bera<br />
Wele bavo hinarikê rûka<br />
Devê min ji hinarê şemitî<br />
Kete koke wan guliya<br />
Hey gelî heval û hogira<br />
Bi xwedê bihna sîng û berê<br />
Sewdalyê<br />
Bû bihna miskê ambera<br />
Humê Îmberê<br />
Potrê Potraxê<br />
Xedêrê darê darçînê<br />
Bihna gul û rîhana<br />
Bihna etran û beqalan<br />
Bihna baxçê felekê<br />
Ji sîng û berê Sewdaliya min<br />
hilfiriya<br />
Hey gelî heval û hogiran !<br />
Bi Xwedê hin ramîsana Sewdaliya<br />
min<br />
Li ber dilê min şêrîn bû<br />
Wekî şekirê Hindê-Hindistanê<br />
Li ser dev û didanê min heliya
Ew sîh çar didanê devê mi da,<br />
Yek jê nema<br />
Hey meded Sewdaliyê lê lê lê<br />
Ha hoooooooooooooooo<br />
1271-DENGBÊJ SEYDO/ SEYDO AYDOGAN<br />
475<br />
Kovara Avaşîn hejmar -5<br />
Dengbêj Seydo çû ser dilovaniya xwe<br />
Li Almanya bajarê Hildenê dengbêjê Kurd<br />
Dengbêj Seydo, di encama nexweşiyeke<br />
kansêrê de roja 23.03.05 çû ser dilovaniya<br />
xwe.<br />
Bi çûyîna Dengbêj Seydo, dengbêjiya Kurd<br />
hostayekî mezin wenda kir.<br />
Dengbêj Seydo sala 1942 de li gundekî<br />
girêdayî Xinûsa Erzirumê jidayîk bûbû û ji<br />
sala 1969 de li Almanya dijiya... Ki Seydo nasnake? Hemû temaşevanên Roj tv<br />
wî nasdikin. Ew bi strana xwe ya Dewreşê Ewdî dihat naskirin. Avazê wî hê di<br />
guhên me dayê. Ew hezkirî Ocalan bû. Ew hezkirê çanda waletê xwe bû. Seydo<br />
dengê Kurdîstanê bû.<br />
SERXWEŞİYA KOMKAR:<br />
Sitêrikekî dinê jî ji esmanê çand û hûnera Kurdî, Dengbej Seydo çû ser<br />
dilovaniya xwe. Seydo, şagirtê Karapetê Xaçoyê Nemir bû, Ji ber nexweşîya<br />
xwe ya şerpencê pir zû ji nav mê barkir. Termê Rahmeti wê li Kurdîstanê ser<br />
axa bav û bapiran bê veşartinê. Bila ruhê wi şad be, serê malbata wî û serê gelê<br />
me sağ bê.
Em, bi mirina dengbêj Seydo gelek xemgînin, serxweşîyê li malbeta dengbejê<br />
nemir dikin û xwe şirêkê xem û kovanên wan dibînin.<br />
Vaqfa Şivan Perwer ya Çanda Navnetewî ji bo hunermend û stranbejî Kurd<br />
SEYDO, ku sala 2005 li Elmanya çû heqîya xwe, roja 28 Îlon 2008 li bajarê<br />
Bonn „Şeva Bîranîna hunermendê Kurd SEYDO‟ amade dike.<br />
Ew şevê de hunermendê bi nav û deng<br />
Şivan Perwer, Yilmazê SEYDO, Fatê û Gulistan Sobarî beşdar dibin.<br />
1272-SEYDA YÊ MİN LO LO !<br />
Ma ew kî çû seyda berana axayê min lo lo<br />
Ma ew kî çû seyda berana serbaniyê min lo lo<br />
Apo çû seyda berana seydayê min lo lo<br />
Apo çû seyda berana seydayê min lo lo<br />
Ma ew kî anî tev kerbana axayê min lo lo<br />
Ma ew kî anî tev kerbana serbaniyê min lo lo<br />
Jiyan anî tev kerbana axayê min lo lo<br />
Jiyan anî tev kerbana serbanyê min lo lo<br />
Ma ew kî çû karika axayê min lo lo<br />
Ma ew kî çû karika serbaniyê min lo lo<br />
Egîd çû seyda karika axayê min lo lo<br />
Egîd çû seyda karika serbaniyê min lo lo<br />
Sema anî tev pelika axayê min lo lo<br />
Jiyan anî tev pelika serbaniyê min lo lo<br />
(Kerban; moriyên dest û stûyan e)<br />
1273-SÊ MALO GUNDO !<br />
Xelkê delal min dî serê vî çiya yî<br />
Sê biskê di şê<br />
476<br />
-Hûrik, hûrik-<br />
Berdanê ser vî bayî<br />
Şevê nîvê şevê,<br />
were tewafa sîng û berê mine
Hing‟ şîr tê ne geriya yê<br />
Yar yar yar, sê malo gundo !<br />
Ez çûme derê çeman, çemê sar in<br />
Zozanên bavê te bilind in,<br />
Berf û baran lê dibarin.<br />
Îsal, sala hefta ye,<br />
Berî lawikê min ketiye<br />
Welatê xerib û xurbetê,<br />
Sîng û berê min fadilê!<br />
Bê mihas û bê timar in.<br />
Yar, yar, yar xopano gundo!<br />
Çave min ê reş, kil derman e<br />
îro, sê ro ne,<br />
Çavên min qerimin,<br />
Li derê wan rêyan e<br />
Xwezî min zanî ba<br />
Ciwanê min û bejna zirav<br />
1274-SÊVÊ<br />
Min sêv dîto li ser sêvê<br />
Hey hawar hawar hawar<br />
Min can dît li ser sêvê<br />
Sed hawar, kes xwin sêvê.<br />
Dine dane li ber lêvê<br />
Hey hawar hawar hawar<br />
Dine dane li ber lêvê<br />
Sed hawar, kes xwin sêvê.<br />
Min sêv dîto li serê sûkê<br />
1275-SÊVOKA HACÎ<br />
(ÇÎROK Ê JÎ)<br />
Tev lo dilo, tim lo dilo, dil bi kulo<br />
dilo...!<br />
477<br />
Çend roj mane.<br />
Yar, yar, yar kambaxo gundo !<br />
Çiya bilindin rê di ber e<br />
Ezê bişînim Diyarbekira xopan,<br />
Heyasekê binîm,<br />
Ji bejn û bala te re.<br />
Xelkê delal mîna mêkewekê<br />
Ji ên qereberbanga sibê, kew di ber e.<br />
Yar, yar, yar xerabo mao gundo!<br />
Heyranê ! heyranê, heyraneka di jî<br />
Te sê biskê di şê<br />
Berdane ser dara dergûşê, dihejînî.<br />
Te şewitand mala gund û ciranan<br />
Te şewitand lihefa ser çavê min jî,<br />
Yar, yar yar dengê meqûlan li tê<br />
Nayê gundo !.<br />
Sed hawar, kes xwin sêvê<br />
Min can dît li serê sûkê<br />
Sed hawar, kes xwin sêvê.<br />
Dinê dane dest zaroka<br />
Hey hawar hawar hawar<br />
Dinê dane dest zaroka<br />
Sed hawar, kes xwin sêvê.<br />
Dine dane ber neynûka<br />
Hey hawar hawar hawar<br />
Dine dane ber neynûka<br />
Sed hawar, kes xwin sêvê.<br />
Yabo dilê min dibiyê, sed carî dilê<br />
min dibiyê,<br />
Şevkê çiçeka cinî emrî ser cina<br />
kiriyê,<br />
Anî bûn şewîr û mişewira,
Mîr Mihemedê cindî û Sêvoka Hecî.<br />
Emir li ser Tozo û Domo û Tûtino<br />
kiriyê,<br />
Şev li nîvê şevê seet li şeşa Berê xwe<br />
dane<br />
Bajarê Tunisê Û Xedra.<br />
Rahîştî bûn textrevanê Sêvoka<br />
Hecîyê<br />
Anî bûn li odeka mîr mihemed cindî.<br />
Lawê mîrekê palo daniyê<br />
Tev lo dilo, tim lo dilo, dil bi kulo<br />
dilo…!<br />
Mîr Mihemedê cindî, şev bi nîvê<br />
şevê,<br />
Seet li şeşa, çavê xwe ji xewa şîrin<br />
vekiriyê,<br />
Nêriyê ku textrevanek, li tenişta<br />
textrevanê wî ye.<br />
Mîr Mihemedê cindî ecebeka<br />
Mezin dîye, rabû çavê xwe ji xewa<br />
şerîn vekiriyê<br />
Di ser wî textrevanî re sekinî li wî<br />
şexsî nêrî;<br />
Nêrî, Sûphan Allah, ji emrê îllahiyê,<br />
Qizek li ser wî textî wî raketiyê...<br />
Mina heyveka çarde şevî yê,<br />
Hedîka Mîr Mehmûdê cindî<br />
Dest mal ji ser rûyê wê da aliyê<br />
Ew ê qîzê çavê xwe, ji xewa şêrîn<br />
vekiriyê;<br />
Ji mîr Mehmûdê Cindî re go;<br />
Ya xortê delal li ciyê xwe rûnê<br />
Ew ne wazifa bav û kalê te ye,<br />
Here li ciyê xwe rûnê,<br />
Namûsa hur e pir giran e,<br />
Eyara wê tune ye,<br />
Ma îşê te li oda bav û kalê min çiyê?<br />
Mîr Mehmûdê cindî go;<br />
Ya keça delal tu şaşî wela<br />
478<br />
Te bav û kalê min in,<br />
Ez ne zanim tu ji ezmana daketiyê,<br />
Nizanim tu ji erdê derketiyê û<br />
Nezanim tu, în û nezanim tu cin î,<br />
nizanim tu ji kuyê;<br />
Heft deriyê hesinî li ber min<br />
xiliqandiyê,<br />
Li ber devê derî, heye hezar pêncsed<br />
nobetçiyê.<br />
Tim lo dilo, tevlo dilo dil bi kulo<br />
dilo!…<br />
Sêvoka Hecî bangî Mehmûde<br />
Cindî kir û go;<br />
Ya xortê dela, ev der welatê bav û<br />
kalê mine<br />
Navê min Sêvoka Hecî yê,<br />
Li ber destê min heye 1025 carî yê,<br />
Tev lo dilo, tim lo dilo, rezîlo ilo!…<br />
Mîr mehmûdê Cindî go;<br />
Ya dotê, heger welatê bav û kalê te<br />
ye,<br />
Tu ya bi dengekî bangî xizmetçiyên<br />
xwe kî…<br />
Sêvoka Hecî bi sê dengan<br />
Bangî carî û xizmetçiyê xwe kiriyê,<br />
Kesî deng neda.<br />
Mîr Mehmûdê Cindî gazî,<br />
Xulam û xizmetkara xwe kir,<br />
Nêrî bi careke ra li ber devê derî<br />
Hemî amde bûn e...<br />
Wê gavê Sêvoka Hecî go;<br />
Ya mîr Mehmûdê cindî,<br />
Ez ketim bextê te û Xwedê…<br />
Namus hura pir giran e û eyara vê<br />
tuneyê<br />
Gava ku mîr Mehmûdê cindî,<br />
Ban xulam û xizmetkara kiriyê got;<br />
Ya xortên delal, herin li ciyê xwe
ûnin,<br />
Min xewnek ji xewnê şeva dîye,<br />
Mîr Mehmûdê Cindî li tenişta,<br />
Sêvoka Hecî rûniştiye, ji xwe re<br />
dikin kêf û<br />
Henek bi helalî ye;<br />
Heyanî ku xewa her du ya hatiyê,<br />
Soz û qerar bi hev re dan,<br />
Gustilkê xwe bi hev guhertiyê.<br />
Tev lo dilo, tim lo dilo, dil bi kulo<br />
dilo...<br />
Herkes li textê xwe raketiyê,<br />
Hatin morika xwe xistin guhê<br />
Mîr Mehmûdê Cindî û Sêvoka<br />
Heciyê.<br />
Tev lo dilo, rezîlo dilo, dil bi kulo<br />
dilo...<br />
Tozo, Domo, Tutuno, şev li<br />
Nîvê şevê, seet li şeşan, rahiştin<br />
Textrewanê Sêvoka Heciyê,<br />
Berê xwe dan bajarê Tunis û Xedra,<br />
Li odeka bav û kalê wî danîye.<br />
Mîr Mehmûdê Cindî, lawê<br />
Mîrekê Palo, sibê roja taştiya.<br />
Çavê xwe ji xewa şîrîn vekiriyê,<br />
Li dora xwe nêrî ku tiştek tuneyê.<br />
Bi dilekî kul û şikestî, derket<br />
Ber devê derî;<br />
Nêrî ku bavê wî li ber derî sekiniyê.<br />
Bavê mîr Mehmûdê Cindî, li mada<br />
mîr<br />
Mehmûdê Cindî nêrîyê.<br />
Nêrî ku maada wî giran e, go;<br />
Lawo, rûhê min bi qurbana rûhê te<br />
be, hewala te çi ye?<br />
Go, yabo min şeva çûnî xewnek<br />
Ji xewnên şevan dîyê....<br />
Ez nizanim xewna min şeytaniyê,<br />
Û nezanim rehmaniyê.<br />
Mîrekê Palo go;<br />
479<br />
Lawo mîr Mehmûdê Cindî, xewna te<br />
Şeytaniyê, ew şikla şeytanî û<br />
lanatiyê;<br />
Gava ku ez xort bûm, li mala bavê<br />
xwe bûm,<br />
Min gelek cara xewnê wiha dîtin,<br />
Şeytan lanet le hat,<br />
Xwe dixe şibayina qîza xelkê,<br />
Tê li civatê xortê genc sekiniyê<br />
Wê gavê mîr Mehmûdê Cindî<br />
pirqnî pê ket,<br />
Keniya go;<br />
Yabo xewna min ne Şeytaniyê,<br />
Xewna min rehmanî yê.<br />
Bila Xwedê bike miradê dilxwaza;<br />
Miradê lawê te jî bike bi Sêvika<br />
Heciyê<br />
Tev lo dilo, tim lo dilo, dilo bi kulo<br />
dilo...<br />
Wê gava mîrekê Palo, li maada<br />
lawê xwe nêrî,<br />
Go;<br />
Lawê mîr Mehmûdê Cindî, hewala<br />
te çî yê?<br />
Mîrekê Palo li maada, mîr Mehmûdê<br />
Cindî<br />
nêrî, nêrî ku î dîn bû ye,<br />
Îsmê aqil li serl wî nemaye.<br />
Tev lo dilo, tim lo dilo, dil bi kulo<br />
dilo û<br />
Rezilo dilo... tîra xeybaniyê lê keto<br />
dilo...<br />
Wê gavê mîrê Palo rabûyê ser piya<br />
Hêdîkî bi lingê Mîr Mehmûdê Cindî<br />
girt<br />
Qeyd û merbend lêxistiye; xist odekê<br />
derî lê<br />
qeydê kir.<br />
Mîrê Palo çû cem şêx û mela,<br />
Jê re bikê nivişta nêriyê...
Ne ezîmak hîşt bû, ne kitabek hîştî<br />
bû.<br />
Çara mîr Mehmûdê Cindî li vê dinya<br />
yê ne dî bû.<br />
Mîrekê Palo êdî rabû ser piya;<br />
Xelat li heyşt eşîrên Palo belav<br />
kiriye ....<br />
Dawet bi heft def û heft zirna li<br />
Darê malê daniyê.<br />
Çiqas xort û qîz li welata û<br />
Şaristanê hebûn hemî civandin;<br />
Heyanî ku dawet tekmîl bû...<br />
Wê gavê mîrekê Palo,<br />
Hati bû li ber mîr Mehmûdê Cindî<br />
sekiniya<br />
Miftê li qeydê xist, qeyd ji lingê<br />
Mîr Mehmûd bi der xist,<br />
Bi çepelê mîr Mahnûd girti bû,<br />
Anî bû li ber serê dilanê sekinandiyê;<br />
Heya dawiya dilanê bi dernexistî yê<br />
Mîr Mehmûdê Cindî go;<br />
Yabo Xwedê hebîne hawala te çî yê?<br />
Bavê mîr Mehûdê Cindî go,<br />
Ji xwe re li vê dilanê binêr,<br />
Hevqas qîz min li vê dilanê û govndê<br />
civandiyê,<br />
Tu destê xwe li ser kijanê daynî<br />
Eze ji te re bînim bi helalîyê...<br />
Wê gavê mîr Mehmûdê Cindî,<br />
Li devê bavê xwe nêrî û kenî go;<br />
Yabo, çi qebahata girane, te bi serê<br />
min da aniyê?<br />
Bilê Xwedê taala bike miradê mirad<br />
xwazan<br />
Û miradê lawê te jî bike bi Sêvoka<br />
Hecîyê.<br />
Wê gavê mîre Palo rabû,<br />
Çû melakî dowanzde îlmî anî,<br />
Ew melayê dowanzde îlmî,<br />
Pelên kitêbê li hevdû qulibandin<br />
480<br />
Go;<br />
Ya mîrekê Palo, bi Xwedê tu<br />
Destûra lawê xwe didî tu e bide,<br />
Heger tu nadî, lawê te, har û dîn bibe,<br />
wê li çolê keve,<br />
Gava ku Mîr Mehmûd ew bersiva ji<br />
devê<br />
Melê bîhst Îsmî aqil di serê mîr<br />
Mehmûda ne maye !<br />
Derd û dilê wî ketiye !<br />
Tev lo dilo, tim lo dilod, il bi kulo<br />
dilo,<br />
Hêsîro dilo, tîra xeybaniyê lê keto<br />
dilo....<br />
Bavê mîr Mehmûdê Cindî rabû ser<br />
piya,<br />
Ciwnîyek ji mîr Mehmûdê Cindî re<br />
ji<br />
Tewlê bi der anîyê,<br />
Teng û bertengê wî ciwanî şidandiyê<br />
Xurcikek zêr ji mîr Mahmûd re<br />
dagirtiyê...<br />
Tevlo dilo, tim lo dilo, hêsiro dilo dil<br />
bi kulo dilo...<br />
Mîr Mehmûdê Cindî rabû ser piya<br />
Mîna dînekî ji dînên Xwedê.<br />
Ciwanî bi destê xwe girtiyê,<br />
bi ser pişta wî ciwanî ketiyê.<br />
Ji bajarê Mîrekê Palo bi der ketiye....<br />
Hey herem be; Îsmê aqil li serê<br />
Mîr Mehmûd ne maye...<br />
Xatir ji dev û bavê xwe nexwastiyê,<br />
Heyanî ko qederê mişwarkî ji<br />
Bajêr bi dûr ketiyê ji nû de,<br />
Dê û bavê Mîr Mehmûdê Cindî,<br />
Rûniştin li hela hevdu digriyan.....<br />
Hey herm be;<br />
ji Mîr Mehmûdê Cindî pê ve, îsmê<br />
lawê wan tuneye,<br />
Mîrê Palo ji pîreka xwe re gotiye:<br />
Go malxerab, me lê helal ne kir,
Tab û sefîliyê, ji nûda dê û bavê Mîr<br />
Mehmûd,<br />
dew û derling<br />
Xwe rakirin «hilgaftin»<br />
Dû Mîr Mehmûd ketiye<br />
Çi qey bang dikin, bang na kin,<br />
Mîr Mehmûdê Cindî li xwe<br />
venegeriya;<br />
Haya ko nîzîkahî li Mîr Mehmûdê<br />
Cindî<br />
Kirine, ji nû de Mîr Mehmûdê Cindî<br />
Li ser piyê we vegeriya wiha nêrî ku<br />
Dê û bavê wî ne dû wî de dibê Zînê,<br />
Ji nû ve Mîr Mehmûdê Cindî<br />
Serê mehîna xwe ragirtiye,<br />
Go: Yabo Xwedê hebîna, hewala we<br />
çiye?<br />
Go; Lawo te berê xwe da welatê<br />
xeribiyê,<br />
Ku me li te helal nekir tab û sefîliyê<br />
ku li dinya yê me bi te re diye.<br />
Tew lo dilo, tim lo dilo, hêsîra dilo,<br />
Dil bi kulo dilo<br />
Wê gavê Mîr Mehmûdê Cindî,<br />
Hêdî ji ciwaniya xwe peya bû çû<br />
Destê dê û bavê xwe maçîkiriyê go:<br />
Xwedê we bihebîna,<br />
Hûnê li min helel bikin<br />
Tab û sêfîliya ku we bi min re da<br />
ye....<br />
Wê gavê, hêstira di çavê dê û bavê<br />
Mîr Mehmûdê Cindî re avêtiyê...<br />
Bavê wî got:<br />
Lawo ma li te xweş helal be,<br />
Tab û sêfilîya ko min bi te re dayê,<br />
Diya mîr Mehmûdê Cindî go;<br />
Ma li te xweş helal be şîrê minî<br />
sipî...<br />
Xwedê bike tim li dinyayê bi mum û<br />
Çira be, daima li pêşiya te veketiyê...<br />
481<br />
Ji nûda, Mîr Mehmûdê Cindî<br />
Xatir ji dê û bavê xwe xwastiye,<br />
Bi ser pişta Şiho ket,<br />
Berê xwe da oxirê, pişta xwe da<br />
felekê;<br />
Hêdî hêdî dimeşiya...<br />
Hey herem be Mîr Mehmûdê Cindî,<br />
Ji gava Xwedê xulqa wî daye<br />
Derê bajêr bi çavê serê xwe nedîyê.<br />
Qonaxek hilanî û yek danî.<br />
Qonaxa sê roj û sê şevan li tuşê<br />
ajotiyê....<br />
Tew lo dilo, tim lo dilo, perîşano<br />
dilo…<br />
Mîr Mehmûdê Cindî, heya ko bi nav<br />
diyar<br />
Û berwarine halî ketiye, çû bû ciyekî<br />
xewle<br />
Cîyê; îsmê însana li welatê tu nî ye;<br />
Mîr Mehmûdê Cindî<br />
Carekî wiha nêrîye ku qîzek li ser<br />
Devê rê li pêşiyê, sekinîye; heyanî<br />
ku<br />
Mîr Mehmûd giha cem wê qizê,<br />
Hêdî wê qîzê desta avêt riş ma<br />
mehîna wî ye:<br />
Go: ya xortê qenç, Xwedê hebîna îşê<br />
te li<br />
wan deran çiye?<br />
Tu ji kû te yî, Tu herî kû, ma hewala<br />
te çiye?<br />
Mîr Cindî ji wê qîzê re gotiye:<br />
Xwedê hebîne, tu rişma mehîna min<br />
berdî,<br />
Riya min dûrê, taliya wê tuneye!<br />
Wê gavê çiçeka çinî, ji Mîr<br />
Mehmûdê
Cindî re gotiye; mesala xwe ji mi re<br />
bibêje,<br />
Min bi destê xwe mala te xira kiriye,<br />
Tu dînî, îsmî aqil li serê te tu niye;<br />
Ka tu soz bidî, bi sozê mêrê berê,<br />
Ez mirade te bikim bi sêvokê Hecî<br />
Tu min jî, li ser xwe mehr kî, bi<br />
hêwitiyê…<br />
Wê gavê, Mîr Cindî li bejn û bala<br />
çiçeka<br />
Çinî nêriyê, soz da ku bi sozê mêrê<br />
berê<br />
Ka tu miradê min biki bi sêvokê<br />
Hecî,<br />
Ezê, te jî li ser xwe mehir kim bi<br />
hêwatiyê.<br />
Wê gavê, çiçeka cinî,<br />
Li Tozo, Dumo û Tutuno kir<br />
qêrînîyê…<br />
Her sê ebîdê cinan, li wê derê hazir<br />
bûyî yê…<br />
Çiçeka cinî emrî li ser Tozo, Dumo,<br />
Tutuno kiriye,<br />
go;<br />
Hûnê bejin Mîr Mehmûdê Cindî<br />
Hûnê berê wî bidin bajarê Tunîsê û<br />
Xederê<br />
Hûnî wî li tenişta bajêr behnin,<br />
Mêhîna wî bidin destê wî yê.<br />
Wê gavê Tozo destê xwe li bin lingê<br />
Mîr Mehmûd xistiye, Dumo,<br />
rahiştiye<br />
Mehîna wî yê, Tutuno xurcike zêre<br />
di stûyê<br />
Xwe daniye, her sê ebîdên cina, bi<br />
hewa ketin,<br />
Berê dane ezmana jorîyê;<br />
Heyanî ku ji reş ketin ji nû da,<br />
Xwe bera ser Bajarê Tunis û Xedra<br />
dayî yê<br />
Û li tenişta Bajêr daniye.<br />
482<br />
Wê gavê mehîna Mîr Mehmûdê<br />
Cindî<br />
Teng û ber tengê wî jê re şidandin,<br />
Teslimî wana kiriye.<br />
Mîr Mehmûdê Cindî mehîna xwe<br />
Destkêşa xwe kiriye hêdî,<br />
Hêdî hûrik hûrîk dimeşîye;<br />
Mîr Mehmûdê Cindî wê gavê çû bû<br />
Nêrî ku şivanek li pêşiya wî ye;<br />
Silav li wî, li wî şivanî kiriyê<br />
Nêrî kou ew şivan yekî kal î rispiyê,<br />
Îsmê bihna diranan di devê wî da<br />
niye.<br />
Ew kala, çiqas gulî û gulbaz û rêşî<br />
Hemî bi ser bejna xwe de berdayî<br />
ye,<br />
Mîr Cindî gelekî bi kalo fikirîyê go;<br />
Xwedê hebîna kalo hawale te çi ye?<br />
Kalo go;<br />
ya xortê delal, bimeşê bi riya xwe de,<br />
îşê te ji kalo çiye?<br />
Mîr Mehmûd go:<br />
Xwedê hebîna kalo, ji min re bêje,<br />
be hawala te çi ye?<br />
Kalo wê gavê ji Mîr Cindî re gotiye:<br />
Kula dilê kalo girane,<br />
derdê dilo kalo Sêvoka Hecî yê...<br />
Wê gavê Mîr Cindî bi kalo re got:<br />
Kalo sêv li welatê me erzan in.<br />
Gava ko Mîr mehmûdê ji kalo re<br />
wilo got,<br />
Kalo lê vegerand, ya Mîr Mehmûdê<br />
Cindî<br />
Te ji min re digot tu ê dînî, lê yê dîn<br />
tu yî,<br />
Ez ne ji sêva re dibêjim,<br />
Derdê dilê kalo bi Sêvoka Hecî ye.
Sêvoka Hecî qîzek e dilê kalo<br />
ketiyê...<br />
Va heft salê kalo qediyan,<br />
Ezê li peze bavê wê me, ji heştê û<br />
heta heştê,<br />
Sêvoka Hecî tê bêriyê, çava kalo lê<br />
dikeve,<br />
Bihna kalo hebkî bider dikeve.<br />
Mîr mehmûdê Cindî go:<br />
Xwedê hebîna kalo<br />
Ew Sêvoka Hecî qîza Mîrê Tunis û<br />
Xedrê ye.<br />
Mîr Mehmûdê Cindî bi kalo re got:<br />
Tu niha nayî ez û tu bazarekî bikin.<br />
Kalo go;<br />
Ya xortê delal hewala te çi ye? Go;<br />
Quncilê xwe bide min û ez ê ya xwe<br />
bidim te.<br />
Kalo ji Mîr Mehmûd re go, çi mesele<br />
ye<br />
Ku ez quncilê xwe bidim te û tu jî<br />
bidî min?<br />
Mîr Cindî go;<br />
Ez li cem te bim,<br />
Mêwniyê bi te re bikim aliyê<br />
şivantiyê bikim....<br />
Mîr Cindî û kalo bazarek kiri ye,<br />
Mîr Mehmûdê Cindî ji kalo re<br />
kahrek kirî ye,<br />
Ev kahr rabû serjê kiriye;<br />
Hûrê wî ji nava wî derxistiye,<br />
Û hûr li serê xwe kiriye;<br />
Li cem kalo maye, aliyê wî dike<br />
şivanetiyê<br />
Way lo dilo, tim lo dilo, perîşano<br />
dilo<br />
Wê şevê Mîr Mehmûdê Cindî<br />
Li ba kalo maye, bû sibê bi wextê<br />
beriyê,<br />
483<br />
Cariya Sêvoka Hecî hat beriyê,<br />
Mîr cindî rabû li vî alî û wî alî,<br />
Pez li ser destê ceriya Sêvoka Hecî<br />
girtiye;<br />
Carekê Mîr Mehmûdê Cindî hîn<br />
gustilika<br />
Sêvoka Hecî berda binê satila şîr bi<br />
diziyê..<br />
Ceriya Sêvoka Hecî rahişt satila<br />
şîr û<br />
Berbî mal meşiye...<br />
Satila şîr aniye,<br />
Li ber Sêvoka Hecî daniye,<br />
Sêvoka Hecî satila şîr ber ra parzûn<br />
dayê,<br />
Sêvoka Hecî wisa li parzûne nêriye,<br />
Nêriyê ko tiştek di binê parzûn de<br />
xuya ye,<br />
Lê nêrî, dît ko hîn gustîlka Sêvoka<br />
Heco ye;<br />
A ko wê û Mîr Mahmûdê Cindî pev<br />
guheriye!<br />
Tew lo dilo, tim lo dilo, rezilo dilo<br />
perîşan dilo.<br />
Sêvoka Hecî ecebeka mezin diye,<br />
Wiha hingulîska nêrî,<br />
Ban cariyê xwe kirgo;<br />
Keçê îro kî li cem şivanê me ye?<br />
Go; bi Xwedê kes li cem şivanê me<br />
tunîyê,<br />
Bes yekî keçelî, yekî gurî.<br />
Roja din, Sêvoka Hecî satila şîr bi<br />
Dest xwe girtiyê, berê xwe de beriyê,<br />
Çû li ber kalo sekiniyê, hey herem<br />
be<br />
Bi awira çava li kalo nêriyê....<br />
Mîr Mehmûdê Cindî hat pez anî bû,<br />
Ser destê Sêvoka Hacî.
Sêvoka Hecî gelek li Mîr Mahmûdê<br />
Cindî fikiriyê; dikê na kê aqilê wê na<br />
re<br />
Ser ku ew Mîr Mahmûdê Cindî yê.<br />
Mîr Mehmûdê Cindî hat, ji kalo re<br />
gotiyê:<br />
Ya kalo, Sêvoka Hecî qet li te ne<br />
nêrî ye,<br />
Tu bi derewa dibêjî, dilê min û<br />
Sêvoka Hecî di tev daye.<br />
Mîr Mehmûdê Cindî<br />
Go;<br />
Kalo tu ê çi bidî min,<br />
Ez bikim ku Sêvoka Hecî bi te re<br />
biştexile?<br />
Kalo go;<br />
Ya xortê delal tu çi bixwazî ezê<br />
bidim te.<br />
Wê gavê Mîr Cindî çû bû, li ber<br />
Sêvoka Hecî sekiniye; ev hûr ji<br />
Serê xwe avêt, temberiya sor û sosinî<br />
Ji bin hûrê kahir bi derxistiye...<br />
Wê gavê, Sêvoka Hecî li Mîr<br />
Mehmûdê<br />
Cindî dinêriye: hîn ji nû da ew<br />
naskiriye.<br />
Hêdika destê xwe avêt ser stûyê Mîr<br />
Cindiyê.<br />
Çû aniya wî maç kir.<br />
Sêvoka Hecî bi eşq û kêf ber bi<br />
Kalo ve hatiye, heya Xwedê hiner<br />
daye,<br />
Xeyzeranek li tenişta kalo xistiye;<br />
Go;<br />
Kalo xwe li wê der bavêje erdê,<br />
Kurkê kalo li ser wer kiriye go;<br />
Binêr tu serê xwe ji bin kurk<br />
biderxînî,<br />
Ezê sed xeyrzanê, li tenişta te<br />
484<br />
bihêjmêrim.<br />
Kalo kurkê xwe di xwe wer kiriye;<br />
Mîr cindî û Sêvoka Hecî ji xwe re<br />
dikin<br />
Kêf û henek û axaftin e.<br />
Kalo di guhikê kurk ra, ji xwe re li<br />
Mîr<br />
Cindî û Sêvoka Hecî dinêriye.<br />
Heyanî ewan ji xwe kêf kirin ji nû<br />
De çû bûn kurk ji ser dan aliyê..<br />
Gava ku Sêvoka Hecî bi rê ketiye,<br />
Ban Mîr Mehmûd Cindî dikiriyê;<br />
Mîr Cindî li mehîna xwe sîwar bû,<br />
Bi tenişta Sêvoka Hecî re dimeşîya;<br />
Ji xwe re bi rê de şewir û mişawir<br />
datinya,<br />
Gilî û gazine xwe bi hev kiriyê...<br />
Sêvoka Hecî ji Mîr Mehmûd re<br />
gotiy;<br />
Ya mîr Cindî tu herî li ser textê<br />
xwazgîniyê<br />
Rûnî, wê bavê min, ne bi xema malê<br />
dinya yê,<br />
Wê ji te bixwaze Qeytana<br />
Hemedaniyê...<br />
Mîr Cindî xatir ji Sêvoka Hecî<br />
xwastiye,<br />
Çûyê nav sûk û çarşiya, ji xwe re<br />
digeriya,<br />
Çû cem terzî ji xwe re bedlek<br />
quncîlê<br />
Milûka çêkiriye; çû bû li ser textê<br />
Xwazgîniyê; bavê Sêvoka Hecî<br />
rûniştiyê;<br />
Rahîştî bû şêrîtê û sê carî hêjandiyê,<br />
Zengil xweşîn pê ketiye;
Bavê Sêvoka Hecî ji civatê re<br />
gotiye;<br />
Herin binêrin ka kî hatiye ser textê<br />
Mizgîniyê?!<br />
Gava civat hat bû li wî xortî nêriye,<br />
Civatê hemîya ecebeka mezin dîye,<br />
Ya rabîîî Sibhaan Allah ji hekim û<br />
îlahiye;<br />
Çi xortekî pir bedew û cindiyê.<br />
Xeber dan bavê Sêvoka Hecî ye,<br />
Go; ya mîrê delal, Mîrê Tunis û<br />
Xedra,<br />
Xortek hatiye li ser textê xwazgîniyê<br />
Rûniştiye; ew xort xerib e ne ji wan<br />
welata ye, kes nizane bê ji kû ye,<br />
Pir xortekî bedew e pir spiye.<br />
Bavê Sêvoka Hecî şandî bû,<br />
Dû Mîr Mehmûdê Cindîyê;<br />
Mîr cindî banî diwanê ket<br />
Mîrê Tunis û Xedra disekiniye,<br />
Li cihê edebê sekiniye, fratek ji mîr<br />
re avêtiye.<br />
Bavê Sêvoka Hecî got;<br />
Ya xortê delal hawale te çi ye?<br />
Go;<br />
Ya mîrê zirav, li mesala min me<br />
pirse;<br />
Mesela min dûr û dirêj e, ez hatim,<br />
ji te dixwazim mêrvantiyê...<br />
Tew lo dilo tim lo dilo, perîşano<br />
dilo...<br />
Bavê Sêvoka Hecî civat kir du cî ya,<br />
Nîvî li vî alî danî nivîye din li aliyê<br />
din<br />
Daniye, şahîd rakirî bûn nav xwe û<br />
Mîr<br />
Cindiye; şirût avêtin ber,<br />
485<br />
Mîr cindi ye go‚ ya xortê delal, ez<br />
ne bi<br />
Xema malê dinyayê me, ez ji te<br />
dixwazim<br />
Qeytana Hemedaniye.<br />
Mîr Mehmûd gava ku wilo jê re<br />
gotiye:<br />
Mîr cindî hêdî rabû tena, tena ber bi<br />
kalo<br />
Dimeşiya, dî cihkî sakinî ye,<br />
Di aqilê xwe fikiriyê, nêrî carekî di<br />
ku<br />
Çîçeka Cinî lê ye, disekine....<br />
Go:<br />
Ya Mîr Mehmûdê cindî, hawala te<br />
çiye?<br />
Ya Çîçeka Cinî, ji min xwastiye<br />
Qeytana Hemediyê.<br />
Gava ku Mîr Cindî, wiha ji Çîçeka<br />
Cindî re<br />
Gotiye. Çîçeka Cindî li Tozo, Dumo,<br />
Tuno<br />
Kiri qirniyê; her sê ebidên Cina li<br />
ber<br />
Çîçeka Cinî sekiniye; Çîçeka Cinî bi<br />
Hersê ebidan re gotiye, ez ji we<br />
dixwazim,<br />
Li ser erdê be, li ser ezmana heft be,<br />
Ez ji we dixwazim Qeytana<br />
Hemedaniyê<br />
Tozo, Dumo, Tutîno emir Çîçeka<br />
Cinî<br />
Xwastin, berê xwe dan oxirê, pişta<br />
xwe dan<br />
Felekê, tev keliya xwe bi Xwedê<br />
anîn.<br />
Tozo serekê Dumo û Tutîno ye,<br />
Xwe ber ra heft behra dan;<br />
Berê xwe dan Qeytana Hemedanî yê,<br />
Ev Qeytan Hemedanî a qîza Mîrê<br />
Cina ye;
Gava ku nizikahî<br />
Li bajarê cina kirin, ji Xwedê va wa<br />
malûme,<br />
Sihra cina tim sekiniye û bi Tozo,<br />
Domo,<br />
Tutino hesiyane; sihir avêtine ser<br />
wan a,<br />
Tozo û Dumo şewitandin, Tutîno<br />
zilamekî<br />
Fen bi hîlê bû, xwe ji ber wana da<br />
aliyê;<br />
Ku şev ket ser wan, xwe bera cem<br />
qiza<br />
Mîrê cina dayê, li vî alî û li wî alî<br />
Geriya li Qeytana Hemedaniyê,<br />
Roja diduya guhdar kir, bi ser salixê<br />
wê va ketiye,<br />
Xwedê teala nesir dayê,<br />
Ji qîza Mîrê cina dizîya Qeytana<br />
Hemedaniyê.<br />
Gava ku qeytan bi destê xwe girtyê,<br />
Gelek kêfa Tutîno pê hatiye;<br />
kula herdu ebîdên cina jî bîra kiriyê;<br />
Qeytan bi destê xwe girt û ji nav<br />
Bajarê cina bi derketiyê; hati bû li<br />
Kêleka, Çîçeka Çinî sekîniyê;<br />
wiha nêrî;<br />
Gava çavê wana bi Tutîno ketiyê go;<br />
Li ser çava hatî ya Tutîno, ka her du<br />
Birayên tê Cinî?....<br />
Tutîno mesela xwe ji Çîçeka Cinî re<br />
gotiye;<br />
Çîçeka Cinî gelek xema her du<br />
ebîdên xwe xwariyê..<br />
Ji kêfa Qetana Hemedaniyê,<br />
Her du ebîdên ji bîra kirine,<br />
Hêdîkî bersiv şandi bûn Mîr<br />
Mehmûde<br />
Cindî;Qeytana Hemedanê pêşkeşî<br />
Mîr Mahmûdê Cinî kiriye,<br />
486<br />
Go: ya Mîr Mahmûdê delal,<br />
Ev Qeytana Hemedanî, ya ku çavê te<br />
lê ye<br />
Tu soz û miseqê bi min re didî,<br />
Tu ê gotina xwe binî ciyê;<br />
Ez ê bidim te Qeytana Hemediyê,<br />
Mîr<br />
Mehmûdê Cindî,<br />
Gava ku çavê xwe li Qeytana<br />
Hemedanî keti<br />
Şa bû, gelek kêfa wî hatiye,<br />
Go:<br />
Bi soza mêrê berê,<br />
Eger Xwedê miradê min bikî<br />
Ezê te jî mehîr bikim bi hewitiyê;<br />
Çîçeka Cinî edî Qeytana Hemedanî<br />
xist destê wî yê...<br />
Mîr Mehmûdê Cindî rahişt Qeytana<br />
Hemdaniyê; hêdî hêdî dimeşiya berê<br />
xwe<br />
Da dîwanxana bavê Sêvoka Hecî, çû<br />
nêrî ku meclisa<br />
Bavê wê ne, ji feris pehliwana<br />
digeriye,<br />
Silav li civata hazir kir, li wan a<br />
dikiriyê;<br />
Çû li ber destê bavê Sêvoka Hecî<br />
sekiniyê;<br />
Bi hêdîka Qeytana Hemedanî da<br />
destê wî yê.<br />
Gava çavê bavê Sêvoka Hecî bi<br />
qeytanê<br />
Ketiyê, ecebeka gelek mezin diye;<br />
Bavê Sêvoka Hecî xwe li qulp û<br />
sera<br />
Daniyê; meclis hemî rabûn ser piya;<br />
ji bavê Sêvoka Hecî re gotiye:<br />
Ya Mîrê me;<br />
Gotinên tê ne maye, te em kirin<br />
Şahid, ji bona Xwedê, ew qîza para
wî xortiyê....<br />
Bavê Sêvoka Hecî nêrî ku rê nemaye<br />
Jê ra, got; li serseran û li serçavan,<br />
bi vê<br />
Civatê û bi vî xortî;<br />
Qey Xwedê teala rizqê wan li hev<br />
kiri bû<br />
Li ezmanê joriyê..<br />
Edî bavê Sêvoka Hecî şandi bû,<br />
Du mela aniyê, mehra Sêvoka Hecî û<br />
Mîr Mehmûdê Cindî,<br />
Bi qewlê peyxemberê Xwedê li hev<br />
biriyê...<br />
Daweta Sêvoka Hecî û Mîr<br />
Mehmûdê Cindî<br />
Qedrê heştekê li dar daniyê..<br />
Heya ku rihela «cîhza» wana tekmîl<br />
kiriye;<br />
Aliyek ji qesra xwe ji Mîr Mehmûdê<br />
Cindî re vala kiriyê.<br />
Mîr Cindî û Sêvoka Hecî ketin vê<br />
qes re,<br />
Hev du standin bi helaliyê...<br />
Mîr Mehmûdê Cindî ji apê xwe re<br />
gotiyê;<br />
Ya apê delal, ez hêvî rica ji te dikim,<br />
Tu ê îzna min bidî, ez ê berê xwe<br />
bidim<br />
Bajarê bavê xwe.<br />
Mîr Cindî kar û barê xwe kiriyê, hati<br />
bû<br />
Derê bajer sekinî, nêrî ku Çîçeka<br />
Cinî li<br />
Hêviya ye, gava ko hatibû silav li<br />
Çîçeka Cinî kiriyê; Çîçeka Cinî<br />
şandi bû,<br />
Sê ebîdên cina aniyê;<br />
Rahişti bûn Mîr Mehmûdê Cindî<br />
Û Sêvoka Hecî, tev li xişr û malê<br />
wana<br />
Hilanîne bi ezmanê heft ketine anî<br />
bûn<br />
487<br />
Nizîkî bajarê bavê wana danibûn.....<br />
Hey lo dilo, tim lo dilo, kêf xwaşo<br />
dilo...<br />
Mîr Mehmûdê Cindî bersiv şandi bû<br />
Dû bavê xwe.<br />
Bavê wî bi eşq û kêf derket pêşiya<br />
wî yê,<br />
Gelekî kêfa wî ji Mîr Mehmûdê<br />
Cindî<br />
Re hatiyê û daweteka mezin ji wî re<br />
çêkiriyê...<br />
Mîr Mahmûdê Cindî soza xwe bi cih<br />
aniyê,<br />
Piştî salekê şûnda mehra wan li<br />
çîçeka Cinî kiriye<br />
Ew gihan miradê xwe, û em jî<br />
bigehin<br />
miradê xwe bi îstiqbala Kurdistanê...<br />
Mîrê Kurda<br />
(Kovara Roja nû ya kevn)<br />
1276-SÎ Û SÊ GÛL<br />
1<br />
Ev çiya çiyayê Mengeneyê<br />
Dema li Wanê roj davê<br />
Ev çiya zarokê<br />
Nemrûde Dema li hember Nemrûd<br />
roj<br />
davê<br />
Aliyeki te berf digre, bergeha<br />
Qetqase Aliyeki le siccade, milkê<br />
Eceme<br />
Li seri guşiyên cemedê<br />
Li ser avan kevokên revok<br />
Keriyê xezalan.<br />
û refên kewên gozel...<br />
Mêrxasi nayê inkarkirin<br />
Di şerê yeke-yek de ew qet ne<br />
ketin binJi hezar salan virve zilamên
vê<br />
derê<br />
Agahdarîya hatinê em ji ku der-hi<br />
bidin<br />
Nerefê qulingane, ev<br />
Ne koma stêrane li ezman<br />
Dilê bi si û sê gule<br />
Si û sê kaniyên xwinê<br />
Na herike<br />
Bûye gol li vi çiyayî<br />
2<br />
Ji bin kaş kivroşkek rabû<br />
Pişt belek<br />
Zik çil-sipi<br />
Belengaz, ducanî kivroşkekeçiyê<br />
Dil di dev de wisa reben<br />
Meriv tîne tobê<br />
Tenha, tenha bûn dem<br />
bê qisûr. berbangeke tazi bû<br />
Nihêri ji si û sisiyan yek<br />
Di zik de valahiya giran ya birçi-<br />
tiyê<br />
Por û rih bûne bostek<br />
Di pêsirê de sipih.<br />
Mil qeydkirî niheri bi milên<br />
qeydkri<br />
mêrxaseki kezebpola. nihêrhî<br />
Carekê li kîvroşka belengaz<br />
Carekê li pişt xwe<br />
Filînta wî ya delal hate bira wi<br />
ku di bin balgiva wi de xeyidye,<br />
Hate bira wi, caniya ku<br />
ji deşta Heranê anibû<br />
Enî bi moriyên şin<br />
û beş<br />
Sim sipi<br />
Beza, tolaz û reqsok,<br />
Mehina wi ye qemer û seklawi<br />
Çawa firibun li ber Xozatê<br />
Eger niha weha bê çare û girêdayi<br />
Weha li pişt wi lûleke sarYa<br />
hendefan<br />
488<br />
Bêçare,<br />
Ew dê bihata kuştin<br />
Ferman bêhêvi bu,<br />
Êdi bila çavên wi, marzerikên kor<br />
dilê wi, teyrên berata bixwara<br />
3<br />
Ez hatima kuştin<br />
Li gelîki xalî .yê çiyê<br />
di dema nimêja sibê de<br />
Radikevim di nav xwinê de bi<br />
dirêjayî...<br />
Ez hatime kuştin<br />
Xewnen min ji şevan taritir<br />
Kes napirsê rewşa min<br />
Canê min distînin , bê ecel<br />
Nikarim têxim tu pirtukan<br />
Paşaki şifre daye<br />
Hatime kuştin bê mahkeme. bê pirs<br />
Kirivo, halê min eyni weha binîwise<br />
Dibe ku bêjin riwayete<br />
Ev ne memikên guline<br />
Guleyen domdomê<br />
Di devê min de wesle wesle<br />
4<br />
Fermana kuştine bi cih anîn.<br />
Mije hêşin ya çiya<br />
Û bayê sibê ye hinik û sivik<br />
Paşe li wê derê tifing daçikandin<br />
Li paşilên me hûr nêrin nihêrtin<br />
Lê geriyan.<br />
pişta min ya sor. male Kermenşahê<br />
Tizbi û qotiya min birin û çûn<br />
Hemû ji diyari bûn ji Ecemistanê<br />
Em kirivin merivên hevin û bi<br />
xwin giridayê hevin<br />
Bi gund û zevhiyên hember ve<br />
Xinamiyê hevin,<br />
Ji sedsalan vir ve,<br />
Cîranê hevin mil bi mil ve<br />
Mirişkên me tevi hev dibin<br />
Ne ji nezanîyê
Lê ji xizanîyê<br />
Em ji pasportê dilsar bune<br />
Ewe curmê sebeba qatla me<br />
Êdi navê me dê derkeve bi keleşiyê,<br />
İsatvan<br />
rêbir<br />
Xayiniyê<br />
5<br />
De lêhin lawo,<br />
Lêhin<br />
Ez bi hesani nayêm kuştin<br />
Di kuçikê min de, hin agirê venemiri<br />
Ü çend gotinên min hene<br />
ji keser, fama re<br />
Bavê min çavên xwe dan li ber<br />
Ruhayê<br />
Û sê birayên xwe ji<br />
Sê darên spehî,<br />
Wek sê çiyayên i emrê xwe<br />
têrnebuyi<br />
1277-SİBE ZÛ<br />
Sibê zû hat ba min<br />
Bêhna gula hate min<br />
Dil sipî bû wek rokê<br />
Dinya û alem bû li cem min<br />
Sibe zû hat odê<br />
Ruh û canêm şinda<br />
Gava mi go tu ji kû tê<br />
Go ez horîya xwedê da<br />
489<br />
bûn<br />
Ji bircan. ji giran ji minaran<br />
Dema kiriv pismam kurên êşiran<br />
Li hember guleyên Fransiz şer<br />
dikirin<br />
Xalê min ya biçûk, Nezif<br />
Simbêlên wi nû derketibûn<br />
Delal<br />
Siwarekî baş<br />
Gotiye lêxin birano<br />
Roja namûsê ye<br />
Û hespa xwe rakiriye ser piyan<br />
Kirivo halê min weha binivise<br />
Dibe ku we<br />
Sivikki riwayeti were fehm<br />
Em ne memikên guline<br />
Guleyê domdomê<br />
Di derê min de wesle wesle<br />
Helbest::Ahmed Arif<br />
Werger: Nedim Hekari<br />
Li bendî te mam ji mêjda<br />
Hey kanîya jîyanê<br />
Neçirvano qurbanêm<br />
Hey xezala li berîyê<br />
Sibê zû hat ba min<br />
Bêhna gula hate min<br />
Dil sipîbû wek rokê<br />
Dinya û alem bû li cem min<br />
Text û mûzîk: Ciwan Şêxo<br />
Hunermendê mezinê Kurd Kawîs Axa ku di dîroka hunera Kurdistanê de<br />
yekemîn hunermendê siyasîbêjê Kurd tê hesibandin, di qalibê lawikekê de<br />
li ser şehîdbûna lîderê Kurd Simkoyê Şikak hissên xwe wiha tîne ziman:<br />
1278-SIMKOYÊ ŞIKAK
Lê dayê, lê dayê, lê dayê, şereka qewimî li Şinoya wêran bira çi mezine<br />
Ewro emirê Taranê hatîye bo qumandarê Şinoyê,<br />
li niwêjê mexiribê<br />
Bi tirombêla, axawo, eskerên xwe hînabûne yo, yo, yo, li niwêjê mexiribê<br />
Bi tirimbêla eskeran xwe hînabûne,<br />
babê Xusro bi sê denga gazdike:<br />
Babê Feysel, ewroke dest helîne,<br />
ciwabekê biben eşîrê Ebduyîya, ewro<br />
Hatime kuştinê danên şûna min Xusiro zaroye axawo cîyê mine<br />
Lê dayê Mihteberê rebenê, Gulîzarê nemayê,<br />
Mirarîyê rebenê, niwêjê<br />
Mexiribê dengê sê tîran û metrelozan agir berda vê dinyayê,<br />
kesê xêrxwaz<br />
nebû ciwabekê bie eşîreta Herkîya, paşî babê Xusiro tovê egîdan li me<br />
qeliya,<br />
wî kes nema axawo li dinyayê, ezê di heyfa kuştina babê Xusiro<br />
nîme ewro şahî û govende li naw ecemê Kerbelayê<br />
<strong>Stran</strong>a jêr jî ji aliyê dengbêjê navdar<br />
Birê hatiye gotin ku têde behsa kuştina Cewahir<br />
xanima jina Simkoyê Şikak jî bi destê leşkerên dewleta Îranê tê kirin:<br />
Bê de wey lê, wey lê, wey lê<br />
Lê lê Muhteberê rebenê, eskerê kişiya ji Dî lemanê<br />
Eskerê Heyder Paşa xwe da lo gulîzerê,<br />
kekê Xosiro paşê Kurda<br />
şer xweş kiriye lo ser Îranê<br />
De wey lê, wey lê, wey lê, wey lê, wey lê her bê de wey lê<br />
Lê lê Muhteberê rebenê wezê bi Şawilîya kawil ketin li vê fêzê<br />
Sibeye kekê Xosiro,<br />
Paşê Kurda ji mal siyar bû, esker li pey<br />
Kete du rêzê<br />
Kekê Xosiro, Paşê Kurda şer xwe kiriye lo ser Tewrêzê<br />
De wey lê, wey lê, wey lê, wey lê, bê de wey lê lê lê<br />
Muhteberê rebenê wezê Şawlîya kawil ketim lo dev beyara<br />
Ji sibê de ser kekê Xosiro Paşê Kurda tê dengê gûla, topa, wan teyara<br />
Ehmed Begê sê denga gazî dikir :<br />
Gelî cahêla çêbin, çê bixebitin, wexta<br />
Imdada me derê kekê Xosiro, paşê Kurda, gulla sîyara<br />
De wey lê, de wey lê, lê lê Muhteberê rebenê wezê<br />
Şawilîya kawil ketim di çe´ilê(çalê) da<br />
1279-SİTİYA NİMET AXA<br />
490
Mûsê kuro mere bext ne wiha ye.<br />
Kekê kînê mere bext ne wiha ye.<br />
Êvare, ro li avaye, wada berya ye<br />
Tengaya mala nêzika keryaye;<br />
Delalê dilê min sîwarê, ne peya ye.<br />
Sîwarê şîn Bozkê tu dibê baye,<br />
Rextê enextarê nava milê kekê Kînê kuta ye..<br />
Delal mereve,<br />
Sitîya Nîmet xezala Kurda birîndara Pênc gulla ye,<br />
xwîna sor bi ser bejna zirav<br />
Quba kemberê, rûkê qunderê da rijiya ye.<br />
Delalê dilê min bi sîwar bûnê<br />
Ji mala Carba ye, rima mala Mehemed<br />
li ser piya ye.<br />
Serê rimê çar gulukê zîvîn pêda berda ye.<br />
Qeyîşa enexdarê milê kekê Kînê kuta ye,<br />
Zincîra ogê bostekê çar tilîya ji pêxîla<br />
Kekê Kînê ber jêr hêlkan daye.<br />
Delal xaîno, ne bi gefa û ne bi gurra ye;<br />
Ne halbûna cefî û êgale yê,<br />
ne bi pesandina qîzan û bûka ye.<br />
Kanî wexta te êgal xwar dikir,<br />
Ber dida nav her du çata burya ye.<br />
Îro hêsîr tengî ye.<br />
Da‟wa ruha ye, ji berê da roja<br />
Qewimandinê roj mêra ye.<br />
Kekê Kînê min go belkî tu bender<br />
Û Budûr û Hesenê Mihêmir, her sê şuyuxê<br />
Gêsa ye; min go belkî tu bi qelemê wekî,<br />
Îbrahimê lawê Kora ye.<br />
Min go belkî bi reisî yê tu Mehemed Emîn<br />
Kekê Lamî çîçeka Qirwalya ye..<br />
Min go belkî tu bi ebûqatiyê, tu didan karê<br />
Hesen axa, ji mala Hecîya ye.<br />
Min go belkî tu bi xort bûnê,<br />
Tu Evdilqadir Qedûrê Kinik, Rail Elya ye.<br />
Min go belkî tu şûfê ve tu Xelîl beg,<br />
Reîsê Qeregeçiya ye.<br />
Tu Mehmûd begê zerî,<br />
Xelefa mala Temir paşa ye.<br />
491
Ey xaîn lawê xaîna, min go belkî<br />
Bi derba giran tu zor Îbrahim paşa ye.<br />
Bavê Ebdulhemed, şêrê serê zozên qermîtê<br />
Binê Kerbela ye, xwedanê kom giran,<br />
Îskan başê kela Kurda ye.<br />
Xaîn lawê xaîna,<br />
Çawa te terka min Sitiya Nîmet axa,<br />
Xezala Kurda, diraga konê neh stûna kir û tu revya ye.<br />
Sala çûnî vî çaxa ez xwarina teyrê baz bûm,<br />
Îsal bûm qesasa pênc gulla ye,<br />
Rûreşa her du bira ye, xelkê digot delaliya<br />
Dilê te tirsonek e, ji ber Hesenê pismamê te reviya ye.<br />
Min go te xes e,<br />
Rojkê roj bi qewim...<br />
Şehîdê kekê kînê gelek hene, daîm hefadiyê<br />
Dike li orta talanê, Qeregeçiyan û gesa ye.<br />
Ji delalê dilê min wendê enextdarê zeng girtiye;<br />
Derziya enexdara wî şikiya ye.<br />
Delal mere kekê Kîne me re,<br />
Bi şûnda li halê min mêzeke, careke li min<br />
Vegere êvar e, li min û kekê Kînê bariye<br />
Berfa kher e,<br />
Sitiya Nîmet birîndara pênc gulla ye,<br />
Li erdê dev na gere, min go belkî<br />
Rojek ji roja biqewîme, tu ji ber temamê<br />
Qeregeçiyan û gesa tev na gere, belkî tu ne<br />
Mêr enexdarê ji min ra dîn e û car da here.<br />
Delal mere kekê Kînê me re,<br />
besta Qizil û zê, Ebû - Şaxatê şewitî bîra Edwanîyê<br />
xwar û mere,<br />
Êvarê du sîwar pêda têne xwar e,<br />
Li ber çavên Stiya Nîmet pir bûne çar e.<br />
Kekê Kînê mere,<br />
Bi şûnda li halê min mêzeke;<br />
Simbelê serê sîwra zer e,<br />
Li ber çavê Sitiya Nîmet mor bûne şa re.<br />
Gullê dest sîwara, li canê Sitiya Nîmet bûne ar e.<br />
Delal xaîno,<br />
492
Stiya Nîmet xezala Kurda,<br />
Dirêga konê neh stûna,<br />
Bi pênc gulla birîndar e,<br />
Mêzeke xwîna sor gulekî bi ser bejna zirav<br />
da quba kemberê,<br />
Rûkê kondere da anî xwar e.<br />
Xaîn lawê xaîna,<br />
Min go belkî rojek ji roja bi qewîme,<br />
Koma Qereçiya ji te ra ne tu bar e.<br />
Min nizanîbû tu fortekê nav mala,<br />
egal xwar e.<br />
Delal ne wiha ye bextê mêra de vaya ye.<br />
Xwedê dînê mal Heçîya ye,<br />
Mala kor a ye.<br />
Bi destê Ubeydullah,<br />
Kilê çavê Helîma kora girtine,<br />
Li korta Sîwêrekê girtin avêtin<br />
Binê hepisxana ye.<br />
Kekê Kînê mere rûne,<br />
Şehkî lêxê yekî bavî,<br />
Halana ewîlê di xwe hilde.<br />
Bê ez kilê çavê Sitiya Nîmet<br />
xezala Kurda, bejn zirav e.<br />
Delal mere, xaîn lawê xaîna me re<br />
Bextê mêra ne wiha ye.<br />
Bi şûnda li halê min mêzeke<br />
Sitiya Nîmet axa xezala Kurada li<br />
Pê te ye, bist çar derbê enexdarê li nava te ye.<br />
Min go belkî, rojek ji roja biqewîmê<br />
Xortên Qeregeçiyê temam ne berê te ye.<br />
Qet damara nemûsê vê êvarê li êniya kekê<br />
Kînê tune ye.<br />
Halana mêra ji delalê dilê min ra,<br />
bêfêde ye.<br />
Min nizanî bû tu fortek nava mala,<br />
Êgal xware tew tewe ye.<br />
Kekê Kînê bihara me bihareka rengîn e,<br />
Li besta Qizil - Ûzê, rabû gula li bî ne,<br />
Kekê Kînê mereve, min metrkîne,<br />
Mêzekê Husunê pismam devê enexdara xwe<br />
493
Bigrîne, pol û poşman li dêmariya min Fatê<br />
û Fersê vegerîn e.<br />
Delal mereve,<br />
Du derba biteqîne, heger tu ne mêr e,<br />
Here û enexdarê ji min ra bîn e.<br />
Heft qeda li bedena Sitiya Nîmetê keve,<br />
Hîn tu du korta ne çûye korta sisya ez ê xwe,<br />
Ezê xwe ji para bi te gîhnim bi destê<br />
Bi destê Stiya Nîmet bigire min bi xwe gîhne.<br />
Bi oda kurê Îbrahîmpaşa gîhne,<br />
Halana ewlî di xwe;<br />
Hilde bibêje ez kilê çavê Stiya Nîmet,<br />
Xezala Kurda, xatûna pêncsed malê Ceraba,<br />
Kevoka çeng bi çîn.<br />
Evdilhadî Mihemed<br />
1280-SİWARE ÇUCİKAN<br />
İro du ro ne tav li qurcikan<br />
Sibe se ro ne tavle qurcikan<br />
Eloke kulek siware cicikan<br />
Terese kulek siware cucikan<br />
Du bisked berban ketin qircikan<br />
Se bisked berban ketin qircikan<br />
İro du ro ne tav li newalan<br />
Sibe se ro ne tav li nevalan<br />
Eloke kulek siware xezalan<br />
Terese Kulek siware xezalan<br />
Du bisked berban ketin dismalan<br />
Se bisked berban ketin dismalan<br />
İro du ro ne tav li kaniyan<br />
Sibe se ro ne tav li kaniyan<br />
Eloke kulek siware caniyan<br />
Terese kulek siware caniyan<br />
494
Du bisked berban ketin paniyan<br />
Se bisked berban ketin paniyan<br />
Hevgihander : Huseyin Erdem<br />
1281-SiWARO BAJO<br />
Bajo siwaro bajo<br />
kuda dibe bila bibe<br />
sekin min dikuje<br />
li ser qonaxê min gulek<br />
li her gulê min dilek<br />
li her dilê min kulek<br />
an ji mirinek divê<br />
bajo siwaro bajo<br />
ku da dibe bila bibe<br />
sekin min dikuje<br />
wergera hestan cawa bikim<br />
narincokê mehiyan ji hêsiran<br />
evin ketin bexté çitikan<br />
de bajo siwaro şev digirin<br />
de heeeey siwaro<br />
di giriyê şevan de dinalim<br />
di nalinê de diqirim<br />
di qêrinê da dil didim<br />
di dildayi né de dimirim<br />
bajo siwaro bajo<br />
ku dibe bila bibe<br />
sekin min dikuje<br />
gotin: Jan Axin-muzik: Jan Axin<br />
1282-HOZAN SÎPAN<br />
Hozan Sipan Ji Xarpitê gundê Kirvan e. Di sala 01-01-1975 an da ji dayik bûye.<br />
Ew heft xwişk birayê wî hene. Di zarokatiya xwe de<br />
mûzîka Kurdî bala wî dikşîne. Gava ku ew bi rê diçe<br />
an bi tenê li ser çiyayê Kurdîstanê digerê bi xwe xwe<br />
mûzika Kurdî bi awazekî qalind disterê û xwe pê<br />
tetmîn dike.<br />
495
Di bin bandora Serhat û Şiwan û Xelîl Xemgîn da dimine û bi xwe xwe dikeve<br />
nav xem û xayalan rojekê wek wan hunermendê bibe û stranan bistirê. Albuma<br />
xwe ya ewil di sala 2002 an derxist.<br />
Di sala 2005 an da albûma xwe ya duyem derxist ji aliya gel ve gelek hat<br />
hezkirin û ecibandin.<br />
1282-A-Havîn<br />
Dema ku tu hatiye bîra min<br />
Janek zirav dikeve dile min<br />
Dibim hesire evîna te<br />
Bê te jîyan zorê esmera min<br />
Le were le le le esmeer<br />
le le were le çaw reşe<br />
Wa çend salen le hevîya te me<br />
Hin jî le ser soza xwe me<br />
1283-EVÎN<br />
Megrî Evîn melorine<br />
hesren çavan me barine<br />
Wa ez diçim Xeribiyê<br />
lepey min neke şine<br />
Dema buhar hatiye were<br />
gulê nesrin webûn were<br />
1284-HÊVÎ<br />
Ew çend salen tu di distirî ji bo gelemin<br />
Bare te gelekî girane rehavalê min<br />
Tu sembola xortên kurdan hunermendê min<br />
Tu agirê dile dayikan dil netevê min<br />
Oy ?ivanê min<br />
Qehramanê min<br />
Hevîya gelê min<br />
496<br />
Je te dûrim weki ezmane<br />
Havîna min bûye wek zivistan<br />
Çi bikim je te dûrim yare<br />
Ev dileminî rêzil raylenaye<br />
Pir geriyam le dinyaye<br />
Qet min nedit yar wekî we<br />
Nizanim ji kê re tu dikenî<br />
Tu bûye belaya serê min<br />
Gotin û Muzîk: Sîpan<br />
Nexweşketim çima nehati<br />
Şevêk taride zu were<br />
Naçe evîn neçe ji bamin<br />
Jana dile te hesretamin<br />
Wa disa limin şev buya tari<br />
Demek nezik de were bamin<br />
Gotin û Muzîk: Sîpan
Te nikarim bînim ziman dile te volkan<br />
Agireki le darxînim gel bikrin dilanê<br />
Tu helbestek dûr û drej tu bû ye isyan<br />
Tu bû ye helîna çîyan sterka li ezman<br />
Çêrxa feleke digere le ser serete<br />
Tu bû ye tirsa neyaran bi stranen xwe<br />
Ev çênd salen dûr ketiye ji welatê xwe<br />
Hesîr ji çavan dibare dilete bi xeme<br />
Gotin û Muzîk: Sîpan<br />
1285-SÎYAMEND Û XECÊ<br />
Bihar e bihareka nu xemilî, sîyamend û Xecê her<br />
du di mala bavê xwe de dikemilîn<br />
Siyamendî bankir go Xecê<br />
Were destê xwe bide destê min<br />
Em herin Çiyayê Sîpanê<br />
Li bin dara wê çilî<br />
Siyamend bang kir go Xecê<br />
Were çokê xwe j imin re dayne<br />
Çiyayê Sîpanê Xwedê xirab bike bi dûman e<br />
Ez serê xwe li ser çogê te<br />
Daynim bîhnekê binvînim<br />
Heta Rabim belkî xwedê hasil bike<br />
Miradê me herdu yan<br />
Xeco ji Siyamendî re çoka xwe dayna<br />
Siyamednî çoka xwe ser çokê Xeco dayna<br />
Di nêv xewa şerîn da diçûyiye<br />
Xeco bi çavê xwe dîtiye<br />
Birek pezê kovî di wir re boriye<br />
Nêrîkekê kelokekê bo xwe<br />
Ji hemû kela distandiye<br />
Xeco di wê da hizra xwe û mala bavê xwe kiriye<br />
Hûrik hurik bi herdu çawan digriye<br />
Hêstireka ji çavê Xecokê daketî<br />
Li ser rûyê Siyamendî wê ketiye<br />
Sîyamendî ji xewa şêrîn wê rabiye<br />
497
Berê xwe daye digo;<br />
Xecê ji xera Xwedê re<br />
Min e zaniba giriye te ji bo çi ye<br />
Eger tu poşmanî rabe here mala bavê xwe<br />
Tiştek di navbera min te da neqewimiye<br />
Kelokekî mezin wê dayiyê erdê<br />
Siyamend dest avête stirhê kelê kovî<br />
Kelê kovî şaxeka veweşandî<br />
Bi çengê Siyamendê malxirab wê dayiye<br />
Di zinara Çiyayê Sîpanê de avêtiye<br />
Siyamendo bi darê banê ve wê mayiye<br />
Xeco bang dikir digo;<br />
Siyamendo ma tu kanê?<br />
Dengê Siyamedî kûr û dûr di guhê Xecokê da diçûyayî<br />
Siyamend bang dikir digo<br />
Xeco bîne werîsê heft gundan<br />
Şilalê heft xiraran<br />
Bîne hevdû vê girêde<br />
Ka Siyamendê malxirab dernaxî ji nav herdû daran<br />
Siyamend bang dikir digo<br />
Xeco, were xwe girê bide bi xemla bûkaniyê<br />
Li serê xwe girêbide poşiya Kurdanîyê<br />
Ber serê min sê cara here were<br />
Ji min re bêje di çîra bûkaniyê<br />
Siyamend bang dikir digo<br />
Xeco, sed caran dilê min hê we<br />
Ez ketime di bextê te w Xwedêo<br />
Ez nizanim piştî tê bibî rizq û nesîbe kê wo<br />
Şeva bûkaniyê ez nizanim te serê xwe danî ser balgika kê wo<br />
Xeco digo; Siyamendo.... Malxirabo..<br />
Tu ê bes bike got e gote<br />
Te goştê laşê min heland<br />
Te cerga dilê min sota<br />
Xeco ciwanê herdû pî jî kirin cot e<br />
Siyamendo va ye ez ê hatim bat e<br />
Guhê xwe bide du aşiqan û diyara<br />
Li serê Sîpanê herdû şînbûne<br />
Yek mêw e ye dî spandar e<br />
498
Ji berê bere da ji ber vê çendê<br />
Pezê kovî ji bona mêw û sîpandarê her neyara e-<br />
Webb /Înternet. Xortê Mêrdînî<br />
1286-SÎNÊ<br />
(gotin û mûzîk Kerem T. Gerdenzerî)<br />
1<br />
Were Sînê, lê<br />
Ez heyrana çevê teme,<br />
Heylê Sînê,<br />
Were Sînê, lê<br />
Ez birîndarê bejna teme,<br />
Heyra minê,<br />
Tu kubarî, lê<br />
Mîna kewotka çîl û qerqaş<br />
Rûbarê hewê<br />
Tu bedewî, lê<br />
Mîna kulîrka nav mêrg û çîmanê<br />
Eşîretê<br />
Dihebînim mîna ziyaretê navê Sînê<br />
Sînemê – bedewa nav eşîrê<br />
Bedewa nav eşîrê –<br />
Sînemê<br />
Dihebînim mîna ziyaretê navê Sînê<br />
Sînemê – bedewa nav eşîrê<br />
Bedewa nav eşîrê –<br />
1287-SÎNEM- 1<br />
Lê sînemê<br />
Çav mizgînê<br />
Fistan şînê<br />
Bejn şêrinê<br />
Sînêm, sînêm sînemê<br />
Sînema min<br />
Barê dilan<br />
499<br />
Sînemê<br />
2<br />
Birîndarim ez<br />
Mîna teyrê nav ezmanê<br />
Kurdistanê<br />
Were Sînê lê<br />
Birîndarê xwe bibîne<br />
Heyra minê<br />
Tu bizanbe ez<br />
Tucar bîr nakim navê Sînê<br />
Rûbarê dinê<br />
Birîndarim ez<br />
Were Sînê, were Sînê<br />
Were Sînê<br />
Dihebînim mîna ziyaretê navê Sînê<br />
Sînemê – bedewa nav eşîrê<br />
Bedewa nav eşîrê –<br />
Sînemê<br />
Dihebînim mîna ziyaretê navê Sînê<br />
Sînemê – bedewa nav eşîrê<br />
Bedewa nav eşîrê –<br />
Dam ser milan<br />
Sînem tu yî<br />
Rewşa gulan<br />
Sînêm, sînêm sînemê<br />
Sînema min<br />
Jê re vekir<br />
Derd û kulan<br />
Got e lawo<br />
Nakim dilan
Sînêm, sînêm sînemê<br />
Sînemê<br />
1288-SÎNEM -2<br />
Navê te Sînemxane lê lê<br />
Medha te çûb‟ dinê da<br />
Enya kever kaxez e(lo)<br />
Melayî qelem lêda<br />
Û ez û dê Sînemxanê ramûsim<br />
Felekê çerxek lê da<br />
Çûm oliyê, hat oliyê<br />
Ol‟ya jorî b‟derab e<br />
1289-SÎNEMÊ-1<br />
Sînemê koçika xwe bi rê xist delal<br />
Xwe bi xwe sikinî van deran<br />
Rûnişt bejna xwe girêda delal<br />
Berda rişikê kemberan<br />
Sînemê malika xwe bi bar kir delal<br />
Xwe bi xwe sikinî van çiyan<br />
Rûnişt bejna xwe girêda delal<br />
1290-SÎNEMÊ-2<br />
Ey lê Sînemê, dilê min dîn e<br />
Sed carî dilê min dîn e,<br />
Bajarê Misirê, bajarekî pir mezin î,<br />
giran e û mitîn e,<br />
Heftsed hezar melê di bajarê Misirê de,<br />
Berê xwe dan kitêb û Quran û yasîne.<br />
Te nav mîr Mehmûd, lawê Melikê Misirê,<br />
kir elem û xwîn e.<br />
500<br />
Gotin : Jan Axîn-Musîk : Jan Axîn<br />
Çavê gote min rwîne<br />
Birha‟ gotê min rabe<br />
Û ez dê Sînemxanê ramûsim<br />
Felek gel min xirab e<br />
Çûm oliyê, hat oliyê<br />
Oliya jêrî b‟ debî ne<br />
çava gotê min rabe<br />
Birha gote min rwîne<br />
Ez dê Sînemxanê ramûsim<br />
Felek gel min xayin e.<br />
Berda rişikê mecdiyan<br />
Sînemê malika xwe bi bar kir delal<br />
Xwe bi xwe sikinî bewraran<br />
Rûnişt bejna xwe girêda delal<br />
Berda rişikê guheran<br />
Çûm ku Sînemê ramûsim delal<br />
Gune li hustiyê gundiyan<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî
Teresê melê cewab li ser cewabê,<br />
Ji mîr Mehmûd, lawê melêkî Misirê re,<br />
Rêka Heca Şerîf dişîne.<br />
Bi lewnekî digot;<br />
Dostê Sînemê esker,<br />
Z‟aran û henefî ne.<br />
Sînemê digot;<br />
Lo pismamo... !<br />
Dilê min li dîn e, sed carî dîn e..<br />
Bajarê Misirê bajarekî pir mezin<br />
Û giran û mitan e.<br />
Heftsed hezar melê,<br />
Di bajarê Misirê de<br />
Berê xwe dane ayet û kitêb û<br />
Quran û Yasînê.<br />
Tu wila ji Xwedê bawer bike<br />
Tiştê ko tu dibêjî,<br />
Li dor dotmama te de tu nîne<br />
Her binêr qoda nav guh melê<br />
Tasa hemamê bîst û çar tilî ne<br />
Lê dilê mîr Mehmûd, êdî lê venabe.<br />
1291-SÎPANÊ<br />
Sîpanê gaz bi gaz e, Leylo Leylo Leylo<br />
Wêranê gaz bi gaz e, zalim kûr dinalim<br />
Meskenê pezê laz e, Leylo Leylo Leylo<br />
Wêranê pezê laz e, zalim kûr dinalim<br />
Sîpanê gaz bi gaz e, Leylo Leylo Leylo<br />
Wêranê gaz bi gaz e, zalim kûr dinalim<br />
kûr dinalim, kûr dinalim, kûr dinalim<br />
Sîpanê hol e mol e , Leylo Leylo Leylo<br />
Wêranê hol e mol e, zalim kûr dinalim<br />
Mexelê pezê kol e, Leylo Leylo Leylo<br />
Wêranê pezê kol e, zalim kûr dinalim<br />
Sîpanê gaz bi gaz e, Leylo Leylo Leylo<br />
Wêranê gaz bi gaz e, zalim kûr dinalim<br />
kûr dinalim, kûr dinalim, kûr dinalim<br />
501
Sîpanê perbelekan, Leylo Leylo Leylo<br />
Wêranê perbelekan, zalim kûr dinalim<br />
Mexelê pezkulekan, Leylo Leylo Leylo<br />
Wêranê pezkulekan, zalim kûr dinalim<br />
Gotin û Muzîk: Gelerî-Herêm: MûşArr: Yekbûn<br />
1292-SÎPANÊ XELATÊ<br />
Kî here axa Tetwanê<br />
Wê bibîne çîyayê Sîpanê<br />
Cî ware Sîyabend û Xecê<br />
Xeml û rewşa Kurdistanê<br />
Sîpan Sîpanê Xelatê<br />
Bilindbun ciqaz li te tê<br />
Gulên te gulên cennetê<br />
Ava te ava qudretê<br />
Sîpan sîpane, sîpan sîpanê<br />
sîpan sîpane xelatê.<br />
Te kul û xem pir dîtîye<br />
Zulm û zori buhurtîye<br />
Xwazgîniyê xweş te girtine<br />
Soz û peyman wan dane<br />
Sîpan Sîpanê Xelatê<br />
Bilindbun ciqaz li te tê<br />
1293-SMAÎLÊ XELÎL<br />
De lo gidî, Smaîlo heyran<br />
Talat bişewitê bi mêrg û kanî;<br />
Lê diçêre mehîn û ciwanî;<br />
Şev nîvê şevê Mihemedê gurî,<br />
Şêwir û mişêwîrê, kuştine Smaîlê Xelîl,<br />
502<br />
Gulên te gulên cennetê<br />
Ava te ava qudretê<br />
Sîpan sîpane, sîpan sîpanê<br />
sîpan sîpane Xelatê.<br />
Çîyayên te tev bilindin<br />
Kurdan xwe tum lê girtin<br />
Ji bona serxwebunê<br />
Ala jîyanê hildin.<br />
Sîpan Sîpanê Xelatê<br />
Bilindbun ciqaz li te tê<br />
Gulên te gulên cennetê<br />
Ava te ava qudretê<br />
Sîpan sîpane, sîpan sîpanê<br />
sîpan sîpane Xelatê.<br />
Gotin: Dilovan
Li mala Xengo danî;<br />
Şand metika xwe Helîkê anî;<br />
Li ser qesra Smaîlê Xelîl,<br />
Sekinî helîkê, teşiya xwe direstî;<br />
Qerarê mêrdîwanê girt,<br />
Ji Mihemedê gurî re anî;<br />
Mihemedê gurî qerara Mêrdîwanê<br />
Bir û çûye çiyayê mazî;<br />
Mêrdîwanek çêkir û bi xwe re anî;<br />
ji nîvê şevê pê ve,<br />
Li ber qesra Smaîlê Xelîl danî;<br />
Bi mêrdîwanê ve,<br />
Hikişîya ser qesra smaîlê Xelîl;<br />
Demança Gerejdax ji qibûrê der anî;<br />
Û li ser serê Smaîlê Xelîl danî;<br />
Heyfa kevn û nuh,<br />
Bi destê xwe hilanî.....<br />
Lawê gurî welleh, ez te nakim;<br />
Tu şêx bî, ez te tewaf nakim;<br />
Tu bi gûl bî,<br />
Ez te di ber serê xwe de nakim;<br />
Min go;<br />
Ezê serê sibê herim Smaîlê Xelîl ji xew rakim,<br />
Ezê rahêjim misîn û leganê;<br />
Ezê avê li destê wî kim;<br />
Ezê bişînim Musul û Kerkûkê,<br />
Ebekê bînim, di nav mil kim;<br />
Bişînim Silemaniyê xencerkê bînim,<br />
Di ber ra kim;<br />
Min go,<br />
qey ez ê Smaîlê Xelîl<br />
Li Talatê bi zavê kim;<br />
Bi zavê ye sê roja kim;<br />
Min go; Smaîlê Xelîl xortekî<br />
Gelkî lê hêja ye;<br />
Ezê li Talatê bi axa kim;<br />
Ezê bi axayê Omeriya kim;<br />
Min nizanî bû,<br />
Ku ezê rahêjim laşê Smaîlê Xelîl,<br />
Di mezelê binya mal kim;<br />
503
Bejna Smaîlê min zirav e,<br />
Mîna tayê ketê,<br />
Şîn dibû li Talatê,<br />
Li milê xetê;<br />
Min dî laşê Smaîlê Xelîl,<br />
Danîne gasîna dêrê, li ber mizgeftê;<br />
Giriyê kafîr û mislimana bi halê min û te tê<br />
De lo, lo, gidî, .... Smaîlo;<br />
Bejna smaîlê min ziravo, nav qendilo,<br />
Smaîlo heyran ji Talatê heya Sîtê;<br />
Xîyalê xwe didimê,<br />
Berf û baran bi kulî tê,<br />
Diya Smaîlê Xelîl ji aliyê Mîdyatê,<br />
Ji gilî tê;<br />
Laşê Smaîlê Xelîl danîne gasîna dêrê,<br />
ber mescîdê....<br />
Giriyê misliman û kafira bi halê min...û wî tê;<br />
Qesra Smaîlê Xelîl bilinde,<br />
Li Talatê sera ser;<br />
Lê dinêrim li kuleka li şibiqê û li pencera,<br />
Mihemedê gurî kero ji wan kera,<br />
Çawa te laşê Smaîlê Xelîl da ber<br />
xençera........<br />
Sebriyê Serhedî<br />
1294-SORAN Û BADÎNAN<br />
Beşê yekê, strana “Hoy zerî zerî” ye<br />
Beşê duwemîn, “Kurdistan” e<br />
Kurdistan şêrîn im<br />
Şarî ciwan û kurd nişî im<br />
Ya xwa, qet lê dûr nemîn im<br />
Xoş im lê wê niştîman im<br />
504<br />
Xoş im lê wê niştîman im<br />
Hêzî dil, aramî giyan im ey wey wey<br />
Ronekî renga jiyan im<br />
Kurdistan cîger ecdad im<br />
Cîger şêrîn û Ferhad im<br />
Ya xwa, qet neçêy lê yad im<br />
Xoş im lê wê niştîman im<br />
Xoş im lê wê niştîman im
Hêzî dil, aramî giyan im ey wey wey<br />
Ronakî rêgayî jiyanim<br />
-------------------------------------------<br />
1295-SOSİN<br />
Sosin sosin sosin sosina li mêrg û çiya ye<br />
Qîzik çûne dîlanê hemî kemberê badayê<br />
Ji eşqa ramûsanê aqil û sevda nemayê<br />
Qîzik çûne dîlanê hemî kemberê badayê<br />
Sosin sosin sosin sosina li mêrg hêşînê<br />
Qîzik çûne dîlanê hemî kemberê reşîn e<br />
Min ji derdê ramûsanê aqil û sevda danîne<br />
ji derdê ramûsanê aqil û sevda danîne<br />
Sosin sosin sosin sosina li mêrg û li pêş e<br />
Keçik çûne dîlanê hemî kemberê quruş e<br />
Ji eşqa ramûsanê aqil û sevda difroşim<br />
Ji derdê ramûsanê aqil û sevda difroşim<br />
Sosin sosin sosin sosina li mêrg û belek e<br />
Keçik çûne dîlanê hemî kemberê xelek e<br />
Ji eşqa ramûsanê aqil û sevda gelek e<br />
Ji derdê ramûsanê aqil û sevda gelek e<br />
1296-STRANA ELİYÊ EHMED<br />
Xwedê topê li mala ziman dirêja bixwîne<br />
Bila.... Bibe kul û têkeve mala Şebab Mudurê Mehsertê<br />
Ew bêxwedîka telefonê dide walî yê Mêrdînê<br />
Lê lê Xanimê rebenê Şemsa<br />
Ew jî têlê dide bêxwedîka Anqereyê<br />
Mane dibêjin ew vê sibê fermaneka giran xwîne<br />
Taximê leşkerên Enadolê bi taximê boz û boristanan<br />
505<br />
Azadiya welat Dilşad Said
Tevlî cebilxanaya sêberî bi topên giran dişîne<br />
Wele dê peyayên mala cizîrî<br />
Axayên Omeriya dê sereya Mêrdînê bi darê zorê bistînin.<br />
Hey lo lo wey lo lo<br />
Elî tu gulan axan î lo lo......<br />
Tu mequl î lo lo............<br />
Wayla lawo dilê min dilekî ji dilan delo dîn e<br />
Wayla li min dêranê vê sibekê<br />
Eskerê giran ji dora Enedolê<br />
Tevlî taximê boz û boristanê<br />
Manê bi top û cebilxaneyan<br />
Li îstesyona Mêrdînê<br />
Bi kaşe qelenderan ve banî dixin<br />
Çadirên xwe bi dara miradan<br />
Li çiya duzê li dora wezîrên mala bavê min datînin<br />
Weyla li min dêranê<br />
Eza bi dara mirada diketim<br />
Bila bişewite bi dar û strî<br />
h min dît, tanqa qomutanê alay Mêrdînê û walî jî, pê re<br />
Bi sê denga gazî eli yê ehmed bavê selanîk dikir<br />
Min digot, Elîk Axa dilê min ji dilekî delo dîn e<br />
Barê hukumatê barekî giran e<br />
Quveta te pê nagihê bextê min ji te re xwe teslim bike<br />
...........tirsê nîne.<br />
Elî li wî vedigeriya digot;<br />
Yê ku kêmaniyê têxiyê bila çariya jina wî li serê wî be.<br />
Lawo mana taliya talî dê canê me here<br />
Lê wê navê me li odeya camêran heta heta bimîne<br />
Hey lo lawo, Elîko lawo....<br />
Wey li min dêranê<br />
Bi Xwedê dilê min vê sibê ji dilan dilekî delo dîn e<br />
Mane ez ê bi dora dara Miradan diketim, bi dar û stirî ye,<br />
Bila kul tekeve mala sersebeban<br />
Weyla li min dêranê<br />
Xwedê zane, min dît taximê boz û berzanan dest pê kirin<br />
Berê topan danê şikefta rûtê<br />
Dara miradan li çiyayê Merzeqa<br />
Wezirê mala bavê min rebenê<br />
Wela li min rebenê,<br />
Xwedê dizanê dilê min ji dilan delo û dîn e<br />
Qenco bi sê dengan bang dikir;<br />
Eliyê ehmed, Şêxmus digot; agir bi mala we ket,<br />
506
Mana Elî min dizanî bû tu ê rojekê felek û dewranan<br />
li ser me bigerînî<br />
Keko ez dizanîm tu zaveyê sê rojanî.<br />
Hermeta te li ber dilê te şêrîn e<br />
Wileh ku feraca sibê li min û van tirkan bixîne<br />
Ezê silavan li ser silavan ji van Tirkan re bişînim.<br />
Ezê bikim ku kokelên ser milên wan bi devê devziravê bifirin.<br />
Lê keko barê hukumatê barekî giran îmkanên me tune ya<br />
Hey lo lo lo oy...<br />
Axayo oy oy.......<br />
Weyla li min dêranê serê vê sibê han dilê min ji dilan delo dîn e.<br />
Ez ê bang dikim;<br />
Eliyê Ehmed bavê hemid û Selanîk beranê mala Mehemedê Cizîrî<br />
Weyla li min dêrane top û cebilxaneya<br />
Ku gurên çiyan bi çavê serê xwe nebînin.<br />
Mane bira û pismaman‟ de mêrên çê bin,<br />
Devê devziravan bixebitînin<br />
Dê rojek bê ku em nikaribin herin odeyan<br />
Û nola camêran serê xwe ji ber xwe hilînin.<br />
Ez dê tiştekî ji we re bibêjim<br />
Gunehê min di stûyê we de be<br />
Herçî cendermene ewledê hukumatê ne<br />
Lo lawo ew misuxir<br />
Heqe we li wan tune ye<br />
Ew bin emir in<br />
Lê ji asteymenana heta usteymenan,<br />
Ji ustenenan hetanî uzbaşiyan<br />
Û ji usbaşiyan û hetanî binbaşiyan<br />
Xwediyên demir û yildizan<br />
Silavan li ser silavan bi devê dev zirava<br />
ji wan re bişînin.<br />
Lê hecî cendirmene emir li ser wan e<br />
Ew misuxir in, heqe we li wan tune<br />
Axaoooo lo lo lo...........<br />
Weyla li min dêranê Xwedê<br />
Ezê bi dara mirada diketim<br />
Bila bişewite, bê star û deviye<br />
Mane gava ku kekê Elî<br />
Dûrbîna malê Dagalayi ye li ber çavê xwe datîne<br />
Sêzdeh beranên mala Cizîrî ketine xewa şêrîn<br />
Dema wî rica ji te kir rica wî li cem xwe nabirînî<br />
Min negot, kekê em teslima hukumatê bibin<br />
507
Ew ji me re nabe kêmanî<br />
Mane Şêxmus digot mal xirabo ez dizanim<br />
Tu zaveyê sê roja yî, pîreka te li ber dilê te ye<br />
Weleh ez bala xwe didemê<br />
Qenco bi bîrînên kûr dinalî<br />
Ma ez ê çawa cenazeyê wî<br />
Di nava sebavan de bihêlîn im<br />
Axayoo oy oy ......<br />
Dubare<br />
Mane bi Xwedê topek li mala Fesad û ziman dirêjan û gelecan bixîne<br />
Ez bala xwe didimê, bore bora kurê bavan e<br />
Vê sibê çawa tên diqêrînin<br />
Mane keko ez bala xwe didemê<br />
Kulek ji ezmana têkeve<br />
Mala bavê wî başçawîşê sêwî yê elewî<br />
Kinûn û nifûsa wî mane li bajarê Sêwasê digihîne,<br />
Ew kurmanc e, lê kurmancekî durî haziran<br />
bênamusekî kes nebîne,<br />
Wele Xwedê zane gava ku taximê boz û boristan lêdexîne. wekî tavê teyrokê<br />
fişekan<br />
Bi ser serê çiyayên Omeriyan de<br />
Xwedê zane dibarîne<br />
Xwedê bikim ku<br />
Ew Yezidiyên li çiyayê Şengalê bi çavê serê xwe nebînin.<br />
Dubare<br />
Weyla li min dêranê<br />
Ez bi çiyayê merzeqa diketim<br />
Bil gurên çiyayan bi çavê xwe nebîne<br />
Ez bala xwe didemê<br />
Beranên mala Cizîrî<br />
Bila Yezîdiyên çiyayê şengalê nebînin<br />
Gelî bira û biraziyan<br />
Wileh ev ne şerê Omeriya yê<br />
Ku xelkê dengê navtêdanên me bibhîzin<br />
Qeweta eşîra me kuştinan tunîne.<br />
Ev şerê wan tirkan e<br />
Hawara me ji çend gundên Omeriyan e<br />
Yên wan jî bajarê Stanbulê, ji Enqerê<br />
Xwedê zane bi cemsan bi topan tên,<br />
508
Şerê Bagok û sêbarî topan e<br />
Stara me nîne axa lo lo lo.....<br />
Weyla li min e<br />
Ez bi dara mirada bi çiya duzî diketim<br />
Weyla bi dar û strî ye<br />
Bila kulek ji ezmana têkeve mala wî çawişî,<br />
Ew du neferên mala mihemedê Cizîrî<br />
Bi agirê makinê diqulpîne.<br />
Dûrbînê li ber çavên xwe datîne<br />
Berî muxribê piştî esirê<br />
Xwedê zane bi darê dûrbînê<br />
Wî kuçê di devê şkeftê de ye<br />
Agirê tivingan bi çavên xwe dibîne<br />
Berê topa dide wî kûçê di devê şikeftê de ye<br />
Bi berika topê dimhîne<br />
Mane guleya topê dikeve şikefta Rûtê<br />
Ji sêzdeh beranên mala Cizîrê<br />
Ji yekî pêve wekî laşek namîn e,<br />
Axaooo lo loooo.....<br />
Weyla li min dêranê<br />
Mane axao dilê min ji dilan delûdîn e<br />
Ez bala xwe didemê<br />
Bila Kula Helebê têkeve mala wî çawîşî.<br />
Guleyek li eniya Qenco ketiye<br />
Gowdeyekî bêserî li wê meydanê ye<br />
Ez sênga meydanî nabînim<br />
Ez ji kîjan peyayê mala bavê xwe dinêrim<br />
Bê kinc û bêpîne ne<br />
Li kîjan beranê mala bavê xwe dinêrim<br />
Bi simbêlên reş û qeytanî bi rengê<br />
Wekî şerîtên xwînê daketine.<br />
Mane tu rabe cewabekê bişîne xopana Kefilhewarê<br />
Bêje xanimê dêranê rebenê<br />
Sîwaran bi xurcikên mecidiyan bi qedimîne<br />
Belkî tu vê balayê ji ser beranên mala bavê xwe rakî<br />
Mane ji êvara Xwedê de<br />
Dengên topan li li daramirada li ser serê<br />
Peyayên mala Mihemedê Cizîrî dilîlîne,<br />
Axao lo axayê min o lo....<br />
Weyla li min dêranê<br />
509
Ez bi çiyayê dûzê diketim<br />
Bila bişewite bi dar û striyan<br />
Rabê Alemê bike ku<br />
Bihar û zivistana wê rojê nebînin<br />
Bihara wê gul ûsosinan nebîne<br />
Weyla li min dêranê<br />
Ez bi çiya diketim<br />
Bila bişewite bi dar û stirî<br />
Wileh gava ku dengên<br />
Top û cepilxaneyan<br />
Li peyayên mala bavê min dixuricîn<br />
Ca qasidekî bişînin Newala Qurdîsê<br />
Ferha nemayê, Şaha rebenê Xanimê dêranê<br />
Mane çira mala bavê min ji êvare de vemiriye<br />
Ez neketime heyfa van hogiç û beranan<br />
Na, na ez ketime xema seryên jêkirî di çewalan de<br />
Ku berê wan dane newala Stilîlê<br />
Ku guhên hemiyan yê rastê jêkirine<br />
Axao lo, axao lo.....<br />
Qesîdekî dişînin gundê Çalê<br />
Dibêjin bila Ehmedê Sileman<br />
Were Newala Stilîlê<br />
Em dê hevdu bibînin<br />
Wele gava ku tê, Xwedê zane<br />
Binbaşî bi gir û kîn e<br />
Serê di şewalan de li ber Ehmed datîne.<br />
Dibêje yeko yeko paş navên wan ji min re bixwîne<br />
Ê bêje, ev yê ku dest bi hene ye;<br />
Şêxmus e, zaveyê sê rojan e<br />
Bûka serbixêlî di mala bavê de dimîne<br />
Yê ku guleya topê li eniya wî ketiye<br />
Biraziyê min Qencoyê biçûkê biran e<br />
Gurên li çiyan ne bi hunera wî ne<br />
Wekî gurekî zozanan ji geliyê Bedlîsê<br />
Ku xwe berda min û moran nava berfê<br />
Çolên mih û kaviran ji kêfa dilê xwe re veqetîne<br />
Ev yê din ji lawê mala Daqik e<br />
Wele wî gelek sîwar û şofêrên hukumatê<br />
Di geliyan û çiyan de dane sekinandine<br />
Ev yê dîtir jî lawê mala......<br />
Gelek caran li Newalan Qurdîsê<br />
Wekî wekîlê min dimîne<br />
510
Ev hersê peyayên din ku xeta simbêlên nûhatî<br />
Û çokên wan bi berikên topan firandîne<br />
Manê ji wan Rişwanî ne<br />
Ev yê din jî ji Qiblayê Xirbekan<br />
Mala wî li kaniya Şêx e<br />
Ev peyayê din yê bêvil mezin e<br />
Û eniya meydanî ye,<br />
Qiloçê wî mîna yê beranên Malazgirê ye<br />
Raste çavên wî<br />
Mîna yên beranên kol,<br />
Yên Melazgirê beranî ne.<br />
Wekî ku tu ji bo tofê mîhan bineqînî<br />
Mane ev Eliyê Himed bavê Hemîd û Selanîk e<br />
Pismamê Ehmedê Silêman e<br />
Mane eşîra Omeriya<br />
Ji êvara Xwedê de bêsemyan maye<br />
Weyla li min dêranê Xwedê<br />
Ez bi çiyan diketim<br />
Bila bişewite ji kêfa min û te re<br />
tevlî stirî û daran<br />
Manê min dît Şemsa bang dikir, digot;<br />
Xanimê rebenê dêranê<br />
Bila îro bihata mizgîniyek, cewabeka xêrê bihata<br />
De bila îro xelkê negota kevir û kûçên dara mirada<br />
Li ber berîkên top û cebilxaneyan,<br />
Li ser peyayên mala Mihemed Cizîrî bûne gizan û kêr<br />
maquloo lo lo...<br />
Elîk gula axan e li lo lo .......<br />
(Avaşîn hêjmar 11 Serkan Brusk)<br />
1297-STRANEKA MİRİNÊ<br />
Piyana jiyana min hêj te jî û dagirtî şikiya<br />
Emr û hestiyên min pê keserên giran heliya<br />
hêstir û girîn, ax û zarîn,<br />
Ji derdê mirinê re ne tu derman in<br />
Silaha mirinê bi ser serê min de tê;<br />
Saeta min a dawin lê dide;<br />
Mirinê nezik li min kiriye;<br />
Xuya ye, ez bibim mêvanê ax û qebrê<br />
511
An girîn,<br />
An stran û dilxweşî.<br />
Ezê bistirêm !…<br />
Ku hêj ji dest tiliyên min,<br />
Ji darê tenbûra min sar ne bûne.<br />
Ez ê bistirêm ! …<br />
Mirin min dixapîne û dilorîne;<br />
Ez bûm cîranê mirinê;<br />
Dengê wê êziz û giran tê;<br />
Dikeve guhê min,<br />
Gava saz dişkê;<br />
Teqîn jê te; min teqîna tivingekê.<br />
Çira berî mirin û vemirandinê,<br />
Bi şewq lehba xurt dibiriqê<br />
Roj berî ro avayî,<br />
Hîn mezintir û hîn pehntir dibê.<br />
Bi tenê em; însanê qels û reben,<br />
Li ber mirinê<br />
Hîn feqir û belangaztir dibin.<br />
Rojên xwe ên borî tînin bîra xwe,<br />
Û wan dihejmêrin;<br />
Ax û ofa dikin û didin girî………<br />
Ma rojên borî çi ne?<br />
Ma kengê hêjayî girîn û hêstirin?<br />
Rojek e dîsa rojek e<br />
Seetek e, dîsa seetek e;<br />
Yê ku tê mina şev û roja bori ye.<br />
Carna êş û xebat û kêf û şahî;<br />
Carna ax û of û girîn<br />
Carna di nav gul û gihê,<br />
Carna di nav ax û herî û dawî ………<br />
Şeva tarî bi ser me da tê…<br />
Yên ku ji nezanî û timah kariya xwe<br />
Dest dawêjin salên berî û rojên borî<br />
Wan rojan di bîra xwe tînin<br />
Destê xwe vedikin parsekiyê dikin<br />
Wê bibînin……<br />
Emrê çûyî venagere;<br />
512
Rizqe ku çûyî naye dewsê/cîh;<br />
Wê seh bikin;<br />
Hêvîya wan vala ye û miradê wan bê xeyr e<br />
ji bona min,<br />
Ku tu cara rihê xwe bera erdê ne de.<br />
çûyin;<br />
Bê girî û zehmet e;<br />
Ezê herim !……<br />
Mîna palekî sivik<br />
Ku ba ji darê diweşîne…<br />
Ezê herim bê ax û zarîn;<br />
Bê şîn û girîn.<br />
Girîn û hêstir ji bona çi?<br />
Ezê herim !<br />
Mîna ba û bablîsokê,<br />
Mîna ava ronahiyê…<br />
Xwedê dilê min<br />
Li ser sindiyana jiyinê danî;<br />
Û bi girane û zompên qehr û xweşiye,<br />
Lê da.<br />
Qedir û qimet saxiya min çiye?<br />
Dilê min ji dinya yê sar bûye;<br />
Lê ez qedra jiyana xwe hêj digirim<br />
Heta ko bikarim<br />
Li ser rêka hêja bimirim;<br />
Xwe bidim kuştin<br />
Şevê tarî bi ser min de tê.<br />
Ez mêvanê gor û tirba me,<br />
Lê ez ê bistirêm !……<br />
Ku hêj ji dest tiliyên min<br />
Ji darê tanbûra min sar ne bûne.<br />
Ezê bistirêm !……<br />
Berî mirine<br />
Ax û zarîn şîn û girîn<br />
Ji bona çi !<br />
Ezê bistirêm !……<br />
Ku hêj dest û tilîyên min<br />
Ji darê tenbûra sar ne bûne<br />
Ezê bistirêm !…<br />
<strong>Stran</strong>a azahî sebestiya welatê xwe,<br />
513
Û dengê stran û tenbûra min<br />
Li çia û zinara,<br />
Li deşt û zozana,<br />
Wê deng bide....<br />
Mamoste Gerok<br />
1298-SUSİKA SİMO<br />
Li dengbêja radyoyê Erîvan ê yî ewil bû. Ew cara ewil di sla 1946 an da<br />
derketibû ser dike û nîşana dewletê fermî wergirtbû. Hetanî wê demê zimanê<br />
514
Kurdî ne fermî bû li welatên Kafkasya. Bi stran gotina wê zimanê Kurdê li<br />
welatên Kafkasya kete merhela fermî. Lê şohreta wê pir neajot. Ew jî wek<br />
Zadîna Şekir bi mêrekî Ermenî re zewicî û populita xwe nizm bû. Mêrê wê<br />
sporcî bû.<br />
Susik dengbêjeka dîkê bû. Di cilên wê re jî dihat xuyakirin ku ew<br />
hunermendeka baş perewerde bûye. Gava ku wê strana ”MİHO” distira mirî jî ji<br />
gora xwe radibûn li dengê wê guhdar dikirin û diketin nav xem û xeyalan.<br />
Di sala 1965 an da li Erîvanê li meydana ”SOR” ji hezaran re strana ”De wî wî<br />
Miho”strand. Rengên kurda yê netewî hertim li wê bûn. Cilên wê oryantal bûn.<br />
<strong>Stran</strong>ên herî zêde distirayî “Devra berê, devra berê, Belengaz bû, Lenin rabu<br />
em xilas bu, Nave Lenin şirin şa bu... “ digotin. Di hemû stranên wê da<br />
motifên Kurdî û edet û torê Ezîdiya hebûn.<br />
1299-STÛ LEGLEG<br />
Bavê tirênê<br />
Diya qamyonê<br />
Navsera çiyaye<br />
Klorên wê, li ber derê dirûnê<br />
Jê re dibêjin Îsayê mêrê Şîrînê<br />
(Azadiya welat Salihê Kevirbir)<br />
1300-SÛNDA MİN<br />
Ka ew buhara xweş û Şêrîn<br />
Ka ew gulên sor û rengîn<br />
Dilêm tev bû kul û birîn<br />
Ji xerîbîyê Hêsir digrîn<br />
Kurdistana me jêra divê<br />
Jêre divê, pir mal û xwîn<br />
Ezê bidim ew dil û cerg û jîn<br />
515<br />
Ez sûnd dixum bişehîdê kurdan<br />
Wan şehîdên ku didilde man<br />
Ez sûn dixum bileyla hesin<br />
Bileyla hesin û Leyla Zana<br />
Ez sûnd dixum ku rizgarbikim<br />
Welatê xwe kurdistan, ax...<br />
Gotin: Feyrûşe Haco -Muzîk: Xêro<br />
Abbas<br />
1301-Lİ SERHEDÊ KİLAMA QEWMÎNEKE SOSRET Û QEZAYA<br />
BÛLANİXÊ<br />
Beriya 9 û 10 salan di ber vê li welatê Serhadê, herêma Mûşê qezeyeka Trafîqê<br />
pêk hatiyê wê qeze bandoreka pir mezin li ser gelê herêmê kiriye, ji wê demê<br />
heta îro di nav gelê herêmê de nehatiye bîrkirin, ji roja ku pêk hatinê hata îro ev<br />
qewimîn bi navê «Qezaya bûlanixê» ji hêla denbêjên herêmê ve bi<br />
awakî «dilşewatî» tê gotin li ser tê strandin. Gelo ew qewimîn çi awa pêk hatibû.<br />
Mecîdê Şofêr, li gundê Lîzê ku bi ser Bûlanixê(kop) ve ye, bi cîh ware hefteyê<br />
carekê seferekê ji bo Erziromê dike ango rêwiyan ji Bûlanixê dibe Erziromê.
