You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Armando Zecchin<br />
<strong>LA</strong> <strong>HOMO</strong> <strong>KIU</strong> <strong>NE</strong> <strong>SUKCESIS</strong><br />
<strong>TROMPI</strong> <strong>SIN</strong> <strong>MEM</strong><br />
(materialoj por romano)<br />
<strong>UECI</strong>
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ii
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Logobildo el publikaĵoj de la “Istituto di Indagini Psicologiche” de Milano ĉe kiu la<br />
aŭtoro magistriĝis pri Psikologio de la Skribo. Ĉar la bildo efike esprimas la simplecon<br />
kaj multifarecon de Esperanto, al la rakontinto estis permesite ĝin reprodukti ĉi<br />
tie.<br />
iii
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
iv
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ANTAŬLEGE<br />
La prefacanto, ĉi-kaze, antaŭe legas la tekston, poste konversacias kun la<br />
verkisto; plibone kun la verkistoj. Kaj esprimas opiniojn celantajn alproksimigi<br />
la leganton al la senco de la verko.<br />
Kiu verkas estas ofte bridata pro la timo fali en ŝablonan senoriginalecan<br />
ripetadon de la jam dirita kaj aŭdita. Por gajni plialtan verŝajnecon forveni el<br />
tiu timo damaĝanta verkanton kaj leganton, oportunas, kiel okazis ĉi-kaze, sekvi<br />
la konsilon de tiu granda verkisto, kiu diris: “mi verkas nur pri tio kion mi<br />
sentas aŭ ekspertas, per la unuaj vortoj kiuj el menso svarmas al la plumo.<br />
Post tio, la romano ne bezonas alian elementon krom ke la leganto ekzistu, ke<br />
li ekzistu ja, ĉar neniun la legota teksto povas allogi krom legamanto. La tensio<br />
al la enhavo forgesigu eĉ la aspekton de la vortoj sur la papero… Se originaleco<br />
efektiviĝas, temu pri originaleco origina, ne serĉata”.<br />
Ĉu signifas ion la diversaj proponoj pli respektantaj la romanan enhavon?<br />
Ĉu stumbliganto aŭ ĝojiganto? kaj materialoj por la romano: Ĉu stumbliganto<br />
aŭ ĝojiganto? (tia estis la unua propono); ĉu Romano eseanta (estas la nelasta).<br />
Ja kiu la precipa karakterizo de tiu ĉi verko? Sendube, krome, la leganto<br />
trovos, ke pli taŭgas, eble pli alproksimiĝas al la vero, la distingo inter materialoj<br />
por romano kaj materialoj por eseo pri la viv- kaj mond-konceptado<br />
subkuŝanta kaj ĉirkaŭanta la verkisto-diktanton. Ĉu materialoj por romano aŭ<br />
por taglibro aŭ materialoj por eta esea sumo? Ĉiukaze eĉ en eroj aspekte eseecaj<br />
kaj deklaraj senteblas vereco kaj versimileco de ĉiu rakontero. Fine estis<br />
preferita la homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Preskaŭ en la tuta rakontaĵo oni devige uzas la impertinentecan formon de<br />
sennoma “mi”, sed la nefortenebla eventuala narcisismo estas kovrita de la gvida<br />
taglibreco kaj de fona membiografieco. La romanformo naskiĝis preskaŭ hazarde:<br />
el amikecaj babiladoj dum kiuj la gasto rakontanta senvole ekscitis la intereson<br />
kaj plumon de kelkaj, kiuj fine sukcesis lin konvinki reordigi kaj dikti.<br />
La rakontanto, se anticipi, supreniradis la supran loĝejon de la sama domego je<br />
la deka ĝis la dekvara ĉiumatene por itallingve dikti al la amiko klavumanta sur<br />
komputilo, dum posttagmeze la registranto reordigadis kaj netigadis la provizore<br />
esperantigitajn tekstojn. Reaŭskultante, la postan matenon, la esperantigon de<br />
la diktita materialo, la rakontanto ekkonis kaj ekkomprenis kaj simpatiis esperanton<br />
ĝis poste ĝin ellerni kaj uzeti, pli ol dilentantece, kiel sian lingvon por la<br />
fina relegado de ĉi rakonto. La plaĉa ludo daŭris pli ol du jarojn, antaŭe kiel<br />
v
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
malstreĉa konversacio, poste kiel asidua tasko, fine kun preciza celo: atingigi al<br />
la rakontaĵo la romanan formon en esperanto, kun bedaŭro tamen ke en ĝi, pro<br />
la ĉiam malfruanta aŭtora lingva kompetentiĝo, ne arte moderniĝas la lingvo.<br />
Tia alveno al la lingvo komprenigas stilajn “preferojn”, preskaŭ ĉiam la plej ortodoksajn,<br />
kaj eble iam igos pli indulgaj legantojn kaj preskaŭ malpli oficialajn<br />
lingvo-gardistojn, kiuj tamen nun membriĝas en medio jam konscia kaj matura<br />
por rigardi ankaŭ trans lingvaj ŝatoj kaj simpatie respekti ankaŭ eltrovan esperanton…<br />
kiu vere nur ŝajne aspektas eltrova.<br />
Ĉu protagonistoj el pura fantazio aŭ el vera vivo? Eblas, ke la rakontanto<br />
ilin profilis ĉerpante ne nur el siaj membiografiaj eroj, por pli klare interpreti<br />
sin mem; sed la personoj substance estas ellaboritaj varte de elvivaj protagonistoj,<br />
neniam, do, arte ŝovitaj aŭ tempe transigitaj; ili karakteriziĝas precipe<br />
funkciante kiel okazo kaj stimulo por sinforlaso al obstina introspektado ene<br />
de si mem ĉe la aŭtoro, en kiu luktas unuflanke la morala konscienco kaj aliflanke<br />
la fina persona volo, kun kontraŭdiraj rezultoj. La tuta romano, fakte,<br />
estas senpieca memanalizado de konsciencstato de la protagonisto, foje senindulga<br />
kaj nur ŝajne senutile ripeta, dum kiu psikaj konsciencaj tavoloj estas<br />
tradraŝataj ĝis aperigo de kontraŭdiroj, okulvide nekredeblaj: kredeblaj, male,<br />
nur ĉar reale travivitaj! Kaj rezultis “Homo plenplena je kontraŭdiroj kiuj,<br />
kunmuelitaj, dissolviĝas en homo komuna.<br />
Oni imagu, nu, ke la tradukanto-verkanto, sidanta ĉe komputilo, aŭskultas la<br />
rakontanton pri propra vivo kaj dum la paŭzoj de la emocioj perfektigas la improvizitan<br />
esperantigon. Ŝajna, nur ŝajna, malordo kun nenecesaj ripetaĵoj alŝuldiĝu<br />
al tiu ĉi procezo: la sentoj kaj la esprimoj elfluas mem ŝajneble malorde,<br />
foje pro la intima apudiĝo kaj miksiĝo de faroj kun kunnatura eseado pri<br />
kristanaĵoj, foje pro nekaŝebla sensacio de manko de oportuna distanco inter<br />
la du tendencoj; ĉe la fino, tamen, la ŝajne diserigitaj eroj de la procedo unueciĝas,<br />
unuavide iel arbitre, ververe ne sen planita projekto. Kaj el tio elvenas<br />
multfaceta romano rekte en esperanto, fluanta el miksaĵoj de malmulta fantazia<br />
kaj multa propra, kiuj kune, laŭ la implicaj konvinkoj de la prefacanto, priskribas<br />
homajn ombrojn de malvirtoj miksitaj al mirindaj virtoj.<br />
Jen la rakontanto - forpasinta jam meze de la lastaj rakontaroj - jen la kunordiganto<br />
hastas dumromane flustri ĉeorele de la legemulo, ke mem perceptis<br />
certapunkte, ke estas, kvankam neplanite, realiĝantaj pli engaĝiĝo ol arto, pli<br />
tujeco ol vorta lukso, pli la sperta versimileco ol la formalo. La leganto indulgu<br />
eĉ tiun sindifinon, kiu kaŝas nur hezitigan humilecon.<br />
2011 – Settimo Torinese Silvia Garnero<br />
Presprovaĵojn relegis prof. Giuseppe Quaranta<br />
vi
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro unua<br />
La kolegia vivo<br />
Kiam oni enmanigis al mi la kvinklasan lernaddevigan liberigan atestilon,<br />
malfeliĉaj cirkonstancoj devigis opinii, ke mi estis foriranta por ĉiam de la<br />
lernejo. Mia patro dungiĝis tie kaj tie ĉi, kiel kampara taglaboristo; sed kiam<br />
eĉ tiu malkontinua salajrofonto forbloviĝis pro superabundo da senlaboruloj, li<br />
por provizi la kvar gefilojn, el kiuj mi estis la plejaĝa, je almenaŭ unu peco da<br />
pano aŭ polento (maizkaĉo, baza nutraĵo de la komuna ne nur malalta iama<br />
popolo de la Pada Ebenaĵo), frumatene elhejmiĝadis por esti indulgita je almenaŭ<br />
kelkhora laboro ĉe foraj domegoj, farmbienoj kaj entreprenoj. Malfruvespere<br />
reveninte tre ofte sen tia indulgo, li tamen kunportadis, miksitajn en<br />
senforme moliĝanta saketo, malmolajn panpecojn aŭ polentaĵojn, almozpetitajn<br />
ĉe ĉirkaŭaj loĝantoj, bienaj aŭ vilaĝaj kaj parencaj ankoraŭ ne tediĝintaj<br />
pro liaj senhonte insistaj, humiliĝaj sed kompatekscitaj petolaĵoj.<br />
Ni kvar, paciencigitaj de la patrino, atendadis lian revenon, pretaj festi plipretaj<br />
maĉi ion revitan dum la tuta tago. Al la ordinara malsato de tiu kiu ne<br />
manĝas, mi aldonis la lacecon de tiu kiu en ludaj distroj kuris la tutan tagon,<br />
eĉ en la horoj dum kiuj la ludamikoj de la dekfamilia ĉirkaŭanta grandegan<br />
korton, rehejmiĝinte por sidiĝi ĉe la familia manĝotablo, malstreĉis ankaŭ la<br />
krurojn. Mi, male, devis estingi, krom la mordetoj de malsato, la memoron pri<br />
manĝaĵoj de amikoj per ekstraj ludoj, tial per novaj energielspezoj.<br />
Iun vesperon, malfrue, mia patro, kutime gajmiena kaj fidinklina je la vivo,<br />
revenis ĝoje ridetante pli insiste ol normalkaze, elverŝis la entenon de la saketo<br />
sur la tablon, kaj, dum ni, ignore pri higieno kaj dentbrue forlasiĝintaj al satiga<br />
plezuro, voradis liajn almozpete deŝiritaĵojn, senpreamble ĵetis: mi dungiĝos<br />
memvole en Germanujo, kie oni ŝatas italojn estiel laboristojn kiuj tial perlaboras<br />
sufiĉe bone.<br />
Li parolis humile kaj decide samtempe kvankam oni scias ke dek, cent,<br />
mil homoj provis elmigri al Germanujo, sensukcesante tamen eniri en la kontingenton<br />
estabilitan. Kaj la postan tagon, sekrete ĉe ni sed aplaŭde ĉe aliaj, li<br />
pasumis tra ĝustaj oficejoj de la apuda urbeto de la venetia ebenaĵo, nome Este,<br />
jam fama pro ĝia iela onidira ligo kun la plej glorriĉa renesanca Familio Este,<br />
por havigi al si la ĝustajn dokumentojn necesajn por la dungiĝo en Germanujo,<br />
jam promesita al li de iu nekonata provinca eminentulo, preta elspezi sian<br />
1
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
influon por favori, inter la miloj da laborpostulantoj, meritan homon. Li informis,<br />
sen aspekta emocio, la familion, ke li vagonare forveturos ene de kvar tagoj.<br />
Lia sereneco, kutima eĉ en tristaj momentoj, transdonis al la tuta afero la etoson<br />
de ordinaraj okazaĵoj. La restonta familio lin akompanis al la stacidomo,<br />
kie li elspezis la tutan monon poseditan, por akiri ion manĝotan laŭvoje al Erfurt,<br />
nomo ŝarĝita de resonancaj bonŝancoj kaj iom mistere ĝojiga, ĉar la strangeco<br />
de sono koncernas certe la grandiozon de Germanujo. Antaŭ ol envagoniĝi<br />
li fumis plenpulme unu el la du tagaj cigaredoj kiujn, pro absoluta monmanko,<br />
al li koncedis delongatempe mia patrino. Tiurilate mi, kvazaŭ por malpliigi<br />
mian ŝuldon de admiro, memoras kiel mia patrino iam riproĉis lin, kaŝe sin<br />
fordonintan al la aĉetado kaj konsumado de du kromaj kelkapuntaj cigaredoj,<br />
tiam akireblaj ankaŭ eksterpaketaj kies nespirebla fumo min tenis malproksima<br />
de li, seke kriante: “hejme la gefiloj mankas eĉ je tranĉeto da polento”!<br />
Kaj mia patro silentis penseme, kaj mi ekvidis en lia vizaĝo la mizeron fariĝantan<br />
senpova humilo.<br />
El la trajnfenestroj li gestis salutojn kun la okuloj, laŭ mi, turnitaj aliloken,<br />
eble por malhelpi larmojn kaj eble bedaŭrante, ke la trajno rampis preskaŭ<br />
senmoviĝe.<br />
Li forveturis kiam la aŭtuno avancis bela kaj senkompata, estis la vortoj de<br />
la patrino, kun la vintro ĉeporda. Estis vendreda posttagamezo, kiam li nin lasis<br />
al niaj pensoj jam projektitaj al la malmulte konsola vespermanĝo, por kiu<br />
certe mi kun mia patrino devas elpensi ion novan por trovi almenaŭ kelkaĵon<br />
nutraĵan por la gefratoj, jam montrantaj pli malsilentaj la stimulojn de la endemia<br />
malsato. Al mi ekvenis ideo: serĉi pometojn, mi kaj mia frato, inter la herbaĉoj<br />
de longa kaj strikta krutaĵo, kovrita per sekaj folioj, inter fervojo kaj alta/densa<br />
heĝbaraĵo el kies supro elkliniĝis pomarbaj branĉoj de enviita bieneto, jam<br />
liberigitaj de fruktoj kaj folioj. Kiu scias ĉu el tiuj foliaroj falis kaj sin kaŝas<br />
inter la fosaj folioj ankoraŭ kelkaj fruktoj? Ni serĉis en la duonombro de ekfalanta<br />
suno kaj jen ekaperis antaŭ miaj piedoj pometo, ruĝa kiel la vangoj de sana<br />
infaneto, mi portis tuj buŝen kaj per du mordoj mi ĝin englutis. La gusta plezuro<br />
etendiĝis plenigante je ĝuo ĉiujn miajn membrojn; sed tuj mi eksentis ankaŭ<br />
ion riproĉan en mi: kial mi ne ĝin dispecigis por ke ankaŭ mia frato pormomente<br />
ĝoju? Dume mia frato min rigardadis aprobe kaj elreviĝe samtempe. Mi<br />
hastis, por kovri la honton, tute sincerece promesi, ke la ĵusa venonta malkovraĵo<br />
estos tute por li. Sed la venonta ne sin lasis malkovri, kvankam la duonombro<br />
foje iluzie aperigis pomverŝajnaĵojn.<br />
El mi akuŝiĝis alia, malbonŝanca ideo. Kial ne transsalti la heĝon kaj atingi<br />
2
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
la duan pomarban linion kiu ankoraŭ brilmontras siajn fruktojn?<br />
Ĉu transsalti la heĝon kaj skui la pomŝarĝitajn arbojn? Mi malicete ŝajnigis<br />
demandi al mi mem por ke la naŭjara frateto konvinkiĝu, ke la ekproponiĝanta<br />
solvo plensukcesos, kiel genia frukto de neerareblaj rezonadoj.<br />
“Ne, tro altas la heĝo!”, fulme reeĥas iom terure el lia lipoj.<br />
“Ĉu tratrui ĝin? Kial ne enrampi tra ĝi ni ambaŭ?… Ĉu ne sufiĉas unu?<br />
La pli magra kaj pli svelta?”, mi flate kaj krude klakis kvazaŭ akuŝante eltrovaĵon<br />
el profunda inteligento.<br />
Mia frato, kompreninte, ke mi aludis lin, klare grimace malŝatis tiujn miajn<br />
vortojn kaj kompatpete komencis perspektivigi la riskojn, la batojn fare de la<br />
mastro, fama pro ne manko de severeco, la teruron pro eventuale deĉenigita<br />
gardhundo. Mi trudige malnobliĝis por lin konvinki per la gaskona promeso,<br />
ke mi restos defendocele gardanta kaj perĉeeste protektanta, eventuale umanta<br />
kontraŭ la persekutanta mastro per ĵeto de ŝtonetoj cis kaj trans la heĝo, kiujn<br />
mi lancas neniam malcelante, por deturni la atenton kaj de la mastro kaj de la<br />
hundo. La gaskonado estis tiom alloge ripetata, ke eble allogis eĉ min mem<br />
kaj ne restis senefike ĉe li.<br />
Mia frato malfervore cedis, svelte lasis min cise, trapuŝis la bovokulon de mi<br />
intertempe, per man-pied-borantaj puŝoj, trahakitan en la vepreca heĝo, plenigis<br />
siajn poŝojn per pomoj, kaj ankaŭ metis ion inter la ĉemizo kaj la brusto.<br />
Jam mi ekgustumis, mi jam antaŭvidis la ĝojon kaj ĝuon sur la okuloj de miaj<br />
fratinoj, jam mia frato estas ekeliranta el la ĉirkaŭbarita agro, kiam jen eliras<br />
el neniejo la mastro. Kun la svelteco de hundo persekutanta leporon li sin ĵetas<br />
sur mian fraton jam kurbiĝanta tra la porfuĝa truo kaj kaptas liajn krurojn lin<br />
retroigante kaj furioze ekpalpas ŝvelintan bruston, sed la kaptito pormomente<br />
elglitas el liaj manoj kaj ekforkuras ekliberiĝante je la peza ŝtelaĵo. Ĉar ne<br />
eblas haste rampi en heĝtruon por foriri el ĉirkaŭbaritejo, oni daŭrigas inter arboj<br />
kaj stoplamasoj kaj lignostakoj kuri ĝis mia frato, pro duonkonfuziga kolfrapo<br />
kontraŭ inside maldika metalfadeno etendita inter plantoj, falas teren, sur lin<br />
sin ĵetas la mastro, lin piede kaj mane frapas, al li deprenas la restantajn pomojn,<br />
puŝas la senreagan personon tra la heĝan baron liverante la lastan finrezervitan<br />
piedfrapon sur lian postaĵon.<br />
Kaj mi? Mi restis silenta, inerte kaŝita inter la eksteraj heĝaj kreskaĵoj kun<br />
la ŝtonetoj tramane. Mia frato venis renkonte al mi senartike ŝanceliĝanta, kun<br />
la kapo terenklinita, ploranta silente kun larmoj ruliĝantaj ĝis la mentono.<br />
Kune ni paŝis, en la direkton de la hejmo, malrapide por ke intertempe revenu<br />
al mia frato la bonteniĝo kaj la ĉiama vigleco. Kiam, almenaŭ aspekte, ĉio iĝis<br />
3
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kutima, ni alŝteliĝis iom honte hejmen, kie ni estis atendataj ĉe la manĝotablo,<br />
ĉar tiun vesperon la miraklo alvenis alivoje neatendita: la patrino estis kaŝinta<br />
ion manĝaĵan por ke pri la tago de la porgajna forveturo de nia patro restu spuro<br />
eĉ per satiga viscera ĝuado, preskaŭ anticipo de niaj esperoj. Per tia anticipo<br />
kaj per distraj vortoj la patrino sufokis la elreviĝon de ĉiuj pro la malsukceso<br />
de la trafolia serĉado dum mi provis teni sekreta la ekspedicion al la bienaj<br />
pomoj. Sed la sekreteco rezistis ĝis mia frato komencis lamenti kaj plori, sen<br />
tamen paroli pri la batoj. “La patro revenos baldaŭ kun korboj da pomoj”,<br />
konsole eksplicis la patrino, kaj la larmoplonĝo, post momenta pliiĝo, ŝanĝiĝis<br />
al rideto antaŭ la neesperita preparita tablo.<br />
Ni manĝis dum en mia koro la konvinko, ke tiu mastra reago kontraŭ mia frato<br />
tro punis, eĉ, ke tiuj pomoj estis niaj pro tio ke ni havis malsaton, denaskan<br />
malsaton. Estis ideo konfuza kaj miksita kun sentoj de ofendiĝo-venĝo. Malsato<br />
rajtigas, en mi ensentiĝis abrupte, manĝi senrespekte de aliula propraĵo!<br />
Se Dio nin kreis, li kreis por ni ankaŭ nutraĵojn, rajte preneblajn. Tiu nova tuja<br />
akiro povigis mian koleron je venĝosento kaj igis min energie promesanta, per<br />
obskuraj ĵuroj, ke mi venigu la okazon por reordigi la aferojn de la mondo. La<br />
patrino atribuis tiujn vortajn ekscesojn de la protesto pro la tre fora dungiĝo de<br />
la patro kaj al la emocia blageco de ekkonsciiĝanto pri vivmalfacilaĵoj dum<br />
mia frateto klopodis kaŝi la kromajn signojn de la batoj kiuj doloros lin dum<br />
pluraj tagoj.<br />
Jarojn poste sciiĝis, ke ankaŭ tiu terkultivisto, tiel riĉa ĉe miaj okuloj, ne superis<br />
la sojlon de mizero pro ne sufiĉaj bienetaj fruktoj por multnombra familio.<br />
Povrulo, do, ĉirkaŭata de malsatantoj!<br />
Kaj jen alia miraklo kiu al ni venkigis la malsaton por ĉiam. La postan tagon<br />
la voĉo pri la bonŝanco de mia patro dungiĝinta en Germanujo fulme trakuris<br />
la tutan kamparan vilaĝon loĝatan de pli ol dumil familioj: voĉo akompanata<br />
de komentoj miksantaj envion kun bondeziroj, esperon kun miro ĉar<br />
multaj sensukcese provis akceptiĝi ĉe entreprenoj en Germanujo. Estis sabato,<br />
la tago dum kiu ĉiusemajne la faŝista vilaĝestro disdonigis papersaketon da<br />
maiza faruno al la senlaborulaj familioj: estinte mia familio juĝata multnombra,<br />
anstataŭ unu kilon al ĝi oni asignis, ĉiusabate, unu kilon kaj duonon. La<br />
disdonado, tiun sabaton, jam estis finiĝanta sed neniel oni aludis mian familinomon:<br />
pelite de mia patrino, mi, kvankam fuŝparolante pro io timeca, hazardajn<br />
ĉeestantojn demandis kial ni estis preterlasataj kvazaŭ ni ne ekzistus. Venis<br />
preskaŭ kolektiva respondo kiu apertigis al mi kaj al miaj gefratoj la eblon<br />
manĝi tuj plensate. La vilaĝestro aŭtoritate konfirmis laŭtvoĉe, kun amika<br />
4
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
mieno, ke ni jam havas, laŭ la ŝtata dungoficejo, la patron gajnantan: do tiu<br />
porsenlaborula subvencio estu destinita por alia plibezona familio. Ni estis<br />
remetantaj, ke ni ne jam ricevis monon el Germanujo, kiam alproksimiĝas al<br />
ni manĝaĵvendisto, kiu konvinkige kaj milde invitas nin al sia nutraĵvendejo<br />
por, kredite, nin plenplenigi je pagotaj nutraĵoj. Li nin invitas per tiu komplezo<br />
kiu lasas nin ĝojgapantaj. Ni notas ankaŭ alian nutraĵvendiston apude, supozinde<br />
kun la samaj vortoj, nun apenaŭ retenataj en la buŝo. Ambaŭ, iam de miaj gepatroj<br />
petitaj, delikate sed decide rifuzis ŝulde vendi al tiaj ŝuldiĝantoj pro tio<br />
ke mia patro ne povis garantii senriskan ŝuldpagon. Ne mi nek mia patrino ĉikanas<br />
multe pri tiu naŭza memoraĵo, ni fine sentime hastas eniri tiun debitejon<br />
kie ni furore, en donacitan vimenkorbon, akumulis senrimorse kaj senŝpare<br />
diverspecajn nutraĵojn kvazaŭ revenintoj el la fama riĉiga Ameriko. Revenvoje<br />
ni, gaje pezigitaj de grandaj aĉetsakoj, estis gapataj kaj gratuligataj de<br />
konatoj kaj najbaroj, inter kiuj nia patrina avino kiu jam multfoje transsaltis la<br />
manĝon pro nia infana malsata voremo. “Venu ĉe nin, venu ĉe nin!”, plenĝoje<br />
ni kriadis al ŝi. Al ŝi, ja, sed ankaŭ, inter miaj sentoj ankoraŭ nesufiĉe<br />
humanecigitaj de la antaŭaj spertoj, por ke envie vidu la najbaruloj!<br />
Kiom ni manĝis tiun vesperon kaj kiom ridis miaj gefratoj! En tiuj tagoj<br />
nutraĵoj ŝuŝis el tabloj, el kredencoj, el sidiloj kaj la memoro pri la antaŭa<br />
malsato fariĝis stimulo de plia manĝado. Tagmanĝajn restaĵojn ni lanĉis forĉirkaŭen<br />
kaj en la liliputajn kokinejojn de najbaroj, ĉar niaj kokinoj jam longe<br />
ripozis aliloke venditaj antaŭ ol morti pro malsato. Kaj mia frato feliĉe, kaj<br />
iom senmezure, ekdonacis al siaj ludkunuloj<br />
Kial mia patro tiel facile povis ellandiĝi al Germanujo? Li jam elombrigis<br />
etan eventon de li protagoniste vivitan jarojn antaŭe, ĉe Littorio apudmara<br />
sude de Romo, hodiaŭ: Latina), kie la faŝista registaro estis senakviganta marĉon<br />
kun granda okupiĝo de laboristoj. Ankaŭ mia patro alkuris esperante trovi entreprenon<br />
bezonantan je laboristo, sed lia serĉado restis senefika. Li estis jam<br />
sur rehejmeniĝonta piedo kiam, ensteliĝante en laboristan delegitaron, aventuriĝis<br />
en la lokan “Domon de l’ fasko”, nome loka sidejo de la faŝista partio,<br />
kien subite eniris la kondukanto (itale Duĉe, oficiala ekzaltiga kromnomo de<br />
Benito Mussolini fondinto de faŝismo kaj registarĉefo). Mia patro aŭdacis, en la<br />
eta salono, levi voĉon por peti ion. La Duĉo, ignorante la ordocelan servon,<br />
alproksimiĝis al mia patro informiĝante pri lia familio, kiomaj gefiloj, kia regiono...<br />
fine kun unu mano tuŝis lian ŝultron kaj kun la alia enmanigis en tiun<br />
de mia patro unu colombina/n (kolombina = popoleca esprimo por indiki la<br />
kvinliran moneron, proksimume la laboristan tagpagon). Kaj la postan tagon<br />
5
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
venis ankaŭ dumtempa salajrata okupiĝo. Tiel mia patro unutrafe trovis gratifikon<br />
kaj laboron, kiel li diros kiam el hezita elombriĝo la eventeto fariĝis popola<br />
onidiraĵo. Tiel li, post la reveno, tion tiom ripetadis, ke la afereto bosiĝis al novelo<br />
en la eta najbara urbeto, kies faŝistaj aŭtoritatuloj plezuriĝe aŭskultadis kaj<br />
propagande konigadis, kaj kiun fine landa ĵurnalo reportis kiel ĉarmaĵeton je konturoj<br />
montrantaj la humanecon de la diktatoro.<br />
Mia patro revenis el Littorio kun novaĵo kontraŭa al la komunaj sentoj: estis<br />
vere la Ameriko kiu mizerigis multajn en la mondo. Eble li pensis al la<br />
usona borsa kraŝo de 1929, kies malagrablaj, enlandaj kaj eksterlandaj, sekvoj<br />
kunludis por ke Mussolini trovigu eksterpatruje la originan kaŭzon de la samtempa<br />
itala ekonomia malprospero.<br />
Tial, kiam mia patro montris deziron laboriste elmigri al Germanujo, tuj li<br />
obtenis konsenton kaj apogon ĉe la faŝistaj eminentuloj, certaj pri lia se ne<br />
ideologia almenaŭ fakteca fideleco.<br />
Okazis tiutempe, dum la longigita kaj seninforma forrestado de la patro, ke<br />
mia patrino, ekkaptite de senespero, plenumis gravan delikton kiun la mizera familio<br />
neniel akceptos rebaki sen simpatia orgojlo.<br />
Ĉar en la familio neniu sciis pri la dungiĝo kaj la mandato ĉe Latina, cetere<br />
tro malfruaj, nome ne tuje taŭgaj malhelpi la malsatecan staton, mia patrino<br />
havis gravan tenton kaj falis en ĝin: ŝteli kokinon por, almenaŭ unufoje, satigi<br />
per delica nutraĵo siajn kvar gefilojn, kiuj eble ne memoris la guston de<br />
kokinaĵo ensaŭca, tiam taksata nutraĵo bongustega kaj simbolo de riĉulaj manĝotabloj<br />
Sed de kiu forŝteli? La dek ĉekortaj familioj estis malriĉaj preskaŭ kiom ni,<br />
krom unu kies patra membro ĝuis ŝtatan postenon sekurigantan la panon kun<br />
loĝejo kaj neĉifitaj vestaĵoj por la kvin gefiloj, kaj ankaŭ kun la senmalica envio<br />
de la najbaruloj.<br />
Mia patrino kaptis ĝuste unu el kokinoj de tiu familio, haste kaj iom senpiece,<br />
por malhelpi ĉiele kriĉaĉajn bruojn, ĝin unubate sufokis kaj brogis en<br />
pelveto por ĝin senplumigi pli rapide kaj pli facile, akurate envolvis la plumaĵojn<br />
kaj internaĵojn en papersaketo kaj sendis min ĉion disperdi en malfora<br />
fluanta kanala akvo. Tio konkretiĝis en la frua posttagmezo.<br />
Vespere, iom malfrue, ni ĉiuj estis manĝantaj kokinan ensaŭcitan viandon,<br />
la faman porriĉulan nutraĵon, pri kies fabela odoro ni infanoj apenaŭ la memoron<br />
havis, la patrino nin eksatigis, ĉiun per plua lardita kokinaĵo en plado kun<br />
maizkaĉo, kiam neatenditaĵo invadis nin ĉetable sidantajn, preskaŭ silentajn je<br />
tiu silento kiu eksuferas pro la interna lukto malebliganta, ke oni provu kvieti-<br />
6
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
gi riproĉan konsciencon, almenaŭ en mi dekunujarulo kaj sendube en mia patrino.<br />
Jen la neatenditaĵo kiu en mi kaj en la patrino blokis la apetiton kaj deziregis,<br />
ke pladoj kaj teleroj kun kokinaĵoj pereiĝu en nenion. Subite iu frapis ĉe la<br />
pordo laŭtvoĉe pardonpetante: estis nia najbarino kiu venis rakonti pri la malapero<br />
de unu el siaj ok kokinoj. “Se ĝi noktos subĉiele ,ĝi estos kaptaĵo de noktaj<br />
animaloj!”.<br />
Mia patrino tuj alpaŝis la sojlon eksteren de la porto, firme decidita retreti<br />
la pozicion por ne permesi al la fremdaj okuloj esplori la tablon kun senkaŝaj<br />
kokinaĵoj.<br />
El la duonmalfermita pordo, miaj oreloj aŭdis el la klara voĉo de la najbarino<br />
la rakontadon, la bedaŭrindaĵon kaj la malbonfaraĵon de la ŝtelisto, kiu<br />
certe “ne malproksimas”, dum trarampis en mi sento de malvenko kaj spirita<br />
frakasiĝo; mia patrino aŭskultadis elmetante, tempaltempe, kondamnajn frazojn<br />
miksitajn kun la aŭguro aŭ espero, ke la kokino morgaŭ eliru el heĝoj kaj kreskaĵoj<br />
kaj dume evitu hundojn kaj bestaĉojn avidajn vori eĉ plumojn. Ŝi pretus<br />
eliri por la serĉado laŭ heĝoj kaj kreskaĵoj, se “malbonŝance ĉi-vespere la luno<br />
komplice ne malĉeestus”, ŝi hastis liberiĝe aldoni.<br />
Miaj gefratoj dume plu manĝis silente, je tiu plenĝoja silento, mi opinias,<br />
devenanta el la nova deziro perdi nenion el tiuj bongustaĵoj; mi, male, ĉion<br />
englutis rapide, kvazaŭ celante malaperigi manĝilaron kaj kokinaĵon el tablo,<br />
kie ĉio estis fariĝonta krimspuro, kaj tute premiĝis de la senefika klopodo elprovi<br />
senkaptigi mian patrinon el tiu senprecedenca situacio.<br />
Estis neeble, ke la karakteriza saŭca bonodoro ne elblovu el la manĝotablo<br />
ĝis la nazo de nia najbarino kroĉiĝanta ĉe pordo.<br />
La babila inferrostiĝo daŭris dek minutojn ĉirkaŭ. Kian liberigan suspiron<br />
elmetis mia patrino, kiam nia najbarino regresis el la pozicio kaj la pordo fine<br />
fermiĝis! Ŝi rekomencis manĝi silente, humiligita interne kaj ekstere, kvankam<br />
ne montrante vorte siajn sentojn, dum miaj gefratoj, jam altiritaj de la amiketaj<br />
voĉoj el la korto, estis, gaje, elhejmiĝantaj ne tro atentante, feliĉa naivo!, la rekomendojn<br />
ne aludi la kokinajn delicojn de la vespermanĝo.<br />
Ni finis la jam kontraŭvolan manĝadon. Ni zorgis elimini ĉion restaĵan, rikoltis<br />
ostojn kaj kion ajn odorantan kokine. Kaj mi reiris al la kanalo.<br />
La fakto lasis en mi dumvivan stampon; precipe ĝi signis en mi sensan imagon<br />
pri iuj fundamentaj sentoj. Specimene:<br />
Se mi volas, eĉ hodiaŭ, elsperte nocii pri tio kio estas humiliĝo, mi vidas<br />
mian patrinon ĉesojle aŭskultanta nian najbarinon.<br />
Se iu min demandas kio estas rimorso, mi realvokas la nekontroleblan spli-<br />
7
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
tiĝon de pensoj kaj timoj kaj kulpo kaj honto de tiu vespermanĝo.<br />
Se mi volas konkrete senti kio estas kristana amo, mi revidas tiun najbarinon,<br />
kiu ĉion komprenis kaj nenion riproĉis kaj ĉiam konservis al ni la saman<br />
amikecon.<br />
Se mi volas priskribi la trajtojn de la transrimorsa pento, mi reaŭskultas la<br />
lastan preĝdediĉon de la vesperpreĝo de nia patrino: ”Ni preĝu por la personoj,<br />
kiujn ni skandalis aŭ damaĝis”.<br />
Mia patro, do, forveturis al Germanujo kvazaŭ al festo longe dezirita kaj<br />
sekrete preparita.<br />
Po dekkvintage li sendis la pergajnitan monon al familio rekomendante tiel<br />
insiste ŝpari ĝis nin konvinki, ke ni ĉesu el superfluaj duonfrandecaj elspezoj,<br />
kaj ĝis kreskigi en mi la deziron pergajni monon praktikante ajnan lernotan<br />
metion. Kia metioarto povis pli arde instigi la fantazion de adoleskulo?<br />
La meĥaniko, ja, esti helpoknabo prilaboranta mane super motoroj kaj<br />
maŝinaj komplikaĵoj, formis mian aspiron, kvankam la meĥanikaj laborejoj<br />
konsultitaj de mia patrino jam respondis, ke eĉ pagantan metiknabon ili ne akceptus.<br />
Kiam, kompattuŝita per la vortoj de mia patrino, eta bicikloriparejo, kie<br />
foje malnovaj malvigliĝintaj preskaŭ neripareblaj motorcikloj provis prokrasti<br />
sian agonion, min akceptis, la ĝojo malsupreniris nur el eblo malpurigi mian<br />
vestaĵon kiun mi orgojle montradis ĉar, laŭ mi, tio levus la prestiĝon de juna<br />
metilaboristo; ĝi fakte ne povis deveni el la semajna pago, sufiĉa nur por viziti<br />
dimanĉe la urban kinejon. Kaj krome la pagkonsisto malplivaloriĝis je miaj<br />
okuloj kiam mi plikonsciiĝis pri mia distanco disde la sorto kaj socia nivelo<br />
de samaĝaj junuletoj kiuj, kun mirindaj rimene pakitaj libroj subbrake, venadis<br />
riparigi sian biciklon: ili interbabiladis pri aferoj misteraj kaj eligis el ĉiuj<br />
siaj gestoj memcertecon kaj superecon, kies posedon foje mi ŝajnigis malŝati<br />
per vortoj de malrafinita lingvo kaj plumpe maldelikataj esprimoj: ŝvebigante,<br />
tamen, malestimon kun sekreta estimo al tiuj nenifarantoj, mi ekkonstruis<br />
la vojon de mia estonteco. Ne sukcesante fakte resti enkaĉigita en malŝato pri<br />
tio kion mi vere deziris, preskaŭ abrupte, per renversiga decido, la afekta malŝato<br />
forsvenis kaj ankaŭ ekstere ekrevigliĝis admiro por la vivstilo de tiuj homoj<br />
bicikle flugantaj en alian misteran mondon. De malproksime, kvazaŭ mi<br />
devus kapti sekretaĵon por la vera vivo, mi ilin spionadis.<br />
Mi ne jam tute konscie manifestis al mi mem tiun ĉi allogiĝon kun scideziroj,<br />
nome studi kaj kleriĝi pri la misteraj aferoj kaŝiĝantaj en la lernejo kaj libroj<br />
de tiuj forigindaj sed atentokaptaj lernantoj, tamen ĝi kuŝis ne ĉiam miakaŝe<br />
ĉar fojfoje ĝi surfaciĝis el nekonscio kiel envio al la plej avantaĝantoj<br />
8
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
en tiu kampo. Fojon mi volis spioni kien ili iradis por al si alproprigi la prestiĝajn<br />
sciojn, eĉ posttagmeze kiam male la lernantoj kutimas studi hejme. Sekrete<br />
mi, bicikle, unufojon sekvis el tiuj trion: post kelkaj kilometroj ili eniris<br />
domon, el kies fenestroj al mi plenpercepte venis la voĉo de la trikapa lerngrupo<br />
kaj tiu de la profesoro. Nenion mi komprenis, sed tio al mi donis iom da fiereco<br />
kvazaŭ mi estus aktoro en tioma escepteco. Hodiaŭ mi scias, ke ili kunripetadis<br />
la latinan gramatikon ĉe la paroĥestro: tiam al mi ili ŝajnis eniri gloriĝon,<br />
kiu, tamen, eĉ senpiece foje malpufiĝante pro konstato de mia malbonsorto,<br />
ne ĉesis treni fieron kaj sciavidon kune kun sentoj de malŝato kaj envio.<br />
Malŝati kaj samtempe envii estiĝos por mi arto profita ĉar se la envio min puŝos<br />
deziri, ke la enviatoj perdu sian feliĉon ĝi ankaŭ min virtuale levis kaj trenis<br />
al realigo de tio enviata. Fojon mi sukcesis manteni, preskaŭ tremante, kaj<br />
foliumi libron el teko malŝarĝita el valizrako de riparota biciklo: foliumi kaj<br />
alloge sense similiĝi al tiuj studentoj estis la samo. “Soifa kulturserĉanto, ŝajniganta<br />
malŝati kulturon”, min tiutempan mi spegulos jarojn poste.<br />
Tiu admiro miksita kun la fiera plumpo esti meĥanikisto en kombinea vesto,<br />
ankaŭ se preskaŭ nur de bicikloj kaj maloftaj lamiĝantaj motorcikloj, kreskigis<br />
en mi la deziron kaj la senton de emancipiĝo.<br />
Mi akiris emancipiĝon en ĉio, antaŭe en babiladoj, kie mi iluziiĝe aspektigis,<br />
ke la scienco rifuĝis tuta ĉe mia kapo, poste en mokado pri religio imitante<br />
en tio kiujn mi estimis imitendaj gravuloj, eĉ tiu imitado estis mia iniciĝo al<br />
nova mondo; en ĉio, do, emancipiĝo krom en la dispono de mono kaj en la kompreno<br />
pri la subtekstaĵo de la ilustritaj paperfolioj klarigantaj la funkciadon<br />
kaj aplikadon de la varoj proponataj al klientoj aŭ utiligataj rekte de mi. La<br />
mastro eksplikis pacience, sed ekzakte estis la prospektaj kaj instrukciaj ilustraĵoj<br />
kiujn mi ne scipovis legi. Emancipiĝo do en ĉio krom el la sento de malsupereco,<br />
kvankam kovrita per fanfarona parolado, akute spertita antaŭ al tiu<br />
studentaro.<br />
Iun tagon junaj metiistoj incitis, ke mi, eble por reliefi mian krudecon, priskizu,<br />
pli incitigintajn per trivialaj subskriboj, inajn seksorganojn (estis unu el la<br />
gestoj de emancipiĝo) sur la ekstero de la oficeja balkono: mi rifuzis, ŝajne<br />
motivite de tio ke ĝi estas aĉaĵo, vere male pro tio ke mi kapablis skribi apenaŭ<br />
unuopulajn literojn. Nekapablo min kovris per utila honesteco. Alia helpoknabo,<br />
poste mi konstatis, farbe desegnis sur la ekstera fasado de vidaltira ŝutro<br />
kaj skribis tiujn tekstaĉojn kiuj sekve kostis al li du vangofrapojn kaj la<br />
postenon. Unuatempe mi min juĝis pli lerta ol li, sed jarojn poste pli kulpa ol<br />
li ĉar mi tiam ne senkaĵole malkonsilis la aĉaĵon. Foje, preskaŭ fizike, el vor-<br />
9
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
toj kaj mieno, tralikiĝis tiuj miaj envio kaj sento de malsupereco kiam mi trakuris<br />
kun studentoj la saman vojon por iri, por mi, al preskaŭ senpaga laboro,<br />
por ili al la alloga fonto de sciindaĵoj kaj de la splenda vivstilo kun prestiĝa<br />
de mi imagita estonteco.<br />
Kaj jen antaŭenŝoviĝas la vojturno. Abrupte la admirata miraĝo realiĝis,<br />
kiel en sonĝo feliĉiĝanta en la realo, al mi malfermis la horizontojn de instruiteco,<br />
nome mi fariĝis studento. Iun lundon de la septembro 1939a, rehejmeniĝinte<br />
por la meztagmanĝo, mi trovis nenion pretigitan kaj neniun de la familianoj.<br />
Kiam post nelonge la patrino aperis, feste vestita, kaj sekvata de miaj du fratinetoj,<br />
ŝi sin ekskuzis pardonpete, kvazaŭ kulpa pri io kontraŭ mi. Ili ĉiuj kune<br />
ripetis ekskuzojn denove, eble por pli tikli mian scivolemon.<br />
Mia reagemo en tiu momento jen vakiĝis jen akriĝis samtempe: dekomence<br />
miaj okuloj gapis mirkaptaj, poste mi ekgrumblis kaj fine ekkriis: ke mi estas<br />
ignorata kaj malprizorgata kaj ekskludata de la familiaj aferoj, ke ili fortranĉis<br />
min el siaj sekretoj, aĉaj sekretoj, fiodoraj kombiniĝoj. La frazoj elvenis ankaŭ<br />
el subgrundo de miaj pretendaj responsaj naturaj gravecoj kaj devoj en familio<br />
en kiu daŭre forestas la patro kaj do devas kaj rajtas ĉeffamilie roli la<br />
plejaĝulo, kiu male estas forretenata ankaŭ en la nova okazintaĵo. “Mi informos<br />
pri tio la patron!”, mi pistis.<br />
Estis vere sekreto kiun ili nun volas riveli ankaŭ se por tion fari miaj familianoj<br />
devos peni. Kiam la penadsento estis superita, ili komunikis: via frato<br />
iris kolegion por studi kaj religiule enfratuliĝi.<br />
Tiumomente mi sensis tion kio estas klara: efektive la tabloloko de mia<br />
frato mankis je seĝo kaj manĝilaro. Jes, ja, ĉar li nun loĝas ĉe la franciskanoj<br />
de Lonigo (urbeto de provinco Vicenza, nordeasta parto de Italujo) kaj jam<br />
aniĝas en lernejo kiel gimnaziano.<br />
“Ni lin lasis sidantan ĉe benko en granda klasĉambro kun granda libroŝranko<br />
kaj studaparataĵo antaŭ li. Li nin senlarme ĝisis nepacienca enmiksiĝi<br />
en la ludojn kun la novaj kunuloj”.<br />
“Al vi ni nenion diris ĉar vi certe ne estus kredinta pri lia seriozo kaj lin<br />
mokinta aŭ, eble, eĉ lin forturninta el lia laŭ ni sincera decido”.<br />
Mi dubis ĉu mi devas ridi aŭ laŭtkrie ridegi ĉar, ke mia frato, kvankam<br />
dekkvar monatojn pli juna ol mi, tamen paŭsis ĉiujn miajn sintenojn rilate religion<br />
kaj praktikadon pri ĝi, eble ni eĉ nekonatas ĉe la paroĥo: la unua emancipiĝa<br />
signo estis tia. Kaj jam la kontaĝito superis la kontaĝanton rilate pozojn aŭ defiojn<br />
kontraŭ Dio kaj religio. Ankaŭ li en la rondo de amikoj knedis babilaĵojn<br />
per maldecaĵoj kaj hurlis superhomecajn stultaĵojn, ne timante ilin eĥigis inter<br />
10
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
domoj kaj paŝantoj...<br />
“Kio misirigis, kun via kunlaborado, la paroĥestron eble kutime malfideman?<br />
Por eniri seminarion oni bezonas referencajn paroĥestrajn raportojn, laŭ mi, ĉu<br />
ne?”.<br />
Pormomente mi pensis pri subaĉeto ĉe la paroĥestro kontraŭ la mono elŝvitita<br />
de mia patro en Germanujo.<br />
“Jes, sed la paroĥestro estis konvinkita, ke via frato ne frekventis la paroĥejajn<br />
renkontiĝojn aŭ la preĝejon nur pro tio ke ni loĝas kvar kilometrojn<br />
for de la vilaĝa centro, ke li tamen konservis bonajn familiajn tradiciojn de<br />
pieco kaj bonanimeco. Certe ni, patrino kaj fratinoj, ne disdegnis engaĝiĝi<br />
por pledi kaj konfirmi ĉion utilan por la celo”.<br />
“Ĉu li ne ploris, ĉu li ne pliploros la perditan liberon, ne suferos pro la longaj<br />
lacigaj preĝoj? Ĉu li sukcesos kaŝi sian kontraŭan inklinon?”.<br />
“Ne, li estis gaja kaj fiera!”.<br />
“Sed li ankoraŭ ne finis la bazelementan lernadon. Kiel li eltenos la gimnazion<br />
kun latinaĵoj?”.<br />
Al tiu demando ili flustris, ke, eble, profesoroj lin preparos al la allasa<br />
ŝtata ekzameno.<br />
“Por kolegianiĝi (manĝi, studi ktp) ĉu ne bezonatas mono, kiun ni ne ŝajnigas<br />
ne havi? Ĉu vi disipas la rimedojn ŝvite pergajnitajn de nia patro spite<br />
lian volon?”.<br />
“Ne vin ĝenu tiaĵoj, la religiuloj de tiu ĉi ordeno kvestas trakampare kaj<br />
travilaĝe por vivteni la studentojn kiujn ili konsideras sia posteularo por<br />
la misia diplaĉa vivo”.<br />
Dum mi pasas de miro al miro, al mi pli kreskas scivolemo, malpreciza sed<br />
eferveska scivolemo pri la plej nova ekscio. Prie mi rebatis demandon:<br />
“Ĉu vere la kolegianoj nenion pagas kaj, krom tio, ili pludaŭras en la studoj?<br />
Ĉu vi vidis la lokon? Kiom kaj kiel ili sin nutras? Kiam ni iros viziti nian<br />
fraton?”.<br />
La scivolemo nun ekburĝonas el alia fonto.<br />
Mi reprenis, post la ĉefmanĝo, mian biciklon penante ĝin pedale puŝi en la<br />
direkton de la laborejo. Senaverte malplimultiĝis miaj pedalturnoj tial ke la<br />
devancantoj surprizite rigardis la kutiman furiozan devancinton nun devancata;<br />
kaj eĉ alvostiĝinte post ili, mi fine senreage kaj senĝene ĉiam pli postiĝis:<br />
penso ekklakis mem en mia kapo ĝis ŝmace okupi ĉiujn miajn sensojn kaj gestojn:<br />
Ĉu veras, ke iu povas studi senpage? Mi sentis impulson tuj ekreveni ĉe<br />
la miajn por rehavigi al mi pluajn certecojn pri la afero kaj elsuĉi pli sendubi-<br />
11
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
gajn sekretajn allogaĵojn. Tamen mi pluiris, alvenante, pro tia malakcelo, malfrue<br />
al la meĥanikistejo: neniu min riproĉis sed nur pli malfrue kelkaj rimarkis<br />
en mi nekutiman apartan mankon de prizorga atento. Mi tamen tenis efike sekreta<br />
mian internan kirladon, jam tradukeblan per konkretaj frazoj krom per fantaziaĵoj.<br />
De tempo al tempo mi haltadis por reprikonsideri kaj reimagi kaj ne<br />
forvanigi la miriĝon pri la sciigo kaj por remeti antaŭ mi demandon kun jama<br />
respondo: ”Kion mi faru? Mi jam scias kion fari!”. Reprenante laboron mi de<br />
tempo al tempo ripetadis: “mi scias kion mi faru!”.<br />
Estis lundo tiu tago. Mardon matenon, tre frue, mi jam pedalas sur senpasaĝeraj<br />
stratoj, akompanata de mia ankoraŭ ne okjara fratino, en la direkton de la<br />
kolegio “Probandato Antoniano” de Lonigo; dekkvin kilometrojn el mia hejmo.<br />
“Kion mi estos dirinta al la pastro rektoro?”. Pli atentige: “Kion mi ŝajnigos<br />
antaŭ li? Ke mi volas vivi laŭ Sankta Antono? Kial ne? Ĉu, eble, mi ne<br />
kapablus? Kaj se li invitus min reciti, je pruvo pri tio, iun ajnan preĝon? la Patronian<br />
aŭ Avemarian, kiujn mi duonforgesis? Kaj kial ne refreŝigi la memoron<br />
pri ili, profitante de la pli bona religia inklino kaj instruiteco de mia akompananta<br />
fratino?”. Mi ekprovis reciti flanke de mia bicikletanta fratino kiu devis<br />
suflori preskaŭ ĉe alterna frazo.<br />
Ni haltis laŭborde de la strato en eta plataĵo. Necesis certe halti ĉar mia fratineto,<br />
marŝante flanke de mi kaj pedalante sur porina biciklo kaj nepovante<br />
sin apogi sur la tro alta sidileto, jam elĉerpis ĉiujn siajn eblajn fortojn kaj estis<br />
jam forlasanta la stirilon al si mem. Mi, nur celante al mia elektodestino, tion<br />
perceptis ekzakte kiam mi estis decidanta ripetigi de ŝi refreŝiĝojn de preĝoj<br />
kaj sugestojn por ne misaspekti antaŭ la pastro-rektoro, kiu certe pri tiaĵoj ekzamenos<br />
min. Dume de fore oni jam povis klare vidi la ĉiam pli konturiĝantan<br />
gigantan konstruaĵon, kie jam mia frato studas kaj kien mi volas eniri. La decido<br />
ne lasas spacon al malhelpoj el kiu ajn fonto.<br />
Ĵus batintis la deka en la kampanila horloĝo kiam mi sonorigis, time kvankam<br />
decide, ĉe la kolegia pordo. Enkondukite ĉe la kolegi-reganton, mi, en<br />
plursofa akcepta salono lin eble ridinde riverencante, ekparolis sed nun ne<br />
memoras la unuajn vortojn elirintajn el mia buŝo, komike baraktanta akomodi<br />
hazardajn esprimojn al reverenda riverencostilo; ankaŭ mia fratino ne havas<br />
pri tio klaran memoron: ne forgesitis, male, normalaj rektoraj demandoj kiaj:<br />
“Kiamaniere vi perceptis, ke vi havas la vokiĝon al la sanktaj aferoj de<br />
Dio? Kion diras via paroĥestro? Ĉu vi, dekkvinjariĝanta, tiom timas la vivmalfacilaĵojn<br />
ĝis forfuĝi de ili rifuĝante sub konventa protekto?<br />
12
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
“Ĉu kredinde, ke vi sentis tiun impulson abrupte?!”.<br />
Kiam la pastro elspuris el miaj vortoj, kaj el miaj manoj, ke mi jam garzonas<br />
meĥanikiste kiel motorbicikloriparisto kaj, ke mia patro jam fikse dungiĝas<br />
en Germanujo, aspektis vaporiĝi la suspekto pri mia neeskludebla trompiga<br />
religia envokiĝiĝo por eskapi el vivmalfacilaĵoj. Fine, mi neembarasite murmuris,<br />
ke mi venos dimanĉon, la proksiman dimanĉon kun la postulitaj dokumentoj<br />
havigeblaj ĉe la paroĥestro. La pastro, eble prijuĝinte infaneca kaj fanfaroneca<br />
mian esprimon, ne priatentis ĝin kaj elbuŝigis ion ne tute plaĉan al<br />
mi, nome ke mi ankoraŭ pripensu, almenaŭ unu monaton aŭ du kaj intertempe<br />
mi petu konsilon de la paroĥestro “kiu certe disponas pri la necesaj elementoj<br />
por vin juĝi kaj konsili. Dume vi preĝu!”. Tiu preĝu ektremige kredigis,<br />
ke estas plonĝanta sur min la timata invito reciti preĝajn formulojn jam delonge<br />
forgesitajn kaj nelge supraĵe laŭvoje refreŝigitajn. La invito bonŝance ne<br />
venis kaj mi, eble salutante eble dankante, forlasis la salonan ringon konvinkita<br />
ke mi venkis almenaŭ je poentoj . Laŭ la longa marmore kahelita klostro,<br />
kiun miaj piedoj tretis kun certeco je si mem kvazaŭ en propra loĝejo, fratuletoj<br />
salutis per “Paco kaj Bono”, al kio mi ne sciis, kiel respondi; eĉ tiu senresponda<br />
saluto ektimigis min, ke la pastro-rektoro, miaŝultre sekvanta, impulsiĝus<br />
pensi, ke mi vere fremdas rilate religion.<br />
Mi kun mia fratino eliris el tiu silenta kaj sanktece elvokiva loko kontentaj<br />
kaj malsataj kaj soifantaj pro la antaŭa laciĝo senmanĝa. La malsaton ni kvietigis<br />
per peceto da pano franciskane donacita ĉe la konventa pordo, kaj la soifon<br />
per la akvo de la fonto en la apuda placeto dum mi promesas al mia fratino<br />
multajn donacojn de la estonta alten levita kaj enviata doktoro kian mi min<br />
jam antaŭvidas; mia la laciĝo, tamen, vaporiĝis antaŭ la nefacila tasko tuj pretigi<br />
la dokumentojn.<br />
Super mia kapo levita, kvazaŭ por rediri al ĉiuj mian unuan sukceson, la<br />
ĉielo aspektis al mi, en tiu septembra tagmezo, tiel blua, ke mi devis deturni la<br />
okulojn el la ĉielo. Ja, la vetero kaj la ĉirkaŭa naturo, malkiel kutime, en tiu<br />
momento konverĝigis mian atenton: mi perceptis, ke alte sunas kaj ke malalte<br />
blovas venteto, ĉio forbalaanta ĉiun spuron de l’ akumulita tensio. Sed el tiu ĉi<br />
kontentiĝo, same kiel el aliaj, mi devis devojigi la atenton por malhelpi, ke mi<br />
kantu aŭ eksplodigu mian ĝojon al aliaj, al mia fratino, ununura interparolanto,<br />
kies vizaĝo jam esprimas tiel markite signojn de laceco, ke ŝi eble ne rezistos<br />
al la peno de la pedalado ĝishejmen. Male, ŝi gaje eltenis antaŭe miajn duonekvilibre<br />
ekzaltiĝajn esprimojn, poste la senkompatan lacegon de la perbicikla<br />
reveno: tiu ĉi fakte fariĝis por ŝi elĉerpiteco dum tri tagoj kun teruraj kapdolo-<br />
13
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
roj. Jarojn poste, ne tro senkiala rimorso superrandiĝos ĝis min akuzi, ke ŝi<br />
unua kaptiĝis el mia viktimiga faretro.<br />
Dume mi bezonis superi alian klifon, eble la plej riskoplenan en la tuta afero:<br />
prezentiĝi kaj kredindiĝi ĉe la paroĥestro, ke mi sinceras se mi petas de li<br />
paperan helpilon por ke estu konfirmitaj miaj volo kaj inklino al la religiula<br />
vokiĝo. Mia antaŭvido pri tio muaris de sendubeco pri sukceso al malespero.<br />
Mia patrino, konscienciĝinte kaj konfuzite diradis, ke ŝi ne plu eltenas duonfiecan<br />
senhonton mensogi post la ne tute purkora sceno antaŭ la paroĥestro pro<br />
mia ĵusa envokiĝinta frato, kaj firme dekretis, ke trabatiĝu mi mem antaŭ la<br />
paroĥestro, ke min oni resendos al la sendanto, nome al la hejmo, post nur<br />
kelkaj semajnoj ĉar la diablo lasos sinki la voston desube de la pantalono. “la<br />
pantalono de via ruza ŝajnigo!”.<br />
Estis merkredo de la sama semajno kiam mi envenis la paroĥestran domon: la<br />
pli ol sepdekjaraĝa pastro min ricevis, min fulme strabe rigardis de subo al supro,<br />
piedstarante aŭskultis buŝaperte mian postulon kaj mallevis la okulojn al<br />
mia ĝisgenua pantalono trenante ankaŭ la miajn: mi perceptis en tiu momento,<br />
ke mia kurta pantalono sin montras ankoraŭ mezfemure kuspe suprenfaldita<br />
ĝisingvene laŭ mia kutimo por pli senbremse pedali. “Estus plibone, ke vi iru<br />
fiŝkapti”, li degne elĵetis dum mi honte ruĝiĝis eble ĝis la faldaĵo de la pantalono,<br />
kies randoj kuspe volvitaj, laŭkutime de fiŝkaptantoj en la multkanale drenata<br />
venetia ebeno, ŝajnis min meti nuda antaŭ liaj okuloj. Tuj post, tamen, ne<br />
malplaĉis la paroĥestra ŝercaĵo ĉar per ĝi jam ekrompiĝas la dura glacia surfaco<br />
de homo je kurta kaj mordanta, laŭ komuna difino, parolado, kaj jam fariĝas liberige<br />
senutila mia timtremanta plurfoje mense rearanĝita prezenta parolado.<br />
Gapante al miaj okuloj laŭ longaj sekundoj, li mildatone kaj patrece:<br />
“Mi vin ne konas. Ĉu vi estas la filo de la laboristo jam de longe dungiĝinta<br />
en Germanujo, iam helpata de la Duĉo per “kolombino”? Ĉu li jam revenis<br />
por eviti la militecajn riskojn en Germanujo? Ja, bonŝance Italujo, malkiel<br />
aliaj ŝtatoj, ankoraŭ ne mobilizas post dek tagoj de milito en Pollando kaj<br />
kontraŭ Francio kaj Anglio. Vi nun havas kion manĝi, ne necesas iri sin satigi<br />
ĉe la fratularo... Montru! Vi havas la manojn malpurigitaj kiel la piedoj, ĉu vi<br />
metilaboras?... Vi iomete gajnas, do. Vi ne bezonas, do, sekurigi vian panon<br />
ĉe la fratularo… ”.<br />
Ankoraŭ demandoj kaj demandoj, kaj kiam kredeblis senfrukte kaj senespere<br />
elspezitaj miaj forludotaj kartoj, el nova voĉtono kaj ekaliro al katedro<br />
kaj enmanigo de plumo, mi distilis, ke li klasis miajn respondojn inter la validaj<br />
kaj pruvantaj sincerecon kaj motivan honestecon de mia peto. Mia konscienco<br />
14
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
silentis, superfortita de la memkotentiĝo pri la sukceso. Li flegme forŝovis dosieraĵojn<br />
kaj eltekigis papereton, skribis mane kaj ĝin enkovertigis kaj enmanigis<br />
al mi, dirante aspekte senzorge, ke se la frataro min remetos sur la hejmenvojon<br />
mi povos reiri al la fiŝkaptado, kaj spitgeste indikis mian fine malfalditan<br />
pantalonon ĉe ambaŭ kruroj. Kion li skribis en tiu papero? Mi scios<br />
kelkjarojn poste, kiam estos permesite viziti koncernajn dosierujojn. Jen la<br />
preciza tono: “Mi scias preskaŭ nenion pri tiu junuleto, krom ke liaj maloftaj<br />
vizitoj tra paroĥejaj lokoj okazadis pro la kvinkilometra foreco, tamen li ŝajnas<br />
al mi sincera kaj bonintenca. La eduko kaj klarvido de spiritoj sidas inter<br />
viaj taskoj ĉar mia juĝo ne superas la surfacon ”.<br />
Min salutante ĉeporde, li dum momentoj ne vortumis ion ajn sed transsojle,<br />
faligante sian voĉon sur miajn embarasitajn salutojn, silabe ellipigis kun subliphara<br />
rideto: “preĝu por mi ĉar eĉ la preĝoj de friponetoj validas!”.<br />
Haste, kaj iom embarasita pro tia trezoro en mia posedo, mi enpoŝigis ĉe<br />
la brusta bluzo la bonan atestilon pri konduto.<br />
La ĵaŭdon kaj la vendredon kaj la sabaton mi pasigis bedaŭrante, ke mi<br />
senprudente eldiris al la kolegia rektoro, ke mi prezentiĝos lia gasto la sekvan<br />
dimanĉon: sen tiu malprudente hastema kaj limiga anonco, mi povus veturi al<br />
kolegio tuj senprokraste. Tial mi daŭrigis diligente lernoservi en la metiejo, kie<br />
mi prizorgis fidele laborendaĵojn, tenante nur por mi mian sekreton evitante<br />
senfinajn mokaĵojn kaj timatajn ĉiodisfaligantajn kontraŭinformojn ĉe la paroĥestro,<br />
kiu senbreĉe juĝus sin trompita de mi kaj tiel elrompiĝus la sorĉo.<br />
Fakte, post mia foriro kelkaj distambure igis la paroĥestron suspektema pri<br />
mi sen tamen ajnon trafiltrigi ĝis la kolegio. Eĉ, por malpotencigi aŭ malfruigi<br />
malfavorajn informojn kaj reagojn, mi malzorgita lasis en laborejo la laboran<br />
supertuton, mian fetiĉigitan supertuton kies malnetiĝo statsimbolis kapablon<br />
trakti kaj refari kaj sensacie sintonii kun muĝantaj motoroj: miaj familianoj, por<br />
eviti demandojn, ĝin forlasis; nur postlongatempe ili prezentiĝis por rekuperi<br />
“ion eble ankoraŭ utilan”, kaj rekuperis ankaŭ la semajnan salajreton kiun mia<br />
prudento rezignis enkasigi.<br />
Kaj la dimanĉon, freŝmatene, akompanate de la sama fratino, ĉar mia patrino<br />
plu skeptikis pri la honesteco de mia improvizita vokado de Dio plurfoje<br />
proklamante “ne scipovas riski mian reputacion du fojojn sinsekve”, mi forhejmeniĝis.<br />
Ĉe la hejma pordo renkontis la patrinan avinon, la ununuran informitan<br />
pri la novaĵo, sukcesintan ĝis tiam teni sekreta noticon kiu, male,<br />
laŭ ŝi, indus disvastiĝi tramonde. Ŝi piedstaris singulte plorante: konvinkiĝinte,<br />
ke mi elektis la plejbonan partion inter la elektindaĵoj de l’ vivo, kaj plej-<br />
15
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
meritan antaŭ Dio, ŝi akceptis la suferon de la disiĝo disde la unua naskita nepo,<br />
kvankam rigarde disiĝojn kaj disecojn ŝi estis spertanta plurajn: filo laboristo en<br />
Germanujo, alia filo laboristo en Orienta Afriko, tria filo freŝe rekrutita al militservo.<br />
Ŝi min brakumis kaj alpreniĝis al mi ŝmacete kisante kaj daŭre min salutis<br />
duonvoĉe ĝis mi forsinkis malantaŭ la kubuta stratkurbiĝo. La eta agitiĝo<br />
en la korto bonŝance ne vekis la najbaran scivolemon, kaj mi povis foriri, krom<br />
sekrete, ankaŭ kaŝe.<br />
Mia fratino akompanis min, tra la reiritaj vojoj, nur por revenigi la biciklon<br />
hejmen: sur la ununura biciklo, kelkatempe ŝi vojaĝis side sur la stirilo dum<br />
mi pedaladis, kelkatempe ni marŝadis piede, kelkatempe mi piede kaj ŝi bicikle:<br />
la laciĝo ne ekzistis, ekzistis nur la celo kiu fine konkretiĝis ĉirkaŭ la dekunua<br />
horo. La rektoro, min vidinte, vage revekis en sia memoro la antaŭaĵojn de la<br />
afero kaj, iomete ŝokita, invitis, ke estu enirigita mia patrino aŭ alia responsa<br />
familiano. Sciiĝinte, ke la unusola familiano estis okjara fratino nun jam rehejmiĝanta<br />
kun la unusola biciklo, enpensiĝis ankoraŭ pli konsternite, vokigis<br />
mian fraton, je kies respondoj eble alkroĉis mian sorton. Venis do mia frato,<br />
sed ŝokite de neatendita kolegianiĝanta frato, li konfuzite respondis nur unu balbutatan<br />
jeson al tro embarasiga demando, tia: Ĉu vi konas tiun ĉi homon? Ĉu<br />
ankaŭ li manifestadis inklinon fariĝi fratuleto de Sankta Antono? Je la jesa<br />
respondo, la rektoro silentis per longa paŭzo, spirmankiga en mi; forvenante<br />
de ĝi li forpermesis ambaŭ, min asignante al la fratulo kolegia asistanto. Ĝuste en<br />
tiu momento bronza sonorila alvoko invitis al la salonmanĝo. Unu minuton<br />
pluan, kaj post mistera kantata preĝeto, mi ekgustumis la unuan tagmanĝon<br />
de mia kolegia vivo. Kun mia frato, senhezite ateste ŝajniginta esti jam<br />
konstatinta en mi eksterajn signojn de mia inklino al sankta vokiĝo, neniam<br />
mi parolis por ne tro lin konsciigi pri mensogo, eble pli trudita ol perceptita.<br />
La rektoro invitis la kolegianojn manklaki al la nova kolegiano kaj mi imitis<br />
ĉiujn kaj ankoraŭ pli forte aplaŭdis ĉar mi ne komprenis, ke la pli ol cent kolegianoj<br />
estas salutantaj min. Ĉiuj ridis, kelkaj laŭdis mian humurinklinon, alskribante<br />
mian manklakadon al ŝerce partoprena inteligento, ne al senorientiĝa<br />
fremdiĝo. La unuan pladon mi kredis la solan same kiel ĉe mia hejmtablo,<br />
male oni entabligis aliajn du sinsekvajn kun viando kaj fruktoj: tial mi povis<br />
min senskrupule satigi. Tio min ne nur allogis, sed ankaŭ kreskigis la konvinkon,<br />
ke fine plensate kroniĝis miaj aspiroj.<br />
16
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro dua<br />
Krudaj adaptiĝoj kaj pli krudaj aspiroj al milito<br />
La plej konata inter la seminariaj aktivadoj, laŭ onia opinio kaj mia amara<br />
konstato, antaŭvidita tamen, koncernas meditadon kaj preĝadon. La tempo,<br />
fakte, dediĉata al preĝado estas konsiderinda, eĉ oni celas instrui por ke etpaŝe<br />
sed perceptigeble oni spertu aliigi la tutan tempon kaj la tutan tagagadon al<br />
preĝo: iu speca de ĝoja penso direktiĝanta el koro al Dio, vole kaj kore sentita<br />
kaj sentigita kiel amiko. Sed Dio, tiutempe, de mi ne estis taksata, des malpli<br />
perceptata, amiko, li najbaris al nenio, aŭ restis io je kio mi nur profitcele ŝajnigis<br />
kredi kaj ami. Kiom da tempo mi devos pasigi en tiu preĝa tasko, dum<br />
kiu mi devos simuli partoprenon kaj inklinon al Jesuo kaj Maria? Kiel elaĉeti<br />
tiujn foruzatan tempon kaj neĝuitan aktivon? Kiel sendamaĝe daŭrigi miajn<br />
sintenajn, mienajn kaj tutkorpajn aspektojn kaj superi tian dialogadon kun estaĵo<br />
kies ekzisto tute al mi ne interesas kaj kiu, se ekzistas, loĝas tre fore?<br />
Jen antaŭeniĝas la solvo: iom post iom, preskaŭ spontane, elcerbiĝis kaj<br />
preciziĝis la elirvojo, per kiu malgraviĝu aŭ transformiĝu en agrablon la pena<br />
neevitebla tasko: mi hastis parkerigi la preĝojn por ilin reciti unisone kun la<br />
aliaj sen elspezi atentiĝon kaj por min fordoni dum meĥanika preĝado al libera<br />
permensa aŭ fantazia vagado. Mi eĉ, foje, por pli certe ne esti surŝutata per<br />
devotaj formuloj, elektis antaŭe la temon de tiu dumpreĝa rezonada kaj fantazia<br />
kreado. Kaj tiel mi sukcesis elprofiti eĉ de la nepreco, tiel de mi interpretita,<br />
ne ŝanĝi korppozicion sur la sidloko dum meditado por eviti pale eksterigi<br />
enuon aŭ malestimsignan lacecon, kiun jam mi brile superis.<br />
Jarojn poste, kiam mi komencos legi “science“, nome senstompe, ene de<br />
mi mem, mi pritaksos tiun unuan disduiĝon meminicado al la arto ŝajnigi kaj<br />
konservi sensufere du kontraŭajn sintenojn kaj kondutojn en la samaj aferoj.<br />
Tamen, foje el miaj lipoj elglitis, kelkaj voĉtrenaĵoj dum la silentaj cezuroj,<br />
aŭ devojiĝoj dum voĉaj preĝaj formuloj, el kiuj mi ellernis foriri per eta raŭkectuso<br />
kaj novaj palaj signoj de fervoro esperante ne impresi tro aĉe la kunpreĝantojn.<br />
Etaj humiliĝoj por grandaj profitdonaj distroj! Sed mi haste perfektigis la<br />
arton preĝi senpreĝe: jen kiel.<br />
Tuj post la matenleviĝo, la seminarianoj kolektiĝis en la kapelo por la unuaj<br />
tagdevotaĵoj. Mi rapidis dum la tualetaĵoj, gajnante kvaronhoron kiun mi elspezadis<br />
en la kapelo en kies benko sidanta silente mi legadis kaj relegadis la<br />
17
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
porpreĝan manlibron. Eble, eĉ miaj edukantoj, taksis tiun mian rapidiĝon al la<br />
kapelo deziro preĝi per aldonaj devotaĵoj: mi male provis plilertiĝi en la legado<br />
ĉar, kiam oni testis mian leglertecon, oni interkompreniĝis per senespera<br />
rigardo, laŭ mi dubante eble ĉu tiu dekkvinjarulo reziste duonanalfabeta povus<br />
rekuperi kaj, kvankam ne tute malkovre, oni konceptigis al mi la eblon fratuliĝi<br />
restante laika, nome sen pasi tra studoj foje enuaj kaj senutilaj, oni aldonis<br />
konsolige. Mi do legadis tiujn piecekscitajn paĝojn, imagante la sonojn jam<br />
aŭditajn dum komuna preĝado kaj paŭzojn kaj voĉajn altiĝon kaj malaltiĝon:<br />
la klopodo elfluigi ilin nivele de senso sed ne de voĉo, kaj la penstreĉo limigi<br />
ilin al la imago, donis al mi senvolan eksteraĵon de aktoranto aŭ de duonmaniulo<br />
nekapabla domini aŭ flegi siajn fervorajn bigotiĝojn. Tiel mi certe aspektis<br />
al la rektoro tiun matenon kiam, li alproksimiĝis, el malantaŭo de miaj ŝultroj,<br />
al mia kapo, por plurminuta observado, dirante ne sen memkontento pro<br />
tiom da fervoro en seminariano: “kion vi susuras kaj kiajn devotaĵojn vi aldonas?<br />
restu distriĝi kun la aliaj, kaj venu preĝi kun la aliaj. Ĉu vi volas akiri<br />
sanktecon unutrafe?”.<br />
La ruzoarton elpensitan mi aplikis ankaŭ por min liberigi el peno de preĝado:<br />
kial ne legi kaj instruiĝi pri lingvo dum kaj per preĝado kaj meditado? Laŭ<br />
monatoj min savis tiu eskapilo.<br />
Sed la problemo koncerne la preĝadon etendiĝis sufiĉe transe de tiu bagatelaĵo.<br />
Entute la seminarianoj pasigis tage, matene kaj vespere, pli ol du horojn<br />
kaj duonon antaŭ altaro preĝante aŭ en gvidata meditado: ĝis mia atento travivis<br />
absorbita de la novaĵo kaj distrita de la klopodo alproprigi la formulojn kaj<br />
ilin kompreni, la penado restis dampita kaj leĝere sentita. Pojome mi perfekte<br />
ellernis arton movi lipojn sen ĉesi samtempe sekvi kaj orienti la viciĝon de<br />
mia pensaro. Venis, tamen, la tempo, ke la distro pro la novaĵoj vanuis lasante<br />
enuon kaj senton de frustracio, precipe kiam oni devis resti silenta kaj muta<br />
remaĉante la sintezajn vortojn de la prediko por devenigi el ili praktikajn kondutajn<br />
fruktojn, indajn komunikiĝi en la grupo. Al mi venis ne apartaj rezonadoj<br />
nek proponoj nek promesoj: la silenta vakuo ŝtormiĝis ene kaj ĉirkaŭe de<br />
mi fariĝante torturo kaj nekontrolitaj korpaj movoj kvazaŭ por min liberigi el<br />
ŝtoniĝo!<br />
Sed denove sparkis en mia menso la solvolumo: dum tiu preĝa tempo mi<br />
ripetu al mi mem la lernitaĵojn kaj recitotaĵojn hodiaŭ aŭ hieraŭ pritraktitajn<br />
aŭ jam studitajn kaj mense skandu poemojn por faciligi parkeron. La praktiko<br />
de tiu insista ripetado, dum preĝaj aŭ meditaj horoj, donis al mi tiom da lerteco,<br />
ke en la sinsekvaj semajnaj tasko-ekzamenoj la instruistaro taksis min<br />
18
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
jam bakita por eltreniĝi el la preparklaso unua B. B ĉar mi en la unua ekzameniĝo<br />
montrintis nekapablon paŝoteni kun la malpli nepreparitaj lernantoj<br />
de la klaso unua A, kaj do oni enfaligis min malsupraĵen! Oni nun rapidis entrotigi<br />
min en tiun de la malpli etdotitoj, kie la estontaj kunlernantoj rigardis<br />
kun respekto la novan maljunetan geniulon - kun preskaŭ tri jaroj de aĝmalfrueco<br />
- nesciante kiamaniere tiuj sukcesoj naskiĝis. Se je unua vido oni juĝus<br />
tian artifikon al lernado io postiĉa precipe pro manko de allogiĝo al la dia<br />
varo, tia opinio regus nur ĝis oni vidos el diversaj venontaj faktoj konstantan<br />
kaj senpaŭzan pasion al studado.<br />
Kvankam dumpreĝe miaj pensoj svarmis aliloke kaj alisente, la meditoj<br />
sukcesis modifi kaj purigi la krudecon de mia ĉiutaga lingvaĵo, foje afekte<br />
pompa kaj malŝateca, jam ellaboriĝinta en laborejaj kaj junularaj medioj kies<br />
provo emancipiĝi el mallarĝecoj de la ordinara vivo koncentriĝis en maldecaj<br />
kaj blasfemecaj esprimoj, ĝin kontrolante per kvata observado pri alies<br />
paroladoj kaj eventuale, okaze de senvola ŝvebado ĉirkaŭ trivialaĵoj pro manko<br />
de posedo de la purigitaj esprimoj, ĝin ŝprucigante per piecaj aldonaĵoj, antaŭe<br />
per atenta ekzerco poste per preskaŭ mensa kutimo. Mi tiom ĝin rafinis,<br />
ke post kelke da tempo sur miaj lipoj blokiĝis aŭtomate ĉiu frazo vulgara aŭ<br />
triviala, kio male okazadis al miaj pli spontanaj kaj simplaj kunkolegianoj.<br />
Perfektiginte la arton refreŝigi dumpreĝe lecionajn objektojn kaj taskojn, mi<br />
tamen ne povis kaj ne volis reteni mian atenton kiam la predikoj akiris la formon<br />
de neinstiga kaj nemoraleca instruo aŭ de komento pri bibliaĵoj, kiujn mi<br />
hodiaŭ dirus historie aŭ apologie pritraktitaj: tiuj konkeris en mi subitan kaj<br />
aprioran atenton pro la kialo, eble, ke malgraŭ mia nescio pri tiu mondo, ili<br />
sencele respondis al miaj kaŝitaj duboj aŭ postuloj kaj tial ekĉesis miaj sekretaj<br />
fajfaĵoj pri Dio. Mi foje bedaŭris, grumblavoĉe, ke la referaĵoj kaj eksplikoj<br />
kun vortaj kaj gestaj bildigoj de la historiaj moroj, fono kaj etoso de la<br />
bibliaj eventoj, finiĝis senresponde al miaj pli scipostulaj deziroj. Scivolemo<br />
apudis pasion kaj ĝojon. Foje-foje forfuĝe pasis tra miaj pensaj refaldaĵoj ankaŭ,<br />
ke estus sendanĝere se Dio ekzistus!<br />
La predika lingvaĵo ofte por mi estis mistera objekto kaj foje estigis miskomprenojn<br />
kun kelkaj ĝeniĝo kaj amuziĝo de kunuloj kaj asistantoj. La rektoro<br />
uzis ofte la esprimon “la pekoj de la karno”. En la itala la vorto karno<br />
aludas same homan korpon kun siaj psikaj inklinoj kaj viandon manĝeblan.<br />
Por mi ekzistis nur tiu lasta signifo. Tial mi konkludis: se la pastro arde spinas,<br />
ke ni devige ne sekvu la plezurojn de la “karno”, signifas, ke mi devige ne<br />
manĝu “karnon-viandon”. Kial tiam oni entabligas karnon-viandon? Kaj kaŝri-<br />
19
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
gardante agaderojn de kunmanĝantoj, mi kredis malkovri kontraston, eĉ kontraŭdiron<br />
inter la diroj kaj la faroj, kiu tamen, certe, neniel ĝenis mian nekredemon.<br />
Nur post monatoj mi sukcesis distili, ke la esprimo “kontentigi la karnon”,<br />
laŭ la sisteme cititaj Sanktaj Paŭlaj lingvaĵo kaj leĝinterpretado, rilatas<br />
la tuton de la mavtendencoj iom brutece imagigitaj, korpaj kaj spiritaj, en<br />
homo: karno estas la tuta homo, en la konscia kaj libera aspekto, oponanta al<br />
Dio. Kiu scias ĉu tiu pastro iam komprenis, ke tia lingvaĵo falas knabajn kapetojn<br />
tro teknikeca kaj abstrakteca? Sed tio ne eĉ flugtuŝis, tiam, mian zorgemon.<br />
Mia ruzeco foje devis repuŝi sugestojn de kelkaj predikoj. Iu pastro, parolanta<br />
malpli moralige aŭ malpli singarde dum kristnaskaj festoj, instigis la<br />
cent seminarianojn preĝi al la Sinjoro por ke tiu ĉi konvinku la italan registaron<br />
konservi neŭtralecon antaŭ la trista kaj komplika eventaro de la Germana/Angla-Franca<br />
milito, monatojn antaŭe eksplodinta (septembro 1939).<br />
Li vortatakis Germanujon invadintan kaj konkerintan kun Sovetunio Pollandon.<br />
Miaj sentoj freneze iris al la diametre mala direkto en muta skoldo al la<br />
itala registaro pro tio ke ĝi ne antaŭis Germanujon en tiu konkero: almiliti estus<br />
kunnaska rajto de Italujo por fostigi nian potencon kaj gloron kaj nun,<br />
male kaj vee, okazas, ke aliaj obskurigas la italan aspiron. Kial min ensturmis<br />
tiuj konvinkoj?<br />
Kelkan jaron pli malfrue mi ŝuldos tiun absurdan frenezaĵon al postlasoj,<br />
aĉege absorbitaj, de la bazelementa lernejo impregnita de ideologiaj spuroj de<br />
la faŝisma reĝimo, kiujn mia krudeco pezigis ĝis nekredebleco ĉar al mi ŝajnis,<br />
ke Italujo en ĉio valoras tiom kiom valoras en la futbalo en kiu ĝi estas la<br />
nesuperebla monda ĉampiono. Italoj ĉampionoj, ĉiuj aliaj ĝiaj helpantoj kaj<br />
admirantoj.<br />
Ankaŭ pro tio mi ne preĝis, kvankam mia preĝo estus preĝo de sendanĝera<br />
nekredanto. En la dubo, ke iu vere aŭskultu, mi preferis teni fermaj la lipojn<br />
aŭ apenaŭ supraĵe moviĝantaj por laŭcele mute reciti alion.<br />
La invito preĝi por ke Italujo evitu la militon estis insista, ada, obseda. La<br />
militdeklaro estus maljusteco, estus mortigo, tio provokus grandan doloron en<br />
la Papo kaj Episkopo. Jam rekrutiĝas la militaj kapelanoj, viroj jam surhavas<br />
la italan grizverdan uniformon por ignoritaj (!) celoj, la patrujon oni povas<br />
servi en pli noblaj manieroj. Se ankaŭ Italujo ekmilitos, la tuta mondo eksplodos...<br />
Mi obstine, antaŭ la Sankta Sakramento, tenis fermitaj miajn lipojn, bonŝance<br />
pro la motivo, ke en tiu kazo la preĝo devis esti silenta kaj persona. Tratempe,<br />
ĝuste dum tiuj preĝadoj, mi eksentis la bezonon plikaŝi miajn sentojn<br />
ne nur pro ilia kontraŭpacemo, sed ankaŭ pro eksuspekto ke en mi, flanke de<br />
20
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
mia sentima nobleco, ekokulumas io malklara, kio pliposte taksiĝos “kvalifikita<br />
ciniko”. Preĝon mi diligente evitis ankaŭ por ke, kvankam konvinkita pri<br />
ĝia nenia efiko, io mistera povus prajmi vere la pacon. Elstaris la deziro, ke<br />
milito rampus, por ke ni konkeru teritoriojn kaj defilu spaliritaj de la glorantaj<br />
subigitaj popoloj, kion mi dum ŝajniga preĝo antaŭĝuis imagante triumfajn<br />
marŝadojn ene de la kelklandaj popoloj kies ekziston mi apenaŭ eksciis per la<br />
unuaj tre krudaj prigeografiaj rudimentoj. Kun la edukantoj kaj kunuloj, eĉ<br />
kun konfesprenanto kiam kun tiu ĉi ekos sincera pekmanifestiĝo, mi tiajn<br />
kontraŭaspirojn kovris eĉ per pacemaj deklaroj dum silente spionadis ĉu Italujo<br />
fine komencas konkeri. Mia patro, en Germanujo por forfuĝi el maldungiĝo<br />
en Italujo, poiomete fariĝis en miaj pensoj, kaj foje ankaŭ en miaj konversacioj,<br />
heroeca helpanto en milita kampo; eĉ mi estis ankaŭ preta lin aprobi<br />
kaj inciti per letero, kiun poste ne sendis suspektante, ke la rektoro komprenus<br />
mian malinklinon al la paco kaj celoj de la preĝado.<br />
Se necesus pli klarigi kiajn luktojn por teni sekretaj la aspirojn de mia animo,<br />
helpu jeno. Iun kristnaskan antaŭtagon oni amasiĝis en la granda preĝejo,<br />
kun sekularaj personoj, por aŭskulti la anoncitan Papan radiomesaĝon elsenditan<br />
al “Urbi et Orbi” (Al la urbo Romo kaj al la tuta katolikaro). La parolado,<br />
kvankam soleneca kaj iom malklara por mi, konkludiĝis per priskribo pri agadoj<br />
de Vatikano (de la papo mem kaj ties diplomatio) por subteni “forfuĝigitojn,<br />
elmigrigitojn, prizonulojn… kaj ankaŭ tiujn de semita gento”. Semita<br />
gento, neariana sango eble mi aŭdis elfluanta pliposte el la komentoj de la frataro.<br />
Pri kio temas? Certe, io interligita kun la paco, io komprenita nur de la<br />
pacemuloj, io do pri kio mi silentu por ne manifesti mian sekretan deziraron.<br />
Plua miskompreno ŝosis pro tiu “lando-gento de nearjanoj”. Iun vesperon,<br />
eble finoktobran 1941 kiam Germanujo kun Rusio jam konkeris Polion, la<br />
meditado estis diktita de okaza gasto milita kapelano. El lia parolado mi komprenis,<br />
ke la Papo preĝas kaj helpas la nearjanojn, kiujn male Germanujo batalas.<br />
Pro tio la germana ambasadoro en Romo vizitis la papon por lin riproĉi.<br />
“Ĝuste!” mi memronronis, “Kial la papo helpas, eĉ se per solaj nutraĵoj<br />
kaj vestaĵoj kaj medicinaĵoj, adversulojn al Germanujo amika de Italujo?”<br />
Bedaŭrinde, la neceso ne malkaŝi mian deziron, ke Italujo militu lige al Germanujo,<br />
malkonsilis, ke mi petu eksplikojn pri la popolo aŭ lando de la “nearjanoj<br />
1 ”.<br />
1 Nun penseblas ke tiu kapelano referencis al la encikliko de papo Eŭgeno Pacelli de la oktobro<br />
1939 en kiu oni legas, citite el Sankta Paŭlo, “ne plu estas hebreo aŭ greko aŭ aligentano...<br />
ili nun estas unu sola realo”, plurfoje elsendita tiutempe, eble propagandcele, fare de la BBC<br />
de Londono. Vortoj tiom klaraj, kaj ripetitaj de malamikoj de Germanujo, kolerigis nazian re-<br />
21
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Neniu akceptos vera tiun aberacion kiam, post kelkaj jaroj, mi rakontos<br />
tiun mian sintenon. Mi estis, senscie, ene bakita de neevidenta reĝima propagando,<br />
kiu min troekscitante per falsaj grandaĵoj kaj noblaĵoj stultuligis, kaj<br />
eble ankaŭ mastrata de la bezono min provizi je palpebla idealo, ĉar tiu de la<br />
simpla kaj nura instruitiĝo saturis jes la menson sed ne la spiriton. El tiuj stultumaĵoj<br />
mi plenumis plurajn: tiu ĵus fadenita estis nur la plej aspekte nekredebla.<br />
Oni ridu pri la sekvaj.<br />
Estis alia rifo kontraŭ kiu oni povas kraŝe bati. Bona regulo, kies plenumon<br />
nur foje pro neantaŭviditaj okazaĵoj oni preterlasas, estis, ke ĉiu kolegiano<br />
praktiku la ĉiusemajnan orelkonfeson pri siaj pekoj ĉe konfesprenanto.<br />
Kvankam tiuj pluras, tamen oni insiste konsilas frekventi ĉiam la saman. Por<br />
ne elvoki suspektojn, mi decidis elekti simplanimulon iom maljunan kaj forloĝantan,<br />
kaj aliri ĉe lin kaj min akuzi je io vera de miaj kulpetoj, escepte de la<br />
precipa kulpo, tiu de mia ne rektanima intenco kaj malhonesta konduto fronte<br />
al la celoj de la kolegio. Tiu individua rito kaŭzis al mi la plej gravan el suferoj<br />
ne nur pro la neceso montri sentojn ne verajn sed ankaŭ pro la neevitebla<br />
okazo elmontri al mi mem kiom mi disiĝas de honestaj pensado kaj konduto.<br />
De tempo al tempo mi konsciiĝis, ke mi devus paroli klare kun tiu trompita<br />
viro kiu, ĉiukaze, konservus ĉiam la sekreton kiel superan eklezian ordonon.<br />
Sed, kiam eblis, mi ruze forglitis el tiu konscienca sugesto, ne konfuze perceptita,<br />
min ekskuzante, ke ne nur pri duboj pri sia vokiĝo temis, sed precipe<br />
pri seminariano nekredanta. Fojon mi eĉ pretiĝis por manifesti mian aferon,<br />
sed hontosento transforĝis miajn pretigitajn eldirojn en sensencajn balbutaĵojn<br />
tuj fuŝiĝantajn tra la kutimigita pekakuzo. Surprize, la simplulo riveliĝis ne<br />
malsimplema.<br />
Fine mi ne rezignas ridigi mian plumon per la ridekscita sinteno de mi praktikita<br />
dum kelkaj monatoj pro misa persona apliko de diro evangelia. Edukanto,<br />
krom ekzalti la evangeliojn, ties dirojn foje komentis dum paŭzaj babiladoj...<br />
Ĝuste tiuj ŝajne sencelaj komentoj kreskigi ilian influon sur min:<br />
evangelio ne trompas kaj ne eraras! Ĝuste tiu ĉi registras ke Jesuo diris, ke<br />
“okulo estas la spegulo de la animo”, nome tra ĝi aperas ankaŭ la malboneco<br />
gistaron kiu protestis ĉe la papo. Ĉion tion oni hodiaŭ povas legi en libro (Romo kaj Hebreoj)<br />
de hebrea aŭtoro, jam konsulo de Israelo en Milano, Pinchas E. Lapide, kiu raportas pri sekvoj<br />
de la radiomesaĝo (kristnsakon 1940) en kiu la papo komunikas kion farendan, de ĉiu katoliko,<br />
per la frazo: “... Ni (la papo. Red.) feliĉas povinti helpi grandnombron da rifuĝintoj, aparte<br />
nearjanoj”. Se plu aldoni ĉi-rilate, memorindas, ke en alia radiomesaĝo, 1942, estas eksplicite<br />
kondamnitaj “persekutoj pro naciaj kialoj aŭ pro rasiaj pretekstoj”: klara aludo al enprizonigado<br />
de hebreoj.<br />
22
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
de la intencoj kaj pensoj! Kion mi faru? La malplej malefika defendo konsistas<br />
en ŝirmado de sia rigardo: ke neniu vidu rekte mian rigardon, ke neniu legu en<br />
mia okulo mian malsincerecon! Do mi komencis malhelpi, ke mia rigardo interkruciĝu<br />
kun tiu de edukantoj. Kia peno kaj kiaj malsukcesoj!… Bonŝance<br />
iompostiom la forto de la evangelia proverbo estingiĝis kaj lasis liberaj miajn<br />
okulojn ĉar fariĝis tute certa la konsciiĝo ke mia koro kapablas ŝajnigi sincerecon<br />
eĉ pere de la okuloj!<br />
Alia, eble iluzia eble objektiveca, sed vere demanda problemo. Iom post<br />
iom ekpululis dubo pri la kapablo de miaj edukantoj eviti evidentajn kontraŭdirojn.<br />
Ili ne hezitis insiste instigi la kolegianojn agadi honeste kaj sincere ĉar<br />
honesteco kaj bonagado ĉiam sukcesos kaj ĉiam atingas bonan solvon kaj publikan<br />
rekonon, dum la kontraŭo ne povas eviti riproĉon kaj punon. Sed samtempe<br />
ili diradis, ke Jesuo honeste kaj altruisme agadis, kiu tamen ricevis krucumon.<br />
Se veras la unua falsas la dua!, kredis mia logiko. Kiam la problemo<br />
eliris eksteren elsaltis, ke ĝi estas nur mia ĉar la aliaj jam interpretis la unuan<br />
kiel veran plurfojan kaj taŭgan nur por propulsi al la bonfarado kaj sincereco.<br />
Inter la multegaj pli/malpli konvinkaj eksplikoj, okazis ankaŭ ŝercaj respondoj<br />
fare de pli aĝuloj kunaspirantoj: je konfirmo de la interrilato inter bonagado/publika<br />
rekono kaj malbonagado/publika mallaŭdo oni ekzemplis Jesuon se traktitan<br />
laŭ tia kriterio: fakte, se li malobeis siajn gepatrojn kiam ili estis devigataj<br />
angore lin serĉi dum diversaj tagoj en Jerusalemo, tio havis sian logikan sekvon.<br />
“Jes, vere Li malobeis. Sed oni vidu kien li ruliĝis!”, ŝerce kriis ĉiam gaja<br />
kolegiano indikante krucifikson.<br />
Pli frue la momenta problemeto fariĝis la granda problemo: Ĉu triumfas la<br />
bono aŭ la malbono? Kie? Kiam? Aŭ ili kunmarŝos ĉiam? Kion pri tio vere<br />
diras religio? Ĉu kompetentas predikantoj? - Mi decidis ke iam pristudos mi,<br />
kaj trovos mi la solvon!<br />
Ĉu favori ankoraŭ la emon rideti pri si? Se jes, jen nova okazo. Dum alproksimiĝo<br />
de la kristnaska festo, oni kantadis (kaj la pastro emfazadis) la liturgian<br />
esprimaĵon, origine biblian, “malfermiĝu la ĉeloj kaj el la tero burĝonu la<br />
Savonto”. Sed mi sciis, ke la ĉielo estas trakurebla alsupre senfine, ĝis la steloj<br />
kaj ankaŭ pli alsupre ĉar nenio povas tion malhelpi. Kio do povas malfermiĝi?<br />
La ĉieloj ne ekzistas! Kaj mi ektaksis kompatinduloj miajn kunulojn allasiĝantajn<br />
al tia trompiĝo. Mi ne memoras kiel tia “konfirmo de la ruzeco de la pastroj”<br />
dissolviĝis en sian kontraŭon, memoras nur mian sekretan pliestimiĝon pri<br />
mi.<br />
Dume ĉe la lernejaj aŭtoritatoj mi daŭrigis esti originala kazo. La instruis-<br />
23
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
taro ne sciis kiun sanktulon alvoki por min komprenigi, ke ĉiu latina vorto havas<br />
sian propran akcenton, dum mi laŭtvoĉe legante, por ne forgesi la kazan<br />
aldonaĵon aŭ la verbajn finaĵojn, peze kaj nure akcentadis tiujn ĉi provokante<br />
ridon ĉe la kunlernantoj kaj senutilan penon de la frustraciita instruisto ĉar ties<br />
skandantaj klopodoj min enmeti en la korektan prononcon restis seneĥaj ĉe<br />
miaj oreloj. Ekzemple, amàbam sonis ĉiam amabàm kaj pòpolus ellipiĝis<br />
aplombe popolùs, kvazaŭ por pli amuzigi la spektantaron, kun mentora tono.<br />
Sed jen, de hodiaŭ al morgaŭ, post kelkaj monatoj, sparkis la miraklo, la akcento<br />
ekfalis sur sian ĝustan silabon kaj donis al la vortoj komunan sonon: mi<br />
ne memoras la kaŭzon de tiu ĝustiĝo, sed memoras, ke pri ĝi konstituiĝis tiutempe<br />
la miro kaj temo de multaj konversacioj kaj gratuloj. Ĉesante esti la<br />
amuziga kaj distriga fuŝemulo ĉe ĉiuj, mi samtempe komencis montri ne suspektitajn<br />
kapablojn kiel lernanto. Samafero okazis rilate la malsubjekton: se iu<br />
vorto hazarde funkciis la unuafojon malsubjekte, ĝi tia devu esti porĉiam.<br />
Mia duparta naturo, de studento kaj simulanto, estis vivita entute sen eĉaj<br />
skuetoj krom momentoj de envio pro la gajeco kaj simpleco de miaj kompanuloj,<br />
aspekte malpli lertaj aŭ profitantaj de sia inteligento ol mi de la mia,<br />
sed riĉaj de humaneco kaj grandanimeco, kaj kelka momenta deziro trovi motivojn<br />
por ke miaj subkuŝantaj duboj pri religio estu finfine aperte diskutataj<br />
kaj eventuale dispeliĝu. Mia prireligia skeptikismo kistiĝis precipe pro duboj<br />
pri la sincereco de la pastroj. Je kulpo iu ajn mi ne akuzis ilian konduton, sed,<br />
senmove kirasita, mi frontis bazan demandon kun respondo implicita: Ĉu vere<br />
ili kredas je tiuj blagaĵoj aŭ fantaziaĵoj? Ĉu eblas, ke instruitaj homoj mem<br />
kredu je tio kio aspektas ruzaĉece sed plumpece proklamata?<br />
Se origine mi tion limiĝis esprimi, en konkuro kun ĉiuj por pli amuzige<br />
ekstravaganci, inter metikunuloj pribabilante religion kaj pastrojn, poste ĝi fariĝis<br />
intima konvinko ĝis forĝi, kiam mi eniris kolegion, mian praktikan juĝon<br />
laŭ la jena silenta moto: religio statas ruza trompo kaj mi trompas ĝiajn trompantojn.<br />
Tiuj skeptikeco kaj kontraŭreligieco havis fonton, antikvan kaj originalan<br />
por mi, kiu ne meritus esti rakontata se fore de ĝi eble mia tuta vivo alimaniere<br />
orientiĝus. Ĉu nur ridi?<br />
Je la sepjariĝo oni min frekventigis la katekisman paroĥejan lernejon por<br />
min prepari al la unua komunio: la katekistino, virino kvindekjara, je mia okuloj<br />
seneraripova, tiom severe reliefis Dion pekpunanta, ke mi deziris tiun ĉi en<br />
neniu ajn tempo renkonti. Eĉ ŝi diradis, sendube por ke ŝiaj lernantoj pli efike<br />
fuĝu el la malbonfarado, ke iuj pekoj neniam kaj neniel estos pardonitaj ĉe<br />
24
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Dio: inter tiuj ĉi superŝvebas speciala sakrilegio, nome tuŝi per la dentoj la<br />
sanktan hostion (”Ne tuŝu per la dentoj”, male, estis konsilo signifanta precize:<br />
tiu pano estu manĝata jes, sed ne nutraĵcele). Peko nepardoninda, do absolute<br />
ne plenumenda, do sendube evitata, laŭ ŝia naiva ekvivalentiga rezonado. Male<br />
mi ĝuste tiun ĉi kontraŭvole plenumis: la hostio al mi enbuŝigita de la sacerdoto<br />
fatalece falis kontraŭ miaj dentoj senutiligante miajn streĉojn kaj klopodojn<br />
mildigi kontaktojn: ĝi algluiĝis al la dentoj tiom nemoveble, ke ŝajnis, ke peko<br />
estus trairanta kaj okupanta ĉiujn miajn membrojn. Terurite, mi silente tremis<br />
penante ne eksterigi senesperajn reagojn kaj sentojn, kaj malbenante ĉion kaj<br />
min kompatante.<br />
Laŭ la rehejmeniĝa vojo, post la senĝojaj, en mi, festado kaj komuna matenmanĝo<br />
en la paroĥestra domo, solece kuntreniĝinte en mia sekreto, mi<br />
draste kaj devige eltiris la konkludojn kiuj estis samtempe tristigaj kaj liberigaj;<br />
sed pormomente mi sukcesis izoligi, aŭ ne travidi, tristecon ĉar ties faktoron<br />
kaj fonton mi kredis tiel malproksimaj, ke ili neniam konkretiĝos. Jen la<br />
ekzakta dialogo, inter mi kaj mia renversita memo aŭ elŝteliĝinta interna observanto,<br />
encerbigcele rondele ripetata:<br />
“Nun super mi jam volbiĝas damniĝo kun abomeniga rigardo de Dio; ĉu<br />
ne jam senutilas viziti la preĝejon aŭ preĝi?”<br />
“Jes, senutilas ĉar vi jam definitive destiniĝis al la perdiĝo”.<br />
“Mi bonŝance estos liberigita je ĉiu religia tasko kaj povos kaj rajtos senpreme<br />
vivi, ĉu ne?”<br />
“Jes, vi estas liberigita”.<br />
“Sed kiel kaŝi antaŭ ĉiuj tiun mian spiritan staton kaj samtempe eviti partopreni<br />
devotecajn ceremoniojn jam senfruktajn se ne malutilajn por mi?”<br />
“Per la sekreto kaj kredigante, ke vi vizitas la preĝejon dum vi male iras<br />
distri laŭstrate kun admirataj kunuloj, kion vi jam faris, kelkfoje laŭ viaj ne ĉiam<br />
kaŝitaj deziroj”.<br />
“Kaj pri la preĝoj matenvesperaj... komunumaj, laŭtvoĉaj?<br />
“Vi ŝajnigu kaj finfine tion oni evitas, kiel pliaĝaj kunuloj kaj parencaro”.<br />
“Kaj la perspektivo de estonta damniĝo al la infero?”<br />
“Tio forestas se vi vivas ĝis la sepdekaj kiel via nuna patra avo!”<br />
“Kiel eskapi el la Dia venĝo?”<br />
Al tiu lasta demando mi ne donis respondon. Esti en terura kaptilo kaj devi<br />
ne paroli kun iu ajn, jen la fonto de psika kaj konduta tragedio, kies atestanto<br />
estas nur mi. Neniu komprenis la originon de mia obstina rifuzo eniri la preĝejon<br />
kaj genuiĝi kaj partopreni en kolektivaj ritaj kaj familiaj preĝoj.<br />
25
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Tamen tiu kondamno de senvola kulpulo (ĉar mi ne volis denttuŝi la hostieton<br />
hazarde algluitan al mia palato-dentaro), kelkfoje, ekbriletis kiel absurdaĵo<br />
kaj ekendubigis eĉ komunan saĝecon kaj la realan dian konsiston: aŭ Dio<br />
ne estas aŭ oni eraras pri liaj ordonoj!<br />
“Kaj venos la morto!”<br />
Jes, sed ĝi estas fora fora. Ankaŭ la patrina avino ĵus mortinta ŝajnis<br />
tiom maljuna ke eble la tempofino por mi ne venos.<br />
Ĝuste al tiu mia patrina avino ligiĝas la unua neplaĉa, plaĉe tamen rakontinda,<br />
sekvo de mia pekkonscienco. Ŝi mortis antaŭvesperon de tuj pasonta<br />
novjaro post ebla abunda manĝaĵo. Kiam miaj gepatroj min kondukis al la funebroj,<br />
mi obstine rifuzis ŝin vidi, kaj eventuale kisi antaŭ la fermo de la ĉerko,<br />
kaj marŝadi kune kun aliaj post la ĉerkotransportilo. Bonŝance, oni min taskigis<br />
manpuŝi biciklon de iu onklo partoprenata en la funebra procesio. Kial tia<br />
obstino? Jen: mi sciis (!) ke mortintoj ĉion vidas el la transmondo, do mia avino<br />
estas malkovranta mian pekstaton, stato de poreterne damnito, kies preĝoj<br />
nenion valoras kaj eĉ damaĝas la aliajn. Resti for de ŝi estis protektiĝo kaj liberiĝo<br />
el angoro.<br />
Mi renkontis, dudek kvin jarojn poste, tiun katekiste evangelizistinon, publike<br />
fieran pri mia religiula enmetiĝo, tiom senafektan kaj riĉan en humaneco,<br />
ke mi ne povis min reteni de la dankema impulso ŝin kisi. Eble, ŝi ankoraŭ<br />
ne gustis, ke ne ekzistas peko aŭ sakrilegio nepardoninda aŭ ŝi ankoraŭ<br />
kredis, ne antaŭvidante la psikajn kaj moralajn kaj religiajn konsekvencojn, ke<br />
por malproksimigi personojn el la tento de la malbono utilas ilin teruri. Kiel ŝi<br />
povis fiksiĝi en tia antaŭjuĝo malgraŭ siaj emociekscitaj priskriboj pri la dolĉeco<br />
kaj pardonpreteco de laŭevangelia Jesuo?<br />
Kial mi rakontas tiun historion ŝajne certe bagatelan kaj seninfluan? Pro tio<br />
ke, foje, el subgrundo de mia animo mi provas serĉi senkulpigojn kaj mildigojn<br />
de mia respondeco en la estontaj liberaj elektoj kaj agadoj: ja, kiom tiu<br />
misinformo desformis mian karakteron kaj vivkonceptadon kaj difektis la kapablon<br />
libere elekti? Des pli, ke mi neniam aŭdis pri personoj spertintaj samsorton!<br />
Jen la unua origino de miaj skeptikeco kaj kontraŭreligia ribelemo naskiĝantaj<br />
el la deziro, ke la minacanta Dio ne ekzistu kaj jen la kialo pro kiu la adoleskantaj<br />
grupoj estiĝos por mi kruda kaj vulgara ekzerciĝado en mokado al<br />
religiaj sanktaĵoj. Iu ono de tia sinteniĝo revekiĝos en mi, en venontaj ribelaj<br />
momentoj, almenaŭ nivele de vortelekto.<br />
Ne nur skeptikemo, sed ankaŭ timo, timo pri io mistere malamikeca en-<br />
26
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
rampis tiutempe en mian animon, kiu antaŭe kredis vivi en mondo de amikoj<br />
simpatiantaj al li, sed abrupte malkovris la mondon al li malamika. La novan<br />
spiritan situacion portretu jena epizodo, nur aspekte noveleca ĉar ĝi vere profunde<br />
kaj eble por ĉiam gravuris miajn psikon kaj pensmanieron.<br />
Oni konvinkis min, ke gardanĝelo apudas min seninterrompe, min defendante<br />
kaj ame prizorgante. Mi estis sepjaraĝa kaj krome vivadis sub la influo<br />
de la tia instruo: nokta mallumo ne timigis min pli ol taga lumo, mi brave paŝadis<br />
kaj kun amikoj kurludadis apude de tombejo eĉ se mi certis, ke la mortintoj<br />
de tempo al tempo eliras el la ĉerko kiam ili vidas preterpasanton, por<br />
almozi pri propeta preĝo, kiun mi senlace pretis anticipe koncedi. Oni parolis<br />
pri sorĉistinoj, sed mi ankaŭ kontraŭ ties sombraĵoj estis protektita. Sed iutage<br />
tiu konvinko pri protektanta anĝelo preskaŭ abrupte ĉesis igi min nevundebla<br />
kaj neterurebla.<br />
Ekneĝetis je la oka de tiu decembra mateno, dum mia patro kun najbaraj<br />
vilaĝanoj elporkejigis nigran centsepdekkilograman porketon nazligitan por<br />
ĝin mortigi kaj igi salamoj. Ĝiaj gruntaĉoj diskonigas la novaĵon kaj kurigas la<br />
najbarojn, dum multobligas la irorevenojn de virinoj portantaj potojn plenajn je<br />
varmega akvo kun aromaĵoj, dum infanoj trakorte diskuras en freneza ekscitiĝo.<br />
La ĵus martirigita porketo peze kuŝas sur granda subĉiela tablo dum festaj<br />
voĉoj nuligas en la memoro ĝiajn kriegojn, senesperajn kaj korŝirajn. Virinoj<br />
kuiras sangbuletojn ilin donacantaj al ĉiuj infanoj: je ili mi multe voras rajtigita<br />
de mia sento de proprietulo de la nun silentigita porko. Meze de festobruo,<br />
laŭtvoĉo de viro, de la viro kiun mi ĉiam pritaksis serioza kaj influhava ĉar saĝa,<br />
la plej saĝa el la najbaroj, pli saĝa ol mia nesuperebla patro, grimacas:<br />
“Jen mi ĵus vidis la porkan animon foriranta. Certe ĝi nun loĝos ĉi najbare serĉante<br />
venĝon, abruptan kaj sangan venĝon! Ĝi lasos la lokon nur post la venĝo!<br />
Infanetoj, defendu vin nun kaj post la faŭka vorado!... Hum!”; kaj ekmanĝis<br />
montrante per ŝirmaj gestoj ke mem jam estas atakata de nevidebla sturmanto,<br />
kiun mi tamen kredis travideti !<br />
Tiuj vortoj gravuriĝis en mia animo. Mi tuj apudiĝis al la plej proksima<br />
ulo, kvazaŭ por min protekti kontraŭ tiu venĝoaspira animo. Kiam oni denove<br />
entabligis porketajn sangokaĉajn buletojn kun rostitaj viandpecetoj, kiujn mi<br />
antaŭe tre senpacience atendis pro ilia fabelgranda franditeco kaj jam ekgustumis<br />
ĉerpante el la manoj de la kuiristino, mi ŝajnigis ilin akcepti sed kaŝe metis<br />
ilin sur la tablon inter la pladoj kaj panoj aŭ ilin enpoŝigis por poste forĵeti:<br />
estis certe nekonscia provo montri al tiu porka animo miajn senkulpecon<br />
kaj pardonpeton. Miaj timoj tamen fariĝis intensaj kaj pli kaŝitaj en mia men-<br />
27
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
sa fundo; kaj ĉiam pli malofte okazis io forturniganta el obsedo de malĝojaj<br />
imagoj.<br />
Kaj mia gardanĝelo, kiun mi kelkafoje plorigis pro miaj malobeoj al la patrino<br />
kaj kun kiu mi ĉiam reamikiĝis kun granda ĝojo, kie li estis? Li malaperis,<br />
foriris el mia horizonto, ne plu ekzistis.<br />
Mi ne priskribas la elturniĝojn per kiuj mi eskapis tian fiaĵon, t. e. manĝi<br />
porkaĵojn; mi insistas, tamen, pri kiom etendiĝis miaj teruroj, tagaj kaj koŝmare<br />
noktaj. Per larĝaj rondiroj trakamparaj mi klopodis eviti al mi flankpaŝadon<br />
ĉe la tombejo, kies nura fora aspekto senspirigis min; eĉ la simpla penso pri<br />
mallumoj, aparte ĉambraj kaj noktaj, angorigis mian koron; dum restado en la<br />
klasĉambro ofte mia kubuto protektiĝe devis tuŝi tiun de la sambenkulo; en<br />
sonĝoj de temp’ al tempo mi vidalvide kontaktis la porkan animon, kiu tamen<br />
ne perceptis miajn senefikajn klopodojn sciigi, ke mi ne ofendis ĝin, ke mi<br />
apenaŭ liptuŝis buletojn de ĝia kuirita sango, ke mi denun ne manĝos erojn de<br />
ĝia korpo salamigita, ke mi eĉ sekrete engaĝiĝos malebligi, ke aliaj manĝu je<br />
ĝi. Tion mi ripetadis sur elpajla mato ĉiukuŝiĝe kaj ĉiuvekiĝe.<br />
Ĉe vekiĝo krome, kiel en filmo, postkurantaj misforme sombraj estaĵoj terurige<br />
obsedadis mian imagpovon min devigante angore alvoki, aspekte senmotive,<br />
la ĉeeston kaj amikan voĉon de miaj familianoj, kiuj tamen ne povis<br />
malhelpi, ke mi ŝvebigu, ene de mi mem, ion malhelan eĉ super nia domo.<br />
Mi paŝadis, en tiuj tristaj monatoj, sur la centra dorso de la stratoj por ne<br />
esti kaptita de malamikaj kaj hidaj krudaĉuloj elrampantaj el fosoj kaj heĝoj.<br />
Mia frato iam hazardis, eble ŝerce, eskapigi el lipoj, ke la diabloj transiras rapide<br />
stratojn lasante piedporkajn postsignojn sur la polvo. Tial mi diligente<br />
ekzorgis paŝi kun la okuloj fiksaj al la strata polvo por ke, eventuale, miaj piedoj<br />
ne fariĝu porkaj aŭ diablaj senaverte tretante signojn de ĵusa hida spurado,<br />
kaj kelkfoje mi vidis, plibone eble imagaĵoj fariĝis vizioj, animalojn min aĉe<br />
gvatantaj kaj enpuŝantaj artifikojn por min tiri; eĉ ombroj antaŭantaj la sunsubiron<br />
provizadis siajn longiĝantajn formojn al malamikaj supernaturaj estaĵoj.<br />
Mi ruze kaj manie zorgadis resti ĉiam en kompanio kun familiaj uloj por ke<br />
ĝeniĝu la nevideblaj sombraj miaj akompanantoj kaj kiam mi devis resti sola<br />
mi mallarĝigis miajn membrojn enen de mi mem; la horoj antaŭ la momentoj<br />
de mia soleco pasadis kun insista tristigemo, la horoj post la soleca restado<br />
min penigis preskaŭ kiel la teruraj lokoj. Eĉ en mia kuraĝa patro, la aŭdaca<br />
noktumanto pro kampargardista laboro, mi kredis vidi signojn de necesa lukto<br />
kun nevidebla persekutado.<br />
Mia terurstato daŭris almenaŭ kvin monatojn kaj mi kredas, ke neniu kom-<br />
28
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
prenis la veran kaŭzon de mia bizarega kaj groteska konduto, de mia senmotiva<br />
ofta ploro kun abrupta kaj senescepta rifuzo enbuŝigi porkaĵon, de mia aspekta<br />
ellaso de atento, de neeksplikeblaj obstinaĵoj. Foje ŝtele mi observadis la<br />
manĝantojn de porkaĵoj por malkovri spurojn de ilia teruro kiu certe ne povus<br />
manki, foje mi miris pri ilia lerteco kaj sentimeco, kvankam opiniante, ke ilia<br />
kuraĝo certe devis esti pli ŝajna kaj afekta ol vera. Dumnokte mi travagis sonĝojn<br />
kun uloj timigitaj kiel mi.<br />
Preskaŭ abrupte mia spirito kvietiĝis, mia anĝelo el vana kaj senforta kunesto<br />
rericevis protektigan formon, mi refariĝis pro lia akompano ĝuanta<br />
kaj, do, je teruro libera. Estis marto, la unua de marto, malpli ol kvin monatojn<br />
disde tiu porkmurdo, kaj jen alia porkbuĉo. Ĉi foje ĝuste en la biena korto<br />
de tiu sinjoro, estimata serioza kaj impone saĝa, kiu laŭte kvakis, ke la<br />
animo de la elvivigita porko venĝoaspire vagas. Kiam ĉesis la porkaj krioj,<br />
tiu ĉi viro levis la sangokovritan tranĉilon proklamante: “tiun ĉi fojon mi amikiĝis<br />
kun la animo de la porko ĵus buĉita. Jen ĝi!”. Tion dirante li apertigis<br />
sian manon kaj blovis forte sur la nudan palmon aldonante iom oĉje: ”Jen ĝi,<br />
ĝi flugas kiel papilio, kontenta kun aliaj porkaj animoj inter la kontentaj homoj.<br />
Ĝi flugas kune kun ĉiuj porkaj animoj, ke ni manĝu kaj ĝojpleniĝu”.<br />
Bonŝance lian fanfaronetan bravdiron mi ankoraŭ taksis kun simpatio, kvankam<br />
ĝi duonaspektis iom kontraŭdira. Antaŭ miaj okuloj abrupte lia antaŭa<br />
severeco mildiĝas, lia terura saĝeco fariĝas karesa tuŝo kaj pormomente mi<br />
kredas konkrete vidi tiun feliĉan kaj feliĉigantan animon, kies brutaleco jam<br />
dissolviĝas en ridetan mienon.<br />
Tiuj vortoj agrable investis min kiel freŝa aero foriganta tiun sufokan. Mi<br />
ne plu travidis la flirtantan papilion, sed tuj mi ekpensis pri venĝo: ĉu tial ne<br />
ekzistis venĝo? ĉu venĝo elburĝonis en mia fantazio? Ĉu senmotiva enkoŝmariĝo?<br />
Abrupte, ne pograde, same kiel ili venis, miaj teruriĝoj maliĝis, reestabliĝis<br />
simpatio al ĉio kaj amuziĝemo. Eble mi ne sukcesas esprimi la kvaliton<br />
kaj la kvanton de ĝojo, kiu min invadis. Ankoraŭ hodiaŭ, se mi volas<br />
kompreni aŭ interpreti grandan ĝojon, eĉ komunan ĝojon, mi reelvokas tiun<br />
momenton, kiun mi analize dividas en miloj sinsekvaj fazoj pliigantaj, ĉiu<br />
unuope, la finan ĝojan liberigon.<br />
Vere mi ne tuj tiel konkludis. Mi antaŭe atente observis la viron, kiu intertempe<br />
ekdonacadis el poto sangbuletojn kuiritajn super tujapuda klakanta fajro<br />
al ĉiu infano, akompanatajn de vangotuŝetoj kun fluga duboforiga rideto: mi<br />
ricevis kaj manĝis per unu gluto. Ekscitante miron kaj ĝojon, mi alproksimiĝis<br />
al mia patrino ŝin petante pri pluaj porkaĵaj sangbuletoj, kaj avide manĝis mi-<br />
29
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
rigante familianojn konantajn pri mia antaŭa sinteno, kaj jam timantajn pri<br />
mia kaŝita malsano; ili eble interpretis la novaĵon strangecaĵo de mia karaktero.<br />
Ili ne sciis, kaj eble ankoraŭ ne spertis, kiom belas trapasi el terurstato al la<br />
gustumado de belaĵoj!<br />
Kaj sur miaj lipoj floris granda spontana liberiga rideto kvazaŭ revenus<br />
mia malnova anĝelo, kun kiu mi vere rekomencis konfidence trakti kaj, kvazaŭ<br />
ŝultrolevita de amikaj neviditoj, rande pasadi tombejon.<br />
Revenis fakte tiu ĉi kaj eĉ hodiaŭ mi, plenaĝa, kun li promenas, kun li rezonas<br />
kaj forsvenigas la senutilajn terurojn, al li adresante ĝojajn pardonpetojn<br />
pro la elreviĝoj kiujn mi al li certe kaŭzis per tiu mia malfido al li. Ĉu li<br />
distingiĝas de Dio aŭ li estas kroma maniero por igi sentiva la dian ĉeeston?<br />
De tiam mi manĝas porkaĵojn sen la servuteco de la pardonpetado al la animala<br />
animo; eĉ preskaŭ malstampiĝis el mia memoro la sekvoj de tia trista premateco.<br />
Sed baldaŭ falos sur min la alia sufero: tiu de iu Dio longatempe opiniata<br />
neamika kaj atendanta maljuste sur mi venĝi pri kontraŭ mia senvola<br />
peko: ĉio tio pro la sakrilegio opiniigita nepardonebla, do nepardoninda, peko.<br />
Dume la kolegia travivo daŭrigas. Kaj daŭrigas ankaŭ ĝia aspektiĝo romaneca<br />
kvankam tute aŭtobiografia.<br />
30
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro tria<br />
Necertecoj inter certecoj<br />
Dume milito senspire ĉiam pli alproksimiĝis kvankam la rekrutado, libervola<br />
aŭ konskripcia, en militservo apenaŭ ekzistis ĉar en Italujo (junio ‘40),<br />
kiu nelonge poste ekmilitos kontraŭ Anglujo kaj Francujo flanke de Germanujo.<br />
Se milito nin vizitos, ĉiuj estis konvinkigitaj de mem konvinkiĝintaj<br />
aŭtoritatuloj, ke temus pri milito tre kurtatempa. En kolegio oni certis, ke mi,<br />
tial, kvankam jam dekkvinjara, estus evitinta la kuglan riskon. Ne pro tio mi,<br />
male, senpacience atendadis la radian paroladon de la Duĉo anoncanta, ke la<br />
fulma milito estas eksplodinta kaj ke ĝi jam briligas la bravecon de la italaj<br />
soldatoj.<br />
Pri tiu militdeklaro, kiam la anonco fine sparkis, mi spertis grandan kaŝitan<br />
ĝojon kaj iun nereteneble sendreseblan ekzaltiĝon. Ŝprucojn el ĝi perceptis<br />
patro (= pastro laŭ religiula lingvaĵo) Francisko, instruisto de itala lingvo, kiu<br />
pritaksiĝis, en medio kiu jam iom malkapabliĝinta se ne disigi almenaŭ distingi<br />
patrujajn valorojn el faŝismaj idealoj, kontraŭfaŝistema ene kaj ekstere,<br />
tial, laŭ tiama mia juĝo, kontraŭŝtatema pro defetismo kaj kontraŭ la grandiozaj<br />
destinoj de la italaj gentoj: ĝuste pro tio, laŭ postaj sciigoj, nehazarde admonita<br />
de ŝtataj/faŝistaj aŭtoritatuloj. Li senhaste kaj senproklame, tiom delikate<br />
kiom malaprobe, tuŝetante mian dekstran ŝultron, min enpikis per:<br />
“Bedaŭrinde la milito estos plurjara kaj senhonore perdita ĉar nia preparo<br />
per rearmiĝo ludas nur buŝe kaj surpapere kaj la militdeklaro sufiĉe senmotiva<br />
kaj senrajta. Bedaŭrinde Italujo eniros en la sferon de la anglosaksa imperio…<br />
Tial ni devas nin gardi kontraŭ la nuna sensenca pompeca deliro!”.<br />
La diskutado kun tiu ĝena sagaculo, pli trafe kun lia argumentado, liaflanke<br />
apogiĝis sur prihistoriaj kaj priteknikaj kaj pripolitikaj objektivaj fundamentoj,<br />
superaj al miaj informaj kaj politiksciencaj akiroj. Nur kelkajn jarojn poste mi<br />
komprenos, ke la arogantulo estis mi. La interparolo abrupte interrompiĝis el<br />
ĝardenvojeto sin vidigis la severa vizaĝo de la kolegiestro. Kelkajn monatojn<br />
poste mi sciis, ke tiu kolegiestro jam malpermesis, ke instruistoj pritraktu tiajn<br />
temojn kun aŭ antaŭ kolegianoj, aludante pleje al patro Francisko, jam signita<br />
en la nigra libro de la kontrolitoj de la reĝimo kies simpatio plie alte bezonatis,<br />
al la konventularo, por satigi pli ol centon da kolegianoj al kiuj ne povis<br />
sufiĉi la ĉiutagaj po du anone porciumitaj hektogramoj de nigra/blanka pano.<br />
31
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
La unua semajno, fakte, de la manĝaĵ-porciumada reĝimo okazigis por ni<br />
ĉiuj, pro la severaj nutraĵrestriktigoj, “provojn de malsato” kaj de nemutaj<br />
protestoj kaj de invitoj, instigitaj de superuloj, al la respektivaj familioj, preskaŭ<br />
ĉiuj kamparanaj, de la kolegianoj por ke oni provu prizorgi laŭleĝe sed<br />
ankaŭ laŭbezone. Al la superularo ne tuj prosperis, tra tiu reĝima simpatio,<br />
obteni nutraĵajn suplementojn kaj malpli subpreman kontrolon malhelpantan<br />
la proviziĝon ĉe la kaŝmerkato, nia venonta sekreta okaza, kvankam ĉiam pli<br />
nigriĝanta pro ekscesaj prezoj, proviantisto kun granda kontento por nia stomako<br />
kaj samforta veado de la konventa ekonomo. Fine venis nemalabundaj<br />
suplementoj, eltiritaj de tiuj simpatibezonaj urbaj regaĉantoj, kiujn ni festis<br />
per grandaj aplaŭdoj kiam aperis en la refektorio la eksteraĵoj, donacitaj de<br />
bonfarantoj el l’ domo de l’ faŝjo<br />
Sed kien kaj kiel finiĝis miaj ŝajnreligiemo kaj sinteno pri Dio? Ĉekomence<br />
de la dua gimnazijaro, al kiu mi aliris ĉe la fino de la deksesjariĝo, mi trovis<br />
surprizon: inter la lernobjektoj distingiĝis religio. Tio min mirigis nemalmulte<br />
ĉar al mi ŝajnis, ke, en tiu loko, tute preĝoj kaj devotaĵoj, religio kun religiemo<br />
estiĝus afero sendiskuta ĉe ĉiu komunumano kaj jam certigita ĝis medole,<br />
kaj do senbezona je kromaj studoj. Profesoris iu pastro, malzorgema en<br />
la vestaĵo kaj en la superŝutaj haroj, falantaj el ĉiuj kapaj flankoj, kiu en la<br />
postaj jaroj riveliĝis simpatia kaj sociema ulo, preta kontentigi ĉiuspecajn demandojn<br />
sen montri miron aŭ superruzon antaŭ naivecoj aŭ strangaĵoj. Startigante<br />
la unuan lecionon, sen iu ajn preambola sinprezento, li antaŭmetigis<br />
blankajn foliojn subokulen de ĉiu lernanta benkparo: ĉiu estas invitata, pliekzakte<br />
urĝata, registri la diktotajn demandojn kaj anonime skribi siajn dubojn<br />
kaj neklaraĵojn pri religio. Por mi muntiĝis eta dramo: mi okulumadis miajn<br />
kunlernantojn skribantajn, multe kaj serioze skribantajn, dum mi, kiu kredis,<br />
ke al si apartenas nur negativaj certecoj pri religio, kaj do ŝarĝita je potencialaj<br />
kritikaj demandoj, inertigita pro la timo min kontraŭvole senmaski, ne sukcesis<br />
prispuri eĉ la plej etan kaj sensignifan dubon kaj klarigpeton indan je<br />
pliklariga respondo. La instruisto, en katedro skribile notiganta en siaj libretoj,<br />
certe nenion pri tiu drameto kaj ankaŭ neniam ekscios al kiu apartenis tiu<br />
preskaŭ blanka folio kaj, proe, sendubhava kaj senbezona je eksplikoj. Por<br />
eviti, ke iu envidu en miajn sekretojn, antaŭ la kunuloj mi de tempo al tempo<br />
ŝajnigis skribi kaj forviŝi krajonskribaĵojn. Eble la unuan fojon mi skribis la<br />
vorton “Dio” bedaŭrante mian kompletan lingvaĵan perdon pri Li. Jes, mi<br />
unuafoje skribis tiun nomon kun respekto perceptante ĝian “diversecon“ konfronte<br />
al literaturaj dioj. Jovo, teorie kaj fakte, kaj mitaj dioj de la greklatinaj<br />
32
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Odiseadaj legaĵoj tute akordiĝis kun mia nekredemo. Unuafojon tia mia silento<br />
pri li ŝajnis al mi senmotiva maldelikateco.<br />
La dua leciono ekis kun la ekspozicio de la enketa rikolto: duboj kaj demandoj<br />
plurfoje banalaj, sed iuj postuloj de plia klarigo pri specifaj punktoj de<br />
la katolika religio. Por mi tiuj postuloj faladis tute novaj ĉar neniam mi estus<br />
imaginta, ke en tiuj diligentaj kaj devotaj junuletaj, preskaŭ ĉiuj pli junaj ol mi<br />
je du aŭ tri jaroj, kapoj viglis tiaj pensoj. Kial en komunaj babiladoj pri tio nenion<br />
ili manifestis? Ĉu eblas, ke inter ili kuŝu iu simila al mi aŭ trakiĝanta tra<br />
la sama situacio?<br />
La temo, apenaŭ postulita sed la plej interesa por mi, estis tiu de la historia<br />
vivo de Jesuo. Ĉu vere li vivis en tiu fora lando? Dirintoj kaj verkintoj pri tio<br />
vere kredis je tio? Kaj kio se historion ruze kombinis pastroj? Kial Dio nemalhelpas<br />
militon faciligante la venkon de Italujo? El kio konsistas, ene kaj<br />
ekstere de mi, la origina peko?<br />
Tiupunkte mi bedaŭris, ke mi ne eltordis, sur la blanka papero, la invi -<br />
ton, nekontenteblan laŭ mi, ke oni pravigu la dian konduton rilate la kondamnon<br />
kontraŭ homoj senvole pekantaj, same kiel konkretiĝis en mia neniam forgesita<br />
sakrilegio de la hostio ekmordita. Sed ĝuste en tiu momento ĝuste tiu ĉi afero<br />
riveliĝis al mi sensenca kaj tro senkriteria kaj aprobis mian silenton.<br />
Ĉiukaze, mi klare plikonsciiĝis, ke tiaj estas ankaŭ miaj problemoj, pli klare,<br />
la eblaj kaŭzoj de miaj malhavitaj, kaj malhaviĝintaj, certecoj pri religio.<br />
La instruisto ĝuste tiun temon vizitis preskaŭ dum la tuta jaro: bele plezurigis<br />
pasi de unu evangelio al la alia, de unu ĉapitro al la plua por ke estu evidentigitaj<br />
la honesteco kaj la skrupuleco de la apostoloj, ties sinsekva martiriĝo<br />
kiu ekskludas ilian volan trompigon, kaj ilia rezisto al la instruadoj de Jesuo<br />
kaj ilia implicita pretendo de konstato aŭ pruvo ktp: ĉio por ekskludi ilian<br />
trompiĝon. Ekis, kvankam suflore por ne tro min malkaŝi, elmeti demandojn<br />
ankaŭ mi por eventuale elpuŝi kelkajn partetojn el la plej supraĵaj duboj. Okazis,<br />
ke, ĉiun semajnan duhoron, mia atento estis absorbita ĉar la profesoraj eksplikoj<br />
tuŝis ekzakte miajn dubojn hokante, kaj forigante, unu aŭ alian el miaj<br />
kontraŭreligiaj certecoj. Imageblus kiaj povis esti la kritikoj, se tiel esprimebli,<br />
de krude kampara metilernanto, vivanta izole kaj impertinente kaj vortolakse<br />
parolanta, por kompreni, ke funde la miaj estis kritikoj senpene forigeblaj,<br />
kvankam enradikiĝintaj sen tamen nenio ema al konsciaj antaŭjuĝoj, kaj<br />
senbezonaj venki disputan batalon: ekekzamenante mian enon, krom konstati,<br />
ke la problemoj maloftiĝas, mi ekvidis, ke mi plezure kaj memkontentiĝe fariĝas<br />
konscia, ke en mi ne hejmas orgojla sinteno aŭ mem-subteno, kaj mi nur<br />
33
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
deziras, ke la vero alestiĝu, kaj ke, mi pretas sendevojiĝe aliri ĝisfunden.<br />
Tial mi ne plu insistis, kvazaŭ en ruza obseda ekzerco, en la klopodoj por<br />
senvualigi la supozitajn trukojn de la pastroj por igi nin kredantaj, kaj ekforlasis<br />
la priserĉadon pri la motivoj de ĉeesto kaj insisto rilate religiajn normojn.<br />
Iom post iom mi devis konstati, ne sen plezuro unuamomente duonrifuzita sed<br />
poste aperte konsentita, ke miaj krudaj certecoj, eĉ se nur pormomente, malfrostiĝas<br />
kaj ekŝrumpas, ekscitante tamen novan malkvietiĝon en mia kapo:<br />
kiel kaj kial daŭrigi resti tiom diferenca kaj dista el miaj kunuloj? Kiamaniere<br />
akiri tiom da sendubeco?<br />
Kaj tiu instruisto - plibone, la tuta klasa etoso - ŝajnis apogi mian emon de<br />
konstatanta vidalvidulo el kiuj reflektiĝu la mezuro de miaj seriozeco kaj honesteco.<br />
Kaj se estus ĉio vera, kion mi faru? Ĉu daŭrigi montri aspiron al la religiula<br />
vivo aŭ rezigni pri mia sonĝo instruiĝi kaj doktoriĝi? Por forfuĝi el tiu dilemo,<br />
mi foje min perceptis pensanta, ke estus pli kontentige se ĉio religia estus<br />
iluzia same kiel mi pensis antaŭe. Jesuo daŭrigu resti formetita en la sonĝa<br />
mondo kaj ĉesu agiti aŭ enamigi homojn pri si! Des pli, oni spertas ke feliĉo<br />
eblas eĉ fore de religio. Sed kia feliĉo kaj gajnebla per kiuj rimedoj?<br />
Sed la profesoraj eksplikoj, pri historia situo kaj vivo de Jesuo kaj de apostoloj,<br />
procedis neavertite pri mia sufero kaj allogante mian pasiplenan atenton, malgraŭ<br />
mia zorgo distanciĝi eĉ fizike de Jesuo. La aludoj, tamen, spegulantaj lin<br />
amiko, unika amiko, ne lasis min tute nesapeita. Kaj foje ektravidetiĝis la eblo, ke mi<br />
kredu, malgraŭ, ke por sekurigi miajn argumentadojn mi iom kaj iel travidus<br />
mankon de io. Plie la instruisto ade insistis pri la principo, tute nova por mi, laŭ kiu<br />
neniu rajtas kredi je io ajn, precipe en religiaj aferoj, senpruve. Kelkatempe tiu<br />
eldiro ensorĉiĝis en mia fiereco kvazaŭ ĝi rajtigus miajn hezitojn, sed samtempe<br />
min allogis la fiereco de la eldiranto, kiu sin rajtigas daŭre kredi malgraŭ<br />
tiu principo: do la pruvoj vere ne mankas! Kaj tial duboj povas esti honestaj<br />
kaj tial tute malŝarĝas ties portantojn je ĉia respondeco. Kaj jen mi provis<br />
ĝojon malkovrante, ke la mia, pri ĉio religia, pli ol obstina nekredemo estas honesta<br />
nekredemo, eble nur dubeco kvankam tute firma: duboj, eble, serĉemaj, finfine<br />
iluminiĝantaj.<br />
Mi aŭdis el predika konversacio, ke por transponti aŭ dispeli aŭ nuligi la rezervajn<br />
kaj detenemajn dubojn pri la kredo oni bezonas preĝi al Dio, preĝi intense.<br />
Al mi tiam ne plaĉis tiu sugesto ĉar ĝi rezultigus ion nelogikan kaj kontraŭdiran.<br />
Ja, mi suspektis, se iu preĝas, tiu estas jam konvinkita pri tio je kio li<br />
ankoraŭ kredas ne kredi. Tamen, sugestis subkuŝa penso, kial ne provi? Se venos<br />
34
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
la konvinkiĝo pri Dio, povas esti pruvo, ke la predikanto pravas; se ne venos,<br />
povas esti, ke Dio ne… interesiĝas pri tiaĵoj. Mi ne volis, aŭ ĉu ne povis?,<br />
pensi… ke li ne ekzistas!<br />
Mi solis en tiu psika kaj intelekta turmento. La neceso ne malkaŝiĝi obstaklis<br />
konfidencan malfermiĝon al personoj kiuj eble jam trairis tiun suferstaton,<br />
kvankam fantazie foje mi imagis rakonti mian aferon al tiu aŭ tiu ĉi. Kaj certe,<br />
ŝpariĝus al mi naivaj konkludoj kiel la antaŭa kaj la postaj. Kiel ajn, en mi<br />
embriis deziro preĝi. Iam, mi jam priskribis tion, blokis mian koran piecon<br />
fulma katekisma instruaĵo laŭ kiu ekestas specialaj pekoj, nomataj sakrilegioj,<br />
nepardoneblaj ĉar definitive mortmeritaj: do Dio estus por ĉiam minace perdita.<br />
Nun, en kolegio, oni rakontadis pasie kaj certige la evangelian parabolon de<br />
la filo perdiĝinta, el kiu mi deduktis kun logika neinerta konkludo, ke mi tiam<br />
eraris aŭ eraris la katekistino. Kaj provis ĝojon tion konkludante, pli pro la<br />
eblo sin repacigi kun Dio ol pro la logikeco de la konkludo, kiun mi foje jam<br />
eksupozis klopodante, tamen, ĝin flanken ŝovi.<br />
Repreninte mian jam forlasitan kutimon antaŭtempe frumatene viziti la kapelon<br />
por havi okazon ekzerciĝe legi la devotaĵojn de la preĝlibreto titolita<br />
“preĝu kun Sankta Antono”, kaj rezignante enlitajn paŭzetojn post la senpiece vekigaj<br />
sonorilaj triladoj kaj simpligante la tualetaĵojn, mi ĉiam unuis antaŭ la<br />
altaro. Ĉi foje la devoteca formularo fariĝis vera preĝo: mi sinsekve legis<br />
ĉiujn preĝojn, eĉ tiujn pretigitajn por junaj geedzoj aŭ tiun de la preparo al<br />
kristana morto sen neniam aŭdaci prilumi al mi mem la motivon kaj la intencon<br />
de tiu dronado en preĝoj. Mia mieno aspektiĝis tiu de ekstaziulo se la pastro<br />
asistanta, irrevene brevieranta sub pala kapela lumo, iun matenon haltis<br />
malantaŭ miaj ŝultroj observante la fiksecon de mia kapo en la direkto de la<br />
altaro. “Ne streĉu vin tiel, la Sinjoro vidas kaj komprenas el via koro”, li grimacetis<br />
ridete mienante.<br />
Kial tiuj ĉi preĝoj kun kaj al Sankta Antono? Simplige: mi legis kaj aŭdis<br />
sennombrajn fojojn, ke Sankta Antono kromnomiĝas la sanktulo de perditaĵoj.<br />
Multaj honoras lin per tiu epiteto post aŭ antaŭ la ĉiela favoro de la trovo de<br />
perditaĵo. Se tiel estas, Sankta Antono perfekte kongruas al mia kazo: ankaŭ<br />
mi perdis ion, ion de same miraĝa kaj kerna graveco, nome la familiareco kun<br />
Dio: do preĝante al li, ĝuste tion mi retrovos, mi sekure inferencis, kvankam<br />
timante tion deklari al mi mem. Kaj serioze kaj skrupule, falditaj la manojn,<br />
recitis la formulojn, kaj se en miaj sentoj rilate la kredaferon ne kataliziĝis ekŝanĝiĝo,<br />
mi pretis kulpigi la malatenton aŭ la neperfektecon de mia silenta recitado.<br />
Neniam al mi venis la dubo, ke en tiu kazo la “res pérdita” (= perdita aĵo)<br />
35
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
koncernata de la preĝanto, se vere dezirata, estas jam trovata. Tiu transsalto de<br />
materiaj aĵoj al la spiritaj kaj abstraktaj spontane ĝermis nur el mia menso 1 .<br />
Kaj mi faris ankaŭ alian ekscentraĵon, ne taksendan ŝablonaĵo nur pro ĝia<br />
lakmusa eco pri io nepensebla. Ni kolegianoj, fratuletoj de Sankta Antono laŭ<br />
la popola eldiro, pasadis du horojn ĉiun mardon, enkovertigante liliajn sekajn<br />
petalojn donacotajn al bonfarantoj de la kolegio: eble multaj el tiuj aranĝaĵoj<br />
uzitis por bolantakvaj infuzaĵoj trinkotaj honore de Sankta Antono danke<br />
aŭ pete de ĉiela favoro. Mi, eble pli nepreparita pri higieno ol la trinkontoj<br />
avertitaj de interna folio, senhezite manĝis senboligitajn petalojn konvinkiĝinte<br />
honori la Sanktulon kaj obteni de lia perado la favoron de la konvertiĝo,<br />
nome mia spirita renkontiĝo kun Dio. Mia infaneca, sed ne tute mallogikeca,<br />
penso: se la konvertiĝo venos, tio signifas, ke religio veras, se ĝi ne venos signifas,<br />
ke religio nenion valoras! Juna pastro, majstro kaj ĉiutempa trejnanto<br />
de disciplino ĉe la klasoj, ne suspektinte pri mia kaŝita celo kaj taksinte la enbuŝadon<br />
trompeca ruzaĵo por stuci la enkovertigendan kvanton por pli baldaŭ<br />
reveni korten al la kunulara distriĝo, tiel reagis: “Mi, male, pretas kelkobligi<br />
la porcion por vi dum rekompence la malpurigitaj lilfolioj vin suferigos je<br />
ventraj doloroj!”. Sed mi kaŝe daŭrigis laŭ mia ideo. Monatojn poste mi sciis<br />
ke tiu pastro kritikis kiel paganecaĵon tiun lilinfuzaĵon kaj obtenis, ke oni ĉesigu<br />
la lilenkovertadon.<br />
Konvertiĝo ekflustris en mia menso, nome ektraktis Dion kiel ĉeeste ekzistantan.<br />
Efektive se mi estas tie ĉi kaj la Sinjoro estas ene kaj malene de mi,<br />
kial mi ne parolu rekte kun Li? Kaj, spontane kaj sensurprize ĉe mi mem, mi<br />
ekis inventi la preĝojn, kurtajn kaj rapidajn, dum studado kaj dum distriĝo aŭ<br />
dum manĝado. Konvertiĝo, sed kion fari? Tiukaze, mi bezonus en mia memo<br />
ĉion korekti se ne renversi. Ĉu riveli mian jam pasintan nekredemon kiel kulpon<br />
aŭ nur por serĉi konsilon? Kaj se oni devigus min forlasi kolegion kaj studojn?<br />
Tiaj la konturboj kaj ŝanceliĝoj, la psiktordiĝaj momentoj inter ĝojo kaj<br />
timo, antaŭ ol sparkis la decido aliri konfesejon. Mi nur diras, ke kiam mi<br />
1 Eħon de tiu transsalto mi ĵus trovis en pola esperanta poeto LESZEK LEGOWSKI kiu en poemeto<br />
diras:<br />
Ho, Sankta Patrono pri aĵoj perditaj,<br />
kiu<br />
havas al mizerul’<br />
rideton bonan,<br />
permesu al mi nun<br />
retrovi<br />
perditan amon al homo!<br />
36
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
rakontos mian historion kaj mian lastan afliktiĝon kaj tro originalan aferon de<br />
la manĝado de lilipetaloj por obteni de Sankta Antono mian konvertiĝon, la<br />
konfesprenanto ne juĝos tion malsankta kvazaŭ mi atribuus ion potencan al la<br />
lilipetaloj, sed ne bone sukcesos mallaŭtigi rideksplodojn tiom plengorĝajn,<br />
ke mi timis, ke la afero estus aŭdata ankaŭ de la eksterkonfeseja ĉeestantaro.<br />
Li iom dampante elbuŝajn kraketojn fine aldonos dispecigante la vortojn pro<br />
neretenebla rido: “Pri tia devoteca genro por eltiri miraklon de Sankta Antono<br />
mi ankoraŭ ne aŭdis!”, kaj daŭrigos maldampi la ridbruegon de mi perceptatan<br />
kompreno kaj estimo.<br />
Li diktis pri mi precizajn kaj humanajn normojn: pluiri en la studoj kaj kolegia<br />
vivo atendante, ke la ideoj pliklariĝu; dume en viditaĵoj kaj neviditaĵoj,<br />
tio estas en internaj kaj eksteraj agoj, esti impregnita je la rektanima kaj saĝplena<br />
intenca konduto: “mi loĝas tie ĉi precipe por studi min mem kaj min kompreni,<br />
poste mi decidos ĉu la studoj celu ankaŭ al pastreco. La kolegio nesenmotive<br />
nomiĝas Probandato Antoniano, nome Provejo Antona. Provejo aŭ<br />
provantejo el provo, Antona ĉar pri ĉio provizas Sankta Antono. Disinjoro<br />
malkovrigas sian volon koncerne nian futuron per eksteraj aspekte sensignifaj<br />
ordinaraĵoj kiujn vi rajtas kribri helpe de viaj gvidantoj!”.<br />
La sugesto eliĝis, unuavide, ne malbona kaj tial mi komencis ĝoje pluresti<br />
en la kapelo, post la kolektivaj preĝoj nun atente partoprenataj. Tiel miaj<br />
pensmanieroj ekforĝiĝis ankaŭ per la preĝoj, antaŭe tiom malŝatataj poste trompige<br />
ekspluatataj, pliposte profiteme uzataj, kaj nun sincere ekalstrebantaj<br />
akordigi ĉiujn bonajn celojn.<br />
Nur unu fojon pri tiu mia religia sperto mi parolos al amikoj kaj konatoj<br />
grupe rendevuintaj pro ne pure religiaj motivoj. Parolante pri tio, multajn jarojn<br />
pliposte, mi notos en mi iun pudoran bremson de memcenzurado: mi timos<br />
aŭdi tiun de mi malŝatatan vorton “mistika krizo”, per kiu foje oni likvidas<br />
la ŝanĝiĝon el nekredemo al kredemo, kvazaŭ ĝi estus ne nur neeksplikebla<br />
afero sed ankaŭ se ne sole neracia cedo. Sed male, oni bone observu, mi procedis<br />
laŭ la rezonadoj de apenaŭa plenkreskulo, tre krudaj sendube, sed racieme<br />
argumentitaj, en si mem certe ne sufiĉe elvolvitaj, kiuj tamen pretis baldaŭ<br />
ricevi verajn fundamentojn kiam instruiĝo kaj maturiĝo faros kompetentulon.<br />
Vidata de fore, kun la aktuala mia juĝsistemo, en tiu epoko mi min lasis junule,<br />
pli kaj pli, profunde raviĝi en la penso pri Dio kaj inundi de la deziro komuniki<br />
tiun ravitecon al aliaj, eĉ nur aŭskultante iliajn paroladojn pri tia koncerno.<br />
Fakte tiam mia emo al parola kaj opiniesprima protagonistemo, pro kiu<br />
iu helpedukanto min duonŝerce kvalifikis “megalomaniulo”, en rondaj aŭ inte-<br />
37
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
runuopaj renkontiĝoj, tuj kvietiĝis kiam la konversacio ekturniĝis tra religiaj<br />
temoj aŭ sakralaĵoj: mi tiam aŭskultadis kaj samtempe plipetadis pluajn klarigojn,<br />
eĉ trenante miajn kunlernejanojn krei specifigajn demandojn al la asistantaj<br />
pastroj.<br />
La nova bildo pri Dio, disflorita pograde kun momentoj de fulma mensa<br />
kontakto kun li, aspektis tiu de kora amiko, kun kiu tamen mi ankoraŭ ne elsentis<br />
bezonon konfronti totalece mian animon: en tiu ĉi kuŝis zonoj kiujn mi rezerve<br />
ŝatis tute miaj, ne influeblaj, kvankam nenion riskantaj, de tiu pia simpatio<br />
aŭ de tiu plezuriĝa malkovro.<br />
Mi daŭrigis, sen percepti klaran kaj riproĉan kontraŭdiron ĉiuspecan, deziri,<br />
ke Italujo militu (nun la frontoj multobliĝis, en Grekujo, en Ruslando, en<br />
Jugoslavio, Norda Afriko, Orienta Afriko) kaj venku kaj konkeru malgraŭ se<br />
nespite la suferojn de popoloj; mi daŭrigis ĝoji kiam miaj kunuloj ŝrumpadis<br />
pri kelkaj gravaj aferoj, kiel la malsukceso en la studoj aŭ en la malfirmiĝo de<br />
vokiĝo aŭ aliaj malfacilaĵoj; mi daŭrigis pli ŝati abiturientiĝon cele al fruktodona<br />
profesio en la sekulara kaj laika mondo ol eventualan alvenontan vokadon<br />
fare de Dio; mi daŭrigis iom hipokriti en babilaĵoj rilate privokiĝajn juĝojn<br />
kaj aspirojn okaze ekscititajn de la diversaj edukantoj. Per tiaj konversaciaĵoj,<br />
ŝajne sencelaj kaj sendirektaj inter spontanaj kaj malpli kritike kontrolitaj respondoj,<br />
eble edukantoj provis penetri, eventuale, la subpremitajn suspirojn aŭ sopirojn,<br />
ne ĉiam konatajn de la protagonistoj mem, nome de la aspirantoj.<br />
Iun tagon sin materiiĝis antaŭ mi mia patro: li venis vidi mian envokiĝon<br />
kaj laŭdi mian fidelecon, ne forgesante enŝovi: “kiu divenas la estontecon?<br />
ankaŭ la montoj ŝanĝas konturojn!” kaj aldonante, ke eventuale li pretas min<br />
reenkonduki hejmen: tie, en la bieneto de li ĵus luita kaj ekfruktoporta per duono<br />
per la mono pergajnita en Germanujo kaj per amikara kunlaboro, bezonatas<br />
fortikaj brakoj “ĉar ni jam estas bienula familio”, laŭ liaj emfazaj esprimoj.<br />
Nur poste, kiam li jam foriris, malkvietiĝo invadis min: mia patro, do, opinias,<br />
ke nur intenco religiuliĝi rajtigus plugastiĝi en kolegio kaj, alikaze, li senpene<br />
pretas min vidi rekrutita por la milita fronto! Ĉu mi iam kuraĝos lin informi<br />
kaj seniluziigi? Krome: ĉu por mi la bieno aŭ por mi la eksterlandaj militaj<br />
kampanjoj, el kiuj pli ol unu jam ekŝrumpas?<br />
Pri la bieno li paroladis preskaŭ ravite kvankam ĝi disponigas al bienistoj<br />
nur kampojn kaj stalon ĉar la hejmo, jam tro kadukiĝinta, devas atendi la postmilitajn<br />
riparmaterialojn. Bonŝance, li haste aldonis por malfajrigi mian ekmiron,<br />
la malnova hejmo najbaras preskaŭ kuntuŝiĝe kun tiu biena.<br />
Kial li antaŭtempe revenis el Germanujo? Ĉar la aliancaj bombadoj oftiĝis<br />
38
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
pli kaj pli kaŭzante detruojn kaj mortigojn, ankaŭ la uzino de lia dunga okupiĝo<br />
restis pulvorigita: anticipante la finon de la sesjara okupkontrakto, li, ne<br />
sen riproĉaj eksentoj de maldankemo, entrajniĝis al Italujo, post trinkmona<br />
omaĝo al iuj decidpovaj uzinaj pintuloj.<br />
Mia patro tamen kombinis kontenton kun elreviĝo ĉe mi: li flirtigis, ke milito<br />
jam alŝoviĝas perdita kaj ke Italujo sindamaĝe agis ekmilitante kontraŭ<br />
Ameriko. Ke milito ekkliniĝis favore al la aliancanoj ankaŭ mi jam suspektis,<br />
sed ke Italujo malmorale kaj senprudente kaj kontraŭrajte agis, ja tio ĉi ekdekonstruis<br />
miajn juĝsistemon kaj aspirojn kaj fantaziaĵojn, sume mian pasinton<br />
konstituantan mian personon...<br />
Plua motivo puŝis lin al la reveno al familio. Mia frato, kiu senvole kreis<br />
okazon de mia enkolegiiĝo, iun tagon eklipsiĝis el la strukturo. Li malaperis<br />
kaj rehejmiĝis, abrupte por la familio kaj abrupte por la kolegiestraro. Okazis,<br />
ke li ne eltenis riproĉon pro ŝteluzo de alies porfutbalaj ŝuoj: anstataŭ sin ekskuzi<br />
kaj akcepti la etan punon, li forfuĝis. Post longa kaj angora serĉado, antaŭe<br />
komike kribrante miajn vizaĝajn formojn ĉar ni, kvankam aĝe distancigitaj<br />
je dek kvar monatoj, diferencis unu de la alia malpli ol ŝuo sampara, poste tra<br />
ĉambroj kaj kaŝejoj de la ĉirkaŭa kamparo, mi eksciis, ke li fine jam atingis la<br />
patran hejmon.<br />
Sed tiom da estimo kaj konsidero min ĉirkaŭis, ke la afero ne eĉ flugtuŝis<br />
mian pozicion, malgraŭ ke mia frato tuj sin rajtigis priklaĉi kaj malŝatigi la<br />
kolegion pro ties sufoka disciplino kaj mistraktado kontraŭ infanoj/adoleskantoj<br />
per deviga studo kaj altrudita preĝado.<br />
Komenciĝis samtempe alia sufero, pli bone tordaĵo de mia spirito paralele<br />
kun kresko de la religia sentemo. El diversaj militaj frontoj la novaĵoj turnigas<br />
al elrevigoj: italajn armeojn oni retropuŝadis ĉiuflanke. Tion malkaŝigis instruistoj,<br />
foje sensufere kvazaŭ tio estus afero rutina. La sufero pasis tuta al mi tiugrade<br />
ke eĉ miaj kutimaj pensoj krozis en tiu temo obsede kaj sieĝe regantaj<br />
agojn kaj fantaziaĵojn de mia imago. La jena cirkonstanco klarigu la animan<br />
absorbiĝon kaj disiriĝon el normalaj taskoj.<br />
Ĉar miaj atingoj en la lernado gajnis ne malaltajn poziciojn, la profesora<br />
kolektivo decidis, ke mi povu elspezi iom da tempo ĉe muzikilo kun amatora<br />
muzikmajstro: post kelka jaro, malgraŭ miaj nur modestaj kapabloj pri muzikludoj,<br />
oni koncedis, ke mi ricevu, ĉe profesia instruisto, lecionojn pri fortepiano<br />
kaj ke mi praktikiĝu ĉiutage unu horon. Sed intermetiĝis katastrofaj militaj<br />
renversiĝoj: tiuj ĉi tiom malĝoje absorbis miajn atentokapablojn ke mi perdis<br />
inklinon sufiĉe koncentriĝi sur la primuzikajn ekzercojn, kaj mi devis reti-<br />
39
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
riĝi dum iuj monatoj ĉar la imagaĵoj pri soldatoj frostiĝintaj en Ruslando perdigis<br />
aŭtomatecon al miaj fingroj. Ĉu ekzistis kaŝita motivo pro kio tiaj imago-pensoj<br />
min sieĝis dum tiuj horoj?<br />
Mi nun, min ekzameninte, trovas, ke mia identiĝo kun religio, tiom humiligita<br />
kaj mortigita de la sovetunia reĝimo, superlevis, ĉe miaj okuloj, italajn<br />
soldatojn al nivelo de krucmilitistoj, sankte bildiĝintaj, ĉi-tiuj, kiel kavaliroj<br />
volonte ŝarĝiĝintaj en la defendo de pilgrimuloj.<br />
Sed la komplikaĵo komplikiĝis eĉ pli.<br />
Se Italujo estas perdanta antaŭ la malamiko, kial ne profiti de mia nova<br />
amikiĝo kun Dio por peti de li la venkon? Funde oni adas peti de li la pacon<br />
kun militfino. Kial ankaŭ mi ne rajtas preĝi tiuintence, do por obteni pacon<br />
kun venko? Venko de krucmilitistoj nun humiligitaj? Ĝuste tia humiligo ekscitis<br />
novan problemon pri Dio: kial li koncedas, ke batalantoj pro Li fine estos<br />
venkataj? Kaj mi eksuspektis, kvazaŭ por forigi la suspekton mem, ke la aferoj<br />
povus esti, ke ĉe Dio ne distingiĝas venko el malvenko. Ĉu Jesuo krucumita<br />
venkis aŭ malvenkis?<br />
Kaj mi ekpreĝis, sed ne tute sen vaga percepto de interna ĝeno: vage al mi<br />
travidetiĝis, ke Dio estas de mi uzata pli kiel ilo utila ol kiel amiko tute aminda.<br />
Laŭlonge de monatoj, eble de tuta trigimnazia lernjaro, la kontrasto plipreciziĝis<br />
kaj mi povis al ĝi ekkonfrontiĝi, malgraŭ ĉiam duonvole kaj ŝajnenue.<br />
Foje, en miaj psikaj tordiĝoj, mi ŝatus pli forgesiĝi ol ekzameniĝi ĉe Dio. Tiom<br />
subtilaj kaj same senutile ruze aranĝitaj estiĝis en mia kapo la rezonadoj ke mi<br />
foje, kvankam preterkure, ekĉagreniĝis, ke Dio ektralikiĝus el ĉiuj partoj!<br />
Dio torentis en mian menson, sed tralikiĝis en mian konsciencon kiel nebulpluvo.<br />
Estos konkludo de la pli matura aĝo.<br />
40
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro kvara<br />
La novica vivo<br />
Senaverte esperante, ke maturigaj fortoj solve agu pri miaj spiritaj baraktoj<br />
kaj afliktoj, la tagoj elfluis kun eventoj, publike grandaj, almenaŭ se konsideri<br />
iliajn dolorigajn sekvojn, kvankam foje apenaŭ trafadene de mi perceptitaj. Italujo<br />
sin trovis implikita en milito ankaŭ kontraŭ Sovetunio kaj Usono, certe ne<br />
antaŭvidite ĉar dekomence oni alkroĉiĝis al la ideo de fulme rapida milito.<br />
Impresis nemalmulte deprimige tiu “kontraŭ Usono”, kies al neniu estis kaŝita<br />
la ekonomia kaj industria potenco, do milita, do potenciale kapabla kontraŭstari<br />
kaj fleksi italan atakon kaj reziston. Tio trafadeniĝis el interparoloj de la edukantoj<br />
kaj instruistoj, jam malpli prudentaj aŭ malpli singardemaj kvazaŭ la antaŭvidebla<br />
kaj nepreventita, eble nesenkulpe kiam eblis tion fari, nacia katastrofo<br />
ekscitus ilian juĝo-sendependon. Kaj kio el patro Francisko? Li mutis kun<br />
mi, sed mi vetis en hazardaj distrotempaj interkroĉiĝoj, ke li estas pensanta<br />
ion de miaj misjuĝoj pri la rapida fina venko. Fakte, okaze enŝteliĝante en forflugan<br />
konversacion, li konfidis sian komenton, je respekto pri la malpermeso<br />
endebatiĝi tra politikaj aferoj kun kolegianoj, al ne senmalica grimaceto samsona<br />
kun mia veto.<br />
La proviantadaj problemoj (al ĉiu kapo du kuponaj ektogramoj da pano:<br />
ĉio estis porciumita, laŭ la ŝtataj anonaj leĝoj!) estis forgesitaj: la karitato de<br />
niaj kamparaj bonfarantoj kaj la simpatio ne jam perdita flanke de faŝistaj aŭtoritatuloj,<br />
maltrankvilaj pro la risko disipi la bonajn rilatojn kun la fratularo<br />
tiom simpatie sekvata de la popolanoj, provizis nian tablon per ĉio necesa ĝis<br />
ebligi, ke kvestantoj, ĉeporde frapante aŭ nigramerkate, arigu sufiĉe por aldoni<br />
kion mankis al la komuna leĝa ĉiutaga porcio da griza panpeco kun magra<br />
kumpanaĵo.<br />
La tasko de la ĉeporda pandisdonado al povruloj foje pasis al pliaĝaj kolegianoj<br />
kiuj agis duope dum kelkaj horoj periode: estis bele, preskaŭ ekzaltiĝe,<br />
donaci kaj satigi malsatantojn. Mi eksentis ion kleran kaj elitecan trakuri mian<br />
spiriton kvazaŭ konfirmon, ke nia nacia energio ankoraŭ kapablas reagi aŭ, pli<br />
modeste kaj al moda ideologio pli konforme, meritas militvenki. Mistikeca pudoro<br />
malhelpis, ke mi parolu pri tio, sed la sama mistikeca pudoro reŝarĝis la koron<br />
per espero, ke fina, justa kaj deviga venko kovru kaj igu nekulpa la komplican<br />
mian malprudentaĵon pri la avidita milito. Bonanimeco al mizeruloj kon-<br />
41
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
fuze ekasociiĝis al iu vaga sento de kulpoliberiĝo aŭ momenta kulpoforgesiĝo.<br />
Sed eventualaj spuroj de tia ekzaltiĝo ekriveliĝis bazitaj sur neniuj seriozaj<br />
konsistoj kaj forfadis kiam mi vidis reveninta el militzono la ĉerkitan retaĵon<br />
de alta oficiro falinta en neprecizigita milita fronto: la splenda kaj aplomba<br />
ceremonio partoprenita de plurcentoj da personoj kun iliaj aŭtoritatuloj, ne<br />
sukcesis haltigi ĉesojle de mia subkonscio la malglataĵon, ke mi iam alstrebis<br />
la militon. Mi provis konfuzi aŭ malfiksigi la memoron el tiu kulpo pere de heroecaj<br />
fantaziaĵoj aŭ senmotivaj korpaj moviĝoj kvazaŭtikece. Min levis el<br />
tiuj pensaĵoj kadavreca fetoro ŝvebiĝanta el tralikvaĵoj de la travoje tro skuita<br />
kaj ne sufiĉe hermetike fermita ĉerko: io senodoriga ŝutita surplanken servis<br />
al nenio. La funebra ceremonio, kun iom retorika laŭdacio, estis finiĝanta per<br />
la solena pernoma alvoko de la mortinto kun milita ĉieskria armilsaluta respondo,<br />
lasante tamen en mi tiom naŭzan kunligon inter gloro kaj morto, en<br />
kiu la morto nuligas la gloron, ke mi nerimarkite devis eklipsiĝi tra sekurecelirejo<br />
kun granda volo plori. Sed ankaŭ la ploro restis en mia eno ĉar alia fratulo<br />
min imitis sekvante miajn paŝojn, eble pro la samaj naŭzoj.<br />
Sed la fratulaj preĝoj plu trafadenis pacon kaj venkon: pli venkon ol pacon.<br />
Nur milita kapelano reveninta, kun io da grizo en la nezorgita barbo kaj sen iu<br />
ajn persona ekipaĵo, el rusa fronto, insistis por ke paco estu konsiderata, almenaŭ<br />
en niaj preĝoj se tio ne eblas en predikoj faŝistastile observataj de la reĝimo,<br />
pli alta ol la venko: dum ĉiuj kunvibris kun li, mi mutadis. Tiu homo per<br />
duonvortoj kaj neefike ŝtopitaj larmoj, pentris la preskaŭan nuligon de la itala<br />
armeo en ruslanda operaco. Tial fine preciziĝis la stumpinformoj, eke instinkte<br />
reĵetitaj, pri la katastrofa malvenkiro al la orienta fronto: preciziĝis kaj ekmalfajriĝis<br />
la certeco de la venko, pere de armiloj, kontraŭ ateismo, kaj ateismigemo,<br />
de la komunisma persekutanto de religioj.<br />
Inter la kolegianoj, fine de 1942, almenaŭ kvindek aĝis pli ol deksesjare: kelkaj<br />
superis la deksepan. La malkvietiĝo, antaŭe invadetinta la edukan estraron,<br />
baldaŭ ekcirkuladis inter la junuloj. La edukantoj havis povon dispensigi de la<br />
soldatservo siajn edukatojn, kondiĉe ke tiuj ĉi estus votintaj, tio estas jam<br />
publike ligitaj al la ordeno per publikaj votoj. Sed kiel riski pervote akcepti en<br />
la religiula komunumo junulojn ne jam eble fruktodone preparitajn jen mense<br />
jen spirite? Krome tiu hasteco enordenigi junulojn tiom multnombrajn kaj<br />
ankoraŭ preskaŭ senstudajn, povus suspektigi la militan kaj politikan estraron.<br />
Elstariĝis dume ŝanĝo de strategio en la predikado kaj liverado de ideoj al tiustataj<br />
junuloj.<br />
Iam, enirinte kolegion, ofte mi aŭdis saĝecan kaj akramuzan ekvalenton<br />
42
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Vokiĝo por Buŝiĝo, tiel interpretendan: malriĉeco kun ĉiutaga modesteco en la<br />
disponado de nutraĵoj aŭ bonstataj komfortoj povus influi kelkajn ulojn ĝis tiapunkte<br />
ke ili solvu la problemon transformante, eĉ senkonscie kaj bonafide,<br />
la Buŝiĝon (bezono sekurigi al si nutraĵon) en Vokiĝon (senti sin vokita al la<br />
religiula vivo). Periode la rektoro respondecigis la unuopulan konsciencon per<br />
tiaj vortoj: “pro la honesteco de ni profesiata kaj pro la evidento, ke ni manĝas<br />
la panon de malriĉuloj, ĉiu ekzameniĝu cele al la esplorado pri la vera<br />
Divolo kaj lasu eventuale la lokon al aliaj vere vokitaj”. Nun la slogano pinĉadis<br />
per Militevitemo per Religiulemo: la timo esti armeanigita povas surogate<br />
kreskigi la religiuliĝemon. La slogano haste refrene regurdiĝis inter la membroj<br />
de la komunumo kaj ekster ĝi, eble iniciate de la superuloj mem por lasi,<br />
eĉ ĉe armea ekzamena komisiono, impreson de rigora seriozeco.<br />
Evidente tia risko ekzistis se la edukantoj ne timis insisti pri tio ne preterpaŝe<br />
sed intense invitante konsiliĝi pri propra vokiĝo kun la spiritgvidanto aŭ<br />
kun la konfesprenanto por eviti entrepreni vivvojon kontraŭ la dia volo kaj<br />
propra estonta feliĉo. Ĉu aktualis tia ankaŭ mia kazo? En mi foje eksaltis ankoraŭ<br />
duboj pri la historiaj kaj raciaj fundamentoj de la katolika religio, kiujn<br />
mi ne rajtis forigi pro kulposento aŭ kalmigi per indiferento ĉar, kiel klarigis<br />
mia konfesprenanto, estas rajto de la inteligento serĉi kaj trovi antaŭ ol korekte<br />
kaj legitime ekkredi: mia devo estu nur tiu de la honesta traserĉado. Sed,<br />
preterlasante ĉion alian, ĉu vere mi vokitiĝas? Eĉ pri tio mi rajtas prokrasti la<br />
respondon ĉar antaŭ mi staras ankoraŭ du senurĝigaj studojaroj. Pro tio mi aŭskultadis<br />
la edukajn instigojn sentime, eĉ kun la netrokaŝita nefrata espero, ke<br />
aliaj pliaĝaj kunuloj, vizitantaj la kvaran kaj kvinan klasojn, estu skuataj ĝis<br />
forlasi la kolegion.<br />
Stranga tiu espero, ĉu ne? Anstataŭ deziri, ke ili trovu kaj kreskigu ene kaj<br />
ekstere pliajn signojn de vokiĝo, al mi ne malagrablis, ke ili el tiaj trovus tute<br />
ne aŭ perdus. Evidente, mi konvertiĝis sincere je mensa nivelo, ne komplete je<br />
kora nivelo, malgraŭ tio, ke la temo de frata amo (“amu la aliajn same kiel<br />
Dio amas ilin”) okupis la unuan lokon inter la predikaj instigoj kaj kialigoj.<br />
Eble, el aliulaj forlasoj, mi kredis eltiri pli altan estimon, ĉe la edukantoj, pro<br />
mia persistemo, kaŝe celanta igi min ĉiel la plej konsiderinda. Tia inklino persistis<br />
malgraŭ mia oscilada volo adaptiĝi, pli bone harmoniiĝi, al la riproĉanta<br />
konscienca voĉo.<br />
Tra tiu etoso de necerteco kaj de bezono dubi pri sia rektanimeco, la epifanian<br />
(la sesan de januaro) tagon prezentiĝis miaj gepatroj por min viziti kaj ricevi<br />
informojn pri la efektiva direktiĝo de mia vivo. Ĉe tia vido min invadis<br />
43
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
korŝira suspekto: ĉu ilin venigis la rektoro por al mi preme svati rezignon al la<br />
religiula vojo? Ĉu fine oni konvinkiĝis, ke mi koleganas nur tra profita ruzo?<br />
Mi pasigis, sub ĝojaspekta mieno, iujn horojn en plena malĝojo: kion mi respondu?<br />
Ĉu mi ekspoziciu miajn spiritajn nodojn? Mi ekĝuis la ĉeeston de<br />
miaj parencoj nur posttagmeze, malfrue, post kiam la rektoro prezentiĝis por<br />
saluta kontakto. Tiam li lasis komprenigi al miaj kontentiĝantaj gepatroj, ke<br />
mi estas rektanima kaj diligenta kaj multpromesa. Kiom mia ena kaŝita fluktuado<br />
eksteriganta, tamen, decidemon kaj rektanimecon efikis ĉe piemaj homoj!<br />
Estu dirate tute haste, ke tiam, entuziasmigita de la orgojlo pro la nova rajtiĝo<br />
je estimo, mi petis de mia patro la pulovron, aĉetitan en Germanujo kaj<br />
do por mi altiroplenan, nun de li surmetitan por sin ŝirmi kontraŭ la vintra<br />
malvarmo. Kovra ekipitaĵo apenaŭ sufiĉa por bicikletanto. Post kelka hezito li<br />
min regalis per ĝi, malgraŭ nekonsentoj de la patrino. Kaj mi lin vidis, sen<br />
senti honton, rehejmeniĝanta en la vespera frosto kaj pene ekpedalanta biciklon<br />
sur stratoj ekkovriĝantaj je neĝo. Se la kunuloj gapadis al ĝi kun envio,<br />
la superuloj, post kelka tago, revenigis la longan lanan supertutecan pulovron<br />
al mia patro… se ne jam morte frostigita laŭstrate en la neĝa turbulado!<br />
Se ne estus pro la ĉiam pli evidenta dua sinsekva malvenko en Ruslando<br />
(la dua ekspedicio Armir, tute nuligita, same kiel la unua Csir), pro la suferoj de<br />
centmiloj da soldatoj, mia pasio por la studataĵoj kaj ajnakampe plivastaj studobjektoj,<br />
kiuj altiris al mi simpation kaj pli altan poentaron, ĉio pasigus al mi<br />
la jaron ĝoje kaj triumfe.<br />
La ĝoja konsidero kiel sukcesa lernanto, tamen, eltenis escepton: alpintiĝis<br />
antaŭ mi rifo aŭ diabla baraĵo kontraŭ kiu rompiĝis miaj klopodoj. Mi fiaske<br />
penegis, dum enlernejaj skribe plenumendaj klasĉambraj taskoj, por rakonte<br />
verki en nacia lingvo, kvankam brile sukcesa en aliaj lernobjektoj. Lerneje aŭ<br />
eksterlerneje, verki aŭ skribrakonti pri vizitenda temo, estis por mi, kvankam<br />
kutime vervema kaj fantaziema parole, turmento: mi restadis, enmanigite je<br />
skribilo kaj mallevinte la kapon, senskribe, maĉante humiliĝon antaŭ kompanuloj<br />
kaj instruistoj. Neniun fojon mi ĝis tiam estis gajninta poentojn je kontentiga<br />
nivelo ĉar eĉ profesorajn kaj kunulajn impulsetojn mi ne ekevoluigis al sufiĉeco<br />
egala al la famo de mia mensa vigleco en aliaj studkampoj. Iun tagon,<br />
jam dum la tria gimnazio, unubate mi malkovris tute sencele kaj senpene la arton<br />
skribe rakonti. La okazaĵo ne impresu longa kaj enuiga, ĉar eble ĝi povus instrui.<br />
Mi ĝin rakontu.<br />
Post longa promenado, la tria gimnazia klaso finvenis viziti mezepokan<br />
kastelon, tiun de Soave, dekmilanima vilaĝo proksime de Verono, onidire li-<br />
44
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
gitan al la legenda historio de Scespiraj Julieta kaj Romeo, kies supozitajn<br />
aludaĵojn ĝi konservus. La ĉiĉerono, gardisto de la kastelo, ekliverante informojn<br />
senpripense taŭgajn por emocii nesupraĵe sciantojn pri tiuj lokaj pasintaĵoj,<br />
kaj imagriĉe, sed kun persona ridinda gramatiko, bildigante historiajn<br />
kaj literaturajn eventojn, perceptigis, en mi, plezursentojn en sintonio kun la<br />
medio, historio, iamaj travivaĵoj ktp, kiujn mi neniam pli frue traspertis, kaj<br />
faris el mi, krom spektanto, eĉ fantaziplenan protagoniston de la rakontitaj eventoj.<br />
Kaj jen la miraklo.<br />
La instruisto pri itala lingvo la sekvan matenon diktis: diru la unuajn impresojn<br />
kiuj sin trudis al via menso aŭ fantazio kaj la emociojn, eĉ forfuĝe vibrantajn<br />
en via animo, spertitajn vizitante mezepokan kastelon. Kiel kutime<br />
mi ŝvite kaj senfrukte penege provis krei pensojn indaj je priskribiĝo, kiam<br />
subite mi decidis trafemaltrafe priskribi spertitajn impresojn forspitante, krom<br />
la lingva perfekteco kaj interesekscitaj pensoj, la instruiston kaj poentojn.<br />
Kial ne imiti tiun ĉiĉeronon kiu ekscitis sensaciojn kaj konceptojn sen neniel<br />
blokiĝi pro siaj gramatikaj deficitoj kaj sen sin senti stranga ĉe instruitaj vizitantoj?<br />
Mi rakontis per senornamaj vortoj tion kio trasvarmis mian animon dumvizite,<br />
ne prizorgante, ke la enhavo havu originalecajn trajtojn. La sekvantan<br />
tagon, la profesoro senpremise: “El la tridek, unu vere valoras. Bonvolu aŭskulti”.<br />
Li eklegis la mian. Kaj konkludis: “Tiele oni verku!”.<br />
Mi ekkomprenis, ke “originaleco” sprosis pro tio ke mi sekvis impulson<br />
tute ne intencante atingi originalecon. Mi fulme deduktis, ke la originaleco<br />
konsistas el esti si mem: nenion pli! De tiam mi nenion povis ol brili per<br />
splendaj lernrezultoj eĉ tiukampe, kaj fariĝis referencpunkto por aliaj serĉantaj<br />
sian sekvendan vojon. Estu pardonata la kvazaŭa memlaŭdo… kiu tamen<br />
estonte ekfariĝos vera minaco de orgojlo, ankaŭ se sur ŝajnvalida fundamento,<br />
kaj de egoismo kun elstariĝemo!<br />
En la sekvantaj monatoj mi provis doni teorian fundamenton aŭ racian<br />
konsiston al mia persona malkovraĵo. Kiel ĉiu homa estaĵo havas vizaĝon kun<br />
trajtoj propraj kaj karakteraĵojn ekskluzive kombinitajn (tio cetere emerĝas<br />
ankaŭ de skribosignoj kiujn ĉiu havas proprajn do malsamajn ol tiujn de<br />
aliaj), tiel ĝi havas siajn proprajn pens- kaj sent-manierojn: proe oni jam estas<br />
originala kaj aŭtente unika! Sufiĉas fidele sekvi sin mem por perceptiĝi interesa.<br />
Okazas, male, ke pluraj sin kondutas kiel dubantoj pri si mem kaj faras enmetojn<br />
ecigeblajn, kiuj tamen nur aspekte plibonigas antaŭ la aliaj: tiaj aldonaĵoj fariĝas<br />
filtrilo subkuŝiganta la vere originalajn trajtojn kaj svarmiganta tiujn artefaritajn:<br />
mistifiko repuŝanta kaj kaŝanta la veran personecon; plie temas pri origi-<br />
45
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
naleco tia, ke ĝi metas en sintonion kun la aliaj ĉar ververe humana. Tiajn vidpunktojn<br />
mi subtenis, kaj detale priskribis, en taska eseo liberteme ĉefelektita:<br />
ili tiom plaĉis, ke oni min spontane elstarigis lidera fakulo ankaŭ en tute aliaj<br />
aferoj!!<br />
Ĉe miaj kunuloj, sume, rezonaĵoj kaj teoriumaĵoj tiaj faktoris por mi, almenaŭ<br />
en unuaj momentoj, kroma konfirmo pri mia esplorkapablo pri inteligenta-psikaj<br />
malkovrendaĵoj! Psik-spirit-analizanto! Kun invito pluuzi la arton.<br />
Sed ni revenu al la religiula vivo al kiu oni ligiĝas per votoj.<br />
La votoj, per kiuj oni sin ligas al la konsekrita vivo, estas tri, el kiuj tutsupre<br />
rangas, laŭ popola instinkta percepto, tiu de ĉasteco kun kiu ankoraŭ mi<br />
mezuriĝis apenaŭ fantazie. La virinoj de mia horizonto materiiĝis nepre kaj<br />
nure el literaturaj fontoj: Beatrica de Dante, Armida de la Jerusalemo Liberigita<br />
de Torkvato Tasso, maksimume Laŭra de Petrarca (Petrarka), Lucia de I<br />
Promessi Sposi (La Gefianĉoj) de A. Manzoni aŭ aliaj similaj aŭreolitaj je<br />
sankteco duone deseksigita; sed tiaj ne agitis mian fantaziumon kaj sentumon.<br />
Ne povis, certe, manki kontaktoj kun virino vera, sed tiom momentaj<br />
kaj hazardaj ke senpene asimiliĝadis kun tiuj reelvokitaj de la literaturecaj virinoj,<br />
kun kiuj mi mensfamiliariĝis kaj kiujn mi juĝis ĝis tiam kongrue kunviveblaj<br />
kun miaj neklaraj idealoj. Sed, fine, ne eviteblas percepti, ke virino reala<br />
havas korpon kaj moviĝojn altirantajn kaj ŝprucigantajn fizikan simpation<br />
pretan breĉeti nesolidajn idealojn. Jen la okazo.<br />
Iun dimanĉon, ĉiuj kolegianoj estis veturigitaj al vilaĝeca festo honore de<br />
Sankta Antono. Ĉar la vilaĝo distancis kredeble pli ol dek kilometrojn, ni<br />
vojaĝis tra l’ aperta kamparo per knarantaj kaleŝoj kaj kabrioletoj ĉevaltirataj<br />
pruntedonitaj de niaj bonfarantoj kaj de tiuj ĉi gvidataj. Dek kvin miaj kunklasanoj<br />
kun la pliaĝulo, kiu estis mi, alvojaĝis sur duĉevala kaleŝego kondu -<br />
kata de mastro akompanata de du niaaĝaj filinoj, kiuj senĝene kaj gaje interbabiladis<br />
kun ĉiuj, kaj ĉiuj kolegianoj samgaje korespondadis. Al mi bele efikis<br />
resti kun ili kaj en la momentaj silentoj mi deziris, ke ili pluparolu ĉar sen ilia<br />
voĉbruo la mondo estus, en tiu momento, malpli bela. Iliaj korpoj tuj ekeniris<br />
en mian kompleziĝon, dum min ĉarmis ilia gajeco, ilia svelteco en la moviĝoj:<br />
dum la balanciĝoj kaj skuadoj estigitaj de la malegala kampara vojo ne malplaĉis<br />
al mi, sidanta flankeflanke, ke io de ilia vestaĵoj tuŝu min. Kaj kiam allasiĝis<br />
okazo, mi ilin okulsorbis senmodere kvazaŭ altirita de belaĵoj neniel supereblaj.<br />
Meze de tiuj sentoj, tamen, al mi ŝajnis, ke ne eblas amikiĝi aŭ nur amikumi<br />
kun tiuj belecoj kaj ĝui ties komunikiĝo kaj konfido, kaj samtempe kohere<br />
46
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
malpermesi al si transiri la kroman pliallogan paŝon, tio estas sen ilin deziri<br />
kaj postkuri; kaj mi gape miris, ke miaj samcelanoj, pri kies aŭtentaj religiulaj<br />
aspiroj mi ne dubis, parolas kaj ridas kaj vortŝercas kun virinetoj kvazaŭ tio<br />
akordus kun ilia vokiĝa panoramo. Entute tiu ĉarveturado kun virinetoj tiom<br />
simpatiaj krizigis unubate, krom mia ekadmiro al ofera sindediĉo al Dio, ankaŭ<br />
la estimon pri miaj kunuloj tiom distriĝantaj kun virinetoj.<br />
La evangelia konsilo pri virgeco ekŝajnis al mi, post tiu renkonto, sub<br />
alia lumo, iomete malpli brila ol kiom mi taksis ĝis tiam. Mi ne multe meditis<br />
pri ĝi, sed la eventualeco de mia restado inter ordenitoj ankoraŭ ne stumblis<br />
antaŭ la nepreco de la rezigno pri la am/amoraj kaj familiigaj ĝojoj. Nun<br />
abrupte novaj sentumoj elvokis endon reekzameni, sub novvidpunkto, la tutan<br />
aferon.<br />
“Jam vi pasigis la deksepan jaron kaj estas nature, ke viaj sensoj kaj sentoj<br />
enflamiĝas antaŭ inseksaj formoj altirante vin, kiel cetere spertis ankaŭ<br />
niaj gepatroj... Se iu rezignas fianĉiĝi kaj edziĝi, tio okazu nur pro tio ke lia<br />
koro statas jam okupita de la Sinjoro: ne unu virino por vi sed vi por la Sinjoro<br />
(kaj eventuale por unu virino, se vi elektos la vojon de kristana servado<br />
en la mondo)... La tempo kaj la preĝo kaj la lojaleco manifestos la dian volon<br />
kaj ankaŭ la gradon de firmeco de viaj intencoj”. Tiel kvietigis, almenaŭ momente,<br />
miajn sekrete brulajn problemojn la konfesprenanto kiu, certe kalkulinte<br />
tion por edukago, atendis la momenton kaj ankaŭ miajn reagojn.<br />
La antaŭaj resumaj vortoj havis tujposte drolan ĉapelon por li kaj spontanan<br />
elmontron de mia nesciado pri gravaj vivaferoj. Kvazaŭ por konfirmi la<br />
sugeston de la spirita gvidanto kaj ratifi revenantan intencon sekvi la evangelian<br />
konsilon de virgeco, mi aldonis: “Cetere la seksumado estas minimuma<br />
oportuneco en la para vivo, je la konsidero, ke ĝi eblas kaj licas nur unufojon<br />
inter unu kaj alia koncipado: funde iu ne rezignas grandajn plezurojn”. La<br />
pacienca viro petis, ke mi ripetu la frazon, streĉis la okulojn kaj orelojn kaj<br />
ekridis kvazaŭ mi estus enĵetanta spritaĵon indan movi ĉiujn sensojn de la aŭskultantoj.“Uh!<br />
Kiaj plumpaj moralaĵoj! Prunteprenu de la disciplino-majstro<br />
la tekston pri moralo de moralisto Pighi aŭ de aliaj aŭtoroj kaj legu ĉar vin<br />
ensorbis pri tio strangaj opinioj. Post la legado, ni priparolu denove. En la<br />
geedzaj umaĵoj la seksumaĵoj plektiĝas laŭ la volo de la paro... kaj fine ne<br />
pro tia via stranga opinio pri amseksaj rilatoj iu sekvu la evangelian<br />
inviton”. Kaj li min forpermesis nekaŝe klopodante sin reteni el pale brua<br />
rido. Liaj vortoj kaj sinteno, kvankam iomete onkleskaj, reordigis miajn<br />
pensojn kaj serenigis miajn sentojn laŭ pliekvilibrigita eskalvaloro, kaj pasi-<br />
47
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
gis min al malpli nekompletaj scioj pri la vivo. La unua kontakto kun virino<br />
vera, tamen, restis en mi kiel ombro ĉiam ĉeestiĝema, neniam nuligita.<br />
Krom tio, ĉio fluis glate dum eĉ la spirita-intelektaj akiraĵoj kaj postuloj<br />
malimplikiĝis. La horizonto tamen nubiĝis ĉar la itala registaro printempe de<br />
1943 proklame ordonis, ke la junuloj de mia aĝo prezentiĝu por soldatservi<br />
kaj poste, oni kredis, por militservi en kelka el la diversaj jam ŝrumpetantaj<br />
frontoj. En tiu momento estis kvar la junuloj rekruteblaj, mi kaj aliaj tri, komune<br />
taksataj taŭgaj soldatservi. Aŭ eniri staton novican, kies adeptoj, religie<br />
vestitaj, rajtas, laŭ Konkordataj Interkonsentoj inter la Ŝtato kaj Eklezio, eviti<br />
soldatservon, aŭ prezentiĝi kaj forsaluti almenaŭ pormomente la kleriĝon per<br />
senpagaj studoj preparantaj al la noviceja akceptiĝo: tia la dilemo mia kaj de<br />
la maltrankvilaj edukantoj. Dume la minaca proklamo devigis junulojn enskribiĝi<br />
ĉe la rekrutejo por havigi al si la atestilon pri siaj fartaj kondiĉoj cele<br />
de eventuala soldatservo. En tiuj momentoj energianta farto ekaspektis kiel<br />
malamiko de homo! Netaŭgulojn al militservo oni devigis ŝoveli teron kaj fosi<br />
senutilajn tranĉeojn, eble nur por konvinki, ke la malamiko ĵus invadinta Sicilion<br />
trovos popolon pretan rezisti ĝis la lasta gutsango.<br />
Mi estus devinta resti ankoraŭ preskaŭ du jarojn en kolegio por kompletigi<br />
la kvinan gimnazian kurson, nome tempo kiu permesu al la edukantoj akiri pli<br />
da taksa juĝo pri ĉiu postulanto kandidatiĝi, kaj al tiu ĉi purigi siajn intencojn<br />
kaj mezuri siajn fortojn kaj igi pli pravigita, kaj do fidinda la juĝon de la tuta<br />
fratio: tiu ĉi konstatis, ke foje la okazaĵoj aliceligas la aspirojn de kandida -<br />
toj. Tiu antaŭenigo de la tempoj se ne malordigis la ideojn certe kontribuis<br />
ilin konfuzi ĝis peli al konduto laŭ eraraj kaj misgvidaj juĝoj. Ni kvar fiere kaj<br />
time marŝadis al la sankontrolejo por kroniĝi per atestilo pri taŭgeco aŭ maltaŭgeco<br />
al soldatservo. Ne eblis dubi: ni revenis soldatserve destinitaj kaj<br />
ekatendis la... savantan manon!<br />
Inter la respondeculoj, lokaj kaj superaj, greftiĝis vigla diskuto ĉu la aspirantoj<br />
jam sufiĉe preparitas supri al la alta ligo de la religiula vivo aŭ estus por<br />
ili pliforĝe trapasi la soldatstaton. Por mi la damaĝo kuŝis en la perdo de kelka<br />
studjaro, por la edukantoj la risko, ke la soldata kaj milita vivo signus nin tutalie<br />
ol asketisme, forvaporigante la ekorientiĝon al la religiula vivo antaŭ ol<br />
en ĝi ni firmiĝus. Tiu problemo transpasis de ili al ni por ke ni donu pli klarajn<br />
signojn de la profundeco de nia konscia elekto aŭ plikvalifikigu nian ĝeneralan<br />
sintenon.<br />
La diskutado interplektiĝis kun la nepreco trovi lokon en la sama novicejo,<br />