Roja qawîmîne, otobûsa mecid bi awakî dagirtî li hindava “bakimevî” ye li<br />
rasetka gundê Gedûkê li otobûsa Hercî Evdil diqelibe û dibe Diyarbekirê.<br />
Di encama vê bûyarê de bi giştî 24 kes dimirin, 34 kes birîndar dibin. Piştî vê<br />
karasetê Cahîdê dengbêj diçe cihê bûyarê û di cih de kilamekê davêje ser vê<br />
qezayê.<br />
Wayê wayê wayê wayê wayê<br />
Ax bê wayê wayê wayê wayê ax wayê........<br />
Mecid lawo bila dayika te kor bibe lawo li dinya yê<br />
Lê lê daê rebenê rabe, ezê bi kevîlê<br />
Bûlanîxa Mûşê diketim birawo li me hatiye payiz e<br />
Bira Xwedê nayine serê xelkê dayê rebenê payiza rengîn e<br />
Keko welatê me Serhed e<br />
Berfa weladê Serhedê bi ser me de dipûtin e<br />
Mij û dûman kavila Bûlanîxê wisa bûye erd tijî kiriye lawo<br />
Çavê mirov erdê nabîne ji mij û dûmanê<br />
Qebahetê şofêr tunîne ay.........<br />
Lo bira mecîd rabû ji kavila Lîzê ji xewa şêrîn e<br />
Go dayê rebenê êvarê, wele min serê xwe li ser balifê danî lê<br />
Gelek xewnên xirab min di xewna xwe de dîne dayê rebenê<br />
Min dît dîregê binayên me ji binê dikeve lawo<br />
Bînayê me li ser dîregekî dimîne ayyyy........<br />
Lo lo bîra tu bala xwe bidê qam û qidûmê min şikestî ne<br />
Sibê dora Ezeromê dara me ye<br />
Lo birayo dilê min û çûyîna kavîla<br />
Erzeromê qet tu nîne<br />
Min dît telefon li ser telefonê didanê Lîzê<br />
Digot, lawo Mecîd lawo yolciyê te di xeracê de te dipêne<br />
Li hêviya te sekînine wayê wayê wayê wayê ax wayê<br />
Lê Wayê wayê wayê wayê wayê ax<br />
Mecîd lawo bila her du çavên dayika te<br />
Ji te re kor be lawo li dinyayê<br />
Lo lo bira tu bala xwe bidê<br />
Serê sibê macîd xatir ji mala xwe dixwast<br />
Wele sîwar bû li mîrata otobusê<br />
Mîrata dîreksonê dihejîne<br />
Deh deqa ji seeta wî derbas dibe<br />
Li (ketina)girîşa Bûlanixê sê caran li qornê dixîne<br />
Yanaşmişî qeracê dibû<br />
Şefîq bankir go Mihemed Elî tu bike qêrîn e,<br />
Her çi yolciyê me yê ku diçin Erzeromê<br />
516
Bila lawo kesekî li erdê nemîne<br />
Lo lo bira tu bala xwe bidê<br />
Mecîd ji otobûsê peya bû<br />
Dayê rebenê<br />
Lîsteya yolcîyê xwe hiltîne<br />
Belkî Rebê Alemê tu bi kesî de neyîne<br />
Ew roj otobûs wisa tijî ye çîma cî da qet rê tunînê<br />
Elbet Rebê Alemê ji wan re xirab tîne<br />
Mecîd peya bû dayê rebenê tu sêr bike<br />
Listeya yolciyê xwe hiltîne<br />
Ew bi tevî Şefîq û Fayîqo xatir ji hev dixwazin<br />
Hev du helal dikirin dayê dibû qûzîn û zarîn û girîn e<br />
Heyra bala xwe bide min, min dî<br />
Li petrola Hecî Teharê Licî<br />
Dayê rebenê mazota xwe hiltîne<br />
Lo lo bira sîwar bû berê wî kete Erzeromê dilezîn e<br />
Wayê wayê wayê bê wayê wayê wayê<br />
Macîd bira lawo her du çavê dayika te kor bibin<br />
Lawo li dinyayê ax<br />
Hahîhahîîîîîîî.....<br />
Lê dayê rebenê bala xwe bide<br />
Ezê bi Bûlanîxê û Melazgîrê dikevim<br />
Dayê rebenê li vî banî<br />
Ew otobûsa ku ji kavila Melazgîrê derketiye<br />
Hecî Evdile lê sîwar e“ teyrê Ecelê”<br />
Li kêleka wî sîwar bûye<br />
Bira ji Kavila Melazgîrê deranî<br />
Lo lo bira tu bala xwe bidê li Bakîmeviya rasta Gêdûkê<br />
Her du otobûsa bi serî li hev du dikevin dayê rebêne<br />
Wele dengê van mîrata mîna dengê top û tivingayê bira<br />
Ji xwe re dengê deranî<br />
Lê dayê rebenê bala xwe bide<br />
Belkî Rebê alemê tu bi kesî da neyîne<br />
Keko wele Fîzan û zarîna kuştî û birîndara<br />
ji erşê zibil anîn<br />
Ew roj bira 24 kuştî û 34 birîndar<br />
ji her du otobûsa deranîn<br />
Min xwe xwar kirî binê otobûsa<br />
Heyra tu bala xwe bide<br />
517
Lo lo bira belkî Rebê Alemê tu bi kesî da neynî<br />
Xwîna cinaza û kuştiya ji binê otobûsê diheriqê wek, lawo mîna çem û kanî<br />
Lo bira tu bala xwe bidê dotira rojê<br />
Emir derxistine sê cemse esker der anîne<br />
Serê sibê li Bûlanixê<br />
Sawcî û hakimê gelî Kopê bira tev hilanîn<br />
Listê bi wan re ye min dî kimligê wana derxistin birawoooooo<br />
Bi ser pêsîr wan ve danîn<br />
Heyra wele serê sibê cinazan derxistine<br />
Li ser buza cemedê pêşiya berfê dayê rebenê danîne<br />
Lo lo bira tu bala xwe bidê<br />
Listê bi wan re ye kimliga/nasname wan ji ceba wan derxistin<br />
Keko wele bi tolînê bi pêsîra wan ve danîn<br />
Bi telsiz û telefonan didane şar û bajar û memleketan<br />
herkes dihate lawo nexweşe xwe hilanî<br />
Lê dayê rebenê tu bala xwe bidê di sona olayê de<br />
Ez çûm tevna otobûsan sê hebê wê derê bê xwedî ne<br />
Lo lo bira Fîzan û zarîna wan li erşê ezîm hiltîne<br />
Min got: keko hûn ji kûne?<br />
Du heban go: Bira em xelqê Doxûbazîdê ne<br />
Birano dibên em Celalî ne<br />
Yeka din min pirskir min go: Keko tu ji kûyî?<br />
Go: Navê min Elî ye, navê bavê min Hecî Emer e<br />
Mala me li Hemxeşêxa Bulanîxê dimîne<br />
Wele pişta min bi du ciya şikestiye<br />
Halê min ji berê de milê rastê tune<br />
Yek habûya cewabek bida dê û bavê min<br />
Bila min helal bikin<br />
Ez dimirim gûnê dê û bavê min di stûyê min da nemîne<br />
Wayê wayê wayê wayê wayê Wayê .....<br />
Ax de wayê Mecîdo lawo bira dayika te<br />
Ji te re kor be lawo li dinyayê<br />
Rojnamevan Salihê Kevirbîr<br />
(Bakimevî( awahiyeka ku riyan çê dike-Yolcî Rêwî-Kimlig- nasnamê -Gedûk<br />
gondekî wê herêmê- girîş ketina nav gund)<br />
1302 –DÎROKA KELEPORA MÎRNIŞÎNIYA BOTAN<br />
``Stirana „Efno û Hejale``<br />
518
Mele Xelefê Batî<br />
Wergera tîpan : D. Zengî<br />
Ji bo siyadeta we ya pak û hîja, hîvîdarim ku her wextî hûn hewedarî qelema me<br />
bin, da ku em bi hev re bigihine amanca xwe .<br />
Ev çend girtîkên jêrîn ji sitirana Efno û Hejale inî hêvîdarim ku hûn evan<br />
girtîkan jî, her li nava girtîkên sitirana „Efno û Hejale bixwînî ta em bigihin<br />
binyata sitirana „Efno û Hejale, û paşî hûn dî temamî girtîkên sitirana „Efno û<br />
Hejale her li gora binyata sitiranî, hûn dê ji aliyê xwe de tertîbatî bikin girtîkên<br />
sitiranî evî yekî jibîr nekin :<br />
(Lavij) dibî, hey li min,<br />
Efno, ban dikir Hejalo, em dî bimirin,<br />
Me ne dê ye, me ne bab e<br />
Me ne dê ye, me ne bab e<br />
De, emê rabin herin, cem Mihemed begêşêxê nêçîrvana<br />
De, em bêjin eger hûn goştikê me biha nekin<br />
Sitirhê me bikin cenbiyê pira ne<br />
Wey dilo xirabo, ez pîrbûm, ti pîr nabî .<br />
* * *<br />
Hey li min dibê<br />
Ezê, ti çepera nahebînim, ji xeyir çepera bi darkevot<br />
De, min dî berkêşeşxana jê difirin<br />
Kit bi kit e, cot bi cot e,<br />
De, min heyfik û mixabin e, Mihemed Begşêxênêçîrvana<br />
Nesax e,<br />
Ji loma `Efno kuştin e, Hejale birîndar e<br />
Maye li hewlî hulot e<br />
De, ezê ti mîr û hakiman nahebînim<br />
Ji xeyir Mihemed Begî hakimê Cizîra Bota <br />
Wey dilo xirabo, ez pîr bûm, ti pîr nebê<br />
* * *<br />
Her li min, dibê<br />
Wey nêriyo, xirabo, nêriyî li wî latî<br />
Li te devçîra te, li çirava rengîn e,<br />
Delav û av vexwara te, li serê kelha bikatî<br />
De, min heyfik û mixabin e, Mihemed Begşêxê nêçîrvana<br />
Nesax e .<br />
Ji lom `Efno kuştine, Hejale birîndar e<br />
Li hêviya vê sibatê<br />
Wey dilo xirabo, ez pîr bûm, tu pîr nebê<br />
519
* * *<br />
Hey li min dibê<br />
Wey nêriyo, xirabo, li te wî deling hilmiştî,<br />
Wey, delav û av vexwera te, li kelha bikatî<br />
Mexel û pişteroja te, li bin berê qelêştî<br />
Min heyfik û sîsed mixabine, Mihemed begê,şêxê nêçîrvana<br />
Nesax e,<br />
Ji loma `Efno kuştin e, Hejale birîndar e<br />
Li Hewlî Kulot maye ne kuştî<br />
Wey dilo, xirabo, ez pîr bûm, ti pîr nabê<br />
* * *<br />
Hey li min dibê<br />
Wey `Efno bandikir Hejalo ! <br />
De, ezê li çiya difikirim, çiyak û damayî <br />
De, ezê li Cizîra Bota difikirim<br />
Xwe li heşiyê û reşiyê dayî<br />
De, min heyfik û sîsed mixabine, Mihemed Beg şêxê nêçîrvana<br />
Nesax e<br />
Ji loma Hejale di nav hevoriya de mayî<br />
De, eger hûnê bawer nekin<br />
Herin meqbera Mezin, li qebra Mihemed Begê meyzênin,<br />
Bistik û dulqê nêçîrvana bi taqê kêl, hildayî<br />
Wey dilo, xirabo, ez pîr bûm, ti pîr nabê<br />
* * *<br />
Hey li min dibê<br />
Wey de minê tifengek divê ji dest xetê tifenga<br />
Mihemed paşa yî<br />
De minê conîkek derman divê, ne kutayî<br />
De, belê, duaşiq û du mşûqa<br />
Bi hev re lê dayî<br />
De, emê biçin serê hewalkî bilind<br />
Emê pêşve berdin Hejalek, ji vayê dinyayê mayî<br />
Wey dilo xirabo, ez pîr bûm , ti pîr nabî<br />
Her weha …..<br />
Belê,<br />
Hêvîdarim ku hûn baş agahdarbin ku ev herdû girtîkên jêrîn, ji sitirana bi<br />
serhatiya lavijê pîr inî<br />
belî girtîka pêşî,her di wextê ku lavij ji çolê ve hat, û çûwî serbanê xanî, nik<br />
zavayî û li ser ferşî rojnê rûniştî û paşê ewan lawên li dora zevê, wextî ku teklîf<br />
li lavij kirî, û jê re gotin: “Kure lavij ya te ye û di vê tu lavjikê ji bo me bêjî” .<br />
520
Di bersiva wan lawan de Lavij destê xwe xiste dibin guhê xwe de û ev girtêke<br />
weha got:<br />
Wey de ezê li dinyayê gerya me kesekê ez ne hebandim<br />
De, ezê li nikşêx û pîr û mela gerya me<br />
Kesek xemê dilê min ne revandin<br />
Darikek heye li serê Hewalê Bilind<br />
Ne di wextê xwe de, pelê xwe diwerandin,<br />
Ezê girtêka dê ji Lavijin her di wextê ku Mihemed Begê teklêf li Lavij kirê, ûjê<br />
re gotê:<br />
“sitiranekê ji bo me bêje”, di bersivê de Lavij gotê: ”Şevê çiriya dirêjin”, paşê jê<br />
ev girtêke jê got:<br />
“Wey de ezê li dinyayê geryame dinya li min betale<br />
Serê Hewalê Bilind girtêne mij û mûrane<br />
Newalê Kûrê li ber xwe tênin qirş û qale<br />
Ez çibikim kejkola min û Mîrê min ma vale<br />
Agahdarî<br />
Em bi siyadeta xwendevanê hêja didin zanîn ku hindêke çiyayê Dêra ye<br />
mesaheta dirêjiya wê pazde km heye teqrêbenê yanê dirêjiya çiyayê Dêra her ji<br />
astingaQesirka Gelê dest pê dike, û ber bi alê rojava ve, dirêjiya wê, berdewam<br />
dikê, heta ku dighêjê hindava kelha Finik û Derê Siyarê û gundê (Şerefê)yê .<br />
Belê, li dawiya çiyayê Dêra, yan li hindava Derê Siyarê bi qederê Pênc k.m<br />
nêzêkê gundê (Şerefê)yê, lateke mezin heye ji ewê latê mezin re dibêjin (Çêlê bi<br />
Xiram),<br />
Belê, Lavijê pêr kurê xwe Seydiko her li ber ewê (Çêlê bi Xiram) kuştiye, yanê<br />
bi serhatiya lavijê pêr, ew kurê wê Seydiko her li ber (Çêlê bi Xiram) qewimê ye,<br />
Her wekê çawe ev xebera rast û durist, her ji devê birader (Sofê Ehmedê Şerefê)<br />
me wergirtiye, Belê, birader (Sofê Ehmedê Şerefê) „emrê wê ne kêmtirên ji<br />
heftê salê ye, û birader (Sofê Ehmed) dibêjê: “ (Çêlê bi Xiram) dikevê dawiya<br />
gelyê (Finik) li hindava (Derê Siyarê),<br />
Gelê bira çûm gelê, gelê li min cewab da<br />
Hejalekê nêrê ya (Çêlê bi Xiram) li xwe bada,<br />
1303-STRANEK Lİ SER SEYİDXANÊ KERR<br />
Seyidxanê kerr*<br />
De rabe axawo axawo, axawo, axawooo<br />
Bavê bavê mino sehera sibê ye<br />
521
Ezê bi diyarê Tayê Taloriyê kevirê Kelereşê<br />
Kêşa newala Seyîda ketim<br />
Sibê ye ji xema dilê min û te ra wa ma li ger e.<br />
Na, na wele ezê vê sibê bala xwe didemê<br />
Mi dî celebê sîwara ji jor da derketine û tên e<br />
Siwarê pêşî tim û daîma namluya tifinga xwe<br />
dajo ji pê re<br />
”Berxê mala Ûsîvê Seydo, Seyîdxanê Kerr e<br />
Lê şahdê wî û şûhde wî xweş mêrî li dinyayê gelek hene;<br />
Li ortê meydanê mêra dikuje<br />
Nahelê tu kes di kozika xwe de tevbigere!<br />
Mi dî Seyîdxan bi sê denga dikir gazî digo;<br />
Lo lawe Sidiqê lawê Mistefa Begê<br />
Em hemî mehkum û firar in, barê me qaçax e,<br />
ji bona xwedê wele vêga berê me li xetê Firansa yê<br />
Eman destê min e li dawa(doza) te be,<br />
Destê te li dawa pexember be<br />
Lo lawo li wî welatê Serhedê<br />
Tu yê qisr û qusûrê li me nekî.<br />
De tu yê pêşika fîryarê me berdî<br />
Lo bira paşiya qaçaxê me hereee wûûûûûû<br />
Sidiqê lawê Mistefa Begê<br />
Li berxê mala Ûsîvê Seydo<br />
Bi sê denga dikir gazî digo;<br />
Lo lawo seyîdxanoooo<br />
wele nabî, sî ciz û Quran nabî<br />
Bi şêx Badînê erda lulûkê<br />
Bi ziyareta Qalibaba kim nabî<br />
Min sond xwarî bi sonda telaqê cot cot xanima,<br />
Îro cotê xanima<br />
Wele qaçax fîrarê mala Ûsîvê Seydo<br />
Bê qetl û qutil di ser mi ra, hey lo derbas nebîî....<br />
Gidî wî axawo, axawo, wî axawoooo<br />
Êla bavê mino, sehera sibê ye<br />
Û ezê bi diyarê Tayê Taloriyê kevirê kelereşê<br />
Kêşa newala Seyida ketim<br />
Sibê ye ji xema dilê min û te ra wa bi çem û kanî<br />
Seyidxan bi sê denga dikir gazî digo;<br />
Lo looooo Teyfiqo, Selhedîn, Elîcan û Ferzende<br />
Hûn ê beşara çavê bavê min in, Ji mêra merê çê bin<br />
Hûn ê destê xwe bavên qewda miratê modeliya<br />
522
Lê mîna carcuran bi hevdu ra lêxin bi mêra nîî....<br />
Na, na wele ji Xwedê ye min da aza û bi hêsirî<br />
Me kir ne kir bi hêvila mekana me xwe ji destê ,<br />
Begler û axlarên wî welatî xwe dena nîîîî<br />
Lo looo Tefiqo lo bira<br />
Serê vê sibê li orta meydanê<br />
ji kuştina Sidiqê lawê Mistefa ra<br />
Ha looooo, ca tu çawan î<br />
Wele dibê hê gotin di devê vî xweşmêra<br />
Destê xwe avête baxê mîrata fîşeka, paketa xwe deranî,<br />
Li devê darê Qesra Hecî Mûsê Beg qelp bû<br />
Ji canî Xwedê re mîrata derba xwe hinanî<br />
Berxê mala Ûsîvê Seydo li orta meydanê<br />
derbek li eniya wî danî<br />
Qapaxa serê wî bi careke ra hilanî<br />
Bi sê denga dikir gazî digot;<br />
Keko helhêl !!!<br />
Ez bavê te me, gula mala Ûsîvê Seydo me<br />
Şahid û şûhudê min li dinyayê gelek hene<br />
Em daîma mêrê li orta meydanê dikujin<br />
Hey loooo, ca bi mêranî wwwwwuu.....<br />
Ew strana ji Xwençê cild. 2. r 57 û 59 hatiye girtin.<br />
1304-STRANA SEYÎD XAN (2)<br />
Way lo axao, way lo axao way lo axao<br />
Way lo axao, way lo axao way lo axao<br />
Mîr pênco, yarimşao, firaro mehkûmo eşqiyao<br />
Nava te hesine, gurçikê te polao<br />
Ez nizanim tu dimirî, tu hedidî, tu polao<br />
Te li ber emrê Cumhurriyeta Osmanî<br />
Neheliyao, tucaran nehêliya yî looo,<br />
Divêjin Seyid xanê kerre, bavê Silhedîne,<br />
Qesasê serê cendirma û sed û pêncî, zapitê Tirkao<br />
De şerê, axayê min şerê<br />
Dengê tivinga bavê Silhedîn kete deşta Mûşê<br />
Kete çemê Benaxixê, kete çiyayê Serhedê,<br />
bajarê Bêlicanê xirab kiriye Seyîd Xanê kerr e<br />
Axao sibeye zerara tava<br />
Axao sibeye zaraya tavê li me daye, tav hilatê.<br />
523
Girane eskerê Elî Osman Nûrî paşa,<br />
Zekî Beg, Dewreş Beg, alaya Sêrtê firka Wanê,<br />
Tabûra Bitlisê, hê tirkê deşta Mûşê,<br />
Pêxasê çiyayê Serhedê, eskerê Çivaxçûrê,<br />
Çemê binanixê, ketê çemê Serhedê,<br />
Kete ber ava Muradê, li pey bavê Silhedîn digere li tatbiqatê.<br />
Seyîd Xan bi sê denga gazî dikê li Elîcanê<br />
Gerdangaze, li Tofiq, li Silhedîn, davêje:<br />
Bav û birayê min bûno, mêr bin mêrê çê bin,<br />
Îro roja mêraye, ez temiyake li we bikim,<br />
Temîyana apê xwe meşkenin,<br />
Eskera makujin ew xerîbin, bi emirin, Qulê Xwedê ne.<br />
Ew strana ducara hatiye nivîsandine,<br />
ji bo devok cudaye.<br />
1305-STRANEKA KU Li SER ŞÊX SAÎD HATİYE GOTİNE<br />
Hay li minê<br />
Ezê bi deşa Diyarbeikra şewitî ketim<br />
Dilê min bi halê min pir şewitî<br />
Girmiya dengê top mitralyosa û teyara<br />
Bi şefaqa sibê ra bi ser eşîrê kurdan va heriqî<br />
Şêx Said efendî bavê Alî Riza dikir gazî<br />
Digo;<br />
Bavikno, Birano,<br />
Bi mêrê çê bin,<br />
Çê bixebitin,<br />
Eskerên Romê reş<br />
Bikûjin,<br />
Dilê min bi gelê me yî<br />
Belengaz pir şewitî.<br />
Kovara Özgûrlûk yolu<br />
1306-STRANA CASİMO<br />
Hevay lo, hevay lo hevaylo !<br />
Casimo lawo tayê bi tenê<br />
Hişîn dibû li dor kaniyê li ber badanê<br />
Kul bikevê mala Xoce Thomas û<br />
Hesen Begê<br />
Cote gara xistin ber xatê gerdane.<br />
Hevay lo, hevay lo hevaylo !<br />
524<br />
Casimo lawê pîrê<br />
Bi roj here meclîsê,<br />
Bi şev ji xwe re dayina ray û tegbîrê<br />
Meclîsa Zaxoyê, Meclîsa Cizîrê.<br />
Hevay lo, hevay lo hevaylo !<br />
Hey lo Casimî lawê qesrê Casimê<br />
me biçûke<br />
Stûna navê di bin de balalûkê<br />
Heyfa me tê bû ser Casimo ku kuştin,
Me keçek jê re anî,<br />
Nehiştin ku bibê zava û bûke.<br />
Hevay lo, hevay lo hevaylo !<br />
Casimo lawo qesra Casimê me<br />
mezin e<br />
Stûna navê di bin da hesin e<br />
Kula Helebê bikeve mala Xoce<br />
Thomas û Hesen Begê<br />
Derkê kuştina lêxistin casimo,<br />
Minê keçek jêra anî,<br />
Nehîştin bibin mêr û jin e.<br />
Hevay lo, hevay lo hevaylo !..<br />
Çûme Cizîrê neqaba va begvîna<br />
Gundî alem got rabê cilê Casimê<br />
hilîna<br />
Paşek qewî stêre,<br />
Cil biavêj li ber tewlî xwîne<br />
Efendiye Diyarbekirê<br />
1307-TE EZ KİRİM PİZİKA SER ZİMANA<br />
Lê lê rebenê eman eman emao<br />
Ezê bi Amûdê bavê Mihemed ketim spî ye<br />
Wekî hêkê lê, lo li mino lo li mino.<br />
Bila Xwedê teala te bihelîne te ez helandim.<br />
Te ez ne xwastim ne revandim<br />
Te ez kirim pizika ser zimanan,<br />
ode bi ode gerandim<br />
Lo lo li mino.<br />
Min go ezê rabim serê sibê destmêjekê bigirim,<br />
Du qam sunet ji rebê xwe re bigirim,<br />
Ezê destê xwe li ber duayê vegerim,<br />
Dengekî bangî Xwedê kim.<br />
525<br />
Û qaziyê Mêrdînê rûşwet û bertîl<br />
dixwun alemîna<br />
Gotin yadê di şolê hikûmetê hate<br />
kuştin,<br />
zerar nîne.<br />
Hevay lo, hevay lo hevaylo !...<br />
Casimo lawo, roj hilat el kura navê<br />
Bûkê rabû cilê Casim da ber tevê<br />
Heyfê me naye ser te<br />
Heyfê me tê li bûkê wê vegere mala<br />
bavê.<br />
Hevay lo, hevay lo hevaylo !..<br />
Zaveyê sê mehewo<br />
Li diwanê hikûmetê nawêrim<br />
bibêjim birawo.<br />
Xoce Thoma-s: Serafê Mûsilê<br />
Hesen Begê. Begê şêxan
Bila Xwedê teala te bihelîne te ez helandim<br />
Te ez nexwastim neravandim,<br />
Te ez kirim pizika ser zimana bi ode<br />
bi ode gerandim,<br />
Lo li mino lo li mino.<br />
Ezê bêjim li vê dinyayê miradê min<br />
û Mihemedê axê<br />
Sîwarê cêbê bi hev re nebû<br />
Bila li dosya jorîn li cem xwe çêke<br />
Lo li mino lo li mino.<br />
Bila Xwedê Teala te bihilîne te ez helnadim<br />
Te ez nexwastim ne revandim,<br />
Te ez kirim pizika ser zimana bi ode<br />
bi ode gerandim,<br />
Lo li mino li li mino<br />
Lê yadê rebenê Ezê bi Amûda Mihemed ketim<br />
Wa li ber hesin e,<br />
Min dît bi çepilê min Zergayê digirtin,<br />
Ez dibirim nexwaşxaneya bajarê Qamişlokê<br />
Ez dibirim birincî qawîşê wer dikirim.<br />
Bila Xwedê teala te bihelîne te ez helnadim<br />
Te ez nexwastim nerevandim,<br />
Te ez kirim pizika ser zimana bi ode<br />
bi ode gerandim,<br />
Lo li mino li li mino<br />
Ezê mişûwarkî( wextekî) ketibûm xewna şêrîn<br />
qirînek li ber serê min dihatî,<br />
Min got qey qirîna cêba Mihemedê Axê ye,<br />
hatiye serekî bide min.<br />
Çawa min çavê xwe ji xewa şêrîn vedîkir,<br />
Min dît ew qaltaxê mêrê min li ser kursî rûniştî<br />
li miqabil çavê min o<br />
Bila Xwedê teala te bihilîne te ez helnadim<br />
Te ez nexwastim ne revandim,<br />
Te ez kirim pizika ser zimana bi ode<br />
bi ode gerandim,<br />
Lo li mino li li mino<br />
Lê lê bi Xwedê wî çaxî mirina min xweştir bû<br />
ji saxiya min<br />
Lo li mino, lo li min o<br />
526
Bila Xwedê teala te bihilîne te ez helnadim<br />
Te ez nexwastim ne revandim,<br />
Te ez kirim pizika ser zimana bi ode<br />
bi ode gerandim,<br />
Lo li mino li li mino<br />
Min bang dikir digot lo lo yabo, lê lê yadê<br />
Ji bona xatirê Xwedê hûnê bişînin<br />
dû Mihemedê Axê<br />
Sîwarê cêbê bila bê ser mino,<br />
ji derziyê tîfo ji min re çêtir e<br />
Lo li mino, lo li min looo<br />
Bila Xwedê teala te bihilîne te ez helnadim<br />
Te ez nexwastim ne revandim,<br />
Te ez kirim pizika ser zimana bi ode<br />
bi ode gerandim,<br />
Lo li mino li li mino<br />
Bila min go wiha nabe wiha nabe,<br />
Pîrik dayika min heye, bila tim geroka nav mala be,<br />
Kalekî bavê min heye, bila çavê wî tim li qumkê<br />
cixara bre.<br />
Du birayê min hene, bila yek li Heleb be,<br />
yek li Şam be.<br />
Şevkê ji şevên Xwedê teala, Mihemedê Axê<br />
li mala bavê min Zerga mêvan be,<br />
lo li mino, lo li mino<br />
Bila Xwedê teala te bihilîne te ez helnadim<br />
Te ez nexwastim ne revandim,<br />
Te ez kirim pizika ser zimana bi ode<br />
bi ode gerandim,<br />
Lo li mino li li mino<br />
Bila Xwedê teala te bihelîne, te ez helandim<br />
Te ez nexwastim, ne revandim<br />
Te ez kirim darê tenûrê reş kelandim<br />
lo li mino, lo limno<br />
Bila Xwedê Teala te bihilîne te ez helnadim<br />
Te ez nexwastim ne revandim,<br />
Te ez kirim pizika ser zimana bi ode<br />
527
i ode gerandim,<br />
Lo li mino li li mino.<br />
Berhevkar; Evîn Ronî<br />
528
Ş<br />
529
1309-ŞAHÊ BEDO<br />
1310-GORÎ GORÎ<br />
Dayikê qurban min go delalîkê dilê<br />
min bi<br />
Şev hatiye lo min nasnekir<br />
Lê teresê min go bi roj hatiye min<br />
guh pêva nekir<br />
welle li min go ez berê xwe bidim<br />
welatên xerîb şewitî<br />
Min go hawar li min xwedêo<br />
Min çî xwelî bû lo me li serê xwe kir<br />
Ax Gorî gorî lo ez goriya te me<br />
1311-DİLEM LOY LOY<br />
Dilêm Loy Loy<br />
Dilêm loy loy<br />
Dilêm loy loy dilêm loy loy<br />
Dilêm loy dilêm loy dilêm loy loy<br />
Dilêm loy loy dilêm loy loy dilêm loy loy<br />
Ax dilêm loy loy dilêm loy loy dilêm loy loy<br />
Dilêm loy loy<br />
Dilêm min suwaro dilo<br />
530<br />
Dayikê qurban min go bejna zirav lo<br />
nayê gotin<br />
Welle min go xweskek bihata ber<br />
xêr bazar e<br />
lo Firotine...........<br />
welle min go xelkê bigirta bida malê<br />
dinyayî derew in<br />
Min ê bida canê şîrîn lo ber mirine<br />
Gorî gorî ez biçûka te me<br />
Ji qaseta Şahê Bedo<br />
Delalo wez hatim lo tu ne li mal î<br />
Rondika çavê min wez hatim lo tu ne li malî<br />
Tu bi çûkî û lo stû xwar î<br />
Ez xwarzî me tu kurê xal î<br />
Delaliyê dilê min tim û tim têm tu ne li mal î<br />
Ax dilê min loy loy dilêm loy loy dilêm loy loy dilê min loy loy<br />
Dilê min suwaro dilo
Welle min go, xazike tu malxe bûya ez bermalî<br />
Dilêm loy loy dilêm loy loy dilêm loy loy<br />
Ax dilê min dilêm loy loy dilêm loy loy dilem loy loy<br />
Dilê min suwaro<br />
Delaliya dilê mino tu ê bihatayî ji jêrda<br />
Rondika çavê min go tu ê bihatayî ji jêr da<br />
Wez ê hûrik hûrik rabûyama ji berda<br />
Min e ji delaliyê dilê xwa ra têr xeberda<br />
Ax dilê min loy loy dilêm loy loy dilêm loy loy dilê min loy dilem loy loy<br />
Dilê min loy loy<br />
Dilê min siwaro dilo<br />
Welle min go, xazike tu malxe bûya ez bermalî<br />
Dilêm loy loy dilêm loy loy dilêm loy loy ..<br />
Ax dilê min dilêm loy loy dilêm loy loy<br />
Dilê min loy loy dilê min siwaro dilo<br />
Delaliya dilêm mino wez e şîrîn şîrîn têm lo tu ne li mal î<br />
Rondikê çavê min wez êşîrîn şîrîn têm lo tu ne li mal î<br />
Wez ê rabim ji delalê dilê xwe re daynim cî balgî û berpalî<br />
Delaliyê dilê min ne xweş e î hûrik hûrik kur dinalî<br />
Dilêm loy loy dilêm loy loy dilêm loy loy ay dilê min loy loy .<br />
Ax dilê min dilêm loy loy dilêm loy loy<br />
Dilê min siwaro dilo<br />
Welle min go, xazike tu malxe bûya ez bermalî<br />
Dilêm loy loy dilêm loy loy dilêm loy loy ..<br />
Ax dilê min dilêm loy loy dilêm loy loy<br />
Dilê min siwaro dilo<br />
Mûzik: Şahê Bedo<br />
1312 -GULA ÇIYA<br />
Gula Çiya ax Gula çiya<br />
Te ez helandim ax Gula çiya<br />
Gula çiya ax Gula çiya<br />
Te ez helandim ax Gula çiya<br />
Rengê te çima tarî bû<br />
Lê ez bimirim ax Gula çiya<br />
531<br />
Rengê te çima tarî bû<br />
Lê ez bimirim ax Gula çiya<br />
Gul vebûne gul rengê te<br />
Kesk û sor tev bû xemla te<br />
Gul vebûne gul rengê te<br />
Kesk û sor tev bû xemla te<br />
Dilê min a bû nalîne
Ez dinalim ji bona te<br />
Dilê min a bû nalîne<br />
Ez dinalim ji bona te<br />
Gula Çiya ax Gula çiya<br />
Te ez helandim ax Gula çiya<br />
Rengê te çima tarî bû<br />
Lê ez bimirim ax Gula çiya<br />
Rengê te çima tarî bû<br />
Lê ez bimirim ax Gula çiya<br />
Wez deng bêjim dengê welat<br />
Karê min e bez û xebat<br />
Wez deng bêjim dengê welat<br />
Karê min e bez û xebat<br />
1313-NEÇE NEÇE<br />
Welat berda hatme vira<br />
Bûm esîrê wan ne yara<br />
Welat berda hatme vira<br />
Bûm esîrê wan ne yara<br />
Wez aşiqê te bûm xaîn<br />
Te ez hiştim li wan deran<br />
Wez aşiqê te bûm bêxt<br />
Te ez hiştim li wan deran<br />
Neçe neçe Gulê neçe<br />
Li wan deran roj li min naçe<br />
Neçe neçe xaîn neçe<br />
Li wan deran roj li min naçe<br />
Bextê min û te û reş e<br />
Ew agirê gula geş e<br />
Bextê min û te reş e<br />
Ew jîyana qet ne xweş e<br />
532<br />
Dilê min bo te dinalê<br />
Bêjî Gula min tu bi xêr hat<br />
Dilê min bo te dinalê<br />
Bêjî Gula min tu bi xêr hat<br />
Gula Çiya ax Gula çiya<br />
Te ez helandim ax Gula çiya<br />
Rengê te çima tarî bû<br />
Lê ez bimirim ax Gula çiya<br />
Rengê te çima tarî bû<br />
Lê ez bimirim ax Gula çiya<br />
Mûzik: Şahê Bedo<br />
Girtî mame li vî warî<br />
Ji bona bejna wê delalî<br />
Girtî mame li vî warî<br />
Ji bona bejna te delalê<br />
Wez aşiqê te bûm xaîn<br />
Te ez hiştim li wan dere<br />
Wez aşiqê te bûm bêxt<br />
Te ez hiştim li vê derê<br />
Neçe neçe Gulê neçe<br />
Li wan deran roj li min naçe<br />
Neçe neçe xaîn neçe<br />
Li wan deran roj li min naçe<br />
Bextê min û te yî reş e<br />
Ew agirê gula geş e<br />
Bextê min û te yî reş e<br />
Ew jîyana qet ne xweş e<br />
Mûzik: Şahê Bedo
1314--ŞAHÎNO<br />
Hey malik werano,<br />
Şahîno tu deng nakî<br />
Tu şûxlekî, emelekî di mala bavê<br />
xwe de nakî<br />
Qelenê min girane, te ji kû peydekî<br />
bikî?<br />
Havîn e, xweş havîn e<br />
Dar û eqerê mala bavê mi çêbîne.<br />
Xelkê digo Ehmed Xan gul e,<br />
Mi digo kula ber dilê min e.<br />
Biharê mala me çû zozana,<br />
Ezê kolekê ji Şahînê xwe re çêkim,<br />
ji gul û rihana<br />
Heke hindik bê,<br />
Ezê kerekim ji mala cirana<br />
Dewarê mala bavê mi hesp in,<br />
Serbarê wan xurme ne,<br />
Bin barê wan qesab in,<br />
Cewabekê bidin Şahîn axa Hosyanya<br />
û ez westîm.<br />
Dewarê mala bavê mi hêştir in,<br />
Serbarê wan xurme ne,<br />
Bin barê wan şekir in,<br />
Bi Xwedê kî cewabekê bidin Şahîn<br />
axa<br />
Hosyanya ez birim.<br />
Şahîno malwerano tu dîn î,<br />
Eger tu ne dîn bî...<br />
Tu ê kaxizê pê kaxiza bişînî,<br />
533<br />
Qelenê mi giran e te ji kû binî?<br />
Şahîno tu dîn î, eger tu ne dîn î,<br />
Tê xuyayê canika boz hêşin î,<br />
Tu ne ew mêrayî,<br />
Mi bixwazî yan mi birevînî.<br />
Şahîno kûrê axê<br />
Rezika şahînê mi li ber kaxezê.<br />
Tu vî destê mi bigire, birevîne,<br />
Agirekî berde vî milkî û vî ocaxî<br />
Şahîno dîno rabe mi birevîne,<br />
Emê herin zozana,<br />
Ezê kolekê ji Şahînê xwe re çêkim,<br />
Ji gul û bergê rihana, heke têr î nekir<br />
Ezê kirekim ji mala gundî û cirana.<br />
Şahîno dîno tu dîn î,<br />
Tu ne mi distînî, ne mi direvînî,<br />
Nextikê me giran e, ji kû binî ,<br />
Tu ji Xwedê natirsî<br />
Etfa zîvî li ser sîngê min dijejinî.<br />
Sîngê mi baxçê gulê û sêwan e,<br />
Dema bihna te teng bî,<br />
Were demekê, da tu xemên dilê xwe<br />
Jê birevînî.<br />
Xaniyê bavê min mezine,<br />
Êla koçera danî li bin e<br />
Mi îşev xevneka xwe xêrê dî bû<br />
Mi dî dayika te reben, dibê xwesiya<br />
min e.<br />
Ji Haware:
1314-A-ŞAKİRO DÎSA DİSTİRÊ<br />
Şakiro ji Patnosê ji qeza Arartê. Lê<br />
herkes wî wekî ji aliyê Erzeromê<br />
nasdike. Ew di nav gel de<br />
wekî ”Şakirê Mezin” û ”Şakirê<br />
Bedih” ji tê naskirine. Nav û dengê<br />
Şakiro bi strana“Gulê dêran”“Şerê<br />
mala Nasir”“Geliyê Zîlan”“Şêx<br />
Said” û “Diberê” li çar aliyê<br />
Kurdistanê belav bûye. Kesekî ku<br />
dengê Şakiro nebihîstî tune. Gava ku<br />
kal û pîr stranên wî Kurdî guhdar<br />
dikin û serê dihêjînin.<br />
Ka mêrên mîna Şakiro!. Gava ku<br />
Şakiro ji me re stran digotin, çûçikên<br />
ezmana li ser daran diewerin û ew<br />
guhdar dikirin. Niha herkes strana<br />
dibêje. Ew şahê dengbêjan bûn. Lê,<br />
dagerkeran qet tucaran firsend nedan Şakiro ku stranên xwe bi rehetî bistirê.<br />
Polîs û cendermê bi nava dikan û qesaban diketin plaqên(sêlik) wî berhev dikirin.<br />
Şakiro mêvanê diwanxana bû. Dewlêmend û serok eşîrê qimeteka pir baş didan<br />
wî. Wî hemû hunera xwe li dîwanxana dida xuya kirine. Keç û bûk li deriyê û<br />
pencerên dîwanxana kom dibûn û dengê wî guhdar dikirin.<br />
Şakiro di qaseta xwe ya bi navê“ Gulê Dêran” de “Gulê Dêran”“Diber”<br />
“Dewranê ” “Lo Axao” “Lawiko” “Kewa Gozel” “Seîdo” “ Axa Dayê”<br />
û“Kekê”<br />
Qaseta xwe bi navê “Lê lê Qazê” “Lo lo Rizo” “Lo Sîwaro” “Şerê Kopê” “Eliyê<br />
Purto” “Bavê Behçet” “ Şerê Ûnis” “Sîwaro” “Sebra Dinê” “Bişarê Çteo”<br />
“Hesenê mala Muso“<br />
Di Qeseta xwe sisîyan de. “ Reben im” “Medet” “Hawar Delal” “S. Memed<br />
Axa” “Yar Felek” “Delaliyê” “Esmer” “S. Ehmed” “Saliho Pismam” “Hêlîna<br />
Qulinga” “O. Nurî Paşa” û “Sêdî Berxa min”<br />
1315-SALİHÊ PİSMAM Û NÛRÊ<br />
Ji dengê Şakiro<br />
Berhevkar: Felat Arda<br />
27 û 28ê cotmeha sala 2005an<br />
Stockholm. (Ji ber kasetê hatiye girtin)<br />
(Orjînala stranê hatiye parastin û sererastkirinên rêzimanî nehatine kirin)<br />
Nûrêêêê dotmamê<br />
534
sibe ye tu bala xwe bidê dilê min eskûkê kele kela bahra Wanê pismamo looo<br />
Ca li vî gemî ça gemî qeyikê xwe berdanê serbizêrê lêê<br />
Îro ji êvara Xwedê de sêr bike xwe dane rûbarê vê Tetwanê domamê lêêê<br />
Hela bala xwe bidê tavê dabû şûşe û pencere cam û camekanê mapûsxanê<br />
serbizêrê lêêê<br />
Min dî jinê qandar û qatilan dergûşê lawîn e li mila ne meşiya ne li derê<br />
cezaeviyê lê mapûsxanê domamê lêêê<br />
Dil hene dergûşê lawîn teslîmê van camêra bikin, dikin nava her sê kevirê reda<br />
kela jinberdanê swerbizêrê lêêê<br />
Salih digo Nûrê tu jî hatiyî ji bona her sê kevirê reda kela jinberdanê domamê lê<br />
Go pismamo li şalê te nakeve tu ji min re dibê vê gotinê lo qisedanê pismamo<br />
loo<br />
Ez hatime qolik zêrê serê xwe bidim Salihê pismam tevî hezar û pêncsed<br />
mahkûmê Diyarbekir, îro ji êvara Xwedê da bidin min cewab berdanê ay<br />
pismamo looooooo ax hayêêê<br />
Weyla biçûko biçûkê birano qandar û qatilê neh mêrano bi emir çardeho li sûka<br />
bajara Diyarbekir bê ji bextê Nûrê be dêran sed û yek salî ceza din danê lê lê lê<br />
domamê<br />
Nûrê digo lo lo pismamo minê şevan wê şevê pismamê xwe re lo xewnek dîbû<br />
pismamo looo<br />
Min dî ez gulîbira Xwedê nexweşê bê hal bûm nexweşê nava cî bûm domamê<br />
lêêêê.<br />
Merivê nûranî temamî rûniştî bûn li serê hemiyan şaş bûn şaşê di spî bûn<br />
pismamo loo<br />
Min rebenê tarîfa xewna xwe lê xistiye min gotiye minê Salihê pismam tevî<br />
hezar û pêncsed mêrê mapûsxana Diyarbekir bi qolek zêrê serê xwe lo ca kirîbû<br />
pismamo looo<br />
Min gulîbira Xwedê min zanibû vê sibengê xewnekê şevê nîvê di şevê bû minê<br />
ji xwe re lo xewnek dîbû domamê lêêêêê<br />
Ay pismamo loooooo<br />
Weyla biçûko biçûkê birano qandar û qatilê neh mêrano bi emir çardeho li şehrê<br />
bajara Diyarbekir ji bextê Nûrê be he dêran sed û yek salî ceza din danê lê lê lê<br />
Nûrê digotî pismamo sibe ye sêr bike dilê me li sûka Xwedê ji dilanî dil dibêyo<br />
domamê lêê<br />
Ez ê rabim xwe berdime nava çarşî û bajara Dîyarbekirêyooo domamê lêêê<br />
Min dî midê umûmî hakima çar azayê mahkemêyooo pismamo loooo<br />
Milê xwe kuta ne hev da di nav çarşiya Dîyarbekir de berjêr têyoo xayino<br />
looooo<br />
Ez gulîbira Xwedê diçime pêşiyê min qolik zêrê serê xwe qetandiye û avête li<br />
535
pêşiyo domamê lêêê<br />
Gidî min destê xwe dabû desta devê xwe kirî şaxa vê gizêyoo serbizêrê lêêê<br />
Digo lê lê Nûrê tu hatiyî çi rica lo çi zînetêyo domamê lêêê<br />
Go ceza reîso ez hatime tê Salihê pismam bidî xatirê Xwedê û pêxembera, xatirê<br />
lo li kevlêyo pismamo looo<br />
Go Nûrê domamê minê kaxizek reş a şanû şandine şewitiya Enqerêyo piçûk im<br />
lêê<br />
Belkî îşev ji êvara xwedê de lo li qisêyo domamê lêêêê<br />
Go cezareîso ez ê nasekinim li hêviya kaxit û lo beratêyo pismamo loo<br />
Digo Nûrê domamê tu here minê Salihê pismam tevî hezar û pêncsed mahkûmê<br />
Dîyarbekir dabû xatirê Xwedê û pêxembera, xatirê te jina çêyoo piçûk im lêêê<br />
Ay domamê lêêêêêêêêêê ax hayêêê<br />
Biçûko biçûkê birano qandar û qatilê neh mêrano bi emir çardeho, Nûrê ji sed û<br />
yek salî<br />
ceza da xelaskiro hewu gidiyo di soniyê de bi Nûrê re xayîn nebe loooooo ax<br />
hayêêê<br />
Bejna te zirav e ji tayê rihanê ji têla vê kewetê, biçûk im lêêêê<br />
Sêr bike hêşîl li kelbajara Dîyarbekir li derê Ulucamiyê lo vê mizgeftê serbizêrê<br />
lêêê<br />
Ez ji te re sond bixwim bi sonda qesemê bi navê quranê bi sûretê vê beratê<br />
domamê lêêê<br />
Ez ê te bikujim ji bona tu çima ji bona cezadana li min, geriyayî li qazî<br />
hukûmatê vê dewletê serbizêrê lêêêê<br />
Ay xayino loooooo<br />
Weyla biçûko biçûkê birano qandar û qatilê neh mêrano bi emir çardeho li sûka<br />
bajara Diyarbekir bê ji bextê Nûrê be dêran sed û yek salî ceza<br />
din danê lê lê lê domamê hayyyîîîîî<br />
1316-ŞEHÎD<br />
Bû şehîd xwendevanên delal<br />
Bi xwîna sorve bûne heval<br />
Keç û xortên me ber mal<br />
şehîdên ji bo me û al<br />
Bi xwînê tarîh nivîsan din<br />
Bihar berdan şoreş nadin<br />
536<br />
Dil birîn xwîn rijandin<br />
Bi kuştin dibistan qedandin<br />
Hemu zarok dibên herî<br />
Dest qot bûn kanê serî<br />
Can şewitî nakin gîrî<br />
Rika wan bighînên serî<br />
Helbest: Perîşan.Muzîk: Bangîn
1317-ŞEHÎDÊ TETWAN<br />
Lo lo Birayo.. Lo .çirayo.. Çira mala babê min tefîyayo...<br />
Ezîzê dilê mino zivistana vê Serhedê lo lo pir dijwar e...<br />
Di vê şevê, şevtarîyê dewleta zalim Şewketê<br />
bira ji bermalê revandî ye...<br />
Ez nizanim gelo girtî ye..An kuştî ye..An jî birîndare...<br />
Vê şevê şîn û girîn ketîye mala babê min brayoo...<br />
Bi têl û telefonan li Enqera şewitî, li nasan û dostan ez digerim..<br />
Bi hêvî yû bi gilî yû bi hawar e...<br />
Şev dirêjin sibe nayê wey birayo...<br />
Me ne sebr e, ne tebat e lo ne seqar e...<br />
De gelî Tetwanîyan... Norşênî û Hîzanîyan...<br />
Şewketê bira parêze bû... Mêrê tengîyan bû...<br />
Gava li we dibû teng û tarî bo we ew bû delîl û çar e...<br />
Xwedêyo, Rebîyo.. Çi zor û zehmete kû miletêk bindest bi...<br />
Weka kerîyên pezên bê şivan û parêzvan...<br />
Bikevin binê hikmê lo gurên hare....<br />
De rabe, ezîzê mala babê mino rabe...<br />
Dost û heval û hogir û malbata te xemgînin lo bê te nabe...<br />
Şehîdim.. Keko ez şehîdê Tetwanim...<br />
Babê Serdar û Serhed û Şîlanim...<br />
Xwenasim.. Bawermend û xwendevanim..<br />
Parêzeme.. Mamoste û sîyasetvanim...<br />
Serokê Depê û Mafê Merîvan im...<br />
Xwedîyê yazde xwîşk û bira û bi sedan xwarz<br />
û biraz û Mamoza nim...<br />
Ez ji neferêk ji neferên rêbaza rizgarîya lo me kurdan im...<br />
Lo lo birayo...<br />
Ezîzê dilan sibeye lo vê sibekê wezê nizanim lo kuda herim...<br />
De wezê ji Enqerê heya bajarê Bedlîsê li mebûsan,<br />
li wezîran, li walîyan lo her digerim...<br />
Birayê min winda ye ez xemgînim,<br />
bi kul û bi hesret û bi kederim...<br />
Destê min destê binê kevir e, bê Çar û bê neferim...<br />
Babê qelsim lo brayo...<br />
Bê tac û text û bê dewlet û bê artêş û bê leşkerim...<br />
537
Şehîdim.. Keko ez şehîdê Tetwanim...<br />
Babê Serdar û Serhed û Şîlanim...<br />
Xwenasim.. Bawermend û xwendevanim..<br />
Parêzeme.. Mamoste û sîyasetvanim...<br />
Serokê Depê û Mafê Merîvan im...<br />
Xwedîyê yazde xwîşk û bira û<br />
bi sedan xwarz û biraz û Mamoza nim...<br />
Ez ji neferêk ji neferên rê baza rizgarîya lo lo me kurdan im...<br />
Lo lo brayo.. Sibe ye li me hatî dana nîvro lo ber êvar e...<br />
Cendekê babê Şîlan avêtin e deşta Rehwa,<br />
li Textelû lo lo li ser befra sar eee...<br />
Ji vêderê hildane avêtine nexweşxana bajarê Bedlîsê...<br />
Dibêjin xweda giran be, ev cenaze ne nas e<br />
û ji xwînxaran lo ne dîyar ee...<br />
Dê ka bêje birayoo...<br />
Gava ez hatim ser laşê birayê xwe û min egala<br />
Filistînî ji ser ruyên te hilanî...<br />
De ka bêje ev derdê giran çi dijware û çi xeddar e...<br />
De heyfa min li tû heyfê nayê, heyfa min tê,<br />
Kû dijmin bi hezaran ronekbîrên kurdan kuştin,<br />
lê ne xwedî û ne gazî û ne hewar eee...<br />
De rabe, ezîzê mala babê mino rabe...<br />
Dost û heval û hogir û malbata te xemgînin lo bê te nabe...<br />
Şehîdim.. Keko ez şehîdê Tetwanim...<br />
Babê Serdar û Serhed û Şîlanim...<br />
Xwenasim.. Bawermend û xwendevanim..<br />
Parêzeme.. Mamoste û sîyasetvanim...<br />
Serokê Depê û Mafê Merîvan im...<br />
Xwedîyê yazde xwîşk û bira û bi sedan xwarz<br />
û biraz û Mamoza nim...<br />
Ez ji neferêk ji neferên rêbaza rizgarîya lo me kurdan im...<br />
Lo lo brayo.. Cenazeyê birayê minê ezîz vê şevê şuştin danîn e<br />
Mizgevta Mezin lo ya Tetwanê...<br />
Li alîyêk şîn û girîn ketîye nava qîz û bûkan,<br />
li alêk din dengê qiraeta lo vê qranêê...<br />
Ev dewleta zalim li serserê me kombûn e..<br />
Dibên ferman hatîye ji Enqerê...<br />
Wê hun cenazeyê Şewket veşêrin vê şevêê.. Lo lo brayo...<br />
Vê tarî û taristan û befr û baran û lo vê mijê vê moranê...<br />
538
De rabe, ezîzê mala babê mino rabe...<br />
Dost û heval û hogir û malbata te xemgînin lo bê te nabe...<br />
Şehîdim.. Keko ez şehîdê Tetwanim...<br />
Babê Serdar û Serhed û Şîlanim...<br />
Xwenasim.. Bawermend û xwendevanim..<br />
Parêzeme.. Mamoste û sîyasetvanim...<br />
Serokê Depê û Mafê Merîvan im...<br />
Xwedîyê yazde xwîşk û bira û bi sedan xwarz<br />
û biraz û Mamoza nim...<br />
Ez ji neferêk ji neferên rê baza rizgarîya lo me kurdan im...<br />
De rabe, ezîzê mala babê mino rabe...<br />
Dost û heval û hogir û malbata te xemgînin lo bê te nabe...<br />
Not: Bo 12 Sal borîna Şahadeta Şehîdê Tetwan û birayê minê ezîz,<br />
Mamosta, Hiquqnas û merivperverê hêja Şewket Epözdemir min vê kilamê<br />
nivisand.<br />
Ez hêvîdarim kû Dengbêjên Kurdan bi avazên xwe yên xweş vê kilamê ji hemî<br />
Kurdan ra bikin mal. Lewra ev kilam kilama hemî Kurdistanîyane û drama<br />
welatê meyê bindest e. Ez bawerim wê ruhê hemî Şehîdan bi vê kilamê geş bibî.<br />
Bi rêz û rûmet…<br />
1318-ŞEKİR AXA<br />
Hay şeng e, şeng e<br />
Şekir axa şeng e<br />
Şal û şepikê wî<br />
Ciwanê heft rengê<br />
Laşê delalî<br />
Kul û birine<br />
539<br />
Her me ne zanî<br />
Ew e, tev xwîn e<br />
Xençerê dostî<br />
Gewher lê di barî<br />
Hawar e kuştin<br />
Duh êvarê.<br />
Ehmedê Salih
1319-ŞEMAMÊ<br />
Şemamê şemamê şemamê bûkê<br />
Domamê domamê domamê bûkê<br />
Şeman bûka mal e<br />
Domam bûka mal e<br />
Genim da zerdel e<br />
Nehişt para mal e<br />
Revî(rovî) çû ser kel e<br />
1320-ŞEMAL<br />
Li ezmana stêrka min<br />
Li baxça kulîlka min<br />
Sorgula şefaqa min<br />
Kurdistan ax Kurdistan<br />
Ew e tim li bîra min<br />
Ew e timê li fikira min<br />
Wek roj û êvara min<br />
Kurdistan ax Kurdistan<br />
540<br />
Şemam tîtovîto<br />
Eslê xwe Egît e<br />
Şemam nan dipêje<br />
Girkan hildavêje<br />
Gelêrî<br />
Herêm Serhad<br />
Berhevkar Agirê Jiyan<br />
Jiyana rewşan<br />
Çend sal e bi hesret im<br />
Dil agir şewat im<br />
Evîndarê welat im<br />
Kurdistan ax Kurdistan<br />
Ew e kêf û şahiya min<br />
Ew e tim stara min<br />
Şemal û ronahiya min<br />
Kurdistan ax Kurdistan<br />
Jiyana rewşen- 36
1320-A-HOZAN ŞEMDÎN<br />
Şemdîn xwedî kesayetîyek bilind û hunerek resen e.<br />
Kurdistanê de taybatiye perwerde û jiyana Kurdewarî<br />
bandorek klasîk de him bû hunermendi Şemdîn nifşe<br />
davviye ji dengbâji Egîde Cimo, Şeroye Biro û gele<br />
Şemdîn bi qasî ku di strîna stran stranân dengbejîyeye û<br />
heta ge Ji xeynîwe hinde ku Şemdîn bi yen exlaqî û civakî<br />
jî di na Şemdîn ji ber van taybetmendîyi<br />
Di van 20 salen derbasbûyî de gelek kes ketine nava derya hüner û strana Kurdî<br />
ku xwestine di vê qade de xizmeta bikin. Di ve derya tejî evîn dejinek kes<br />
melevanen baş û binek jî piştî demeke kurt bi yek carî wendabûne û nav û<br />
dengek ji wan nemaye. Sedema mayîna j|riek ji wan kesan jî nasyarîya wan ya<br />
kûr derheqa huner, ziman û dîroka Kurdistane ye. Şemdîn ku behna denge hemû<br />
dengbêjen Serhede ji huner û awazen wî te, xwedîye dengekî xweş û klasîk e.<br />
Ew di heremeke ku bi nave "Kaniya Dengbejen Kurdistane" tâ bi navkirin. Di<br />
ve herema mîna bihuşta de sirûşt ü ser tivîna hesten hunerî datîne. Şemdîn di<br />
heremeke wiha de, di nava dengbej û hunermenden baş û him jî bu xwedîye<br />
kesayetiyek bilind ku bi salaye di xizmeta gele xwe de ye.<br />
Serhede ye û di roja îro de dema mirov denge wî dibihîze, nav hunera Evdale<br />
Zeynik, Reso, nermenden din jere zindî dibin. kiiasîk de desthiiatdare, ewqas di<br />
strîna stranân dirûşmeyî de serkeftî nîne. Ew hostaye gotina<br />
traneke siyasî jî bi istîia xwe ya dengbejîya herema Serhede bixwîne, tarneke<br />
taybetî tedeye.<br />
ye di xizmeta hunera gele xwe de ye, ew ji ber heiwesta xwe ya Kurdistanî û<br />
pirensîben xwe gel de xwedî rûmetek bilind û cihekî taybetî di nava dile gele<br />
xwe de girtîye.<br />
Kakşar OREMAR<br />
1321-ŞEMO<br />
Wî wîwî wîwî, wî wîwî Şemo<br />
Wî wîwî wîwî, heliyame bûme pemo<br />
Gir xopanê bi nok e, wî wîwî Şemo<br />
Gir xopanê bi noke, heliyame bûme pemo<br />
Şivan a li hok e hok e, wî<br />
Şivan a li hok e hok e, heliyame, bûme pemo<br />
Gir xopanê bi sîr e, wî wîwî Şemo<br />
Gir xopanê bii sîr e, heliyame bûme pemo<br />
Şivan a li wîl e wîl e, wî wîwî Şemo<br />
Şîvan a li wîl wîl e, heliyame bûme pemo<br />
541
Wî wîwî wîwî, wî wîwî Şemo<br />
Wî wîwî wîwî, heliyame bûme pemo<br />
Gir xopanê bi nîsk e, wî wîwî Şemo<br />
Gir xopanê bi nîsk e, heliyame bûme pemo<br />
Şivan a li îsk e îsk e, wî wîwî Şemo<br />
Şivan a îsk e îsk e, heliyame bûme pemo<br />
Wî wîwî wîwî, wî wîwî Şemo<br />
Wî wîwî wîwî, heliyame bûme pemo<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî (Serhed)<br />
Berhevkar: Koma Amed<br />
1322-ŞÊNA MİN<br />
(strana gelerî, arenje - Kerem T.<br />
Gerdenzerî)<br />
1<br />
Şêna min gul, Şêna min<br />
İnda neke zêna min<br />
Kulîrka ber bîna min<br />
Şêna min sêlê tîne<br />
Ba tê biska şêtxîne<br />
Dûmane rê nabîne<br />
Gul, gul<br />
Şêna min<br />
1323-ŞENGÊ<br />
542<br />
Şêna min, Şêna min<br />
Şêna min, Şêna min<br />
2<br />
Şêna mine remoşî<br />
Zer - memika nafroşî<br />
Şêna min temnek danî<br />
Çû mal, rîsê xwe anîh<br />
Ba tê biska şêtxîne<br />
Dûmane rê nabîne<br />
Gul, gul<br />
Şêna min<br />
Şêna min, Şêna min<br />
Şêna min, Şêna min<br />
Lê lê Şengê, kelha darê bi zeytûn e<br />
Elbl di tûr xe, berî çûne,<br />
Min dî Şenga Eliyê Emo ji Bircê derket,<br />
Min bala xwe dayê çi kevok e,<br />
çi gurcî ye, çi xatûn e<br />
Şengê kelha darê nîvê dinê,<br />
Her sewlekek ji ku rabe, pala xwe didine,<br />
Kesî mala min xira nekir ji xêrî Şenga Eliyê Emo bi derewa,<br />
bi galgalê, bi gotinê, Şengê min ser çava ra reş birû ne,
Di bin çavan ra dev û rû ne,<br />
Min dî Şenga Eliyê Emo ji Bircê derket,<br />
Min bala xwe dayê çi kevok e,<br />
çi gurcî ye, çi xatûn e,<br />
Şengê min carê Fetîhela,<br />
Min dî keçika xuşik li benkê pêşmalka xwe lukumî,<br />
Min go,hela, Ji bo Şenga Eliyê Emo ez bûm cenanî û cotkariyê erdê melle,<br />
Şengê minê baxçek çandî ji heşayê,<br />
Her feqîr û fiqarekî hat min baqek dayê,<br />
Min go belkî Xwedê bike miradê min û Şenga Eliyê Emo li dinyay yê,<br />
Şengê, minê baxçek çandî, di xemiland,<br />
Minê ji gul û beybûna dixemiland,<br />
min dî şevekê ji êvarî pê da xinzirek ketê ji ber min herimand<br />
Ezê herim Mêrdînê,<br />
Ezê herim Mêrdînê sûka xerata,<br />
Textekî ji xwe ji delalê dilê xwe re çêkim ji darê çinarê,<br />
Ezê bişkok û kumika lêxim ji kulîlkê vê biharê,<br />
Ez û sebra dilê xwe li ser razên çaxa bazarê,<br />
Ezê herim bajarê sûka necêre,<br />
Textekî ji delalê dilê xwe re çêkim ji kêfê ra,<br />
Ez û dalalê xwe li ser razên ji qeyişa cîran û xelkê ra<br />
Ezê textekî ji delalê dilê xwe re çêkim ji darê gulê.<br />
Ezê bişkok û kuminka lêxim ji qurnefîlê,<br />
Ez û delalê dilê xwe li ser razên heta roj sê bejna,<br />
sê qama li me hilê.<br />
Ezê textekî ji delalê dilê xwe re ji darê kerbane,<br />
Ezê bikok û kuminka lêxim ji hebê mircanê,<br />
Emê serê xaniya daynin, ezê bêjim delal,<br />
heta çaxa kêfê wexta razanê,<br />
Ezê texteke ji xwe û ji delalê dilê xwe re çêkim ji dar û bera,<br />
Ezê bişkok û kuminka lêxim ji zêrê van kimbera<br />
Ez û delalê dilê xwe tê da razên heta bê ser avê pezê van koçera<br />
543
132-A-ŞERÊ BESTÊ BELEK<br />
Mîro;<br />
Mala bar kir ji beriya<br />
Werin li çemê Zihêriyê<br />
Derbas bûn li keleha Rihaniyê<br />
Şahîn Begê bi sê denga li mîr Sevdîn dikir gazî<br />
Digo;<br />
Bi serê te û bavê te kim<br />
Mîra asê bîne li ber xerc û xeracê mîrîtiyê<br />
Mîro;<br />
Dilê mi li ber waswasê<br />
Me dîwan danî li ser banê vê kinyasê<br />
Digo, sê cara bi serê te kim<br />
Mîra li ber xerc û xeracê me mane li asê.<br />
Mîro;<br />
Sîwar bîne li va erdeka<br />
Min heyf û sed mixabîn<br />
Vê sibê kuştine Qasim axa dikê nav ordeka<br />
Me şeriko danî bû li ber kendala<br />
Min heyf sed mixabin<br />
Vê sibê kuştine Emerê Sileman,<br />
Li bin Darên Xezala.<br />
Me şeriko danî li qesra kelê, li qûna çiyê<br />
Mîr sevdîn kaxizek rê kir<br />
Pê eşîrên bihata<br />
Bila vê sibê li geliyê Hesana<br />
Daxweşihîn benê pêşiyê<br />
Lo lo Mîro!<br />
Çi dinyekê li min bi dewran bi kîn e<br />
Hespê bînin lê bikin rixtan û zin e.<br />
Lo lo Mîro!<br />
Havînê dinya germ e<br />
Tu vê sibê rabê sola bêxe gore nerm e<br />
Vê sibê Hecî bêra terş û talan birin<br />
Me ji girgir û mîrê hekimên cihê bihata şerm e.<br />
544
1323-B-ŞERÊ HEMÊ Û SEWİLKÊ Û MECÎDO<br />
Go Mecîdo bang kir;<br />
Go Hemê, Hemê Sewilkê<br />
Go ez heneka li te dikim<br />
Tu bi dil şerê min dikî<br />
Go ezê kim ku tu<br />
Senca Heciyê Simayîl<br />
Bi serê xwe qul bikî<br />
Go ez hew dihêlîm<br />
Tu rihanka çavşîn<br />
Ber xwe ve bikî<br />
Go Rihankê bang kiriye;<br />
Go diyarê çepikê wê bi noka<br />
Go Mecîdo keko bavê Qumrikê nekuje<br />
Hê biçûk e, hê zarok e<br />
Go weda Xwedê li canê min ketiye<br />
Ezê dawanzdeh zêrên Mehmûdî<br />
Ji te re kime quloka<br />
Go ew navbera bi dar û biya<br />
Go qeletûna Hemê<br />
Teştek nanê hilatî ye<br />
Go kewirê wî yê biçûk<br />
Weka weqiya<br />
Go Rihankê, go Wêylê<br />
Min b‟xulama bejna bi rîşiya<br />
Go hey hay ji xwe hebe<br />
Tu xwe nekî nav lepê tu Romiya<br />
Go Hemê bang kiriye;<br />
Go di dilî min de heyê<br />
Mecîdo bavê Menîcayê<br />
Dikê û nakê<br />
Qerh û tebata wî<br />
Di kozika şikêra şîn de nayê<br />
Hemê wekî teyrê Birhana<br />
Xwe darayê;<br />
Go serê wî rebenî<br />
Kire çi belayê<br />
Go wala Îşikê<br />
Dengê wî şerî<br />
Bê Baxdayê<br />
545
Go di dilê min de hîna<br />
Hemê da kevira<br />
Xwe gihanda, Şikêra şîna<br />
Hemê go Rihankê<br />
Sê denga di nav xwe da<br />
Ji min re bilîlîna<br />
Heta pelmêwa navbera şîna<br />
Tirhê wê şîrîn a<br />
Hinavê mîna tişîna,<br />
Sed mêrê mala hevikê<br />
Bi çepil werê<br />
Min mineta şerê wa tinîna<br />
Go li derî Holê, derî Holê<br />
Go va xweşmêra hevdu bi teqla<br />
Qulibandina alê berê sorê;<br />
Wek heft dewletê ecnebî<br />
Bikevine Boxaza Stembolê<br />
Go ew navbera bi sûsa<br />
Go Hemê go Rihankê<br />
Bi sê denga ji min re bilîlîne<br />
Go ez im kekê Mûsa<br />
Hezar mêr ji mala Heikê<br />
Werê min<br />
Ezê wan vegerînim<br />
Bê namisa<br />
Go hêva mêwa<br />
Hemê û Mecîdo<br />
Bi teqla hevdu<br />
Qulibandina alê çepikê<br />
Nav gutla sêva<br />
Go Rihankê bang kiriye;<br />
Go wa Sofî Hecî, wa Sofî Hecî<br />
Go were li nav rezê me<br />
Bûye Kurmancî<br />
Go Sofî Hecî heyrano<br />
Go tu werê pê wa<br />
Go weleh tu bi kêr nayê<br />
Lê xebereka bi deva<br />
546
Go Sofî Hecî;<br />
Dilê min da hiya,<br />
Go dîska ava min a şîrîn fûriya<br />
Elba mêwîja<br />
Li bajarê werdegolê,<br />
Pênc mecîdiya;<br />
Go, kerê min<br />
Kire diya Êzderya<br />
Min îşê min ji wan çi ye?<br />
(Azadiya welat- tîrmeh-98)<br />
1324-ŞERÊ JÎL<br />
Hey li min li wê dewrane,<br />
Gelî bira li min li wê dewrane.<br />
Min nezanî bû, çi dewra li min, çi zemane?<br />
Ev çi bend li min beyane ?<br />
W‟ez ê bi gera Gerdiya ketim,<br />
Li min çiyakî zozane,<br />
Di ser de, Kuhîstane,<br />
Di ber de deşta Bîska li min germiyane,<br />
Sîwar bûn heftsed sîwarê kemal Paşa,<br />
Li nav Şirnaqa werane,<br />
Tên û li binê vî çiyayê, Serga ve deştê,<br />
Çadir û xivetên xwe lê vedane,<br />
Berî vî çiyayê Îraq,<br />
Pişta vî çiyayê qeza Tirkane.<br />
Helî meweta heta têne hida ve girane,<br />
Çend rê diçin vî çiyayî, çend derî têde ne?<br />
Hem qolçî mefreze û meaşxorê Îraqê,<br />
Nobetdarên xwe lê dayna ne.<br />
Ax çi bikim feleka reş felekê !<br />
Pişta vî çiyayî qeza Tirkane,<br />
Helî ser heta binê heme çadir û xivetên cendirmane,<br />
Kula mewtê bikeve li mala Memedê Petew<br />
û Kerîmê Kelêtî,<br />
Bo pêşiya mefreze cendirma bo hinda ve,<br />
Serê îrz û îyalê me qeçaxa şarezane,<br />
Xelîl Xoşavî ne li malê, ye lî çiyayê reş<br />
Li hida ve ewliya, li vê herbê bê agane,<br />
Nobedarê me qaçaxa tenişta wan kitiyê,<br />
li pêşiya wan eşqiyanê,<br />
547
Di gel bangê sibê ne horniye topa,<br />
Ringîna fikirze leq leqe otomotike,<br />
Li hinda va irz iyalê me qaçaxa kiriye toz û dûmane.<br />
Li vê irz û iyalê giran bû qerî,<br />
Hawar û weylî weylî yaman yamane<br />
Tifinga destê Ehmedê Nadire Cembêzare<br />
Wa di destê Abdulayê bira, Birawo Elemane,<br />
Ehmedê Nadir bi sê denga gazî dikir:<br />
Ebdula bira dest hilîne,<br />
Bi nava hakimê xwe kim,<br />
Me çû mewla û meferet xwe nema ne<br />
Ricaya me kekê Cemal,<br />
Bira hawara me li dinyayê bavê Luqmane<br />
Ezê bi gera gerdiya ketim,<br />
Sibê li min tê bayê sare,<br />
Tifinga destê Ebdule yî Elemane,<br />
Wa di destê Ehmedê Nidir cembêzare,<br />
Derbed didu li bejn balaye Ehmedê Nidîrê<br />
Bi navê hekîmê xwe kim,<br />
Li ber pişta zirav li min qetandî darê cixare<br />
Ebdula bi sê denga gazî dikir;<br />
Ehmed birao çi di gel te kir?<br />
Dibê: Birao li bira birayê xwe daneyne vê defterê,<br />
Li ser birayê te sadir bû qelemê teqdirê û miqederê,<br />
Got, eza texmîna xwe tê de bike,<br />
Bi navê hakîmê xwe kim darê cixare<br />
Li ber pişta birayê te biryê derê,<br />
Ma em de çi bikin di gel hakimê vê beyane,<br />
Di gel amîrê vê dewrane,<br />
Ez di destê xwe deme darê cembêzare<br />
Di destê xwe haveya qewda darê Elamane,<br />
Di herbekê keyn li gera Gerdiya wek ku herba<br />
Azadiya welat<br />
548
1325-ŞERÊ KEHNÎQÎRÊ<br />
Mîr sîwar bû çû Cizîrê<br />
Gelî xulamno bikin ra û tekbîrê<br />
Me vê sibê şerê ser kahnîqîrê.<br />
Mîr sîwar bû li rêo<br />
Koma xulama li pêo<br />
Ra û tekbîr bi destê Xwedêo.<br />
Çi konê zeng û zincarî<br />
Dêngê tivinga çû erşê terî<br />
Vê sibê kûştine melekê dîwanê.<br />
Çi konê li Xabûra<br />
Dengê tivinga bûye tenûra<br />
Vê sibê kuştine Hecî yexmûro.<br />
549<br />
Çi konê raserî mala<br />
Seîd beg çeper çê kirin, guşî mala<br />
Vê sibê kuştine Hecîkî Evdala.<br />
Çi konê li merxê da<br />
Seîd beg xwe berda, li avê da<br />
Wey sed carî sihet nexweş be,<br />
Elî qalikan tiving lê da.<br />
Wey nayê sed carî nayê<br />
Xwîşka Korê namaye<br />
Mîra mîr qelandin ji dinya yê.<br />
Qutilkê Mîr Mihemê nifsiya<br />
Ma kê digo bi Xwedê kî,<br />
Mîr Mihmê sêwiya<br />
Wey daê, li min daê<br />
Seid beg şêr ê,lawo ne dihat rê ye.<br />
1326-ŞERÊ MALA ELİYÊ ÛNİS QEWMÊ ÇİYÊ ŞERÊ NEWALA<br />
QEREMÛSÊ<br />
Bê guman di dîrokê de, li gel ku bi sedan xîyanet û malkambaxiyên nava me<br />
Kurda hebûne, wisa jî cengewarî û mêrxasiyên me hebûne, ku li seranserê<br />
cîhanê ji dîrokzan û lêkolîneran re bûne mijar. Ev qewimîna ku em ê niha ji we<br />
re behs bikin, ku kilama wê ji hêla gelek dengbêjên me ve hatiye gotin, yek ji<br />
wan nimûneyên cengewarî wêrekiyê ye, ku ew jî reberî xîyanet û malkambaxiyê<br />
bûye. Belê navê vê qehremaniya ku li dijî Roma reş pêk hatiye Şerê Nawala<br />
Qeremûsê ye, ku wekî beşek serhidanên Mala Eliyê Ûnis li nava welatê me deng<br />
daye.<br />
Divê bidin zanîn ku, Qeremûs him navê gund e û him jî navê Newalekê bi xwe<br />
ye. Gundê Qeremûsê li Farqîna-(Silvan) Amedê ye. Piştî vê malûmatê niha jî<br />
em hêdî hêdî xwe bi qewimîna şer de berdin. Çawa, çi çaxê, bi çi awayî, ji hêla<br />
kê ve pêk hatiye û çi awa dawî bûye? Pişt re jî em ê bi hev re bişin newala<br />
Qerêmûsê guhê xwe bidin kilam kezebşewat a vê qewimînê....<br />
Xiyaneta Silêman Bego û Emînê Zînê<br />
Elî, Xelîl û Mamê ji qewmiyeta Mala Eliyê Ûnis birayên hev in. Mehkûm û<br />
firarê destê Roma reş in, dixwazin derbasî binxetê bibin. Zaveyekî wan ê bi navê<br />
Smaîlê Biro, ku ji eşîra lûlikan e, li gundê Girikê Boto ya Farqînê dimîne. Her sê
ira radibin têne cem mala Smaîlê Biro, ango têne mala xwîşka xwe Meyremê,<br />
da ku bi alikariya zavayê xwe binxet bibin. Leşkerên Sêrtê, Diyarbekir û Farqînê,<br />
li pey wan in teqîba wan dikin. Smaîlê Biro, ji bo ku Elî, Xelîl û Mamê derbas<br />
bikin, diçe li gundê Qoca ya ku bi ser Bismîlê ve yeSilêmanê Bego û Emînê<br />
Zînê peyda dike. Silêman û Emîn rêberên xeta- Surî ne, mehkûm û fîrarê<br />
dewletê bi peretî derbasa binxetê dikin.(Pişt re hîn dibin ku ew bi dewletê re<br />
tevdigerin, ji dewletê re ajanî. sixûrî ye dikin û cî û dirbên serhildêrên Kurd ji<br />
dewletê re kifş dikin)<br />
Smaîlê Biro ji Silêmanê Bego û Emînê Zînê re wiha dibêje:<br />
- Sê mahkûm hene, divê hûn wan derbasî binxetê bikin.<br />
Li hev dikin û ji hev diqetin ku dotira rojê dîsa hev bibînin û mehkûman derbasî<br />
binxetê bikin. Silêman û Emîn xwe digihînin cemseyê leşkerî û xeberê didin ser<br />
fermandarê leşkera û dibêjin:<br />
- Bi navê Smaîlê Biro ji gundê Girikê Boto, zilamek heye ku ciyê mehkûm<br />
asadan dizane..<br />
Li ser van gotinên Silêman Bego û Emînê Zînê, leşkerên Smaîlê Biro digirin.<br />
Tedayî û ledanên mezin li wan dikin. Smaîl di dû erbeya leşkerî girêdidin û wî<br />
kaş dikin. Jê dixwazin ew ciyê serhidêr û mehkûman nîşanî wan bide. Ji ber<br />
neçariya Smaîlê Biro gotina leşkera qabûl dike bi leşkeran ve berê xwe dide ser<br />
kozika ku Elî, Xelîl û Mamê lê ne. Lê di vê navberê de, ev hersê mêrxas beriya<br />
ku leşker bi ser wan de bigirin, kozika ku lê ne terkandine û di ciyekî din ê<br />
newalê de xwe veşartine. Smaîlê Biro bi leşkerên Ferqînê û Diyarbekirê re li gel<br />
giregir û keyalerên (mixtar) gundên Farqînê û çend e‟şîran ve dikeve newala<br />
Qeremûsê û ji wan re dibêje:<br />
- Min ew anîne li vê derê danîne. Êdî ez nizanim ew li kû veşarti ne....<br />
Her yek ji wan di nava newala ku tijî dar, daristan, dirrî û strî ne de dikevin pey<br />
nêçîra her sê zarên Mal Eliyê Ûnis ku Qewmê Çiyê jî ji wan re gotin.<br />
Gava ku leşker di lêgerînê de ye,Elî, Xelîl û Mamê xwe di nava şikefteke ku<br />
devê wekî tenûrê ye de veşartine. Keysa teqandina gulleyan li wan nayê. Ji nişkê<br />
ve leşkerek wan di şkefta wan xwe tê de veşartine de dibîne. Yek ji wan tivinga<br />
xwe hildide ku leşker bikuje, leşker destê xwe dibe ber dev û çavê xwe, çawa ku<br />
bibêje“min hûn nedîtine!” Tivinga xwe berjêr dikin û bi serhejandinekê ji<br />
leşkeran re dibêjin:<br />
“Nexwe me jî tu nedîtiyî, biqeştê here!”<br />
Bi navê Xelîlê mala Nasirê ku serekê E‟şîra Sînikan e û bi dewletê re bi çend<br />
zilamên xwe ve tevdigere û ajaniya welatê xwe dike. ber bî başçawîş ve dibeze û<br />
jê re dibêje:<br />
- Welehî, wî eskerî tiştek dît, lê çawa ku nedîtibê kir û xwe ji ndî ve lêxist!<br />
Fermandarê leşkerî ferman dide ku çend leşker ber bi wir ve herin bê ka kesek li<br />
wir heye, yan na.<br />
Belê, leşkerên ku vê carê bi ser wê kozikê de diçin wekî leşkerê berê nakin, çav<br />
bi Elî, Xelîl û Mamê dikevin, tivingên xwe bilind dikin ku wan bikujin, her sê<br />
ciwanmêrên Mala Eliyê Ûnis ji wan leztir in, lê dixin leşkerê ser kozikê dikujin.<br />
550
Piştî deng bi tivingan dikeve, xirecir û şerekî dijwar jî pê re pê re dest pê dike.<br />
Mêrikê xerîb kor e, siûda kuştiyan jî tuneye.<br />
Belê, dem dema serê sibê ye. Giregira leşker ajan û çend e‟şîrên xaîn berê<br />
mîratên elemanî xwe didin Elî, Xelîl û Mamê. heta ku reşayî dikeve erdê,<br />
gulleyan li hev dirêşînin. Gava ku dibe şev leşker egir berdidin çar aliyê newalê<br />
û çar aliyên wan bi cemsê leşkerî hatiyê pêçandine. Ji xwe demê ta îro tê<br />
saloxdayin ku heger berbî gundê Qeremûsê ve biçûyana wê rizgar bibyana.<br />
Li milekî xelîlê mala Nasir û fermandar li milê din jî“xefîr makine” girêdane<br />
berê wan her sê mêrxaza dane Qewimê Çiyê<br />
Hecî Sidiqiyê ji milefa ku ji gundê Qeremûsê bû, yek şahîdên wî şerê bi nav û<br />
nîşan bû. Ev jî 9 û 10 sal e çûye ber rehma Xwedê. Himemed Salihê<br />
hemê( Salih Yorulmaz) wiha dibêje.<br />
- Li newala Qeremûsê, ez û Hecî sidiqî çûn ciyê ku şer lê qewimiyê. Wî ji min<br />
re digot “li vir wisa bûye?” Hecî Sidiqî pişt re ji min re got: “ez hatime vî e‟mrê<br />
xwe, min di jiyana xwe de wekî wê şeva ku şer qewimî bû heyv ronahî nedihati<br />
bû. Heyv wisa ronahî bû kî, morîstang li erdê biçûna dihatin xuya kirin û<br />
dîtine.!”<br />
Belê, di wê tave heyvê de Elî, Xelîl û Mamê ji kozikên xwe derketine, him şerê<br />
xwe dikin û him jî berbî makineya ku leşker danîne ve dibezin ku makîneyê<br />
desteser bikin. Wisa jî dikin, çawîşê li ser makineyê tera dikin xwarê. Diçin ser<br />
makîneyê, lê nikarin bixebitînin.<br />
Ji ser mîrata makîneyê têne xwarê. Berê xwe didin hevraz û baz didin. Ku pişta<br />
Qeremsê li pey xwe bihêlin, wê xilas bibin. Xelîl û Mamê ji gulleyan xelas dibin.<br />
Êdî tirs ji wan re nemaye, lê Elî li paş e. Bi gulleyekê dikeve. Li Xelîl û Mamê<br />
diqîre:<br />
- Qey hûnê min li vir bihêlin?<br />
Rast e! Biratî şêrîn û zor e. Li ser Elî de dadigerin. Wexta ku dadigerin, her sê li<br />
vir têne kuştin. Cinazeyên van her sê xweşmêran li pey hespan girêdidin, tînin li<br />
goristana Ferqînê vedişerin.<br />
Belê, wê rojê, bi mêrxasî û egitiyeke mezin ev her sê zarên Mala Eliyê Ûnis<br />
laîqa navê Qewmê Çiyê şerê xwe dikin. Li gel ku Xelîlê Mala Nasir jî dikujin,<br />
wendahiyên mezin didin, hêzên Roma reş û xaînên bi wan re.<br />
Di giraniya şer de, Şêx Evdilqidusê, Şêxê Zîla, ku ew jî yek ji serhidêrên kurd<br />
bû. esker li dû wî bûn jî, bi dengê tivingan re derdikeve serê Çiyayê Qîrê. Serê<br />
Qîrê û Newala Qeremûsê li hembera hev in. Di navbera wan de çemê Bişêriyê<br />
heye. Li serê Qîrê dengê tivingan tê birrin Şêx Evdilqidus:<br />
- Yan xilas bûn, yan jî hatin kuştin!<br />
Lew re jî bi serê hawara wan de nayê.<br />
Em niha jî guh bi ser dengbêjen me hêja Salihê Bênatî, Tayiboyê Sêrtî û<br />
Salihê Qûbînî.<br />
551
Ere hey lê hey lê hey le<br />
Hey lê hey lê hey lê hey la axao<br />
Emînê dibê, taqîb e Gulê Xanê rebenê<br />
Li min û li te bêkesê li vî welatê xerîb<br />
Em ê çawa bikin li min û li te çavrijyayê<br />
Kula li serê sibê bi sê kula be<br />
Bikeve derê mala Smaîlê Biro<br />
Bekçiyê Bismîlê sê pa Emînê Zînê<br />
Îro xeber dane Qereqolê Ferqînê<br />
Giran e Yedincî Qolordiya Diyarbekirê<br />
Esker giran e ketiye Newala Qeremûsê<br />
Kanîka Temo, Aşê Reşo, Starê Şêx Mihemed<br />
Hestê pişta Qoca heta dora Hilêliyê<br />
Li ser peyayê mala bavê min rebenê<br />
Ji xew girtine şargah û kemînê<br />
Ez bala xwe didemê Xelîlê Mala Nasir<br />
Peyayekî delodîn ê çavbixwîn e<br />
Bi orta tvingê digere<br />
Ji destê cendrmekî dertîne<br />
Bi sê denga li Elî û li Mamê dikir gazî<br />
Dibê bi sê qeseman<br />
Erke ne ji vî eskerê giran be<br />
Îro çara we ji destê me tunîne<br />
Peyayê mala bavê min rebenê<br />
Tu car tan û niçan li xwe nedîne<br />
Bi sê denga li Xelîlê Mala Nasir dikir gazî<br />
Dibê, lawo terş û talanên bavê we<br />
Li pêşiya me tunîne<br />
Destê xwe davêje qeyişa tivingê<br />
Ji milan tîne<br />
Dûrebînê li ber çavên xwe diedilîne<br />
Derbeke davêje bejn û bala<br />
Xelîlê Mala Nasir<br />
Bi şûşa dûrebînê kosteka seata zîvîn e<br />
Derbeke lê dixe şûşa dûrebînê<br />
Ji ber çavê wî difirîne<br />
Kosteka seata zîvîn e lê dixe û difirîne<br />
Heya saqa cizmê<br />
Di nava xwîna sor de dixemlîne<br />
552
Ere hey lê hey lê hey le<br />
Hey lê hey lê hey lê hey la waye<br />
Emînê dibê, taqîb e Gulê Xanê rebenê<br />
Li min û li te bêkesê li vî welatî xerîb<br />
Emê çawa bikin li min û li te çavrijyayê<br />
Hetanî em sax bin li heyata dinyayê<br />
Giran e kula kuştiyên Newala Qeremûsê<br />
Aşê Reşo, kanîka Temo<br />
Meytên nava dest û piyan<br />
Şahîdên mezelên Silîvanya<br />
Gulê xwehê rebenê ji dilê me dernayê<br />
Ere hey lê hey lê hey le<br />
Hey lê hey lê hey lê hey la axao<br />
Emînê dibê, taqîb e Gulê Xanê rebenê<br />
Rabe emê bi destê hev bigirin<br />
Xwe bavêjin tor û bextê<br />
Keyalerên Silîvanya<br />
Ezê bêjim gelî Keyaleran<br />
Ez di bextê we û Xwedê de me<br />
Eger qisûra peyayê mala bavê min hebe<br />
Li qisûra peyayê mala bavê min nenêrin<br />
Ew xerîb e ji xwe re ji xwe rê nedînê<br />
Ere hey lê hey lê hey le<br />
Hey lê hey lê hey lê hey la axao<br />
Emînê dibê, taqîb e Gulê Xanê rebenê<br />
Hetanî em sax bin li heyata dinyayê<br />
Em ê bêjin Lûlika ji kula dilê min re<br />
Xweş Lûlika<br />
Ji xêrî mala xweziyê Xwedê re<br />
Çaxê li van peyayên mala bavê min rebenê<br />
Lê dibû pêsîrtengî<br />
Bila hîngê ji wan re bihata<br />
Hawara Ûnis û Evdirehman<br />
Hirçê kezebşewitî dibê‟n Qewmê Çiya<br />
Gelî Silivanya yeqîna we ji Xwedê bê<br />
Weka teyrên ku îro xwe bavêjin ser berata<br />
Ere hey lê hey lê hey le<br />
Hey lê hey lê hey lê hey la axao<br />
553
Emînê dibê, taqîb e Gulê Xanê rebenê<br />
Li min û li te bêkesê li vî welatî xerîb<br />
Emê çawa bikin li min û li te çavrijyayê<br />
Emînê dibê, taqîb e Gulê Xanê rebenê<br />
Bejna Xelîl û Elî û Mamê zirav e<br />
Tayek rihana li serê tehta<br />
Ji xêrî mala xweziya Xwedê re<br />
Çaxê li van peyayên mala bavê min rebenê<br />
Lê dibû pêsîrtengî<br />
Bila hîngê ji wan re bihata<br />
Hawara Ûnis û Evdirehman<br />
Hirçê kezebşewitî dibê‟n Qewmê Çiya<br />
Gelî Silivanya yeqîna we ji Xwedê bê<br />
Weka teyrên ku îro xwe bavêjin ser berata<br />
Ere hey lê hey lê hey le<br />
Hey lê hey lê hey lê hey la axao<br />
Axao tu nezanî<br />
Berxê bavê min bûyo tu nezan î<br />
Li qeza Saon tu gula firar û eşqiya yî<br />
Li girkelo tu qesasê serê teresê cendirman î<br />
Li çiyayê Xerzan tu çira bavê Elî<br />
û Evdirehaman î<br />
Diket deşta Silîvanya<br />
Te çima bi destê xwe agir bi xaniyê mala bavê min danî<br />
Ere hey lê hey lê hey le<br />
Hey lê hey lê hey lê hey la axao<br />
Salihê Kevirbirî<br />
Jiyana Rewşen-41<br />
1327-ŞERÊ MALA NASİR<br />
De lê lê daê, Emînê bankir,<br />
Hezarê rebenê, Xezebê por kur ê,<br />
Nûra por Kurê şa rê...<br />
Lê, lê lê daê bikin bilezînin,<br />
Xwe bi diyarê ser jêr û gira gîhnin,<br />
Li boxan û beranê mala Nasir temaşêkin.<br />
Nemaye ji berê da şerê roja bazarê lehd e,<br />
554
îda Fila ye,<br />
Li boxê beranê Mala Nasir nayê.<br />
Emînê bankir;<br />
Hezarê rebenê xezebê por kurê,<br />
Hêvî sed carî hêvî, kanî bestê Bişêrya bişevitî miçiqîne,<br />
Bîra hêlê xwe dane nêvî ji nîvro bi şûnda li milê tapu yê,<br />
Li panavê Quto li rasta Zercelê bê rîmê xwînê<br />
xwêdana qevdê xerzaniyê qevdê zîvî...<br />
Emîn ban kir;<br />
Hezarê rebenê Xezebê por kur ê,<br />
Xalidê birayê Hemidê Zava ye Hûsnî Nurî biçûk e<br />
Segmana sûstema ye.<br />
Rizgan ji berê da li mala me axa ye.<br />
Hesê Bişêrî, bavê Nurê, maqulê koma Bişêryayê.<br />
Heçiyê Mehemed Eliyê Îbrahim, bavê xezebê<br />
kinê gurover, qendila camiya ye.<br />
Kevre dêra Ermeniya ye,<br />
quça ser seriya ye.<br />
Çira şev û reşa ye, gemêşa gêriya ye,<br />
başê canfida ye, serekê me hemiya ye.<br />
Emînê bang kir;<br />
Hezerê rebenê xezebê por kurê,<br />
Zercel bişevite, bi genim e,<br />
Ji êvara Xwedê da Sustema mîriyê li ser<br />
çoka Mehmed Eliyê, Îbrahim nalîn û him e,<br />
Rizganê axa bankir;<br />
Mehemed Elî yê Îbrahim,<br />
Tu bavê min bî tu yê îro li devê rûtê.<br />
Mala Nasir Hilê hîn nezan in zaron e,<br />
Bira kozika bi Hemilînin wek xam ciwaniya<br />
Ser kada teb û tora ne elimin.<br />
Emînê bankir;<br />
Hezerê rebenê xezebê por kurê,<br />
Şarê lê dayê, dilê min dilekî dînê.<br />
Hûn bi navê Xwedê dikin û hûnê bînin,<br />
Hûnê biske bikin û bilezînin,<br />
Xwe bi diyare ser jêran û giran gîhnîn.<br />
Em ê bisteke li şerê Boxan û beranê mala Nasir temaşêkin.<br />
Ez nemînim<br />
555
Bişarê Çeto bankir:<br />
Hecî Mehemedê Mistê Reşkotî Mêzeke,<br />
Pênc sîwar ji jêr da tên û dilezînin,<br />
Yek Xalidê, yek Hemîdê û yek Hûsniyê<br />
û yek Rizganê,<br />
Tu carî derbê giran ji destê wan ne dîne,<br />
Hema bi tirsê ji sîwarê şîn bozê sîwarê pêşîn e.<br />
Ez nîşana wî ji te ra hildim,<br />
Wa ya Mehemedê Eliyê Îbrahim e,<br />
Bavê Xezebê kinê gurover e.<br />
Rojê yoxulmê giran bi ser kozikê lawê bava da,<br />
di cadînê, kozê kurê bava daîm bi ser da dişîne.<br />
Rojê yoxulmê giran daîma ,<br />
Sûstemê mîryê ji destê kurê bava derdixîn;<br />
Îro mêr be nava xwe bişidîne,<br />
Bi qedrê Xwedê bî,<br />
Em îro of û xweşî ya xwe ji destê bavê<br />
xezebê nebînin.<br />
Emînê bankir;<br />
Hezerê rebenê Xezebê por kurê,<br />
Îro şer çîya li mala bavê min û te,<br />
Şer bi dûr kir şehîdê Mehmed Eliyê Îbrahim<br />
Bavê xezebê gelek hene,<br />
Bi welînê lawê bava ra bi holbûnê,<br />
Cefî û êgal re bi dûrtînê,<br />
Gamêşê gira re rahîşt nava xerzaniya,<br />
Êrîşa kire ser koza, Hecî Mehmedê Mistê Reşkotî.<br />
Kula Xwedê bi kul bê tê keva mala<br />
Hecî Mehmedê Mistê Reşkotî û Evdulezizê,<br />
Ba Filê û Eliyê lawê Cibo gulak lêxistine,<br />
Li bejna Mehmedê Eliyê Îbrahîm li hêla<br />
Rastê, parçê cegerê qolonve sor kirine.<br />
Emînê bankir:<br />
Nûrê por kurê îro çira mala Nasir tefandine,<br />
Ocaxê mala Nasir ji binda kur kirine.<br />
Hezerê rebenê çi bû, çi çiriya?<br />
Roj di nîvro da, şikiya gulê û barûdê<br />
segmanê, mala Nasir lê qediya.<br />
Min îşev xevneka nexêrê dîbû,<br />
Min dî govendek bi du def û bi du zurna,<br />
Li hewşê ye mala bavê min û te digeriya.<br />
556
Min dî serê çar boxê û berana di qazana,<br />
Mala bavê min û te da, di qazanê holiyê<br />
Bol û fire da bi xwe dikeliya, Ez ditirsim<br />
Şehîdê Mehmed Elî Îbrahîm xezebê gelek hene.<br />
Ji nîvro şûnda li milê tapûyê êrîş kir ser<br />
kozikan û gelek tabûya bi kersîxê xençera tev ali yan.<br />
Emîn bankir;<br />
Hezerê rebenê xezebê por kurê, xwazî berê<br />
rojekê pêşîda,<br />
Ez biçûyama bajarê koca Erziroma şewitî,<br />
Ser dukana tacir û miqsîya:<br />
Min ê bazar kira, ji qiz û bûkên mala<br />
Nasir ra şar û temeziya,<br />
Min ê ji her çar beranê mala Nasir ra bikiriya<br />