nun loĝe okupita ankaŭ de kvindeko da studentoj de la kvarteologia kurso<br />
48
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
jam proksimiĝantaj al la enpastriĝo kaj devigitaj evakue forlasi la bombitajn<br />
urbajn studentejojn.<br />
Certamomente sonis, ke la solvo ne estas trovebla dum la antaŭrekrutiĝa<br />
periodo senpiece daŭris pasi. Aŭdiĝis la majstro de disciplino, fama pro eldiroj<br />
laŭreale kaj amuze sintezantaj cerbumaĵojn kaj novaĵojn en efektivo stagnantajn,<br />
esklamanta pri la senkonkludaj diskutoj: ”Ju pli da vortotrafo, des<br />
pli da kuglopafo!”. La militeca etoso ekstampis eĉ la fratularan frazaron.<br />
Ĉu vere la faktoroj instigantaj min al la deziro eviti la militservon kreskigis<br />
la rifuĝan deziron de la religiula vokiĝo?<br />
Pri mia sincereco eble inokuliĝis dubo en kelkajn el la frataro.<br />
Iun tagon abrupte, vere abrupte, mi publike ricevis la ordonon retiriĝi en<br />
la flegejan ĉambregon, tiam sengastan, kien oni min postpuŝis avertante kontraŭ<br />
gravegaj punoj se mi revene trapasos la neŝlositan pordon. Kiel miaj antaŭaj<br />
samsortuloj, en la soleco, unuamomente perceptita preskaŭ snobete kvazaŭ<br />
aventuro travivita nur por esti rakontata, mi travidis iujn surbretajn librojn<br />
kaj iujn duonĉifitajn malsanulejajn negliĝojn murhokitajn kun sube diverskoloraj<br />
veŝtoj. Kuranta kliŝo delonge dismontriĝas, ke kiam la superulo decidas<br />
resendi al familio junulon, tiu ĉi estas petata aŭ devigata retiriĝi en tiu apartamenton<br />
kaj atendi, tie apartigite, la alvenon de la gepatroj ricevontaj la rehejmeniĝontan<br />
filon destinitan ekvalidiĝi bona kaj brava sekularulo. La nova situacio,<br />
akceptita kiel aventuro, baldaŭ ekkonturiĝis kiel dramo kun, por solvo,<br />
la finiĝo de miaj sekretaj aspiroj.<br />
Mi jam konis, ke kunulo de pliaĝa klaso antaŭnelonge estis loĝigita ĉi tie<br />
antaŭ ol resende rehejmeniĝi. La rakontoj ĝis nun havis fabelan aspekton en<br />
bildoj de mia imago; nun tio akiras la malmolecon de realeco ĝuste por mi,<br />
sen kompato de homoj kaj helpa partopreno de iu ajn. Senironie, sed preskaŭ<br />
kun delikateco, el la memoro ekmienis pormomente la vizaĝoj de kunuloj kiuj<br />
trapasis tiujn ĉambrojn sen mia kompato aŭ eĉ kun mia malfrateca likvidemo.<br />
Pormomente en eta murspegulo mi fine kuraĝis observi mian spegulatan bildon<br />
el kiu traspektiĝis enpensiĝa mieno ĝis tiam vidita nur preterfuĝe pro<br />
timo tro konsciiĝi: kaj tio pormomente kontribuis min paŝigi tra la realo bremsante<br />
la kirliĝon de la distordanta fantazio. Hazarde mi malkovris ke eĉ vigla<br />
moviĝo de unu angulo al la alia de la ĉambro forigas tiun fantazio-kirliĝon;<br />
tion farante mi eĉ kriis distrajn sensencajn vortojn…<br />
Rezignaciinta, pli precize inertigita antaŭ la perspektivo de baldaŭa militservo<br />
kaj perdo de ĉio lerte akumulita aŭ ekakirata, mi restas ĉi tie tri tagojn, ricevante<br />
nur hastecajn vizitojn de la kolegia rektoro, fina responsulo, kiu ŝajnas<br />
49
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
informiĝi rekte kaj afable pri mia farto kvazaŭ temus pri izoliĝinto en flegejo<br />
pro infekta malsano. Kiel malgraŭvola loĝanto pro sanaj motivoj, mi, kun senvole<br />
ironia rideto, rukulas, ke mi nun, rilate sanon, plibonigas la pliboniĝon<br />
kaj, ke dume mi daŭrigas legi kaj studi, malgraŭ manko de lernejaj tekstoj,<br />
min helpante per memoro kaj aktivigo de imagopovo, kaj min muldi al ekzameniĝo.<br />
Fakte, male, en miaj antaŭvidoj, mi estas timege atendanta la gepatrojn,<br />
pretiganta mian praviĝon antaŭ ili kaj giloŝanta senrealecan, milfoje ĉiuflanke<br />
kun senkonkluda obsedo ekzamenitan, programon same kiel farus studento<br />
senmona kaj ne je sojlo de rekrutiĝo. Ju pli rampas la tempo des pli mi<br />
penas regi furie inertigantan angoron ĉiam pli similiĝantan al tiu de la sovaĝa<br />
besto freŝe enkaĝigita. Por ekbridi aŭ flankenlokigi la gravegajn eniriĝojn de<br />
ne kontrolitaj pensoj dum la nevenkebla sendormemo drivanta laŭ la puŝo de<br />
timoj kaj imagitaj sindefendoj, mi regcele transformas la hororajn antaŭviditaĵojn<br />
de mia menso al imagitaj oratorecaj bataloj aŭ rafinitaj diskutoj, foje ankaŭ<br />
laŭtvoĉe, ilin lingve latinigante aŭ francigante: mi solas tra ok ĉambretoj<br />
ĉirkaŭantajn ĉambregon. La dormo finfine kompatas mian ekdeliron ĝin estingante<br />
en la drono de la dormiva mensa trolaceco.<br />
En tiu tuta tempo mi ne provas preĝi, aŭ preĝi antaŭvide al io honeste preciza,<br />
ĉar la perturbita konscienco donus malmultajn esperojn esti, pro mia ne<br />
tute honestaj konsciencaj kompromisoj, senriproĉe elaŭdita. Kaj, eble, pro tio<br />
ke tra mia animo svagetis la timo ke ĝuste la konscienco povus konsenti kun<br />
la superulaj decidoj.<br />
Ne multe pli frue ol la meztaga manĝo de la kvara tago, mi ricevas la altrudan<br />
inviton de la flegisto malsupreniri por manĝi kun la aliaj, ŝajnriproĉe<br />
savmiene aldonante “ĉar mi ne plu deĵorigu restabiligiton”. Mi tuj iras reokupi<br />
mian kutiman lokon ĉetable: neniu salutas aŭ komplimentas resaniĝinton,<br />
neniu miras, edukantoj kaj instruistoj sintenas kun mi kiel kutime. Certe, mi detenas<br />
min el mieno de eksmalliberulo kaj tuj komencas agi kaj paroli kvazaŭ<br />
nenio okazintus: ankaŭ mia kontentiĝo rapide miene kaj ĉiuaspekte konturiĝis<br />
por ke ne vekiĝu, ĉe mi kaj kunuloj, konscio pri ŝanĝo iu ajn.<br />
Neniam oni min sciigis pri la eksplodiga kaŭzo de tiu balanciĝanta agadmaniero<br />
de la edukantoj, al kiuj mi imputis tiun punon per forrabo de libereco.<br />
Eble senkriteria provo aŭ eksperimento elfiltri la artifikajn vokiĝojn, eble<br />
konflikto inter ili pri mia taŭgeco plurestadi kandidato por la franciskana vivo:<br />
la disciplinomajstro, kiu plilongatempe travivadis inter la fratuliĝontoj, certe<br />
subtenis mian forigindecon ĉar, kiel suspektite, eble li jam traboris mian animon.<br />
“Kaj nun al mi, vaganta ŝancelpense, ŝajnas, ke li surlipigas rideton kiu<br />
50
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
allogas al vangofrapo”, mi notis en angulo de mia persona devoteclibro. Mi<br />
neniam enketis pri ekspliko, eĉ rezignis ĉe mi mem elkompreni la briditajn<br />
motivojn, eble pro timo reveki la problemon kaj miajn angorojn, kaj intime<br />
pretis estingi scivolemon de kunlernantoj; kaj mi ekagis same kiel malsanulo<br />
revenanta sana al siaj okupoj. Plie, ne povante ne percepti ion senintence interkonsentitan<br />
kaj, nemalice, aludan al punretenito, mi iom interne pufiĝis pro<br />
supozita komuna konvinko ke mi, nur mi, funde sukcesis eliri el specialaj, tutaj<br />
por mi, testo kaj provo.<br />
Post kelkaj tagoj oni komunikis, ke ene de du aŭ tri monatoj ni kvar vestos<br />
franciskane kun la dispenso, tial, de la soldatservo.<br />
En julio 1943a kolapsis la faŝista reĝimo, jam degenere faŝisma, kaj komenciĝis<br />
la periodo de la Badoglio-registaro (Badoljo). Ĝuste la sekvan matenon,<br />
25an de julio, venis kun du bicikloj, atendite, mia patro, unu por li unu por<br />
mi. Li ne jam informiĝis pri la politikaj novaĵoj.<br />
La edukantoj jam permesis aŭ konvinkis kandidatojn al la noviceja trejniĝo<br />
ferii kelkatempe ĉe sia familio. Ĉu ili volis krei al ni pli liberan situacion por<br />
ke, fore de mediaj senvolaj premoj, ni legu en ni mem? aŭ ĉio spiciĝis nur por<br />
ke ni adiaŭu la mondon, konforme al iliaj vortumoj? Kondiĉe ke, ĉiuokaze, la<br />
spontanaj konsideroj pri tio ne estu malebligitaj de cirkonstancoj kaj de la kutimaj<br />
familiaj kaj parencaj kaj najbaraj kontaktoj kaj de la militpremo.<br />
Estu kiel ajn, fakto estas, ke ne fasoniĝis la esperita, ĉe edukantoj, oportuno<br />
por mediti kaj min ekzameni en tiu feria semajno, ne pro volmanko aŭ pro la<br />
neevitebla distro estigita de la parencaro kaj amikaro kaj najbararo, sed nur pro<br />
mia malprudento kaj informmanko. Bicikle revenante, fakte, el dimanĉa vizito<br />
al la geavoj kaj geonkloj, meze de la nokto, precize je la noktomezo kaj dek<br />
kvar minutoj, mi en kompanio de mia patro estis blokita de soldatoj kaj arestita<br />
kun aliaj malfruantoj nesciantaj aŭ transgresantaj pri la malpermeso de cirkulado<br />
de la dudeka vespere ĝis la sepa matene. Sur la ponto nomata Della<br />
Torre (= De la Turo) grandvoja deviga pasejo por alveni al mia domo dista<br />
ses kilometrojn, soldatoj, pliposte, kiam la itala regno gajnos ĉe la aliancanoj<br />
(la deksesan de oktobro samjara) per la militdeklaro kontraŭ Germanujo, la<br />
kvalifikon de kunbatalantoj, dirotaj Badogliani (= badoljanoj el Badoglio,<br />
nova ĉefministro), senindulge al mia naiveco, nin arestis kaj kondukis kun aliaj<br />
dek personoj al la proksima kazerno en la najbara urbeto Este. Dum unuhora<br />
paŝado oni babiladis pri la eventoj de la patrujo kaj pri la obskura sorto de<br />
la ĵus senpovigita Mussolini, certe nun ĵetita en sekreta karcero, eble per interna<br />
puĉo: mia patro abrupte konsciiĝis, ke la opiniata sendanĝera faŝismo-alli-<br />
51
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ga medaleto jake pinĉita jam fariĝis danĝerporta signo, ĝin malpinĉis kaj, ne<br />
rigardate, lasis ĝin perdiĝi en fosan randon. “En ĝi, al mi sindefendtone li<br />
flustris provante ŝajnigi senafekcion, sidis miaj defendo kaj prestiĝo en Germanujo<br />
kaj helpis pangajnon por la familio. Sed nun ĝi, eĉ se mi pri tio plendas<br />
ene de mi mem, ne plu utilas al mi kaj al miaj bonfarantoj, male ĝi povas<br />
endanĝerigi”. Li eksilentis, dum lia dolora konsterniĝo trapasis ankaŭ al mi,<br />
kiu tamen penis distingi maldankemon disde senutilo de ĉiu rezisto.<br />
Gardistoj nin enŝlosis prizonuloj, ne sen antaŭe min senigis je la okulvitroj<br />
kaj pantalona kaj ŝuaj rimenoj, en granda senluma senkuŝbenka kvadrata salono<br />
ĝis matene je la sepa.<br />
Dum la restanta nokto, gajece sendorme ĝuita de samaventuremulo, svarmis<br />
spritaĵoj de la okazaj samsortanoj, iuj pli junaj aliaj jam rekrutiĝintaj<br />
samkiale enkarcerigitaj, kaj la kantoj kaj arifajfetaĵoj kaj subtilaj pik-aludaj<br />
blagoj kontraŭ al nedifinitaj politikaj aŭtoritatuloj. Mia patro dormetis sur la<br />
ŝtona planko, kiel dum tranĉeovivo de la monda milito, sed nemalofte vekiĝis<br />
kaj admonis, emigita de sia instinkto min defendi kontraŭ la maldecaj paroladoj<br />
kaj trivialaĵoj rikane materiigantaj sekssensaciojn, la krudparolantojn ke ili<br />
moderu la ridon kaj ŝrikojn kaj maldecaĵojn; pliposte li mallaŭtvoĉe manifestis<br />
al mi, ke per tiuj intervenoj li estis plenuminta la plej gravan, laŭ li, el la kvazaŭ-komisioj<br />
al li sugestitaj de la kolegia rektoro por protekti mian naivan<br />
senmalicon kontraŭ mondumaĵoj per kunestigo laŭeble inter bonmoraj personoj!<br />
La kolegiaj jaroj ne jam malgravurigis el mia memoro la aĉan, ĉe la metiejo<br />
de mia unua salajritiĝo, lingvaĵon turnitan al senpudora; sed nun la krudparolado<br />
spronis la lingvaĵon krei preskaŭ-kontakton inter la diro kaj la faro.<br />
Kiam fine alvenis la sepa matene iu kapitano kun militema mieno kaj korpoteniĝo,<br />
al la vicigitaj prizonuloj legis superinstancan cirkuleron minacantan<br />
senprocesan enkarcerigon se ankoraŭ ni estos kaptitaj eksterhejme dum la<br />
kurfaj horoj. Kaj ĉiujn oni liberigis, escepte de unu, de mi: pro mia manko de<br />
dokumentoj kaj pro tio ke el mia aspekta aĝo mi devintus esti, laŭ tiu kapitano,<br />
en soldatservejo, li bezonis konfirmojn el superaj instancoj pri mia identeco,<br />
eventuale eĉ de la religiulfara kolegio, en kiu rifuĝas kiuj provas eskapi la<br />
militservon, li sendelikate eldifinis, aldonante, tamen, post paŭzeto, ke ĉiuj<br />
kazoj ne egalas. Kaj post momenta silento: Kelkajn horojn en tiu arestejo, ne<br />
en puna karcero, li plu precizigis, kun duonmoketa kaj distanciĝa tono. Mia<br />
gapa mirego moliĝis kaj maliĝis kiam la voĉtono de la kapitano pli aspektiĝis<br />
mola kaj bedaŭra, foje oĉja; sed senkiale ĉar mi ne eskapis el la fulma konsciiĝo<br />
ke mia feriada tempo konsumiĝos ĉi-tie je “ŝtataj kostoj”, laŭ lia eble seni-<br />
52
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
roniaj vortoj.<br />
Je ŝtataj kostoj, tio estas nur pro la du hektogramoj da pano ĉiutage konceditaj<br />
de la provianta karto. Mia patro, tion suspektinte, ĉiutage ial tial (aparte<br />
per nutraĵaj regaloj al jam aĝaj gardistoj) sukcesis alvenigi al mi nutrajn suplementojn.<br />
La kelkaj horoj fariĝis tagoj kaj noktoj: mi restis arestita en tiu polica demandejo,<br />
en mucida ĉambro, ĝis la sekva ĵaŭdo matene, kiam mia patro sin<br />
prezentis al la militara kapitano, kune kun la pastro, kolegia majstro de disciplino<br />
kiu, mi ne scias post kiom da penado, sukcesis pruvi, ĉe la aŭtoritato, pri<br />
miaj persona identeco kaj rajto ĝui ankoraŭ kelkajn tagojn de soldatserva liberiĝo<br />
kiel seminariano-studento en atendo, ĉiukaze, de la definitiva papera liberigilo.<br />
Mia patro, kompreninte la faŝistemajn inklinojn de la ulo kaj celante<br />
dorloti la kapitanan galon por kreskigi la ŝancojn de mia liberigo, per fuŝvortoj,<br />
iom drole, aludis je la ŝildeto bedaŭrinde ĵus perdita proklamanta de si<br />
mem liajn faŝistecajn simpatiojn. Neglektinte tiujn vortojn kaj eble ilin juĝinte<br />
ruzumo de lasthora renegato, kvankam mia patro servoprete ekridetis, la kapitano<br />
min salutis premante mian manon, vorte pardonpetante dum mi en liaj<br />
okuloj kredis vidi ion sombrecan, pri kio mi plikonfirmiĝis kiam li klakige<br />
kunmetis, iom ironie, la kalkanumojn, dum epoleto, dekstraflanke malkudrita,<br />
de lia jakita brusto ŝanceliĝis pende, kaj al niaj salutoj vorte eĥis per ĝenata digno.<br />
“Viro-soldato humiligita pro la politikaj eventoj”, interŝanĝe komentis pliposte<br />
miaj helpantoj.<br />
Miaj helpaj liberigintoj kondukis min al kafejo por ke mi revigliĝu per<br />
kafo kun lakto; ni trovis lakton kaj ne kafon. Ĉi tie homoj babiladis senkaŝe<br />
pri misfaroj de la itala police funkcianta armeo, kiu mortigis en Reggio Emilia,<br />
centkilometrafora urbo, dekon da laboristoj manifestaciantaj por paco malgraŭ<br />
se ne spite la malpermeson, kaj plurdekojn ĉe Bari (SudItalujo). Malbonŝance<br />
ĉio konfirmiĝos semajnojn poste fare de fratuloj hazarde spektantoj.<br />
Malgraŭe, reveninte, post la kvintaga malliberiĝo, al la libero mi tuj ekprovis<br />
ĝojon kvazaŭ la mondo aperus tute bela; sed iom post iom la finferiaj tagoj<br />
lasis eksterigi en mi tiom da laceco (en la arestejo, la nenifarado kaj manko<br />
de libroj, malgraŭ unupaĝaj ĵurnaloj kiujn kompatema gardosoldato transigis<br />
al miaj manoj dum la aero-horo aŭ tra la spiono-truo, ne akordiĝis kun la dormo,<br />
male tio favoris maldormemon pro nebremsebla fantazia kirliĝado), ke mi<br />
devis longe dormi, por reordigi la cerbon kaj reakiri la fortojn. La plejparton<br />
de la restanta feria tempo konceditan al la amikecaj renkontiĝoj mi pasigis<br />
53
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
nur detalante miajn ĵusdatajn aventurozaĵojn kaj silentis antaŭ la komunaj deziroj<br />
plikoni pri la religiulaj idealoj.<br />
Konfuze firmigite de tiuj spertoj en mia propono elprovi, dum la provtempa<br />
periodo, la religiulan vivon, mi revenis al la kolegio el kio mi ekprepariĝis<br />
salti al la malpli leĝera kaj plisindeviga vivo de la novicejaj reguloj.<br />
Se miaj edukantoj konjektis, kaj eventuale enprogramis eblon, ke la feriadaj<br />
liberaj agmanieroj povintus krei okazon por elturni el ambigua situacio nedeĉifreblan<br />
personon, ili certe ankaŭ antaŭvidis, ke la edukato revenu pli vigle<br />
intencita entrepreni la vojon provige celitan. Ĝuste tio kombiniĝis al mi.<br />
Ludis plurinterkruciĝe pluraj faktoroj konverĝaj al la sama direkto: kiel elrevigi<br />
la evidentajn fierajn kontentiĝojn de la parencaro pro mia, laŭ ili, klara<br />
religiula vokiĝo-destino? kaj per ĉio ĉi la nobliĝon de la tuta familio? Kial ne<br />
konsideri la ekonomie mizerajn kondiĉojn malebligantajn studkarieron, kaj,<br />
eventuale, la riskojn baldaŭ rekrutiĝi senpatrie kaj sencele? Kaj, krome, kia<br />
humiliĝo interrompi studojn pro senrimeda familio! Ĉio ĉi kontribuis, ne sen<br />
mia kompliceco, vualigi la restantajn tamenecojn: eble ne malinfluis ankaŭ<br />
la avino, kies flustroj pri mia estonta glora kariero inter ekleziuloj estis eldiritaj<br />
kiel profetaĵoj. Kaj akiris forton la neniam mortinta argumento: se centoj<br />
kaj miloj da homoj sukcesis kaj fidele kaj feliĉe monaĥe vivi, kial ne kapablus<br />
mi? Kaj finfine estas parolate pri farota profunda ekzameniĝo dum la novica<br />
vivo, ĉu ne? Tiel preskaŭ sensufere kaj senkritike plisolidiĝis kio konfliktojn<br />
kaj dramojn proksimigis.<br />
Post kelkaj tagoj de enkolegia feriado kun adiaŭaj festoj far de la plu restantaj<br />
plijunaj samkursanoj, la kvar noviciĝontoj karavanis laŭ dudek kvinkilometra<br />
vojo, foje apenaŭ distingebla el herbejoj kaj kultivejoj, tie kaj tie randumita<br />
de senmorteraj muroj, larĝparte flankita de kampoj riĉaj je aŭtunaj<br />
fruktoj, kie personoj, plejofte virinoj, prizorgadis. Ni, post momenta mensleviĝo<br />
al Dio kaj al Sankta Francisko, kantis kaj rakontadis ŝercojn okulumante<br />
la horizonton por haste ekscii ĉu ankaŭ hodiaŭ la bombaviadiloj sulkas la ĉielojn.<br />
Dum la haltado, por ripozigi la ĉevalon, la silento gravuriĝis en mi kiel<br />
vakuo sendistra kaj perceptebla mallogo: laŭmomente fuĝo, el tiu loko al la<br />
mondo, konturiĝis ebla, necesa kaj deviga. Kiel bloki la nebremseblan fatalan<br />
sinsekvon de tia serio ĉiam pli allasanta al psika inertigo?<br />
Blokis la ekrumaĝado de bombavidiloj ekvidiĝantaj dekstre traĉiele. La<br />
tristondo disipiĝis tra la komentoj kaj observoj ĉu akompanas ĉasaviadiloj.<br />
Anstataŭ vidi en ili minacon mi klopodis, kaj eble sukcesis, vidi en ili ion belan<br />
kaj estetikan kaj inan je kontemplo.<br />
54
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Kiam elsaltis fore, sur la verto de terena ĝibaĵo, la masiva kaj impona noviceja<br />
konstruaĵo, neniam antaŭe vidita de ni, mia koro reprovis nefuĝantan ondon<br />
de malkvieto malfajriganta la ekpartoprenon en la ĝojaj ekkrioj de la stafete<br />
sendita fratula eskorto. Momenta sveniĝo-sento, kun totala estingiĝo eĉ<br />
de la novaĵsento, sed sufiĉe memorigenda kaj analizenda, min skuis kaj paralizis<br />
unusente. El tiu mia angore mensa foriĝo mi eliris nur por ne esti rimarkita<br />
en tia stato; tamen danĝertimo min akompanis dum la tutaj bonvenaj salutoj<br />
dum kiuj mi vane serĉadis samtempe, ene de la rezervo de miaj glatigaj pensoj,<br />
iun el ili sufiĉe ekscitan por tion preterpasigi.<br />
Jen la giganta masonaĵo, enrokita sur eta morena altaĵo apud piedoj de Berica<br />
Montetaro (Colli Bérici = Kolli Bériĉi, provinco de Vicenza) ducent metrojn<br />
elstaranta de la ĉirkaŭa ebenaĵo, etendiĝanta laŭ kvar kvinonoj de ĝiaj flankoj,<br />
alirebla per larĝa vojo flankita de cipresoj. Tiun ĉi vojon ni trakuris piede<br />
por ne trolacigi la ĉevalon kaj por antaŭĝui la panoramon kun la sankteco jam<br />
enŝovita de la renomo. Supreniris malantaŭ niaj ŝultroj lamanta kamioneto<br />
(estis la unua sinmovilo de la tuta trairo) okupita de du soldatoj. Kial soldatoj<br />
ĉi supre?<br />
Supre, nin kvar ridmiene akceptis la majstro de l’ novicoj, kiu kun orgojla<br />
admiriga sprono prezentis la kvinan, al ni neantaŭsciigitan, novicon jam studenton<br />
alvenintan rekte el la sekulara mondo. Ĉar aliaj du soldatoj okultire farumadis<br />
nemalproksime, la atento iĝas scivola kaj levas la saman demandon<br />
al la ĉeestantoj: kial soldatoj ĉi supre? Estas soldatoj, oni eksplikis indikante<br />
aliajn dorsapogitajn kontraŭ la muraj bosaĵoj, ne tute siainiciate deflankiĝintaj<br />
kaj fuĝantaj al sia hejmo, aŭ necertaj pri ĝusta, kaj malpli danĝera, elekto. Ili<br />
estas atendantaj de la fratio civilajn vestojn por hejmeniri inkognite pro timo<br />
de la germanaj trupoj amase, oni pliinformis, descendantaj trajne kaj kamione<br />
el Alpoj al la italaj landoj jam de hieraŭ.<br />
Kial soldatoj forfuĝas?<br />
Kaj al ni estas klare konigataj la okazintaĵoj de dek, dudek horoj antaŭe:<br />
Itala registaro jam subskribis armisticon kun la alianca armeo angla-usona, la<br />
milito do jam finiĝis, la soldatoj ne havas servordonojn. En salono, fratuloj,<br />
junaj kaj maljunaj, kaŭre sidas ĉirkaŭ radiaparato aŭskultante la plej novajn<br />
priarmisticajn bultenojn; aliaj fratuloj, en alia deflanka lokalo, nun ne plu sekrete<br />
ĉar la militon oni kredis jam ĉesinta, sendistre suĉas informojn de Radio<br />
Londono aŭ de Voĉo de Ameriko, pri kies ekzisto mi nur nun ekscias. Surdeblinde<br />
percepteblas agitiĝo, plenplena de ĝojo kaj sufero, timo kaj espero: kun<br />
la aliancanoj Italujo akceptis senkondiĉan armisticon... tial bataloj jam ĉesis,<br />
55
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
soldatoj forfuĝas ankaŭ por ne esti kaptitaj de germanoj, kiuj pludaŭrigas militi<br />
kaj konsideras italajn soldatojn dizertuloj (do kaptendaj kaj punendaj) aŭ<br />
malamikoj (do armile eliminendaj) … Jen glava dilemo: ne ilin helpi malas al<br />
nia vivstilo, helpi povus morgaŭ kunporti kondamnon pro instigo al dizertado.<br />
Je la kvara posttagmeze la majstro nin oficiale akceptis, asignis al ĉiuj po<br />
ĉeleton - “dormejo-preĝejo-studejo-penitencejo” - kaj invitis nin pluki vinberojn<br />
de la apuda vitejo: kvin/ses fruktplenaj plantoj allasis ion de siaj jam maturiĝintaj<br />
pendaĵoj, eble jam kutimiĝintaj tion ne plu suferi en la sama sezono<br />
flanke de la samaj personoj: fakte la plukado, kuraĝigita de la majstro mem<br />
ĉar al la spirita purigado devas kontribui ankaŭ tiu evakua kaj tia uvo kaŭzas<br />
tian rezulton, fariĝis malpermeso, la sekvan tagon: la majstro delikate premis<br />
por ke ni rezignu, post abundaj ventroliberigaj ellasoj, je la plezuro de plukado<br />
por komenci mastri niajn malsobrecajn sensojn. Ni, gardataj de li, postnelonge<br />
dehakante, por la manĝotablo, la restantajn grapolojn, estis invititaj rigore<br />
elmontri al ni mem, ke ni mastras niajn, eĉ nemalvirtemajn, sensacojn<br />
kaj deziratemon. Tiuj vitplantoj, sekve en niaj babiladoj oni ŝercadis, ekstartigis<br />
la procezon atingigontan nian memkontrolon, abstine fastan kaj spirite<br />
asketan:lasi ekscitiĝi la deziro por tuj poste esti devigite ĝin mortigi! Sur nia<br />
tuta instinkta korpa-psika esto regu nur la volo! Sed, neŝerce iu enpuŝis:”ĉu<br />
vera hardiĝo de karaktero aŭ simpla sporta trejnado?”.<br />
Tamen la postajn tagojn la timata severa aspekto de la novicejo, tute medito<br />
kaj preĝo kaj penitenco, ekkunfandiĝis kun tiu de loko de ridoj, de ŝercoj,<br />
de gajeco, de promenadoj, de viglaj argumentadoj pri diversaj objektoj, eĉ<br />
senriskaj liberaj diskutadoj. De tuj rimarkeblis du tipoj de religiuloj, tiuj silentemaj,<br />
eble kun la menso inkliniĝanta konservi ĝojajn kontaktojn kun la dia<br />
sfero, kaj tiuj nedisdegnantaj ridi kaj babili, eĉ bruege, pri frivolaĵoj. Ĉiuj tamen<br />
kontribuis al etoso malkreditanta la unuajn impresojn de morna severeco<br />
malgraŭ ke io ekscitiga kaj samtempe inertiga, eble pro la primilitaj informoj,<br />
ŝajnis ŝvebe insidi la kunvivadajn gajecojn. Kaj tio malgraŭ ke la superulo<br />
ne mankis admone interveni: “Ne faru ŝercon el ĉio!”.<br />
Ĉar ene de malmultaj tagoj ni ricevos la religiulan vestaĵon dum publika<br />
feste solena ceremonio, la majstro konversaciis kun ĉiu unuopulo pri la motivoj,<br />
la idealo, la atendotaĵoj de la religiula elekto. Mi ne aperigis miajn hezitojn,<br />
mian enan ekplastikiĝantan plastron, mian duecan konfuziĝon, des malpli<br />
la ondon de tristeco min invadinta ĉesojle de la novicejo. Bonŝance li aldonis,<br />
ke pri ĉiuspecaj vokiĝaj problemoj mi devas ĉiam elverŝi mian animon<br />
nepre al la konfesprenanto aŭ al la spirita akompananto, aparte kiam enirus la<br />
56
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
menson eventualaj duboj serĉantaj certecon pri vokiĝaj aferoj, aŭ por pli profunde<br />
elbati sian vokitecon; kaj proponis al mi ordenan nomon anstataŭantan<br />
tiun bapta-civilan. Baldaŭ mi nomiĝos frato Alfredo, per kiu min oni oficiale alvokos<br />
dum la baldaŭa ceremonio, en kiu oni solenos la stigmatiĝon de Sankta<br />
Francisko. Alfredo angla reĝo, ekkristaniginto de Anglio, admiranto de Sankta<br />
Francisko kaj devotulo de sankta Antono, suplementos, erarege certe, mia patrino,<br />
malgraŭ mia preciziga envicigo de la historiaj eventoj laŭjarcentaj.<br />
Spite al la malordo politika kaj milita kaj spite al la cirkulmalpermeso malpermesanta<br />
forhejmiĝi en la noktaj kaj vesperaj horoj, miaj gepatroj fiere ĉeestis<br />
mian vestadon kaj unuan fojon ili vokis min, iom amuzece, per tiu nova<br />
nomo, kies origino kaj signifo mi jam pretiĝis ilustri, eliminante ĉiun tamenan<br />
senton de klero kaj elito je kiu, oni ekrefrenis, mi senintence survojas tentiĝi kaj<br />
venkiĝi. La festa vestado, tiom aspekte ceremonia kiom intime religia, konkludiĝis<br />
per grandioza procesio kaj kantado tra la klostroj interna kaj ekstera,<br />
sed la kantado estis preskaŭ neaŭdebligata kaj poste interrompata de la disŝirinta<br />
diableca ululado de la alarmsireno ĝuste sur nia kapo.<br />
Kial sur nia kapo? Preskaŭ abrupte, tri tagojn antaŭe, la zona militkomando<br />
estis rekviziciinta la nordan parton de la ĉelarkonstruaĵo kaj angulon de la<br />
konventa subtegmento, kie oni instaligis vid-son-kaptilojn kaj laŭtigilojn por<br />
averti pri danĝero, startigante intertempe telefonan tamtamon, la diversajn vilaĝojn<br />
de la ĉirkaŭa ebeno, preskaŭ senlima el tri horizontaj frontoj, kiam estos<br />
alvenantaj bombaviadiloj. Kvin teritoriaj, t. e. ne plu junaj kaj ŝarĝitaj gardi la<br />
patrujan teritorion, soldatoj kontrolis kaj funkciigis la krakantajn sonportilojn<br />
notante kaj telefone sinsekve komunikante, la direkton de flugfortresoj kaj videbla<br />
kvanto da ĉasaviadiloj. Ĝuste en tiu momento ekstartis la ululada alarmosireno<br />
peraere enrompa el tiu vaĉejo kaj aŭdigis sin ĝis, bonŝance, el kelkeloke<br />
oni decidis malsaltigi la kurenton.<br />
Tra komentoj pri tiu surprizo kaj la deziro de pliaj informoj pri la sorto de<br />
nia nacio, ni forpermesis nian parencaron kaj admirantaron kiuj forveturis, piede<br />
aŭ bicikle, promesante, ke ili revenu por pli konkrete informi aŭ informiĝi<br />
pri militaj kaj teritoriaj eventoj. Ili vortigis informi aŭ informiĝi nepovante<br />
diri, pro la komuna nescio, nur informi. Validis la metaforo de kelkaj inter ni:<br />
ni kirliĝas tra tenebroj.<br />
Nur unu el miaj novickunuloj ne ricevis viziton de parencoj, tro foraj kaj<br />
timigitaj de tiuj diverspecaj militaj fonoj. Li restis tute sola en novicejo kiam<br />
ekzakte el la vespera duonombro, el la gajaj bruegoj de la komuna forpermeso,<br />
ni vidis direktiĝi al ni virinon, eble pli ol sesdekjaran, petantan renkonti<br />
57
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
sian enfratulitan nepon, longe neviditan, jam franciskane vestiĝintan. El ŝia anhelanta<br />
voĉo apenaŭ prononciĝis la nomo de la fratulo. Ni ĉiuj kredis, en la<br />
ĝenerala forpermesa ekscitiĝo, ke ŝi estas la avino de la solulo jam retiriĝinta<br />
al sia noviceja ĉelo.<br />
Oni lin venigis kiu, kontenta kaj mirigita je la malmulte esperita vizito,<br />
pretis komuniki kaj transdoni sian ĝojon pro la laŭfranciska vestado. En la duonombro<br />
de la klostro la du ĉirkaŭbrakiĝis kaj interkisiĝis, dum la oldulino larmanta<br />
je ĝojo jam tro malebligita pro la milito, sub la same kontentaj okuloj<br />
de kunuloj kaj ties parencoj. Dume el la apuda koridoro ni revenis en la saloneton<br />
por repreni la pakaĵojn: kaj jen la kurento, liverita gutigile precipe dumalarme,<br />
abrupte revenis prilumi ĉion, ankaŭ la du parencojn ĵus renkontiĝintajn.<br />
Tiuj ĉi sin gape reciproke rigardante kaj interŝanĝante kelkajn rapidajn<br />
informojn, fulme konsciiĝis, ke ili fremdas unu al la alia.<br />
Ĉe la rideksplodoj alvenigis ankaŭ multajn konventanojn, inter kiuj ankaŭ la<br />
klerika studento vere koncernata, jam franciskane vestiĝinta du jarojn antaŭe.<br />
La komentoj forgesigis, laŭmomente, la ĵusan ceremonion kaj la superŝvebantan<br />
militon!<br />
Kaj la kisato komentis: “Vere preskaŭ mi riskis esti glutita de furioza kisanta<br />
buŝo!”.<br />
58
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro kvina<br />
Novicado vera, sed interamuzaj distraĵoj<br />
Pasis la tago kun siaj emocioj kaj komenciĝis la senprecedenca vivo. De<br />
tiu ĉi momento ĉiu el ni testu sian virtprovizon kaj sian inklinon doni sian vivon<br />
al Dio pere de l’ obeo, de l’ malriĉeco, de l’ ĉasteco kaj sin lasu trejni en<br />
la arto malkovri kaj mastrumi kaj fruktigi siajn pasiiĝintajn emojn.<br />
Meditoj kaj preĝoj ofte, sed iom malregule, estis interrompataj aŭ preterlasataj,<br />
krom pro kontraŭaviadilaj alarmoj, ankaŭ pro laboro de arbarigo de la<br />
monteta kulmino: per pioĉoj kaj ŝoveliloj kaj martelego ni rompadis rokajn<br />
skvamaĵojn ĝis trimetra profundo laŭ dumetra larĝo por prepari kavaĵojn, kiuj,<br />
plenŝutitaj je selekta grundo, fariĝos huma lito por cipresoj kaj pinoj jam zorgate<br />
kreskantaj en la forcejo. Ĉiu novica kovitaro vorte kaj memorŝilde fieris<br />
pri siaj kavaĵoj kaj siaj longvivaj enplantitaj arboj kaj rekomendis al sekva novica<br />
grupo la necesajn prizorgojn kaj respekton pri la ŝildetoj cizelitaj sur ŝtonoj<br />
je stilo de egiptaj faraonoj! Revizitite post dekoj da jaroj, la monteto aperas<br />
tute vestita je imponaj kaj prosperaj arboj, kontraŭ la malantaŭaj senplantaj elstaraĵoj,<br />
kiel verda mantelo sur la ŝultroj de la ĉirkaŭa ebenaĵo.<br />
Kurioza epizodo, elnombrenda por komprenigi la cirkonstancajn etoserojn,<br />
ligiĝas al tiuj fosaĵoj.<br />
Finnovembron, je la dekkvara kredeble, la klerika junularo, demetinte la<br />
religiulan vestaĵon, ĉirkaŭkonvente estis elfosantaj ĉiu aro sian rokan kavon<br />
kiam en la ĉielo venis kreskanta bruo sekvata de fumsignoj de ĉasaviadiloj,<br />
jam aŭdiĝas kraketado de mitraloj, plifore jen alvenas la kolono de aergigantoj.<br />
Ni jam alkutimiĝis ilin senti pasantaj sur nia kapo, sed hodiaŭ okazas io<br />
plia ĉar la aliancaj eskortaj ĉasaviadiloj nun flugas kontrastataj de germanaj<br />
samspecaj aviadiloj (tio efektivigis la lastan aviadilan oponon, de tiam la germana<br />
aviado tute forsaltis de ekzisto, en Italujo). Kion ni faru? Instinkte ni ĵete<br />
malsupreniras la proksimajn pli ol trimetrajn profundajn kavojn: bomboj aŭ kugloj,<br />
kies splitoj jam siblante ekresaltas ĉirkaŭe, povus nin trafi nur plonĝante<br />
vertikale, eventualo, se ne nula, preskaŭ hazarda. Dum brupaŭzo reskuas nin<br />
senespera voko; kelka el ni suriras la ŝultrojn de alia por vidi: distance je dek/dek<br />
kvin metroj kriegas kaj helppetas virino en kuŝa pozicio ĉe sia biciklo. Ŝi nin<br />
vidinte plonĝantaj en tian ŝirmejon, ŝi forlasas la biciklon, sin ĵetas en nian fosaĵon,<br />
sed, pro mallerteco aŭ pro malbonŝanco, ŝia kazako kun subvestoj ek-<br />
59
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kaptiĝas en rokpinto restigante ŝin pende ĉar la piedoj ne atingas la fosfundon.<br />
Ŝiaj vestoj disŝirite amasiĝas tutaj nivele de la brustokolo lasante la reston de<br />
la korpo tute nudan, tute senmovan kiel grandan bestopecon en buĉejo. Kaj<br />
aperas antaŭ ni dikaj, dikegaj tutnudaj sidvangoj nete dividitaj de la interglutea<br />
sulko!<br />
Mankas tempo miri aŭ ŝerci, ŝi bezonas esti elzonigita antaŭ ol resti sufokita,<br />
ĉar el ŝi eliras neniu voĉa aŭ ĝema sono dum la kruroj kaj piedoj senmovas.<br />
Unu el miaj kunuloj (ŝirmiĝis tie ĉi du elfosantaj paroj en tiu momento)<br />
supreniras sur la ŝultroj de aliaj du por atingi la rokelstaraĵon blokantan la vestaĵojn<br />
funkciantajn kiel pendigilan ŝnuron; al mi, la kvara, altrudiĝis la tasko<br />
suprenlevi la senmovan korpon puŝante al alto ŝiajn piedojn; sed tiuj ĉi malrigidiĝas<br />
devigante min kapte preni ŝiajn krurojn, sed eĉ tiuj ĉi moliĝas kaj ne<br />
kunlaboras. Dume pliakre muĝas la aviadiloj kaj siblas la kugloj resaltantaj<br />
sur la ĉirkaŭaj rokoj. Mi tiam decidas, timide tra pudora kaj neevitebla, sed urĝite<br />
de la kuglosibloj, manapogi kaj surpeli alten tiujn senfinajn ruĝecajn nudajn<br />
gluteojn dum la aliaj reprovas dekroĉi ŝiajn vestaĵojn. Miaj manoj tamen<br />
ne sukcesas levi tiun kvazaŭmortan korpon, dua puŝo apenaŭ ĝin movas, mi<br />
petas helpon de kunulo ĵus veninta el apuda kavo ne jam fosita grave profunda,<br />
kiu tamen hezitas tuŝi (tuŝi ne tuj distingiĝis el palpi, mi diros poste) tiun<br />
ekspansiitan korpon; tiam, perfortante min mem, mi interpremas miajn ŝultrojn<br />
sub ŝiaj senfinaj tutrondaj glutejoj, jes ja mi nun estas sukcesanta, sed<br />
por pli efikigi miajn puŝojn mi glitigas eĉ mian vangon sub ŝiaj glutejoj. La<br />
virino (ĉu kvardekkvinjara?), fine senvunde dekroĉita, peze kolapsas sur<br />
miajn brakojn kaj tuje absorbiĝe ekkuntiriĝas, kun la kapo sur la genuoj kaj la vizaĝo<br />
protekte kovrita per ambaŭ manoj, en fosaĵan angulon senparole kaj sen<br />
iu ajn alia reago krom la hontruĝiĝo ekflamanta laŭ la oreloj kaj la kolo kaj la<br />
tuta vizaĝo, ne zorgante pri niaj ĝentilaj distrigoj kaj trankviligoj pri aviadiloj,<br />
kaj invitoj rideti pri la okazintaĵo.<br />
Ĉesas la alarmo kaj do ni pretas supreniri, sed la virino restas en la kuntirita<br />
pozicio, ĉiam kun la okuloj premataj kontraŭ siaj manoj apogitaj sur la genuoj;<br />
unu el ni el la mezsupro longigas la manon por ŝin helpi supreniri, sed ŝi<br />
reagas nur per pli envolviĝa kuntiriĝo ĉirkaŭ siaj genuoj. Kunuloj tiam decidas<br />
iri preni pezan kaj longan porteblan eskalon, dum mi restas kun ŝi nesciante<br />
kion diri kaj fari: aliaj kunuloj revenintaj el aliaj fosaĵoj kuras vidi, konsili,<br />
amuziĝi. Oni lokigas la eskalon, sed la virino, invitita kaj solicitita surgrimpi<br />
ĝin, daŭrigas mincigi kaj fragiligi sian figuron en la fosa angulo. Ni tiam decidas<br />
lasi la eskalon interne de la kavo favorante al ŝi oportunon superi la inerti-<br />
60
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
gantan hontstaton, levi la kapon ne krucigante la okulojn por kiuj ŝi pozis ŝvebigante<br />
siajn intimaĵojn, supreniri kaj forgesi, ke mem senvole montris sian<br />
neallogan korpon al junaj fratuloj.<br />
Laŭ onidiroj, revenante al la apuda konvento, tralipe mi pli amuze ol misterume<br />
murmuradis: “Ne plonĝu sur min la dua!”.<br />
Mi certe aludis postaĵon.<br />
Post unu horo, ŝi kaj la biciklo bonŝance jam eklipsiĝis, sed el la fundo ne<br />
ĉesis “supriĝi bildo de neallogaj virinaj membroj”, oni komentis. Plimalfrue, oni<br />
informiĝis, ke ŝi konatas patrino de tri gefiloj, el kiuj la plej aĝa disperdiĝinta<br />
en Rusio, el kie, englutita en glacio, neniam revenos, ne eĉ la korpaj restaĵoj.<br />
Aldonendas, por iom pli portrete enkadrigi la situacion, ke dum tiu senspira-amuza<br />
operacio, kelkamomente ni vidis super nia kapo, ĉasaviadilon ekleviĝanta<br />
alalten kaj tuj plonĝanta singultante kaj fumante. Tuj kiam ĝi malaperis<br />
el nia vido, onin invadis vrakiĝkrakado. Tiel finiĝis la lasta germana regiona<br />
arkaika esploraviadilo. En la najbaraj aviadilhavenoj aperis, jes ja, diversformaj<br />
aviadiloj sed lignaj germanaviadile (Stuke) pentritaj, eble por alarmi<br />
kaj timigi la malamikon kaj… amuzigi civilulojn!<br />
Dum la dekkvin minutoj de la batalo, miaj kunuloj, el aliaj ŝirmiloj, povis vidi<br />
trafumfajre ekfalantaj el la ĉielo teren sep flugfortresojn. Estis la lasta ĉielbatalo:<br />
de tiam la flugfortresoj naviĝos preskaŭ sporte.<br />
Daŭrigante en ĉiam pli atentajn observon kaj esploron pri kaj ene de miaj<br />
sentoj kaj psikaj tordiĝoj, mi ĉiam pli klare malkovradis, ke la koeficiento eviti<br />
militservon, plielstariĝas kaj kukole jam formetas la aliajn ekduarangiĝantajn.<br />
Plikonsciiĝinte, ke la decidoforto trapuŝiĝas el tiu ne malruza motivo,<br />
ekvoĉetis ankaŭ mia konscienco: ne licas, ĝi sagacis, ĉar vi manĝas la panon<br />
per kiu la donacantoj vivtenas en la studejo kaj prepariĝa stato tiujn kiuj sin<br />
taksas bonintencaj rilate al la religiula celo; aliaj homoj batalas kaj angoras<br />
anstataŭ vi; vi ŝajnigas piecon kiun vi ne havas kaj trompas la konventularon.<br />
Ekŝvelis en mi nova interna alfronto inter la morala konscienco kaj la profitaj<br />
avantaĝoj, inter gajnoj socimateriaj kaj perdoj spiritaj. Sed mi ade plivigliĝis<br />
por ke mi ne diru mensogojn al mi mem, kion jam igis ne ebla nehazardaj,<br />
kvankam iom vole “amortizitaj”, vicsuperulaj vortoj: “io supozigas, ke iu inter<br />
vi penas por ne fetoreti je kazerna timo kaj profitema ruzeco”.<br />
Mi min detenis tion manifesti al konfesprenanto: certe tiu ĉi estus afable<br />
admoninta: prikonsideru, preĝu, kaj demetu la ŝajnigan enfratuliĝadon; vi jam<br />
gajnis klarecon en via konscienco. Ankaŭ kun la spirita gvidisto kiun mi vizitis,<br />
kvankam singardece, almenaŭ ĉiuduonmonate, mi stompis tiajn penigajn<br />
61
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
temojn per silento aŭ ŝajna konsento kun liaj admonoj, malgraŭ ke li nemalofte<br />
pritraktis, eble suspektigita ĝuste de mia retenemo, kun mi pri la ruzecoj kaj<br />
la misintencoj artifikitaj de la milita perspektivo: elektu laŭ rektanimo!, resonis<br />
lia moto. Sed ĉio ĉi ne renversis min ĉar en mi kapleviĝis nova maniero<br />
rezonadi por min pravigi: mi manĝas la panon de la bonfarantoj, ĉu? Tiuj ĉi<br />
funde helpas kredanton kiu siavice plisolidigos en la kredon homojn kaj plie<br />
mi intencas poste labori kaj lerte gajni por kompense repagi, al la kristana<br />
komunumo, la prunton kiun mi nun bezonas elspezi por mia ŝajnegoismo. Se<br />
mi iam vojŝanĝos, mi tiam respektos mian devon.<br />
Mi, je pruvo de la sincereco de mia intenco, fariĝis profitemulo kvitige redononta.<br />
Eviti la militon, ĉu vere kaŝa celo? kian militon? la laŭregulan aŭ la<br />
novan senfrontan? kun la repubblichina (republikino - eta respubliko, dirate malŝatige,<br />
la novfaŝisma respubliko ŝtatigita, en Altitalujo, de postrestintaj faŝistoj<br />
kun eminentaj civitanoj post la kapitulaca armistico de la oka de septembro<br />
1943, kun la aliancanoj) aŭ kun la partizanoj aŭ kun la embuskiĝe eklipsiĝantoj?<br />
Ne eblas elekti informite, do mi ne elektas: mi elektas resti kaŝita en konvento<br />
same kiel aliaj sin kaŝas tramontare aŭ trakampare! Foje tiu justiĝo akiris<br />
konvinkan forton, foje ĝi min senpiece forlasis absorbita en kulposentoj.<br />
Pri tiu lasta milita situacio mi havis rektajn informojn de la kvesto-fratuloj<br />
kaj de miaj gepatroj: tiuj ĉi rakontadis pri militrifuzuloj aŭ dizertuloj frapantaj<br />
ĉe ilia pordo por havigi nutraĵojn riskigante ĉe faŝistoj la enkarcerigon de la<br />
helpantoj ĉar kolaborantoj kun la malamiko.<br />
Je helpo de tiuj ruzaĵoj repululis malnova subtileco: enfunde de mi povus<br />
revigliĝi la ne malmemorigitaj, kvankam efemeraj, jam spertitaj entuziasmiĝoj<br />
kaj la ĵus pasinta rezonadmaniero kiuj legitime enjungus min al konventularo.<br />
La nebremsebla muelado de ĉiam novaj argumentoj trovis ĉiam grajnon<br />
taŭgiĝantan al miaj dentoj, kvankam foje mia cerbo riskadis kurtcirkvitiĝi.<br />
Tiu furioza raciigado, pri mi kontraŭ mi, lante sukcesis kvietigi miajn mensajn<br />
malbremsaĵojn kaj kvitigi la ŝuldojn ĉe Dio kaj mia konscienco. Eĉ mi<br />
aŭdacis hipotezi tiujn solvojn nivele de teoria konversacio kun profesoroj de<br />
la samloke rifuĝinta teologilernejo, singarde tamen por ke la abstrakteca diskutado<br />
ne malŝirmu mian personan kondiĉon. Kaj komforte premiiĝis mia hipotezo<br />
pri rajto pluresti klerikulo dank’al socia kaj politika situacio. Eble en<br />
tiuj sacerdotoj, pri teologio docentoj, vibris io komprenema, io vere religia:<br />
“Via abstrakta hipotezo jam ampleksas la solvon, tiun ĉi: post milito kaŝrifuĝinto<br />
honeste elektu sian veran vojon”. Tio kuraĝigis min paroli kun la<br />
spirita gvidanto. Kiel procedi kun li, sen ke malsekretiĝu tamen granda parto<br />
62
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
de miaj ne tute kaŝeblaj ruzecoj kaj penskonduto, certe suspekteblaj enkadriĝi<br />
en la slogano militevitemo = envokiĝemo?<br />
Tiu ĉi, je humanisma psikologio sperta, tuje ekkomprenis, ke mia hipotezo<br />
enkadriĝeblas, pli ol en pura teorio, en persona problemo. Fakte, ĉesinte esplori<br />
teorie, li ekparolis, eble sobriĝante pri sia kutima emfazo ekzalti la religiulan<br />
staton, pri la sekulara laika vivo, pri kieloj kaj kialoj per kiuj ĝi liveras<br />
eblaĵon kreski socie kaj morale, kaj kie oni povas akceli sian dignecon kaj<br />
kristanan formigon de la socio. En tiu ĉi momento mi admiris la neeksterscian<br />
flankon de edukanto de religiaj vokiĝoj kiu porokaze enŝtelas epitalamon<br />
pri la sekulara vivo: estis kvazaŭ poeto kantus inspire pri sia kutima senkonvinkaĵo.<br />
Fakte ĉi fojon la poemo sentigis veran poeton, tiom, ke mi, senfundamente,<br />
suspektis en li ion da sopiro. Eble li intuiciis, ke la hipoteza kaj ŝajnteoria<br />
kazo estas ŝarĝita ankaŭ je persona sufero. Li, min forsalutante, kvankam<br />
delikate, instigis, ke mi laŭkonscience elektu mian estontan sorton. Eble malfacilas<br />
priskribi miajn komplikajn esprimojn kun li por ke mia intenco ne aperu,<br />
baraktante samokaze por ke mi ne meritu, ĉe mi mem, intiman kulpigon de<br />
konscia mensogo antaŭ homo libere elektita kiel spirita konsilanto. La muaro<br />
pri vero pri mi plu subgastis en mia animo sendistinge kunmiksante en mi ion<br />
hontecan kaj fieran. Kaj la konversacio finiĝis en subtilan paŭton pri mi mem.<br />
Hodiaŭ, je distanco de jardekoj, mi komprenas, ke por eliri el mia ĉarpentumaĵo<br />
mi bezonus je amiko al kiu mi estus povinta min laŭfadene rakonti.<br />
Klopodo sin rakonti rivelante intimajn konfliktojn, foje, funkcias kiel spegulo<br />
reflektanta bildon analizendan eĉ pri karakterizoj senpere nevideblaj. Sed amiko<br />
tiuspeca rigore klasiĝis entruda kaj leza ĝuste ĉe mi jam tro kutimiĝinta<br />
sensufere montri sintenon malsaman ol tiun veran.<br />
Atenta psikologo povus diri, ke miaj oftaj kaj neĝisfundaj konfidoj anstataŭis<br />
la probleman solvon kiun mi ne volus akcepti. La ŝajna provo utilis por<br />
pacigi konsciencon kiu tamen restis malkontenta.<br />
Ĉar dum la noviceja enfratuliĝa stadio oni studas, kaj klopodas ensorbiĝi je<br />
la spiritualeco de Sankta Francisko, kaj enprofundiĝi en ties vivkonceptadon,<br />
ties celojn, ties rilatojn kun aspirantoj sub lia eduka agado, ties influon la tutan<br />
eklezion ktp. Inter unu preĝo kaj medito oportune oni muntis apartajn instruajn<br />
lecionaĵojn pri franciskanismo… kun perlaj plusoj.<br />
La perlaj aldonaĵoj estis abruptaj, neatenditaj intermezoj ruze elvokitaj de<br />
la novicmajstro por sondi, antaŭ ol la testito komprenu ke enfokusiĝas sondilo,<br />
la gradon de spontana aŭ vola akcepto de la franciskanaj idealoj kaj de la<br />
sincereco kaj kvalito de la aspiro al la vivo laŭ Sankta Francisko. Temis pri<br />
63
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ordonoj sen logika kohero, nediskutendaj sed farendaj. Pri tiu sistemo novicojn<br />
singardigadis novicoj de la antaŭaj kovitaroj. Plurfoje dum la amuzigaj<br />
rakontadoj oni antaŭavertis pri la abrupteco kaj malfrua konsciiĝo pri la okazantaĵo,<br />
kaj helpis pesi la strangecon kaj senĥekon de tiuj ekzercoj, kiel ekzemple<br />
disetendi lavitajn tukojn sub neĝanta ĉielo, rebalai longan koridoron nur<br />
pro tio ke harfende gvatanta okulo malkovris suspektan segaĵspuron, dormi<br />
apertfenestre dum subĉielo frostiĝas ktp. Ĉar cedo al emo sugesti plibonigaĵojn<br />
kaj korektaĵojn laŭ la ordonanto rompus la obeon blindan kiel kadavron,<br />
ĝuste tiun emon kunigitan al la vola kapablo ĝin regi kaj forigi edukantoj mezuris<br />
kaj pritaksis.<br />
Rilate tion oni ne rezignas edife substreki, ke en “I Fioretti di San Francesco”<br />
(La Floretoj de Sankta Francisko, itala literatura klasikaĵo de la tujposta<br />
epoko de la sanktulo, nome XIII-XIV jj.), oni rakontas, ke iu noviciĝanta aspiranto<br />
estis ordonita planti brasikojn renversitaj, t. e. kun la radikoj al la aero;<br />
antaŭ la miro kaj hezito kun ekobĵetoj de la juna aspiranto, Sankta Francisko<br />
komprenintus, ke tiu ĉi ne vokiĝe alvokatas al vivo de religiula obeo. Domaĝe<br />
ke Sankta Francisko neniam legis “La Floretojn”. koncernantajn siajn edukadmetodon<br />
kaj implicitan pedagogion! Tial li ne povis revizii distordojn pri<br />
sia verko: fakte, “subgrunde”, oni inter ni diradis, ke la floreta artisma valoro<br />
ne ĉiam koincidas kun psika aŭ historia vero.<br />
Kaj alvenis ankaŭ mia vico. La nekomprenon pri la eventa subiteco helpis<br />
la iom naiva kaj sekreta fieriĝo pri la nova ambiciita sed neesperita tasko ĵus<br />
konfidita: gardi kaj teni enordaj kaj senpolvaj ktp la freskojn kaj stiligitajn<br />
portretojn kaj skulptaĵojn ornamantajn la koridorajn murojn kaj foje kun spuroj<br />
de polvo pro, almenaŭ ŝajna, nezorgemo: freskoj ne nur etparte paliĝintaj,<br />
toloj je kadroj fendetitaj, kiuj tamen plu plenumas la funkcion elvokadi la “familiajn<br />
trezorojn de sankteco, de socia aktivado kaj novemo”. Poste mi sciis, ke<br />
tiu konventa sektoro estis laŭlongatempe neloĝata pro akvotrafiltriĝoj el la tegmento.<br />
Mia kompetenteco etendiĝis ĝis la reordigo de la altartukoj, rolo kutime<br />
ludata de persono psike moviĝanta tra noblaj sentoj kaj profunda pieco<br />
kun delikata agadmaniero bele impresanta, kion malfacile oni trovus en mi.<br />
Pro kio mi supris tiom ĉe la superula konsidero? Tempo mankis por respondi<br />
al tiu demando, ĉar apenaŭ tri tagojn poste jen la sondilo oni demisiis min pretekstante,<br />
ke la regiona superulo, kelktaga gasto ĉe ni, “trafiĝis” per la liturgiaj<br />
ornatoj kaj vestaĵoj malordigitaj en la sakristia tablo kaj kandelabroj kun<br />
langaj vaksaj strioj ĝistere. Malordigitaj certe, ĉar mi devis haste foresti ĝuste<br />
de la sakristio ĉar urĝe vokita alitasken, abrupte, ĝuste de la novicmajstro;<br />
64
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
vakslangaj ĝispavime ja, jes, sed pro tempomanko por zorgi post longa antaŭa<br />
malzorgo.<br />
Ordonite genui sur la ŝtona planko de la salonmanĝo dum tagmanĝo, mi ricevis,<br />
antaŭ kvindeko da personoj, certe ne informitaj pri la reala fakta disvolviĝo,<br />
riproĉojn pro supozigita malfideleco al taskoj, kaj pro krudeco kaj nekapablo<br />
ordigi miajn fortojn por la komuna bono. “Vi fatrase deĵoras same kiel<br />
vi fatrase vartas vian personan teniĝon dum distrumpetadas kaŝitajn opersonaĵojn”,<br />
la superulo disradiis kontraŭ mi, sendube spionante eblajn risortemajn<br />
reagojn. Mi ne komprenis tuj, malgraŭ la sennombraj alarmoj de la novicoj<br />
de la antaŭa kovitaro, ke tia renversaĵo efektivigas unu el tiuj famaj testekzercoj;<br />
male, pene mi kuntenis mian emon doni tujan laŭlogikan eksplikon<br />
por enkadrigi la okazintaĵon aŭ pliprecizigi, kontestante aŭ nur pliklarigante la<br />
superulon dum solena momento kun risko skandali la tutan fration kaj esti taksata<br />
netaŭga pro la religiula vivo... Kaj venis al mia memoro, ke humiliĝo<br />
akceptita por ne damaĝi la komunuman nesciantan, kaj do skandalizeblan eĉ<br />
pro justa reago, fratularon estas virto similiganta al justuloj kiuj amis fratemon pli<br />
ol sin mem. Mi akceptis la humiliĝon, ne komprenante tamen la instrumentalecon<br />
de la “provo”. Kaj ĝuste la superularo pere de mia reago antaŭ tia kulpigo<br />
sentigita, certe, kiel maljusteco, kredis sin kapabla malkovri la ĉeeston kaj mezuri<br />
la kvanton de miaj submetiĝemo kaj memkontrolo.<br />
La mensaj signoj de tia humiliĝo ĝeniĝe irrevenis en mia psiko longatempe,<br />
dum mi kredis, ke nemultajn ĉeestantojn tegmentis, ke io stranga juketas<br />
en la afero aŭ ke la superulaj riproĉoj senkialas. Kiel sekundara rezulto, pliiĝis<br />
mia singardeco kun nefidemo, kies simptomoj evidentiĝis precipe en la kontaktoj<br />
kun la samaj superuloj. Kaj oportune, postevente, al mi kompate helpis jen<br />
la medita reelvoko pri la fama Krista pasiono, kiu tamen ne estis testprovo,<br />
jen satiraĵoj pri la homa, kaj fratulara, strangeco, eĉ en la plej gravaj aferoj.<br />
Sed ankoraŭ mi ne diris ĉion. Vesperon de tiu tago mi estis devigita, malgraŭ<br />
ne taŭge preparita, min metis ĉe harmoniumo por muzike akompani kantojn<br />
dum vespera religia ceremonio. La frataro ĉesis kanti pro la troa malkongrueco<br />
kun mia muzikado. La superulo laŭtvoĉe kriis el la altaro: ĉesu la muziko!<br />
Kun la ceremonio-humiliĝo ĉesis ankaŭ la dujara preskaŭ ĉiutaga dudekminuta<br />
“fingrado sur la klavinstrumento”. Iam la trigimnaziaj profesoroj<br />
permesis, ĉar la fruktoj de la studado estis konstante kontentigaj, ke iom de<br />
mia tempo estu elspezita por ekzercigi la fingrojn sur fortepiano kaj, sekve,<br />
sur harmoniumo. Mi min dediĉis pasie, sed la rezultoj, laŭ la muzikinstruisto,<br />
estis egalaj al mia muzika talento, nome neprofitdonaj. Post tiu “ĉesu la muzi-<br />
65
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ko”, mi forlasis tiun pli volan ol sentan “sindediĉaĵon”. Jarojn postajn mi rekomencis<br />
aŭtodidaktike muziki kun rezultoj onie nemalakceptaj.<br />
La unua duonjaro de spiritualigita vivo konkludiĝis per kolektiva esploro<br />
pri la kristana spiritualeco, el kiu eno floris kaj sin nutras la franciskana spiritualeco:<br />
estis taskite ke, fine de tiuj lecionaj esploroj, ĉiu el ni donu difinon<br />
pri la kristana spiritualeco resumante, laŭ sia propra vidpunkto, la multajn<br />
priskribojn kaj interpretojn pri ĝi, interne kaj ekstere de la kristana kulturo.<br />
Eĉ, eltiri tiujn priskribon kaj difinon el siaj faktemo kaj spertiĝoj, senĝene estis<br />
juĝata valorriĉiga kaj “genia”. Eĉ personaj opinioj preferatas kvankam<br />
malprecize dirataj.<br />
De la diversaj priskriboj kaj trans ĉiuj difinoj pri spiritualeco, emerĝis, el<br />
niaj kvazaŭeseetoj, komuna denominatoro de kristana spiritualeco: esti humilsintena,<br />
tendence ĝojesprima, antaŭ la Alia senfine malsama, senfine aparta,<br />
senfine Aliulo; esti ĉiam deziranta, ke realiĝu la plej intima alproksimiĝo al<br />
Li pensante kaj baniĝante en la konvinko de preciza distingo inter si mem kaj<br />
Li.<br />
La plej granda danĝero por la homa menso, ĉar nenio pli kontraŭkristanas,<br />
por mistikulo kaj spirituala homo, kuŝas en la emo aŭ tento malaperigi, en lia<br />
animo, tiun distingon. En tiu kazo la mistikuloj kontemplus sin mem, sian eston,<br />
sin igante ion absolutecan emanantan de la dia esenco. Alia risko: sin<br />
kvalifiki religia kaj spirite orientita nur pro tio ke la propra kontemplo koncentriĝas<br />
sintonie kun la aliaj kaj kun la naturo kvazaŭ tiuj estus objektivaĵoj<br />
diecaj aŭ diigaj. Tia nedistingo, favorata de orientecaj konceptaĵoj pri religio,<br />
povas atingi eĉ panteismon agrabligitan kiel unueciĝon kun la mondoĉiomo,<br />
nome la maksimuma kontraŭo de kristanismo. Tamen en tia pri Mond- kaj Dikonceptado<br />
la homa psiko povas ripozi trankvile, almenaŭ ĝis la racio malkovros<br />
la kontraŭdirojn.<br />
Eĉ mistikemaj personaj fenomenoj venantaj, foje, laŭtakse de kompendioj<br />
de mistiko, kiel sekvaĵoj de la mistikula kontemplado, alarmas pri ili kiel pri<br />
riskoplenaj kaj fremdecaj kaj nenecesaj.<br />
Tiulinie juĝiĝu ankaŭ la rilato, mensa-kora, kun la ennaturaj belaĵoj kaj fenomenaĵoj<br />
nin ĉirkaŭantaj, kiujn Sankta Francisko instruas igi ŝtupoj por faciligi<br />
la ascendon al Dio: ŝtupoj al Dio aŭ ideopostsignoj dissemitaj de Dio tar<br />
kaj en la kreitaro. Sume, en ĉiu unuopa ellaboraĵo estas substrekata la distingo<br />
de homo kaj naturo disde Dio. Distingo ĉiam ŝanceliĝanta, do senvelke<br />
restarigenda. Adhero aŭ kunfandiĝo aŭ miksiĝo en la dian realon, en la lingvaĵo<br />
de mistikuloj, estas nur metaforoj aludantaj nur intiman konformiĝon<br />
66
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
samsentan kaj samcelan. Tiaj la pensoj en tiuj ellaboraĵoj, poste resumvoĉe<br />
eldiritaj.<br />
Mi sintezis tiel mian penson: “Se iu petas de panteistoj ĉu la mondo povas<br />
ekzisti sen Dio, ili respondas «ne»; sed se ni petas de ili ĉu Dio povas ekzisti<br />
sen la mondo, ili respondas «ne»”. Alia krokizis sian pensaĵon tiel: “Spiritualeco<br />
atingiĝas per medito. Sed medito povas encentriĝi al la Absoluto aŭ al sia<br />
eno: la unua ekspansias, la dua enfermigas”.<br />
Ni daŭrigu pri humiliĝoj. Tiuj ĉi, eĉ funkciante kiel perfortaj psikesploriloj<br />
aŭ edukkontribuiloj, malkvietigis nur momente ĉar mi kaj la kunularo senbare<br />
estis malkovrantaj tuj poste, kiam tamen la sagacaj pedagogiaj inĝenierecaj<br />
planoj de la majstro jam manifestis kaj atingis la celitan efikon, nome, ke la<br />
superuloj juĝu nin kapablaj aŭ nekapablaj konscie domini niajn plej ekvolajn<br />
aŭ refleksajn reagojn, sendepende de ties laŭmorala liceco aŭ oportuneco.<br />
Male ol por tiuj, daŭre min suferigis la rigide regulita dormo rompita de la<br />
meznokta recitado de la breviera matutino: dekkvino da salmoj kaj himnoj,<br />
foje kantataj. Nur la sento de amikiĝo kaj proksimiĝo al Dio igis tiun dormsenigon<br />
penitenco akceptebla ĉe Dio kaj ĉe mi. Bonŝance, foj-foje, distris la<br />
bonvena ululado de la alarma sireno: tiam la matutino restadis nepreĝata en la<br />
breviero dum ni silente, sed ne tro, alrapidis rifuĝejon, kie oni anstataŭigis la<br />
oficialan dilaŭdon preĝante per la tempopasiga rozario, escepte se iu volus reiri<br />
al sia ĉelo por provi reendormiĝi: kiel ofte faris mi, ne ĉiam, tamen, kisata<br />
de la efektiva dormo pro amaso da pensoj kunfliktantaj inter si.<br />
Timo de nokttempa bombado naskiĝis el la fakto, ke la granda konstruaĵo,<br />
kvankam izolita kaj fora de urbaj centroj, povus esti konsiderata municiejo kaj<br />
armea natura fortreso kontraŭ la invadantoj, plie estis montrate, ke soldatoj loĝas<br />
ĝuste en la masonaĵo. La memoro pri mondfama monaĥejo de Montecassino<br />
(Montekasino, sud Italio), kelkmonatojn antaŭe bombata kaj detruita ne<br />
malkontribuis alarmi la fration.<br />
Oni faris ankaŭ sperton de la voto de malriĉeco. Je tiu ĉi mi spertiĝis, miakaze,<br />
ĉefe en hejtadmanko. Malvarmo en min influis de ĉiuj flankoj; mia nazo,<br />
kvankam kiomeble defendata, ĉiam ternadis kaj likadis. Nur dum la gimnastikaj<br />
aŭ distropaŭzoj mi perdis la vizion de mondo tute frosta, kiam kun miaj<br />
novickunuloj eblis furioze varmigcele kuri trakorte kaj laŭ ĉirkaŭbedaj padoj,<br />
kaj kiam mi ĉe mateno vekiĝis kovrita kaj varmigita; vespere, male, enlitiĝinte,<br />
miaj piedoj, dumtage senŝtrumpaj, longatempe sin konservadis en... glacio.<br />
Rilate tiun evidentan mian ĝenon oni, eĉ ŝerce foje, reciproke sin kuraĝigis<br />
elporti porcirkonstancajn penojn kaj igi la maceradon asketa maceriĝo pro la<br />
67
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
spiritaj avantaĝoj evidentigataj de la jena flustre encerbigita eldiro: “tiakondiĉe,<br />
pli facilas kontrasti eventualajn neĉastajn inklinojn kaj samspecajn<br />
fantaziaĵojn kaj forigi distraĵojn malefektigante la koncentriĝan kapablon”.<br />
Koncerne neĉastajn inklinojn mi kredas tion vera, aparte se en kombino kun religiaj<br />
konvinkoj; sinkoncentriĝo, male, por mi malpli pruviĝis.<br />
Okazis tiujn tagojn, ke la konventa superulo volis koni mian realan sanstaton<br />
pri kiu mi malprudente naskigis dubojn plendinte pri fendetoj ĉe la alta<br />
dorso, eble kaŭzitaj de la vintra malvarmo. La ordenaliĝontoj devas fakte kaj aspekte<br />
elporti (!) sanstaton brila same kiel por la armeo, malgraŭ ke ĉi lasta jam<br />
ekbridis siajn pretendojn por ne manki je laŭbezonaj rekrutoj dummilite! Oni fiksis<br />
rendevuon kun kuracisto de la najbara urbo, alirebla pertrajne. Porokaze oni<br />
vestigis min civile kun supre la loza franciskana froko, kaj mi veturis tra mondo<br />
de mi apenaŭ memorata aŭ plumpe ignorata aŭ disdegne repelata eble pro<br />
timo esti de ĝi allogata: el miksaĵo de sentoj imponis tiu de svaga sed insista supereco<br />
antaŭ “mondumanoj”.<br />
Mia vesto ricevigis al mi riverencojn sed ankaŭ enviajn rigardojn pro mia privilegio,<br />
mi pensis, ne barakti por proviziĝi je eksterkuponaj nutraĵoj, tiam troveblaj<br />
preskaŭ nur ĉe la multekosta nigra merkato. La specialisto min vizitis<br />
lasante, post forflua elfarita esploro kun detalema babileca enketo, enpaperigitan<br />
diagnozon deklarantan, ke la malsanemulo estas tute sana.<br />
Lin salutinte, pro deziro ne damaĝi liajn atendantajn klientojn mi preferis<br />
premi, riskante ĝin tute kunĉifi, mian frokon, momente demetitan, por senbalastigi<br />
viziton, en la valizon kaj resti kelkhore en civilaj vestoj.<br />
Elirinte el la kuracistejo, kaj atendanta la posttagmezan trajnon, mi sidiĝis<br />
sur plurpersona ŝtona benko antaŭ la fervoja stacidomo, kie solece mi elpakis<br />
la du sandviĉojn preparitajn de la konventa kuiristo kaj jam mi ekmanĝis kiam<br />
en la sama benko eksidis diketa maturulino, eble tridekjara mi supozis, kiu,<br />
hezite ŝoviĝante miaflanken, eble hontece, murmuris, ke ankaŭ ŝi malsatas sed<br />
havas nenion por manĝi: “fakte la tutan matenon mi ne gajnis ĉar la soldatoj<br />
trairas hastece kaj eble konfuzitaj pro ordonmankoj. Bonŝancu al vi, ŝi flate aldonis,<br />
kiu neĝenite manĝas antaŭ la paŝantoj”. (Antaŭ ol vesperiĝis kuros onidiro,<br />
ke soldatoj amase dizertis el la portrejna taĉmento de la kazerno en Vicenza.<br />
Fakto, tia, kiu provokos reagojn, ĉe lokaj militestroj, danĝerajn ankaŭ por la junuloj<br />
de la fratio, kiel oni konstatos pli malfrue).<br />
Al mi ŝajnas klare, ke ŝi haveme celas al miaj sandviĉoj: mi do hastas meti<br />
en ŝian manon unu el la du, kiun ŝi akceptas kaj ekmanĝas avide, dum mi finas<br />
la mian. Postnelonge ŝi pliapudiĝas al mi, pridemandante kaj ruze provan-<br />
68
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
te scii ĉu mi havas monon. Certigita, ke mi disponas je io da tia, ŝi iom malcerte<br />
manifestas, ke mem por sin vivteni malenuigas soldatojn per amoraj ludoj: por<br />
ŝi nun sufiĉus la duono de la sumo en mia poŝo. Ŝi silentas kiam aŭdas la mo -<br />
tivojn de mia nekonsento kaj, mirigite, jam estas malproksimiĝanta, kiam mi<br />
realvokas ŝin kaj metas en ŝian manon ereton de miaj malmultaj liroj. Ŝi min<br />
rigardas, hezite kaj dankojn balbutante fermas kaj retiras la manon kaj malproksimiĝas<br />
kun paŝo nemalkaŝanta embarason. Tiam fariĝas rigardeblaj ŝiaj<br />
ŝultroj kaj la rekta dorsa linio ĝis la piedoj: malgraŭ, aŭ ĝuste proe, nome supraĵa<br />
juĝo ke naturo ne tro cerbumis por ŝin garnadi, por momento la fieraĉa kaj repuŝata<br />
ineco en miaj ŝablonaj juĝoj pri tiuspecaj virinoj fariĝas indulgo kaj<br />
frata simpatio.<br />
Vere ekzistis ankaŭ la voto de ĉasteco. Tiufacete, el ĉiuj, legitaj kaj instruitaj,<br />
principoj kelkaj sulkigis mian menson:<br />
Junula koro ne povas resti senama, iu viva idealo devas ĝin tute okupis.<br />
La rezigno al virina komplemento ne valoras el si mem, valoras nur lige al la<br />
celo: ĉu ekzistas tiu alloga celo? tial antaŭ ol diri ne al io, necesas diri jes al<br />
io alia.<br />
Tio estas, antaŭ ol rezigni pri virina amo nepre necesas enpense kaj enkore<br />
jesi al alia persono. Kaj fone aperas Jesuo.<br />
Kaj la temaro, spontane aŭ okazprofite, krozis sur pastra celibato. Spertulo<br />
pri tiuj temoj povis dedukti ke ni, inter la religiaj motivoj, kapablis ĝin aprobi,<br />
krom per religiaj motivoj, ankaŭ pro ĝiaj sociedukaj influoj. En mondo,<br />
kiu subsube opinias seksemon forto preskaŭ neregebla, preskaŭ io fatala, per<br />
la celibato religie motivita la eklezio montras, ke homoj povas sin senkateni el<br />
siaj impulsoj kaj alidirekti seksan forton. Plue ĝenerale la memrego en la seksa<br />
impulso agas, male ol veneno en eroto, kiel subteno kaj plifortigo de la<br />
seksaj rilatoj en geedza paro.<br />
Sendepende de la perspektivo de tia evangelia enamiĝo, ekzistas la virino<br />
kaj inklino al ŝi, inklino laŭdata kaj ekzaltata de la Biblio (kies ĉi-rilatajn paŝaĵojn,<br />
iom sekrete, mi jam parkerigis kaj foje aktorstile recitadis antaŭ kunuloj)<br />
kaj de la kristana tradicio laŭ kiu rezignanto aparteni al iu virino, rezignas<br />
pri io kio igas por multaj la vivon vivebla. Kaj la samo por virino rilate<br />
al viro.<br />
Eĉ se maloftigitaj, renkontiĝoj kun virinoj al la novicoj ne mankis, aparte<br />
kiam oni forfuĝis al kontraŭaviadilaj laŭokazaj rifuĝejoj, urĝe aranĝitaj por<br />
protekti homojn prizorgantojn en nemalforaj municiejo kaj deponejo de porsoldataj<br />
proviantaĵoj, kien venis preskaŭ ekskluzive virinoj pro evidentaj mo-<br />
69
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
tivoj: junaj viroj, se plu loĝus najbare, en rifuĝejoj riskus enklikiĝi kaj armeaniĝi<br />
favore al Rsi (Repubblica sociale italiana), alnomata popole Respubliketo<br />
de Salò (Salò = urbeto kie ministerias la registaro de Mussolini) por batali<br />
kontraŭ la kontraŭuloj de la faŝistoj, jam batalantaj, oni certigis, sur montoj aŭ<br />
rifuĝintaj tramakisen, kaj pri ili vere ne mankis voĉoj pri militaĵoj kun mor -<br />
tigitoj: ĉio de mi sentata pli aventure ol riske.<br />
Ofertiĝis apartaj okazoj en kiuj virino al ni pasis apude en ĉarmaj formoj<br />
aŭ ŝi riveliĝis fascine. Ne mankis nuptocelebroj en la konventa preĝejo dum<br />
kiuj gratuli la novgeedzojn estis plezuriĝa komplezo permesita ĝis maltimo<br />
esprimi juĝojn eĉ pri la graciaĵoj plej evidentaj de la junedziniĝinta. Certe en<br />
tiuj momentoj aranĝiĝis, kvazaŭ mem, ekalĝustiĝoj de la rilatoj inter siaj inklinoj<br />
kaj la forto de la vokiĝa idealo. Ĉi rilate rakontendas neforgesebla, por<br />
mi, renversiĝa psika remiksaĵo, longe resononta inter miaj repuŝendaĵoj: temas<br />
pri tiuj sentoj/inklinoj ĝuste okazigitaj de geedziĝo ĉisube priskribata.<br />
Dum geedziĝo, celebrata en la preĝejo, mi deĵoris en la sakristio: nu, mi<br />
perceptis, ke min ronĝetis envio al la fratuloj deĵorantaj ĉe la altaro, povantaj<br />
tial perdi nenion de la ĉarmaĵoj de la junedzino. Kiam la novgeedzoj volis<br />
renkonti la aliajn deĵorintajn fratulojn en la gastosalono, mi povis sed ne volis<br />
manki kaj mi estis rekompensita ĉar la novedzino kisis ĉiujn: estis la unua virina<br />
kiso, krom se oni kalkulu tiujn, ege malsamspecaj, de la patrino aŭ de la<br />
fratinoj aŭ de la avino. Ĝi resonis nemallonge en mia animo malgraŭ ke ĝi elmetis<br />
nur la saporon kiun al ĝi levis mia fantazio. Subsube, eĉ se dummomente,<br />
mi sentis ĝin kiel fendon tra kiu rekompreni kaj reinterpreti la geedzajn tenerecojn,<br />
mondon ne ankoraŭ definitive flankenmetitan de mi, sed foje libervole<br />
de mi ignoritan pro nemalfascina invito, neniam tute eksplicite rifuzita, sekvi<br />
la evangeliajn konsilojn de la tri votoj.<br />
Pro tio ĝuste la majstro invitadis koni la vivon sen enkaptiĝi, tamen, tra ĝi.<br />
Ĉu tio eblas? Eblas, sed neniu ordenpromesonto estas devigata ne enkaptiĝi.<br />
Mia arbitreco min lasis flosanta de unu elekto al ĝia kontraŭa.<br />
Volonte mi konversaciis kun virinoj, sed preskaŭ ĉiufoje mi devis poste<br />
min ekzameni fronte al jenaj similaj trudiĝantaj, foje akuzaj, insistaj kaj bolantaj<br />
enŝteliĝoj: Ĉu mi retroiras aŭ antaŭeniras? Jen la problemo: ĉu akcepti<br />
aŭ kontraŭstari la ekinklinojn al la vokiĝo? ĉu plifortikigi vokiĝon aŭ sin allasi<br />
tuj al la ama-edza perspektivo? El tiuj demandoj foje mi elflosiĝis iom sinĝena<br />
kaj nervoza. Samtempe min mirigis, ke miaj kamaradoj, vivante en samaj cirkonstancoj,<br />
montradas neniun malkvieton kvazaŭ la du kondiĉoj, ĉastecvoto<br />
kaj ekŝpruciĝoj je virina fascino, senperceptiĝe emus surmetiĝi kaj senĝeniĝe<br />
70
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kunekzistus. Kiu scias kial tiam mi ne suspektis, ke ankaŭ ili ĉirkaŭiris tiajn<br />
luktojn en siaj sekretaj psiklokoj aŭ pri tio ili diskutadas nur kun sia spiritgvidanto.<br />
Eble mi min opiniis escepto en la noviceja pudora etoso.<br />
Spicis la ordinarajn travivaĵojn ankaŭ malagrablaĵoj observataj pli nivele<br />
de komentoj ol de sufero: kiel la afero de la kvindekjara laika fratulo kiu<br />
“trempas la vinon en la stomakon ĝis trempiĝo en ĝi”, oni senpiece klaĉadis:<br />
klaĉo bedaŭrinde superita de la fakto, ke li estas preskaŭ ĉiuvespere ebria,<br />
aparte dum eksterkonventaj deĵoroj miszorgitaj pro la englutita vino. Iun tagon li<br />
malaperis porĉiam: redonita al sia lando, oni ne senrikane aldonis. Laŭ mia<br />
hodiaŭa juĝo, do kun malvarma menso, li malsanis, kaj tial iom agacis tia al<br />
sekulo revenigo. Ankaŭ li forviŝiĝis sensalute sensente senfratsigne. Okazos<br />
ofte malapero de kunuloj kiuj ĝis la antaŭa tago avancadis ŝajne senprobleme<br />
kaj energivive en la porvokiĝaj akiroj. Okaze de malapero de amiko mi suferis<br />
ja, sed pro stranga motivo: mi min sentis desapontita kaj fraŭdita je la rajto<br />
konsili kaj konsiliĝi: certe je bazo aŭ kaŭzo de tiuj ilia decidoj agitiĝis sekretaj<br />
problemoj. Sed kiel je tiuj oni ne partoprenigis ankaŭ min?<br />
Oni enŝtelis, ke tiu fratulo amis multe la vinon, sed inon pli ol vinon. Mi<br />
rilate tion, kvankam kiel intiman proteston, neracie havis por li malspritan kaj<br />
senpiecan juĝon, eble eksterliman de la kristana fratecsento, kvazaŭ li ofendintus<br />
rekte mian personon. Kial tiu severa sinteno? mi min demandos pliposte,<br />
kiam mia anima mempenetremo sin turnos ankaŭ kontraŭ mi. Eble, mi eksuspektis,<br />
por kuraĝigi min en la duoncelo eviti tiujn malmoralajn kontraŭdirojn<br />
kaj plisincertigi miajn intencojn, aŭ ankaŭ por akiri dignecon ĉe mi mem. Jarojn<br />
poste, mi trovos, en taglibre dismetitaj notoj, mian mediton pri tiu kazo:<br />
en ĝi mia psikanalizemo jam ironie skribis: ”Por eviti memkonsideriĝi torso<br />
kondamnu la tarson!”. Nome, nur por eliri el mia situacia pendolemo mi severas<br />
antaŭ alies malregulaj kondutoj. Se mi havintus perspektivojn malpli elturniĝantajn<br />
mi certe estintus, en la deziro kaj prizorgo, ke la morala normo estu<br />
observata, pli indulgema al li en miaj pensoj: estis la unua, apenaŭ hipoteza,<br />
sed ne tro, malkaŝiĝo de mia eno.<br />
Ni kvin novicoj rilatiĝis inter ni, kaj ial kun la tuta grupo de la studentoj<br />
jam teologistudantoj, amikece kaj, ŝajne, sensekrete unu por la aliaj. Ŝajne por<br />
surface, tamen, ĉar iun decembran matenon mi ne plu vidis mian plej karan<br />
amikon, mian samaĝulon. Kial li regresis el sia opiniata vokiĝo? Ĉu konsilite<br />
aŭ siasponte? Se konfidi tion al la amiko estus troe, almenaŭ saluti kaj certiĝi,<br />
ke iu sentoligo ankoraŭ restu inter ni! Ni ricevis du respondstumpojn fare<br />
de edukantoj. Mi neniam ion sciis pri tiu mia amiko: kiam, multajn jarojn pos-<br />
71
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
te, mi decidos serĉi lin, ĉe lia intermonteta vilaĝo, jam preskaŭ senhomigita<br />
pro elmigro al urbo dungiĝcele, neniu klare memoros tiun personon, eble englutitan<br />
de militaĵoj, en kies brakojn li, ekskonventiĝinte, certe enfalis. Ĉe<br />
anagrafa oficejo, lia nomo estis akompanata de trista noto: seninforma! Al mi,<br />
kune kun sinceraj bedaŭroj, jen ne tute malaroganta humuraĵo, ŝajnis en tiu<br />
momento, ke ĉio okazintus aliel se lia amikecsento havintus konfidon al mi! Ja,<br />
ĉio okazintus aliel, ĉu por li aŭ por mi?<br />
Eble la superuloj volis eviti al li humiliĝon aŭ al ni tro abruptan desupriĝon<br />
en niajn tre personajn problemojn kribrendajn en serioza privateco, aŭ ĉu ili.<br />
male, timis la riskon traperspektivigi sekularulan vivon pretan fascini ankaŭ<br />
nin? Porlonge zumis ĉirkaŭ ni tiuj demandoj. Kiel ajn estu, pri tiu fermita sinteno<br />
de la superuloj, ni kune, kvankam per paŭteca duonsilento, esprimis pritakson<br />
ne tute pozitivan.<br />
Kvankam, laŭ iuj, mi malofte objektivas, la edukantoj tamen pritaksis min<br />
pli objektivema ol subjektivema. Eble alskribendas al tiu ambigueca juĝo,<br />
kiun mi elbuŝigis el unu de la iamaj profesoroj, se al mi estis permesite viziti<br />
la konventan bibliotekon, imponan je dekmilo da katalogitaj verkoj plus aliaj<br />
katalogotaj postmilite, laŭ ŝerca onidiro. Pli precize, mi estis taskita senpolvigi<br />
kaj reordige rekompaktigi, indeksi kaj registri la sekcion “hagiografio”, kies<br />
tekstoj estis dise dislokitaj meze de aliaj sekcioj kaj disŝutitaj diverstable kaj<br />
stakite sur surpavimo, eble pro ofta konsultado: la aktuala senprincipa apudigado<br />
de la libroj malglatigis ties esploron.<br />
Scivolemo produktis en mi pripensindaĵojn: ĉu la hagiografioj pri sanktuloj<br />
meritas seriozan atenton? Unuavide ili, almenaŭ tiuj de mi superrigarde legitaj,<br />
plenplenis je laŭdoj kaj mirindaĵoj kaj ludigis la sanktulojn ekster siatempa<br />
historio. La aliaj sektoroj, filozofio kaj historio kaj teologio kaj literaturo por<br />
mi ŝvebis eksterspace pro ilia ordonita netuŝebleco. Libroj kaj dosieroj stakis<br />
laŭ la antaŭa koridoro, kun folipartoj iom gapantaj eksteren. Tio mirigis min ĉar<br />
la du porkonsultaj ĉambretoj kunligitaj perporde al la biblioteko, nun malfermite<br />
montras spurojn de trivitaĵoj, dum iam ili unuarigarde ŝajnis seniaj ĉar<br />
destinitaj komforte gasti la konsultantojn.<br />
En biblioteko foje mi trovis fratulon aŭskultantan radion Londonon kaj la<br />
voĉon el Ameriko, rigore kaj punminace malpermesitaj de la militaj aŭtoritatoj.<br />
Manke de pli novaj, tiujn elsenditajn novaĵojn mi kurigis tra la tuta novicejo<br />
kaj trans: kun prudento, certe, same kiel al mi nesenaŭtoritate hazarde invitis<br />
ŝajniganto ne vidi mian ŝtelan kaptadon, ĉar kelka ĝisostulo, eĉ inter la fratuloj,<br />
plue esperas en la fina venko kaj do en la efikeco kolabori kun la totalisma<br />
72
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
reĝimo kaj, do, preta denunci. Mia animo travivis konstantan bedaŭron pro la<br />
suferoj kaj humiliĝo de la itala popolo; sed estis doloro iomete dampita ĉar<br />
elvoki ĝin troinsiste vekus ankaŭ la memoron, ke mi revis kaj plenpove,<br />
kvankam senefike, cinike volis la militon malgraŭ la avertoj antaŭvidigantaj<br />
pri humiliĝo kaj suferoj inter gentoj.<br />
Oni diradis, ke en la biblioteko estas konservataj, krom dikaj kaj antikvaj<br />
volumoj kun folioj el tempoflaviĝinta papero, multege da libroj prohibitaj ĉar<br />
cenzuritaj de la Sankta Ofico kaj aliaj romaj kongregacioj, sed oni admone<br />
sciigis ankaŭ, ke tiuj libroj estas enŝlositaj en apartaj ŝrankoj ene de du flankaj<br />
ĉambretoj, kiuj funkcias ankaŭ kiel konsultejo. Min mi demandis kial al ni junuloj,<br />
fakte liceaj studentoj pri filozofio aŭ jam je sojlo de priteologiaj kursoj,<br />
estis severe malpermesate eksporti aŭ konsulti bibliotekaĵojn; malpermesate<br />
kaj ankaŭ punminacate. Je justiĝo de tiu ordono oni ne disdegnis sin apogi<br />
sur la saman sistemon de protestantoj kiuj, kontraŭ la kvar miloj da titoloj de<br />
la katolika Index (Indekso), en Zurigo inkluzivis en sia Index dekdu milojn da<br />
tiaj.<br />
Ankaŭ por la deĵorantoj etendiĝis tia ordonitaĵo, kiu do altrudiĝis ankaŭ al<br />
mi. Mi, male, jam longe vestis, ĉe mi, la galonojn de maturulo kaj do aŭdacis<br />
haltigi la rigardon kaj etendi okulojn kaj manojn, kaj legi malpermesitajn, kaj<br />
malmulte trivitajn kun kelkaj ankoraŭ paĝnetranĉitajn, librojn momente kuŝantajn<br />
sur granda tablo kaj atendantajn esti reenbretigitaj en aliaj du flankaj<br />
ĉambretoj. Longatempe mi legadis: famaj verkaĵoj kiel la Vive de Jèsus de E.<br />
Renan, la Gaja Scienco de Nietzsche, Candide de Voltaire, Dialogo sopra i<br />
due massimi sistemi de G. Galilejo ktp; sed por sukcese legi, eĉ supraĵe, mi devis<br />
ŝajnigi eksterpostenan eltrovaĵon kaj engluti enhavon unuside: miafavore kunludis<br />
la juĝo de la konfesprenanto, laŭ kiu tiu normo celas defendi nekulturitajn<br />
personojn kaj la malprudentulojn… inter kiuj mi ne enkalkulas min!<br />
Sprinte sparkis inter miaj deziroj io nova: mi forlasis ĉiun tekston malpermesitan<br />
por mi koncentriĝi al alia ne malpermesita sed ĉiam kaŝita: tiu pri la<br />
Biblia Kantiko de Kantikoj aŭ Alta Kanto, ĝis nun legita nur en purigataj eltiraĵoj.<br />
Ĝi el la sobra latina lingvo kondukis mian imago-menson rekonsideri<br />
miajn juĝojn, kiujn, jarojn poste, mi trovis difinitaj kiel sekso sakralizita kaj<br />
sublimizita, pri amo kaj sekso, celebritaj en la poemo. Tamen mi devis legi la<br />
etan libron du fojojn ĉar en la unua legado la potenco de la mistika interpretado<br />
elkarniganta la lingvaĵan konkretecon, je kiu mia menso estis impregnita,<br />
spiritigis esprimojn ĝis malaperigo el la scenejo de la du enamiĝintoj; eble ankaŭ<br />
la dua legado ne komplete sin senigis je tiu tendenco. Reenbretigante la li-<br />
73
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
bron mi ne provis eĉ minimuman senton de kulpo, kiu tamen ne estus la mezuro<br />
de kulpeco ĉar tiu ĉi povas estiĝi nur nivele de nepasia juĝanta konscienco.<br />
La inviton kaj ordonon, tamen, ne aliri la du etajn ĉeflankajn ĉambrojn, kiuj<br />
de kelkdeke da tagoj foje montris la pordojn duonmalfermitaj, oni akcentis<br />
mistere senesceptaj.<br />
La malpermeso-ordonoj fakte estis ripetitaj plurfoje kvazaŭ el tiu konduto<br />
dependus la elsavo de l’ mondo. La malsukcesintaj provoj postspuri racian<br />
eksplikon pri tiu stranga afero, ĝis tiam dankita al la neceso gardadi la malpermesitajn<br />
librojn aŭ konsciigi kiun ajn, ke tiuj libroj entenas ion kontraŭkristanan,<br />
iun tagon ricevis ankaŭ alian pli pragmatan pravigon.<br />
De kelka tempo mi rimarkis, ke la helpkuiristo, frato Sebastiano, iom antaŭ<br />
ol sidiĝi apud mi ĉe la manĝotablo, svelte rapidiradis al la supraj lokaloj portante<br />
du pladojn kun diversaj nutraĵoj. Mia scivolemo rompis lian diskretecon<br />
jam malplifortigitan de mia daŭra deĵoro en biblioteko: li fine konfidis: “neniu<br />
konu, ke en la biblioteko, pliprecize en apudaj porkonsultaj ĉeletoj, kutime<br />
opiniataj malŝpare vakaj aŭ entenantaj malpermesitajn librojn, loĝas kaj travivas<br />
du judoj, enbretigitaj inter libroj, garditaj kontraŭ poruloj de faŝismo,<br />
kaj kaŝitaj al ĉiuj por ke la novaĵo ne transiru al la soldatoj vaĉantaj en la<br />
alia konventa alo. Ke via scivolemo ne fariĝu scivolemigo!”. Mi sukcesis gardi<br />
la ruze ŝtelitan sekreton.<br />
Voĉo zumis, mi tiam memoris, ke jam eĉ katolikaj hebreoj estis serĉataj<br />
kaj enprizonigataj de nazioj, reage al kolektiva kaj publika protesto de la nederlanda<br />
katolika episkopara konferenco kontraŭ la sendiskriminacia aresto de<br />
hebreoj kaj engaĝiĝantaj kristanoj en regionaj okupataj de la germana armeo<br />
aŭ patrolataj de iliaj kolaborantoj. Por ŝtopi la buŝon al la ekleziuloj, la nazioj<br />
pliintensigis persekutojn tuj post kaj konsekvence de ĉiu protesto kvazaŭ la<br />
protestoj estus la kaŭzo, kaj do kondamnindaj kaj evitendaj, de la persekuto<br />
mem. Oni diradis, ke eĉ post papaj diplomatiaj “enŝoviĝoj” tio ĉirkaŭe notiĝis.<br />
Kelkajn tagojn poste, mi ilin vidis parolantaj kun la superulo ĝuste en biblioteko<br />
kaj salutis seninterparole ĉar mi devis min ŝajnigi nekonanto de la<br />
afero. Ili taksiĝis al miaj okuloj mezaĝaj viroj kun neniuj apartaj signoj krom<br />
deflanke rememorigi, en miaj pensoj, ke Jesuo certe havis ion de ilia fizionomio:<br />
neniam mi antaŭe renkontis hebreojn! Sed eĉ tia deflanka rememorigilo,<br />
monatojn poste, ekkorodiĝis kiam oni babilumis, ke la hebrea sango, laŭjarcente,<br />
miksiĝis kun pluraj, se ne multaj, fremdaj sangoj kaj ankaŭ fizionomioj ne<br />
plu estas tiuj originaj... Tiam mi rifuĝigis mian konvinkon en la certeco, ke al-<br />
74
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
menaŭ la kultura fono tiun rememorigilon oni rajtas alstrebi vidigi.<br />
Ke la judojn nazioj kaj faŝistoj enprizonigas por ilin sendi al la trudizolejo<br />
pro politikaj kaj rasismaj kaŭzoj estis al ni pli ol sciigite, ke la rasismaj leĝoj<br />
de la itala regno tiam ekaplikiĝis kun pli rigoraj plenumo kaj ekzekucio flanke<br />
de la respubliketaj dummilitaj regaĉantoj urĝitaj de germanoj kiuj ofte ne disdegnis<br />
agi mem fronte al la inerteco de italoj, ke la papo kaj la loka episkopo<br />
sekrete spronis gastigi hebreojn forfuĝintajn el kaptiteco reala aŭ minacata, leviĝis<br />
al temo nemalkutima inter ni novicoj; ne estis konigite al ni kaj al iu ajn<br />
inter la profesoroj, klientoj de aliancaj radioj, ke hebreojn oni koncentris en<br />
ekstermigaj lageroj, kvankam unufojon mi estis aŭdinta okazan gaston, kapelanon<br />
revenintan el rusa fronto, rakonti pri vagonoj kun homoj kriantaj kaj<br />
agitantaj manojn el la altaj brutvagonaj fenestretoj: el ilia helpalvokoj li kredis<br />
dedukteble, ke tiuj homoj uzis esprimojn indikantajn juddevenon: eĉ li sukcesis<br />
interbabiladi kun envagonitoj devenantaj de alia koncentrejo, kie oni mortigas<br />
homojn per malaperigo en neniejo.<br />
Kiam la ĉeeston de la du ne plu eblis kaŝi, ili ekaperis en la komunumaj<br />
lokoj kaj kunlaboris en normalaj farindaĵoj ĉiam froke vestitaj pro timo de<br />
kontrolo de simpatiantoj al Germanujo, kien ili timis esti koncentrejen deportitaj<br />
kiel kolaborantoj kun la malamiko kaj devigitaj punlabori.<br />
Mi ŝatis la konduton de miaj konventestroj, sed funde al mi ŝajnis karitato<br />
preskaŭ senutila ĉar la milito estis finiĝanta, laŭ mi, tial ĉiuj libere revenos<br />
siahejmen. Jarojn poste, scivolemigita de la hidaj rakontaĵoj de postrestintoj,<br />
mi sciis, ke la ĉeesto de la du gastoj estis konata eĉ de la mezaĝa rezerva oficiro<br />
estranta la kvar/kvin teritoriajn soldatojn, kiu jam kapablis ilin lokalizi, eĉ<br />
franciskane vestitajn, inter religiuloj. Kaj ĝuste pro tiu ignora protektanta (ĉar la<br />
oficira ĉeesto estis garantio ĉe la germana polico kontrolanta eĉ konventojn)<br />
scio, atestita de la du judoj, li evitos la elpurigan proceson aŭ flankenigan punon<br />
pro soldatoficira kolaborado.<br />
Kiuj estis tiuj du judoj? Neniam mi renkontis la tiaman konventan responsulon<br />
por komplete kvietigi mian scivolemon dum eĉ en la konventaj kronikkajero<br />
nenion pri tio oni registris, eble por ne regali per spuroj okaze de eventuala<br />
abrupta nazifaŝista enrompo; kaj tiel ankaŭ mia deziro ilin gratuli pro la<br />
hazarde evitita gasekstermejo (“ne sen la kontribuo de mia silento“, mi eble<br />
stultece dirus), pri kies tragika esteco mi kaj eble ankaŭ ili ne sciis, eble restos<br />
tute fora de la verŝajno realiĝi.<br />
Meze de tiuj eventoj estis celebrita la tritaga preĝo honore al la Sankta Spirito,<br />
kies tasko, interalie, laŭ la kutima predikado, koincidas kun la intimiĝo<br />
75
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
en la devo sin elvringe ekzameni sincerece. La preĝo, inventita okaze de la<br />
konventa liturgiisto, recitas: “Donu, Sankta Spirito, al mi la kapablon kaj kuraĝon<br />
koni min mem; ke via lumo ne forlasu min en la mallumo pri mi, ke mia<br />
konscienco ne forlogu min kaj, ke mi ne provu ruze trompi ĝin...”. Sed mi provis<br />
iomete da embaraso estante mia konscienco jam klara rilate konscion pri<br />
mi: mi provis preskaŭ distriĝi por ne enŝoviĝi en kulposenton. Dio, en tiuj tagoj,<br />
efikis por esti juĝata, de mi, tro penetrema en la homan konsciencon!<br />
Porokaze la novicestro invitis el Triesto faman, sed por ni nekonatan, pastron,<br />
lin taskiginte, mi kredas, grundigi, pli ol ardigi por religiulstato, en ni la<br />
ĝustan scion pri ni mem, la plej malfacilan arton. Li uzis kun ni kvar oratorarton<br />
preskaŭ malparadan kaj familian lingvaĵan, sed kun lacigaj vastoj inter<br />
vortoj (inter unu kaj alia vorto pasas flegma bovo, estis goliardeca eldiraĵo).<br />
Ni emfazis, amuzsprite, pro oftaj movoj kaj flirtigadoj de liaj manoj kaj brakoj<br />
de ekstere al lia brusto, kvazaŭ li provus ilin meti en siajn konceptajn profundecojn,<br />
ke li vibrigas samtakte la kosmajn spacojn, krom niajn spiritojn. Tamen<br />
vere atenton kaptadis lia parolado ankaŭ pro tio ke la vorta malrapideco<br />
lasadis al ni tempon por diveni la sekvan vorton, kiu nemalofte ne kunlimis<br />
kun nia “travido”, dum ĝuste la nedivenita vorto ekmalfermadis novajn kulturajn<br />
horizontojn.<br />
Estis tiam, ke mi ekkonis kion mi plimalfrue juĝos pli eduka rekantado ol<br />
historia okazaĵo, ke Martino Lutero religiuliĝis inter Aŭgustenanoj por koheriĝi<br />
kun sia promeso farita al Dio dum malordinara emocio, pro subĉiela restado<br />
dum ŝtormo kun minacaj fulmoj, kvankam tiaj promesoj neniam tenas antaŭ<br />
Dio pro manko de rezonadtempo. Kazo de religiuliĝo sen sufiĉa enfosiĝo en si<br />
mem, meditenda por ni!<br />
Ĉu oni celis ankaŭ kredigi, ke tia estas la radiko de la kontraŭeklezia ribeliĝo<br />
de Lutero kaj de ties konsekvencoj?<br />
Oni ekuzis tiam novan vorton aŭ vorton kun nova signifo: raciecigo (raciigo).<br />
La pri ĝi ilustro provokis en mi mensa-vortan ŝatopukon kaj alportis novajn<br />
interesojn. Kial vi manĝas? Kial vi rigardas trafenestre, la okulojn tute ridemaj?<br />
Se vi respondus “por min nutri” kaj “por informiĝi pri la vetero”, vi<br />
eble pretiĝas eniri raciecigojn, ĉar vi eble manĝas nur por kontentigi vian<br />
frandemon, de vi mem juĝata malvirteca, kaj rigardas trafenestre por pasigi la<br />
tempon aŭ por vin distri, dum la vero estas, ke vi esperas vidi amatan personon,<br />
kies amo kontrastas kun via morala konscienco. Raciecigo estas “artifiko<br />
de la nekonscio por maski viajn vidpunktojn per argumentoj akcepteblaj ĉe<br />
via valorsistemo dum la aŭtentaj malakceptataj motivoj restas nesciataj de la<br />
76
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
konscio. Iu ajn prefero aŭ decido ne povas sin bildigi stulte aŭ malmorale, almenaŭ<br />
ekkomence, do ĝi provas akiri pravigojn akcepteblajn sed, foje,<br />
trompecajn”. Tiuj prelegaj ilustraĵoj ekscitis ludon inter ni: al la serĉado pri la<br />
veraj kialoj kaj kieloj de agoj, kaj al komentoj de unu pri la alia, ankoraŭ tamen<br />
nesufiĉe penetrigitaj en la freŝaĵojn pri la hipotezita vera subkuŝanta aktoro de<br />
tiu unusenca maskovestiĝa vortumo: la sekseco!<br />
Jarojn poste, mi malkovris la originon de tiu vorto: el la psikanalizo; fakte<br />
tiu predikanto venis el Triesto, kie la kulturo de la Aŭstria felix tre bone ankriĝis;<br />
sed samtempe mi pruntis la saman koncepton el la kristana literaturo,<br />
kie la suspekto kaj la timo de aspekte honesta trompiĝo pri si mem en internaj<br />
eventoj admonas la animgvidantojn kaj superŝutigas la primeditajn mistikulajn<br />
kompendiojn kaj eĉ la... tritagan preĝon honore al la Sankta Spirito. Mi fakte<br />
sperte, kaj per konstanta memanalizo cele al memkono, jam sciis, ke miaj animstatoj<br />
estis altirataj de du diverĝaj tendencoj, pri kiuj, eble ĝistede, plurfoje<br />
mia romano/taglibro sekve atentigos.<br />
Rilate tion, ni estis invititaj “ekspertizi” nian animon, profitante eĉ de la<br />
sperto pri propra pasinta konduto, por malkovri, kaj do malgisi kaj malmunti<br />
ĝin, la propran precipan aĉkvaliton, per kiu, proprajuĝe, nin provas regi aliaj<br />
kaŝitaj malvirtemoj. Miaj analizoj konfirmis kion mi jam sciis: ke mi inklinas<br />
lasi min domini de envio: nome iu subtila sufero pro la estimindaĵoj kaj estimitaĵoj<br />
je kiuj eventuale riĉas miaj kunuloj, iu spontana tendenca megalofobio<br />
dezireganta, ke tiuj ĉi ne posedu aŭ senigu je tiaj, kun provo malestimigi la<br />
bonŝanculojn ĉe mi kaj ĉe la aliaj. Se ĉe la unua kontakto kun io nekonata, la<br />
unua impulso estas spontana kontraŭstaro, tion mi jam konstatis kamufle kunvivanta<br />
en mi, sed tiu enviozo kamuflas eĉ la kamufladon, eble por evitigi la<br />
hororajn reagojn kaj la sekvajn laŭmoralajn realĝustaĵojn. Ĉar aferas pri tendenco,<br />
ĝi neniam el si mem malmoralas: malmorala fariĝas la konduto se oni<br />
akceptus kaj cedus al tiaj psikaj emoj. Foje, pliprecize preskaŭ ofte, mi cedas,<br />
malgraŭ la konstante pululanta invito alkakuli al la Dia Semanto de bonoj ĉiun<br />
altkvaliton de miaj similuloj kaj pro tio alstrebi provi ĝojon. La scia konatiĝo<br />
kun tiu radikala malvirta fonto faciligas la memevangelizadon kaj ebligas ĝin<br />
vidi apenaŭ eksurfaciĝanta kaj ĝin senmaski. Eĉ la orgojleca devizo, de mi<br />
kelkatempe nemaskita, laŭ kiu mi ne bezonas envii aŭ deziri ion ajn posedatan<br />
de aliaj, ekmontras sian ruzan aĉecon, tian: mi ne envias ĉar mi jam dotiĝas<br />
per kvalitoj pli enviindaj ol tiuj envieblaj. Sinteno, krom falsa, ne tute kristana<br />
kaj nun riproĉanta!<br />
Alia ne brila ruzeco blinkis el tiu analizo: ke, jes, mi prudentas kaj bridas<br />
77
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
mian eventualan koleremon kontraŭ kontraŭanto, sed ruzece en kadre de pli<br />
subtila kontentiĝo de tiu tendenco. Specimene: mi ja jes rezignas venĝon, sed nur<br />
pro tio ke estas antaŭvidita humiliĝo aŭ malestimiĝo de la ulo kontraŭanta.<br />
Ke mi bedaŭrinde estas knedita el tiaj pastaĵoj, estos konfermite ankaŭ de<br />
korekta kaj preciza analizo per sciencesplora vidpunktaro. Pripsikaj sciencoj<br />
hodiaŭ konfirmas klarvidajn intuiciojn de mistikuloj kaj de la humanisma psikologio<br />
atestatajn de jena invito: lasu, ke alia fida persono vidu ene de vi! La<br />
animgvidanto! Kompreneble, tiu memanalizaj provoj valoras ankaŭ kiam ili<br />
koncentriĝas ĉirkaŭ la serĉado de moralŝatindaj kvalitoj.<br />
Proksimiĝis la tradicia festo de Sankta Francisko (la kvaran de oktobro),<br />
kiam la novicoj per publikaj votoj sin devigas vivi laŭ la idealoj de Sankta<br />
Francisko por la daŭro de tri jaroj, en kiuj ili jam sin per privataj promesoj devontigis.<br />
La superuloj, precipe la rekta responsulo, nome la novicmajstro, ripetadis<br />
sian efike orkestritan abruptan skuadon de la arboj: la arboj estis ni<br />
novicoj, la skuado la insista preme ĝispetega invito, ke ĉiu el ni, kiu sin religiulemiĝus<br />
nur por eviti militon kaj havigi al si travivfacilaĵojn, forlasu la<br />
konventon: senhonte, sendanĝere kaj malprofite al la ordenanoj kaj antaŭ la<br />
mondo! La invito ĉien direktis; tamen al mi iomete ŝajnis, ke la majstro, turniĝante<br />
al kelkaj el ni, atentigas, vualite sed akurate, pri mia persono ĉar li priskribas<br />
ĉu supozitajn ruzerojn ĉu la supozitajn mavajn ŝanceliĝantajn pensojn<br />
de duonŝajnigulo. Spontane envenis en pozicion mia hipokritemo manifestante,<br />
dum la tujposta ripozpaŭzo, apertan konsenton pri liaj admonoj, kaj<br />
eĉ senpudore aldonante miajn tiudirekte aprobajn konsiderojn, kiujn li akceptis<br />
ne sen tamen montri agrablan surprizon kvazaŭ mi esprimus pensojn ne tute<br />
kongrue dankeblajn al miaj rutinaj pensado kaj sinestrigo, kaj do neantaŭviblajn.<br />
Poste, solece en mia ĉambro, mi trabatiĝis por alhoki ne tute maldignan<br />
pravigon: tiufoje mi alkroĉis memabsolvon sur la bonŝanco, ke mi ankoraŭ<br />
havas la trijaran tempon por min pliesplori kaj decidi. Tiel mi pli kaj pli enpraktikiĝis<br />
en la arto de ŝajnigado kaj fintado. Mi daŭrigis kredi je Jesuo kaj je<br />
la valoro de la evangeliaj idealoj, kaj samtempe rafinadis mian arton montri<br />
piecon kiun mi ne havis!<br />
Tamen ne ekskludendus, ke la ŝatebleco kaj valoro de la votstato intimiĝos,<br />
eble per nekonscia altiriĝo, en la subtavoloj de mia pensmaniero ĝis propulsi,<br />
ke mi sekvu la votojn kaj restu kontentiĝe inter la fratularo.<br />
Tri tagojn antaŭ la publika pervota devontiĝo oni pasigis tramane de votpromesontoj<br />
faksimilon entenantan skemon de testamento: mi devis manskribe<br />
78
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kompili dokumenton el kiu klare kompreniĝu, ke mi rezignumas je ĉiu aktuala<br />
aŭ venonta heredaĵo avantaĝe de kelkiulo kiu ne estu la religia ordeno: mi, nenionhavanta<br />
kaj je sojlo de dudekjariĝo, herede investis miajn sensciajn gefratojn.<br />
En la dua eldono, ĉar mi devis ĉion refari pro nevalido de la manpresliteroj,<br />
mi ilin ŝpinis ankaŭ pernome.<br />
La momento de la votpromeso okazis preskaŭ mildece. La kompromi -<br />
so ŝajnstabile morterita kun mia konscienco (mi povas votpromesi antaŭ Dio<br />
kaj homoj, kun la penso, ke funde temas nur pri tri jaroj dum kiuj mi rajtas ankaŭ<br />
peti indulgon por forlasi la religiulan vivon; kaj, krome, kiu scias, ke en mi<br />
ekfloru aŭ kresku estimo pri la aferoj de vokiĝo) aperigis, ke ĉio enordas en ĝi<br />
malgraŭ eta dubo, ke tiu solvo estas influita de evidentaj plusoj de miaj sekretaj<br />
celoj: ĉiukoste daŭrigi en la studoj.<br />
Kaj fine jen mia publika ĉealtara proklamo: Mi, frato Alfredo, promesas al<br />
Dio kaj al vi fratoj vivi laŭ la regulo de Sankta Francisko en obeo, en malriĉeco<br />
kaj en ĉasteco.<br />
La festado ĉirkaŭ ni fluis sincera kaj varma, malgraŭ ke mia dekokjara frato<br />
ne rezignis ĉeeston riskante tiel trudrekrutiĝi aŭ enkarceriĝi, kaj mia patro restis<br />
dome por defendi kaj savi grenejon kaj aliajn rikoltaĵojn, parte en kaŝejoj,<br />
ĉiam je risko esti rekviziciitaj, leĝe de respubliketanoj aŭ eksterleĝe de partizanoj<br />
aŭ embuskantoj, ĉiuj lasantaj sindevigaĵon por postmilita kompensado.<br />
Mia patro lertis en la arto konvinkige enŝovi, ke konfiskantoj subaĉete bonfaru<br />
al si mem ŝajnigante okazinta tion kio jam vere okazis, nome rekonu el senformaj<br />
dokumentoj, sekve de rekompenco, ke la bieneto jam cedis al la kolektejoj<br />
laŭleĝe.<br />
La miaj, inter gratuloj kaj regaloj, festantaj la ceremonion, bildelvoke rakontis,<br />
ke ili mem, interne aŭ najbare de sia bieneto, “kolaboradis" por teni kaŝita<br />
sudafrikan aviadiston, eskapintan, post la armistico de la 8/10/1943, el<br />
najbara militkaptita koncentrejo. Vespere tiu ĉi apudiĝas al la hejmo siblante<br />
aŭ fajfante, per kio kvietigus eĉ hundon, kaj vokante miajn fratinojn, pli inklinajn<br />
pro aĝo al simpatiecaj kompataj junulaj helpalvokoj, por ke ili kortuŝite<br />
premu sur la gepatrojn ke la fuĝulo estu pluse nutrata kaj enloĝigata almenaŭ<br />
en la bienaj budaĵoj. La fratinoj profitis de la vespera mallumo por iri tra kampare<br />
porti nutraĵojn kaj litkovrilojn. Sed tuta familio estis minacata je engermanujigo<br />
se taksata kolaboranta kun la malamiko. “Bedaŭrinde la heĝoj havas<br />
orelojn kaj okulojn dum envio kaj malprudento tiutempe instaliĝis ĉie”, finis<br />
mia patrino.<br />
Estis jam okazinta io simila antaŭ unu semajno kiam iun posttagmezon pre-<br />
79
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
zentiĝis ĉeporde du germanaj soldatoj. Malmulte da germana lingvo fare de mia<br />
patro, sed multe da vino kaj vera salamo ĝentiligis la du soldatojn kaj aliajn<br />
du restintajn ĉe la ekstera pordego: ili manĝis kaj kantis kaj, laŭ mia patro, ili<br />
ŝajnigis trovi nenion kriman, malgraŭ en la stalo varma kuŝejo ne estis tute<br />
sensuspektekscita.<br />
Ekregis suspekto, ke profitcela najbara spionado kaŭzis la viziton; aŭ, eble,<br />
tiuj soldatoj ŝajnigis ion por obteni alion.<br />
Vere tiu rifuĝulo estis en makiso nur por eviti la koncentrejon, ne por partizani<br />
kontraŭ la germana armeo. Kompletige aldonindu, ke, postmilite, la sudafrika<br />
registaro, aŭ alia aŭtoritato, rekompencis miajn gepatrojn per tri mil liroj,<br />
kiuj tiam estis multvalora trezoreto, kvankam disduigita kun alia najbara<br />
familio.<br />
Pasis tiu tago, pasis la sekva, fine la obeo (eŭfemismo por eŭfemisme aludi<br />
ordonon) destinis nin al la konvento-studentejo de Gemona de Friulo (Ĝemòna,<br />
de nun Ĝemona). Tuj, kiam la trajno trovos la relon ne interrompita kaj bomboj<br />
paŭzos, ni kvar forveturos. Inter biblioteko, dum la koncedita tempo musege<br />
vizitata, kaj perfektigado de mia taglibro, kiun kvankam kun kelkaj vakuoj mi<br />
daŭrigis kompili, pasis kvietaj kaj feliĉaj tagoj.<br />
80
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro sesa<br />
Eraroj kaj peripetioj<br />
Abrupte, neantaŭatendite, iun trefrue matenon venis milita teritoria oficiro<br />
kun pliko urĝe legenda kaj pli urĝe plenumenda: la junuloj (kies nomoj estis<br />
tie listigitaj) prezentiĝu ene de ses horoj, al la milita komandejo por prepariĝi<br />
al eventuala dungiĝo por teritoriaj servoj, kiujn ni interpretis “fosi tranĉeojn<br />
aŭ helpi bombitojn aŭ deĵori inter revenintoj vunditaj ktp”. La konventestroj<br />
tuj memoris, ke surfone de aliaj similaj cirkonstancoj, antaŭ ol esti trudite rekrutitaj<br />
por militecaj zonoj, viroj estis kunvokitaj per simila deviga preceptilo<br />
kaj, male, poste ili estis englutitaj de nekonataj destinoj. Kaj ili memoris ankaŭ,<br />
ke la neakurata ordona plenumo estis provokinta supermezuran punan reagon.<br />
La konventestroj, post rapida kaj prudenta pertelefona konsultiĝo kun<br />
franciskanaj estraraj plejgravuloj de Venecio, decidis inviti nin junulojn, jam<br />
ekipitajn per nurprovizora militserva liberiga atestilo, fuĝkaŝiĝi ĉe aliaj konventoj<br />
aŭ ĉe niaj parencoj aŭ aliloken aŭ, libervole, alestiĝi en la indikita kazerno.<br />
Avertaj sciigoj kiel “eĉ iri hejmen, ĉe sia parencaro, se laŭ propra juĝo<br />
danĝero ne minacas” ŝvebis kiel precipa sugesto; tiel ni interpretis en tiu ĉiesa<br />
malkutime ekscita etoso.<br />
Kial la armea estraro ne konsideris, ke ni, jam religiuloj, ĝuas dispenson je<br />
soldatservo? Oni komunikis, ke okaze de ĝenerala mobilizo tia dispenso ne<br />
validas. Ĉu nun temas pri ĝenerala? Lokaj superuloj ne volis fali en fatalajn<br />
misojn kaj invitis kaj incitis al kaŝiĝo.<br />
Mi akceptis inviton de amiko Leonardo, ĵus votligiĝinta kiel mi, iri kun li<br />
ĉe liajn parencojn por poste, eventuale (eventualeco ekskludenda ĉar liaj familianoj<br />
loĝas, laŭ lia sekuriga aserto, teritorie kaj socirilate protektaj!), kaŝiĝi<br />
intermontare, kie eble ni trovos aliajn forfuĝintojn kaj ankaŭ partizanojn. Superuloj<br />
iom hezitis antaŭ tiu solvo, sed fine ili konfidis en la inteligento kaj<br />
prudenta entreprenemo de ĉiam rekonata al mia kunulo. Certe mi ne povintus<br />
svatige liveri samspecan proponon, se konsideri la kontrolojn kaj suspektojn<br />
de kolaboremo per kiuj militaj ĝendarmoj kaj faŝista polico ĝuste antaŭhieraŭ<br />
investis mian gepatran hejmon. Ni nin vestis, iom okaze sed distrite, per civilulaj<br />
vestoj, haste, kaj fuŝe, faldis niajn frokojn kun malmultaj personaĵoj, kaj<br />
for de la trafikita ŝoseo, kie ofte pasis kamionetoj kun germanaj soldatoj en la<br />
direkto de la sudo pro, oni malkaŝis, nova milita albordiĝo de aliancanoj, sin-<br />
81
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
garde ekpaŝis flanke de la fervojo.<br />
La sekvo de tiuj decidoj estis nekredebla konvulsia hastado kaj la sekvo de<br />
tiu nervoŝira hastado kluĉis fuŝaĵon post fuŝaĵo kun suferoj por ni kaj por aliaj.<br />
Ni intencis kaŝiĝi je ĉiu trajnopasado kaj, ĉe la unua stacidomo fora de<br />
nia loka milita jurisdikcio, surtrajniĝi en la direkto de la Friula nordorienta regiono,<br />
ne malproksima de la konvento-studentejo de Ĝemona. Laŭ tiu plano<br />
ni kondutis ĉe la unua kaj dua trajnpasado; sed la tria fervoja konvojo, en la<br />
direkto de Udine (Ùdine, ĉefurbo de Julia Veneto, nordorienta Italujo), bremse<br />
malrapidigis la kuron kaj haltis ĝuste antaŭ nia trakreskaĵa kaŝejo: ni spertis<br />
teruran momenton. Ni ekinformiĝis tuj poste, de la pasaĝeroj trakamparen<br />
forkurantaj el la vagonaro por sin ŝirmi kontraŭ alarmsignalitaj eblaj elaeraj<br />
bombado kaj mitralado, ke la trajno haltis eksterstacidome ĝuste por ne fariĝi<br />
homŝarĝita trafebla celo de angla-usonaj ĉasaviadiloj senlace pretaj mitrali aŭ<br />
bombi ion ajn similan al truptransportiloj, pri kies minaca proksimiĝo nin avizas<br />
la febla sed insista eltrajna fajfado. Aviadiloj elrampis fore, en la ĉielo, direkten<br />
al norditalaj okcidentaj urboj. Duobla pli akuta fajfado, post kelka<br />
horo, anoncis la restarton.<br />
Tiupunkte ni alprenis senprudentan, „mempafan“ decidon. Kial ne profiti<br />
ankaŭ ni je tiu trajno, sur kiu jam resupreniras homoj revokitaj de la trajnfajfado,<br />
kaj kial ne iel eviti terpavimajn kaj polvajn stratojn, des pli ĉar, laŭ pasaĝeroj,<br />
trajnkontrolistoj ne vidiĝas kaj okaze de bombadminaco ili estos prizorgantaj<br />
en aliaj pli urĝaj aferoj? Niaj personaj surŝultraj posedaĵoj kun okazaj<br />
nutraĵoj pezas malmulte, sed pezas. Kvankam endubigitaj pro ekscesoj de necertecoj,<br />
ni decidis surtrajniĝi.<br />
Gapaj rigardoj de la ĵusaj envagonirintoj kunpelis nin deklari nian identecon<br />
ĉar inter la gvatantaj vojaĝantoj susuris voĉo ke ni estas judoj. “Nur hebreoj<br />
rajtas esti dispensitaj el militservo eĉ se tiom junecaj”. Kaj tio pormomente<br />
al mi ŝajnis envienda privilegio pri kiu ni ankoraŭ ne aŭdis kaj do ne<br />
pritaksis, malgraŭ la bibliotekaj gastkaŝitoj. Kiam kunligiĝis, post kelkaj minutoj,<br />
en mia menso malcivitaniĝo kun malindeco militservi kaj forigo el la<br />
armeo, mi dubis ĉu la amase envagonaj babilantoj almenaŭ vage perceptis<br />
tian ligon aŭ male vere konfuzis persekuton kun privilegio.<br />
Ni ekemis akcepti ankaŭ la konsilon resurmeti la religian veston ĉar per ĝi”vi<br />
plifidendas kaj pli sensuspekte povas profiti”, protektcele insinuis iuj virinoj<br />
sin patrine montrantaj animhavaj, kion ni komprenis nur en la sekvo de la<br />
eventoj.<br />
82
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ni do supreniris kaj okupis starlokon meze de la koridoro paralele dividanta<br />
la longajn vicojn de senkupeaj kvarsidlokoj. La trajno moviĝis fumblovante<br />
kaj singulte kuretis ĝis la pala suno ekkliniĝis okcidenten. Iuj kunvojaĝantaj<br />
virinoj, aspekte kvar/kvin/dekjaraĝaj, ĉe kiuj ni estis premamase striktumigitaj,<br />
post kelke da hezitoj kaj flustroj inter si, ĝentile scivolis ĉu ni estis soldatiĝontaj<br />
aŭ forkurintaj, perceptigante al ni korinklinon pro niaj aferoj. La<br />
simpatio de tiuj civitaninoj venkigis al ni timidecon kaj senton de neaparteneco<br />
al ilia mondo.<br />
Sciiginte pri nia intenco finiri al Carnia (Karnja = Karnio, Friula parto de<br />
Julia Veneto norde de Udine), inter la Karniaj Alpoj kaj la rivero Tagliamento<br />
(Taljamento), ili komencis frapvorte bedaŭri, ke ni estas irontaj en la buŝon<br />
de l’ leono; kiam ili sciis, ke ni jam kandidatas por la franciskana enfratuliiĝo<br />
kaj vidis nian malhele brunajn frokojn kun la blanka kordono ĉifite eltiritaj el<br />
la pakoj, ilia helpvolo duobliĝis: en Udine certe oni vin blokos kaj vin soldatigos<br />
aŭ kaptos por Germanujo, sufermiene interbabilis kvino da virinoj konsultiĝantaj<br />
por sugesti al ni la plej efikan artifikon por eliri el la kaptilo en<br />
kiun ni estis malsagace irontaj: inter la proponoj oni iniciatis ankaŭ jenan ŝiboleton,<br />
tiun de kamuflo de propra vizaĝo aspekte kreskiganta nian aĝon kaj<br />
plipeziganta nian paŝadon. Ĉiukaze, ili zorge insistis, ne agitiĝu kaj paŝu normale<br />
kvazaŭ sentime. Efikus plej favore al sukceso, se vi daŭre surhavus vian<br />
religiulan frokon. Ni montris akceptemon pli pro komplezemo ol pro vera<br />
timo, jam iom miksita je la kontentiĝo de ilia interesiĝo pri ni.<br />
Sed la konvinko ke ni estos ĉiukoste protektitaj de la parencaro de mia<br />
amiko rezistigis nin al iliaj insistaj konsiloj, iomete tro malavaraj kaj kontraŭdiraj.<br />
La trajno haltas en la stacio de Treviso (Trevizo), kie disversiĝas kvanto da<br />
pasaĝeroj liberigante star-spacon: mi nun spiras senenspiri la harojn aŭ la nazon<br />
de la ĉiuflankaj premantaj personoj kaj okupas star-lokon ĉe vagono-fenestro<br />
tra kiu vidiĝas ekmoviĝantaj multvagonaroj, sur flankaj trakvojoj, ŝarĝitaj<br />
je militvestitaj homoj en la direkto de la sudo, kie la Alianca Armeo denove<br />
ŝrumpigis la germanan fronton, laŭ susuraj onidiroj. La spirhaltigan stampon<br />
de minaco, ne difinebla ĉar tro intensa kaj multafonta, kreskigas amasigo<br />
de diversaĵaj ruinaĵoj kaj breĉfendaj palacoj, travideblaj trans la basaj stacidomaj<br />
tegmentoj. Iom post iom klariĝis, ke ĉirkaŭe ĉio senreagige tristas: vojiĝantoj<br />
mencias kaj mallaŭtvoĉe memorigas la ruinigegan bombadon de la<br />
antaŭa aprilo kun mil sepcent elvivigitoj.<br />
Malmultaj pasaĝeroj envagoniĝas; fine oni komunikas, ke la trajno startas,<br />
83
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
sed kiam ĝi apenaŭ moviĝas tuj sin blokas: dek/dudek junaj, tre junaj gefaŝistetoj<br />
kure alvenas okupi la apudan vagonon, rezervitan por militeca personaro,<br />
kaj post kelkaj minutoj malsupreniras, forigante, senscie sed certe senmerite,<br />
nian kaŝitan kaj eknekontrolebran angoron. Kun io da ne sensuferiga<br />
malhasteco kaj skuegoj la trajno prenas la vojon al Udine.<br />
Absorbitajn en tiuj, por ni iom ne zorgoplenaj, jam pli distraj ol gravaj babiladoj<br />
kaj komentoj, kaj jam alvenantajn en la urbon Udine, nin enrompe trafas<br />
singulta alarmsireno kun preskaŭ samtempa bombavia bruego: oni sin ĵetas<br />
korpplanken, la plej bonŝanculoj enpremiĝas inter lignaj sidiloj kaj planko.<br />
La memoro pri sendiskriminacia mitralado kun mortigoj frenezigas kaj kriigas<br />
personojn premantajn kontraŭ rigide fermitaj trajnpordoj. Estis antaŭvidite en<br />
similaj kazoj, ke la trajno tuj haltu por ebligi la fuĝon de vojaĝantoj. Male, nia<br />
konvojo pluiras. Neniu signe protestas ĉar klaras la motivo: konduki la vagonaron<br />
eksterurben por limigi la lezojn al personoj kaj aĵoj, se reale la bombado<br />
aŭ mitralado okazos.<br />
La elektita haltejo, post kvaronhoro, situas en aperta kamparo kaj tuj ĉiuj,<br />
sendelikate eltrajniĝinte, dispeliĝas inter plantoj kaj garboj da fojno aŭ pajlo,<br />
stakigitaj ie kaj tie, kiom eble plej fore de la trajno kaj fervojo. La suno, dumtage<br />
plurfoje apenaŭ vegetanta, nun jam ne videble formigras allasante apenaŭ<br />
palajn vesperecajn duonhalonojn. El ekmallumo nur voĉoj senĝenite respondas<br />
al voĉoj sin interserĉantaj ĉar la bruo ne stiras la malamikon el la ĉielo<br />
sur nia kapo, malkiel la lumo: ĝuste karbonaj fajreroj de la lokomotiva kamentubo<br />
estiĝas senpudore, kaj senrimede, invito al deaera atako. Ni ne travidas<br />
alten aliancajn aviadilojn, kies ĉeeston kaj direkton helpas diveni nur surdiga<br />
bruego: bonŝance la timata kaj atendata siblo de elfalantaj bomboj ne venas.<br />
La aviadiloj pluiras nordokcidenten; kiu scias kien ili iros deĵeti sian<br />
mortigan ŝarĝon? Mi kore dankas al Dio pro la eskapita danĝero. Verdire la<br />
danksento iom dampiĝas ĉar tio ĉi travidetiĝas al mi egoismeca: ĝi enŝoviĝe<br />
suspektiĝas ĉe mi, ke tio kovras ankaŭ la kontraŭfratan dankon por ke Dio antaŭenirigu<br />
la aviadilojn elfaligi siajn bombojn sur aliajn urbojn, aliajn gentojn.<br />
Mi forigas tiun malkvietigan flustron pro tempomanko rafini la spiritekzameniĝon.<br />
Ni akceptas, de pasaĝeroj, la milojn da konsiloj, liverataj preskaŭ kiel liberiĝo<br />
el ĝena ĝentileco kaj de mi afable atentitaj nur por ne malkomplezi al<br />
proksimuloj, revenas al la vagono por palpe elfosi el la enmalluma malordo<br />
niajn pakaĵojn; kaj senĝene kaj senscie enpenetras kamparajn stratetojn direkten<br />
de proksima vilaĝo en la jam malheliĝanta mallumo dum la granda parto<br />
84
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
de pasaĝeroj restas atendanta surtrajniĝi revene al la urbo.<br />
Kontentaj kaj, eble, gravigitaj de nekutimaj eventoj, ni ektrairadis kamparon<br />
sub eklumo-mankiĝo unu horon kaj duonon evitante apudiĝi aŭ kontakti<br />
kampardometojn kiuj senlumitaj timide apenaŭ malkaŝiĝis al ni.<br />
Mia amiko ekgrumblis, ke li eble malprudente agis elektante rifuĝejo sian<br />
familian hejmon en Karnio; kaj bedaŭris, ke mem ne akceptis mian sugeston:<br />
resti ĉe najbaraj vilaĝoj, ekzemple najbare de mia hejmo en la pada delto; lia<br />
bedaŭraj esprimoj ju pli intensiĝis des pli la nokto devigis antaŭeniri preskaŭ<br />
blindpalpe.<br />
Dume ni marŝu ĝis la unua vilaĝeto aŭ domego, proponis unu al la alia.<br />
Kiam la alkumuliĝo de emocioj kaj de peziĝintaj paŝoj kunefikis ekfleksi<br />
niajn energiojn, ni decidis peti pri gastado ĉe kampara domego kun granda<br />
stalo apude, el kies fenestro io lampira apenaŭ blinketis. Ni laŭtvoĉe alvokis<br />
respondan voĉon, kiu manifestiĝis nur kiam ni grumble jam ekpreteriris postkurigitaj,<br />
transe de la heĝo, de hundaj bojadoj. Hezitaj, unuamomente, poste<br />
trankviligitaj per niaj paroleroj, du virinoj elsuĉintaj el mallumo, sekve tri, ĉar<br />
alia alsupreniriĝis el la hejma pordo, ordonante al la hurle bojaĉantaj hundoj<br />
limiĝi grunti el transe de pritondita heĝo, malfermis kaj permesis al ni eniri la<br />
stalon, kuraĝigite, ili poste konfidis, de la longa en mallumo apenaŭ travidita<br />
religiula vestaĵo, per kiu ni nin vestis pro la antaŭnokta ekmalvarmiĝo.<br />
Atente spurante, iliaj okuloj nin brovumis bonkore kaj kompateme. Dume<br />
el pordo elŝprucis oldulino kiu, riverencata de la aliaj, nin pli esplore rigardis<br />
kaj starigis mil demandojn kaj fine montris kredi niajn diraĵojn aprobante la<br />
faraĵon de la virinoj, siaj bofilinoj, kiujn ŝi, eble, ja plencele protektas laŭ deziro<br />
de la fore rezistantaj filoj; tion ni scios sekve. Sub fadena lumo de kandelstumpo<br />
niaj vizaĝoj eltiris ilian protekte kompateman miron: “vi ne povus<br />
farti pli aĉe!”<br />
La virinoj entabligis por ni preskaŭ nenion: preskaŭ honte ili komunikis,<br />
ke pano kaj polento kaj lakto estis ĵus elprenitaj de aliaj, eble, ni eksuspektis,<br />
de iliaj viroj kelkie makisaniĝantaj; ili pretus melki bovinojn, kiujn bedaŭrinde<br />
mem ĝislastagute elpremis antaŭ nemulte. Ni ŝajnigis esti jam manĝintaj sufiĉe<br />
el niaj finiĝintaj provizaĵoj. Vere tramallume marŝante ni mordetis ion el la<br />
jam senforma sako prokrastante la momenton de pli satiga manĝo. “Se ne lakton,<br />
ni havas vinon: ni ĝin konservas por niaj viroj se aliaj homoj ne pli frue<br />
ĝin trinkos. Ĉu vi volas vinon? Jes, ni tuj portos vinon!”.<br />
Ni, heroece, akceptis vinon, ankoraŭ neklaran eble ankoraŭ fermentantan,<br />
kaj enverŝis ne multe sed sufiĉe, pro niaj laceco kaj stomaka plenvakuo, por gi-<br />
85
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
rigi niajn kapojn, kiuj montros tuj poste signojn de ŝanceliĝo kaj, eble, elverŝis<br />
malmultan koheron en parolado kaj agmaniero. Oni enkondukis, tire-puŝe<br />
pro la troa oscilado de la kandela lumo, nin en bovinejon, mienis al ni pajlokuŝejon:<br />
senvande, inter du bovinoj jam sur pajlo sternitaj, mi inter du tutblankaj<br />
eksvirbovoj, mia amiko inter du blankaj makulitaj je nigraj punktoj!<br />
Timigitaj el la karna amaso de la remaĉantaj bovinoj, ni rapidiĝis demandi:<br />
“Kaj se ili, por renversiĝi, elstariĝas kaj poste enkuŝiĝas sur nin aŭ metas<br />
la kornojn…?”.<br />
“Ne, tioj ne okazos, ĉar ili restos tiupozicie la tutan nokton”.<br />
Ni ne havis la forton por plu treniĝi tra nia dubo: ni komplete senenergiite<br />
falis sur pajlon tuj kaptotaj de la dormo, kiu kontinuis, malgraŭ intertempaj<br />
bovinaj spirraspaĵoj kun ŝmacadoj kaj ĉevalaj stamfaĵoj el apuda senporde<br />
kunligita ĉevalejeto, senpaŭze ĝismatene kiam la virinoj revenis por furaĝprovizi<br />
kaj melki la bovinaron. Striglante la bestojn kaj delikate tiujn flegante,<br />
ili gajece paroladis inter si kaj kun ni, fine iom malpli lacaj kaj jam elirintaj el fumoj<br />
de alkoholaĵoj, pro malsato englutitaj la antaŭan vesperon.<br />
La virinoj nin invitis sekvi la lumon difuzitan per kandeloj de ili portataj;<br />
ni eniris grandan ĉambron sur kies muroj kelkloke la farbo fendiĝis kaj forfalis<br />
aŭ neniam ekzistis. Kiel matenmanĝon, je la sepa, ni trovis, sur tablo kovrita<br />
per vakstolo, lakton freŝe melkitan kaj ĵuskuiritan maizkaĉon. Nin tableservis<br />
virineto tute silenta kaj kun la piedoj senstumpaj, kiel la gastigitaj du fratuloj,<br />
kaj senŝuaj. Kelkajn vortojn, kiel bonantagon, dankon, ne dankinde kaj<br />
poste silento: silento tamen okupiĝanta de ŝiaj gestoj kaj ŝtelrigardoj, kun<br />
pintoj de impertinenteco, reciprokaj: al mi plaĉis, ke ŝi sin sentas rigardata de<br />
mi aŭ ke ŝi konsciiĝas, ke mi ŝin okulumas. Sed samtempe antaŭ ŝi ekburĝonis<br />
en mia animo nova neantaŭvidita tikliĝemo fuŝanta la plezuron ŝin rigardi<br />
kaj kun ŝi fantazie babili.<br />
Ĉu nur vidi aŭ eĉ rigardi tiun virineton, kiu, kvankam krude, moviĝante<br />
okulfrape riveladis kurbiĝojn en inaj karakterizoj? ĉu simpatie reagi responde<br />
al ŝiaj servoj aŭ ĝentile rigide resti, laŭ la eduka stampo por pluteni miajn pensojn<br />
vage orientitajn al la votĉasteco? Meze de tiuj malcertecoj, pli klare provoj<br />
enteni ambaŭ elektojn, mi estis ekspertanta la unuan preskaŭ neregeblan altiron<br />
al knabinformoj dum hazarda renkontiĝo kun virineto vera, kies eĉ la dorsaj<br />
formoj, pli ronde evidentiĝantaj kiam ŝi kurbigis la dorson por pli aŭdebligi<br />
la kanaretojn en la kameneta fajro, neatendite okulfrapis per io ĉarmeca.<br />
Miaj okuloj certamomente sin allasis rigardi la ŝiajn, kaj senĝene ricevi de ili.<br />
Kutime, antaŭ miaj samaĝulinoj, mia vizaĝo turnigas la okulojn for de ili, por<br />
86
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ke ili ne spertu inviton fiksi la ŝiajn sur mia nazo sentita kiel karna eksceso<br />
ekfuŝanta la agrabliĝon de la reciproka rigardado. Ĉifoje mi superis tiun embarason,<br />
eĉ ekdeziris, ke malgraŭ tio ŝi min rimarku kaj notu miajn ŝtelecajn<br />
rigardojn; kaj plaĉis al mi ŝiaj atentoj al hejmaj prizorgendaĵoj, dum kiuj kelfoje<br />
ŝiaj okuloj ŝtele al mi turniĝis.<br />
Ŝi manĝis polenton uzante rekte la manojn enpikante en ĝin la pinĉajn fingrojn<br />
nigrete punktitajn dum unu el tiuj, per rapidaj movoj, de tempo al tempo<br />
provis ŝtelece fosi la nazon. Tio iom min agacis ĉar la virineto de miaj absorbitaj<br />
eksterspertaj pensoj estis gracie senmateria, tio estas la nutraĵoj en ŝiaj<br />
manoj, ĉe miaj forfuĝantaj imagaĵoj, povus esti nenialio ol senpezaj kaj senvolumaj,<br />
preskaŭ spiritizitaj. Tiuj ŝiaj gestoj malis al mia ideala vizio pri virineto.<br />
Mi suferis, kun ekprotesto kontraŭ io neklara, ekdisreviĝon. Ŝi havis ankaŭ<br />
grandajn okulojn, sed ne ridemajn, malkiel en mia imagado. Nur fine de<br />
la manĝo mi aŭdacis fari ankaŭ miajn okulojn konstativaj kaj ĝojemaj pro ŝia<br />
materia ĉeesto kiam ŝi ekparolis elvokante respondon kaj tiam ŝia figuro sufiĉe<br />
gentiliĝis, kaj aspektis klare, ke ŝia korpo ekkonkaviĝas kaj ekŝveliĝas en<br />
la okulplaĉaj lokoj. Certamomente la kaskado de ŝiaj taŭzite balantaj haroj aspektis<br />
kiel signo de beleco tiom sekure kaj nesenscie posedata, ke malzorgo<br />
nenion povus ol ĝin heligi kaj kreskigi. Kaj la deziro alproksimiĝi kaj tuŝi tiun<br />
fonton de beleco kaj allogo ekimagiĝis en mia fantazio tiom intense ke, eble,<br />
mi ekruĝiĝis.<br />
Tuj post la manĝo la fraŭlineto iom malproksimiĝis el la tablo kaj, preninte<br />
ion de apuda sidilo, ekagitis ŝtrumpojn sur piedojn kaj gambojn. Mi mallevis<br />
la okulojn por ne vidi kiom supreniras la genuojn la longaj ŝtrumpoj; sed dum<br />
la okulmalleviĝo, laŭsekunde, en mi kunfandiĝis io ĉarma akompanata de sento<br />
de io delikate travidita kun sento de io perdita. La privirina sublimigo ekakordiĝis<br />
kun la reala virino!<br />
La forsalutojn mi malbrile faris balbutante nur iujn el premantaj vortoj dum ŝi,<br />
senscie iomete bagateligante mian miron pri ŝi, jam direktadis sian atenton al<br />
siaj farotaĵoj.<br />
Laŭvoje poste, la konscienco min malicete demandis ĉu mi estis fidela aŭ<br />
ne al la idealoj kiuj, plurfoje, mi al mi proponis aŭ ne ekskludis, pro tio ke<br />
evidente mi simpatiis por ŝi kvankam ankoraŭ en mi restis spuroj de seniluziiĝo<br />
pri ŝiaj gestoj ankoraŭ neprovizitaj je poezia leĝereco. Kiel ajn volsubtenitaj,<br />
evidentiĝis ankoraŭfojon, ke miaj sentoj restas skueblaj kaj altirataj de ĉiu<br />
virineta ekblovo: min brogas ekenamiĝo al ĉiuj virinetoj apenaŭ ekvidiĝintaj!<br />
Ĉu en mi observeblaj nur jam plenumiĝintaj tiaj allasiĝoj al junulinecaj allogoj?<br />
87
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
La korsenta problemeto tiom okupis, kvankam en etoso jam malsentimentala,<br />
mian animon, ke pormomente duarangiĝis la radielsenda informo, konfirmita<br />
ankaŭ el radiogaleno, angore disflugita de la virinoj: Hieraŭ posttagmeze<br />
grava teroriza bombado duondetruis vilaĝojn kaj urbetojn laŭ la fervojo Trevizo-Udine,<br />
en kies najbaraĵoj estis aranĝita renkonto de germanaj generaloj<br />
kun marŝalo Graziani, ministro pri defendado de RSI kaj ĉefo de la rearanĝita<br />
itala armeo. Oni scios, pliposte, pri plurcentoj da homaj viktimoj. Kaj la informo,<br />
eble iom pliigita, jam ekfariĝis obscene disrompa intervilaĝe dum al ni<br />
ŝajnis nereala la hieraŭa haltado ĉe tiu kampara improvizita trajnstacio.<br />
Necesas antaŭmeti, ke la konfido en la amiko estis favorata de mia nescio<br />
pri la loka geografio. Por alveni ĝis la regiono Karnio, kiu grandparte situas<br />
trans rivero Tagliamento kie loĝas lia nin savunta parencaro, ni bezonos paŝi<br />
ankoraŭ plurajn tagojn, kaj laciĝi en trakampaj marŝadoj kaj sennombraj insidoj.<br />
Tion diradis personoj pridemanditaj de ni. Mi kredas, ke pluraj kompatis<br />
nin. Salt kaj Povoletto, vilaĝetoj aŭ vilaĝegoj pigre preterpasitaj, aŭ de ni apenaŭ<br />
marĝene surtretitaj kvankam orelvekaj por aŭdi bruojn, voĉojn kaj frazaĵojn,<br />
enpremis en mi, malgraŭ ĝenata de seriozaj prizorgoj, memoron pri ilia<br />
atentoveka prononco. Mia amiko tradukadis lingvon de mi apenaŭ intuicie<br />
komprenatan; najbare de lia Karnia denaska vilaĝo, same kiel li al mi kun memkontenta<br />
precizeco ripetadis, oni parolas la ladinan orientan, ne tro malsimilan<br />
al la friula; kaj kiam ili parolas itallingve, artikulacias tiom flagre, ke ĉiuj<br />
vortaj silaboj efektas kiel harmoniaj ŝiboletaj klakoj.<br />
Pafis nin, kiel inertiga veneno, la informo, ke la zono jam estis deklarita<br />
germana teritorio kaj aneksita al la samlima aŭstra regiono, do speciale kontrolita,<br />
kaj, ke la junuloj estis armeanigitaj, rekte, en la germana armeo kiel germanaj<br />
civitanoj. Ĉiukaze vastan zonon, ĝuste Karnion, kontrolas kaj patrolas<br />
Kozakoj 1 : temas pri anoj de rusigitaj popoloj (geogianoj, grusanoj, ĉirkasoj)<br />
ribeliĝintaj al la opresema stalina reĝimo kaj sekvintaj la germanan armeon<br />
retiriĝantan el Kozakio: senditaj en Karnion kaj najbaraĵojn, ili rege kontrolas<br />
teritorion enpestitan de banditoj kaj ribelemuloj, tio estas militrifuzintoj kaj<br />
partizanoj: oni aldonas ne senmalplaĉe, ke al ili estis promesita la rajto setli en<br />
la teritorioj liberigitaj el tiuj pestoj. Informoj ĉiuj konsoldonaj kaj memorigantaj<br />
esprimojn de la virinoj en la trajno“vi iras en la buŝon de l’ leono!“.<br />
1 Militfine okupantaj aliancanoj ilin koncentrigis proksime de la rivero Tagliamento kie multaj<br />
obskure malaperis kaj la supervivintoj estis revenigitaj al Ruslando por esti, fakte, juĝataj kiel<br />
perfidintoj al Patrujo kaj allasataj al la Stalinaj metodoj. Pri ilia sorto ankoraŭ ne ekzistas, komunascie,<br />
esploro iu ajn.<br />
88
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĝuste, ekzemple, tiu kozakaro kun siaj aĉaj kozakaĵoj malkonsilas, ke ni<br />
profitu je iu ajn okaza surstrata aŭ surfervoja transportilo. Bonŝance tiuj kozakoj<br />
inklinas al granda submetiĝemo al la germanoj, al ili blinde obeante, kaj<br />
havas gravan kapablon familiariĝi kun la lokanoj, kun kiuj ili miksas ne tro<br />
maltolereble simpation kun senindulgo, ruzajn flataĵojn kaj kaĵolaĵojn, por sin<br />
provizi je bezonataĵoj por siaj sekvantaj familioj, kun subita terura elastecmanko.<br />
Niaj konsilantoj elkore insistis por ke ni revestu la religiulan veston,<br />
momente de ni demetitan por marŝi pli rapide, kiun la kozakoj piece, se ne superstiĉe,<br />
riverencas; kaj avertis ke por mildigi ekscesojn de ilia patrolada operaco<br />
konvenas senprokraste postuli, okaze de aresto, renkonton kun la pli proksima<br />
germana teritoria kvartiro, forte kriante“komandantur, komandantur...”,<br />
kion ili komprenas kaj fiere plenumas. La sono de la germana vorto efikas ĉe<br />
kozakoj kiel la bato de enbotaj kalkanumoj de germanaj soldatoj firmpaŝe klakantaj<br />
surstrate! Fakte eĉ en minimumaĵoj komandas germanoj.<br />
Se en mi fontis la dubo pri la taŭgeco de tia nia fuĝo, al mia amiko tio miksiĝis<br />
kun evidentaj signoj de perdo de memestimo: tio emerĝis el tro longigitaj<br />
silentopaŭzoj kaj el malentuziasmiĝo en kunlaboro dum la serĉado de loĝaj<br />
kaj iradaj malimplikaĵoj. Ligo de amikeco aŭ neceso de kunlaborado min pelis<br />
provi kredigi al li, ke la kulpo de la al Germanujo supreniro kaj nia enbuŝiĝo<br />
al leono estis tute al mi, estinte mi la verva politika cerbo de la novica grupo<br />
kaj la persona plej fidoĝuanta ĉe la superuloj. Li estis kaptita unuflanke de la<br />
deziro elmontriĝi neatendite antaŭ siaj parencoj kaj aliflanke de la timo, nun<br />
aperte riveliĝanta, ke male tiuj ĉi povis esti jam eskapigitaj el sia vilaĝo. Pri<br />
tiaj kazoj, tio estas pri vilaĝoj komplete forlasitaj de la loĝantaro por sin savi<br />
el reprezalio de la okupantoj kun faŝistoj aŭ je ties komisio, pliinformiĝos mia<br />
scivolemo laŭ la vojo en la direkto al Ĝemona.<br />
Ni marŝadis tra kampaj stratetoj, ĉiam pretaj forgliti en la mezon de la maizkanaj<br />
vicoj jam senspadikitaj aŭ ĵeti sur niajn ŝultrojn la franciskanan robon.<br />
Ne necesis, ĉar ni vidis nur la spurojn de kozakaj vaĉejoj, tie kie iliaj ĉevaloj,<br />
eble dresitaj por ne heni, malkreskigis sian malsaton vorante grapolojn kun<br />
vitfrondoj, aŭ defore kozakojn mem senpermese rikoltantaj spadikojn por si<br />
kaj siaj familioj. Ili prenis kun mastra memfido ĉar la germanoj, prave laŭ ili,<br />
legitimis ilin alproprigi je ĉio videbla. La loĝantaj familioj senpercepte observis<br />
kun jam vanigita la kapablo indigni: sufiĉus, ke ni eskapu el iliaj manoj, rezignacie<br />
diradis homoj bonfarantaj kaj nin konsilantaj aŭ pormomente nin liberigantaj<br />
je niaj jam ne plu leĝeraj tornistroj minacantaj plipezigi pro pluvgutoj<br />
apenaŭ tamen alarmantaj ĉar la sunaj radioj eksukcesis dispremi la nubojn.<br />
89
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Nur unufojon, preterpase notatu, ni blokis niajn movojn kaj kaŝite atendis<br />
spirretene, iom engrimpante terenon kovritan per fojnaj forĵetaĵoj, la preterpasadon<br />
de ĉirkaŭ dek fusilŝultraj kozakaj kavalerianoj, el kies vicoj aŭdeblis<br />
pafbruoj: pasante sur ŝtonpremita strato: ili rajdadis, duvice trotantaj, sekure kaj<br />
jubile kvazaŭ irantaj al festo. Kial havi tioman timon ĉe tiuj preterirantaj homoj?<br />
Ni tamen nur kiam certis pri la kunteniĝo de ĉiuj miaj membroj, leviĝis<br />
por repreni la marŝadon.<br />
La vetero profiliĝas ĝenerale seka, kaj milda, supozeble laŭ la komuna<br />
deziro: nia atentokapablo tamen jam tute disipis la spiritstaton taŭgan al konsidero<br />
aŭ ĝuado pri tiu beleco: nur poste, dum refreŝiĝo de rememoraĵoj, mi<br />
revivigis belaĵojn kaj perceptitaĵojn tiam apenaŭ konsciiĝintajn. La familioj,<br />
nin vidante, rigardadis la strangulojn antaŭe kun suspekto poste kun respekto,<br />
aparte kiam la unuaj okuloj nin gapantaj estis tiuj de infanoj aŭ de junulinoj.<br />
Tiuj lastaj devis antaŭe certigi sin, ke ni ne estas kozakoj, tiujn semajnojn,<br />
eble pro manko de soldatmanĝaĵoj, pli rabantaj ol ordinare kaj samtempe ĉasantaj<br />
eĉ de virinoj trovitaj, hejme kaj forhejme, solaj. Denuncon kaj sinturnon<br />
al la germana roto, oni informis, malebligas la distanco kaj eble ĝia senpova<br />
kontrolo pro malabundo da personaro.<br />
La kvaran vesperon ni etapis ĉe paroĥestro de Magredis. Tre facilis por li<br />
certigi nian realan devenon kaj superi siajn ekajn perpleksojn: niaj respondoj<br />
kongruis kun liaj pasintaj spertoj pri seminaria vivo. Li protestis, arde protestis<br />
kontraŭ la superuloj kiuj allasintus nin al nia malprudenta kaj sensperta<br />
sorto, escepte, ke vi misinterpretus kaj profitus por viziti parencojn, li ne amuze<br />
plurfoje enŝteliĝis. Scivoleme sed komplezeme okulumante al mia amiko,<br />
mi lin komprenigis, ke mi fine akceptas gaje pluiri laŭ liaj eventualaj sekretaj<br />
intencoj!<br />
Post la kamaradeca vespermanĝo, lin sekvante ni trenis nian lacecon al la<br />
iom malapuda preĝejo kaj preĝis la rozarion “ĉar, li admonis, al vi oni sciigis,<br />
ke nepras, ke Dio ĉeestu al nia spirito kaj nur la preĝo vigligas la vokiĝon…<br />
pli ĝuste la vokadon de Dio”.<br />
La postan matenon, ripozitajn kaj sufiĉe alertitajn, nin preskaŭ senpiece<br />
enkurigis en la direkton de la riverbordo de Tagliamento, du viroj, eble sesdekjaraĝaj,<br />
ekstravagancaj tipuloj de tempo al tempo trinketantaj gutojn de likvoro:<br />
ili lasis fali ponombre parfumitajn gutojn sur sia elbuŝigita lingvo, kvazaŭ<br />
ili prizorgus sian sanon per tia kuracilo. Demandite kiun malsanon ili trasuferas,<br />
la respondo ŝercis, ke temas pri ĉionkuracanta neŝparenda vinbrando<br />
“kiu igas nin pli kapablaj snufi la aeron”, aludaĵo al danĝeraj renkontoj; tamen<br />
90
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ili antaŭ la adiaŭo permesis, eĉ ĝentile devigis, al ni po unu glutegon, ne pure<br />
simbolan, da preskaŭ pura alkoholo, certe kontrabande distilita kaj tial tro haŭtraspa<br />
pro manko de purigado, aromatizita per nekonataj herbaj sukoj: ardis<br />
akre la lango, sed la kapo ne kirliĝis kaj la kruroj bonŝance ne ŝanceliĝis. Se<br />
licas momenta pensvagado, oni ne ignoru, ke tiuregionaj loĝantoj fieras je<br />
sia elteno pri fortaj likvoroj kaj facile engaĝiĝas montri tian sian, ne tute<br />
malvirtan, kutimon precipe en tiuj aĉaj vivsituacioj bezonantaj kuraĝiĝon.<br />
Ni pasigis ankoraŭ unu nokton ĉe iliaj parencoj, kiuj insiste proponis, ke ni<br />
aliru rekte al la nefora konvento de Ĝemona, kion ni repuŝis konvinkite, ke ni<br />
estas serĉataj de milita polico kaj “pro tio ke tiel, suplementis, ne sen mia<br />
miro, mia amiko, fuŝiĝus tuta nia plano”, nome vizito al liaj parencoj. Tie ĉi<br />
ĉiukaze plikreskis niaj timoj. Vilaĝanoj avertis nin kontraŭ kromaj riskoj: se<br />
mia amiko naskiĝis civitano de Karnio, do li estas iamaniere germana civitano<br />
ĉar tiun Friulan zonon jam la Tria Regno aneksis al la germanaj teritorioj.<br />
De nun tiam ni devis ekdeflankiĝi ankaŭ kiam je horizonto prezentiĝas germanaj<br />
armeanoj kiuj ĝis nun timigis malpli ol la kozakaro kaj faŝistaro.<br />
“Vi entiriĝas en la kaĉon, respekteme komentis kamparanoj iom mirigitaj<br />
je nia obstino, irante al Karnio”. Kaĉo por manĝaĵo tuj vorebla kun ĝia tuta<br />
enteno, nome la du naivuloj!<br />
Sekvamatene ni reprenis niajn tornistrojn kun pakaĵetoj kaj nian paŝadon.<br />
La vadado okazos ĉe Rivoli di Osoppo, komunikis la akompanantoj.<br />
La du viroj, nin gvidantaj, fine almontris la riveran punkton niariske travadeblan.<br />
La pontoj laŭ la loka riverkuro, certe patrolitaj de germanoj aŭ ties kolaborantoj,<br />
estis ofte aerbombitaj, kvankam tremalofte trafitaj; aparte tiu de Venzone,<br />
ĉiukaze haste funkciigita pere de antaŭpreparitaj lignaj ĉevronoj. Tiujn<br />
monatojn partizanaj grupoj aŭdacis ataki ie tie: lezojn al la milita malamiko<br />
ili kaŭzis minimumaj, male la reprezalio flanke de la okupantoj lasis malantaŭ<br />
si vilaĝojn bruligitajn: protektado por kvietuloj, “cindrigita tero” por<br />
partizanhelpantoj!. Iuj informoj elbuŝiĝis de la kamparanoj, kies ŝajnaj krudeco<br />
kaj ruzeco, en itallingvaĵo seka sed brilpreciza, estis pli aludataj ol priskribataj,<br />
eble pro nia persona neklara tuja karakteriziĝo.<br />
Vadinte tra akvo tute, kiel timite, malvarma, kaj rapidiginte la paŝon sur<br />
ŝrumpintaj ŝtonetoj kaj sableroj intermiksitaj de molaĉaj herbaĵoj, laŭinstrue<br />
de la du akompanantoj, ni atingis la frontan riverbordon, kies rando perdiĝis,<br />
dekstre kaj maldekstre, tra herboj kaj arbustoj kaj marĉeroj. Plezurigite de la<br />
sukceso, plibone bonŝanco, kaj ripozante ĉe makisaj spuroj ne foraj de stratet-<br />
91
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kotaj limoj, mi aŭdis unuafoje mian amikon infane ekzaltiĝi, eble konvinkiĝintan,<br />
ke la plej peripetiplenan ni jam superis. Enmensiginte pliafoje la nomon<br />
de la vilaĝo kaj la nomon kun antaŭnomo kaj la kromnomo de parencoj de mia<br />
samsortulo, ĉar ignori la eblon, ke cirkonstancoj nin dividus unu de la alia<br />
malprudentas, mi provis fine dormeti sur sekaj folioj, amasigitaj perpiede<br />
kaj permane. Sed oni ne dormis ĉar tiam mia amiko preferis malstreĉiĝi babilante.<br />
Mi bone memoras tiun dialogon ĉar mia amiko iom post iom delasis la singravigeman<br />
kaj investantan tonon kaj eniris en kvereleman staton, de mi en li<br />
pli frue ne suspektitan, kaj eltiris el sia konfuza armilaro malnovajn akraĵojn<br />
apogante siajn rezonadojn sur la plej longa historia kverelo inter la franciskanaj<br />
fratioj, kiu kostigis al la ordeno malunuecon, disdividojn, luktojn, malamikaĵojn,<br />
murdaĵojn, senfinajn reciprokajn fifamigojn ĉe la superaj ekleziaj instancoj.<br />
Li lasis elbuŝiĝi komplete ellaborita penso:<br />
“Mi scias jam kial ni renkontiĝas kun tiomaj malagrablaĵoj dum tiu nia<br />
senŝirma vagado”.<br />
“Malagrablaĵoj kun aventurecaj malkovroj kaj kun riskoj rakontendaj ĉie.<br />
Diru la kialon, ke ni certe pli kapabliĝos ilin eltene superi kaj gaje marŝi al nia<br />
celo”.<br />
Li akre inter seriozaj asertoj:<br />
“Ni havas poŝe monon. Nia patro fondinto, sankta Francisko, malŝatis<br />
monon ĝis feki sur ĝin. Ni konfidas je mono: pli da mono en poŝo malpli da<br />
fido je Dio! Ju pli da mono en poŝo des malpli da dia protektado”.<br />
“Ni da havas certe, sed ni elspezos ĝin nur se la servon bezonatan oni ne<br />
jam kutimas almoze donaci”.<br />
“Tiun distingon ne venas de sankta Francisko. Ni remburas nian poŝon<br />
per mono kaj pro tio la Sinjoro forlasas nin al nia destino”.<br />
“Ni akordiĝis kun niaj konventaj superuloj, kiuj akordas kun la ordenaj reguloj”.<br />
“Al nenio utilas tiaj mistifikaj elpensaĵoj! Por rericevi nian memfidon ni<br />
nepre devas senkateniĝi el tiu mono!”.<br />
Ni havis entute, en la froka poŝo de mia amiko, 160 paperajn lirojn egalajn,<br />
se la mona kvanto povus klarigi nian sintonion kun tiu kiun poeto Dante, tiel<br />
genie kiel unue, inspire kromnomigis “Damo Povreco (Purgatorio 11, 58)”,<br />
tio estas Virino Seneco, al 20 kg. da anona pano (se tiam trovebla). Mia amiko,<br />
forskuante kotigitajn foliojn el ŝuoj. elpoŝigis la monujon kaj komencis furioze<br />
dispecigi la paperan monon. Mi kriis:<br />
92
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
“Haltu, ne estas via, ĝin propietas la malriĉuloj, la donacintoj, al kiuj ĝi devas<br />
esti redonata se neelspezita”.<br />
Mia amiko ŝajnis kvietiĝi kaj, surprize repacigita kun si mem, montris aprobon<br />
kaj spinis: “Ĝuste kaj juste! Ni metos tiun monon en almozkeston en preĝejo...<br />
kvankam la mono el si mem simbolas danĝeran riĉecon kaj tial spitindan.<br />
Se ni tion ne faros, ni disveturos”.<br />
Jen Sankta Francisko bildigita ĉifoje malamiko de ĉiu riĉeco, eble de ĉiu<br />
komforto ĉar la vera kristano, kiel li estis, ne povus ol malŝati eĉ la simbolon<br />
de riĉeco: per tiu tezo, laŭ kiu monuzo ideniĝus kun monalligiteco, ordenaj<br />
franciskanaj reformistoj laŭvice atakis ordenon kaj civilan socion kaj eklezion<br />
kaj la plejreformistoj la moderajn reformistojn ktp. Nun eĉ mia amiko ajnisme<br />
suspiras, ke riĉeco ne kunfratigis fratulojn kaj homojn kaj pretas enŝovi, ke li<br />
malkovris la kaŭzon de ĉiuj konfliktoj!<br />
Li reenpoŝigis ĉion kaj ni risortigis nin por repreni niajn pakaĵojn kaj ekpreterpasi<br />
arbaretojn kaj herbajn deklivetojn dum inter ni restis densa silento.<br />
Nia vortinterbatalo daŭris, eble, unu horkvaronon.<br />
Prudentis provi forreteni la kverelon tro komplike enmiksiĝantan, laŭŝajne,<br />
kun lia animstato. Verŝajne lia eksplodo estis momente retenita, aŭ ĉu pli ŝarĝita?,<br />
de la rimorso esti facilanime proponinta, dum la ĉiesa ekscitiĝo dum la forfuĝo<br />
el la pornovica konvento, sian landon kiel nian rifuĝejon. Sed same kiel<br />
la akvo, en konkitaj manoj, se blokita de unu interfingro fuĝas de la alia, tiel<br />
mia amiko remalfermis la buŝon por senkompate dehiskigi sian penson kaj<br />
fine lanĉi siajn akuzantajn opiniojn kontraŭ ekleziaj politikistoj kiuj celus nur<br />
siajn avantaĝojn preterlasante la sorton de la popoloj. Li ekspicis vortojn sence<br />
malligitajn inter si antaŭ ol li sukcesis elforĝi precizan propozicion. Jen:<br />
“La milito, eĉ tiu ĉi ĉion strasiganta milito, se kelkaj volus, tuj ĉesus. Se<br />
la papo volus (ne longe antaŭ, en la unua deko de junio 1944, estis senbatale<br />
kaj konkere liberigita, de aliancanoj, Romo kaj oni ekkredis, ke konekse<br />
kun tio la papo havus pli da ebloj por pacigi la militantojn), se iu volus! Ĉiuj<br />
tiuj ruinoj kaj mortigoj pezos ankaŭ sur lia konscienco. Agojn liajn malfavorintajn<br />
la militon oni ne konstatas...”.<br />
Kaj tie ĉi liaj vortoj, tra salivumaj spirellasoj, trajtiĝis eĉ plej skrapvunde<br />
ankaŭ por mi ĉar disopiniecon, malebligite paroli pro lia impeta vortofluo,<br />
mi ekesprimis precipe per gestoj. Fine mi provis:<br />
“Kiu vin instruis pri tio? Aŭ ĉu vi memrezone konkludis? Eĉ la plej ŝtipkapa<br />
fanatika kontraŭpapa propagando ne aŭdacas disvastigi tiun urban fabelon”.<br />
Mi min demandis dume kia nekonata, de mi aŭ eble ankaŭ de li, elreviga<br />
93
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
timo senbridiĝas eksplodigante el lia eno tiajn reagojn. Plimalfrue mi kredos ke<br />
tio kuŝis en obskura kaj forta trasento kaj antaŭvido de granda malgajo. Kio<br />
deprimas mian amikon? Dume la diskutado pluiras:<br />
“Vidu, se la papo volus, li ĵetis ekstremprove, sufiĉus eĉ unu sola ekskomuniko.<br />
Kiom da fojoj la papoj per ekskomunikoj repacigis popolojn kaj<br />
izoligis krucmilite fifarantojn! Tro senpena limiĝi je preĝoj, je rozario por la<br />
paco. Ĉu li ne vidas mortigitojn, bombojn, plorojn kaj detruojn?”.<br />
Kiel veras, ke mi kaj herolde mia amiko pri ekskomunikoj estis trakurantaj<br />
ankoraŭ malobjektivaĵojn traturnigitajn en nin de senkritikaj predikoj, kiuj ankoraŭ<br />
ne sin mezuris per la “historio-studoj” de la estontaj jaroj de la teologia<br />
kurikulo!<br />
Obskure ekklariĝis, ke mia amiko bezonas akuzi kaj vorte investi ion ajn,<br />
kaj ke li per tia elverŝo ekvilibrigas sian enon, kaj tiam mi fariĝis aŭskultema<br />
kaj ne disdegnis paroligi lin, ne rezignante tamen al li argumentite kontraŭstari<br />
per dubigaj demandoj.<br />
Dum mi provis delikate submini la enpensaĵojn de mia amiko, li daŭrigis<br />
ŝpini historiajn kazojn, nome Gregorio la 7a kun Enriko la 4a, Pio la 7a kun<br />
Napoleono ktp. Pri tiu lasta ekzemplo, ankaŭ mi antaŭnelonge estis aŭdinta el<br />
predikanto defendi la potencon de l’ ekskomuniko faliginta fusilojn el manoj<br />
de la napoleonaj soldatoj en Rusujo, ĝuste kontraŭ la defio de Napoleono<br />
mem mokanta la papan ekskomunikon. Nun tiuspecaj frazoj elbuŝiĝis el mia<br />
amiko, kune kun nekontroleblaj salivaj ŝprucetoj, en groteska sensenco, tramiksitaj<br />
de balbutaj ŝuŝaĵoj ne min ridigantaj nur pro la seriozeco de la temo kaj<br />
psika memregomanko de mia amiko.<br />
“Mi opinias tute malsame ol vi”, mi seke ĵetis reprovante agi bufre, precipe<br />
pro timo ke trakamparaj oreloj interpretu fratulaj malamoj diskutajn disopini<br />
plandi tra kampoj ojn. “Vi havas nek pruvojn nek validajn studo-ekspertizojn,<br />
vi havas nur psikajn, eble el laciĝo, ekscitegojn. Kial, kio okazas en vi?”.<br />
Mi engaĝiĝis advokati al la papo, kvankam preterportata nur de mia pieco<br />
kaj fido je la honesteco de religiaj regantoj. Mia amiko, tamen, ne avaris pluteni<br />
sian opiniaron. Pri tiu diskuto mi en estonteco ekmemorigos kiam oni bezonos<br />
kuraccele informi pri liaj ekscentraĵoj kaj memregoperdoj. Se mi tiam<br />
opiniis alfronti homon tro ekscitita pro laciĝo, plimalfrue mi taksos homon<br />
senpsikekvilibra.<br />
En la soleco de la kamparo, fine la vortoj sobriĝis, la pensoj reordiĝis, la insista<br />
puŝo al reagoj ekis kvietiĝi. Ne tute, tamen, ĉar, se taksi la kvanton da<br />
variado de niaj sentoj, observanto dirus, ke ili pasadis de kvazaŭletargio al<br />
94
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kvazaŭekzaltiĝo, kun bona plejparto de ĉi lasta ĉar ĉe nova obstaklo reiris al la<br />
buŝo aludoj al antaŭaj mordemaj frazoj.<br />
Ni ne perceptis, ke la diskutado, jam drivanta de unu al la alia, estis malpliiganta<br />
niajn singardojn kaj malŝirmiĝanta kontraŭ malprudentaĵoj; ni pri tio<br />
konsciiĝis ekvidante, ke iuj gekamparanoj estis surprizite nin gapantaj elmeze<br />
de apudvoja herbejo dum iom pli fore aliaj rikoltadis, ilin deigante de la maizkanoj<br />
kun nekadencaj kaj varie intensaj klaketoj, spadikojn, kaj aliaj malantaŭe<br />
meze de kampo tranĉadis la ĵus senfruktigitajn kanojn. Estis, certe, la lastaj<br />
gestoj de malapogeanta rikoltsezono, kiel poste ili konfidis, kaj por tiu peno<br />
idealis la vetero.<br />
Estu kiel estu, naskiĝis tuj konversacio kun la kamparanoj kiuj, el surpriziĝoj<br />
al surprizigoj, informis nin kiavoje, kiasingarde, kiahelpiĝe ni povos procedi<br />
por dudek kvin/tridek kilometroj. Ni informiĝis ankaŭ pri ĵusdataj eventoj:<br />
iu vilaĝo antaŭnelonge fariĝis militejo: kozakoj pafis kaj, reage al kontraŭpafoj,<br />
bruligis vilaĝon, kies loĝantoj estis deportitaj kiu scias kien. La noticoj<br />
faladis sur mian amikon kiel ŝtonoj: la vilaĝo bruligita kaj pirate disrabita<br />
najbaras la lian malpli ol du kilometrojn. Eble pro tio ekde pli ol unu monato<br />
li ne informiĝis per poŝtaĵoj pri siaj familianoj, kiuj ne prezentiĝis eĉ okaze<br />
de la ankoraŭ ĵuse celebritaj votpromesoj. Mi, kvankam obskure, ekkredis,<br />
ke la ĵusaj kondutaj kaj vortaj strangaĵoj de mia amiko devenus ankaŭ el liaj<br />
obskuraj antaŭsentoj, kiuj tamen nun alproksimiĝas al antaŭvidoj, kvankam<br />
sencertaj bazoj, bedaŭrinde plifortiĝontaj laŭlonge de la alproksimiga marŝo.<br />
Kamparanoj invitis nin restadi dumnokte ĉe ili. Sed ni, ĝentile rezigninte,<br />
preterpasis ilian najbaran vilaĝeton kaj reprenis, kvankam mankis nur kelketo<br />
da horo al la sunsubiro, plandi tra kampoj, ĉiam paŝante tra iom foraj duonkotaj<br />
stratetaĉoj, ankoraŭ kvin kilometrojn sen renkonti vivan animon. Ankaŭ mia<br />
amiko moderigis sian malprudentigan haston por ke, laŭ la kamparanaj avertoj,<br />
ni ne falu en la brakojn de kozakoj stratkroĉiĝe patrolantaj kaj ĉie kvaropirantaj.<br />
Post kvinkilometra penega iraĉado sub restaĵoj de ĵus sinkinta suno,<br />
la jam densiĝinta krepusko nin decidigis rifuĝi en duonŝedon, parte okupitan<br />
de ruraj iloj, triflanke brikŝirmitan, kun la kvara nur araneaĵoj inter malmulte<br />
da palisetoj vertikale apogitaj sub la unuklina tegmento ekglitanta eksteren kaj<br />
ruiniĝeme falanta interne, sed tio trabrilis al niaj okuloj nur la sekvan matenon<br />
nin feliĉigante pro la apenaŭ evitita “entombigo”.<br />
Por nin nutri la restaĵoj de la bonkoraj paroĥestraj provizoj sufiĉis, kaj ni dormis<br />
kovritaj de nia froko kaj de jam amasigitaj sekaj folioj kaj fojnaĵoj, manpremitaj<br />
ĉiuflanke kaj ŝrikantaj je ĉiu nia movo, kaj por kuŝejoj fasko da sekaj<br />
95
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
frondoj. Komforte kaj distraĵe min ekblovis, el mia memoro tiam ne facile<br />
forgesanta legaĵojn kaj librojn, la originala alegorio de franca romanisto Albert<br />
Camus, laŭ kiu eĉ homo enprizonigita en arba kavo konservas liberon kaj ĝojas<br />
se li restas deziropova revidi la flugon de hirundoj vespere. Sed tiuj imago-rememoroj<br />
ekblinkis fronte al aliaj pli urĝaj dum surŝutiĝa dormo invadis<br />
min ĝuste perceptantan, ke ekstere ventetblovoj estas susurigantaj falantajn aŭ<br />
sekajn foliojn kaj foje movetantaj tiujn min kovrantajn.<br />
Kiam ni vekiĝis, aŭroriĝo jam krepuskiĝis kaj la mondo sin ofertis bela, ridanta,<br />
freŝa, inda je la tradicia fieriga franciskana poeziarto, kun ĝoja kaj plursona<br />
kvivitado de paseroj kaj pepado de alispecaj birdoj. Skuiĝante el la dormo<br />
ni skuiĝis eĉ el la folioj inter kiuj ne mankis insektetoj, kiuj komprenigis<br />
kial ni insiste devis nin grati.<br />
Ni silente reprenis nian marŝadon tra deklivoj kun montetoj ĉe nia maldekstra<br />
flanko kaj, kvankam foraj, altaj montoj, plifore fariĝantaj alpoj. Mia<br />
amiko miris, ne pro ilia beleco, sed pro tio ke li trovis la lokojn de sia knabaĝo<br />
novaj kvazaŭ se li ilin neniam vidintus. Veras, ke li forlasis la regioneton<br />
ses jarojn antaŭe, kiam ne interesis konservi en imagokesto ĝiajn konturojn<br />
kreditajn neforgeseblaj kaj ne indaj je tioma admiro, sed nun tia malmemoro<br />
igis lin pli necerta kaj timema.<br />
Tiu naturo, dolĉe sensurpriza, krepuske apenaŭ dekadenca, preskaŭ estiganta<br />
ĉion senaspekta kaj senanima krom la jam disperdiĝintaj birdaj kantoj,<br />
ekscitis en mi sensivan senteblecon al kiu tamen la nefavoraj cirkonstancoj ne<br />
permesis superi la supraĵon de la amino.<br />
La matena suno jam altis kiam ni, ekvizititaj de malsato, decidis aventuriĝi<br />
en korton plenplenan je rikoltaĵoj pendigitaj laŭ la eksteraj hejmaj kaj stalaj<br />
muroj. “Almenaŭ panikojn kaj kukurbojn ĉi tie ni trovos”, ni pensis; “aŭ oni<br />
sekigos nin kun ili surmurpariete“.<br />
Ni devis krii por signali nian ĉeeston. Post la kutima ekmalfido, la fido ĉirkaŭirigis<br />
al ni simpation kaj kompaton kiuj baldaŭ fariĝis helpo, manĝaĵo kaj<br />
konsiloj kaj informoj dum infanoj premiĝis ĉirkaŭ ni. Ni manĝis, dankis, promesis<br />
memorigi ĉe la Sinjoro ilian bonfaraĵon, kaj, antaŭenpelite de la angoraj<br />
duboj de mia amiko pri kiuj la konturoj pli kaj pli netiĝis, ni gajnis ok kilometrojn<br />
antaŭ ol decidi apudiĝi al homoj en la placo de eta vilaĝo. Kelkaj virinoj,<br />
patrinoj aŭ edzinoj, senorname beligitaj de ilia ardsenta bezono havi informojn<br />
pri siaj viroj ne ankoraŭ revenintaj el diversaj ŝrumpintaj militaj frontoj<br />
malorde forlasitaj de la italaj armeoj, nin petis kaj repetis, kvazaŭ necesus eltordi<br />
el ni sekretaĵojn, pri kia fronto, pri kia bataliono, pri kia trairo, pri kiaj<br />
96
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
gentoj, pri kiaj fontoj de niaj lastaj informoj pri militaj frontoj. Kiajn neeviteblajn<br />
suferojn ni kaŭzas rivelante al ili nian malpli tragikan historion, niajn ordinaraĵojn<br />
vidalvide al ilia angoro! Al ni ŝajnis, ke ni estis greftantaj pluajn<br />
angorojn sur iliaj angoroj. Egoisme kaj iluzie, mi tiam intense revis min validigi<br />
paliativa plifeliĉigisto, arto kiun ĝis tiam mi taksis malrespektinda disiriĝo el la<br />
realo, kvankam uzata de pastroj kaj nobligita de la humanecaj intencoj: fakte mi<br />
iam klopodis postspuri vortojn kaj komunajn konitaĵojn bonportantajn al iliaj<br />
esprimoj mankantaj je sufiĉa fundamento. Pli poste, solecaj, ni komentis, nur por<br />
distri nin el nia penado, troevidentaĵon, nome ke niaj suferoj paliĝas antaŭ aliulaj<br />
suferoj. Kaj se ni akceptus niajn penojn ankaŭ kiel penitencon pro niaj kaj<br />
komunaj pekoj? Tamen ni kun tiuj virinoj timis uzi tiun sugeston: ni preferis<br />
paroli pri la mistera, sed sendubebla amo de Dio al ni malgraŭ manko de<br />
konstato.<br />
Reprenante nian paŝadon, ni pormomente estis puŝataj rimarki, ke maldekstre<br />
plialtaj montetoj arbvestitaj etendiĝas tra malabruptaj deklivoj dum la<br />
suno malaperadis forĵetante striojn malpure ruĝajn. La loka naturo kaj panoramo<br />
estis tiel belaj kaj allogaj, ke ŝajnis kunstari senkontraste en nia animo<br />
kvankam enpuŝita tra laciga kaj sennecesa aventuro. Nebrideble, fakte, alternis<br />
sento de senutileco de nia aventuro, iom min ekagacanta, kaj momentoj<br />
de allogiĝo en la kontemplado.<br />
Ni deziregis renkonti homojn; sed for de la stratoj, foje laŭiritaj de militecaj<br />
konvojoj; homojn ni ne vidis kaj kiam bruo suspektigas niajn orelojn, la<br />
unua baraĵo aŭ fosaĵo kaŝis la du malaŭte kaj stumpe konversaciantojn; foje ĉevalblekado<br />
kun hufbatadoj aŭ similaĵoj nin avertiga pri kozakoj malaperantaj en<br />
terenmalaltaĵoj kaj reaperantoj en strataltaĵoj: foje vidiĝis nenio aŭ nur kamparanoj<br />
rehejmiĝantaj aŭ rabotantaj aŭ atentgvatantaj la kozakajn marŝadojn.<br />
Unu domaron ni diste preterpasas, alian apude transigas, trian konfide tanĝas: ni<br />
ŝanĝis kaj reŝanĝis kaj fine adulteriĝis la kriterioj de unulinia konduto. Ĉe la<br />
vespera ekkrepuskiĝo ni kompatis nin kaj pafis: ni iru tiun ĉi vilaĝon por ripozi<br />
kaj vivigi niajn esperojn! Kiu povas aserti, ke en ĉiuj vilaĝoj vaĉas kozakoj?<br />
Eble kozakoj nin festos. Risku ni kion ajn!<br />
Lace trenante la piedojn kaj kun la tornistroj jam deŝultritaj ni ekiris en la<br />
direkton de la sonorilturo. La vilaĝo nomiĝis Cavazza Carnico (Kavaca Kàrniko).<br />
Scivolemaj vilaĝanoj nin kondukis al la paroĥestra domo; sed la paroĥestro<br />
forestis; la sakristiano provizis nin je nutraĵoj kaj disponigis por ĉambreto.<br />
Sed li senvole pafis nian restantan trankvilecon kiam, demandite de mia<br />
kunulo pri aferoj de sia patra vilaĝo, lin informis tragikaforme, kvankam laŭ-<br />
97
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
vere: mia amiko ekploris kaj insiste provis altrudi, ke la eventualaj proponitaj<br />
akompanaj helpuloj por la posta tago tuj nin akompanu senprokraste, eĉ piede<br />
kaj senbagaĝe. Nur malfrue li sukcesis ekdormi, kaj bonŝance la dormo lin<br />
kaptis ĝis en la pleno de la posta tago: la antaŭa plorkrizo lin tiom lacigis!<br />
Ni akceptis preskaŭ nenion de la malavareco de vilaĝanoj, ne eĉ konsilojn<br />
kaj forveturis piede, kaj sole, ĉar trakampare ne eblis sin movi ĉare dum trastrate<br />
la proponitaj kondukantoj ektimiĝis pri reago de kozakoj aŭ aliaj kolaborantoj<br />
pro la ne klara leĝa pozicio de la du forkurantoj, kies referaĵoj eble<br />
ekriveliĝis neklaritaj kaj miksitaj kun ne tute kompreneblaj malprudentaĵoj.<br />
Ĉe vesperiĝo ni eksurpaŝis la ebenaĵajn limojn de la sopirate feliĉiga, sed nun<br />
ne pli tia, regno de mia amiko.<br />
Ankoraŭ unu streĉo kaj fine ni ektretas la kamparon ĉirkaŭantan nian celatan<br />
lokon. Ĉu ni finiĝas barakti kun la akvo ĉe la gorĝo? Jen do la vilaĝo<br />
de mia amiko, etendiĝanta antaŭ foraj montoj kaj malantaŭ fora rivero. Vere<br />
ĝin travidis nur mia amiko; miaj okuloj, male, respektis la kondiĉojn de la jam<br />
falanta mallumo.<br />
Konsilite de diversaj personoj, ni ne ingiĝis en ĝin.<br />
Jam pri ĉio informitaj, de loĝantoj de la najbaraj vilaĝoj, ni nun scipovas la<br />
okazintaĵojn: iuj de tiu vilaĝa landeto kolabore helpis kaj gastigis partiza -<br />
nojn, kiuj, kiel ajn ĉirkaŭite per faŝistoj kun kozakoj kaj germanaj armeanoj,<br />
rezistis per okazaj armiloj. La popolanoj, subite atakite, kuraĝis reagi ne nur<br />
per fuĝo laŭ la vilaĝaj disbranĉantaj stratetoj. La kontraŭe reagantoj, sange<br />
permilititaj, venĝon provokis kun jenaj sekvaĵoj: iuj partizanoj enprizonigitaj<br />
kaj deportitaj eble al Germanujo, iuj popolanoj vunditaj, la vilaĝanoj forfuĝigintaj,<br />
la vilaĝo duonbruligita. Tiun ĉi nun vaĉe enloĝas kozakoj kun siaj familioj.<br />
Por ĝin eniri oni riskas grave: kozakoj por kreskigi pri si estimon ĉe<br />
germanoj, ŝajnigas esti kaptintaj ribelulojn kiam, male, kaptas nursole missortulojn.<br />
Malfacilas, sekve, por komunaj civitanoj pruvi la veron.<br />
Bone konsilite, ni reĵetis niajn jam pli trenitajn ol portatajn pakaĵojn ĉe familio,<br />
kaj en malhela vespero pluirante laŭ tre deviaj vojoj surpaŝe de akompananto,<br />
tra rojetoj kaj laŭ malĉefaj padoj spaliritaj de raraj arboj kaj saltante<br />
limsignajn barilojn, post unu horo kaj duono ni venis ĉe la rifuĝejon de la familio<br />
de mia amiko: malmultaj, eble blankaj, dometoj apenaŭ leviĝantaj desurtere, senlumaj<br />
ene kaj ekstere, el kiuj elmontriĝis fantomaj personoj. La voĉo kaj la alvokoj<br />
de la akompananto vekis kaj altiris la tutan vilaĝanaron: fulme, la gepatroj de<br />
mia amiko sin ĵetis sur lin brake, kise, parole. Kiam la familianoj nete distingis<br />