qeytana kurka û zincira saeta û kosteka bi şeş agira.<br />
Emîn bankir;<br />
Cebil-Xanek du derbê canfidayî ya,<br />
Şehîdê Mehemed Elî Îbrahim bavê xezebê<br />
Gelek hene, nala zêrkî ji zêrê Mehmûdî,<br />
Tu bavî nav koma wan mecidiya,<br />
Nala ji beranekî ji beranê,<br />
Rizayê Xalid tu todekî sorîngî,<br />
Ke qenerkî bibire çelê mubareka havînê<br />
Li Bingola şewitî,<br />
Li Şerefedînê berde nav mîhê leben çiya.<br />
Ez im sed carî, bi min ez im.<br />
Bişarê Çeto bankir;<br />
Mehmedê Mistê Reşkotî go;<br />
Mêrê Xulama Xwedî neke,<br />
Di ser Evdilezîzê ba fila ra, ew ciwan mêra<br />
Ji berê da, sîwarê kuheylanê nêr e.<br />
Mêzekê îro sê ro û sê şevê wî qediyane,<br />
Filê lawê Filê li şûna kozikê mala Nasir<br />
Rûniştiye gullê li şûna gullê na guhêze.<br />
Emînê bankir;<br />
Hezerê dêranê xezebê por kurê,<br />
Zercel bişewitê bi darê<br />
Şehîd û şuhûdê bavê Xezebê gelek hene.<br />
Rigan axa keko bi qesem be, ez îro ji ber<br />
557
Bişarê Çeto û Hecîy ê Mehemedê Mistê<br />
Reşkotî, Îsay ê mîrze nefir ama welatê jorin<br />
tev nagerim.<br />
Emîn bankir;<br />
Hezenê rebenê bira kula Xwedê têkeve,<br />
Mala Hecî Mehmedê Mistê Reşkotî nafîrama<br />
kuştine Xalîdê bira û Rizganê axa<br />
Bi duwanzde gula birîndar e<br />
Û qapaxa serê Hemîdê zava li erdê ye,<br />
Dev nagere,<br />
Ez çi bikim kozika Mehmedê Elî<br />
Îbrahim lê teng bûye, miftê di destê<br />
Mehemedê Eliyê Îbrahim da,<br />
Dilê tutik tê da asê bûye pê nabe şer e.<br />
1328-ŞERÊ MEHMÛDÊ EMER BEGÊ<br />
Way lo mîro, Way lo mîro......<br />
Li Dêrîka şewitî, li wan kaşa,<br />
Eskerê mala Osmanê Reşo giran e,<br />
Sekinîn li dara Kero,<br />
Li lata sor û li zinara sior- fena,<br />
Siwarê Delî paşa, bejna Mehmûdê Emer kirin<br />
Nîşana beş ataşa.<br />
Edê ban kir go:<br />
Por kurê Medê, Dêrîka bişewitî bi qesabe yê,<br />
Dara kero lata sor ,zinar sinor di ser ra ye.<br />
Bejna Mehmûdê Emer Kekê Qado zirav e,<br />
Gul û çiçek û kulîlk û rihana yar pence ye.<br />
Edê ban kir go:<br />
Por kurê Medê sibê bû, berê şefaqê li me ronî bû<br />
Mêla sibê, li me sipî bû,<br />
Ji berê da orta mala Osmanê Reşo û Têlî<br />
Axa neyarê hev bûn,<br />
Eskerê mala Osmenê Reşo, li dara kero, li<br />
Zinarê sior, li pêşiya lawê Emer Begê cî bû,cî kuştine.<br />
Mehmûdê Emer, reîsê qezakê xwîna rûtan<br />
Ebasan, li serê kekê min safî bû.<br />
Edê ban kir go:<br />
558
Por kurê Medê, li Dêrîka şewitî,<br />
Li baxçan û baxa.<br />
Bejna Mehmûdê Emer ziravê,<br />
Gul û çiçeka serê şaxa.<br />
Xwedê dîne mala Osmanê Reşo kuştine,<br />
Mehmûd Emer kekê Qado, serekê Qezakê,<br />
Ferxê mala Telî axa.<br />
Edê bankir go:<br />
Por kurê, Medê dilê min letune,<br />
Xwedê rebî, ar têkeve Dêrîka şewitî,<br />
Mala Osmanê Reşo, ser û binî.<br />
Ji berê da mala Têlî Axa û Osmanê Reşo,<br />
Ji bav û kala da tim dijmin in...<br />
Kuştine Mehmûdê Emer,<br />
Kekê Qado, xwîna Mehmûdê Emer begê da,<br />
Berdêla kotek jîn e.<br />
Edê bankir go:<br />
Por kurê Medê Dêrîk şewitî bi şewite,<br />
Bi kevirê gewr e.<br />
Duxana çapliyê mala Osmanê Reşo<br />
Li na bêna kûra, dirba zinara sior kirin<br />
Bêna kûra dirba zinara sior kirin ewr e, kuştine.<br />
Mehmûdê Emer Beg,<br />
Li ser kekê Qado rakirin axir û dewran e.<br />
Edê bankir go:<br />
Por kurê Medê Dêrîka şewitî bi şewite,<br />
Bi mêwa tirî, Xwedê dîne, mala Osmanê<br />
Reşo, li zinara sior, li dara kero.<br />
Li pêşiya lawê Emer Begê difitîlî,<br />
Edê bankir: porkurê Medê;<br />
Ez neketime ber kuştina lawê Emer begê,<br />
Ez ketime ber wê xemê, koma me, ma bêxwedî.<br />
Ebdêlhamid Mihemed:<br />
559
1329-ŞERÊ XALİT<br />
Delana xweş dêlana !<br />
Pêşiya malê me şer e,<br />
Paşiya mala me ferman a !<br />
Şerê feqîrê Êzîdiya, sofiyê mislimana<br />
Xweştir e ji şerê nêrî û berana !<br />
Delana başo, wa bi şitîlê !<br />
Çend peyaye mala Zoro li ser girê<br />
Qereçerî bûne gutil,<br />
Derbek danê Haserê Cibo û Bimbaê Mîro,<br />
Mîço ê mala şêx Îsa.<br />
Ji mala bavê min qelandin tovê<br />
Bîst û pênc mêrên rim biqetil.<br />
Delana Başo, li ber bendê !<br />
Mertela destê Hesarê Cibo giranê, kete zendê<br />
Şerê feqîrê Êzîdiya û sofî û mislimana<br />
Xweştir e ji reqs û govendê !<br />
Lê darê ! Delana !<br />
Pêşiya mala me şer e, talî ferman a !<br />
Pêşiya eşîrê Êzîdxan çûye bila Botana.<br />
Delana Başo bi qirkor e !<br />
Hespê Bişarê Zoro di meydanê de bore bore.<br />
Derbek dane Hesarê Cibo Bumbaê Mîro,<br />
Ji mala bavê min qelandin tovê bîst<br />
Û pênc şêxê ser bi porê !<br />
1330-ŞERFEDÎN<br />
Heeee Heee<br />
Şerfedîne şerfedîne şerfedîne dînê mine<br />
Xwedîyê çadira tereb zêrine<br />
Dînya bûye Bar û bihek<br />
Çadira bihek nav digerîne<br />
Heçiyê rîya qenc di berde<br />
Ya xirab nav di mîne<br />
Ê here lalişa nuranî serê min erşe ezîme<br />
Şerfedîne şerfedîne şerfedîne dînê mine<br />
560
Hadîya xweş hadîya madî şerfedîn ra buye heee<br />
Hatî çarşema nîsane<br />
Ala îda kurdîstane<br />
Şerfedîne mîre li dîwane<br />
Şerfedîne şerfedîne şerfedîne dînê mine<br />
Hadîya xweş hadîya madî şerfedîn rabuye heee<br />
Şerfedin rabûye ji xerbê<br />
Şurê rast û çep di berde<br />
Kafir tev mirin ji kerba<br />
561
1331-ŞERÎBANA KURDÎ<br />
Kurtejîyana wê<br />
Şehrîbana Kurdî di sala 1973 an de li Îzmîrê di nava<br />
malbateke nîv halxweş da hat dinê. Bavê wê<br />
karmendekî dewletê bû û ji bona wê jî ew ji<br />
Kurdistanê hatibûn bajarê Îzmîrê li Tirkiyê. Malbata<br />
Şehrîbanê bi esila xwe ji gundê Xûrsê yê girêdayî<br />
bajarê Qiziltepe/Qoser(Girê Sor) li bajarê Mêrdînê<br />
ne. Ew ji eşîreta Ûmerîyên herêma Mêrdînê ne ku di<br />
nava vê eşîretê de gelek hunermendên din yên mîna<br />
(Miradê Kinê) jî rabûne. Herêma jiyana malbata<br />
Şehrîbanê ji aliyê xwe yê dîrokî pir kevnar û<br />
xwediyê çand û hunereke dewlemend e.<br />
Jiyana Hunerî<br />
Sala 1983an Şehrîban hê 13 salî bû ku di kêbirkiyeke muzîkê ya salane de di<br />
nava hemû xwendevanên bajarê Îzmîre de yekemîn derket. Kêbirkî ji aliyê<br />
Müzika Gel a Tirkî(Turk Halk Müziki) hatibû organîzekirin. ji aliyê xweşiya<br />
deng û hostatiyê de Şehrîban di nava 32 kesên ku di kêbirkîyê de beşdar bibûn,<br />
pileya yekemîn bi dest xist û hat xelat kirin. <strong>Stran</strong>a ku di wê rojê de Şehrîbanê<br />
xwend bi zimanê Tirkî bû û navê stranê jî "Ben Dogarken Aglamişim ( Dema<br />
ez hatime dinê, giriyame) bû.<br />
Şehrîban di destpêkê de bi teşwîqa xaleta xwe ya bi navê Soreya yê ku pir jî<br />
dengxweşe û piştre jî bi piştgîriya bav û endamên din yên malbata xwe dest bi<br />
karê stranbêjiyê kir û niha jî li bi awayekî bilinditir li ser hunera xwe disekine.<br />
Şehrîban di jiyana xwe ya malbatî û hunerî de xanimek pir bi şexsiyet û bi<br />
dîspilîne. Ji bona wê jî ew hertim di wê baweriyê de ye ku:“ Ger stranbêjek<br />
bixwaze strana hunermendekî kilasîk yê Kurd bixwîne, divê heqê wê stranê baş<br />
bidê. Yanî bila an stranê baş bixwînin an jî dema nikarin vî karê han pêkbînin,<br />
stranê xerab neken“.<br />
Dema ku Şehrîban stranên Meryem Xanê dixwîne, mirov keyfxweş dibe ku<br />
piştî gelek salên dûr û dirêj cîgireke wê peyda bû ku bi hiss û hesetên gelek<br />
bilind careke din nav û hunera wê li ber çavên me zindî dike. Ji aliyekî din ve<br />
ew dibêje:” Ez mirovek oldarim, lê Xwedê dengek daye min û ez dixwazim bi<br />
rêya dengê xwe xizmeta gelê xwe yê bindest û bêmaf ji bo standina azadî û<br />
serxwebûnê bikem.”<br />
Şehrîban xanim bi kesayetiya xwe ya Kurdewarî, exlaq û pirensîpên xwe yên<br />
civakî û kesayetî jî di nava gel de navekî bi hurmet û bilinde. Ji bona wê jî gel di<br />
warê civakî û exlaqî de jî ji vê xanima Kurd pir hez dikin. Di vî berhemê<br />
giranbiha da Şehrîban bi wî dengê xwe yê îllahî çar hunermendên Kurd jî bi bîr<br />
tîne: Hesen Cizîrî, Meryem Xan, Kawîs Axa û Hesen Zîrek.<br />
Şehrîban dayika çar zaroka: Navdar, Pîroz, Hîvî û Narîn(kurek û sê keç)a<br />
hene. Malxê Şehrîbanê, kek Şêrko jî di warê hunerî mirovekî Pêşketîye.<br />
562
Helbestvaneki baş e. Gelek helbestên Kek Şêrko ji hêla Hünermenda hêja<br />
Şehrîbana Kurdî ve hatine Xwandin." Gerillayê Qehreman, Yekîti, Bariş, Dayka<br />
savaş" Serkarî ü rêwebirîya Cd ya "Evîna stranan" bi temami ji hêla kek Şêrko<br />
ve hatiye brêvebirin.Kek Şêrko hem di warê malbatî û hem jî di warê Hünerî da<br />
hertim piştgîriyê dide xanima xwe ya hêja Şehrîbanê.<br />
Berhem<br />
Şehrîbanê sala 1987an di xwendingeh û merasimên malbatî de dest bi stirînê kir,<br />
lê bi awayekî profesyonal ji sala 1991an dest bi tomarkirina stranên xwe kir û di<br />
wê salê de yekemîn kasêta xwe ya bi navê "Ez Keçim Keça Kurdanim" di<br />
nava gel û muzîkhezên Kurd de belav kir. Beriya wê salekê li ba hunermendên<br />
bispor li ser terbiyetkirina dengê xwe kar kiribû û dizanî ku çawa qirka(gewriya)<br />
xwe ji bo strîna lorîkên Kurdî bikar bîne.<br />
Di wan salan de ku ji ber pêşkeftina rewşa siyasîya Kurdan li bakurê Kurdistanê<br />
zimanê Kurd ne bi awayekî fêrmî serbest bibû, gelek kesên din jî hatibûn<br />
meydana huner û stranbêjiyê, lê di demeke kin de nav û dengê Şehrîbanê ji<br />
sinorên bakurê Kurdistanê derbas bû û heta di nava Azerî, Tirk û Ereban de jî<br />
kasêtên wê hatin guhdarkirin. Ev jî tiştekî sirûştî bû, ji ber ku Şehrîban xwediyê<br />
dengekî pir xweş, bilind û bi awayekî gelek baş jî dest bi karê xwe yê<br />
hunermendiyê kir. Li sala 1992an kasêta wê ya duyemîn "Sor Gula Min" li<br />
Tirkiyê, li sala 1993an kasêta sêyemîn "Yek, do, sê" li Tirkiyê û li sala 1995an<br />
de jî kasêta wê ya çaremîn "Ez Hatim" li Elmanya di nava gel de bi awayekî<br />
berfireh hatin pêşwazî kirin.<br />
CD û kasêta herî dawiyê hunermenda Kurd Şehrîbanê bi berpirsyartiya<br />
mamostayê mezin Dilşad Seîd bi dawî anîye. Navê vê albûmê "Evîna <strong>Stran</strong>an" e<br />
563
1332-ŞEROYÊ BIRO<br />
ŞEROYÊ BİRO<br />
Deng bêjekî ji dengbêje<br />
Radyoyê Erîvanê bû. Bi eslê<br />
xwe Ezîdî bû. Dengê Şero<br />
di Radyoyê Erîvanê da<br />
digehêştibû çar perçeyên<br />
Kurdîstanê. Kurdên<br />
Kafkasya bi dengî wî xweş<br />
ji xew hîşyar dibûn.<br />
Berîvanan li Zozanan bi rê<br />
stranên wî digotin. Kal û<br />
pîra li cimaat û li oda<br />
stranên wî serpehatiyên<br />
Roma reş li wan kirî<br />
zemanê xwe derbas dikirin. Gava ku meriv stranên Şero guhdar dikir dikete nav<br />
xem û xeyalên welatê Kurdayî rengîn. Mirov bi dengê wî aşiqa çiya û baniyê<br />
Kurdîstanê dibû. Carna meriv dida girîkirne carna dida şa kirin. Şero di sala<br />
1918 an da gava ku Tirka Ermenî qirdikirin ji ber zumla Tirka reviya hat Tiflîsê<br />
bi cîh bû. Wê demê Tirka Ezîdî jî wek Ermenîya dizanin û gelên ne misliman ji<br />
nav xwe dertêxistin. Şero li gelek dewrên Kafkasya ma. Bi gelek dengbêjên<br />
Radyoyê Erîvanê re konser didian û diçû daweta. Bi xwe li dohlê jî dixist.<br />
Dohlvan bû. Lê wî jî wek her Kurdî kirasê xizaniyê li xwe kiribû. Din av<br />
jîyaneka xizan da jîya. Gava dilê wî dixwast ku here Kurdîstanê axa bav û kalan<br />
bibîne. Diçû ser çiyayê Elegazê li li dohlê dixst. Wekî bêje ez li vir welat tu ji<br />
min durî. Di nava Kurda da qedereka xwe giran hebû. Simbel qeytaniyê Ezîdiya<br />
bû.<br />
Di sala 1970 an da 82 saliya xwe li Tiflîsê çû ser dilovanaiya xwe. Lê mixabin ji<br />
bona qasetê wî ro ti tişt di destê me da tune. Em ê dengbêjên xwe hertim bi bîr<br />
bînin.<br />
1333-ŞEV<br />
Wa dîsa bû şev<br />
Xewa min nayê<br />
Van şevên tarî<br />
Dawî lê nayê<br />
Tenahî zor e<br />
564<br />
Sebra min nayê<br />
Dîlber xeyîdîye<br />
Pêjîn jê nayê<br />
Dimînim şîyar<br />
Di gel xeyalan<br />
Sevhêrkêm diçin<br />
Tev puç û vala
Dijmêrim derdan<br />
Dirêşim kulan<br />
Dilber xeyîdîye<br />
1334-ŞEVEKÎ TARÎ<br />
ŞEVEKÎ TARÎ ŞEVEKÎ BARAN<br />
DİLÊ MİN DİNALE DİXWAZE DERMAN<br />
DİLÊ MİN DİNALE DİXWAZE ÎSYAN<br />
PÊTEKÎ AGİR BÛ Lİ CERGA DİLA<br />
DESTÊ MİN BİLİND BÛ AGİRAN DADA<br />
DESTÊ MİN BİLİND BÛ AGİRAN DADA<br />
HOY DİL HOY DİL HOY DİL LO LO DİLO DİL<br />
KAL BÛM DİL KAL NABE REBENO DİL<br />
HOY DİL HOY DİL HOY DİL LOLO DİLO DİL<br />
PÎR BÛM DİL PÎR NABE EVDALO DİL<br />
ŞEVEKÎ TARÎ ZİLMAT Û GİRAN<br />
AGİREK DİBÎNİM Lİ MİN BÛ MÊVAN<br />
AGİREK VÊDİXİM Jİ XWE RE DİKİM MÊVAN<br />
ŞEV HAT NÎVÊ ŞEVÊ GAZÎ Û HEWAR BÛ<br />
KETİM GOVENDA AGİR Lİ MİN DERENG BÛ<br />
KETİM DÎLANA AGİR Lİ MİN DERENG BÛ<br />
Text û Mûzîk KAWA<br />
1335-ŞEVA HENÊ (HİNÊ)<br />
Wa em henê çê dikin<br />
oy oy şahî ye<br />
Pir gulavêlê dikin<br />
Xwşik di taştê dikin<br />
oy oy şahî ye<br />
Li biskê bûkê dikin<br />
oy oy şahî ye<br />
Bûkê li hespê dikin<br />
565<br />
Pêjîn jê nayê<br />
Helbest: Beşîr Mele Newaf<br />
Muzîk: Peywan Arjîn<br />
oy oy şahî ye<br />
Hesêr di mistê dikin<br />
oy oy şahî ye<br />
Pêşkeşî zava dikin<br />
oy oy şahî ye<br />
Wa em henê çê dikin<br />
oy oy şahî ye.<br />
Ahmed salîhê Silo
1336-ŞÊR E<br />
Şêr e, Şêr e, Şêr e...<br />
Çi jin e yan çi mêr e<br />
Çûye nav bajêr e<br />
Evîna min jê re<br />
Mêr e...<br />
Ew bûye Şoreşger e<br />
Mêr e, Mêr e, Mêr e...<br />
Di dest de tewr û bêr e<br />
Çûye gundê jêr e<br />
Kama dilê min bi wê re<br />
Mêr e...<br />
Ew hemî Şoreşger e<br />
Ew doza Kurdistan<br />
Qet nîne rawestan<br />
Welatê serbestan<br />
Ji jor we heta jêr e<br />
Şêr e, Şêr e, Şêr e...<br />
1338-ŞÊVLÊ<br />
Şevlo Şevlo Şevlo<br />
Şevlí ýa mîn Şevê<br />
Ne dîzanîm Şevê<br />
Nê dîzanîm qeve<br />
Ne dîzanîm Şevê<br />
Ne dîzanîm Híve<br />
Mankirak be Şewtí<br />
Şev lu qew ra hure<br />
Mi be deste Şewli ye<br />
Qir com be qate jore<br />
Qemane ki de da tu ne<br />
Çima ne hey ye mi ne<br />
Şevlo Şevlo Şevlo<br />
Şevlí ýa mîn Şevê<br />
566<br />
Çi jin e yan çi mêr e<br />
Seyid xan bi sê denga gazî dike,<br />
Li Elîcanê Gerdangazî,<br />
Li Tofiq, li Silheddin dibêje;<br />
Bav û birayên min bûno,<br />
mêr bin mêrê çêb in<br />
Îro roja mêra ye,<br />
Ezê teminekê li we bikim<br />
temina apê xwe meşkênin,<br />
Esker mekujin, etim in, xerîbin,<br />
Zaroyê xelkê ne, bin emir in, gunene,<br />
Bikujin zabit û qumandarê<br />
Cumhurriyetê,<br />
Ez bavê Silheddîn im,<br />
di nav min wan de heye ava Mûradê,<br />
hidûdê Ecemê<br />
Ji kilama Seyid xan.<br />
Ne dîzanîm Şevê<br />
Nê dîzanîm qeve<br />
Ne dîzanîm Şevê<br />
Ne dîzanîm Híve<br />
Ne dizanim Şevê<br />
Ne dizanim Híve<br />
Ji bo ew kaniye<br />
Mi go Dorbe jiwe<br />
Lele ew ganga ganika<br />
Min o deye<br />
Şevlo Şevlo Şevlo<br />
Şevlí ýa mîn Şevê<br />
Ne dîzanîm Şevê<br />
Nê dîzanîm qeve<br />
Ne dîzanîm Şevê
Ne dîzanîm Híve<br />
1339-ŞÊX NEROZ<br />
Şêx Nerozê tu zanî<br />
Ker vayî kurtan kanî<br />
Şêx Nerozê dongizê<br />
Kurtanê kerê şêx dizo!<br />
Ey Nerozê Naroz, Naroz<br />
Kerê reş, kurtanê boz.<br />
Ar tûtik, bervar tûtik<br />
Şêx zîlanê dev rûtik<br />
1340-ŞÊX DÎNÊ<br />
567<br />
Text & Mûzîk: Anonim<br />
Derleyen: Delil Xidir<br />
Êvarek bi dengbêjê me Ehmedê<br />
Ferman re.<br />
Kalê mêrê Kîkan, roniya çavan,<br />
Îxtiyarê civatan,<br />
Berdevkê mequl û axan Û ber dilê<br />
ciwan û xortan.<br />
Ehmedê Ferman<br />
Eman eman şêxa delal yarî kir...<br />
Ax lê tu yarî kir ax were lo ax<br />
Were min destê xwe avêt sîng û pela bişko qetiya<br />
Ax lê sîng sipî dikir hawer lê ax...<br />
Wele ev bêbavê bê esas û ewarê cîran û derdora me<br />
Li ber devê derî li min û şêxa delal ax lê gohdarî dikir<br />
Were eman ... ax eman eman hawer lê were lo lo...<br />
Wele gelî fesad û ewaran çûn cem bavê min û şêxa delal<br />
Ax lê fesadî kir ax were lê ax were lo ax<br />
Wele em ê herdu biçin cem hakimekî adil mala wî ava bibe<br />
Bira bê vana herdu cihêl in ax lê nezan in ax ha wer lo lo<br />
Ava ji bona çavê te yî reş û belek,<br />
ji dêmane sorgulî û bejna te ya zirav<br />
Ma ne hersalê minê dinya gihirt û ax lê aqil ji vî kir<br />
Were eman... ax eman eman hawer lê were lo lo... ax şêx delalê<br />
Eman eman şêxa delal min go ez ne şêx im...<br />
Ax lê ne derwêş im ax were lê ax were lo ax<br />
Wele ezê rahêjim va xençera xençerekî heyderî bidim ser dilê xwe<br />
Dilê xwe rebenê ax lê biqelişim hawer lê lê...<br />
Wele ezê hemû derd û elem û keserê şêxa delal ax lê lê bavêjim<br />
Wele tu dibîne kambaxê malê me qeliyane<br />
Wele ezê nizanim derdê dilê xwe rebenê ax lê ji kê ra bêjim<br />
Hawer lê eman... şêx delalê
Ax eman eman şêxa delal min go ev çi dar e<br />
Ax lê di hewşa we de ax were lê ax were lo<br />
Wele dar e vaye bi nava payizê dawiyê re pelê xwe weşandin<br />
Ax lê bi ser me de ax hawer lê<br />
Wele xwedê bike mirazê mirazxwaza mirazê min û şêxa delal<br />
di nav doşek û lihêf û balîfê ax lê qedîfe da<br />
Ax were eman... ax lê şêxa dîn<br />
568
1341-ŞÊXO<br />
Şêxo hunermendekî kurd e.<br />
Şêxo di sala 1959 an de li gundê girêdayî herêma Serigolle (Semsûr) di nav<br />
malbateke cotkaran û elewiyan Kurdperwer de hat dinê. Şêxo<br />
xwendina xwe ya destpêk û navemdî li xwîndingehên bajarê<br />
Cepeqçûr (Bingol) û Muş'ê bi dawî anîn. Dora sal û niveki ew<br />
zarokên gundê xwe ra mamoste bû. Piştre ew ji welatê xwe<br />
derket û cu ewropa. Li Elmanya Federal wi zmanê Almani fêr<br />
bu. Li Uniwersita Karlsruheyê Teknik beşa Makina<br />
Muhendisligi xwand û diploma xwe girt. Ji sala 1988 heta îro<br />
ew li ser karê xweyî muhendisi ye. Wî xwandina xwe li welateki xerib bi qota<br />
xwe amadekir. Alikariya keseki nedit û li fabriqan karkir û xwandina xwe bi<br />
xwe finanse kir.<br />
Şêxo di serda li welateki derwayi karê siyasî û pirsgirêka Kurdîye zanati çêkir.<br />
Wî xwendina xwe berneda. Ji ber ku ew zû pêhesîya ku bi riya zimanê serdest<br />
siyaseta asîmîlasiyônê yê di Kurdistanê de bêtir bê meşandin.<br />
Evîna Şêxo ya ji bo muzîka Kurdî di temenê zarokatiyê de bi rêya guhdarkirina<br />
radyoyên Êrîvan û Bexdayê zedetir bû. Deng û awazên hunermendên mîna M.<br />
Arifê Cizîrî, Meryem Xan, Kawîs Axa, Hesenê Cizîrî, û hwd. bandorek mezin li<br />
ser bilindkirina hestên wî yên hunerî hiştin. Şêxo li eramê xwe û li dibistanê da<br />
xorteki bi nav û deng bû. Bi zarokti wi pir helbestên dilani û evinti nivisandin.<br />
Carên pir stranên Aşik Mahsuni, İhsani, Aşik Veysel û... hwd digot. Di piştê da<br />
Ruhi Su naskir û hûneriya Ruhi Su ji wi ra bû rêya hûneriyê.<br />
Lê bi hatina Şêxo'yê Almanya wî stranên Şivan Perwer guhdar kirin - ciger û<br />
qezeba wî bi agirket. Şêxo ji sala 1979 heta îro (2006) li ser zmanê xweyê kurdi<br />
ket û ew daket çavkaniyê Mamosteyê mezin Seydayê Cegerxwîn. Ji navbera<br />
helbestên Cegerxwîn' da Şêxo dora 40 helbestan stran çêkirin. Wî di sala<br />
1981yan da mamoste li Swed ziyaretkiri bû û dengê wî qeydkir. Şêxo heta îro 6<br />
Caset û CDyên xwe derketin:<br />
Sala 1979 da : HAWAR HAWAR,<br />
Sala 1985 da : JO BÎRANİNA CEGERXWÎN,<br />
sala 1994 da : PRANGALAR,<br />
sala 1995 da : POESİE DER WURZELN - WURZELN DER POESİE (bi<br />
zmanê Almani/Kurdi û Tirki),<br />
sala 2002 da : DENGÊ AXÊ,<br />
sala 2005 da : Lİ EZMANAN HEZKİRİN<br />
Ew pir caran bû mêwanê radyo û telewizyonê Alman, yê MED-TV, tvt û<br />
Kanal 7. Dora 300 helbestên xwe hene. Di meha berçile 2005da xanimek ji<br />
569
Swiss li ser Şêxo pirtukek çirokan û helbestan bi navê "DREİ<br />
GESCHİCHTEN - EİN LİED" derxist.<br />
Şêxo di bin tesîra ogit û şîretên hûneriya paqij da hertim xwest ku di qada huner<br />
de ber bi pêşve bimeşe.<br />
Em tev bi dilxweşî li benda xebat û berhemên hozanê xwe yê dengxweş Şêxo ne.<br />
1341-A-BEJN ZİRAV<br />
Bejna zirav şiva zêro<br />
Poz bi qulê xizêm<br />
têro<br />
Bejna zirav şiva zêro<br />
Poz bi qulê xizêm<br />
têro<br />
Ez xebitîm, tu xebitî<br />
Gewra min mayî-j xelkê<br />
ro<br />
Ez xebitîm, tu xebitî<br />
Rinda min mayî-j xelkê<br />
ro<br />
Lê lê dînê keça dînê<br />
Kiras sorê pêşmal<br />
şînê<br />
Lê lê dînê keça dînê<br />
Kiras sorê pêşmal<br />
şînê<br />
Haydê-m hevdî<br />
birevînin<br />
Xwe bavêjin dor<br />
Mêrdînê<br />
Were-m hevdî<br />
birevînin<br />
Xwe bavêjin dor<br />
Mêrdînê<br />
Çi ewrekî reş û tarî<br />
Berf û baran jê dibarî<br />
Çi ewrekî reş û tarî<br />
Berf û baran jê dibarî<br />
Ya ko hate serê min û<br />
570<br />
Ya ko hate serê min û<br />
Keçka delal nehat serê<br />
Lê lê tolê keça tolê<br />
Pêşmal şînê gol bi golê<br />
Lê lê tolê keça tolê<br />
Pêşmal şînê gol bi golê<br />
Te xortê xelkê dîn kirin<br />
Har kirin û berdan çolê<br />
Te xortê xelkê dîn kirin<br />
Har kirin û berdan çolê<br />
Lo Xwedêo, xweş Xwedêo<br />
Av di konê me bize wo<br />
Av di konê me bize wo<br />
Keça malê rabe pêo<br />
Çi bejnekek zirav lêo<br />
Çi xeftanê şamî lêo<br />
Her alîkî cêbek lêo<br />
Her cêbekê sêvek têo<br />
Kes nizanî rizqê kêo<br />
Bejna zirav şiva zêro<br />
Poz bi qulê xizêm têro<br />
Bejna zirav şiva zêro<br />
Poz bi qulê xizêm<br />
têro<br />
Ez xebitîm, tu xebitî<br />
Gewra min mayî-j xelkê ro<br />
Ez xebitîm, tu xebitî<br />
Rinda min mayî-j xelkê ro<br />
Helbest: Kilam û <strong>Stran</strong>ên Kurd-M.<br />
Bayrak û Şêxo Mûziq: Şêxo
DENGÊ AXÊ- Jİ CD ŞÊXO<br />
1342-DE HORA HORA<br />
De hora hora, de hora hore<br />
Li me ferman e, li me ferman e<br />
De hora hora, de hora hore<br />
Gaziya çiyanê, gaziya çiyanê<br />
De hora hora, de hora hore<br />
De hora hora, hêviya salan<br />
Ya bav û kalan, ya bav û kalan<br />
Germiya nane, gemiya nane<br />
1343-DÎROKA MİROVAN<br />
Birano ev çi hal e ji we pirskim<br />
Xuşkino ev çi hal e ji we pirskim<br />
Mirov bûne cengewarê hevdu<br />
Mirov bûne hemû neyarê hevdu<br />
Kevr û zinaran bixun ji we tirsim<br />
Ba û bahoz direvin ji ber van<br />
Ba û bahoz direvin ji ber van<br />
Hevdî dikujin û hevdî dimijin<br />
Hevdî dikujin û hevdî dimijin<br />
Kedxwar in xwinrêj in tev mêr û jin<br />
Kedxwar in xwinrêjin tev mêr û jin<br />
Nizanim ji wera hin çi bêjim<br />
Axa reş fedî dike j‟mirovan<br />
Axa reş fedî dike j‟mirovan<br />
1344-BİLİNDE BEJN Û BALA<br />
TE<br />
Bilind e bejn û bala te<br />
Li ser taca te ezman e<br />
571<br />
De hora hora,stêrka sibê<br />
De hora hora,stêrka sibê<br />
Fite fita bê, fitê fita bê<br />
Loriya avan e loriya avan e<br />
De hora hora me xatir xwestiye<br />
De hora hora me, xatir xwestiye<br />
Soz guhstiye, soz guhstiye<br />
Ji dost û yaran e ji dost û yaran e<br />
Mirov hene jiyanê şêndikin<br />
Mirov hene jiyanê şêndikin<br />
Hezar salan b‟keda xwe çêkirin<br />
Hezar salan b‟keda xwe çêdikin<br />
Vê cihanê bi zêr û zîv hêlin kirin<br />
Hêvi û evîna min li cem wan<br />
Hêvi û evîna min li cem wan<br />
Ez hozanekî bi derd û kul im<br />
Ez hozanekî bi derd û kul im<br />
Mirovên cîhan ra nû bangdikim<br />
Mirovên cîhan ra nû bangdikim<br />
Zarok û kulilkên tên xwe bîrnekin<br />
Berdin şer û fêsadî û derewan<br />
Berdin şer û fêsadî û derewan<br />
Helbest û Muzîk: Şêxo<br />
Nêrgizan reng sipî<br />
daye<br />
Li ser zozan û çiyan e<br />
Ferat û Dicle û Xabûr
Di ser bejnê da berdane<br />
Ji xwîna min tu lêv sor î<br />
Ji bîna min gula sor î<br />
Evîna te kirim şeyda<br />
Birîndar û pêrişan im<br />
Ji van lêvên şirin maçek<br />
Ji derdê dil ra derman e<br />
Bi qurbana te bin cana<br />
1345-NAMÛSÊ RABİN<br />
Sorgul ji baxê ciwanim weşîn<br />
Bilbil li şaxê umrêm dikin şîn<br />
Hêstir ji çavêm xuşîn û meşîn<br />
Hevalno rabin xortên Kurdistan<br />
Dijmin tev girtin ev bax û bistan<br />
Dîsgotin<br />
Çendi bilind im serê min sar e<br />
1346-NİZANİM<br />
Xeyda ji min xeyidye<br />
Rû sar û pir cemidye<br />
Li ser wê ez dikalim<br />
Wekû bilbil dinalim<br />
Tenê dibê nizanim, nizanim ez<br />
nizanim,<br />
Nizanim ez nizanim birano<br />
Dibê dûrî min here<br />
Te yek diye ji xwe re<br />
Ez û tu bûne dijmin<br />
Êdi bes were cem min<br />
Dîsgotin<br />
Min go: bêje kiye ev<br />
Li ser dibêm roj û şev<br />
Go: min çi jê ye heyran<br />
Hûn pîroz bin ji bo hev<br />
572<br />
Hezar mîr û beg û axana<br />
Ezim ku te ji destê wan<br />
Neyaran derxim mêranî<br />
Serî min daniye vê rê<br />
Dibêm bigême armancê<br />
Çeka min zor û zanîn e<br />
Bi bîr û bawêr û daxwaz<br />
Helbest: Cigerxwîn-Muzîk: Şêxo<br />
Cobar ji çavêm xweş têne xwar e<br />
Sîh sale deng û qîr û hawar e<br />
Dîsgotin<br />
Kûr kûr menale em tev biriştin<br />
Qurban metirse va em gihiştin<br />
Yan ew te bigrin, yan bêne kuştin<br />
DîsgotinHelbest: Cîgerxwîn<br />
Muzîk: Şêxo<br />
Dîsgotin<br />
Go yekê pozbilind e<br />
Gelek delal û rind e<br />
Bê xwedî û xwedan e<br />
Navê wê Kurdistan e<br />
Dîsgotin<br />
Tu tim li ser dibêjî<br />
Pir ronîkan dirêjî<br />
Wê zor daye girînê<br />
Çav sor bûyê ji xwînê<br />
Dîsgotin<br />
Min ew da ber milê xwe<br />
Min pê xweşkir dilê xwe<br />
Bi qurbana te Seyda<br />
Navê te kirye Xeyda
Dîsgotin<br />
1347-SEBRA DİLÊ<br />
Yek sebr û mala min tu ye were<br />
Dost û hevala min tu ye were<br />
Gula xeyala min tu ye were<br />
Carek were sebra minê were<br />
Dilxwazê dîdara te me were<br />
Herdem di gulzara te me were<br />
Wek rojî êvara te me were<br />
Carek were sebra minê were<br />
Çavên te har û dîn kirim were<br />
1348-EZ NİZANİM Çİ BÊJİM-1<br />
DİLÊ BÊMAL<br />
Dilo menal xweş bihar e<br />
Kulîlk dikin zare zare<br />
Dibên rabin temaşekin<br />
Welatê me birîndare<br />
Dilê min dîsa xeyidî ye<br />
Derket çûyê xerîbiyê<br />
Min bîra welatê xwe kir<br />
Dil şewitî wek xweliyê<br />
Dilo bêmal bihar şîne<br />
Ev dilê min kul-birîne<br />
Carekî felekê(i) pirskin<br />
Ji Kurdan re çi xaîne<br />
1349-EZ NİZANİM Çİ BÊJİM-2<br />
Heval ez bilurvanim<br />
Dengê saz û hozanim<br />
573<br />
Helbest : Cîgerxwîn & Muzîk :<br />
Şêxo<br />
(Ji bo bîranîna Cîgerxwîn – 1985)<br />
Birhên te dil birîn kirim were<br />
Îro te ez bê dîn kirim were<br />
Carek were sebra minê were<br />
Sebra minê mala minê were<br />
Newroz û sersala minê were<br />
Herdem di nêv bala minê were<br />
Carek were sebra minê were<br />
Helbest : Cîgerxwîn<br />
Muzîk : Şêxo<br />
(Jo bo bîranîna Cigerxwîn - 1985)<br />
Dilê dîsa xeyidî ye<br />
Wekî berfê cemidiyê<br />
Dost û heval wendakirin<br />
Pir şewitî wek xwelî ye<br />
Dilo menal xweş havînê<br />
Kulîlk dikin qirqîrîne<br />
Dibêm êdî ji xew ji(xew) xewnê<br />
rabin<br />
Ev dinyekê derwine<br />
Dilê min dîsa xeyidî ye<br />
Derket çûyê xerîbiyê<br />
Bîranin xelkê xwe kir<br />
Dil şewitî wek xweliyê<br />
Anonim ji aliyê Samsûrê<br />
Berhevkar Şêx<br />
Ji we ez dilgiranim, dilgiranim<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Sivik çû bihara min
Zer bûn pelê dara min<br />
Dûr dûr diçî yara min<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Ji bo we ez wê sazê<br />
Xweş lê didim bi gazê<br />
Bi daxwaz û niyazê<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Arê dilê Cizîrî<br />
Tava tora Herîrî<br />
Ez nûjanim bi pirî<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Ez dengê wan hezaran<br />
Ketim şax û zinaran<br />
Ez ew benê sêdaran<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Ez daxwaza Xanî me<br />
Rewşa neqşê Manî me<br />
Di ristê de kanî me<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
1350-HAWAR HAWAR<br />
Hawar hawar, hawar hawar<br />
Van dijminan qada me xwar<br />
Talan birin, wan dexl û pêz<br />
Çeper çirandin ketne rez<br />
Dijmin bi zor û serbilind<br />
Ji ber me girtin şar û gund<br />
Hawar hawar, hawar hawar<br />
Van çûçikan genmê me xwar<br />
Em tevde rabin, mil bi mil<br />
Êriş bikin dijmin ji dil<br />
Destan bi paki bidne hev<br />
1351-ŞEPİK ŞEPİK ŞEPİK<br />
Ji bukê re şepik<br />
Ji zavê re şepik<br />
574<br />
Ez ne xanim ne Xanî<br />
Ne Zerdeşt û Manî<br />
Li xwe kir bargiranî<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Di ristê de çi merd im<br />
Dil bi kul û bi derdim<br />
Dîsa dibêm ez Kurd im<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Nakin dengê saza min<br />
Guh nedin awaza min<br />
Yan nizanin raza min<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Keko ez Cigerxwînim<br />
Dil bi ku û birînim<br />
Van ayetan dixwînim<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
çi bêjim, çi bêjim....<br />
Muzîk Şêxo- Helbest Cegerxîn.<br />
Welat bihêlin bo xwe tev<br />
Hawar hawar hawar hawar<br />
Wan qimbilan canê me xwar<br />
Wan çûçikan dexlê me xwar<br />
SEYDA CÎGER tev buye<br />
XWÎN<br />
Disa li min derbûn<br />
birin<br />
Bişkî timî sermayedar<br />
Dilxweş bijîn em peyadar<br />
Helbest : Cîgerxwîn<br />
Muzîk: Şêxo (Hawar hawar – 1979<br />
Ji xwesiyê re şepik<br />
Ji bo hevalan şepik<br />
Bo ve hemûyan şepik
Bo me hemûyan şepik<br />
1352-KEKO EZ ZİMAN<br />
DİRÊJİM<br />
Keko ziman dirêjim<br />
Mexeyde ez çi bêjim<br />
Ez xerxwaz û dilovan<br />
Bê toz û bê qirêjim<br />
Ziman ê min û te ye<br />
Nisk û genim û ce ye<br />
Gelek zîwan têde ye<br />
Niha jêre werbêjim<br />
Genim hemî zîwane<br />
Bê rûmet û erzane<br />
Bi ser hevde ber dane<br />
Lê ez jêre girbêjim<br />
Zimaneki kevnare<br />
Çend sale ko beyare<br />
Di bin lingê negare<br />
Bi ser we de vavêjim<br />
1353-MAMÛRO<br />
Mamûr mamûr mamûra<br />
Ket me kodê tenbûra<br />
Memûr mamûr mamûra<br />
Ket me kodê tenbûra<br />
Hay dê nayê, hay dê nayê<br />
Tu xezala li ber çemayê<br />
Tu kewroşka li nav çemayê<br />
Tu kewroşka li nav çemayê<br />
1354-EVÎN PERWER İM<br />
575<br />
Helbest û Muzîk Şêxo<br />
Ez ne Şêxim ne Mewla<br />
Li kes nakim teşqela<br />
Ji ber van derd û qula<br />
Bê roji û nimêjim<br />
Tim dixwazim azadi<br />
Divên xweşi û şadi<br />
Bê zor kesek heq nadi<br />
Ne faşist û xwinrêjim<br />
Çi hatiye serê min<br />
Bar girane kerê min<br />
Ez lê didim mexel tê<br />
Nizanim ez çi bêjim<br />
Heftê salin Cîgerxwîn<br />
Dil û kezab bûn birin<br />
Gelek fersende me din<br />
Zanibî ez ne hêjim<br />
Helbest: Cîgerxwîn<br />
Muzîk: Şêxo (Prangalar – 1994)<br />
Memûra hat ji terê<br />
Xwendî qoçana kerê<br />
Memûr ez li bextê te me<br />
Kerê min mexe defterê<br />
Memûr hat ji xirbika<br />
Deftera kera ve ka<br />
Terya kerê Xeliko<br />
Di qoşa jina xwu veka(e)<br />
Şêxo- Anonî<br />
Mebine pîr û kal<br />
im<br />
Şev û rojan dinalim
Mebine pîr û kal im<br />
Şev û rojan dinalim<br />
Evîndarê cemal im<br />
Perwerdayê evîn im<br />
Perwerdayê evîn im<br />
Serbestî ye riya min<br />
Azadî hêviya min<br />
Serbesti ye riya min<br />
Azadî hêviya min<br />
Were bike bi ya min<br />
Rû geş bike bi bînê<br />
Rû geş bike bi<br />
bînê<br />
Ez dibêjim ji bo te<br />
Dilpaqij im ji bo te<br />
Ez dibêjim ji bo te<br />
Dilpaqij im ji bo te<br />
Dil dikujim ji bo te<br />
Hevalê-xemrevînê<br />
Hevalê-xemrevînê<br />
Eger divê ciwan bim<br />
1355-RABİN RABİN<br />
Rabin rabin rabin, Kurdno rabin<br />
rabin<br />
Keçno rabin rabin, Bûkno rabin<br />
rabin<br />
Xortno rabin rabin, Merdno rabin<br />
rabin<br />
Xuşkno rabin rabin, Birano rabin<br />
rabin<br />
Rabin rabin rabin, Kurdno rabin<br />
rabin<br />
Ev dîlana Kurdan e<br />
Xwe ser hevda berdane<br />
Ev dîlana Kurdan e<br />
Xwe ser hevda berdane<br />
576<br />
Gernas û pehlewan bim<br />
Carek divê ciwan bim<br />
Gernas û pehlewan bim<br />
Ez şevgerê şevan bim<br />
Derman bike birîne<br />
Derman bike birîne<br />
Ez im Memê di zîndan<br />
Girêdayî bi bendan<br />
Ez im Memê di zîndan<br />
Girêdayî bi bendan<br />
Tu bigre mûm û findan<br />
Wer derxe min, tu Zînê!<br />
Wer derxe min, tu Zînê!<br />
Ez sond dixum b‟serê te<br />
Bi wan sîng û berê te<br />
Ez sond dixum b‟serê te<br />
Bi wan sîng û berê te<br />
Naçim ji ber derê te<br />
Çibkim malê cîhanê<br />
Çibkim malê cîhanê<br />
Helbest: Cîgerxwîn-Muzîk: Şêxo<br />
Hemberê hevdu zêrdane<br />
De rabin rabin rabin, rindikno rabin<br />
rabin<br />
Hemberê hevdu zêrdane<br />
De rabin rabin rabin, rindikno rabin<br />
rabin<br />
Rabin rabin rabin, Kurdno rabin<br />
rabin<br />
Bûk û zava xemilî<br />
Dayka bûkê dinalî<br />
Bûk û zava xemilî<br />
Dayka bûkê dinalî<br />
Dilê zavê dikeli<br />
De rabin rabin rabin, keçikno rabin<br />
rabin
Dilê zavê dikeli<br />
De rabin rabin rabin, keçikno rabin<br />
rabin<br />
Rabin rabin rabin, Kurdno rabin<br />
rabin<br />
Destên xwe bi destê hevkin<br />
Govendê rengîn çêkin<br />
Destên xwe bi destê hevkin<br />
Govendê rengîn çêkin<br />
Carek jî ti lî lî bangkin<br />
De rabin rabin, birano rabin rabin<br />
Carek jî ti lî lî bangkin<br />
1356-HERE HERE<br />
Here here keko here<br />
Dayê here bûkê here<br />
Bira here xuşkê here<br />
Xalo here apo here<br />
Ez bi te re em bi te re<br />
Dijmin kete Kurdistanê<br />
Kesek nîne li meydanê<br />
Ev dem dema ber dîlanê<br />
Rabe here roja şere<br />
Bi destên xwe top û tiveng<br />
Rabe here buye dereng<br />
Wekê şêr û wekê pileng<br />
577<br />
De rabin rabin, birano rabin rabin<br />
Rabin rabin rabin, Kurdno rabin<br />
rabin<br />
Şepik, şepik, şepik<br />
Ji bo bûkê ra şepik<br />
Ji bo zavê ra şepik<br />
Ji bo xwesû ra şepik<br />
Ji bo xezur ra şepik<br />
Ji bo hevalan şepik<br />
Bo ve hemûyan şepik<br />
Bo me hemûyan şepik<br />
Helbest û Muzîk: Şêxo<br />
Herin dijmin em bi were<br />
Divê welat bê sitandin<br />
Eger bimrin dewlimendin<br />
Serfiraz in serbilind in<br />
Dema dijmin derxin der e<br />
Rja cengê tev jin û mêr<br />
Pêşve herin piling û şêr<br />
Welat bigrin ji dest neyar<br />
Çûyîn here bê vegere<br />
Helbest : Cîgerxwîn<br />
Muzîk : Şêxo<br />
(Ji bo bîranîna Cîgerxwîn – 1985)
1357-KURDİN SERBİLİNDİN<br />
Kurd in serbilindin, naxwazin<br />
bindest<br />
Azadîxwaz in divên tim serbest<br />
Kurdistana me ye l‟bin destê dijmin<br />
Bi roz û rêzanî divê em derxin<br />
Êdî em hestan<br />
Nîne rawestan<br />
Xencer bi destan<br />
Divên Kurdistan<br />
Kurd in serbilindin, naxwazin<br />
bindest<br />
Azadîxwaz in divên tim serbest<br />
Gelek xoş û rind e pak û serbilind e<br />
Tev bajar û gund e gelek dewlemend<br />
1358-HESENO<br />
Hêli day hêli day Heseno hêli<br />
Hesen zava ye day xwadê bihelî<br />
Hat ji gundê me day kaxitek sor e<br />
Çu ji gunde me day kaxitek sor e<br />
Hesen zava ye day zavakî zor e<br />
Hat ji gundê me day kaxitek reş e<br />
Çû ji gundê me day kaxitek reş e<br />
578<br />
e<br />
Êriş e êriş<br />
Ey gelê Kurdan<br />
Divê em bigrin<br />
Bizor Kurdistan<br />
Da zêncîr bişkên derkevin meydan<br />
Bigrin em tola Kurd û Kurdistan<br />
Kurd şêr e li dijmin, zêncîr li mil<br />
pêçan<br />
Gernas û mêrxas e,lê teng bûye<br />
meydan<br />
Dijmin pê da ser, divê herin şer<br />
Bi zor derxin der, bigrin Kurdistan<br />
Helbest: Cîgerxwîn-Muzîk: Şêxo<br />
(Ji bo bîranîna Cîgerxwîn – 1985)<br />
Hesen zava ye day zavay keleş e<br />
Hat ji gundê me day kaxitek zer e<br />
Çû ji gundê me day kaxitek zer e<br />
Hesen zava ye day zavakî qember e<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Berhevkar: Şêxo<br />
(Prangalar – 1994)
1359-GULÊ HEYNARÊ<br />
Gulê heynarê bi narê narê<br />
Dînê heynarê bi narê narê<br />
Gulê min çavê di belek xwarê<br />
Dînê min çavê di belek xwarê<br />
Gulê sêva sur-li guliyê darê<br />
Dînê sêva sur-li guliyê darê<br />
Gulê di-go davê min were xwarê<br />
Dînê di-go davê min were xwarê<br />
Lê gûlê tu qismeta vê carê<br />
Ax dinê tu qismeta vê carê<br />
1360-KULÊ SER DİLAN<br />
Hevalno welatek hate şevitîn<br />
Gul-nergiz ser erdê hatin çevitîn<br />
Ji dilên milletan xwînek dirijî<br />
Bo ala Azadî Kurdistan bijî<br />
Kurdistan Kurdistan kulek ser dilan<br />
Roja sor weriye xwastina gellan<br />
Eger dijmin te ji bin erdêxiye<br />
Bi hezaran gûlên werin ser dinye<br />
1361-PÎR Û KAL BÛM<br />
Pir û kal im, kûr kûr dinalim<br />
Ey evîna min were roniya min<br />
were…<br />
Dilbijê bejna delal im, nazenîna min<br />
were<br />
Ez dibêm dîsa ciwan im, tihniye ava<br />
heyat<br />
Sebr û male tim li balê, Ken-şîrîna<br />
min were…<br />
Ez di bin barê xemanda, hesreta<br />
579<br />
Gulê gultapo li ciki duzê<br />
Dînê gultapo li ciki duzê<br />
Gulê şir meyandye buye buze<br />
Dînê şir meyandye buye buze<br />
Gulê bi-şev doste bi ro balduze<br />
Dînê bi-şev doste bi ro balduze<br />
Dîsgotin<br />
Gotin: Gelêrî-Muzîk:<br />
ŞêxoBerhevkar :<br />
Hüseyin Erdem(Prangalar – 1994)<br />
Sedhazaran gûlên werin ser dinye<br />
Bi milyonan gûlên werin ser dinye<br />
Dîsgotin<br />
Ew çiye herkesek xwedi pirsiye<br />
Zar û zerçên me-li çolan birçiye<br />
Ew şiyare dijmin medi tirsiye<br />
Bo ala Azadî Kurdistan bijî<br />
DîsgotinHelbest û Muzîk: Şêxo<br />
(Prangalar – 1994)<br />
welatê xweda<br />
Pişt şikesti xwar û xûz, xwar û xûz<br />
Hêstira van herd û çavan, ronika van<br />
herd û çavan<br />
Xemrevina min were, de were<br />
dilbera min were<br />
Kengi Mem û Zîn dikari, ragiri<br />
Birca belek?<br />
Ez di zindanê dinalim, jin û Zîna<br />
min were…<br />
Dewara jin û evinê, aferina derd û<br />
kûl<br />
Dil di benda zulfê tarî, dilrevîna min
were,…<br />
Din û bêdin bûme îro, ez di benda<br />
dilberê<br />
Gawira bêdin û xwînxwar, ka bi dîna<br />
1362-HEVAL EZ BİLÛRVANİM<br />
Heval ez bilurvanim<br />
Dengê saz û hozanim<br />
Ji we ez dilgiranim, dilgiranim<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Sivik çû bihara min<br />
Zer bûn pelê dara min<br />
Dûr dûr diçî yara min<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Ji bo we ez wê sazê<br />
Xweş lê didim bi gazê<br />
Bi daxwaz û niyazê<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Arê dilê Cizîrî<br />
Tava tora Herîrî<br />
Ez nûjanim bi pirî<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Ez dengê wan hezaran<br />
Ketim şax û zinaran<br />
Ez ew benê sêdaran<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Ez daxwaza Xanî me<br />
Rewşa neqşê Manî me<br />
580<br />
min were…<br />
Helbest: Cîgerxwîn & Şêxo<br />
Muzîk: Şêxo -(Prangalar – 1994<br />
Di ristê de kanî me<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Ez ne xanim ne Xanî<br />
Ne Zerdeşt û Manî<br />
Li xwe kir bargiranî<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Di ristê de çi merd im<br />
Dil bi kul û bi derdim<br />
Dîsa dibêm ez Kurd im<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Nakin dengê saza min<br />
Guh nedin awaza min<br />
Yan nizanin raza min<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
Keko ez Cigerxwînim<br />
Dil bi ku û birînim<br />
Van ayetan dixwînim<br />
Ez nizanim çi bêjim<br />
çi bêjim, çi bêjim....<br />
Muzîk Şêxo- Helbest Cegerxîn.
1363-NARÊ<br />
Kaniya li binya malan<br />
Şewq diavêt gulyê daran<br />
Me qet karê xwe nekir<br />
Sibê li me bû êvaran<br />
Narê narê hey narê<br />
Narê narê narê hoy narê<br />
Narê çûyê ser avê<br />
Kinc şûşt(in) avêt tavê<br />
Hoy narê narê narê<br />
Narê narê narê hoy narê<br />
1364-DE WER WER WER<br />
KEZÎZER<br />
De wer wer wer de wer wer<br />
De wer wer wer Kezîzer<br />
De wer wer wer de wer wer<br />
Xulam bejna gilover<br />
De wer wer wer Kezîzer<br />
1365-ŞİLÎ BARÎ<br />
Şilî barî tene tene<br />
Vana rêçê min û te ne<br />
Şilî barî tene tene<br />
Vana rêçê min û te ne<br />
Porê yarê porkî kej e<br />
Ber piştê de şe û meqes e<br />
Porê yarê porkî kej e<br />
Ber piştê de şe û meqes e<br />
Çûm ku yara xwe bibînim<br />
Kekçiyê bavê ya li ber der e<br />
Çûm ku yara xwe bibînim<br />
581<br />
Hoy narê narê narê<br />
Narê canê min xwar e<br />
Narê biskên xwe şêkir<br />
Hînê li destê xwekir<br />
Fistan li bejna zirav kir<br />
Serê dîlanê xweşkir<br />
Rindê were nav zebaşan<br />
Ez êsîrê wan çav reşan<br />
Ketim derdê xerîbî ye<br />
Mayime bêaqil û hîşan<br />
Helbest Anonîm: Şêxo<br />
Bejna te ji kerenga zer<br />
Bejna te ji kerenga zer<br />
Erdê şovê nû da ber<br />
Kezîzer mêçarê<br />
Qeftanzerê meçarê<br />
Ha wer wer wer kezîzer<br />
Mîna tiriyê nezana<br />
Sîka darê xwe da ser<br />
Kekçiyê bavê ya li ber der e<br />
Şilî barî çilke çilke<br />
Serê qondra yarê şilke<br />
Şilî barî çilke çilke<br />
Serê qondra yarê şilke<br />
Gundê hember gundê me ye<br />
Qe tunebî sed mal heye<br />
Gundê hember gundê me ye<br />
Qe tunebî sed mal heye<br />
Şûna ku yaram tê da ne bî<br />
Hêlek şên bi yek xirabe ye<br />
Şûna ku yaram tê da ne bî
Hêlek şên bi yek xirabe ye<br />
1366-ŞiNOKE<br />
bejn u bala te zirav e minara li<br />
Helebé<br />
bejn u bala da kafiré minara li<br />
Helebé<br />
dawet u dilan gerya li taxa neqebé<br />
da ser anika zéra ji fitla qesebé<br />
hey lé lé zalim Şinoké<br />
behn u bala te zirav e minara<br />
Bingolé<br />
bejn u bala kafiré minara Bingolé<br />
dawet u dilan gerya li ber keviyé<br />
golé<br />
1367-ŞÎNA ŞÊX EVDİREHMANÊ<br />
GARİSÎ<br />
Yaro/yado tu here çiyayê jorin<br />
Pirsê bike kanî şêxê şêrîn<br />
Çilmisîne gul bi hêstir zer<br />
Geştir bigerin ji rûyê dilber<br />
Çavê xwe bi rûhanî ke ji bînê<br />
Canê xwe xwedî bike bi bihnê<br />
Zêraxê çiyayê tê de tabût<br />
Kevrê wî ji xwîna wî bû yaqût<br />
Pûş û çilowên wî sade reyhan<br />
Binvê xweşiya dil û dû çava<br />
Roja me ji zû de çûye ava<br />
Bêhêvî me be Xwedê kerim e<br />
Azadîya Kurd ne dûr e sîheme<br />
Her millet bête xwîn rijandin<br />
Nebit di cihanê bê veşartin<br />
582<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
esmeran xwe giréda gewran xwe da<br />
doré<br />
xaniyé kafir bavé li wé taxa joré<br />
hey lé lé zalim Şinoké<br />
bejn u bala te zirave mina<br />
sipindaran<br />
bejn u bala kafiré mina sipindaran<br />
dawet u dilan gerya li hata béndaran<br />
van qiz u xortan girtiye li seran sera<br />
min déhné xwe didayé yara min<br />
esmer e<br />
hey lé lé zalim Şinoké<br />
Gotin u awaz : geléri<br />
Ava ku tu şuştîye ne ez bir<br />
Belkî ji du çavê Kurdê bêbir<br />
Qelqel ji te re pelê ba ye<br />
Gorin ji te re dilê di xortan<br />
Rûpela hawar kûhê Botan<br />
Seydayî li pêş te bilbil<br />
Mîna wî bixwandî tu sorgul<br />
Zarîn û fixan dike li Kurda<br />
Evda wî egitî ma li erda<br />
Gerçî di çiyê de maye avî<br />
Seyranê dike samayê kovî<br />
Ew cih de bibête roka bajar<br />
Pertalê wî duht bûkê tatar<br />
Wêrano çiyao ! ev çi av in?<br />
Ev darê ber xeml xêz û rav in.<br />
Dilgir nebuwî tu qey li ser wî<br />
Çawa te xwe girtiye li bin wî<br />
Wî gote min ey birakê diljar
Pir şîn û girin û qir û hawar<br />
Av ronok in xeml û xêz xwedan ser<br />
Mêvanê min î, delal û bêser<br />
Wey lê te laleşê her du dilan te nas<br />
kir<br />
Ew î kî bû, çi bû ji me cuda kir<br />
Zanîn hiper kelayê mêran<br />
Azadî û serxwebûna Kurdan<br />
Çawa li dinê tu nav bilind bû<br />
Gora te li ser çiya û dil bû<br />
Roj bû mirinê xwe girte ser wî<br />
Hîv bû di dehanê hût rêwî<br />
Gava ku li Cûdî bûye mêvan<br />
Xweziya bi kirin û an firotin<br />
Canê wî bihata ya guhertin.<br />
Dê hûr û giran û şêx û axa<br />
Mal neviyên xwe dor bigêra<br />
1368-ŞÎRÎNA MİN<br />
Ava nevalan xuşe-xuş e<br />
Şîrîna min kinca dişo<br />
Dinale giran nexweş e<br />
Roj bi roj can lê dikişe<br />
Şîrîna min şîrîna min<br />
Ne bîramin mirina min<br />
Tu şîrîna ber dilê min<br />
Heta destê te lê nekev<br />
Qe xweş nabe birîna min<br />
Ez negano çi biyarî<br />
583<br />
Mêrxasî û xwanê qemtika reş<br />
Bestî ne wekî şerîeta geş<br />
Ala zer û sor û kesk e, rengin e<br />
Bêav û rû ketiye jêrî ling e.<br />
Hêja ne tenê ev e bi yek car<br />
Axavtî li me birînê kevnar<br />
Sê roka te maye sala sisyan<br />
Dê bêne birin serin bi qaman<br />
Herkes bi girin û xame bêjin<br />
Pesna wî di dehyekê de gêj in<br />
Hişyariya me ji her sê şêran<br />
Xanî û Seîd û Evdirehman<br />
Hurmiz wekî hevriyan çû cara<br />
Nekit te di nav gunehkara<br />
Roj mû meh û ba çi peykê wan in<br />
Tînin ji te re ji wa selav in.<br />
B.Ferudûn<br />
Şîrîn derdê xo wacerî<br />
Baran qedayê to bicerî<br />
Fîstanê sorik bi narî<br />
Şîrîna min sirina min<br />
-Dîsagotin-<br />
Şeva çûyî mala me bû<br />
Heta sibê qala te bû<br />
Seyd Riza rêbere me bû<br />
Çemê Muzir tew candek bû<br />
Şîrîna min şîrîna min<br />
-Dîsagotin-<br />
Gotin û Muzîk: Ali Baran
1369-EZ ŞİVANİM<br />
Gure gura çemê me ye<br />
Xuşe xuşa ava me ye<br />
Gurzek gîha milê min e<br />
Kale kala pezê min e<br />
Ez şivan im bilûrvan im<br />
Dara biyê binya malê<br />
Tu kulîlka serê darê<br />
Kûzek hilda çû serayê<br />
Dev biçûkê çima nayê<br />
Ez şivan im bilûrvan im<br />
Gazî dikim çima nayê<br />
Dilsoza min benda te me<br />
Desmala te destê min e<br />
Çavên min li riya te ye<br />
Ez şivan im bilûrvan im<br />
Gotin: Yildiz Gultekin, S.Karakaş<br />
Şirove: Serhat Karakaş<br />
584
1370-ŞİVAN PERWER Û GULÎSTAN PERWER<br />
GULÎSTAN PERWER<br />
Nûdem: Gelo em dikarin hinekî Gulîstanê<br />
nas bikin? Gulistan kî yê, ji ku yê, niha li<br />
ku dijî?<br />
Gulistan: Zehmet e ku mirov behsa xwe bike,<br />
lê ez dîsa jî hewl bidim ku hinekî xwe bidim<br />
nas kirin. Ez li gundekî di nav bera Wêranşar<br />
û Siwêregê hatim dinya yê. Ez heta şeş saliya<br />
xwe li wî gundî jiya me. Paşê me mal bar kir<br />
Wêranşar. Li wir jî em deh salan man. Piştî<br />
wê jî ez hatime Avrupa. Yanê ez di şanzde<br />
saliya xwe de derketim Avrupa û ew roj ev roj<br />
e ez li Avrupayê dijîm. Niha jî mala me li Swedê, ez li bajarê Uppsalayê bi kurê<br />
xwe serxwebûn re dijîm.<br />
Nûdem: Tu di şanzde saliya xwe de derketî dervayî welêt û her di şanzde<br />
saliya xwe de jî bi hunermend Şivan re zewicî. Berî ku derkevî derveyî<br />
welêt me tu dengê te nebihîstibû, me bêtir dengê bi derketina te ya dervayî<br />
welêt re bihîst. Gelo hunermendiya te bi derketina te ya dervayî welêt re<br />
dest pê kir, an jî berê ji têkiliyat e bi mûzîkê re hebû?<br />
Gulistan: Mîna tê zanîn huner li Kurdistanê ne zêde populer bû. Bi taybetî<br />
hunera mûzîkê li gelek deverên Kurdistanê tiştekî neyînî dikete dîtin hunermend<br />
jî kesên di civatê de endamê sinifa dudiyan an sisîyan bûn. Bi gotineka din, ne<br />
mezin û esîlzade bûn, lê belê qereçî bûn, mitrib bûn. Di civatek wiha girtî de<br />
geşbûna hunerê jî ne ewçend hêsan e. Ez ji malbeteka şêx têm, ku xwe diyê<br />
gelek mirîdan bûn. Di malbata me de bi erbanê qesîde û methiyeyên dînî dihatin<br />
gotin û diya min jî yek ji wan kesan bû an yek ji wan jinan bû ku bi dengekî<br />
xweş qesîde û methiye digotin diya min tesîrek li ser min jî hişt. Min jî car caran<br />
bî wê re, an jî bi tenê qeside û methiye digotin û dengê min dihate ecibandin. Lê<br />
belê ev nayê wê maneyê ku min ji mûzîkê fem dikir, an jî ez bi zane bûn li ser<br />
hunera mûzîkê hûr dibûm. Biçûkiya min der doreke wiha de derbas bû.<br />
Nûdem: Te got kesên ku bi hunera mûzîkê mijûl dibûn biçûk diketin dîtin,<br />
heta cihekî şerm bû. Gelo ev ji bo jin û mêran eynî bû?<br />
Gulistan: Ji xwe di civata kurdan ya kevin de, ji bilî hin tesadûfên weke Eyşê<br />
Şan û Meyremxanê, huner ji jinan re şerm bû. Ger ji mêrên bi hunera mûzîkê re<br />
mijûl dibûn re, mitrib an qereçî dihata gotin, ji jinan re gelek tiştên din dihatin<br />
585
gotin û gelek ne heqî li wan dihat kirin. Ji jineka esilzade û eşîr re ne hêsan bû<br />
ku bi hunera mûzîkê derketa. Ew mînak, li herêma me çend jin hebûn ku di<br />
civatên de û di odeyên gundan de distiran, lê belê ew nasnedikirin, eşîreka wan<br />
ya xuyayî tune bû, ew bêesil dihatin dîtin.<br />
Nûdem: Baş e, te got ku di mala we de mûzîka dînî dihat gotin û guhdar<br />
kirin.<br />
Gulîstan: Ne bi tenê mûzîka dînî, mesela diya min pir li Eyşê şanê guhdar dikir.<br />
Tê bîra min sêlika wê kirî bû û lê guhdarî dikir.<br />
Nûdem: Lê belê te bi xwe çavên xwe bi mûzîkeke dînî vekiriye. Yanî li mal<br />
we, di malbata we ya şêx de qesîde û methiye dihatin gotin û tu jî bi wan<br />
gîhayî. Lê mirov qet vê tesîr di destpêka hunermendiya te de nabîne. Ji<br />
mûzîka dînî wêdetir, tu bi mûzîkeke şoreşgerî, serîhildanî û ya protestoyê<br />
derketî. Ji bo çi te ew hewcedariya mûzîkeke bi vî babetî dît?<br />
Gulîstan: Rast e, destpêka min ya mûzîkê bi celebê ku te anî ziman, dest pê kir.<br />
Û diviya bû jî wilo bûya. Ji ber ku dema me, dema tevger û berxwedaneke xurt<br />
bû, diviya min jî mîna hunermendekê cihê xwe di wê berxwedanê de bigirta, ne<br />
bi tenê cihê xwe bigirta, herwiha diviya bû min bi mûzîka xwe jî di refê pêşî de<br />
cih bigirta. Wekî din jî protestoyeke civaka kevnar bû û di şûna wê de awakirina<br />
civakeke nû bê sinif û berberî bû.<br />
Nûdem: Wek me got, mîna mûzîka cara pêşî te li Avrupa dest pê kir. Tu<br />
dikarî ji me re befs bikî, gelo tu cara pêşî kîngî derketî ser sahneyê û<br />
derketina ser sehneyê ji bo te hîseka çawan bû?<br />
Gulîstan: Gava ez derketim Avrupayê, hêjmara jinên stranbêj gelek hindik bû,<br />
piraniya wan mêr bûn. Li Avrupayê hin xebatên grup û partiyên kurdan yên<br />
kulturî û hunerî jî hebûn. Wan dixwastin bi riya hunerê jî xelkê şiyar bikin û vê<br />
yeka han jî destûr dida ku hunermend bi riyên çê kirina şevên kulturî derkevi ser<br />
sehneyan û bi stranên xwe hem temeşevanan bicoşînin, him jî wan bêtir ber bi<br />
xebata siyasî ve bikşînin. Tu ya rast bixwazî, hunermendiya min ne tiştekî plan<br />
kirî bû, bi tesedûfî bû. Ji xwe xwendin û zanebûneka min ya li ser mûzîkê jî<br />
tunebû. Lê cara pêşî gava ku ez li Almanyayê derketim ser sehneyê, strana min<br />
bala temaşevan û guhdran kişand, wan ji min re pir li çepika xistin û çepikên<br />
wan hîsên hunermendiyê dane min. Her çiqas ez nebêjim piştî derketina wê şevê<br />
bû destpêka hunermendiya min jî, dîsa ez bawer im ew bû tesedûfek ku min di<br />
hunera de xebata xwe berdewam kir. Tiştekî din jî heye ku divê ez ji bîrnekim,<br />
ew jî alîkarî, piştgirî teşwîqa nas dostên nêzîka min bûn. Ez bawer im bêtir wan<br />
ez ajotim ser mûzîkê. Ji bo berdewam kirina karekî piştgirî pir muhîm e.<br />
586
Nûdem: Bi a te hezkirina kurdan ji mûzîkê re çawa yê? Yan nifşa îro, ji bo<br />
ku mûzîka îro rewşa wan tîne ziman jê hez dikin an jî bi rastî ji bo ku<br />
mûzîkeke baş tête çêkirin jê hez dikin? Gelo têgehîştineka mûzîkî, çi ji aliyê<br />
hunermendên kurd ve, çi jî ji aliyê guhdar û mûzîkhezên kurd ve heye?<br />
Gulîstan: Gava ku meriv çavekî davêje kultura kurdan, ji ber ku kurdan firsenda<br />
nivîsandina bi kurdî nedîtine û jiyana nivîskî dûrmane, wan her tim hîsên xwe,<br />
kul û derdên xwe, kêf û şahiyên xwe bi riya mûzîkê û stranan anîne ziman. Ez<br />
dixwazim di vir de mînakekê bidim, bi taybetî di şînên kurdan de yanî gava ku<br />
hinek dimirin jineka ku xisûsî li ser yê mirî distirê û stranan çê dike heye. Şerê<br />
ku di navbera eşîretan de çê dibe, li ser egîdî û şervaniya şerkeran tê gotin, li ser<br />
mêrxasiyê tê gotin, li ser tirsonekiyê tê gotin, li ser hezkirin û evînê tê gotin. Bi<br />
kurî di her şahî şînên kurdan de stran heye.<br />
Lê ji ber ku bazara kurdan ya mûzîkê tune bû û civat kurdan civateka girtî bû,<br />
îmkanên pêda xistina mûzîkê jî bi sînor bûn. Ev mûzîka gundî lokalîk dima û<br />
şansê wê yê ku li seranserî Kurdistanê belav dibe kêm bû. Ji ber ku wê çaxê ne<br />
radyo hebû û ne jî televizyon hebûn; ger hebûna jî deriyên wan de bînin ziman<br />
tune bû.. Lê digel vê jî, bi awayekî klasîk mirov dikare bibêje ku hunereka xurt<br />
di nava kurdan de hebû. Ew ne bi tenê stranbêj bûn, herwiha listîkvanên tiyatro<br />
ye jî bûn.<br />
Nûdem: Te got di stranên kurdî yê klasîk de mijara evînê jî cihekî digire. Lê<br />
belê berdewamiya evîna mirov di stranên kurdî de yên klasîk de pir pêrgî<br />
stranên erotik jî tê. Dibe ku mirov vê pirsê ji hunermendekî mêr bike, ew bi<br />
celebekî din bibersivîne. Gelo ji bo çi ewqas erotizm ewqas gotinên vekirî di<br />
stranên kurdî yên gelêrî de hene? Yan hejmara vê celebê mûzîkî ne yek ne dudu,<br />
hema çi bigire, mijarên piraniya stranên kurdî yên klasîk erotizm e. Tu dikarî<br />
mîna hunermendekî jin, sebebên ku di civateke ku di jiyana rastî de gelek girtî û<br />
kevnepîerest e, ewqas bi xurtî erotiz derdikeve pêş, bînî ziman?<br />
Gulîstan: Ez bawer im ji piraniya stranên bi vî babetî ji aliyê mêran ve hatine<br />
gotin. Ji aliyê din ve jî, berî Îslamê, di jiyana kurdan de, di stranên kurdan de<br />
lîberalîzmek heye. Yanî kurd civata kurdan li hemberî nûhîtî û guhertinan ne<br />
ewqas hişk bûne. Lê belê divê mirov vê jî ji bîrneke, yên ku erotîzm dianîn<br />
ziman bêtir mitrib bûn. Ew jî kesî ji wan re eyb nedidît. Kêfa xelkê jî ji wê yeka<br />
han re hatiye û wilo belav bûye. Ger yek cidî rabûya di civatê de tiştek wilo<br />
bigota, ew belkî pir eyib bihata dîtin, loma civatê ew wazîfe dane wan însanên<br />
ku dikarin wê yekê bikin.<br />
Nûdem: Lê mirov di gelek stranan de dibîne ku jin bi xwe jî dibêjin, heta ji bo<br />
ku hezkirina xwe bi dest bixin, an jî xwe bêtir ji bo hezkirên xwe balkeş bikin,<br />
pesna sîng û berên xwe didin wan pêşkeşî hezkirên xwe dikin. Yanî em dibînin<br />
ku ew temaya erotîzmê ji aliyê jinan ve jî gelek hatiye bi kar anîn.<br />
587
Gulîstan: Lê em nizanin gelo ev mêran li hev anîne, an jinan bi xwe gotine,<br />
mirov di gelek stranên kurdî dibîne ku, mêrdibêje, keçê wiha got. Yanî ew li ser<br />
navê keçikê jî dipeyve. Îcar bi rastî keçikê wiha gotiye negotiye, em nizanin.<br />
Nûdem: Şika te ji wê ye ku ê mêr li pişt vê erotizma di stranên kurdî de bin?<br />
Gulîstan: Nizanim, lê mîna ku bêtir bêhna mêran ji vê temayê tê<br />
Nûdem: Baş e, bi taybetî ji salên heftêyî û vir ve, bi gotineka din, li bakurê<br />
welêt ji hişyarbûna kurdan û gurr bûna tevgera şoreşgerî û kurdeyatî yê û<br />
vir ve di mûzîka kurdî de jî guhertineka bingehîn çêbûye. Mûzîka kurdiya<br />
îro ji aliyê tema û naverokê ve ji mûzîka kurdiya do hatiye birrîn. Mûzîka<br />
evînî cihê xwe yî mûzîkeke şoreşgerî re hiştiye.<br />
Gulîstan: Di eslê xwe de, bingehîya mûzîka kurdiya klasîk e. Ew kesên ku îro<br />
dibêjin em mûzîkeke kurdî ya nû çêdikin jî, dîsan ew mûzîka kurdiya klasîk<br />
xelas nebûne, piraniya wan tradisyonel in. Yanê ger tu vê sermayaye klasîk ji<br />
destê wan bigirî, tiştek di destê wan de namîne. Ew bi tenê gotin û mesaja<br />
diguherin, yanî ew bi tenê gotinên ajitativ lê zêde dikin, lê bingeh dîsa mûzîka<br />
kurdî ya klasîk e.<br />
Nûdem: Ma ev ne şaşiyek e ku mirov naveroka stranên sedsalane û<br />
biguhere û gotinên vala têxiyê û bi vî awayî stranên kurdî yên klasîk<br />
biherimîne?.<br />
Gulîstan: Me gişan ev şaşî kiriye. Ji ber ku sermayeke me ya zanebûna mûzîkê<br />
tune bû. Ji me re gelekî hêsan dihat ku em bi tenê gotinên stranan biguherin û<br />
wan ji nû ve bistirên. Ji ber ku sazî û museseyên me jî yên ku pêşî li vê yekê<br />
bigirtina tunebûn, ev şaşiya han bi hêsanî dikari bû bihata kirin. Ez bawer im, ev<br />
tiştên han ji feqîrî û ji nezaniya kulturê çêdibû û hê jî çêdibe.<br />
Nûdem: Baş e, ji bo ku ew were guhertin û ev zanabûna kulturî ku tu behs<br />
dikî pêk were divê çi bê tê kirin?<br />
Gulîstan: Divê tişt werin kirin. Ger tu bala xwe bideyî, îro dinya gelekî li ser<br />
kulture radiweste. Gelek dewlet hene ku bûtçeyên mezin ji kultirê û bi taybetî jî<br />
ji mûzîkê re vediqetînin. Yanî butçeyên ku ew ji kulturê re vetdiqetînin ne kêmî<br />
butçeyên din in. Ew kulturê an jî mûzîkê luks nabînin, berevajiya wê ew tiştekî<br />
bingehîn dibînin û loma ji butçeyeke mezin ji mûzîkê re vediqetînin. Tabî ez vê<br />
yekê ne ji bo welatên dinyaya sêyemîn dibêjim. Rewşa welatê dinyaya sêyemîn<br />
kêm û zêde mîna rewşa kurda ne. Lê li Avrupa û Amerîqayê, gelek li ser mûzîkê<br />
tête rawestandin û pir qîmet jî didinê. Çawa ku ji bo mirov bibe doktor û<br />
muhendîz xwandina dibistanê pêwîst be, ji bo ku mirov bibe mûzîkkar jî<br />
xwandina dibistanan pêwîst e. Lê mixabin li ba me ne wilo ye. Ji bilî çend kesan<br />
588
piraniya mûzikkarên kurdan li ser mîrata awaz û stranên kevin hunermendiyê<br />
dikin.<br />
Nûdem: Carnan ger yek stranekê bibêje û dengê wî an jî wê hinekî xweş be,<br />
civat wan teşwîq dikin, dibêje dengê te xweş e, çima tu kaseta çênakî. Bi rastî<br />
çêkirina kasetan bi tenê bi dengxweşiyê ve girêdayî ye, an jî zanîbûneka din jî<br />
lazim e? Pirsa min ev e, gelo hunera mûzîkê ew çend hêsan e ku her kesê<br />
dengxweş bikaribe kasetan çêbike?<br />
Gulîstan: Mîna tê zanin, mûzîk beş bi beş in. Mûzîka klasîk, jaz, pop, rock, ya<br />
gelêrî û hwd. heye. Li Tirkiyayê gelek munaqeşeya mûzîka taybet tê kirin. Lê ez<br />
bi xwe ne di wê baweriyê de me, ew mûzîka ku ew jê re dibêjin taybet jî, dîsan<br />
bingehan xwe ji mûzîka gel distîne, gelek motivên mûzîka gel tê de heye.<br />
Çêkirina mûzîkeke nû ne tiştekî hêsan e. Kesên ku dixwazin mûzîkeke nû çê<br />
bikin, divê her tiştê xwe bi xwe çêbikin. Lê belê mirov dikare ji mûzîka kevnar<br />
jî destkewtî bibe û wê bi pêş bixîne. Loma jî divê zanebûna mirov ya kûr ya<br />
mûzîkê hebe. Mirov dikare bi alîkariya hin enstrumenên şîroveyên xwe yên nû<br />
tevle bike. Lê divê mirov pir bi diqet be, awazên kevin bi gotinên nû yên vala<br />
xera neke. Bi a min divê mirov kesên ku dixwazin bi erzanî bibe hunermend<br />
teşwîq neke.<br />
Nûdem: Carna bi min wisa tê ku nemaze di wan demên dawî de, di mûzîka<br />
kurdî de ritm berî gotinê tê. Lê belê di mûzîka kurdî ya klasîk de, gotin<br />
navend e. Yanî di mûzîka kurdî ya îroyin de, bi gotinên rijandina xwînê,<br />
şewitandina gundan, kuştina zarokan, koç kirina kurdan, wêran kirina<br />
welêt, bi alîkariya çepik û govendê tê gotin. Ev ji çi tê? Ji bo çi wisa ye?<br />
Gulîstan: Ev ji wê nezaniya ku me berî niha ku me bahs kir tê. Awaz û mûzîka<br />
govendan bi gotinên şoreşgerî û siyasiya ve distirên. Gava ku rewş wilo be, wê<br />
şaşî xwe beloq nîşan bide. ev jî bi ya min ji bo hunera kurdan, ji bo kultura<br />
kurdan tişekî ne baş e. Ne bi tenê ne baş e, herwiha tiştekî xirab e.<br />
Nûdem: Gava ku mirov guh dide mûzîka kurdî ya klasîk, ew mîna meknatîzê<br />
mirov berbî xwe ve dikşîne. Mirov rehetiyekê, bêhnberdanekê hîs dike. Mirov<br />
pê re digirî, pê re dikene. Mirov pê re dilşa dibe, pê re xemgîn dibe. Herwiha<br />
mirov vê tesîra han, vêjidilya han di stranbêjan de jî dibîne. Ew bi rsatî pê re<br />
dijîn.<br />
Gulîstan: Rast e, loma jî divê hunermendên îroyîn, çavekî bavêjin mûzîka kurdî<br />
ya do û li ser wê bikaribin hînekî xurt awa bikin. Bi rastî dengbêjên kevin bi<br />
stranên xwe guhdaran dibe dinyayeke din, bi gotineka din wan hipnotîze dike.<br />
589
Nûdem: Lê tiştekî din jî heye, êdî em demeke din de dijîn, dema<br />
bajarvaniyê; an jî dema komunîkasyon û têknolojî yê. Jiyana gundîtiyê li<br />
paşa dimîne, ji berdêla wê celebe jiyaneka nû derdikeve hemberî me. Yanî<br />
sinifa û kategoriyên civatê li kerekter diguherin, li gorî vê jî stila jiyaneka<br />
nû, daxwazên mûzîkeke nû jî derdikeve holê. Di şûna mûzîka yekdeng de,<br />
mûzîka pirdeng dibe daxwaz û armanca nivşê nû. Gelo ji kurdan yên ku<br />
bixwazin bersiva vê demê bidin hene?<br />
Gulîstan: Belê, hene, yek ji wan jî kurê min e. Wî niha bi her awayî bala xwe<br />
berdaye ser mûzîka nû. Ji ber ku kurd jî perçeyek ji dinyayê ne, divê em jî di nav<br />
guhertinên dinyayê bêne guhertin. Ne bi tenê ji aliyê şikil ve, bivê û nevê ji aliyê<br />
stîla jiyanê ve jî tenê guhertin. Ev yeka han xwe di mûzîkê de jî nîşan dide. Divê<br />
wilo jî bibe. Ji ber ku îro bi hezaran, bi deh hezaran, heta ez dikarim bibêjim bi<br />
sed hezaran xortên kurdan li bajarên mezin dijîn. Ev nivşê han daxwaza tiştê nû<br />
jî dike, ew nikarin di nava jiyana bajarvaniyê de. Mîna gundiyan bijîn.<br />
Xwestekên wan, armancên wan, dinya wan cihê ye. Ez bawer im hunermedên<br />
ku bikaribin bersiva hewcedariyê wan bide, wê dîsa ji nav wan derkeve. Ji ber<br />
ku ez ne bawer im ku wê hunermendekî gundî bi kultura gundîtiyê li gor<br />
daxwaza û hewcedariyê jiyana bajarvaniyê rabe.<br />
Nûdem: Yanî di nava jiyana bajarvaniyê de, di stresa jiyana bajaran de, êdî<br />
hew mûzîka folklorîk mirov têr dike. Divê mûzîkeke li gora vê jiyanê hebe<br />
ku mirov têr bibe.<br />
Gulîstan: Mirov dikare bibêje ku mûzîk terapîya ruh e. Mirov dikare bi mûzîkê<br />
bigirî, bi mûzîkê şa bibe. hemû babetên ku mirov pê ruhê xwe terbiya dike, rehet<br />
dike, têr dike, mûzîk e. Ez dixwazim vê bibêjim, jiyana ku em rojane dijîn û<br />
mûzîk pir bi hev ve girêdayî ne. Gelek caran gava ku dilê mirov teng dibe,<br />
mirov li mûzîkê guhdarî dike, dilê mirova pê rehet û fireh dibe, jiyana reş li ber<br />
çavên mirov xweş dibe, mirov ji diltengiya xwe azad dibe.<br />
Nûdem: Tiştekî din jî heye ku gelek caran bala min dikşîne. Hin komên<br />
mûzîkê, an jî hin stranbêj bi enstrumamên modern, lê belê bi kincên<br />
folklorîk derdikevin ser sehneyan. Tu ji vê re çi dibêjî?<br />
Gulûstan. Gava ku civatek were pelçiqandin, hebûna wî were înkar kirin, ew<br />
milet, ew civat jî dixwaze xwe nîşan bide, dibêje va ye ez heme, ez dijîm,tu çi<br />
awa dikrî min înkar bikî? Hetanî niha ev kompleksa hebû, ez bi xwe vê yekê<br />
weke kompleksekê dibînim. Me jî ev yeka kir. Lê bawer im divê êdî kurd xwe ji<br />
vê kompleksê xelas bikin. Gava ku mirov govenda folklorîk bigire, an jî stranên<br />
folklorîk bibêje, ev tiştekî tabiî ye ku divê mirov kincên folklorîk li xwe bike, lê<br />
belê gava ku mirov stranên nû dibêje, qet jî pêwîstiya lixwekirina kincên<br />
folklorîk nake.<br />
590
Nûdem: Îro em dibînin ku hin keç û xortên kurdan hewl didin ku mûzîkeke<br />
modern çêbikin; ensturmanên kurdî û Avrupî, an jî cîhanî tevlihev dikin<br />
mûzîkeke derdixin. Ev mûzîk jî ji aliyê gelek xortan ve tê girtin û hezkirin.<br />
Gelo tu hewldanên te çêkirina mûzîka nû heye? An jî tu bê li ser riya xwe<br />
ya berê yî?<br />
Gulîstan: Tu bêjî û nebêjî piştî ewqas sal mirov hewcedariya hin guhertinên din<br />
dibe. Ji xwe jiyana me ya li Avrupa jî me dajo ser vê yekê. Roja tuneye ku em<br />
mûzîka ku îro kurd çêdikin re nabêjim mûzîka modern, lê belê, ez dikarim<br />
bibêjim ku ev tecrube ne. Di pêşerojê de dikare tiştên baş derkeve holê. Ez bi<br />
xwe jî dixwazim hin biharatên dinyayê tevlî xwarina xwe bikim. Yanî zewqa ku<br />
ez ji mûzîka kurdî digirim, ez ji pop, jaz û bluz jî digirim. Mûzîk zimanekî<br />
navnetewî ye. Ji aliyê din ve ez bawer im ku mirov mûzîkê li gor kultura xwe<br />
çêdike. Yanî ger hunermendek xwediyê kultureke kûr be, ew ê li gorî wê jî<br />
mûzîka xwe çêbike.<br />
Nûdem: Gelo tu bi xwe mûzîka xwe çawan çêdikî. Tu li ser notayê dixebitî<br />
an jî tu mîna piraniya mûzîkkarên kurd dixebitî?<br />
Gulîstan: Na ez li ser notayê naxebitim. Ez bi xwe ne kompozîtor im û min<br />
îlmekî mûzîkê yê kûr û dûr jî nexwandiye. Ez bawer im di civata kurdan de pir<br />
kêm kes li ser notayê dixebitin. Lê ez hêvîdar im di pêşerojê de ez ê xwe di warê<br />
mûzîkê de kûrtir bikim û bixwazibim mûzîkeke baş û bi demê re çê bikim.<br />
Nûdem: Gava ku tu bi mûzîkê re mijûl nabî tu çi dikî? Entresa te û<br />
xwendine çawa ye?<br />
Gulîstan: Ez hewl didim ku pir bixwînim. Ez bi kêmanî rojê çend seatên xwe<br />
didim xwendinê. Ez bi piranî edebiyeta bedew; roman, çîrok û helbestan<br />
dixwînim. Lê ev nayê wê maneyê ku ez dûrî xwendina felsefe û psîkolojî û<br />
sosyolojî me. Ez vê xwendina xwe bi sê zimana dikim.<br />
Spas....<br />
Nûdem 1995 hêjmar 16<br />
Jİ CD YA -SÎNANÊ KİRÎV<br />
1371-KANİYA EVÎNÊ<br />
Ketim derya evîne<br />
Feryat ket baxê jînê<br />
591<br />
Hêvî dikim kes nebîne<br />
Hawar axîn û şîne<br />
Mirim ji derdê evînê<br />
Evîn girîn û şîne<br />
girîn û şîne
Bê te sebra min nîne<br />
Dil bi êş û birîn e<br />
dîsa gotin<br />
Gelek car û bêi halim<br />
Were bi çavê xwe bibîne<br />
Mirim ji derdê evînê<br />
Evîn girîn û şîne<br />
Girin û Şîn û axîne<br />
Were ser kaniya evînê<br />
Bide min ava jînê<br />
1372-REŞO LAWO<br />
Reşo lawo bes e veger<br />
Xerîbî qet nebe ji te re<br />
dîsa gotin<br />
Çend sal in tu çû nexuyakir<br />
Te berda dilê min agir<br />
Xortaniya xwe te wenda kir<br />
Welatê xwe ji bîra kir<br />
Ax ax.......<br />
Reşo lawo bes e veger<br />
Dayika te me, li min guhdar be<br />
Çavan veke tim şiyar be<br />
dîsa gotin<br />
Birayê te Simê dane girtin<br />
1373-BİHÛRÎ<br />
Bihûrî Bihûrî Bihûrî<br />
Di ber min re bihûrî<br />
dîsa gotin<br />
Dilêm heziya çokêm lerziyan<br />
Qet guh nede min<br />
Bihûrî Bihûrî Bihûrî<br />
Di ber min re bihûrî<br />
592<br />
Çarê û derman li ba te ye<br />
Min xelaske ji vê şîne<br />
Mirim ji derdê evînê<br />
Evîn girîn û şîne.<br />
Dîsa gotin<br />
Çarê û derman li ba te ye<br />
Min xelaske ji vê şîne<br />
Min azad ke ji vê şîne<br />
Mirim ji derdê evînê<br />
Evîn girîn û şîne.<br />
Xuşka te te ax nayê gotin<br />
Dar û ber dane ber agir<br />
Kevir nema li ser kevir<br />
Ax ax.........<br />
Reşo lawo bese veger<br />
Geh li Almanya û geh li Swêdê<br />
Ma tu newestiya yî ji wê der<br />
dîsa gotin<br />
Ger xweş be welat xweştire<br />
Lawê min vegere cihê te vir e<br />
Li nav hogirên xwe bimire<br />
Kes te li wir na hilgire<br />
Ax ax.......<br />
Reş lawo bes e veger<br />
Bejana lewend porê zêrîn<br />
Hawar li halê min<br />
dîsa gotin<br />
Benda te me dilo cano<br />
Tu li min bihûrî<br />
dîsa gotin<br />
Evîndarek li ser riya te ye<br />
Lê tu xwe didî dûrî
dîsa gotin<br />
Were ba min hey dilê min<br />
Bipirsî halî min<br />
şev û rojan xewa min nayê<br />
Tu ketiyî bîra min<br />
Bihûrî Bihûrî Bihûrî....<br />
Di ber min re bihûrî<br />
Dilêm heziya çokêm lerziyan<br />
Qet guh nede min<br />
Tu pir jîrî ser bilindî<br />
Ji xwe bawerî<br />
Dil ketîme ez çi bikim<br />
Lo bidim gorî<br />
dîsa gotin<br />
Xweşiya jinim divêm bibînim<br />
1374-DELALÊ<br />
Delalê konê bavê te wêranê<br />
Berîka me berîka berê<br />
Bila lê şîn nehata tûmê gewrikê<br />
yektayê xerdelê<br />
Delal ezî bi heyrano şeva nîvê şevê<br />
Li Qeracê ziyaretê zikê newelê<br />
Li ber quça merama li navbera<br />
Çit û rewagan qubura Belçîqa<br />
Rextê Almanya zincîra seetê<br />
Vê êvarê bibiya mêvanê qulpa<br />
Bêxwedika vê vê kemberê<br />
Delal ay delal ay.......<br />
Ay delal bi diyaran ketim min li<br />
593<br />
Lê pir şermînim<br />
Ger te nebînim dil xemgînim<br />
Wek har û dînim.<br />
Bihûrî Bihûrî Bihûrî....<br />
Di ber min re bihûrî<br />
Dîsa gotin<br />
Dilêm heziya çokêm lerziyan<br />
Qet guh nede min<br />
Bihûrî Bihûrî Bihûrî....<br />
Di ber min re bihûrî<br />
Dilêm heziya çokêm lerziyan<br />
Qet guh nede min<br />
Bejana lewend porê zêrîn<br />
Hawar li halê min<br />
Bihûrî Bihûrî Bihûrî....<br />
Di ber min re bihûrî<br />
bendî<br />
dîsa gotin<br />
Mînê hêsrên çavên reş belek<br />
Bi ser zîxêma zêrîn<br />
Demên esmer de dibarandî<br />
Delalaaaaaa<br />
Delal bira Xwedê bişewtînê<br />
Mala fesat û gelle can<br />
Edîlqom û xêrnexwazan<br />
Germeke ji germa havînê<br />
wele min go çilê payizê<br />
Destê min xelkê delal<br />
bejna zirav ji hev qetandî<br />
Delal ay delal ay...
1375-DÛRÎ<br />
Ez li dûr im li dûrîyê<br />
ji te gelekî dûr im<br />
dîsa gotin<br />
Bi şewatê û evîna dilê xwe<br />
<strong>Stran</strong>an dinihûrim<br />
dîsa gotin<br />
Di xewn û xeyalan de<br />
Te dijîm û demê dibihûrim<br />
dîsa gotin<br />
Dûr im dûr im dûr im dûr im dayê<br />
Ji te gelekî dûrim<br />
dîsa gotin<br />
Çiya û zozan, rez û baxê me<br />
Gund û bajar deşt û mêrgên<br />
dîsa gotin<br />
Gelek bîra min ketine ax<br />
Lê çibikim ez pir dûrim ji we<br />
dîsa gotin<br />
1376-CAN CAN<br />
Ev çend sal in xeber nayê<br />
Ji aliyê çiya<br />
Her bihar tê bêhna te tê<br />
Ji gul û giya<br />
Herdû çavên min zûha bûn<br />
Li ser van rîyan<br />
Beriya ez bimirim te bibînim<br />
Bi hesreta dilan<br />
Can can can...........<br />
Dayik bi qurban<br />
Emrê min tev çû<br />
Bi ax û keseran<br />
Bişkivîn gul tu nehatî, tu li ku ma yî<br />
Roja sibê hilat hîna tu li paş çiya yê<br />
Mij û dûman çûn bihar hat tu<br />
venegerya yî<br />
594<br />
Dûrim dûrim dûrim dûrim dayê<br />
ji we gelek dûr im<br />
dîsa gotin<br />
Bi şewatê û evîna dilê xwe<br />
<strong>Stran</strong>an dinihûrim<br />
dîsa gotin<br />
Axa welat çendî pîroz lê<br />
Weke himbeza te ye dayê<br />
dîsa gotin<br />
Çendî digerim jê xweştir<br />
Nabînim li dinya yê<br />
dîsa gotin<br />
Dûrim dûrim dûrim dûrim dayê<br />
ji we gelekî dûr im<br />
Bi şewatê û evîna dilê xwe<br />
<strong>Stran</strong>an dinihûrim<br />
dîsa gotin<br />
Gotin: Şivan Perwer<br />
Vegere lorîka min tu çi şahayî<br />
Can can can<br />
Dayik bi qurban<br />
Emrê min tev çû<br />
Bi ax û keseran<br />
Di xewn û xeyalan de te herdem<br />
dibînim<br />
Cih û warê te lê mezin bû di bîra<br />
xwe tînim<br />
Ger tu saxî an şehîdî her diramînim<br />
Lorî lorî kurê min lorî te dilorînim<br />
Can can can<br />
Dayik bi qurban<br />
Emrê min tev çû<br />
Bi ax û keseran<br />
Gotin: Şivan Perwe
1377-SÎNANÊ KİRÎV<br />
De were lo Sînano lo lo lo kirîvo lo lo kirîvo.........<br />
Sînan dorê çipiniya wêran bişewitê lo lo li ber avê ye<br />
lo lo li ber avê ye lo...<br />
De vê sibekê Sînanê Kirîv li kihêlê suwar bûye kihîlê tîne lo lo lo<br />
lo lo ser avê ye<br />
Ezê rabim tasa xwe li ava zelal xinim bidim destê Sînanê kirîv<br />
Ezê bêjim kirvo qurban tu yê vê vexwe ji destê min sakînê ye<br />
Sînan qurban ez dibêjim, ez pîr dibim lo lo dil pîr nabe lo lo lo...<br />
dil pîr nabe lo lo ...<br />
wele min go koka dara kewnar çipiniya şewitî<br />
lo lo kewnar nabe<br />
Heyran çi bikim Xwedê bişewitîne mala kirîvatîyê<br />
Dibêjin zewaca kirîvo lo lo li hev nabe<br />
lo lo li hev nabe lo lo....<br />
Sînan darê dora çemê çamê lo lo pung û şirtê<br />
lo lo pung şirtê<br />
Qirş û qalên diber hatin bûn lêmişte<br />
wele sakîne ayibe mamo bûye masîyake sipî masiyê Gola Hêmo<br />
lo lo ji xwe re girtin lo lo<br />
lo lo ji xwe re girtin lo lo<br />
De were bêbavên hêdêdîya tov avêtin ji xwe re gitin<br />
Şûrê Şamê pişta te me<br />
De were lo Sînano lo lo lo kirîvo<br />
Tu yê xeman nekşîne sakin ayibe Mamo soz û qirar dide<br />
Ger ez bimirin ji axa sar ra ger ez ya bimînim<br />
lo lo lo ez ya te me<br />
o lo lo ez ya te me<br />
Gotin: Şivan Perwer<br />
Ji CD Sînanê Kiriv hatiye girtin.<br />
1378-BAWERKE Jİ MİN<br />
Bawerke ji min lo<br />
Te dilê min kiriye ar<br />
Nabe wilo lo lo<br />
Kengê ar dibe sar<br />
595<br />
dîsa gotin<br />
Were ba min delalo<br />
Li ber çavê min here wer<br />
Bawerke ji min lo<br />
dîsa gotin<br />
Çavên te yên reş û belek
Ew dêmên weke gulî<br />
Gava ji min dûrbin henek<br />
Dilî min ji êşa dikelî<br />
dîsa gotin<br />
De were e bikin henek<br />
Bila kul ji dil hilî<br />
Bawerke ji min lo<br />
Bawerke ji min lo<br />
Bawerke ji min lo<br />
Evîna min û te<br />
596<br />
Evîna Zîn û Mem<br />
Ken û henekên me<br />
Tev bûne kul û xem<br />
dîsa gotin<br />
Kengê bihûrê dema me<br />
Da dibihûrê bi zorê dem<br />
Bawerke ji min lo<br />
Bawerke ji min lo<br />
Bawerke ji min lo<br />
Bawerke ji min lo<br />
Bawerke ji min lo
1379-ŞİVAN -EVSANE YA WÎ<br />
Ez xortê kurd im pir bi nav û deng<br />
Va min hilgirtiye bombe û tifeng<br />
Ez diherim şer, ez di herim ceng<br />
Eger şehîd bibim, dayê tu negirî.<br />
Ka Kurdistan min ka,<br />
Bax û bostanê min ka!<br />
Belê, wan rêzên jor min di sala 1976 an<br />
de, li Ameda dîrok min bihîst in. Ez û dusê<br />
heval li ba hev bûn li Amedê. Ez<br />
biyan bûm, min tu der û deşt nasnedikirin.<br />
Hevalek êvarî hat got em herin mala<br />
hevalekî navê wî Huseyin bûç Min jê wi<br />
pirsî em dê li wir çi bikin? Got; Em herin<br />
kaseteka Şivan li cem wan heye em wê guhdar bikin. Em çûn û min kaseta Şivan<br />
guhdar kir. Ez wê şevê qet ranezam. Dengê Şivan li kêleka min bû. Wekî miriyê<br />
ku quran dikeve guhê wî. Min ew guhdar dikir.<br />
Min sibê xwast ku ez wê kasetê kopiya bikim. Hevalan got dengê Şivan wekî<br />
bombeye, eger dijmin li ser te bigirî tu ji destê wan nafiltî. Wele min got qet tişt<br />
nabe, ez ê wê kopiya bikim. Min ew kopiya kir û ez vegerim Anadoliya(Qonya<br />
yê) navîn. Min da hevala Şivanê nenas li aliyê me bû nasekî mezin û herkesî ew<br />
guhdar dikir. Min jî ew wek ayeteke di berîka xwe de digerand. Ew merivê<br />
dengê xwe wekî zengil û ku pirça serê meriva stirî dikirî, li Stockholmê li<br />
Qonsera wî ya ewil min ew dît. Bi heybeteka mezin radibû ser xwe wekî ku<br />
êrîşa ser dijmin bike dikir. Min hê zanî ku çima min ew qasetê wî wek ayet<br />
kiriye berîka xwe û gerandiye. Hesenê Alê<br />
Firat Cewerî: Min di dewerekê de xwandibû ku malbata te ji hêla Mêrdînê<br />
koçî Ruhayê kiriye. Gelo çi para rastiyê di vê de heye? ger rast be, malbata<br />
te kengî ji bo çi koçî der û dora Ruhayê kiriye?<br />
Şîvan: Em bi çend bavên berê jî hêla Mêrdînê, ji Midyadê, ji gundê Kevirzê<br />
hatinê û li hêla Ruhayê bi cih bûne. Pisamamên me hê li wê derê ne, hê<br />
danûstandinên me bi hev re hene, ew tên ba me û diçen.<br />
Firat Cewerî: Çima bavanê te ji Mêrdînê hatine û li hela ruhayê bi cih bûne?<br />
597
Şivan: Ew bi meletî hatine. Kalikê min Meleyekî pir meşhûr bi nav û deng bûye.<br />
Navê wî Mele Hecî Sofî bû. Ew alimekî mezin bû û ji aliyê xelkê ve jî pir dihat<br />
hezkirin. Kurê wî jî hemû mele ne; Mele Birahîm, Mele Elî, Mele Hecî yasîn,<br />
Mele Silêman û Mele Yusiv. Mele Yusiv û Mele Silêman li hêla Mêrdînê<br />
dimînin. Bavê min kurê Mele Birahîm e, bavê Gulîstanê kurê Mele Elî ye.<br />
Firat Cewerî: Baş e, em dibînin ku malbata te hemû Mele ne, Gelo Meletiya<br />
te bi xwe hebû?<br />
Şivan: Belê min jî bi zarokatî çend hefteyan Quran xwend. Bavê min pir<br />
dixwast ku ez Quranê bixwînim, min bi ya wî kir û xwend. Min mewlûda bi<br />
kurdî dixwend, min azan dixwend. Esil bi xwendina azanê min dengê xwe<br />
qezenc kir, ew terbiya kir, gewriya min bi xêra xwendina mewlûdê û azanê<br />
tebaqa xwe girt.<br />
Firat Cewerî: Tu di malbatê de zarokekî çawan bûyî? Tu zarokekî şûm bû,<br />
an jî zarokekî mulahîm ku her tişt qebûl dikir?...<br />
Şivan: Tu destûrê bidî ez ê bibêjim. Tu ya rast bixwazî bi zarokatî gelekî şûm û<br />
bela bûm, hema bibêje hemû xwîşk û birayên min di bin emra min da bûn.<br />
Firat Cewerî: Çima?<br />
Şivan: Ji ber ku min dixwast malbat pir li ser xwe be, pir alîkariya hev bikin, pir<br />
bi qerekter bin, pir guh bidin bavê min; kar bikin û jîr bin, ne hewcedara xelkê<br />
bin. Bi kurtî min dixwast malbata me malbeteka pir bi rêk û pêk be, têgihiştî be,<br />
mezin be....<br />
Bi organîze be. Lê mixabin bavê min zêde guh nedida malbatê, wî ji ticaretê hez<br />
dikir, ji huner jî hez dikir, gelek digeriya, zêde li malê nedima.<br />
Baksî: Bavê te çend caran zewicî ye. Şivan?<br />
Şivan: Du sê caran zewicî ye.<br />
Baksî: Dudu dudu ye, sisê sisê ye..<br />
Şivan: Sê caran zewicî ye.... Lê pişta ku diya min rehmet bûye zewicî ye<br />
Baksî: Înşallah tu ne di wê riyê de yî?<br />
Şivan: Ez? Na na! Ez ji Gulê hez dikim û jê razî me, ji mal xwe razî me...<br />
598
Firat Cewerî: Têkiliya te ya bi mûzkê re kêngê dest pê kir? Di salên te ye<br />
zarokatiyê de dest pê kir, an paşê bi derengî?....<br />
Şivan: Niha, mûzîk di ruhê her însanî de heye, çand û huner di dilê her mirovî<br />
de heye. Tu niha nivîskariyê dikî, ger tu ne nivîskarî nekira, dibe ku tu mûzîkê re<br />
mijûl bibûyayî. Lê carna der û dor jî tesîrê li yekî dikin. Bala mirova li ser çi be<br />
û der û dorê mirov bajo ser çi, mirov ê bi wî tiştî re mijûl bibe. Sebeba ku di<br />
zarokatiya min de mûzîk li min zêde bi pêş ket ew bû, ku tiştên nivîskî qedexe<br />
bûn, her tişt bi tirkî bû. Me nedikarî ku bi kurdî binivîsanda, me nedikaribû<br />
nivîskarî bikira....<br />
Firat Cewerî: Te bi xwe mûzîk hilbijart, ne wilo?<br />
Şivan: Min ji mûzîkê pir hez dikir. Di serê min de galyanek pir fireh hebû, pir<br />
mezin hebû, dinyaka ecêb hebû. Car hebû di serê min de dewlet saz dibûn, car<br />
hebû di serê min de fîlm çêdibûn, car hebû di serê min de şerên mezin çêdibûn.<br />
Car hebûn dilana mezin çêdibûn, car hebûn di dilê min de evînên mezin çêdibûn,<br />
car hebûn di dilê min de dîlanên mezin di serê min û di dilê min de hebûn û<br />
çêdibûn.<br />
Gava ku ez bi rê ve diçûm, carna nola dêhnan li min dihat, ez di hundurê fikir û<br />
ramanên kûr da bûm. Heta xelkê digot, ew lawik dêhn e, çi ye... Carna gava ku<br />
ez bi însanan re rûdiniştim, galeyana di serê min de ez dibirim cîhaneka din,<br />
loma min nikarî bû ez xwe konsantere bikim û bi wan re sohbet bikim. Vêca<br />
carinan însanan li min dihêrîn û aciz dibûn. Gava wan di dema sohbetê de tiştek<br />
ji min dipirsîn, min digo çii? We çi got? Yanî bala min ne li ser wan bû, ez di<br />
jiyana xwe ya hundurîn de bûm. Lê gava ku mirov rûdiniştin û behsa tiştekî<br />
dikirin, behsa çîrokekê an jî serpêhatiyekê dikirin, wê yekê bala min dikşand. Bi<br />
xêra çîrok û serpêhatiya wan ez derdiketim rêwitiyên fantaziyê. ez dikirim cîhan<br />
xeyalan. Ew çîrok û serpêhatî ji min re dibûn stran û min di dilê xwe de ji<br />
kûraniya dilê xwe re distira. Yanî stran û kilam di zarokatiyê de di serê min de<br />
hebû.<br />
Firat Cewerî: Lê der û dora jî tu teşwîq dikirin, alîkariya te dikirin, tesîr li<br />
te dikirin?<br />
Şivan: Tesîra der û dora hebû, lê ew der û dora ez jî tê de dibûm, bi min pir<br />
kêm dihat, pir li paş dihat; min digo cîhana wan pir teng e, divê ew cîhana wan<br />
were guhertin, an jî firehtir bibe. Gava ku min dinya xwe di der û dora xwe de<br />
dida ber dinya derve, min reweşa xwe dida ber rewşa derve, min didît ku em di<br />
hundurê malxirabî û kambaxiyekê de ne. Ji aliyê din ve, gava ku ez li guhertina<br />
wê jiyanê difikirîm, herçiqas bi min zehmet dihat jî, lê ez têdigiheştim ku her tişt<br />
bi destê mirovan çêdibe, yanî ger mirov bixwaze, baweriya mirov hebe, mirov ê<br />
599
ikaribe rewşa xwe, cîhana xwe, heta fikir û ramanên xwe jî bigûhere.<br />
Firat Cewerî: Piraniya hunermendên ku ji der û dora we derdiketin bi tirkî<br />
distiran, bi tirkî stran digotin. Gelo gava ku te bi xwe dest bi stranbêjî û<br />
hunermeniyê kir, strana î pêşî te got bi kîjan zimanî bû; bi tirkî bû an bi<br />
kurdî bû?<br />
Şivan: Elbet bi kurdî bû.<br />
Firat Cewerî: Te çima kurdî hilbijart?<br />
Şivan: Niha, ez di malbeteka kurdîaxêv de giha bûm. Diya min qet bi tirkî<br />
nedizanî bû, bavê min bi tirkiyeka nîvçe dizanî bû. Me zilma tirkan pir dîtibû,<br />
me zilma cenderman pir dîtibû, me zilma polîsan, hakiman çawîşan, ebûqatan<br />
pir dîtibî. Tê bîra min ku qîmeta gelê kurd li tirkiyeyê, li ba dewleta tirk, li ba<br />
tirkan, heta li ba kurdên serdet bi tirkan re bûn, du quruş nedikirin. Yanî qîmeta<br />
gelê kurd qet ne hatiye girtin. Rast e, ji aliyekî ve min bi tirkî dixwend, min<br />
dixwast bi tirkî bixwînim, ez bi tirkî fêr bibim. Ji ber ku dibistan bi zimanê wan<br />
bû, bi zimanê kurdî dibistan tune bû. Ji aliyê din ve jî min qet ji tirkî hez nedikir.<br />
Ji ber ku tirkî ne bi xweşikahî bi me hatibû fêrkirin, tirkî bi zilm û zordariyê bi<br />
me hatibû fêrkirin. Loma bi min nexweş bû, ji ber ku ez bi zorê hîn bûbûm.<br />
Gava mirov zimanekî bi dilê bi dilê xwe hîn dibe, ew ziman bi mirov xweş tê,<br />
mirov jê hez dike. Ez îngilîzî bi dilê xwe fêr bûm, min jê hez dikir, loma min<br />
xwe dayê di du mehan de ez hîn bûm.<br />
Lê herçî zimanê tirkî ye, heta heft-heyşt salan jî me dikir û nedikir em nikarîbûn<br />
baş hîn bibûyana, tê gehiştina me baş fireh nedibû, mîna ku me ji bîr kiribû, lê<br />
me bi maneya wê nedizanî. Ji ber ku em di bin dara zilm û zorê de hîn dibûn,<br />
çoyên wan li ser serê me kêm nedibûn. yanî em di bîn jopên mamostan, yên<br />
cenderman, yên polîsan yên dewletê de mezin bûne. Herçî dewleta tirk e, ew ji<br />
aliyê bav û kalan de dijmin dihate dîtin. Ji ber çi? Ji ber ku bav û kalên me<br />
kuştibûn, ji ber ku zilm û zordarî li bav û kalên me kiribûn. Tu bixwazî û<br />
nexwazî, ne bi tenê zimanê dewleteke wenî, divê tiştê wê bi te xweş nayê.<br />
Wan ji aliyekî ve digotin em medeniyetê pêş ve dibin, ji aliyê din jî al û ol û<br />
hebûna miletê kurd ji nav radibû. Di bin navê medeniyetê de zilmeka mezin<br />
hebû.<br />
Firat Cewerî: Yanî gava te dest bi mûzîkê kir, armanca te ne qezenc kirina<br />
peran û navdarîbûyina bû. Ger wilo be te ê bi tirkî bistira. Lê digel vê jî ez<br />
dixwazim pirsa xwe wilo formulê bikim; te çima zimanekî kurdî hibijart, te<br />
çima zimanekî kurdî kir bingeha mûzîka xwe?<br />
Şivan: Zimanê kurdî netura min e, ez bi zimanê kurdî mezin bûme û ji zimanê<br />
xwe hez dikim. gava ku ez bi kurdî dipeyvîm ez rehet dibûm, zimanê min bû. Ez<br />
600
i xwe niha bi pênc û şeş dizanim, lê gava ku ez bi kurdî dipevim, ez xwe rehet<br />
hîs dikim. Ji ber ku ez bi kurdî rabûme, bi kurdî mezin bûme, kurdî ketiye ruhê<br />
min. Ez ji dê û bavekî kurd çêbûme, ez bi kultureka wiha mezin bûme. Dû re ew<br />
ziman hisreta min e. Ez difikirim gelo çima qîmeta vî zimanî, vê çandê, vê<br />
edebiyatê, vî gelî, vê dîrokê, vê hebûnê nehatiye girtin.<br />
Em zarok bûn, me bîra vê yekê dibir, lê mirov nikare bi zarokatî siyaseteka baş<br />
bike. Dû re milet tirsiya bû, newêrîbû behsa her tiştî bikira, lê hebûna me ew bû.<br />
Min carna stranên tirkî jî digotin, min aşiq û maşiqên kevin stranên tirkî jî gotine.<br />
Min hîn stranên tirkî yên şoreşgerî jî gotine. Kêfa min ji dengê tirkî re nedihat.<br />
kêfa min ji dengê hunermendên tirkan re jî nedihat. Lê gava ku min li Mihemed<br />
Arif guhdar dikir, wê ziraveya dengê Mihmed Arif, wê xweşiya dengê Mihmed<br />
Arif, ez bêhiş dixistim, ez dibirim dinyake din. herweha gava min li<br />
Meyremxanê û dengbêjên me yên din jî guhdar dikirin, wan jî xîtaba ruh û dilê<br />
min dikirin.<br />
Firat Cewerî: Delalê Qeregêçît dihatin gotin, ne wilo?<br />
Şivan: Belê, Delalê Qeregêçît ji dihatin gotin. Herweha ji Delalê Qeregêçît re<br />
digotin Delalê Şêxan jî<br />
Firat Cewerî: Delalê Qeregêçît bi çi meqamî tê gotin?<br />
Şivan: Delalê Qeregêçît bêtir bi meqamê Huzam bi meqamê kurdî Hîcazkarî tê<br />
gotin.<br />
Firat Cewerî: Em dîsa vegerin dema zarokatiya te. Di zarokatiya te de fikra<br />
kurdî û kurdbûyinê çawan li ba te peyda bû û te çima mîna zarokên kurd<br />
yên din ku ji ba we diçûn Stanbolê û bi tirkî distiran, te çima stranên bi<br />
tirkî nedigotin?<br />
Şivan: Min her gav di xwe de kêmaniyek didît, kompleksek li ba min çê bû. Ji<br />
ber ku li Tirkiyê tirkan tirk medenî nîşan didan, zimanê tirkî wekî zimanekî<br />
medenî nîşan didan, zarokên tirkan ji ber tirk bûna xwe serbilind bûn, ew<br />
xwediyê dewletê bûn, lê yê me tiştekî me tune bû, mamostan qerfên xwe bi<br />
kurdan dikirin, ew kêm didîtin, bi wan dikeniyan. Wekî din zarokên gundiyan<br />
tim ji yê bajariyan feqîrtir bûn. Yanî karbidestên dewletê dixwastin bi şexsiyeta<br />
zarokên kurda bilîzin, wan kêm bikin. Tu bêjî û nebêjî mîna zarok mirov di bin<br />
tesîrê de dima. Vê yekê kompleks ji me re çêdikir. Lê wê kompleksê, wê<br />
ferqiyeta ku dewlet û mamosteyan dixistin navbera zarokên tirk û kurdan, an jî<br />
zarokên gundî û bajaryan, kir ku ez bi xwe jî ferqiyatê hîs bikim û bikim ku ew<br />
zarokên kurdan an jî zarokên gundiyan rabin ser xwe, kêfa xwe ji ziman re bînin,<br />
kêfa xwe ji kultur û hebûna xwe re bînin.<br />
Van kirinên ku me bahs kirin, destûr neda ku ez herim mîna hin kurdên ku ji<br />
Diyarbekir û Ruhayê diçin Stanbolê û bi tirkî distiran. Min nexwast ez jî weke<br />
601
wan herim bi tirkî bistirêm û bibim xwedî nav û şuhret. Min dizanî bû kultur<br />
wilo pêş nakeve, mirovatî bi wê pêş nakeve, bi wê civak pêş nakeve, loma min ji<br />
xwe re riya bi Kurdistanê hilbijart. Min xwast ez nîşan bidim ku zimanê kurdî jî<br />
spehî yê, mirov dikare bi zimanê kurdî stranên spehî bibêje. Ew kompleks û<br />
galeyana ku ji ber kompleksê di serê min de çêbûbû, em dajotin ser guhertina wê<br />
jiyanê, guhertina wê cîhanê, xweşkirina civatê, rakirina fikrên pîs û qirêj. Me<br />
dixwast em cîhaneke wilo awa bikin ku mirovatî tê de hebe, mirov tê de rehet be,<br />
dilê mirova tê de xweş be. Di dema ku min cihaneke wilo xweş di serê min de<br />
çêdikir, pir pêşniyaz ji min re hatin ku ez bi tirkî bistirêm. Pere jî teklîfî min<br />
kirin, nav û şuret jî teklîfî min kirin, lê min nexwast ez xayintiyê bi xwe re bikim,<br />
min nexwast ku ez xayintiyê bi ruhê xwe re bikim û bidim dû karekî basît û<br />
hêsan. Bidim dû karekî dûrî hunerê, karê jiyan kurt.....<br />
Min dixwast ez bi zimanê xwe, bi kurdiya xwe ya şêrîn hunermendiyê bikim û<br />
xwe bidim qebûl kirin û herweha hunermendiya kurdî bidim qebûl kirin.<br />
Baweriya min bi vê nêrînê dihat. Lê divê ez mikur werim ku di vê demê de<br />
gelek hevalên ku ez teşwîq dikirim jî hebûn. Mîna tu jî dizanî, berî 75 an gava<br />
tevgera rehmetiyê Berzanî hebû, hîngê welatpariziyeke xurt jî hebû, gelê me pir<br />
aşiqê Mele Mistefa Berzanî bû, ew li dû hereketa Berzanî bûn. Hingî gelek heval<br />
û dostên min yên baş hebûn; ji Mêrdînê, ji Diyarbekirê, ji Kurdistana Îraqê, ji<br />
Kurdistana Sûriyê. Ew xortên wê demê gelek jîr bûn, wan li Anqerê û Stanbolê<br />
dixwendin û ruhiyeteke netwehezî bi gelek ji wan re hebû, wan ji ziman û<br />
edebiyata kurdî hez dikirin; wan ez teşwîq kirim, wan dixwast ez bi kurdî<br />
bistirêm. Gava min pişt girî û teşwîqa weha li ba wan dît, ez jî hê bêtir bi kurdî<br />
ve hatim girêdane, xwesteka min a ku berê hebû hê xurtir bû û min bi kurdî stran<br />
gotin.<br />
Firat Cewerî: Di wan deman de, stranbêjî, an jî tembûrvanî di nava kurdan<br />
de hebek biçûk dihat dîtin, tembûrvanî karê mitriban bû. Vê yekê çawa<br />
tesîr li te kir?<br />
Şivan: Bi rastî weha bû. Qîmeta dengbêj û hunermendiyê tunebû. Wê demê an<br />
tu ê deng bêje li ber deriyê axan bûya, an li ber destê şêxan bûya û bi erbanê<br />
bigota, an jî, tu ê li mizgeftan muezîn bûya. Yanî te ê ya xizmetê axê û şêxan<br />
bikira, an ya mizgeftê bikira, lê ji miletê kurd re tiştek tune bû. Er ê tu dikarî bi<br />
van tiştan bijî, ev şexsiyeta te bi paş naxe, tu nikarî tiştekî bidî civatê û civatê<br />
pêş bixî. Wekî din tu bi tirkî bibêjî, tu dîsan civatê wenda dikî. Tu civata xwe<br />
pêşkêşî kesên din dikî, tu civata xwe kultura xwe winda dikî; şexsiyeta te dibe<br />
tiştekî din, tu ji mirovatiya xwe derdikevî. Gava min li van dinêrî hunermendî ji<br />
çavên min de diket. Herçî ew bûn, wan bi tenê distira, lê min galyanên di serê<br />
xwe de dikirin stran û digotin.<br />
Gava min biryara xwe hunermendiyê da, ji min re gotin“ Şivan, gava tu bistirê,<br />
yek, divê mûzîka te hunera te xizmeta kurd û Kurdistanê bike, wê xizmetê<br />
pêşketina gelê kurd bike. Dudu, divê stranên te şexsiyetê bide hunerê û<br />
602
hunermendên kurd. Ger tu vê bikî, ger tu bi biryar bî, mimkun e ku ev bibe,<br />
loma divê tu bistirê”<br />
Firat Cewerî: Kê ev ji te re gotin, kê xwest ku di bidî ser riyeke wilo?<br />
Şivan: Dost û hevalan gotin, lê di serê min dea jî ev tişta hebûn. Wan gotin, divê<br />
tu van tiştên di serê xwe de bikî, ev tişt rast in, çima tu nakî? Wan gotin, ger tu<br />
bi vî awayî dest bi stranê bikî, wê gelê kurd bi pêş bikeve.<br />
Firat Cewerî: Ev kesên ha siyasî bûn? Ji çi partî û rêxistinan bûn?<br />
Şivan: Belê, siyasî bûn Ew ji tevgera DDKD bûn. Sempatizanê Partiya<br />
Demoqratê Kurdistana Îraqê bûn. Ji her rêxistin û partiya hebûn. Navê hineka<br />
hîng di bîra min daye, Mehmûd Nedîm Kaya ji Kaxtê bû, rehmetî Ferît Uzun<br />
bû, Mehmûd Çikman bû.<br />
Firat Cewerî: Ez dixwazim dîsa bêm ser hunermendiya te. Tu kengî ji<br />
civata heval û hogiran derketî û te ber bi cîhana profesyonalîzmê ve gav<br />
avêtin? Yanî cara pêşî tu kegî û li ku derketî ser sehne yê ji bo te hîseke<br />
çawan bû?<br />
Şivan: Min ev pirsa te di kitêba Mahmûd Baksî ya bi navê “Şivanin Sevdasî” de<br />
bersivandiye, lê ez dîsa bibersivînim. Rast e, min berê di nava heval û hogiran<br />
de distira, ez dernediketim ser sehneyê. Lê min carnan, di dema xelasoka lîseyê<br />
de, li henberî xwendevanan û mamosteyan distira. Ger ew sehnê were hesêb, ez<br />
derdiketim ser sehneyê jî. Kêfa wan gelek ji dengê min re dihat û digotin, çima<br />
ew nabe hunermend û kasetan çênake?<br />
Her çiqas di destpêkede hejmara guhda û temaşevanên min ne bi deh hezaran ba<br />
jî, lê gava ku ez derdiketime û min stran gotine, mîna bûyarekê bûye, temaşevan<br />
coş bûne û kêfa wan pê bi dengê min hatî û wan ez li ser destên xwe gerandim.<br />
Bi vê teşwîqa wan kêfa min jî gelek hat, û ji min kaset xwastin.<br />
Yanî min li derekê stran bigota, tavila bala xelkê dikşand. Dengê min xweş bû,<br />
zirav bû, zelal bû, dinhurî bû. Milet pir lerza dengê min hez dikir. Lê ez bi xwe<br />
di nava lêgerînekê de bûm, gelo ez çawan bibêjim, hevalên min ji min dixwazin<br />
ez bibêjim, lê ez çawan bibêjim. Gelo ez jî mîna kevnehunermendên kurd<br />
bibêjim, mitribiyê qebûl bikim û lê şexsiyeta xwe û hunermendiyê negerim an jî<br />
ez hunermendiyeke bi şexsiyet ava bikim. Ez bi xemgînî dibêjim ku gelek<br />
hunermendên kurda qereçitî kirine, dengbêjî giş birçî ne, şaxsiyeta wan du peran<br />
nake. Wekî mînak em dikarin Mirado bi bîr bînin; wî bi dilê xwe digot, pir xweş<br />
digot, lê qîmeta wî mîna hunermenda zêde tune bû. Wê hertim hinek rûniştina, ji<br />
xwe re vexwarina û bigota, ka mirad, ji me re bistirê, hunermendiya kurdî jî<br />
mîna gelê kurd pêrîşan bûbû, lewitî bû. hunermendiya kurdî ev bû. Gava tu rabî<br />
bi tirkî jî bistirê, hingî şexsiyet namîne. Loma min nedixwast ez bi tirkî bistirêm.<br />
603
Min dixwast bi huner û hunermendiya kurdî azad bikim, şexsiyeteke bidemê.<br />
gava min ev nixte girt, kêfa min hat. Sala 1975 an bû lê kîjan mehe bû nayê bîra<br />
min.<br />
Firat Cewerî: Yanî cara pêşî tu di sala 1975 an de derketî ser sehneyê û te<br />
bi kurdî stra?<br />
Şivan: Belê, ez cara pêşî di sala 1975 an de derketim ser sehneyê. Ez bawerim<br />
demsal bihar bû. Minasebet jî şeveke Sîwêregiyan bû. Di wê demê de hema yekî<br />
bi tenê bigota, lê lê lê rebenan can davêtin. Û ew şeva Siwêregiyan jî tijî bû. Ji<br />
axan bigire û heta karker û xwendevanan û gelek kesên ji der û dorên din ên<br />
Kurdistanê jî beşdarî şevê bûn. Di wê şeva Siwêregiyan de hinek hunermendên<br />
din jî hebûn, lê kir û nekirin wan bi kurdî nestiran. Hing hunermendekî bi navê<br />
Atakan Çelîk jî hebû, belkî ew mirova tê bîra te jî Firat. Wî carna ji xwe re<br />
Xezal Xezal digot, lê ew jî ditirsiya û newêrî bû zêde bida nav. Mesele wê<br />
bigota“Xezal Xezal hayê hayê, gel berî yar gel berî, gel berî yar gel berî” bi tenê<br />
ji bo wê gotina Xezalê kurd radibûn ser lingan û jê re li çepikan dixistin.<br />
Wê çaxê hin heval hatin ba min û gotin: De rabe Şivan, rabe ji me re bi kurdî<br />
bistirê. Min rahîşt tembûra xwe û ez derketim sehneyê û ez rûniştim min dest bi<br />
Xezal Xezalê kir. Ez bi wê nesekinîm, min strana Eyşana Elî got, Min strana<br />
Welatê me Kurdistanê. Min divê hertim bilind bî, ala rengîn kesk û zer got,<br />
gelek stranên din yên min çêkiribûn, min wê şevê gotin. Ez tijî bûbûm, min di<br />
wê şevê de dilê xwe vala kir. Lê ji aliyê din ve mîna agirekî ketibe nava guhdar<br />
û temaşevanan ew şaş û ecêbmayî mabûn, devê wan ji hev mabû. Hinek hers<br />
dibûn, hinek digiriyan, hineka dest bi sloganan kirin. Mîna ku ew bibêjin a<br />
rastiya me ev e, tu heta niha li ku bûyî. Piştî wê şevê êdî nav û dengê min hat<br />
bîstin. Paşê şeveka din, bi navê Şeva Weranşarê hat lidarxistin. Ew şeveka<br />
mezin bû, gelek kes hatibûn. Min di wê şevê de rişme berda, ez derketim<br />
dervayî qalib û sînorên sansur û otosansurê. Piştî şeva Weranşarê, êdî dengê min<br />
çi bigire li hemû Kurdistanê belav bû, herkesî dengê min bîhst.<br />
Firat Cewerî: Bi rastî derketina te derketineka gelek guherî bû; dengekî ku<br />
di kurdî de nehatibû bihîstin bû, Ev deng ji kû hat, vê nuhatiyê xwe di ku<br />
de veşartibû?<br />
Şivan: Ez ji te re rastiyê bibêjim, ne ku ez hunermendekî pir mezin bûm, min pir<br />
xweş digot, lê kes di ser min re tunebû. Bila şaş nayê fahm kirin. Lê ez kûrekî<br />
gelê kurd im. Yên ku berî min pir xizmet kirine, pir xebat kirine hene û hebûne.<br />
Ez kurdeyatiya xwe ji wan hîn bûme. Lê dibe ku ew di bêdengiyê de mabin,<br />
zêde bi nav û deng nebûbin û hatibin ji bîrkirin, lê divê xizmeta wan nayê ji<br />
bîrkirin.<br />
604
Firat Cewerî: Gava ku ez behsa nuhîtiyê û derketineka nû dikim, ji aliyê<br />
siyasî wêdetir, armanca min mûzîk e, dengbêji ye, hunermendî ye. Bi ya<br />
min di warê hunermendiyê de tu dengekî nû bû yî, te hin tiştên nû, hin<br />
awazên nû anîn nav mûzîka kurdî...<br />
Şivan: Belê, gelê kurd tijî bû, her çiqas gelê kurd ji rastiya xwe qetyabû jî, dîsan<br />
ew li rastiya xwe digeriya. Rastiya xwe wenda kiribû, lê, lê digeriya. Çawa gava<br />
ku volkaneke binê redê re dibîne, dibêje teq û diteqe, gelê kurd jî wilo li riyekê<br />
digeriya ku biteq e.<br />
Firat Cewerî: Yanî Şivan aşqa me, evîna me hemiya dianî zimên.......<br />
Baksî: Rast e, kesî ji me newêrîbû ji keçekê re bigota ez ji te hez dikime. Bi<br />
salan me newêrî bû ji keçekê re bigota em ji te hez dikin. Em ditirsiyan, me<br />
digot gelo em ê ji wê keçê re bibêjin, em ji te hez dikin, ew ê li me bixe, wê<br />
çavên me derxe, bi kurtî em tirsonek bûn. Şivan rabû bi dengekî bilind ji keçikê<br />
re got ez ji te hez dikim. Gava ku keçikê ji Şiven re got ez jî ji tye hez dikim, êdî<br />
ew şermîtî ji ser rûyê me jî rabû û me jî got em ji te hez dikin.<br />
Firat Cewerî: Ez navê te meraq dikim, Ez dizanim ku dê û bavê te ”Şivan”<br />
li te nekirine û navê şivan û gavan di civaka kurdan de sifetên biçûk kirinê<br />
ne. Te çima û bi çi armancê navê Şivan li xwe kir? gelo ji bo te naverok,<br />
armanc û maneya vê gotinê çi ye?<br />
Şivan: Niha, navên kurdî bêtir ji erebî tên. Ew jî ji ber tesîra Îslamê ye. Di<br />
malbata me de navên hindik kesan bi kurdî ne. Ew jî bêhemdî bûye. Mesela zînê<br />
ye, Zerê ye, Xezal e. Navê xaltîkeke min zînê ye, navê yekê Zerê ye. Navê<br />
pîrka min Sitî yê. Navê diya min Xezal e. Ev nav jî hemû kurdî ne. Ev navên ha<br />
ne ku bizanebûn li wan hatine kirin ew ji tradisyona kurdî tên, loma jî wan li<br />
xwe kirine. Herçî navê min e, bavê min hê bi zarokatî ji min re digot şivanê min.<br />
Gava bavê min xwestiye vî navî resmî li min bike, jê re gotine ”bu ne biçim îsim?<br />
Ya bikin çoban ya jî em vî navî nanivsînin.<br />
Firat Cewerî: Yanî bavê xwastiye navê navê Şivan li te bike?<br />
Şivan belê, belê wan qebûl nekirine. Gava ku min dest bi strana kir jî ji min<br />
pirsîn gotin navê te çi ye? Min got Şivan. Wan dîsa gotin ev çi nav e, ka em<br />
bikin Çoban. Ev hê di destpêka salên min yên lîsê xelas kir û min dest bi<br />
unîversîtê kir hevalan ji min re digotin, ka em ji te re navekî bibînin. Min got,<br />
bavo navê min Şivan e. Lê hinekan jî bi min re digotin Aşik Çoban.<br />
Firat Cewerî: Li Tirkiye yê tradisyona Aşikan jî heye. Aşik Veysel heye ku<br />
di dîroka Aşikan de xwediyê ciyekî taybetî ye. Aşik Îhsan hebû. Aşik<br />
605
Mahsûnî hebû. Aşik nizanim kî hebû. Gava ku hêdî hêdî navê te hat<br />
bihîstin, Tirkiye û Kurdistan tije aşiq bûn. Xuyaye ger te bi tirkî bistira wê<br />
navê te Aşik şivan bima?<br />
Şivan: Belê, rast e. Wê demê hin hevalan digotin, yaho ev çi ye te navê Şivan li<br />
xwe kiriye? Hinan jî digotin, na, Şivan navekî bi mane ye, navê Seîd Kirmizi<br />
Toprak jî Şivan e û paşê navê Şivan navê te yê eslî ye, çima qebûl nakî?<br />
Firat Cewerî: Tu berî me gelekan ji welêt derket. Tu kengî û çima ji welêt<br />
derketî û tu pêşî li kîjan welatê Avrupayê bi cih bûyî.<br />
Şivan: Ez di nîvê 1976 an de ji welêt derketim.<br />
Firat Cewerî: Tu çima derketî?<br />
Şivan: Êdî ez nikariyam li Tirkiyeyê bijiyama. Li Tirkyeyê gotina stranan,<br />
kirina hunerê, an jî şoreşgertî ne karekî hêsan bû, zehmet bû, bi risk bû; ger ez li<br />
wir bimama, wan niha ji zûde ez kuştibûm.<br />
Baksî: Min û Şivan di 1976 an de li Almanya hev du nas kir. Wî edressa min ji<br />
hevalekî min girti bû ku bê Swed.<br />
Firat Cewerî: Celeba derketina te celebeka serhildan protestoyê bû. Mûzîka<br />
te bi navê rokeke milî û mîlîtanî ve mişt bû. Lê piştî tu derketî Avrupayê<br />
demekê li Avrupayê mayî, tu hêdî hêdî li klasikan vegeryayî. Gelo ew ji ber<br />
hîseka romantîk ya nostaljiyê û bêrîkirina welêt bû, an jî ji ber têgihîştina<br />
giringiya ji nû ve vejandina mûzîka kurdî ya klasîk bû?<br />
Şivan: Hemû sûçê Mehmûd Baksî bû, ha ha haaaa..!<br />
Firat Cewerî: Yanî Mehmûd Baksî kir ku tu li klasîkan vegerî?<br />
Şivan: Mehmûd hevalê min yê pir baş bû. Wî dît ku ez klasîkan jî baş dibêjim,<br />
ez klasîkan jî baş nas dikim, dengê min baş li klasîkan jî tê, heya min ji hemû<br />
klasîkan heye. Herweha wî dît ku ez bi klasîkên kurdî mezin bûme, loma wî ji<br />
min daxwaz kir ku ez dest pê bikim.<br />
Firat Cewerî: Gava mirov li mûzîka te guhdar dike, di hin deman de tesîra<br />
bin tiştan dibîne. Kêm zêde piraniya kasetên te siyasî ne, lê hinek ji wan<br />
siyaseta partîtiyê ne. Çima?<br />
Şivan: Niha ji kaseta yekê hetanî ya pênca min bi dilê xwe derxistine. Lê<br />
kasetên şeş û heftan bêi dilê min derketin. Min dixwast ew wilo derkevin, min<br />
606
nedixwast ku hunera kurdî şexsiyeta xwe wenda bike û bibe berdevke siyasetan.<br />
Ji ber ku ez li dûv avakirina hunereke bi şexsiyet im. Lê mixabin, ew bêi dilê<br />
min derketin û di rêwitiya min ya hunermendiyê de şaşiyeke dîrokî bû. Gava ez<br />
vê dibêjim, ne ku ez dibêjim divê hunermend bêi nêrînên siyasî bin. Na.<br />
Hunermend jî wek herkesî dikarin tiştekî, dikarin nêrînekê an jî îdolojiyekê<br />
biparêzin; dikarin bibêjin ev partî rast e, an ev şaş e, lê divê wê tevlî hunera xwe<br />
neke. Loma min bi dilê xwe nexwastiye ku mûzîka min têkeve bin tesîra tu<br />
herketeke kurdan. Mixabin, pir hatin ser min, ez pir aciz kirim, ez mecbûr kirim<br />
ku ez tiştna bibêjim, lê bêi dilê xwe.<br />
Firat Cewerî: Çi di kasetên te ye şeş û heftan de heye ku te bêi dilê xwe<br />
gotine?<br />
Şivan: Tesîra siyasî bû, lo. Bi dû min ketin, kirin ku ez li gora wan bibêjim. Berî<br />
her tiştî, kêfa min pir ji xebata civakî re tê. Ez gelek kêfxweş dibim gava ez<br />
dibînim ku gelê kurd xwe organîze dike, bi hev re dixebite, destê xwe didin hev.<br />
Gava kurd ji siyaset partiyên xwe hez dikin, ez pir kêfxweş dibim.<br />
Firat Cewerî: Ji ber ku ez bi xwe jî pir ji mûzîka klasîk hez dikim, ez<br />
dixwazim dîsa werim ser mûzîka klasîk. Ez bawer dikim te bîska din baş<br />
bersiva min neda bû.<br />
Şivan: Ha, ez werim ser wê jî. Rojekê Mehmûd bi min re got, yaho dengê te pir<br />
li klasîkan tê, xwe hebek biguhere, hebekî berbî cîhana klasîkan de were,<br />
klasîkên me roj bi roj dimirin, wenda dibin. Ev tesîra ku te evqasî li kurdan<br />
kiriye, êdî xelk hew li Mihemed Arif jî guhdar dikin, lê yên din jî guhdarî nakin.<br />
Ji ber van stranên te yên siyasî xelk hew guhên xwe didin klsîka. Loma divê tu li<br />
klasîkan vegerî û wan bibêjî. Baksî got, dibe ku ez bikaribim stranên klasîk ji te<br />
baştir bibêjim, lê wê kes li min guhdarî nekin,xelk ê li te guhdarî bikin.<br />
Firat Cewerî: Rast e, guhdarên Şivên, Şivan bi awakî, bi stilekê, bi<br />
mûzîkeka protesto û serîhildanê nas kiribûn. Şivan, gelo gava te stranên<br />
klasîk gotin, xelkê çi got, reaksiyona guhdarên te çi bû?<br />
Şivan: Hinek pir aciz bû., pir rexne kirin, hinek jî pir kêfxweş bûn.<br />
Firat Cewerî: Yên ku hîsên kurdî li ba wan xurt bûn, netewehez bûn, bi kultura<br />
kurdî mezin bûbûn, wan jê pir hez kirin. Gotin, Şivan bi gotina stranên klasîk<br />
tiştekî pir baş dike, pir pesn dan. Tê bîra min kaseteka min “Nazê” pir hat firotin,<br />
ji ”Ya Star” bêtir hatin firotin. Bi ya min kaseta min”Ya Strar” yek ji kasetên<br />
min baş û bi serketî ye, lê ”Nazê” bêtir hatin firotin. Vê jî da xuyakirin ku xelk ji<br />
klasîkan hez dikin, li klsaîkan degerin. Lê herçî şoreşgerên komunîst bûn, bi min<br />
keniyan, henekên xwe bi min kirin, gotin,”Ev çi ye Xeydokê, Kirîvê? bi tirkî<br />
gotin, nedir bunlar? Yanû ev çi ne. Gotin, tu şivanî, tu şoreşgerî, Xeydokê<br />
607
Xeydokê ne karê te ye.<br />
Firat Cewerî: Ez bawer dikim piştî bi demekê fikra parastina klasîkan, an<br />
jî fikra ji nû ve vejandina ziman û edebiyata kurdî bi ser van celeb fikran<br />
ket.<br />
Şivan: Rast e, lê tiştekî din jî heye, gava ez derketim, ger min bi tenê klasîk<br />
bigotana, ez ewqas nehatama hezkirin. Gelek kesên ji min xweştir klasîk gotine<br />
jî hene, lê bi qasî min nehatine naskirin. Ji ber ku hewcedariya kurdan,<br />
hewcedariya gelê kurd bi dengekî wek dengê min hebû. Min di destpêke de got<br />
ku ez hunermendekî protestoyê bûm. Lê ez bawer dikim me niha ew dem derbas<br />
kiriye, hewcedariya mezin û zêde bi vê celebê mûzîkê nemaye. Û kurd jî êdî li<br />
xwe vedigerin, êdî ji ziman û edebiyata xwe, ji kultur û hunera xwe hez dikin û<br />
xwe pê serbilind hîs dikin.<br />
Firat Cewerî: Niha Şivan, herçiqas baweriya mirov bi probagandeyê nayê jî,<br />
lê gava mirov li te guhdar dike, tu bi dengê xwe û ajitasyona xwe guhdaran<br />
radikî ser lingan, tu mûyê laşê wan lêi wan gij dikî. Gelo tu rê û metodeke<br />
te ya taybetî heye?<br />
Şivan: Yek jê dengê min dengekî taybetî ye, dengekî nihurandinê ye. Ya din<br />
hisiyetê min tesîr li xelkê dike, celeba axaftina min ya pedegojik tesîrê li xelkê<br />
dike, Gava ku ez dibêjim; ey karkir û xebatkar, bes e dem hatiye rabin! gava ez<br />
wiha diaxifim xelk di bin tesîrê de dimînin. Min her tim ji guhdarên xwe pirsiye<br />
bê kî ji çi hez dikin. Lê bi rastî ji klasîkên kurdî kaniya kultura kurdî ye, kaniya<br />
hunerê û edebiyata kurdî ye. Hunermendê ku bi klasîka nizanibe ne tu<br />
hunermend e û nabe hunermendekî cihê xwe girtî jî. Hunermendên bi eslê xwe<br />
kurd hene, lê bi tirkî distirên, ma mirov dikare ji wan re bibêje hunermendên<br />
kurd, na Aram Tigran ne kurde, ermenî ye, lê ji ber ku ew bi kultura kurdî mezin<br />
bûye, stranên kurdî baş nas dike, stranên kurdî xweş çêdike, dengê wî dengekî<br />
kurdî ye, loma ew hunermendekî kurd e.<br />
Firat Cewerî: Ez bawerim di jiyana te ya sûrgûnê de hin zîkzakên te yên<br />
siyasî çê bûne. Tu bi partî û rêxistinên kurdan yên cihê cihê xebitî yî. Hûn<br />
carna gelek dost û carna jî bûne dijminên hev. Ew girseya ku ji te re li<br />
çepikan dixistin, demek hat ku hêk û firingiyên xirab avêtine te, lê piştî<br />
demekê dîsan ji te re li çêpikan xistin. gelo ev çi ye? Ev çi psîkolojî ye?<br />
Çima weha dibe?<br />
Şivan: Ez nizanim lê ev qedera kurdan e. Niha, herçî siyaseta me ye, li hundir<br />
ava ne bûye, koka wê, rehê wê ne ji hundir e, bêtir berhemên derve ye, derve<br />
bêtir tesîr li me kiriye. Loma ez dikarim bibêjim ku me di siyasetê de ji şexsiyeta<br />
xwe negirtiye. Di tu tiştên kulturî de gava mirov baş bi xebirte, mirov dikare<br />
608
hinekî şexsiyeta xwe bigire, lê di tiştên siyasî de hinekî zehmet e. Ez nabêjim<br />
siyasetvanên me ne tiştek in, însanên me pir xebitî ne, pir zehmetî dîtine, serên<br />
wan li gelek dîwaran ketine, ji ber vê yekê jî siyasetvanên kurd tim şerê hev jî<br />
kirine, di navbera wan de tim neyaritî dijminatî hebûye. Tu li Ehmedê Xanê<br />
dinêrî tu li kîjan nivîskar hunermendên kurdan dinêrî, tim li ser yekitiya kurdan<br />
gotine û nivîsandine. Wan tim li ser şerê kurdan şiîr nivîsandine, tim li ser<br />
belengaziya kurdan helbest nivîsandine. Vê dawiyê jî, ji ber ku hereketa<br />
Kurdistana Tirkiyeyê bêtir çep û komunîst bû ew pir di bin tesîra çep û<br />
komunîstên tirkan de man herçî çepê tirkan bû jî, wan her yekî li gora xwe<br />
hozanek, li gora xwe dengbêjek çê kiribûn. Gava wan hozan û dengbêjan behsa<br />
xwe û şexsiyeta xwe bikirina, partî û rêxistinên wan qebûl nedikin, digotin tep<br />
ew davêtin, carnan hin nav jî bi dû wan dixistin û ew wilo îzole dikirin. Lê ji<br />
aliyê din ve hunermendên bûrjûwazî, mîna Zekî Mûrem û yên din, ji ber ku wan<br />
hunera xwe dikirin, ji ber ku ew azad bûn ku mîna hunermendên tev bigirin, wan<br />
dikarîbûn xwe bi pêş jî bixistana û dikaribûn mîna hunermen bibûna xwedî<br />
şexsiyet jî. Lê, yên çep û komunîstan mîna alavên şoreşê dihatin bikaranîn. Gava<br />
ku lazim nebûna dihatin avêtin. Yanî ew li pêşberî pêşketina hunermendan<br />
asteng û kelem bûn.<br />
Baksî: Şivan ji kê reviya be wan derbe xwarine, hevalbendên wan kêm bûne.<br />
Şivan ji wan re digot binêrin, neyên ser min, hûn bi min li ser lingan in. Şivan<br />
digot, ma ji we we ye evqas milet ji bo birêvebirên we tên, na, ew tên ku li<br />
dengê min guhdar bikin.<br />
Şivan: Lê Firat can, huner ne ew e ku bi alet be, divê huner bi serê xwe rolên<br />
xwe bilîze, divê tevgerên siyasî jî netirsin, ew jî bi serê xwe rola xwe bilîzin.<br />
gava ku hunermendek ruhê miletê xwe yê kulturî û neteweyî bî hêz kir, wê ruhê<br />
wî yê siyasî jî bi hêz bibe. Îcar heqê siyasetvana tuneye ku ber li hunermendan<br />
bigire, hunermendan têxe nava tarîqata xwe. Bi tarîqatan û bi tarîqatçîtiyê huner<br />
pêş nakeve, hunermend nabe hunermend şexsiyeta wî dimire. Çawa tirk ji<br />
kurdan re dibêjin, hûn di nav min de ne, ez ê biryarê bidim bê tu ê kengî bistirê,<br />
kengî biaxifî, tu ê kengî bibêjî. Vêcar yên me jî aynî wek tirkan dikin, dibêjin,<br />
em siyaset in, divê tu di nav min de bî, ez kengî qerarê bidim divê tu bistrê, ez çi<br />
bixwazin tu wê bibêjî. Car hebû hinekan dihatin ji min re digotin ma te destûr<br />
xwastiye tu kasetan çê dikî?<br />
Baksî: Bi tirkî ji şivan re digotin senî bitiririz, yok ederiz, biliyormusun?<br />
Firat Cewerî: Tu xwe hunermendekî siyasî, an jî siyasetmederekî<br />
hunermend dibînî?<br />
Şivan: Ez xwe hunermendekî siyasî û çandî dibînim. Ez nikarim dûrî siyasetê<br />
bimînim. Ji ber ku Kurdistan perçe ye, gelê kurd bindest e, loma divê ez xwe<br />
609
siyasî jî bimînim, divê ez hunera xwe bi siyasetê jî bixemlînim. Divê ez baş bi<br />
siyasetê bizanibim da ku ez bikarim hunereke têr siyaset bi kêrî gelê xwe jî<br />
werim. Divê ez di her warî de tiştan bizanim û li dervayî civakê nemînim.<br />
Baksî: Ez dixwazim di vir de tiştekî bibêjim. Berî her tiştî Şivan siyasetvan e.<br />
Berî hunermendiyê Şivan siyasetvan e. Loma heqê kesî tuneye jê re bibêje, here<br />
lo, here ji xwe re li tambûra xwe bixwe û stranên xwe bibêje! Gava ku wisa<br />
dibêjin jî, ew Şivan biçûk dibînin. Şivan rola xwe di doza kurdî de dilîze<br />
Firat Cewerî: Gava ku mirov bi awirekî dîrokî li hunera Şivên dinere, bi<br />
naverok, stil û şêwe ye xwe ekolekê tîne bîra mirova. Û vê ekola ha hem<br />
tesîr li nivşek hunermendên kurdan kiriye, him jî li hunermendên tirka yên<br />
esil kurd kiriye. Herçî hunermendên kurdan in, hin hunermend ne tê de,<br />
wekî din bi piranî mirov tesîra ekola Şivan ya li ser wan dibîne. Û<br />
hunermendên ku bi tirkî distirên, gelek ji wan bi kopya Şivan bûne<br />
navmezin û herweha dewlemendên mezin. Gava ku tu vê yekê dibînî tu çi<br />
hîs dikî Şivan? Tu hers dibî an jî kêfxweş dibî?<br />
Şivan: Niha, pir normal e. Ez zimanê xwe ji dê û bavê xwe hin bûme, ew jî ji dê<br />
û bavê xwe hînî ziman xwe bûne. Mirov wilo xwedî dibe ku ev zimanê min bi<br />
tenê min çênekiriye. Ez ziman bi sed salan, bi hezar salan, dê û bavê me, kal<br />
pîrên me girtine û heta vê rojê me anîne. Herçî mûzîka kurdî ye, ew jî ne min bi<br />
tenê çêkiriye, ez berdewama hinên din im. Niha çima gelek behsa Evdalê<br />
Zeynikê tê kirin. Di eslê xwe de Evdal Feqîrek bûye. Ew di qonaxa Surmelî<br />
Memed paşa de dengbêj bûye. Ew dengbêje Surmelî Memed Paşa bû. Kor bûna<br />
Evdalê Zeynikê jî ne meseleya nexweşî mexweşiyan e, ew ji bo jinan kor kirine.<br />
Yanî jinan çav lê diketin dilê wan diketin Evdêl, Ji ber ku Evdal jî li wan dinerî,<br />
rabûna Evdal kor kirine. Kes vê nabêjin jî, ez dibêjim. Ji ber ku gava mirov<br />
dengxweş be, an jî zarxweş be, mirov balkeş dibe, xelk ji mirovên wiha hez<br />
dikin. Ji ber ku jin diltenik in, jin zûtir aşiq dibin, jin bêtir hez dikin. Loma jî li<br />
ser hunermendan gelek mubalaxa çêdibin, lê tu bixwazî û nexwazî tên hezkirin.<br />
Gava min bi xwe dest bi mûzîkê kir, min baweriya min pê hebû. Heger hûn<br />
diqet bikin, min ne bi tenê ekolek çêkiriye. Gava hûn bala xwe bidinê, min bi<br />
kurdî mûzîka Rappê. Min berî Emerîkî û Avrupiyan, yanî min donzdeh sala berê<br />
Rapp gotiye. Ew jî strana ”Kî nê em”<br />
Kî ne?<br />
Gelê Kurdistan<br />
Şoreş û volkan....<br />
Min bi axaftin gotiye. Gava ku min ew stran çêkir jî ez di bin tesîra tu kesî de<br />
nemame. Çi hîsên min dihatin min digot. Li gor tekstê, li gora rewşa wê şihrê,<br />
wê helbestê, min besteyên xwe çêkirine, min awaz daye wan,. Wek min got,<br />
heger ez Avrupî an an jî Emerîkî bûma, bi rastî jî ji bo strana”Kî ne em” We<br />
bigota Şivan bavê mûzîka Rappê ye.<br />
Hinek dibêjin baş e, Şivan hunermendekî siyasî ye, heta vira anî, lê gelo Şivan<br />
610
di mûzîka xwe de çend denga bi kar tîne? Vibratoyê, pelor pir baş bi kar tîne,<br />
tenorê bilind jî derdêxîne. Rastê ez ne dengbêjekî yekduzê me, ez bi awayên<br />
cihê pir dengan derdixim, lê ekolya min ne ji vê ye, heger ekolyeka min hebe,<br />
ew jî ji ber ku ez mîna hunermendekî protestoyê derketim, min bala xwe berda<br />
ser problemên siyasî û civakî û min xwest ez bi alîkariya mûzîkekê kurdan<br />
hîşyar bikim û wan bi meseleya wan ve bikim yek. Min xwest ez bi mûzîka xwe<br />
welat û gel di warê sosyal de bipêş bixim. Ev yeka ha mamostetiyek e, bêtir<br />
siyasî ye.<br />
Firat Cewerî: Tu bi xwe di bin çi celeb mûzîkê an jî kîjan hunermendî de<br />
mayî.<br />
Şivan: Ez bi xwe di bin tesîra dengbjên herêmî de mame, ez di bin tesîra bavê<br />
xwe de mame, di bin tesîra xalê xwe de mame, di bin tesîra birayê xwe de mame.<br />
Esil, ekok ekola birayê min Xelîl e. Xelîl ez xuliqandime. Gava ku xalê min<br />
distra herkse digiriyan. Navê xalê min jî Xelîl e. Vibratoya ku birayê min bi<br />
dengê xwe yê zirav dikir, mirov li ber diheliya. Pismamekî min jî hebû, kurê apê<br />
min mele, ew jî esilê xwe de ev ekola malbata me ye. Tiştin hene mirov<br />
difikirine, mirov dixe rê. Niha dengbêjên kevin wê stran bi çi bigota:<br />
De sîwaro, sîwarê mala bavê mino vê sibehê dîsa li hespê xwe sîwar bûye di ber<br />
mala me re derbas bûye<br />
Keçika me derketiye berî derî carekê destê xwe jê re li ba kiriye<br />
Sîwarê mala bavê min tew guhê nedayê, ji xelk elemê fedî kiriye,<br />
lo ax....<br />
Lo lo sîwaroo, de sîwaro were bi destê min keçikê bigire bavêje...<br />
Baş e, ez fikirîm, min got bavo ev deng di kurdî de dengê pir xweş e, dengê pir<br />
xurt e. Min got, gelo ev civata me, wê çi heycanê ji sîwaro bistîne, wê çawa wî<br />
bîne galeyanê. Min got, gelo civata kurdî çawa dikare hêzê bigire, çawa bi<br />
miliyeta xwe bihese.<br />
Baksî: Ger tu bala xwe bideyê di stranên kurdî de xelkê her tim ji qehremanan<br />
hez kirine, ji bo tirsoneka û pîsan hez nekirine. Xelkê ji mirovên mîna sîwaro<br />
hez kirine. Mirovên mîna sîwaro di kultura kurdî de sembola qeheremanî û<br />
mêrxasiyê ne, sembola bedwiyê ne.<br />
Şivan: Baş e min got wê sîwaro ji kurdan re çi bîne, lazim e, gelek kurd ji kesên<br />
ku xizmeta Kurdistanê dikin, hez bike. Rast e, keça li ber derî û sîwaro dildar in,<br />
eşqa xwe ji hev re dibêjin. Gelo wê çawa gelê kurd û Kurdistan eşqa xwe ji hev<br />
re bibêjin? Divê em vê yekê bi hev re re fahm kirin bidin, bi hev naskirin bidin.<br />
Firat Cewerî: Herçiqas tu mîna hunermendekî protestoyê derket û te bi<br />
awayekî din dest bi mûzîkê kiribe jî, tu dawiya li Sîwaro vegeryayî. Tu li<br />
Xezalê, li Kirîvo vegeryayî.<br />
611
Şivan: Niha, ev tarîxa me ye. Tu ji dê û bavê xwe hînî gelek tiştan bûyî. Ger tu<br />
îro mîna bavê xwe bifikirî tu nikarî edebiyata dinyayê bînî zimên. Tu ê<br />
edebiyata gund, an jî ya Niseybînê bînî ziman. Lê gava bavê te were ba te, tu ê<br />
destê wî maç bikî û deynî ser eniya xwe, ji ber ku ew bavê te ye. Tu ji bavê xwe<br />
pir pêşdetir î, lê ew bavê te ye, tu ji wî hînî gelek tiştan bûyî. Erê em dikarin<br />
tiştan pêşdetir bixin, baştir bikin, lê Sîwaro dîroka me ye.<br />
Firat Cewerî: Ji xwe ji bo ku mirov bikaribe bi pêşbikeve, divê mirov li<br />
xwe vegere...<br />
Şivan: Helbet. Divê em meqamên kurdî yên kevin neyên ji bîrkirin. Divê em<br />
axê neavêjin ser diketin evîna Sîwaro û keçikê nedin ji bîrkirin. Divê em evîna<br />
wan bidin jiyane.<br />
Firat Cewerî: Tiştekî din bala min dikişîne, dibe ku tu jî ev ji ber dûriya ji<br />
welêt û xurtbûna hîsên nostaljiyê bin. Ev hîsên nostaljî mirov diajo ser<br />
guhdarîkirina stranên kurdî yên klasîk. Ev tiştekî pir baş e, lê gelek ji<br />
hunermendên me yên îro, awazên klasîk diparezin, naveroka stranên<br />
klasîk vala dikin, li gora xwe hin gotinan an jî hin sloganan dixinê û distirên.<br />
Gelo tu vê tewra ha çawan dibînî? Ev li hembera mûzîka kurdî ya klasîk ne<br />
bêhurmetiyek e?<br />
Şivan: Bi ya min ew ne hunere e û ne jî hunermendî ye. Tiştekî ne baş e,<br />
bêhurmetiyeke pir mezin e. Ez nabêjim divê mirov qet destê xwe nede stranên<br />
klasîk, lê gava mirov têkil bû, guhertin tê de kir, divê ew guhertin ji bo pêşketinê<br />
be. Lê hinek çi dikin, him gotinên ku li stranên kurdî dikin bar ne tu gotin in,<br />
dengê wan ne xweş e, awaza bingehîn û orjinal xera dikin; bi gotineka din<br />
stranên orjinal difetisîne, dikuje. Pir heyf e, divê kurd vê nekin.<br />
<strong>Stran</strong>ek heye dibêje:<br />
Lo şivano, lo şivano, bilûrê deyne ser levano<br />
Kulav ketiye nav milano<br />
Lê hunermendê me çi kiriye. Eynî meqamê!” Şivano” dibêje:<br />
Partîzano partîzano...<br />
Heger ez ji bo partîzan stranekê çêbikim, ez ê herim xisûsî stranekê ji bo<br />
partîzan çêbikim. Ez strana ”Şivano” xera nakim. Mesela min strana Helepçê<br />
çêkir. Ez bi roj û mehan li ser fikirîm, min serê xwe pê re êşand heta ku min ew<br />
strana çêkir. Min neçûn tu meqamên kevin xera nekir. Loma jî kes nikare ji min<br />
re bibêje te stranên klasîk xera kirine. baş e, min strana ”Xezalê”<br />
gotiye, ”Xezal” e. Min strana ”Bavê Fexriya” gotiye”Bavê Fexriya” ye. Ez di vir<br />
de dixwazim xwendevanên Nûdemê jî bizanibin, ku heta ez stranekê distirêm, ez<br />
bi kêmanî deh varyantan didim ber hev. Gava ez straneke nûh dibihîzim, ez tavil<br />
nastirêm, divê ez bizanibim ka li deverên Kurdistanê yên din ev stran çawan tê<br />
gotin.<br />
612
Divê hunermedên kurd hunera kurdî qirêj nekin, bila hunermedên kurdan li ser<br />
gerîla, li ser pêşmergan, li ser şehîdan, li ser serokan stranan bibêjin, lê bila bi<br />
xwe çêbikin, bi xwe ava bikin. Heqê wan tuneye stranên kevin xera bikin.<br />
Min bi xwe jî di destpêkê de bi straneke û du stranan lîst, lê ez pir poşman bûm<br />
û ji ve pê ve min hew ew cesaret di xwe de dît, min ew strana kurdî xera kirin.<br />
Min hînî xwe pir rexne kir, ez bi dijwarî çûm ser xwe, min got, divê ez careka<br />
din şaşiyeke weha nekim. ”Ka Kurdistana min ka?” ”Ey Ferat, Fera” ”Ey karker<br />
û xebatkar bes e....” ”Ez xortê kurd im” Ev giş meqamên min in, min ev çê kirin.<br />
Firat Cewerî: Baş e, ezbenî, te bîska din di ber ve di nava sohbeta me re got,<br />
ku tu radihîjî tenbûra xwe, ji xwe re dinhurînî... Tu mûzîka xwe çawa<br />
çêdikî? Tu meqam li ser notayê dinivîsînî, tiştê ku mîna meqamekî nû<br />
dinhurînî, dixî kasetan, tu çawan dikî?<br />
Şivan: berî her tiştî, ruhekî min yê mûzîkî pir fireh heye. Niha, alman<br />
otomobîla Mercedes çêdikin. swedî Volvo çêdikin. Lê hemû materyalên<br />
Mercedesê ne almanî ne, an jî ne materyalên Volvoyê ne ji swêdê ne. Muhaqaq<br />
hin materyalên van otomobilan ji devarên din tên. Yanî ev jî weha ye.<br />
Materyalên min hemû ne yên kurdan in. Dinya jî tesîrê li min dike. Gava ez<br />
diçim Newyorkê ez bi fikerekê distînim. Gava ez diçim Londrayê, Sydneyê an jî<br />
Parîsê, min difikirîne, ew derdor tesîrê li min dike. Ez ji xwe re dibêjim, ev<br />
hemû tişt, ev mîmariya ha ji aliya însanan ve hatine çêkirin. İnsan hebûneka<br />
kulturî ye. Însanan tiştê muazem ava kirne. Gava ku ez tiştekî çêdikim, tiştekî<br />
ava dikim, ez dixwazim ew hêzekê bide kurdan, gelê kurd bi hêz bike.<br />
Firat Cewerî: Baş e, tu mûzîkê çawa çêdikî?<br />
Şivan: Ez li ser difikirim ez ji xwe re dinhurînim. Ez li ku bim, ferq nake. Ez<br />
tim ji xwe re dinuhurînim. û ez diçim dinyeke din. Car heye ez radihihêjim<br />
tembûra xwe û bi seatan lê dixim, bi seatan li ser awazekî nû radiwestim.<br />
Firat Cewerî: Lê xuyaye ji metoda teoriyê bêtir tu metodekî praktîk bi kar<br />
tînî...<br />
Şivan: Ez ne hunermedekî teorîker im. Min pir hindik teoriya mûzîkê xwendiye.<br />
Mesela ez niha li ser stranekê dixebitim. Li ser ruh e. Divê mirov ruh sar neke,<br />
ruh wenda neke, ruh germ bihêle. Gava ku ruh diçe mirov diçe, mirov wenda<br />
dibe. Divê mirov li ser straneke weha pir bixebite, xwe pir biêşîne. Divê mirov<br />
bi rojan, bi mehan, bi salan li ser straneke weha bixebite. Mîna ku min berê jî<br />
got, min zêde teoriya mûzîkê nexwandiye, lê ne ku heya min ji teoriyê mûzîkê<br />
tuneye, belê, heya min jê heye, lê ez bêtir guh didim hîsên xwe, ez bi hîsên xwe<br />
mûzîkê çêdikim, hem tesîrê li min dike, hem jî guhdarên min dike.<br />
613
Firat Cewerî: Mûzîk ji bo te çi ye?<br />
Baksî: Felsefa jiyanê ye....<br />
Şivan: Niha, mûzîk ji bo min her tişt e. Ji xwe jiyana bêî mûzîk ne tu jiyan e.<br />
Mûzîk ji bo min ken e, giriy e, êş e, elem e, kêfxweşî ye, hîs in; ez çi ji te re<br />
bibêjim, her tişt e. Di her tiştî de jî mûzîk heye. Ma mirov dikare li filîmekî bêi<br />
mûzîk bifikire, filmên weha hebin bêi tesîr in. Çîrokeke ji mûzîkê bêpar xav e,<br />
ne xurt e. Bi kurtî wek Mehmûd gotî felsefa jiyanê ye.<br />
Yanî însan bi çi re mijûl bibe, galeyana wî di kîjan warî de xurt be, ew dixwaze<br />
wê galeyana xwe di wir de bi kar bîne. Mesela tu di nivîsê de bi kar tînî,<br />
Mehmûd di nivîsê de bi kar tîne; herçî ez im, ez jî di mûzîkê de bi kar tînim. Ez<br />
bi mûzîkê rehet dikim, mûzîk min rehet dike. Gava ku ez straneke bi dilê xwe<br />
çêdikim û ez jê razî bim, ez bêhawe rehet dibim. Ez ji xwe re dibêjim, aha min<br />
li jiyanê tiştek zêde kir, aha, min bersiva tiştekî da, aha, min tiştek li gora dilê<br />
xwe anî zimên. Ez hîngî pir pir kêfxweş dibim. Ez dixwazim di vir de tiştekî din<br />
bibêjim, gava ku hinek bixwazin min wenda bikin, min tune bikin, bila îşkence<br />
mîşkence bi min nekin, nan û avê ji min nebirin, bila mûzîkê ji min bibire, bes e,<br />
ez ê wenda bibim, ez ê namînim. Yanî tu min jî mûzîkê qut bikî, ez namînim.<br />
Baksî: Şivan tesîreka mezin li min û li nivîskariya min kir. Ew ji min re bû îlhan<br />
û kanî. Gundikê Dano, Hêlîn min di saya wî de nivîsand.<br />
Firat Cewerî: Ez bawer dikim, tu ne bi tenê distirê , lê tu bi xwe jî mûzîkê,<br />
li stranan jî guhdar dikî. Tu çi celeb mûzîkê guhdar dikî?<br />
Şivan: Niha, berê çi kasetên kurdî diketin destê min, min lê guhdarî dikir. Min<br />
lê herî nexweş jî guhdarî dikir. Min digot ka hela ew çi dibêjin, çi gotinên xweş<br />
li hev anîne. Yê hinekan dengê wan nexweş bû, lê gotinên wan xweş bûn, yên<br />
hinekan jî dengê wan xweş bû û gotinên wan nexweş bûn, yên hinekan melodiya<br />
wan xweş bûn. Niha arşiveke min ya mûzîkê î pir dewlemend heye. Kurmancî,<br />
soranî, zazakî, hewramî, lorî, erdelanî, hemû ziraveyên kurdî di arşîva min de<br />
hene.<br />
Ez li her celeb mûzîkê guhdar dikim, lê bila neye wê maneya ku ez li mûzîka<br />
dinyayê guhdar nakim. Ez li mûzîka Emrîka Latînî guhdarî dikim, ez li ya<br />
Emrîka guhdarî dikim, ez li ya efrîkiyan guhdarî dikim, ez li ya asyaya dûr<br />
guhdarî dikim, ez li mûzîka balkanan guhdarî dikim. Mûzîka kafkasan li ba min<br />
heye. Ez carcar li wan jî guhdarî dikim, lê ne her gav. Lê tiştek ne, min digerîne,<br />
min di ser behran re dibe, min di ser ewran re dibe, min li ba dike, min dihelîne.<br />
Mûzîka klasîk min bêtir terbiya dike, min bêtir rehet dike.<br />
Lê ez tirkî guhdarî nakim. Gava ku ez li tirkî guhdarî bikim jî ne ku ez jê zewqê<br />
distînim, an jî tesîrekê li min dike, na bi tenê ji bo ku ez bizanibim ka ew çi<br />
dibêjin, çawa distirên.<br />
614
Firat Cewerî: Ji bilî kaset û CD yan tu şev û konseran jî çêdikî, ez bawer<br />
dikim ew jî ji te re tiştekî tîne.<br />
Şivan: Te di vir de behsa tiştekî pir giring kir. Ez beşderî şev û konsera dibim, lê<br />
şev û konserên ku têne çêkirin ji aliyê tevgerên siyasî ve tên çêkirin. Mixabin,<br />
gava xelkê xerîb çêdikin, bi navê hunermendan çêdikin, hunermend rolên xwe<br />
dilîzin. Li ba kurdan hunermend nikarin rola xwe bilîzin. Ji ber ku şev û<br />
konserên ku têne çêkirin ji aliya partî û rêxistinên kurdan ve têne çêkirin. Şevan<br />
bikin; komek hunermend dixin rêzê nahêlin hunermend hurmeta hev bigirin,<br />
rêza hev bigirin, herkes cihê xwe bizanibe; hemû ya dixin eynî kefê. Ji bo wan<br />
ne xem e, nizanin an jî naxwezin bizanibin ku kîjan hunermendî çi rola lîstiye, çi<br />
kiriye, emrê wî çi ye; ev hunermend profesyonel e, ev amator e. Hemû ya dixin<br />
aynî kefê û carnan jî dibêjin, Newroza me heye, ma tu jî nayê? Ez higî<br />
diqeherim. Tu jî nayê çi lawo! Bike, ez nayêm ! Ez diqeherim, ez carna telefon<br />
di ser çavên wan de digirim. Me rojek nedîtiye ku wan konserek bi navê me<br />
amede kiribe. Li her derên dinyayê konser bi navê hunermendan çêdibin, afîşên<br />
hunermendan tên çêkirin, navê hunermenda tê nivîsandin. Ma adet ne weha ye.<br />
Na, xuyaye li ba me ne weha ye. Ew afîşan jî çêbikin navên me bi tîpên hûr li<br />
binê afîşê dinivîsînin û navê partiya xwe, an jî rêxistina xwe mezin li ser afîşê<br />
dinivîsîne. Yaho xelk konferansan ji nivîskarên xwe re çêdikin. Na li wan tiştên<br />
weha tunên. Hepene û repene ma em li pêşiyê bin û pere di berîka me kevin û<br />
hunermend bi pera çi bike. Nabe, nabe, pere bi hunermend lazimin ku<br />
hunermend hunera xwe pêş ve bibe. Ez bi vê yekê pir aciz dibim.<br />
Firat Cewerî: Ger hunermendek nikaribe li ser hunera xwe bijî wê çawa<br />
bijî?<br />
Şivan: Nahiştin ku em bijîn. Ez niha li bêariya xwe dijim min guh neda wan, ez<br />
wan red dikim, diçim ser wan. hemû hunermend nikarin vê bikin.<br />
Firat Cewerî: Ez bawer im tu hêza xwe ji gelê xwe digirî, tu dizanî ku bi deh<br />
hezaran hezkirên te hene...<br />
Şivan: Rast e, ez hêza xwe ji gel digirim, gel li pişt min e min bi tenê nahêle.<br />
Baweriya te hebe, ger hêzên me alîkariya min bikirana, niha çi hunermendên<br />
dinyayê yên mezin hene, min ê bi wan re bistira. Carna tê gotin ku vî miletî<br />
hunermend û nivîskar dernexistiye. Çawan dernexistiye? Hunermend jî<br />
derxistiye, nivîskar jî derxistiye, siyasetvan jî derxistiye, lê kurd wan dikujin.<br />
Niha Firat can, te rojekê di van rojnameyan de nivîseka pozîtiv li ser min<br />
xwendiye? Ne ku ez ji wan rojnameyan aciz im, na, ez wan maçî dikim û<br />
datînim ser serê xwe, lê ez gazînan ji wan dikim. Ew diçin li ser rojnamevan û<br />
nivîskarên xelkê dinivîsînin û yên xwe jî bîr dikin. Ma min hinik carî xelat<br />
girtine? Nûdem jî tê de, rojekê yekî behsa xelata min nekirine? Ez nabêjim bila<br />
bahsa min bikin û min bipesînin, na, bila ji bo xwe, ji bo miletê kurd vê bikin.<br />
615
Bila miletê kurd nebêje, hunermend û nivîskarên me tunene, bila nebêjin em<br />
bêkes in.<br />
Firat Cewerî: Mûzîka baş û ne baş heye, ji bo te mûzîka baş çi ye û çi celeb<br />
mûzîkê?<br />
Şivan: Ji bo min mûzîka baş e ew e ku fêdeyekê bide jiyanê, bikaribe hemû<br />
qimetên neteweyekê rengîn bike, mirov bikaribe bi salan lê guhdarî bike.<br />
Mûzîka ku bi malê miletekî ew ji bo min mûzîka baş e.<br />
Lê ez ji te re rastiyekê jî bibêjim: min ji çi mûzîkê hezkiribe, gelê kurd jî jê<br />
hezkiriye, min li kîjan stranê guhdarî kiribe, gelê kurd jî lê guhdarî kiriye. Ew<br />
mûzîka ku min di bêjinga xwe re derbas kiribe, min bi awayê xwe gotibe, ew<br />
mûzîk bûye malê gelê kurd jî, jê hezkiriye û qimet daye.<br />
Firat Cewerî: Baş e, Şivan, ev strana”Canê, Canê” ku gelek deng daye û ji<br />
aliyê gelek hunermendên tirkan ve jî tê gotin, gelo ew ya te bi xwe ye? Ji ber ku<br />
min li deverekê xwendibû ku ew strana Delîl Doxan e.<br />
Şivan: Di eslê xwe de min”Canê, Canê” weke seneryokê çê kiribû, însanek<br />
şehîd ketibû û min xwest ku ez şehdeta wî mezin bikim, bilind bikim. Min jî<br />
bihîstiye ku strana ”Canê, Canê” ya Delîl Doxan e. Lê baweriya te hebe tu<br />
têkiliya” Canê, Canê” bi Delîl Doxan re tune ye. Delîl Doxan şehîdekî me ye, ez<br />
gelek hurmeta wî digirim, lê ew stran ne ya wî ye. Tu dizanî çiroka wê çi ye? Li<br />
Lubnanê şevek çê bûbû, ez jî çibûm wê şevê, hingî Delîl Doxan jî li wir hazir bû.<br />
Min ew strana da Delîl û min ji Delîl re got, ka vê stranê bibêje bê çawa ye. Piştî<br />
wê şevê ev stran bû malê rehmetî. Lê di rastî ye de him gotinên stranê him jî<br />
awazê wê yên min in. Ez bi hurmeteke bêpîvan ji keda wan re nîşan didim. Hin<br />
kes vê yekê bi zanebûn belav dikin, ew jî ji dexesî û çavneberiya wan tê.<br />
Mixabin di nava kurdan de dexesî gelek pir e.<br />
Firat Cewerî: Tu têkiliya mûzîkê ya bi civakê, bi hîsan, bi evînê û bi şer ve<br />
çawan girêdidî?<br />
Şivan: Niha, mirovatî, însaniyek hebûneka xwezayî û çandî ye, lê heywan ne<br />
hebûneka çandî ye. Loma însan difikire û dike lê heywan dixwe, nafikire û dike.<br />
Mirov li ser xwezaya difikire, carna jî mirov dibêje gelo ev valahîya heta ku diçe.<br />
Gelo ev mirovên di nav valahiya kaînate de ne çine, ji bo çi hatine? Em evîndar<br />
dibin, mirovatî dikeve her halî. Mirov nikare ji nav derkeve, nikare verşîne û<br />
nikare veke. Ev bi serê xwe orkestrayeke; her aliyê jiyana di nav hev de tiştekî<br />
çêdike. Mesela gava ku evîn li ser me tesîrê bike, em mûzîka evînê çêdikin, gava<br />
ku şer li ser me tesîrê bike, em mûzîka şer çêdikin; bi kurtî çi tesîr li ser e, li<br />
gora wê di bin tesîrê wê de mûzîkê çêdikin.<br />
Tevgera mûzîkê di di hemû warê jiyanê de heye, lê çima bêtir li ser evînê stran<br />
616
hatine gotin? Evîn bi xwe destpêka jiyanê ye. Gava ku mirov dizevice dibe<br />
xwedî zar û zeç ew normal dibe. Lê gava ku mirov dildar dibe evîna xwe<br />
dixwaze, li dû digirî ew evîna ha hingî dide bedena te û tu nikarî bêî wê bijî.<br />
<strong>Stran</strong>ên evîne herkesî eleqeder dike, têkilî ye herkesî pê re heye.<br />
Firat Cewerî: Di vê pevajoya dirêj de Şivan Perwer di warê mûzîkê de çi<br />
guhertin di xwe de çêkirin?<br />
Şivan: Çiqas guhertine baş hene ez di xwe de çêdikim. Ez tu carî naxwazim<br />
şûnda bimînim. Ez nabêjim weleh min Xezalê gotiye, divê ez bi tenê li ser<br />
Xezalê bimînim, na, ji destê min were ez ê Xezalê û Derwêşê Evdî têxim nava<br />
senfonî û bibêjim. Ez mirovekî ji guhertine re vekirme. Ez ji gundekî Kurdistanê<br />
hatim û heta Amerîka çûme. Ez li mûzîka her miletekî guhdar dikim û jê hez<br />
dikim. Dixwazim mûzîka min ji ji aliyê herkesî ve, her kulturê ve were hez kirin,<br />
loma divê ez xwe her tim biguherim jî. Min du meqamên mûzîkê gotiye. Min di<br />
hicazî kurdî de gotiye, min di beyat de gotiye, min di rast meqaman de gotiye,<br />
min di sêgah de gotiye, min di huzam de gotiye.<br />