min de la figuro de la akompananto, ilia lingvaĵo italiĝis. La amasiĝoj<br />
98
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
de salutoj kaj brakumoj kaj miresprimoj, kie ĝojo kaj tristo faris iom komikan<br />
patoson, fine kvietiĝis kaj estis eble, sub eta petrola lustro vidi kiom niaj vizaĝoj<br />
estas fizike streĉitaj kaj, precipe, figure senpsikaj: tion komprenis la patrino<br />
kiu ekpenis aranĝi por ke ni ion manĝu kaj tuj ekripozu.<br />
Kondukite en ĉambron feble prilumatan per preskaŭ forbrulanta meĉo de<br />
duonkandelo pro manko de petrolo, dum nia akompananto forpermesiĝis,<br />
mi pli akre ekperceptis, ke mi fariĝis gasto de elhejmlandigitoj, sed la emocioj<br />
ekstumpigis tiom rapide la stumpitajn rakontojn, ke mi komencis min spekti,<br />
antaŭe per fantazio tuj poste per reala ekkolapso, sternita sur la brika benko<br />
apenaŭ de ĝi iom levita pere de subtila matraceto, lasinta fine min fordoni al<br />
dormo ene de miaj gluecaj vestoj. En la sama ĉambro, fine, ni kaj du aliaj viroj,<br />
kuŝis sammaniere kaj senmove. La sekvan matenon mi min trovis antaŭ<br />
vandaj ŝranketoj plenaj je pendantaj prenpretaj uzoobjektoj, manĝilaro, tranĉiloj,<br />
kestetoj, teleroj, ne rimarkitaj la antaŭan vesperon dum la sobra kaj nemultegusta<br />
manĝo surbaze de lakto kun griza-brana pano kaj revarmigita polento.<br />
Nun sur la ĉemura breto vaporfumetis du bovloj plenaj je blanka lakto:<br />
kaprina lakto, poste estis precizigite, “ĉar bovinoj estis delonge ĉiuj rekviciitaj<br />
de la armeo aŭ irigitaj for de la okuloj”. Ilin vidi kaj trinki estis preskaŭ<br />
unubato por mi kaj mia fine serenigita amiko, kies konversacio nun ekliberiĝas<br />
el distordiĝantaj emocioj dum li ne ĉesas pardonpeti de mi pro la neantaŭviditaj<br />
malagrablaĵoj.<br />
Mi klare distilis, ke parencoj kaj gastantoj timis pri nia libero pro la kapilara<br />
kaj senelasta kontrolo fare de kozakoj, ke ili ĉiutage atendis novaĵojn pri la<br />
aliaj du filoj kiuj de dekkvar monatoj silentas el ŝrumpintaj militfrontoj, ke la<br />
bebo lulita de juna virino, fratino de mia amiko, estas filo ŝia kaj ankaŭ de<br />
ŝia fianĉo kiun ŝi atendas, ĉiubrue korpulse, de fora nekonata militzono; ke<br />
baldaŭ niaj tornistroj atingos nin; ke dume pri nia ĉeesto informiĝos la loka<br />
paroĥestro, jam la vera aŭskultata aŭtoritato dum la civilestroj devas kunlabori,<br />
kaj foje kolabori, kun la okupantoj; ke ĉiuj viglos por ke ni nutriĝu kaj noktumu<br />
sekure. La postan tagon preciziĝis informo pri la sorto de la paroĥestro<br />
de la duonbruligita vilaĝo: post striktega pridemandado kaj translokiĝo de unu<br />
kazerno al la alia, oni lin ellasis, devigatan tamen sin prezenti al la najbara ĝendarmejo<br />
ĉiudutage; sed nun neniu scias ĉu li estas forfuĝinto aŭ forfuĝigito.<br />
La sekvanta mateno kunportis dimanĉon senvivan kaj eble senfestan: ni,<br />
post la aliaj, treniĝis al la preĝejo iom malproksima, kvankam nia paŝado dolorigis<br />
piedojn kaj krurojn kaj koksojn. Meze de la popolanoj kaj protektataj<br />
de la frokaj vestoj, eble ni aperis al kozakoj kiel pastroj dispensitaj el militser-<br />
99
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
vo malgraŭ nia juna aĝo. La familianoj de mia amiko deziris konsiliĝi kun la<br />
loka paroĥestro pri tiaj aferoj, kaj krome por serĉi por la du franciskanoj pli<br />
dignan enloĝadon, eble ĉe la paroĥestro mem. Nenio timenda, kuraĝigis popolanoj,<br />
antaŭ la dimanĉaj irreirantoj de la preĝejo ĉar kozakoj preskaŭ pli pro<br />
superstiĉo ol pro provosa tasko respektas la devotecan ceremonion kaj ĝiajn<br />
partoprenantojn.<br />
Dumpreĝe kaj poste antaŭ la preĝejo miaj okuloj daŭrigis subrigardi miajn<br />
gastigantojn, kontentajn en iliaj vestoj el velkinta nigro kun truetoj apenaŭ kamuflitaj,<br />
parolantajn kvazaŭ statue. Min ekinvadis kompato kaj simpatio al ili<br />
kaj riproĉo pro mia peza plonĝado sur ilin.<br />
Mi havis dum la tuta mateno pluajn konsciiĝojn, ke ni erare interpretis la<br />
ekajn agitigajn okazaĵojn fipremantajn por ke ni foriĝu el la konvento, kaj ke,<br />
plierare, ni elektis tiun ĉi rifuĝejon. Eble ni devintus, dum la alproksimiga marŝado,<br />
kontakti la fratularon de la konvento de Ĝemona el kiu ni, male, malprudente<br />
deflankiĝis. Tiuj riproĉaj sentoj duobliĝis kiam la paroĥestro, aŭdinte<br />
pri la aventuroj kaj ties plej danĝeraj riskoj, silentis manenkape en la ĝenerala<br />
silento kaj, post nelonge, preskaŭ medite kun la okuloj pavimen juĝis:“Se<br />
iam hazarde vi emis al aventuro, nun en ĝin la fuĝo trempas vin tute viariske;<br />
krome se la aferoj plonĝas sur nin tiaj, la paroĥejaj lokaloj porokaze fariĝas<br />
la ejo malplej sekura por vi kaj samtempe la plej riskoplena por la vilaĝanoj.<br />
Kaj se la aferoj tias, kion mi faru?”.<br />
Ni ĉiuj estis forpermesitaj de la paroĥestro kun la promeso, ke mem venos<br />
ĉe nin posttagmeze, kiam li liberiĝos el la taskoj de la devotecaj diservoj kaj instruado<br />
pri katekismo al la popolanoj. Antaŭ ol elgrupiĝi li nin invitis, iom kaŝante<br />
la tre rivelan ektimon de sia vizaĝo kaj eble por liveri ĉirkaŭen aspektan<br />
normalecon, sentime spekti la heraldikajn enskribaĵojn sur la preĝeja kaj urbestreja<br />
fasadoj, plurcentjaraj: temis pri blazonŝildoj, iom tempe kaj vetere<br />
ronĝitaj kaj ferrustigitaj, kun engravuritaj nomoj de iamaj regantaj sinjoroj, tiukaze<br />
de la Patriarko de Aquileia (Akvileja, historia urbo en la direkto de Triesto,<br />
iam romia marhaveno) kiu feŭde regis kelkatempe ĉi tie: la siglozaj<br />
skribstiloj dolorigis nian kapon. Sen ke ili povus sciigi pli rilate sian historion,<br />
la paroĥanoj orgojligitaj de nia scivolemo, rigardadis dezirante, eble, aldoni<br />
kaj aŭdi eksplikojn pri la surmuraj “survandaĵoj”. La cirkonstancoj permesis<br />
nur intuicii kian riĉecon de emociigaj kaj informigaj historiaĵoj ni apenaŭ ekĝuas<br />
kaj pro timo preterlasas. Nemalproksime, sed respekteme, staris kozakaj<br />
gvataj sentineloj, promenantaj irrevene sur la placo: ankaŭ pro ili, eksterpatrujaj<br />
kaj eble kun trista destino, la popolo havis kompatsentojn kaj kortuŝe<br />
100
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
parolis pri ili kaj, per gesto-vortoj de intuicia komunikado, kun ili.<br />
La paroĥestro venis, fakte, al la domo de la gastigantoj de niaj gastigantoj, sed<br />
nur por diri ke li revenos la postan tagon.<br />
Sed la necertecoj kaj la komplikaĵoj fariĝis eĉ komikaj, se ridi pri tio. Okazis,<br />
ke la paroĥestro, la posttagon frumatene, nesenruze, sukcesis sin plidokumenti,<br />
per diversaj sukcesaj telefonvokoj, pri miaj personaj anagrafaj kaj religiulstataj<br />
datenoj. Posttagmeze, al li hazarde prosperis telefone kontakti ankaŭ<br />
la fratularon de la konvento de Ĝemona, kie laŭ siaj priscioj nun loĝas grandnombra<br />
studentaro pri filozofio kaj teologio de sama ordeno de la du fuĝantoj<br />
fuĝigitaj. Tio facile konstateblis, pruvo estas, ke intertempe, kiel ni scios pliposte,<br />
la tuta anaro de la studentejo ĉe la noviceja konvento estis evakuinta la<br />
lokon por pli sekura kaŝloko en Ĝemona! “En la letargia starejo de urso, esperante,<br />
ke ĝi ne vekiĝu!”, remetis kun ironimiena spriteco la paroĥestro.<br />
Kial tiuj ĉi du ne troviĝas kun ili? Li telefone insistis, do, petante paroli pri<br />
ni du; sed la respondvoĉo, post iometa trafoliuma serĉado, fuŝparole respondis,<br />
ke tiuj du nomoj ne troviĝas en lia listo, ĉeestis male nur kvindeko da ĵusvenintaj<br />
diversklasaj klerikoj, sed ne tiuj ĉi du. La paroĥestro provis tiam paroli<br />
kun la superulo aŭ alia respondeculo pliinformita, kiuj bedaŭrinde forhejmis<br />
predikadcele. Sume, ni unuakonstate ne ekzistis: tamen mia amiko estas<br />
tie ĉi subokule kaj konvinkige konata!<br />
Li kune kun ni, en la provo ordigi la pensojn, ekpensis pri poŝtmalfruo, rilate la<br />
sorton de niaj atestiloj liberigantaj de militservo, okaziginta malordiĝon de la informoj<br />
el la novicejo al Ĝemona. Oni konjektis ankaŭ pri subtavola perforto de<br />
militestroj de Vicenza kiuj sendistinge, pro erara interpreto de la “bando” (militestra<br />
amasrekrutada proklamo) minacis punojn eĉ al civitanoj jam liberigitaj<br />
el devo soldatservi aŭ apenaŭ suspektataj pri kolaborado kun partizanoj,<br />
aŭ eble pro tieaj stultaj, far plej altaj oficiroj, reagoj al la dizertema kaj delasema<br />
etoso tiam ekscesa kiel neniam antaŭe en tiu kazerno. Vere ni nun memoras,<br />
ke semajnon antaŭe vizitis la novicejan konventon respubliketa oficiro decide<br />
kaj aŭtoritatece proponante, ke ni armeaniĝu volontule en la respubliketa armeo.<br />
Alia hipotezo, pli probabla, konjektigas, ke la konventaj ŝarĝitoj tro malfrue<br />
aŭ malzorge komencigis la aktaron por la porĉiama (tiu provizora jam ĉesis<br />
validi) liberiĝo de militservo aŭ ke la nervozeco de la momento malfruigis<br />
la ĝustan komprenon kaj la oportunan defendan strategion. La cerbo ne ĉiam<br />
strategias por si, detene eksplodis la paroĥestro. Cerbo de kiu?<br />
Dume, dum la unuaj sinsekvaj longaj kaj enuigaj tagoj, ni provis almenaŭ<br />
distriĝi per infanecaj ludoj kun vilaĝanoj aŭ ludkarte vespere kun maljunuloj<br />
101
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
sub pala kandela lumo. Sed baldaŭ prudento konsilis, ke ni du alproksimiĝu<br />
nur asimptote (vortoj de niaj geometriaj studoj ekuziĝis por distri de la fiksaj<br />
pensoj!). Tiukaze por signifi “resti for” de la vilaĝo.<br />
Kio ajn estu, la paroĥestro dancis provante iri persone, buse, al Ĝemona<br />
por persone kontakti la konventestrojn. Dume ni atendu kaj preĝu kaj kaŝiĝu,<br />
precipe por ke ne estu damaĝata la travivaĵo de tiuj plurvilaĝetaj lokaj bonemuloj.<br />
De sia vilaĝo, la postan matenon, li surkaleŝiĝis en la direkton de la<br />
busstacidomo de Oncédis, mi kredas, kiun li trovis, kiel jam suspektite, maltaŭgigita<br />
al servo ĉar la stratojn interrompis tie kaj tie la ofta nokta aviadila<br />
bombado de la antaŭa monato tute suno kaj luno, do altira por avioj. Tiam li<br />
revenis decidinte sendi urĝan leteron al la konvento ĝin mane liverigante pere<br />
de kuriero, viro kvindekjara senlace dediĉata je servo de la bezonoj de la paroĥo.<br />
En la letero estis rakontate pri ni, jam laŭ la ŝtata leĝo ordenanoj, do<br />
jam laŭleĝe ĝuantoj, se ĉio korespondas al la vero, de soldatserva liberiĝo, tamen<br />
forfuĝigintaj pro minacata neklarigebla rekrutado. Ĉu ilin atendas la fratio?<br />
Ĉu ili povas vojaĝi sen kromaj riskoj ĝis la konvento? Ĉe kiu naskiĝis tia<br />
konfuzaĵo? Ĉiel ajn, kiasence vi bezonas nian helpon? Kaj kio intertempe farenda<br />
sendanĝere, ankaŭ al ni kaj precipe al la popolo?<br />
Inter linioj oni povis trapercepti ion riproĉan pri tiu nekomprenebla akumulo<br />
de malprudentaj decidoj fare de multaj.<br />
Atendantajn solvon, kaj ĉiam pli konvinkiĝintajn, ke ni du agis malprudente<br />
elektante forgliton al parencaro tiom kontrolita de germanaj kaj faŝistaj kaj<br />
kozakaj armeanoj pro nesporada partizana militagado, nin, almenaŭ min, agaciĝe<br />
invadis kulposento pro la loĝa kaj nutraĵa pezo ŝarĝita sur la ŝultrojn de familioj<br />
jam tiom elprovitaj de malfeliĉo, kaj pro honto de stulta konduto. Sed<br />
oni kutimiĝas al ĉio, tial eĉ tiu ĝeno droniĝis en enuo dum ekkolero kontraŭ<br />
mia netaŭgeco antaŭvidi eventojn jam okazantajn absorbiĝis en pli urĝaj bezonaĵoj.<br />
Oni nin konsilis, sed duonembarasitaj insistoj de la paroĥestro igis la konsilojn<br />
ordonoj, resti kaŝitaj iom ekstere de la vilaĝo por ne suspektigi kozakojn<br />
je io kolaboreca kun partizanoj, okaze de kontrolo ĉiam minace svebanta.<br />
Ni pasigis tagojn trakampare, kaj, rekonsciiĝinte pri la religiulecaj devotaĵoj,<br />
ni alternvoĉe brevieris subarbare. Laŭtvoĉe, sed ne tro, ni kantetis aŭ babilis<br />
pri la taŭgeco de psalmaroj disradii, el nia animo, religian spiritualecon<br />
se rilatigitaj al nia situacio aŭ al la ĉirkaŭa kamparo. Sukcesis ankaŭ al ni la<br />
ludo kutima ĉe fratuloj, tiu ĉi: ke la naturbeloj ekscitu la admiron kaj inklinon<br />
al la belo kaj grandiozo de Dio. Tio allogas tre franciskane, nome la naturaj<br />
102
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
belaĵoj kaj ŝanĝiĝoj, eĉ incidentoj kaj akcidentoj, fariĝas ŝtuparo al Dio dum<br />
ĉiu el ili manifestas ion de Li sen ia ajn miksiĝo kun Li (Ŝtuparo al Li, ne io<br />
de Li, estis preskaŭa slogano kontraŭ alloga pandiigo) sed mia sento estis pli<br />
ekzerco de bona volo ol spontana absorbiĝo: naturo por mi ankoraŭ ne sin levis<br />
al sanktaĵo kaj restis knedita nur je materiaĵoj malgraŭ iliaj mirigoj.<br />
Bela certe la kamparo, allogetaj la bruoj de terkulturiloj movitaj de kamparanoj,<br />
distraj la kamparanecaj babiladoj, interesaj la animaloj same kiel la ĉevalo<br />
kiun ni vidis ekprancanta antaŭ niaj figuroj nekutimaj, kompateblaj kaj<br />
simpatikreaj la virinoj dorsoŝarĝitaj je korboj plenaj je premitaj folioj aŭ fruktaĵoj,<br />
distraj eĉ niaj provoj malpliigi niajn ŝuldojn raste delokigante sekan foliaron<br />
el la herbejoj, kiam la vento ne jam arogis al si la taskon mem malorde<br />
ĝin dislokigi, aŭ rikoltante arakidojn aŭ stakigante brullignon aŭ (sed estis<br />
peno tro laciga por delikataj muskoloj!) rompante per neleĝera pioĉo terbulojn aŭ<br />
elradikigante herbaĉojn. Sed mia koro estis aliloke, mi ektaksis tiun triviĝantan<br />
tempon tempo ne jam plu aventureca aŭ riskeca, simple tempo sterila.<br />
La noktojn, la plilongiĝantajn kaj ĉiamdaŭrantajn aŭtunajn noktojn, de<br />
tiuj eternaj semajnoj ni pasigis en tre malalta budo, kaŝitaj inter kreskaĵoj kie la<br />
kamparanoj tenas kaŝitaj multajn etajn grensakojn por ilin savi el ĉeporda raziado<br />
de kozakoj. Ĝuste sur tiuj plenaj sakoj, virinoj aranĝis krudajn kuŝejojn<br />
por nin protekti kaj, mi pensis poste, endomigi nin aliloke ankaŭ por konservi<br />
la striktajn domajn plenŝtopitajn spacojn por si. Post kelka tempo la noktan ĉiamdaŭran<br />
tempon ni ekokupis per improvizado de senritmaj kaj senmezuraj<br />
versoj kudreblaj en poemaj rimaj trioj aŭ kvaroj, kiujn ni lanĉis unu al la alia<br />
atendante, ke la suno vekiĝu aŭ ke la dormo fermu nian tro konscian enuiĝon.<br />
Ĉar por ni estis antaŭviditaj studoj pri filozofio kaj teologio, kaj tiuj disvolviĝos<br />
en la latina, kial ne ekprovi esprimiĝi latine? La ludo ne devus esti<br />
tro malfacila, se enkalkuli la kvar jarojn de feliĉa kuniĝo kun la gramatiko kaj<br />
sintakso de la klasika latino kaj unu plusan jaron de laŭtvoĉa en latina himnorecitado<br />
plus ĉiutaga legado de latinigita psalmaro kaj de brevieraj hagiografiaĵoj.<br />
La latina uzata en tiuj lernejoj ne furoras pro klasikeco, sen tamen ĝin<br />
ekskludi, kaj praktike simpligas la komplikan gramatikon, tial la parolado kaj<br />
ankaŭ la skribado ne ĝenas kaj fine rutinas. Ni provis ekzercocele, stumblante<br />
tamen nemalofte, kaj ĝi entute eksentiĝas ĉe ni peno eltenebla kaj eĉ plaĉa.<br />
Kontribuis al nia “lingva” distro ankaŭ la, eble tro evidenta, latina origino de<br />
la lokaj dialektaj esprimoj, el kiuj ŝajnis vera la informo ke iam tiuj popoloj<br />
parolis, aŭ strange miksis kun la sia, la latinan.<br />
La ĉirkaŭa medio ŝajnis, certamomente, sinteni favore al nia ekzerciĝado:<br />
103
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
la brevieraj laŭdaj himnoj ofte inspiriĝas el naturaj belaĵoj por levigi meditanton<br />
al ĉielaĵoj. La loka instruitulo, t. e. la paroĥestro, provizis nin, el sia libraro,<br />
je trivita kaj flaviĝinta Calepino (Kalepino) tiel densa kaj fama kiel multekosta<br />
latina-itala, kun eroj de latina-germana (kaj de aliaj lingvoj), vortaro. Raraĵo<br />
en tiuj lokoj!<br />
Eĉ tio, tamen, redukte kontribuis forteni oscedan enuon pro manko de interparolantoj<br />
kaj pro manko de libroj, krom tiuj malnovepokaj pruntedonitaj<br />
de la paroĥestro. Finfine la breviero, jam legita kaj foliumita ĝis ĝia malbindiĝo,<br />
estis nur la breviero.<br />
En nia latinigado ni procedis, se tio ne malmodestas, palpe pardonpetante<br />
unu al la alia pro la ekscesoj de italismoj aliigantaj certe ankaŭ la pensojn. Tia<br />
ni pritaksis tiun okazan pratikadon en tiu kiu estos nia unua helplingvo, pliposte<br />
revizitante nian malnetajn kajerojn, eĉ tiujn ĉi donacitajn de la paroĥestro,<br />
kaj ĝin komparante kun la latino de la normalaj lecionoj. Tamen ankaŭ<br />
tia strebado, eble kulture nevana, helpis nin superi la solecon.<br />
Mi memoras kiam mia amiko min surprizis per la malsamon induktanta<br />
frazo ĵus legita en Kalepino “Diu porcus est”. Sensciulo horore perceptus:<br />
“Dio estas porko!” misirigita pro la sono “Diu” kiu multe similas al “Dio”<br />
dum singnifas “Longe manĝas porko”. Ni ridis kaj goliardece ripetis, sed tuj<br />
singarde eksilentis ĉar aperis niaŝultre...Matilda.<br />
Preskaŭ izoligitaj en tre malalta kabano, inter jungilaroj kaj kamparbestaj<br />
ekipaĵoj, pro timo de tuja rastado, ni klopodis certe travivi senpostlasi spurojn<br />
suspektigantajn pri nia ĉeesto; sed tio kostis al ni solecajn apartaĵojn, apenaŭ<br />
mildigitajn de la ĉiutagaj vizitoj de... Matilda, la plej juna apenaŭ dekkvarjaraĝanta<br />
fratino de mia amiko, proviantistino por senanonaj konsumantoj, per<br />
kies servo ni povis ne malsati kvankam neniam plene sataj. Nur kelkfoje ni<br />
povis manĝi ĝis satiĝo.<br />
Tiu ĉi maŝinece babiladis infanvoĉe kaj samtempe ŝajnis ne konsciiĝi, ke<br />
ŝi jam montras senintence multajn el signoj de maturiĝanta sprona ineco; ne<br />
sen indulgo al simpatio pri io ŝia da naiveca ineco, ene de mi mem, post kelktage,<br />
el mi varte floriĝis difino pri ŝi konfideme kaj tinte ridetanta kaj kun<br />
knabeca senzorgo moviĝanta kaj certe nescia pri sia allogo sur mi: Jen vata<br />
tufo impregnita je ĝojo!… Jen la senkulpo eksplodanta en senpensan naturan<br />
ĝojon! Sed kunfande kun tia surpriziĝa rigardado kaj enfraza kondensado,<br />
kvazaŭ provo ŝin pordaŭre reteni, miksiĝis io tra rimorsa kaj fatale altira kvazaŭ<br />
estus maldelikata profanado kaj samtempe neevitenda malpurigado de io<br />
pura!<br />
104
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Eble en tiuj sentoj kaj efemeraj imagoj agitiĝis poeta rebrilo, sed ne senkonscie,<br />
tamen: fakte, miaj sentoj kaj la natura medio ekrandigis al ni versaĵojn<br />
de konataj poemoj de Virgilio kaj Dante aŭ Petrarca aŭ Tasso. Mi ne komunikis<br />
al mia amiko mian novan impulson... al poetado, sekrete luliĝantan<br />
ene de mi, por rezervi tute por mi tian kontempladon.<br />
Escepte de tiu distro, al ni mankis informiga radio ĉar al tiuj landuloj mankis<br />
eĉ elektra energio kaj eble ankaŭ la konscio pri tia manko. Nur kiam la paroĥestro<br />
treniĝis ĝis ni, eblis ricevi kelkajn informojn, kvankam nefreŝajn: ni<br />
eltrovis ekzemple, ke la pontoj de la fervoja kaj strata linioj inter Ospedaletto<br />
kaj Venzone, strategiaj pasejoj nur malmultajn dekojn da kilometroj foraj,<br />
suferas plurfoje dumsemajne bombadon, sed tre malofte trafiĝas, eble pro la<br />
troa alteco trudata al la aviadiloj de la ambaŭflankaj montopintoj. Tio tamen<br />
ne estis novaĵo ĉar la furoraj bruoj de ne vidataj aviadiloj plonĝantaj kaj spacgrimpantaj<br />
jam vekis nian atenton kaj kreskigis nian angoron. Ĉiumomente la<br />
kondiĉaro, fakte, loĝa kaj psika, peladis nian kunnaskan bonhumuron tra meandroj<br />
nedifineblaj sed senperspektivaj, el kiuj aliras nur enuo. Se la silenton<br />
difektis la superflugo preskaŭ ĉiutaga de militaj aviadiloj, la enuo pludaŭris,<br />
foje, subtila kaj ne nur ŝajne jam forĝita. Kelkfoje la sunsubiro longe tenis en<br />
agoniado la tagon: la agonia estas nia sendormo. Ni evitis ankaŭ kanti, vespere,<br />
pro timo esti malkovritaj, en la resonanta silento, de kozaka okaza rundo<br />
pri kiu oni prizorgis por ke ni estu rapide informitaj per avertigaj varispecaj<br />
signaloj; tamen tio neniam reale ĝenis.<br />
Ni provis dissaltigi la izolecon ankaŭ per kartludo, sed la peno trakompreni<br />
la kartasignerojn, trivitajn ĝis la kolorperdo, baldaŭ forvaporigis eĉ la emon al<br />
distriĝo.<br />
Iujn vesperojn, laŭ kelkhore, ni revenis al la gasta hejmo kien vilaĝanoj<br />
kunvokiĝis por trapreĝi la rozarion kiun oficiale prezidis mia amiko kun travidebla<br />
kontentiĝo de siaj familianoj; la sekvaj babilaĵoj kaj intersalutaĵoj estis<br />
longaj en la mallumo apenaŭ traheligita de la duonluno kaj de steloj.<br />
Tiuj momentoj fariĝis prefere la neatendite bezonata manifestejo de sentoj<br />
kaj korinklinoj de tiuj simplaj homoj, kvankam neniam elstariĝis opinioj pri la<br />
jama stato de nia ŝtato duigita: ĉio turniris ĉirkaŭ la sorto konata aŭ nekonata<br />
de iliaj soldatigitaj kaj, verŝajne, forfuĝintaj familianoj. Apenaŭ susurata voĉo,<br />
el ĉirkaŭaĵoj, pri reveninto, alkurigis personojn por ekricevi esperigajn informojn.<br />
Dum preĝado kaj babilado atentaj oreloj prizorgis rapide taksi la sencon<br />
de ĉiu knaro aŭ bruo aŭ skrapo el la ĉirkaŭa kamparo: ĉio povas esti signo de<br />
105
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
rastado! Tamen ni jam ŝatokupe antaŭstudis fuĝvojon, pri kio mi ŝatis paroli<br />
kun Matilda kunportanta akvon ankaŭ por niaj enkrustitaj vizaĝoj.<br />
Ĉu tiuj kamparanoj helpis ankaŭ partizanojn sen, tamen, kunlabori kun ili?<br />
Neniam tio estis aludita de ili kaj des malpli de ni, al kiuj kaj informoj kaj intereso.<br />
La vendredan vesperon de la sekvanta semajno, tuj post nia ne mallonga<br />
tersterniĝo senmova pro timo esti malkovritaj de ne tro malforaj patrolantaj<br />
kozakoj, alvenis la paroĥestro, kiu mankuriere ricevis leteron el konvento. Kial<br />
tiom da tagoj pro transdoni pliajn informojn? Pro malfavora okazkombiniĝo<br />
ankaŭ la studentejaj superuloj mankis je informoj pri ni, dizertuloj kaj serĉataj<br />
de polico, kaj ili devis konsultiĝi kun la generala superula delegito loĝanta en la<br />
“ĉiam pli fora” Venecio.<br />
La paroĥestro do legis al ni la respondan leteron el Ĝemona, portitan mane<br />
de konventa helpanto por eviti cenzuran kontrolon: la konventanoj konas niajn<br />
nomojn ĉar ili ricevis ĝuste antaŭ tri tagojn “la obeojn” asignantajn niajn<br />
personojn al tiu ĉi konvento-teologejo; la truda rekrutprovo flanke de la militaj<br />
aŭtoritatoj de Vicenza estis, supozeble, eksterleĝa reago kontraŭ la preskaŭ<br />
amasa forfuĝo de lokaj rekrutitoj agaciĝintaj kontraŭ la okupantoj kaj ties favorantoj;<br />
estas atendataj atestiloj nin liberigontaj el la soldatservo; dume ni<br />
singardeme restu kaŝitaj pro tio ke, kaze de aresto, la kontrolo pri la fidindeco<br />
de mematestoj nun bezonas longan tempon ĉar la burokratiaj aŭ militecaj<br />
sinkronaĵoj ne plu ekzistas en tiuj ĉi malbonportantaj konjunkturoj. Kaj ni<br />
atendu informojn de superuloj. La aŭtoroj dankis al la paroĥestro certigante,<br />
ke mem repagos ĉiujn elspezojn alfrontitajn kaj alfrontotajn ĉe paroĥestro kaj<br />
ĉe gastigantaj familioj. Kiel eble plej frue ni ricevos viziton de superula delegito,<br />
dume ni preĝu kaj studu.<br />
“Studu”? Eble la vorto estis trenita de la kutimo “instigi kaj admoni” propra<br />
de la predikanta stilo ĉar ne eblis ignori, ke al ni, en tiuj cirkonstancoj, ne povis<br />
ne manki libroj kaj apenaŭ sufiĉe libera privateco. Ni ridetis dum la paroĥestro<br />
flustris “ni vidos”.<br />
Kiu scias ĉu la aliaj niaj du kunnovicoj jam alvenis ĉe la teologejo de Ĝemona?<br />
Kiu scias ĉu ili ricevis la atestilon je soldatservo liberigan? Kial nin<br />
oni forkurigis tiom hastece? Kial, kial...<br />
Dume ni faris sperton pri teruro en ni kaj ĉe la loĝantoj. Voĉoj el voĉoj<br />
disvastigadis pri mortigoj de Karnieloj (Karnieli estis alnomataj la loĝantoj de<br />
Karnio) aŭ pri kaptitoj kuntrenitaj al Germanujo. Rilate tion la paroĥestro insiste<br />
instigis por ke ni, arestokaze, tuj akceptu soldatiĝi en la respubliketa ar-<br />
106
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
meo: rifuzo sendus malreklutiĝinton rekte al germana koncentrejo kiel ribelulon.<br />
Ni estis ankaŭ varbe kontaktitaj de junulo, serĉata de polico pro ribela<br />
malreklutiĝo, al ni proponanta kolabori kun partizanaj rezistmovadoj por ke la<br />
germanoj kun faŝistoj estu malebligitaj detrui niajn industriojn kaj pontojn ktp<br />
okaze de la retiro de la forfuĝantoj venkitaj. Eblus uzi fusilojn nune kaj aliajn<br />
armilojn estonte : jam ”plagas kaj plagigas” homoj tiaj. Al ni ambaŭ tio ŝajnis<br />
tro kontraŭa al niaj sentoj kaj juĝoj ankoraŭ plektitaj al la ekvacio faŝisma reĝimo<br />
= patrujo kaj gipsume blokitaj de la suferoj pro la milita katastrofo. Kiu<br />
ajn elekto ŝajnis ofendi kelkan. Se juĝoj foje glitis al la preciza indiko de la<br />
batalenda malamiko, la sentoj ilin plu blokis, kvankam la junulo ronde frapfrazis,<br />
ke“la partizanoj elpaŝos kiel la embrio de la nova Italio; kaj de nun<br />
oni luktu inter, ja jes, multspecaj penoj sed fore de damaĝa kaŭremo. Sortoturniĝas...”.<br />
Tro entenajlita en miaj personaj aferoj inter komplikaj ebloj/malebloj<br />
kaj defioj, mi apenaŭ perceptis kiel aludon al ni tiun „kaŭremo“ kaj apenaŭ eniris en<br />
la problemojn de la “postmilito“; tamen ni ekkonsciiĝis, ke ili aktore prezentiĝos en<br />
la politika agono rajtigitaj de la rezistmilito, malgraŭ ke nia inerteco nun sin<br />
pravigas ankaŭ per ĝiaj ambiguecaj karakterizoj. Tiuj ambiguecaĵoj, postmilite,<br />
rajtigos historiistojn paroli pri enlanda milito pli ol pri rezisto al eksterlanda<br />
malamiko.<br />
Fakte ni ĵus informiĝis pri partizanaj ribelekspedicioj provokantaj reagojn<br />
de la respubliketaj fortoj. Onidiro ankaŭ oftiĝis, ke pli okcidente partizanoj<br />
tiom superis la okupantajn postenantojn, ke tiuj ĉi preferis, ol morti senrezulte<br />
kaj frustre, forlasi la teritorion kaj koncentriĝi en urbetojn de la maldekstra<br />
flanko de Tagliamento: la zonon tiel jam liberigitan oni nomis “Teritorio Sendependa”<br />
aŭ “Karnia Respubliko”. Ĉar de iuj tagoj el najbaraj vilaĝoj foriris<br />
la garnizonoj aŭ vaĉoj de kozakoj, oni petadis ĉu ankaŭ nia vilaĝo konsideriĝu<br />
ero de tiu respubliko kiu, laŭ konversaciado interpastra, ekprizorgadis kvazaŭregistarajn<br />
funkciojn. Ĉu vere ekzistis liberigita kaj sendependigita teritorio<br />
aŭ ne? Jarojn poste, tiu ĝermo de liberiĝo el faŝista opresado estos multe ekzaltita:<br />
mi estis meze de ĝi aŭ apude kaj, malgraŭ tio, apenaŭ io flustris pri ĝi al<br />
miaj oreloj!<br />
En ni ne estis vigleco por tion konstati ĉar kvazaŭvolontule kaj fizike kaj<br />
politike izolitoj ĝis la 30 de novembro, kiam letero el la studentejo petis de la<br />
paroĥestro ĉu ni povus senriske alfronti, eventuale piede, la eble 40-kilometran<br />
vojaĝon por aliri la konventon. La paroĥestro ne senkelke da hezitoj opciis,<br />
esperante en la Providenco, por ĉi solvo: provizis nin je nutraĵoj, nin instruis<br />
per rekomendoj ripetotaj eventuale ĉe aliaj paroĥestroj laŭvoje, nin benis<br />
107
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kaj, frate sin ŝirmante de niaj varmkoraj kaj iom kulpsentemaj dankoj, akompanigis<br />
laŭ kelkaj kilometroj perkaleŝe, kiu je ĉevala paŝo sur kavoplena strato<br />
zorgopele lulis nian kreditan trankvilan finaventuron. La duan matenon,<br />
dankante al la nova gastema paroĥestro kiu nin afable jam gastigis la antaŭan<br />
vesperon je nomo de la rekomendanta paroĥestro de Alesso zorgigita de nia<br />
rekomendanto, ni turniĝis iom sudorienten kie la riverlito plilarĝiĝas kaj do la<br />
akvo malpli profundas, travadis la riveron apogante la piedojn sur ŝtonoj amasigitaj<br />
de aliaj travadintoj. La akvo frostigis la piedojn kaj genuojn, tial tuj<br />
poste ni nin revestis per la froko. Estis tagmeze kiam klare ni vidis la faman<br />
fortikaĵon de Osoppo, situantan ne multe fore de la rivero Tagliamento. Sed ĝi<br />
povis manifesti nur per la impona strukturo sian glorplenan historion ligitan al<br />
la aŭstra-napoleonaj militoj. Ĝi ne plu trovos oportunecon malfaldi al ni siajn<br />
enajn historiaĵojn antaŭ ol frakasite maliĝi sub la aliancaj senutilaj bombadoj.<br />
Sur la precipa strato la nia aspektis al ni pli fiera tramarŝo ol duonkaŝa hejmenreveno,<br />
renkontante, bonŝance, malmultajn personojn. Ni transpasis Cesclans<br />
(Ĉesklans); ĉe Somplago ni iom ripozis konsumante la lastajn provizojn por<br />
maldilatigi nian sakon; rondiris Oncedis dum infanoj, nin vidintaj, kuris travoje<br />
por anonci la alvenon de kvestantaj fratuloj; ĉe Trasaghis ni vizitis pormomente<br />
la preĝejon kies pordoj apudas la precipan straton; flankenlasis Osoppon;<br />
ankoraŭ du vilaĝetojn kie ni renkontis, preskaŭ neniel angorigitaj ĉar ni<br />
sentis spontane kreski en ni certeco, ke jam ne ekzistas por ni danĝeroj, tri<br />
germanajn soldatojn kiujn poste ni eksciis anoj de senskrupule severa Altadiĝa<br />
(aŭ Subtirola) germanigita garnizono ne malkiel tiuj mortigotaj en vojo Rasella<br />
en Romo (44/3/23) per bombatenca embusko fare de partizanoj: (atenco,<br />
tiu, kiu pretekstis la masakron de Fosse Ardeatine). La lasta marŝado, kvazaŭ<br />
por ni ne ekzistus danĝeroj, flugtuŝis la stacidomon de Ĝemona preskaŭ senhoman,<br />
kaj tuj ni frapis la konventan pordon. Kien kaŝiĝis la timataj<br />
danĝeroj? Ĉu vere ni riskis areston kaj deportadon al germanaj punlaboroj?<br />
Dek, cent, mil scivolaĵoj fare de la klerika studentaro kaj samtiom, se ne<br />
pli, de la superuloj kaj profesoroj, entrudiĝis kaj obsedis la “aventuristojn”.<br />
“Kial vi ne venis rekte al la studentejo, almenaŭ por konsiliĝi? Ĉu vi ne<br />
agis tro sendepende, nome tro eksterobee?”.<br />
“Kial serĉi kaŝlokon en la domo de la malamiko? en Karnio ĵusdate perforte<br />
aneksita al la teritorioj de la Tria Regno?”.<br />
“Kial, kiam oni igis vin elirontajn el novicejo, oni al vi ne indikis la precizan<br />
adreson de via kaŝejo?”.<br />
“Kion vi manĝis, kion vi surportis por ke la tutmondo kalkulu je vi? Kie vi<br />
108
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
hejmis?”.<br />
“Ĉu vi malkuraĝiĝis? Kio kuraĝigis vin…?”.<br />
“Kiu elreviĝo finigis vian bohemadon?”.<br />
“Kiujn misojn vi faraĉis tramonde?”.<br />
“Ĉu vi vin provizis je homaj komplementoj por venki solecon?Kiaj reagoj<br />
de la solitarulo en la dezerto”.<br />
“Kial vi nun ne aspektas mise? Kial viaj nazoj ne perceptas stinkan odoron<br />
elspirantan el viaj vestoj, sekve de tiom da travivaĵoj subĉielaj?”.<br />
“Kiel la batalemuloj per fuĝo fariĝas senparfumaj konventanoj?”.<br />
“Kien vi aventurumis kaj kiam vi, boheme ŝvitplenaj, aventuros en bolanta<br />
bankuvo?”.<br />
Se ne estus pro tiuj lastaj scivoloj, elmontrantaj, ke se la forpuŝigaj odoroj<br />
troas, la flarsento kutimiĝas ne plu suferi naŭzon (kaj tiaj estis niaj nazoj fronte<br />
al nazoj de amikoj ankoraŭ bonŝance distingantaj stinkon el parfumo), ĉi<br />
demandaro povus ŝajni inkvizicia demandaro, male ĝi estis la ĝoja festado pro<br />
amikoj liberiĝantaj el penaj maltrankviloj por ĉiuj. Tamen la amasa demandaro<br />
ial faligis en min ion netrankvilan, kvankam oni precizigis, ke ne klaras kie<br />
nun la itala ŝtato samlimas kun Germanujo kaj ke novaj leĝoj altrudas novan<br />
konduton kun nepreco pri novaj penoj! Pri tiu koncepto insistis la superulo.<br />
Niaj novicejaj kompanuloj jam loĝis tie ĉi senproblemaj, iom amuzigitaj<br />
de la rakontado pri niaj trakuradoj. Ili, tuj post nia forfuĝo el la loko, decidis<br />
viziti la lokan karabenistan kazernon, kaj trovis tie kuŝantaj siajn atestilojn de<br />
definitiva soldatservo liberiĝo, kaj do povis atingi Ĝemona pertrajne senobstakle.<br />
“Ĉu vi vidis ankaŭ niajn atestilojn? Kial vi ne prenis ankaŭ la niajn?”.<br />
“Eble ili staris ĉiuj kune, sed al ni nenion oni komunikis. Eble via agitiĝo<br />
neglektigis ion ganglian”.<br />
Bano varma kun vestŝanĝo, arde imagita, fine karesas niajn korpojn laŭ<br />
nia deziro kaj laŭ ne senmotiva invito de la fratularo. Ĉe vespermanĝo, aplaŭdo<br />
kun fina dolĉaĵo kun fruktoj por ĉiuj sentigis al ni, ke ni estas franciskane<br />
akceptataj. En mia ĉeleto poziciiĝas novkursaj libroj kaj alia, kvankam iom<br />
eluzita, lana froko.<br />
Ĉio enorda, do.<br />
Tiom da ĝoja festo kaj ordo, tamen, ekmalheliĝis kiam la superuloj, hastece<br />
kaj sekretece, anoncis sian viziton ĉe niaj ĉeloj. Mi eniris mian ĉambron<br />
kun la konvinko ke ĝi estos mia hejmo por la tuta studjaro, kvankam tiu vizit-anonco<br />
igis tratime oscilanta la scivolemon.<br />
109
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
110
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro sepa<br />
Al la konvento inter aventuroj<br />
Ĝuste la matenon de tiu sama tago prezentiĝis ĉe la konvento du policanoj<br />
demandantaj, ne nur informcele, pri ni du: ili faris klare kaj precize niajn personajn<br />
nomojn kun familinomoj. Se oni antaŭe esperis, ke ili estas portantaj<br />
la atenditajn atestilojn de soldatliberigo, oni ŝanĝis opinion kiam el ili likis, ke<br />
la militaj aŭtoritatoj nin persekutas kiel militrifuzintojn kaj kulpigitojn, se oni<br />
klare komprenis, pri kolaborado kun sabotantoj.<br />
La superuloj volis unuflanke ne riski la sekurecon de kvindeko de junaj kandidatoj,<br />
kaj aliflanke sekurigi nian bonsorton. Sur dupiede oni destinis, ke morgaŭmatene,<br />
tre frue, akompanataj de du kvestantaj fratuloj kaj kun versimilaj<br />
dokumentoj, ni iru najbaren de Monteprato, dumilanima vilaĝo, dista dudekkvin<br />
kilometrojn de Ĝemona, ĉe amika paroĥestro por tie loĝi ĝisbezone.<br />
Tiu decido kaj ĝia plenumo restu sekreta por ĉiuj, eĉ por ni. Nur kiam ni,<br />
fakte, ekripozis, ĉiu en sia unulita ĉeleto, alvenis la superulo kun la novaĵo. La<br />
sekreto senescepte koncernis la finan lokon ĉar konservigi ĝin tia ĉe 70 fratiaj<br />
personoj neniu rajtas esperi. Frumatene, ni rapidege repakis niajn ĵus elpakitajn<br />
kaj enŝrankigitajn aĵojn dum profesoroj hastis pretigi librojn de la koncerna<br />
studjaro, ĉion rekunvolvinte per ĉemizoj kaj subroboj ankoraŭ malzorge disaj<br />
sur la seĝoj kaj pavimo, kaj enpoŝiginte ion manĝotan, silente fuĝeliris tra<br />
duonkaŝita pordo. Nova papera identigilo min nomis “Frato Egidio Clementel”,<br />
kies fotaj vizaĝtrajtoj kaj naskiĝdatoj tolereble kongruis kun la miaj realaj:<br />
ke mi ne forgesu, ke mia regiona naskiĝlando nun estas Sardinio!<br />
Trapasante stratojn kaj kvartalojn de Ĝemona, ni renkontis dekon da faŝistoj,<br />
junaj, tre junaj apenaŭ adoleskaj, eble revenintaj el dumnokta patrola kontrolo,<br />
babilantaj fidoplene. La du fratoj akompanantaj laŭtvoĉe salutis dum ili,<br />
post supraĵa kontrolo de la cirkulpermeso, managitante festis kvazaŭ ni estus<br />
iliaj plej karaj amikoj. Ni sciiĝis pliposte, ke la du laikaj fratuloj jam havigis<br />
al si, ĉe la faŝista kazerno, cirkulpermeson en matenaj kurfhoroj je preteksto<br />
de kutima kvesto, fore, trakampare. Mi rigardis la faŝistetojn, babilantajn sub<br />
palaj lumstrioj de forta petrollampo, helpanta tiujn elektrajn malpotencigitajn<br />
aŭ frakasitajn, per kiuj iam eblis inspekti paŝantojn, dum miaj lipoj moviĝadis<br />
en salutrideto, kaj samtempe mi sentis ion malĝojan en mia koro, miaj sentoj<br />
ekmoviĝis al kompato por tiuj dekkvin/dekses senkonsciuloj kun surkape ni-<br />
111
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
gra fezo je kvasto svinganta kaj kun traŝultre musketo, eble senkugla: senpere<br />
mi ilin klasis kaj sentis kiel senkulpaj turmentantoj/viktimoj vane kaj senarte<br />
batalantaj favore al kolapsanta reĝimo kaj tial senscie enprofundiĝantaj en la<br />
pli kaj pli alproksimiĝantan tristan sorton; mi deziris amikiĝi kaj ilin certigi,<br />
sendepende de ilia politikaj vestoj kaj estontaj senesperaj reagoj, pri miaj sentoj<br />
kompreneme kaj pardone solidaraj kun ilia, vole kaj prave supozita, senscio<br />
ilin senkulpiganta.<br />
Antaŭ la kazerno gardostaris du faŝistoj, malpli junaj ol la antaŭaj, enue<br />
marŝantaj tien kaj reen ene de limigita spaco, kiujn mi lice taksis transaspektaj<br />
kaj naivecaj kvankam la memoro ne rajtigis tute prave tian juĝon.<br />
Eksterurbete, sur kruza malluma strato, la hufobruaĵoj de la ĉevalo ŝajnis<br />
eĥigi la terenon, lulante kaj miksante en mi ian neniosenton en palpa sencerteco<br />
kiun mi ne spertis en la pasintaj tagoj. Kaj ĉio ŝprucigita per aventurecetoso.<br />
Post kelkaj penigaj, kaj orgojlaj, eldiroj pri la sukcesa trompo ĵus uzita por ne<br />
veki suspektojn en tiuj landokontrolistoj, oni aplaŭdis la leviĝantan sunon,<br />
pene ekokulumantan, kvazaŭ el ĝi venus certeco, ke jam ni eliris el la minita<br />
tereno!<br />
Estis la dua de decembro 1944, la sesa matena, la vetero ĉe miaj okuloj havis<br />
neniun apartan karakterizon krom glima nebuleto kiu poste ju pli rozecis<br />
des pli maloftiĝis ĝis tute vanui sub la vigliĝanta suno; rosgutoj, eble glacifadenetoj,<br />
sin formis sur miaj brovoj. Ni preĝis laŭde al la Sinjoro, memorigis la<br />
forpasintojn, ne forgesis niajn bonfarantojn, kiuj spertas elspezojn por doni al<br />
ni manĝi kaj trinki kaj studi, preĝis ankaŭ unu por la alia, preterpasis du etajn<br />
kozakajn tendumejojn, kampadantajn sur herbejo marĝene de arbareto, kies<br />
vaĉantoj afable reagis al niaj ŝajnsimpatiaj salutaj voĉgestaj mansvingoj, devancis<br />
du kozakajn ĉevalĉaretojn kiuj dekomence alvostiĝis al ni, sekve ekpostrestis<br />
kaj fine niabonŝance devojiĝis, kaj post peno kaj laciĝo, niaj kaj<br />
aparte de la trenanto, pro la streĉo eviti dum gvidado, laŭ sekundaraj stratoj,<br />
densigitajn grunderojn, mezmatene ni elkaleŝiĝis por ripozigi la ĉevalon.<br />
Ĝis la deka sur la stratoj pasis preskaŭ neniu. Ni du decidis, iom distanciĝante<br />
de la strata tie polva kaj tie flaka limo, malrigidigi la gambojn kaj supreniri<br />
longan sinuoplenan morterrubejan teraltaĵon senarban kaj senherban kaj<br />
apertan al la tuta ĉirkaŭa ebeno, de kie la okuloj ampleksas vastece: kamparo,<br />
fervojo ĝis nun sentrajna bruo, asfaltata ŝtata strato fore antaŭe, longa neklara<br />
zigzaganta linio de la rivero Tagliamento pli fore, alta montaro kun bele<br />
konturiĝantaj antaŭdeklivoj norde, rigidiĝanta mallarĝaĵo kien kunfluas ŝtata<br />
fervojo kaj rivero dekstre. La tramontara gorĝo je dekstra flanko brilis en la<br />
112
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kontrasto de trajtoj tie ombraj tie sunaj. Jam ni finis nian manĝeton kiam aviadilbruo<br />
retenis nian atenton: dekstre du leĝeraj aviadiloj, plonĝpegaze malsupreniras,<br />
preskaŭ orte, kien la vala mallarĝaĵo, parte enombra parte ensuna, kie la<br />
ĉielo ŝajnas arkiĝi supre de la ponto kaj apogiĝi sur la ambaŭflankaj montpintoj.<br />
“Same kiel aliaj tagoj, kiam sunas sennube kaj sennebule”, laŭtvoĉas la fratula<br />
veturiganto. La du aviadiloj lasas fali po du pezajn objektojn, certe bombojn, je<br />
intensiĝanta siblo en la aero, kaj anhele grimpas, preskaŭ orte, spacojn paralelajn<br />
al montpintoj. La veturiganto krias gaje, neleĝere ektuŝante mian dorson:<br />
“Ĉu trafita aŭ ne, la ponto? Mi diras ne! Vetu ankaŭ vi!”. Fakte la bomboj<br />
frakasiĝas kontraŭ la rivera akvosurfaco. “Rigardu la ponton! Ankoraŭ netuŝita.<br />
Tiuj du certe revenos”. Aviadiloj fakte ree pasas, ĉu la samaj aŭ aliaj?, sur<br />
nia zenito rekomencante la plonĝon, ellasas kvar videblajn bombojn, po du,<br />
maltrafante tamen la celon, kaj plenpotence resupreniras.<br />
Tiom plaĉis la novaĵo, ke oni bedaŭris ilian malaperon en la ĉielo orienten.<br />
Je mia granda surprizo, mi perceptis, ke la scenejo ne okazigis en mia kapo la<br />
konsideron pri la sorto de la tieaj loĝantoj kaj de la batalantoj. Ili tute ne ekzistis:<br />
ĉe miaj okuloj la milito, jam ankaŭ por mi, fariĝis spektaklo. Certe, silentadis<br />
kontraŭaviadila artilerio, certe la loĝantaro rifuĝeje ŝirmiĝis, la agroj indiferentas<br />
en sia postaŭtuna bela nudeco, la birdoj en la horizonto ne ĝenis, la homoj<br />
malvarmsange kaj senzorge pasadis laŭstrate: la milito jam trajtiĝis kiel<br />
natura kaj kunvivanta kutimaĵo!<br />
Kien ni impetas, kvankam distre? En la ĉirkaŭaĵojn de Monteprato, kampara<br />
milpersona vilaĝeto kun alia milo en la trakamparaj bienetoj, lime al Slovenio:<br />
tiu ne tre fora lando jam okupita de italaj armeanoj, nun preskaŭ tute posede<br />
kontrolita de Tito, jugoslavia ĉefpartizano kaj estonta diktatora reganto<br />
de Jugoslavio, krom la urboj terure garnizonitaj je germanoj kaj iliaj kolaborantoj.<br />
La du fratoj kvestantaj montris, ke ili distingis, precize informite<br />
pri fakta demarkacio, la zonojn teorie regkontrolitajn de slavaj partizanoj disde<br />
tiuj samrege kontrolitaj de italaj partizanoj.<br />
Tiuj lastaj, plie, dividiĝas en du kurentoj, tiu kristana kaj tiu komunista, ambaŭ<br />
unuamomente malfidemaj al la slavaj rotoj pro ties komunismo tro naciisma;<br />
sed lastamomente la du komunistaj grupoj eksimpatiis kaj kune provis forigi<br />
la kristanajn aŭ simple demokratajn grupojn. Oni timis kaj nun jam parolas<br />
pri ĵusa armita kolizio interfrakcia kun mortintoj kaj vunditoj: komunistaj<br />
partizanoj eksterme sturmis la nekomunistan grupon por malebligi, ke postmilite<br />
eĉ ĝi aperu (jen juĝo de postmilita prifakta analizo), antaŭ la popolo, batalintoj<br />
por la liberigo de la patrujo. Tial anticipe estis eliminataj politikaj kon-<br />
113
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
traŭuloj. Je tio vage aludis ankaŭ unupaĝa loka faŝistema ĵurnalo. Ĉio triste<br />
klariĝos la venontan jaron kiam militaĵoj okazos, pro motivoj etnismaj kaj nacionalismaj<br />
krom ideologiaj, inter banditaj grupoj en loko eble nomita Porzus<br />
1 , en itala teritorio. Laŭ la du kvestantoj, la milita faŝista/germana reĝimo,<br />
jam milite depotenciigita, fakte kunvivas kun lokaj partizanaj taĉmenteroj.<br />
Ĉio funkcias netragike ĝis kiam ambaŭflankaj ventkapuloj ne plenumu militagojn<br />
estigante reciprokajn sangajn reagojn.<br />
En la vilaĝo de nia destino animzorgas sacerdoto, instruisto pri teologio ĉe<br />
la dioceza seminario en Udine, granda bonfaranto de la franciskana konvento<br />
de Ĝemona. Li akceptas, ke ni, ĉiam inkognite kaj laŭeble kaŝite, loĝu ĉe si<br />
ĝis la administraj aktoj kaj juraj aferoj nin rajtiĝos ĉe la militaj instancoj, ĉar,<br />
laŭ ĉefkonventanoj, nur en burokrata misordo implikiĝus nia afero.<br />
“Ĉar la afero koncernas franciskanajn ordenanojn, konjekteblas, ke vi nepre<br />
evitu la malprudentaĵojn damaĝuntajn ĉiujn pli ol la ĝenerala malordo”,<br />
oni ne ĉesos substreki.<br />
La pastro nin feste ricevis, kvankam ne ankoraŭ komplete informita pri la<br />
afero; li mildmiene sed energie malproksimigis la multnombran geknabaron<br />
scivole amasiĝantan ĉe nia ĉaro, kaj enkondukis, laŭ koridoro flankita ambaŭrande<br />
de staketoj de libroj kaj staplitaj gazetoj, nin en dulitan ĉambron kies<br />
dekstran vandon kovras libroplenaj bretoj kaj la maldekstran senbrakteigitaj<br />
maizblankaj spadikoj; funde de la ŝtuparo sur iuj stativoj trapolve ripozis aro<br />
da skatoloj. Konsilite, pliprecize ordonite, neniam tuŝi la telefonon, kaj invitite<br />
neniel malfermi aŭ malfermeti la ŝutrojn, informite pri la krompordo por<br />
eventuale fuĝo el la hejmo “ĉar jam okazis du rastoperacioj, sendanĝeraj Dilaŭplaĉe.<br />
Vi povus erarpreniĝi kiel partizanoj”, ni sidiĝis ĉiu ĉe sia eta skribotablo<br />
kaj ekmalpakis librojn de sia sako. Sed ni ne eklegis pro tio ke la alnorda<br />
suna lumo ne plu kapablis utilige enfiltriĝi el la truoj de la fermitaj<br />
ŝutroj dum la elektra lumo ŝajnis ekscesa malŝparo kaj lukso se ankoraŭ memori<br />
pri la gastado en Karnio. Nelonge poste, ni sidiĝis ĉetable por manĝi ĉiuj kune en<br />
“familieca traktado” pro la abrupteco de via alveno, komentis la paroĥestra<br />
1 Pri okazintaĵo “Porzus” (kiu datas je la sepa de februaro 1945, do iom post la fino de la eventoj<br />
enromanigitaj), postmilite, oni sciis, ke la partizana kontraŭfaŝista taĉmento atakita kaj detruita<br />
estis la brigado Osoppo kristantendenca, do nekomunista, kaj ke ĝi oponis la aneksadon, jam<br />
akceptitan de italaj komunistaj partizanoj, de itala teritorio al Titoa Jugoslavio. Inter la mortigitoj<br />
oni trovis Ermes, fraton de poetoverkisto PetroPaŭlo Pasolini, kaj onklon de kantisto Francisko<br />
De Gregori. Sed tiuj ĉi, aktivaj komunistaj, ignoris por ĉiam la perdon, eble por ne pridiskutigi<br />
la moralan ĉiosuperecon de komunismo; eĉ en la lernejaj tekstoj Porzus neniam aperis,<br />
eble por ne malfortigi kaj malcementi la imagon de popola unueco, mastrata de kompartio,<br />
kontraŭ la diktaturo. Porzus estis nur la kazo malpli kaŝa.<br />
114
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
fratino. Sonoris la pordsonorilo: la tintado vekis ĉe la pastra memoro pluan<br />
decidan ordonon: vi neniam prezentiĝos ĉe la pordo! La bronzeto ne tintas<br />
por vi”.<br />
Ni estus estintaj solaj morgaŭ, estonte la pastro eksterdome pro instrutasko<br />
kaj la du kvestanoj forpermesontaj. Fakte la sekvan matenon la du fratuloj<br />
anticipis la forveturon je la tria pro alia tasko inter la montetoj orienten, landlime<br />
inter Italujo kaj Slovenujo, eble, ni opiniis, por informi kaj informiĝi<br />
pri la zonoj kien kaŝe koncentriĝas partizanoj.<br />
La unua kaj unika kontakto komunikiganta kun la ekstera mondo, ni amuze<br />
komentos rakontante la tuton, estis nur iuj susurantaj grimpplantaj folioj<br />
sekiĝintaj inter fendaĵoj de la lignaj koneksaĵoj de la ŝutroj.<br />
Ni plonĝis tuj en studadon, laŭ la sekvaj kriterioj: antaŭe ni studos la jaran<br />
programitan matematikon kaj geometrion en kiui ni kredis nin pli kapablaj je<br />
meminstruiĝo, poste ni alfrontos la literaturecajn objektojn kiel historion kaj<br />
apologetikon kaj filozofion. Sendistre kaj izolite, ni havis oportunon kaj energiojn<br />
nealie elspezitajn. Nur vespere kaj antaŭnoktiĝe ni plenumis niajn devotecajn<br />
taskojn kaj la aŭskultadon de la aliancaj radielsendoj. Poste, foje, kune<br />
kun la pastro, ni provis kunfliki la nestabile konfliktantajn informojn el la radielsendoj.<br />
Tielaj niaj okupoj laŭ proponoj. La vintraj tagoj treege ŝrumpis,<br />
sed la noktaj horoj, superante nian dormobezonon, artifike antaŭenmotoris siatempe<br />
la tempofluon moviĝantan tra nia kreemo de spritaj komentoj kaj, foje,<br />
de versoj legotaj poste al la vasta... domloĝantaro!<br />
Post kvin tagoj, posttagmeze, la pastro invitis nin descendi en la korton,<br />
(kion ni jam faris plurfoje por vidi elĉielan lumon kaj por aŭdi kaj pli komprene<br />
aŭskulti elstratajn homajn voĉojn) kie, kvazaŭ malkovrante niajn malbonstatajn<br />
eksteraĵojn nur en tiu momento, decide dekretis:<br />
“Viaj redundaj haroj ne plu aspektas fratulece. Oportunas, ke morgaŭ via<br />
kapo tonsuriĝu larĝe kaj evidentiĝe. Estas malpli kredeble, ke iu sin masku per<br />
trenaĵo de siaj kapharoj!”.<br />
“Ni certis, ke sentonsura hartondo faciligas la kamufladon de nia identeco”.<br />
“Ke vi estas konventuloj oni vidas for unu kilometron. Enfratuliĝu do komplete.<br />
Kaze de rastado kun interveno de germanoj aŭ faŝistoj aŭ kozakoj, tonsuro<br />
okultira sed distordanta la naturan ornamon de kaphararo igas malpli<br />
suspektebla la kamufladon”.<br />
“Sed ni ne havas aparaton...”.<br />
“Tio minoras: tondiloj, tondiletoj, razilo...”. Kaj montris el ili sortimenton<br />
sufiĉan por kazerno, restaĵon kaj memoraĵon de la antaŭa monda milito in-<br />
115
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
terbatalita praktike ankaŭ en tiuj ĉi lokoj. La soldataro itala kaj aŭstra, forlasinte<br />
la lokon, forlasis ankaŭ multe da utililoj.<br />
Kaj tiel la postan tagon, sur la kapo de mia amiko, tremante mi ronde kaj<br />
larĝe nulrazis la supron de la kapo lasante nur kapmeze tricentimetran cirklan<br />
harstrion kun sube denove zonnulrazita ĝis harfino. La similon la amiko redonis<br />
al mi. En tiu momento tonsuro, malŝate masakranta nian junulan kaphararon,<br />
jam nekonebla post pli ol kvardek tagoj de vaganta vivo, akiris sian originan<br />
franciskanan formon kaj signifon: signali reciproke al la samsignatoj kaj al<br />
la mondo, ke tiamaniere oni rezignas, ŝajnante tamen regresantoj, ĝuste mondumecon.<br />
Ĉiun dimanĉan matenon la pastro portis al ni la Eŭkaristion, ĉar daŭris la<br />
risko esti malkovritaj kaj disrumpetitaj de la scivolema, kaj foje malprudenta,<br />
popoleca babilademo, kies voĉoj kaj sonoj plezurige alvenis al ni de la antaŭa<br />
placeto. Bonŝance, nin vizitis ankaŭ la du konventaj kvestantoj portante al la<br />
pastra domo nutraĵojn kaj vestaĵojn kaj longajn babiladojn kaj… humuraĵojn<br />
ĉar el tiuj du fratuloj ne mankis spritaĵoj ŝpruciĝantaj el konstanta ilia gajeco<br />
Tio tial permesitis, pro la ĉeesto de la du fratulaj kvestantoj, ĉar la voĉbruaĵoj<br />
kaj la festaĵoj estus atribuataj, ĉe scivolemuloj, al la festekscita gastaro. La<br />
konventanoj tamen kunportis la novaĵon, ke neniu nova koncernas nin, krom<br />
varma patra beno de la superulo.<br />
La okan de decembro, tagon dediĉatan al tre Sankta Maria, ni decidis transiĝi,<br />
el tuttempa restado en dormoĉambro, al la kuireja ĉambro por studi kun<br />
iom pli da malfrosto. La vetero splendis kaj la frosto pliiĝis dum la persona<br />
provizo de vestaĵoj staras tuta sur la respektiva korpo, aparte la mia, ĉar pro<br />
malbonŝanca misgvido mi ricevis nur katunaĵojn: el tio mia ĉiama malvarmuminta<br />
stato. La pastro ankaŭ konsentis, ke lia maljuna fratino hejtu kameneton<br />
ĉirkaŭ kiu ni sidiĝu, kondiĉe ke neniu el ni du aliru al la pordo kiam ĝi sonoriltrilas.<br />
Rehejmeniĝinte, vespere, li ne preteriris la rutinan frazon “dum ĉio<br />
iras glate, la tago, kiu nun pasis, kion al vi gajnigis?”. La rutinemo celis nur<br />
transdoni lian pasion por la studoj, sed al ni ne domaĝis, ke li kontrolu kaj helpu<br />
nin kritike diskuti pri la lernitaĵoj.<br />
La enuon de tempo al tempo rompis aviadiloj returnantaj pro la sama afero.<br />
Ne vidante la foran ponton sur la rivero Tagliamento ĉe Venzone kaj imagopove<br />
plilongigante la linion de la malproksima rivero, mi sukcesis kalkuli<br />
la eblajn rezultojn de la bombeksplodo el la siblabtempo kaj intenso kaj brutipo<br />
de la klakego. Se aviadiloj ne traflugos la ĉielojn laŭ pluraj sinsekvaj tagoj,<br />
tio signifas, ke la ponto estis certe trafita; revenante samtage aŭ la postan ta-<br />
116
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
gon, ili komprenigas, ke la ponto aŭ ne estis trafita aŭ estis jam ligne refarita<br />
kaj ke traireblas la pasejo inter Italujo kaj Aŭstrujo. Sed aperis la nebulo kun<br />
subtilguta pluveto kun ĉielnigriĝo malebliganta la ĉasaviadilajn plonĝojn, dum<br />
daŭrigis pasi la longa malfacile videbla vico da superfortresoj alirantaj superflugi<br />
(kvazaŭ karesa eŭfemismo de Akso 2 , nepovanta malhelpi aŭ kaŝi la<br />
bombadojn sur teritorion opiniigitan aerspace nepenetreblan) Germanujon kaj<br />
malŝarĝi bombojn, aŭ revenantaj pli leĝeraj kaj kun malpli intensa bruego.<br />
La popolo pasadis surstrate, ni imagis, preskaŭ senrigardi la bruegan vicegon<br />
jam perceptitan kutiman kaj sendanĝeran. Eĉ la spektakleco malefektiĝis!<br />
Dume ni senhalte antaŭenprogresis ankaŭ en la komprenado pri filozofio.<br />
Neprajn pli ol eventualajn dubojn aŭ miskomprenojn igis klare lumetantaj la<br />
pastro/profesoro kiu ĉiuvespere restis plurhore kun ni: kaj tiam li paŝigis nin<br />
tra historiaĵoj kaj ideaj kaj idealismaj verkoj kaj imagigis subtekstojn dum ekflamoj<br />
de latinlingvo favoris la sintezon kaj parkerigon pri la konversaci-objektoj.<br />
Kio entute certigas, ke ni komprenis kaj asimilis? Foje la pastro trapipofume<br />
ridetis: “Lasu, lasu. Siatempe, siatempe!...”. Foje ŝajnis, ke li spicas klarigaĵojn<br />
gutete kvazaŭ por sin feliĉigi per sia donota scio.<br />
Tamen la dumtaga enuo nin fidele akompanis kaj por ĝin venki, ĉiam pli<br />
nur per bonavolo, ne sufiĉis la foja eferveskiĝo de io da humuro pri okazintaĵoj<br />
pribabilataj de la pastro kaj ties fratino: ĉio malfajriĝis haste!<br />
Lacigitaj kaj enuiĝintaj pro la neebla mensa-krura “dispeliĝo”, tiom ni insistis,<br />
ke la pastro, post multe da ne kaj jes, duonkonsente konsentis, ke ni<br />
“senriske” risku ekskursi tra montoj altaj, iom je nia maldekstro, pli ol sescent<br />
metrojn. Provizitaj je nutraĵoj kaj tre amatore ekipitaj ni distanciĝis,<br />
frumatene, el la vilaĝo proksimume kvin kilometrojn, scivoleme rigardataj<br />
de la malmulta loĝantaro, nekomprenanta ĉu ni estas uloj monaĥeske vestitaj<br />
serĉantaj partizanajn rotojn, aŭ membroj de la Titoa armeo, tute komunistema,<br />
aŭ fratuloj veraj. Tiom estis la emo promeni perpiede ke ni voris stratojn,<br />
padojn kaj fosaĵojn kvazaŭ persekutataj de malsavigaj malamikoj. Ni piknikis<br />
enspirante sekan aeron sub brila suno kaj kun la oreloj plenaj je la plaŭdetoj<br />
de apuda gluglanta akvo kiu el glacieroj pene streĉis versiĝi tra sekaj bovsterkaĵoj<br />
al nekonata, eble klarakva, rivereto. Dividante panon kaj viandajn<br />
tranĉaĵetojn kaj vinon ni babiladis kvazaŭ el la mondo ĉirkaŭa minacoj ne ĝe-<br />
2 Alianco inter Berlino kaj Romo, alidirite ankaŭ ŝtalpakto, al kiuj pliposte asociiĝis Tokio, kies<br />
agadsinkroneco kaj solidareco estas simbolata de akso (akso de la historio, de la nova<br />
civilizo....)<br />
117
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
nus. Al tiaj vekigis nin, tujposte, personoj de la lastaj domaretoj kiuj konvinkis<br />
nin rezigni “ekskurse grimpeti” pli altajn montetajn pintojn ĉar “eĉ la plej<br />
etaj padoj, precipe se flankitaj de arboj implikantaj unu sur la alia, ekde ĉi tie<br />
estas malsekurigitaj de la draste frapantaj konfliktoj inter partizanoj italaj kaj<br />
tiuj slavaj. Eĉ monaĥaj roboj ne povas cirkuli sensuspektige!…devotaj spionantoj”.<br />
Kaj ni pliinformiĝis pri armluktoj, kroniĝintaj per kugladoj, inter partizanoj<br />
de kontraŭa limrando, kaj pri ŝanĝo de fakta superregado en la teritorio.<br />
Foririnte el la diverskiale nepenetrebla teritorio, ni feliĉe hejmvenis sed ne samfeliĉa<br />
trovis la pastron kiu, male, sin montris paŭtmiena kaj pentinta pri la<br />
permeso koncedita “ĉar neniu povas senriske vintre montumi kaj silvestrumi<br />
tiom fore tra tiuj regionoj, malpleje vi. Vi estas enŝovantaj bastonon interrade de<br />
nia malfirma trankvilo! Ankaŭ mi, tion koncedinte, montris la kapon fendita!”.<br />
Post la koncedita permeso, Li ekmalkvietiĝis, laŭ vojaĝo al seminario, ĉar li<br />
ekintuiciis, ke eble ni tro profitus de lia “eltirita kaj eltrudita” konsento finkompromitante<br />
nin kaj lin kaj la vilaĝanojn jam provitajn de minacoj ĉiuspecaj.<br />
Nun niaj certigoj, ke ni sukcesis teni sekreta nian kaŝlokon kvitigis niajn ŝuldojn<br />
kontraŭ liaj timegoj. Vere ni kondutis bone sed senkriterie paŝante trariske,<br />
pelitaj, laŭ postaj prijuĝoj, de nebremsebla volo forfuĝi momente el<br />
oprima klostreco.<br />
Dum la noveno prepara al la kristnaska festo, la du kvestantaj fratuloj revenis<br />
por regali nin per radio-galeno, aparato tre simpla kiu en bonŝancaj kaj lertaj<br />
manoj ebligas aŭdadon de radielsendoj se radipontitaj ne tro fore.<br />
Ĉu ne estas malpermesite ĝin uzi kaj ankaŭ nur teni?<br />
Jes, sed tio buntas laŭtempe kaj laŭloke! Tiu ĉi escepto por malhelpi, ke<br />
solitareco frenezigus vin, ili precizigis iom singarde ĉar tia aparato estis ilia<br />
persona regalo. Nin ili regalis ankaŭ per korespondaĵo fare de niaj familioj malkvietiĝintaj<br />
pro nia koresponda silento; kaj ni devis surdupiede skribe respondi<br />
senindike pri la situacio kaj senklarige pri la loko por, kompreneble, ne esti<br />
lokalizotaj de la cenzuro, kiu legadas ĉiujn enkestigitajn leterojn. Ankaŭ la<br />
ĵusdate ricevitaj surportis la paperan resigelan bandeton algluitan post la profaneca<br />
porkontrola malfermo.<br />
Ĝis tiam ankoraŭ ne konkretiĝis la timata rastado, malgraŭ ke kelka respubliketa<br />
soldato aŭ germana militisto estis embuske vundita aŭ senarmigita<br />
de la makisanoj. Oni vidis foje marĝene de la vilaĝo kozakajn kavalerianojn<br />
tiom altire sveltajn surĉevale kaj tiom nacikostume ornamitajn, kun bukita ĉirkaŭ<br />
la talio bunta leda zono, kvazaŭ ili spaliru, parade trotante, la ĉirkaŭan<br />
pejzaĝon. Ili estis tiom alloge lertaj kaj samsentaj kun la ĉirkaŭa medio, ke fa-<br />
118
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
cilis bildigi ilian ektrotadon kiel ekflugadon de birdoj el herbejo al alto. (La<br />
komparo kun birdoj fontas el amasa ties alaerleviĝo ĉe ilia paŝado, ĉerpita el<br />
virinaj komentoj de ni aŭditaj el la placeto).<br />
Eĉ la pafpretaj mitraletoj diagonale pendantaj sur kozakaj brustoj kaj la<br />
longaj revolveroj, peze malsupren klinantaj la zonon aŭ la poŝon, fariĝis ĉarma<br />
kaj cirkla spektaklo. Unuanime, aparte la virinoj, observadis ilin kun ne kaŝita<br />
admiro. Kaj foje kompatemaj kamparanoj spontane donacadis superfluajn<br />
vestaĵojn kaj ankaŭ nutraĵojn: fakte, kun ili konvenas amika apudado kaj pro<br />
ilia foja kapera agado, kaj pro manko de germanarmea kontrolo, kaj por iom<br />
bremsi ilian, laŭ popolaj rakontoj, emon transformi eksimpation por virino en<br />
rajton ŝin kapti.<br />
Dume, pliprecize denove, ni eltrovis de la pastro pri neamikaj aktivadoj,<br />
eble, embuskoj inter partizanoj italaj kaj slavaj. Oni parolis pri diversaj precizaj<br />
epizodoj de malamikeco flanke de slavaj embuskintoj kontraŭ italaj partizanoj<br />
malakceptantaj, ke limtuŝa parto de Friulo fariĝu juguslava tero. “Prepariĝas<br />
la scenaro de la venonta malgaja estonto, diradis la pastro, Italujo riskas komunistiĝi.<br />
Nin embuskas la risko de slaviĝo”.<br />
Sed fine kion li pensis pri la ne multforaj gerilanoj? pri kontraŭfaŝistaj armeanoj?<br />
Pri tio li sin montris multe deteniĝema kvazaŭ liaj vortoj timus aŭskultiĝi<br />
eksterdome.<br />
Al ni li klarigis, ke diversaj junuloj, eĉ jam soldatoj aŭ oficiroj, ne scias kion<br />
fari, do ili forfuĝas el la armeo, aliaj forfuĝas ĉar ne plu aprobas militon, aliaj<br />
por armite batali kontraŭ. Li restis iom distanca el tiuj ĉi lastaj, al ĉiuj tamen<br />
liverante porokazan helpon. Ni estis inkognitaj, kaj senvolaj, spektantoj de iu<br />
sceno plursignifa. Iun fundan nokton, iuj junuloj voĉetis kaj frapetis ĉe la domparoĥestra<br />
pordo, kaj ĉe teretaĝaj ŝutroj, certe serĉante ion manĝotan. Ni saltleviĝis<br />
kaj kuris alarmite observi el fenestraj fendoj, pretaj forfuĝi al la kamparo<br />
tra la malantaŭa kamuflita pordo.<br />
Ĉu la timata rastado? Ne! Estis nur junaj vaguloj, deŝiriĝintaj el siaj familioj<br />
por eviti rekrutiĝon kaj eble ne tute simpatiantaj kun partizanoj, petantaj pri<br />
io nutraĵa. La pastro por montri sian lojalecon al eventualaj faŝistemuloj, ĉar<br />
ties simpatiantoj plu restadis en la vilaĝo kaj en domoj ne malnajbaraj de la<br />
lia, malĝenate laŭtvoĉe ekkriis el fenestro kontraŭ la disiruloj kaj banditoj, sed<br />
tujpost subvoĉe flustris:<br />
“Puŝu la pordon, prenu de la tablo kaj fulmtuje iru for kun la dia beno”.<br />
Kvar/kvin junuloj eniris, elprenis jam preparitajn nutraĵojn plenigante poŝojn.<br />
Kaj la silento refariĝis! Morgaŭ ni eksciis, ke samtempe kaj najbarloke<br />
119
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
estis kunsidantaj ĉefagitistoj de iu marĝena partizana frakcio, kiu, laŭ onidiroj<br />
malofte disvastigitaj senaliiĝe, ne multe akordis kun aliaj frakcioj aŭ subfluoj<br />
de rezistantoj batalantaj. Eble temis pri kristana frakcio kiu celis damaĝi la<br />
malamikon evitante, tamen, kaj precipe, ke la popolo estu suspektata pri kolaborado<br />
kaj, do, amase punata.per deportado aŭ dizertigado de lia teritorio.<br />
Nome, akiri la popolan konsenton per konsciiĝo ne per la reago kontraŭ la dizertigantoj.<br />
Fermu tiun ĉi paragrafon konsterna informo: vilaĝa junulo, armeaniĝinta,<br />
perdis la vivon en nekonata batalo. Kial konsterna se la morto ne plu impresis?<br />
Se morto ne konsternis, plej sensaciis, ke tiu junulo volontulis en la germana<br />
armeo.<br />
La konversacio, iun vesperon, hazarde enfokusiĝis pri hebreoj, pri italaj<br />
rasismaj leĝoj kontraŭhebreaj, pri kies ekzisto mi iam ajn aŭdis kaj kies enhavon<br />
mi preskaŭ tute ne sciis. Mi tiun aferon viziis kiel sportecan maĉon, en<br />
kiu oni bondeziras venkon al sia afekcie preferata teamo. Krom la hazarda kaj<br />
preskaŭ senparola konatiĝo trakoridore de la noviceja biblioteko, nur nun pere<br />
de la galenradio mi eksciis ion plian, kaj pli kaj pli trafe mi scivolemiĝis: plurfoje<br />
aŭdiĝis pri “honto de faŝistaj leĝoj kontraŭ hebreoj”. La pastro-profesoro,<br />
pridemandite, informis, ke italaj hebreoj estis devigitaj forlasi ŝtatajn laboroficojn<br />
dum iliaj idoj devis viziti neŝtatajn lernejojn, “sed la milito restigis<br />
tia tiun aferon ĝis la germana armeo komencis agi mem en la ĉasado kaj<br />
arestado de italaj hebreoj, aplikante la pli restriktigajn germanajn rasismajn<br />
leĝojn, devigante “molajn” italajn aŭtoritatojn simile agi. Monsinjoro Santin,<br />
episkopo de Trieste, kosmopolita urbo kun granda hebrea loĝantaro, iris persone<br />
protesti ĉe la Duĉo, ĉe kiu li ĝuis je ne malbona akcepto...”. Mi konsciiĝis<br />
tamen, ke tiu temo ĝis nun ŝvebis en mi preskaŭ forestaĵo kaj, ke mankis<br />
adekvata kaj produktiva resonanco far la edukantaro kaj profesoraro.<br />
Groteskan, je unuavido, opinion subtenis mia amiko tiukaze: laŭ li, la diasporaj<br />
hebreoj ne plu ekzistus kiel aparta gento, ĉar ili tra dudek kvin jarcentoj<br />
mikspote kuniĝis kun ĉiuj gentoj: ni ĉiuj sange estus iom hebreaj, eĉ se ne laŭ<br />
religio aŭ censo aŭ sento; tial persekuto ne solvus la problemon de raskontaminado,<br />
se ĝi entute valorus kaj ĝin oni ne pretekstus por persekuti. Eble rasismaj leĝoj<br />
trafus falsan celon, eble ĝi kovras aliajn nekonatajn aferojn, malkovrendajn<br />
tamen por eviti refalon. Por la pastro, cetere, “raso”, kvankam koncepto kun<br />
varia geometrio, iom grincas se ĝi koncernas la homaron.<br />
Temen, oni konkludis, kristane agas kiuj kaŝas hebreojn malgraŭ ke ili<br />
daŭrigas trakti kristanojn, kiam eblas, laŭ la normoj priskribitaj en Talmudoj.<br />
120
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Kvankam tiaj interparoloj, pri la problemo, komplete, ni konsciiĝis en ĝia<br />
efektiva amplekso nur post la militofino. Dume la plejo estis ke ni por efikigi<br />
nian sindefendon emis ignori la aliulan sorton.<br />
Alproksimiĝanta la kristnaska festo, la pastro kunvokis, en la paroĥestra<br />
domo ĉar malpli malvarma ol la preĝejo, la junularon, kiu fine konsistis preskaŭ<br />
ekskluzive el junulinoj. Ni estis prezentataj kiaj du kvestantaj fratuloj<br />
okaze gastigataj, kiel kutime, ĉe la paroĥestra domo. La konversacia temo<br />
montriĝis tuj tre nekutima: "Ĉu tiu infano, simbole en la kripo kaj iam reale<br />
en portebla bestmanĝujo, estas vere la enkarniĝinta Difilo aŭ nur la filo de<br />
nia deziro? nome la filo de nia bezono de senkulpeco kaj de renoviĝo kaj interna<br />
refariĝo? Hodiaŭ oni dirus: ĉu ĝi respondas al arketipo kuŝanta en la nekonscio<br />
de la homa psiko aŭ ĝi trafas historian kaj realan konsiston?<br />
Ne dubendas, ke por la paroĥestro kaj la aŭskultantaro ĝi kadras historiajn<br />
kaj realajn eventojn. Sed ĝi samtempe korespondas al bezono por la homa psiko,<br />
do al la arketipo. La paroĥestro sin montris (mi tion deduktis jarojn poste)<br />
ŝarĝita je la konceptaro kaj problemaro de C. G. Jung, kiu kredas trovi stampitaj<br />
en la homa nekonscio skemojn, ja arketipojn kiel prastampojn, kiuj enkadrigas,<br />
aŭ modifas, la percepton de la realo: “arketipoj estas universalaj heredaj<br />
dispozicioj kiuj ekde pratempo kaj ĉiam denove elĵetiĝas el nia eno per impresaj,<br />
mitaj, numenecaj simboloj”, provis komprenigi ĉe la popolanoj la paroĥestro.<br />
La arketipo, se ekzempli, de la tute senkulpa infano ĉion renoviganta,<br />
je nivelo de psiko certe ekzistas kaj spertiĝas kia bezono de kulpoliberiga savanto<br />
kun kiu identiĝi aŭ je kies kvalitoj oni emas revestiĝi. Sed nenio malhelpas<br />
- estis la komentoj instinktaj sed ne maltrafe - ke la realo foje korespondas<br />
al la arketipo kiu ĝin senvelke akompanas kaj per si povas plibone<br />
komprenigi la realon mem. Ĝi vere povas helpi en la interpretado de la historiaj<br />
okazintaĵoj. Sed arde deziri ion, ne malhelpas, ke tio reale okazu. Jam<br />
aliaj arketipoj surfacigas faktan enveriĝon, ekzemple tiu de la refariĝo nova<br />
pere de la patrineco: la patrino vere naskas; aŭ tiu de amatulo celanta al la ama<br />
sinofera sindediĉo kaj kunfandiĝo kun la amatino: ĉu tio ne okazas en geedza<br />
unuiĝo kaj kuniĝo?<br />
Kristanismo ŝajnas eksplicitigi kaj plenplenigi tiujn arketipojn, kiuj certasence<br />
liveras pluan favoran pruvon por pli motivi ĝian akceptiĝon: kristanismo<br />
ŝajnas respondo al la postuloj de enhoma nekonscio! Tezo aŭdaca, kiun tamen,<br />
pli akurate dispartigite precizigita, mi trovos en postaj lernendaĵoj pri<br />
psikologio. Aŭdaca sed ankaŭ kaj eble ekstere de la komprenscipovo de la publiko.<br />
121
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Kaj tiupunkte oni rehaltis sur la reala kripo, la alloga dolĉeco de la infano<br />
kaj ties donacado de homaj ĝojoj. Tiupunkte la publiko ŝajnis pli partoprenanta<br />
kaj kuntrenita, eble taksanta la antaŭan prelegan eron iom abstrakteca. La<br />
popola partopreno esprimiĝis preĝe, kante, lude kaj babile.<br />
Iom doktece okupis la scenon ankaŭ la du pliestimataj uloj de la loko, nome la<br />
kuracisto kaj apotekisto, kiuj samkoncepte esprimiĝis per malpli komunikiĝaj<br />
vortoj, sed tuj ĝuante je la komuna konsento.<br />
Ni du, franciskanoj, do filoj de la inspiranto de unua okcidenta realisma<br />
kripo, sprosigis el la historio priskribon de la betlehema origina kripo, distingigante<br />
tion historian el tio piece fantazia.<br />
La maljuneta fratino de la pastro, kvankam lameta je unu kruro, piede reiradis<br />
plurfoje tage ĝis la preĝeja placo en kies debitejoj troveblis ankoraŭ io<br />
nutraĵa: kaŝtanoj, rikoltitaj montare de infanoj kaj eksterkupone vendataj al<br />
malsatemaj aĉetantoj. Kelkajn eknoktiĝojn, kiam la frosto firmigis dome la loĝantojn,<br />
kun la pastro eĉ ni, iom trafrostitaj, promenis ĝis tiu publika placo<br />
por alverŝi la poŝojn per tiuj rostitaj kaŝtanoj. Ni promenis, trankvile manĝante,<br />
ĉar ni en tiuj horoj estis nerekoneble viditaj, eventuale, de malmulte da<br />
personoj dum la cirkulprohiba tempo ne rajtas bloki pastron, kaj liajn akompanantojn,<br />
se alvokatan de malsanulo, kiu ne nur pretekste tie kaj tie en la paroĥeja<br />
teritorio vere ekzistis: kaj la pastro havis ĉiam preta vizitotan malsanulon!<br />
La enuo, tial, kiu ne evitis alpintiĝojn en ĉiamdaŭraj horvesperoj, trovis<br />
momentan distrigilon. Al ni, fakte, komenciĝis ne plu sufiĉi la studobjektaj<br />
novaĵoj de la antikva historio aŭ kristana latina literaturo, al kiuj ni jam alproksimiĝis<br />
en nia furora studa progreso.<br />
Kiel lasta, sed nemalgrava kaj ne forgesita, distro, eble pli kurioza ol raportinda,<br />
estis jeno: preskaŭ ĉiunokte alte super nia kapo zume aerpatrolumis<br />
alianca esploravio senĝene eliriganta mitralpafilajn kuglojn aŭ brulbombojn<br />
sur ĉiuspecan luman. Aliancitoj eble per tiu teruro celis kunpeli la popolon al ribeliĝo<br />
kontraŭ la okupantoj.<br />
Pippo (joĉjo, onkleto, jozefeto) la popolo ĝin amuze kromnomis eble pro<br />
ĝia kadenca insisto kaj senofenda ĉeesto: senofenda se atenta obskurado malhelpis<br />
al ĝi vidi aŭ supozi ion militecan. Proksimume centoj de tiaj “pipoj” ĉiunokte<br />
fluge operacis kiel nevidebla glisilo, plutenante la altecon de cent/ducent<br />
metroj, super la norditala ebena teritorio: po ĉirkaŭ kvindek/cent kvadratajn kilometrojn.<br />
Oni ĵuris, ke foje junulaĉoj, distrocele, ie kaj tie trakampare ekbruligis stoplojn<br />
por provoki “pipan” reagon dum la sinsekvaj rundaj karuseloj. La reago<br />
122
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
estis mitralado pro supozita, espereble, militeca aferaĵo. Foje la sekvan matenon<br />
estis troveblaj surterene propagandaj paperfolioj. Pippo sume distris ankaŭ nin,<br />
escepte ĉekomence de la unuaj ĝiaj vizitoj kiam germanoj aŭ iliaj kolaborantoj<br />
provis per maltaŭgaj mitralfusilaj kugladoj trafi nevideblan malamikon brave<br />
rondirantan en la noktaj ĉieloj.<br />
Sed tiuj aviadiletoj, leĝeraj kun unu aŭ du okupantoj, se ne pro malamikaj kugloj<br />
foje falis el si mem. Unu el tiuj hazarde, eble averie, elaeriĝis nemalproksime<br />
de la vilaĝo: oni aŭdis la falbruon sed neniu alkuris: nek vilaĝanoj, pro timo<br />
renkonti armeajn patrolantojn dum cirkulmalpermesa tempo, nek soldatoj eble<br />
tro foraj. Okazis surfone de tiuj eventetoj, ke oni pli konkrete “ekspertizis” la<br />
kadukiĝantan konsiston da garnizonantoj (kozakoj aperos kelkajn tagojn poste),<br />
sed samtempe plikreskis la timo pri reago de desperuloj. Neniu malkovris<br />
kien rifuĝis la aviadila skipo: eble ĝi scipovis kien sin direkti, plie oni<br />
parolis pri kelklokaj dumnoktaj paraŝutigaĵoj de milita materialo, okulumita kaj<br />
serĉata ankaŭ de civiluloj ĉar entenanta, krom leĝeraj armiloj kaj municioj,<br />
manĝaĵojn kaj vestaĵojn. Nerajtigitaj alproprigantoj de tiaspecaj pakaĵoj, laŭonidire,<br />
troviĝis inter partizanoj kaj faŝistoj, foje interkonsentiĝantaj. Tiu-ĉi-kaze<br />
ili nur mirakle evitis interŝanĝon de kugloj.<br />
Ne povis manki la momento, aŭ la tento, de la poezio. Eble por rompi la<br />
eniĝon en la enuan etoson, eble por neceso enkanaligi la superfluon de niaj<br />
sentoj, ni engaĝiĝis en la soleca kreado de “enurompaj” poemetoj legotaj kaj<br />
taksotaj… ĵurie. Ni estis ankaŭ, tial, la sola juĝantaro, kiu tamen fariĝis ankaŭ<br />
elcerbiganto de agrablaĵoj unu por la alia. Bedaŭrinde mi ne konservis la poemojn,<br />
efike pentrantajn plej subtilajn movojn de liaj emocioj, de mia amiko<br />
dum la miaj havis alian sorton ĉar ĝuste tiam ekprovis impulson ekentaglibrigi<br />
mian senartacelan improvizaĵon, same kiel aliajn pliposte, trovintan inspiron<br />
el vilaĝa eta tombejo kiun ni travidadis el la fenestro de la hejma malantaŭa<br />
flanko kaj kiun ni atingis, kiam permesite de la pastro, por malrigidigi la gambojn<br />
kaj venki ankaŭ permove la frostiĝon. Neniu paroĥestra komplezo al niaj<br />
strase poemecaj produktaĵoj kiuj certe ne malcelis artaĵon sed ĝin ne pretendis,<br />
des pli ĉar la pastro ĉi-foje spektanto kaj juĝanto trabatis siajn vizaĝmuskolojn<br />
por sin reteni el dormetemo dum la de li kompleze postulita recitado.<br />
En unu el tiuj taglibre restintaj poemoj, karambolojn nedisdegnanta, ankoraŭ<br />
ne sufiĉe bakita pasto de emocio-sono-ritmo, la “poeziumanto” kredas<br />
travidi, sub la neĝa freŝa tavolo, en la tombaj ornamaĵoj, spurojn kaj signojn<br />
de la pasintaj tenerecoj kun la vivantoj kaj de la serĉita kaj esperita, aŭ almenaŭ<br />
alude ne malesperita, transtomba vivo. Ĉu la versoj transdonas ion pli ol<br />
123
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
tiu duoncerebra komento?<br />
1. Glaciaj neĝaj kristaloj<br />
en silentaj bandaĝoj,<br />
varie opalaj franĝoj<br />
ĉe eksteraj domaj bordoj;<br />
nenio en la aero<br />
neniu sur la vojero.<br />
Vintre inter solitaraj tomboj<br />
2. Sur la sengarnaj murbranĉoj<br />
glaciaj sagaj pintlancoj,<br />
vitre veluraj aranĝoj.<br />
Padoj je tretita neĝ’,<br />
la pinoj, la ŝtona seĝ’,<br />
la potŝirmiloj senfloraj,<br />
3. tempaj sentempaj gardecoj<br />
de la rompitaj dolĉecoj:<br />
kampo de homoj senvivaj<br />
tra la giloŝantaj vivaj<br />
rondaj kvadrataj ŝtontombaj<br />
el freŝa neĝo inundaj.<br />
4. Ŝtonoj krucoj nomoj datoj...<br />
al nova vivo aludoj:<br />
kadavroj por renaskiĝi<br />
kaj por fine elteriĝi<br />
kaj por aliri vivuloj<br />
kaj riveliĝi ĉiamuloj.<br />
Tratombe paŝante ni faladis en teologiajn problemojn, ne jam en ni kritike<br />
enkadrigitajn. Kiamaniere Kristo nin liberigis el morto, se homoj daŭre mortas?<br />
El niaj meditadoj klariĝis, ke la liberigo de Kristo koncernas la timon de<br />
morto ne la morton, la postmorton ne la morton. Mortemulo konkrete scias, ke<br />