Firat Cewerî: Lê îmaja te ya li ser sehneyê nehatiye guhertin, li xwe kirina te<br />
eynî li xwe kirine, kincên te eynî kincin....<br />
Şivan: Belê, demekê min xwast ku ez kincên xwe biguherim, lê xelkê ez rexne<br />
kirim, xelk hînî vî şiklê min bûne. Guhdarên min ji min re dibêjin ku figûrê<br />
mina bi kincên kurdî min li ber çavên wan delal dike.<br />
Firat Cewerî: Tu mûzîka kurdiya îro çawa dibînî û herweha tu pêşeroja<br />
mûzîka kurdî çawan dibînî?<br />
Şivan: Ez rewşa mûzîka kurdî ya îro pir baş dibînim, mûzîka kurdî di riyeka pir<br />
baş de ye. Ji ber ku însanên me pir baş dixebitin, herkes di warê xwe de dixebite,<br />
ez hunermedî teqdîr dikim, ez tu kesî biçûk jî nabînim, giş çavê min in, ronahîya<br />
min in. Mûzîsyên me mehelî jî hene, yên klasîk jî hene, mûzîka kurdî<br />
dewlemend e. Kî çi dibêje bila bibêje. Em hene.<br />
Nûdem 30.<br />
617
1380-GULEZER<br />
Dibejin gul nexweşe ay gul ez<br />
bimrim<br />
Dibejin gul nexweşe ay gul ez<br />
bimrim<br />
Rebenê bi bextê bi reşe ay gul ay gul<br />
ay gulazer<br />
Derdim yek bû, bu ye sed hezar<br />
Ez ji vî cane xwe bu me bê zar<br />
Ax derdim yek bu te kir sed hezar<br />
Ez ji vî cane xwe bu me bê zar<br />
STRANÊN SİWAN PERWER<br />
1381-KIRÎVÊ<br />
618<br />
Gulamin gula zer e ay gul a zer e<br />
Gulamin gula zer e ay gul a zer e<br />
Ber çawêm here were ay gul ay gul<br />
ay gulazer<br />
Derdim yek bû, bu ye sed hezar<br />
Ez ji vî cane xwe bu me bê zar<br />
Ax derdim yek bu te kir sed hezar<br />
Ez ji vî cane xwe bu me bê zar<br />
STRAN: Şivan Perwer<br />
Ax de were lê, were lê were lê lê...<br />
Ax kirîvê lê lê......ax<br />
Kirîvê vê sibê wezê bi Çiyayê Şengalê, Gola Smoqya diketim<br />
îro gelî di gelîda gelî di gelî da di gelî da Kirîvê lê lê..<br />
Minê bala xwe dabû ku vê sibekê keçka Smoqya li xwe kiriye kirasê sorî melesî<br />
çeka eba wî eba dawî di ser da<br />
Xwe dabû devê Gola Smoqya mîna kevoka, şînordeka Çemê Xebûrê<br />
di binî da hê kirîvê lê lê ...<br />
Kirîvê tu zanî gunê min û te çiye ev heq û şop û rê li min û te girtî ye<br />
Ji min û te ra bûye sûc ku ez misilman im tu jî Êzidî ye kirîvê lê lê...<br />
Kirîvê ez ketime bextê te, tê vê sibekê bi dengê qebqeba heramî kevîne<br />
Xwe berde pozê Şengala Şewitî<br />
Tê bi şêxa şêxê Melekê Tawis ke, were di ser derd û kula re ramûsanekê<br />
bi ser can û cesedê kirîvê xwe berde<br />
Kirîvê lê lê...<br />
Kirîvê heger xêr be bira ji dê û bavê te ra be<br />
Heger gune be bira sedqa ber serê ez feqîrê we me kirîvê lê lê...<br />
Îcar keçikê bang kir:<br />
Kirîvo wezê jin im ne bi destê xwe me<br />
Qurbana te me talan neke, ji xwe netirse,
wez sond bixum bi Şêxaltîkê Melekê Tawis be<br />
Hege wez mirim ji axa sara me, hege ez bimînim ji rih û can û cesedê<br />
kirîvê xwe ra me kirîvo lo…<br />
De ramûsanê m keçkê Êzidîyan,<br />
di xweşbûna sehera sibê di azanya melê da kirîvo lo…<br />
Sîng û berê min, kara xezala mi xibşê,<br />
mi dîlimezê, min kevoka, şînordeka Çemê Xêbûr e hê kirîvo lo…<br />
De mîna fîncanê qehwê ferfûrî,<br />
dev û lêvê min mîna şekirê Amedê di devê cuhê de axitkirî dişîne, kirîvo lo…<br />
1382-HELEPÇÊ<br />
Wey lo lo wey lo lo wey lo<br />
Wez ê daketim kel û koşxanan<br />
Wez ê daketim serê birc û wan diyaran<br />
Wez ê bi ser kela dilê xwe de mijûl bûm<br />
Dîsa ji xeman û kulan û derdan bi birînim<br />
Wey lo lo wey lo lo wey lo<br />
Dîsa bombe û baran herder girtî mij ş dûman e<br />
Dîsa nala nala birîndara ne<br />
Dengê dayika tê li ser lorîkê wan e<br />
Bavik bi keder xwe davêje ser zaroka ne<br />
Lê zarok mane bê nefes bêrûh bê can e<br />
Ax birîndarim wey lo lo lo wey lo<br />
Hey lê lê wey lê lê fermanê oy..<br />
Hawar hawar dîsa l ime ferman e oy oy<br />
Li jor tê giregira himehima teyaran û firokan<br />
Herder xistiyê nava agir û mij û duman e<br />
Li jêr tê qireqira zarokan hawara dayik û bava ne<br />
Dîsa dîrok xwe nûva dike<br />
Wek careka din ji caran e<br />
Wek Dersim û wek Palu û Genç û agirî<br />
Wkê Mahabad û weka Berzan e<br />
Îro dîsa li deşta Silemanyê<br />
Li kêleka hundirê li bajarê Helepçê<br />
Fermana me Kurda ne ferman fermane.............<br />
Dîsa hatin qelandin zarok û zeç e<br />
Ev dayik bava ne<br />
Ax hawar l ime ferma ne<br />
619
Li min oy ax birîndarê w eme l imin lo<br />
Er e hey lê lê er e hey lo lo...<br />
Hawar Kurdno hûnê bikin bilezînin<br />
Hûnê kaxiz û pênusekê bînin binvsînin<br />
Dinya elemê pê bihesînin<br />
Serok rêberên Kurda li hev bînin<br />
Bila bi yek bin ji hale me re tiştekî<br />
Ji dinyayê re binivsînin<br />
Bila xelk û elemê pê bihesînin<br />
De ku çarekê ji halê me kurda re bibînin<br />
Me ji bin vê bindestiyê derînin hawa hawar<br />
Heyfa Kurdîstan ku îro dişewitînin<br />
Agir li serê me Kurda dibarînin<br />
Ax de oy oy<br />
Lo lo ax de birîndarê w eme<br />
Şivan Perwer li ser Helepçê gotibû.<br />
1383-KÎ DİBÊJE KURD<br />
NEZANİN<br />
Wey li min wey li min<br />
Wey li min wey li min<br />
Kî dibêje Kurd nezanin<br />
Wey li min wey li min<br />
Ew ne rind û nezanin wey li min<br />
Ji kurdan re dibêjim wey li min<br />
De bila rabin bişîkin<br />
De bila rabin bixwînin<br />
De bila rabin de bila rabin<br />
De bila rabin de bila rabin<br />
Şoreşger bi gelanin<br />
Hemû wek şera nin<br />
Wey li min wey li min<br />
Hele werin biprsin wey li min<br />
Efkare welatê wey li min<br />
620<br />
Ji kurdan re dibêjim wey l imin<br />
De bila rabin bişîkin<br />
De bila rabin bixwînin<br />
De bila rabin de bila rabin<br />
De bila rabin de bila rabin<br />
Ey jin û mêrê Kurdan<br />
Bi qaxû me dawî hilda<br />
Wey li min wey li min<br />
Wey li min wey li min<br />
Cegerxwîn dilbirîn wey li min<br />
Qirîne û dilbirînim wey li min<br />
Ji Kurdan re dibêjim wey li min<br />
De bila rabin bişîkin<br />
De bila rabin bixwînin<br />
De bila rabin de bila rabin<br />
De bila rabin de bila rabin<br />
Şivan
1384-ŞÊXA DÎNE<br />
Eman eman şêxa delal yarî kir...<br />
Ax lê tu yarî kir ax were lo ax<br />
Were min destê xwe avêt sîng û pela bişko qetiya<br />
Ax lê sîng sipî dikir hawer lê ax...<br />
Wele ev bêbavê bê esas û ewarê cîran û derdora me<br />
Li ber devê derî li min û şêxa delal ax lê gohdarî dikir<br />
Were eman ... ax eman eman hawer lê were lo lo...<br />
Wele gelî fesad û ewaran çûn cem bavê min û şêxa delal<br />
Ax lê fesadî kir ax were lê ax were lo ax<br />
Wele emê herdu biçin cem hakimekî adil mala wî ava bibe<br />
Bira bê vana herdu cihêl in ax lê nezan in ax ha wer lo lo<br />
Ava ji bona çavê te yî reş û belek,<br />
ji dêmane sorgulî û bejna te ya zirav<br />
Ma ne hersalê minê dinya gihirt û ax lê aqil ji vî kir<br />
Were eman... ax eman eman hawer lê were lo lo... ax şêx delalê<br />
Eman eman şêxa delal min go ez ne şêx im...<br />
Ax lê ne derwêş im ax were lê ax were lo ax<br />
Wele ezê rahêjim va xençera xençerekî heyderî bidim ser dilê xwe<br />
Dilê xwe rebenê ax lê biqelişim hawer lê lê...<br />
Wele ezê hemû derd û elem û keserê şêxa delal ax lê lê bavêjim<br />
Wele tu dibîne kambaxê malê me qeliyane<br />
Wele ezê nizanim derdê dilê xwe rebenê ax lê ji kê ra bêjim<br />
Hawer lê eman... şêx delalê<br />
Ax eman eman şêxa delal min go ev çi dar e<br />
Ax lê di hewşa we de ax were lê ax were lo<br />
Wele dar e vaye bi nava payizê dawiyê re pelê xwe weşandin<br />
Ax lê bi ser me de ax hawer lê<br />
Wele xwedê bike mirazê mirazxwaza mirazê min û şêxa delal<br />
di nav doşek û lihêf û balîfê ax lê qedîfe da<br />
Ax were eman... ax lê şêxa dînê<br />
621
1385-XEZAL XEZAL<br />
Xezal Xezal de hayê hayê...<br />
Îro minê dîbû mala Xezala min barkir çû zozana oy cefayê<br />
Şewtê kulê dilêm pir bûn Xezalê... hayê...<br />
Ezê van kulê dilêm‟ heya dare bûye j‟tere bibim<br />
Cem aşiq û cem xozana.. oy cefayê..<br />
Gelî gundyan û cîranan ma hunê qey nizanin<br />
Ma rûkê Xezala min sor bûne ji kut û matê lolo... ramûsanan oy Xezal<br />
Xezala min xeyidiye gelî gundyan û cîranan<br />
Ezê nizanim va qîza seba çiye hoy.. nayê rayê<br />
Xezal biyan e oy Xezal, Xerîbî zor e oy cefa<br />
Belê meryê xerîb li welatê xerîbiyê kor e Xezal<br />
Îro minê bala xwe didim çiyayê Sîpanê Xelatê berfê lêkir oy Xezal<br />
Dîsa min dît bilbilê malxirab di quntara çê de hêlîn çêkir oy cefayê<br />
Sala par heta van çaxana Xezal ya min bû<br />
Sala îsal mêrê heram rabû lolo dawe lê kir..<br />
Xezala min biyan e<br />
Gelî gundyan û cîranan ezê nizanim va qîza seba çiye hoy.. nayê rayê<br />
1386-BUHAR HAT BUHAR Ê<br />
Buharê hat Buharê<br />
Gul vebû li rûkê yarê<br />
Wexta çavê min lêket<br />
Aqil ji serê min çûbû derê<br />
Buharê hat Buharê<br />
M‟gulek dî l‟rûkê yarê<br />
M‟bala xwe da vê gulê<br />
Ji dil de evîndar e<br />
Hin pir gulêm pir hene<br />
Gulê min wekî te ne<br />
Buhar hat tevb‟gihayê<br />
Tev girt çol û çiyayê<br />
Buhar hate govendê<br />
Govend qada mêra ye<br />
Buharê hat Buharê<br />
622<br />
M‟gulek dît binya darê<br />
Bala xwe dam wê gulê<br />
Ji dil de evîdar e<br />
Hin pir gulêm pir hene<br />
Gulê min wekî te ne<br />
Buhara me şêrîn e<br />
Tevde gîhayê hêşîn e<br />
Keçê dilê min xweş ke<br />
Giş bi kul û brîn e<br />
Buharê hat Buharê<br />
M‟gulek dît binya darê<br />
Bala xwe dam wê gulê<br />
Ji dil de evîdar e<br />
Hin pir gulêm pir hene<br />
Gulê min wekî te ne<br />
Buhar çi xweş û rind e
Tev girt bajar û gund e<br />
Keçê te ez helandim<br />
Carek serî limin hilde<br />
Buharê hat Buharê<br />
M‟gulek dît binya darê<br />
1387-BEHRA WAN Ê<br />
623<br />
Bala xwe dam wê gulê<br />
Ji dil de evîdar e<br />
Hin pir gulêm pir hene<br />
Gulê min wekî te ne<br />
… De îro mi go dilê min bû Behra Wanê<br />
Kelemê derd û kulan e… oy…<br />
De îro mi go best û çem û kanî hemu bi ser de helyane hawar e limin...<br />
Ax were lê lê hesreta‟m dayê oy...<br />
De îro mi go çiya û zozan, şax û newal<br />
Hemû mêl bûne li bende mane<br />
De îro min go behra Wanê werdigere<br />
Diçe diçe li qimê diçe pêl pêl diavê<br />
Weke bayê robarê li qimeye bayê kur e di dilê Kurdistanê de ye dilîline ya…<br />
Were eman neman oy… hawar e limin lêlê dayê oy<br />
De lê lê dayê oy nema...<br />
De xwezil ez teyrekî baskbelek bûma<br />
Ezê şax bi şax welat bi welat derya bi derya wergeriyame oy<br />
Ezê geh bilind bûyima, geh nizim bûma<br />
Minê baskê xwe li bayê tenik xista û bifiryama<br />
Behra Wanê dilê Kurdistanê, ev bû demek dirêj ku min Kurdistan nediye<br />
De ezê biçama li ber Behra Wanê dilê Kurdistanê<br />
De minê bi Dilê Kurdistanê deveniştama<br />
Hawar e limin oy.. Were eman lê dayê hesreta min<br />
1388-EZ KEÇİKA GUNDÎ ME<br />
Ez keçikek gundî me lo wez brîndar im<br />
Deşt û bajar nedîme lo wez brîndar im<br />
Gula mêrga gelî me lo wez brîndar im<br />
Ava çem û kanî me birayêm hew zanim<br />
Lo bira serê min b‟gorî<br />
Em girtine bi zorê<br />
Bi saxî ketne gorê....<br />
Bira evîna dilê min
Agir berda canê min<br />
Hêstir berda çavê min ay<br />
Min j‟xortekî heskiribû<br />
Ji malê meriyê me<br />
Bav û birayêm nedan bûn sebeba serê min<br />
Bav û birayêm nedan bûn kelemê çavê min<br />
Bav û birayêm nedan bûn berdevkê devê min<br />
Lo bira serê min b‟gorî<br />
Em girtine bi zorê<br />
Bi saxî ketne gorê....<br />
Bira evîna dilê min<br />
Agir berda canê min<br />
Hêstir berda çavê min ay<br />
Min divê navir nemîne li ser rûçkê Cîhan<br />
Keç û xortik giş bibin weke xwişk û biran<br />
Li her derê ava bin da nişkav dibistan<br />
Ber dest û lingan mane em keçên Kurdistan<br />
Lo bira serê min b‟gorî<br />
Em girtine bi zorê<br />
Bi saxî ketne gorê....<br />
Bira evîna dilê min<br />
Agir berda canê min<br />
Hêstir berda çavê min ay<br />
Hele were binêr hatî mala me Perwer Şivan<br />
Teb‟ ser seran ser roniyan hat xozanê Kurdistan<br />
Derd û kulên me pir in bûne qîr û qitran<br />
Te bi deng û tembûra xwe bela kir li nav cîhan<br />
Lo bira derdo Şivano<br />
Xozano bar girano<br />
Bê waro perişano oo...<br />
Lo bira serê min b‟gorî<br />
Em girtine bi zorê<br />
Bi saxî ketne gorê....<br />
1389-SEBRA MALAN KARA XEZALAN<br />
Sebra malan kara xezalan<br />
Bi me xweş e wê nedin<br />
Serê xwe rakir kete du ala<br />
624
Lê li wê kes nebû xwedî<br />
Bira bira derdê‟m giran e<br />
Ho bira derdê‟m giran e<br />
Ooo.. pir têne ser min ev gelek şerm e<br />
Ooo.. bela serê min ji wan re ne xem e<br />
Wexta min dît gelek pê şa bûm<br />
Bi can û dil pê ra bûm<br />
Hêsir ji rû jor de hatin xwa<br />
Min nêrî lê beyan bû<br />
Bira bira derdê‟m giran e<br />
Ho bira derdê‟m giran e<br />
Ooo.. pir têne ser min ev gelek şerm e<br />
Ooo.. bela serê min ji wan re ne xem e<br />
Min go can û ceger xwişka min<br />
Hel wer ba min em rûnin<br />
Serê xwe rakir kete du ala<br />
Ka ji bo çi wê mijûl be<br />
Bira bira derdê‟m giran e<br />
Ho bira derdê‟m giran e<br />
Ooo.. pir têne ser min ev gelek şerm e<br />
Ooo.. bela serê min ji wan re ne xem e<br />
1390-DE LORÎ KURÊ MİN LORÎ<br />
De lorî lorî kurê min lorî<br />
Bavê te kuştin dayik bi gorî<br />
Gernas û mêrxas divê tu negrî<br />
Şênî ku sax bin nema tu bimrî<br />
Dujmin bi top û firok û leşker<br />
Bombardiman kir welat li her der<br />
Hilweşandin tev mizgeft û dîwar<br />
Kûr kûr dinalin jar û brîndar<br />
Zar û zêçên Kurd pir têne kuştin<br />
Dexl û rez û pez tiştek nehiştin<br />
Tazî û birçî kir banger û berf<br />
Wan venaşêrin van şikeft û berqef<br />
Li ser zikê xwe diçin bi mestî<br />
Hin dest û hin pê, hin ser şikestî<br />
625<br />
Di şevreşan de gernas e rêber<br />
Şêrê brîndar dema diçin şer<br />
De lorî lorî kurê min lorî<br />
Bavê te kuştin dayik bi gorî<br />
Gelê hişyar e gelek giha ye<br />
Tiving di dest e li ser çiya ye<br />
Sêr û piling in hawîr dibazin<br />
Doza me Kurdan serbest dixwazin<br />
Bi xwîn nivisîn li ser zinaran<br />
Livir nemaye cîyê neyaran<br />
Bi qeşte dujmin qada me berde<br />
Ev der welatê gernasê Kurd e<br />
Qada me berdin ji bo me yekser<br />
Em aştîxwaz in me navê ev şer<br />
Em jî wekî we divên serbesti<br />
Ma kî dixwaze dîlî û bindestî
1391-SERFİRAZKİN<br />
Îro gel dike şerê jînê<br />
Hêz dike bi xurtî û ramanî<br />
Bimre neyarê gela cunta<br />
Bijî „Yekîtiya Popular‟<br />
Serfirazkin serfirazkin bişkînin<br />
zêncîrê zordarî<br />
Serfirazkin serfirazkin serfirazkin ala<br />
azadî<br />
1392-LÊ DOTMAMÊ<br />
Xeber hate min li ser eşqa dil<br />
Eywax gul bû evîndara bilbil<br />
Bilbil xema qet nakşîne ji gul<br />
Lê dotmam lê dotmam wey limin<br />
rûreşê<br />
Lê dotmam lê dotmam lê dotmamê<br />
Delalê evîndara pismamê<br />
Zeriyê evîndara pismamê<br />
Dotmam dayika me tev niştiman e<br />
Diqîrî digazî li ber desta ne<br />
Wê çawa bê sebra me Kurdan e<br />
Lê dotmam lê dotmam wey limin<br />
rûreşê<br />
Lê dotmam lê dotmam wey limin<br />
1393-MÎMÎCAN<br />
Hatim mala bavê te, hele hele hele hele Mîmîcan<br />
Bo xatirê çavên te, hele yar hele yar Nînacan<br />
Pir xanim e dayika te, hele yar hele yar Mîmîcan<br />
Xweş camêr e bavê te, hele yar hele yar Nînacan<br />
Bejn û bal çav û biryên te hele hele Mîmîcan<br />
Çi xweş li hev hatine, hele yar hele yar Nînacan<br />
Li min bibihorî ezbenî, hele hele hele Mîmîcan<br />
626<br />
Bi hurandin, bi girî fêde nakî<br />
Hatin wê bibe sosyalîst<br />
Wê sibe ji îro xweştir çêbe<br />
Ewê dîroka min nû vebe<br />
Serfirazkin serfirazkin bişkînin<br />
zêncîrê zordarî<br />
Serfirazkin serfirazkin serfirazkin ala<br />
azadî<br />
rûreşê<br />
Lê dotmam lê dotmam lê dotmamê<br />
Delalê evîndara pismamê<br />
Zeriyê evîndara pismamê<br />
Dotmam tu pir şêrînî li ba şivan<br />
Lê niştiman nadim bi hezar yaran<br />
Bo azadî dil û canêm qurban<br />
Bo rizgarî divêm axa goran<br />
Lê dotmam lê dotmam wey limin<br />
rûreşê<br />
Lê dotmam lê dotmam wey limin<br />
rûreşê<br />
Lê dotmam lê dotmam lê dotmamê<br />
Delalê evîndara pismamê<br />
Zeriyê evîndara pismamê
Bêhemd dilê min ketiye te, hele yar hele yar Nînacan<br />
Em hatine te bixwazin, hele hele hele hele Mîmîcan<br />
Ser çavan gilî û gazin, hele yar hele yar Nînacan<br />
Mala bavê te ava be, hele hele hele hele Mîmîcan<br />
Bixêrhatina me dixwazin, hele yar hele yar Nînacan<br />
Gotin: Şivan Perwer-Muzîk: Gelêrî<br />
1394-EHMEDÊ MALA MÛSA<br />
Ax... heywax li min, heywax li min... lê mala minê<br />
Heyfa dilê min mehkûmê, min rebenê lê dil ketinê<br />
Ehmedê Mala Mûsa çawa mi dixwazî lê mi nadinê<br />
Hûnê çawa bikûjin xweşmêra ji bo xatirê mi rebenê xweşik jinê<br />
Heywax li min heywax li min mala minê<br />
Heyfa çavên reş û belek hûn dibînin îro ax ketinê<br />
Ax.. dayê Ehmedê Mala Mûsa çi xweşmêr e, hunermend e lê, tembûrvan e<br />
Tesbîhê di destê wî de ji kevrê şadî, lê ji kehreban e<br />
Ew mêrxasê xweşmêra nekuje bi Xwedê ezê bêjim:<br />
Ew e mêrê bi sed mêran e<br />
Ew nemerdê Ehmedê min bikuje hawar ew ji bera gur û rovî lê xayina ne<br />
Ax.. dayê pêre hatî cejn û îda vê Qurbanê<br />
Keçik û kurikê me derketin govend, şahî lê vê dîlanê<br />
Salihê pismamê min bang kir got:<br />
Te por kurê Ehmedê Mala Mûsa birîndar e li aliyê le... di eywanê<br />
Gava ez çûm mi bi çavê serê xwe dî, hawar e dayê...<br />
Dilê min şewitî lê agir danê<br />
Heywax li min heywax li min mala minê<br />
Heyfa çavê reş û belek dibînin hawar, dibînin ax ketinê<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî-Çavkanî: Seîd Axayê Cizîrî<br />
Berhevkar: Şivan Perwer<br />
1395-GULNÎŞAN<br />
Gulnîşan Gulnîşan esmer halim<br />
perîşan<br />
Ezê biçim xerîbiyê, destmala‟m bo<br />
te nîşan<br />
627<br />
Buhar e êvar e, sîyê girtî zinar e<br />
Keç û xort li seyranê<br />
Ji xeynê me dost û yar e<br />
Gulnîşan Gulnîşan esmer halim<br />
perîşan<br />
Ezê biçim xûrbetê, da bo te bikem
nîşan<br />
Gulnîşan gulgulî, kesk û sor da<br />
xemilî<br />
Kesê Gulîşan nevê, ew delala vî dilî<br />
Kesê Gulîşan nevê ew serdilka vî<br />
dilî<br />
1396-DOTMAMÊ MİN(MAMÊ MIN)<br />
628<br />
Gulnîşan Gulnîşan esmer halim<br />
perîşan<br />
Ezê biçim xerîbiyê, destmala‟m bo<br />
te nîşan<br />
Çavkanî: Hesenê Cizîrî<br />
Berhevkar: Şivan Perwer<br />
Were dotmam were dotmam were dotmamê<br />
Tu kulîlka nava şax û zozan<br />
Wele dotmam heçî kesê derdê evînîkê nedîtiye<br />
Ax de bila li min û dotmama min nekin gazind û loman...<br />
Ay de domamê... ax zerî kubarê dil evîndarê<br />
Wele dotmam ava şetê me şerbet e...<br />
Pêla navîn li ser hev kete<br />
Lê dotmam dibê evînîka xelk û alemê adet bû<br />
Ax ya min û dotmama min li Cizîra Bota bûye çi qebhete<br />
Ax de domamê... ax zerî kubarê dil evîndarê<br />
Wele dotmam ava şetê me hêşîn e, pêla navîn ser û bin e<br />
Wele ezê herim dotmama xwe ji mamê xwe bixwazim<br />
Wela heke mamê min dotmama min nede min<br />
Wele ezê çepilê dotmama xwe bigirim birevînim<br />
Biqelibînim ser çemê Xalidikê…<br />
Ax de domamê... ax zerî kubarê dil evîndarê…<br />
Wele domam wele domam, navê dotmama min Gulçîn e<br />
Tava heyvê daketiye Cizîra Botan ser û bin e<br />
Ezê herim dotmama xwe ji mamê xwe bixwazim<br />
Lê lê heke dotmama min nede min<br />
Ezê bêjim mamo tu xwînîyê serê min î<br />
Ax de dotmamê dotmamê<br />
Wey de dotmamê, ax zerî kubarê, wez bi xûlamê<br />
Gotin û Muzîk : Meryem Xan<br />
Berhevkar : Şivan Perwer
1397-HEYBÊNİN<br />
Heybênin bênin Kejawe bênin<br />
Ew kiçe mindal e dilî meşkênin<br />
Erê çinar û lawlaw<br />
Cana zerya nemawe<br />
Erê min bo kê digrim<br />
Kê bibe ya ma<br />
Heybênin bênin Kejawe bênin<br />
Belê delên le bane<br />
Cana xum exime xwarê<br />
Erê xum eximê bawiş<br />
Gel gele darê<br />
Heybênin…<br />
1398-MÎRKÛT<br />
Mîrkut bînin vî yalî<br />
Nend û bendan vemalî<br />
Doxê bigrin û rakin<br />
Bila dangoh binalî<br />
Him dano<br />
Him xwarino<br />
Him jîyano<br />
Kesê nekin<br />
Bê îmano<br />
Kesê bikin<br />
Jîn û jano<br />
Ay ay ay ay......<br />
Hey ne li mal e ne li mal e<br />
Lawik hate pêş mal e<br />
Ber bîna te bêhal e<br />
Ji kerba keçikê dinale<br />
Xwedê ava bike vê malê<br />
Keçikê bike bermalî<br />
Danê me ye<br />
Pel kuteye<br />
Gotin û Muzîk : Gelêrî<br />
Berhevkirin : Şivan Perwe<br />
629<br />
Erê delên lew bane cane şede herzan<br />
e<br />
Belê şidê qabilî bala berzan e<br />
Hey bênin, bênin<br />
Belê dibên hingiv ket<br />
Canam le qutya şîn da<br />
Belê ê man çûn xazgînî<br />
Vala hatin bi şûn da<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî (Soranî)<br />
Çavkanî: Tîpa Silêmanî (Enwer<br />
Qeredaxî)<br />
Berhevkar: Şivan Perwer<br />
Ew xwêdana<br />
Eniya me ye<br />
Axa naxwe<br />
Xatûn naxwe<br />
Ev jî keda<br />
Destê me ye<br />
Lawno rabin dan lêdan in<br />
Tev lê bidin nan û dan in<br />
Zar û zêçên me birçî bûn<br />
Li payîz û zivistan in<br />
Spas ji xudayê xwe bikin<br />
Daye me ev nan û dan e<br />
Bila emrê me wiha neçe<br />
Bê azadî bê îman e<br />
Ay ay ay ay....<br />
Nanê me ye<br />
Hem kute ye<br />
Noşîcan be<br />
Li canê me ye<br />
Me helal be<br />
Rizqê me ye<br />
De lê bidin<br />
Danê me ye
1399-STRANA ŞERÊ TİNANTE<br />
Hey lê dayê hey lê dayê hey lê dayê.<br />
Dilê min de wayê.<br />
Ehmed Axa xwe berda bajarê Nisêbînê.<br />
Cem Qaîmmeqamê Nisêbînê.<br />
Gotê Qaîmmeqamê Nisêbînê dilê min da wayê sed cara min wayê.<br />
Elî yê Betê babê Ûsif û Nezîr ferxê mala Haco sultanê<br />
Hevêrka qaçaxbû kefte dunyayê.<br />
Li piştî qaçxbûna Elî yê Betê babê ûsif û Nezîr ferxê mala Haco<br />
debara min di cihê te da nayê.<br />
Qaîmmeqamê Nisêbînê go Ehmed Axa tu rabe lezê bike<br />
bi lezîne Axawat û Muxtara bîne mezbeta cêke îmza lê bixîne emê vê mezbetê<br />
deyne walî Begê bajarê Midyatê.<br />
Belê walîyê bajarê Midyatê têlefonê bidite bajarê İstembolê.<br />
Belkî emê fermana Elî yê Betê babê ûsif û Nezîr ferxê<br />
mala Haco ji dergê İstembolê hilînin Ehmed Axa lêzê dikê<br />
dilezîne Axa û Muxtara di cemînê û mezbeta çê dikê mora lê dixînê.<br />
Dane walî Begê bajarê Midyatê , walîyê bajarê Midyatê<br />
têlefon dabû bajarê İstembolê fermana Elî yê Betê<br />
babê ~sif û Nezîr ferxê mala Haco ji dergê İstembolê<br />
li ba Sultanê İstembolê deranî.<br />
Elîko lawo min digo memanî xweş memanî tiştê rebê alem li banê batî qelem li<br />
erdî Xwedê kes lê nezanî.<br />
Li wê roja fermana Elî yê Betê babê ûsif û Nezîr ferxê mala Haco<br />
ji bajarê İstembolê deranî.<br />
Hizar esker lawê dewletê bi topan û xîvet û cadira ve li<br />
dewra qesra Tinatê .<br />
Li dora Elî yê Betê babê ûsif û Nezîr ferxê mala Haco<br />
girtine û derê topa dane qesra Tinatê.<br />
Elîkê Betê digo gelî xulama lezê bikin bilezînin hewara<br />
Şim‟ûnê Henê Heydê kakê Melkê babê kurê ji minra bînin<br />
hewara Şemdînê çolî ji minra bînin.<br />
hewara Şemdînê çolî ji minra bînin îsayê Şeref ji minra bînin.<br />
Lo lo lo Elîko lo lawo qesra Tinatê wa bi hejîre.<br />
Bejin û bala Elî yê Betê babê ûsif û Nezîr ferxê mala Haco<br />
Sultanê Hevêrka Xelefê mala Osman Paşa ,bejna şala û şapikaye<br />
rextan û zincîra Axa fermana Hukmetê li malê li eşîrê girane.<br />
Ji xêra Xwedêra ne fermana fermanê Hukmetê ba bila fermana sîhûsê (33)eşîrê<br />
kurdaba,fermana eşîrê kurda bê ra û bê tekbîe.<br />
Bi telaqê jin berdanê li pişta kuzik û çepera dê kêva min lê digote<br />
gurmêna dihol û zirna daweta her dû Axayê min ûsif û Nezîre.<br />
630
Elî yê Betê go lawo şim'ûn û qesra Tinatê bi dar û bî ye.<br />
Fileho çavê te keta eskerê dewletê zirav te qetî ye.<br />
Kerrbê li Şim‟ûnê Henê Heydê da,go lo lawo Elîko qesra<br />
Tinatê bi simaqe.<br />
Heçî kesê ji min û te ji talî ya şevê pêda destê xwe ne dê qefta xencerê hicrîmta<br />
bernede zabitê ser topê,jina xwe berdit bi sê telqe.<br />
Û qesra Tinatê û dilê min bi xebere.<br />
Şdan û navmişûdê Şim‟ûnê Henê Heydê kakê Melkê geleg hene.<br />
Dest da qeftê xencerê hicrîm berda bû eskerê dewletê ji talîya<br />
şevê pêda zabitê ser topê kuşt û da ber xencerae.<br />
Dilê min li xebere û şadan ûnavimşûdê Mihemedê êlo geleg hene.<br />
Dest da qeftê xencerê hicrîm berda bû eskerê dewletê ji talîya<br />
şevê pêda zabitê ser topê kuşt û da ber xencerae.<br />
Şim‟ûnê Henê Heydê bandikî lo lo Elîko lo lawo.qesra Tinatê<br />
bilinde wa li hereme.<br />
Dengê top û topxana dewleta Turka li ser serê Elî yê Betê babê<br />
ûsif û Nezîr lêda leme leme.<br />
Axa roja koçka û dîwana tu li serê jorê rûnştî tu ji mala<br />
Osman paşay tu Axayî û ez xulamê te me.<br />
Belê roj qesra Tinatê ew gava xulîna topan û teyaran li şwînê<br />
bomba hîngê roja mirinnê Axa bi xwed tu celebî û wê rojê ez<br />
ribadê te me.<br />
Ev stirane ji zar devê stirnbêjê koçko û dîwana (Mihemed Pîro)î hatî ye<br />
wergirtin li roja 5/8/2001. Bajarê Dihokî…<br />
Jêder:<br />
1- Dr. Ehimed O.Ebobekir: Kurdistan li ser demê aştî yê(silêmanî,1998).<br />
2- Dr. Ehimed O.Ebobekir:Nerînek di kurdologên İngilîz biştî şerê cihanî yê<br />
êkê,kovra Rojî kurdistan,ji (59),Bexda,1980.<br />
3- İ.C.R.Têbînî sebaret hozên Kurdî li wîlayat mosilî,wegêran Ebdulkerîm Findî<br />
(Dihok,1996).<br />
4- Namek ji Konê Reş li 17/9/2000.<br />
1400-ŞİVAN<br />
Dînê lê lê<br />
Şivan pez daxist ji çiyê<br />
Ay dînê lê lê<br />
Birî dora kaniyê<br />
Ay dînê lê lê<br />
Bêrîvan çûn pêşiyê<br />
631<br />
Ay dînê lê lê<br />
Dotin bizin tev miyê<br />
Ay dînê lê lê<br />
Şivan pez anî zinêr...<br />
Ber kendala rê du gur...<br />
Berxê biçûk me kir nagir<br />
Çêran a li nav gul û giyê
Şivan pez anî welêt<br />
Nav bexçe tev dar û sêv<br />
Van gîska kir kire-kir<br />
Çêra li nav gul û giyê<br />
1401-ŞİVANO-1<br />
Lê lê de min go komê şivanê li neqew ê<br />
An anê di dorre çerx diwime mîna kewê<br />
De min go heta ku yalan dûne xweş digerim<br />
Ji te bîttir kesê di nav memikê xweyî gewrê<br />
ser de nakime xewê<br />
De here loy loy lo şivano canê ablê biçûk qurbano<br />
De min go an anê pezê şivên pezê qar e<br />
Dê qurbanê min dutîyê bi tasa zer e<br />
Ê ne min go lo hevalno loma mekin<br />
De min go ez çir bikim va qeder e<br />
De here loy loy lo şivano canê ablê biçûk qurbano<br />
De min go pezê şivên pezê zayî ye<br />
Ne min go te rêşkir min av dayî ye<br />
De min go lo hevalno loma mekin<br />
De min go ez çir bikim vî şivanî<br />
De here loy loy lo şivano canê ablê bîçûk qurbano<br />
Ananê de min go koma şivên ji malan wê da<br />
Ananê de min go berf û baranê kete vir lêda<br />
Ê de etê malik şewitê<br />
Na şivanê vî ser pê bû bele vêda<br />
De here loy loy lo şivano canê ablê bîçûk qurbano<br />
632<br />
Pez anî dora bîrê<br />
Sazî kir bi wê bilûrê<br />
Kotan xwe da hemberê<br />
Kerî girt dora miyê<br />
Lê lê de min go pezê şivên pezê qicix e<br />
Şivanê hatê ber me da tarla qilçix e<br />
Ê di naberê dilê min te da înşalla serê pêçî wan îlancix e<br />
De here loy loy lo şivano canê ablê bîçûk qurbano<br />
Ananê de min go serê min têşe diwêm can e<br />
Dilem dieşe diwem tan e
Dixtûrê Konyê Hakîme Enqerê<br />
Ê dixtûr hakim nafîle ye<br />
Destê şivanê malê bavêm dermanê xwe ye<br />
Ê de were loy loy lo şivano canê ablê biçûk qurbano<br />
Navenda Anadoliyê<br />
1402-ŞİVANO-2<br />
Şivano coş dibî tu li dest û diyaran<br />
Nabînî tu ruyê ne derd û xedaran<br />
Şa dibî tu herdem bi berx û bi karan<br />
Xwezil ji berxên te jî yek ezbama<br />
Heyla lawo şivano<br />
Xwezla ji guhdarên te jî yek ezbama<br />
1403-ŞOX Û ŞENG<br />
Li dil halan û talan e<br />
Cîhan bû berdî berdan e<br />
Çi karim xweş bikim dilko<br />
Di nav talan û cenga bî<br />
Dilê min xweş nebû carek<br />
Limala şox û şenga bî<br />
Çawa dilxweş dibe yê ku<br />
Di nav pençê pilinga bî<br />
633<br />
Ez heyrana şivano<br />
Heyla lawo şivano<br />
Ez qurbana şivano<br />
Pif dikî bilûrî tu li şevên tarî<br />
Top dibin pezên te tev li te dikin<br />
guhdarî<br />
Çi dibê tu ji wanra tu bi kîjan zarî<br />
Helbest: Kemal Badilli<br />
Mûzîk: Yilmaz Ersahin<br />
Tu zanî ez evîndar im<br />
Dijîm lê bê cî û war im<br />
Li ku warê xwe digrim ez<br />
Ku dil rengê kerenga bî<br />
Keleşnîkof bi dest yarê<br />
Bi doza kûştina dil tê<br />
Gelo rûgeş dibe ê ku<br />
Birîndarê tifinga bî<br />
Helbest: Cegerxwîn-Muzîk:<br />
N.Dara
T<br />
634
1404-TAHÎR<br />
Lê de bibê bibê, lê Zahirê bibê<br />
Sîwarê bozê Xocê Xizir hatî pişta qubê<br />
Bila li min û Tahir derkeve stêra sibê<br />
Ji vî derdî ez namînim, bila bê dawiya dinê.<br />
Lo de banî banî, lo de Tahiro banî<br />
Xwedê vê sibê ji min û te re xerab anî<br />
Hêstirên Zahirê diheriqin wekî çem û kanî<br />
Li nav heyşt hezar kesên bajarê Palo de<br />
Xwedê teala ji min û Tahirê min re xerab anî<br />
Tahiro ez bi qurban tu kevoka sekmanî<br />
Gava germa havînê li me danî<br />
Lê Zahir dînê tu va yî Tahir kanî?<br />
Lo de dilo ez nemînim Tahir kanî?<br />
Lê de nabe nabe, lê Zahirê nabe<br />
Xwedê jî bi vê rewşê dixeyide, razî nabe<br />
Ji ber kirine fesada<br />
Xwedêyo dilînî nabe<br />
Ger Xwedê mirazê min bi dilê min neke<br />
Bila bi darda ke.<br />
Lo de banî banî, lo de Tahiro banî<br />
Xwedanê jor îro ji me re xerez anî<br />
Bila Xwedê kul bike mala mîr û Xocê Ereb<br />
çawa ketin navbeyna her du dilan<br />
Îro evîn nefî bûye, dil ji hev veqetiyane<br />
Lo de birin birin Zahirê birin<br />
Mala Tahîrê min îro ji bajarê Palo ye bar dikirin<br />
Berê wan dan bajarê Mûsilê,<br />
lo em ji hev kirin.<br />
Bajarê Mûsilê bişewite ne havîn e,<br />
ne bihar e<br />
Tahiro ez bi qurban bajarê,<br />
Mûsilê ji te re ne tu wer e<br />
Destê min evdelê ji te nabe<br />
Roj germê şev sar e<br />
Gotinên Xocê Xizir sîwarê bozê,<br />
ji me re bê qerar e<br />
Tahiro delalê dilê min tu dîsa kerem ke<br />
635
were mal e<br />
Eza cilên delalê xwe bişom li eywanê<br />
bi avên germ û sar e<br />
Emê dîsa dest bavêjin hev,<br />
bikin wan henek û yar e<br />
Seba Tahirê minî delal,<br />
Êdî min ne kar û ne emel e<br />
Karê dinê bi min zor e,<br />
Dilê min bi jan û keser e<br />
Jina min li bajarê Palo, seba tunîna<br />
Tahir bi min giran e<br />
Xwedêyo mirin hebe, dil tunebe<br />
Xwazî dîsa mala me cîranê mala we ba<br />
Dîwarê navbeyna me herduwan xera biba<br />
Sibê êvarî çavên min bi bejna te ba<br />
Ezraîlê min li ser milê min peya bibiya<br />
Emrê min çiqas hebe,<br />
mirina min li ber ya te biba<br />
Zahir nemeyek tijî hêstirên cavan dinivsîne,<br />
Çavên xwe li ser riyan û dirban digerîn e<br />
Karwanê Mûsilê te dihere ku name pê re<br />
ji Tahir re bişîne<br />
Zahirê bala xwe daye<br />
Karwanê Mûsilê ji wê de tê ye<br />
Nameya xwe girte û xwe da keviya rê<br />
Bala xwe daye sermiyanê kerwan teftiş da xelkê ye<br />
Serbazirgan sîwarê hespekî çê ye<br />
Zahirê li dora kerwan dihere û tê ye<br />
Ez keçikim<br />
Ger ez name bidim ditirsim wê navê min xerab bê ye<br />
Cardin name kir pa‟ila xwe vegeriya<br />
qonaxa û qesrê ye<br />
Karwanê Mûsilê hat û zivirî kete rê ye<br />
Tahir ez bi qurban Mûsil bişewite<br />
mêwan tirî<br />
Min qonaxa bir perê cehdê lê rê çê kirî<br />
Bi çavên şilûg, derdekî mezin nayê nivikirî<br />
Bila li dilê te ayan be ku min çima name<br />
neşandiye<br />
636
Karwanê Mûsilê hat û ji min bihurî<br />
Zahirê li hundirê qesr û qonaxê digirî<br />
Dihere û tê ye,<br />
Bala xwe dideyê ku serê qantirekî<br />
derket ji hêla rê ye.<br />
Feqîrek li sîwarê qantirê dimeşin li serê rê ye<br />
Zahir got:<br />
Ya rebbê îzzetê,<br />
Ev mizgîn çûyina nameyê ye.<br />
Got: Qantirçiyo ez ketime bextê te û Xwedê ye<br />
Gelo tu yê berê xwe bidî ku û herî kê derê ye?<br />
Got: Lê Xwengê ez dikim herim bajarê Mûsilê ye<br />
Zahir got:<br />
Zilamekî min heye li bajarê Mûsilê ye<br />
Ez dixwazim namek jê re bişînim<br />
Ne qaçax e, weke sirrê dewletê ye<br />
Qantirçî got:<br />
Lê xwengê, xwedê li kesî neke kirasê feqirî ye<br />
Zahir destê xwe li paşila xwe digerîne<br />
Sed û pêncî zêran heqê qantirçî dertîne<br />
Qantirçî çer ku zêran dibîne,<br />
Ez nemînim çawan dilezîn e...<br />
Qantira xwe dibe li mezatê difroşe,<br />
hespekî çê distîne<br />
Nameya Zahir li beriya xwe datîne<br />
Dibêje: Lê xwengê nav û nîşana xwediyê namê kî ye?<br />
Zahirê dibêje:<br />
Lo de yan e, lo de yan e, lo de dilê min li yan e<br />
Derdê min jî alî Xwedê ve pir giran e<br />
Ne îlac û ne hekim û ne derman e<br />
Gava ku tu gihayî bajarê Mûsilê bi ferman e<br />
Ji ciwanên bajarê Mûsilê bipirse<br />
Gelo qonaxa Tahir kîjan e?<br />
Hema, qantirçî ji Zahir xatir xwest<br />
û da lingan e....<br />
Qantirçî giha bajarê Mûsilê bi ferman e<br />
Bala xwe dayê, çend xort li hev ciwiyan e<br />
Got:<br />
Gelî xortan ez ketime bextê we û Xwedê ye<br />
Ka hela bi min nîşan din kanî qonaxa Tahir kîjan e?<br />
Xortan bi awirên çavan îşaretên destan nîşan dan e<br />
637
Qantirçî bala xwe dayê ku,<br />
xortek rûniştiye li ser sekûyê<br />
Serê xwe li navbera her du çokê xwe daniye.<br />
Qantirçî got:<br />
Xorto gunehê te tune, lê derdê te giran e<br />
Gava ku vedikin devê derd û kulan e<br />
Qantirçî digot:<br />
Tahiro heyran banî, lo dilo banî<br />
Hêstirên Zahirê dibarin weke çem û kanî<br />
Mizgîn li te, min nameyeka Zahirê ji te re anî<br />
Ez bi bajarê Palo ketim, lo li wî girî<br />
Min dît qonaxek li perê cehdê, li ser rê çê kirî<br />
Zahirê bi çavên şilûg,<br />
derdekî mezin nemeyek nivîs kirî<br />
Lê, karwanê Mûsilê hat û lê bihurî<br />
Vayê min anî nameya Zahirê bi min re hazirî<br />
Qantirçî dema ku nama Zahirê pêşberî wî kire<br />
Tahir devê nameyê vedikire<br />
Xet û nivîsa Zahirê nas dikire<br />
Nameya Zahirê girte û di paşila xwe de kire<br />
Qonaxa mezin seba xatirê mizgîna nameya<br />
Zahirê li ser qantirçî tapû kire<br />
Tahir got;<br />
Lê Zahirê xwezî mirin heba dil tune ba<br />
Mala me dîsa cîrana mala we ba<br />
Dîwarê nav min û te xera biba<br />
Xwezî emrê min biqediya,<br />
mirina min li ber ya te bûya<br />
Zahirê Di nama xwe de gotiye:<br />
Tahiro, tu ne girtiyî?<br />
Tu ne di qeyd û zincîran dayî?<br />
Tu li dervayî, lê tu nefî bûyî<br />
Qey tu yê her dem li bajarê Mûsilê bijiyî?<br />
Tahir dev ji aqil û evîna naşîniyê berda<br />
Got:<br />
Kî der ji min re bibe jî êdî bajarê Mûsilê ji min re nabe.<br />
Tahir kete serê riyan û dirban berê xwe da hêlîna evîna xwe....<br />
Tahir şevekê nîvê şevê giha bajarê Palo li dora qesrê çû hat, li ber şibaka eywanê<br />
Zahirê sekinî ye. Bangek gazî zahîrê kir, bi dengekî evînî nobetdarên qesra mîr<br />
ew dîtin û Tahir revî lê, dan dû ew girtin, Berê wî dan zîndanê, ew birin.<br />
Zahir li ser wî dengî Tahir ji xewa çeng bû û li dora qesrê çû hat, lê kes tune bû.<br />
638
Ji xwe re got:<br />
Gelo ew xewn bû an xeyal bû? Ew deng bu kul kesereka mezin û li ser dilê<br />
Zahirê rûnişt. Çawa ku heft sal berê mala Tahiro ku bar kiribû. Ev dengê han,<br />
hîn ji wê demê bêhtir bû.<br />
Got:<br />
Belkî Tahir nameya min girtibe û hatibe? Li aliyê din zapitan li Tahir pirsîn kirin.<br />
Lê Tahir ne navê xwe ne yê diya xwe û ne yê bavê xwe da, ew nas dikirin.<br />
Zapitan Tahir teslîmî yekî hemamçî kirin ji bo ku wî bixebitîne.<br />
Hemamçî ev xortê nenas bire berber, ew çê kirin. Hanît hamamê, qatek cilên<br />
nuh lê kirin. Nihêrî ku xortekî pir delal e. Pê karên giran nedikirin. Ew kire<br />
çayxanê pê çay û qahwe didan çêkirin.<br />
Keç û bûkên bajarê Palo pê hesiyan ku xortekî delal li hemamê dixebitê. Rabû<br />
tevî her sê cariyên xwe riya hemamê girt. Xwediyê hemamê bangek li lawikê<br />
nenas kire. Tahir, çar heb çay hanît li ber her çar xanima kerem kire. Dema,<br />
lawikê nenas çay hanît û li wan kerem kire. Gava ku çavên wan bi hev du kete.<br />
Weke rûhên wan di pozê wan de bê der, a wa cemidîn di hev deEv serê çend<br />
salan e ku hev û du nedîtine<br />
Gotin: Belkî ev xelet be ev ne ew be?<br />
Roşan Lezgîn -Azadiya welat 97<br />
639
405-TAHSÎN TAHA (1941- 1995)<br />
Tesîn Taha, di jiyana Muzîka Kurdî de rûpelek nû vekir.<br />
Di dîroka welatê me yê bindest û dagir kirî gelek kes hene ku navê wan bi tîpên<br />
zêrîn tê nivîsin û dikevin nava navên nemiran. Bê guman<br />
hunermedê nemir Tehsîn Taha yeke ji wan<br />
şanaziyan(îftîxaran) ku sed heyf gelek zû xatirê xwe ji me<br />
xwast.<br />
Tehîn Taha di 25 ê nîsana sala 1941 an li Amêdiyê<br />
hatiye dinê, Bavê wî Teha Mihemed bi xwe yek bû ji<br />
deng xweşên nava şahî û dawetên şarê Amêdiyê û gundên<br />
der û dora wê. Ji ber vê hindê zû bi deng xweşiya kurê xwe Tehsîn hesiya û<br />
hemî pêwîstiyên xwîndinê ji bo wî amede kirin. Destê wî digirt heya dibire<br />
dibistanê. Bi vî rengî teşvîqa bavê wî û tesîra deng û awazên hunermendê nemir<br />
Miheme Arifê Cizîrî bûn sebeb ku bi giranî li ser dersa xwe raweste, di dawiya<br />
sala 1958 an de di Radiyo ya Bexdayê de yekem strana xwe “Eşkere nakim”<br />
tomar kir û gihande guhê gelê xwe li hemû Kurdistanê. Evîna wî tenê ji bo<br />
stranê nebû, belkî wî dixwast bi Hunera “şanoyê” jî bi şiklekî vekirîtir derd û<br />
kulên bindestiya gelê xwe nîşanî herkesî bide, ji ber wê hindê piştî kuta kirina<br />
xwandina xwe ya xwîndingehên seretayî(we ragirtina diplomê) di zankoya<br />
hunerê bedew ya bajarê Bexdayê lîsansa Teatirê jî xelas kir û li sala 1960 ê di<br />
bararê Maxmurê de dest bi dersbêjiya mûzîkê kir û gelek şagirtên baş perwerde<br />
kirin. Di çaxê ders xwîndine de ji ber çalakîyên xwe yên siyasî û helwesta<br />
Kurdatiyê çend caran hat girtin û îşkence û tedayê giran lê hatin kirin. Di sala<br />
1961 ê piştî geşbûna agirê şoreşê li başurê Kurdistan, Tahsîn Tahay dîsa di gel<br />
hevalên xwe di mîtîngekê da ser parastiya organîzasyona meşa xwendeva li<br />
Zaxo kirin û dîsa jî hate girtin, piştî dîtina zahmetiyên pir zêde hat berdan û yek<br />
rast xwe gehande nava refên pêşmergayan li herêmên azad kirî de. Di dawiya<br />
sala 1963 an neçar ma vegerî mala xwe û dîsa hat girtin. Li sala 1964 ê de azad<br />
bû, di jiyana zîndanê de jî nedisekinî û bi çê kirina stranên bi naveroka xwe<br />
dewlemend xebata xwe didomand. Wî bi zimanê mûzîkê şerê dijmin dikir.<br />
<strong>Stran</strong>a “Dê hatin bihar” li zer zarê wî di nav gel de belav bû. Bi vê stranê da<br />
diyar kirin ku azadiya gelê kurd yê rojekê çêbibe û dibî ji bo azadiyê bihakî<br />
giran bê pêşkêş kirin. Gelek hunermend û deng xweşên paye berz di nava civata<br />
hunermendên me de hebûne û niha jî hê jî hene, lê ew kesên ku binaxiyek ji bo<br />
vê pêwistiya girina civakî saz kiribin, mixabin pir kêmin.Tehsîn Teha di van<br />
salane derket nav qeda hunera mûzîka kurdî, lê ne bi wan şîweyên berê, belî di<br />
xorçikê wî de tiştên nû hebûn, bi wateyek din mizgînî hunerê mûzîka nûjena<br />
kurdî bû, mîna mamostê Qedrî Can û Goran ku şêîra kurdî ji qeyd û zincîrên<br />
“qafiye û beytan” xilas kirin û ew derbasî rûpelak din yê jiyanê kirin, Tehsîn<br />
Taha jî ji bona hunermendên kurd riyeka nû vekir ku di nava nivşê nû giheştîyê<br />
wê demê de bi heycanek bê nimûne hat estîqbal kirin û riya wî berdewam kirin,<br />
di demeka kin de stranên wî giheştin hemû deverên Kurdistanê û nav û dengê wî<br />
640
li her dera Kurdistanê belav bû. Mamostê Goran li başurê Kurdistanê helbestên<br />
nû pêşkêşî civata me kir û Tahsîn Tahay jî mûzîkek nû û bi naverokek pir bi<br />
wate afirand. Wî di xwandingeha xwe de gelek şagirtên nû perwerde kirin ku her<br />
yek ji wan piştî Tehsîn Taha bi serê xwe rêberîkî vê rêbazê tê nasandin:<br />
Gul bihar, Eyaz zexoyî, Erdewan Zexoyî û hunermedê navderê kurd Dilşad<br />
Seîd û gelek kesên din rêgirên riya wî bûn ku heya roja îro jî, deng û mûzîka<br />
wan tevan li hemû deverên Kurdistanê tê guhdar kirin.<br />
Teybetiya herî eşkere ya stranên Tesîn Tahay ew ku di helbestên xwe de bi<br />
zimanekî zelal û sade wekî ku bi gel re diaxive “nihînî û remzî” armanca xwe<br />
beyan dike. Bo nimune di strana“ Xal xalokê li bextê te me” navê welatê xwe yê<br />
bindest Kurdistan e nikare bi eşkereyî beyan bike. Di dest pêka xebata xwe ya<br />
hunerî de hunermendên navdar yên mîna Mihemed Arifê Cizîrî, Eyşê<br />
Şan,Tahir Tafîq, Nesrîn Şêrwan, Elmasa Mihemed û hwd ew ji bona hunera<br />
wi ya nûjên pir teşwîq kirin. Di demeka kin de gelek berhemên baş pêşkêş kirin,<br />
ku di roja îro de jî ji bo gelek hunermendên nûgiheştî bûne serokaniyên pir bi<br />
kêr û bi mifa. Piştî sala 1991 ê li şerê kendavê da guherandinên siyasî çê bûn<br />
barê jiyanê li başurê Kurdistanê jî pir nexweş bû û di 13 ê Adarê 1994 an de ji<br />
bo çareseriya nexweşiya dilê xwe hat welatê Hollandayê, lê ji ber derengiyê ji<br />
bo çareser kirina êşa xwe ya giran sed mixabin di 28 ê Gulana 1995 an de çû ber<br />
dilovaniya xwe. Tehsîn Taha di esmanê hunera Kurdistanê de stêrkak pir geş bû.<br />
Tahîn Taha hertim di dilê gelê xwe de bijinê û yê bîranîn.<br />
Kovara Huner 1998 payiz.<br />
Ji bo bîranîna hunermendê ku bi hesreta dîtina Kurdistanê, li xerîbiyê serî<br />
danî…<br />
Tehsîn Teha Amêdî: Destpêka Karekî Nû û Dîrokî<br />
(1941 Amêdî 28.05.1995 Holland )<br />
Kakşar Oremar<br />
Amêdî, Amediya, Amêdîka Behdînan an jî Amêdîka Bilind ku di dîrokê de bi<br />
navê „paytexta herêma Behdînan“ jî hatiye binavkirin, yek ji bajarên herî kevnar<br />
di dîrok û e´rdnigariya Kurdistanê de tê hesibandin. Bajarê Amêdîyê li ser<br />
çiyayekî bilind hatiye çêkirin ku tenê du rêyên bi navê Dergehê Mûsil û Dergehê<br />
Barzan riyên ketin<br />
û derketina bajarin. Di dergûşa vî bajarê kevnar û bi temenê xwe 3000 salî de<br />
gelek mîr û hakim, helbestvan û nivîskar, dîrokzan û zimanzan, mêrxas û<br />
qehreman, dengxweş û hunermend rabûne ku kar û xizmeta wan nayê ji bîr<br />
kirin.Hunermendê nemir Tehsîna Teha di sala 1941an û di nava malbateke nîv<br />
hal xweş de li vî bajarê dîrokî hat dinê. Navê dayika wî Xurbet e û Teha<br />
Mihemedê bavê Tehsîn jî ku karmendekî dewletê bû, zû pêhesiya ku ji nava çar<br />
641
kur û pênc keçên wî Tehsîn di hinek warên civakî û hunerî de, xwedîyê<br />
taybetmendiyên cudaye. Tehsîn ji zarokatiyê li ser ava " Kanîya Mala "(1) bi<br />
hevalên xwe re dilîst û hertim bi dengekî bilind ji wan re distirî. Dengê wî ji<br />
zarokatiyê bala xelkê dikişand ser xwe, lê kesî nedizanî ku ev deng yê rojekê di<br />
nava hemû Kurdan de bê hezkirin û belavî her cihekî bibe. Ji salên 1960an û<br />
pêde Tehsîn Teha bi awayekî berfireh dest bi karê xwe yê hunerî kir. Di<br />
destpêkê de bi karê şanogeriyê(lîstikvanî û sinaryonivîsandinê) derket pêşberî<br />
gel. Lê tenê bi karê şanoyê têhnatiya wî ya ji bo hunerê nedişikiya û dîsan jî<br />
vegerî ser dengê xwe û xwest bi stirînê vî karê ku hemû evîna wî bû, bidomîne.<br />
Gehştina bi vê xweziyê di wî çaxî de karekî wiha hêsan nebû. Sedemên olî,<br />
paşverûtiyên civakî, taybetmendîyên dijwarên serdema feodalîzimê, astengên bi<br />
kelem bûn li ber piyên wî ."Mitrib" peyvek çewt û nîşana sivikatîyê bû ku<br />
piraniya xelkê heta ji hunermendên mîna M. Arifê Cizîrî, Nesrîn Şêrwan,<br />
Hesen Cizîrî, Elî Merdan, Tahir Tofîq, Hesen Zîrek û ...yên din re jî digotin.<br />
Ji xeynî vî derdê giran ku huner û dengê gelek keç û xortên Kurd di gewrî(qirik)<br />
û singê wan de fetisandibû, bindestiya Kurdistanê serbarê hemû derdan bû.<br />
Evîna Tehsîn ya ji bo doza Kurdistanê tiştekî eşkere û sirûştî bû, lê ewê çawa vê<br />
evînê bike evîneke zindî û ji nava dilê xwe derxîne û bide kifşkirin?! Ewê çawa<br />
vê evînê bi gelê xwe re parve bike? ...û gelek pirsên din xwe li ber çavên Tehsîn<br />
ciwan û armancdar dan xûyanîkirin. Tehsîn pir fikirî ku çawa dest bi karekî nû<br />
bike ku hunermendên beriya wî nekirine!!. Ji bona wê jî hêz da xwe û çendîn<br />
caran ji xwe re wiha got:" Destpêka her karekî dijware, lê ezê sinorê vî a´detê<br />
kevin bişkênim û van perdeyên reş biçirînim...".<br />
Tehsîn Teha bi helbesta nû ku bi navê "helbesta Îro" jî dihat naskirin, dest bi "<br />
<strong>Stran</strong>a Kurdî ya Nû " kir. Ev bizavek nû bû ku bi taybetî di nava nivşê nû (çîna<br />
ciwanan) de bi germî hat pêşwazîkirin. Gelek kesan xwestin di destpêka vî karê<br />
nû de vê " sonnetşikênî" ya Tehsîn Teha mîna guneh an jî tawanek mezin di<br />
nava gel de bidin nasandin, lê heza piraniya ciwanên Kurd yên ji hemû deverên<br />
başûrê Kurdistanê, zû dijberên hunera wî ya nûjen bêdeng kirin. Pîvana gel ji bo<br />
wî pîrozîyeke mezin bû. Tehsîn Teha di hêrêma Behdînan de yekemîn kes bû ku<br />
bi awayekî nûjen strana Kurdî ya nû bi awazên nû da destpêkirin.<br />
Ev jî karekî girîng bû. Ji ber ku hertim kesê ku karekî nû dike, ew kar li ser navê<br />
wî tê tomar kirin. Nemir Şemal Sayîb li herêma Soran û Tehsîn Teha li herêma<br />
Behdînan ya başûrê<br />
Kurdistanê wek serkêşên ve destpêka dîrokî tên naskirin.<br />
Mesajên siyasî û heza Kurdistanê di stranên Tehsîn Teha de<br />
Ji bo ciwanekî nûkar yê mîna Tehsîn Teha, pirsgirêk tenê xwîndina strana nû<br />
nebû, ji wê girîngtir xwezîya wî ew bû ku bi rêya vê stranê evîn û mejiyê gel jî<br />
hinekî bilivîne û ramanên nû têde biafirîne. Hêza ciwanên Kurd bêxe liv û lebatê<br />
ku li hemberî asîmîlasyon û neteweperestiya dijwara e´rebên Beesî pêngavekê<br />
642
hilgirin. Ji bona wê jî li Dihok, Hewlêr, Amêdî, Silêmanî û Bexdayê dema ku<br />
heta generalên Beesî jî di konsêrtên wî de amade bûn, bi dengekî bilind<br />
qêriya:..." Ev warê he warê meye, warê meye, ma tu yê çawa ji me bistînî,<br />
bistînî,...". Ev durist di demekê de bû şovînîstên Beesî li Kerkûk, Xaneqîn,<br />
Mûsil, Mendelî û gelek herêm din yên başûrê Kurdistanê dest bi siyaseta çewta<br />
asîmîlasyon û Erebîkirina axa Kurdistanê kiribûn.<br />
Tehsîn Teha di hemû stranên xwe bi awayekî nihînî mesajên xwe yên Kurd<br />
perweriyê dide xuyakirin. " Bihêre Distar, Milletê me nemire, Xewin, Newroze,<br />
Ay Felek, Xalxalokê, Behdînan, Mala me li serê mihelê " û bi dehan stranên<br />
nemir Tehsîn Teha tev jî xwediyê mesajên siyasîne ku her yek piştî çêbûna<br />
rûdanekê di Kurdistanê de hatine çêkirin. Bo nimune: Dema ku li sala 1975an<br />
şoreşa nemir Mistefa Barzanî têkçû, Tehsîn Teha strana " Ey Felek" got û li<br />
ser<br />
xiyaneta dagirkerên Kurdistanê careke din ji partî û rêxsitinên netewa xwe dawa<br />
pêkanîna hevgirtineke yekcarî kir.<br />
Dr. Bedirxan Sindî û gelek helbestvanên din yên herêma Behdînan helbestên<br />
xwe pêşkêşî Tehsîn Teha dikirin ku bi dengê xwe yê gerim û awazek xweş bike<br />
stran. Di çaxê ciwanî û kemlîna hûnera wî de jiyana bindestî ji aliyekî û mirina<br />
bêwext û dûr ji axa Kurdistanê, qedera hunermendekî ku xwe ji êş û janên gelê<br />
xwe dûr naxe, ji mere dide xuyanîkirin. Hemû jiyana Tehsîn Teha di nava<br />
etmosfêrekî tejî tirs û bêdadiyê da derbas bû. Lê wî ji dagirkerên welatê xwe re<br />
stran negotin. Ji bona wê jî hunera wî hunerek Kurdî, resen û nemire.<br />
Piştî ku ji sala 1991an û pêde başûrê Kurdistanê ket destê Kurdan, azadiya xaka<br />
nîştiman derfetên nû ji hunermendan re jî afirandin, lê Tehsîn Teha ji ber êşa dil<br />
xwest xwe bigehîne Ewropa. Ew bi hizar hesret û xwezîyan ku rojekê yê bi<br />
dilekî saxlem vegere Amêdîka bedew û kevnar, xwe gehand welatê Hollenda, lê<br />
penaberiya wî ji aliyê îdareya penaberiyê ve nehat pejirandin. Êşa dil roj bi roj<br />
ew digûvişand û mixabin ew bêkes û xwedî, li dûrî Kurdistanê di roja 28.05<br />
Gulan.1995an dilê Tehsîn Teha ji lêdanê sekinî.<br />
Dema ku Tehsîn Teha ji bo cerahîkirina dilê xwe pêwîstî peran bû, mixabin<br />
hemû rêxistinên sîyasî, dewlemend û saziyên Kurdan ew ji bîr kiribûn, lê dema<br />
ku tabota wî şandin Kurdistanê zêdetir ji heft hizar dolarên Emrîkî pêre şandin!!.<br />
Ev di rewşekê de bû ku kêmtir ji vê hejmara peran dikarî êşa dilê wî derman<br />
bike û ew ji bo gelek salên din di nava me de bimîne. Em Kurd bi taybetî û<br />
hemû gelên Rojhilata Navîn bi giştî " zindî kujên mirî perest"în. Lê xala herî<br />
girîng eve: Pêwîste heya nirx û eymetên me saxin, em tev qedirê wan<br />
bizanîbîn.<br />
Wesiyetnameya Tehsîn Teha<br />
643
Tehsîn di kasêtekê de ku ji xanima xwe (Hebîbe) û her çar kurên xwe( Vehêl,<br />
Gelvan, Warvan û Dîrhat) ji welatê Hollenda şandibû Amêdiyê wiha dibêje:"<br />
Daxwaza min ya herî pêşîn serxwebûna Kurdistanê ye. Pêwîste Kurd qet li doza<br />
welatê xwe xiyanetê neken. Ger ez rojekê mirim min li axa Kurdistanê veşêrin.<br />
Lê beriya veşartina min li goristana Amêdiyê ava " Kaniya Mala" li laşê min<br />
bireşînin û piştre min di nava dilê axa Kurdistanê de veşêrin..." Bi giştî Tehsîn<br />
Teha xwediyê 8 kasêtane ku zêdetir ji sed stranên siyasî û folkilorî têde cih<br />
digirin. Tehsîn Teha bi hunermendên mîna Gulbihar û Eyşe Şanê re jî stranên<br />
duqolî gotine û bi wan re li Dihok, Hewlêr, Bexda û gelek bajarên din yên<br />
Kurdistanê konsert pêşkêş kirine.(2)<br />
<strong>Stran</strong>a ku herî zêde ji aliyê gel ve hat pêşwazî kirdin, Rabe Cotiyar bû. Gotinên<br />
stranên xwe tev xwedî mesajên siyasî ne.<br />
1406-BERÎVANÊ<br />
Bêrivanê mal wêranê<br />
Şêrînê wey bê xudanê<br />
Zerka te bo çi vala ye<br />
Meşka te bo çi qetya ye<br />
Bêrivanê mal wêranê<br />
Şêrînê wey bê xudanê<br />
Pezê te bo çiyê mite<br />
Belavê ev ro kit kite<br />
Berîyê bêje şivanê<br />
Guh bide pezê xudanê<br />
Berîvanê mal wêranê<br />
Bêrîyê bêje bêrîya<br />
Esmer û can û zerîya<br />
Nêzîke ew bihar bêtin<br />
Ew bihara pez bizêtin<br />
644<br />
Bêrîvanê mal wêranê<br />
Berîyê qêr ke strana<br />
Da te nakin êş û jana<br />
Em ji tirsê qet namirin<br />
Em ji tirsê qawîmtirin<br />
Bêrîvanê mal wêranê<br />
Bêrivanê mal wêranê<br />
Şêrînê wey bê xudanê<br />
Zerka te bo çi vala ye<br />
Meşka te bo çi qetya ye<br />
Bêrivanê mal wêranê<br />
Şêrînê wey bê xudanê<br />
Gotin û Muzîk: Tahsîn Taha
1407-XALXALOKÊ<br />
Keç dibêje:<br />
Xalxalokê li bextê te ye<br />
Mala lawik li kîve ye<br />
Kur:<br />
Xalxalokê li bextê te ye<br />
Mala cana min li kîve ye<br />
Ji mêjeye li min berze ye<br />
Dilê min hêj jî bi dûve ye<br />
Keç;<br />
Ji mêjeye li min berze ye<br />
Xalxalokê de tu zî be<br />
Dilê jê xerib xerib e<br />
Keç;<br />
Ne min roj e, ne min şev e<br />
Bineciha lawêm bideve<br />
Bineciha lawêm bideve<br />
Kur;<br />
Min jî ne roj e ne şev e<br />
645<br />
Bineciha canê dibeve<br />
Bineciha canê bideve<br />
Bineciha canê dibeve<br />
Keç;<br />
Xalxalokê li bextê te ye<br />
Mala cana min li kî ve ye<br />
Kur;<br />
Xalxalokê li bextê te ye<br />
Mala cana min lî kî ve ye<br />
Kur;<br />
Canê dilê neçir kirî<br />
Dil birîndar jîn vemirî<br />
Keç;<br />
Tev pepûka bo min girî<br />
Tazîyew şînyê li ber kirî<br />
Kur;<br />
Tev pepûka bo min girî<br />
Tazîyew şînyê li ber kirî<br />
Mûzîk:Tehsîn Taha
1408-WELLE ŞÛ NAKİM<br />
Welle şû nakim, bille şû nakim<br />
Gustilya platînî reben<br />
Li tibla xwe nakim<br />
Welle min nevê bille min nevê<br />
Kurê maqîle dayîkê<br />
Bi quran min navê<br />
Min bidin feqîrî<br />
Min bidin kurmamî<br />
Bila merê li ser zendê<br />
Welle şû nakim, bille şû nakim<br />
Dilê pismamê ebed<br />
Qet ji xo nakim<br />
Welle şû nakim, bille şû nakim<br />
Dilê kurmamê reben<br />
Li benda xo nakim<br />
Yadê pismamê hewar e<br />
Wê çima min birevîne<br />
Yadê were, kurmamo<br />
Bextê te u Xwedê dikim<br />
De tu rabe min ji destê<br />
Van kafira birevîne<br />
Wele bi quranê pisti te da<br />
Piştî te da<br />
Hevalê ser can û dilê minê<br />
Kesê xo nîne<br />
Haware ema ne ez dotmama te me<br />
Feqîrî bî, bê halî bî<br />
Ezê bextê Xwedê<br />
Min bihewîne<br />
Halî min da ez razî me<br />
Her ro sed sîyar<br />
Yêt hêne xuyê<br />
Her ro sed xwazgîn<br />
Pismamo<br />
Yêt hêne xûyê<br />
Wele min nevê<br />
Kurê maqîla<br />
Mi bidne pismamê<br />
Bila merê li ser zendê/Mûzik: Tahsîn Tah<br />
646
1409-TARA CAF<br />
Tara Caf (inglîzî: Tara Jaff) (* 1958) hunermendeka kurd û stranbêje.<br />
Tara Caf sala 1958 li Bexdayê ji dayik bûye. Hunermed, keça eşîra Caf û<br />
Helebçeyî. Tara, ji ber ku bavê wê jî hunermendê muzîkê bû, ji bal bavê xwe jî<br />
hatiye perwerdekirin û stirîna bi zaravaya hewramî ji bavê xwe hîn bûye.<br />
Tara Caf ji ber ku malbata wê bû penaber ji sala 1979ê vir ve li Londonê dijî.<br />
Di sala 1991ê de dest bi hînbûna enstrumana "çengê (arp) kir.<br />
Enstrumana çeng heta sedsala 17an jî enstrumana mîrên faris û kurdan bû. Lê<br />
piştre hêdî hêdî wenda bû û qanûnê ciyê wî girt. Bi saya Tara Caf kurd dîsa vê<br />
enstrumanê nas dikin.<br />
Tara Cafê konser li Amedê û Stenbolê jî dane.<br />
Tara Jaff: Şoreşa jinên kurd dest pê kiriye,<br />
Hevpeyivîn: Diya Rûmet, 25'ê Pûşperê 2007,<br />
NETKURD<br />
1410-TAXA FİLA<br />
Ne min go ji tere neçe taxa van fila<br />
Wer dîyarê Werdeka wer dîyarê werdekan çavê bi kilan<br />
Memikê wana sêvin wek top û gulan<br />
Welle wê ji Me bivin miheba dilan<br />
Çend car min got ji Te re neçe taxa wan<br />
Bejnê wan ziravin bejnê wan ziravin mînanî hêlan<br />
Kenê wan dirije ji Dev û Lêvan<br />
Wele wê ji Me bivin bîlle wê ji me bivin ax Dîn û Îman<br />
Ne min go ji tere neçe taxa van fila<br />
Wer dîyarê Werdeka wer dîyarê werdekan çavê bi kilan<br />
Memikê wana sêvin wek top û gulan<br />
Welle wê ji Me bivin miheba dilan<br />
647
Hin ji wan cot bi cotin hin çare çarin<br />
Hin ji wan î bê dostin hin ji wan î bê dostin hinek bi yarin<br />
Hin ji wan rukê wana sêvê li ser darin<br />
Hin ji wan min çinî hîşt hin ji wan min çinî hîşt hinek min xwarin<br />
Ne min go ji tere neçe taxa van fila<br />
Wer dîyarê Werdeka wer dîyarê werdekan çavê bi kilan<br />
Memikê wana sêvin wek top û gulan<br />
Welle wê ji Me bivin miheba dilan<br />
Ax min Riha kur kir Simbêla berdan<br />
Tu ji Min bawerbike Tu ji Min bawerbike bi sozê Mêran<br />
Dîn u Îman hebun ew jî min berdan<br />
Tizbîya destê min jî tizbîya destê min jî ma li Mala wan<br />
Ne min go ji tere neçe taxa van fila<br />
Wer dîyarê Werdeka wer dîyarê werdekan çavê bi kilan<br />
Memikê wana sêvin wek top û gulan<br />
Welle wê ji Me bivin miheba dilan<br />
1411-TE Dİ BÎNİM<br />
Te di bînim,<br />
Te na bînim lê gewrê<br />
Dest li gerdanê wer tînim cana min<br />
Aşiqê çavê şîn im esmera min<br />
Qîza ji xorta distînim delala min<br />
Tirsim bimirim, na bînim cana min<br />
Daket ser kaniyê<br />
Şar berda ser paniyê<br />
1412-TE Lİ MİN Çİ KİR<br />
Te li min çikir te limin çikir<br />
Binêr halê min te limin çikir<br />
Dil û cergê min heliya<br />
Min ji te hezkir te limin çikir<br />
Dilê min hêlîna kul û xema<br />
Kanê sozê te ji min ra da<br />
648<br />
Min ramûsanek jê xwest<br />
Ew heqê ciraniyê delal min<br />
Riya Eyin- Tirbê bi qaş e<br />
Paçê Zeko qumaş e<br />
Hek hûn Zeko nas nekin<br />
Eraq vexwar serxoş e<br />
Tu dî bû li ber dîwêr e<br />
Ez ji bejnê ne bûm têr e<br />
Min ramûsanek jê xwast<br />
Tirsa min ji Kûçik mêr e.<br />
Hiş û aqil ji serê min çu<br />
Ez bûm xwediyê kul û derda<br />
Binêr porê min te sipîkir<br />
Hêsir ji çavê minde rokir<br />
Bi hesreta bejna zirav<br />
Birîna min kure te derman nekir<br />
Gotin û Musîk: Fevzî Kiliç
1413-TEMBURA MİN<br />
Darê tembura min dirêje<br />
Destêm kine lê nagîje hehee<br />
Je bu evina xwe û yarê<br />
Çêkim helbestekê ji dile hehe<br />
Zivistan çu bihar dihat<br />
Dilê min geş bu gulek di çand hee<br />
Gulê Nevrozê xemilîn<br />
Gula dilê min ne çilmisîn?<br />
1414-TENÊ<br />
Tenê tenê tenê tu bi tenê neçe dara<br />
Navê kurik nas nakim<br />
Navê keçikê Bihar e<br />
Reşkezî ji tîremara<br />
Tenê tenê tenê tu bi tenê neçe cila<br />
Navê kurik nas nakim<br />
Navê keçikê Yargul e<br />
Reşkezî ketine mila<br />
1415-TENÊ TU ZANİ<br />
tenê tu zani kani gul u kulê min<br />
gava min te hembêz kir li ber deri<br />
beri maçê<br />
nizanim di nav dumanê de winda<br />
bun<br />
yan ji bir bun gava tazi bun ser livina<br />
xewê<br />
çavên min bi kul in<br />
kulên min ji dil in<br />
min berê dilé xwe li ba te ji bir kir<br />
min bi şir venek<br />
ser holka pelê payiza evina te<br />
dil di destê de te kuşti ye<br />
649<br />
Lawiko ji xêra xwezîya<br />
Deriyê mîrê mira da<br />
Ez têla temburê buma<br />
Destê te ser dilê min buya<br />
Ez geriyam ba denbêjan<br />
Helbestek min da gerêdan<br />
Buy evîna xwe û yarê<br />
Ji warê şerîn ji KURDÎSTANÊ<br />
Gotin û Muzîk: Koma Zerdeşt<br />
Tenê tenê tenê çûme newala hota<br />
Tenê tenêl tenê barkir ji barê rota<br />
Navê kurik nas nakim<br />
Tenê tenê tenê qîz bi qurbana va<br />
xorta<br />
Tenê tenê tenê çûme newala hîza<br />
Tenê tenêl tenê min bar kir ji barê<br />
gwîza<br />
Tenê tenê xort bi qurbana wan.<br />
bi xincerek ji berfê<br />
windayi me li qiraxé lêva te li xewê<br />
digerim<br />
u tu di tenahiya xwe de belav dibe<br />
belkirinek ji singa gotinén tozé<br />
u kerwanên evindarên te ber bi<br />
ezman dibin<br />
bi destên sipi ji bo te<br />
u strana axê mabuna me saz dikin<br />
kewa min i belek di nav tariya<br />
diwaran de<br />
xew nabe bê cira çavên te<br />
gotin : Rehimo-muzik : Abbas<br />
Ahmed
1416-TENÛNÊ<br />
Tenûnê hoy tenûnê<br />
Kewlo reşo tenûnê<br />
Guriyê girto kemînê<br />
Ku ti jifila nemînê<br />
Taze me, hoy taze me<br />
Genmokê ribasê me<br />
Şêxa dîn ez ya te me<br />
Me li li Hêzîlê derbas e<br />
Me li Xabûrê derbas e<br />
Golik ketine ribasê<br />
Bû şerê mam û birazê<br />
Bû şerê xal û xwarzê<br />
Mam û birazê kî ji wan e<br />
Xal û xwarzê kî ji wan e<br />
Şerê ji mala mêran e<br />
Girdîsa hoy girdîsa<br />
Haco dîno girdîsa<br />
Kew firîn çûne lîsa<br />
Keçkê Batûya ser kîsa<br />
Yên demanya werîsa<br />
1417-TEŞÎ<br />
Teşiya te bi darê bi gûzê<br />
Min go ho zirav ho ziravê<br />
Teşiya te bi darê gûzê<br />
Mi go ho zirav ho ziravê<br />
Bo tevn û teşiyê deyê<br />
Mi go ho zirav ho ziravê<br />
Çavkê xwe mi dît<br />
Min go zirav ho ziravê,<br />
Dilkê xwe heband<br />
Dilber meşiya li eywanê<br />
Çavkê xwe mi dît,<br />
Dilkê xwe heband<br />
Dilber meşiya li eywanê<br />
650<br />
Hat karewan û hat kerwan<br />
Hat kerwanê van keran<br />
Danî li herfa bênderan<br />
Danî li milê bênderan<br />
Ayşo û Fatê helandin<br />
Kirne milê kembera<br />
Hat karewan û hat kerwan<br />
Hat karwanê qereşa<br />
Danî li girkê qereşa<br />
Eyşo û Fatê helandin<br />
Kirne şorba nexweşa<br />
Hat karewan û hat kerwan<br />
Hat karwanê Mêrdînê<br />
Danî bû li girherînê<br />
Eyşo û Fatê helandin<br />
Kirne darê mêzîna<br />
Çara reş ne tu yar e<br />
Hemalî bide hemalî<br />
Mala Silemanê Biro.<br />
Azadiya welat 97-<br />
Hemed Eta Salman<br />
Teşiya te bi darê biyê<br />
Mi go ho zirav ho ziravê<br />
Teşiya te bi darê biyê<br />
Mi go ho zirav ziravê<br />
Bo tev û teşiyê yarê<br />
Mi go ho zirav ho ziravê<br />
Bo tevn û teşiyê yarê<br />
Mi go ho zirav ho ziravê<br />
Teşiya te bi darê biyê<br />
Mi go ho zirav ho ziravê<br />
Teşiya te bi darê biyê<br />
Mi go ho zirav ho ziravê<br />
Bo tevn û teşiyê yarê
Mi go ho zirav ho zirav<br />
Bo tevn û teşiyê yarê<br />
Mi go ho zirav ho ziravê<br />
Çavkê xwe min dît<br />
Dilkê xwe heband<br />
Dilber meşiya<br />
Li eywanê<br />
Çavkê xwe mi dît<br />
Dilkê xwe heband,<br />
Dilber meşiya<br />
Li eywanê<br />
Teşiya te bi darê tuyê<br />
Mi go ho zirav ziravê<br />
Teşiya te bi darê tuyê<br />
1418-TEW TEW DÎNÊ<br />
Ez ne dînim, te ez dîn kirim, hey la<br />
dînê<br />
Ez ne dînim, te ez dîn kirim, tew tew<br />
dînê<br />
Çol û peseran wergirin, hay la dînê<br />
Ez gunî bûm kedî kirim, tew tew<br />
dînê.<br />
Konê bavê te giran e, hay la dînê<br />
Şêniya bavê te giran e, tew tew dînê<br />
Barkirî ga û garan e, hey la dînê<br />
Tirsa min jî Romê giran e, tew tew<br />
dînê<br />
Konê bavê te hindike hey la dînê<br />
Şêniya bavê te hindike, tew tew dînê<br />
651<br />
Mi go ho zirav ziravê<br />
Bo tevn û teşiyê pirê<br />
Mi go ho zirav ho ziravê<br />
Bo tevn û teşiyê pirê<br />
Mi go ho zirav ho ziravê<br />
Çav xwe min dît<br />
Dilkê xwe heband<br />
Dilber meşiya<br />
Li eywanê<br />
Bi çavkê xwe mi dît<br />
Dilkê xwe heband<br />
Dilber meşiya li eywanê.<br />
(Ev strana li dora Çolemêrgê tê<br />
gotine.)<br />
Barkirî ga û golik e, hey la dîne<br />
Tirsa min ji Romê hindik e, tew tew<br />
dînê<br />
Wî Feratî nale nale, hey la dînê<br />
Wî agirî nale nal e, tew tew dînê<br />
Ber xwe anî koç û qal e, hey la dînê<br />
Memikê dîna min sêvê tel e, tew tew<br />
dînê.<br />
Wî Feratî xuşe xuş e, hey la dînê<br />
Wî agirî xuşe xuş e, tew tew dînê<br />
Ber xwe anî qal û qirş e, hey la dînê<br />
Memikê dîna min sêvê tirş e,<br />
tew tew dînê.<br />
Kovara rewşan hêjmar 8.
1419-TEW ZER Ê<br />
Jorda hatî refik qazo<br />
Wî dilo yo yo yo yo<br />
Jor da hatî refik qazo<br />
Tew zerê wez mêvanê teme<br />
Hêvrî girtî gaz bi gazo<br />
Wî dilo yo yo yo yo<br />
Ez çibikim dewet bê sazo<br />
1420-TEXTOR<br />
Textor birîna min kuwîr e<br />
Ji kevin de ye pir pîr e<br />
Derman bik eger tu jîr e<br />
Textor<br />
Birîn ne birîna dil e<br />
652<br />
Tew zerê wez mêvanê te me<br />
Jor da hatî refik cuko<br />
Hêvrî girtî sûk bi sûko<br />
Ez çibikim dewet bê bûko<br />
Tew zerê wez mêvanê te me<br />
Gotin û Muzîk: Gelêri<br />
Berhevkar: Y. Ersahin & A.<br />
Dogan<br />
Ne ya hestî, dest û mil e<br />
Canê min tev ji ber kul e<br />
Textor<br />
Çiye, tu dibê rab û rûnê<br />
Derzî û derman nayê sûnê<br />
Canê‟ m divê serxwebûnê<br />
Textor<br />
Gotin û Muzîk: Hekîm Sefkan
1421-TEYRÊ Û QERÊÇOLÎ<br />
Ji devê dengbêj Fadilê Kufragî<br />
EFSANEYA TEYRÊ Û QEREÇOLÎ<br />
Teyar ji Qereçoliya Qerêjdaxê bû. Axayekî xwediyê êl û êşîr bû. Li dora pêncî<br />
sal berê ku xela çê dibe li zozanê Rindolê, dibêje “ Ezê herim beriyê Mêrdînê”<br />
û di nava erdê Metînan ku bi ser Dêrîka Çiyayê Mazî ve ye derbas bibe lê<br />
gavanê gundê Gola Gulê ya şemrexê derdikeve pêşiya wan. Pêşiya wan digire û<br />
bacê ji wan dixwaze û bûyer ji vê pêve mezin dibe.<br />
Ji devê dengbêj Fadil Kufragî Teyarê Qereçolî:<br />
Li Metîna Qerêjdaxê xela çê bû. Beriyê Mêrdînê ji berê de madena genim e.<br />
Berê jî xelkê bi destan genim diçînin. Îcar her tim ku xela çê dibû millet diçe<br />
beriyê. Dema li Qerêjdax jî xela çêdibe mirov ji Teyarê Qereçolî dibêjin:”law<br />
hinek merivê we li beriyê hene ji xwe re herin ba wan”. Teyar jî rabû ew û şeş<br />
birayên xwe û çel hebê bi tiving tevî wan 72 heb Qereçolî pev ketin. Bi qantiran<br />
dane serê rê. Gotin:” emê herin nava mêrên xwe. Bikirîn belaş bi yadîgar be emê<br />
herin ji xwe re tenê hilînin”<br />
Îcar, jê çel heb bi tiving bûn û 32 heb jî destvala bûn. Xweheka Teyar hebû navê<br />
wê Begê bû. Îcar Begê got:” welleh keko ez jî bi we re bêm” Teyar rabû Begê jî<br />
bi xwe re bir.<br />
Got:”Him emê mervên me bibînin û him wexta ku em li çolê datînin, tu karî ji<br />
me re xwarinekê bêvanekê çêkî. Ez axa me tu(tû) jî xweha min î. Makes nikarê<br />
bi çavbeqê li te binêre....<br />
Lê dayê lele, le dayê<br />
Ay le dayê le dayê<br />
Weyla li serê zivistanê berf û baranê li min barya yê<br />
Rêya min wendayê dayê<br />
Weyla mam li ber destê şivan û gavanê çolê dayê<br />
Ay lo lo lo lo...........<br />
Ay le dayê le dayê<br />
Le Xwedêyo ezê dilê mi dibê yi<br />
Gava vê galgala wer dibe yi<br />
Erê îro vê sibê bi zozanê Qereçolî hat û pê de tê yî<br />
Vê şevê hêwirî li Gola Gulê yî<br />
Lê Xwedêyo derdê dilê mi dibe yi<br />
Belê me go ne bi xêr û ne bi silamet<br />
Teyr wê şevê li ma li Gola Gulê yi<br />
Ereê sehera serê sibê qantir derxist ji hewşê yi<br />
Bira Xwedê gûrkî têxe mala Nordo qewed gawad lawê qewed gavanê Gola Gule<br />
yi<br />
Wê sibê kelo girî dibû li ser şujdê yi<br />
Go ya rebê îzetê tu îro neynî pêşiya me me bele yi<br />
653
Erê dewar derxist ji nav xopana Gola Gulê yi<br />
Berê wan de îro çiyê, Banqîr, navbêna hêla Mantoqê yi<br />
Le vê sibê taştiya nêzîkî nava re ye<br />
Duxanek wek mijekê girtiyê erdê yi<br />
Kerwana zewal, Duxan û Murad li pê yi<br />
Lo lo lo lo.......<br />
Ay le dayê le dayê lê dayê<br />
Law ji bona Xwedê em rewînin<br />
Law ji bona Xwedê em rewînin kerwanin birçînin.<br />
Law li zozanê Rindolê li me bû xela zad û bûha yi nan şêrînî<br />
Çend mere(mêrê?) me henin li qizila mey rengînî<br />
Me go qey emê xwe bera nav wan din jêrîni<br />
Ay le daye le dayê le dayê<br />
Welyla li mi gaziya du birayê dayê<br />
Le li vi Xwedêyo ezê dilê mi dibe yi<br />
Bira ne bi xêr û ne bi silamet ve galgala wer dibe yi<br />
Hela gavan dewar berda çolê yi<br />
Hema vê sibê ebeka xwe raxist devê rê yi<br />
Erê destê xwe vekir li ba rabê îzetê yi<br />
Got: law kerwano ez ketim bextê we û Xwedê yi<br />
Erê reca mi îro ji bo rebê Îzete yî<br />
Ji bo nebî Memhet bavê Fatîmê yi<br />
Ji bo xatirê Xocê Xizir sîwarê xeybê yi<br />
Ji bo xatirê Şêx Evdilqadir li erdê bexdê yi<br />
Ji bo şêx Evdirehmanê Aqtepê yi<br />
Ezê vê sibê galgale kê ji we re bibê yi<br />
Belê vê sibê zor neqedandina dinyê yi<br />
Vê sibê bûye girîna dahlê yi<br />
Wê, vê sibê heryekê sedeqê serê zarê xwe<br />
Hûnê her yekê (ç)şîtik û barûde Gulê bavên ser ebê yi<br />
Erê îro vê sibê çel hebê Qereçolî debeş li pêşiyê yi<br />
Belê 32 heba destvala dayi pê yi<br />
Mi dî Teyar zîvirî her çel hebê li pêşiyê yi<br />
Got: gelî hevala hûn ji vî zilamî re çi dibe yi<br />
Ka vê sehera sibê hatiyê pêşiya me ji bo xatirê Xwdê yi<br />
Sankî şivaqa kasim li me dayê li horta çiyê yi<br />
Hela vê sibê kewa dest avêt tariyê yi<br />
Ma herkesê derbek bera kewê da derba me çû li tuşê yi<br />
Lo lo lo lo lo..........<br />
Law gelî bira rewînin<br />
Law belê tu bela xwe bidê em kerwanin em ne genimçînin<br />
Em mislimanin ne gawirin<br />
654
Heger hûn eslê me bipirsin em Qereçolînin<br />
Li zozanê Rindolê li me bû xela nan şêrînî<br />
Çend mêrê me henin li qizila mey rengînî<br />
Me got qey emê xwe bera nav wan din arvanekî bînin<br />
Me nizanî bû Xwedê teala me li ve bela mezin biqewimînî<br />
Ay lo lo lo lo<br />
Lê Xwedêya gava Teyar vê galgala wer dibe yi<br />
Belê Teyar ewilî destê xwe xist kundire xwe<br />
Derxist çîtik, barûd û mîrata Gule yi<br />
Heryekê çîtik û barûd û Gule yi avête ser ebê yi<br />
Hema çel çîtik ûî çel Gule temam bû li ser ebê yi<br />
Gavan li dora kerwên dilîzî bi çirûzê yi<br />
Kêfa gavan gelekî tê yi<br />
Gavan xwe bi dev û rûya avêt pêşyê yi<br />
Go law kerwano rica min heye<br />
Niha yek bû, îcar bû dudu li vê derê yi<br />
Reca min ji bo Îzetê yi<br />
Ji bo Nebî Mihemed bavê Fatîmê yi<br />
Ji bo xatirê Xocê Xizir sîwarê xeybê yi<br />
Ji bo xatirê Şêx Evdilqadir li erdê bexdê yi<br />
Ji bo şêx Evdirehmanê Aqtepê yi<br />
Weleh bi sî cuza Quranê Umet Mihemed pê bi Misilmanî ji bavê Fatîmê yi<br />
Reca min, îro qîma bi çîtik û barûd û Gulekê nayê yi<br />
Hûnê heryekê xêra xwe yekê din jî bave ser ebê yi<br />
Hela zorî neqedandina dinyê yi<br />
Haya we ji tune dengê daholê tê ji xopana Metîna Gola Gulê yî<br />
Belê husen axa îro vê sibê li ser qesrê yi<br />
Erê milet û alem temam dihere dore yi<br />
Binêr teqîn ji gişa tê nema ji mi tê yi<br />
Geriyê Teyar got: gelî kerwana dilê mi dibe yi<br />
Erê binêrin ez ewilî li pêşiyê dave yi<br />
Emê vê sibê kewaşivaqa qasim dayi li horta çiyê yi<br />
Sankî kewa dest avêt taliyê yi<br />
Me herkê du derbê xwe berda, derba me çû li tuşê yi<br />
Bira bibe sedeqa serê me ji Rindolê heya qizilê yî<br />
Emê her yekê çîtik û barûd û Gulakê bavên ser ebê yi<br />
Her yekê destê xwe yeko yeko di kundir de dakirin şîtik û barûda avêtin ser ebê<br />
yi<br />
Heya niha li ser eba gavên çel bû bû heyştê yi<br />
Lo lo lo lo lo<br />
655
Ay lo lo lo lo<br />
Teyar bira Zozane Rindolê di gaziya me nayê<br />
Weyla ma li ber destê gavan û şivanê çolê ye daye<br />
Ax weyla li min kihêla serê tewla yi<br />
Weyla li min gazî du bira yê<br />
Teyar bira û em çi ketin ve belayê<br />
Kovara İnternete Mehname.<br />
1422-TÊLÎ -1<br />
<strong>Stran</strong>eke Kurdî ya Kevnar ji sedsala 19 an<br />
Tîpguhastin ji tîpên erebî: Cankurd<br />
Mala me ne bû di welêt e<br />
Di ser ra çiya ê Zerk e<br />
Di bin ra xopana Xamirpêt e<br />
Sed heyf ji biskê ji çavbelek<br />
Malê xwe bidim serê xe (xwe) deynime ber cilê te<br />
Kirasê xelqê delalê şelîne<br />
Qilçikê dê da (tê da) erebîne<br />
Ezê herim silamiya (silaviya) xala gerdenê<br />
Cotê zermemkan recacîne<br />
Dilê min mîna xana musafiran<br />
Dê ra (tê ra) dibuhêrî kerwanê giran<br />
Tirsa min evdalê Xwedê ew tirs e<br />
Ez herim welatê xerîban bimirim<br />
Li ser min nequrîne bav û biran<br />
Bejna delala min zirav e weqtê bişkê<br />
Ezê herim Erdiroma xopan gumrik bînim bidim piştê<br />
Kul bikeve mala qumsî fezûlan<br />
Çewan nahêlin gavekê rûnim li teniştê<br />
Hesen paşa li jor e<br />
Di bin da kanî gewr e<br />
Ez xazgêniya bişînim mala babê<br />
Eger neda, ezê bibim bi destê zorê<br />
Hesen paşa li wî gazî<br />
656
Tê da diçêre peza bazî<br />
Ezê xwezgêniyan bişînim mala babê<br />
Eger neda, ezê bibime Cihor axayê Berazî<br />
Gula baxanî bibîne<br />
Xewa di vê goranê şirîn e<br />
Qîzê ku li malbabî<br />
Agirek di dilê min da dişewite<br />
Min haj dilê te jî nîne<br />
Ezê xanîkî (xanîkî) çêkim ji rîhanê<br />
Derîkî dikimê ji piltanê<br />
Ez û xelqê delalê Têlî<br />
Tê da rûnin hersê mehê zivistanê<br />
Ezê xanîkî çêkim li vê dûzê<br />
Derîkî têkim ji darê gûzê<br />
Ez û xelqê delalê Têlî<br />
Tê da rûnin hersê mehê di Temûzê<br />
Ezê xanîkî çêkim li vê milê<br />
Ezê derîkî têkimê ji darê gulê (dargulê)<br />
Ez terka xelqê delal(ê) Têlî nakim<br />
Heta stêrka sibê li min hilê<br />
Hezkirina dilan pir şirîn e<br />
Ne firotine, ne kirrîne<br />
Heta qiyametê dil bi kul e, bi birîne<br />
[Heta xweş e dil bi kul e, bi birîne]<br />
Hatî karwanê bargiran<br />
Danî li hewşê di van mîran<br />
Memkê xelqê delalê Têlî mînê fincanê ferfûrî<br />
Dane destê van wezîran<br />
Hatî karwanê Bazirganan<br />
Danî li çiya ê di zozanan<br />
Memkê xelqê delalê Têlî mînê fincanê ferfûrî<br />
Dane destê van nezanan<br />
Min dî li pencerê<br />
Destê xe (xwe) avête qolana kemberê<br />
Memkê xelqê delalê Têlî mînê fincanê ferfûrî<br />
Li Qudsê şerîf pê dixun ava kewserê<br />
657
Hatî karwanê gulan<br />
Jê tê bîna qerefîlan<br />
Xwedê hasil bike<br />
Mirazê herdu dilan<br />
Der mala me ra bihortî<br />
Kuro dilê min tu girtî<br />
Paşî te wee‟dê we be<br />
Ji kesî ra nebim tu dergistî<br />
Tu rindî mîna çira<br />
Xwedê hebînê (tu) ji mi ra mebê bav û bira<br />
Xwedê dizane ji bo xatirê te ez hatim vira<br />
Derketî stêrka karê<br />
Şewqê dabû guliya darê<br />
Xwedê mirazê min xelqê delal bike<br />
Bi rê kê dana (danê) vê êvarê<br />
Evîna ser evînê<br />
Ez û xelqê delal, emê bikevin vê texmînê<br />
Evîniya min û xelqê delal<br />
Mîna evînka (evîna) Mem û Zînê<br />
Lê lê gewrê, derketî stêrka xol e<br />
Şewqê dabû tirba Muhemmed ummeta resûl e<br />
Lê lê gore, heft xûnê min li ser bavê te be<br />
Ramûsankê tu bidî min ji piş ve qebûl e<br />
Lê lê gewrê, ezê te pêşkêş kim<br />
Li nava topê di qumaş kim<br />
Nava sing û berê xelqê delal<br />
Mînê kevirê mermer her ro siban [û êvaran]<br />
lê nimêj kim<br />
Payîzê li behîrê (biharê) kire gazî<br />
Daran pelikê xwe weşandin mane tazî<br />
Ta reb, hewara min, Xwedê bike vî mirazî<br />
Mînê diyarê segîran (feqîran)<br />
Bejna xelqê delal mînê reşerîhanê nav keviran<br />
Ez kewa xwe nadim<br />
658
Bi laîla (leyla) Zerkan, giregire di Cebran<br />
Derê mala me bi gez e<br />
Lê diçêre berx û pez e<br />
Derdê min axçîka file, memkê teze “Axçîk bi Ermenî: Keç”<br />
Gulê min bi mar be<br />
Pêşiya te bi dar be<br />
Bi ku da herî stoyê te li ser min xwar be<br />
Der mala me ra tu meş meke<br />
Çehv li xelqê keleş meke<br />
Xwe li ber Xwedê rûreş meke<br />
İro rêwî min kete rê ye<br />
Kiras derpî sipî lê ye<br />
Lawikê min pê tê ye<br />
Hêviya wî Xwedê ye<br />
Kuro tu diçî min ji bîr meke<br />
Sêvek bidme te di cêba xe (xwe) ke<br />
Tu carcaran min di bîra xe (xwe) ke<br />
Ez dêçim tu dimînî, ezê sebrekê ji ku bînim<br />
Pê dilê xwe yî (xwe yî) xerîb pê bixapînim<br />
Malê qumsiyan ji gund der be<br />
Bila stûnê wan marê zer be<br />
Min hêvî ji Xwedê heye<br />
Mezinê wan bimire,<br />
biçûkê wan sile (sîle) li ser be<br />
Qumsiyan rû di reş bin<br />
Sabûnê wan qîr û heş bin<br />
Çewan nahêlin du dil bevra (bi hev ra) xweş bin !<br />
Serê di sebeban<br />
Min hewara Xwedê binalin ji kezeban<br />
Mezinê wan bimirin, biçûkê wan bi teban (tevan)<br />
Kuro, ezê çibikim bi malê dinê<br />
Mishefek hatiye firotinê<br />
Ezê ji keleşê xwe ra bikirrim<br />
659
Bila here ber xwendinê<br />
Ezê herim nava Hevîdan<br />
[Qîzê gote: Ez diçûme nav Hevîdan]<br />
Bigerim ji xwe wê da<br />
Ezê qurbana keleşê xwe bibim tê ji wê da<br />
Min lawikê xwe dî li ser xaniyan<br />
Min îşaret kir bi tiliyan<br />
Ezê bi qurbana xelqê delal bikim<br />
Her çar bavê Hesniyan<br />
Ez nexweşim, were ser min<br />
Destê min di sarin, pê di germ in<br />
Qîzê kulmalbav, tu xeber de [tu xeber bide]<br />
Bila ruh‟ bê ber min<br />
Êvar e çaxê henekan<br />
Çira danîne ser tirekan<br />
Xelqê delalê Têlî mînê kewkê (kewê) gozel<br />
Ketiye bav (nav) werdekan<br />
Sibe ye, sibe mor e<br />
Giya li xopana gundê me bûye tor e<br />
Xelqê delal mînê xam birin Dêrkê<br />
Qerqaşê bi pal û pol e<br />
Eba kij û eba li piştî<br />
Tu li ser rêya min rûniştî<br />
Ji çi weqtê da te ez kirîme<br />
Mînê marekî nîvkuştî!<br />
Min dî li ser xanî sekinî<br />
Eba li ser milan dimekinî<br />
Xwezla min bizaniya tu ezebî ya bi jinî<br />
Mînê diyarê çilebaşiyan<br />
Bejna xelqê delal li rîşiyan<br />
Hewara min Xwedê hazirba ba<br />
Xwedê bike mirazê me herduyan<br />
Ez bilbilim, bilbilê gulî<br />
Ezê hêlîna xe (xwe) çêkim li hîşta [zevînê dor kelê] Mûsilî<br />
660
Lawkê xe (xwe) nadim bi şêxê Teyaran<br />
Bi zor Temir paşa ku rûniştiye li sîka (siya) çadirê<br />
Bejna lawikê min mîna minar e<br />
Bi “qulhuwellah” çûme serî, bi dua‟n hatime xare<br />
Lawikê min mîna ruma Elopaşa bi îtîbare<br />
Ey lê Gorê, dilê min evdal kula qitran (e)<br />
Serê min safî nabe ji mij û ji dûman e<br />
Ezê dê du çava, porê di reş, dêmê gulê<br />
Li xe (xwe) heram bikim nan û avê welatê hane<br />
Min xwest û bavê neda<br />
Ezê xwe li ber derî bikim qeda<br />
Ezê xazgîniya bişînim eger neda<br />
Ez(ê) bêm welatê Serhedane (serheda)<br />
Ê lê rindê, çiya bilind e te nabînim<br />
Sorgulê sor e naqetînim<br />
Xênî gewra xe (xwe) tu dêlî nahebînim<br />
Berfa gundê me giran e<br />
Lê lê gewrê, gul û çîçekê gundê me bi derman e<br />
Ez çûme welatê xerîban<br />
Hatim min dî nava sing û berê gewra min tevdane<br />
Ê lê gewrê, Xenûs a şewitî Bîngol (bîn gul) di berdane<br />
Nava sing û berê xelqê delal Têlî<br />
Dibûme qotka kul û derdan e<br />
Jina xerab rastî meriyan bê, ne tê kuştin, ne tê berdan(e)<br />
Xenûsa xopan der be(r) jêr e<br />
Kevir li bone (li bin e) cûzan û kêr e<br />
Sed heyfa min tê bi xelqê delal Têlî<br />
Bidine yekî kotî miskîn bêkêr e<br />
Bejinziravê ji şemayî<br />
Kurk reşê ji lîvayî<br />
Tu li cem xelqê kotî rûmene<br />
Li dilê min jî nayî<br />
Min dî li ber derî livî<br />
Enterî xelqê delalê şam (çav) şevşevî<br />
Sed heyfa min tê bi xelqê delalê Têlî<br />
661
Di paşila yekî kotî da dinivî<br />
Qîzê, say sipî li te nayê, tu bi derxe<br />
Ezê herim Erdiroma xopan, destkê qeytan pişkoj bînim li ber xe<br />
Şevikê min di paşila xe (xwe) ke<br />
Ewan pişkojan li ser min tev xe<br />
Her çi kesê malcîran e<br />
Sê roj sê şev dibe xeberdane<br />
Hûn ji Xwedê bizanin cinneta baqî para wan e<br />
Bah û baran tev tê<br />
Şee‟r û kitan li bejna te tê<br />
Her çi kesê, ku malcîran e çewan xew tê !<br />
Sêvkê sor min neqişand<br />
Misk û enber min tê hilkişand<br />
İsal çend sal e ji bo xatirê te min hêvişand<br />
Ey lo kuro, ez û tu cindîne<br />
Li Erdiromê me hev dîne<br />
Tirsa min ew tirs e<br />
Yek ji me bimire, yek bimîne<br />
Malê Şêxan giştan<br />
Danîn li van piştan<br />
Dilê min (û) lawikê min hevreş kirin<br />
Bi kaxez û niviştan<br />
Keyxî ye, xweş Keyxî ye<br />
Ne qadî ye, ne muftî (ye)<br />
Hesen begê min tê da bînbaşî ye<br />
Bejna te zirav e mîna derzî<br />
Ji pê ra zulf e, ji par ra kizî<br />
Ezê bi qurbana te bikim<br />
Kurmancê xudanê hezar pezî<br />
Ez ne şee‟r im li serê te bim<br />
Ne saçiba xeymê li nava milê te bim<br />
Xwedê mirazê me bike<br />
Ezê heft salan ji te re berdestî bim<br />
662
Ey lê gorê, ji Qersê heta Qersê<br />
Hol dike tapanê Misrê<br />
Ji tirsa kekê Mîrze begê ne bûya<br />
Min(ê) bigota dilê min kete qîza filane kesê<br />
Lawikê min palî ye<br />
Bi tina milê xe ye (xwe ye)<br />
Tirsa min ji germa havînê,<br />
ji berfa çiye (çiya ye)<br />
Derdê kofîsistan<br />
Av dixarî bi gulmistan<br />
Sê mehê havînê te li min kir zivistan<br />
Sêwî me sêwîkî çakim<br />
Ezê şûrê xe (xwe) nû seqa kim<br />
Heft mêrê mala babê te<br />
Bi niq mêrekî hesab nakim<br />
Sêwiyo tu mebê wê xeberê<br />
Heft mêr ji mala bavê min bi derê<br />
Dê te bikin şuxulê yek xencerê<br />
Qîrmil e xweş Qîrmil e<br />
Malan danî li mêrga şil e<br />
Qîzê wan çehv bi hêstir in<br />
Li pê koçê narîn dudil e<br />
Qîzê roja te bi xêr, îda te binbarek<br />
Min sehkirî, te di ser mi ra girtî yarek<br />
Eger ji min çêtir e, li te binbarek<br />
Eger ji min xirabtir e, pêva bide koremarek<br />
Eger mela ye bi ser da hilşe dîwarek<br />
Eger êkincî ye di bêderê nê (neyê) cembarek<br />
Eger Kurmanc e di malê nemîne berx û karek<br />
Kula Helebê bikeve mala bavê te salê carek<br />
Ez (û) tu bi tinê bimînin, xelqê bibêje: li hev binbarek<br />
Êvar e ewranî rengereng e<br />
Domama min kutayî sing e<br />
Mukut firiya kete li gozka ling e<br />
Ezê herim du hekîman bînim ji orta Fireng e<br />
663
Hekîmo bi Erebî wêlî wêlî<br />
Bi Kurmancî hêdî hêdî<br />
Bi Tirkî yawaş yawaş<br />
Bi Fileyî wişî wişî<br />
Tu derman bike gozka ling e<br />
Ê lê gorê, bejin ji dara Tûrincê<br />
Te dev û diran ji heba birincê<br />
Memkê xelqê delal [dibêm]<br />
Dermana taybayîn e û lavê (li vê) qulincê<br />
Bejna te ji dara Hilî<br />
Te bi ser xe (xwe) da berdaye poxik û hemîlî<br />
Xwedê mirazê min û te bikira<br />
Bila bi ser me da bihata Erebê mewlî<br />
Nezan bi min nezan<br />
Ne serê xe (xwe) girêda bi heft (duwanzde) rengan<br />
Memkê xelqê delal Têlî mînê sêvê Wanê<br />
Ezê bixum li şûnê çirezan (kirezan)<br />
Bejna te ji dara Çinarê<br />
Hişîn bûye li koka zinarê<br />
Stoyê lawikê min xar bûye<br />
Li ber kapê xumarê (qumarê)<br />
Mûşa şewitî di gelî da<br />
Dar xar bûye ji serî da<br />
Min çewan umrê xe (xwe) girêda<br />
Bi umrê jina jinebî da<br />
Ê lê gorê, ez nexweş im, di tayî da<br />
Tu carekê were bi yî da (bi vî alî da)<br />
Tu ramûsanekê bide min di riya Xwedê da<br />
Ê lê gorê, te bejin ji dara Sukûtê<br />
Her çi dema di bîra min metê<br />
Aqilek dihere, yekî din tê<br />
Ê lê gorê, gelî kûr e, ez daketim<br />
Xewa min hate ez raketim<br />
Ez bilind firîm alçax (nizim) ketim<br />
664
Ê Lê gorê, Erdiroma xopan ji min dûr e<br />
Min ji gora xe (xwe) ra şandî selamxêr e<br />
Ez nikarim bêm, tu bi ser mi da carek were<br />
Ê lê gorê, ji vir Erdirom çiqa qas e (çi qas e)<br />
Hemî tê da xelqê nas e<br />
Bi min, bi gora min ruh‟ek e, yek kiras e<br />
Çivîkê tu qasidî<br />
Li rêya Erdiroma xopan tu dişidî<br />
Xwedê hebînê tu xeberê (xeber) werînî<br />
Te gora min li ku dî<br />
Çivîkê tu bi îlahî bikî<br />
Tu selamê min li îpê kî<br />
Li Erdiroma xopan da<br />
Li gora min ê cindî bikî<br />
Ê lê gorê, ez heliyam, bûme şima<br />
Lê rindê, te çira nego çima<br />
Ez seba xatrê çehv û berê belek<br />
Bejna zirav e ez hîrete mam<br />
Havîn e havîn e<br />
Xelqê gulê xwe çinî ne<br />
Gulê min evdalî bi tenê,<br />
Bi doz û bi dawî ne<br />
Erdiroma xopan e di girî da<br />
Eve cî dî di çirê da<br />
Xwedê mirazê min xelqê delal bike dinê da<br />
Ê lê gorê, Arî ye xweş Arî ye<br />
Di bin da Darebî ye<br />
Ez qurbana lawikê xe (xwe) bim<br />
Bi gulank û bi tûmerî ye<br />
Kanî bi min kanî<br />
Van zeriyan av jê anî<br />
Xwedê bike mirazê min û lawikê mişkanî<br />
Ê lê gorê, dilê min wilo daketî<br />
Şei‟r û kitan li bejna te tê<br />
665
Xwedê mirazê min (û) xelqê delal bikira<br />
Min bişanda dû her çar Bavhesenî bi aniya dewatê<br />
Îşev şev e‟zîm e<br />
Rûniştî me bi h‟alê gora xe (xwe), pir girî me<br />
Ew lo gorê (kuro) tu were<br />
Min bixaze (bixwaze), Xwedê ji qelenê ra kerîm e<br />
Îşev şev eyan e<br />
Destek hate ser ciyan e<br />
Min destê lawikê xe (xwe) nasî nekir<br />
Min dî ku qaşa hingo li yekî bi nîşan e<br />
Ew lo kuro,<br />
Şevê nîvê şevê li min bû duciyan e<br />
Min dî desdek (destek) li nav sing û berê min geriyane<br />
Min gote qey suwarê boke ye<br />
Ji pêşî cerd û talanan zivirî<br />
Mi nizaniye Şeytanê lee‟netî bû, bi min keniyane<br />
Hatî Roma bin duser e<br />
Ji meydanê kirî dere<br />
Hezar qawîxê Romê hatî yek pere<br />
Şerek bûye li Sarsûyê<br />
Zor Elî paşa ketiye çirxecetîyê<br />
Hezar suwarê Romê revîn xe (xwe) dane Darebiyê<br />
Şerek bûye li zozanan<br />
Çehv nabire ji mij û dûmanan<br />
Ewqa meriv hatîne kuştin<br />
Têr naxun goştê însanan<br />
Kela Wanê çarde derî<br />
Lê digere Nasirê Xemî, cotek zerî<br />
Qîza mîr Çoban, xûşka Kok axa<br />
Bûye hêsîrê Elî axayê Heyderî<br />
Lo dilo, burc li Stenbolê sipî ne<br />
Di ser ra Qeredengiz e, di bin da golê bi binî ne<br />
Xwedê hebînan, hûn bi xatiriya xerîban mekin<br />
Ji çi wetenî xe (xwe) bi hîvî ne<br />
666
Dilo suwaro<br />
Lo dilo çiya li min bûne cotin<br />
Hespê şengesuwarê di min, Gunê (Gemê) Cizîrî digotin<br />
Ez çûme Diyarbekrê min dî zînê suwar<br />
Min li ser milê tilalan difrotin<br />
Lo dilo, hatî qulingê berê<br />
Emê destê hev bigirin, herin pêşî<br />
Emê jê bikin suala xerîbî<br />
Lo dilo, te bi kê ra dûman diye<br />
Tu bi mi ra bi dimin (dijmin) î<br />
Hespê birayê min dudu ne<br />
Gemê Cizîrî gotine<br />
Hespê birayê min cot bi cot li dergahê firotine<br />
Minê diyarî sotî<br />
Eskerê lawikê min giran e, bi taxbûr (tabûr) tê<br />
Cewab hatiye dibê lawikê te birîndar e, talan di dû tê<br />
Dilo, hespê lawikê min bozekî xenê<br />
Xalikê lee‟nî nişanek li gerdenê<br />
Suwar min dajo qalogonê di giran bi tenê<br />
Dilo suwarê min egîtê suwaran<br />
Tu ruma (xe) xwe hilîn, here van diyaran<br />
Suwar(ê) min qenc e di roj(ê) gazî û hewaran<br />
Dilo, tirba suwarê min li çiye (çiya ye)<br />
Li hirmê jorîn e, li ber belkê di berfîn e<br />
Serî li kulfetê suwarê min geriya ye ji canib Xwedê ye<br />
Dilo, sube ye, sube sar tê<br />
Dengê nobedarê kolê (kelê) îro qewî bi min tahl tê<br />
Neytê (meytê) cindî, suwarê min, Waye (vaye) ber bi mal tê<br />
Dilo, ezê hespê suwarê xe (xwe) derxim ji xamê<br />
Dest û pêyan biûm ji ritamê<br />
Îro sê roj e cewab hatiye,<br />
Hespê suwarê min şandîne olamê<br />
Dilo, suwaro, birîndaro, birînxedaro, ez suwara dibînim<br />
Berê xe (xwe) didimê, pişta xe jê digerînim<br />
667
Ez digerim nagerim, qet kesekî mînê suwarê xe nabînim<br />
Dilo, dibê li Erdiromê derketî ferman e<br />
Wezîro ji destê te feryad û fîxan e<br />
Îro payîz e, dibê derketiye fermana serê van xortan e<br />
Dilo, dibê dengê hespê qîr tê<br />
Li serê serhedan, li binê Cezîrê tê<br />
Cewab ji mîr hatiye, dibê lawikê te birîndar e, ji cem paşê tê<br />
Dilo, xem xeyalê min xûnî ne<br />
Malê me barkirîne, zozanê me xalîne<br />
Roja bine rojê, min dizaniya suwarê min qismetê mi nîne<br />
Dilo, xeman mexe (mexu) zêrav nebê<br />
(Bila) kemer li pişta te sist nebê<br />
(Tu) herî welatê xerîban hêsîr nebê<br />
Dilo, qaz û quling û bet in<br />
Hersê bi hevketin<br />
Xerîb li welatan bê rûmet in<br />
[Dilo, suwaro, birîndar û birîn e]<br />
Dilo, qulingo tê ho diqîrîne<br />
Li diyarê Mûşê xopan xe (xwe) datîne<br />
Kê dîtiye ewlad here, dê û bav bimîne?!<br />
Dilo, go: Tu here, ez î tê me<br />
Menzila te dirêj e, ya min kêm e<br />
Xela birîndarê şûr û ruman e<br />
Ez birîndarê mêrê kolî me<br />
Qulingekî hat û bihûrî<br />
Li mêrg û çîmenan dayiwêrî<br />
Sewta (dengê) wî qulingî mîna sewta (dengê) xelqê bira mirî<br />
Dilo, giya ê çiyan li min zer bû<br />
Xelqê delalê cindî di nav da bê xeber bû<br />
Dilê min mîna Sîpana Xelatê mij û dûman li ser bû<br />
Dilo, suwarê min suwarek dîn e<br />
Serê xe (xwe) bi felekê ra dihejîne<br />
Zengoyê wî zerîn, zergê wî zêrîn e<br />
668
Dilo, havîn e heyam debirê<br />
Ez bi suwarê xe (xwe) ra ketime car û cebirê<br />
Ez suwarê xe (xwe) ji bîr nakim<br />
Hetanî ez serê xe (xwe) danim qebirê<br />
Dilo, bejna xelqê delal dibim rîhana kursî<br />
Teterek ji Teterê Stenbolê hat û lê pirsî<br />
Sed heyfa min tê bi çehvbelek, di bin axa sar da ditewsî<br />
Wezîro, tu bi Xwedê kî, kitêba nû mishefan, bedenekî bişînî<br />
Mûşê xopan gîregîran bînî<br />
Şuxulê xirab çêkî<br />
Dilo, ez giliya xe (xwe) bi kê kim<br />
Bi kekê Mîrza begê, suwarê hespê şê kim<br />
Qotoyê Evokî bişînim, şuxulê xirab çêkim<br />
[Şemdîn axayê Zerkî bişînim, şuxulê xirab çêkim]<br />
Dilo, kekê Mîrze begê rûniştiye li ser bengê<br />
Min destê xe (xwe) jêr da avête ategê<br />
[Ezê herim destê xwe bavêjim ategê]<br />
Heta ez xweş im nakim terkê<br />
Mûşê şewitî tev xulxulî<br />
Paşî li pêşî fitilî<br />
Piş mêrê kek Mîrze begê herdu kurê Hacoyê Dumilî<br />
Lo Dilo, dibê hesp felekdar e<br />
Ne kum e, ne hevsar e<br />
Felek qul e, derman e, bi î‟tîbar e<br />
Dilo, te çima li min weh(a) kir<br />
Te ez kir me qendîlê polat [qendîlek pola], derîkulk li min şima kir<br />
Çehvê dostan te kor kir<br />
Dilê duşminan te li min şakir<br />
Dilo, dibê Helebê vir (wê) da Hema<br />
Darê Zeytûnan hişîn bûne li berê (ber) çeman (çema)<br />
Suwaro, tu serê xe (xwe) hilîn, kulfetî li çolê ma<br />
Lo lo Şiwîso (Şawêso) te malik şewitî<br />
[Kulfetê te me dilo, suwaro, birîndaro]<br />
669
Tu çima li ziyaretê natebitî<br />
Ezîrê Qurmo Miradî, tokê fermana li serê te hebitî (xebitî)<br />
Deşta Mûşê deştek pehn e<br />
Hîte hatin bi tepan e<br />
Şewîş Hesenê Hemdanî da bi cotek lekan e (legan e)<br />
Umer bir tu mede van Hilanan<br />
Em revîne Bilekanan<br />
Em mêr bûna, çadira sipî, konê erebî<br />
Me ne dihişt li qazanan<br />
Umer suwar (bû) li cehnoyê<br />
Ajote ser kaniyê<br />
Go Umer, ez xweş bimînim<br />
Ezê begemê bînim li şûna Hemdînê<br />
Sultanê ha Sultanê<br />
Tu şee‟rê bavê ser kitanê<br />
Seedo, Dilo, kuştine meha îda Remedanê<br />
Kurdnigazî bi pîvaz e<br />
Van çawîşan gaz û gaz e<br />
Cewab hatiye dibê Seedo kuştine, Dilo ber miraz e<br />
Seedo, Dilo, herdu bira ne<br />
Li meydanê nav di hevda ne<br />
Cewab hatiye dibê hespê Seedo, Dilo, mîrat mane<br />
Seedo, Dilo, suwarê boza gir e<br />
Dibê boz di bin da dixingir e<br />
Lê lê Şerê, rebenê, pijgîrê bav ser cotê demançan bila toz negire<br />
Lo lo Neemo, lo Neemo<br />
Qehwecî mala Mîrza axa qawe vedixware<br />
Gava li Neemo dibû dengî<br />
Diwê (divê) derketa xara mala Reşkal e<br />
Deşta Xaltan bû hewar e<br />
Qehwecî mala Mîrza axa qehwe vedixware<br />
Qehwekî bîne ji Nî‟metê mi ra, birîndar e<br />
Ji baxan heya baxan<br />
670
Bejna Neemo mînê sêvê ser şaxan<br />
Gava li Neemo dibû dengî<br />
Tê (Tu yê) derketa xara mala Mîrza axan<br />
Deşta Xaltan bûye şîn e<br />
Qaweçî mala Mîrza axa qehwê digerîne<br />
Lo lo qehweçî Xwedê kî qehwekî ji Neemetê mi ra tu bîne<br />
Pîşê mîrê Neemetê min tunîne<br />
Li Mûşê kavir (kavil) kirî<br />
Li Rewanê hogeçê (hogîç) birî<br />
Çewan kekê Horkan kete ber mirinê reng guhêrî<br />
[Çewan hat ji mi ra,<br />
Lawikê te ketiye ber mirinê ji giriyam (girî) ]......<br />
1423-TÊLÎ-2<br />
Têlî, Têlî, Têlî, Têlî, Têlî, Têlî, Têlî,<br />
Hey lê lêêê zalimê lê lê lê lê lê<br />
Ez bi serê sibê radibûm ji xewka şêrîn<br />
Bang dikim dibêjim Têlî<br />
Bi êvarê dibêjim Têlî<br />
Bi seetê dibêjim Têlî<br />
Bi gavê, bi teqê, bi saniyê<br />
Ji axîn û kedera dilê xwe re<br />
Bang dikim dibêjim Têlî<br />
Lê lê Têlîyêêêê<br />
Malxirabê<br />
Wele tu horî bozî<br />
Beyazî<br />
Xalisî<br />
Muxlîsî<br />
Beyt-il Emîn î<br />
Tu kehîlî<br />
Lê nod neh îmzê li ber navê te lê kirine<br />
Ba dilê min dîsa tu yê pir şêrînî<br />
Malxirabê wele tu yê kehîlî<br />
Tu yê vê sibê li karşî çavê min sekinî<br />
Ez nizanim tu qîzî<br />
Nizanim tu bûkî<br />
Û ez nizanim tu jinebî yî<br />
Ser dev û levên te yê bi xêlîîî<br />
671
Îsal sala hefta û heyşta ye<br />
Dilê min ketiyê te<br />
Çima tu yê xwe ji min vedişerî?<br />
Lê lê malxirabêêêêê<br />
Heft heb birayê te hene<br />
Heft heb xwengê min hene<br />
Ji bona xatirê çavê te<br />
Ezê ji te re têkim berdêlî<br />
Têlî Têlî<br />
De lê lê zalimê lê lêêê lêê<br />
Têliyê malxirabê<br />
Min go:<br />
Bihar e bihar a rengîn e<br />
Zalima qîza Zalima<br />
Bihare bihara rengîn e<br />
Li ser riya me zozan e<br />
Di binîyê me da<br />
Bîngol e<br />
Serhed e<br />
Şerefedîn e<br />
Birek malbavanê Têliya min bar kirine<br />
Li zozanê me ye jorîn danîne<br />
Hespê min rehwan e<br />
Şopa malê we digerîn e<br />
Na na wele<br />
Minê vê sibê xwe berda zozanê me yê jorîn e<br />
Min bala xwe daye sê kon vegeirtine<br />
Min ajotî pêşiya konê pêşîn e<br />
Minê bala xwe dayê, di bin da sê zerî ne<br />
Çawê wan ê reş in, birûyê wan ê leglegî ne<br />
Dev û levên wan zerik in mîna pelê cixarê sipî ne<br />
Bi ku û kolas û temezî ne<br />
Minê bala xwe dayê taxima sing berê wan karxezala<br />
Serê memikên wan sor in<br />
Koka memîkên wan sipî ne<br />
Mîna sêvê Meletyê<br />
Hinarê Dêrîkê deqdeqî ne<br />
Mîna qazocaxê ceyranê ne<br />
Li ser masa zêrîn û zivî ne<br />
Zincîra dorê xalis û muxlisî<br />
Wek zêrê Reşedî ne<br />
672
Lo lo Rebiyooo<br />
Qurbanoooo<br />
Û ez aşiq û sewdaliyê bejn û bala ya ortê me<br />
Zalim qîza zalima navê te Têlîyê<br />
Herdu diduyê din jê re bûne kolê xizmetçî ne<br />
Yek jê re qahwê dikelîne<br />
Ya din destmal girtiye<br />
Hêdî hêdî- giran giran(yavaş yavaş)<br />
Bi ser da dikir baweşîn e<br />
Mîna qaz û qulingê Beriya Jêrî ne<br />
Salê carekê serê xwe ne<br />
Di zozanê Bîngolê û Şerfedînê dixin<br />
Sihud talih û îqbala gelek xorta<br />
Li cem Rebê Alemê qet tunen<br />
Ez nika li vê dera şahîda ji cemata hazir rakim<br />
Jinê çê daîma dibin qismetê mêrê kotî ne<br />
Têlî were Têlîîîî<br />
De lê lê Têliyêêêê lê lê lêêêêê<br />
Min digot<br />
Têlîya min lê hayêêêêê<br />
Çavreşa min lê hayêêêê<br />
Bejn zirava ber dilê min rabe lê hayêêê<br />
Bira qada û bala di li zewaca bêdilketinêêêê<br />
Û her çar rokê vê dinyayêêêê<br />
Malê bavê min çiqas pir be<br />
Temamî bavêjim Tirkiyayêêêê<br />
Qedera lo lo teres bavê te be<br />
Qelenekê bavê te derneyêêê<br />
Na na wele<br />
Ez aşiq û sewdaliyê bejn û bala Têliya xwe me<br />
Mîna hêsîra<br />
Pepûka<br />
evdalaaaaa<br />
Bi babed dewrêşî<br />
Ezê ji xwe re digerim li rûyê vê dinyayê<br />
Minê xwe pêda pêda berda Şamê<br />
Helebê, Hemûdê, Humayê<br />
Kerkûk û Musulê, Kerbela yê<br />
Minê xwe berda Mekka Mukerem<br />
Medîna minewer<br />
Kiriyê teafiya kevirê Hecerûlewsed ciyê toba dariyêêêê<br />
Min xwe avêtiyê Girê Erefeyê<br />
673
Na na wele<br />
Minê gavîweten kir<br />
Tehrîrî miqedes e<br />
Sebr û dayaxa dilê min lawikî xelkê lê nayêêêê<br />
Minê pêda pêda xwe berda bajarê Îraqê<br />
Serê kuçê û sûk û gêdûka vê Bexdayê<br />
vê sibê<br />
Minê dî keçik rûniştibû li bin dara çinarêêê<br />
Ji xwe re dixwîne Quran ê<br />
Mane dike rûpelên bimbarekea vê Emayê<br />
Wele minê qasekî bal û danê xwe dayê<br />
Keçikê bang dikir digo;<br />
Lo lo lawiko<br />
Mehrûmo<br />
Stû xarooo<br />
Tu çima li min dinhêrî<br />
Ji min re dibêjin Meyremêêê<br />
Tu were vê sibê li kêleka min rûne<br />
Ez ji te re bixwînim Quran ê<br />
Mane bikim rûpelên bimbarekea vê Emayê<br />
Hetanî sala sed û yekî<br />
Tu li kêleka min bî<br />
Tu cara mirina te ya her çar rojê dinyayê<br />
Di bîra te nayêêêê<br />
Têlî were Têlîîîîîî<br />
De lê zalimêê lê lê lêêêê<br />
Rebiyo qurbano sibêyê<br />
Ezê diçûm mala bavê Têliya xwe bi mêvanî<br />
Rebiyo heyrano vê sibê ye<br />
Ezê diçûm mala bavê Têliya xwe bi mêvanî<br />
Mîna hêstirên pepûka<br />
Evdala<br />
Ji ber qulik û paca<br />
Minê vê sibê ji xwe re kir guhdarî<br />
Minê bala xwe dayê<br />
Têlî sala par vî çaxî delalîka ber dilê min bû<br />
Sal îsal<br />
Ji xwe re ketiye bext û tora kalê heftê û heyştê salî<br />
Na na wele<br />
Kur û poşman ezê vedigeriyam<br />
Dîsan li ber qulik û pacan<br />
Li ber dîwara<br />
674
Min stû xwar kirye<br />
Ji xwe re vê sibê kir guhdarî<br />
Minê bala xwe dayê<br />
Ji terefa Rebê Elemê da<br />
Xanî li min qul bû<br />
Bililikî ji ezmanê heft qat hat<br />
Li ser çok û jinûyê min danî<br />
Ji min re xwandiyê<br />
Bi Kurmancî<br />
Bi Zazakî<br />
Bi Romanî<br />
Vê sibê dîsa bi çil û çar zimanî<br />
Digo; lo lo lawiko<br />
Mehrûmo, stûxwarooo<br />
Mexsed û mirazê dilê te çi ne ?<br />
-Min go;mexsed û mirazê dilê min Têlî yê!!<br />
Bi sonda qesemê<br />
Mexsed û mirazê te û Têlî yê<br />
Li vê dinyayê nabe!<br />
Ewê here cineta baqî, lo lawo erşê û elemêê<br />
Min dî wê gavê<br />
Têliyê serê rakir<br />
Ji nav cî û balgiya bang dikir<br />
Digo; lo lo lawiko meherûmo<br />
Rû reşo, virekoo, derewincî yooo<br />
Zozanê Bîngol û Şerefedînê çem û kanî<br />
Na na wele<br />
Ji heft salî ya min û te da<br />
Hetanî emrê me şanzde û panzde<br />
Emê timî bi hevdu ra geriyanî<br />
Bi xortanî lo lo lawo bi qîzanî<br />
Kuliya zimanê te xwaribû?<br />
Ava reş bi çavê te da hatibû?<br />
Tilîya min di çavê te re çû bû?<br />
Rojekê te bi heval û hogirê dora xwe ra bigota;<br />
Dilê min ketiyê Têliyê<br />
Wê gavê min û te hevdu birevanda<br />
Tê ji min re bibûyayî malxwe<br />
Û ez ji te ra bibûyama kebanî û bermalî<br />
Wele tu yê vê sibê li hal û demê min napirsî<br />
Ez ketimê tor û bextê vî kalî heftê û heyştê salî<br />
Rojê carekê mirin çêtir e ji vî halî<br />
675
Û ji vî ezabî<br />
Were Têlî Têlî were Têlîîîîî<br />
1424-TİFANG<br />
Tifange birayê min dara mazê<br />
Le fistana xaramenzilen dur da<br />
xazen<br />
Dilo Dilo Dilemino dil şewetant<br />
malamino<br />
1425-TİTİN<br />
Ez radibim berbangê<br />
Qelûna min agir li ser<br />
Her nefes ez dikêşîm<br />
Def li dike pênc sed keder<br />
1426-TÎNA ROJÊ<br />
Çaven te wek mori<br />
De raze lori lori<br />
Ev şeven reş u tari<br />
Roj dere we bimiri<br />
Guren har li hev kirin<br />
Ev dinta reş kirin<br />
Ar şeref ji bir kirin<br />
Dile me birin kirin .<br />
Le nabe berxem nabe<br />
Roja me tari nabe<br />
676<br />
El alem ker dijimine cane mino<br />
Tifange birayêmin dara hura<br />
Le fistane xe ra be te Sura<br />
Dilo Dilo Dilemino dil şewetant<br />
malamino<br />
El alem ker dijimine cane mino<br />
Berhevkar: Hüseyin Erdem<br />
Titina misk û ela ye<br />
Vedixwin şêx û milê ye<br />
Kî dibêje titin bela ye<br />
Wî nezanî lezetê<br />
Melê ye Gerdî<br />
Bi tin u şewga wi<br />
Bexta me roni dibe<br />
Ey teyran li ezman<br />
Pélén avé çeman<br />
Bigrin bibin bi xware<br />
Vi dibe be derman<br />
Biçin her bi roja me<br />
Bibin dile me<br />
Bejin hale me<br />
Bé wi naye sebra me<br />
Helbes û avaz: Diyar
1427-TU FAŞİZM KELBÊ HAR Î<br />
Tu faşîzm î kelbê har î<br />
Dinya me kir teng û tarî<br />
Dinya me kir teng û tarî<br />
Em koleyê hezarsalî<br />
Tera bikin ceng û şerî<br />
Ho ho tu bimrî faşîzm<br />
Ho ho tu bimrî faşîzm<br />
Pêşî kêşan wan karkeran<br />
Mizgîn hat ji xebatkaran<br />
Xwîna me xwar koledaran<br />
Emê bikin ceng û şeran<br />
Ho ho tu bimrî faşîzm<br />
Ho ho tu bimrî faşîzm<br />
Tu faşîzm î kelbê mezin<br />
Destê me kir bazinê hesin<br />
1428-TU WERE<br />
Dinêrim duriyan<br />
Li kûriyan, li deriyan<br />
Deregiyan şevan, dengekê were<br />
Gohdar dikim wekê dînan<br />
Were kezîzera min<br />
De were tu were gel min.<br />
Were were were<br />
Tu were gel min<br />
Tu were gel min zivistan bibe buhar<br />
Tu were gel min xweza bixemle bi<br />
heft rengan<br />
Tu were gel min wê roj ji nuva<br />
derkeve<br />
677<br />
Salê çûyî te em kuştin<br />
Îro em azadî dixwazin<br />
Ho ho tu bimrî faşîzm<br />
Ho ho tu bimrî faşîzm<br />
Te dinyayê kir gola xwînê<br />
Kamboçya û li Taylandê<br />
Li Angolê, li Wiyetnamê<br />
Ho ho tu bimrî faşîzm<br />
Ho ho tu bimrî faşîzm<br />
Tu faşîzm î kelbê har î<br />
Roja me kir şevê tarî<br />
Roja me kir şevê tarî<br />
Nanê girtin zikê birçî<br />
Em xebitîn we jî xwarê<br />
Ho ho tu bimrî faşîzm<br />
Ho ho tu bimrî faşîzm<br />
Tu were gel min dert keder kul<br />
namîne<br />
Tu were gel min temenê min bi be<br />
ciwan<br />
Tu were gel min ezê bifirim ji<br />
şabûna<br />
Were gel min kezî zera min<br />
Tu were gel min erd û asîman bigê<br />
hevdu<br />
Tu were gel min xiyal dakevin<br />
jiyanê<br />
Tu were gel min avên behra şîn bibe<br />
Rotînda
1429-TU DÎNÎ<br />
Ez berfim, berfa belekiyê, li çiya<br />
mame,<br />
Teve sibê ra, siya êvarê ra daye<br />
Hêdî hêdî helyame, ne mame<br />
Tu dînî, tu dînî, tu dînî, lê kewê.<br />
Tu dînî, tu dînî, tu dînî, lê kewê<br />
Ez berfim, berfa çaxa heyame wan<br />
berana,<br />
Malê gundiya<br />
1430-TÛZİK<br />
Tûzik li ser ava ye<br />
Av li binya mala ye<br />
Kî nexweş e bela ye<br />
Tûzik dermanê dila ye<br />
Baranê rêşe-rêş e<br />
Kî nexweş e zaf dêşe<br />
678<br />
Ez û kewê kubar kirin goştê nava<br />
dev dirana.<br />
Tu dînî, tu dînî, tu dînî kewê<br />
Tu dînî tu dînî tu dînî lê kewê<br />
Kewê dilê min wê ma,<br />
Sede car wê ma<br />
Sosin, rihan, belekiya berfa<br />
Ser çiyê man,<br />
Ez nizanim, xelk têlî delal sala îsalin<br />
Li hêvîya kê ma.<br />
Tu dînî, tu dînî, tu dîn î<br />
Tûzik jê ra bipêje<br />
Tûzik dermanê dilêş e<br />
Pîrê rabû ser piya<br />
Gazî kire gundiya<br />
Amanata tûzikê<br />
Tûzik heyata hemiya<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî
W<br />
679
1431-WA HATİN PÊŞMERGÊN<br />
ME<br />
Wa hatin pêşmergên me<br />
Şal û şapik li bejna wan<br />
Ew in partîzanên me<br />
Çek û rext li milên wan<br />
Wa hatin pêşmergên me<br />
Şal û şapik li bejna wan<br />
Ew in roniya çavên me<br />
Gulên sor bidin dest wan<br />
Ji mêj da benda wan e<br />
Çavê me li rêça wan e<br />
Keç û xortên gundê me<br />
Daxwazya wan ya wan e<br />
Wa hatin pêşmergên me<br />
Şal û şapik li bejna wan<br />
Ew in roniya çavên me<br />
Çek û rext li milên wan<br />
Tev rabin bkin dîlan<br />
Cejn û şahî û sêyran<br />
Bêjin hûn bi xêr hatin<br />
Ey pêşmergên qehreman<br />
Bêjin hûn ser seran hatin<br />
Hûn pêşmergên pehlewan<br />
1432-WARÊ ME YE<br />
Warê me ye warê me ye<br />
Şûna bav û kalê me ye<br />
Ji me girtin bi zordestî<br />
Kesek tune bû li pişta me<br />
Pezê me, pezê me<br />
Diçêriya li çiyayê me<br />
Talan kirin, girtin birin<br />
Agir berdan konê me<br />
Li me girtin bi zordestî<br />
Kesek tune bû li pişta me<br />
680<br />
Wa hatin pêşmergên me<br />
Şal û şapik li bejna wan<br />
Ew in roniya çavên me<br />
Gulên sor bidin dest wan<br />
Diparêzin jîna me<br />
Pir zehmet dîtin ji bo me<br />
Kurdistan ji nû ve şîn da<br />
Bi xwîna pêşmergên me<br />
Kurdistan ji nû ve şîn da<br />
Bi xwîna şehîdên me<br />
Wa hatin pêşmergên me<br />
Şal û şapik li bejna wan<br />
Ew in roniya çavên me<br />
Gulên sor bidin dest wan<br />
Dest ji dozê bernadî<br />
Dibê dilxweşî û şadî<br />
Da ji bo me pêk bînin<br />
Dostî û aşitî û azadî<br />
Wa hatin pêşmergên me<br />
Şal û şapik li bejna wan<br />
Ew in roniya çavên me<br />
Gulên sor bidin dest wan<br />
Mûzîk: Şivan Perwer<br />
Zarokên me zarokên me<br />
Ji bir nakin ew rewşa me<br />
Perçiqandin jiyîna wan<br />
Xwestin vemirin ocaxên me<br />
Li me girtin bi zordestî<br />
Kesek tune bû li pişta me<br />
Mêrgê me na mêrgê me na<br />
Lê gul diçînin keçê me na<br />
Jêdikirin gulyê wana<br />
Ez j‟bîrnakim zarîna wan<br />
Warê me ye<br />
Warê me ye warê me ye<br />
Şûna bav û kalê me ye
Ji me girtin bi zordestî<br />
Kesek tune bû li pişta me<br />
1433-WAY HEVALÊ<br />
Way hevalê tew bê malê<br />
Wer xanê xanê xanê<br />
Kevoka li ser dikanê<br />
Destê xwe bide destên min<br />
Em biçin muş û wanê.<br />
Way hevalê tew bê malê<br />
Wer zeriyê zeriyê<br />
Silava li ser silavê<br />
Silav li aşîtiyê<br />
1434-WAY LÊ SAL E<br />
Were sale were sale<br />
Oxirsize be berxe xirab male<br />
Ji xalke re gul u biherake rengini<br />
Ji min evlada xwedare payizeki zor u<br />
zuhayi<br />
De were sale were sale<br />
Oxirsize be bexte xirab male<br />
Wele ez kal nabunm van salen<br />
xeribiye emre min xwarî<br />
Were sale de kul bi bikevi mala xain<br />
681<br />
Amedî<br />
Way hevalê tew bê malê<br />
Way rewşe rewşe rewşe<br />
Kevoka li ser ferse<br />
Silava li ser silave<br />
Silavê me lê lalîşe.<br />
Way hevalê tew bê malê<br />
Way narînê narînê<br />
Kevoka xep xep şîne<br />
Seilava li ser silavê<br />
Silav li werê merdînê<br />
Text û Muzîk: Gelêrî<br />
Berhevkir: Dilgeş<br />
û bê bextên ve dinyaye<br />
Çawe destê min qutkirin ji heval u<br />
hogira<br />
Ez bûme beniştê ser zimana wek<br />
gura<br />
van çol u çiya bi tenê<br />
Weyle salê oxirsize bê bexte xirab<br />
male<br />
Wale ez kal nebûn ev salen<br />
xeribiyê emre min xwari<br />
Helbest û Avaz: Geleri<br />
Herem: Çarsincax
1435-WAY LO !<br />
Way lo, way lo maqulo romî axa o<br />
romî !<br />
Min dî tawê da bû ser Xêlokê,<br />
Duwanzde rima tav hilatin,<br />
Kula Şamê tu ê bi kul bî.<br />
Tê kevî mala qaymeqamê Ku pê<br />
Ehmedê Berazî.<br />
Çawîş û cendermê vê xelatê<br />
Çawa bi dû bavê Ferîd xaçerka<br />
Wana kirine taqîbatê…<br />
Axayê min go, wiha na be meqûlê<br />
min go wiha nabe;<br />
Îrada ku li ezmana jorîn hatî be<br />
1436-WEY LO MÎRO !<br />
Wey lo mîro! we lo mîro!…<br />
Hekimo! xweş mêro, biçûko,<br />
Weziro!……<br />
Oy, lo Mîro min digo;<br />
Ev çi bû, çi çiriya,<br />
Min dî agir kete mehela meşkîna,<br />
Tora Mihelmiya;<br />
Ezê rebenê mîrê xwe me,<br />
Ku min zanî biwa<br />
bextê mîrê min ev e,<br />
Ezê biçûma ciwanê,<br />
Mîrê xwe bi şev e.<br />
Oy, lo Mîro;<br />
Ew çi bû, çi qewimî;<br />
Min dî pozê keleha Mêrdînê,<br />
Bi ser qesra mala Hecî<br />
Kerem de dihedimî,<br />
Mîna qeymaxê mihya,<br />
Bi kubara sibê re,<br />
li ser nanê genim kira…<br />
Ez rebenê Mîrê xwe me„<br />
682<br />
nivîsandin,<br />
Li erda betal na be…!<br />
Heta fesadiya me kurmanca hebe,<br />
Kes ji maqulan û ji axleran,<br />
Li ser rûkê dinya ye xelas na be…<br />
Şerekî dibû, di geliyê kêsê li Axpînê.<br />
Îzzet, tu ê bavê xalê xwe,<br />
Tu ê destê xwe bavê heqîbê.<br />
Tu ê ji xalê xwe re bînî dorbîn e.<br />
Ezê gelîyê kêsê ji teresê romî re<br />
Bikim qesapxana gola xwîn ê.<br />
Axa min go wiha ne be, maqulo min<br />
go wiha ne be.<br />
Îrada ku li ezmanê jorîn hati be<br />
Nivîsandin, li erdê betal na be!
Ku min zanî biwa,(bûya)<br />
Bextê mîrê min ev e,<br />
Ezê biçûma ciwana Mîrê xwe,<br />
bi şev e.<br />
Oy, lo lo Mîro,<br />
Dilê min dilêkî dîn e,<br />
Min di sibê Melesê derkevî<br />
Ser bana Birca Belek,<br />
Li dora qesra kevir- Hewara<br />
Şewitî dimeyzîn e,<br />
Dinêrê ku mûm û fenerê dewletê,<br />
Li dora qesra kevirê- Hewara şewitî ne!…<br />
Wey lo Mîro;<br />
Hesab li axa erda heye,<br />
Li kon û sîwanê dewletê tu nîne!…<br />
Min dî Hezarê bi sê denga ban kire,<br />
Digo;<br />
Melesê porkurê nemayê;<br />
Tu rabe derkev,<br />
Ser banê Bircê,<br />
Tu qebhetê giran<br />
Bi çavê serê xwe bibîn e.<br />
Hey lo Mîro, hey lo Mîro!…<br />
Min ji te re ne go:<br />
Oy, lo Mîro, wiha ne kî;<br />
Tu ê serê kûçikê wan M....jê ne kî;<br />
Tu Birca Belek xera ne kî;<br />
Tu fermana me ji Stenbolê ra ne kî;<br />
Tu mîradê dost û dijmina li me ne kî.<br />
Melesê derdikevê ser Birca jorî,<br />
Li dora qesra kefir- Hewara<br />
Şewitî dimeyzînê;<br />
Di nêrî ku peyakî di ser riya<br />
Dêrezbîna xopan tê û dilezînê…<br />
Min dî Melesê bi sê denga kire gazî;<br />
Digo Hezarê porkurê,<br />
Xwedê hebîna tu rabî,<br />
Miftê li sandûqa Ezromê xinî,<br />
683
Tu mîrata dûrbînê ji sanduqa biderîne;<br />
Ezê li ber çavê xwe daynim,<br />
Ezê salûx û silûxa wî peyayî hilînim;<br />
Binêrim ew peya ji mala kê ye?<br />
Hezarê radibê,<br />
Miftê li sandûqa Erzrûmê dixînê;<br />
Dûrbînê jê distînê;<br />
Didê destê Melesê;<br />
Li ber çavê xwe datîne<br />
Û dinêre li ser riya xopana Dêrizbînê,<br />
Li wî peyayî dimeyzînê…<br />
Melesê bi sê denga ban dikir;<br />
Hezarê porkurê;<br />
Nemaye ew peya yê ku tu dibêjî;<br />
Jê re dibêjin Çaçanê Nêsir e,<br />
Gurê roja qewamê;<br />
Roja tengî yê;<br />
Hefadê xanim û xatûna.<br />
Di Birca Belek de,<br />
Wan daîm dimînê…<br />
Xwedê hebîna tu rabî,<br />
Banga melê kî,<br />
Bila kaxizek binivîsê;<br />
Tu ê bişînî pêşiya Çeçanê Nêsir,<br />
Gurê roja qewamê,<br />
Hefadê xanim û xatûna;<br />
Bila li mûcîba wê kaxitê;<br />
Kaxiteka dî binivîse;<br />
Bila li nav koçeka û bûbilana de, bilêzîne:<br />
Bila here cem mala Qaso axa,<br />
Bila komeka giran ji wê der berde<br />
xopana çalê,<br />
Li cem mala Osmanê Eshed;<br />
Bila ji wê der jî komek giran bicivîne?<br />
Û ji wê der xwe berde qesra xopana Metîna,<br />
Cem mala Elî axa;<br />
Elî axa zor qeher e;<br />
Bila Mehmûd kiya bike qêrênê;<br />
Bila komek giran ji wê der jî bicivînin,<br />
Şevkê ji esir pê ve;<br />
Ji aliya qipletê de,<br />
684
Li eskerê Roma reş bireqînin<br />
Belkî heyfa Smail begê,<br />
Kekê Helef begî;<br />
Apê Tahîr begî,<br />
Ji wan teresê Romiya hilînin.<br />
Oy, lo Mîro ferman e;<br />
Fermana serê Mîrê min giran e.<br />
Min dî Smail begî bi sê denga ban dikir,<br />
Helef begî, Xwedê hebîna,<br />
Mi ji te re ne go tu ê wiha ne kî,<br />
Tu rabî bana milê kî,<br />
Bila kaxitekê binivîsê,<br />
Tu ê bidi destê xulêm;<br />
Bila berê xwe bidî cem mala Heco axa,<br />
Bila komek giran li wê derê bicivînê,<br />
Bila şevkê bêne Dêrîzbîna xopan<br />
mêwandarî ne;<br />
A dinê şevê li qesra kefir Hewara şewitî,<br />
Li Birca Belek dawetlî ne;<br />
Bi çeplê wan bigirê,<br />
Wan li sûka Qeyseryan bigerînê,<br />
Bila binêrin ji gowdan bê serî ne,<br />
Hemî kûçikê M………serbikesk in,<br />
Aliya şêxanî ne,<br />
Dilê wan reş e,<br />
Nava wan wek tenî ne,<br />
Sed adaniyê Xwedê li canê min keti be,<br />
Ezê koka teresê wan M……<br />
ji binî de biqelînim.<br />
685
1437-WELATÊ ME<br />
-Koro<br />
Welatê me Kurdistane<br />
Cîh û meskenê me Kurdane<br />
Wetan ji mere ruh û cane<br />
Kurd hemû birane<br />
Cîh û meskenê me Kurdane<br />
Temam baxe û bistane<br />
Wetan gule gulistane<br />
Millet hemû birane<br />
1438-WELATÊ MİN-1<br />
Welata çendi şerin e<br />
Tevde gul u nesrin e<br />
Axa Bav kalan e<br />
Goriya te me welatemi<br />
Tu şerina li ber dila<br />
Welatemi welatemi<br />
1439-WELATÊ MİN-2<br />
Dîsa li welatê min bombe barandin<br />
Zarok û dayikan bi hevre qelandin<br />
Birano rabin brîna me kûr e<br />
Hevalno rabin, êdî li me şerm e<br />
Hildan zarokan, ketine rêyan<br />
Dîsa destpêkir mihacirî va<br />
686<br />
Welatê me pir şêrîne<br />
Merg û çemû û zevîne<br />
Qîz û bûke tev cindîne<br />
Eslê xwe da horîne<br />
Kurdistana me zeynete<br />
Cemata wî pir hurmete<br />
Temam qedre û qîymete<br />
Welatê me cennete<br />
Gotin û mûzîk: Mecîdê Silêman<br />
(Ji Erîvanê)<br />
Tu delala li ber dila<br />
Welatemi welatemi<br />
Çeme te ji aven berfa<br />
Kaniya te ji dilen çiya<br />
Revine xeman dila<br />
Goriya te me welatemi<br />
Helbes U Avaz:Hozan ZOZAN<br />
Birano rabin brîna me kûr e<br />
Hevalno rabin, êdî li me şerm e<br />
Hetta em nebin yek, destan nedin<br />
hev<br />
Emê tim bikşînin ev kul û ev dert<br />
Birano rabin brîna me kûr e<br />
Hevalno rabin, êdî li me şerm e<br />
Gotin û Muzîk: Serhat Baran
1440-WELATÊ MİN-3<br />
Welatê min welatê min<br />
Xortê hêja pilingê çîyan<br />
Mêrxasê min<br />
Tu nemirî lê tu her heyî<br />
Di dîrokê de bi tîpên zêrîn<br />
Şervanê min<br />
Qada s,er da tu wek Egît bû<br />
Bû tirs ketî zikê dijmin<br />
Wek birûsk bû<br />
1441-WERE-1<br />
Genim zer bû li deştê<br />
Berf nema li serê çiyan mezerî peritî<br />
Nama derê Neferê malê giştik tazî<br />
man,<br />
were şîrê memikên min qediya,<br />
Miçiqî av li kaniyan da<br />
Nifta malê xelaskirin şelankaran<br />
Sal jî dibore ser salê<br />
Bihna min teng bûye,<br />
Were dîsa pencera ber deriyan da<br />
dipême rê ya te<br />
Şûrê xwe tûj kiriye dijmin<br />
Li ser hêlûna me ya ezûz û kevn<br />
Erîşê wan berdewame<br />
1442-WERE-2<br />
Çiya bilind bejna te ye<br />
Reng sor û zer fîstanê te ye<br />
Dilê min ji tere te birî bi xwe re<br />
Nizanim bi kuda dibe<br />
Were de were were de were<br />
Min jî hevalke bi xwe re<br />
Dil şewitî bi tîna te ye<br />
Ez şewtîm bi hesreta te ye<br />
Min ne hekîme min ne loqmane<br />
Bibe çare ji derdê min re<br />
687<br />
Erez li Bîngol ê Husê li Tekman ê<br />
Tekîn li Xinûs ê tev wek şêr bûn<br />
Bi te re bûn<br />
Li ser çiya û baniyên Kurdistan<br />
Wek çeleng bûn keles, û mawzer<br />
Li destan<br />
Tekos,înek dan bê westan<br />
Ne disekinîn ne havîn<br />
Ne jî zivistan<br />
Gotin û Mûzik: Aydin Korkmaz<br />
zarok bi ziman bûn<br />
Qîz û bûk çav li rêne<br />
Piranî rabûn ser piyan<br />
Tîrê xwe ber bi ewrê reş girtine<br />
Hêviya tenê<br />
Were ser serê min<br />
Nav dilê min da<br />
Reş- tariyê belav bike<br />
veqetîne candek li serî<br />
Birijîne jahra maran<br />
Bila geznekin tu kesî êdî<br />
bes e bes e !<br />
Bila were bi destê azadî.<br />
Vazgal Beyazidî<br />
De were evîn ji hesreta te, di dil de<br />
sîn hat<br />
Sed kul û birîn ma qey êdî tu nayê<br />
Ma tu namesî nava dilê min<br />
Bi hezkirina xwe tu paqij nakî birînê<br />
min<br />
Bi lêvên xwe tu maçnakî<br />
Çendî dijware hezkirina te<br />
Vê gaziya min tu qey nabihîzî?<br />
Tîrê çavan bese tu berde bedena min<br />
De were evîn derewe evîn derewe<br />
Gotin û Muzîk: Murat Yapistran
1443-WERE-3<br />
Were! were!<br />
Te ez helandim keçkê ji xwere<br />
Ev çend salan ez li heviya te me<br />
Wez li hêviya dîtna te me<br />
Ez dinalim bê hevalim<br />
Ez dinalim bo maçekî<br />
Dil bijê dêmên te ma<br />
Rû sipî sor û zer e<br />
Ey hevalê çav xezalê<br />
1444-WERE BİHARÊ<br />
Were biharê min go,<br />
Ji dilê min re çi biharekî<br />
Ax li dem demî<br />
Dê kolik çeperê xwe çêkin ber wê<br />
avê<br />
Li ber wî çemî<br />
Min go,<br />
Hindî sala pişt ra<br />
Emê bêjin xwezî û heft xwazî,<br />
Ax par vî demî.<br />
Were biharê min go<br />
Delalo çi biharekî xoş û rengîn e<br />
Ez çavê xwe digerînim<br />
Her diyar nîne.<br />
Û delalê dilê min berziye ye<br />
Hewar çi jîn e.<br />
688<br />
Ax û ahîn û sed hewar<br />
Min bi sed lav û qêrinê<br />
Dest gihande zînga wê<br />
Asiqê wan çavên te me<br />
Asiqê wan lêvên te me<br />
Aferîn sed aferîn maçek da min<br />
çiqas xwes e<br />
Berhevkari Ciwan HACO<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Were biharê min go,<br />
Ez çûm zozana<br />
Ax min zozan nekir<br />
Û ezê ber befrê ra borîm<br />
Ax mi tav nekir<br />
Evîneka min û bejna bilind<br />
Gûza pûç û<br />
Ax feyde nekir.<br />
Were biharê mi go,<br />
Bi Xwedê zozanî me<br />
Ax deştî nabim<br />
Zêrê zerî Mehmûdî me<br />
Lo xira nebim<br />
Ez gorî pa nê mi jiyana xwe<br />
Deyna ser hev e<br />
Lo poşman nabim.
1445-WERE DOTMAM-1<br />
Dotmam wele ye,<br />
Heta mirov xwe nasdike,<br />
Mirov emre xwe xelas dike<br />
Ez pîr bûm,<br />
Di derxika canê min de çil zivistan dîtin.<br />
Bi sedan ba û bahozên ew hejandin,<br />
Bê hêjmar berf baran tê re çûne.<br />
Her wekî dibêjin ciwanî bizaniye,<br />
Pîrî bikariya.<br />
Lê pesn ji Xwedê re ku hêj<br />
Ew çend ne pîr im ku nikarim.<br />
Weke ez ciwan bûm,<br />
Simbel hêjnû avêtî bûn ser levên min<br />
Dilê min bi hevîniya delalan hildavêt,<br />
Hûn ne yek, ne dudo, ne deh, neh bîst bûn<br />
Kej gewr esmer û genimî,<br />
Bejin bilind û navîn,<br />
Kînên we jî hebûn.<br />
Hûn hemî ji min,<br />
ji me re bûn,<br />
Me kîjan bixwasta,<br />
Ne ewe,<br />
Ne mamên me,<br />
Ne digotin no,<br />
Lê min,<br />
Me hemiyan nizanibûn,<br />
Çavên me bi we,<br />
Bedewiya can û giyanê we ne diket.<br />
Min dev jê berda bûn.<br />
Yekî biyanî dihat,<br />
Hûn dixwastin.<br />
Me ji xwe re ne dikir namûs.<br />
Hûn dibirin.<br />
Hûn bêqeder dikirin.<br />
Di rêzika dinya yê de hûn tayih dibûn.<br />
Ew ne suçê we bû,<br />
Lê yê me bû.<br />
Hûn di gulistana mala me de<br />
gul û bijkoş bûn.<br />
Baxvan dîdevanên we em bûn.<br />
689
Bihna we ê xweş,<br />
Rengê we ê geş û birewş tu dibêjî,<br />
Qey ne ji me re bûn.<br />
Em pê ne dihesiyan.<br />
Me ew ne dîtin.<br />
Yek dihat,<br />
Destê xwe dirêja we dikir,<br />
Hûn diçînin dibirin.<br />
Pêde welê bû,<br />
Hûn gulên gulistana me dihatin çinîn,<br />
Me guh ne dida,<br />
Em pê bendewar ne dibûn.<br />
Rojekê,<br />
Me hew didît,<br />
Gulistan bêgul,<br />
Daristan bê bilbil maye.<br />
Em di hembeza jinên biyanî,<br />
Hûn di bin çengê mêrên nenas de.<br />
Bi wî awa yî me xwe rûtiya tovê mala xwe,<br />
Tovrindiya malbata Azîzan wendekir.<br />
We zaro dihanîn,<br />
Li me,<br />
Li xwelên xwe dihatin.<br />
Merd,<br />
Ciwan mêr,<br />
xwedî rûmet.<br />
Ji bavên xwe re namûs dikirin.<br />
Zarokên me li xwalên xwe dihatin.<br />
Xwalên wan kurên kê?<br />
Ji kîjan ra û nijadî?<br />
Ji kîjan mal û malbatê?<br />
Wan navên me hidigirtin.<br />
Yên we ku ji zikê mala me derdiketin,<br />
Li ser dara bavê xwe şîn dibûn.<br />
Here dotmam,<br />
Keçmama çeleng,<br />
Tu çûyî,<br />
Hûn çûn,<br />
Em di destê jinên biyanî de,<br />
Hûn di bin rikanê mêrên ne nas de.<br />
Zarokên we xwerziyên me ne.<br />
Lê ne xwerzinên adetî.<br />
690
Li şer xwal û xwerzî.<br />
Lê ne xwerziyên me.<br />
Ji ber ko ne ji nijadê me ne,<br />
Xerib nijadî ne.<br />
Caran hene,<br />
Neyarên wî nijadê pak in jî.<br />
Belê li şer xwal û xwarzî li rex hev,<br />
Berê wan li armancekê şer dikin.<br />
Xwarziyên me ji me re dibin.<br />
Erê wan li berê me ye.<br />
Em armanca wan in,<br />
Ew armancên me ne.<br />
Heç ku em ji hev polik in.<br />
Bi destên hev,<br />
Di destên hev de dimirin.<br />
Dotmam delal,<br />
Me ne heyfe,<br />
xwîna zikê te bi xençera min bête rêtin.<br />
Ma mixabin e,<br />
Kekên te bi berikên berê zikê te bikevin…<br />
Na ! na ! dotmam,<br />
Heyraniya pismam,<br />
Êdî bes e,<br />
Hev bibê jina xelkê,<br />
Bes bibê dêya ne kurd nijad,<br />
Vegere were hembeza pismamê xwe,<br />
Paxila kurmamê xwe.<br />
Vegere ew ne gotineka rast e,<br />
Em nikarin ji te re bibêjin vegere.<br />
Ji ber ku tu neçûyî, me tu rê kirî.<br />
Me bi destên xwe tu hinartî mala xelkê.<br />
Hembeza xwe veke ez ji te re têm.<br />
Min hembez bike,<br />
Min wek mêr, Pismam,<br />
Û her tiştê xwe maço bike dotmam,<br />
Min ji te re got ez pîr bûme.<br />
Lê pîriye ez hişyar kirim.<br />
Bihar ciwanî ye, Zivistan pîrî.<br />
Zivistan payizê tê,<br />
Dû zivistanê de biharê veşartî hene.<br />
herê dotmam were,<br />
Xwe berde hembeza pismamê xwe.<br />
691
Ezê ji te re,<br />
Ji zivistana xwe sar bihareka germ çêkim.<br />
Were dotmam,<br />
Heyraniya pismam were,<br />
Xwe di germiya dilê min ê ciwan de werede.<br />
Ciwaniya mina kevn de bigermîne.<br />
Were dotmam were,<br />
Ez stûna heyina te a stiwar im,<br />
Tu jî bibê rewşa jiyîna min a Rewşen.<br />
Mir Celadet Bedirxan.<br />
1446-WERE DOTMAM-2<br />
Were dotmam xweziya mala me cîrna mala<br />
wê bîya.<br />
Weylê şîv li malê tune bîya<br />
Dotmam tim û tim li ba min bîya<br />
Were dotmam de dotmam dotmam dotmam<br />
De lê dotmam dotmam dotmam<br />
De hê dotmam hezar carî dotmam<br />
da hay de hay, de hay<br />
Were dotmam ev çi kul e, ev çi êş e,<br />
Ev çi derd e hey dotmam ev çi kul e, ev çi êş e,<br />
Ev çi derdê û de tu ji xwe ra çavên xwe kilde,<br />
Biskê xwe şeke<br />
Guliyê xwe berde<br />
Emê herin sîpanê bibin mêvanê<br />
Xecê û Siyabend e<br />
Were dotmam dotmam dotmam<br />
De lê, dotmam dotmam dotmam<br />
De hey dotmam hezar carî dotmam<br />
De hey lê dotmammmmmmm.<br />
Û de dotmam xwezî çavê min birijya<br />
Were dotmam hezar carî dotmam<br />
Wey dê min dotmama xwe ya çav reş<br />
Nedîta bi vî halî<br />
De çava sala îsalî w‟ezê bê te xilaskim<br />
van cejnan vê sersalê<br />
Were dotmam dotmam dotmam<br />
692
De lê dotmam dotmam dotmam<br />
De hê lê dotmam hezar carî dottmam<br />
De lê lê lê lê……… Dotmam<br />
1447-WERE GULÊ<br />
Baran barî Gulê Gulê.tene, tene<br />
Vana rêçên were Gulê, min û te ne<br />
Dê bi lezin Gulê Gulê, zu bimeşe<br />
Rojên were Gulê, benda me ne<br />
Baran barî Gulê Gulê, hur hur lêkir<br />
Gul û sosin were Gulê,rengîn vekir<br />
Çiya û zozan Gulê Gulê, tev xemilîn<br />
1448-WER HİNÊ<br />
Wer hine, wer hine hevalê<br />
Wer hine, wer hine delalê<br />
Hineka Diyarbekir<br />
Eciland bi şîr û şekir<br />
Destê zavê me kir<br />
Wer hine, wer hine hevalê<br />
Wer hine, wer hine delalê<br />
Hineka bajêro<br />
Li ser barê hespê nêro<br />
Wer hine, wer hine hevalê<br />
Wer hine, wer hine delalê<br />
Hine bi destê kin<br />
Bi kevçiyan avê lêkin<br />
Li destê zavê kin<br />
Li cemaata dorê kin<br />
Wer hine, wer hine hevalê<br />
Wer hine, wer hine delalê<br />
Hineka Mêrdînê<br />
693<br />
Kanî û robar were Gulê , tevda<br />
derkir<br />
Baran barî Gulê Gulê , her der xweş<br />
kir<br />
Dar û zevî were Gulê, tevda geşkir<br />
Tu ciwanî Gulê Gulê, pir bedewî<br />
Dilê fesadan Gulê, te pir reşkir<br />
<strong>Stran</strong>:Gelêrî<br />
Li ser barê mêhînê<br />
Li destê Mem û Zînê<br />
Wer hine, wer hine hevalê<br />
Wer hine, wer hine delalê<br />
Hineka Erdîşê<br />
Li ser barê dolmişê<br />
Li destê Êmîşê<br />
Wer hine, wer hine hevalê<br />
Wer hine, wer hine delalê<br />
Hineka Hezroyê<br />
Eciland da bi royê<br />
Li destê Emoyê<br />
Wer hine, wer hine hevalê<br />
Wer hine, wer hine delalê<br />
Hineka Musilê hevalê<br />
Şewitiyê Musil delalê<br />
Li ser barê Dondilê hevalê<br />
Wer hine, wer hine hevalê<br />
Wer hine, wer hine delalê
1449-WARE DE YAR YAR<br />
SİLTANÊ<br />
Siltanê<br />
Were lê bêqewlê lê lê bêqewlê<br />
Were lê bêqewlê lê lê bêqirarê<br />
Kanê qewlê te par vî çaxî<br />
Li mehka remazanê<br />
Kanê qewlê te par vî çaxî<br />
Li mehka remazanê<br />
Were de yar yar yar Siltanê<br />
Were malxerabê dar û bara nekevî<br />
bihelîne<br />
Were Siltan canê wez dîn nebûm<br />
te ez dîn kirim.<br />
1450-WERE QURBAN<br />
Le ber egrî cey ciwanî<br />
deçim debme mêwanî<br />
awrî ledilim berdawe<br />
kuştmî xalî lemilanî<br />
Were qurban aramî dilan<br />
sêtit kirdim ser gerdan<br />
hoşit birdim, aqlit birdim<br />
sutam sutam were qurban<br />
zulfî du mêtro nîwe<br />
694<br />
Were malxerabê bi awirê çavan min<br />
dihelînî<br />
Were de yar yar yar Siltanê<br />
Were minê çavê Siltana xwe<br />
Dîtibûn wekî çavên mara<br />
Were min kezîmilkê Siltana xwe<br />
Armuş kir ber dikana<br />
Were min memikên Siltana xwe<br />
Dixwar sêvê bi xeltê<br />
Were kuro lo bêqewlo lo bêqeraro<br />
Were çima sê zerî ji xopanê derket û<br />
têne<br />
Zerya pêşiyê keça mîrê Hekaryan e<br />
Zerya navê keça mîrê Melîkxan e<br />
Were yadê malxerabê Siltana minê<br />
bênav û bênîşan e.<br />
yarim befre û barîwe<br />
lehî cuwe min nemdîwe<br />
ciwan wek ew kiçe hetîwe<br />
Zulfî xaw wek heyate<br />
ew kiçe bo min awate<br />
yar eger du macim datê<br />
bo min rêgay necatê<br />
Gotin û Muzîk :Gelêrî<br />
Herêm: Rojhilat (Bokan)<br />
Çavkanî: Hesen Zîrek
1451-WERE DELALÊ DİLE MİN<br />
Were delalê dilê min o!<br />
Çiya bilindin te nabînim<br />
Mi go kaxizeke bi rêke<br />
Ezê bixwînim<br />
Heger birîndarî,<br />
Ez hekîm,<br />
Heger bêdengî,<br />
Ez nemînim<br />
Were hey lo delal, were hey lo delal !<br />
Delalê malê !<br />
Kuriko dîno !<br />
Îro sisêye,<br />
1452-WERE LAWO<br />
Lo lo were were<br />
Lo lo were vê dîwanê<br />
Lo were vir e<br />
Malxerabo bînê vê dîwanê were<br />
were<br />
Were were werê vire<br />
Kuro dîno eşqa evînê<br />
Lo rê lê nabe<br />
Kuro dîno te hêlandim<br />
Palkiya çava malxerabê<br />
Ez ê kurê xelkê biqewlînim şeva tarî<br />
Bêje wezê bêjime bab birakê xwe<br />
rabin<br />
Weyla min rebenê reşe diza<br />
Bêje kerê malxerabê bêdînê,<br />
bêîmanê<br />
Were kuro lawiko bêqewlo bêqeraro<br />
Bêje were wey qetilo<br />
Berhevkar;Ş.Elbak<br />
695<br />
Sibê çar in<br />
Mi go riya wî çiyayî def û darê<br />
Û delalê dilê min ne kurike,<br />
Ne mehkûm û ne firare<br />
Were hey lo delal ! hey lo delal !<br />
Delalê malê<br />
Mirina malê xwe yî şewitî,<br />
Min li te çi awa kir<br />
Bi Xwedê dilê wan dost û hevalan<br />
li min sar kir<br />
Mi go dilê wan ne yar û dijmina<br />
li min şa kir<br />
Were hey lo delal ! hey lo delal !<br />
Delalê mala min.<br />
Bêje were bi çadira mala bavê min<br />
evdelê bi mêvanî<br />
Wez rebena Xwedê sîng û bera<br />
ji te re bixwazim<br />
Bêje were were kurmalo<br />
Bêje were were way sûtalo<br />
Bêje tu ye çima keçikên xelkê ji xwe<br />
re dixwazî<br />
Te ne malê dinê bî te ne hal e<br />
Bêje tu çima keçikên xelkê ji xwe re<br />
dixwazî<br />
Te ne malê dinê bî te ne hal e<br />
Xelîl lawo min go wezê<br />
Milê Xelîlê xwarzî bikulim<br />
Bikime bin doşema<br />
Bêje wezê milê kurkê xelkê<br />
Biqewlînim her du mila<br />
Xwedê kulekê bêxe mal sebeba çava<br />
Dostê min lawikê delal jê vekirin
1453-WER LO LAWO<br />
Wer lo wer lo wer lo wer<br />
Wer lo lawo gewindewo<br />
Rê kiriye mala mewo<br />
Xençer kiriye mehnewo<br />
Mehne li bejna te tinewo<br />
Wer lo lawo tu ney mêr î<br />
Tu biçkênîne kîlîta dêrî<br />
Tu birewîne şara serî<br />
Şara reş ne tu şar e<br />
Jina bî ne tu yar e<br />
Keçika di mala bavê da<br />
Mîna hespa bi timar e<br />
Lawikê di mala bavê da<br />
Mîna şîva di xiwar e<br />
1454-WERE NARÎN<br />
Narîn hevîka li dor mala<br />
Şewqê dabû kendala<br />
Narînê şemamla şevê<br />
Narîn Yarka hevala<br />
Narînê şemala şevê<br />
Narîn heyva li rêla<br />
Narînê şemala şevê<br />
Narînê şemala şevê<br />
Şewqa xwe da bajêra<br />
Narînê şemala şevê<br />
Narîn çûbû mal mêra<br />
Narînê şemala şevê<br />
Narîn hevîka beroja<br />
696<br />
Wer lo lawo, wer lo kuro<br />
Siyarê hespa quriquro<br />
Tu dihatî her ro di ro<br />
Her ro di ro hindik in<br />
Memik seva bi sindik in<br />
Dev di biniya guh kin<br />
Bimijin bi pemi(bo) kin<br />
Birîsîne bi dezî kin<br />
Berin ser çilaga çêkin<br />
Her nivî ki ber mayî<br />
Bi axret kunegiya min kin<br />
Rokê li ber mirinê<br />
Wînin di hustiyê min kin.<br />
Samî Berbang Zend-3<br />
Narînê şemala şevê<br />
Şewqê da bû pişkûja<br />
Narînê şemala şevê<br />
Narîn yarka dilsoja<br />
Narînê şemala şevê<br />
Ez çûm perê ya dadayî<br />
Narînê şemala şevê<br />
Cih û balge danayî<br />
Narînê şemala şevê<br />
Zeriyeka li ser razayî<br />
Narînê şemala şevê<br />
Ez çûm zerya razayî<br />
Narînê şemala şevê<br />
Nîşe: Me ev helbest ji kaseteka pir kevin wergirtin.<br />
Ji ber vê yekê jî hin cih nehatin fêmkirin.<br />
Me ew cih di nava kevanekê de bi xalan dane diyarkirine
1455-WERÎ XAN<br />
Werî Xan werî Xan werî Xanê lê<br />
Xana min<br />
Werî Xan werî Xan werî Xanê lê<br />
cana min<br />
Deşta Temranê av e lê Xana min<br />
Deşta Temranê av e lê cana min<br />
Sê sîwaran xwe da nav e lê Xana<br />
min<br />
Sê sîwaran xwe da nav e lê cana min<br />
Revand Xana bejnzirav lê Xana min<br />
Revand Xana bejnzirav lê cana min<br />
Deşta Temranê ap e lê Xana min<br />
Deşta Temranê ap e lê cana min<br />
Sê sîwaran xwe da paş e lê Xana min<br />
Sê sîwaran xwe da paş e lê cana min<br />
Revand Xana çavreş e lê Xana min<br />
Revand Xana çavreş e lê cana min<br />
Xanê te digo mêr nakim lê Xana min<br />
Xanê te digo mêr nakim lê cana min<br />
1456-WEXTA ZERYA MİN<br />
NÎŞAN KİRİN<br />
Wexta Zerya min nişan kirin<br />
Davê birîna min vekirin<br />
Birîn tije xwê dikirin<br />
Derman çare pê nedikirin<br />
Koro<br />
Wexta Zerya min nîşan kirin<br />
Devê birîna min vekirin<br />
Birîn tije xwê dikirin<br />
Derman çare pê nedikirin<br />
697<br />
Kofiya zêran xwar nakim lê Xana<br />
min<br />
Kofiya zêran xwar nakim lê cana<br />
min<br />
Lawikê xwe dayndar nakim lê Xana<br />
min<br />
Lawikê xwe dayndar nakim lê cana<br />
min<br />
Deyndarê evdan nakim lê Xana min<br />
Deyndarê evdan nakim lê cana min<br />
Qimîş nabim ji xew rakim lê Xana<br />
min<br />
Qimîş nabim ji xew rakim lê cana<br />
min<br />
Taskî av li destan kim lê Xana min<br />
Taskî av li destan kim lê cana min<br />
Werî Xan werî Xan werî Xanê lê<br />
Xana min<br />
Werî Xan werî Xan werî Xanê lê<br />
cana min<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
Çi zinarek teqeteqe<br />
Min gul çinî te kir baqe<br />
Kê dîtiye kê bînaye<br />
Qîz ser kuran bûê aşiqe<br />
Çi kanîke wê qiçqiçî<br />
Cotê kawa lê xaricî<br />
Xwezla min li wî xortî bûye<br />
Ew bidilê xwe zewicî<br />
Gotin: Kurdekekî Ermenistanê<br />
Meqam: Gelerî
1457-WEY DİNYAÊ WEY<br />
DİNYAYÊ<br />
(N)Ar pekete, derd lekete<br />
Wey Dinya ye<br />
Ey dinyaye tu bébext i<br />
Te zalim anine ser texti<br />
Me roj nedi ti çax u wexti<br />
Para me ma tim bindest<br />
Me ked da te gelek salam<br />
1458-WEY LO SÎWARO<br />
Wey lo sîwaro, wey lo sîwaro heyran sîwaro,<br />
Çîya bilindin te nabînim;<br />
Destê xwe davêjim baqê gul<br />
Û reyhan û nêrgizan, naqetînim.<br />
Li min û bavê min heram be,<br />
Di dû çavê Smaîlê Eyo<br />
Ez tu dila, li wê dinya yê nahebînim.<br />
Wey lo sîwaro, wey lo sîwaro<br />
Sîwaro heyran; Serê sibê rabûm,<br />
Min karek nekir,<br />
Min destê xwe di ava sar û germ de nekir.<br />
Min dî qereçî digerine,<br />
Min ji xwe re falek vekir<br />
Daye min bersiva ne xere yê;<br />
Ji min re gotiye;<br />
Torinê dilê te keçikê girtine<br />
Destê Smilê Eyo kelepçe kirine<br />
Birinê îstasyona Diyarbekira şewitî,<br />
Wey lo sîwaro, wey lo sîwaro<br />
Sîwaro ez ne li vir û ne li wê me<br />
Eze parçek ewrê reş î, li ser behr re me<br />
Ez dosta Smaîlê Eyo, bavê Ewdil Qadir<br />
Sîwarê ciwaniya şê me.<br />
Wey lo sîwaro, wey lo sîwaro<br />
698<br />
Te em xistin paşila guram<br />
Bi guran re kirin bira<br />
Lé wan em xwarin gelek caran<br />
Me got bira tu bi xer hati<br />
Gur fem nakir ji birati<br />
Dev vekiri,diran suti<br />
Bin'er çawa kir birat<br />
Helbest U Avaz: DİYAR
Sîvaro Min dî dîkê nîvê şevê, li mi xulxuland,<br />
Smaîlê Eyo, torinê dilê min keçikê<br />
Daket hewşa mezin,<br />
Ciwaniya şînboz xemiland,<br />
Sîwar bû berê xwe da,<br />
Welatê xerib û qurbetê;<br />
Ez bi ser banê qesrê ketim<br />
Mi bi sê denga bi dû de bang kir<br />
Wey lo sîwaro, wey lo sîwaro...<br />
Xopana gundê me bişevite<br />
Rê di ber ra......<br />
Mi dî tabura lawikê Kurdistanê,<br />
Bihurin di ber me re, Qor bi qorê.<br />
(Min go;<br />
Gelî xortno ji we re oxir be,<br />
Hûn bi kû da diçin<br />
Hemiya bi devê kî gotin,<br />
Xûşkê beriye me berva bajarê Muşê yê<br />
Me soz daye bav û bavpîrên xwe<br />
Emê dijmin derxînin ji welete bav û kalan e.<br />
Herin bavê min qurban oooo).<br />
(Ev nivîsa pişt re lê hatiyê zêde kirine)<br />
1459-WEY DOLABÊ DOLABÊ<br />
Wey dolabê dolabê min bi heyranê dolabê<br />
Wey dolabê dolabê min bi qurbana dolabê<br />
Dolaba dara darê min bi heyrana dolabê<br />
Min ristî kiriya karê wey dolabê dolabê<br />
Keçikêd ku da diherî can dolabê dolabê<br />
Dosta Huseyinê Farî wey dolabê dolabê<br />
Wey dolabê dolabê min bi heyrana dolabê<br />
Ay dolabê dolabê wey dolabê dolabê<br />
Binya malê me bi dar e can dolabê dolabê<br />
Kerwan tê ye bi xar e, wey dolabê dolabê<br />
Heger dema ku tu hebe can dolabê dolabê<br />
699
Dinya giştik dost û yar e, wey dolabê dolabê<br />
Ji devê dengbêj Hûsenê Farî<br />
1460-WEYLO WEYLO<br />
Weylo weylo, weylo weylo<br />
Weylo weylo, weylo dil xerîbê dayê<br />
Şala bûkan sor eweylo weylo, eylo<br />
Xwediya girtî dor e, dil xerîbê dayê<br />
Şala bûkan reş e weylo weylo, weylo<br />
Xwendiyan girtî meş e, dil xerîbê<br />
dayê<br />
1461-WÎ DE MALA MİN<br />
700<br />
Şala bûkan sipî ye weylo weylo,<br />
weylo<br />
Xwendiyan xwe da sî ye, dil xerîbê<br />
dayê<br />
Weylo weylo, weylo weylo<br />
Weylo weylo weylo, dilxwerîbê<br />
dayê.<br />
Berhevkar; Rojan Lezgîn<br />
Wî de mala min<br />
Wî de mala min<br />
Mala bavê min mala mêran e eywax<br />
De here mala min hê hê….<br />
Lê mala min mala mêran e<br />
De konê mala bavê min rebena xwedê konê mala mêran e<br />
De here çawa bi destê Bavê Lalo girtin xistin kelepçê<br />
Berê wî dane hepisxana bajarê Qersê digo: ”yallah lo Kurdo”<br />
De herê çawa berê zarok û zêçên wî dane<br />
Guhê van gundan e de oy oy..<br />
De mala bavê min mala mêran e<br />
De herê malan min hê hê….<br />
Wî de mala min, mala min, mala min..<br />
Mala bavê min mala mêran e ha wa weylo…<br />
Û çadira bavê Lalo danî li ber çema<br />
Xeybetê berxê mala Emer Begê vê sibekî danî li ber çema<br />
Were vê sibekê naziman û qomandarê Qolordîya Dîyarbekir<br />
Hatî kon û kozikê xwe danî cem me<br />
Belê wezê nakevime ber kûştin û girtina Bavê Lalo, Suwarê Kovê<br />
Wezê ketime ber heyfa wê heyfê<br />
De herê çawa destê wî xistin darê kelepçê, berê wî dane hapisxana bajarê
Erziromê<br />
De herê çawa berê zarok û zêçên wî dane nav Ecem e oy oy…<br />
Mala bavê min mala mêran e ha wa weylo…<br />
De herê malan min mala min mala min,<br />
Mala bavê min mala mêran e ha wa weylo…<br />
Û çadira bavê Lalo danî li ser latê<br />
Belê îro sê roj e Alayê Sêrtê<br />
Tevî mufreza cendirme tabûra eskerê vî Xelatê<br />
Belê digerîne li Bavê Lalo, Suwarê Kovê<br />
Li vê dews û li vî rêç û li vî deşt û taqîbatê<br />
Wele wezê nakevime ber girtina û kuştina Bavê Lalo<br />
Wezê dikevime ber heyra vê heyrê<br />
Û axalerkê me ser re dibêjin<br />
Çawa tu bûye firar û mehkûm û qacaxê hikûmatê<br />
Hoh oy de hoy oy…<br />
Mala bavê min mala mêran e ha wa weylo...<br />
701
X<br />
702
1462-XABÛRÊ<br />
Ey Xabûr Xabûr ey Xabûr Xabûr<br />
Wek daxwaza min pir dirêj û kûr<br />
Kêferata te xum xum û lew lew<br />
Nayên bira te ne razan ne xew<br />
Nayên bira te ne razan ne xew,<br />
ne razan ne xew<br />
Herdem dinalîbi qîrîn bi gazî<br />
Lê kes nizanî ka çi dixwazî<br />
Armanca teye xurtî pêşveçun<br />
Cîhê te tenge divê firehbûn<br />
Cîhê te tenge divê firehbun, divê<br />
firehbun<br />
1463-XALÊ CEMÎL<br />
Erdemê dibêje;<br />
Xalê Cemîl, Xalê Cemîl,<br />
Xalê Cemîl, Xalê Cemîl w‟ez gune<br />
me<br />
Lo lo Xalê Cemîl min heyrano<br />
Welle tu extiyarî dîno w‟ez gede me<br />
Lo lo Xalê Cemîl emrê te çûye çil û<br />
şeşan<br />
W‟ez çardehî me<br />
Lo Lo Xalê Cemîl malşewitiyo<br />
Ji min veger w‟ez stûxwar î bê çare<br />
me<br />
Xalê Cemîl malşewitiyo<br />
W‟ ez ne pariyê devê mûrdarê fena<br />
te me<br />
Xalê Cemîl w‟ez gune me<br />
Xalê Cemîl dibêje:<br />
- Lê lê Erdem xanimê sibê ye<br />
703<br />
Pêlan didî xwe, qîr û feryad î<br />
Te jî wekî min divê azadî<br />
Singa vê erdê te çirand bi zor<br />
Nizanim çima tu naçî berjor?<br />
Nizanim çima tu naçî berjor, tu naçî<br />
berjor?<br />
Xwezka min bi te bê derd û bê kul<br />
Diji bi şadi bê meji û dil<br />
Tuji weki min ger bibuna Kurd<br />
Ev xurtiya te dibe kul û derd<br />
Ev xurtiya te dibe kul û derd, dibe<br />
kul û derd<br />
Helbest : Cîgerxwîn<br />
Muzîk: Şêxo<br />
Li min û li diyarê Qerdîlekê<br />
Lê lê Erdem xanimê min heyranê<br />
Qamkinikê, lê meş wedekê<br />
Welle te wê guhê xwe mede<br />
Qisa û galagal û gotinê şeytan û<br />
fesadan<br />
Lawo fesadiya xelkê<br />
Bila Xwedê te‟ala biqedîne<br />
Min û Erdem Xanimê<br />
Şevek ji şevê payizê heta sibê<br />
Bira wê çaxê li ser sînga min peya<br />
be<br />
Qasîda mirata qolfelekê<br />
De gidî lê lê Erdemê<br />
Dê gawirê, bav Ecemê<br />
Ezê qasekî rûniştima li kêlekê<br />
Bila dîsa wa li cemê<br />
Gidî lê lê lê Erdemê………<br />
Ji pîrtûka Dawet û nîşan<br />
Amed Tigris
1465-XANÊ-1<br />
Xanê digo;<br />
ez mêr nakim<br />
Loy loy loy loy xana min<br />
Bisk û keziyan şê nakim<br />
Rabe rûne sebra min.<br />
Xanê baxçe pîvaze<br />
1466-XANÊ-2<br />
Berê Xanê li tila;<br />
Eskerê Osman paşa li biniya mala<br />
xula xula;<br />
Xila xila tavekî baran hato li hiçka<br />
ebaya<br />
Bedirxan begê,<br />
Kekê Tîlî begê,<br />
Terkiro şil û mila...<br />
Şevoka der şevî,<br />
Weylo malik werano,<br />
Tu çima şer nekî ji eşq û dila<br />
De rabe rabe, fermanliyo, de rabe,<br />
Fermana Bedirxan begê,<br />
Kekê tîlî begê, rabû ji Îstanbulê,<br />
Berê xanê li rewo,<br />
Derîya dêrê li rêwo,<br />
Osman paşa şand Heleba xopan<br />
Topaqalê,<br />
Toqa mezin ji min re bê wo;<br />
704<br />
Loy loy loy loy xana min<br />
Pîvaz bûne giryaz e<br />
Rabe rûne sebra min<br />
Xanê baxçe încase<br />
Loy loy loy loy xana min<br />
încas bûne misase<br />
Rabe rûne sebra min.<br />
Xaîn ne bû li dewletê,<br />
Xaîn bû li hikmatê,<br />
Dengê topan û tifinga xweş tê li pê<br />
me,<br />
Şevoka der şevî,<br />
Weyla malik werano.<br />
Romikê di kûm sor ketine Cizîra<br />
Bota,<br />
Xirab kirine sencaqa eşîreta.<br />
Berê xanê bi lalîka;<br />
Eskerê Osman paşa li biniya mala<br />
hîka, hîka.<br />
Heyfa min tê wê heyfê;<br />
Hate girtin, Esefê Lotî Tehrê<br />
Meymo digel<br />
Girgirê eşîra Cizîra Botan.<br />
Şevoka der şevî,<br />
Weyla malik werano,<br />
Romîkê kûmsorî ketine Cizra Botan,<br />
Xirab kirin cihê zavan û bûka.