per la morto li falas en la diajn brakojn. Nekredanto alfrontas la morton kiel<br />
finan viveventon aŭ provas fajfe senpripensi pri ĝi.<br />
124<br />
Pasis kristnaskaj festoj, pasis la novjariĝo, pasis la epifanio kaj ni pretis re-
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
freni “Epifanio ĉiuj festoj al forgesio” kiam fine el la horizonto elvenis la milfoje<br />
elvokitaj fratuloj kunportantaj, krom liveraĵoj, la novaĵon tiom atenditan: ni<br />
estas liberaj, oni trovis niajn burokratecajn dokumentojn nin liberigantajn el<br />
soldatservo kaj, precipe, el akuzo pri dizertado!<br />
Promenante tra la vilaĝo kaj salutante virojn virinojn infanojn animalojn<br />
neniam renkontitajn, ni rikoltis gratulojn de ĉiuj al kiuj la pastro kaj ni estis<br />
fadenantaj nian ĉe pastra domo enkarceran aventuron. Ili aplaŭdis ĉar,<br />
eble, ni estis “herooj” lokomerite kaj pro “ilia” paroĥestra, fine konata, protektiga<br />
bonagado. Estis precipe junulinoj interesiĝantaj kaj komplimentantaj.<br />
Miaj sentoj estis priradiataj de nova penso: mi estis imaganta, ke ili min rigardas<br />
fianĉiniĝokazo perdita por si kaj al mi ŝajnis, ke tia ilia emo des pli pliiĝus<br />
ju pli mia vervo rakontadis kvazaŭ sugestiante tian ilian, eventuale nekonscian,<br />
penson: penso rajtigita de la ne nura ŝerca gurdaĵo laŭ kiu junuloj jam ŝpare<br />
tralande notiĝas same kiel la malabundaj anonaj nutraĵoj de la provianta<br />
karto. Apika psika perturbo, tamen, tujposte, investis min: ne orgojla kaj vanta<br />
mi min juĝadis sed prefere ne jam laŭdeve mastranta mian koron kaj ĝian<br />
bezonon sindoni. La interna riproĉo daŭrigis alterni kun la fantazia babilado<br />
kaj la supozitaj aspiroj de tiuj fraŭlinetoj. Fakte, longe haloe traflugis en mia<br />
animo sentokulpo kvazaŭ tiu ilia miasupoze bedaŭrata perdo estus kaŭzata de mi,<br />
de mia obstinaj forveturo kaj plurestado en la senfianĉina kaj senjunulina vokiĝo:<br />
ŝajnis, ke en ĉiu junulino mi estas perdanta ion ne plu troveblan, kaj ĉifante<br />
okazon feliĉigi admirantinon. Ĉies mantuŝante, mi ridetis trairite de nedifinebla<br />
bedaŭro kaj dezirante resti sola por ĝin kontempli kaj kontentiĝe analizi.<br />
La sekvantan matenon ni forveturis kun niaj pakaĵoj sur kaleŝego, sed ni<br />
volis iom marŝis senĉevale: akumuliĝis tiom da energioj en miaj kruroj, ke mi<br />
povus senlaciĝe rondiri la mondon, kiu en tiu momento konturiĝis kiel libero.<br />
Adiaŭ, Monteprato kaj najbaraĵoj! Mi iras al libero, al libero!<br />
Tamen ĝojo kaj konfuziĝo ne malhelpis, ke io nostalgia ekbaŭmu el mia<br />
disiĝanta spirito. Mi ne revidos, tujpost la milito, la vilaĝon aŭ kelkan el ĝiaj<br />
enloĝantoj! Revizitante, memvojaĝe kun mia familio, la lokon post kvardek<br />
jaroj, ĝin mi malkovris neniel similan al la figuroj de miaj memoraĵoj kaj neniu<br />
el loĝantoj alparolitaj montris rememori aŭ esti aŭdinta ion similan, eĉ la<br />
nova paroĥestro ne trovis postsignojn de nia restado; nur la tombejo ŝajnis<br />
simili al tiu iama, sed, eble, nur pro tio ke en mia memoro ne estis registritaj<br />
la iamaj nomoj sur la tomboslaboj. Ĉu pli erarvaganta iam aŭ tiam? Konstati,<br />
ke neniu scias, kaj do altetaksas, tiun aventuron estis kiel abrupte konsciiĝi pri<br />
senkonsisteco de ĉio. El forgesiĝo al neniiĝo!<br />
125
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Eble por lasi, ke pli rapide malfadiĝu pensoj kaj emocioj, ni trotigis la fortikan<br />
ĉevalon. Post du horoj ni trapasis Ĝemona/n observante faŝistetojn vigile<br />
babilantajn antaŭ la kazerna pordego larĝe aperta. Ili vigilas por la nenio da homoj<br />
kaj aĵoj, elpuŝis okaza piediranto sentone kun ŝajna, eble vola, senemocio.<br />
Tuj post la Ĉefpreĝejo, preskaŭ fronte al la fama grandioza statuo de Sankta<br />
Kristoforo, sub ekvarmeta suno ok aŭ dek faŝistaj virinetoj pimpaj en siaj<br />
nigra kolonijako, plisjupo kaj blanka ĉemizeto kun kravato saltetanta sur la<br />
mamozono jam ekvolbiĝanta, gaje babile bruadis kvazaŭ ĉirkaŭe kreskus rozoj<br />
kaj floroj. En tiu ne malplaĉa faŝista sobra uniformo, ili emanis ĝojon kaj<br />
senkonscion, senpripensan allogiĝon kaj foriĝon el la vivo. Eble ili ne eksupektis,<br />
ke la katastrofo jam ekfalas sur ilian kapon forbalaonta ilin el ilia hejmoj<br />
kaj eĉ el la vivo mem, aŭ, eble, ili bruridis por forfuĝi el tiu ekstringa<br />
penso kaj certe ne sciis, ke mi, inter homoj antaŭvidantaj la venĝan momenton,<br />
ilin rigardadis kun kompatema simpatio kaj instinkta protektemo. Ĉu en<br />
iliaj familioj oni ne travidas la direkton de la disvolviĝantaj eventoj, aparte nun<br />
kiam la anglo/amerikanoj jam vaĉas kaj premas ĉe Florenco kaj Bolonjo, do la<br />
centra Italio jam okupitas, dum la rusoj renversige jam ektratranĉas la orientajn<br />
germanajn limojn, ĉiuj ne indulgemaj kun la restaĵoj de faŝismo?<br />
Mi ilin rigardis longtempe, sen aŭskulti alies komentojn, sen aŭdi la alarmsirenon,<br />
apenaŭ moderigante mian fantaziadon antaŭ la stratblokanta svarmado<br />
de timigitaj homoj. Momente, eĉ timante pri ili, mi deziris esti kun ili por<br />
festi eble nenion, nenion kiu momente efikis por zomi for de la realo; ilia antaŭvidebla<br />
sorto ĝermigis timon kaj kompaton pri ilia ina juneco, kaj ekirigis<br />
fluon de miaj kavalirecaj fizikaj kaj plendaj defendoj iliafavore. Fluaĵo de ĝojo<br />
inundis min same kiel, infanaĝe, mi luliĝis tra amataj brakoj. Tiu ineco brilegis<br />
kvazaŭ la celo de l’ mondo, la kontentiĝo de ĉio! Kaj pormomente mi min fantazie<br />
dekoraciis la kavaliro savanta el minaca danĝero.<br />
Delogitaj de la insista sirena invito iri direkten al la kontraŭaviadila rifuĝejo,<br />
ni dekaleŝiĝis kaj kuris al la apuda subrokejo, kien post ne multe alvenis ankaŭ<br />
la virinetoj faŝiste vestitaj. Ili obeis al pli altrangulino, eble dudekjara, kiu distribuadis<br />
subvoĉe taskojn por, je la fino de la alarmo, ordigi la homdefluon, kaj<br />
intertempe inventis kaj ekirigis luddistraĵojn, aparte kun etulinetoj, dum mem<br />
kaj ekadoleskantinoj ne kapablis sin reteni el ridado. En la trafa momento ili sin<br />
metis ĉe la pordoj, milde severemaj en tiom pura uniformo, ambaŭflanke de la<br />
roka rifuĝejo por semi gestajn graciaĵojn inter homoj silentaj aŭ subvoĉe graŭlantaj.<br />
Kaj viroj paŝante ridetis kaj ĝisis kaj sin turnis por rigardi, eble tuŝitaj de<br />
sentoj similaj al la miaj.<br />
126
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
La kaleŝo kun ĉevalo restis, iom pli fore, sub ilia kontrolo.<br />
Aventurfine, ni eniris la seminarian studentejon, kie nin festis kvindeko da<br />
“filozofoj kaj teologoj”, jam kiel ni malordigitaj en ĉio, studado kaj preĝado<br />
kaj homaj rilatoj, ĉar la lernejo kaj rokrifuĝejo alternis ofte kaj longhore.<br />
Anstataŭ rokrifuĝejon, al kiu aliri kun faldeblaj taburetoj, aŭ alian ŝirmilon<br />
kontraŭ preskaŭ ĉiutagaj ĉirkaŭe aviadilaj bombadoj sur foraj fervojaj<br />
ganglioj aŭ sur precipaj strataj konvojoj, eblis elekti ankaŭ alian solvon: supreniri<br />
la kvarcent- aŭ kvincent-metrajn montojn, superstarajn ŝultre de Ĝemona,<br />
de kie eblis observi la okazantaĵojn transformante, komplice de la ofteco<br />
de la malhumanece obscenaj eventoj, la militon en nemallogajn spektaklojn.<br />
Sekvajn semajnojn, la tuta klerika studentaro, je la unua alarma siblo, rapide<br />
marŝadis ĉiu kun kelka libro subbrake al la proksimaj nordvilaĝaj montetoj<br />
sur deklivoj de la monto Glémina, kie riskoj estis minimumaj kaj la spektaklo,<br />
okaze de bombado, garantiata. Frua printempo, suna kaj senpluva kaj sennuba,<br />
prosperis al la ampleksiga vidado de la tuta panoramo lasante la impreson<br />
troviĝi, nevundeblaj spektantoj, inter la militaj eventoj. El tiuj impresoj elstariĝis<br />
jeno: iun sunan matenon ni vidis reale disfendiĝi kaj malaperi, sub<br />
bomboj, en svarmego da subita densega polvonubo, la fuorton de Osoppo kun<br />
sia tuta historio. Jen la sinsekvo: surdiga siblo de videblaj bomb-grapoloj dehokitaj<br />
de aviadiloj, enrompo de elgrunda polvo, kaj tujposta eksplodbruego. La<br />
polvo stagnis sub la loka ĉielo laŭ horoj lasante fine la fortresan altaĵon senigata<br />
je ĝiaj muroj kaj turoj, kaj senkonstrua kiel kalva kranio.<br />
Popolanoj, aŭskultantoj de Radio Londono aŭ de la Voĉo de Ameriko, raportis<br />
pri aliancaj ekskuzoj pro mistrafe neevititaj civilaj konstruaĵoj aŭ senutilaj<br />
ruinigoj same kiel en la kazo de Osoppo sensoldata kaj sen ajna kazerna<br />
aŭ armea deponejo, kaj refrenadis: “Ju pli da pardonpetoj, des pli da rajtiĝoj<br />
bombadi!”. Kaj, tamen, ĉiuj deziris vidi aperi el la horizonto la unuaj novaj<br />
okupantoj kies okupo bildiĝis je vaga libereco kaj abundaj komfortaĵoj.<br />
La militaj eventoj jam sin derulis al finiĝo kaj ĉiutage ĉiam pli evidentiĝis<br />
la kialo pro kiu ni estis invitataj kaj insiste urĝataj ne paroli senŝirme aŭ sensingarde,<br />
malgraŭ ke ties plenumiĝo estus nur apenaŭ praktikebla. Ekaperis<br />
flosen, fakte, ke iuj profesoroj ne malnutris simpation al Germanujo, konsiderita<br />
disciplina elemento por la civilizacio, kaj bastiono, fakta kvankam ne tiucele<br />
intencita, kontraŭ la dogmoj de sovetia avancanta komunismo: Sovetunio<br />
preparinta konkeron de la limtuŝaj orientaj eŭropaj landoj, kiel ponto al la tuta<br />
mondo, kaj altirinta Germanujon al preventa, sed publike taksebla agresa, milito!<br />
Unu el tiuj, en feria tago, promenigis la klerikaron al monto Glémina tuj<br />
127
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ŝultre de Ĝemona el kie eblis observi movojn de germanaj trupoj descendantaj<br />
aŭ direktiĝantaj al Germanujo. Tiuj vidaĵoj, por li pli tristigaj ol informigaj,<br />
trafis okazon por ke li disprezentu siajn prisituaciajn starpunktojn kaj rezolute<br />
rezistu al niaj duboj pri la pravoj de Germanujo. El lia minca kaj tamen<br />
muskola energio la vortoj elbuŝiĝis malrapide kvazaŭ retenataj de la neceso<br />
kontroli la troan pasion kaj sensentemaj pro tro longa senesprimiĝo, lasante<br />
spacojn al niaj respektaj kaj malrespektaj reagoj.<br />
“Germanujo deportis centmilojn da italaj soldatoj ilin enfermante en koncentrejoj”,<br />
ni replikis obĵete. Ankaŭ inter kunstudentoj estis dezirantoj ke la profesoro<br />
pravus. Mi situis, sencerta, inter koro deziranta ke Germanujo ne mi -<br />
litperdus kaj racio kiu ektravideblis alie.<br />
“Jes, sed je kaŭzo de la abrupta renversiĝo de Italio kiu akceptis armisticon<br />
ponardante Germanujon ĉe la dorso”:<br />
“La germana registaro estis preta enprizonigi la papon. Kiu bela kredbastiono!”,<br />
aldonis alia studento esperante trovi respondon ne tute favora al Germanujo.<br />
Tiupunkte la profesoro aliris al hajlo de akuzoj, al bukedo de misfaroj de la<br />
aktuala papo, Pio la 12a, “kontraŭ Germanujo”. Li neniam pistis ankaŭ “kontraŭ<br />
naziismo” aŭ kontraŭ milito kaj deportadoj.<br />
“Ni ne pri ĉio informiĝas. Ĉiukaze oni pafas eĉ la malon, tio estas la papo<br />
kondutis kun ne sufiĉa lerteco, tio estas li ne malkuraĝigis la rearmiĝon de Germanujo.<br />
Ĉu tio samvojas kun viaj rezonadoj?”, respekte enirigis alia kleriko.<br />
“Li igis Pion la XIan strebanta kontraŭ Hitlero, eĉ li persone skribe verkis<br />
la MIT BREN<strong>NE</strong>NDER SORGE (1937) 3 kaj ĝin legigis germanlingve en ĉiuj<br />
preĝejoj samdimanĉe, ekstartigante antaŭjuĝojn kontraŭ Germanujo, de kiuj<br />
profitis, antaŭ kaj dum milito, la aliancanoj. Tuj post la subskribo de la Konkordato<br />
de la Sankta Seĝo kun Germanujo, li publikigis en L’ Osservatore Romano<br />
noton en kiu estis artifikece klarigite, ke la katolika eklezio ne intencis,<br />
per tiu konkordato, apogi doktrinojn kaj politikon de la Tria Regno, sed nur<br />
favori la religian pacon inter germanaj popoloj. Tio ĉi konfiguriĝas kiel provo<br />
disigi la germanan popolon de sia registaro, ĉu ne? Kiu registaro akceptus<br />
tion? Kiel Statsekretario (1937), li per al sanktejaj demarŝoj publike veis kontraŭ<br />
Germanujo pro fantaziaj persekutoj kontraŭ katolikoj kiuj, male, kulpis<br />
je gravaj krimoj. Tiaĵoj armeigis, psikologie kaj propagande, la malamikojn<br />
3 Konfidencis voĉo laŭ kiu Edita Stein, katolika filozofino juddevena kaj mortigita de nazioj,<br />
sugestis al la papo la senprokrastan proklamon de tiu kondamno, per letero evidentiganta la<br />
antikristanecon de naziismo; la voĉo trovis poste konfirmon. Nun Edita Stein estas levita al la<br />
gloro de la kanonizita sankteco.<br />
128
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
de Germanujo, ĉu ne? Vatikana Radio, ĉiam pretas kondamni militajn ekscesojn<br />
de germanoj, silentis pri tiuj de aliancanoj kiel la bombado sur la abatejo<br />
de Montecassino kaj la nuligo, kun ĉiuj loĝantoj, de urbo Bremo. La papo<br />
protektis ankaŭ adversulojn al la Tria Regno kaj kurigis kontraŭ Hitlero akuzon<br />
je framasonismo. Kaj krome la kristnaskaj radimesaĝoj plenplenaj je aludoj<br />
al supozitaj misfaroj de Germanujo... Tio ĉio kompromitis la rilatojn inter<br />
Germanujo kaj la Katolika Eklezio. Li ne uzis similan sintenon rilate komunismon.<br />
Lasttempe li sukcesis fiaskigi, per la sekretaj vojoj de la vatikana<br />
diplomatio, la iniciaton de la “generalissimo” Franko celantan kupli Germanujo<br />
kaj aliancanojn kontraŭ Sovetio, forĝejo kaj forcejo de ateismo en la mondo”.<br />
Lia parolada tensio nun fariĝis ŝtormanta parolado kaj tiom elaniĝis, ke li aspektis<br />
ne plu tute sinrega kaj konsilis al ni ne rebati, ke Pio la XI jam reĵetis,<br />
kvankam vane, ateismeman komunismon en la enciklika letero Divini Redemptoris<br />
(1937 n. 73 kaj diversloke); ke nazioj, por fermi la buŝon al la<br />
papo, reage al papaj protestoj pro perforto aŭ amasaj deportadoj, pliintensigis<br />
la jam leĝe dekretitajn persekutojn por ke tiuj ĉi instigus la papon al silento.<br />
Eble ankaŭ pro tio oni ne ĉagreniĝis kiam la papo, rigarde sinsekvajn gravajn<br />
aferojn, preferis kaj agadi kaj agumi per diplomatiaj vojoj kaj inspirante la katolikajn<br />
komunumojn al la protektado de deportitoj aŭ je deportado minacatoj.<br />
Kelkaj el ni kunligis, el lernecaj lecionaĵoj, lian nun eksplode senrezervan<br />
politikan elekton kun subtilaj liaj instruaĵoj. Elĉerpante, fakte, el la historio, li<br />
deliĉis ekzaltiĝi pro la sentima decidemo de nia religiula fondinto kaj ege admirato<br />
de italoj, sankta Francisko el Asizo, aŭ pri ties senhezitemo en la orientigo<br />
kaj altcela regado super fratioj, malgraŭ kaj ĝuste pro interfrataj ekkonfliktoj<br />
kaj akuzoj kaj klingeskaj kalumnioj: “traktoj difinantaj lian totalismecan<br />
stilon, kiu ne preterlasas okazon por energie treni al la plej altaj valoroj,<br />
geniece intuiciigitaj kaj parafrazitaj. Nur geniuloj ludas tiun rektan rolon,<br />
malgraŭ suferigaj miskomprenoj kaj maljustecoj kaj kalumnioj. La samo<br />
okazas hodiaŭ: supozitaj politikaj kaj militaj misfaroj ŝuldiĝu nure al elvojigantaj<br />
akuzoj de propagando de multfaceta malamika atako”. Klare nun sur<br />
la fono aperas la Duĉo: genia kiel sankta Franĉesko kaj kiel tiu ĉi mistaksita<br />
pro la suferoj altruditaj de la gravaj destinoj de la patrujo!<br />
Ni nun klare komprenas tion kio tiam vage subrestis: ke la totalitarismo de<br />
faŝismo reproduktas valoron pro ĝia supera kaj tuteca enrigardo, kaj ke la politiko<br />
de Mussolini trenas reagajn kalumniojn pro la gvida stampo de lia geniuleco!<br />
129
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Geniuleco per kiu li eĉ ne ĉiam konsentis kun Hitlero “kiu milite atakis<br />
kun unu kontraŭ dek (aludante Sovetunion)”.<br />
Por pli ilustri la kadron de sintenoj pri la celoj kaj esperoj je kiuj estis taskigita<br />
Germanujo, direndu ke ankaŭ mi iam nutris tian vizion: mi intime trapikiĝis<br />
pro ĝia misakordiĝo kun kristanismo kaj pro lastatempaj krimoj kaj masakroj,<br />
kiujn mi longatempe provis eklipsigi el mia horizonto, kaj nun en tiu<br />
dialogo al mi ŝajnis, ke io ekscesas ankaŭ ĉe mia flanko, nome, ke kun la malvenko<br />
de Germanujo nuliĝus okazo pli efike savi la kristanaron el marksismaj<br />
kaj marksistaj allogoj.<br />
Pri la lasta aludo al la obskuraj kialoj insinuantaj la oportunecon de la rasecaj<br />
leĝoj kontraŭ Judoj, li remetis:<br />
“Por eviti, ke judoj pligravigu judan koloniadon ĉe eŭropaj kaj sudamerikaj<br />
ŝtatoj. Jam ĉio judis!”. Sed, je lia senkulpigo, koniĝis, ke ankaŭ li ankoraŭ<br />
ne konis la gravecon kaj vastecon de la kontraŭjuda persekuto, kiu poste meritis<br />
la difinon de genocido. Kaj tie ĉi li listis longan serion de instancojn publikajn<br />
kaj privatajn publike aŭ sekrete posedatajn aŭ mastratajn de la juda potenco.<br />
Certe li ne sciis en tiuj horoj, ke tiu subtila kolonia potenco jam estis en<br />
Eŭropo, eventuale, draste malkreskigita se ne eklipsigita. Reveninte al la studentejo<br />
oni sciis postkelke da tempo, ke li estis riproĉita pro rompo de sia<br />
iama promeso ne paroli pri politiko aŭ milito kun la studentaro.<br />
En tiuj tagoj venis atendita novaĵo, ke la aliancanoj transpasis la idealan<br />
Gotan Linion, lastan baraĵon al Norda Italujo.<br />
130
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro oka<br />
Konventa kaj klerikeca travivado<br />
Finfebruare 1945 do ni revenis, kiel dirite, el vagabondado, al la konventa<br />
studentejo. Rekomenciĝis la klerikstudenta vivo. Post festaĵoj, brakumoj, klarigoj,<br />
mi kaj mia amiko estis loĝigitaj ĉiu en laŭokaza ĉelo ĉe la alnorda parto<br />
de longa koridoro de la dua etaĝo. La vetero daŭrigis sereni, la frosto glaciigis<br />
ĉion likvan, la malvarmo malmoligis la korpon: la piedoj, nun senŝtrumpaj, pli<br />
ol aliaj eksteraj membroj, sentiĝis tiom malmole, ke el mi haste svagiĝis la fiereca<br />
rakontemo pri la ĵus pasintaj erarvagaĵoj: post du/tri tagoj la pasinto ne<br />
plu ekzistis ĉe ni kaj ĉe nia kunstudentaro. Pri piedoj, ĉesinte la kondiĉo de<br />
malfavoro pro ĝena vagado, ili, kiel aludite, ellasis la rajtojn surmeti ŝtrumpojn<br />
kaj devis konduti laŭregule: sin enŝovi en pezajn ŝuojn je dika poploligna<br />
plandumo kaj ledstrie kovritajn, por iom prokrasti la momenton de la plumba<br />
frosta malmoliĝo. Sub la piedoj finvintre, iom nunjare sed pli evidente en la<br />
venontaj vintroj, formiĝis haŭtaj malmolaĵoj kaj samtempe de la piedoj la ekfrostiĝo<br />
pinĉe transdoniĝis al la nazo kiel konstanta duonmalvarmumo, al la<br />
daŭre interfrotiĝantaj manoj kiel frostadabscesoj, al la oreloj kiel ruĝaj ŝvelaĵoj.<br />
La eksteraj pintoj de tiuj sentoorganoj ĝismedole degelis, oni observis, nur en<br />
la komuna salono aŭ en klasĉambro, la solaj varmigitaj, kiam en ilin estas allasata<br />
enrompo de la sangocirkulado puŝita ankaŭ de insista, kaj nesingarda,<br />
frotetado.<br />
Bonŝance la klasĉambron, je nia dispono ankaŭ en la studadhoroj, oni stove<br />
hejtis. Tie mi ĉesadis piedmovi kaj salteti por daŭrigi senti la piedojn koneksaj<br />
al la cetera korpo.<br />
"Penitenco pro siaj pekoj”, oni vortigis; kaj, ĉe mi, la memoro igis ĉeestaj<br />
tiujn fiajn dezirojn, ke milito venu pligrandigi mian patrujon kaj orgojlecajn<br />
patrujaĵojn; sed la malkomforta eventaro ĝenerale ne malpliigis mian dediĉon<br />
al la studo. Dio, male, en miaj juĝoj, konturiĝis al io nova: je teorinivelo li ekscitas<br />
ĉiam ĝojon, amikecon, certecon, sed je sentnivelo li daŭrigis esti, foje, perceptata<br />
kiel ebla, se ne kaduka, ĝojo, rezerva amikeco, eventuala apogilo dum momentoj<br />
de necerteco. Kiu scias ĉu eĉ en miaj kunuloj sentiĝis tia<br />
animŝanĝiĝo? Aŭ ĉu tio ekdiferencigis min de ili?<br />
Al mi agrablis ankaŭ, post malfrostiĝo kaj varmiĝo en la komunuma salono,<br />
plurtempe resti ĉele, tiel, ke la studadon interrompis, krom alarmosireno,<br />
131
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ankaŭ la elstrata bruo, ĉar el mia ĉambro, ununura en la tuta klerikstudentejo,<br />
eblis vidi kaj observi travitre preterpaŝantojn kaj preskaŭ aŭdi iliajn babilaĵojn<br />
kaj la eĥon de iliaj paŝoj. El la tembro kaj laŭ takto de la paŝobruoj, perceptitaj<br />
antaŭ ol la preterirantoj eniros la areon de mia vido, mi provis diveni kaj<br />
imagi la individuan aĝon kaj fizikajn aspektojn de la personoj. Tiu libera spaco<br />
ebligis distriĝan veton laŭ miaj ekvekiĝantaj fantaziaĵoj: ĉu viro? ĉu<br />
virino? ĉu junulino aŭ infano? La malvarmo la irantaron tiom supervestigis,<br />
ke maleblis distingi junajn de maljunaj inecformoj, tamen la paŝmanieraj bruecoj<br />
iom min spertigis vete antaŭkompreni. Mi min perceptis scivolema kaj eĉ<br />
duonmalplezuriĝanta kiam la paŝbruaĵoj kun la sekvaj aperantaj figuroj rivelis<br />
maljunulinojn anstataŭ junulinojn. Ĉu mi recidive ne rezistas junulinecajn atakojn?<br />
Ĉu distriĝo aŭ nostalgiemo kun nekonscia sopiro?<br />
Se tiu fenestro restis faktoro de tia ŝrumpiĝo, ĝi ĉesis influi apenaŭ kelkajn<br />
semajnojn poste. Belan posttagmezon, reveninte al la ĉelo kun miaj libroj subbrake,<br />
mi trovis surprizon: enrigardo al la surstrataj preterpasantoj ne plu eblas.<br />
La fratulo aranĝanta (panfaranto = ĉiofaranto, ni jam lin difinis), geniuleto ĉiam<br />
zorganta pri sennombraj loĝejaj riparendaĵoj neprigitaj de la eluzo de kvindeko da<br />
loĝigitoj, aferumaĉis ankaŭ en mia ĉambro por alkroĉi, inter la vitroj kaj ŝutroj, al<br />
la metala krado, alian fiksan mezaltan lignan ŝutron malebligantan transrigardi<br />
al la paŝantoj. Mi povis vidi nur tegmentojn, etendiĝantajn ĝis kie ili ne plu<br />
distingiĝis de la kamparo, same kiel el ĉeloj de miaj kunstudentoj. Ekŝvebis<br />
sur miaj okuloj, liberaltire, parta ĉielstrio el kiu, tiujn noktojn, tralumiĝis,<br />
kelkhora turniĝe fuĝanta pala luno kun minimuma stelporcio, kiun mi, eble,<br />
pli frue ne rimarkintis. Bonŝance la geniuleto forgesis obskurige enkradigi la<br />
tutan fenestran aperturon min apartigante komplete el la mondo!<br />
En la porfratia salono oni sukcesis instali laŭokazan radioaparaton el kiu<br />
eblis aŭskulti nur informojn el la “Sociala Respubliketo” ĉar tiuj de aliaj radifontoj<br />
estis furioze brusible distordataj de la politika reĝimo kaj severe, pro<br />
timo de subita kontrolo, malasistataj de superuloj. Malprudentuloj loĝis ankaŭ<br />
inter ni: oni rakontis pri ne konjektitaj policaj vizitoj sekvitaj de severaj admonoj<br />
pro suspekto ke la konvento kaptus kaj buŝe disvastigus inter urbanoj<br />
aliancan propagandon. Kaj, krome, inter la fratularo plu restis, kelka fantaziulo<br />
esperanta je morala kaj milita releviĝo de la jam degenerinta kaj ŝrumpanta<br />
faŝisma reĝimo. Ĉiukaze kiam el la aparato eliris kanzonoj kantataj de virinaj<br />
voĉoj, la majstro de disciplino ektrovis pretekston por ĉion malŝalti. Sed<br />
kiam la fratio volis rapide informiĝi je kiu punkto de la duoninsulo nun vaĉas<br />
la amerikanoj diboĉe atendantaj ke italoj gerile buĉu la tutan germanan ar-<br />
132
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
meon, ĝi devis reiri, iom sekrete, al kaŝita aparato aŭ al la radigaleno ricevantaj<br />
nelokalizeblajn aliancajn elsendojn, ofte allogantaj per la Behetovena kvinsinfonia<br />
“ti.ti.ti.ta”. Prefereblis amerikana okupo ol amerikanaj bomboj!<br />
Mian „galeneton“, kiam kunuloj kredis momente pli sekura ĉe mi, mi tenis<br />
ĉiam poŝe por eviti, ke superuloj estu devigitaj ĝin malkovri kaj konfiski.<br />
Inter la edukantoj foje, eble en gravaj momentoj, oni ekanoncis la principon:<br />
nia junularo kontaktiĝu ankaŭ kun la reala vivo ĉar la forcejaj floroj, se tro<br />
zorge apartigitaj, vivas malmulte elmetitaj en aperta aero. Tiu principo nemalalte<br />
taksiĝis ĉe la klerikejaj studentoj. Kadre de tiu principo al mi estis, provizore<br />
kaj prove, destinita la kontaktiĝo kun personoj vizitantaj la sakristion,<br />
komisiantaj mesojn aŭ almoze bonfarantaj al la fratularo. Foje la konversacio<br />
kun vizitantoj plilarĝiĝis ĝis manifestiĝo de suferoj kaj penoj fare de konfidenculoj:<br />
mi tiaĵojn preferus ignori sed ili elrompis tiaj, ke mia koro pleniĝis<br />
de kompato. Fratulaj robo kaj bonkoreco al mi trapuŝis aŭskulti kaj trovi la<br />
ĝustajn vortojn kaj tonon. Foje la konfidencoj fariĝis tiom intimaj ke ili atingis<br />
prikorajn kaj priamajn aferojn. Estis precipe junulinoj kiuj rakontadis pri<br />
siaj foraj kaj malrekrutiĝe forfuĝintaj fianĉoj: ili malfermis animon, certe sekurigitaj<br />
el la sankta vesto kaj altiritaj ankaŭ de la juna aspekto de la konfidencricevanto<br />
kaj eble esperante igi malpli necerta la sorton de la amato. La<br />
edukistoj tamen malkonsilis eniri en tiujn koramajn aferojn aŭ sentimentalajn<br />
kontemplajn aludaĵojn pro tio ke ni apenaŭ eksuspektas la kompleksaĵojn de<br />
la homa koro, kaj mia konfesprenanto arde puŝis min pliesplori ĉu tiaj konversacioj<br />
estu ankaŭ kuraĝigitaj de nekonscia deziro boleti (estis lia vorto), nivele<br />
de emocioj, en la samaj koreventoj. Nekonscia protagonismo vivita en alia<br />
simpatia persono.<br />
Ne manku informo ke tiujn tagojn en Gemona plenpleniĝis el militvidvinoj:<br />
komencis alveni, fakte, oficialaj noticoj pri itala torpedita ŝipo plenplena de<br />
Gemonaj “alpinoj”, sinkigita en la Egea Maro. Pereis plurcentoj da homoj.<br />
Nova juĝo, samtempe, pri populara religieco, ekformiĝis en mi. Datiĝas<br />
tiutempe la ekpenso, tiam taksita sakrilegio, ke se ne estus suferoj eble homoj<br />
ignorus religion kaj Dion. Sufero ŝtupo al Dio: vere! Sed se ne estus sufero,<br />
kio homa en homo puŝus lin priserĉi Dion?<br />
Ankaŭ en la tasko de la kvestado oni engaĝis nin por ke ni vidu per kia<br />
kosto la bonfaraĵoj de niaj bonhavuloj kontribuas al nia prepariĝo al la pastra<br />
misio. Mi akompaniĝis kun oficiala kvestisto plurfoje laŭ du sinsekvaj tagoj:<br />
antaŭ la ne ĉiam brila bonstato kaj antaŭ manpalpebla malavareco de<br />
bonfarantoj mi certe ne povis min riproĉi pro manko de seriozeco en la studaj<br />
133
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
sindevigoj, io riproĉebla tamen okulumis el mia neklarigita turmentita vokiĝstato,<br />
kies konsisto kaj aspektoj variis, de semajno al semajno, de fervora sintoniĝo<br />
kun la franciskanaj idealoj al snobeca distanciĝo, dum kiuj la mondumecaj<br />
ĝojoj spektiĝis dezireblaj kaj nefidindaj, nerezigneblaj kaj anstataŭeblaj<br />
per io pli konsista. Kaj tuje kontentiga.<br />
Mi ne preteratentis la reagojn al tiuj spertoj ĉe miaj kunuloj. Ili ŝajnis pli<br />
amuzataj ol pensumigataj, pli ŝercemaj ol scivolemaj, pli engaĝiĝantaj en la<br />
enŝovado de religia pravigo en la profitemeca almozpetado ol en memanalizoj<br />
pri sia taŭgeco al la franciskana stilo. Eble tiu sereneco malsupreniris el ilia<br />
intencoklareco koncerne vokiĝon: naturan kuniĝon de animtravidebleco kun<br />
ĝojemo mi kredis konstati ne sen envio. Envio laŭ mia stilo, tio estas ke ili<br />
tion malhavu.<br />
Iun tagon ĉio skuiĝis: la aviadiloj trapasantaj sur la ĉielo en la direkton, unuajuĝe,<br />
de la germanaj teritorioj, faligis siajn mortigajn ŝarĝojn sur la stacidomon<br />
de urbo Ĝemona, detruante laŭ centmetra radiuso kaj mortigante plurajn<br />
homojn. Kiam la krakaĵoj abrupte atingis niajn orelojn, ni estis amase protektataj<br />
en la subroka rifuĝejo. Kelkaj forvenas kaj senŝirme kuras tra la fumo,<br />
tra muraj ruinaĵoj, por helpi al eventualaj vunditoj ĉar oni scias, ke multaj rezignadis<br />
la rifuĝejon fidante je la neglektebla strategia situo de la urbo. Kie ili<br />
estas? Ni sukcesas altrudi silenton al pluraj kriantaj bonvolaj okazaj sukuristoj<br />
pri siaj karuloj kaj ekaŭdas helpalvokojn el kelkaj punktoj kaj komencas fosi<br />
permane, dum el apudaj lokoj kelkaj voĉbruas kaj brake strekas por averti, ke<br />
inter ruinaĵoj kuŝas ŝrapnelaĵoj ne jam bruligitaj kaj do pretaj por incendicele<br />
eksplodo. Vivdanĝere vunditojn, kies fina sorto restos por mi nesciata, ni provis<br />
flegi ĝis la alveno de oficialaj ŝarĝitoj.<br />
Mi mismemoras kiom estis la mortigitoj kaj la vunditoj: mi menciu tamen,<br />
ke postajn tagojn, dum novaj alarmoj, kuraĝuloj daŭrigis elfosi por liberigi<br />
el sub ruinaĵoj mankantajn personojn certe jam kadavriĝintajn.<br />
Kial tiu bombado, se la fervojo estis jam plurloke interrompita najbare de<br />
Venzone kaj Ospedaletto, vilaĝoj proksimaj? Ĝemonanoj fasonis la moton:<br />
“pagitaj je tunoj” insinuante ke aviadilistoj ju pli monrekompensataj des pli<br />
da bomboj sendiskrimine plonĝigitaj sur loĝataj lokoj. Al la kvalito, tamen, aŭ<br />
juĝekvilibro de la protesto oni povis almezuri ĝian latentan humanecon kiam,<br />
postnelonge, flugfortreso revenanta, aerkaravane kun aliaj, el Germanujo, do<br />
deŝarĝita, devis difektkaŭze sin lasi vrakiĝi en kampara teritorio najbare de<br />
Ĝemona: homoj alkuris por helpi kaj ankaŭ embuskigi eventualajn supervivantojn.<br />
Neniu bezonis tion ĉar la okupantoj jam mortis. Tiam la alkurintoj<br />
134
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
limiĝis liberigi ilin el felaj vestoj kaj botoj kaj aliaj utilaĵoj jam senutilaj por<br />
la mortintoj. Ankaŭ fratuloj piece altiriĝis, vidante tamen ekaperi piedoj senŝuaj<br />
kaj brustoj senjakaj. Kune homoj obtenis el la loka germana komando<br />
permeson entombigi la korpajn restaĵojn en tombejoj post religia hasteca propeto,<br />
al kiu partoprenis ankaŭ mi, penante tamen sperti, je nivelo de sentoj,<br />
kompaton por… malamikoj! Ja, ĉu malamikoj aŭ aliancanoj ankaŭ por norditaloj?<br />
Tra eventoplena kaj seka ekprintempo venis aprilo-majo. Radiogaleno fiere<br />
disvastigadis, ke la germana fronto “Sigfrido”, ekallasis signojn de cedo. Ĉirkaŭ<br />
la dudeka de aprilo sur la ŝtata fora strato komenciĝis la retiriĝo de disbatitaj<br />
Wermach-aj germanaj senblenditaj konvojoj al Aŭstrio, nome al Germanujo:<br />
la soldatoj kiujn mi imagis artikigitaj nur por sturmi! Kelka germana duonmotorizata<br />
trupkonvojo estis sekvata de lante procesiantaj soldatoj, lace kaj senformacie<br />
defilantaj malmulte germane: mi sentis kompaton kaj deziron doni helpon<br />
ankaŭ al ili ĉar, funde, ili devintus esti la kolaborantoj de la glorigo, de mi<br />
revita, de Italujo. Samtempe grupoj veturis ankaŭ fervoje, sed tiom malrapide,<br />
ke eblis kalkuli la senarmile retiriĝantojn.<br />
Iuj partizanoj, transpaŝante la konjektitajn ordonojn, kredis sian heroaĵon<br />
kugle ataki germanajn soldatojn, preskaŭ senarmajn malmilite retiriĝantajn<br />
laŭ reciprokaj konsentoj kun partizanĉefoj, eble ankaŭ kun avangardaj aliancaj<br />
komandoj: marĝene de krucvojo restis vunditaj soldatoj, unu eble mortigito.<br />
Post kvaronhoro du germanaj kirasveturiloj revenis venĝe pafante, iom hazarde,<br />
oni atestis: sur la grundo restis mortinto, eble partizano aŭ civilulo, kun<br />
diversaj vunditoj. Ĉu estis paktoj aŭ ne estis? Popolo koleregis parte kontraŭ<br />
partizanoj parte kontraŭ germanaj armeanoj. En la kirasveturiloj oni ŝarĝis<br />
germanajn vunditojn kun eble mortinto.<br />
Ĉiu trajno el Udine esperigis, ke almenaŭ la vostaj vagonoj transportu usonajn<br />
avangardojn de novaj okupantoj eĉ leĝere armitaj ĉar komunakorde la<br />
germanoj jam ĵetis ĉion militan. Ili fine vere flagris survoje, ĉe la monatfino.<br />
Kian feston kun manklakadoj kaj mansvingoj kaj dancoj ili ricevis kaj kiom<br />
dankeblaj ili prezentiĝis, malgraŭ ne sen foje ironiaj aludaĵoj al la sendiskriminaciaj<br />
bombadoj: ironioj kiuj intensiĝis kiam oni vidis la enmarŝon de anglaj<br />
regimentoj al nia zono kiu, do, estos garnizonita de Angloj anstataŭ de<br />
Amerikanoj. Nu, ĉie, al kelkaj, indikante fingre la ruinaĵojn, protestantaj kontraŭ<br />
ili pro la terorisme sendiskriminaciaj bomdadoj, venis respondo, ke tiujn<br />
ĉi praktikis unuaj la asanoj sur aliancaj teritorioj. Tamen la trikolora flagsvingado<br />
invadis, kvazaŭ per magio, fenestrojn kaj placojn, aparte kiam aperis no-<br />
135
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
vaj taĉmentoj de venkintoj.<br />
Kelkan tagon antaŭe, trapasante la urbon, mi revidis la faŝistajn garnizonantojn,<br />
eble jam forlasitajn al la antaŭvidita destino. En tiuj senbarbaj junuletoj,<br />
kiujn mi jam vidis kvin monatojn antaŭe, restis la tuta kruda naiveco: ili ŝajnis<br />
ankoraŭ nekonsciaj pri la drama okazantaĵo kiu estus signonta ilian vivon, se<br />
por ili sukcesiĝos pluvivo. Ili staris, aspekte senpripensaj, rande de la stratoj<br />
kvazaŭ gaje ripozantaj kunordigantoj de neekzistanta trafiko. Kial partizanoj ne<br />
alfrontis ilin? Ĉu kalkulita prudento kun sendanĝera kompato, kiel mi suspektis,<br />
lasis ilin krisoliĝi en la konscio pri sia krimula kondiĉo kaj spontane foriri<br />
el la kazerno?<br />
Mi suspektis, ke tiuj gejunuletoj estas filoj de patroj militfalĉitaj aŭ forfuĝintaj<br />
por eviti la unuan popolan senprocesan reagon.<br />
Dum la liberigantoj prokrastas la alvenon, kaj dum laŭ la ŝtata strato maloftiĝas<br />
la longa nigrabruna strio de germanaj soldatoj, transvivintaj el cento malvenkoj<br />
kaj forlasintaj la pezajn armilojn, kaj piedsuprenirantaj al aŭstriaj alpaj<br />
pasejoj, sur la sama strato, el landlima montpasejo de Tarvisio, alia homfluo de<br />
uloj magregaj, vestitaj el ĉifonaĵoj ope aŭ plurope treniĝas al Italio. Fuĝinte el<br />
jam ne plu garditaj germanaj koncentrejoj, aspekte kaj energie elĉerpitaj, italaj<br />
eksprizonuloj koncentriĝas ĉe la stacidomo de Ĝemona esperante, ke trajno<br />
forveturos al la ĉefprovinca urbo Udine; el tiuj kelkan oni sukcesis rekunmeti,<br />
el diversaj difektitaj vagonoj, kaj reale funkciigi. Sed la restantaj aŭ malfruantaj<br />
revenantoj komencis frapi ĉe la konventa pordistejo almozante pri io por<br />
manĝi kaj sin vesti. La superulo malplenigis la provizejojn por satigeti la plej<br />
bonŝanculojn, pretajn je ĉiu servo kondiĉe de panpeco. Apudaj loĝantoj kunlaboris<br />
per ĉiuspecaj helpaĵoj.<br />
Altrudiĝis, ke ni devis dilui lakton per akvo por havigi al ĉiuj po unu glaseton<br />
kun unu hektograma panpeco. La konventa superulo estis, se tiel diri, la<br />
ununura aŭtoritato en la urbo, el kiu jam eklipsiĝis politikistoj kaj publikaj<br />
agantoj: li igis la kvestistojn karuseli ĉe nutraĵvendejoj, ĉe la nigra merkato,<br />
ĉe bonfarantoj. Eksprizonuloj bivake atendis kaj dume, sterniĝinte sur la ŝtonaj<br />
klostraj benkoj kaj sur la herbo de la interklostra ĝardeno, sin lasis fordoni<br />
al delaciga dormo.<br />
Ĉe la fino de la alfluo, jen prezentiĝis sicilia ĵus liberiĝinta prizonulo<br />
akompanata de pola junulino, kun kiu li sukcesis kaŝite kunvivi iujn semajnojn<br />
najbare de koncentrejo, Li intencis ŝin konduki kun si, cele geedziĝi feste,<br />
ĝis Sicilio, sed nun li kaj ŝi, eble graveda laŭsiadire, mankas je ĉio, eĉ urĝadis<br />
nin oficiale geedze unuigi ilin. Sen iu ajn definitiva solvo, ili malaperis post<br />
136
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kelkaj tagoj, eble piede renkonten al trupoj aliancaj el kiuj eblis, laŭ onidiro<br />
spertita plifrue vera, rimedi almenaŭ ion manĝotan.<br />
Mi travivis tiujn neforviŝeblajn tagojn tra ekzaltiĝoj kaj deprimiĝoj: kiam<br />
oni kredis, ke la nutraĵoj sufiĉos, jen aliaj kompatekscitaj petantoj; eĉ perdiĝintaj<br />
germanaj soldatoj, eble militkrimuloj, helppetis. Postevente, pritaksafaze,<br />
oni suspektis, ke iu el tiuj lastaj estis oficira estranto ĉe la rizlaborejo de<br />
San Saba (Sankta Saba) apud Triesto, kie la nazioj estis pretigintaj kaj eble<br />
funkciigintaj la solan eksterman lageron en Italujo.<br />
Bonŝance la nemalproksima milita provianto-magazeno kun kantino, ankoraŭ<br />
provizita je nutraĵoj kaj aliaj necesaĵoj, forlasita de la faŝista gardistaro kaj<br />
zorgantaro, antaŭ ol esti komplete senbalastigita de malsataj popolanoj, ricevis<br />
ankaŭ la viziton de niaj kvestantoj.<br />
Hejmenanhelantoj dankemaj, satiĝintaj kaj refaritaj je okazaj vestaĵoj, reprenadis<br />
sian preskaŭ nudpiede stratpistadon tra ruinoj kaj lokanoj tentataj<br />
tute okupiĝi pri siaj malcertaj aferoj. Ili ne sciis, same kiel ni, ke la venonta<br />
Italio forgesos laŭlongatempe tiujn ulojn difinitajn en Germanio «militaj internigitoj<br />
» do senprotektaj de internaciaj konvencioj, kalkulitajn je 700.000 homoj,<br />
ĉar la tuta atento kaj admiro devos orientiĝi al la landaj rezistintoj, el kiuj<br />
venos la iluzio, ke Italujo la militon ne perdis sed venkis pere de la rezistula gerilo,<br />
kiun nun ero da historiistoj taksas intercivitana milito. Nur post dekoj da<br />
jaroj tiuj internigitoj, pri kiuj la publika memoro jam estis preskaŭ malaktualiĝinta,<br />
estis egaltaksitaj kiel la rezistintoj por la libero: efektive ili suferis pro<br />
sia rifuzo aniĝi al la faŝista armeo kaj pro tio, nur pro tio, ili estis deportitaj,<br />
enlagerigitaj, amasigitaj kiel bestoj kaj, kontraŭ la statuto de milita pri prizonula<br />
konvencio, laborigitaj por la germana armeo. Krome kaj pro tio, el ili almenaŭ<br />
50.000 perdis la vivon.<br />
La tragedio daŭris kvin/ses tagojn ĝis la okupantoj decidis interveni per<br />
nutraĵoj kaj transportiloj.<br />
Kiel timite, kiam la milito malhisis sian flagon tuj komenciĝis la purigcelaj<br />
kriminalaj procesoj. Pro vaporiĝo de laŭleĝaj aŭtoritatuloj foje la purigcelaj<br />
forigenduloj trovis kriantan popolon kiel juĝiston: en Ĝemona ne okazis kontraŭleĝaj<br />
krimpunoj pro tio, ke ankaŭ tiakaze entrudiĝemaj kaj estimataj konventanoj<br />
tre engaĝiĝis, per ia humaneca entrudiĝo en politikajn aferojn, por konvinki<br />
aresti, nur aresti, kolaborantojn transdonotajn al oficialaj tribunaloj. Kvar<br />
monatojn (tiom daŭris la transiro al la normala civilvivo) oni pasigis timante<br />
akuzon kaj trenadon al placo. Kiel malfiksiĝi el la memoro pri la sorto de tiuj<br />
junulinoj kiuj, kiel ajn faŝistigitaj veste kaj geste, iam movis miajn kompate-<br />
137
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
majn sentojn? Ili estis ĉiuj arestitaj, post kelkaj tagoj de malliberejo la plejparto<br />
suferis punon per kapa ĝishaŭta razo dum la plej aĝaj estis publike humiligitaj<br />
antaŭ pli amuzata ol venĝopostula publiko: por malgravigo de ilia kulpo<br />
ludis la fakto ke ili neniam portis ofendajn armilojn. Plej grava puno aljuĝita,<br />
oni diris, estis, ke ili restu pune apartigitaj el popolaj daŭraj dancadoj. Dancadoj<br />
ĉiuspecaj, fakte, kaj ĉiuloke svarmis kvazaŭ tensio kaj suferoj fine merite<br />
trovus kompenson. La vortoj novaj “Boogie-Woogie, blues, swing ktp” kun<br />
sia ekzotikeco diseligis ion misterece allogan.<br />
Semajnojn poste, tri el tiuj junaj faŝistinoj kaj “helpantinoj”, la malpli junaj<br />
kaj plej influaj, abrupte ĉesis cirkuli, eĉ forsinkis de siaj hejmoj. Pro honto,<br />
oni suspektis kvankam iliaj familianoj senĉese ilin serĉadis. Jarojn poste, oni<br />
malkovros iliajn kadavrojn emerĝintajn el riverborda subgrundo!<br />
Kiel starto kaj urĝo al tiuj eventoj agis novaĵo, la timata novaĵo: la mortigo<br />
de B. Mussolini, senprocese pafekzekutita kaj poste nudigita kaj venĝe pendigita<br />
en Milano. Inter la fratularo, post kelkaj silentaj konsterniĝoj ekfalis diverspecaj<br />
komentoj dum la juĝoj diversmotive akriĝis: la fratula plejparto lin<br />
respektis pro iuj iamaj nemalbonaj sociaj kaj politikaj agadoj, kelkaj lin malrespektis<br />
ĝis aprobo aŭ aplaŭdo pri la ekzekuto, unu, iam inkliniĝanta al faŝismo,<br />
sin senkulpigis dirante ke mem estis nur ĉe faŝistoj . Se por li mi esprimis<br />
pli da respekto kun kompato ol da indiferento, ankoraŭ mi ne suspektis, ke<br />
instruitaj religiuloj povas, pro tiuj aferoj, perdi sinregon, tiel ke la konventestro<br />
sin sentis devigita premi ĉiujn por ke la publikaj konversacioj tranĉu for<br />
komentojn pri tiu evento.<br />
La senprocesa ekzekuto de Mussolini ekigis aŭ plifajrigis, en tuta Alta Italujo,<br />
la kontraŭfaŝistan elpurigon, kredigitan necesa por adekvate puni la<br />
dummilitajn krimojn. Montriĝis de tuj du inklinoj, unu emis puni nur post normala<br />
juĝa verdikto aŭ prokrasti la penon kaj ĝin kongruigi al humanecaj,<br />
kvankam miksitaj al venĝovolo, kriterioj, alia senmizerikorde emis mortpuni apenaŭ<br />
la faŝista kulpulo falas en la manojn de la partizanaj milicanoj, nun politikregantaj.<br />
Ŝtupon post ŝtupo elkerniĝis la veraj motivoj de tiom da elpuriga<br />
ardo; ĝi fakte baziĝis ankaŭ sur aliaj antaŭvidoj kaj celoj: oni antaŭvide supozis,<br />
ke faŝistoj kaj ties simpatiantoj neniam enviciĝus komunistaj kaj certe ili<br />
enirus reemfazi kaj plifortigi la moderajn partiojn kun kiuj certe la komunistoj<br />
devos, en venontaj balotoj kaj klasluktoj, rivale dueli. Tial urĝis elimini tiujn<br />
ulojn antaŭ ilia apero en la proksima postliberiga socipolitika scenejo. La justicvolo<br />
de la ekstrema maldekstrularo trenis la popolon al konsento aŭ al sendecida<br />
apartado. Kaj oni elvivigis, en la tuta Italujo, 30.000 homojn ĉirkaŭ, kul-<br />
138
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
pulojn kun duonkulpuloj kaj dubkulpuloj kaj senkulpuloj: ĉiuj certe antikomunistaj.<br />
Sed la vivvolo venkis super ĉio: dancadoj, festoj ĉiuspecaj.<br />
Tamen, se la potenco de la homaj aspiroj al vivo forgesigis la ĵusajn hororojn,<br />
jen nova fonto de suferoj: nun amase alvenas forfuĝintoj el Istrio, ekstremelasta<br />
itala aneksita teritorio limiĝanta kun Juguslavio, praktike jam aneksita al<br />
Jugoslavio: ĉi tie la etna purigado procesis por elimini italan etnon: aŭ eksterlandigo<br />
aŭ enfojbigo (profundaj fosaĵoj en regiono Karsto). Dekomence oni<br />
emis kredi, ke la rifuĝintoj estis faŝistoj punotaj pro krimoj, poste la loĝantoj<br />
komencis ilin gastigi kaj satigi kiel persekutatojn: ankaŭ la konvento faris<br />
hospico la lokalojn destinitajn al vizitantoj kaj senhejmuloj. Eble, nun en tiuj<br />
fojboj kuŝas du/tridek miloj da senkulpaj italaj civitanoj, kies teritorio, por pli definitive<br />
esti aneksita al Jugoslavio, devis purige liberiĝi el ĉiuj italaj civilizaj<br />
signoj.<br />
Post la agitiĝo de tiuj tagoj, la klerikeja vivo reprenis sian kutiman disvolviĝon;<br />
sed io nova ĝin ektrakuris. Kiel jam dirite, nova gnomo eksonis. “Nepras,<br />
ke junaj fratuloj kontaktiĝu kun la vivo reala”, oni frapfrazis kaj ekrenoviĝis<br />
io, kvankam konfuze. Ene de tiu ema projekto edukantoj enirigis klerikojn<br />
ankaŭ en la taskon de asistado al mortantoj. Ke mortantaj homoj okupu<br />
larĝan spacon de nia sperto, ĉu dubinde? Certe ne, ĉar en granda fratula komunumo<br />
la evento-morto estas ĉiam alestiĝanta. Okazis fakte, ke frato Vilhelmo,<br />
maljunulo tamen ĉionzorganta, post fervora kaj krianta prediko, kolapse<br />
svenis. Transportita al sia ĉambro (la loka malsanulejo tiam ankoraŭ mankis<br />
je elementaj necesaĵoj forestigitaj de militistoj), li estis flegata laŭ kuracistaj<br />
preskriboj, sed ankaŭ estis diagnozita la baldaŭa morto. La fratuloj ame lin<br />
diurne asistis, kaj kiam endis mildigi la penon de la oficialaj flegistoj, oni pensis<br />
al junaj klerikoj; kaj la tasko falis ĉi-foje sur min. “Vi certe kapablas partoprene<br />
ĉei kaj eventuale paroli delikate kaj laŭ kristana karitato kaj flegi<br />
laŭbezone”. Mi konsentis kaj plenumis mian taskon laŭ maniero, oni poste senapelacie<br />
mezvoĉe deklaris,... mallaŭdebla!<br />
Sed priskribiĝu laŭsinsekve la faktoj. Kiam mi aliris la ĉelon de la malsanulo,<br />
tiu ĉi estis ĝuanta efemeran revigliĝon, kaj montranta deziron interparoli,<br />
tial ke la flegado fariĝis nemalagrabla, kaj mi, por ĝin plifaciligi, glitigis<br />
la konversacion ankaŭ al miaj ankoraŭ atentovekaj ĵuspasintaj vagabondaĵoj:<br />
la malsanulo aspekte aŭskultis atente miajn, antaŭe delikate kaj senemfaze diratajn<br />
sed pojome pli viglige, rakontaĵojn. Certan momenton, mia asistato, spite<br />
sian senvivecan korpon kaj senkarnan ostan framon, rompis la fluon de miaj<br />
139
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
vortoj per ne plu retenebla kutima tenora voĉo:<br />
”Kio vin opiniigas, ke liverado de ĉi tiuj viaj aventuroj valide min preparu<br />
al la renkonto kun Disinjoro? Se iam pri miaj mankoj mi devis raporti antaŭ<br />
mia konscienco, mi pri io alia ekraportas antaŭ Dio”.<br />
Mi ne sciis kion, almenaŭ balbute, respondi kaj provis elstreĉiĝi el la sinsekva<br />
akuza silento per ridetoj kaj tuŝetoj. En lia voĉtono mi perceptis, eĉ sensis,<br />
ion predikecan similan al lia famo. Tiam, post kelkminuta silenta paŭzo,<br />
mi ekrajdis sur la temo de nova supoze konvena konversacio, ĝuste tiu de la<br />
predikantoj inter kiuj li rangiĝis kiel unu el la ĉefaj regionaj figuroj; jen, antaŭe<br />
timide poste emfaze ekradiis el miaj lipoj kio taŭgiĝus kaj kunsonus al la<br />
cirkonstancoj kaj favorus la interkonsentiĝon de la spiritoj. Mi al li adresiĝis,<br />
ne sensapuma akcentado, tiel: ”Ĝuste mi ekpensas al viaj predikoj per kiuj vi<br />
plikristanigis la popolon, ĝin instruante pri la kristana doktrino. La Sinjoro<br />
certe feliĉigos vin pro tiuj doktrinaj kaj ardaj predikoj”.<br />
Li etendis brakon montre al io, kupumis la sekan manon ĉirkaŭ la naz-buŝo<br />
kaj, rigidigante la palpebrojn, per sammana fingro vertikale antaŭbuŝe trudis<br />
silenton kaj min aldirektis kvazaŭ invitante, ke mi ne malkaŝu ion malhonoran:<br />
”Diru subvoĉe. Se la Sinjoro pri tiuj miaj predikoj ne priparolos min, mi<br />
al li pri ili ne parolos certe!”. Post tio konvulsie ektusis.<br />
Frato Vilhelmo, la okdekaĝulo, eligis sian animon kelkan semajnon poste, piece<br />
kronante admiratan vivon heroldiĝinta en la predikado. Ne plu al mi estis<br />
permesite intertempe revidi lin “ĉar vi, nebridebla babilanto anstataŭ levi<br />
la animon, vi lacigas ĝin per ekscesoj de vante spritaj vortoj. Eĉ en tia cirkonstanco<br />
vi pavis vian parademon”, digne komentis la superulo, kiu tamen<br />
tuj mallaŭtigis la tonon, certe pro tio ke ankaŭ mem komprenis, ke tiun lian riproĉon<br />
pri mia maladaptiĝo al la cirkonstanco-morto mi nedomaĝe interpretas<br />
kiel definitivan dispenson de tiu neamata tasko.<br />
Tri jarojn poste oni denove metis min en asista zorgo ĉe fratulo mortanta,<br />
kiu tamen ankoraŭ ne konsciis tiun sian okazontaĵon. Li kredis sin kompreninta<br />
el miaj vortumoj, al kiuj tamen mi nenion riproĉendan imputis laŭ miaj postaj<br />
ekzameniĝoj, aŭ li abrupte kuraĝis ekkonscii ion jam subkonscie sciatan sed<br />
tamen konscinivele ankoraŭ ignoratan, nome ke liaj tagoj, eble horoj, senprokraste<br />
retiriĝas el l’ homa vivo. Li komprenis kaj, streĉante la okulojn kaj min<br />
gapante raŭkis kun voĉo mortiĝanta: “Mi finis feki, ĉu do?”, kaj torporiĝis kaj<br />
sin enfermis en nemalblokebla senvorto, dum mi ŝvebis enalte serĉante nedepriman<br />
rokdenton por rozkolorigi lian subitan konsciiĝon.<br />
140
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Senaverte, mia menso turniĝis al la mistereca Dio, duonkontraŭ li paŭte grumblante:<br />
”Kial, ho Dio, ne igi pli facila kaj malpli dolora nian disiĝon de l’ vivo?<br />
Kial Ijob, la biblia protestanto vizaĝe al Dio pro la homaj suferoj en senkulpulo,<br />
ne grumblis ankaŭ pri la morto, kiun li ŝajnas juĝi akceptebla se Dio<br />
distribuu laŭmerite ceteraĵojn 1 ?”. Kiel ajn, de nun morto, pri kies natureco antaŭe<br />
mi senprobleme konsentis, ekbildiĝis per la plej kontraŭhoma afero, kaj<br />
mi primiris, ke tion mi ne pripensis antaŭe kaj, ke mi travivis adaptiĝante al<br />
tiu fenomeno kvazaŭ ĝi neekzistus. Eble tiu konscia nesento enkalkuleblas inter<br />
la misfaroj de la milito, dum kiu la mortoj impresantaj estas nur tiuj pro<br />
militaj kaŭzoj: kvazaŭ se tiuj ĉesus, eĉ la morto malaperus!... Sed haste ĝi reprenis<br />
sian ĉeeston ekscitante angoron kaj problemon.<br />
Tamen ĝenerale la travivo fluis gaje dum abundis reciprokaj ŝercoj kaj<br />
amuzaj spritgestoj. Sed la kostojn de tiu junula emo pagis iuj el la komunuma<br />
fratio. Ĉar la kristana karitato influis nin pardoni aŭ esti indulgemaj rilate la<br />
moralajn mankojn, pritraktotajn, eventuale, en kadro de frata korektado, la<br />
emaĉo klaĉe kritiki kaj flankenvipi, devenanta el ne malkovrita aŭ malpridiskutita<br />
agresenergio, forkonsumiĝis per la pliakcentigo kaj ne nur amuzveka pligrandigo<br />
kaj distordo de karakteraj strangaĵoj aŭ psikofizikaj mallertaĵoj de la<br />
kunvivantaro. Kaj el tiuj abundis la tagoj fierigante, en daŭra konkuro inter ni,<br />
niajn goliardajn eltrovaĵojn kiuj foje el apenaŭ malicetaj glitis al vere malicaj.<br />
Nutris nian vortludemon la fratulo tabaksnufanta kun la brustvesto neforigeble<br />
flartabake makulita, pri kiu estis dirate, ke la fiaskego de snuftabako,<br />
plenplena kaj lokigita sublite, pli ol surogate anstataŭas la rezignitan edzinon.<br />
“kiel fartas via edzino? Vidu ne indulgi sternegojn por ke ne teruriĝu la sublita<br />
edzino... Vidu ne ŝin inviti supreniri inter littukoj!”.<br />
Estis ankaŭ fratulo kiu tute absorbite sin forgesanta en nevizitita preĝeja angulo<br />
dum la aliaj tablemanĝas. Pri tiu ni inventis la amuzesprimon: “Vi trovis<br />
1 Ijob: Biblia libro, verkita per pluraj redaktadoj de la Va ĝis IIIa jarcentoj aK, en kiu estas forĵetita<br />
la kriterio de la strikta rilato inter feliĉo kaj fidela obeo al la diaj ordonoj kaj adorkliniĝo<br />
al Dio ktp, kaj oni provas esplori novan teologian solvon pri la origino de la homa sufero.<br />
Kadre de tio, Ijob petas de Dio eksplikon pri la motivoj de siaj, kvankam senkulpa, suferoj.<br />
Laŭ la antaŭa saĝeca tradicio Ijob, justecplena pro siaj religiemo kaj submetiĝo al la diaj ordonoj,<br />
rajtus esti feliĉa kaj daŭre rekompensata de Dio ĝis la fino de siaj tagoj. Por li la fina<br />
ruiniga evento “morto” ne konstituas malharmonion, kontraŭaĵon al la homaj aspiroj: morto<br />
malŝatiĝindas nur se plonĝanta sur junulon aŭ justulon. Bonŝance Ijob, ĉe la fino, rezignas<br />
pretendi eksplikojn kaj akceptas, ke ĉe Dio ekzistas alia mistera justeco supera al homa kompreno,<br />
kaj decidoj respekte kaj ame akceptendaj.<br />
141
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
la manieron okupi la tutan Dian Diecon... Ni fine malkovris kial ni ne plu<br />
sukcesas konversacii kun Dio: tiun ĉi vi ostaĝe piratis!”.<br />
Estis ankaŭ fratulo dandece eleganta kaj parfumita kun la haroj bele kombitaj<br />
aŭ arte taŭzitaj. Pri tiu ĉi ni, netute nur amuziĝe, taksis ke, kvankam elirinta<br />
senkunula, povus tamen okazi, ke li revenu edzine akompanata.<br />
Estis ankaŭ fratulo indulgema al vino, al kiu ne malplaĉis viziti, kun ruze<br />
adaptita falsa ŝlosilo, la edzinon… kelan, kvankam ĉasteczone ŝirmitan per<br />
duobla seruro.<br />
Virino, edzino, inecaj aludoj! Ĉio tio povus travidebligi sopiron kiu el io nevole<br />
konscinivele formetita fariĝas vorto, ŝerco, anstataŭiĝo, nome kamuflado<br />
vera kaj propra. “Ne estas skeptikulo senaspira al Dio kaj ne estas asketikulo<br />
neplutenanta funde de l’ koro iun nostalgion pri la bonaĵoj rezignitaj”, diradis<br />
la spirita akompananto, aldonante tamen: “Se la konscio pri tio fariĝas sopiro<br />
kaj bedaŭro, tio signifas, ke via vojo devas esti alia, tiu de la geedziĝo: la spritlingvaĵo<br />
povas helpi al vi vin pliprofunde koni. Vi pliinsistu en la sondado<br />
kaj inspektado de via eno, private kaj kun gvida konfidenculo, kaj ŝanĝante,<br />
se eblas, la lingvaĵon de viaj goliardaĵoj ”.<br />
Al niaj, foje respektmankaj, ŝercemaj sagoj ne forfuĝis nia kunulo Albino,<br />
tiom ekipita je grandaj videblaj aŭdorganoj, ke ni kromnomis lin “elefanto balaanta<br />
la aeron perorele”.<br />
Frato Pacifico (Paĉìfiko), profesoro pri bibliaj sciencoj, emeritulo grandverva<br />
kaj iom pompe vizitante siafakajn konferencojn kaj simpoziojn, iun tagon<br />
tagmanĝe plumpe komunikis, ke fine granda disfamigita pli ol populara<br />
revuo destinis lin dungi kiel konsilisto-kontroliston pri temoj de la antikva<br />
mezoriento, semidaj lingvoj kaj arkeologio kaj historio, kaj svingis, tre aplaŭdita,<br />
la telegramon ĵus alvenintan. Telegramo false kombinita kaj liverita ĉeporde<br />
de iu el ni, poŝtiste kamuflita! Pri nia subkuŝanta krueleco, aŭ volo de agreso<br />
kiel interpretis profesoro pri historio, ni konsciiĝis, kelkajn tagojn poste, kiam<br />
frato Pacifico ektaksis la aferon mistifiko kaj estingiĝis longatempe el lia mieno<br />
la kutima bonkora vizaĝo kiu, kiam reaperis, ne plu estis la sama. La limo<br />
inter ŝercarto kaj insulto kun kaŝcinika krueleco ne ĉiam tuj brilis dum la karikaturoj<br />
de komune homaj karakteroj; ĝi ne disdegnis, almenaŭ foje, kamufli<br />
agresemon sub vestoj de satira bonvolemo, foje kritike tolerata de edukantoj,<br />
kiuj avertis nin pri io ne enkadrigebla en laŭkristana stilo. Nur pli malfrue mi<br />
sukcesis, per spertoj kaj studoj, legi en la homa psiko la bezonon agresi kun,<br />
el tio, nepreco ĝin regi malkaŝante ĝian imperiemon pere de rezonadoj kaj pliagrabligaj<br />
idealoj.<br />
142
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Frato Marjo splendis je haŭto delikata kaj rozblanka kun fajnaj vizaĝaspektoj<br />
kaj iom afekta sed fascineska ĝentileco en parolado kaj gestado per ineca<br />
voĉo. Ĝuste tian voĉon preninte kiel pintmarkon de ineco, kun li ĉiuj komplimentadis<br />
kaj distrotempe aŭ kunlabore akompaniĝis: bunte gamiĝis dolĉaj<br />
gefianĉaj amaludoj: ho, mi vin kisus! Kiam vi rericevos mian edzinringon?<br />
Certe kun vi nur geedziĝo daŭre en ĉasteco! Kiu estos la preferito inter ni?…<br />
La ludo, observata de edukantoj, daŭris ĝis al Marjo, preskaŭ fulme, maskliĝis<br />
la voĉo, la apenaŭ lanugaj haroj disfloris al barbaj elkreskaĵoj aparte sur la<br />
mentono, la gestoj ekperdis rafinitecon. Kunuloj goliarde ne prisilentis sian seniluziiĝon,<br />
postkriis al perfido kaj deklaris sin senigitaj je kontemplado de inecaj<br />
ĉarmoj. Li, tamen, seninterrompe kaj feliĉe kaj senaverte maskliĝis ĝis la goliardaĵoj<br />
pro lia indiferento ĉesis.<br />
Ĉar estis antaŭfiksita por ni kandidatoj al la pastreco ankaŭ la predikado,<br />
kial ne prepariĝi ek de nun montrante sian kvanton da dispozicio al la oratorarto,<br />
celo de la ĵuse enkondukita lerno-objekto retoriko? Ĉiusemajne unu el<br />
ni oratore prelegis antaŭ la fratularo pri sia elektita religia temo. Mi elektis<br />
“La devo anonci” (evangelia ordono al ĉiuj kristanoj, aparte al la ekleziaj regantoj)<br />
kaj provis kunesti kun la publiko dek kvin minutojn: mi parolis, pliekzakte<br />
mi predikis, plejprecize mi tondris kvazaŭ minacanta kontraŭ la rezignantoj<br />
de tiu devo. Mia prediko, kiel kredeble, muldiĝis el knedaĵo de frazoj jam<br />
aŭditaj el predikoj kaj el ŝablona stilo bombaste ŝvelparola. La fratula komunumo<br />
aŭskultis senpasie kaj sensigne de laŭkutimaj aprobo aŭ kuraĝigo, male<br />
kun reciprokaj kaŝridetoj kiam mia voĉtono atingis la finan klimakson. La<br />
unua komento, de mi pete eltirita de la pastro plej malzorgema en la vestoj kutime<br />
varimakulitaj, kaj malpli estimata en la oratoria kampo, sonis tiel: “vi faris<br />
venton senblovan per via krea elmontriĝo... Tiel oni predikis iam, en la<br />
baroka tempo... Kvazaŭ vi mem bezonus fortikigi vian propran konvinkon.<br />
Erudita parolado kaj potenca voĉo ne kovras malfacilecon de adaptiĝo kaj<br />
aktualiĝo”. Li parolis mallaŭte zorgante, ke lin ne aŭdu aliaj, nekutime sprita<br />
kaj neniom retenata de la evidenta persona malzorgeco kiu min kredigis lin ne<br />
kapabla tiom decide juĝi.<br />
Estis vere. Min enkadriginte, poste, sub pli diskreta lumo, mi malkovris en<br />
mi inklinon emfazi ĝuste tion kio en mia pensrako allasas dubojn kvazaŭ tio<br />
povus kontribui forigi mian dubstaton: la emfazo kiel subtenilo kaj kaŝigilo de<br />
pruvo- kaj konvinko-manko! Ne ke la devo anonci ne ennestiĝis ĉe miaj konvinkoj,<br />
sed ne partopreniĝis klara aspiro oficiale ŝarĝiĝi je tiu tasko. Ĝuste tio,<br />
mi pliposte konkludis en mia humiliĝo, generis en mi tiom da aplombo kaj<br />
143
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
eksceso, ke foriĝis el mi natureco kaj konvinkiga forto.<br />
Neniu min publike laŭdis, neniu min aperte kritikis, sed ekzakte tiu silento<br />
kostis al mi daŭran kaj neellaseblan humiliĝstaton ĉar aliaj antaŭe ĝuis favoran<br />
traktadon en la fratularaj babiladoj. Tiel mi debutis predikanto, sed tia mi<br />
memlaŭreatiĝos nur kiam mi eksukcesos kompreni la verajn problemojn de la<br />
homa animo kaj ilin eventuale ne miksi kun la miaj.<br />
Sprinte, kiel fulmo en steloza ĉielo, venis la novaĵo pri delaso, pere de la usona<br />
milita aviofloto, sur Japanujo, de la unua militcela atombombo la sesan de aŭgusto<br />
’45 sekvata de la dua la sekvan naŭan. Pri atombomboj, energio = maso<br />
multobligita per la dua potenco, izotopoj, nome materio konsistanta el diskretaj<br />
atomoj kaj atomoj el diskretaĵoj, fisio per nuklea fendiĝo (tiam nekonatis fuzio<br />
per kunfandiĝo de pezaj atomoj)… ne surface plenigis niajn intelektopovojn<br />
krom disputoj. La diskutado fokusiĝis, pli aspekte ol devige, al la morala taksado:<br />
ĉu licas mortigi homojn tiele? Du partioj kreiĝis inter la klerikoj: ĉu<br />
lasi mortigi proprajn soldatojn en longaj kaj sangaj bataladoj aŭ, eĉ per tia<br />
atombombado, devigi la malamikan ŝtaton senkondiĉe formeti la armilojn?<br />
Mi viciĝis inter la duaj partianoj dum la necertaj estis multaj. Sed subsube la<br />
mortintoj eniris angulojn marĝene de niaj konsideroj. Havis venkan ludon la<br />
scienca-teĥnika spektaklo kun la allogo de la novaĵo ĉiam pli postulanta enprofundiĝojn.<br />
Tion rimarkigis kvazaŭriproĉe la fakisto pri moralo. Konsentantoj<br />
aprobe treniĝis ankaŭ el konvinko, ke tiu politika teĥnika milita sistemo estus<br />
helponta por bloki la teruregan avancon de komunismo, kiu laŭ komunaj<br />
niaj informoj jam mortigis milionojn da kulakoj kaj nenocaj kristanoj pro la<br />
nursola motivo, ke ilia kredo malebligus sin lasi eduki al nova vivsistemo kaj<br />
rekreiĝi en la nova homo. Estis la unuaj antaŭsignoj de la malvarma milito<br />
naskiĝanta el la homaj timsentoj, kreskigitaj de la politikaj kondutoj. Fine ĝenerale<br />
oni konvenis, ke eĉ atombombado povas enkadrigi en la natura rajto sin<br />
defendi.<br />
Somero senaverte sojlis aŭtunon, dum la preskaŭ ĉiutagaj enĉiele pasantaj<br />
bombavioj definitive jam silentis, la preĝejo plenpleniĝis je homoj, la tagoj alproksimigis<br />
la celpunkton de la solena religiula votpromeso kiam la konvinkiteco,<br />
se pritaksita sufiĉa de la edukistoj, pri la definitiva ligo al la ordena vivo,<br />
promesas per votoj resti fidele ligita por ĉiam. Ne nur por tri jaroj, kiel en la<br />
simpla (portempa) de la finnovica periodo. Nun la edukistoj, spite aŭ malspite<br />
rektanimajn sekretajn intencojn, devas plicertiĝi pri la spirita karaktera taŭgeco<br />
de unuopulo. Kion mi elektu?<br />
En septembro el Venecio venis la ordono, ke la plurklasaj klerikoj travetu-<br />
144
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ru al Verono, en kies konvento-studentejo ni daŭrigu la studojn kaj preparon<br />
al la vivo modliĝonta ne nur sur tiu de la sankta fondinto, kiu taksadis sin<br />
“senklera kaj idiota”, sed tiukaze ankaŭ sur tiu de lia posteulo en Venetia<br />
zono, nome Sankta Antono difinita ĝuste de li “doktoro kaj majstro”.<br />
Antaŭ ol forveturi al Verono ni volis, enkadre de la meditado pri la morto,<br />
viziti, ĉe najbara vilaĝo, la famajn mumiojn, kadavrojn sekigitajn de la mortersimila<br />
grundo en kiuj ili estis enterigitaj. Ili montris ĉion, eĉ la okulojn, apenaŭ<br />
senkolorajn kaj gapantajn aliloken kvazaŭ hontplenajn, eĉ barbfadenojn el la<br />
naztruoj. La scenejo min tuŝis profunde ĉar ĝi montris kiel krevas nia realo.<br />
Vere la morto, kun la korpa malfariĝo, ŝvebas superrege kaj senkore ankaŭ kiam<br />
la meditado enfokusigas la resurekton jam okazintan en Kristo. Se establiĝis tempo<br />
dum kiu la morto ŝajnis kaŭzata, malgraŭ kontraŭaj konstatoj, nur de la perforto<br />
de la militaj eventoj, nun ĝi, male kaj senpudore profiliĝas impregnanta<br />
ĉion sendepende de ĉio.<br />
La Veronan monumentan konventon, merite enlistigitan inter la artaĵoj de<br />
nacia kaj protektmerita valoro, bombis la aliancanoj ĉe la fino de la antaŭa<br />
jaro: nun sur ĝiaj stumpaj muroj oni legas la ironiajn vortojn: ”Verko de la liberigintoj”.<br />
La alianculoj nin certe liberigis el diktatoro, sed ne necesis sendiskriminacie<br />
bombadi ĉion, en urbo ne defendata de aviado kaj preskaŭ sen<br />
efika kontraŭaviadila artilerio ĉar senstrategiaj perspektivoj laŭ publikaj komentoj,<br />
eble pro ekdisfaliĝo kaj misorganiziĝo de la okupantoj: sufiĉus frakasigi<br />
du/tri surfervojajn pontojn por bloki la tutan militan trafikon. Ankoraŭfojon,<br />
aperte oni akuzis, ke Usono kutimis rekompensi bombantajn aviadistojn laŭ la<br />
kvanto da bomboj allasitaj al hazardaj objektivoj, kaj, ke fakte ili cinike disbombadis<br />
kvazaŭ ĵetante konfitaĵojn aŭ karnavalajn konfetaĵojn. Plejeble angloamerikanaj<br />
politikistoj planis ribeligi, por ŝpari vivojn de sia armeo, kontraŭ la<br />
okupantoj italajn gentojn tiujn ĉi terurante kaj mortigante: aŭ ribeluligitoj aŭ<br />
teruritoj! Ĉu licas pretendi tiaĵojn de popolo senarma kaj sennutraĵa kontraŭ<br />
laŭregula kaj milite ekipita armeo same kiel tiu germana kolaborata de faŝistoj?<br />
Bonŝance la aera bombado ne sukcesis faligi la konventon en ĉiuj ĝiaj partoj:<br />
la monumenta artisma verko konservis integra unu flankon kaj apudaĵojn<br />
kun du longaj murfreskitaj koridoroj flankitaj de dudeko da ĉeloj kaj de salono<br />
grandioze freskita kaj iam ofte vizitita; kaj nun, ĉe nia alveno, ŝtatelspeze, kaj<br />
eble kontribue de la usona registaro, fervoris la laboroj por refari/ripari/rekuperi<br />
la aliajn damaĝitajn flankojn kaj iujn reunigotajn pentraĵajn fragmentojn<br />
de freskoj de kvincenta pentristo Francisko Morone, kies dediĉa kapelo<br />
kun fama Krucumo bezonis urĝajn protektajn ŝirmilojn.<br />
145
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Nia loĝeja sistemado estis iom laciga pro neceso rekunmeti ĉambrajn meblojn<br />
kaj litojn kaj reordigi ĉelojn kaj igi funkciantaj fenestrajn komponantojn,<br />
kaj elimini ruinaĵojn.<br />
Fine, kiel antaŭvidite, la klerikoj multenombris pli ol la unupersonaj ĉeloj,<br />
en kies spaco vere nur unu persona povas vivi. Mankis unu ĉelo. Kuris propono:<br />
kiu akceptu dormi, nur dormi, en la unuaetaĝa klostro, kelkemonate, ĝis<br />
la masonistoj pretigos novan ĉelon en la rekonstruota flanko? Temis pri klostreto<br />
trimetra larĝa kaj okmetra longa, kie oblikva pluvo foje lasas flaketojn.<br />
Akceptis mi, pli pro aventurspirito ol pro bonvolemo kaj tial la klostro je la<br />
kvara flanko duonĉielaperta fariĝis por mi preskaŭ ĉiela loĝejo, ja ne nur tio sed<br />
ankaŭ okazo de pliestimo pri miaj supozitaj altruismemaj virtoj ĉe la fratula<br />
komunumo. Tion ĉi vere mi ne dancigis kaj ne antaŭvidis ĉar tro dista el la<br />
vero kaj, almenaŭ intence se ne aspekte, fremda al miaj ambicioj. Bonŝance la<br />
malvarmo ĉi-jare ankoraŭ ne senbridiĝis kaj ne eksignis mian korpon, malkiel<br />
en la pasintaj vintroj, per ŝveloj kaj abscesoj ĝenantaj figuron kaj movojn.<br />
Ĉiuvespere, miaj samkursanoj min vizitis kaj plikovris per ledaj litkovriloj.<br />
La finseptembra/oktobra/novembra/decembra ekfrostiĝo ne timigis min ĉar la<br />
nokton mi pasigis tiom endorminte kaj lankovrite, ke ĉiumatene oni devis veni<br />
min perskue veki. Findecembro inde plonĝis en la novan ĉelon.<br />
Sed en tiaj kondiĉoj de separateco el la grupo, la emo al diskutado iom<br />
malfajriĝis je naskiĝo. Okazo nova elstarigis, tamen, urĝan scivolon nepermesantan<br />
prokrastiĝi: rotogazetoj kaj filmaj dokumentigaj reporteraĵoj plenplenis,<br />
tiujn tagojn, je naziaj lageroj kaj amasoj da kadavroj de gasitaj, aŭ alimaniere<br />
mortigitaj, judoj. Ĉu vere, ĉu ne vere? La kondukanto de najbara paroĥa<br />
kinejo rikoltis plurajn de tiaj dokumentigaj filmoj kaj invitis la fratularon<br />
spekti ilin. La obscene terura spektaklo, inspektigita plurfoje kun la espero<br />
senvualigi artifikojn kaj trukojn, pruviĝis nekredeble kredebla kaj hontinda<br />
por ĉiuj. La sekva nia silento estis trudita de la embaraso kaj neeblo trovi<br />
pseŭdoraciajn eksplikojn almenaŭ aspekte pravigantajn, malgraŭ tio, ke, eĉ ĉe<br />
persekutantoj, el tiaj ne povis manki.<br />
La diskutadoj rekomenĉiĝis la postan tagon, dum kiuj ĉiuj opinioj, eĉ la plej<br />
bizaraj, havis civitanecon. Ok tagoj pasis dum ni atendadis la lernejaran inaŭguron.<br />
Ĝuste por tiu tago oni anoncis prelegan debaton pri la historio de la<br />
diaspora hebrearo kaj la ĵusaj persekutoj kontraŭ ili. La studentoj estis invititaj<br />
starigi demandojn aŭ opiniojn kaj rakonti spertiĝon.<br />
Patro Aleksio, sufiĉe konata inter ni pro sia studentrestado kaj instruiĝo ĉe<br />
la Studium Biblicum Franciscanum de Jerusalemo kaj doktoriĝo pri eklezia<br />
146
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
historio ĉe Antonianum, la franciskana superagrada studumo en Romo, deklaris<br />
inaŭgurita la novan studjaron kaj ekscitis grandan indignon rilate lagerojn<br />
kiuj jam estis sufiĉe dokumentitaj, kaj instige ekigis la demandaron de studentoj,<br />
apogita, li aldonis, sur la sekuriga ĉeesto de la profesoroj, kies laŭsciencaj<br />
studmetodoj kaj erudicio ne nur en sia faka scienco, garantias, krom objektiveco,<br />
kompetentecon. Jen vicas la demandoj, parte jam zorge pripensitaj parte<br />
spontanaj kvankam nekonvenciaj:<br />
“Se naziistoj punis tiel tremende hebreojn, ĉu tio ne povas signali, ke tiuj<br />
ĉi vere, je nacia aŭ internacia nivelo, politike aŭ finance aŭ diversmaniere,<br />
komplotis kontraŭ Germanujo?”.<br />
“Pri tiu komploto mi ne kompetentas. Ni atendu la esplorojn de historiistoj.<br />
Dume ni diru, ke en tiuj kazoj la supozitajn malamikojn oni rajtas nur koncentrigi<br />
en politikaj izolejoj, kiel faris Usono rilate italojn dummilite”.<br />
“Ĉu povas esti, ke hebreoj fine pagis adan sian lukton kontraŭ Kristo kaj<br />
kristanoj?”.<br />
“Laŭ kristanismo kulpo estas individua, persona. Cetere multaj hebreoj<br />
akceptis kristanismon, eĉ hodiaŭ. Eĉ koncedite, ke ili kulpis, neniam ni povas scii<br />
la kialojn de la diaj permesadoj. Tion pretendante, ni rondigas Dion laŭ niaj<br />
homaj niveloj, je servo de niaj vidpunktoj. Tio egalvalorus nuligi Dion. Kaj<br />
fine iu povas rifuzi kristanismon pensante tion sia devo: se homoj konvinkiĝas,<br />
ke Kristo eraris, mem devas lin rifuzi aŭ formeti. La Nova Testamento revus<br />
la okazaĵon sen distingi bonintencon el malbonintenco. Veras tamen ke<br />
tiu kontraŭ Kristo misfaro de iuj tiutempuloj hodiaŭ najligas posteulojn en<br />
kontinuigita sindefendo en kiu foje, kun ŝajnaj pravoj kaj malpravoj, enŝteliĝas<br />
kondamnaj interpretoj de ĉio kristana”.<br />
“Ĉu ne okazis, ke niaj akuzoj al hebreoj piloriintaj Jesuon kaj kristanojn,<br />
aŭ erare, laŭ ni, interpretantaj la Sanktajn Skribojn, povis kuraĝiginti kontraŭjudajn<br />
elpaŝojn kaj persekutojn?”.<br />
“Eblas. Sed necesas distingi polemikojn disde malsamaj interpretadoj pri<br />
Skriberoj aŭ deirantaj el malsamaj prihistoriaj filozofioj. Tiuj lastaj ne devus<br />
influi en la afero. Ĉiukaze, se kristanoj akuzis hebreojn, hebreoj akuzis kristanojn.<br />
En kiu kvanto la akuzoj el kristana medio akcentis persekutojn kontraŭ<br />
hebreoj, kaj laŭ kiu kvanto la akuzoj el hebrea medio kontraŭ kristanoj incitis<br />
al persekutoj kontraŭ kristanoj? La demando turniĝu al la estontaj historiistoj<br />
liberiĝintaj el pasioj, kvankam kiu ajn respondo misuzus alies konfidon se oni<br />
subgrunde debatus pri rajto aŭ malrajto de judoj pluekzisti kaj daŭrigi ne nur<br />
147
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
pastiĉe trapenetri la etnajn kulturojn.<br />
Se komplete kredi je la Skriboj, en tiuj ĉi estis ankaŭ antaŭvidita la miskompreno<br />
de la popolo koncerne la Mesion”. Por kompreni ĉu tio okazis oni<br />
legu la pli ol biblian Talmudon per kiu estis kalumnie prezentataj Jesuo kaj<br />
kristanoj.<br />
“Kial naziistoj persekutis hebreojn? Ĉu pro rasaj motivoj aŭ tiuj estis<br />
nur efikaj pretekstoj? Ĉu kredeble, ke rasaj motivoj allogis ne malkulturitan<br />
popolon, ĉar bedaŭrinde popolo restis apenaŭ kunlaboranta se ne<br />
apenaŭ indiferenta?”.<br />
“Jen nunmomente grava demando. Mi opinias, ke la rasismaj motivoj sidis<br />
ankaŭ en la bezono de kiraso sub kiu protektiĝe kaŝiĝis aliaj motivoj, specimene:<br />
la timo, prave aŭ neprave, esti jugata kaj dominata kaj intelektule kaj<br />
kulture kaj ekonomie, politike kaj finance, de eksterlanoj, anglosaksoj kaj<br />
francoj kaj slavoj, fakte traregataj de la internacia hebrea lobo.<br />
Ne forgesendas, ke kiam kreiĝis la naziismaj teorioj, Germanujo estis forte<br />
impregnita de komunismo kaj komunismo signifis Sovetunion kaj Sovetunio<br />
havis tiuokaze en la registara skipo la plimulton de ministroj je hebrea origino<br />
same kiel en hebreaj manoj estis la plej altrangaj germanaj kompartiaj oficoj<br />
2 . Plie la precipajn kaj gangliajn universitatajn katedrojn en Germanujo<br />
okupis hebreaj profesoroj apude de la ĉionombranta figuro de hebreo Markso:<br />
antaŭ ĉio ĉi germanaj naziistoj kredis tion la kaŭzo de sia malsuperrego en la<br />
tiama mondo kaj malvenko en la antaŭa unua mondmilito. Aldonu, ke la enŝovaĵo<br />
facile enradikiĝis ĉar tradicie la kontraŭhebreaj polemikoj en religiaj movoj,<br />
aparte en tiu de Lutero, spertis longan serion. Ĉu kontraŭhebreismo originis<br />
ekskluzive el rasisma vizio aŭ ĉu ankaŭ el psikologia kaj mensa teruro pro<br />
sociaj malfavore juĝataj spertoj, laŭ mi estos temo diskutenda en socipsikologio.<br />
Solaj, la rasismaj teorioj premas sed konvinkas specife prematojn aŭ sintaksantajn<br />
tiaj”.<br />
“La purrasa doktrino kun la supereco de la arja purraso povas esti iu ŝirmilo,<br />
iu instrumento por altiri la germanajn gentojn. Pravigi la persekutadon<br />
2 Detaloj pli specifaj plurloke aperis en verkoj de Vittorio Messori kaj en “lettera ad un amico<br />
ebreo” de Sergio Romano. Iu historia vidpunkto estas subtenata ankaŭ de Aleksandr Berdjajev,<br />
Moskvo, Eŭropa Jura Universitato. Lia fina juĝo: “Mi estas inklina pensi, ke eĉ aktiva<br />
partopreno de judoj en la rusa komunismo estas karaktera trajto de Rusio kaj rusa popolo. La<br />
rusa mesiismo estas proksima al juda mesiismo (p. 97)”. Eħo de tiu situacio troviĝas ankaŭ en<br />
rakontaĵoj de yidiŝa I. B. Singer kiu bedaŭras, ke hebreoj rezistintaj kontraŭ idolatrio laŭ trimil<br />
jaroj nun fariĝas “ekstremaj instigantoj de ateismo kaj lideroj de internacia komunismo”.<br />
148
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kontraŭ hebreoj ankaŭ per tiu teorio pli malrezistigas malkonsentatojn kaj<br />
dubantojn, kaj fortikigas pli konkretajn pretekstajn motivojn kiel tiun, laŭ kiu<br />
la germana kompartia estrara establo de la jaroj antaŭ ol nazioj ekregadis,<br />
estis posedo de eminentaj hebreoj. Ne elglitu el memoro Levien kaj aliaj kiuj,<br />
ĉiuj judaj senkompromisaj ateistoj, devontiĝintaj en la detruo de ĉiuj religiaj<br />
institucioj, eĉ hebreaj ĉe kelkaj, de Germanujo. La hipotezo de persekuto pro<br />
simplaj purrasaj motivoj eble helpis duarangigi kaj samtempe plievidentigi socigrundojn<br />
rajte aŭ senrajte sentitajn premegaj. La purrasisma teorio estas, ja,<br />
pli hontiga ĉe ni, sed ankaŭ pli efika ol devi eventuale sin defendi de akuzo de<br />
senmotivaj aŭ senfundamentaj malamo kaj persekutado; kaj estis pli facile<br />
unuigi germanojn metante fronte al ili tiuspecan malamikon. Laŭ mi, la purrasismaj<br />
principoj estis precipe ekspluatcelaj, kvankam eĉ ili sekve provokis<br />
misfarojn. Ĉu licas tiel pensi?”.<br />
“Mi havas iom da malfacilaĵo respondi pri tiu demando garbiganta historiajn<br />
kaj psikologiajn kaj politikajn traktojn de la problemo. Ĉiukaze, valoras la<br />
penon postuli, ke estu trabriligataj ĉiuj faktoroj rolantaj en la historia fenomeno.<br />
Certe, fenomeno tiom obscena kaj damaĝa ne naskiĝas sen kaŭzoj kaj pretekstoj,<br />
ruze pravigitaj aŭ almenaŭ ŝajneble pravigantaj”.<br />
“La nazia reĝimo persekutis ankaŭ katolikojn. Ankaŭ kontraŭ tiuj ĉi povas<br />
influinti eksteraj motivoj: kiel oni scias, laŭ la germanaj ĵurnaloj, tiam nur naziiĝantaj,<br />