1467-XAN DİMDİM<br />
Çi rojek bû xwedê daye,<br />
xan bezyaye destê Şa ye.<br />
Bide min dewsa çermê ga ye.<br />
Tu ne kur u ne bira ye.<br />
Çi bikim dewsa çermê ga ye?<br />
Bikime qesr u nuh ava ye.<br />
Şah go: -Tu ne kur û ne bira ye,<br />
Tu li milkê Ecem destûr daye.<br />
Çermê gayê Li ave daye,<br />
Hevt şev ü roja dihêla ye.<br />
Roja heyşta der hêna ye,<br />
Li ber duhcûkê rî danaye.<br />
Ser û pêçik ne nimya ye,<br />
Li ser sidyana dikudaye.<br />
Vedikêşa kêrka mûya ye,<br />
Di qulka derzi ra dikêşaye..<br />
Li dor xerebara erêna ye,<br />
Pê girti deşt û çiya ye.<br />
Xano qesr da kolane<br />
Hezar êxrad bi heq berdanê.<br />
Ji mira bang kin hosta Êlyase,<br />
Asas dayne weke tase,<br />
Bihilin asas risas e.<br />
Ban kin hosta Emer e,<br />
Kevir dayne bi zêrê zer e.<br />
Ji mira bang kin şagirt Eli ye,<br />
Kevir dayne bi zêrê zer e.<br />
Ji mira bang kin hosta Nedîre,<br />
Asas dayne weke tîr e.<br />
Ji mira bang kin hosta Etman e,<br />
Asas dayne çar gav pen e.<br />
Ji boy şer û qewxê giran e,<br />
Belkî rojke bive lêkdane.<br />
Xano qesir temam kirî,<br />
Av ji çiya soîn kirî,<br />
Hezar êxrad serê jekiri.<br />
705
Xano, dino, tu Kurmancî,<br />
Serê xwe mede ser wî tancî,<br />
Xwc nagrc Li ber topê almancî.<br />
Ne tu bî, ne topê te be,<br />
Şûrek li ber simbêlê te be,<br />
Esker meke ü neyê sermebe.<br />
Ji mira bînin topa bariva,<br />
Devê topê tev di zîv e,<br />
Nîşan bigrin berdin nîve,<br />
Kelê xira bikin ji binîva.<br />
Ji mira bînin topa xaroşê,<br />
Nîşan bigrin, berdin goşê,<br />
Kelê xira bikin ji koşê.<br />
Ji mira bînin topa hewarê,<br />
Devê topê wek kewarê,<br />
Qesrê bi ser Xano binin xarê.<br />
Ji mira bînin topa mezine.<br />
Hevt kên gulle bavên bine,<br />
Kelê xira bikin ji bine.<br />
Xano berekî ber westi,<br />
Hevt top sûna topkê xistî,<br />
kevir ji kevir ne guhasti.<br />
Xano berekî berîn e,<br />
Ser vi, bin vi behra şin e,<br />
Micala topa pê nîne.<br />
Lekek rabû ji hêla roava,<br />
Hevt sala û hevt meha,<br />
Mesya bi mesa u gava,<br />
Go: -Eme kela Xano xira bikin,<br />
Bi bijangê çava.<br />
Lekek rabû ji Mekûkê<br />
Hevt sala û hevt meha<br />
Mesya bi terze buke,<br />
Go: -Emê kela Xanêe Lepzêrin<br />
706
Xira bikin bi serê nenûkê.<br />
Lekek' rabû ji Hewlêrê,<br />
Hevt sala ü hevt meha,<br />
Meşya bi hêl û mêlê,<br />
Go: -Emê kela Xanê Lepzêrin<br />
Xira bikin bi serê simbêlê.<br />
Xano bang kir Lawkê dinayi,<br />
Ebe li çepil pêçayi,<br />
Ne xema min e ordiya sayi.<br />
Ji mir ban kin lawkê xetari,<br />
Helal be nanê te xarî,<br />
Xalï kirî ordiya sayi,<br />
Ji mira bang kin lawkê Dasinî,<br />
Tu xwe li kolana nepesinî,<br />
Ne xema min ordiya mezin î.<br />
Ji mira bang kin lawkë Hewerî,<br />
Xudiyê gopalê kinêrî.<br />
Evdal-beg ji ber perdê rabû,<br />
li ber bavê xwe dawestiyabû,<br />
Go: -Bavo, te çi lome-lom e,<br />
sûr bikşîn, bajo ser kom e,<br />
İmdad ware ji Herziromê.<br />
Evdal-beg ji ber perde rabû,<br />
Ber Xan Dimdim dawastiyabû,<br />
-Bavo, te çi liyê-liyê,<br />
sur bikişin bajo ordiyê,<br />
İmdad ware ji Kurmanciyê.<br />
Evdal go: -Bavo, tu rabe ji xewêye,<br />
Bibîn qebhetê dinyêye,<br />
Gol tije bûne ji xûnêye.<br />
Evdal go: -Keçikê, tu şehdê min î,<br />
Min çend mêr dane kuştinê.<br />
Hatî Mehmûdkê xulamî,<br />
707
Pirzikek bêy te li zimanî,<br />
Te karêza avê derani.<br />
1468-XELO<br />
Lawo lawo Xelo lawo<br />
Dîwar bi ser de xalîya wo<br />
Ela Musê ji bin revîya wo<br />
Xelê min di binde ma wo<br />
Neqaret(rewan)<br />
Ewrekî reş î tarî<br />
1469-XEMCİVÎN<br />
Ez bûme pîrê xemcivîn<br />
Bê hiş û mest û jêr nivîn<br />
Li dil vedbûne sed birîn<br />
Ji ber evîna şoxa şêrîn<br />
Bilbil civanê gulê ye<br />
Evîna te ez pîr kirim<br />
Bê can û hem bê bîr kirim<br />
Bêçar kirim, xembar kirim<br />
1470-XEMÎ DÛRÎ TO<br />
Xemî dûrî to away lêkirdûm<br />
her be zindûyî elêyî mirdûm<br />
kesê neybû bê îderd durî yar<br />
tênage le hal gherîbî dilzar<br />
dil gherîb wekû dîwexan xeme<br />
gherîb mîwandar derd u esteme<br />
şewanim talle rojanim tare<br />
jînî gherîbî le rûm diyare<br />
708<br />
Ne girmişî ne jî barî<br />
Xelî min tu derde xwe tunevun<br />
Xelê min kuştin ji necarî<br />
Li bana xelo li bana<br />
Kerî yê Şukirê neman hatin dana<br />
Kerî yê Xel î min di fêzeda mana<br />
Dakê xwe qurban xuna<br />
Meyî li dev û dirana<br />
Kovara Bîrnebûn<br />
Şaş û nazan û jar kirim<br />
Bilbil civanê gulê ye<br />
Dilê xemgîn kir êş û jan<br />
Agir berda hinav û can<br />
Hey zalimê bê bawar e<br />
Ma kanê peymana berê<br />
Bilbil civanê gulê ye<br />
Helbest Sebri Botani<br />
Mûzîk Mehmed Şexo<br />
hal niye zartir le halî min bêt<br />
mal niye wêran wek malî min bêt<br />
pêwîstîm pête ta hest bikem hem<br />
bê to gherqim min le deryay matem<br />
to nebî min her leşê bê giynim<br />
ewînî toye nyazî jyanim<br />
Honrawey: Aşna<br />
Awazî: Burhan Muftî
1471-XEMGÎN BÎRHAT<br />
(Dr. Zülfü Kizildemir) hunermendê kurd e.<br />
Dr. Xemgîn Bîrhat di sala 1961´an de, li<br />
Dêrsimê hate dinê. Di sala 1980´de<br />
xwendina lîseyê kuta kir û ji bo xwendina<br />
bilind diçe Elmanyayê. Hunera Kurd li vê<br />
derê hîn baştir naskir. Li ser muzîk û hunera<br />
Kurdî bi gelek hunermendên kurdre, weke<br />
Zozan, Çiya, Şehîd Sefkan û Mizgîn xebat<br />
kir û bi hevkariya wan hunermendan<br />
yekemîn car Yekîtiya Hunermendên<br />
Welatparêz Kurdistan, HUNERKOM di<br />
sala 1983´an de ava kirin. Li vê derê weke<br />
endamekî çalak xebitî û di sazkirina Koma<br />
Berxwedan de cîhekî girîng girt. Dr.<br />
Xemgîn Bîrhat xebata xwe a hunerî, ji sala 1983´an heta niha, di nav xebatên<br />
Koma Berxwedan de jî berdewam dike. Di nav Koma Berxwedande hem gelek<br />
stran şîrove kiriye û hem jî besteyên ku li hemu welat deng dane, afirandiye û<br />
nivîsandiye.<br />
Dr. Xemgîn Bîrhat ji bilî tekoşîna civakî û hunerî, xwendina xwe ya akademîk jî<br />
domandiye û li zanîngeha bilind li bajarê Münster (Elmanya) li ser<br />
rojnamevaniyê xwendina xwe ya dawîn kuta kiriye û doktora xwe li ser Muzîka<br />
Kurdî stendiye<br />
15472-BÎRYA WE DİKİM<br />
Bîrya we dikim bîrya we<br />
Bîrya we dikim bîrya we<br />
Ey çiyayên bi gulen sor<br />
Xezalên geliyên meyî jor<br />
Xula xula ava kanîya sar<br />
Bîrya we dikim bîrya we<br />
Bîrya we dikim....<br />
Bîrya we dikim bîrya we<br />
Bîrya we dikim bîrya we<br />
Dengê bilurê van şivana<br />
709<br />
Dengê davul û zurnevana<br />
Girtina govend û dîlana<br />
Bîrya we dikim bîrya we<br />
Birya we dikim....<br />
Bîrya we dikim bîrya we<br />
Bîrya we dikim bîrya we<br />
Kela kela germa havinê<br />
Şevên saî ronya heyvê<br />
Bêhna gulên şîlanê<br />
Bîrya we dikim bîrya we<br />
Bîrya we dikim....<br />
Text û Muzîk; Xemgîn Bîrhat
1473-KARVANÊ HELEBÊ<br />
Hat karvanê helebe oy eman oy eman<br />
Dani deşt û neqebê van zeriyan ez helandim<br />
Van zeriyan ez helandim oy eman oy eman<br />
Kirim dare lewlebê oy eman oy eman<br />
Hat karwanek ji muşê oy eman oy eman<br />
Danîn li hember deştê van zeriyan ez helandim<br />
Van zeriyan ez helandim oy eman oy eman<br />
Kirim darê derguşê van zeriyan ez helandim<br />
Hatim gundê Tilbusê oy eman oy eman<br />
Hatim gundê Tilbusê oy eman oy eman<br />
Dikim keçekê ramîsim oy eman oy eman<br />
Ketim derdê namusê van zeriyan ez helandim<br />
Cavkani; M.A. Cizrewi-Berhevkir; X. Birhat<br />
1474-WAY LÊ<br />
Way lê way lê way lê<br />
Way lê Way lê Way lê<br />
Ev çiye hatiye serê min<br />
Eşqa te ketiye dilê min<br />
Way lê way lê way lê<br />
Way lê way lê way lê<br />
Wer ji ter bêjim eşkere<br />
Ez te nadim zêr û pera<br />
1475-BAJARÊ DERSİM<br />
Bajarê Dersim, way bajarê Dersim<br />
Werê Berxwedanê, mêrxweş û<br />
egîdan<br />
Çiyayê Munzur li dora te ye<br />
Çemê Munzur bi xwîna te ye<br />
Baba Duzgun ziyareta te ye<br />
Dengê bilbilan xemgîniya te ye<br />
Bajarê Dersim, way bajarê Dersim<br />
Diroka dirêj e, herkes te dibêje<br />
Seyît Riza berbanga teye<br />
710<br />
Ezê bimrim ji tera<br />
Way lê way lê way lê<br />
Way lê way lê way lê<br />
Wer ji ter bêjim bi dizî<br />
Dilem ji eşqa tera rizî<br />
çima tu nabi razi<br />
Way lê way lê way lê<br />
Gotin û Muzîk: Xemgîn Bîrhat<br />
Ali Şêrê te hin li bîra me ye<br />
Dengê mazluman hawara te ye<br />
Dengê Zîlana qêrîna te ye<br />
Bajarê Dersim, way bajarê Dersim<br />
Dengek li te bu mîvan, dengê wan<br />
şehîdan<br />
Ez bang û hawar gaziya te me<br />
Sond û peyman ser rêka te me<br />
Hişyar û xemgin ez awaza te me<br />
Min çav li fermana biryara te ye<br />
Gotin û Muzîk: Xemgîn Bîrhat
1476-EY DİLÊ MİN<br />
Ey dilê min, ey dilê min<br />
çi xweş ezeb e tu didî min<br />
Te jan berdaye kezaba min<br />
Nema tîne sebr û arama min<br />
Ez nizanim, ez nizanim<br />
1477-EZ AGİR İM<br />
Ez agir im agir<br />
Ez agir im venamirim<br />
Ez agirê zerdeştim<br />
Ji dîroka kevnarim<br />
Ez agirim agir<br />
Agirê doza we me<br />
Kaniya jiyana we me<br />
Ez agirim agir<br />
Evîna dilê we me<br />
1478-Lİ GUNDÊ ME<br />
Li Gundê me li gundê me<br />
Şehîd anîne gundê me<br />
Binya malan li gundê me<br />
Gorek kolan gundiyên me<br />
Dayîka min bi hêsrên xwe<br />
Av da gora mîvanê me<br />
Ev şehidekî bê nav e<br />
Kes nizane ji ku der e<br />
Teyre ji refê xwe qetya ye<br />
711<br />
Ji ber çiye ev êş û jana min<br />
Tim hêjar e ev dilê min<br />
Xemgîn bûye jiyana min<br />
Gotin û Muzîk: Xemgîn Bîrhat<br />
Agirê hêviya we me<br />
Ez agirim agir<br />
Ez agirim diêwitim<br />
Ez agirim diêwtînim<br />
Ez agirim agir<br />
Ez bayekî azadim<br />
ji tîreja rojê me<br />
Ez agirim agir<br />
Gotin û Muzîk: Xemgîn Bîrhat<br />
Di ser gundê me da firyaye<br />
Nêçîrvana anîn xwere<br />
Xwîn ji baskê wî rijyaye<br />
Ev xortên me ev xortên me<br />
Têne xwar ji çiyayên me<br />
Rext pêçane li bejn û balê<br />
Sond xwarine bi rengê alê<br />
Bîr û bawer xurt kirine<br />
Evîn xistine her mal e<br />
Gotin û Muzîk: Xemgîn Bîrhat
1479-ZİNARÎN<br />
Ez im li ser çiyan kevoka narîn<br />
Difirim difirim li ser deşt û zozanan<br />
Baskê xwe li bayê tenik dixînim<br />
Difirim seranser welate şêrin<br />
Zinarîn .....<br />
Li nav wan ezmanên bê dawî de<br />
Digerim digerim li stêrka digerim<br />
Rûdinim li ser çiyayê Hemrîn<br />
Bi hêz im bi hêz im wek baz û pilingan<br />
Divêt dijmin per û baskên min şikestin<br />
Min bişon min bişon bi ava welate min<br />
Ez şehida evîna mezin<br />
Wek Edulê Zîlan û Zînê<br />
Gotin û Muzîk: Xemgîn Bîrhat<br />
712
1480-XELÎL XEMGÎ<br />
Xelîl Xemgîn: Kesên bi hunerê re mijûl dibin, di fikra min de ew seranserî<br />
jiyana xwe de, her tim şagirtin.<br />
Em ji pirsa hunermend dest pê bikin. Gelo hunermend<br />
kî ye û cihê hunermendê kurd di nava ên cîhanê<br />
de li ku ye?<br />
Weku çawa pirsa we ji du beşan diyar e, ez ê jî hewl<br />
bidim ku bersiva min ji du beşan be. Beşa yekem, da ku<br />
bikaribim baweriya xwe bi zelalî diyar bikim, pêwîste<br />
berê bêjim ku meger rewşa netew û gelê kurd, di nava<br />
cîhanê de, rewşeke ne normal e, bê şik û guman kirîter û şertên hunermendiya<br />
netewên û ya hunermendên vî gelî jî, wê ji hev cuda bin! Gelo ma gava ez xwe<br />
li gora Mc. Jakson û Pavarotî binirxînim û bipîvim û wisa jî nêzîkahiya<br />
hunermendiya xwe bibim, di navbera min û gelê min ê ku hîn ji bo azadî û<br />
nasnameya xwe ditêkoşe, wê çiqas mesafe hebe? Gelo heger azadiya civakê ji<br />
dest hatibe standin, ma hunermend jî ne ewladê vî gelî ye?...<br />
ango meger wisa ye, wê demê hemû pîvanên ku ji bo gelekî di vê rewşê de<br />
dijîne dê derbaz dibin, her wisa ji bo hunermendên wî gelî jî derbaz dibin!<br />
Di warê gerdonî de jî, her wisa ye, heger merev bixweze bizanibe, wê ji<br />
merev re bêjin; gelo hunermediya kîjan fikir, felsefe, nêrîn û çîn ê?<br />
Rast e, îroj di nava pêlên globalîzmê de, her çîn û beşê civakan ser û bin bûne!<br />
Lê belê dîroka kesayeta hunermend, beranberî dîroka mirovahiyê kevnare ye...<br />
Di roja me îroj de, ev ser û bin a ku tête tê jiyîn, ji bo hunermendiyê encex di<br />
kare reng û bengeke nuh ( negatîf an pozîtîf ) bide teybetiya hunermendiyê, lê bi<br />
eslê xwe, seranserî dîroka civakan, ev pirsa ku “ hunermend kî ye ” di mêjûyê<br />
mirovan de her tim zindî ma ye!” Lê belê di herikandina jiyana mirovan de, qet<br />
bê bersiv nema ye. Yanê dixwazim bêjim ku; mîna hin der û dor û hin kesayetan,<br />
mafê min tune ye ku xwe bixim şûna hakîm û serdozgeran, an jî xwe wekû<br />
merciya gel bibînim û di derbarê kesan de biryara “ îşte, filan kes hunermend e û<br />
bêvan kes ne hunermend e..” bidim! Ji xwe nîzîkahiyek wisa, ez bi xwe jî, wekû<br />
bê rêz bûnî li hemberî însana, gel û seranserî civakê dinirxînim û dibînim! Lê<br />
belê, ev nayê wateya ku ji pirsa we direvim, ya rastî, ez hewl didim ku rastiya<br />
felsefî û zanyarî a ku pêde bawerim, ji we re diyar bikim!<br />
Di baweriya min de, biryara “ hunermend kî ye ” a gel e! Îca ji bo ber<br />
endametiya vê sifeta hunermendiyê, ( ji bo hunermendiya gelê xwe dibêjim ) rê<br />
û rêbazên vê yekê hene.<br />
Li gorî baweriya min, sir û telesma vê yekê jî, girêdayî çend xalên bingehînin!<br />
heger mirov bixweze bi vî karê hanê rabe û bide ser şopa çand û hunerê, bi du<br />
713
xalên bingehîn merev dikare wisa formile bike;<br />
1- li nik teybetmendiya xazayî, pêwîste mirov evîndar û rêwiyê zanist û<br />
kevneşopiya civaka xwe a sedê salan be, şagirt û meraqdarê kevneşopiya gelan û<br />
zanyariyê be!<br />
Mîna oldaran, qibleya xwe dîrok e, ayetên xwe nirxên civakê ne...<br />
2-Ji teyebetiya hunermendiyê, ew seranserî jiyana xwe tim şagirt e! Di hînbûna<br />
xwe de bê sînor û tixûp afirendêr e, ji pêşketina civakê re mînakê nifşa û<br />
pêşenge, di dîtinên xwe de remildar e, di pirsgirêkên civakê de çareservan e, di<br />
qedrê nirxên civakê de parêzvan e, di pîskolojiya mirovan de moral e, di<br />
afirandêriyê de nuhkar e. Di raman û felsefê de hevkar û helwesger e, di evînê<br />
de weku Cizîrî, Xanî, FeqiyêTeyra û Cegerxwîn dîn û har e.... Heger mirov<br />
bikaribe, van teybetmendiyan di kesayeta xwe de xwedî bike, herweha nûnertiya<br />
nirxên civakê, ên dîroka sedsala û ên heyîn bike, bi dîtina min, sedemekî ku<br />
civak va sifeta hunermendiyê ne de mirov tune ye!... Beşê duyemîn; bê guman,<br />
di qada navnetewî de, ji bo doza gelê kurd, her babet û hewildan gelekî pêwîstin,<br />
lê belê, mîna gelek babetên din, di warê çand û hunerê de jî, ji ber pirsgirêka<br />
nasname ya netewî, valabûnek mezin heye!<br />
Raste, tevî bê derfetiyan jî, hewildanên xebata sînemavan û şêwekaran di qada<br />
navnetewî de hene, ez wekû xebatkarekî çand û hunera gelê kurd, xebatên wan<br />
heval û hogiran pîroz û bi wate dibînim . Lê belê di beşên hunerê ên din de,<br />
xebatên mayînde gelekî lewaz û kêmin...<br />
Bi teybetî di xebata hunera muzîkê de, bandora pêlên biyantiyê di van salên<br />
dawiyê de, xwe zêde nîşan didin!<br />
Bi kurtî bêjim, bi tevayî, meger gelê kurd di qada navnetewî de, girtiyê statîko ê<br />
înkar û bê nasname yê de be, mijara gotina cihekî huner û hunermendiyê, di<br />
nava refa huner û hunermendiya cîhanê de, wê ne di cihê xwe de be û ne jî<br />
hisane!<br />
Gava ku bi kurdî behsa hunermend tê kirin, stranbêj, muzîkvan tên bîra<br />
gelek kesan, şêwekara, nivîskar mîna hunermendan nayên dîtin... tu dibêje<br />
ev ji ku tê, gelo girêdana vê peyvê bi muzîkê ve ye?<br />
Kekê min, va ye nêzî sed sal bû ku perwerdeya {milî} a civaka me, di serî de<br />
ziman û hemu beşên perwerdeyê ên din, ne tenê lewaz maye, lê belê hatiye<br />
qedexe kirin! Gelê ku perwerdeya wî jê bête standin, ne ziman dimîne, ne aso û<br />
meterolojî ya xwe dimîne, ne jî hîs û hestên xwe ên netewbûnê dimînin! Ma qey<br />
li dinyayê kesî dîtî ku neteweyek 50 milyon bi dîroka xwe a hewqas kevnare, bi<br />
keda xwe a ji bo dergoşvaniya mirovahiyê a herî yekemîn... bi ev qas trajedî<br />
714
pergende û bindestê dinyayê bimîne? Di baweriya min de, heger merev vê yekê<br />
bi kur û hûr nebîne û bi ilmî û zanistî şirove neke, merev texrîbatên mêtingeriyê<br />
li ser kurdan jî nikare şirove bike!... Ez ji birayê xwe re bi hisanî dikarim bêjim,<br />
ku navê hunermendiyê va ye bû çend salin êdî kurd hîn dibin, ez bi mebesta ku<br />
kurdan biçûk bikim nabêjim! Ev rastiya me a civakiye! Ji ber xew û razana<br />
bindestiyê, heya duh jî û belkî tu îroj jî, here ji bavê min bipirse, wê bêje<br />
“ hunermendî çiye heyran, heman bêje mirtib û hew! ”<br />
yanê dixwezim bêjim ku hîn hewqas tiştan em tevlu hev dikin kî, navê<br />
stranbêjan, kirine “ ozan” navê hozanê li hunermendan kirine, navê helbestê li<br />
hozanê kirine û whd.<br />
Bi dîtina min, herbabetekî hunerê ( ica li dinya yê hemu babetên hunerê zelal<br />
bûne. ) ji şêwekariyê de, ta akturên sînemayê, ji hozanvaniyê de, ta neqş û<br />
nîgariyê, ji şanogeriyê de, ta pêkeri û wênekêşiyê de, qada hunermediyê ye!<br />
Lê girînge bêjim jî, hin babetên hunerê ji bû civaka me, hin û hin ji nuh ve têtin<br />
naskirin, di cîhanê de şêwekarî, xwedî cihekî bi bandor e, di nava şêwekarên<br />
cîhanê de, şêwkarên kurd jî, xwedî cihekî teybetin ( ên mîna malva, A. Dîno, û<br />
hwd ) belkî gelekan jî, ji ber sedemên curbecur, nikaribûne xwe bi nasnameya<br />
xwe a netewî bidin naskirin, lê bi xêz û şopa xwe a hunerî xwe înkar nekirine!<br />
Ez bê şik û guman dizanim, qasî ku şêwekarên kurd li dinyaye têne nasin, her<br />
wisa ji aliyê kurdan ve hewqas nayên nasin...<br />
Ango mirov bi hisanî dikare bêje ku teybetmendiya civaka kurd de, zeifiya me<br />
di babetê şewekariyê de heye. Her weha hinekî jî, gelê kurd xwedî teybetiyek<br />
folklorîk e, xuya ye ku ji nirxên xwe ên parastî û herî zindî mayî jî, hunera<br />
muzîk û stranê ye...ez wisa guman dikim ku ji bo kurdan, hunera herî hisan a<br />
muzîk û stranê ye...<br />
Dema biyanî li Muzîka kurdî guhdarî dikin, xemgîniyekê têde dibînin.<br />
Weku rexneyekê jî derdikeve pêş berî mirov, hin caran jî dibêjin ku kurd<br />
ne amedene destên xwe bavêjin melodiyên bi liv û lezandî...gelo ev yeka ji<br />
rewşa kurdan tê, an jî hunermendên kurd nikarin biafirînin?<br />
Bêgumane, di qada hunerê de bi tevayî û di qada muzîkê de bi teybetî, pêşketin<br />
û afirandinên hemdem, bi destxistina ast û standartên navnetewî, armance, lê<br />
girînge em ji bîr nekin ku pêşketin û vejîna çand û hunerê, beranberî bi pêşketin<br />
û vejîna wê civakê re xwe diyar dike!<br />
Heger ji berî bîst salên berê ba, belkî jî pirsek wisa qet nedihat bîra we, daku hun<br />
ji min bipirsin, her weha ev tête wateya ku pêşketin û vejînek di nêzî standertên<br />
dinyayê de xwe nîşan dide, ev xalek gelekî balkêş e! Di baweriya min de, di<br />
cewher û liba muzîka kurdî de, dewlemendiya hemû hoyên hemdemîtiyê hene.<br />
Ez îdîa dikim ku di rojhelata navînde, di bingeha mûzîka kurdan de dewlemend<br />
ya herî kevnare û xwedî kevneşopiya herî giranbûha ye, ne tenê wiha...dîsa îdîa<br />
dikim ku muzîka kurdan di vê herêmê de, bi bingeha xwe, bi rengên xwe ên cur<br />
715
e cur, bi şêwazên xwe, bi cihê ku di hemû beşên jiyana mirov de cih digre de...<br />
tevî hemu tirajêdiyên gelê kurd, tevî hemû qedexebûn, talan û înkaran, ji muzîka<br />
hemû netewên din ên herêmê zexim û bi bingehetir e... ez bi mebesta muzîka<br />
tirk, ereb, fersan û netewên din bi cûk û basît nîşan bidim, nabêjim! Em behsa<br />
rastiyek zanyarî dikin, mîna ku netewperestên tirk, fars û ereban! Bi nirxên<br />
civaka xwe şovîntî û nijad perestiyê dikin, em kurd nizanin tiştên wisa bi kirêt û<br />
şermekar bikin, ez bi xwe jî li dijî fikrên wisa me...<br />
lê rastiyek ilmî wisa heye û mîna birqandina rojê ye...<br />
Lê ev naye wateya ku mirov dîrok û rastiya nirxên civaka xwe jî bi çûk<br />
bibîne ye! Bê gumane, em nirxên wan netewan jî bi çûk nabînin, lê ka em li<br />
hemu aliyan meyîze bikin, ji kilasîkên dîrokî û destanên mîtolojîk, ji<br />
payîzok û muzîka olî de, ta xweş xweş û heyranoka, ji muzîka diwanê de, ta<br />
lawik û stranên govenda, ji stranên xebatê de, ta stranên baran û xazayê û<br />
hevalok û metelokên şevbihurka...hwd, ka li cem van netewên cînar ku<br />
xwedî pergal û dewletin, çend şêweyên wan ên ji dîraka wan mane, wiha<br />
hene?<br />
Niha bêjim, raste di muzîka kurdan de xemgîniyek li ber çav derdikeve pêş,<br />
mina we jî gotî, bê gumane ev yeka ji diroka serpêhatiya gelê kurd tê û bi<br />
sedsala ye hîn jî dawiya va tirajêdiya bê oxir nehatî ye! Rastiyek rewa ye ku<br />
muzîka gelekî, îfade û eyîne ya serpêhatiyên wê civakê be! Îca rexneyên di vê<br />
derbarê de ji aliyê biyaniyên we behs kirî ve hebin jî, ez ji ber du sedeman van<br />
rexneyan şirove dikim. Yekemîn, divê ku ji ber ametoriya îcrakirina muzîka<br />
kurdî be. Ji ber rewşa ewarte a civakê û pirsgirêka mafê çarenusiyê, her weha<br />
gelek sedemên ku bi tunebûna perwerde yê ve girêdayî...hwd. bê derfetî û<br />
lewaztiya piyase ya muzîka kurdî û rewşa aboriya kurdan, di qada muzîka<br />
kurdan de, mixabe, ametorî hîn jî serdest û xwidî bandorek negatîfe... Duyemîn,<br />
divê ku ji ber kompleksa netewên rojava a xwe her tim serdest dibînin be jî! Li<br />
her halekî, di gel ne naskirina hemu cureyên hunera muzîkê a kurdan jî dive di<br />
ku rexne yên wiha derdikevin holê! Lê dixwazim di vê derbarê de, balê bikşînim<br />
ser xalek din jî. Ji ber texrîbatên asîmîlasyon û guhertina bi darê zorê... di qada<br />
muzîkê de, zext û zorbaziyên dijwar dijîn, herweha bi xwe re tehlûke û xeterên<br />
giran jî peyde dike...<br />
Ez hemen bi kurtî bêjim: di van salên dawiyê de ku hinekî qelsbûna qedexeyan<br />
li ser muzîka me sist bû ye de, ji bilî nifşên ciwan û cihêl, hin derdoran “ ji nuh<br />
ve qiteya amerîka yê kifş kiri bûn! ” û li muzîka kurdî vegeriya ne, vegeriyan lê<br />
hemu nirxên heyîn, bi aso ( mantik ) a pergalên dagirker nêzî çand û hunera gelê<br />
kurd dibin. Di bin navê moderîntiyê de, teqlîd û kopiya komarê dikin... bi kurtî<br />
bêjim, min berê di gotebêj û nivîsên xwe de, di rojname ya Azadiya Welat de,<br />
gelekî dorfireh bal kişandî ser vê xetera hanê! Îroj ev pêla ku ez weku<br />
716
“ derdorên ji çand û hunera gelê xwe biyanî bûne, bi nav dikim” bi şêwaza herî<br />
oportonîst dixwazin xwe di bin siha pergalê de, bi tevgêr û dezgeh û sazî bikin,<br />
bi teybeti li bakurê Kurdistanê, ev pêla hanê sûd ji ber kêmasiyên di qada hunerê<br />
de dijîn digrin, bi gumana min, ev yeka mîna zordariyekê ji aliyê pergalê ve, li<br />
ser çand û hunera me tête bi rêve birin!<br />
Ango di nava zemînên civakê de, bingeh û bandorek va derdorê tune ye.<br />
Piraniya wan qurban û mexdûrên komkujiya asîmlesiyonê ne, ziman û çanda<br />
xwe bîle nizanin, û ne tenê wisa, her weha ji jiyana wan a rojane de bigir, ta fikir<br />
û aso ya wan, her tiştên wan li gora pîvana pergalê ye...<br />
Hun xwe û muzika xwe di nava kurdan de, di çi rayê de dibînin? Gelo tu bi<br />
rihetî dikarî bêjî “ tiştên min dixwestin, min hemu çêkirin” ? ji ber keda ku<br />
te bi salan daye, yanê tu ji keda xwe memnûn î?<br />
Birayê hêja û berkeftî: bi qasî ku tê digihêjim, huner û hunermendî, ast û rayek<br />
gelekî bilind û berz e, min berî bistekê li ser pirsa we a ji bo { hunermend kî ye?}<br />
hewil dabû ku nasandina hunermend û kûraniya wate a hunerê bikim!<br />
Birayê ezîz, bê ku hesabên mutewezîtiyê û xweşgotinê bikim, min di jiyana xwe<br />
de, bi sedan, belkî jî bi hezaran keç û xortên ku canê xwe ji bo azadiyê fedakirin<br />
naskirin û bi gelekan re salên têgihêştin û ciwanî bihurandin, her wisa bi hezaran<br />
jî, ên ku hîn ji bo vê armanca pîroz, di bargehên azadiyê de ditekoşin û li berxwe<br />
didin... bi sedan jî, gaziyên ku bistek ji canê xwe diyarî doza gelê xwe kirine, an<br />
çevên xwe wenda kirine, an jî lingên xwe...hwd. ji bilî fedekarî û dilsoziya gel li<br />
çar aliyê welatê me! Beranberî vê tabloya rengane, ev bû ye 22 salan, ez jî di<br />
koçberiya bê însaf de dijîm, lê beranberî jiyana welat û ya auropayê, di warê<br />
azadî, fikir û ramanê de, di warê hesanî û zehmetiyê de, cudahbûnek mezin<br />
heye... ne tenê rêz girtin, her weha di warê însaf kirin û wîcdanê mirovahiyê de,<br />
ezê çawa bikaribim behsa ked û hewildanên xwe bikim? Belkî jî koraleke, ku<br />
mirov nikare biguhêze, lê ez baş dizanim ku xort û ciwanên li ber deng û stranên<br />
min çûne şihadeta xwe hene, ên ku ji ber bandora hunera me bi salan heps û<br />
zîndan û cefa kişandine hene... merev ji bo xwe û rûmeta xwe hinekî serwext<br />
bifikire, li hembera vî tabloyê hanê nikare behsa ked û hewildanên xwe bike! Ez<br />
minetdarê wan ked û nirxên giranbûha me.... ev naye wateya ku merev xwe bi<br />
çûk bike, an jî bi cureyek din wan nirxan ji kesayeta xwe re weku propagande<br />
bikar bîne ye!<br />
Di jiyana min de, hesasiyet a min ya herî zêde ku li ser radiwestim ew ku, di<br />
gotinin xwe de çawa me, hertim hewildidim ku di jiyan û pêkanînê de jî wisa<br />
bim...<br />
Ez berê vê yekê bi zelalî û ji nîvê dilê xwe de bêjim, “ ez xwe mîna ewladekî ku<br />
di nava şertên feqîrtî û xizantiyê de, bi ked û xwedan a eniya canik û camêran<br />
hatî xwedî kirin, dibînim, îroj gihîştime temena ku êdî dikarim nirxandina wê<br />
717
ked û cefaya pîroz bikim... heger ewladekî bi kêr û xêr be, pêwîste ku rêwî û<br />
evîndarê paşerojê be, ji bo vê rêwitiyê afirandêrê hêviyên pîroz ên mirovahiyê<br />
be...” Îca xwe mîna xebatkar û xizmetkarekî çand û hunera gelê xwe dibînim,!<br />
Navê hunermendiyê ditirsim li xwe bikim! Bêgumane di va xizmetê de, derece û<br />
sewye çî ye, ne çî ye, ew ne ji mafê mine ku ji xwe re bêjim ( sewye û dereca<br />
min ev ...) ji xwe xemek min wisa jî nîne, em di meşa xwe de, li gurî baweriya<br />
xwe dikarin popilîzma cur be cur jî binirxînin! Bi kurtî di van teybetmendiyan<br />
de, merca ku dikare xwedî biryar û pîvan be, Gel e! Helbet, gava mirovek rabe<br />
bêje “ bi rastî tiştên min dixwest çêbikim, êdî min çêkirin...” di baweriya min de,<br />
ew tête wate ya ku êdî tiştê din çêbike nemane! Dîsa bi baweriya min, di hunerê<br />
de, memnûnîtî jî tête wate ya zuhabûnê!<br />
Dikarim dubare bêjim ku kesên bi hunerê re mijûl dibin, di fikra min de ew<br />
seranserî jiyana xwe de, her tim şagirtin.<br />
Me hinek pirs ji xwendevanên xwe jî girtibûn, yek ji van pirsan jî ew bû ku<br />
digotin “ te berê bi şêwayê qesîde jî stran gotine” gelo merev dikare bêje ku<br />
di muzîka te de bandora medreseyê jî heye?<br />
Keko, mîna piraniya kesayetên ku bi muzîka kurdan re mijûl in, di ilm û zanista<br />
muzîkê de, ez jî yek ji wan im, min jî sûd ji perwerdeyek akedemîk negirtî.<br />
Dibîstana min a yekemîn, jiyana civaka min û bandora stranbêjên nifşên ji beri<br />
me bûn, dibîstana min a duyemîn jî Koma Berxwedan bû.<br />
Lê bele di meşa min de, bê guman gelek qonaxên cur be cur hebûn, min jî li gorî<br />
têgihêştina xwe hewl dida ku wan qonaxan di karê hunera muzîkê de<br />
binirxînim... weku mînak, min bi salan û bi awayekî peryodîk cur be cur<br />
muzîkên gelên din jî guhdar dikirin. Ji bilî kilasik û rengane a muzîka kurdî,<br />
muzîka ( farsî, erebî, hindî, ermenî, tirkî, yonanî...hwd) bi salan û bi rengekî<br />
sîstematîk min guhdar kirin, piştî salên dirêj, ew lêgerîn û lêguhêzîn ji bo guhê<br />
min ê hunerî, dibûn dewlemendiyek da ku êdî cudabûna reng û bengan ji hev<br />
nasbikim...<br />
Niha bêjim, keko min di her babetek muzîkê de, li gorî hestên xwe hîs û bandor<br />
dîtî ye, mina ku min berê jî ji we re aşkere kiri bû, min medreseya dînî (olî) ne<br />
xwendiye, ne jî bandorek xwe wisa li ser min he ye, esil bandora medrese yan di<br />
berhemên seyda yê Cegerxwîn de ne, her wisa seyda ji bo min jî, navenda<br />
îlhama hunera kurdî a resene.<br />
Te helbestên seydayê Cegerxwîn jî kirine stran û gotine, weka stiranên “Di<br />
tarîka şeva hicran!!” û ”<br />
ji bona her kesek yarek heye ê me welat yare” gelo derfetên te çêbûn ku tû<br />
Cegerxwîn bibîne?<br />
718
Mîna ku min daye xuya kirin, têkiliya min û oldariyê hemen hemen qet ne bû ye.<br />
Lê kilasîkên wêje ya me, mîna M. Cizîrî, Ê. Xanî, Feqiyê Teyra, Elî Herîrî, Baba<br />
Tahîr, Xalid begê, Şerefxanê Betlîsî, Mewlewî, Goran, Bêkes, Hejar,<br />
Cegerxwîn... ên ku tên bîra min, min gelekî xwendine û bûme evîndarê wan, her<br />
weha, ji wêjevan û dîroknasên rojhelatê, ji dîroka misilmantiyê de, ta ên mîna<br />
Omer el Xeyam, Fîrdewsî û heya Cibran Xelîl Cibran jî, ji cavkaniyên ku merev<br />
bixwîne û nikari be jî bîr bike ne! Hîn ku di bîra min de ye, weku li her<br />
munesebet û fersendê de tînim ziman, strana { di tarîka şeva hicran de} helbesta<br />
seydayê Cegerxwîn e, lê awaza wê a mamoste yê hêja Husênê Tofê ye, min tenê<br />
li gora hestên xwe şirove kirî û ji mamoste yê xwe re bi nav û deng kirî, lê strana<br />
ji bona her kesek yarek, awaza wê a mine! Raste, bi temena bi çûk min tenê<br />
seyda carekê dîtiye, ji wî gorbihuştî re helbestên wî, ji ezbere xwendin, gelekî<br />
kêfa xwe xweş bû û aferîna xwe jî, bi awirek kûr li nîvê çavên min, bi qasî nîv<br />
deqîqê meyîzekir, heya bijîm jî wate û bandora wan tîrên awirên wî ji bîr nakim!.<br />
Hun yek ji endamên Koma Berxwedan in, gelek kes koma we nas dike, gelo<br />
Koma Berxwedan çiyê, kengî hatiyedamezirandin?<br />
Koma berxwedan di sala 1983 an de, di bin şemsiya Hunerkom de û di bin<br />
rêberiya du ewladen gelê me ên pakrewan, Şehîd Sefkan (Celal Ercan ) û Şehîd<br />
Mizgîn ( gurbet Aydin ) ve hati ye damezirandin Koma berxwedan, di<br />
pêvajoyek wisa de hate damezirandin, mîna ku tête zanîn wê demê li tevayî<br />
welatê me, ewirên tarî mîna ewrên mirin û talanê, li her aliyê welat, komkujî û<br />
zîndan kirin serdestê her babetê jiyanê bûn!<br />
Bi teybetî li bakurê welêt, piştî 12 îlonê 1980, dewlata tirk û generalên xwe dîsa<br />
dixwestin ku hêviyên gelê me têk bibin... di pêvajoyek wisa de damezirandina<br />
hunerkom û Koma Berxwedan, di eniya çand û hunerê de, xwedî wateyek<br />
dîrokiye... Em weku komek xebatkarên çand û hunerê, di dirêjiya salan, êdî bûn<br />
civat û saziyek bi temamî ji bo berjewendî û xizmeta çand û hunera gelê xwe...<br />
Ev 25 salên bûhirî, me weka Koma Berxwedan, dûrî berjewendiyên kesane, bi<br />
gelê xwe re di eniya çandê de, me ji gel girt, û strand, dîlan, wêje, şano hwd<br />
pijan û bi reng û beng, li gurî derfetên xwe ji nuh ve da xizmeta gel, em bi gel re<br />
rabûn, bi gel re danişîn, êş û azarên gel bûn ên me, me bi gel re rahişte tekoşînê,<br />
bi gelê xwe re jî em bûn koma berxwedan... işte sir û telesma vê civata me a<br />
hunerê hewqas bi hisane! Pêwendiya Koma Berxwedan bi siyasetê re, hê rastî bi<br />
rêxistinên siyasî re çawa ye? Ev pêwendî çi bandorê li ser muzîka we dike?<br />
Muzîka we çiqasî siyasîye û daxwezên muzîka siyasî ji we tête kirin an ne?<br />
Awantaj û dezawantajên polîtîkbûna ji bo muzîka kurdî çi ne? Keko pêwendiya<br />
me jî ev e, rastiya me jî eve, ica ka kesek ê bêje “ ez kurdim” pişt re jî bêje “ ez<br />
siyasetê nakim” ? mîna meleyê ku ji xelkê re weiz didan û digotin “ tiştên ez<br />
bêjim bikin, lê ên ez bikim hun nekin ”... bi dîtina min navê gotina kurd, nîvê<br />
kehnya siyasetê bi xwe ye! Dîsa heger miletek xwe ji siyaset û ramanê bi<br />
719
dûrxîne, êdî tête wateya ku pêdiviya xwe bi azadî û doza mafê xwe re nîne! wê<br />
demê qedir û qêmeta strana min wê ci be? A nivîskarî û rojnamevaniya we ê çi<br />
be? Ez di bêjim û pê bawerim ku çawa hemu tiştên netewên din ji bo netewbûnê<br />
hene, û çawa xetên wan ên sor hene, çawa ku berjewendiya netewan di ser her<br />
berjewandiyên din re heye, em jî girînge wisa bin! Heya azadiya welat û gelê me,<br />
ger em bêjin her tişt ji bo xizmeta azadiya gelê me, gelo ev duruşma wê pir giran<br />
be?... Nirxandina her babetekê bi pîvanên gerdunî, gelekî pêwîst û objektîf in!<br />
Li min biborînin, lê xwe mecbûr dibînim bêjim ku “yaho ji hemu dinyayê re va<br />
malnexeraba siyasetê ne qusûr û her adet e, ji va bextreşên kurdan re çima<br />
ewqas qebehet e?” hêvîdarim ku şaş neye fêmkirin, dema ku dibêjim siyaset, di<br />
her tiştekî de siyaseta wî babetî heye, ez behsa siyaseta tevgêrî û rêxistinî a<br />
partiyên me kurdan nakim. Dixwazim balê bikişênim ser nêzîkahiyek kurdan bi<br />
tevayî, ew jî wisa ye “ meger xwe rewşenbîr hunermend, nivîskar û<br />
serwext..hwd dibîne an jî xwe diyar dike, devê kê veb ike, dibêje siyaset... aman<br />
aman.. me ger siyaseta xwe hunerî heye, aman, aman... ya weşan, çapemenî û<br />
ragihandinê heye, aman aman... xwe bi dûrxin, jê cuda bisekinin...tu îşê me bi<br />
siyasetê tune ye... ango merev lêkolîn bike, di nava cîhanê de, ji bilî (hin<br />
rewşenbîr, hunermend, ronakbîr û zanyarên kurdan). Gelo teybetmendiyek wisa<br />
merev dikare bibîne?! Lê di baweriya min de, dil sarkirina mirovan ji raman û<br />
siyasetê, ji bo qedera miletekî mîna gelê kurd, girînge merev bide fikirandin û<br />
ponejandin!, heger çiqas kêmasî û qebihetên rêxistinên kurdan di vê yekê de<br />
hebin jî, hewqas jî a hin rewşenbîr, hunermend, ronakbîr, û zanyarên kurdan ku<br />
bi nezantî û bê berpirsar, di vê mijarê de tev digerin de jî, heye!<br />
Birayê Mehdî, li ser pirsa te, belkî jî min hinekî fireh nirxand, divê mebesta te ji<br />
vê pirsa hanê, ne di çorçefe ya ku min bersifandî de be jî, lê belê ev mijara hanê,<br />
di rojeva hin derdoran de, bi navê rewşenbîrî, hunermendî, ronakbîrî... mîna<br />
“ merîfetekê” her tim tête dobare kirin...<br />
Îca di meşa K. Berxwedan a 24 salan de, cihê siyaseta gel û helwesta netewî,<br />
mîna tirêja rojê eşkere ye! Di berhem û reng û bengên K. Berxwedan de, îfade<br />
ya vê yekê gelekî zelal e .! mîna li jorê me gotî, koma berxwedan weku mînaka<br />
dibîstanek hunera netewî ye, mînaka gelê kurd a yekemîn e, bi êş û azarên gel re<br />
jiyan kirî û ji gel hîn bû ye, ji nuh ve jî, ji gel re stranên xwe gotine.... aliyekî vê<br />
meşê veşartî jî nemûmkîn e! Di reng û bengên xwe de, Koma Berxwedan, ji çar<br />
beşên welêt û bi hemu şêwe ên Kurdistanî, endam û şêwazên xwe diyarî gelê<br />
Kurdistanê kirine. Bê guman ji ber vê helwestê ye ku Koma Berxwedan di çar<br />
beşên welatê me de, di dilê cemawerê xwede cih sitandî û bandora xwe li ser bi<br />
sedan hunermend û evîndarên hunerê kirî ye!<br />
Bi kurtî bêjim, heger muzîka koma berxwedan bandora xwe li ser nifşên<br />
ciwanan çêkirî û bi hezaran qible û berê wan daye qadên tekoşîna azadiyê, ji bo<br />
me û li gorî baweriya me, ev bandora huner û çanda gel a resen e! Êdî kî çi navî<br />
lêdike bila lê bike! Hunera ku ne di xizmeta azadî û rizgariya civakê de be, ne ji<br />
bo mirovahî û xazayiyê be, ezê jê çibikim? Eşq û evîna di bin nîrê koledariyê de<br />
720
kengî bûye destan gelo? Ya rastî dezawantaja ji bo hunera me, encex dema ku<br />
siyaset ( tevayî siyaseta kurdan ) bête xetimandinê ye!<br />
Di vê derbarê de û li ser pêwendiya jî, dixwezim bi kurtî bînim ziman, mîna<br />
hemû beşên civakê, em bawerin ku heger pêwendiyên rêkxistinên me ên netewî<br />
baş bin, bê guman, têkliyên sazî, dezgehî û hemû derdoran jî, bi awayekî<br />
otomatîk bi pêş dikevin,<br />
ev realiteyek xazayî ye, li hemu dinya yê jî her wisa ye....<br />
Gelo tu bi xwe wek hunermend dikarî bi awayekî azad hunera xwe pêk bînî?<br />
Ji ber ku hemu derfetên ku hene ( tv U hwd.) di destê rêxistinên siyasî de ne?<br />
Bê guman e, azadî utopiyek ji bo ramandin û ponijandina mirov e, di karê<br />
hunermendiyê de, di warê felsefî û sosyolojîk de tîmarkirin û xudîkirina vê<br />
itopiya yê zor pêwîste!, heger mirovek xwe di reml û xêza xwe de, di helwest û<br />
baweriya xwe de, xwe azad û zîrek nebîne û hewil nede, di serkeftina karê<br />
hunerî de divê ku gumanên merev li ser hebin! Raste, weku me aniye ziman,<br />
kirîzê pêwendiyên rêxistinên netewî, bandorek negatîf li kar û xebatên hunerî û<br />
hunermendan dike, di serî de jî, bandora ne zelaltiya siyasetek çand û hunerî a<br />
netewî ye...! ez weku mirovekî welatparêz, weku kedkarekî çand û hunera gelê<br />
xwe, ji bilî rêxistin û li başûrê welêt hikumeta federal û saziyên me ên netewî,<br />
hemu rêxistin,hikumet, zagon... bi kurtî dewlet û pergalên wan, weku ên xwe<br />
nabînim û ji bilî xwasparî û koletiya min, tiştekî min temsîl nakin kî! Bi hemu<br />
hêviyên xwe ên mirovatî, dixwezim her tişt û derfetên hikumet, rêxistin, partî û<br />
saziyên ên me hebin û her tim mezin û bilind bibin! ma rumeta gel ne eve?<br />
Kekê min, di vê derbarê de, esil zîrektî û serwextiya hunermend û zexma<br />
afirandêriyê gelekî pêwîste, heger bi rastî kesekî hunermend be û li hemberî<br />
civaka xwe, xwe berpirsiyar hîs bike, “ qet tucaran qesel û şîn-çawîr di bin lat û<br />
zinaran de namîne, kengî roj helat, ewê xwe nîşanî rû yê rojê a pîroz bide!<br />
Ji bilî hunermendiyê, bi qasî ku dizanim karê we ê studyoyê jî heye, ev<br />
studiyo a we ye? Karê studiyo yê çawa dimeşe?<br />
Hun karekî çawa dikin, tenê ji bo hunermendên kurd e an hûn jib o<br />
biyanîyan jî kar dikin?<br />
Keko karê studiyoyê, mîna pêdiviyekê, ji bo xebata muzîkê zor pêwîst bû, belê<br />
studiyo a min e. Em tevî hevalên xwe ên hunermend, ji dêvla ku biçên deriyên<br />
xelkê, bi derfetek azad û hesanî xebatên xwe li vir dimeşînin, her weha, ji bo<br />
ciwanên kurd ku dixwazin gavê bavêjin nav qada hunerê, bi qasî ku ji destê me<br />
tê, em alîkarî û rê nîşandinê hewil didin... bê gumane, ji ber ku studiyo ya me li<br />
gorî standart ên îro ne, gelek kom û hunermendên biyanî jî, kar û xebatên xwe li<br />
721
gel vê dezgeha me amede kirine û dikin, te pirsî bû û min jî bersivand, em bi her<br />
cureyê aragnje û tomarkirin nujenkirina stran û amore ve mijûl dibin... ez bi xwe<br />
jî, hemu berhemên xwe di studiyo a xwe de amede dikim...<br />
Niha Xelîl Xemgîn ji bilî hunermendiyê rojên xwe çawa derbas dike? Tu bi<br />
çi ve mijûlî?<br />
Birayê delal, ez jî mîna her koçberekî, ev bû ye 22 sale nikarim biçim ax, av û<br />
bayê ku ez xwedî kirim û mezin kirim e! Jiyana koçberiyê wisa ye! Di rojên min<br />
de, nîvê rojê ji mal û zarokên min re ye, nîvê din jî, ji kar û xebata min a hunerî<br />
û xwendin û nivîsandinê re ye. Ji bilî xebata hunerî, ev bêtirî du sal e, her 15<br />
rojan carekê, di derbarê çand û hunerê de, di rojname ya Azadiya Welat de, bi<br />
xwendevanên xwe re, fikir û ramanên xwe par vedikim.<br />
Albûma nuh kengî tê?<br />
Kekê Mehdî, sipas bo te û hewldanên te, qet nebe, di rê ya te û vê pirsa te re,<br />
ezê bikaribim gel û guhdarên xwe agehdar bikim. Ji berî du/ sê salan min soz<br />
dabû gelê xwe ku ezê hewl bidim her salê berhem an xebatek hunerî, bidim<br />
xizmeta gelê xwe, bi rastî jî di 2004 an de, berhema min a bi navê Zend hate<br />
belav kirin, 2005 an de, li gel hevalê xwe Diyar, xebatek bi navê Kehniya<br />
Stirana hate belav kirin... Li gora peyama min û şîrketa produksiyonê di 2006 an,<br />
heyva tebaxê de, girînge me dest bi berhema nuh bikira! Lê gelekî mixabe, li ser<br />
pirsa gelek hevalên mîna te rojnamevan, me ji bo vê yekê agahî jî dabûn, îca<br />
wan camêrên şîrketa produksiyonê, ji ber rewşa bi aloze a piyase û bazara<br />
muzîka kurdî ku îroj tê re derbaz dibe de, her weha hinekî jî xemsarî û bê cidiyet<br />
û ne prefesiyonaltiya di poduktorên muzîka kurdî de dijîne de, bû ye sedema ku<br />
me nekarî bû bigihnin sala bihurî, ez ji niha de, li ser vê xebata nuh bi hemu<br />
hêza xwe rawestiya me, heger dîsa tiştê ewarte der nekevin, di dawiya havîna<br />
îsal de, ez bi hêvîme ku berhema nuh, emê bigêjînin destê guhdarên muzîka<br />
kurdî.<br />
Têkliyên te bi hunermendên din re çawa ne?<br />
Min dikarî ji birayê xwe re bi hesanî bersiva vê pirsê bigota ( başe! ) lê belê, min<br />
nexwestî ku ji ezbere biaxivim!<br />
Li gorî gelek lêkolînvanan, di dîroka civaka me de, têkliyên hunermendên kurda,<br />
xuya ye ne cihê pesin û navdanê ye! Ji xwe gava merev bikaribe rewşa îroj a<br />
pergende û ji hev belav û lewaz şirove bike, wê merev bikaribe hin mînakên<br />
berê jî bawer bike! Di baweriya min de, her pêwendî û danustan a di navbera çi<br />
însanî de be, li ser bingeh û hin pîvanan pêk têt. Hele ji bo hunermend û<br />
rewşenbîran, pêwîste ku pîvan û bingehên pêwendiya, di berjewendiya civakê de<br />
bête pîvandin... bê şik û gumane, bi armanca zexim û bilind kirina kesayeta<br />
722
hunermendê kurd, hevdu temam kirin û serwextkirina hevdu... pêwendiya nav<br />
bera hunermenda, di helwest û meşa me de, pêwîstiya yekemîn e, ji ber gelek<br />
sedemên olî, kevinperestî û dagirkeriyê, di civaka me de, kesayet û kerekterê<br />
hunermend hatibû teşhîr û riswa kirin... heya niha jî, êş û azarên vê yekê li ser<br />
milê hunermend hene, lê gelekî mixabe ku para hunermend jî di vê yekê de heye!<br />
Îşte pîvan û bingehên têkiyên hunermenda di vê xelekê de gelekî watedare! An<br />
jî, mirovekî ji bo berjewendiya xwe a şexsî,derketî di holê de. Bi çi temenê dibe<br />
bila bibe, tenê dixweze navê xwe belav bike, nexemên xwe ên gel û civakê hene,<br />
ne xemên xwe ên resena hunera kurda heye, ne qedir û qêmeta gel, civak, netew,<br />
kurdewarî û berpisiyartî heye... ketî nava pêlên popilîzmê, dibêje hemen ( bavê<br />
vê dinayê ezim, ez di ser her hêz û raya vê gelî re me, piştî min bila dinya tune<br />
be, girînge ez hebim û daku hebim, ji xeynî min jî kesekî din girînge tunebe...)<br />
gelo ezê ji pêwendiyek wisa bê prênsîb çibikim? Bi baweriya min, pêwendiya<br />
herî bi wate, ewe ku merev di pêwendiyê de nirxên paşerojê biafirînê ye! Birastî<br />
bêjim kekê Mehdî, tengasiyek min a pêwendiya nîne, ji çi fikir û ramanê dibe,<br />
bila bibe, li ser bingeha van pirênsîbên ku me li jorê dane xuya kirin, em çi bi<br />
kesane, çi bi sazî, ji bo hemu hunermendên kurd, kurdistanî, navnetewî, xwe<br />
vekirî û hemdemî dibînin....<br />
Gelo hun difikirin rojekê serdana Kurdistana federal bikin. Li wir konsera<br />
bidin... fikrên we ên li ser Kurdistana azad çi ne? Bi teybetî hûn xebatên<br />
hunerî a li wê derê çawa dinirxînin?<br />
Fikrên min li ser kurdistana azad, mîna ên her kurdekî ku bi hîs û hestên xwe ên<br />
netewî xwe weku însan û mirov hîs dike ye. Destkeftiyên li vî beşê welatê me,<br />
weku destkeftiyên gelê kurd dibînim û pê evîna xwe a netewî avdidim... Di vê<br />
pêvajo ya dîrokî de, li ser qeder û paşeroja gelê kurd, hem fersendên gelekî<br />
mezin hene, hem jî xeter û tehluke yên dijwar hene! Wekû xizmetkarekî çand û<br />
hunera gelê kurd, mîna her welatparêzekî, Hêviyên min ji rêvebiriya Kurdistana<br />
federal hene. Neyarên gelê me mîna her carê, ji bo pelçiqandina hêviyên kurda,<br />
di nava hewildanên bê rawestan de ne, hemu derfet û hêzên xwe xistine nava<br />
rewşa ewarte, mîna ku sed sale dagir kirina welatê me têra wan nekirî!, îroj di<br />
pirênsiba siyaset û dîplomasiya navnetewî de, çevsorî û heqaretên mezin li gelê<br />
me dikin, di serî de dewleta tirk, îrana eceman û sûriyê, ji bo pêncî milyon kurd,<br />
nefesek azadiya gelê me li başûrê Kurdistanê, ji xwe re xeter dibînin!.... Dîrokê<br />
bi însanitiyê daye hînkirin ku merev li hespê xelkê siwar be, merev her tim weku<br />
peya ye! Bav û kalên me, bi dirêjiya sed salan şaşiyek wilo kiribûn!<br />
Ji bo dost, raste dost be, ji bo dijmin jî eşkere hoşt be, merceyek netewî gelekî<br />
pêwîst e, em kurd çi dikin, bikin, êdî çareya me di yekîtiya gotin, hêz û<br />
merîfetek netewî de ye, heger em dixwezin dostên me bi me re dost bimînin,<br />
heger em dixwezin neyarên gelê xwe bidin rawestandin, heger em dixwezin<br />
destkeftiyên xwe biparêzin.... rêveberiya kurdistana azad, di vê mijarê de girînge<br />
va rola xwe a dîrokî bileyîze!.... di baweriya min de, şert û mercên avakirina<br />
723
merce yek wisa jî, heya dawiyê heye û xwe ferz kirî....işte hêvîyên min jî ev<br />
bûn!...<br />
Kekê Mehdî: ji bo çûna Kurdistana azad û dayîna konseran, dikarim çend tiştan<br />
bi kurtî bêjim. Belê gelek caran dexwazî di vê derbarê de hatine û hîn jî<br />
berdewam in, hin caran demên ku dexwaz dihatin, ez ne vala bûm, gelek caran jî,<br />
orgrnîzeyên bi rêk û pêk ne diyar bûn! Weku mînak dibêjim niha “ camêran wê<br />
telefon ê vebikin û bêjin, ka tu çima nayê konsera çênake? Tu dibêje heyran kanî<br />
orgenîze, tevgêr kirin? Hevalên min ên muzîsiyen hene, girînge pilansaziyek<br />
hebe...? karekî prefesiyonal pêwîst e? Ew dibêje hema tenê tu were û her tişt li<br />
vir heye...” Ev aliyek, aliyê din jî, hin kesayetên xwe li europa yê berpirsiyar<br />
dibînin, hin caran hewildan kirin, hêştin ku baweriya mirov lewaz bi be!<br />
Yanê dixwezim bêjim, heyran hemu gelê kurd nasnameya min dizane, îca<br />
pêdiviya xwe bi awayekî din nîşan bidim heye gelo? Ji xwe, ne ji pirênsîba min<br />
e, weku xebatkarekî çand û hunera gelê xwe, min di jiyana xwe de, ji bo<br />
bernameyekê, şahiyekê, konserekê... rica û mineta xwe nekirî û nakim, bila şaş<br />
ne ye fêmkirin, yanê tucaran li ber kesan nagerim û feryad jî nakim! hele hele,<br />
gava di meselê de, ji aliyê hin kesayet, an derdora ve hesabên siyasî hebin! Hele<br />
gav ku hin “ kesayet dibêjim” ji bo polîtîkayên rojane bixwezin hunermendan bi<br />
kar bînin de! { X. Xemgîn, li yaqî tu kesî nabîne ku bi karên wisa rabin, û li yaqî<br />
xwe jî nabîne ku ji bo berjewendiyên kesane, wisa bi çûk tev bigere...} Bi rastî ji<br />
bilî wan pirênsîbên li jorê min dane xuya kirin, dexwazên min bê gumanin,<br />
helbet mîna her hunermendekî, li wê derê guhdarên me jî hene, ji bo berdewama<br />
xebata xwe, ji bo min, guhdarên min qedir û qêmeta herî pîrozin! Ji bo<br />
nirxandina xebatên çand û hunerê li başûrê kurdistan, bi çend hevokan dikarim<br />
bînim ziman. Bêgumane, di warê dîrokî û rewşenbîrî de, tore û wêje ya li vî beşê<br />
welêt, xezîneyek dewlemend û di tevayî çand û hunera kurdan de xwidî rola<br />
bingehîne... îroj jî, li vî beşê welatê me gelek pispor û hunerjen ên me hene..<br />
reste temena azadiyê hîn teze ye, lê zexma mêrasê ku heye, hîn xwe diyar nekirî.<br />
Ez di baweriya hewildanên perwede yê dame, hunera ku îroj li wê derê tête îcra<br />
kirin, piranî, xwe ji bandora teqlîd û kopiya piyase ya tirkan û fersan azad nekirî,<br />
mantik û aso ya ku tête diyarkirin, bandora derdorê, ji ya mêrasa gel bêhtire! Ez<br />
vê rewşê wekû biyantî û modeyek bê bingeh û kurte demî dibînim, esil pêwîste<br />
di perwerdeyê de, vegera ser resena çand û hunera gel bibe û li gora wê bête<br />
moderînize kirin!.... Tevî derfetên hêja jî, di van çend salên dawiyê de, li vî beşê<br />
welêt, pêşketina erebêska tirkan, û menemkolîktiya muzîka fersan, îcirakirina<br />
hunera bê pirênsîb û aso ya afirandina wan kilîp ên heroj di ekranan de têne<br />
weşandin... Bê gumane pejirandina vê yekê ne mumkîne! Gava hin berheman<br />
temaşe an guhdar dikim, ji xwe re dibêjim “ heger gorbihuştê Hesen Zîrek,<br />
Tahar Tewfîq, Elî Merdan, Hesenê Cizîrî, Meyrem Xan, M. Arif û îsa<br />
Berwarî şiyar bibana û ev rewşa hanê bidîtana, gelo wê çiqas xemgîn bibana?”...<br />
Lê dixwezim balê bikşînim ser xalek din jî, ku gelek dengxweş û hunermendên<br />
hêja û bi hêvî jî, hene û hewil didin ku vê rewşê biguhêzin....<br />
724
Hevpeyivîn: Mehdî Cilgin<br />
1481-Jİ BONA HERKESÎ YAREK<br />
Ji bona her kesek yarek<br />
Ji bona her kesek yarek heye ê min welat yar e<br />
Belê çibkim di destê dijminê xwînxwar û xeddar e<br />
Çiqas pesnê giran bêjim nikarim ez bidim zanîn<br />
Çeleng û nazik û şeng û şepal û şox û cebbar e<br />
Hezar we min di vê rê de bi van derd û kulan kuştin<br />
Telesma ser devê xorta di sîngê min de reşmar e<br />
Çi zanî qîmetê vê şengeşoxê dijminê bêbext<br />
Ne wek min dil bi top û awirê yarê birîndar e<br />
Eger çendî bi dest dijmin were yara min a şêrîn<br />
Bi navê we ez bilind bûme giham gerdûnê seyyare<br />
Bi wan lêvên şekerbarîn bi min da soz û<br />
peymanek<br />
Ji min pê ve ku dil nedî kesî ew yara bêçare<br />
Di govenda me de herkes bi dilşadî bikin dîlan<br />
Li şûna hêstirên çavan xuşîn bên co û cobare<br />
Ev e soza me jî pê re ku dil herdem bidim desta<br />
Netirsim ez ji zindan û ji lêdan û ben û dare<br />
Ev e soza min û dîlber eger bimrim di vê rê de<br />
Ji vê dinya xweş û şêrîn Cegerxwîn jî, ne bê par e<br />
Helbest: Cegerxwîn-Muzîk: Xelîl Xemgîn<br />
1482-XEMİLÎ ZOZAN<br />
Xemilî zozan û min re keniyan<br />
Tavê ezmanan, şewqa xwe dayê<br />
Koro<br />
Gulê gazîkir, min hate manya<br />
Ez dikim herim yar bi min re nayê<br />
Kanî xulxulîn, orta çiyan de<br />
Dunya bû zaynet û textê şahiyê<br />
Koro<br />
1483-XERABO DE TU XERABO !<br />
Xerabo !<br />
725<br />
Dikim ku herim tebyeta seyra<br />
Ez dikim herim yar bi min re nayê<br />
Yara min bedew, nola van gulan<br />
Kîjan rewş daye, emrê dunyayê<br />
Koro<br />
Gul gelek hene, çav reşa dila<br />
Ez dikim herim yar bi min re nayê<br />
Gotin: Kurdekî Ermenistanê<br />
Meqam: Aramê Dîkran
Welle tu xerabî, tu mal pir e, can ezab e,<br />
Tu qêmîşê malê dinya yê nabî;<br />
Rûhê bizdonek bi sîngê gewir şa nabe.<br />
Ez dikim nakim tu bi şîretê rîspiyan<br />
Û por sîpiya tu çê naba.<br />
Yekî li xerabê malê wa kiriye,<br />
Ma şallê bi hevalê Fila be,<br />
Hêlîna wan bi hêlîna teyr û tebab e.<br />
Wey lo xerabo,<br />
Ma şalle tu qurbana nav<br />
Bêna şellan û meşella be.<br />
Ma şalle tu bi qurbana êniya lewzikan<br />
û zêra be.<br />
Ma şalle tu qurbana kêleka toqan û<br />
Menteşa be, ma tu bi qurbana kemberê<br />
Bejna zirav, gobeka hîva çar de şevî,<br />
Bejna zirav nava hemailan<br />
û bazbenda be.<br />
Xerabo ma şalle tu ar û xweliya duwanzde<br />
Gundê xereb e,<br />
Li deşta Diyarbekir Hêcugê û<br />
Çûçikê û hewarê quş doxana û Hûsênî Keyê<br />
Û payasê temam li çat wan burya be;<br />
Weyoo Xerabo,<br />
Ez dikim nakim tu ramûsanê cotê memikê<br />
Min kara xezala şana be.<br />
Were xerabo, were xerabo<br />
De li te û li wî dilî, li wî sewdeyî li wî aqilî,<br />
Te çira terka min kara xezala kir<br />
Meya Reşûya, mehlûla teya,<br />
Çiçeka bazirgana, kewa kerka bin bin herema kirî.<br />
Tu çi li bergîlê Cizira Botan sewyê gol golya<br />
Û li gûşya çayê Reşika tu hesilî.<br />
Sibê bû ez û xerabe malê,<br />
Her du li binya mala li hev buhurî,<br />
Me gotin hesretê giran ji hev ra kirî.<br />
De min go xerabo, îşev min xewnek bi xêr dibû,<br />
Min dî balifa ber serê min û te yek bû,<br />
Doşega bin min û te yek bû,<br />
Lihefa ser min û te yek bû.<br />
726
Bi hesabê xwe min go belkî damarê<br />
Geza ji devê min Cizîrî simbelê te sor û sosinî,<br />
Biskê min î şê û zerî, temerîka ta reşî qurf kiri,<br />
Her sê li hev kom bû bûn, li hev buhrîn.<br />
De xerabo, de xerabo,<br />
Taximê sîng û berê min kara xezala,<br />
Ji te ra nala qesrê pîrota li Mêrdîna şewitî<br />
Nuh cam kirî,<br />
Na welle nala gûşiyek tiriyê çêlikê,<br />
Eliyê Remo dikan û mêwa xwe da,<br />
Nuh kamilîn.<br />
Welle min sond xwariye,<br />
Heta melekê tew ji ezmana nazil ne be,<br />
Rûhê min ji canê min dernekeve.<br />
Heta tu bi destê xwe kefenêmin di min wernedî,<br />
Topek cawê gewrê bozî şakirî,<br />
Min go gundino,<br />
Malino ma xerabê malê şeva nîvê şevê<br />
Li nav şêniyê me yî şewitî digere nizam te xêr e.<br />
De xerabo.<br />
Mal şewityo, ez ji te ra dibêm tu şeva<br />
Xwedê were tawafa sîng û bera ramûsanê<br />
Cotê memikên min kara xezala,<br />
Ji te ra nala sênyek hingivê Sêrtê ye.<br />
Tu destê xwe bavî bikê,<br />
Min kara xezala,<br />
Min ji te ra bi bada zirav kirî kiriye têl e.<br />
Tu jî qiyame destê xwe bavî eniya lewzikan<br />
Û şêra dax e, qulp û xişkê dara guhêr e.<br />
Ma xerabo, qey tu rast ne were,<br />
De were xerabe diyar ji diyara bilindtir e,<br />
ji bereda pirsa pêşya ye ji hedîsa virda ye.<br />
Esmer gelekî ji gewra şêrîntir e, tu ne tava<br />
Rûkê ezmana bi çar çilkabi du birûska nayê<br />
û ne buhur e.<br />
Ez ji te ra dibêm, tu her şeva Xwedê dakeve<br />
Tewaafa xana gerdanê,<br />
Ramûsanê cotê memikê min kara xezala<br />
Ji te ra gelekî ji şekirê Hamid û Hilo şêrintir e;<br />
Ji rûha huqûmê Helebê narintir e,<br />
727
Ji pemboyê jendî gewirtir e,<br />
Ji genimê sala xerab buhatir e.<br />
Ne welle, ji tera qaldir - qayê Diyarbekir<br />
Yamantir e,<br />
Ji tasek ava kaniya Sîma zozan<br />
Û belekîya berfê zozana Qersê<br />
Û ji hingûvê Sêrtê<br />
Ji helawa Entabê ji kakilê gûwîza<br />
Hindistanê, ji hejirê Îzmirê, ji dimsê<br />
Tizyanê, ji mêwijê Hebabê,<br />
Ji qedehek çayê malik Ehmedê şêrîntir e,<br />
Xerabo sibê bu, ez û xerabê malê her du,<br />
Li biniya mala tev rûniştin me gilî kirin,<br />
Gazîn di dû xwe hiştin,<br />
Keserê mirinê vê ra radiniştin,<br />
Çûçika perên xwe ji xwe kirin li ber roja<br />
Germa havîn e.<br />
Heçî teyr hebûn baskê xwe na qiyame kirin;<br />
Nukulê xwe na berjêr kirin,<br />
Bi ser min û xerabê malê da ponijtin;<br />
Miriyê li mezela kefenê xwe niha di xwe werda<br />
Di gora da bi qûn rûniştin.<br />
Ji gazin û lomê min û xerabê malê kevir û<br />
Gomê li me dirizîn, li me qeliştin.<br />
Were xerabo,<br />
Te ez ne xwastim, ne revandim kirim marekî<br />
Ji marê nîv kuştî,<br />
li serê çiya û baniya ez terkandim.<br />
Te ez kirim tasa çînko, li nav aviya ez çikgandim,<br />
Te ez kirim fincana ferfûrî li qoca<br />
Diyarbekira şewitî,<br />
Li qahwa Gawûr meydanê li destê talan û<br />
gewada ez gerandim.<br />
Te ez nala qiçika çelîn e hejandim;<br />
Te ez mêjandim, te xelk û alem tevda bi me hesandin.<br />
Ez çûm mala xala, ez ne hewandim,<br />
Ez çûm mala apê ez qewirandim,<br />
Bav û bira ez ne lê limandim.<br />
De bes xerabo, welle tu xerab e,<br />
Zinarê der mala bavê te zinarê kher e.<br />
Wêy Rebî, ye ku û di navbera dilê min<br />
728
Û xerabê malê da bi xerabî bigere,<br />
Heger qîz be, li ber devê wan biger e.<br />
Hegre zilam be, pêşiya sê şevan be;<br />
Ji birîndarê heft gulla be;<br />
Ji seeteka şûnda dev ne gere .<br />
Xerabo mal şewitiyo,<br />
Ez ji te ra dibêm tu her şevê Xwedê,<br />
Were tewaafa sîng û bera, ramûsanê cote<br />
Memikê min kara xezala.<br />
Ji te ra nola sênyak penîrê xam berindîra yîte ra.<br />
Li merga mîra jorîn li Qerejdaxa şewitî,<br />
Tu têke parzûnan û torba, tu bi guvişe av jê here.<br />
Bi kêra qelem tiraşê tu dîlim ke, damarê geza<br />
Û şekir ji nav here<br />
Evdilhadî Mihemed<br />
1484-XERÎBİ<br />
Birîndar kirim xerîbiyê<br />
Ez ji xwe re kuştim xerîbiyê<br />
Min bese ji vê eziyetiyê<br />
Berêm kete vê beriyê<br />
Dikim nakim ji bîram naçê<br />
Rewşa welat û beracê<br />
Çiya û newal û qelaçê<br />
Ez ne melekim xwediyê tacê<br />
Kuro lawo welat xweş e<br />
Me jê barkir rojê res e<br />
Dijmin sote wek serxwes e<br />
1485-XEWNA ME<br />
729<br />
Ji zilm û zorê me dames e<br />
Vê buharê gul pişkivîn<br />
Li çol û çiya û dilê birîn<br />
Dil û nave min dikewgirîn<br />
Kanî welat û ala rengîn<br />
Derdê welat pir girana<br />
Jêre divê jîr û zana<br />
Mêjî û ziman ew dermana<br />
Wê xilaskin hemû cana<br />
Gotin: Feyruşe HACO.Muzîk:<br />
Ciwan HACO<br />
Xewn e hemî êşa me<br />
Xewn e zîndan û kerba min<br />
Çawan jî gîhîşte salan
Wek çarînekê dirêj serpêhatiya min<br />
Nizanin ku çawa<br />
Em li hev geriyan<br />
Nizanin ku çawa<br />
Me ji hevdu hezkir<br />
Du keserên winda lo lo<br />
1486-XERÎBO<br />
Xerîbo ji êvar de xewa min naye<br />
Halê min bûyê halê delêlê Misrî,<br />
Mîr Brahîmê Adema<br />
Derwêşê erda Şamê berê xwe daye<br />
Lalişa Nûranî ji bo xilmatê<br />
Ay de rabe halê min xerîbiyê<br />
Xerîbo lo lo, xerîbo lo lo<br />
730<br />
Du parçe can<br />
Tu bipirse li halê xerîban xerîb gune ne<br />
Der û berên Lalişa Nûranî Qub û helêl in<br />
Serê wan zêr in, binê wan menteşe ne<br />
Xerîbo lo lo<br />
Xerîbo mesekine li mekan û medînan tu dîn î<br />
Libsê bavê te xerqe ye,<br />
Taca serê wî zêrî in<br />
Tê rabe em barkin ji vî welatî<br />
Berê xwe bidin çiyayê Şengalê ber Quba Mîr Şerefedîn e<br />
Em ê derên serê silavgeha Lalîşa Nûranî<br />
Û hernê berê xwe bidine Qub û helêlên zêrîn<br />
Lalîşa Nûran e<br />
Ay de rabe xerebo lo lo<br />
Xerîbo mesekine li mekan û medînan, li hilgêran<br />
Libsê bavê te xerqe ye,<br />
Taca serê wî zêr e<br />
Berê xwe bidin çiyayê Şengalê ber ziyareta çil mêran<br />
Emê derên serê silavgeha Lalîşa Nûranî<br />
Ber qup û helêlên zêr e<br />
Ay de rabe xerîbo lo lo<br />
Helbest: Ahmed Arîf-Verger:<br />
Dildar Şeko<br />
Muzîk: Reşo
Xerîbo li erdê Şamê nesekine li ser te agir e<br />
Eger sivik pedşayî Melek Cebraîl nasnakî<br />
Ma ne tevî rengan dixemile<br />
Min dît felek qoce betal hat zuriya mênalî guran<br />
Felek berê sozdareke tobedar im<br />
Ezê rê nadim mêvan û misafiran<br />
Ay de rabe xerîbo lo lo<br />
Xerîbi heyam gehştine bedîl û dewranan<br />
Bila dilê min bûbûya mêrgek ji mêrgên gul a<br />
û sosoina û beybûn û rihanan<br />
Wayla felekê yekî wekî Mîr Mihê kurê gavanê<br />
Bexdayê negihşte Quba felekê<br />
Tu dem tu dewran, tu mexsed û miradan xerîbo lo lo<br />
Ay de rabê xerîbo lo lo<br />
Xerîbo min dît heyam hatin,<br />
Dewran bedîl û zeman tev de bihurin<br />
Belê sosin û beybû li rûyê mêrgan<br />
Û kaniyan li gul û nêrgîzan bûbûn heirî<br />
Yekî wekî Mîr Mihê kurê Gavnê Bexdayê negiheştê<br />
Quba felekê, weyla dinyake min e betal e kiras guherî<br />
Ay de rabê xerîbo lo lo<br />
Ay de rabê xerîbo lo lo<br />
Kovara- Laliş; Feqir Elî<br />
731
1487-XÊRO ABBAS<br />
Xêro Abbas di sala 1962'an de li başurê rojavayê Kurdistanê (Kurdistana Sûrîye)<br />
bajarê Qamişloyê hatiye dinye.Li Sûrîye perwerdeya<br />
sereta, navîn û lîseyê temam kir Di sala 1986'an de ji<br />
ber zextên rejîma Sûriye û ji ber bê delfetiyan koçî<br />
Elmanyayê kir.Di wan salan de eleqeya wî ser<br />
muzîkê zêdetir bû. Di 1989'an de bi tevlî bûna Koma<br />
Berxwedan dest bi xebatên xwe yên mûzîkê<br />
kir.1998'an de yekem albûma xwe ya bi navê<br />
"Xerîbo" weşand.Albûm a Xerîbo di nava Kurdan<br />
de eleqeyek mezin dît.Li Ewrûpayê di dehan konser da.<br />
2002'an de di Newroza mezin ya Diyarbekîrê ku bi qasê milyoneke Kurd tevlî<br />
bû bû de derket ser dîkê.Piştî gelek salan cara yekem bi vê wesîleyê vegeriya<br />
axa Kurdistanê û di vê vegera xwe de maçî axa xwe kir û vê helwesta wî ji<br />
aliyeke gel ve bi coş û hezkiriyeke mezin hate pêşwazî kirin.<br />
Xêro Abbas şêweya klasîk a muzîka Kurdî bi bingeheke modern yekxist û bi vî<br />
avahî şêweyeke ku him girêdayî rêça xwe û heman demê de jî şêweyeke modern<br />
derxist holê.Vê jêhatiya Xêro Abbas him cihê wî him jî berdarî ya wî zexmtir d<br />
Xerîbo (1998)<br />
Westiya Bû (2001) -Axîn (2005)-Barana Şevê (2007)<br />
1488-ŞİKRÎYA<br />
Şikrîya Şikrîya<br />
Eman neman şikrîya<br />
Way eman neman şikrîya<br />
Şikrîya Şikrîya<br />
Eman neman şikrîya<br />
Delala dilêm şikrîya<br />
Ava serê kanîya<br />
Eman neman şikrîya<br />
Way ava serê kanîya<br />
Şikrîya Şikrîya<br />
Eman neman şikrîya<br />
Delala dilêm şikrîya<br />
Fîraqê ji bîr meke<br />
732<br />
Li vê dunyayê adete<br />
Lo, vînî her adete<br />
Şikrîya şikrîya<br />
Eman neman şikrîya<br />
Way eman neman şikrîya<br />
Ava serê kanîya<br />
Eman neman şikrîya<br />
Delala dilêm şikrîya<br />
Pirsa neke ez kîme<br />
Ne mehkûm û xwînîme<br />
Wez hêsîr û girtîme<br />
Şikrîya şikrîya<br />
Eman neman şikrîya<br />
Way eman neman şikrîya<br />
Ava serê kanîya<br />
Eman neman şikrîya<br />
Way ava serê kanîya.
Gerek em bihevrebana<br />
Gerek dilê me yekbana<br />
Dunya hingî wê ya me bana<br />
Şikrîya şikrîya<br />
Way eman neman şikrîya<br />
1489-EVÎNA PÊŞÎ<br />
Por berda wê li ser mila<br />
Herdû çav tijî kila<br />
Lêv sora weke gula<br />
Lêlê lêlê lêlê<br />
Derbasbû bilêva kenî<br />
Kes nedît wê mi bitnê<br />
Didilda migot tu ya minî<br />
Lêlê lêlê lêlê<br />
Derbasbû wek perîya<br />
Meşek kir wek horîya<br />
Min nasnekir ew kîya<br />
Lêlê lêlê lêlê<br />
Wêjî dît min lênerî<br />
1490-XEYDOKA BAJÊR<br />
Xeydoka bajêr were<br />
Agir dişewite di çavê min de<br />
Min jîna xwe da te dest ne da<br />
Di hemu hêvîyê xwe da têk çum<br />
Lê çavên te jî nînin<br />
Di hemu şerê xwe da têk çum<br />
Lê destê te jî nînin<br />
1491-XEZALA MİN<br />
Xezala min, delala min konê bavê te çît e<br />
Xezala min delala min kon girêda bi şirît e<br />
Xezala min delala min tu rabe weris bîne<br />
Were ba min bi min re bikene li mala me kes nîne<br />
Were ba min bi min re bikene li nav kona kes nîne<br />
733<br />
Berfa bişev barîya<br />
Li ser dev û lêvêm helîya<br />
Way eman neman şikrîya<br />
Text û Mûzîk: Gelêrî<br />
Herêm: Qamişlo<br />
Rawesta hêdîperî<br />
Têrnebûm ji dîtina zerî<br />
Lêlê lêlê lêlê<br />
Li xwe fitilî bimir kenî<br />
Go bid pey min ez benî<br />
Min bighê heya biderî<br />
Lêlê lêlê lêlê<br />
Me sozek bihevre da<br />
Ku çênebê tu bela<br />
Ewe bûk ez zava<br />
Lêlê lêlê lêlê<br />
Gotin: Husên Abbas.<br />
Muzîk: Xêro Abbas.<br />
Şilfî tazîme, şerpezeme<br />
Bes ne xem e, tu vegere<br />
Xeydoka bajêr vegere<br />
Hêsir difetisin di çavê min de<br />
Min jîna xwe da te dest ne da<br />
Gotin: Jan Axîn û Îbrahîm Seydo<br />
Muzîk: Jan Axîn
Xezalê delalê wek sitêrkê li ezmana<br />
Mala barkir koç bi rê ket, koçer tev çûn zozana<br />
Xezala min delala min evîn xweş e bi du dila<br />
Evîna me şan û şîn be bi bilûra şivana<br />
Xezalê delalê were can lê hê lê can<br />
Xezalê delalê were can<br />
Evîn xweş e li zozanan li ber qiraxê çeman<br />
Evîn xweş e li zozanan lê<br />
Deşta Heranê pir germ e ez namînim li vê derê<br />
Destê xwe bide min tu em biçin tev Şerefdînê<br />
Şivan Perwer<br />
1492-XEZAL<br />
Navê te filan û bêvan<br />
Sing û berê xelkê delal<br />
Bûnê buxçika gul û sêvan<br />
Xwaziya min bi wê hîngê<br />
Bisk û simbelê min û te<br />
Li hev û du bibyana mêvan.<br />
Min tu nedî îro du roj<br />
Derî weke wer hindur<br />
Xwez ya min bi wê seate<br />
Bi wê gavê<br />
Ez bêm keçê, tu bê kuro! ...<br />
Min tu nedî îro şeş in<br />
Bejn ziravê te çav reş e<br />
Çi wexte ku min tu nedî<br />
Fincana jehrê bi min xweş e.<br />
Min tu ditî li ser xanika<br />
Min ban te kir bi tilîka<br />
Min go wer keçê dîn e<br />
Ramûsana xweşe bi dizîka...<br />
Ez kewek im, ji kewê tal im<br />
Ez li ser xanike mala bavê te dinalim<br />
734<br />
Xelk hevceyê malê dinyê<br />
Ez hevceyê çavê xal im.<br />
Ez kewek im ji kewê şîn im<br />
Li ser xanikê mala bevê te<br />
dixwînim<br />
Ez çavê xwe li her wextê<br />
Qonax û qonax digerinim<br />
Yek li wê qamê, li wête metêlê<br />
Qet nabînim.<br />
Tu li ser bana çi digerî?<br />
Paniya çizmê, me ke hêrî<br />
Tu li fermana serê xwe û<br />
Li serê min digerî?!...<br />
Min tu dîti li bine sêvê<br />
Cixarê vexwarî bi serê levê<br />
Mi çi kiri bû, tu enrî?<br />
Tu xeyidî, bi min ne xêvê.<br />
Bejna zirav min rahişte<br />
Jê ra kember kirî, bidim piştê<br />
Mala fetan û fezûla bişewite<br />
Qe nehiştin, ez têr rûnim li tenişte...
Riya Şamê kursî mirsî<br />
Her kî hat min lê pirsî<br />
Ji min re gotin,<br />
delala te bi çi nîşane.<br />
Min go; kirsê kitan<br />
Bi derpiyê nifsî.<br />
Ez li hember, tu li hember:<br />
Xwedan barî miskî û ember<br />
Heyfa ko li wê heyfa tê<br />
Keçik gewre, lawik esmer.<br />
Min tu dî li ber sefê<br />
Tizbî qetiya kete kefê<br />
Xelk evdelê malê din ê<br />
Ez evdala çoka rastê,<br />
Li bin meshefê...<br />
Subhiyê Diyarbekirî.<br />
1493-XEZAL-1<br />
Hawar hawar , de hawar xezala minê<br />
hawar hawar hawar...<br />
Min xezala xwe wenda kir li ser serê<br />
çiya yê bilind, lê hayê hayê...<br />
Ezê nizanim ez bi kude herim<br />
Ez çir bikime lê hayê hayê...<br />
Hay xezala min, hay li minê hayê oy...<br />
Ez digerim gund be gundê,<br />
De hayê xezala min, de hayê....<br />
Ey lê li minê, ezê ji vî welatî barkim<br />
De hayê , de hayê<br />
Ey dora xezalê min bûye çayir û çiman<br />
xezalê hayê hayê hayê...<br />
Ca min mêzekir xezala min tune<br />
Ezê nizanim çi bikim,<br />
de hayê, de hayê...<br />
735<br />
Ez nexwaşim, ta digirim<br />
Roj bi rojê xirabtirim<br />
Hek carek te bibînim<br />
Ji doh pêr, ez çêtir im.<br />
Ez nexwaşim, were ser min<br />
Guh lihefê hilde, teke ve ber min<br />
Eger dê û bavê min gotin.<br />
Kiyê, ne kiyê?!..<br />
Ezê bêjim<br />
Hekim loqman hate ser min.<br />
Navbera min û te diwar e<br />
Pihnek lêxe bine xware<br />
Heke dê û bavê min gotin;<br />
Ew kiyê ne kiye?<br />
Ezê bêjim: Yabo..û Yadê!...<br />
Şev reş e, diz hezar e.
hayê, xezala min de hayê hayê...<br />
Ezê bi kude herim oy li min derdo,<br />
xezala min lê hayê lê hayê hayê..<br />
Ey li minê hayê, hayê hayê, hayê lê hayê<br />
hayê hayê<br />
Min go xezala min hin nehatiye,<br />
Welleh xezala minê birine hayê hayê hayê<br />
de hayê de hayê.....<br />
Hey lê li minê berxê min dû digerine<br />
hey le li minê, xezalê hayêêê hayêêêê hayêêê<br />
Min li derdê xezala xwe mêzekir,<br />
haylê hayê hayê hayê<br />
Xezala min bi birîn bûyê li serê çiyayê bilind<br />
de hayê xezala min hayê, de bûkê hayê...<br />
Hey lê li minê hayê hayê, de hayê<br />
Xezala min li serê çiyayên bilind bi tenê hîştine<br />
oy lê li minê<br />
Delala dilê in bê kes û heval hîştine,<br />
de hayê hayê xezala min de haye oy..<br />
Bira kûr bibin çavê wî avcî( nêçirvan)<br />
heyê de hayê hayê hayêê<br />
Li xezala min xistin bi heft deran birindar kirin<br />
de hayê li min de xezala min hayê<br />
Bûkê li min hevalê li min de oy oy..<br />
Ezê bimirim sewa te, de hayê , de hayê hayê<br />
dê malxirabê hayê, xezala min de hayê....<br />
(Îsmail Îpek Bîrnebûn Meraş. M. Bayrak A. Axlasî)<br />
Helbest; Dr Bedirxan sindî<br />
Deng;Gulbehar û Beşar Zazoyî<br />
Berhevkar; Beşîr Botanî<br />
1494-XEZAL-2<br />
Go;<br />
hey xezal im, xezal im<br />
Xezala çiya yê bi dar im<br />
W‟ ez ê ne li jor im, ne li jêr im,<br />
736<br />
W‟ ez xwarina teyrê baz bûm<br />
Min nizanî bu, li min rebenê<br />
Ezê bibim xwarîna<br />
Kunda kûr, war î winda bim.<br />
Qurban xezal im xezal im<br />
Xezalê beriyê çar in
Diduyê stewr in,<br />
Diduyê bi car in.<br />
Her diduyê stewr<br />
Bi kêfa serê xwe digerin<br />
Her diduyê bi kar,<br />
Li ser karên xwe stûxwar in.<br />
Go;<br />
Te ji hemamê, pile pil e<br />
Min dest avêt qevda guliya, hîna şil<br />
e.<br />
Min go;<br />
Şûna ramûsana te<br />
Sala çûnî, te maç kirî,<br />
hîna kul e.<br />
1495-XEZALA MİN Î<br />
Xezala min î delala min î<br />
Dehêlî hêlî hêlî<br />
Xezala min î delala min î<br />
Koçera beriya jêrî<br />
Xezala min î delala min î<br />
Koçer çûne zozanan<br />
Xezala min î delala min î<br />
Torek kirin eyrana<br />
Xezala min î delala min î<br />
Koçera beriya jêrî<br />
Xezala min î delala min î<br />
Li çiyayê sor diçêre<br />
1496-XİDİR<br />
Xidir, Xidir, Xidiro<br />
Xidir gundî û cotkaro<br />
Xidir gundiya kar kiro<br />
Xidir pale cot kiro<br />
Min nanê Xidir biro<br />
737<br />
Go;<br />
Hatê taxa me tirî<br />
Heb li heb digindirî.<br />
Xwezi‟ya min bi wê qîzê<br />
Bi wî xortî,<br />
Bi çavê serê xwe dî<br />
Bi dilê xwe zewicî.<br />
Çiyayê Mêrdînê kakil kuncî<br />
Jê firiya cotek,<br />
Kewî di narincî<br />
Xwez ya min bi wê qîzê,<br />
Bi wî xortî…<br />
Bi çavê serê xwe dî<br />
Bi dilê xwe zewicî.<br />
Xezala min î delala min î<br />
Xeribî çiqas zor e<br />
Xezala min î delala min î<br />
De hêlî hêlî hêlî<br />
Xezala min î delala min î<br />
Koçera beriya jêrî<br />
Xezala min î delala min î<br />
Pezê bavê te reş e<br />
Xezala min î delala min î<br />
Li çiyayê reş dimeş e<br />
Xezala min î delala min î<br />
ramîsan çiqas xweş e…………<br />
Zewada Xidir biro<br />
Gewyra min wer kiro<br />
Xidir gewyram wer kiro<br />
Serê tîliyam xwîn kiro<br />
Ez çûme ba doxtoro<br />
Lawê doxtor bimiro
Tîliya min sax nekiro<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî(Serhed)<br />
Şirove: Koma Botan<br />
1497-XİMŞÊ<br />
Mala Ximşê li serê çiya yê<br />
Oy oy li min, oy, oy li min, oy li min,<br />
Oy oy li min, lê, lê Ximşê,<br />
Mala Ximşê li serê çiya yê<br />
Bûktî nakim bextê te me,<br />
Gidî yaman, lê Ximşê,<br />
Dilê qîza xorta ma ye<br />
Oy, li min, oy, oy li min, oy li min<br />
Oy, oy li min, lê lê Ximşê.<br />
Bûktî nakim bextê te me<br />
1498-XİNÊ<br />
Lêlê lê lê weylê lê xinê<br />
Bejn û bala te teyka sosinê<br />
Me ji te sehnekiriye yek xeber tinê<br />
Terka te nadim heya mirinê<br />
Welleh neveye bîlleh neveye<br />
İndî wer hemî ji tere sehdeye<br />
Ser dest û lepa diçim pêşiyê<br />
738<br />
Gidî yana lê, lê Ximşê,<br />
Mala dostê min bi dergeye<br />
Oy, li min, oy oy li min, oy, oy li<br />
min<br />
Oy, oy li min, lê, lê Ximşê<br />
Mala doste min bi dergeye<br />
Bûktî nakim bextê te me<br />
Gidî yeman lê, lê Ximşê.<br />
Serê çiyan, binê dolan<br />
Çar pêyxwas, car bi solan<br />
Diçe dû pek û mihan.<br />
Xalo bextê te me ti min bigihênyê<br />
Sibekî malu mabû di derî de<br />
Kefiya malu mabû di destî de<br />
Hingî kina min ket vî dilî de<br />
Lê lê lê lê weylê lê Xinê<br />
Gotin û Muzîk : E.Celîlê Noran<br />
Çavkanî : Îhsanê Garisî
1499-XİRABO<br />
(Bi varyantekî din strana Xirabo)<br />
Xirabo, Xirabo,, weleh û bileh tu Xirab î<br />
Tu bi galgalê, bi gotinê çênabî<br />
Malê te pir e, ji canê te re, ezab î<br />
Qama te kin e, hemberî taximê memikê min nabe<br />
Şevên kanunê dirêj in, tu ji ber serê min ranabî<br />
Belkî debara te dibe, aboriya min di mala bavê min de nabî<br />
Xirabo, weleh tu Xirab î<br />
Tu ji dinyayê, malê alemê xirabtir î<br />
Tu ji koma pismamên min çêtir î<br />
Serê memikên min rebana Xwedê mîna tirî Çêlikê Eliyê Remo, di çax û banga<br />
xwe de dikemilî<br />
Serê memikên min, rebena Xwedê mîna Qesra Pîrota li serê mihela Meşkina<br />
avakirî<br />
Xirabo, havîn e, xweş havîn e<br />
Nanîne cehîn e, û dewê tirşîn e<br />
Serax û binaxa min û xelkê delal ebakî şalîn e<br />
Heçî derdê dila nedibe, bila nebîne !<br />
Tu rabe ji min re gûzaneke berberan bîne<br />
Ezê serê memikên xwe biçeplînim<br />
Ji kalan re bikim taştê, ezê ji xortna re bikim firavîne<br />
Bazê dilê min, rojika ji rojiya sê mehan digirî<br />
Bila êvarê pê fitara xwe bişkenîne<br />
Xirabê dinê, te mîka xwe daye bi bizina<br />
Te gula xwe daye bi sosinê<br />
Te berê xwe daye qetlê û sêpêya Zînê<br />
Ez û xirabê bi tenê, şevê nîvê şevê li<br />
zîkakê li binya malan li hev rûniştin<br />
Me gilîkê xwe kirin û gazindên xwe di dû xwe hiştin<br />
Kundê şîkêran, wawikên ber devê çeman<br />
li halê min û bejna zirav diponiştin<br />
Miriyên(mirîkên) gorê di mezelan de ên ku îsal hezar û pênc sed sal mirî bûn<br />
Kefenê xwe li cemcumê serê xwe gerandin,<br />
li ser qebra xwe rûniştin,<br />
li halê min û bejna zirav poniştin<br />
739
Ez bi te re dost bûm, tu bi min re dijmin bû yî<br />
Tu li paş xanîkan li min dikelistî,<br />
Te derbek bi tivingê berda min, ez dikuştim.<br />
Şevê nîvê şevê, te bi destê tola jina xwe girt<br />
û ez li ber dîwara dihiştim(hiştim)<br />
Xirabo, dîno, min bihîstî tu zewicî,<br />
te ji xwe re yeke dixwastî<br />
Heke ji min çêtir be, bila li te helal be,<br />
li wî canî, yan na, ezê tu nifira li te nekim,<br />
tu dûrî dest î.<br />
Xwedê teala bike, Rebî, goştê canê te bihele,<br />
li hewa bimîne komek hestî<br />
Tu kor bibî, tekevî ber vî destî.<br />
Xirabo, Xirabo! Xwedê teala bike, Rebî<br />
Heçî ji xirabê min re bêje: „Tu xirab î‟<br />
Bila karîn û warîna zarokê nêr tu carê di mala we de nebî<br />
Bila sed olçek genimê sor li binê beriya<br />
Mêrdînê biçîne, li şuna bila qerezîwana reş rabî<br />
Ê mayî bila kuliyê par û pêrar lê rabî<br />
Bila salekê bînê ser bênderê,<br />
gêre bike û bidêre, ew jê re bi ka bî<br />
Kulmek zad jî ji wan re safî nebî<br />
Heçî ji xirabê min re bêje:„Tu baş î, tu pir qenc î‟ Xwedê teala bike, rebî kulmek<br />
garisê li pişta malan biçîne<br />
Li şûnê sed olçekê genimê sor hilîne<br />
Bi ofara bînî qîza şêxekî, axakî ji xwe re bine<br />
Zikata malê vê salê bide min û bazê dila<br />
Emê pê daweta xwe li darxînin<br />
Min dî bazê dila barê xwe bar dike,<br />
berê xwe dide aşê mala Hecî Şendîn e<br />
Tu li wê nawelê temam bigere,<br />
tu li hef seriya bigere, tu çavekî di wan de nabîne<br />
Min dî mîrata çapê li arvanê bazê dilê min dixîne<br />
Heft çap û nîvê ji arvanê bazê dilê min hiltîne<br />
Daweta min û Xirabê bi tenê sala vê salê,<br />
nîv cî li dar dimîne<br />
Xirabê min xeyidî ji gundiyan, ji maliyan<br />
Min dî da ser rêka Omeriyan<br />
740
Minê digo: „Ezê rabim, bang bikim heval û hogir û hemşeriyan‟<br />
Bila herin, xelkê delal vegerînin bi kêf û eşq û laqirdiyan‟<br />
Bila Xwedê teala biqedîne miradê<br />
mirad xwazan û dilketiyan<br />
Bila miradê min Xirabê min bimîne heya<br />
koçerên me vegeriyan ji deşta Mûşê rûnin akinciyan<br />
Xirabo, dîno, Xirabê xelkê<br />
Te bejn ziravo, bi terha benikê<br />
Dilkê min û bejna zirav di hev de hebû<br />
çi kul, ku ketiye mala xelkê<br />
Xirabo, dîno, mala bavê keleşgewra min li wê çivê, li wê ewcê, li wê fitlekê<br />
Te meşqazê, meşqetikê, meşordekê<br />
Heçiyê xortê ku bi çavê xwe dî û bi dilê xwe zewicî, ewê sê roj û sê şevê xwe<br />
kuştine ji dinyayê, ji qoce felekê<br />
Xirabo, dîno bila li te be, li wî dilî<br />
Bila li mala hezar û heft sed bavê te be, li wê aqilî<br />
Çawa te dev ji min kihêla serê tewla berda<br />
Tu li bergîla şixulê Rişmiliya û Qibaliya dihesilî.<br />
Min ji te re negot: „ Di meha biharê de‟<br />
„bergila(bergira) li şûna kihêlan netewilîn‟<br />
Li xuşka mezin binêr, dû re xuşka biçûk ji xwe re werîne<br />
Lawiko, dîno ezê çi bikim? Sala vê salê<br />
Ez bi mêr im, tu bi jin î<br />
Kul û kederên te gelek in, şax berdan vî dilî<br />
Kul û kederan ji bîr nakim, heya axa mezelan kêlêd kevirî<br />
Kul u kederên te pir bûne, tucar dernakevin ji vî dilî<br />
Xelkê digo: „Keleşgewra te esmer e û genim guwîn e‟<br />
Bi xelkê tahl e û bi nefsa min şêrîn e<br />
Tu rabe, serê xwe di kulek û şibakê Qesrê re derxîne<br />
Bila sira bayê Qerejdaxê li ser şê biskê te êşê xîne<br />
Bi ser hinarkê rûkê rastê te vegerîne<br />
Ez dikim herim welatê xerîb û xurbetê,<br />
Tu kanî ramîsanekê bi min dî, ji bona boxaza qirikê, ji xan û manê gerdanê<br />
Bila kedera ramîsanê te keçikê li welatê xerîb û xurbetê di dilê min de nemîne<br />
wexta ezraîl dakeve rûhê min bistîne<br />
Wê gavê bila duwanzdeh mikweta zêde heqê min li min xîn e<br />
Bila ramîsanê keleşgewra min ji min hilîne<br />
Xirabo, xirabo, xirabo! Wey li minê Wey li minê, Wey li minê, çawa îro hatiye<br />
cewaba nexêr e, ji min keçikê re<br />
741
Digo:„Delalê dilê te li welatê xerîb û xurbetê nexweş e, nexweşekî li ber mirine<br />
Ezê ji komê pismaman xwe newêrim herim serekî bidimê, xwezî ji xêra Xwe de<br />
re ezê bistikekê li tenişta Xirabê xwe rûniştama, me yê li hevdu helal bikira heqê<br />
ramîsanan, malîfeta derdê dilketine<br />
Gelî gundî malîno, car û cîranan hûnê bi qedera Xwedê kin, mal Xirabê min<br />
ziyareteka pir (avzel e) evdel e, hûnê bi destê min bigirin û min bibinê<br />
Çi darika di baxçê mala bavê min de bû, ji gulan, ji beybûnan xemilandî<br />
Xirabê min rahiştî hejkî, lêxistî, temam diweşandî<br />
Bê lome be, çawa dostikek mêro gelekî bedew hebe<br />
Li çiyayekî mîna çiyayê Omeriya be<br />
Mêro dev jê berde, dil pêkeve Erebekê<br />
Li binê beriya jêrî û lêvdeqandî<br />
Xirabo, wele tu xirab î<br />
Malê te pir e, ji canê te re ezab î<br />
Tu bi şêxekî duwanzdeh ilmî bî<br />
Sed werdê te di bêrîka min de bî<br />
Qenyatiya dilê min bi te nebî<br />
Têbinî: Ev parçe- helbest, yek ji stranên gelrî ye, ku li gelek herêmên<br />
Kurdistanê tê gotin. Hîwa 28<br />
1500-XİRPANÎ<br />
De bi lor lor lor xirpanî<br />
De bi lor lor lor xirpanî.<br />
Malê me mesrê danî<br />
De bi lor lor lor, xirpanî.<br />
Mesra teng bû hilne anî<br />
Lawikno lêxin roj kanî<br />
De bi lor lor lor xirpanî.<br />
Çil qantirê qermanî<br />
De bi lor lor lor xirpanî.<br />
Çil berdîrê doşanî<br />
De bi lor lor lor xirpanî.<br />
Qelena k‟ awa min der anî<br />
De bi lor lor lor xirpanî.<br />
742<br />
Ha îro ha îro ha îro<br />
De bi lor lor lor xirpanî.<br />
Me li bang da dîkê nîvro<br />
De bi lor lor lor xirpanî.<br />
Kurno qîzna ha lêxin<br />
De bi lor lor lor xirpanî.<br />
lawikno lêxin rojkanî<br />
De bi lor lor lor xirpanî.<br />
Ha sibê ye te vê daye<br />
De bi lor lor lor xirpanî.<br />
Zêrê eniye biriqî<br />
De bi lor lor lor xirpanî.<br />
Ha sibê ye tevzeriqî<br />
De bi lor lor lor xirpanî.<br />
Zêra eniyê biriqî<br />
De bi lor lor lor xirpanî.
Ser sîngê zer tivingî De bi lor lor lor xirpanî.<br />
Deng- hejmar 2 -1990<br />
1501-XİŞÊ<br />
Xişê barî û barane<br />
Rişê barî û barane<br />
Pezê me li paş malane<br />
Şîva me li ser yarane<br />
Xişê barî û barane<br />
1502-XİZÊM<br />
Xizêmo xizêm, sor ê xizêm e<br />
Here biçûkê, ya aqil kêm ê<br />
Ji tirsa Xwedê neşêm çi bêjmê<br />
Dê cabê bene Cizîra Botan<br />
Xeber bene Cizîra Botan<br />
1503-XÎZOLÊ<br />
Tu bi xîzolê xîzolê ala ala ala<br />
Tu bi zîzolê xîzolê ala û barî kela<br />
Tu bi xîzola min ev e ala ala ala<br />
Tu bi xîzola min ev e ala û barî kela<br />
Te li min gerandî sev e ala ala ala<br />
Te li min gerandî sev e ala û barî kela<br />
Her sev karê te ev e ala ala ala<br />
Her sev karê te ev e ala u barî kela<br />
Tu bi xîzola Sikakî ala ala ala<br />
Tu bi xîzola Sikakî ala û barî kela<br />
Kofya te ji barê gakî ala ala ala<br />
Kofya te ji barê gakî ala û barî kela<br />
Rudinî karek nakî ala ala ala<br />
Mêvanê xwe birê nakî ala u barî kela<br />
Tu bi xîzola Hondrofî ala ala ala<br />
743<br />
Rişê barî û barane<br />
Ne mije ne dûmane<br />
Ting û ringiya ewrane<br />
Xişê barî û barane<br />
Rişê barî û barane<br />
Pezê me li ber malane<br />
Şîva me li ser kalane<br />
Heft salan neken çi gav û cat an<br />
Xizêm bezir bû li miqamê lotan<br />
Dê cabê bene şahrê Şemdînan<br />
Heft salan neken çi tûtin û konan<br />
Xizêm bezir bû nava sê dînan.
Tu bi xîzola Hondrofî ala û barî kela<br />
Te li serî sar u kofî ala ala ala<br />
Te li serî sar u kofî ala u barî kela<br />
Ji bextê min re bûy sofî ala ala ala<br />
Ji bextê min re bûy sofî ala û barî kela<br />
Qaseta G.îndarê Birê/A-7<br />
1504-XWEZİLA BİSKEK BAMA<br />
Xwezila biskik bama, yado<br />
Bisk biskê beranan<br />
Xwezila biskik bama, yado<br />
Bisk biskê beranan<br />
Hûr hûr biçêriyama, yado<br />
Dorkê van xoydanan<br />
Hûr-hûr biçêriyama, yado<br />
Dorkê van xoydanan<br />
Çavkî li xewka şêrîn yado<br />
Dest li ser mircanan<br />
Çavkî li xewka şêrîn yado<br />
Dest li ser mircanan<br />
Xwezila biskik bama yado<br />
Bisk biskê karikan<br />
Xwezila biskik bama yado<br />
Bisk biskê karikan<br />
Hûr-hûr biçêriyama yado<br />
744<br />
Dorkê van darikan<br />
Hûr-hûr biçêriyama yado<br />
Dorkê van darikan<br />
Çavkî li xewka şêrîn yado<br />
Dest li ser çiçikan<br />
Çavkî li xewka şêrîn yado<br />
Dest li ser çiçikan<br />
Xwezila biskik bama yado<br />
Bisk biskê bizinan<br />
Xwezila biskik bama yado<br />
Bisk biskê bizinan<br />
Hûr-hûr biçêriyama yado<br />
Dorkê van zinaran<br />
Hûr-hûr biçêriyama yado<br />
Dorkê van zinaran<br />
Çavkî li xewka şêrîn yado<br />
Dest li ser zendalan<br />
Çavkî li xewka şêrîn yado<br />
Dest li ser zendalan
1505-XWÎNA DİLA<br />
Memkê te ne pelka gula<br />
Memkê te ne pelka gula<br />
Te candibû li ser mila<br />
Te candibû li ser mila way way<br />
Nê bo min ê bêje bila<br />
Nê bo min ê bêje bila<br />
Ezê av dim eva gula<br />
Dê bi xudan bikim xwîna dila<br />
Way way way way<br />
Singe te ferşê mermer e<br />
Singe te ferşê mermer e<br />
Dev şemamok ketne ser e<br />
Dev hinarok ketne ser e<br />
Way way way way<br />
1506-XWÎNA ŞEHÎDAN<br />
Xwîna Şehîdan ahê egîdan<br />
Nalîna Mazlum dengê Kemal Pîr<br />
Heqiyê delal û Salîh Kendal<br />
Tucar bîrnakim hogir û heval.<br />
Tatvanê mizgîn Delîl û Xelîl<br />
Li Hewlêrê Serhat, Kasim û Sevgat<br />
Harun û Lamî çîçekên Welat<br />
Sêro û Hemer Sebriye Hewran.<br />
1507-XURBET<br />
Bila baskê‟m hebûna<br />
Xwezî ez bifiriyama<br />
Biçûma welatê xwe<br />
Şopên evînên xwe de<br />
Bila hebe xurbet<br />
Bila hebe xewnbêjî<br />
Êdî bila hebe, bila hebe dûrbêjî<br />
Êdî bila hebe, bila hebe ax<br />
745<br />
Yara mine reşesmer e<br />
Yara mine reş esmer e<br />
Delalê rabe were<br />
Şêrîn hila rabe were<br />
Way way way way<br />
Delal derket ji derê xanî<br />
Ji derê xanî ji derê xanî<br />
Sing û memik befr û kanî<br />
Befr kanî befr kanî<br />
Gotî were tu mêvanî<br />
Tu bilbilê ser memkanî<br />
Way way way way<br />
mûzik: Tahsîn Taha<br />
Hevalên Hozan Motor û Sefkan<br />
Bagok û Cizîr Delîl û Aytan<br />
Şehîdê pêsî ya Alî Doğan<br />
Li Dêrîkê ket ew Emîn Aslan<br />
Ezê tim bankim wek delêlîme<br />
Li pey Şehîdan girêdahîme<br />
Binêre bo wan ez yazicime<br />
Şehid namirin şeref li cîne<br />
Minê bidîta qey di çavên xezala xwe<br />
de<br />
Minê bidîta qey rûyê dost û hevalan<br />
Welato welatê min<br />
Evîna ber dilê min<br />
Hembêza xwe veke ez têm<br />
Mirin be bila hebe<br />
Gotin: Îbrahîm Seydo Aydogan<br />
Muzîk: Fîkrî K
1508-XOŞEWÎSTİM ÇİT NAV<br />
BİNÊM<br />
Xoşewîstim çît naw binêm<br />
Katê eşqit wek agire û<br />
Hemû satê esûtênê, diley bê cêm<br />
Rêbiwarêkî mandû nenas<br />
Wêl û tenya bo kiwê eroy<br />
Be şiwênta dêm<br />
Ger win bît lêm egrim şiwên pêt<br />
Wek perwane be şiwênta egerêm<br />
Be şewanîş wek xermane<br />
Dewrî mangî gonat egrim<br />
Weku karwançyekî wêl<br />
Berew lat dêm<br />
Hewargey min çawekante<br />
Katê hatim mepirse lêm<br />
Min çîm û kêm<br />
Belê gulim be tenya to<br />
Honrawey : Mofaq Kamal<br />
Awazî: Ako<br />
1509-XWEDÊO TU WÎ EWRÎ Jİ<br />
HEV BELAKÎ<br />
Xwedêo tu bakî rakî<br />
Vî ewrî ji hev belakî<br />
Qîza bi para(risqa) xorta kî<br />
Xwedêo tu bakî rakî<br />
746<br />
Çawekanit bo min bote<br />
Hewarge û cêm<br />
Ger win bît lêm egrim şiwên pêt<br />
Wek perwane be şiwênta egerêm<br />
Katê hatim<br />
Romanî xoşewîstîmit bo bas dekem<br />
Ne ruî xotim lê wergêre<br />
Ne dergaî dillit daxe lêm<br />
Hênde witim giwê bigre lêm<br />
Ziman şika<br />
Mang û xor û ta estêreş<br />
Hatne tika<br />
Heta key le dût bigerêm<br />
Bese çî tir<br />
Çawim bote gomî xiwên û<br />
Le culeş kewtin dest û pêm<br />
Ger win bît lêm egrim şiwênpêt<br />
Wek perwane be şiwênta egerêm<br />
Ta key, ta kiwê be şiwêntan dêm<br />
Vî ewrî ji hev belakî<br />
Jinêbiya bi para(risqa) kalakî<br />
Herêm Mêrdîn<br />
Berhevkar: hatip çiplak<br />
Azadiya welat 1993
1510-XWENDEGAH<br />
Ey mizgîno bixwîne,<br />
Van liçikên li jorî.<br />
Bo te nezan nemîn e,<br />
Biçûko dê bi gorî<br />
Hemî sal sê sed û şest,<br />
Digel pênc roj bi hejmar.<br />
Şev ji rojan tê hesêb,<br />
Bi seetan bist û çar.<br />
Ji heft rojan û heştan,<br />
Di nav bera wan în e.<br />
Sal dibîtin diwanzde,<br />
Meh û rojên wan sî ne.<br />
Pêşber, kanuna,<br />
1511-XWESKA XESÛ NEBÛNA<br />
Hêlîna maşele yar xesûwê xesûwê<br />
Wer hêlîna maşele bangerê serê tûwê<br />
Hêlîna maşele xesûwa min a pir pindik<br />
Wer hêlîna maşele li ber tifikê bû titik<br />
Hêlîna maşele man li hêviya kevçik tirşik<br />
Hêlîna maşele xesûwa hemûwa bewlaz kin<br />
Wer hêlîna maşele li ava mezin derbas kin<br />
Hêlîna maşele darkî li destê min qeyas kin.<br />
Wer hêlîna maşele da em ji xesûw xilas kin<br />
Hêlîna maşele xweskek xesûw nebana<br />
Wer hêlîna maşele du kiwar mewîj hebana<br />
Hêlîna maşele berik li xeftên bana<br />
Wer hêlîna maşele de bûk bi dilê xwe bana<br />
Hêlîna maşele xesûwa bibin koxêya<br />
Wer hêlîna maşele lê bikin cilê keroya<br />
Hêlîna maşele xesûw bibin kadînê<br />
Wer hêlîna maşele lê bikin cilê mehînê<br />
(Azadiya welat)<br />
747<br />
Paşin şibatê û adar li dû.<br />
A neh meha ilon e,<br />
Çiriya pêşîn deh e.<br />
Yanzde çiriya paşîn,<br />
Kanun li pê diwanzdeh e.<br />
Sal hatiye par kirin;<br />
Çar dem jê hatine der.<br />
Her nav bera sê mehan,<br />
Tê heye wextek û ger.<br />
Bihar erd heşîn e,<br />
Havîn tevayî germ e.<br />
Payizê pêlweşîn e,<br />
Zivistan xir û serm e.<br />
Amûdê Tirêj
Y<br />
748
1512-YARA MİN BEDEWÊ<br />
yara min ê bedew e çavresa nava gund e yar Melekê<br />
yara min ê bedew e çavresa nava gund e yar Melekê<br />
bejna Narê sorgulî dest û zozan xemilî<br />
agirê dilêm visîne de tu were cem min<br />
bejna Narê sorgulî dest û zozan xemilî<br />
agirê dilêm visîne de tu were cem min<br />
yara min a bilind e kulîlka nava gund e yar Melekê<br />
yara min a bilind e kulîlka nava gund e yar Melekê<br />
bejna Narê sorgulî dest û zozan xemilî<br />
agirê dilêm visîne de tu were cem min<br />
bejna Narê sorgulî dest û zozan xemilî<br />
agirê dilêm visîne de tu were cem min<br />
kirasê te meles e hawar lê hawar lê hawar lê<br />
kirasê te meles e can û can can qurban<br />
kirasê te meles e can û can can qurban<br />
min da bû ber meqes e hawar lê hawar lê hawar lê<br />
min da bû ber meqes e can can qurban<br />
min da bû ber meqes e can can qurban<br />
iro min dosta xwe dît hawar lê hawar lê hawar lê<br />
iro min dosta xwe dît can û can can qurban<br />
iro min dosta xwe dît can û can can qurban<br />
porsorê çavî res ê hawar lê hawar lê hawar lê<br />
porsorê çavî res ê can û can can qurban<br />
porsorê çavî res ê can û can can qurban<br />
kirasê te medrûm e hawar lê hawar lê hawar lê<br />
kirasê te medrûm e can û can can qurban<br />
kirasê te medrûm e can û can can qurban<br />
hûrik hûrik didrûme hawar lê hawar lê hawar lê<br />
hûrik hûrik didrûme can û can can qurban<br />
hûrik hûrik didrûme can û can can qurban<br />
heçî yara wî tune hawar lê hawar lê hawar lê<br />
heçî yara wî tune can û can can qurban<br />
heçî yara wî tune can û can can qurban<br />
ji her du dinya mehrum e hawar lê hawar lê hawar lê<br />
ji her du dinya mehrum e can û can can qurban<br />
ji her du dinya mehrum e can û can can qurban<br />
749
1513-YAR DİGERİM<br />
Weyle bejnî barîk<br />
Bînayî herdu çawim<br />
Min ber destî yarî<br />
Dîl û yexsîr kirawim<br />
Xuda bi xwey dizanî<br />
Be eşqî ew sutawim<br />
Yar degrim yar degrim<br />
Yar degrim yar degrim<br />
Ew xemey le dilid digrim<br />
Ew xemey le dilid digrim<br />
Tîr û tanem lê mede<br />
Bergey xeffed nagirim<br />
1514-YAR GİCİLOKÊ<br />
GİCİLOKÊ<br />
Yar gicilokê gicilokê<br />
Yar gicilokê baran e<br />
Yar gicilokêm bihar e<br />
Yar gicilokêm baran e<br />
Yar gicilokêm bihar e<br />
Can gicilokêm bihar e<br />
Dest qotî li belgê dara<br />
Yar gicilokê baran e<br />
Xew xweş li gel yara<br />
Yar gicilokê baran e<br />
750<br />
Xot formut bo to nabim<br />
Çonî dilêt ta wabim<br />
Kewtume bendîxanê<br />
Be yadî to wa mawim<br />
Rebbî kostî dil kewê<br />
Ger satê lêd cuda bim<br />
Sed birya nem dîbay<br />
Taze xambar kar naya<br />
Berî beheştim denê<br />
Le gel malê dinya ya<br />
Herdu dinyam pê deda<br />
Ger çavî yarim baya<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî (Soranî)<br />
Yar gicilokê payiz e<br />
Yar gicilokê baran e<br />
Yar gicilokêm payiz e<br />
Yar gicilokê baran e<br />
Te qotî ji belgê gûze<br />
Yar gicilokê baran e<br />
Zef xweş e li gel qîz e<br />
Can gicilokê baran e<br />
Yar gicilokê bihar e<br />
Yar gicilokê baran e<br />
Yar gicilokê bihar e<br />
Can gicilokê bihart e
1515-YAR GOVENDÊ<br />
Yar govendê lê, yar govendê<br />
Ez heyrane lê bazinê zendê<br />
Kerba t‟ eva hetime bendê<br />
1516-YAR GULÎ YARİD GULÎ<br />
Ez çûm dikana dugulî yar gulî yar gulî yarid gulî<br />
Min topek qumaş anî yar gulî yar gulî yarid gulî<br />
Li ber serê kê danî yar gulî yar gulî yarid gulî<br />
Li ber serê egîd danî yar gulî yar gulî yarid gulî<br />
751<br />
Govend geriya lê xet ber xete<br />
Ser govendî lê, qîz û met e<br />
Govend geriya lê, sûk li ber sûk e<br />
Ser govendî lê, qîz û met e<br />
Yar govendê lê, yar govendê<br />
Ma ew kî hat û hilanî yar gulî yar gulî yarid gulî<br />
Xurbet hat hilanî yar gulî yar gulî yarid gulî<br />
Ev kilama gava ku bûkê ji malê bavê dertêxînin dibin mala zava dibêjin.<br />
1517-YAR YAR YARA MİN<br />
Yar yar yara min<br />
Yar yar yara min<br />
Govend gerya li hewşê ye<br />
Yar yar yara min<br />
Ketme milê Eyşê ye<br />
Yar yar yara min<br />
Govend gerya li sûkê ye<br />
Yar yar yara min<br />
Ketme milê bûkê ye<br />
Yar yar yara min<br />
Navê yaram Emîne<br />
Yar yar yara min<br />
Bin dawetan namîne<br />
Yar yar yara min<br />
Govend gerya li bin darê<br />
Yar yar yara min<br />
Ketme milê yarê ye<br />
Yar yar yara min<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî
1518-YARÊ<br />
Çûçik çûye di bin darê ra<br />
Silavek şande ji yarê ra<br />
Herçî di nava min û yara min de<br />
fesadiyê bikin<br />
Xwedê nehêle biharê,<br />
Yarê yarê bêbext yar ê<br />
Kerrbiyê yarê kûr biye yarê<br />
Yarê yarê kerrbiye yarê,<br />
kûr biye yarê bêbext yarê<br />
Ji diyêr (jor) de miha reş tê<br />
Dengê zengila bi min xweş tê<br />
Serê çend sala ye ku şivanê mala<br />
Bavê te li ber derd û kula ye<br />
Ji cigerê xwîna reş tê<br />
Yarê yarê kerrbiye yarê, kûr biye<br />
yarê<br />
Yarê yarê kerrbiye yarê, kûr biye<br />
yarê<br />
1519-YAR YARÊ<br />
Yar yarê yarê lê yar yarê yarê<br />
Yar yarê yarê lê şar hêşînokê<br />
Şar hêşînokê lê xort xapînokê<br />
Xort xapînokê lê xemrevînokê<br />
Carek min gotî lê hîva me wa ye<br />
Du car min gotî lê hîva me wa ye<br />
Rûkê ezman da lê wa ye xuyaye<br />
1520-YAR MERHABA<br />
yar merhaba yar merhaba<br />
li min kurk e li te eba<br />
yar merhaba şimik reşé<br />
752<br />
bêbext yarê<br />
Xanî yê mala bavê te bi çîn e<br />
Baran dibare hat me bîne<br />
Gava çavê te li min ket,<br />
Êş û aqil ji serê min çûn<br />
Te go lo şivano tu yara min î<br />
Yarê yarê kerr biye yarê, kûr biye<br />
yarê<br />
Yarê yarê kerrbiye yarê, kûr biye<br />
yarê<br />
Bêbext yarê<br />
Ma yarê min nebihîze û bi min re<br />
naxive<br />
Min nebîne tu kerr biyê, kûrbiyê û<br />
lal bîye<br />
bêbext yarê<br />
(Mehmet Bayrak Bîrnebûn gelerî:<br />
Sariz yöresî<br />
Derdê min kula min keçka Keya ye<br />
Carek min gotî lê hîva me zîz e<br />
Dmin gotî lê lê hîva me zîz e<br />
Orta ezman da lê wa ye dilîze<br />
Derdê min kula min keçka Ezîz e<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî<br />
dost merhaba şimik reşé<br />
şimika xwe derxe derxe derxe<br />
şimika xwe derxe were hewşé<br />
ez ramisim hey lo wey lo<br />
hey lo wey lo te cavreşé
yar merhaba şimik şiné<br />
dost merhaba şimik şiné<br />
şimika xwe derxe derxe derxe<br />
şima xwe derxe were rune<br />
ez ramisim hey lo wey lo<br />
hey lo wey lo te xatuné<br />
yar merhaba şimik soré<br />
dost merhaba şimik soré<br />
1521-YARA MİN<br />
yara min ê bedew e çavreşa nava gund e yar Melekê<br />
bejna Narê sorgulî deşt û zozan xemilî<br />
agirê dilêm visîne de tu were cem min<br />
yara min a bilind e kulîlka nava gund e yar Melekê<br />
bejna Narê sorgulî deşt û zozan xemilî<br />
agirê dilêm visîne de tu were cem min<br />
1522-YARA ŞÊRÎN<br />
Kurdistan ew yara şirîne<br />
Her gavê bo wê bihîvîme<br />
Disewat hertim bi evîne<br />
Ew çiyabe ez devîme<br />
Ji dil û can hezdikim ez<br />
Dibihûrî bi lez û bez<br />
753<br />
şimika xwe derxe derxe derxe<br />
şimika xwe derxe were joré<br />
ez ramisim hey lo wey lo<br />
hey lo wey lo te por soré<br />
gotin u muzik : geléri<br />
herém : Farqin<br />
berhevkar : yilmaz dunen<br />
cavkani : xalé heci xetip<br />
Hesreta wê helandim ez<br />
Birîna min pir xedare<br />
Dixebitim ez bêwstan<br />
Dilpakim ji bo Kurdistan<br />
Ewe birîna vî dilî<br />
Wek gul û gulistan<br />
Gotin(helbest): Jîr Dilovan û Nûhat<br />
Amedî<br />
Muzîk: Nûhat Amedî<br />
(Ji hemû evîndarên doza bi san û serefa Kurdistanê re pêskêse).<br />
1523-YAR YAMAN<br />
yar yeman yeman yeman<br />
yeman yeman yeman<br />
yar yeman yeman yeman<br />
ketim kelekê, yeman<br />
takî kal li mila sor e<br />
entêla li mila sor e<br />
bişkokan xelkê dor e<br />
dilketin çiqas zor e<br />
takî kal li mila reş e<br />
entêla li mila reş e<br />
bişkokan sed û şeş e<br />
dilketin çiqas xweş e<br />
herêm: Serhed-berhevkar: Agirê<br />
Jîyan
1524-YARO<br />
Yaro yaro yaro yaro<br />
Yaro yaro yaro yaro<br />
Xizir vezo marê biyaro<br />
Ezo şûne naçi verdi<br />
Yara rendek sujî verdi<br />
Yaro yaro yaro yaro<br />
Yaro yaro yaro yaro<br />
Xizir vezo marê biyaro<br />
Yaro delalo rindek e<br />
Him alvoz û him hevalik e<br />
1525-YAR LÊ ÇİMA<br />
Yar lê çima, çima, çima<br />
Dost lê çima, war çima<br />
Yar lê çima, çima, çima<br />
Dost lê çima, war çima<br />
Ez helyam bûme şima<br />
Dost lê çima, war çima<br />
Yar lê çima, çima, çima<br />
Ketme xîyalên xema<br />
Qet gund ne got, çima<br />
1526-YAR WELLEH KEÇİKÊ<br />
Yar wellh keçikê,<br />
Yar billeh keçikê,<br />
Yar dikim ramûsim<br />
Nizanim çi dike.<br />
Yar pozî xizemê,<br />
Ez dikim ramûsim<br />
Nizanim çi dike.<br />
Yar guh bi garê,<br />
Guhar gupike<br />
754<br />
Yaro yaro yaro yaro<br />
Yaro yaro yaro yaro<br />
Xizir vezo marê biyaro<br />
Xûda yarê min gunek e<br />
Gûzeka spî moreke<br />
Yaro yaro yaro yaro<br />
Yaro yaro yaro yaro<br />
Xizir vezo marê biyaro<br />
Gotinû Muzîk: Gelêrî<br />
Berhevkar: Mehmet Çapan<br />
Ez heliyam bûme şima<br />
Yar lê çemê Gergerê<br />
Dêşîn birîn berê<br />
Ketime xîyalên xema<br />
Qet gund ne got, çima<br />
Ez heliyam bûme şima<br />
Yar lê ç eme Erdîşê<br />
Xort dilîzin qeyişê<br />
ketim xîyalên xema<br />
Qet gund negot, çima<br />
Ez heliyam bûme şima<br />
Ez dikim ramûsim<br />
Nizam çi dike.<br />
Yara min bi zend bazinê<br />
Bazinê xwe şiringê,<br />
Ez dikim ramûsim<br />
Nizam çi dike.<br />
Yar welleh keçikê<br />
yar billeh keçikê<br />
Ez dixwazim ramûsim,<br />
Nizanim çi dike
1527-YEK MÛMİK<br />
Yek mûmik, du mûmik sê mûmik<br />
Çar mûmik, çardeh mûmik<br />
Serê mûmê mişqalek<br />
Bûk li zava bimbarek<br />
Ha nîna ha nîna nîn<br />
Ha nîna heyran nîna.<br />
Kirasê zavê ho lo<br />
Kirasê paşê ho lo<br />
Danî li ber me ho lo<br />
Pêşiya me dibê ho<br />
Zaveyê çav li rê ye ho<br />
Kanî zavayê we lo<br />
1528-YELÎ DELAL<br />
Yelî delal delal ……<br />
Delal………………………<br />
De rabê emrê dilê min bi gorî<br />
Sebra dilê min bê te naye delalo !<br />
Yelî delal !<br />
Sîwarê me sîwar bûne<br />
Beriyê xwe dane wî aliyê rojhilet da<br />
Pêşiya selefê sîwaran danî bû<br />
Kûna girê di kewkeb da<br />
De xwezî ji xêra Xwedê ra<br />
W‟ez ê bibima baqekî gulan û rîhana<br />
W‟ez ê biketama destê lawikê xwe da<br />
De w‟ ez ê rojê sê caran banê min keta<br />
ber simbêlê reş da<br />
Delal destê min berde<br />
Soqaq û kolanên gundê me teng û tari ne<br />
Şeytan û avanê‟ gundê me gelek in<br />
Şeytan avanê gundê me gelek in<br />
Dibê hinek ji wan henceta agirî sibê,<br />
Bêne bi ser halê min û te de delalo<br />
Delal……………………………<br />
755<br />
Kanî zavaciyê we<br />
Vaye zavayê me lo<br />
Vaye zavaciyê me<br />
Kanî tirşika we lo<br />
kanî tirşikçiyê we<br />
Vaye tirşika me lo<br />
Vaye tirşikçiyê we<br />
Yek mûmik, du mûmik sê mûmik<br />
Çar mûmik, çardeh mûmik<br />
Serê mûmê misqalek<br />
Bûk li zavê bimbarek<br />
Ha nîna ha nîna nîna nîna<br />
Ha nîna heyran nîna
De rabê emrê dilê min bi gorî<br />
Sebra dilê min bê te naye delalo !<br />
Yelî delal,<br />
Delal mala bavê min di xewa şêrin de<br />
W‟ ez ê dil nakim ji xewa şêrin rakim<br />
De w‟ez ê herim sûka Diyarbekira şewitî<br />
Ebakî ji sora Besrawî ji kenarê delalê<br />
Bavê xwe de bînim Delalo !<br />
Serê sibê pê dakim.<br />
Yelî Delal…………………<br />
Yelî delal…..............<br />
Heçî bersivek ya xêrê<br />
Ji kenarê delalê mala bavê min de<br />
ji min re bîne<br />
‟- Sehet xweş<br />
-Ya te jî<br />
Ezê bidim ciwanîka ber mehînê<br />
Wek pê qail ne be<br />
W‟ ez ê bidim ê sed bist kîs<br />
û zinetê malê dinê<br />
De heke bi we jî qail na be<br />
Sed û bist aşê mala bavê min hene<br />
W‟ez ê bidim ê,<br />
li binê sonik Nisêbînê<br />
Delal……………………<br />
Emrê dilê min bi gorî<br />
Sebra dilê min bê te naye delalo !.<br />
<strong>Stran</strong>van- Hawar<br />
1529-YÊLÎ<br />
Heryêlî, wey Heseno yêlî<br />
Hey yêlî yêlî, wey maqûlo yêlî<br />
Çar çeka hilîne em biçin xêlî<br />
Hesik zava ye, Xwedê bihêlî<br />
Hay qat e, Heseno qat e<br />
Hey qat e, meqûlo qat e<br />
756
Daseko rake, em biçin liqatê<br />
Hesek zavayê hîva şibatê<br />
Kurik zavayê hîva şibatê<br />
Hey pê de pê de,Temero pêde<br />
Hey pê de pê de, maqûlo pêde<br />
Neçe Zexoyê wey neyarê di rê de<br />
Neçe wêranê, wey neyarê di rê de<br />
Hesik kuştine, xwîn çû di cîzmê de<br />
Kurik kuştine, xwîn çû di cîzmê de<br />
Hey reş e reş e, Bagozê reş e<br />
Hey reş e reş e, wêranê reş e<br />
Xemla Bagozê şitl û zebaş e<br />
Xemla wêranê şitl û zebaş e<br />
Cewabek hatiye Temo nexweş e<br />
Xeberek hatiye, Temo nexweş e<br />
Hey spî ye spî ye, Bagozê spî ye<br />
Hey spî ye spî ye, wêranê spî ye<br />
Xemla Bagozê ştil û pembo ye<br />
Xemla wêranê ştil û pembo ye<br />
Cewabek hatiye Temo miriye<br />
Xeberek hatiye Temo miriye<br />
Hey sor e sor e, Bagozê sor e<br />
Hey sor e sor e,wêranê sor e<br />
Xemla Bagozê ştil û kundir e<br />
Xemla wêranê ştil û kundir e<br />
Cewabek hatî, Temo çû jor e.<br />
757
Z<br />
758
1530-ZADÎNA ŞEKIR<br />
Zadîna bi eslê xwe Kurdeka<br />
Ezîdiyê stranbêj e. Li Radyoyê<br />
Erîvanê stran gotine û alîkariya<br />
radyoyê Erîvanê kiriye. Lê gava<br />
ku ew 20-21 salî bûye bi<br />
mirovekî Ermenî re dizewice. Ew<br />
zewaca wan ji aliyê malbat û<br />
eşîran ve baş naye dîtin. Gelek<br />
kes pestê dide ser wê ku ew bi wî<br />
xortî Ermenî re nezewice. Bi<br />
xortekî Kurd re bizewice. Lê wê<br />
ew guhdar nekirine bi wî xortî re<br />
zewiciye. Di nava Kurda de<br />
populerîteta wê kêm bûye. Gelek<br />
kes ji wê loma dike ku çima bi<br />
xortekî Eremenî re zewiciye. Lê<br />
êdî ew wan loman nikare bibhize,<br />
zewaca xwe bi wî xortî re bi dawî<br />
dike. Zadinê bi Egidê Cimo re<br />
orkestrak ava kiribû. Diçûn daweta stran digotin. Zadîna rindî bedewiya xwe<br />
bêsînor bûye. Ew wekî jineka Kurda modern bû.<br />
<strong>Stran</strong>ên ku wê digotî ew bûn: “Dêra sore biçuk e, Lê lê lê lê, Hevî vî hevî vî hevî<br />
vî, Emer axa xere nebîni.”<br />
759
1531-ZAHIRO<br />
Zahiro di sala 1950´î de li gundê Kinyad a Farqînê<br />
ji dayik bûye. Zaroktiya wî li Kinyadê derbas dibe û<br />
di 15 saliya xwe de tevi malbata xwe koçberê Kop<br />
(bi Tirkî Bûlanik) a Mûşê dibe. Ew jî wekî hemî<br />
dengbêjên Serhedê ji dibistana Evdalê Zeynikê ye.<br />
Dewleta Tirk navê Zahir Koçu pêvekiriye.<br />
Zahiro ji nifşa dengbêjên wek Reso, Şakiro û<br />
Husyno ye. Ev her sê jî çûne ber rihma Xwedê û ji<br />
wan Zahiro wek yadîgar maye. Ronakbîrên Kurda, yên dixwazin di warê hunera<br />
gelêrî ya Kurda de xebatê bikin, divê zûtirkî biçin cem wî û di bîr û mejiyê wî de<br />
çi hene tev berhev bikin ku ew jî mîna yên din xezina xwe bi xwe re nebe gorê!<br />
Zahiro niha nexweş e. Mala wî li Îzmîrê ye û rewşa aboriya wî jî ne baş e. Tirsa<br />
min ew e ku ew jî wekî Şakiro- kewê ribat- ji xizaniyê bimire... Kurd wê pir<br />
poşman bin lê mirî ji gorê ranabin...<br />
1532-ZAKARIA<br />
<strong>Stran</strong>bêjê Zakaria (Zekeriya Ebdulla)<br />
Zakaria an jî Zekeriya Ebdulla stranbêjekî kurd e<br />
Kurtejiyan<br />
Zekeriya Ebdulla li Hewlêrê li Kurdistanê hatiye<br />
dinê, di zaroktiya xwe de piraniya dem û heza xwe bi<br />
muzîkê re derbas kiriye. Ew di malbatekê de mezin<br />
bû ku muzîk wek hogira herî xwe ya mezin qebûl<br />
dikir.<br />
Di sala 1993ê de koçbarî Swêdê bû û dest bi karê<br />
muzîkê kir, her li wir bi stranbêjîn navdêrên kurd re<br />
dest bi jenîna Kîborê kir. Di sala 1998ê de yekemîn<br />
albuma xwe "Tu Hatî" weşand û ev albuma wî bû<br />
pira wî ya ku jê ve derbasî cîhana muzîkê bû û karibû<br />
navê xwe li wir bide bihîstin.<br />
Sala 1999ê albuma xwe ya bi navê "Bigerrêwe" weşand, piştire karên xwe<br />
pêşvetir birin û bi riya weşandina albuma "Dayê" di sala 2001ê de bêtirî<br />
milyoneka alîgirên kurd li xwe civandin. Piştî vê yekê jî berdewam pêşve çûye,<br />
bi awakî ku her dema bixwaze dikare pir alîgiran li dorên xwe bicivîne.<br />
Sala 2002 ê albuma xwe ya silverî ya bi navê "Rojgar" weşand û bala hemû<br />
alîgirên muzîka Kurdistanê kişande ser xwe. Bi riya vê albumê pir alîgirên wî li<br />
760
Kurdistanê çê bûn. Di vê albumê de 14 stran hene, herweha stranên "Netbinim"<br />
kire vîdeoklîpe li Stenbolê, pişti wi strana "Rojgar" û "Tunazaneke" li Amedê<br />
wênêgirt.<br />
Baweriya Zakaria tenê bi stêrikbûyinê nehatiye û albuma "Têlînaz" jî di sala<br />
2004ê de weşand ku bû albuma zêrîna Zakaria û li Kurdistanê sê milyon<br />
kopiyên wê hatine çapkirin. ev album bi aweyeka pir cwan hat amadekirin û 15<br />
strana di nav da hene. Styla stranên vê album Arabesk u Pop bu. Videoklipa<br />
"Têlînaz" li Stenbolê bi alîkarîa sedan danser (semaker) hatbû çêkirin u<br />
Televizyona Tirkî'jî ev vîdeoklip weşand.<br />
Pîştî propaganda medyayî ku Zakaria tawanbar kirbu bi bazirgan u ku Zakaria<br />
xemxura karê hûneriya xwe nebû, Zakaria bi albumeka nû bi navê "Gencî pîr"<br />
welamen wan rexnegir da. ev album li 2007ê hat belavkirin. Ji 12 strana tinê<br />
strana "Gûllê" hat klipkirin li Stenbolê u Kapadokyaê. Di nav vê albumê wekê<br />
albuma "Têlînaz" teknike bilind ya deng hatbu bikar anîn.<br />
1533-ZAVA-1<br />
Zava zava zava<br />
Kekê min zava<br />
Çi zavekî li bin bihokê<br />
kekê min zava<br />
1534-ZAVA-2<br />
Çi zavekî vê buharê<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Tu qaşikê ser hinarê<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Zava bi dilê dost û yarê<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Çi zavekî vê payîzê<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Roniya herdu çava<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Tu qaşikê li ser gûzê<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Zava bi dilkê baltuzê<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Çi zava yê, çi narîne<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Dev li kene, gul barîne<br />
761<br />
Qutkê wî ji pele dîrokê<br />
Mala Xwedê ava<br />
Çi zavekî li ser çiyayo<br />
Kekê min zava<br />
Çi zavekî li se çiyayo<br />
Mala Xwedê ava.<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Îşligê zavê me hêşîn e<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Deqê hur e, semawî ne<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Mumê li ser digerînim<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Henê li destê te dixînim<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Bilbil li ser te dixwînim<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Çi zavekî ser xanî ya<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Şewqê kirî nav eniya<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Zava bi dilê gundiya<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Zava sîwarê qerikê<br />
Lo lo lo lo zava
Berê xwe dayî Dêrîkê<br />
Lo lo lo lo zava<br />
(Seid Veroj- War- 97)<br />
1535-ZAVA YÊ<br />
Zava yê lo zava ye<br />
Îro kovan zava ye,<br />
Îro kovan zave ye<br />
Zava ye delalê,<br />
Malavaye delalê, malava ye<br />
Şahî ye lo şahî ye<br />
Li mala me şahî ye,<br />
1536-ZAXO<br />
Zexo Zexo nînayê<br />
Hele hele hele Nînayê<br />
Bê te xewka min naye<br />
Hele yar, hele yar çavê min<br />
Zaxo Zaxo paytext e<br />
Hele hele hele hele Nînayê<br />
Hele yar, hele yar çavê min<br />
Zaxo Zexo eywan e<br />
762<br />
Ji bona xeml û xîza bûkê<br />
Lo lo lo lo zava<br />
Li mala me şahî ye<br />
Şahî ye xoş bê dûmahî ye<br />
Seyrane o lo seyran e<br />
Li nav dara seyran e,<br />
Li nav dara seyrane<br />
Seyrane, mast û pîvaz nan e<br />
Mast û pîvaz nan e.<br />
Hele hele hele hele Nînayê<br />
Yara min bi dil û can e<br />
Hele yar, hele yar çavê min<br />
Zaxo Zaxo şîrîn e<br />
Hele hele hele hele Nînayê<br />
Yara min xemrevîn e<br />
Hele yar hele yar çavê min.<br />
Ehmedê salih
1537-ZEMBÎLFİROŞ<br />
Hati bû ser xênî carek<br />
Min dî bû rûyê bimbarek<br />
Min goti bû kêf halek<br />
Ya xanim ez hêsîr im.<br />
Zembîlfiroş lawikê Dewrêş e<br />
Kerem bike were pêş e<br />
Heqê zembîlê bibêj e<br />
Ez ji hizna te bûm kerr û gêj e.<br />
Gul xatun ez tobedar im<br />
Hurmetê ez bi erz û eyal im<br />
Zaro birçî ne, li mal in<br />
Ez ji rebê jorî nikarim.<br />
Xatûn gerdan bi morî<br />
Şixûl na be, bi kotek û zor î<br />
Sînga min berfa zozana<br />
Memikên min, mîna fincana<br />
were bibe xeyra te tê<br />
Înşallh, tu herî cennetê.<br />
Lê, lê, lê, lê, Xatûnê<br />
Bejna te ji dara zeytûnê<br />
Tirsa min ji agirê Eytûnê<br />
Gul xatûn, ez tobedar im<br />
Hurmetê, ez bi erz û eyalim<br />
Derengê li min êvarê<br />
Zaro birçînê li mal in<br />
Tirsa min ji xelkê cebar e.<br />
Zembîlfiroş zembîla tî ne<br />
Li sûk û kolana digerî ne<br />
Xanim li Bircê dibîne<br />
Aqil dere, sewda dimîne<br />
Goşt dere, hestî dimîne<br />
Rûh dere qalik dimîne.<br />
Zembîlfiroş lawikê feqir e<br />
Tu were ser doşaga mîr e<br />
Binêr li zulf û herîr e<br />
763
Li min heram be, li mîr helal be.<br />
Gul xatûn ez tobedar im<br />
Hurmetê ez bi erz û eyal im<br />
Zaro birçî ne li mal in<br />
Derengê li min êvar e<br />
Ez ji rebê banî nikarim<br />
Zembîlfiroş lawikê Ebas e<br />
Bi tena derpê û kiras e<br />
Ji Xatûnê nabe, xelas e.<br />
Zembîlfiroş lawikê rewan e<br />
Geriya dikan bi dikan e<br />
Xanim bang kir dergevan e<br />
Wî bine hewşê, derî bigirin<br />
Miftê binin ban e.<br />
Xatunê lê hurmetê<br />
Agirê Xwedê bi serî ketê<br />
Tu ji min dixwazî meslehetê<br />
Tu were bike xeyra te tê<br />
Xwedê kerim e<br />
Heya roja qiyametê !<br />
Gul Xatûn, ez tobedarim<br />
Hurmetê bi erz û eyal im<br />
Zaro birçîn, li mal in<br />
Derengê, li min êvar e<br />
Ez ji rebê jorî nikarim.<br />
Xatûn li ser wî banî<br />
Dengekî ban kir dergevanî<br />
Miftê bîne, wer banî<br />
Kes bi halî kesî ne zanî.<br />
Gul Xatûn ez tobedar im<br />
Hurmetê, ez bi erz eyal im<br />
Zaro birçîne, li mal in<br />
Derengê li min êvar e<br />
Ez ji rebê banî nikari<br />
Go,<br />
Perê derket tê<br />
Bajrê şîn û mine tê<br />
764
Devê çemê Gewgewê<br />
Dima maleka bênavê.<br />
Maleke kesiv, belengaz,<br />
Ji hêsîriyê gaze gaz,<br />
Sal dihat salê<br />
Deng dernediket ji malê<br />
Xwediyê malê lawkê cindî<br />
Gerdanê wî nûra findî,<br />
Bejn û bala wi ya tîtal<br />
Rasî dara nolî çinar,<br />
Lê tu were hêsîriya kul<br />
Wî pêt û bûn ciger û dil.<br />
Ew emrê zelûlî boş,<br />
Xort kiri bû zembîlfiroş,<br />
Avêti bû nav gir û dojê,<br />
Kiri bû hevca nanê rojê.<br />
Sibê zû ku teyr dixûnî,<br />
Ew zembîla kaw dihûne,<br />
Ew xewa xwe diher mîne,<br />
Belkî nanê zaroka tî ne<br />
Zembîlfiroş sela davêje mil,<br />
Di nav sûk û kolana de dide fitil,<br />
Kincê wî zitol-zitol<br />
Li ber bayê dibîne hol,<br />
Ew digerê soqaq-soqaq,<br />
Hildikişe qesrên pir qat.<br />
Roja hey, roja şekê,<br />
Qezenc nake qa pulekî,<br />
Ew vedigere pir û poşman,<br />
Dest vala, bê tişt û nan,<br />
Dikeve nav mitela xwe,<br />
Çawa here nav zaro,<br />
Çawa here mal dest vala?<br />
Bide zaro çi berdili yê<br />
Serê xwe kir erd û xwelî yê?<br />
Tu ê bêpere nan li kû bikirî,<br />
Tu ê herî nanê kê bistînî?<br />
765
Maêş tune biki deyna,<br />
Beya te tune bikî îna,<br />
Dil êş tune serda herî,<br />
Kiyê bi te ra nan xwe bike kerî?<br />
Însaf ne ma bike sebir,<br />
De tu were û bide bir,<br />
Tu birevî bervî kîjan alî,<br />
Şibûke tek va çar alî,<br />
Ne hebûnê, ne jî mal<br />
Te ê ji xwe ra hergav tim binal....<br />
Ew naxwaze qe here mal<br />
Ku bigire boş û betal,<br />
Wexta ku bajar bûye têrî,<br />
Xanê nekin ewd û merî,<br />
Şevderî çi bigerî,<br />
Berbî mala kê tu her î,<br />
Ne cî heye, ne jî xanî,<br />
Çevê li rê ne jin û zar,<br />
Li tekeve, zifeqar...<br />
Carna jî ew naçe mal,<br />
Jin dikevê nav mitelê,<br />
Ka çawa bû zembîlfiroş,<br />
Hete serê qeziyeke boş.<br />
Gelo girtin, gelo kutan,<br />
yanê yekî xwe lê kir qan..?<br />
Zembîlfiroş ku mijûl bû,<br />
Elê zanî nan tune bû,<br />
Gava ku zarok tev radizên,<br />
Zembîl firoş wî çaxî tê mal.<br />
Birçî bûn li nav çava,<br />
Zarok ranadizên bişev û rojan.<br />
Go,<br />
Rojek gelek xweş,<br />
Şemal dide tava geş,<br />
Vedibûn gul binefş,<br />
Hewza dikir xûşê xûş,<br />
Li nav bajarê giran,<br />
Navê wê kavla hêş,<br />
766
Zembîlfiroş fitil dida,<br />
Zembîlfiroş, selik di stûyê wî da.<br />
Dikir gazî zembîl- Zembîl,<br />
Selîkê kaw, Zembîlê çil.<br />
Kê dikirî ne poşmane,<br />
Qimeta wan zahf erzane...<br />
Xatûnekê serê xwe derxist,<br />
Ji qata jor wek şeş buhst,<br />
Ewê zûda dûrbinê,<br />
Vî dît ecebeka din e.<br />
Dît xortekî bilind û talyan,<br />
Nûr dibarî sûret û can.<br />
Kub ra wi ya ezîz û şêrîn,<br />
Dilê evîn dikir birîn.<br />
Berçavê wê reşva hati bûn,<br />
Tira hubê wê dil hingavt,<br />
Xatûnê zû kire qirin,<br />
ber sekinîn çil yek carî.<br />
Qe mezin ne bûye ha eczayî,<br />
Hûn zû binîn wî î lawî,<br />
Ji derdî wî ez bûme bavî...<br />
Carya bazdan ew xort anîn,<br />
Zembîlê min deranîn,<br />
Doşaga mîr jê re danîn.<br />
Xatûn û xort bi tenê man,<br />
Derî û dergê li ser dadan.<br />
Zembîlfiroş kete belê,<br />
Dît Xatûnê kir çengelê.<br />
Xûdana ser re avêt,<br />
Wî tîr ling lê bûn qit,<br />
Ev çi yek e, Xatûn kaw<br />
Ev çi giliye?<br />
Ev çi hesab?<br />
Bo çi te ez anîm vira,<br />
Eva tema gelo çir?<br />
767
Xatûnê go,<br />
Xortê dindar,<br />
min tu anî,<br />
tu bibî yar....<br />
-Tu Xatûnî jina mirî,<br />
Çi dixwazî ji min feqirî?<br />
Wê Xatûnê gerdan morî,<br />
Bi xort re got, bi kubarî;<br />
-Tu rûnê ser doşaga mîr,<br />
xebra bikşînin qelna wezir.<br />
Wa jê ra go Zembîl firoş,<br />
-Ew şixûleka haşe boş.<br />
Xwedê li eni ya min nivîsî,<br />
Te hêsîrî, emrê nuqsî.<br />
Ez a kura bêm ser ciyê mîr,<br />
Em rê zelûl, ku bikim bîr?<br />
Mîr ku heye, ew jî qeda,<br />
Tu çi li min bûyî bela?..<br />
Zembîlfiroş lawikê delal,<br />
Tu guh bidê giliyê Kemal.<br />
Mîr, ku heye mêrê re e,<br />
Dil dînê min lê vedireşe.<br />
Ez benî bûm, benika tam,<br />
Destê mîr zûlm karda mam..<br />
Nolî mumê desta heliyam,<br />
Dewsa zêr, Bûm baqirê xam.<br />
Hilikiya yî tu berva ezmna,<br />
Xelas nabî min çogana.<br />
Dibê xorto, teblê nabe,<br />
Bi te ra dibêm were rêyê,<br />
Ji ser hişkîya tu kar neyê.<br />
Ezê dikim çekê cindiyê,<br />
Te derxim ji telî û tengasiye.<br />
Xatûnê xwe ra kir kar,<br />
768
Sûretê ku gul jê dibare,<br />
Li memikên sêv û hinare,<br />
Gerden tu dibê bahare,<br />
Şa dibê eşqa û dilane.<br />
Go,<br />
Xatûn wisa germe,<br />
Ji ber germe erd dikele.<br />
Tu zû veke pencerê,<br />
Hinkî bina me derê.<br />
Zembîlfiroş çû ber derî,<br />
Dît reva wî neye serî.<br />
Ew paşda çû ber pencerê û<br />
Xwe avêt birca kele.<br />
Qerpalê wî mîn çadir,<br />
Nav hewêda zû- zû ba girt,<br />
Ew berjer bû hêdî hêdî,<br />
Wî xwîn nebû heta pêçî.<br />
Bi we tirsê û we xiyalê,<br />
Zembîlfiroş revî malê.<br />
Zembîlfiroş hatiye malê,<br />
Elê pêra genc û qalê,<br />
Dibê sibê çûyî ew a êvare,<br />
Kanî risqê her du tifal?<br />
Dibê, ez çûm kûça mîre,<br />
Min li we derê selkên xwe ji bîr kirin,<br />
Loma min naniye rizqê zarokan û tifale.<br />
Benî Xatunê hevraz dinhêrî,<br />
Dikew girî,<br />
Hatê li kêlekê rûnişt girî,<br />
Rokir piva kur- dûr fikirî...<br />
Beniyê gelek da zora pera,<br />
Gelek bertîl da, lê kir û nekir.<br />
Tu behek ewê ji Elê venekir,<br />
Beniyê nihêrî, wiha nabe,<br />
Tu çar û menî,<br />
Jêra çênabe,<br />
Anî hat Elê kire carî,<br />
Belkî niyeta xwe binê serî.<br />
Neqepêçî anî, zor pere dane,<br />
Ew kire çamê û anî rê.<br />
Hey Beniyê,<br />
769
Hey Beniyê şerbet bi noş,<br />
Neqep çê bû heta malê Zembîlfiroş.<br />
Beniyê anî Elê wê şevê kir nobetdare,<br />
Belkî here mirazê xwe ew şabe.<br />
Zembîlfiroş venciqî nîvê şevê,<br />
Dît lingekî sarî xilxal,<br />
Li lingê wî bûye gopal,<br />
Dît zendekê morî - mircan,<br />
Hembez kiriye wî stû û can....<br />
Go, eva çiye, ev li çi qewî?<br />
Dît Beniyê li nav ciyê wî ye,<br />
Ji nav ciya ew zû revî...<br />
-Zembîlfiroş lawikê dîndar,<br />
Ji min re tu bibe mêr û yar…<br />
- Tu Xatûna mina delal,<br />
Zembîlfiroş te nabe helal.<br />
Heta hebe Ela min,<br />
Ez tu cara jê neqetim,<br />
Lê namûsa xwe nafiroşim.<br />
Ew mekan li min êdî heram,<br />
Ezê herim ciyekî wisan,<br />
Ku tune bin mîr û Sulte xwe.<br />
Kovara Roja nû 1984<br />
1538-ZERÎ<br />
Ha Zerî zalim Zerî lo, wey lo<br />
Xwe medin rexê dêrî lo, wey lo<br />
Ha Zerî Zerî Zerî, lê lê lê wey lê, lo lo lo wey lo<br />
Du def hatin ber dêrî lo, wey lo<br />
Defa lawikê Heyderê lo, wey lo<br />
Ha Zerî Zerî Zerî, lê lê lê wey lê, lo lo lo wey lo<br />
Gotin û Muzîk: Gelêrî (Serhed)-Berhevkar: Sîpan<br />
770
1539-ZERİYÊ-1<br />
Berî bêrîya miya, zeriyê heyrana te me<br />
Bizin berdan êzingan, zeriyê nîvanê te me<br />
Çav li xewa şîrine, zeriyê heyrana te me<br />
Dest li ser bazinga(memika?), zeriyê heyrana te me<br />
Berî bêrîya bizana, zeriyê heyrana te me<br />
Mî berdan gûniya, zeriyê nîvanê te me<br />
Çav li xewa şîrine, zeriyê heyrana te me<br />
Destî li ser guliya, zeriyê nîvanê te me<br />
Berî bêrîya karika, zeriyê heyrana te me<br />
Karik berdan darika, zeriyê nîvanê te me<br />
Çav li xewa şîrine, zeriyê heyrana te me<br />
Destî li ser memika, zeriyê heyrana te me<br />
Kilama gundî Onîska li daweta tê gotin.<br />
1540-ZERİYÊ-2<br />
Zeriyê gundê me yeke<br />
Ew yeka di gundê tek e<br />
Ez hatim derî veke<br />
De herin Zeriyê me no<br />
Zeriyê gundê me çar in<br />
Her çar li mêr û yar in<br />
1541-ZERİYÊ-3<br />
Ez baz didim di cida<br />
Binî lingên min xu dan<br />
Hûn li gewran digerin<br />
Gewrê wan in di xenî da<br />
771<br />
Emrê xortê me xwarin<br />
De herin Zeriyê gundê me no<br />
Zeriyê Gundê me şaşin<br />
Her şeşê ji hev baş in<br />
Her şeşa girêdanê reş in<br />
Her şeş bi hev ra di meşin<br />
De herin Zeriyê gundê me no.<br />
Du zerîyê tê ne ji jor da<br />
Çi pençê di nav por da<br />
Mal û mala lê xorta<br />
Di bin bervanka sor da.<br />
Berhevkar: Curkî
1542-ZERÎ EZ MÊVANÊ TE ME<br />
Dilê min û dilkê qaza<br />
Dilê‟m oy oy oy oy oy<br />
Dilê min dilkê qaza<br />
Zerî wez mêvanê te me<br />
Bi fir ketin çûne saza<br />
Dilê‟m oy oy oy oy oy<br />
Bi fir ketin çûne saza<br />
Zerî wez mêvanê te me<br />
Dilber wez mêvanê te me<br />
Navê gewra min<br />
Navê rinda min gulnaz e<br />
Dilê‟m oy oy oy oy oy<br />
Navê gewra min<br />
Navê rinda min gulnaz e<br />
Zerî wez mêvanê te me<br />
Dilberê wez mêvanê te me<br />
1543-ZERİYÊ TU ZER Î<br />
Çûm heft reza binde geza mam got<br />
Kina kin û kin<br />
Ez heft sala li pey te dibeza min got<br />
Kina kin û kin<br />
Sala heyşta poşman eza mam got<br />
zeriyê tu zer î<br />
Çûm heft reza binde quma mam got<br />
Kina kin û kin<br />
Çûm reza binde qume mam got<br />
Zeriyê tu zer î<br />
Ez heft sal li pey te çûme min got<br />
Zeriyê tu zer î<br />
Sala heyşta poşman bûme mam got<br />
kin<br />
Û kina kin û kin<br />
772<br />
Dilê min dilkê beta<br />
Dilê‟m oy oy oy oy oy<br />
Dilê min dilkê beta<br />
Zerî wez mêvanê te me<br />
Dilber ez mêvanê te me<br />
Bi fir ketin çûne xeta<br />
Dilê‟m oy oy oy oy oy<br />
Bi fir ketin çûne xeta<br />
Zerî wez mêvanê te me<br />
Dilberê ez mêvanê te me<br />
Navê gewra min<br />
Navê rinda min Qimet e<br />
Dilê‟m oy oy oy oy oy<br />
Navê gewra min<br />
Navê rinda min Qimet e<br />
Zerî wez mêvanê te me<br />
Sala heyşta poşman bûme mam got<br />
Zeriyê tu zer î<br />
Sala heyşta poşman bûme mam got<br />
kin<br />
û kin û kin<br />
Sala heyşta poşman bûme mam got<br />
Zeriyê tu zer î<br />
Çûme heft reza binde herî mam got<br />
kin<br />
û kin û kin<br />
Ev heft sala di pey te digerî mam got<br />
Zeriyê tu zer î<br />
Sala heyşta poşman tu wî mam got<br />
zeriyê tu zerî<br />
Sala heyşta poşman tu wî mam got<br />
kin<br />
û kin û kin
1544-ZERÎ KUBARÊ<br />
Were lê lê! Zerî Kubarê<br />
Zerî Kubarê<br />
Minê Zerî Kubara xwe dît bû<br />
Li pala qubê<br />
Ser keçika xwedan îman û çav reş<br />
sto bi ribê Xwedê rebê alemê<br />
Mirazê dostê guhdaran bikira<br />
Ya min bejna zirav jî<br />
li serê sibê<br />
Lê lê ! bihar bû, çaxa<br />
Konan û vegirtinê<br />
Zerî Kubara min nesax bû<br />
Li ber mirînê<br />
Heke mala gundî û ciranan nebiya<br />
Serekî bidim te.<br />
Lê lê ! Zerî Kubarê,<br />
1545-Ji pirtûka wî ya çapnekirî<br />
“ Kerdîga kilama” Fêrîkê Usiv<br />
Cimata min ker- kerî<br />
Cimata min ber- berî<br />
Ax xwazila çiya- banî<br />
Ez bibûyama cew- kanî<br />
Tu bihatayî ji her yêrî<br />
Bi hisretî û dilxêrî.<br />
Me ser avê kaniya qudret<br />
Hevdu bikira sibexêrî...<br />
Dinihêrim ez dayika xwe,<br />
Dinhêrim li bavê xwe,<br />
Kîjan baş e, kî jan biha ye û delalî?<br />
Ez mêl dibim ha vî alî...<br />
Usa teyr- tu wextê firê, bi firqaskî<br />
Ha mêl dibe servî baskî<br />
Ha mêl dibe ser vî baskî<br />
Min çê kirin ev tam- taşên tûfin<br />
773<br />
te ez xapandim<br />
Te ez kiri me destmalek<br />
Ser destê xortên Omeriya,<br />
Te ez gerandim Te ez kirim têlek,<br />
Ji têle tembûrê<br />
Dame destê nezanan,<br />
Te ez şikandim<br />
Lê lê! Zerî Kubarê Zerî Kubarê.<br />
Lê lê ! bihar bû, çaxa<br />
Konan û vegirtinê<br />
Zerî Kubara min nesax bû<br />
Li ber mirinê<br />
Ez ê malê gundî û ciranan<br />
Hewes nakim Serekî bidim ê<br />
Zerî Kubarê Zerî Kubarê<br />
Te ez xapandim, te ez şikandim.
Li dorê kişand sûreke mitin<br />
Û çawa pezhiz, çawa kurdê çiya,<br />
Axilek ava kir min li sûrtê çiya<br />
Ser şaneşîn û şênlikên min ra<br />
Salê bifirin nolî simira<br />
Û wextekê ji du rêncber wê bên,<br />
Xwe bidin ser siya axilê min şên<br />
“Hey gidî bêjin, Fêrîkê remetî<br />
Ser van tam- taşa çiqas zehmetî dî”<br />
Îşev ber derê te me, lewendê dêrî veke,<br />
Ax, tengazarê te me, dilbendê dêrî veke<br />
Cinûbet turkim te, xwedekî, înkar meke,<br />
Qertel im qirikê te me, neheq û sûçkar meke<br />
Min çarke, bextê te me, reben im û qûl im ez,<br />
Yan min xe kêr û qeme, min bikuj qebul im ez<br />
Tek jêkî kezike xwe, daynî ser sîngê û beden,<br />
Tek bêxî kirasê xwe, ji min re têkî kefen.<br />
Keçikê qurba, ramûsanekê keremke min tûnsizî,<br />
Bira can û cesetê min tev da bigire şîrin sizî,<br />
Hergê min ji kilamek xweş li navê te tu heqsizî.<br />
Zeriyê zenda zer hildaye ta enîşkê,<br />
Raser hatiye, dibişêve serê keşkê....<br />
Ew keşk nîne, reben dilê min e, yazix,<br />
Ji dest huba wê dihele, usa dişkê....<br />
Roja nû: 104<br />
1546-ZERYÊ ZERYÊ<br />
Zeryê zeryê lê tu zer î<br />
Desmala dor bi morî<br />
Li ber kendalan rûmenî<br />
Doce dase bi runi<br />
Malan barkir goç bi rê ket<br />
Zeriyam giran giran dû ket<br />
Heta Zerê çû diyarda verbû<br />
Agir bi dile min ket<br />
774<br />
Me îsal çandiye cehek<br />
Mera nemaye mehek<br />
Gurz bi gurz biçînin bînin<br />
Bînin di bêderê kin<br />
Çiyayê hember pir bilind de<br />
Pûşiyê hilîn por di bin de<br />
Zerê destê min ji te nabe<br />
Tu desmala xwe bi min de<br />
De ha lêxin de ha hûrkin<br />
Bînin li destêr kin
Hûr hûr bihêrin em bi nan kin<br />
Zarok û zêçan terkin<br />
Baran barî tene tene<br />
Vana rêçê min û te ne<br />
1547-ZEYNÎ<br />
Were hey lo lo, hey lo, hey lo lo…<br />
Wey lo lo, wey lo lo, wey lo lo…<br />
Heval lo Zeynî<br />
Serê me tewandî<br />
Nemûs li erdê<br />
Em ketin bin barê wî deynî<br />
Ax lo hevalo, lo Zeynî.<br />
Te çavê xwe vekirin li bajarê<br />
Nisêybînê<br />
Te digo zar û zêçên me fêr bibin,<br />
Da te bizaniya jîyan şêrîn e,<br />
Ji bo vê armancê jî<br />
Te xwe berda beriya Mêrdînê.<br />
Te biryar dabû<br />
Ku tu bibî mamoste<br />
Karmendekî zanîne<br />
Ax<br />
lo hevalo lo lo<br />
775<br />
Yê ku bûn sebeba min û te<br />
Ew dijminê wî xadê ne<br />
Gotin û Muzîk: Ali Baran<br />
Berê mamostê me dan xopana<br />
Anadolê<br />
Li ser serê wî bû teq- req- gurm û<br />
holê<br />
Girtin avêtin girtinxana<br />
Ku ew bû sembol ji bo zilm û zorê<br />
Lê wî zanî bû ki rojeke<br />
Wê vegere walatê bav û kalan-<br />
Herêma Torê<br />
Were hey lo lo, hey lo, hey lo lo…<br />
Wey lo lo, wey lo lo, wey lo lo…<br />
Heval lo Zeynî<br />
Dosto birwo, hogiro lo Zeyno<br />
Xîret li erdê<br />
Serê me tewandî<br />
Em ketine bin barê wî deynî
1548-ZEYNO<br />
Hey berde, berde berde<br />
Hoy zeyno berxa berde<br />
Her çi ya ji Zeyno xeber de<br />
Sê xençer li sîngê zer be<br />
Wa li ser çoyê, li ser çoyê<br />
Mala Zeyno li ser çoyê<br />
1549-ZEYNEWÊ<br />
Lê Zeynê, lê Zeynewê<br />
Dê tirkê bav Erewê<br />
Kurmancê diran şewê<br />
Avê li kaniya me mewe<br />
K‟e bimirim tu sewewê<br />
Lê Zeynê, lê Zeynewê<br />
Tiştîr li nav cêlewê<br />
Lê Zeynê karan berde<br />
Lê rindê karan berde<br />
Kara bi girê himber de<br />
Sê çarik wenda bûna<br />
Pênc şeşik wenda bûne<br />
Zirara wan tunîne<br />
1550-ZEYTÛN-İSOT Û ZEYTÛN<br />
hûûû hûûû<br />
nikarim bisekinim û ez nasekinim<br />
hûûû hûûû<br />
de werin emê vexin heya em bimrin<br />
hûûû hûûû<br />
ev sev seva meyi, kêf kêfa meyi<br />
hûûû hûûû<br />
nikarim bisekinim û ez nazekinim<br />
hûûû hûûû<br />
de werin emê vexin heya em bimrin<br />
hûûû hûûû<br />
ev sev seva meyi, kêf kêfa meyi<br />
776<br />
Av kişand û bi çongyê<br />
Xira kir gundê Zexo yê<br />
Wa li ser dikê, li ser dikê<br />
Av kişand bi elbikê<br />
Xira kir gundê Dêrîkê<br />
Wa li ser bîrê li ser bîrê<br />
Av kişando bi zincîrê<br />
Xera kir gundê Cizîrê<br />
Lê Zeynê, lê Zeynikê<br />
Li ser çoga neynikê<br />
Li ber hembêzê lawik ê<br />
Ya di zik da keçikê<br />
Xwedê bi nesîbê min kê<br />
Kî loma ji min bikê<br />
Xwedê çawa kûr bikê<br />
Li herdu jiniya kût bikê<br />
Min Zeyn dî li ber exûr e<br />
Min rind dî li ber exûr e<br />
Teşiyê gure gur e, teşiyê gure gur e<br />
Heyrana zenda gewr bim<br />
Daye ber çavê qir e.<br />
Samî Berbang Zend-3
hûûû hûûû hûûû hûûû<br />
1551-ZEYTÛN<br />
vers2<br />
Pel û tûtinê derdixim, cigare ji xwe re dipêlcim<br />
agir didêmê vêdixim, radibim dikevim dîlanê<br />
û sêrînê ji evîna te ez ketime halê kûcika<br />
kuc û mica gerîyam kes nedît wek te xwesika<br />
belê raste ez ne ti gû mi, lê dilê min di tede heye<br />
ev seva res seva min û teye, ûû kece ti ci bimbeye<br />
de wer wer canê xwe bihejin li ber sazê xwes û evîn<br />
heya karibe vexu, guh ti kesî nede, pera bicirîn<br />
wey lolo ez wek ezmaname, hûn gis dixwazin bigên min<br />
serin wek zilopîyame, kecik dixazin percakî ji min<br />
tama kurdîstane ji stranê min tê wek nanê tenûrê<br />
germim wek kevirê himamê, bizîzim wek têle tembûrê<br />
cigarê vêxistî dihêlim, û bi qirqa shûse digrim<br />
dextor dibêji salek ji min re mayi lê ez natirsim<br />
kedehek din, Gîn û ava pirtiqala, cepik kêf û strana.<br />
ez hindik mame bifetisim di nav dixana van cigara<br />
1552-ZÊR ZEYNEBÊ<br />
Zêr Zeynebê lê Zeynebê<br />
Zêrê Zeynebê lê birûkî<br />
Tu bi xizma şirikî<br />
Morî li qirkê helhemê<br />
Par qîz bû îsal bûkî<br />
Zêrê li Zenebê Zeynebê<br />
Par qiz bû îsal bûkî<br />
1553-ZİRAV<br />
Zirav zirav ziravê<br />
Leylo leylo ziravê<br />
Zirav zirav ziravê<br />
Ax keçê zalim babê<br />
Zirav qiza keşê ye<br />
777<br />
Morî li qirikê melhemê<br />
Zêr Zeynebê li Zeynebê<br />
Zêrê li Zeynebê malbatê<br />
Tu bi xizam û bi qatî<br />
Morî li qirikê melhemê<br />
(Birukî: navê eşiretekê<br />
Malbatê jî navê eşiretekî ye.)<br />
Leylo leylo ziravê<br />
Rind e qiza kese ye<br />
Ax keçê zalim babê<br />
Zirav çuye qirşikan<br />
Leylo leylo ziravê<br />
Rindê cuye qirşikan<br />
Ax keçê zalim babê
Şirpa şirpa şimikan<br />
Leylo leylo ziravê<br />
Şirpa şirpa simikan<br />
Ax keçê zalim babê<br />
Zirav dendik diqelîne<br />
Leylo leylo ziravê<br />
Rindê dendik diqelîne<br />
1554-ZİVİNGÊ Bİ REZ Û TİRÎ<br />
Zivingê bi simaq e, xopanê bi simaq<br />
e<br />
Va çûka waqe waqe ho leylo leylo<br />
leylo<br />
Lawikê min ewênî delala min ewênî<br />
Tena kirasê medrêmî<br />
Her roj tu li ser bênî, ho leylo leylo<br />
1555-ZÎLAN<br />
Herin ji serê heft çiyan kulîlkên heft<br />
rengîn bînin<br />
Wan kulîlkan li der û dora serê<br />
Zîlana min bigerînin<br />
Bînin bi wan kulîlkan Zîlana min bi<br />
hef nexşan bixemlînin.<br />
Wer bikin ku Zîlana min nexeydînin<br />
Ew delale, rêhevale<br />
778<br />
Ax keçê zalim babê<br />
Paya xortan hiltîne<br />
Leylo leylo ziravê<br />
Paya keçan diqelîne<br />
Ax keçê zalim babê<br />
STRAN: Gelêrî Yerîvan<br />
leylo<br />
Zivingê bi rez û tirî<br />
Xopan bi rez û tirî<br />
Leylê tê û digirî ho leylo leylo leylo<br />
Delalê li erdê dêmê<br />
Tewa kirasê medrêmê<br />
Bevila Leylo bi xizêm ê<br />
Ha lê leylo leylo<br />
Lê lê dayê mij dagirtîye her derê<br />
Lê lê dayê çav çavan nabîne<br />
Lê lê dayê ên ku wenda dibe<br />
Mirovahiye hedî hedî<br />
Pêtî pêtî ji me kêm dibe<br />
Çima, bêdengin hîna?<br />
Ma me soz dabu wan sehîdan<br />
Li ser agir û li ber rojê<br />
Carna mirin pîroze bi qasê jiyan
1558-ZUBER SALIH<br />
Zubêr Salih hunermendekî hêjaye û bi qedir û qîmete di asmanê stirana kurdî<br />
wî cihekî bilind girtiya nemez li ba ciwamerê gelêrî yên ji stranên resenî<br />
hezdikin ew stiranên kevnar têr meqam dema mirov li wan<br />
guhdarî dike can û derûna mirov zelal dibe û dil şadibe,<br />
bezma van strana ji vîna sofîdara ye ev curê hanê kirî biber<br />
nemanê ve biçawa lewra hunermend Zubêr Salih hizrê<br />
xwe da van sitrana û gewher di wande dîtbû rabû ji nûve<br />
ev sitran şînkirin bi awazên xweyî nazdar û dengê xweyî<br />
xweş û şanaz bi vî awayî Zubêr Salih derbasî dil û hûnavê<br />
guhdara bû û bandore wî li mirov hebû ta zubêr salih bû<br />
hunermendekî navdar li hundir û dervê welat wî bi awaz û stranê xwe di hofik û<br />
şevbihêrkên kurda de avîndar dilşakirin û bêrkal jîyana wan pag kirin wek<br />
melayê Cezîrî yê agirê avînê di kezeba de gur kiribû bi helbestên xwe .<br />
1- bi kurtî jiyana xwe bi me bide naskirin wek mirovekî navdar<br />
- Berî her tişî ez spasya we dikim ji bo vê hevpeyvînê, ez wek têm naskirin bi<br />
navê xwe ê rastî Zubêr Salih min qet tucarî navekî din li xwe nekiriye, ez ji<br />
malbatek hunerî me, bavê min deng bêje bo û birayê min muzîsyenê bûn, ez<br />
hatim dinyê û tembur berî min li malê daliqandî bo, di zaroktiya xwe de ez fêrî<br />
vê sazê bum û nayê bîra min ku carekê min nizanî bo lê sazê xista, ez û saza<br />
xwe em bi hevere mezin bun û me gelek tiştê xwesh û ne xweşbi hevra derbas<br />
kir, û di zütirîn dem de min hewl da, ku ez stranê xwe bi xwe cêkim da ku<br />
berhemê minî taybet hebûn ,min ne xwest ez bimînin her stranê hunermendê<br />
berî xwe bêjim û di dema me de bê goman gelek zahmetî hebun lê dîsa jî min<br />
ew qeyd şkan û min berdewam kir<br />
2- Te gelek cur û şêweya vedhojîne wek stranê şahiyê û yên netewî û hinek stran<br />
bezma wan giranin û hinin din bezma wan bi lez û sivêkin û hin şerqîne û hin<br />
xerbîna bo çi ev cûrana giştik li ba te peydadibin? Di raya tede ev bezmên sivik<br />
û bilez mirov di cîhana hunerî de windadikin, gelo tu bi kude diçe te rêka çi<br />
dibistane ji xwe re hilbijart, tu di çi warîde hêza xwe mûzîkê dibîne?!<br />
- Li vir di xwazim tiştî zelal bikim, min ne tenê helbestê xwe gotiyê min<br />
helbestê gelek helbestvanê kurd gotinê wek minak<br />
/Bêbuhar/Tîrêj/Cegerxwîn/Xemgînê remo/Cafer Taha/Hemîd dirbas/ezîz<br />
xemcivîn /ahmed huseynî/kawa şxê/kerîmo/Seydayê Cizîrî/ û gelekî din, lê<br />
awaz min hewldayê ku ez awazê kesî ne bêjim, ji ber taqatê min heye û ez ne bi<br />
hewcî ku awazê kesî bêjim, lê ne kêmasîke heger ez awazê hevalekê xweyî<br />
hunermend bêjim û cima ez helbestê çêdikim û dibêjim ew jî sedemek xwe heye<br />
û ew sedem ji ber dema ez helbestekê ji hestê xwe çêdikim wê gavê ez karim ya<br />
dilê xwe bêjim û bînim ziman, ji ber ez bawer nakim ko yek karibe hestê min û<br />
tişê ez di xwazim bîne ziman wek ku ez karim pirsa 2 dinerîna min de rengê<br />
hunera min rengekî taybete û hestekî nazike û ez naxwazim wek tu kesî bim, ez<br />
779
dixwazim ez wek xwe bibim, wek Zubêr Salih û qet rojekê ne fikirîm ez xwe<br />
bikim wek kesekî ji ber ez jî mirovim wek vê xelkê.<br />
3-Bi nerînek hunerî tu mosîqa kurdî çawa dibînî, nemez li kurdistana rojava, di<br />
nava vê lezêde û pelobonê de ya awazên ne durist derdixîne ye qenc û xerab<br />
tevlîhev dike û em mecbûrin li wan guhdarbkin..?!<br />
- Berî ez nêrîna xwe bidim ez xwe nabînim, bi qasî wê yekê ku ez nêrîna xwe<br />
bidim ser hevalê xweyî hunermend û muzîka wan lê ez karim bi giştî ser hunera<br />
me ya rojava bi axivim, di nêrîna min de huner bûye karekî herî hesan, ji bo<br />
qezenç kirina pera û xwe naskirina bi xelkê, her yekî ko nikarî bo karekî bike<br />
berê xwe daye hunerê ji ber ew ya herî hesane ko pera qezenç bike û xwejî bide<br />
naskirin bi xelkê lê ev jî wek ew qirsh û qalê ko li ber bayê dikevin bilind dibin<br />
û shewq didin û zü zü dikevin lê huner ew e ku hunermend her û her bilind bi be<br />
û bilnd bi be û nekeve û neyê jibîr kirin gerek em vê yekê zanibin, pir hatin û<br />
cûn û wê bên û wê herin û hunermendê rast wê wek ew qurmê dara gwîzê yan jî<br />
dara xurma wê her serê wî li jor be û bilnd be<br />
4- Tu xwe himberî kê dibîne ji hunrmendên pêşinde û gelo te tiştekî nû li wan<br />
zedekiriye, di vî warî de en tiştekî xuya te bikar anîye piştî van salên borî ?<br />
-Ez karim bêjim, ez di nabera 2 cîla de derbas bûm yek jê cîlê Said Yusif ü<br />
nemir M.Şêxo û cîlekî din di pê wan re hat, ez di nabera herdo cîla de bûn yanî<br />
dan û stendina min bi herdo cîla re bo min bi nemir M.Şêxo re stran gotin û Said<br />
Yusif û cîlê din jî wek Dawid Adwanî ü Abdulqadir Silêman ü Nezîr Mihemed û<br />
gelekî din, û heger tu bi xawaze nas bike bê ez li kîjan qatê me di nav hevalê<br />
xweyî hunermend, ez dibêjim ez ji kesî ne çêtirim, ez wek her hevalekî xwe me,<br />
lê di dest pêkê de min got, ez na xwazim wek kesî bim ez di xwazim di hunerê<br />
de rengekî minî taybet hebe û ez bawerim heye ,lê min ci li muzîka kurdî zêde<br />
kir, ez karim bêjim min gelek lê zêde kir, min 19 berhem zêde kir û ev ne tiştekî<br />
hindike, yanî dor 200 stran min zêde kir û ev jimarek ne hindike<br />
5- Tu çiqasî xwe girêdayî dibîne bi cî û warê xwe ve bandora çî çiqasî li te heye<br />
û gelo ev bandor di awaz û stranên tede xuyadikin çî bandore kurdistana<br />
serbixwe li te hebû dem tu çû serdana wê ?<br />
*- Bi rastî bandora cîh li ser mirov gelek heye û ev yek li ba min hat diyar kirin,<br />
dema ez ji welat koçber bûm û hatim welatê biyanîyê û hatina min 5 sal ji<br />
hunera min paşxist ji ber min 5 sala tu berhem dernexist û sedem guhertina cih<br />
bo ji ber dema ez li welat bûm tim hezkiryê min, doza stranê nuh li min dikirin û<br />
min jî xwesteka wan pêk dianî lê li van welata mirov ji civaka xwe dure û kesî<br />
nêzîkî te ko te tev bide tune ji bo vê yekê tu jî ji bîr dike ku tu hunermendê û<br />
çavê gel li riya stranê tene û sedema herî mezin dûr bûna ji civakê ye.<br />
6- Tu ji çi avakiriye wek hunermend çi taybetmendîyên te hene, di werê mûzik û<br />
xêvzanînê de , hunermend çawa bi nav û deng dibe di jêr vê qerebalexê de ya<br />
perda guhê merov diteqîne..?!<br />
- Bingeha min malbata min bû, min xwe li ser wê bingehê avakir û hezkirina<br />
min ji muzîkê re<br />
780
7- Tu ji ku sermyanê xwe yî giyanî û mirovanî distînî û çawa tevlî civakê dibe,<br />
tu dewlemende bi peyv û gotibêjên ku bandore wan li derûna mirov heye, yên<br />
nêzîkî folklorê û kulturê kurdînê awana hîn di jiyana me de berdewam dikin,<br />
bêgoman te bi jîr bûn û jêhatî û hizrê nazik watak nûjen daye, bêjeyên kurdî<br />
kevnar dema ew stranê hêja te ji wan derhinêr kirin ev taybetmendîk li ba Zubêr<br />
Salih tenê peyda dibe, gelo bi saya hizrên te yî nazikbû yê naskir çawa zîv û zêrê<br />
kultura me şîn bike ?!<br />
- Wek berî ana min got civak pir girînge, ji bo huner û hunermend , ez timî hewl<br />
didim ku naveroka strana min ji nav çîrokê civaka min be ez tim derdê gelê xwe<br />
tînim ziman û ji bo vê yekê ez hatim hezkirin ü qebulkirin ji ber min derdê gelê<br />
xwe tim di stranê xwede di got çi evînî ba û çi civakî ba û çi welat parêzî ba û<br />
gelek tiştê din, ez tim bi zimanê gelê xwe di axivim û ev tişta pir girîngê, ji ber<br />
wê gavê gel te dibîne, tu êş wî tîni ziman, lewra tu cihê xwe di dilê gel de çedike<br />
û min tucarî gelê xwe bi stranê xwe ne xapandiye ji ber vê ez jî yek ji vê civakê<br />
me<br />
8- Gelo rasete, ew peva dibêja ( peyva xweş û awaza baş û vehojîna qenc )<br />
sedema biserketina hunermende tu dibê çi?!<br />
- Bê goman ev raste wek min got, dema tu bi zimanê gel strana xwe şîrove bike,<br />
wê çaxê tu milet ber bi xwe ve dikşne û bi rastî gotinê ez hildibjêrim tim balkêşn<br />
û xweşn, ez tucarî stranekê nabêjim, heger ez jê ne razîbim, û ez tim li nav<br />
serpêhatîyê gel digerim ê evînî û civakî bi taybet ji bo vê yekê ez dibînim ku<br />
ciwan û pîre mêr û her beş gel ji min hez dikin û heta zarok<br />
9- Piştî vê kuça dirêj tu çi sudmendiyê di hunerê xwede dibêne, te gelek ilbom û<br />
hofik û şevbihêrk bêşkêşkirin li welat û li derve , te ciyê xwe di nav<br />
hunermendên kurdî mezin de çêkir , Zubêr Salih gotina dûmahî gelo tê çi bêje<br />
wek stranbêjekî mezin bi nav û deng , besî te ye ku tu xwediyê ( sebah alxeyîrî<br />
xanamin ) ya can û dil û kezeba guhdara di hilîne, gelo bi saya te wê stirana<br />
kurdî pêngavek hêja wê bi aliyê hunerê resen ve bavêja?!<br />
- Di vê riya dûr û dirêj ku ev bêhtirî 30 sal ez di nava hunerê de kelîyam, bê<br />
guman min gelek da hunera xwe hunera kurdî û min gelek jî jê stand, bi rastî ev<br />
pirs gelekî girîngê û bi çend gotinan nikarim bersivê bidim, ji ber min di jîyana<br />
hunerê de gelek tiştê xweş û piroz dît, min gelek hevalê xweşk û delal nas kirin,<br />
min gelek şêvê di bin runahîyê kesk û sor û zer û şîn de derbas kir û li ser sahnê<br />
medyê kurdî min pir stranê xweş gotin. Min gelek bajarê ku insan bi hisreta<br />
dîtina wanin min şêvê xweşlê wan bajara derbas kirin, li gelek paytextê dinya yê<br />
geriyam û ev bajarê ez di çûmê tim hezkiriyê min, ez pêşazya min dikirin, tim<br />
rûyê xweşk bi mire dikenin û gelek tiştê din, lê min jî gelek ji jîyana xwe da vê<br />
hunerê ez bi şêvê dirêj bê xew dimam, ji bo ez stranekê xweş çêbikim, xelk di<br />
ketin xewê, ez dimam şîyar, hevalê min di çûn seyran geha, ez dimam di malde,<br />
ji bo helbestekê û stranek nuh bi afrînim, ji bo strana (sebah al xêrî xana min) bi<br />
rastî vê stranê gavek mezin da min, lê nayê wê wateyê ku ev strana minî herî<br />
xweş e, na ji ber min gelek stranê wek wê çêkir, lê ji ber ne hatin weşndin wek<br />
(sebah al xêrî xanamin)nehatin naskirinjî wek wê, min 10 helbestê Cizîrî awaz<br />
781
dan û tev xweş lê ne hatin weşndin û riya xwe nedîn wek( sebah al xêr) û heger<br />
ez her tiştî bêjim wek min got, ev bêhtirî 30 sal huner mere nikare tevî di<br />
hevpeyvînekê de bîne ziman, li vir ez pir pir spasya we dikim ji bo vê<br />
hevpeyvînê û ez pir kêf xweşm ku hevalê minî hêja( husên ehmed) ku ev<br />
hevpeyvîn bi mire kir spas dikim ji bo malpera we û serkefin ji ber kar û xebata<br />
we<br />
Roportaj: Huseyin Emed<br />
2009-07-26 Stockholm<br />
782
Change language