kaj laŭ sennombraj dokumentoj ĉe diversaj militintaj kancelarioj, la<br />
Tria Regno enkalkulis la katolikan eklezion inter siaj malamikoj, aparte la<br />
Sanktan Seĝon, kiun ĝi nesenmalŝate vidis kunglobita en Vatikano. Tiu persekuta<br />
sinteno povus esti provokita ankaŭ de la intervenoj, kondamnantaj naziismon,<br />
peritaj de la papa nuncio Pacelli en homilioj ĉe Lourdes, ĉe Lisieux,<br />
ĉe Budapeŝto, ĉe Parizo... Ĉu malprudentaĵo aŭ rebrilo de laŭdeva kuraĝo?<br />
Ĉu el tio ne eblis antaŭvidi la tipon de la naziaj reagoj?”.<br />
Mi opinias, ke la nuncio devis konigi al la kristanaj popoloj kiom da kontraŭkristana<br />
enestis en naziismo. Pro tio papo Pio la XI forlasis, per forfuĝo al somerferia<br />
Castelgandolfo (Kastelgandolfo), Vatikanon kiam Hitler vizitis Romon,<br />
gasto de la itala registaro. Simbola gesto, ĝi similas centon da aliaj por sciigi kaj<br />
alertigi la kristanaron, ke la nazia soci- kaj viv-konceptado, malgraŭ kontraŭaj<br />
proklamoj, kontraŭkristanas kaj kontraŭhomas.<br />
“Kvankam persekutantaj kristanismon aŭ eksterkristane agadantaj, la naziistoj<br />
naskiĝis inter kristanaj popoloj. Do kristanoj, iusence, provis detrui la hebrean<br />
rason...<br />
149
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
“Domaĝe ke tia apudiĝo de malsamo kaj kontraŭo tentos kaj konjekteble<br />
peze pastiĉos la kulturon kaj la estontajn publikajn kaj neeviteblajn rilatojn.<br />
Ne neglektendu tamen, ke nazioj sin prezentis, dekomence, al la kristanaj popoloj<br />
konsentdignaj kaj ke la kristanaj eklezioj ne ĉiam havis eblecon kaj teknikajn<br />
kaj monajn ilojn por alertigi siajn adeptojn. Je kompletigcele oni prikonsideru,<br />
ke ni katolikoj ĉiuloke kaj ĉiumaniere strebis kaj sukcesis kaŝigi<br />
kaj savi el neniigkoncentrejoj hebreojn... Kaj lastafine niaj religiaj aŭtoritatuloj<br />
ne sukcesis savi el sama aŭ simila sorto milojn eble milionojn da katolikoj.<br />
Se ekleziaj aŭtoritatuloj ne sukcesis malebligi la malaperon de miloj aŭ milionoj<br />
da katolikoj, kiel ili povus savi hebreojn? La vatikanaj protestoj kontraŭ<br />
senjuĝaj deportadoj estis por la defendo de ĉiuj, ne nur de la solaj hebreoj”.<br />
“Dume ni daŭrigis kanti, paske, Oremus pro “Perfidos Hebraeos”, implicite<br />
ilin akuzante pri Dimurdo, la plejkulpa krimo”.<br />
“La vorto perfidos malagrabligis sian sencon laŭ jarcentoj. Kiel ajn estu,<br />
aktuale ni bezonas ĝin ŝanĝigi aŭ forigi tute 3 . La aktualaj kontraŭjudaj persekutoj<br />
espereble konsciigos kristanojn montrante kien la konstanta reciproka<br />
polemiko transintence kondukis la popolojn. Bonŝance, katolikoj, je plej altaj<br />
instancoj, komprenis, je la unuaj rasismaj leĝoj, tion kaj, laŭ sia povo, engaĝiĝis<br />
savi kiom eble plej da hebreoj. Mi citu nun Monsinjoron Pietro Barbieri, la<br />
plej grandan falsiston de la mondo (tiel lin helpitoj), se ni eluzu detektivromanan<br />
lingvaĵon, kiu provizis kredeble 20.000 judojn je falsaj rekonkartoj.<br />
Krome nia kunfrato, patro Ceccacci en Asizo sin trovis plurfoje antaŭ ekzekuta<br />
roto pro kaŝgastigado de ĉasataj judoj kaj pro falsigo, laŭsugeste de la<br />
loka episkopo, de plurcentoj da rekonkartoj per kiuj sukcesis elmigrigi for de<br />
la teritorio okupata de germanoj plurcentojn da ili. Eble post tiaĵoj, oni de nun<br />
sekvigos la definitivan pacigan klarigon kaj glatigos vojon al la reciproka pardono.<br />
Por ke tio okazu, nepras, ke ambaŭ agnosku siajn kulpojn”.<br />
“Kial la katolikaj aŭtoritatuloj, la episkopoj kaj papo, ne malhelpis la inicadon<br />
de Italujo en la rasdiskriminaciajn leĝojn? Ni legas, ke eminentuloj de<br />
nia kulturo silentis aŭ kurbiĝadis por rekuperi justigojn pri tiu leĝo?”.<br />
3 Tiuepoke, en liturgia kanto de la Sankta Semajno oni invitis la partoprenantojn preĝi por “Perfidis<br />
Hebreis”, por perfidaj hebreoj, pro ilia agado dum la pasiono kaj mortigo de Jesuo Kristo.<br />
Intervenis papo Johano la 23a kiu Motuproprio por elpeligi el liturgioj tiun ofendan frazon<br />
kaj similaĵojn. Pri la mortigintoj de Jesuo Kristo eklezio havas dogman sentencon: la pekuloj,<br />
la homa pekemo! Kiuj fakte aranĝis kaj pretendis kaj fizike mortigis, estas duaranga<br />
afero, ĉiukaze afero de historiistoj, kristanaj aŭ ne, ne influanta sur la senco de la Krista elaĉeto.<br />
150
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
“Mankis io inter ni, kvankam la centraj organoj malaprobis (vidu en L’ Osservatore<br />
Romano) diversfontajn starpunktojn nemalkonsentemajn kun rasaj leĝoj.<br />
Oni kredis, naivege certe, ke tiuj leĝoj de 1938 ne atingus, laŭ nemalofta<br />
itala kutimo, la nivelon de efektiva aplikado, aŭ ke ili ne estus fakte reduktontaj<br />
hebreojn al la duonigita civitaneco, ankaŭ pro tio, ke multaj el ili iam publike<br />
kaj lojale asociiĝis kaj mone enrajdis la iam naskiĝantajn faŝismajn partion<br />
kaj reĝimon. Bedaŭrinde katolika intelektularo kaj elitaro dividiĝis kaj pritaksis<br />
malsame la aferon: estis iuj ne rifuzantaj la utilon limigi la financan kaj<br />
kulturkampan hebreajn refleksojn okupantaj la tutan nacion aŭ al ili imputis<br />
marksismon kaj freŭdismon kaj monkoncentrigajn ekscesojn kapitalismajn<br />
ktp. Ne mankis kiuj imagis, ke la itala kutima ruzeco evitu la leĝajn konsekvencojn,<br />
la naziisman ideologion kaj ŝajnrespektante triaregnajn premojn.<br />
Temas pri paĝo malglora. Bonŝance aliaj katolikaj instancoj, diversnivele, enkape<br />
la kardinalo de Milano, kiu aŭdacis sin deklari kontraŭa, kaj ĵurnaloj de katolikoj,<br />
alimaniere juĝis”.<br />
“Ni franciskanoj, en XIV-XV jarcentoj, por defendi la kristanajn civitanojn<br />
de la buĉado de la uzura prunto, kreis aŭ inspiris en preskaŭ ĉiuj eŭropaj<br />
urboj lomdardejojn. Se tio okazis pro la uzura pruntedono, ĉefe de hebreoj,<br />
ĉu tio ne povis influinti la kreskadon de la ĝenerala malsimpatio al hebreoj,<br />
ruliĝonta poste en la pogromojn kaj holokaŭston?”.<br />
“Franciskanoj inventis, ne kaprice, la lombardejojn, kiuj, trapuntinte la eŭropan<br />
kontinenton, defendis kontraŭ la kaptilo de la uzura ĉiuflanka prunto, en<br />
epoko en kiu estis damaĝe malpermesate al la kristanaro monalprunti intereze.<br />
Kiom da tiuj originis el miskonduto de hebreaj medioj, al kiuj estis ĉiam<br />
permesite pruntedoni ĝis interezo de sep/ok procente laŭ ŝtataj leĝoj, estas historiista<br />
problemo. Franciskanaj arkivoj pretas malfermiĝi antaŭ ĉiu esploristo.<br />
Antaŭvideble, el tiuj arkivoj ne eliros la Komercisto de Venecio de Ŝespiro,<br />
nur provoj reekvilibrigi kaj repacigi la intersociajn rilatojn. Ĉiukaze oni nun<br />
scias, ke ĉiu tiama ŝtato perleĝe fiksis limojn trans kiuj oni kulpis je uzura<br />
prunto: en Venecio estis, ekzemple, ok procente… monate!”.<br />
“Eblas distingi kiom influis la akuzoj, kontraŭ hebreoj, de Lutero kaj de<br />
Voltero, kaj ties sekvantaro? Kio pli antisemita ol tiuj?”.<br />
“Delikata kverelo. Laŭ mia impreso, nur impreso, mi ripetu, Lutero ne kontraŭsemitas,<br />
li kontraŭjudas pro religiaj motivoj, prave aŭ neprave. Voltero<br />
antaŭenigas ankaŭ rasisme odorajn motivojn. Certe ĉi du formis multon de la<br />
eŭropa kulturo, aparte Voltero kiu ne disdegnis akuzi, kvazaŭ nepardonebla<br />
151
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kulpo, la katolikan eklezion akcepti pruntedonojn kaj amikiĝi kaj fripone<br />
akordiĝi kun hebreoj...”.<br />
“Kristanoj kaj Judoj dikredantaj povas trovi reciprokan toleron kaj akcepton:<br />
sed, laŭ mi, tiu akcepto estos ĉiam ekkriziĝanta ĉar hebreoj atendas, ke<br />
kristanoj rezignu sin koncepti la hereduloj de la mesiaj kaj profetaj promesoj<br />
kaj remetu la eventon-Jesuon en la sferon de nure homaj eventoj: nome, ke<br />
kristanismo rezignu esti kristana. Ĉu eblas tio kaj tio respektas la homan liberon?”.<br />
“Eble. La afero tuŝas pli teologion ol historion. Cetere, oni informiĝu, ke<br />
en porklerula kontraŭjuda rasismo de nazioj la hebreoj kulpas precipe pro tio<br />
ke el ilia sino naskiĝis kristanismo kiu, laŭ ili, senenergiigus kaj polucius la<br />
karakteron de la germanaj gentoj, malebligante, ke ĝi estu la vera homa purraso:<br />
detrui hebreojn por detrui kristanismon, kiu de jarcentoj celus debiligi la<br />
germanan rassuperecon, jen la kerno de ĉio”.<br />
“Kial la papo ne pezigis sur la nazioj antaŭ la tuta mondo sian moralan<br />
aŭtoritaton por ĉesigi la genocidon de hebreoj, se pri ĝi informiĝis?”.<br />
“Laŭ mi, pro la sama motivo pro kiu li ne sukcesis malhelpi la militon kaj<br />
la mortigon de milionoj da katolikoj, aparte miloj da katolikaj sacerdotoj aŭ<br />
gereligiuloj... Ĉu oni povas lin kulpigi pri manko de obsediĝa strebado por la<br />
protektado al katolikoj?”.<br />
“Ĉu povis favori la persekutadon kontraŭ hebreoj la ne kontrastata konvinko,<br />
ke hebreo, fronte al kristanismo, ne sukcesas ne peni por ĝin ne malami<br />
kaj frape trakribi?”.<br />
“Pri tia peno mi ne havas spertojn, kvankam iuj hebreoj ne simpatiis al<br />
kristanismo tiom kiom iuj kristanoj ne simpatiis al hebreismo. Kontraŭ ĝi, se<br />
ĝi estas, licas nur liberaj diskutadoj aŭ argumentadoj. Fakte mi konas kaj scias<br />
hebreojn kristanajn kiujn eventuale superis tiun, se vere enestas, penon”.<br />
“Mi legis ion de la du Talmudoj, kie la diaspora hebrearo longe kolektis<br />
tradiciojn, pensojn, meditojn. Inter tiuj ĉi vi trovus (se vi legus la integran libron),<br />
ke hebreoj sin konsideris popolo supera, gento destinita al superrego<br />
super aliaj popoloj, aparte super kristanoj, tiujn ĉi eventuale utiligante kaj ilin<br />
humiligante. Eĉ malmoralaĵoj, se plenumitaj kontraŭ kristanoj, fariĝus permesitaj<br />
kaj meritfontaj. Ĉu rasismo antaŭtempa?”<br />
“Mi pri tio ne informitas. Sed tiaj elpensaĵoj kun similaj frazaroj malnoble<br />
flosas en multaj literaturoj”.<br />
152
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Sume, komentante la rezultojn de la diskutado kaj la ekscitiĝojn de la antaŭaj<br />
interparoloj, al mi liveriĝis la impreso, ke tiuj kiujn, dekojn postajn, oni<br />
difinis kliŝoj kaj sciaj kaj malsciaj antaŭjuĝoj, flosis pli tenace inter profesoroj<br />
ol inter la studentoj. Eble ni junuloj, laŭ okazaj interpretoj, kuŝis ankoraŭ sub<br />
la influo de legaĵoj ne ankoraŭ purigitaj aŭ kritike kribritaj; kio okazos baldaŭ<br />
ne sen ŝirantaj diskutoj kaj psikaj tamenoj ĉar la hebrea medio emas inertigi,<br />
socie kaj kulture kaj defende, la kristanajn mediojn per ĉiam pli ŝaŭmantaj kaj<br />
senhonorigantaj kulpigoj dum la katolikaj medioj hastemas, foje sendiskriminacie,<br />
pardonpeti por akiri plibonan akceptatecon ĉe hebreoj.<br />
Je la unuaj de decembro 1945 mi devis alfronti penigan okazaĵon, kvankam<br />
kutiman kaj antaŭanoncitan: ĉiujarajn spiritajn ekzercojn. Dum ili oni plej intensigu<br />
sian adheron sentan kaj spiritan kaj mensan al Dio tra Jesuo, sed samtempe<br />
ekzamenu, akute kaj senmizerikorde kaj fore de mensogemoj instigitaj<br />
de satiĝemo de propra mio aŭ de psikaj, konsciaj aŭ nekonsciaj, tordaĵaj ruzaĵoj,<br />
kiom fidelis al la votoj: el la kvanto kaj kielo de la pasinta fideleco al la votoj<br />
oni, konjektante pri sia estonta ebla fideleco, elpensu spiritajn rimedojn por<br />
ĝin kreskigi.<br />
Ekaperis antaŭ mi la endo diri al mi mem ion klaran pri mia ekstertipa vokiĝo.<br />
Kiun sencon havis miaj transsaltoj el ardaj decidoj al senardecaj eĉ filistrecaj<br />
sintenoj? Kies signaloj estas unu semajnon preĝi fervore kaj la alian<br />
preĝi nur aspekte? Ĉe okuloj de kapablulo psikesplori, kiu scias kiom da ercaĉoj<br />
malkovrus!<br />
Sintonie kun la porokaza moto “lesivu la pasinton!” venis tra niaj manoj,<br />
eble lasita de la predikanto, libreto, eldonita en Trieste, nun forgesita rilate la titolon<br />
sed parkerigita rilate la enhavon. Ĝi prilumis la diversajn psikajn meĥanismojn<br />
de la homa nekonscio, laŭ freŭdismo: tiaĵoj, kvankam ne tute novaj por<br />
mi, tiklis mian atenton kaj kontribuis al memanaliza ekzameno.<br />
Se insisti, parenteze, pri la kunpuŝiĝa malkovro aŭ teorio de nekonscio,<br />
disputo, tuj post la spiritaj ekzercoj, ekbrulis inter la konventuloj pri la realo<br />
aŭ ŝajnrealo ĝuste de io kiu staras trans la nomeblo kaj konscia sperteblo. Ĉu<br />
ĝi vere estas konstato kaj genia malkovro aŭ la psikaj fenomenoj pere de ĝi estas<br />
nur plisenmaskigitaj ĉar jam konitaj kaj, kvankam ne sisteme, jam pritraktitaj<br />
de la humanista tradicia psikologio?... Kaj defadeniĝis la pluroblaj interpretoj,<br />
sine mem de modernaj psikologiaj sciencoj, kaj diversaj difinoj de nekonscio.<br />
La diskutoj daŭris longe: ili nun servas al mia memoro por reelvoki<br />
la kulturan kaj edukan etoson de tiu medio, ne sendistre enŝaltitan ankaŭ de<br />
mi.<br />
153
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Kiel ajn, mi konvinkiĝis, ke miaj problemoj klarionis tute je nivelo de<br />
konscio: mi konis tre bone la pasintan kaj aktualan itinerojn de motiviĝo de<br />
miaj agoj. Mi ne rezonis pri tiaĵoj kun la pastro meditdiktanta ĉar antaŭvideblis<br />
liaj respondoj. Unu el tiuj, kaj eĉ la plej interesan kaj efikan, mi mem jam<br />
donis al mi: resti ĉe la fratularo ĝis la konkludo de la liceaj studoj forlasonte,<br />
se ankoraŭ mi tiel hezitemos, la fratularon kiam ĉesos mia trijara pervota ligiteco.<br />
Tiu solvo (aŭ ĉu memabsolvo?), kaŝis subcelon, ne mavan el si mem sed<br />
interplektitan kun egoisma ruzaĵo: ĉe la fino de la liceo mi transiros kiel privatulo<br />
al la abiturienta ekzameno ĉe ŝtata komisio kaj akiros ŝtatan diplomon,<br />
necesan por aliri universitaton aŭ por eniri profitodonajn profesiojn. Kion dirus<br />
miaj superuloj se ili konus tian mian kalkulitan disponeblecon al kaptado<br />
de la oportunoj? Nepras sciigi, ke en tiu epoko, tia inklino diplomiĝi ĉe ŝtataj<br />
instancoj ĉiukaze suspektigis pri volo profiti de instruado kaj vivtenado por<br />
poste fariĝi libera birdo. Tion oni rakontis, kaj poste konstatis rekte ankaŭ mi<br />
ĉe miaj kunuloj, dum la transiro de liceo al teologiaj studoj. Se tio okazas pro<br />
ne enprogramita vivcela ŝanĝado, tio ĉe la konventularo taksiĝas okaza kaj<br />
honesta kaj, se ne konsideri ilian seniluziiĝon, laŭdebla eĉ justa elekto: se,<br />
male, intence celita, oni ĝin kondamnas kiel moralan misordigon, plejkulpan<br />
pro konstanta mensoga konduto kaj ekspluatado de la fidelulaj karitataj vivtenaj<br />
almozdonoj.<br />
Endas eĉ al simplaĉa rakontado anticipi tuj, ke ankaŭ tiu solvo (la finlicea<br />
ĉeŝtata diplomiĝo kun la sekva forlaso de la ordeno) montris tuj, ke ankaŭ la<br />
tromparto kostas penadon kaj riskojn. Koncedite, ke mi, finlicee, flugos al la<br />
sekularaj liberecoj, jen la soldatservo preta min faŭke engluti por du jaroj. La<br />
birdvolo, el nesto al la mondo, kien kuŝiĝos aŭ frakasiĝos? Tamen mi bezonis<br />
koni sufiĉe la italajn leĝojn tiurilate. Mi tial decidis akiri precizajn informojn.<br />
Ankaŭ tiu informakiro devis laŭiri sekretvoje ĉar tia preciza informpeto ĉe<br />
superuloj dubindigus ĉe ili mian sincerecon. Mi provis informiĝi sekrete, dum<br />
engrupaj promenadoj, ĉe la urba Milita Distrikto.<br />
“Ĝis kia aĝo oni estas devigita soldatservi?”.<br />
“Ĝis tridekokjaraĝo”, estis la frostiga respondo. La abrupta konfuzego de mia<br />
kapo malordigis ankaŭ la ordon de la torditaĵoj diritaj al mia kunulo por ke li<br />
min akompanu sen ŝovi la nazon en la aferon. Mi pretekstis al li bezonon de tiuj<br />
informoj por plialarmigi mian malruzan kunfraton; mi ne sciis, ĉu mia ŝrumpa<br />
reago al la senentuziasmiga respondo plu lasis min kredata ĉe li.<br />
154<br />
En Italujo la popolo, post la falo de la diktaturo, estis laŭte eniranta en la
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
demokratiajn sistemon kaj praktikon, eble faciligitan ankaŭ de la kulturaj elementoj<br />
jam inokulitaj de la propagando de la faŝista reĝimo kiu instigadis por<br />
ke la popolo plisociiĝu kaj unuformiĝu lingve kaj sente: se falis la reĝimo plurestis<br />
bonŝance la nova percepto de unueco.<br />
Nun la balotoj trempiĝis per niaj socialaj pasioj kaj fariĝis efika politika<br />
konsciigilo ĉar politikaj partioj kaj ties programoj okupis ne nur nian distrotempon.<br />
La orientigo al demokratieco, en la ŝtataj administrado kaj regado, de<br />
la papo, kies ĉiu vorto enfalis nian disponon ĝin akcepti kaj realigi, altiris nin<br />
okulumi la eksterkonventan socion kaj disperdiĝi tra “Senfruktaj palavroj”<br />
kun damaĝo por nia koncentriĝo al la aferoj de spirito: fakte, tiu nova etoso estis<br />
taksata de iuj profesoroj danĝero por nia memformado, aliaj male juĝis natura,<br />
eĉ devontigeca kaj neevitebla, tiun enmergiĝon pro tio ke, en mondo konsciigita<br />
pri homaj rajtoj (kaj sociaj devoj) neprotagonistoj difektas ĝuste je nivelo<br />
de sia homa stato. Tiu nova inklino, iusence revolucia se ekscitita en religiuloj,<br />
ekmasonis siajn sloganojn: Religiulo ne de la mondo sed en la mondo!<br />
Aŭ: Modifi la mondon por ne asimiliĝi al ĝi!<br />
“Novaj pedagogiaj celoj, do novaj pedagogiaj atingoj, do novaj pedagogiaj<br />
metodoj estas postulataj kaj pristudataj en la vasta mondo”, resonis kiel<br />
subflustrita nova devizo. Kaj krome “ni devas defendi la kristanajn valorojn.<br />
Kiamaniere ilin defendi, se ni ne konas profunde la socion ene de kiu dissemendas<br />
ĝuste tiuj valoroj?”.<br />
Ĉiukaze tiuj novaj zorgoj kaj perspektivoj pretiĝas al mi kiel azilo kaj ekzilo!<br />
Azilo al miaj aspiroj kaj ekzilo disde miaj ne facile forgesendaj personaj<br />
problemoj.<br />
Ekestis videble praktika kontrasto inter la edukantoj pri la nova eduka sistemo.<br />
Dume mi ne povis atendi: neniam mi foruzis okazon kaŝe akirigi por mi<br />
ĵurnalojn kiujn, post avida legado, oni devis tute ĝisspure elimini ĉar estis<br />
malkonsilite eĉ malpermesite al klerikstudentoj perdi tempon kaj distriĝi pri<br />
tiaĵoj, detruantaj, oni zorgigis, la laŭdeve neanstataŭeblan konstantan memkoncentriĝon<br />
per medito kaj preĝo. Mi je tiuj akiradis prenante, kaŝe, el la<br />
profesorara salono kaj foje eĉ aĉetadis, sekrete, eluzante monerojn sekrete ricevitajn<br />
de parencoj aŭ donacantoj. Devis pasi ankoraŭ kelke da jaroj por ke<br />
oni permesu kaj kuraĝigu la legadon kaj interesiĝon pri gazetaro.<br />
La nova demokratio altrudis al ni novan taskon: baraĵon kontraŭ marksismo,<br />
je kiu riveliĝis impregnita la kompartio, ni nin engaĝis krei: pro tio,<br />
preskaŭ spontane, la klerikoj komencis purige liberigi el marksismaj/komunismaj<br />
allogaĵoj siajn parencojn per propagande laŭgradaj aranĝoj kaj per<br />
155
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
oportunaj konversacioj kaj per leteroj kun alcelaj invitoj kaj instigoj. Nepris<br />
evidentigi, ke marksismo bataladas religion ĝis ties detruo kaj ke religio ne estis<br />
eltrovita kaj inokulita por profitigi gravulojn kaj riĉulojn. Estis granda lukto,<br />
foje kun dialektikaj ruzecoj. Por ke tiuj ĉi fondiĝu sur pravaj bazoj, la profesoroj<br />
pri filozofio anticipis diversajn studobjektojn por tuj alveni al la bezonata<br />
studo pri historia kaj dialektika materiismo, pri ĝiaj fundamentoj senfundamente<br />
supozigitaj sciencaj. Se al ni facilis repuŝi tiujn teoriojn, malfacilis, kaj<br />
suferigis, dispeli en la nenion la prematan krion de doloro de la proletoj, pro<br />
kies senhaltaj avantaĝoj oni inventis tian filozofion. Tiu dolorkrio ŝajnis modliĝe<br />
deveni el la Evangelio mem, el la parabolo de la bona Samariano helpanta la<br />
forlasitan vunditon. Jen la nova misio por la modernaj klerikoj, socie engaĝiĝantaj:<br />
grundigi medion taŭgan por superi tiujn maljustaĵojn kaj samtempe rifuzi<br />
la neadon pri la ekzisto de Dio kaj pri la dieco de Kristo.<br />
Komenciĝis rapidaj studkursoj pri la Socialaj Enciklikoj, la “Rerum Novarum”<br />
de Leono la XIII liverita sojle de deknaŭa jarcento, kaj la “Quadragesimo<br />
anno” de Pio la XI kaj la radiomesaĝoj de Pio la XII. La problemo estis<br />
kiel transmeti tiujn doktrinojn al la laboristoj kaj kamparanoj. Pri tio, ĉiu serĉis<br />
sian vojon kaj nemalofte spertis sian... neĉiaman sukceson!<br />
Aperis ĉiam pli klare, ke la laŭtradicie planitaj klerikaj kaĝstato kaj separateco<br />
el la mondo jam proponitaj kaj ankoraŭfoje duonaltruditaj de malfruantaj<br />
edukantoj, ludis kontraŭ al la novaj sociaj celoj. Stari, ĉirkaŭzonite la lumbojn<br />
per la devo kaj devontigo defendi la kristanajn valorojn, kaj klostre resti, okupite<br />
la menson nur per devotaĵoj, evidente kontrastas.<br />
La devo/tasko interveni koliziis kun, fakte, ĉiuspecaj limoj kaj kuspiĝoj. Tial<br />
la inteligentaj energioj alfrontis tiujn baraĵojn.<br />
En tiu etoso, ne pasis monato, ke kelka klerikeja gasto foriru al la retrovita<br />
mondo aŭ al la perdiĝo de sia vokiĝo, laŭ la plurobla vidpunktaro.<br />
Tiu kunvivada kaj socialema klimato kondukis min refari pri mi novan juĝon.<br />
Kiam malaperis, kaj abrupte, en nenion kunulo kunvivinta ĝis tiam komunece<br />
kaj montrinta la samajn celojn kaj socipolitikan vidpunkton, al la surprizo<br />
plektiĝis, en mi, ankaŭ sento de ofendiĝo kaj stranga desaponto pli pro lia<br />
silento ol pro la definitiva forigo de amiko. Kial mia kunfratulo sin perme -<br />
sis min malfajne forlasi, malestimante mian eventualan konsilon? Kial ne konfidis<br />
al mi siajn animŝanĝiĝojn? Kial li min ne riĉigis je sia sperto, kiun mi<br />
multe bezonas? Ŝajnis, ke al mi forfuĝis mondoparto, kiun apenaŭ iom pliantaŭe<br />
mi povis profiti laŭ mia bezono.<br />
Alifojon sin eklipsis por ĉiam iu kiu jam novicis kun mi, fratulo Tranquilli-<br />
156
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
no (=Trankvilino), kies trankvileco travideblis ĉiuokaze ĉar li komplezece akceptis<br />
fariĝi celobjekto de la neĉiama nenoca volo de kunuloj sin liberigi el<br />
misrege kontrolita kunnaska agresemo. Ĝis antaŭkelkjaro li strebis, sed ne ĉiam<br />
sukcese, kaŝi sian plezuriĝon pisumi la liton. Pisiĝulo oni pensis pri li, sed<br />
la vorto antaŭ li neniam laŭtiĝis. Iujn matenojn, enprizonigita en la dormo ĝis<br />
la lasta momento, li ne trovis tempon por sin purigi el la restaĵoj de la neestetika<br />
nokta evento, tiam li moviĝadis lante kun la kruroj iom pli inklinaj dilatiĝi ol<br />
normalkaze. La apenaŭ konscia kunulara kruelo tiam havis preta la komentaĉon:<br />
“La litpisulo fariĝis enkotiĝinta paŝulo”. Certe al li ne ĉiam forfuĝis la<br />
eksceso da gajeco ekscitita de lia moviĝo en tia stato de enkaĉigito.<br />
Ĉio tio jam estis pasinta forgesejen; nun oni ne sin detenis el la komentoj<br />
pri lia malapero. Ĝuste dum tiuj komentoj, mi perceptis en mi novan senton,<br />
senton kiu eble jam trakuris meandrojn de mia psiko, sed kiu en tiu momento<br />
manifestiĝis en sia insida miseco: ekĝermetas en mi, sub la aspekteca bedaŭro,<br />
io memkontenta: jes, al mi konkrete ne malplaĉis, ke mia amiko forlasis la<br />
kunularon, kvazaŭ se ni restus nur malmultaj, plivaloriĝus mia pozicio de konstantulo,<br />
kaj samtempe la evento trovus okazon por montri la bonegecon kaj<br />
taŭgecon de miaj komentoj kaj interpretoj pri la evento mem. La plezuro pro<br />
la oportuneco de miaj “glosoj” superis kaj estingis la domaĝon pro la perdiĝinto.<br />
Kio ajn estu, la konscienco min avertis, ke mia sentado kristana, elfareme kristana<br />
ankoraŭ ne fariĝis. Ĝoji kun ĝojantoj kaj suferi kun suferantoj, eĉ nur nivele<br />
de volo, restis foje pli kontemplado ol alstrebado. Kaj konscie mi devis kontraŭstari<br />
alian malamikon sendube pli feran ol la antaŭaj.<br />
La pordisciplina majstro, kiu prezidis al la operacoj de deaĥigo aŭ softa forigado<br />
de la jam taksitaj “nevokitoj”, komunikis dumpromene, ke nia<br />
Tranquillino, post seriozaj pripensoj, konsciiĝis, ke li alstrebas belan edzinon<br />
kaj multajn gefiletojn. Mi, tamen, ŝatus scii ankaŭ alion, ekzemple, ĉu li<br />
povos daŭrigi studadon hejme? Ĉu li sukcesos dungiĝi malgraŭ la vasta maldungiĝo<br />
(30%)? Ĉu li evitos la englutiĝon en militservon je dudekkvara monata?<br />
Kaj, plie, kio aŭ kiu konsentis aŭ malhelpis, ke li haadiaŭu, almenaŭ forfuĝe,<br />
delongatempajn samsortanojn?<br />
Je la fino de 1947 nin vizitis nia kunfratulo, jam sacerdoto, patro Andreo.<br />
Tiu renkonto gravuris signon sur nia menso. Sana kaj karnaosta tiom kiom<br />
sufiĉas por apenaŭ sin movi kaj asistite vojaĝi, kaj barbablankiĝanta kvankam<br />
tridekkvinjara, lia persona historio estis jam konata kaj priparolata kaj admirata.<br />
Jen ĝi: li kapelanis en bataliono kiu amase rifuzis (tuj post la armistico de<br />
la septembro 1943 kiam Italio rompis aliancon kun Germanujo) subiĝi al ger-<br />
157
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
manaj armeanoj en Greklando, pro tio li estis sendita, kune kun postvivantoj<br />
kaptitaj en montara rastado, al Germanujo, precize al la lagera koncentrejo de<br />
Dachau 4 (liaj kompanuloj al Mauthausen kaj Gusen) kie li sin trovis enkadre<br />
de centoj da aliaj katolikaj sacerdotoj. Tie li restis 10 monatojn. Kun voĉo<br />
lace sordinita en anhelanta spiro, li rakontis kiel pasigis la tagojn, kiel tieaj<br />
prizonuloj kune brevieris nur parkere, kiel ili reciproke kuraĝiĝis, kiel kiel...<br />
La atesto plifirmiĝis sur la konduto de sacerdotoj: dekomence subtenitaj de la<br />
propra kredo kaj spirita alkroĉiĝo al la kruco de Kristo, poste, kiam malsato<br />
kaj frosto kaj altrudita laboro kaj malsanoj febligis iliajn korpon kaj psikon, la<br />
vivinstinkto nerezisteble premegis forgesigante, ĉe iuj, eĉ la kristanan fratan<br />
amon. Li vidis pastrojn, en la ĝenerala tensio de la rilatoj inter kaptitoj, forŝtelintaj<br />
panpecetojn de aliaj malsatantoj, ne nur nigran kaj segalecan panon sed<br />
eĉ ŝimajn panpecojn hazarde finitajn tramane de sammisfortunulo momente<br />
malpli misfortuna, li propraokule kun hororo konstatis, ke iuj atendis nepacience,<br />
ke la apuda mortanto forpasu por profiti je ties drelikaj vestoj kaj ĉifonaj<br />
kovrilaĵoj. “Kelkajn personojn suferoj transformis al ekspersonoj”.<br />
“La kondiĉaro fermigis, paŝon post paŝo, la febligitan menson kaj la koron<br />
devigante homojn tutegoisme konduti, perdigante kulposenton antaŭ Dio<br />
kaj homoj. En kontakto kun ĉio tio mi ekkomprenis, ke la kruco por ni, ĝis tiu<br />
momento, peziĝis senpersonigite: ĝi estis aĵo, afero, instrumento, ne estis Li,<br />
Jesuo, Persono. Mi ekkomencis vidi plireale en mia kunfrato Jesuon kiu suferas<br />
ĝis la perdo de memkontrolo”.<br />
Kompreneble, li konstatis super ĉio senkondiĉan fratan amon similan al tiu,<br />
ni nun povas ekzempligi, de la rektoro de la universitato de Nimega (pastro<br />
Tito Brandsma), kiu finis siajn tagojn ĝuste en Dachau, sed nin interesis kaj<br />
malĝojigis tiuj nesuspekteblaj malbelecoj de la homa psiko, eĉ en plej profunde<br />
edukitoj kaj entreniĝintoj en la mediton. Ĉiukaze li vidis centojn da pastroj,<br />
malsaniĝintaj pro punlaboro kaj malsato, enŝarĝataj en kamionoj. Kien ili<br />
treniĝas? Ili iras pliagrabligi sian sorton!, venis respondo, eble senvole, ironia.<br />
Ĉar neniu el la malsanuloj iam ajn revenis al la lagero, embriis la suspekto<br />
pri sekrete planita eliminado. Pro tio naskiĝis komuna fakta engaĝo kaŝi ĝiseble<br />
la malsanulojn, ne ĉiam sukcese tamen.<br />
Inter ĉiuj jam fariĝis konscio definitiva ke, kune kun la hebreoj, nazioj al-<br />
4 En septembro 1943, en la koncentrejo-gasejo de Dachau nombriĝis registrataj 2644 katolikaj<br />
sacerdotoj de 24 landoj (el tiuj 868 ne plu revenis), por kiuj nenion povis Pio la XII. (Laŭ historiaj<br />
esploroj de historiistino Evghenjia Tokareva). Entute oni kalkulis mortigitaj 2579 katolikajn<br />
pastrojn, 109 evangeliajn pastorojn kaj 22 ortodoksajn popojn. Aliaj fontoj trovis, ke ĉe<br />
la ”blokoj” 26 kaj 28 estis ”gastigitaj” 2644 germanaj kaj 2044 polaj pastroj.<br />
158
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
strebas neniigi eĉ ĉion devenantan de tiuj: nazia antisemitismo signifas ekstermon<br />
de hebreoj kaj kristanoj: la unua kaj la dua etapoj jam ekmarŝis kune!<br />
La forportitoj sin lasis treni, kuraĝigante unu la aliajn kaj esprimante, pervorte<br />
aŭ perkondute, sentojn de pardono al la perfortuloj, el kies vizaĝoj nur<br />
malofte pulsis io malkvieteca.<br />
Amuzis nin la epizodo, el lia rakontado, pri pastro kiu, ricevinte akran frapon<br />
pro sia flegado de rilatoj kun diversaj realaĵoj, kaj, precipe, pro donaco de<br />
fromaĝpeco al alia pastro kaŝe vizitata en pungardejo, vorte, kaj geste, aludis<br />
la viran priseksan potencon de la lin batanta ĝendarmo, ĝin deklarante manka<br />
kaj jam loziĝinta. “Tiu ĉi, eble latindevena kaj, spicigite de pugninvitoj de la<br />
germana pastro, demetis la fusilon kaj, tute apud la lima pikildrato, nevidate de<br />
werhmachtaj soldatoj kaj iom malantaŭe de la porprizonula barakego, ekakceptis<br />
sin reciproke defii per pugnoj: ili interboksis stare tere piede mane kubute<br />
ĝis la pastro, kunstreĉante sian lastajn fortojn, per kelkaj luktartaj movoj<br />
sukcesis disbati la soldaton kiu, fine, malproksimiĝis kontuzita ĉe la nazo kaj<br />
brakoj. Ni ne aplaŭdis nur por ne plireagigi la ĝendarmon kaj restis atendantaj<br />
la punreagon por ĉiuj barakanoj. Nenio reage mornis; ni vidis, male, postajn<br />
tagojn, tiun ĝendarmon enorde en sia vica taska posteno. Dume la boksanto<br />
famiĝis kiel la pastro pugnisto. Mi memoras pri li la prizorgan atenton al ĉiuj<br />
bezonuloj; sed, bedaŭrinde nenion mi ĝis nun scias pri lia fina sorto, same kiel<br />
cetere pri tiu de aliaj multaj, kiujn mi certe vidos en la resurekta tago”.<br />
Pri gasĉambroj por gasadi vivajn homojn, li nemulte sciis kaj malpli vidis,<br />
sed post la liberigo fare de aliancanoj kaj dum la reveno al Italujo klare eksciis<br />
pri tio. Supozinde lia suspekto estis dampita el la fakto, ke ĝuste en diversaj<br />
deĵoradoj, ĉe aliaj koncentrejoj, ŝajnis (sed longatempe tio taksiĝis kalumnio)<br />
tiam prizorgantaj judaj prizonuloj mem, laŭ onidiroj: ankaŭ tiuj lastaj onidiroj<br />
nun havas pli ol versimilecon. Veras, ke pluraj malaperadis ĉiutage, sed pro<br />
morto aŭ alia destinado, kvankam obskura. Nun en li reziduas nur unu havindaĵo:<br />
ke estu memorigitaj ankaŭ tiuj suferoj kaj ke li sukcesu reiri al tiuj koncentrejoj<br />
por ”spiri almenaŭ la polvon de tiuj kunfratulaj korpoj bruligitaj<br />
certe, eble mortigitaj per gasado, kaj tio antaŭ ol mi perdas rajton fidi mian<br />
memoron”.<br />
Male, li transloĝiĝos ĉe sian Sinjoron post malpli ol tri monatoj.<br />
Mi malkovris en mi esplorindan fenomenon. Ju pli en mi nestas la ŝanceliĝoj<br />
rilate mian definitivan adheron al tio kion oni nomas vokiĝo, des pli mi fariĝas<br />
ortodoksema kaj fidelema al la doktrino, tio estas preta akcepti kaj defendi<br />
la tradiciajn dogmojn de katolikismo: tia sinteno surakviĝis dum disku-<br />
159
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
toj kaj interamikaj kaj lernejaj, kaj dum interparoladoj kun laikuloj aŭ politikistoj<br />
aŭ kun familianoj. Pri tia paralelismo mi konsciiĝis pograde. Ĉar mia<br />
atento al freŭdismo min pelis favori mian inklinon al memanalizoj por eventuale<br />
malkovri ĉu unu generis la alian, mi faris rezonadojn por esplori kiom koheras<br />
la valoroj de miaj tezoj kaj de mia argumentaro kun la kristana doktrino,<br />
kaj kontroli vekiĝantan novan dubon, nome ĉu mi la samon asertus se mi<br />
estus sekulara samkvante klerigita; fakte ion da dubo, eĉ se surfaciĝanta precipe<br />
en postaj repripensoj pri mia sinteno, tiu enketo de mi pri mi ŝprucigetis.<br />
Mi supozas, ke mi timis, ke aplikeblas al mi la leĝo de la interkomunikiĝantaj<br />
vazoj: se likvon el tiuj unu perdas, tiu ĉi tuj je ĝi ricevas de aliaj, tial ke<br />
la nivelo de la likvo en la malsamplenaj vazoj ĉiam egalniveliĝu: se la nivelo<br />
de la vazo de l’ honesteco malleviĝas, aŭtomate helpas la vazo de la sendiskuta<br />
akceptemo pri la dogmoj eĉ de tiuj senfundamente enkrustiĝintaj laŭjarcente<br />
pro devotecaj ekscesoj kaj ne instruataj oficiale. Tial pli obsede en mi adas<br />
jena demando: ĉu honestas plialkroĉiĝi al la kredo kaj sin teni al ĝi kupleme<br />
nur por mildigi la senton de kulpoĝemo devenantan el la propra malseriozeco?<br />
Elĵetiĝis, kun silenta krio, demando subintencanta negativan respondon. Kompreneble,<br />
ĉi tie mi uzas la terminon dogmo miksante la dogmojn oficiale difinitajn<br />
kun nedifinitaj, do la konstituantojn de la kredo mem kun tiuj ankoraŭ<br />
diskutataj aŭ enkondukitaj de la pieco de fideluloj aŭ spekulativado de filozofoj<br />
kaj teologoj de la kristanara medio, pri kiuj neniam la eklezio sin prononcis.<br />
Ne envicigendas, tamen, en tiu listo la moroj kaj ordenaj kaj fratulaj kutimoj<br />
aŭ liturgiaj gestoj ktp. Mi ilustros, okaze, kaj ekzempligos tion en eventuala<br />
diskutado pri doktrino.<br />
Ĉe la lerneja jarfino oni sin engaĝas demonstri kiom kaj kiel oni spilis la<br />
profesoraran instruadon, per akademio, pumpa vorto por iuspeca, foje plurtaga,<br />
plurprelega turnirado en kiu la diskutado kaj prezentado koncernas specifan temon.<br />
Volonte la studentoj elektas po unu priparolendan temon, kiu poste estos<br />
ilustrita se la juĝa komisiono ĝin aprobis, kio okazas ĉiam. La akademioj, oni diris,<br />
taksiĝas talentorivelaj kaj foje eĉ talentonaskaj, almenaŭ interesnivele. Kaj ankaŭ<br />
okazo de mispaŝoj ĉar oni permesis prelegi eĉ sen la ŝirmado de profesoroj.<br />
Tiujare (junio 1947), mia adlibitume elektita temo - taksata kvazaŭ oficiala<br />
finlerneja prelego - koncernis Nominalismon. Kiel sciate, tiu pensokonceptado,<br />
influinta la filozofion de la dekkvara kaj sekvantaj jarcentoj, subtenas,<br />
ke ne eĥas en nia menso ideoj pri objektoj ĉar niaj konceptoj estas nur<br />
vortoj, nur voĉaj sonoj (latine flatus vocis = son’ kaj fum’, laŭ tiuepoka goliarda<br />
difino) ne difinantaj do la realon ekzistantan. Se tiel estus, ĉu eblas ankoraŭ<br />
160
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ekkoni ion pri Dio, pri ties esteco kaj esencaj specifoj? El prifilozofia kaj priteologia<br />
historio oni plagiĝis per grandaj bataloj ankaŭ rilate tiun penssistemon<br />
kun politikaj kaj militaj sekvaĵoj ĉar iuj el tiuskolaj teologoj partianiĝis kun<br />
imperiestro kontraŭ la papo okaze de politike seriozaj kaj milite perfortaj kontraŭaĵoj.<br />
Tia elstariĝis la demando, pri kiu la kultura verviganto devis katedre respondi<br />
per siaj rezonadoj kaj refaroj, eventuale kun kritikoj, de la argumentadaro de<br />
granduloj pri filozofiscienco, kaj eventuale oportune rezisti obĵetojn de la<br />
kontraŭuloj realaj aŭ rolludantaj.<br />
Se pravus ekstremaj nominalistoj, nia koncepto pri ekzisto estus nerajta kaj<br />
se ĝin ni aplikus al Dio, neprave tio estus farata, do ni ne povas diri ĉu Dio reale<br />
ekzistas, reale kreas, reale amas, reale generas filon ktp. Vere, eĉ la tuta homa<br />
sciaro kriziĝus.<br />
Ĉar la bazo de nia kristana kredo establiĝas sur la kapablo de la homa racio<br />
koni ion precizan kaj sendubecan pri Dio, kaj homare komunan, ni devas rifuzi<br />
tiun pensmanieron, kaj defendi la kognokapablon de la homa inteligento.<br />
Tia mia konkludo. Sed el la partero tuj kelkaj kontraŭsentencis, ke la konkludo<br />
larĝiĝas neglektante, ke renomaj nominalistoj, en filozofio aŭ teologio, ĝuis<br />
estimon de sinceraj kristanoj persiste engaĝiĝantaj en la anonco de la Bonsciigo.<br />
“Se nominalismo enfosiĝas en tiun vian konkludon, ni bezonas konkludadi,<br />
ke multaj kristanaj filozofoj vivis aŭ vivas kontraŭdire”, iu obĵetis.<br />
Ĉi tie mia respondo ne fluktuis: “jes, tiuj kristanaj filozofoj pensadis sen<br />
alveni al la konsekvencoj de sia pensado. Ni povas paroli pri feliĉa nekonsekvencaĵo,<br />
se ne diri, ke ilia nominalismo sonis pli vorte ol pense. Eble mankis<br />
eĉ tiuepoke la kuraĝo eltiri la logikajn konsekvencojn de tiuj premisoj”.<br />
Ĉar la rezistanto al mia tezumado insistis uzante, laŭ mi, argumentojn<br />
insidajn kaj artifikajn, mi ne limiĝis al la asertoj de mia tezo sed ankaŭ ironiis<br />
pri la kontraŭulaj enŝovante kaj uzante, eble preterportata de trofaremo<br />
konfuziĝinta pro la neceso rezisti al rezisto, la romajn kongregaciajn dokumentojn<br />
rilate kredismon aŭ fideismon, ilin amplekse traktante. Tiujn nefilozofiajn<br />
apogajn alvokojn oni kritikis pro tio ke mi provis savi la koneblecon<br />
pri Dio nur baziĝante sur la trajarcenta aŭtoritata tradicio, kaj pro ne sufiĉe<br />
konvinka perracia argumentado en la refuto de la certe erara nominalisma<br />
eble senvola konsekvenco laŭ kiu la homa intelekto nenion povas koni pri<br />
Dio.<br />
La diskutado pliakriĝis kiam la lernejestro, bilancante ĉion, intervenis aljuĝante<br />
malavaran poentaron al mia prelego, malgrandan poentaron al la res-<br />
161
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
pondoj al la obĵetoj, nulpoentaron al la aŭtoritataj finaj ilustradoj ne malkiel al<br />
malutila redundeco. Svarmis laŭdoj por ĉiuj. Por mi, krome, oni rekonfirmis<br />
la famon de konsekvenculo, rigida konsekvenculo, kaj eble de petolemulo en<br />
la sindefendo. Ankaŭ pri tio ardis kaj pasiis la diskuto, se ne podie kaj konferenceje,<br />
certe koridore. Eble mia prezentado konfuzis senĝenon kun manko de<br />
flekseblo kaj kun trointelektumeco.<br />
Ankaŭ alia emo kerne de mi mem ekburĝis pli klare ol antaŭe, ofte bonŝance<br />
akompanata de oportuna memjuĝo, iu nedifinita sento de ĝojo kiam miaj kolegoj<br />
ŝrumpas aŭ estas perdantaj estimon ĉe eminentuloj. Mi devis min elnestigi<br />
elinter memplaĉoj pro miaj supozitaj sukcesoj, kaj pridiskuti kun tia sento<br />
multe natura sed ne multe kristana. Ĝi, kaj pri ĝi kontroloj, min akompanos<br />
por ĉiam, mi opiniis. Ne malofte, fakte, tiu sento rivalecas kun la kristana devontiĝo<br />
al senrezerva amo por homo kiu ajn, almenaŭ dezirante ĉion bonan por<br />
li. Pro tio naskiĝos bataletoj kontraŭ mi mem.<br />
Intertempe oni estis alproksimiĝantaj al la balotoj de la solida plifirmiĝo de<br />
la demokratia politika kunvivado, kun la samspeca sed pli intensa akreco ol<br />
kiam disvolviĝis la politikaj balotoj selektantaj urbajn kaj provincajn estrarojn<br />
kaj precipe la delegitojn de la konstitucianta asembleo. Nun oni devas<br />
aprobi aŭ malaprobi la preparitan konstitucion. La tuta klerika studentaro estis<br />
invitita malestimigi la katolikan partion, kiu ĵus renaskiĝis kaj energie gajnadis<br />
grundon tiujn tagojn, kaj male voĉdoni por la partio de katolikoj, eble<br />
pliĝustadire, por la partio en kiu, sente kaj agade, kuniĝas la plejmulto de ne<br />
nur katolikoj kaj kiu samtempe garantias observi kaj realigi la doktrinon de la<br />
Socialaj Enciklikoj proponantaj la socian ordon laŭ la homa racio prilumita de<br />
la revelacio. Nu tia partio kampanjas por la nova konstitucio same kiel la plejparto<br />
de la partioj.<br />
Mi konstatis, tiukaze, kiom altiras kaj fascinas la kompartia programo:<br />
pene apenaŭ konvinkiĝintaj, eble nur fideisme konsentemaj, eĉ miaj parencoj<br />
akceptis voĉdoni laŭ miaj sugestoj.<br />
Komunistoj akuzis la klerikularon partianiĝi por la riĉuloj kaj precipe propagandi<br />
pagante kaj afiŝante surmurajn manifestojn. Rilate la pagon por la manifestoj,<br />
mi ne kredis, rilate tamen la afiŝadon ĉio veras ĉar ĝuste ankaŭ mi estis protagoniste<br />
paperfarbanto de placoj kaj domfasadoj kaj arboj kaj palacaj balustradoj,<br />
laŭ komuna kutimo tiutempe. Komunistoj pretekste akuzis eklezion alstrebante,<br />
ĉefe, al forigo de katolikoj el la politika areno same kiel jam faris,<br />
alicele, la Non expedit (= Ne licas), la malrajtigo, starigita en 1868 de Pio la IX<br />
por la katolikoj, partopreni en la politika agono kaj, do, kandidatiĝi en politikaj<br />
162
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
balotoj. Tempon kaj perdojn kaj penojn kostis la malefikiĝo de tiu dekreto!<br />
Mi kun aliaj klerikoj, civilveste maskitaj, superkovris noktatempe vastajn<br />
ĉirkaŭaĵojn de la konvento, kaj aliloke, per manifestoj invitantaj voĉdoni por<br />
la DC (= Kristana Demokratio): en unu el ili homa figuro enpensiĝanta kvatas<br />
skribaĵon: “en balotejo min vidas Dio, ne Stalino”. Ĝuste tiu ĉi elvokis plej<br />
akrajn protestojn ĉar Dio aspektis hoko por naivuloj. Al la eventualaj anatemuloj<br />
ni digne sinpraviĝis, ke la eklezio ne enmiksiĝas en tiujn aferojn kaj ke<br />
ĝi partianiĝas senpartie (!) kaj ke neniu partio prioritatas ĉe ni. Se tiaj asertoj<br />
lasis dubojn, bonŝance, jen pli korekta refuĝa defendo: ekleziuloj, kiaj civitanoj,<br />
estas rajtigitaj de sia civitaneco esprimi sian penson kaj por ĝi kampanji.<br />
El tiu ĉi sperto restis en mia animo precipe la ĝuo esti vestita je civilaj vestoj<br />
kaj spiri per la tuta sensaro spontanan liberigan etoson, preskaŭ emancipiĝon<br />
el klaŭstra opresado. Partopreni en antaŭbalotaj mitingoj aŭ politikaj konvenoj<br />
ne estis permesite sen speciala superula konsento, sed mia protagonistemo,<br />
oratora kaj publikdebata, intense rafiniĝis tra, ene de mi mem, fantaziaĵaj diskutoj,<br />
kaj babiladoj inter ni ĝis venis la permeso, eĉ la sprono tion fari publike.<br />
Oni rimarkis, tiam, ke en tiu akvo mi padelis kun feliĉo. Kun feliĉo ja,<br />
escepte kiam mi devis, en mitingoj, superkrii mian kontraŭulon obstinkape<br />
necedantan parolspacon al miaj laŭakordaj intervenoj, kaj klakantoj el la placo<br />
min epitetis per ”reakciulo!”.<br />
Ĉe apogeo de la balota kampanjo ni ekpratikis ankaŭ ekscite profiti la faman<br />
individuismon de la italoj kaj morteris sloganon: “Kun komunistoj ĉio al<br />
la ŝtato kaj al vi la senutiliĝo de viaj virtoj”. Ĉi-tiun mi uzis antaŭ areto da<br />
studentoj kiuj, preskaŭ amuzige, komentis inter si: “Tiu fratvestito krom teologion<br />
komprenas nenion". Tiufojon ridis ankaŭ mi.<br />
La balotan rezulton, kiu akirigis al la DC absolutan majoritaton kaj registaran<br />
potencon, lasis kreski, iom naivece eble, en mi la konvinko pri mia nemalgrava<br />
kontribuo por la loka venko. Sendube naiveca estis la malkaŝa vanto pri<br />
tia konvinko.<br />
Dum svarmiĝo de tiu propagando, fratina morto venis varbadi kunstudenton,<br />
fratulon Kosma. Okazaĵo antaŭvidita sed same suferita. Frato Kosma jam<br />
afekciiĝis je grava malsano jam de kvar jaroj: lia malsano lin devigis nutriĝi,<br />
laŭ kuracistaj aŭ tradiciaj konsiloj, preskaŭ nure per kaprina lakto; ĉar dummilite<br />
ne ĉiam facilis akiri freŝan kaprinan lakton, la konventa ekonomo proponis<br />
kaj aĉetis kaprinon pretan melkiĝi. Juna kleriko Kosma, transloĝiĝante de<br />
unu al alia konvento-studentejo, rendevuis ĉiam ankaŭ kun kaprino kiun, ĵusakuŝinta,<br />
oni senigis je la naskaĵo por ke la lakto restu tute al li.<br />
163
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
En la Verona konvento la kaprino estis provizore (provizore por la tuta korta<br />
brutaro, destinita forlasi la urbon freŝordone de la urbestro) enstaligita apud la<br />
porkejo, jam evakuita de kiam la aviada bombado igis liberaj promenantoj tra<br />
la urbaj stratoj la porkojn. El tie venis de tempo al tempo amuzaj beadoj. Foje,<br />
ni iris kun li kooperi al la melkado kiun mem faris: kaj ne estu preteratentitaj<br />
la ŝercoj kaj amuzaĵoj ŝprucantaj el buŝoj de klerikoj! La kaprino laŭ niaj amuziĝdiroj<br />
enpersoniĝis je rolo de edzino: kiel fartas via edzino, nigra kaj ĉarma?<br />
Ĝiaj bleketoj... ĉu per ili ĝi ne ĝeme protestas, ke vi ne fidelas? dum ŝi fidelas<br />
ĝis la donado de sia lakto, de sia vivo?<br />
Okazis, ke marĝene de melkado ĝi foje elmetis fekaĵboletojn kun furzetoj. Senlace<br />
la ŝablona fenomeno ekscitis la fantazion de ĉeestantaj klerikoj: ili metaforigis<br />
ĝin al la ĉasteco: Ho ve, via edzino pudorofendas! Ĉu via edzino daŭrigas<br />
publike malĉasti? Ĉu vi konscias, ke via edzino ne kontentas je vi? Vetu,<br />
ke via senidigita kaprino igos vin patro. Kial vi ne ekloĝas kun ŝi?<br />
Li montris la simplanimecon de homo kiu vivas kun Dio, kaj sin sentas akceptata<br />
kaj amata de Jesuo Kristo kaj de la kunfratuloj ĉiam zorgantaj pri li.<br />
Morto lin surprizis partoprenanta al la porfratia Meso: sidiĝinte en sia ĥoreja<br />
seĝo, de la revenantoj el komuniiĝo li estis trovita senspira, kvazaŭ dormanta.<br />
Nia doloro estis pli ceremonia ol kora: nia senrezerva estimo al li etosigis<br />
nin en plicertecon, ke li estas nia kristale pura kaj senpeka stafeto al la ĉielo ĉe<br />
Jesuo Kristo.<br />
Ĝisĉiloka leganto, se ne jam tedeĝinta, certe rimarkis la abundon da repetiĝantaj<br />
metaforoj je seksaj aŭ geedzaj realaĵoj ekflorantaj el la buŝoj de klerikoj.<br />
Ĉu tiu lingvaĵo travidebligas bedaŭron aŭ nekonscian deziron? aŭ altruditan<br />
rezignon pri la seksa kuniĝo? Demandoj konstante rekonceptitaj sed kiuj<br />
tiam postulis pli taŭgan respondon.<br />
Tiu lingvaĵo oftiĝis nur ĉe eta parto de ni, sed ne rifuzitis de aliaj kiuj konsente<br />
partoprenis per aproba ridado samkiel en komunaj goliardaĵoj. Ĉu tio devus<br />
alarmi la edukantojn? Ĉu nur mia inklino al psikanalizo vidis iun translokiĝon de<br />
ankoraŭ pli esprimita ol konsentita deteno el edziĝa perspektivo kaj amoraj rilatoj,<br />
kaj nereteneble kaŝitan deziron en tiu lingvaĵo malpli surprizanta ol ĝenanta?<br />
Eblas, certe. Sed eĉ tion edukantoj kuraĝis suspektigi al ni kaj... maltrikadi,<br />
senmetafore, en la kaŝitaĵoj de la metaforoj.<br />
“Viaj metaforoj, foje belaj eĉ poeziaj, reliefas la potencon kaj neelimineblecon<br />
de la emo kaj bezono ĝui je la tenereco de kompanulino... barakti por<br />
nuligi ĝin kreus psikan tordaĵon: tiu de la anstataŭiĝo per malpli rompanta<br />
objekto kovranta la unuan...<br />
164
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
“Kvankam ne ekskluzive, tiu via provizo de figuroj-imagaĵoj amaj-nuptajgeedzaj<br />
povus riveli tiun ĉi nekonscian virtuozon. Tiu emo natura ĉar kunnaska,<br />
ŝajne nevenkebla, povas esti superita nur per nova emo, per alia memkreita<br />
amo, ne trudita elekstere, sed libere elektita: en nia kazo, la persona rilato<br />
kun Jesuo kaj ties idealoj.<br />
“El si mem, tiu via elana metaforigemo povas funkcii kiel spiontruo por<br />
ĝuste observi ene de vi mem kaj transiri la baraĵojn inter konscio kaj nekonscio.<br />
La preĝo al la Sankta Spirito kaj la animmalfermiĝo kun la spiritgvidanto<br />
dotigas je plej efikaj sondiloj por riveligi ĉu vi anstataŭas per tiaj figurplenaj<br />
kreaĵoj kaŝitan preferon. Oni vidu ĉu tia seksa metaforigemo estas anstataŭiĝo”.<br />
Se la pastro majstro sciintus, ke tiuj vortoj estos originantaj la reciprokeblan<br />
esprimon inter ni: “Per kio vi anstataŭas?... Ve! vi estas anstataŭanto!...<br />
Ĉu vi malimplike traktas la sekretaĵojn de via psika eno per vi mem aŭ ĉu vi<br />
bezonas anstataŭoarton?”, eble li hezitintus paroli tiom senvuale. Ekstere li<br />
rivelis nur kelke da kontraŭeco fronte al nia ada kaj ada nova lingvaĵo, sed ne<br />
provis ĝin bridi. Pograde, ĉiukaze, el tiaj metaforoj restis preskaŭ nenio; restis,<br />
male, la emo ĉion ŝajne spritindigi por fine ĉion, aŭ preskaŭ ĉion, kribre kaj<br />
ekvilibre juĝi. Kun la morto de frato Kosma ĉesis, aŭ ĉu ĝi transigis sian urĝon<br />
aliloken?, ankaŭ tia metaforigemo.<br />
Por iom savi nian ameman kaj seksan esprimaron, krom kaj paralele kun la<br />
tiklaĵoj kaj admonoj, oni prikonsideru la lingvaĵon de mistikuloj, kiuj, rezignante<br />
al ama unuiĝo kun unika persono, inventis la lingvaĵon de la geedzeca<br />
amo kun Dio mem, kie la sekseco estas certe forto kaj motoro kaj puŝo al kreado<br />
de nova lingvaĵo, sed ne celo: la biologia-psika energio agadis, senkamufle,<br />
kiel spirita inklino al Dio, al Kristo por energiiĝi kiel amo al ĉiuj. Nia<br />
lingvaĵo, deveninta el farĉo el ŝercemo aŭ kaŝita sopiro, fariĝas fonto de komprenado<br />
de la scioplena lingvaĵo de mistikuloj, en kiu brilas pli ol detenoj la<br />
tenoj, tenoj de amikeco kaj familiareco kaj sindoneco al Dio.<br />
La pliaĝaj klerikoj, tiuj de la tria liceo kaj teologiejo, junie lernojarfine,<br />
promeseldiris siajn definitivajn votojn, per kiuj ili sin ligis por ĉiam al la franciskana<br />
vivstilo. Al tiu paŝo ili sin preparis per plurtaga preĝado kaj meditado,<br />
per spiritaj ekzercoj, laŭ religiula lingvaĵo. Al mi estas rezervita la honoro<br />
permane teni la liturgiajn librojn dum ĉiu kandidato, tenante siajn manojn en<br />
tiuj de la celebranto, laŭtvoĉe igas sia la formulon en la ĝenerala silento. Tra<br />
religia silento la voĉo trakuras la preĝejajn volbojn por finiĝi sur la atentaj<br />
oreloj de la parencaro kaj fidelularo admire ĉeestaj. Mi bone konis la votkon-<br />
165
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
fesantojn kaj pretis veti, je mia inteligento, pri ilia fideleco al la votoj, tio estas<br />
al Jesuo Kristo laŭ la franciskana stilo. Per tiu sendubeco, inundanta je<br />
sankta fiero mian animon, mi stompis kaj konfuzis mian tiufojan senton de<br />
eksterlokeco, el kiu mi ĵus eksupreniris, kun penso: mi havas bonŝance ankoraŭ<br />
unu jaron antaŭ mi! Kaj tial povas veni al mi la volo vokiĝi!<br />
Tri el tiuj solene pervote promesintoj, kelkajn tagojn poste, ellandiĝis al Palestino,<br />
al Jerusalemo, en kies Bìblicum ili specialiĝu, elektante iun el la diversaj<br />
fakoj, pri la Biblio krom lerneje frekventi la aliajn kvarjarajn normalajn teologiajn<br />
fakojn, kaj sin ekpreparu al la instruadarto kie ajn. Ĉar unu el ili jam<br />
famiĝis pro la menciita emo al geedza metaforado, mi lin ĝisis per klarvide<br />
freŝa aludo: “Vi nun kunvivos nur kun via amata edzino!”. La sankta Biblio.<br />
Ili, trapasinte al Sud-Italio, ŝipe forveturis kaj mi ne plu ilin renkontos.<br />
Finiĝis la licea periodo kaj finiĝis ankaŭ la trijara periodo de simplaj votoj<br />
(simplaj = leĝerligaj, portempligaj, solenaj = porĉiamligaj). Nun ĉiu decidiĝu<br />
aŭ por la solenaj votoj, tio estas por ĉiam, aŭ por la forlaso de la ordeno. Ke<br />
mi estas dubema, momente favora momente malfavora, mi kredis scii nur mi<br />
kaj, kvankam ne sufiĉe klarigite, mia spiritgvidanto. Prie neŝanceleble mi evitis<br />
akurate travidigi al li ion suspektigan. Nu, malgraŭ tio, superuloj kaj iuj<br />
profesoroj voĉdonis por ke al mi estu prokrastita la momento de la solena ligiĝo<br />
antaŭ Dio kaj antaŭ homoj. Ankoraŭ unu jaron mi restu senvota, atendanta<br />
pli senhezitecan komprenon pri mi fare de la edukantoj. Se temus nur pri tio mi<br />
devus dankĝoji, en mi mem, pro la tempo koncedita, kvankam mi jam konas<br />
tre bone min mem. Sed ĉe la aliaj kandidatigitoj, kio? Kia ilia juĝo pri mi? Ĉu<br />
eblos plusinteniĝi kun ili spontane kaj estimate? Ĉu vere mi lasus enpaŝi en<br />
min la okuloj de la edukantoj kaj mi povus estonte traaperigi pli vokitecan kadron<br />
pri mi?<br />
La surprizo ĉe miaj kunuloj egalis mian psikan vundon. Eble ili imagis, ke<br />
la juĝistoj misjuĝis aŭ ke mi mem kapablas dresi la vundon, kaj plutenis al mi<br />
la antaŭan estimon; sed estis ĉe mi, ke ilia estimo pri mi estis juĝata jam stompita,<br />
pliklare jam laŭjuste modifiĝanta. Ek de tiam miaj agoj komencis manki<br />
je spontaneco kaj memfido kvazaŭ nun jam neeblus forskui el mi la trasenton<br />
de malpufiĝanta estimo pri mi ĉe ilia ekruziĝanta juĝo. La inklino al deprimiĝo<br />
trovis komplicon en mia konscienco flustranta, ke finfine ili pravus se vere<br />
ili ekdubus pri mia morala kohereco. Ekzakte sur tiun juĝon kroĉiĝis mia<br />
grumbla protesto ĉar mi ankoraŭ al la religiula vivo ne eldiris la definitivan<br />
neon.<br />
Dume kiel lama anaso mi restis ekstere de la konversacioj de miaj kunuloj<br />
166
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
jam elĵetiĝantaj alien. Vere ankaŭ fratulo Saturnino, mia samaĝulo, ricevis la<br />
saman malfavoran voĉdonadon pri sia taŭgeco, de mi iam tute liafavore vetita,<br />
al la religiula vivo, sed li montris ne suferi pli ol ordinare konsentite pro tia<br />
negativa juĝo pri si mem. Post kelkaj tagoj li spritgestis salutojn mansvingante<br />
el fenestro al ni trakorte distre rondirantaj kaj forlasis kaj studentejon kaj vokitecon<br />
kun vokiĝemo. La majstro diros poste, ke fratulo Saturnino sentragike<br />
akceptis la inviton elekti alian starejon en la mondo. Mi perdis amikon je plaĉa<br />
babilado pri la tuta mondo kaj pli precipe pri filozofio kaj teologio, kiu en<br />
diskutadoj, veraj aŭ akademiaj, fidele lobiadis por mia partio, foje “elprove<br />
blankigante” miajn ŝajne tronovigajn opiniojn, kaj neniam regresis el la streĉo<br />
plifajnigi mian aŭ sian penson. Prie, tamen, li ne plu memoros aŭ tute tion<br />
senvalorigos kiam mi lin revidos ses jarojn poste; tiam li estos jam doktoriĝinta<br />
ĉe la padova universitato kaj, malkiel ol li, mi baraktos jam definitive implikiĝinta<br />
inter la spiraloj de vivvojo ne tute response elektita. Ne suspektante<br />
mian ŝanceliĝadon, li rakontis, ke mem daŭre sin kredis vokita al la sacerdoteca<br />
estado ĝis preskaŭ sia eksiĝo, kiam liaj spiritgvidanto kaj la klerikmajstro<br />
konvinkis lin rezigni. “La motivoj restas ne jam malkovritaj”, li suplementis<br />
kun vola senpripenso kvazaŭ por sufoki mian ekscivolemon.<br />
Informiĝinte pri li, cele helppeti dum miaj unuaj sekularigitaj paŝoj en la<br />
mondo, mi scios, ke li jam profesoras habilititan doktoron de historio ĉe universitato<br />
kie jam magistriĝis pri historiaj sciencoj. Ne povi helpopeti al senskrape<br />
taksita amiko, pro ties indiferento, kreskigos mian dubemon rilate nian<br />
konstantecon en amikiĝsentoj, kiujn mi iam kredis sinceraj malgraŭ mia konstanta<br />
enviemo kaj malĝojo pro lia sukcesoj. Mia kaŝa superegoo reflektiĝis<br />
nun ankaŭ el lia sinteno: pro tio mi lasos ke li perdiĝu el mia vido.<br />
Dume miaj kunuloj votpromesontoj ensorbiĝis en la preparojn, kaj retiriĝis<br />
en spiritajn fonojn, el kiuj min mi sentis ekskludata. Ili enkadriĝis ĉe mi entuziasmaj,<br />
senartifikemaj, senkompleksaj, korriĉaj, tute sindonitaj al Dio, kvankam<br />
malpli persistemaj en la kribrado de problemoj aŭ enproblemiĝo en eventualaĵoj,<br />
kaj malpli inklinaj al filozofiado ol mi.<br />
Mi pri mia sorto pritraktis en konfidenca konversacio kun la disciplinomajstro<br />
kiu ne timis senrezerve informi: “Iuj responsuloj, se verdire, ankoraŭ<br />
ne vidas en vi unusencajn signojn de taŭgeco al la franciskana vivo: vi havas<br />
el unu flanko ion tre rigida, el alia ion tre mola; io grincetas en via agoj taŭgiĝantaj<br />
al via intenco resti kun ni... Pasos tiu momento, kaj per tiuj provo kaj<br />
humiliĝo ni vidos pli klare en vi. Por savi la propran vokiĝon, se veran vokiĝon,<br />
neniam prokrasto estas humiliĝo. Prefere provu pliscii kio altiras vin al<br />
167
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
servado en la eklezio. Kaj lasu, ke ni helpu al vi la sinkomprenadon”.<br />
Mi min detenis el montrado de miaj hezitoj ĉar entute pri tio estas ankoraŭ tempo.<br />
Kiom da tempo? “Eble ses monatojn, eble unu jaron. Finfine tio nenion<br />
ŝanĝas ĉar vi dume elpaŝas tra la studkursoj kun la aliaj”. Lia senkaŝa opinio pri<br />
mi min certigis, ke li inter la voĉdonanta konsilantaro subtenis mian definitivan<br />
forigon, kiun nun prudente apenaŭ vualas<br />
Mi min detenis ankaŭ pro la motivo, ke en tiuj tagoj mi decidis deziri la<br />
vokiĝon kaj ĝin peti de Dio kaj de Sankta Francisko.<br />
Sed tra tia deziro mia animo ruliĝis tute sola. Mi ne pridubis mian sincerecon<br />
en ĉi peto, sed pro kio tiu silento kun konsilantoj? Certe pro tio ke helpopeti<br />
egalvalorus malfermi mian animon kaj krei novajn interhomajn problemojn.<br />
La deziro, cetere, pri la religia vokiĝo orbitas ĉirkaŭ signo de vokiĝo,<br />
kiel oni intuicias. Sed deziro kun perioda ŝanceliĝo, kiel en mi, alarmus la responsulojn<br />
kaj malkonverĝigus la probabligajn faktorojn de vokiĝo. Mi tamen<br />
memoris la kliŝon: “Bonaĵo kiun elprenis de vi ŝtelisto estas optimuma bonaĵo”.<br />
Eksterproverbe, la bonaĵoj, ne multe aprecitaj antaŭe, se minacataj je perdiĝo,<br />
fariĝas eĉ pasiigaj kaj vivesencaj. Efektive nun mi min efikigis por ke<br />
oni ne forŝiru de mi kion mi antaŭe rigardis disece.<br />
Ĉar de kelke da tempo edukantoj ekkonjektis, ke kontaktoj kun eksterkonventanoj,<br />
cele al rafinado kaj pritraktado de religiaj aŭ kulturaj problemoj, povus<br />
prudente trovi aprobon se mastrumataj sub sincera sinrego, mi sukcesis<br />
konvinki, ke mia mastrumado estas kontroleble prudenta, kaj ekpasigis vesperajn<br />
babiladojn en porrenkontaj lokaloj kun gejunuloj de diversaj asocioj. Tiuj kontaktoj<br />
facile randis kulturo aŭ religio kaj fokusis politiko kaj precipe temoj de<br />
“koro”aŭ aludoj al “sentimento”: kion antaŭvidis kaj timis la edukantoj.<br />
Oportunas priparoli tiajn temojn, eble pro iu nova konstato en mia menso,<br />
cetere jam duonevidentigita: babilante, certe pro konvinko, kaj argumentante<br />
kiel eble plej favore, kaj efike, pri religiaĵoj, mi observis, ke la disvolviĝo de<br />
tiu plaĉa tasko pliigas la forton de miaj religiaj konvinkoj. Statas simile pri la<br />
atleto kiu ju pli ekzercadas des pli alproksimiĝas al la bona formo. Tamen,<br />
mia emo al memstudado kaj memkritikado lasis en mi spurojn de duboj: ĉu<br />
vera pliiĝo de konvinko aŭ bezono sin konvinki por konvinki aliajn? Temas pri<br />
ekspluatecaj konvinkiĝoj, kies kaŭzo kaj valoro bezonis daŭran ekzameniĝon.<br />
Ĉi-koncerne, al mi okazadis, periode, vekiĝo de reziduaĵoj de duboj pri Dio<br />
mem, tiel enplektitaj: la unuaj studoj pri la harmonio de la universo, en fiziko<br />
kaj astronomio, kunhelpis konfirmi mian kredon. Ekzemple, min mirigis pri<br />
Dio la konstato ke la transviveblo mem de la homa raso ligiĝas nemaligeble<br />
168
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ĉe akumuliĝo de eventoserioj pravigataj de neniu interna neceso: homo eksaltis<br />
en la ekziston kaj daŭrigas vivi malgraŭ ĉirkaŭe de li ĉio aspektas hazarda:<br />
la distanco de la tero al la suno (kiu povus esti nek pli granda nek pli malgranda,<br />
alie la vivo nek enŝaltus nek rezistus), la teraksa kliniĝo kun siaj rivoluoj<br />
(kiu ebligas la sezonalternon kaj pluan loĝeblan spacon de tera areo), la ĉeesto<br />
de atmosfero ktp. Ĉu tio, tial, ne postulas ordiganton?<br />
Sed enirante, plibone perdiĝante en la komplekseco de la astronomio kaj<br />
de la fizikaj leĝoj, ĝuste tia komplekseco ekŝajnis al mi troa, neregulebla eĉ<br />
por Dio mem! Nun por la harmonio de la universo ŝajnas sufiĉi la nuraj naturaj<br />
fortoj! Ia obstina rezisto, eble kaŭzita de la malfacileco ĉe iuj scienculoj<br />
vidi la ĝeneralan celismon en naturo, kontraŭmetis antaŭjuĝajn raci-sciencajn<br />
konkludojn rilate la universan harmonion.<br />
Ironie pri mi kelkfoje mi konkludis:ĝis la harmoniigo koncernis etajn(!)<br />
aferojn la harmoniiganto estis postulita, nun kiam la fenomenoj malsimpliĝas<br />
ĉe la homa menso, Dio ne plu bezonatus!<br />
Kelkiom da peno, instigante mian menson per la principo, ke se kaŭzo estas<br />
bezonata en minimumaĵoj, eĉ pli tio estas postulata en maksimumaĵoj, mi<br />
elspezis por kvietigi ankaŭ mian animon. Je studa kontakto kun kelkaj filozofoj<br />
engaĝiĝintaj kontraŭ la ekzisto de Dio, mi provis repuŝon miksitan kun io<br />
da fascino: la ateismemuloj kuraĝaj kaj subtilaj disertaciantoj!<br />
Subtile ronĝetis el angulo de la memkonscio ironieca demando: ĉu vi montrus<br />
tiun intereson kaj mordemon koncerne la ekziston kaj ĉeeston de Dio, se<br />
vi ne renkontus personojn dubemajn aŭ fascinitajn de nekredantoj aŭ profesie<br />
enviciĝantajn por la demonstro, ke Dio ne ekzistas?<br />
Entute: ĉu mia sindoniĝo al Dio vera konkludo de mia racio aŭ nura partopreniĝo<br />
en profesia memkontenta tasko? La respondo ne lasis dubojn pri mia<br />
konvinko kaj pri la prezentebleco de la motivoj altirantaj al la kredo, sed, fortikigita<br />
de persona postulo ke, en la kredo-afero, la volo kredi postvenas la raciajn<br />
konkludojn de la racio, mi devis plurfoje retrakuri la argumentajn trairojn<br />
pravigantajn kaj postulantajn ke Dio ekzistas.<br />
Alia subtileco ne malpli insida konsistis el tio: sendepende de lia ekzisto,<br />
ĉu vin intervenigas, en la defendo de la Dia afero, via porreligia profesio aŭ iu vera<br />
amo al li kaj al la homoj laŭ lia ordono?<br />
La prikonsciencaj kaj prianimaj ekzameniĝoj neniam feriis!<br />
La lasta tasko de tiu periodo rilatis al gvidata esplora serĉo pri la plej aspekte<br />
kontentiga kaj, do, plej facila inter la antikvaj kaj vivaj religioj. Post<br />
longa analizo, la klerikoj estis taskitaj esprimi sian opinion pri la origino kaj<br />
169
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kaŭzo de la ekdisvastiĝo de orientaj religioj kiel hinduismo kaj budhismo kaj<br />
naturismo kun iliaj buntaj franĝaĵoj ktp, kaj kiom pravas aŭ malpravas ilia<br />
pretendo sin prezenti akordiĝeblaj, intime kaj esence, kun kristanismo. Kiel<br />
interpreti tiun socian kaj kulturan fenomenon? Kiujn spiritajn postulojn ili<br />
kontentigas aŭ kiuj kulturaj vakuoj per ili saturiĝas?<br />
Jen sinteze la ekaj interpretoj de la studentaro malmultelinee kompendiita:<br />
a) Tiuj religioj punktumas la novan modan memfaremon: ankaŭ religion<br />
oni sin rajtigas krei laŭ siaj gusto kaj aspiroj: proprauze eltrovita religio!<br />
b) Kutime oni konfekcias al si religion kontentigantan la supraĵe perceptitajn<br />
aspirojn kaj la dezirojn de l’ koro. Pro tio, Dio perdas la karakterizon de<br />
absoluteco kaj sendependo aŭ transcendo kaj de unika konanto de tio kio kuŝas<br />
en la homo. Dio tia pleje adaptiĝas al la homa, plej pufigita ĉe postmodernuloj,<br />
aŭtonomiiĝemo.<br />
c) Estas preferata pli Dio konfluiĝejo de beleco kaj harmonio de la naturaj<br />
fortoj ol Dio-persono: pli Dio juĝata ol Dio juĝanta!<br />
ĉ) Homoj kutime alproksimiĝas al la religio pere de la koro anstataŭ pere<br />
de intelekto. La koraj aspiroj kontentigitaj tiklas eĉ la intelekton kaj inteligenton,<br />
kiu tiam sencele riskas distanciĝi el la vero.<br />
Kristanismo antaŭe respondas al ĉiuj postuloj de la racio, poste alstrebas<br />
al Dio kun la tuta koro. La aspiroj de l’ koro povas ekstartigi la ekserĉadon<br />
pri Dio, sed tuj ili devas flankemetiĝi por ne influi la rigore sendependan itineron<br />
de la racio.<br />
Vero estas apanaĝo de la racio, ne de inundo de deziroj aŭ koraj bezonoj.<br />
Ne kredendas tamen. ke la etoso de intelektaj problemoj absorbis ene de mi<br />
mem la tutan partoprenvolon en komunaj aferoj. Komunaj sed foje ŝarĝitaj je<br />
eluzitaj antaŭjuĝoj. Jen unu.<br />
Antaŭ kelkaj monatoj eniris, provcele, ordenon liceano de urba klerigejo: li<br />
vivis kun ni laŭ preskaŭ ses monatojn tuj post sia diplomitiĝo. Kiam li decidis<br />
resti inter la religiularo kaj eniri en la longan ĉenon de studoj kaj novicejo,<br />
impete sin ofertiĝis kverelo, momente prokrastita: ĉu konvenas akcepti junulon<br />
trafitan korpe, kvankam anime kaj intelekte brilan? Fakte, tiu kandidatiĝanto<br />
provizore akceptita nur provcele, okultire lamas je la dekstra kruro dum<br />
la samdekstre la mano sin montris mallerta en la movoj kun la fingroj apenaŭ<br />
nedistingeblaj unu de la alia. Tiam, dum la unuaj postmilitaj jaroj, bedaŭrinde<br />
oni apenaŭ aŭdis pri tekniko aplikata al protezarto.<br />
Laŭ la kanonjuro, pastro devas esti ankaŭ korpe... sendifekta!<br />
La junulo estis invitita loĝi ĉe konvento en sia urbo nur kiel kunlaboranta<br />
gasto. Lia sorto ĉe la ordeno foriris el miaj atentoj, restis tamen memoro pri<br />
170
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
tuja, preskaŭ instinkta, protesto de la klerikoj fronte al la perspektivo ke junulo<br />
estus forigita pro tia kaŭzo: la normon oni taksis antikva kaj diskriminacia<br />
kaj iom raseca.<br />
Hodiaŭ, ne sen influo de la malplimultiĝo de pastroj kaj religiuloj, tiaj leĝoj<br />
malenŝteliĝis kaj jam ekfariĝas alia kutimo.<br />
171
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
172
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro naŭa<br />
Luktoj por sin mem damaĝi<br />
Iom post iom mia spirito sereniĝis kaj akceptis la novan situacion. Kontribuis<br />
al tio ankaŭ la nova etoso de la unua kurso pri teologio, tute absorbanta<br />
en la ĝojigan okupon de studado kaj diskutadoj pri teologiaj temoj antaŭe ne<br />
eĉ aŭditaj kvankam ekdisipiĝantaj en la batalo de la baldaŭaj politikaj balotoj,<br />
startigita per la ega moto “komunismo forbalaas religion”. Jam la katolika<br />
partio, sub influo de malsukcesoj en lokaj kaj regionaj balotoj kaj pro malkonsento<br />
de altprofilaj ekleziuloj, ekfendiĝis kaj baldaŭ preskaŭ malaperis el<br />
la politika areno, lasante la civilan ampleksan spacon al la partio de katolikoj,<br />
en kiu nome prefere asociiĝas katolikoj kaj nekatolikoj kaj alireligianoj, jam<br />
organizita kaj plenpove batalema, dum la religiaj aŭtoritatoj ĝin apogas kaj lasas<br />
travideti, ke Marksismo jam kondamnita kiel doktrino en la Enciklikoj de<br />
papo Pio la XI en Mit brennender Sorge kaj Redemptoris Divini, nun eĉ ĝiaj<br />
kompartiaj adeptoj estos ekskomunikitaj fare de la Romaj Sanktaj Kongregacioj.<br />
Efektive tia kondamno okazos, sed post la balotaj rezultoj. Al multaj el<br />
ni ŝajnis, ke tiu kondamno devintus esti enkanonigita antaŭ la balotoj, kvankam<br />
ĝi, laŭ nia opinio, ne multe efikintus por deteni la nemalgrandan parton<br />
de la kristana popolo el la voĉdonemo favora al la komunistoj aŭ al iliaj aliancanoj.<br />
Ĉiel ajn, ĝi aplikeblis, memevidente, nur al katolikaj kompartiaj dirigentoj<br />
kaj propagandistoj, neniel al nekredantoj komunistoj.<br />
La nova etoso portis min mobiliziĝi en publikaj konkurdueloj kun studentoj<br />
de urbaj liceoj. La venko, se uzi tiun bataleman vorton, laŭ onidiroj, estis<br />
ĉiam mia, nivele de oratora argumentado kaj en prezenta artifikado de la bildigo<br />
pri la promesoj de la kristanaj partiaj idealoj kaj pri la danĝeroj de la perspektivoj<br />
de la kompartio-reĝimo, sed mia konvinkigarto kelkfoje ne sukcesis<br />
elirigi nemalvastan studentan frakcion el ĝiaj vidanguloj kaj ŝanceliĝo akrigante,<br />
eble, ilian ekoponadon, eble pro dialektika eksceso kaj io tro sinmontrema<br />
aŭ tribuneska. Mia malatuto, laŭ posta analizo, estis ĝuste verveco kun<br />
kultureca parado, kiu foje semis impreson de aroganteco pli konsona al la<br />
dekstrulaj partioj ol al demokratio de la frateco.<br />
Kial la itala katolika eklezio batalis politike kontraŭ komunismo? - Por savogardi<br />
siajn ekonomiajn profitfontojn en koterio kun kapitalismo - aplombe<br />
saĝultonis ĉefkomunistoj. Por defendi la rajton al estiĝo de la religio - redo-<br />
173
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
nis ekleziemuloj. Kaj se ankoraŭ oni bezonus elspertan juĝiston, mi el la lukto-kampo<br />
povas atesti, ke preskaŭ nur tiu lasta celo movis krede kaj politike<br />
katolikojn.<br />
Kun klerikoj kaj junaj laikuloj mi pasigadis noktojn muralgluante afiŝojn.<br />
La rezultojn oni vidis, semajnojn pliposte (la 18an de aprilo 1948), en la urnaj<br />
respondoj: tute favoraj al la partio de katolikoj; sed ankaŭ en mi atentaj okuloj<br />
povintus enrigardi flankajn efikojn: iun specon de malfortiĝo de miaj internaj<br />
tensioj, de miaj ekzistencialaj problemoj. Paralele, fakte, burĝonis, ke la<br />
lukto ĉirkaŭe de mi kovris aŭ modifis la luktojn ene de mi mem. Tiel ke okazoj<br />
de intensiĝoj en politikaj kaj humanitaraj kontaktoj subtile fariĝis spontanaj,<br />
sed konscie nekontraŭataj, devojiĝoj de miaj internaj konfliktoj.<br />
Intertempe religiuloj ekspertaj pri juna animo min senvuale admonis, ke mi ne<br />
lasu kredi, eĉ senintence, ke la eklezio pretiĝas engaĝiĝi en praktikaj ekonomiaj<br />
planoj aŭ en la rekta estreco de politiko, kaj samtempe ke mi plivivigu,<br />
ene de mi, la religiajn antaŭenpelilojn por ne finiĝi en ĉarlatanan reklamon.<br />
Neniu, eble, suspektis, ke tia mia febra kirliĝo estis ankaŭ ŝirmo kontraŭ miaj<br />
dukapaj reciproke ekskludaj vokiĝoj.<br />
Tiuj ĉi tamen latentadis en mi plektitaj kun la suspekto, ke la edukantaj juĝoj<br />
pri mia taŭgeco al la religiula vivo ankoraŭ restas en la duboj. Mi, certe,<br />
jam fariĝis problemo ĉe kelka el la plej proksimaj observantoj. Miaj pensoj,<br />
post la ebriiĝo pro la balota venko, ekvagadis sencelaj kaj dum la enĥorejaj<br />
brevieraj preĝoj kelkafoje mi preĝvoĉadis eksterunisone, voĉante en paŭzoj<br />
kaj paŭzante dum deklamado aŭ neatendite trotrenante voĉon dumkante: tio,<br />
krom revoki min al la estanteco, montradis al ĉiuj, ke mi estas mense aliloke<br />
“ensorbata kaj aliportata de figuroj skulptitaj en la ĥorejaj frontaj lignoj<br />
emanantaj la historion de la jarcentoj”, ŝerce rekantis kunuloj, sen tamen aliĝi,<br />
rilate tiujn eksterĥoraĵojn kaj unisono-rompaĵojn, al la superulaj juĝoj,<br />
malpli foraj el la situacio. Preskaŭ senpripense, preskaŭ liberiĝe mi nuligis jen<br />
la riskojn de voĉrompiĝoj jen la timon de sekvaj superulaj malfavoraj juĝoj,<br />
movante senvoĉajn lipojn, do reakirante mian malnovan arton de la kolegiaj<br />
tempoj. Kaj mi trovis ankaŭ momentojn de nemalironia miro pri simpatia<br />
manko, en miaj kunuloj, de miro antaŭ tiuj miaj voĉaj misakordoj.<br />
Konkretiĝis ankaŭ aliaĵoj, kiujn mi volus mencii. Mia amiko, kun kiu mi<br />
malprudente treniĝintis al fuĝo tra Karnio, glite kaj glate koheriĝis kun sia<br />
idealo por sin ligi definitive per solenaj votoj al la ordeno kaj procedis regulare<br />
laŭ la studotereno. La profunda amikeco, kvankam longe senvorta, suferigis<br />
lin okaze de mia ŝajnmaljuste altrudita prokrasto de votpromeso. Kelkajn mo-<br />
174
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
natojn post, iun tagon mi vidis lin senmova sur portebla liteto kaj impresanta<br />
per ŝaŭmaĵoj el la buŝo kaj la okuloj fiksitaj je io ne videble fora: evidentis, ke<br />
la suspektata epilepsio kun signoj pri mensa perturbo tiun fojon manifestiĝis<br />
imprese, pro kio la superuloj taksis plejprudente lin enhospitaligi en aparta malsanulejo.<br />
El kiu li revenis post kelkaj semajnoj; sed de tiam li ne plu kondukis<br />
firme: lia psika ekvilibro ŝanceliĝis malgraŭ kuraciloj kaj multespecaj prizorgoj.<br />
Lia pormomenta kaj ne komplete de li konsciiĝinta, por tion diri, konduto<br />
ekmanifestis trajtojn de obstina sinceleco. Kaj li restis ĉiam tia, duone memsufiĉa<br />
kaj duone asistbezona. Kaj mi, malplaĉe kvankam kun la klariĝanta<br />
sento de tiu kiu fine trovis eksplikon, devis taksi homo deliranta, do senkulpa,<br />
kiun mi iam taksis homo obstina kaj kulpa.<br />
Ankaŭ tiujare, lernojaro finiĝis per akademio (eseetoj intermetitaj per beletraj<br />
recitaĵoj), kvankam prokrastita ĝis septembro, kies temo ĉifoje devis esti<br />
rigore priteologia. Gravuloj de la klerikaro enplektis mian nomon kiel preleganton<br />
aŭ referanton de la deviga temo. Eble ili tiel lanĉis por provi min fordeteni<br />
de la nigraj pensoj enŝtelitaj de la plua prokrasto de allasa votligo, aŭ<br />
eble pro mia jam montrata inklino al psikologiaj memesploroj, ĉar la temo estas<br />
ĝuste el tiuj kiuj kunpelas trasulki la meandrojn de la homa psiko: la religiaj<br />
kaj psikaj facetoj de la kristana pento. Je konfirmo de ilia intenco, kaj<br />
kontraŭstare al miaj pendoladoj inter jes kaj ne, el iu ŝerce eskapis: “Tio helpas<br />
vin elmemiĝi...”. Vere tio malhelpis, ke mi plireglitu al pesimismaj bildigoj<br />
pri mi.<br />
Ĉu pro manko de pripenso ĉu pro manko de informoj pri la temo, mi akceptis<br />
je la kondiĉo tamen, ke mi povu kombini, kiel reĝisoro de sepmembra<br />
skipo, la obĵetojn kaj la obĵetantojn kiuj laŭkutime ensceniĝos por eksciti la<br />
intereson de la publiko. Oni konsentis kaj koncedis al mi du monatojn por priserĉi,<br />
esplori, legi, interkonsultiĝi kun profesoroj. Iomete mensleĝere, mi, kiu<br />
foris centmilo da miloj el la versaĵoj, kiuj, pli ŝerce ol flatece kombinitaj de<br />
kunuloj zorgantaj pri akademiaj pretigoj, refrenas “la aŭroraj radioj lin trovas<br />
inter la folioj kvatataj de okuloj sopirantaj al la sunlumo de ĉioscio” (aludante<br />
al miaj fieriĝantaj frumatenaj ellitiĝoj por nazumi inter libroj en la biblioteko),<br />
lasis, ke tiuj ĉi vortoj vere fine leviĝu super miajn hezitojn, trans<br />
la timataj superulaj juĝoj, kaj vere bildigu mian konduton.<br />
Tro malfrue mi komprenis, ke la akceptado de tiu ĉi tasko ekmetis min en<br />
penaĉan ĉefrolon kaj devigis ke mi laboru aferkerne. Kaj, malgraŭ tio, pro ne<br />
komprenebla bezono komplezi, finfine mi surprenis ankaŭ la taskon de alia<br />
kunlabora kunulo, rezigninta montriĝi sursceneje.<br />
175
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
En septembro de 1949 mi eldiris mian enprogramitan prelegon, jam legitan<br />
sed ne tute aprobitan de la profesora paro. Estis permesite uzi la italan<br />
lingvon pro tio, ke “jam ni devas ekuzi teĥnikan aŭ kompreneblan lingvaĵon<br />
ankaŭ en la itala lingvo ĉar igas pena kaj senefika pensi kaj akademii latine<br />
kaj paroli alilingve”. La latinan jam oni uzis nur pri religiaj teknikaĵoj aŭ en<br />
transigo de la taŭga senco de la dogmoj.<br />
Jen mia kvarŝtupa tezaro, netimide proklamita en la scivolema prelegejo,<br />
kaj kerne konservita.<br />
La kristana pento estas<br />
a) nek sento de kulpo aŭ malagrabliĝo devenanta el konscio transgresinti<br />
la grupajn leĝojn al kiu la pentinto apartenas kaj suferas pro la rompo nun<br />
riparenda. Tio ĉi pli similas instigan tabuon ol moralan memkondamnon, similas<br />
pli honton pro la malbela impreso pri si travidigita ĉe la similuloj, aŭ<br />
pli timon pro la dia venĝo ol la memkondamnon pro la vundo al la konfesita<br />
moralo;<br />
b) nek sento de bedaŭro, per kiu oni taksas la pasintajn pekajn agojn nur<br />
kiel erarajn kaj damaĝajn agojn. Tia sento estas senefika kaj do senutila<br />
krom devia, kaj deturnas la atenton el la vera kvalito de la ago plenumita;<br />
c) nek sento de rimorso. Tiu ĉi turnigas la atenton al la pasinto lasante en<br />
la animo konscion de neelaĉetebliĝo el la kulpo. Se konscio pri kulpo kuniĝas<br />
al sento de neelaĉetebliĝo el kulpo, la rezulto estas manko de espero en la<br />
pardonanta mizerikordo: la orgojlo ne pardoni sin mem kvazaŭ estus pli noble,<br />
pli grandioze, pli elstare sin turmenti ol zorgi por ripari la kulpon kaj<br />
havi la pardonon de la ofenditulo;<br />
ĉ) je kio esencas la kristana pento? Ĝi estas bedaŭro pro ofendo farita al<br />
Dio, malplezuro pro kulpa rompo de la amikeco kun Dio; ĝi koincidas ne eĉ<br />
kun la rompo de la morala normo ĉar la konscienco direktiĝas trans la morala<br />
normo, sed kun la malobeo aŭ malrespekto al Dio. Paradigma pri la tuta<br />
afero rezultas el la evangelia Luka parabolo pri la Erarinta Filo.<br />
Mi provis devenigi miajn tezojn el versegoj Skribaj aŭ el patristikaj aŭ<br />
mistikulaj citaĵoj: ankaŭ por eviti, ke oni juĝu la tuton tro skema aŭ aferece<br />
senfundamenta. Krome, inspiriĝinte al pripentaj kaj pentofaraj kriterioj de la<br />
Sankta Jaro ĵus proklamita de Pio la XII, mi ekzemplis konkludan legon de<br />
mia, iom cerebra verŝajne, kvazaŭnovelo temanta pri la spirita disvolviĝo kaj<br />
maturiĝo, inter la sortimento de similaĵoj, de la pentaj sentoj en la klasika pekulo<br />
Donĵuano, eklaŭiranta modernajn vojojn de konvertiĝo, dum imagita lia<br />
pilgrimado al Jubileaj Lokoj. Jen:<br />
176
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
La lasta aventuro de Donĵuano<br />
El bedaŭro, el rimorso, el sento de kulpo kaj el similaĵoj, al la kristana pento<br />
“Spertinte ĉiujn plezurojn el la vivo kaj orgojle suĉinte ĉiujn aplaŭdojn de<br />
la publika opinio, same kiel tiun konsideriĝi la ĉampiono kaj simbolo de la libera,<br />
pli precize liberecana, penso, nun antaŭ la nenio en kiun estas lin forpelanta<br />
la morto-proksimiĝo, Donĵuano repripensas la aferon kaj forveturas al la Jubileaj<br />
Lokoj de la milnaŭcenkvindekjaro. Kaj provas malfermi al Dio kaj<br />
manifesti al la homoj sian koron ensorbitan en la morala sinpuriĝo; kaj miras,<br />
ke li longatempe povis sin pensi senbezona je pento kaj pardoniĝo.<br />
“Trajno, aviadilo, taksio kaj multege da pensoj. Herolde pensoj. Li perceptas,<br />
ke li mem nun sopiras al la iama kredo por ke Dio pluekzistu kaj, ke estu<br />
vere, ke li mem estas amata de Li. Aferoj tro belaj kaj iam tro tretitaj de li. Tia<br />
deziro, kompreneble, kuntrenas siajn sekvojn, same kiel iun eknaŭzon pri propra<br />
pasinta vivkonduto, tiom ŝatata sed senfrukta kaj senvalora, kaj bedaŭron<br />
ne povi plimultigi la malgrandajn okaze plenumitajn moralagadojn iam taksitajn<br />
subnivelaj. Tamen unu fojon pluan li provas pravigi sian iaman konduton<br />
per ekskuzoj kulpigante eksterajn cirkonstancojn: Se ne estintus tiel, se estintus<br />
tiel ĉi, se eventoj ne komplotintus... Sed li eksuspektas, ke tio ne solvas la<br />
problemon de bezono de konscienca repaciĝo kun Dio kaj ne kontentigas liajn<br />
novajn psikajn kaj spiritajn bezonojn kaj perdigas tempon. Tempo ne revenas<br />
per bedaŭriĝo aŭ malbedaŭriĝo!<br />
“Forlasinte tiun senkulpigan vojon, li nun preferas enprofundiĝi en naŭzon<br />
pro sia pasinto bedaŭrinde fama, aspekte, kaj laŭdata kaj fetiĉigata kaj imitata<br />
ĉe homarparto. La kolero invadas lin kaj samokaze ia reteniĝemo perceptata<br />
kiel neeblo esti akceptata ĉe Dio: kaj se ne eblas, kvazaŭ suĉite en definitivan<br />
forĵetindecon, akceptiĝi ĉe Dio, konvenas pluiri laŭ la naŭza pasinto. Sed li<br />
samtempe ekkonscias, ke tiu rimorssento similas al provo sufokiĝi en la kulpo,<br />
al konscio de neriparebleco de la kulpo kvazaŭ el ĝi ne estus elaĉeto: tial<br />
li intuicias, ke per tiu sento li ne akordiĝas kun Dio, kiu estas apenaŭ ekster li<br />
kaj jam atendanta eniri en lin.<br />
“Superinte bonŝance tiun mornan naŭzon kaj spiton pri si, Donĵuano sin lasas<br />
okupi de nova sento, sento de kulpo, ia speca psikofizika ĝeno originanta<br />
el konscienco esti transgresinta la normojn de la saviga grupo, al kiu li devintus<br />
senti sin ligita. Kia la rolo de Dio en tiu sento de kulpo? Ĉu ĝi vere atingigas<br />
la kristanan penton? Kvankam tenajle kaptita de tiu tabuo en kiu ne aperas<br />
la dia vizaĝo, lin flugtuŝas diverssplita pentosento kojnanta kaj superanta kaj<br />
malaperiganta ĉiujn aliajn sentojn, li konsciiĝas ke mem estas baraktiganta Dion<br />
177
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
mem kvazaŭ tiu ĉi estus la normo aŭ la socio ofendita kaj kondamnanta; kaj li<br />
samtempe ĝojas ke mem ekkomprenas ke ankaŭ tio ne estas kristana pento.<br />
Fakte li estas eniranta en la alian plikorektan vojon de la kristana pento, kie la<br />
dia vizaĝo estas ame atendanta.<br />
“Se en ĉiuj antaŭaj animstatoj Dio ŝvebis fore, preskaŭ seneĥa, preskaŭ<br />
sen patrecaj trajtoj, nun fulme prezentiĝas ĝuste tiu vizaĝo, ĝuste kiel li jam<br />
eksentis. Pentosento, fakte, estas alia afero, pli simpla, pli liberiga, pli mildiga,<br />
pli proksima al Dio, kaj fora el la egoismo de aliaj sentoj de rimorso aŭ de<br />
kulpo aŭ de naŭzo pri si. Nun li vere sin allasas al kontricio kaj el lia intimo<br />
eksplodas: “Deŝiriĝu ĉiu vanto kaj foriĝu la nekristanaj senfruktaj bedaŭro, rimorso,<br />
kulposento: foriĝu kaj lasu lokon al la kristana pento. Mi kontricias kaj<br />
falgenuiĝas por rekompenci Dion kaj proksimulojn kaj siblas: “Patro, pardonu<br />
al mi, mi faris antaŭ vi tion kio ne decas, kaj ne indas stari ĉe vi...”.<br />
Pento do: bedaŭro pro ofendo al la Patro kun deziro esti pardonata por reakiri<br />
la filan konfidencon kun Li”.<br />
El tiu noveleto devus elstari la diversaj maskadoj aŭ trompaj similaĵoj al<br />
la kristana pekosento; sed el la publiko venis peto, ke mi pli ekspliku ĉar tio<br />
ne senpere klaras kaj la konturo de la problemo perdiĝas laŭvoje. Kion mi faris<br />
distingigante la diversajn animstatojn pere de respondoj al akorde preparitaj<br />
demandoj de miaj kunlaborantaj kunuloj. La komuna multbranĉeco de<br />
la koncepto “pento” fine iel lasis grundiĝi la unikeco de la kristana pento, kiu facile<br />
konfuziĝas, ne ĉiam malruze, kun kulposento kuracebla per rezonado aŭ<br />
page sur la sofo de psikologo, dum la pekosento rilatas rekte kaj ekskluzive al<br />
Dio, kvankam foje ambaŭ kunvivas.<br />
La prelegon verkovoste markis la studdojeno erudite resumante kaj rekonvorte<br />
distingigante la diversajn falsajn, pro nekristanaj motivoj, pentojn, kaj aldonante<br />
iom misterece: ”Klasikaj distingoj inter kiuj iam necesis maljuniĝi por saĝiĝi,<br />
nun tiun saĝon oni heredas el la kromozonoj!”. Kaj fini paroladon per:<br />
“Ankaŭ por studdojeno estas “Non sine labore carmina” (Ne sen peno la poemkantoj<br />
el Catullo)<br />
Ĉu laŭdo, ĉu aludo al mia pretenda, kaj iom snobisma, novemo? Ĉu oblikva<br />
maniero por ne ellasi takson rilate la prelegon kaj respondaron? Mi decidis<br />
analizi pli poste ĉu tiuj vortoj havas kaj kian sencon. Ĉiukaze la ĉeestantaro<br />
aplaŭdis longe kaj ne malmultaj profesoroj konsentis kun mi; kaj famo pri<br />
tiu ĉioscianteto ekeĥiĝos tra la konventoj, sed kiam tio ne povos min plu ĝojigi.<br />
Kaj ŝerccele iuj, tuj post la prelego, min epitetis “la nova Donĵuano”.<br />
178
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ne multajn horojn poste, la laŭdo subenglitis kaj estis de mi forgesita kaj<br />
nuligita ne pro la subtila akuzo de aplombeco, sed pro novaj drameroj ekfalantaj<br />
sur min. La klerikanmajstro, je la samvespera deknaŭa ĉirkaŭ, min kunvokas<br />
kaj delikate, laŭkaritate, laŭfratulece, preskaŭ balbutante klopodas komuniki,<br />
ke la juĝo de la responsuloj kontraŭas mian ĵusan manifestitan deziron,<br />
tio estas daŭrigi kaj spirite perfektiĝi en la franciskana vivo. Ili tion decidis<br />
kun bedaŭro kaj por mia persona feliĉo krom por la kvieto de la fratularo.<br />
“Tial, li konkludis, via vivo trovu alian taskon en la sekulara mondo: Dio<br />
nin alvokas el diferencaj vojoj al diferencaj taskoj... Vi montriĝas inteligenta<br />
kaj entreprenema, pozitivaj ecoj per kiuj vi fruktos al vi kaj al homoj... Ni restu<br />
ĉiam spirite kunigitaj... Leteru de tempo al tempo”.<br />
Mi aŭskultis sen sukcesi orientigi la blokon de miaj pensoj, preskaŭ subjugita<br />
de tiu dolĉa/dolĉiganta parolo plenŝutita je karitata embarasiga ĝeno. Lia<br />
ĝeniĝo ekfariĝis ĉe mi inertiĝo, ŝoko, deziro neekzisti: kaj, page al tiu ne evitebla<br />
torturo, la majstro decide anoncis, ke mi morgaŭ matene foriru el la klerikejo<br />
kaj rikoltinte ĉion mian ekvartu, laŭ la nova vivperspektivo, zorgojn kaj<br />
aferojn en la konvento de Sankta Francisko de l’ Dezerto, en la plej interna insulo<br />
de la venecia laguno, kiu funkciis kiel solecega retiriĝejo. Estis la deknaŭa<br />
kaj duono nokte: tio signalas, ke mi ne povas plu kontaktiĝi kun miaj kunuloj,<br />
priparoli pri mia kazo aŭ sorto kun iu ajn. Ĉe matena vekiĝa sonoro oni<br />
notos, ke mia ĥorseĝo kaj tiu ĉe manĝotablo vakas, oni pridemandos dum la<br />
superuloj trakurigas la novaĵon, ke frato Alfredo elektis reveni al la mondo: li<br />
elektis fulme, fulme senadiaŭe forveturis, fulme dehakis ĉiujn longedaŭrajn homecajn<br />
ligojn; kaj tiuj sentoj de miro kaj defraŭdo, multfoje suferitaj inter kunuloj<br />
rilate okazajn malaperintojn, nun koncernos ĝuste min.<br />
Elirante el tiu fatala superula pordo min renkontis fratulo, mezaĝa kaj kutime<br />
deteniĝema, kiu en la koridora duonombro susuras: “Mi profitas por vin<br />
komplimenti pro la distingoj, kun alarmo kontraŭ eblaj psiktrompiĝoj, inter<br />
kamuflitaj similaĵoj de la kristana pento. Kvankam iom parademaj viaj distingoj<br />
min pensigis. Mi ne vin flatas, mi konvinkitas pri braveco en via estonta<br />
oportuna religia agado”. Perdita en la akademiaj pensoj, li certe nur morgaŭ<br />
estos kompreninta kial el miaj lipoj venis senvorta rideto estingiĝanta dum<br />
miaj piedoj moviĝis aŭtome kaj nervoze.<br />
Desur la bretoj mi elprenis senzorge iujn personaĵojn kaj la taglibron je fuŝitaj<br />
folioj, kaj atendis sendorman nokton. Sendorma vere, sed sensufera eble<br />
pro narkotsimilaj kaosaj enviciĝo kaj furioza sinsekvo de perspektivoj forruliĝantaj<br />
en mia stuporita menso sen, tamen, kritike delasi la apartaĵojn de la<br />
179
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
problemo.<br />
Mi ne aŭdis tiun matenon de oktobro 1949 la senkompateman sonorilan tintadon<br />
ĉar ekzakte tiun momenton mi aspekte sencele jam marŝadis, portante<br />
laŭokazan valizeton kun miaj personaj posedaĵoj, akompanata de la frato ekonomo<br />
kiu aĉetis fervojbileton por mi, donis poŝmonon laŭinstrue, sed aldonante<br />
ion da tio meminiciate, el la kajo, alidirekte la okulojn, min ĝise mangestis<br />
kaj sin dehakis el la ĝeniĝoj de malamata farendaĵo, kaŝitaj sub troigita<br />
elkoreco. La trajno moviĝis dum mi en la koridoro gapadis en la vakuo senresponde<br />
al la respektaj kaj riverencaj salutoj al la religia vesto plu kovranta mian<br />
korpon.<br />
Mi sidiĝis apud interbabilantaj personoj al kiuj mi allasis silenton ŝirmatan<br />
per pensoj sendirektaj, konturante eksteren eble nur duran mienon en sinteno<br />
tro rigida por simili al tiu de fratulo preĝanta; mia froko ŝajnis al mi dummomente<br />
io nenatura, dummomente altvalora rebrilo, ĝi fantazie kaj dezire saltetadis<br />
el miaj ŝultroj al la surplanka tretado kaj inverse. Min liberigis el tiaj<br />
imagaĵoj kaj raciumaĵoj la haladza fumo de cigarstumpo (tiam, en trajnoj, ankoraŭ<br />
ne estis malpermesite fumi) kiun min samkupeane fruntanta dika sinjoro,<br />
de mi apenaŭ rigardata el okulangulo, senpudore pasadis el la lipoj al<br />
la fingroj kaj inverse dum de tempo al tempo transigadis siajn krurojn sur la<br />
spacojn de la miaj, min fine devigante, kaj tial samtempe min forigante el la<br />
okuloj de apuduloj kaj el ties babilado pri tro ŝablonaj negravaĵoj, eliri al la<br />
koridoron, de kie bonŝance trafenestre travideblis laŭstrate la seninteresvekaj<br />
palaj figuroj, arbaj kaj homaj. Ho, ke la trajno paŭziĝu kaj lasu al mi la tempon<br />
por kompreni kaj decidi! Ŝajnas, ke ĝuste la trajnrapido malebligas<br />
solvan koncentriĝon!<br />
Kiam la trajno haltis en la venecia stacidomo, sub brila suno flirtanta el<br />
duonvitraj fenestroj de la surkajaj altaj tegmentoj, kelkiu informis siajn kunveturantojn,<br />
ke jam sonoras la dekunua. Je defio al ĉio, aŭ eble por momente<br />
min distri el angoro, surakviĝis el miaj sensacoj, dum haltis la laguna vaporŝipo,<br />
ke la sunlumo estas bela kaj bele faltiganta kaj senfaltiganta la akvojn sur kies<br />
krispigaj ondoj, sian formon briligante, speguliĝas la bordaj palacoj. Pluenirinte,<br />
la vaporŝipo flagigis novajn vidaĵajn allogaĵojn aperantajn post kanalanguloj<br />
kaj trans pontoj kaj pontetoj dum daŭris tiu impreso de beleco kaj de<br />
plenpulma ŝaŭmado, eĉ ĝi obliĝis laŭ la kanaloj trafluantaj la Venecian koron,<br />
nome la kruckanalo inter Canal Grande (Granda Kanalo) kaj Baseno de<br />
Sankta Marko kaj antaŭ la fasado de la baziliko de Sankta Marko kun la transkanala<br />
frontranda Sankta Ĝiorĝio Majora: ĉio tio min elmemigis kaj tenis en, se<br />
180
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
tiel diri, lulanta vibro, kiun mi provis plu daŭrigi kiel plej eble, ĝis forgesigi<br />
al mi miajn afliktigajn kondiĉojn, ĝis min momente komike kredigi, ke funde<br />
valoris la penon elteni tiujn miajn animdisiĝojn se la kompensaĵo vidigas kaj<br />
gustumigas tiajn mirindaĵojn, spite ke, delikate kaj averte, io el interno ronĝetis<br />
tiujn sentojn kiel preskaŭcinikan pufaĵon.<br />
Aliajn fojojn mi iam vizitis Venecion, sed nur nun mi, mirfrapita, plonĝas<br />
en ekstazon gapante ĉie kvazaŭ, ho ve, tio estus la vera vivo en kiu ne penseblas<br />
malperfektaĵo kaj deformaĵo. Ĉu vera kontemplado aŭ ĉu nekonscia sagaca<br />
aranĝo por eliri el mi mem? Tio estos dubo de la postaj memanalizoj,<br />
nun trapasate de nova lulanta vibrado mi forgesis, laŭ longaj momentoj, la<br />
afliktiĝon pretan ekŝoveliĝi el la psikmeandroj.<br />
Kiam mi vekiĝis el tiu allogiĝo kaj plaĉa enpremiĝo inter la bunta laguna<br />
ondomodluranta ŝipanaro, la vaporŝipo jam navigis en la direkto de Burano.<br />
Dum elŝipiĝo, el kelka flanko al miaj oreloj alvenis informo, ke jam el preĝejturo<br />
estas batanta tagmezo, ĉar mi tion ne aŭdis estante gape admiranta. Kion<br />
signifas tiu malatento al la ĉirkaŭaj okazaĵoj? ke la plejmalbelo jam ekrevenas<br />
al la animo aŭ ke, bonŝance, la sensensiĝo plu daŭras? Nepovante forigi la demandon,<br />
ĝi flosetis duonkaŝite en mia animo allasante la timon ke ekrepululas<br />
la konscio pri mia vera stato. Elstariĝas tamen la mirdeziro.<br />
Elire el vaporŝipo en Burano, jen mi piedmovas tra placeto: kvar striktaj vojoj<br />
kun domoj kaŭriĝantaj unu sur la aliajn, monumenta preĝejo, kampanilo maldika<br />
kaj alta kaj iom pendanta (tia al mi ĝi momente aperis), ĉehejmaj vendejoj<br />
de splendaj puntoj kaj broditaj vestoj, turistoj en admiraj ekkrioj. Trans<br />
malfermitaj fenestroj, puntistinoj kun fadenoj, kudriloj kaj ŝpinitiloj. Jen la<br />
fama Burano de “Merletti”, nome Burano de Puntoj! Stablistoj alvokas komunan<br />
atenton montrante siajn manlaboraĵojn aŭ kioskanoj ofertante broŝurojn pri<br />
lokaj historio kaj monumentoj. La mia atento, tamen, senindulge, konsciiĝinte<br />
denove pri reala situacio, nun ekforigas historion kaj poezion, kaj mi petas informojn<br />
preskaŭ sen rigardi la petaton:<br />
“Kie la enŝipiĝejo al la insuleto Sankta Francisko de l’ Dezerto?”.<br />
“Ducent metrojn antaŭen. Vi povas ankaŭ profiti de vaporŝipo kiu tamen<br />
plenumas tiun servon nur du fojojn semajne; sed, post telefona voko, la konventa<br />
deĵoranto remas ŝipeton ĝis tie ĉi por enboatigi la urĝiĝantojn. Unuhora remado<br />
sur senkrispa maro”. Ĝentilaj informantoj eble rimarkas miajn malspontanajn<br />
senvortajn dankagnoskajn gestojn.<br />
Por min liberigi el la traangora stuporo, alproksimiĝinte al gazetbudo, mi<br />
senparole indikas libron pri veneciaj turismaĵoj. Eble la lasta iluziiĝo, ke mi<br />
181
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kondutas ordinara turisto nemalkiel multaj bruvoĉantaj je ĝojo inter laŭte reklamantoj<br />
de siaj varoj. La suvenirvendisto enkasigas la monon: la libro kostas<br />
tro por mia poŝo, sed mi trovas nur forton por reagi kun rezigno, kaj aĉetas<br />
kaj ĝin ektrafoliumas afektante scivolemon, eble nur por forigi aliulajn rigardojn<br />
el mia persono, kiun, male, eble neniu rimarkas.<br />
Nervfranĝita de furiozaj emocioj kaj laciga inertigado de miaj pensoj, mi<br />
decidis manĝi ion por ke la malsato ne pligravigu mian laŭtiĝantan deiĝon el<br />
la realo kaj eniĝon pli tristan transrealon. Sidiĝanta sub rapidmanĝeja ombrelego,<br />
mi ne ĉesis rigardi ĉirkaŭe kvazaŭ tiuj ĉi estus la lastaj momentoj de<br />
mortkondamnito deziranta, malgraŭ urĝigita de viciĝantaj klientoj, ke la agoj<br />
malhaste sin sekvu kaj samtempe ke la tempo atingu la finon. Ĉe la finmanĝo, el<br />
la duonmemserva restoracio mi telefonis al konvento ricevante respondon, ke<br />
mi atendu almenaŭ unu horon. Paginte la konton, mi amuzafekte mokante min<br />
mem konstatis, ke en mia poŝo revenis la franciskana malriĉeco ĉar mia mono<br />
estas finiĝanta.<br />
Ekmarŝante senzorge kaj flankelasante tipajn dometojn sur buntaj muroj<br />
kaj falantaj kalkaĵoj, kaj ĝardenetojn, mi paŝas tra la insuleto ĝisatingi la aliflankan<br />
marbordon, kie kvar palisetoj, elĉerpitaj de la akvomovoj kaj oblikvigitaj<br />
de la insistaj fluktuoj svenantaj sur strandsablo, signas la punkton kien la<br />
konventanoj de la Insulo Dezerto albordiĝas preskaŭ ĉiutage laŭ siaj bezonaj<br />
kontaktoj kun la ekstera mondo, kiujn ili emas maldensigi ĝis, se eblus, malaperiĝo.<br />
Preskaŭ meĥanike alflosas, pli por min deturni el obtuzeco ol por konsciiĝi, el<br />
mia eno demando scie sed ne tutkonscie jam respondita: kial mi al Insulo Dezerto?<br />
Ja, kial al Dezerto? Kaj jen ekmoviĝas en mia memoro la tuta vero kaj la<br />
tuta fabelado pri tiu insulo: la kleriko eksklerikiĝonta aŭ eksklerikigota estas<br />
invitita, konvinkita, devigita, pelita translokiĝi en tiun insulan ermitejon el kiu<br />
la ajnloka komunikado maleblas kaj ankaŭ fuĝo restas nur fantazio; ĉiuspeca<br />
alvoko al eksterkonventuloj, kiel helppeta reago, senbrue rompiĝus sur malaltaj<br />
ondoj tajdantaj dolĉe sed senkompate. Oni atendas, en rezoluta silento, en la fama<br />
silento de ermitejo en kiu ĉiu kunfratulo remaĉas siajn pensojn nur kun Dio, la<br />
konsumiĝon de la burokrataj tempoj kaj tiuj de la tajloro aŭ vestovendisto.<br />
Kaj en tiu soleco, ne plu amata, eĉ malamata, prizonulo triste impresigas<br />
sian menson je la lastaj memoroj de religiula kandidatiĝo. Iu frato reakompanos<br />
la revenigoton al la civila mondo ĝis Burano kun malmultaj adiaŭoj. Kaj<br />
en la malbonŝanculo restas nur frakasita inerta frenezumo de sentoj kaj pensoj.<br />
Ĉu sento de perdiĝo aŭ sento de malŝarĝiĝo? Aŭ ĉu liberiĝo post tro da<br />
182
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
perdoj? Kaj kiel min sentos en tiuj momentoj?<br />
Sed mi estas ankoraŭ iranta, ne irinta al Dezerto. Iom malproksimiĝinte el<br />
marbordo, mi irrevene promenas kaj fine sidiĝas sur eta terelsteraĵo kaj tuj leviĝas<br />
kvazaŭ inertigita de nekontrolitaj, tial misregataj, pensoj malorde surmetiĝantaj<br />
kiel ondoj puŝitaj de nebremseblaj fortoj, mi denove atingas la marbordon<br />
laŭ alia vojeto larĝa dupersone. La marondetoj, plaŭdas preskaŭ senrumoraj<br />
kaj apenaŭ irreire moviĝantaj, tuŝas la blankajn ŝtonetojn kaj konkopecetojn<br />
de la malmulta sablo; malantaŭe de miaj ŝultroj, malmultaj arboj kun maloftaj<br />
preskaŭ senfoliaj branĉoj rektalinie torditaj, kaj diafanaj kvazaŭ ili timus<br />
ekzisti; iliaj trunkoj en la brila suna lumo sugestiis pasivan atendon. La senmoveco<br />
de la aĵoj igas ankoraŭ pli sencele fiksa mian kvatadon al la morna insulo,<br />
trans kies foraj altaj pinoj travideblas blanka alta muraĵo, certe la konventmuro,<br />
la prizonomuraĵo, min atendanta kaj transgrimpebla nur por desperuloj.<br />
Nenia mistikema aero spiras en tiu vidaĵo. Kiel, fakte, ignori, ke en ĝi<br />
kaj ĉirkaŭ ĝi konsumiĝis dramoj kiel la mia?<br />
Malantaŭe kaj ene de tiu muro mi atendos, nun tio elstariĝas eĉ pli plage<br />
kaj obsede ripetiĝas, la plenumon de iuj burokrataĵoj, unu civilveston, poŝmonon<br />
sufiĉan por la trajnbileto por esti forglitigita al la patra vilaĝa hejmo,<br />
kie mi ne estas atendata, male pensata feliĉa kaj jam liberigita de la penoj pro<br />
vivrimeda havigado, kiu male entenajlas la preskaŭ senhavajn miajn familianojn<br />
esperantajn, kvankam sendire, je mia estonta helpo. Hejme mi trovos solidaron<br />
senpotencan kaj amon senreviĝan kaj senrevigan en ŝuldoŝarĝita bieno, mi<br />
kaŭzos ilian ĝenon ĉe najbaroj kaj konatuloj, mi serĉos laborlokon kiu ne ekzistas<br />
por iu kiu havas neniajn profesion aŭ metipreparon, kaj postnemulte senindulge<br />
min englutos la rekrutordono.<br />
La mensa trakuriĝo de la estontaj eventoj ŝajnas halti kiam defore sur la<br />
marsurfaco io travidiĝas, nigra punkto moviĝanta sur la marbranĉo el la insulo<br />
Dezerto, eble la boateto rempuŝita de la kvazaŭfamilia konventa servanto, kiu,<br />
konvinka servi fratulon ermitejan solecon serĉantan, reale kunportos senesperulon<br />
kiu ne scias kiel kaj kian helpon peti. Ne! bonŝance, ne estas la timata<br />
boateto, eble ĝi estas nur kunamasiĝo de ekbriliĝoj saltetantaj el la suna lumo<br />
sur la mara surfaco. Tiuj ĉi, modifiĝante, ekmovigas en mi, kiel sparkoj en nokto,<br />
nekontraŭatajn impresojn kaj penskirlajn lernitaĵojn inter kiuj, hazarde kaj<br />
kvazaŭ per komika ludo de mortkondamnito mokrikane ŝajniganta plu ĝui<br />
je la vivo, spontane saltas sur miajn lipojn, kvazaŭ inspiritaj el la etoso, versaĵoj<br />
el “Meriggiare pallido e assorto” (meriĝiare pàllido e asorto = sub meztaga<br />
suno pala kaj penspleniga) de itala poeto Nobel-premiito Eŭgeno Montale:<br />
183
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
E andando nel sole che abbaglia<br />
sentire con triste meraviglia.<br />
com’ è tutta la vita e il suo travaglio<br />
in questo seguitare una muraglia<br />
che ha in cima cocci aguzzi di bottiglia.<br />
Kaj lantirante sub blindiga sun’<br />
senti kun trista mir’<br />
kiel statas la viv’ kaj ĝia pen’<br />
daŭrigante flankepaŝi laŭ mur’<br />
kun vitraj botelsplitoj por tegment’.<br />
Recititaj de lipoj apenaŭ movitaj, ili supraĵe surmetiĝas sur la etosan kaj psikan<br />
situacion, kaj alŝutas al la animo ion devojigan el ties tristeco. Sed tuj tia<br />
distriĝo ekaspektas nenature kaj fuĝo el la problemo. Fakte, mia terurita soleco<br />
repopoliĝas je la antaŭaj pensoj kaj imagaĵoj: jam en senmoveco de l’ aĵoj, pigre<br />
skurĝataj de l’ suno, kaj de la menso halucinata, rajtas ekzisti nur ili! Mi<br />
nun, pli realisme, ne scias ĉu la kreitaĵoj havas kolorojn aŭ ĉio griziĝas, ĉu<br />
regas la silento aŭ la bruo.<br />
Tamen samtempe, la atendotempo ne malpaciencigas, ĝi male senteblas,<br />
en amino kondamnita, kiel malfruigo kaj baraĵo kontraŭ la neeviteblo falanta<br />
sur min: bremso, malhasteco favorantaj al la ebleco alertiĝi kontraŭ la<br />
neevitebleco, ĝin observi, ĝin trakribri, preskaŭ pritrakti kun ĝi. Fakte mi ĝin<br />
ekpritraktas dum nova penso min retenas: mia sorto, unue malrapide, poste rapide,<br />
ekakiras ekesperon kiu invadas tutan mian animon kaj refalas sur miajn<br />
membrojn subite fariĝantajn, el plumbecaj leĝerajn, el senmoveblaj viglajn: fulmrapide<br />
gapis, ke mia destino povas reveni en miajn manojn!<br />
Mi saltleviĝas dum vortoj novaj nerezisteble kaj inspire ekallogas miajn<br />
lipojn: “For tiun muron kun botelsplitoj por tegmento malhelpanta transpasi<br />
al pli vasta horizonto”. Kaj: “Nun vi peklu vin mem por viaj propraj<br />
dentoj!” kaj: “For eĉ tiun mian penspenadon kvazaŭ la absurdo mankus je<br />
eksplikoj! Mi trovis! Mi trovis!”.<br />
Mi ne scias ĉu mi reale kriis, sed la ardo kaj aplombo estis tiapotencaj.<br />
Preskaŭ fizike alkroĉita al mia ekpenso, mi elstariĝis dirante al mi : “Mi<br />
ne enkarceriĝos en la dezerta insulo, mi revenos al Venecio ĉar mi inventis<br />
savan planon”. Kaj subita sento de senpeziĝo flagris en mia animo.<br />
Miaj hororaj vartataj pensoj forfalas ĝis lasi lokon al perceptado, ke en la<br />
ĉielo, kontraŭ nuancaj nuboj similaj al strioj de malpurigita stofo rande orborderitaj,<br />
iuj birdoj flugas klakante. Trakurante hastece kaj leĝere la revenvojon,<br />
184
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
inter la etaj puntofarejoj nun senfascinaj, al porvenecia vaporŝipejo kaj turnigante<br />
la okulojn al la evitata porprizona ermitejo, eniras en mian vidkampon, sur ondoj<br />
rebrile muarantaj, la nigra fora punkto de l’ Dezerta boateto jam sentimige<br />
minacanta el la eta lazura mara etendiĝo. Samtempe antaŭ mi ridetas kaj feste<br />
alruliĝas vaporŝipo al Venecio-centro.<br />
Kaj kio pri la mono, la enirbileto ĝis la fervoja kapstacio? La malmultaj<br />
apuntoj poŝperdiĝantaj ne sufiĉas. Kuraĝe, kun la fiereco de tiu al kiu neniu<br />
rajtas rifuzi la retrovitan savilon, per altrudiĝantaj humilaj vortoj mi almozpetas<br />
moneron de enloĝanto sidanta antaŭ sia hejmpordo: mi devas urĝe reveni al la<br />
fervoja stacidomo, morgaŭ aŭ postmorgaŭ mi redonos al vi egalvaloran monon.<br />
La viro min rigardas skeptike sed donacas. Kure sur la vaporŝipon suririnte,<br />
nun mi povas kohere kun animstato rerigardi la urbajn mirindaĵojn kiuj<br />
tamen ne plu min enirigas en revon kiel antaŭe, eĉ ekperceptas. ke la odoro el<br />
la kanala akvo estas mucida: nun la mirindo direktiĝas al perspektivoj de nova<br />
vivo.<br />
Kiun vivon? Tie, antaŭ la malgaja Dezerta maro, trafulmis, ĉu nur prohazarde?,<br />
mian memoron, ke en la ekstrema uesto de la pada ebeno, nome Piemonto,<br />
alia mia pliaĝa aliklasa studkunulo, jam je sojlo de ordinado, revenigita<br />
al la sekulareco, estis akceptita de la tieaj superuloj por ke li repripensu sian<br />
vokiĝon kaj reelprovu sian taŭgecon al la franciskana vivo, kaj nun eble jam<br />
obtenis la ordinadon kaj baldaŭ renkontiĝos kun siaj iamaj samklasanoj. Tia<br />
efektiviĝu ankaŭ mia nova vojo! Fulme mia menso elpripensis planon: per aŭtostopo<br />
mi plonĝos al la patreca hejmo kaj morgaŭ matene forveturos al Piemonto.<br />
Miaj familianoj facile konvinkiĝos, ke la obeo (= obeenda ordono)<br />
destinis min al nova enlandiĝo.<br />
Nun mi elvaporŝipiĝas antaŭ la stacidomo, traponte transiras iujn kanalojn<br />
kaj iujn stratetojn, kaj jen la longa ponto al antaŭurbo Mestre; la unua aŭtomobilo<br />
estu petveture mia! Fakte, tio okazas: mia mano svingiĝas sekure kaj la stiristo<br />
haltas, ĝentile invitas, ke mi sidiĝu apud li. En Mestre alia aŭto ĵete min<br />
ŝoforas al Pàdova, sekve ŝarĝaŭto ĝis Monselice, fine alia en la direkton de mia<br />
setleteja forforejo. Jam eknoktas: la hejmvilaĝa centro montras nur la vivon de<br />
malmultaj lumoj filtriĝantaj tra riglitaj ŝutroj, mi piedtrakuras la finajn tri kilometrojn<br />
tanĝante senbruajn dometojn sur kampaj tervojaj stratoj kaj padoj<br />
apenaŭ piedtretitaj, kaj kiam la nokto jam identiĝas kun la kompleta kvieto mi<br />
senvole provokas hundbojadon: la hundo, senfende grumblanta kaj min sentimige<br />
prisnufanta, vekas kaj elhejmenigas miajn ĵusenlitiĝintajn familianojn.<br />
Mi fine estas kun ili, kun personoj kiuj min amas.<br />
185
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
186
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro deka<br />
Ĉu fuĝo al saviĝo?<br />
Ŝrikoj, babiladoj apud la petrola lumilo, refreŝiĝo, sobra vespermanĝo kaj plonĝo<br />
en trivita sofo por forigi la riskon de sveno pro ekelĉerpiĝo de la energioj.<br />
Mia patro promesas min bicikle konduki al tiu trajnohaltejo, tiom ligita al<br />
sia vivo, dum la aliaj familianoj ricevas porveraj miajn informojn pri la ordono<br />
daŭrigi la studojn en Piemonto; ne eĉ sparkas miro kiam ili komprenas, ke<br />
mi bezonas monon por la trajnbileto: “Ne je viaj kostoj, ne timu, la mono revenos”.<br />
Mi laŭmomente min eksentis monelvringanto... dum miaj fratinoj<br />
graŭletas pro tia “tuŝo-fuĝo gajiga nur duone” kaj “opiniinterŝanĝo neantaŭvidita<br />
kaj tuj perdita”. Ĉu ili jam eksuspektis, ke mia sorto pasiiĝas por forendaĵoj<br />
ĉar hejme senperspektivas? La emocioj furioze sinsekvaj kaj la insistaj<br />
animŝanĝoj min faligas en la plej sensonĝan revatan kaj benatan dormon.<br />
Dum postvekaj salutoj mi, miakonsole, eksensis, ke la surprizo kaj ĝojo ĉe miaj<br />
familianoj bonŝance fakte baras pluan spacon al kromaj demandoj, tute cetere<br />
evitendaj.<br />
Vekiĝinte, dum insista okulfrotado, mi preskaŭ duonkore akceptas esti atentigita<br />
pri hejmaj plibonigaĵoj tute ignoritaj hieraŭnokte pro la antaŭdorma<br />
morna kohorto de angoraj pensoj, kiuj tamen nun senpaŭze rekomencas maĉi<br />
frenezon, malkvietan urĝon kun agitiga timo preterlasi ĉeneron de plano ankoraŭ<br />
konfidita al hazardo.<br />
Mi trovas mian patron, je la unuaj matenaj palaj aŭroraĵoj, kontrolanta kajerfoliojn<br />
kun fervoja horaro krajonsignita, ĉar, li pripensige diras, ke etaj duboj<br />
pri la ekzakteco de la informoj enŝteliĝis en liajn pensojn, dum zorgado<br />
pri la stala bredaro, kaj ĉar fervoja veturado ĉi-tempe penigas ankaŭ paciencan<br />
fratulon.<br />
Rilate la familiecajn aferojn kun la kampara fruktado aŭ loĝejaj plibonigaĵoj,<br />
hejmrestado troflugas por ke ili kaptu atenton: tiom mi estas elĵetita antaŭen;<br />
nur unu novaĵo trafas miajn okulojn, sed pri ĝi mi konsciiĝos laŭvoje,<br />
nun la enhejma teretaĝa planko je batita grundo, kutima en ĉi-zonaj kampardomoj,<br />
pavimitas per ruĝaj brikaj kaheloj kaj la septo sur kiuj pendas prenprete<br />
obtuze senkoloraj uzoobjektoj nun rebrilas per ordo kaj blankeco malkiel la<br />
iama fumnigrigita plafono: miaj antaŭenfuĝoj tiel okupas kaj travagas mian<br />
menson, ke kutimaj observaj atentoj ne eĉ perceptas familianan deziron, ke mi<br />
187
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
rimarku kaj akcentu gratulajn komplimentojn pro la novaĵoj. La volo atingi la<br />
savan celon ensorbas ĉiujn miajn pasiojn kaj transformiĝas al nepreco de fuĝo,<br />
eĉ al deziro, ke neniu plu alparolu al mi, ke mi evitu krei novajn scivolajn<br />
demandojn, perceptitajn kiel malamikan sieĝon. Vage retuŝas miajn orelojn<br />
bedaŭro de mia patrino, ke mem ne aŭdacis praktiki la postmilitan nigran<br />
merkaton same kiel multaj najbaraj terkultivistoj nun malpli malbonstataj:<br />
“Ni taksiĝas riĉiĝintoj per kaŝmerkatigo de niaj kamparaj produktoj, dum al<br />
ni oni raziis preskaŭ ĉion. Provojn de nigra aŭ kontrabanda merkato de via<br />
frato ĉesigis polico kun monaj perdoj kaj enkarcerigaj minacoj”.<br />
Kun mia patro lastamomente estis akordite, ke mi envagoniĝu, plibone mi<br />
forŝteliru, el la fervoja stacio de la najbara vilaĝo por eviti konatojn kaj komplimentulojn.<br />
Tiel okazas, dum mia animo multklopode provas subpremi signojn<br />
de pliiĝanta nepacienco pro la tempopasa malrapido. En la stacidomo la<br />
malmultaj personoj iom malas al mia espero inkognite forfuĝi ĉar iu konanto de<br />
mia patro volas min gratuli atentigante, senvole, scivolemon de aliaj geuloj.<br />
Mi, kun la animo diseca kaj celfiksa, apenaŭ plusukcesas reagi ridete kaj samtempe<br />
per silento provas digi la afablajn scivolemaĵojn de la pliiĝanta konataro.<br />
Ankaŭ tio bonŝance pasas.<br />
Fine alvenis la trajno forveturigonta min al Verono, de Verono al Milano,<br />
de Milano al la akcelata piemonta urbo, tien albordiĝante je la unua nokthoro.<br />
Enirinte la stacidoman atendejon, mi min lasas fali en benkon kaj kapti de la<br />
dormo, kiun la bruegoj kaj fajfadoj kaj lokomotivaj malpurigaj fumblovaĵoj<br />
kapablas apenaŭ interrompi sed ne malebligi, ĝis la sepa matene. La sepa matena<br />
estas tro frua horo por renkontiĝi kun personoj kun kiuj pritrakti graviĝantajn<br />
problemojn, sed mi malpaciencas.<br />
Lante paŝante tra sinkanta/malsinkanta nebuleto kaj apenaŭ intuiciigante la<br />
vastecon de la ĝardenaj aleoj, mi direktiĝas al la konvento sopirata. Je la unua<br />
pordtintilo venas juna domhelpanto kiu, pli geste ol vorte, indikas benkon sur<br />
kiu sidiĝinte mi atendu la alvenon de la regiona superulo, nun mescelebranta.<br />
Oni metas en miajn manojn tason da kafolakto, kiu trairas mian korpon kun<br />
reviviglanta dolĉeco. La restadĉambro tra larĝa pordo kondukas en dudekmetrojn<br />
longan koridoron, el kiu venas leĝera kaj insista bruo de ŝovadataj balailoj,<br />
akompanata de fajfata facila ario de la popolkanto, tiam vaste aŭdigata,<br />
“la cara zia Evelina” (kara onklino Evelìna), kaj jen la fajfado fariĝas samarie<br />
nedampita mezsoprana virineske simulita voĉo de unu koridora flanko kun<br />
baritona forta respondo de alia flanko, kies adaptitaj vortumoj sonas tiel:<br />
188
“Kiam mi ekestis virineto<br />
lasis flirti la leĝera vesteto.<br />
Nun, ke mi estas pli grandeta<br />
liberiĝas je la stofo kalsoneta.<br />
Venu, venu min kisi<br />
Venu, venu min karesi”.<br />
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Kaj post momenta paŭzo, la du reprenas sinkopatigante la arion.<br />
Pormomente mi pridubas ĉu tiu loko vere estas konvento. Sed, ke mi tretas<br />
veran konventan ŝtonpavimon certigas miaj okuloj vidantaj la figuron de du junaj<br />
fratuloj en froko balaile antaŭenpuŝantaj segaĵerojn sur la koridora pavimo,<br />
kiuj gaje ripetas varistile la arion kvazaŭ ĝi pli enradikigus la emon al la vota<br />
ĉasteco. Mi, en tiu ĉi momento, ne persekutiĝas de neoportunaj seksamaj<br />
pensoj kaj ne bezonas specialan volan energion por ilin kvietigi: eĉ pro tio mi<br />
ne hastas juĝi translicaj tiujn ariitajn vortojn kaj mense praktiki iun ajn desupriĝon<br />
pri la kantantoj. Dume la du junaj fratuloj al mi apudiĝas demandante ĉu<br />
mi deziras alian tason da lakto kaj el kiu mondoparto mi venas tiuhore.<br />
Mi povos koni tre funde tiujn du fratulojn ĉar mi kolegumos kun ili laŭlongo<br />
de tri jaroj spertante ilian seriozecon, ilian fidelecon, ilian ĝojan edziĝon al<br />
la idealoj de la franciskana vivo. Temas pri du ĝemeloj, solfiloj de bone dungita<br />
paro loĝanta ne malnajbare de la konvento.<br />
Tiu epizodo naskis inter ni gajan amikiĝon kiun en sia pastreca funkcio ili ankoraŭ<br />
konservas al mi. Al mi vekiĝis ŝato de tempo al tempo ŝerce arii tiujn<br />
vortojn antaŭ ili, en kolektivaj distraj horoj aŭ promenadoj, kaj ĉiam renoviĝis<br />
la reciproka estimo; nur unu fojon la klerikmajstro skuis la kapon dirante<br />
”nec nominetur in nobis sicut decet sanctos” (esprimo de sankta Paŭlo, Ef. 5,3,<br />
tradukebla tiel: “Tiaĵoj... ne eĉ estu nomataj inter ni, kiel decas por sanktuloj”.<br />
Tiu originala unua kontakto faciligis la akceptadon de nekonata kleriko en<br />
grupo da tridek “teologoj” kandidatiĝintoj por siatempa sacerdota ordinado.<br />
Min mi prezentis al la regiona superulo, titolulo pri pedagogio ĉe la roma<br />
franciskana universitato, kaj fama kiel valoriganto de talentaj vokiĝoj: de vokiĝoj<br />
foje forĵetitaj de aliregionaj klerikejoj. Li ne volis informiĝi pri la kaŭzoj<br />
de mia forĵeto: li volis nur certiĝi pri mia sincera intenco repreni la franciskanan<br />
stilvivon, kondiĉe ke mi min lasu juĝi laŭ la metro de la edukantoj; kanonecaj<br />
kaj juraj burokrataĵoj necesigitaj de la regionŝanĝo kombiniĝu mem<br />
pere de lia interveno; kaj li min prezentis al la bonveniga fratio.<br />
Ĉu li tion faris spite sian komprenon, ke mi estas luktanta por savi la save-<br />
189
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
blan kaj precipe por reakiri la psiksocian memfidon? Aŭ li kredis, ke el tia<br />
psika kaj morala malkombiniĝo sparkos, tra lia gvido, rezoluta unucela<br />
konscienco? Eble ambaŭ gvidlinioj lin konsilis. Se anticipi, iam kuros klaĉoj<br />
pri lia supraĵeco en la akceptado de aspirantoj.<br />
La nova religiula komunumo tuj eknutris sentojn de simpatio al mi taksinte<br />
min plua velkinĝanta sproso de la venetia trodetaleme rigida disciplino kaj de<br />
la ekscesa fidmanko al la edukendaj kandidatoj, penstradicio kaj edukaj metodoj<br />
jam brue kritikitaj en religiulaj fakaj kunvenoj. Ne direndas, ke de tiu juĝo,<br />
tro severa laŭ mi, profitis mia lerteco kvankam perceptita kiel ne multe<br />
objektiva. Efektive, en tiu ĉi klerikejo oni rajtis kontakti kaj komuniki laŭvole<br />
kun eksterstudentejaj konventanoj kaj ankaŭ eksterkonventanoj, oni povis<br />
elekti kaj sekvi sian kulturan preferatan terenon partoprenante prelegojn, diskutojn,<br />
dramojn ludatajn ankaŭ en urbaj teatroj, eĉ se nur per supraĵa interesiĝo.<br />
La novaĵo min plenigis je korvibro kaj entreprenemo kaj de kulturriĉaj<br />
kontaktoj, kaj mi ne mankis eĉ sciigi, kun la triumfanta gajeco de prizonulo<br />
liberiĝinta spite siajn karcergardistojn, tion al la klerikoj de la venetiaj<br />
miaj, trudite forlasitaj, kunkovituloj. Sed tio kaŭzis plendojn ĉe la regiona superulo<br />
flanke de mia origina komunumo. Ties protestoj atingis la tegmentan<br />
generalan superulon en Romo, kiu rekomendis al miaj novaj edukantoj pli<br />
atentan observadon pri mi antaŭ ol mi enordeniĝu per la definitiva votpromeso,<br />
pro la manifesta neeta kvanto da kaŝita ribelemo kaj venĝemo. Sekve de<br />
tio, per oficiala kunvoko, la regiona superulo, iom “iritita” pro la rimarko el<br />
Romo, min admonis agi korekte kaj avertis, ke tiu malprudentaĵo kostos al mi<br />
ion. Pri kio li
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ŝirmi agnoskante al mi la rajton pli ŝati studojn ol manlaborojn kaj sekvi mian<br />
plej fortan inklinon en la realiĝo de vokiĝo eĉ en tiu kampo.<br />
Preskaŭ ĉiuj alklamis la saman... filozofion: ni ne rajtas disdegni la manlaborojn<br />
kaj krome por la misiista entreprenemo ege utilas ĉiofaremo. Se mi<br />
emis bedaŭri kaj plendi pri la studhoroj deprenitaj pro ĉiutage urĝaj farendaĵoj,<br />
ĝenerale ili kontentis pri tio, kaj elkore min lasis al mi mem, al miaj frenezigaj<br />
studoj. Ilia neprepariĝo, se komparata kun la mia konstanta engaĝo, konsekvence,<br />
elstariĝis, nemalofte, dum la enlernejaj verkotaskoj, aparte tiuj en<br />
klasĉambro; sed ili rapide ellernis superi ĉiun ĝenon. Kiamaniere?<br />
Estis mia momento: fakte, multaj petadis helpon de mia “furioza atrakcio<br />
al la studoj” kaj mi sukcesis, foje, inspiri, fakte prepari, ankaŭ tri aŭ kvar komentojn<br />
pri la taskigitaj bibliaj tekstoj aŭ pri geneziĝo kaj signifo de moralaj<br />
principoj aŭ pri laŭjarcentaj ekleziaj dokumentoj. Krom estimo de suĉebla geniuleto<br />
kaj de nelaciĝa ĝisostulo en la serĉado “ene malene” de libroj kaj fakaj<br />
revuoj, mi lukris ankaŭ delikataĵojn, vestaĵojn, prifilozofiajn kaj priteologiajn<br />
librojn malfruantajn eniri, per la malalta buĝeta bazo, en la studentejan<br />
bibliotekon. Tiuj lastaj konstituis mian plej veran frandaĵon: miaj amikoj<br />
transformadis la malavarecon de siaj parencoj, proksimaj kaj malproksimaj<br />
havaĵe bonstataj, al mendoj pri indikitaj, neĉiam preze okulindulgaj, libroj, kiujn<br />
finfine legis preskaŭ nur mi montrante sekve, iom parade, al la profesoraro<br />
almenaŭ mian studpasion kun problem-sentemo. Entute, ene de mallonga tempo,<br />
mi estis gratulite taksata membro soleca de apenaŭ ekekzistanta kategorio<br />
de studemaj studentoj.<br />
Ĉiuj manlaboristoj, do, miaj amikoj! Estis la ĝenerala rekantado: Laboristoj<br />
de la tuta mondo, unuiĝu! La sono de tiuj vortoj igis rabotantaj kaj plibonigantaj<br />
kaj ĉiofarantaj iliajn manojn por pruvi al si mem kaj al la aliaj, ke<br />
ne estas forpelitaj, ĉe religiuloj nerafinite akuzataj pri socidamaĝa mallaboremo<br />
(en mondo, bedaŭrinde, trafita de vasta procento de senlaboruloj), la laborpenado<br />
kaj la pano pene prilaborita. Al la obĵeto, ke en la mondo miloj da miloj<br />
scipovas realigi tiujn metiobjektojn, eĉ bedaŭrinde multaj senlaboras pro<br />
manko de laborfontoj mem, oni senafekte eĥis daŭrigante manlabori... kaj se<br />
mi aŭdacis enŝoveti, ke ni specife taskiĝas science koni la fundamentojn de<br />
Kristanismo por science ilin komuniki al homoj, ili supozigis, ke mem, kvankam<br />
etstude provizitaj aŭ eĉ preskaŭ pli efike ol studsofaj kuŝintoj, kapablos<br />
tiun faron. La ekscesa sofa komparo ekscitadis ridon sed bildigis preskaŭan<br />
priridon. Ankaŭ sekularaj amikoj, laŭokazaj babilantaj kun ni, kvitancis kaj admiris<br />
tiujn eksterstudajn pasiojn kiel laŭevangeliajn kondutojn por ekkontakti-<br />
191
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ĝi kun la laborista klaso pli kaj pli disiĝanta el la eklezio.<br />
Estis la tempo de la kverelo: ĉu pastro limiĝu disvastigi la kristanan anoncon<br />
aŭ vivu inter la laboristoj por spertkoni iliajn kondiĉojn kaj partopreni en<br />
iliaj suferoj? Mi, iama kurbiĝinta en gravaj konfuzigaj penoj rilate religion<br />
pro manko de kompetentuloj por kune kribradi la validajn disde la nevalidaj<br />
fundamentoj, same raciaj kaj historiaj kaj humanismaj, de kristanismo, montris<br />
preferi la sacerdoton homo tute dediĉata al kompetenta transdono de religiaĵoj<br />
al socio, kiu jam abundas je laboristoj kaj sukcese strebas pliprodukti<br />
malgraŭ pliiĝanta maldungiĝo: la povrecon kaj solidarecon oni povas praktiki<br />
eĉ anoncante la singularecon 1 de la evangelio. Koncerne komprenadon pri la<br />
laboristara mensoteniĝo kaj ekonomiaj mallarĝaĵoj, neniom ni distanciĝas ĉar<br />
ni pastroj aŭ religiuloj devenas ĝuste preskaŭ ĉiuj de laboristaj familioj kaj<br />
foje eĉ de uzinoj mem.<br />
El studsistemo la atento formoviĝis al la eduksistemo kaj instrumetodiko,<br />
tiujn jarojn postmilitajn ĉie diskutita kiel urĝa socia postulo: el diversaj sciencbranĉoj<br />
la premo por renovigo kreskis kaj ĉe junularo foje baŭmadis ĝis eksplicitaj<br />
postuloj. Ĝenerale tiu etoso estis spirata eĉ de la konventularo. Kaj ĉar<br />
la regiona elektita superulo kulte kaj fake flegas ekzakte psikologion cele al<br />
pedagogio, kial ne profiti por aŭdigi ankaŭ ni la nian en tiu ĉi kampo?<br />
Grupo da klerikaj studejanoj permespetis krei monatan dekpaĝan broŝuran revueton<br />
de formato A4 kaj notigi per ĝi siajn diskutojn pri komunaj problemoj<br />
kiel la funkcio de la libero en la eduka sistemoj de la novaj tempoj. Pasinte, la<br />
diskutoj rilate tiujn ĉi temojn, tie kaj tie, estis sufokitaj ĉar alarmantaj la fratulan<br />
plejaĝaron kaj “alicelantaj la spiriton”. Jen oportuno por aperte kaj konvinkige<br />
paroli, se ni kapablas profiti sendanĝere, des pli ĉar la revuo interŝanĝiĝas<br />
kun similaj aliregionaj, kvankam ne jam traktantaj pri tiuj temoj. Post<br />
malpli ol tri monatoj la akuratigado de la periodaĵo plene pasos en miajn manojn<br />
sukcesantajn akiri skribajn kontribuaĵojn de klerikoj de diversaj regionoj:<br />
ĉiuj kontribuaĵoj estis sume kontrolitaj de la respektivaj superuloj, krom tiu de<br />
la redaktoro aŭ de la stabo redakcia. Iu redaktora enkonduka noto, finfoje,<br />
subtenis idearon tiom aŭdacan, ke la novaĵo, je okuloj junaj kaj maljunaj, aspektis<br />
malreteneme revolucia riskiganta malfortigi, aŭ eĉ detrui laŭ iuj, la<br />
tradician komunuman kunvivadon, kaj senkriterie argumentanta per la nece-<br />
1 Singulareco: vorto prunteprenita de la prifizika scienco, kie ĝi aludas eventon unikan, tute novan,<br />
senantecedentan. Simile okazas pluraspekte en kristanismo, ekzemple en la unikeco de la<br />
universala, space kaj tempe, elaĉeto de Kristo, kaj en la mezuro de la senkondiĉa pardono al la<br />
ofendinto, eĉ kiam li persistas en la ofendo ktp.<br />
192
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
so je preskaŭ individua sendependo en la eksterkonventa agado kaj je plia<br />
partoprenrajto en la elektoj koncernantaj la konventan vivon, duonkaŝe akuzitan<br />
tute nescii aŭ ignori la edukan forton de la libera opiniesprimo. “Revuaj<br />
trojaj ĉevaletoj” estis la malpli malfavora komento aŭ “inimici hominis domestici<br />
ejus”, kiu el la latina evangelio tradukiĝas per “la malamikoj de la homo<br />
kunloĝas kun li”, nome ĝuste en konvento, inter la fratuloj. Malamiko inter niaj<br />
muroj!<br />
Se per tio oni aludis al la jam ĝuata libero de kontaktoj kaj informiĝo, oni<br />
respondis, ke kontrolanta okulo el si mem malpliigas la dignecon de la kontrolito!<br />
La revuaj enŝtelaĵoj, fakte, je redaktoraj okuloj, proponis nur sobran malfermon<br />
kaj kontakton kun la ekstera mondo per aludoj al la rajto edukiĝi kaj<br />
instruiĝi laŭ novaj nedifinitaj sociaj postuloj kaj pri markita aserto, ke la personeco<br />
konstruiĝas ekzakte per tiaĵoj kaj, ke pri si mem la mastro “estas mi,<br />
ne la regulnormoj, nek la superuloj, nek la tradicioj”. “Nun tempas rigardi<br />
novajn sociajn postulojn kaj elveni de la arboj por marŝi tra la arbaro. Ne ŝajnu<br />
banale, ke klerikoj pretas poldere reokupi sian la tereno de la libero...”.<br />
Ne ĉio fruktiĝis el konvinkoj; fakte ekscesoj, foje, estis serĉataj ankaŭ por<br />
pli reagige altigi la legantaran atenton. Sed en la artikoloj tio ne distingiĝis.<br />
La revuo agitis la klerikojn de diversaj klerikejoj antaŭ ol altiri la atenton<br />
de superuloj, kiuj sin sentis devigataj impeti por la eksigo de la redaktoro kaj<br />
almenaŭ momenta repreno de la publikigo-permeso kaj sekvestro de la koncerna<br />
revua numero: sekvestro singarda, tamen, kaj duonkaŝa por ne plieksciti<br />
la scivolemon de alizorganta konventularo; kaj sekvis la publikigsuspendo per<br />
la simpla monsubtena ĉesado.<br />
Sekve de iu, kaj ankaŭ pro favoraj komentoj de klerikoj, artikolo mi eksensis<br />
ion fremdecan ĉirkaŭ mi, malgraŭ mia intenco franciskane fratuliĝi tiam<br />
klare jam manifestite, laŭ mi, per gravaj miaj agaderoj kaj per sentadoj tralikiĝantaj<br />
el miaj konversacioj kaj publikaj deklaroj kaj konduto. Sed tia spirata<br />
harmonio inter mi kaj la idealoj de la klerikado nun riskis frakasiĝi ankoraŭfoje.<br />
Jen kial.<br />
Kristnaskon 1950. La regiona superulo, ĝuste kiam mi opiniis esti jam<br />
ĉesojle de la publika kaj definitiva pervota ligiĝo, min kunvokas por, ja jes,<br />
supozis mi, komuniki, ke mi baldaŭ... Male, li komunikas la malon. Kial?<br />
Li, antaŭe per vortaj ĉirkaŭvolvaĵoj poste per unusignifaj esprimoj, provis<br />
konvinki min serene kaj senproteste akcepti sesmonatan prokraston de mia<br />
definitiva pervota ligiĝo. “Nur sesmonata atendo en kompleza pripensado”.<br />
193
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Dum li ekparoladis mi mense ripetadis preskaŭ meĥanike: “kaj kio pri miaj<br />
studpasio kaj animluktoj por kandidatiĝi?”. La vortoj “sesmonata” helpis, ke<br />
mi ne malesperu. Post momenta silento fine mi balbutas, la kapon tute klinita<br />
kaj la okulojn gapantaj al la liaj, la voĉon basa sed kun ironio sendecide bremsata:<br />
“Kiamaniere vi scios, ke mi post ses monatoj dignos franciskaniĝi?”.<br />
Post alia paŭzamense nepasiva memretiriĝo: “Se vi tion scias jam nun, kial ne<br />
min akcepti tuj?”. La respondo:<br />
“La kritikoj falintaj sur vin pro iuj spitemaj viaj nazbatoj kaj ankaŭ la nepreco<br />
montri al ĉiuj, ke mi ade agis kaj agas prudente en la kribrado de vokiĝoj,<br />
pliprudentigis min antaŭ la fratularo kaj fronte al la Generala Superulo.<br />
Do, cirkonstancoj konsilas, ke mi petu tiun prokraston fidante kaj antaŭfidante<br />
je via serena reago kaj via akceptemo almenaŭ pro respekto al mi kiu siatempe<br />
jam valorigis vin fuĝintan el Veneto”.<br />
Tiu konkludo, vera premiso ne plu silenta, restigis min kiel balancoskuitan<br />
de du kontraŭaj impulsoj: ĉu akcepti por ne aflikti mian bonfaranton kaj samtempe<br />
konduti akorde por savi lian famon de prudenta kaj saĝa edukisto, aŭ<br />
lasi min enverŝi el sento de indigno pro la evidenta ekspluato pri mia persono<br />
por ke estu savata kaj bonfamigata la honoro de superulo kiu, jam taksita<br />
sperta en edukarto, nun timas kompromiti sian famon aŭ, eble, sian karieron?<br />
Mia komenca decido forĵeti ĉion laŭprefere ol submetiĝi al tiu trudaĵo, fine<br />
ekmoliĝis, preskaŭ pardonpetece pro la unua impulsa reaga rezisto.<br />
Ĉar ankoraŭ mi hezitis plenkonsenti, li enscenejigis sian arton kiun la studentoj<br />
jam vortumis “bruege fridkoleregi”, tio estas kalkule afektante bruegan<br />
incitiĝon kaj tujposte resobriĝante por plisolidigi la efikon de la efekto.<br />
Daŭris, kelke da momentetoj kaj haste vaporiĝis tia aspekte nebridebla koleriĝo<br />
enkasigante al li mian jeson, kiu al li tamen jam fariĝis implicita. Li jam<br />
sukcesis min persvadi, ke mi estus rifuzanta, eble pro malutila sendankemo,<br />
valoran konsilon tute konforman al “nia komuna avantaĝo”.<br />
La sinsekvajn tagojn, la dilemo, apenaŭ vorte superita, sed ene pluanta pro<br />
la tro kontrastaj efektoj, ekparalizis miajn spiriton kaj inteligenton kaj vivĝojon:<br />
mi akiris duran, kvankam nevolan, mienon, strabece rigardadis la grupon<br />
de la votiĝontoj, ĉiuj kelkjare pli junaj ol mi, kvazaŭ devenantajn el alia nescianta<br />
mondo, dum eĉ ili eble rigardadis min kiel ekzotikan estulon, embarasitaj<br />
pro mia aĉhumuro. Miaj pensoj spiralis en la vakuo ekscitiĝantaj nur pro<br />
iuj, maloftaj sed rimarkitaj, kontraŭdiraj miaj komentoj ŝprucigantaj ambiguecon:<br />
protesto kun pelmelo, akceptemo kun ribelemo, apartiĝo kun entreprenemo,<br />
senagemo kun mensa kirliĝado…<br />
194
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Tiuj superulaj vortoj sulkis en mi enpremaĵon tiom profundan, ke sufiĉis<br />
ilin rememori por maloftigi kaj estingi spitemon kaj grumblemon. Fakte post<br />
kelke da tempo mi rezignis treni miajn kunulojn al kritiko aŭ malaprobo en<br />
apogo al miaj supozigitaj surtretitaj rajtoj, arto al mi ne fremda; eĉ rezignis<br />
ŝajne malinstigi, ĉe ili, spontanajn ekmirojn kiuj, tial, rapide estingiĝis kun<br />
mia ŝajna grandanimeco.<br />
Restis al mi nenio ol akcepti la kromajn vortojn, diratajn konsoligcele, de la<br />
superulo mem: “Kontraŭ malkuraĝiĝo, sciu ke cetere, la tajdoj de l’ rapida<br />
tempo forviŝas ĉion!”.<br />
Enposteniĝis por la klerikaro nova majstro (nome pastro kiu kunvivas ĉiutage<br />
kune kun la aspiranta grupo por orienti kaj precipe por akiri pravigintan<br />
juĝon pri ĉiu kandidato), kiun mi tuj taksis misaŭgura por mi. Post nelonge<br />
fakte estis forĝita de klerikoj, ne sen mia komplico, tute taŭga kaj piktrafa difino<br />
pri li. Li pruviĝis samtempe kiel majstro de la klerikoj kaj kapelano de la<br />
enkarcerigitoj ĉe la urba karcero: nia ŝajne malmalica vortoludo ekflamis iel<br />
inversigante la funkciojn: edukanto de la enkarcerigitoj kaj reeduka enkarceriganto<br />
de la klerikoj. Fakte, kiel ĉe enkarcerigitoj, li cerbere malpermesis al<br />
ĉiuj kontaktiĝi kun eksterklerikejanoj kaj eliri por komisioj tra la urbo sen lia<br />
eksplicita permeso kaj nur pro grava motivo kaj rigore akompanate, elzonigis<br />
la ofendilon de la poŝtkontrolo, ĉiam police sentinelante en moŝteca aŭtoritateco.<br />
Koncerne miajn aferojn, li tenis konduton aspekte indiferentan, reale aktivante,<br />
per subtilaj entrudiĝoj, kvazaŭ substrekante ĝenon pro trolonge senrajte<br />
gastiĝanta gasto, por konvinkiĝi kaj konvinkigi, ke mi rezignu aliri ordinon,<br />
kaj sin rajtigante humiligi kaj eĉ elvoki miajn kaŝitajn domaĝojn. Unu lia frazo,<br />
ĉerpita el lia lingvaĵo de skiisto kia li emis taksiĝi, eble ne hazarde postkriita<br />
miadorse dum grupa promeno, bildigas lian sintenon rilate mian aferon: “zigzaganto<br />
eksterkureje skiu aliloke!”. Mi lin reciprokis, konsentite inter la kunuloj,<br />
agordante liajn tagordaĵojn al majstreskaĵoj kaj saĝulfrapaĵoj.<br />
Tiusomere ni pasigis tuttagon inter la memoraĵoj de la verkisto-dramisto<br />
Vittorio Alfieri (eld: Vittòrio Alfièri) en Torino kaj en urbo Asti, ties patruja<br />
loko. Memprepariĝintaj, fine ni estis akompanataj de laika klera profesoro kiu<br />
nukleigis siajn ilustraĵojn komentante kaj deklamante selektitajn pecojn de<br />
Alfieraj grektemaj tragedioj tiklante por ke la klerikoj perceptu en ili spurojn<br />
de refleksoj de kristanismo. Heroldis mi, ne nure mi tamen, rimarkanta, ke Alfieraj<br />
personoj ne plu estas viktimoj de tiranaj dioj aŭ determinitaj propekaj kaproj,<br />
marionetoj movataj de obskuraj aŭ kruelaj superfortaj potencoj naturaj<br />
aŭ supernaturaj: la Alfieraj fakte agas libere serĉante en siaj animaj implikaĵoj<br />
195
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
la veron pri si kaj konsciiĝante pri sia libere elektita, ne nur fatala, kulpo. Laŭ<br />
Alfiera tragedieco, Agamemno, se ekzempli, oferante sian filinon, kulpas pro<br />
antaŭmeto de ŝtata prestiĝo al sia patra sento aŭ pro venĝo kontraŭ la perfido<br />
de sia edzino, Klitemnestro, kiu siavice kulpas pro sia kompliceco kun Egisto, la<br />
uzurpanto. En ĉiuj dramoj oni angoras pri konscio de siaj kulpoj poluciantaj<br />
konsciencon.<br />
Tiu konsciiĝo, aŭ korelativeco de peno kun kulpo, konstituas kristanan konsistaĵon:<br />
puno eventuale nur el kulpo! (Kvankam, laŭ kristanismo, oni konkrete<br />
ne scias kiel Dio intervenas en tiu ĉi nuna konkreta mondo). Sume la dramverkisto,<br />
konscie aŭ nekonscie, inokulis en siajn dramverkojn sian kristanan<br />
vivkonceptadon. Alfieri, konklude, ĉiukaze ne povintus sincere aŭtori la klasikajn<br />
grekajn dramojn.<br />
Tamen iuj taksis ekscesa tiun konkludon aŭ bezona je plua esploro.<br />
Sur la disondo de tiu konceptoj al ni plaĉis trovi analogiojn kaj similaĵojn<br />
inter klasikaĵoj la bibliaĵoj kaj protagonistoj de ambaŭ flankoj: Kaino kaj Abelo<br />
= Eteoklo kaj Poliniko; Abrahamo kaj Isaako = Ifigenia kaj Agamemno;<br />
Jiobo = Filoteto; Josuo = Odiseo; Judita kaj Holoferno = Klitemnestra kaj<br />
Agamemno; Davido kaj Jonatano = Oresto kaj Pilado; Jozefo kaj la edzino de<br />
Putifaro = Hipolito kaj Fedra; Ester = Antigona; Kristo = Prometeo… Kiam la<br />
listo finiĝis kun la konkludo, ke la arketipoj kuŝas samaj en la homa subkonscio,<br />
ni ekdubis, ke ni iom kaprice procedis.<br />
Ni iris ankaŭ viziti, plifoje, la egiptan muzeon en Torino. Ankaŭ ĉi tie, se<br />
ĉiu objekto estis majstraĵo kun nekalkulebla valoro, la atento estis konkerita<br />
de la signifo de la sfinkso kiu troniĝas statue aŭ bilde tie kaj tie en skulptaĵoj:<br />
tiu ĉi, por ni, elĉerpantaj el la kristana kulturo, figuras la vivon demandantan<br />
pri ekzistoenigmoj kaj plaste tipigas la homan racion postulantan kaj<br />
atendantan esencajn respondojn: kaj jen Kristo respondas aŭ helpas trovi respondon!<br />
Sed ne mankis iuj opiniantaj ke tiu antropologia aŭ religia interpreto<br />
superŝaŭmantas kaj ne konvinkas: Kristo, jes, respondas, sed sfinkso kion pridemandas<br />
aŭ vere pridemandis laŭ figura mito de antikvaj egiptoj? Ĉu ne temas<br />
pri senrajta alproprigo?… Tamen en diversaj kristanaj liturgiaj objektoj<br />
kaj pentraĵoj lokiĝas sfinksoj apud Kristo. Tiukaze, laŭ fakkleristaro, sfinkso<br />
kune kun Kristo, mem invitantaj vidi la vivo-enigmon, tiun ĉi simbolas kaj,<br />
bonŝance, krom vidi, eĉ solve forviŝas.<br />
Estetikaj kaj intelektaj kaj problemvekaj tempopasigoj kontentigantaj mian<br />
ĝisostan inklinon al intelektulaĵoj, eble iom vante ambiciaj, se oni volas. Juna<br />
sacerdoto malzorgete amike alertis min: “Ĉio tio, nome tia via pasio, bonas<br />
196
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kaj belas, escepte ke vi rolu homon de penso nur por kompensi imagitan marĝeniĝon”.<br />
Se la fratulo scius, ke mi ne multe ŝatas intelektulon, tiun figuron<br />
kiu ekde la deksepa jarcento ĉiokompetentece furiozas en okcidento, ĉu li ne profitus<br />
je la de mi preferata esprimo “homo ema al kulturo”? Aŭ ĉu eble li vidis<br />
en mi latentaĵojn de kaŝita ambicio, baŭmantajn por kompensi memmalkontenton<br />
pro miaj vokiĝa fluktuado kaj publika subklasado? Konkrete, kaj bonŝance,<br />
tiu ”malŝvelo” efikis enfuneligi min en pli kritikajn sinobservojn.<br />
Kio ajn estus, apenaŭ ĉesis la spektaklo de la kulturaĵoj, mi faladis en la<br />
samajn psikajn lacige diskurantajn konfliktojn, kiujn enirunto mian enon juĝus<br />
dissplitiĝo de personeco.<br />
Se unuavide tiu ordinprokrastado donis okazon pri lasta kaj definitiva pripenso<br />
pri mia elektota sorto, direndus ke, fakte, tio agis male. Mi elpensis, plimalfrue,<br />
tiun similaĵon ilustrantan pri mia situacio, elĉerpitan el sporteroj kaj<br />
rakontitaj spertoj de la majstro: oni imagu ĉene ligitan rokgrimpanton, en grupo<br />
ĉene ligitan, ektimantan kaj ekdubantan, grimpadmeze, pri sia kapablo pluiri.<br />
Se la sekvanta ŝnurkunulo, perceptinte tiun heziton kaj ĝin juĝinte danĝera<br />
por la tuta grupo, kaptus lian piedon provante, per malsupratiro, lin helpi en la<br />
malgrimpiĝo, ĉu la hezitanto sin sentus pli sekura aŭ pli riskiĝanta? Ĉu li reagus<br />
per forlaso de ŝnurapogiloj aŭ per pli tenaca alkroĉiĝo al rokdentoj? Tielsame<br />
estis mia situacio tiujn monatojn: nun la religiula vivo estas vidata kaj<br />
kiel vividealo kaj iela defendilo kontraŭ la malfacilaĵoj de la vivlukto. La minaco<br />
perdi tiun lastan mobilizis ĉiujn rezistajn kapablojn kiel en batalanto al<br />
kiu estas ordonite kuratingi kaj vivkoste teni la pozicion minacatan de obskuraj<br />
malamikoj. Tiom remaĉiĝis en mia menso, tiu zorga komparo ke per ĝi mi<br />
trovis momentajn fantaziripozojn.<br />
Certe, tiu situacio, eble al neniu imputebla, pli difektis al serena pripensado<br />
ol pli iluminis pri mi la responsulojn. Fakte mi vidas miajn kunulojn pervotpromesintojn<br />
gajaj en ĉiuj cirkonstancoj dum mi min ekperceptis kiel homon<br />
tristan: la franciskana gajo sub la patra dia rigardo konturiĝis pli kiel fora<br />
seninflua beleco ol konstato trapasanta la animon! Ĉiu klopodo reakiri serenecon<br />
por normale kontaktiĝi kun kunuloj subtile konfliktis kun ilia evidenta<br />
stato de memakceptiĝo kaj do memkontentiĝo.<br />
Laŭlonge de iuj monatoj mi moviĝis blindumite, kiel fantomo. Ne tiom, tamen,<br />
ke mi ne rezignu verki okazan artikolon. Eble por dolĉigi mian punon<br />
alvenis permeso kun invito, ke rekomenciĝu la publikigo de la jam ŝrumpigita<br />
interstudenteja revueto sendota al ĉiuj klerikejoj de Italujo. Okaze ĝi nobliĝis<br />
per la nova titolo “La Corda” (La Korda = La Ŝnuro, La Ligilo), sur<br />
197
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kies fronto bilde ĉirkaŭvolviĝis interplektitaj ŝnuraj nodoj simbolantaj unueciĝon<br />
de la animoj, dum mi savis mian funkcion de redaktoro, malgraŭ duonigitan<br />
ĉar ĉe mi estis oficiale starigita kunredaktoro, plej verŝajne fina respondeculo,<br />
kun stabo, tamen, tute sur miaj pensoj kun kiu eblis akuratigi kaj plivigligi<br />
la revuon. Malgraŭ tio mi pri ĝi revis, eĉ dum tajpado sur vaksa stencilo,<br />
prestiĝan kaj talentecan kaj kvazaŭan porintelektulan, (kiu mia fakulto tiam<br />
kapablus moderigi la humiligkompensajn revflugojn?), revuon en kiu ĉiuj ideoj<br />
sencenzure transdoniĝadu kaj impulsu renkontiĝojn; kaj tio altiris el proksimaj<br />
regionoj novajn kunlaborantojn intelekte motivitajn, kaj varbis konstantajn<br />
raportistojn; dume mi profitis, do, por verki frontartikolon, kies titolo sonis<br />
“Kiam la animaj afekcioj malfranciskane inklinas al malbelo...”, kie malbelo<br />
anstataŭas malĝojon kaj afekcioj juĝojn; kaj denove mi riskis translimi la komunan<br />
prudenton.<br />
Se mi rezistis la tenton aludi al la origino de tiuj, facile kondukeblaj al la<br />
aŭtoro, afekcioj, tamen oni emfazis, ke se tiuj animstatoj juĝiĝas celkaptaj ĉar<br />
sekvantaj el la spertoj de la aŭtoro, la parto priskribanta la motivojn kaj la<br />
sperton de ĝojo, la kristana kaj franciskana ĝojo, aspektis iom afekta kaj tordita.<br />
Tamen al mi ne mankis konvinko kaj honesteco traktante pri ili. Releginte,<br />
plimalfrue, tiun artikolon, mi devis konsenti, ke miaj kritikantoj prave juĝis.<br />
Evidente, kiam la animo tristas, eĉ la plejbonaj intencoj koloriĝas je tiuj spiritaj<br />
kondiĉoj.<br />
Ludis teme la franciskana distiko:<br />
“Tiom brilas la bon’ kiun mi spektas<br />
ke ĉiu malglataĵo bon’ aspektas”,<br />
versaĵoj kiujn, same kiel por ĉiuj siaj verkoj, la jam kavalirece aspiranta juna<br />
Francisko ĉerpis el amkanzonoj de la stilnova epoko, prefere temantaj pri idealigita<br />
virino (krom pri la virtus aŭ moralaj kaj politikaj aspiroj); ilin, kvankam<br />
plenigitajn per kristanaj sencoj, mi tiam konfrontigis kun la insida vivrealo,<br />
for de la literatura aŭ hagiografieca ekzaltado.<br />
Ne mankis aliaj novaĵoj deturnantaj, almenaŭ pormomente, el mia kutima<br />
duonmorneca stato.<br />
Venis, konventa gasto, fama maldekstrema elitulo, invitita, por publika tuttaga<br />
kunveno, de la Franciskana Katedro, kultura asocio kun porintelektulaj<br />
kaj altsociaj aspiroj, ĵus establita de fratula mensularo kune kun eruditaj laikoj.<br />
La kulturaj temoj, certe naskiĝantaj el aktualaj sociaj situacioj, devis esti<br />
trempitaj en la viv-interpreto de sankta Francisko kaj de li inspiritaj kulturaj<br />
kaj popolaj movadoj laŭjarcentaj. Ĉi-foje ĝia celo sidis en montrado, ke la<br />
198
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ekleziaj kondamnoj pri marksismo ne etendiĝas al ĉiuj sociaj kaj politikaj postulatoj<br />
de tiu doktrino kaj ke, ĉiel ajn, ili admone kaj kurace marĝenigas el<br />
eklezio nur kredantojn: nekredantoj jam siainiciate foriĝintaj el ĝi. Ekzakta legado!<br />
klerikoj komentis.<br />
La Katedro emfazis kiel sian okazan moton: Francisko en la Eklezio kun la<br />
Eklezio!<br />
Kial socialismo necesus? Estis la stimula ĵeto de la eminenta, kaj vaste<br />
dorlotita, publicisto al la publiko. La preleganto per nekutima vervo kaj virtuoza<br />
elokventeco dehiskigis jenon:<br />
Socialismo (ĉiuj socialismoj, aparte tiu inspirita de marksismo) estiĝas la<br />
nova respondo al la neplenumitaj promesoj de kristanismo. Kristanismo dekomence<br />
konsciiĝis pri la bezonoj de la popoloj sed fakte rapidiĝis ilin ignori.<br />
Kompreneble, tiu respondo generis en ni alian demandon: kiujn promesojn<br />
faris kristanismo? La religiula pastraro kaj profesoraro rondete diskutis, pli<br />
frue inter si, pli malfrue kun la preleganto, ĉiuj provante trovi kaj difini tiujn<br />
promesojn. Malgraŭ ke la priteologia studentaro estis nur spektanta aŭ eble<br />
klakfunkcianta, mi aŭdacis diri miajn opiniojn koncizigitajn en ĉi-subaj resumitaj<br />
principaj asertoj:<br />
1) Kristanismo postulas konsentan adaptiĝon al Dio tra Jesuo Kristo, kies<br />
predikita Dia Regno resumiĝas en la akcepto de la kredo je Jesuo mem kaj<br />
vivo laŭ li en la amo al la proksimuloj. La unua eksplicita tasko-celo de la<br />
Krista anonco koncernas la savon totalan, tio estas definitive transviva, de<br />
homo;<br />
2) la esperoj, rilate sociorganizon kaj socialan justecon kaj ekonomian<br />
sistemon ktp, estas stimulitaj de la precepto de amo al proksimuloj, antaŭ kiu<br />
tamen homo libere kondutas, tio estas konservante ĉiam la eblon respondece<br />
akcepti aŭ repuŝi tiun amon, subnome eterna vivo;<br />
3) konduti laŭ Jesuo Kristo favoras certe ankaŭ la emon al sociala justeco,<br />
produktado, respekto de homo al homo. Tiuj avantaĝoj iamaniere konturiĝas<br />
certe kristanaj promesoj. Sed ili evoluiĝas subkondiĉitaj de la libera akcepto<br />
fare de homoj kiu ne estas garantiata kaj kiu, laŭ historio, foje ĉesis;<br />
4) krei socian kaj ekonomian justecon estas tasko de la homo, moviĝanta<br />
en la medio de la Jesuaj preceptoj. Spiti tiujn preceptojn egalas riski noci<br />
ĉiujn rilatojn inter la homoj. Sume, ĉio dependas de la liberaj elektoj de<br />
homo, kiuj povas koincidi aŭ malkoincidi kun la evangeliaj principoj.<br />
Se tiel marŝas la aferoj, kiu rajtas diri, ke la promesoj de Kristo ne realiĝis?<br />
Ili realiĝas nur kiam la homaro amase kaj diversnivele akceptas la evangeliajn<br />
199
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
preceptojn, kion kristanismo tutepraktike aŭspicias sed ne antaŭvidas, eĉ se<br />
iuj kristanaj pensuloj inklinas antaŭvidi la malon. La Dia Regno koincidas<br />
precipe kun la individua kaj publika akcepto pri Kristo.<br />
Ankaŭ mi vidis, kaj vidigis, malkorektan legadon pri la eknaskiĝanta kristana<br />
komunumo: ne veras ke ĝin komponis sklavaro kaj malriĉularo kaj ne<br />
veras ke kiel alloga forto funkciis promesoj kaj esperoj de liberiĝo el katenoj<br />
kaj malriĉeco.<br />
La preleganto tamen daŭrigis akuzi, disrakontante, intermiksite kun pardonpetoj<br />
kaj afablemaj ĝentilecoj pliakrigantaj fakte la akuzojn, la kristanajn<br />
ekleziojn pro ilia neinfluo aŭ senefika kaj nure memflata influo, se ne kontraŭinfluo,<br />
rilate la socialan justecon, kaj en tio trovis nemalkonsenton inter la<br />
publiko. Kiel ajn estus, li sukcesis, ĉe profanaj okuloj, argumenti la neprecon<br />
kaj efikon de la marksismaj tezoj por liberigi la homaron de opresado; kaj<br />
plifortikigis, evidente kaj cele, la certecon de samkulturanoj kiuj samkvante<br />
de la antagonistoj partoprenis aplaŭdante.<br />
La diskutoj daŭris ankaŭ postprelege, kiam, fore de maldiskretaj uloj, oni<br />
agnoskis, ke niaj respondoj, eĉ se doktrine ekzaktaj, mankis je sufiĉa spineco parte<br />
pro troakceptema koncedo de afablaj spacoj al la elokventeco de la preleganto<br />
nehezitanta tordi katolikajn doktrinojn, parte pro doktrineksceso en la<br />
subporto de niaj vidpunktoj. Eble la invitita preleganto venis pli por, eĉ koste<br />
de tiom da ruzaĵoj, venki en ĉeesto de sia publiko ol por komuna klerigo. La<br />
konkludo saĝe konciziĝis: “La franciskana katedrestro trejnu ankaŭ al tiu ĉi<br />
risko, enkalkulante senreviĝojn... turneblajn espereble al fruktodono”.<br />
Kaj la klerika studentaro, eble ne senvenĝeme, spegulos la intelektulon intelekteca<br />
ludanto.<br />
Kaj pasis ankaŭ tiu ĉagreno de la votoprokrasto.<br />
Januare 1951 superuloj akceptis mian votpromeson de obeo, malriĉeco kaj<br />
ĉasteco. Miaj parencoj loĝis tre foraj kaj tre senmonaj, kaj ankaŭ ne multe stimulitaj<br />
de mi, por veturi de Padova ĝis la Piemonta urbo. Mi, kvankam sola<br />
votpromesanto, estis festita: miaj kunuloj, eble por min kompensi de la pasinta<br />
mia plurfoja maltrafo de la votpromesa rendevuo, montris grandan koron<br />
konstatigante, interalie kaj spontane, ke sur miaj lipoj ekrevenis la rido. Fakte<br />
mi min sentis feliĉa kaj sekura, eble pli sekura ol feliĉa. En tiu feliĉo efikis<br />
ankaŭ la memcerteco, ke mia sorto, nun, dependas ne plu de aliuloj, nur de mi.<br />
Aktualis erara juĝo, sed ĝi tiam kontribuis por ne malstabiligi la ĝojojn kaj min<br />
normale rilatigi al la aliaj.<br />
Kelkajn tagojn poste oni solenis ankaŭ la eniron inter klerikoj de nova dis-<br />
200
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ciplino-majstro. Dio scias kiom ĝoje mi lin festis ĉar tio signifis repreni vivi<br />
sen la krabaj enmiksaĵoj de edukpretekstaj ruzecoj praktikitaj de la antaŭa<br />
provosa majstro. Ĉu li indignafekte min traktis pro sia inklino aŭ ĉu li opiniis<br />
sian devon tiu konduto por reprovi min senvuali? Kial mi ĝin interpretis nur<br />
kiel malamikaĵo? Post miaj venontaj peripetioj lin al mi repacigos lia susurata<br />
eldiro: “ke vokiĝo honeste fariĝas ankaŭ el memvokiĝo!”. La morto, kiu jam<br />
semis vakuon ankaŭ inter la iama superularo, ankoraŭ lasas lin vivi naŭdekjarulo.<br />
La tempopaso mildigas memoraĵojn. Hodiaŭ ni estas amikoj!<br />
Denove ni reŝutiĝis en la studobjektojn de la trijara priteologia lernado,<br />
kun kulturaj promenoj kaj diskutaj kolokvoj: tiuj lastaj, tiujn monatojn, koncernis<br />
la rilaton inter scienco kaj teologio, kio ne povas ne unuaviciĝi se la<br />
problemsentemuloj estas studentoj dediĉataj al plentempa studo. Foje mi pensis,<br />
ke niaj klerikstudentejoj kuiras, kiam la altiro al la studo ne anstataŭiĝas<br />
per altiro al praktikaĵoj aŭ manfaritaĵoj, estontajn homojn de penso... malgraŭ<br />
mia, iom pozeca, malestimo al la intelektularo!<br />
Sed antaŭ ol paroli pri niaj enmerĝiĝoj en la studojn, atentendu pri du<br />
pensvekaj okazaĵoj: frato Antono, do laŭnoma heredanto de famkonata kaj<br />
sankta kaj franciskana imitenda persono, jam solene votpromesinta, petis de la<br />
papo la dispenson de la votpromesoj kaj forlasis la grupon por hejmeniri (pli<br />
religiule, mondeniri) por ĉiam. Kvankam babilema kun ekscespintaĵoj kiuj<br />
foje lin ridindigis, pri motivoj de tiu ĉi decido nenion li malkaŝis lasante<br />
malsata nian scivolemon. Pli grave kaj pli dolore suferigis la eksiĝo de alia<br />
iama kunteologiano, kiu jam akceptis la sacerdotan ordinon du jarojn antaŭe.<br />
Abrupte venis la nova, ke li senfrokiĝe forlasis la konventon eskapante la<br />
obeon kaj, fakte, regresante ĝis sekulariga laikiĝo.<br />
Gregoro li religiule nomiĝis: pri siaj pasintaj personaj travivitaĵoj li multe<br />
rakontis pro tio ke mem jam estis, tuj post la armistico, en Greklando kaptita<br />
kaj, kiel oficiro prizonulo, sendita al Germanujo dum longaj 19 monatoj ĉiam<br />
kun unu piedo en la tombo pro malsan- kaj labor-penoj. Lia enkonventiĝo fierigis<br />
la superularon opiniantan trovinti personon taŭgan al la direktado de fratulaj<br />
komunumoj kaj eventuale de malglataj farendaĵoj, en kiu al la pastra saĝo<br />
oni devas aldoni la administran kaj mastruman majstrecon. Al li la superuloj<br />
ne malfruis fidkomisii delikatajn taskojn, koncedante ampleksan agadliberon.<br />
Kvankam serioze senprofitema kaj zorgema, li tamen elspezis monon ne<br />
je sia dispono; por kovri la deficiton, kaŭzitan de propradecida plua konstruaĵo<br />
kun kaŝitaj perdoj, li prunteprenis monon ĉe bankoj kaj privatuloj kiun ne<br />
plu kapablis redoni; la pruntedonantoj petis intervenon de la centraj superuloj<br />
201
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kiuj “falis el la nuboj”: fakte Gregoro iam sukcesis ilin kvietigi montrante ke<br />
la malavaraj bonfarantoj jam mondonacis.<br />
Unuaaspekte li trajtiĝis akuzebla je maskita moneldevigo pro ruzaj artifikoj<br />
por havigi al si la necesan rimedojn por ambicia verko. Frato Gregoro certe<br />
riproĉendis pro la senpermesa enŝuldiĝo, kaj pro konstruaĵo senutila, pliposte<br />
subkoste disvendita, ne pro manko de kompetenteco, kvankam endanĝerigita<br />
de ambicio estariĝi sur la aliaj. Estu kio estu, li por eviti honton ĉe la<br />
kunularo forfuĝis neniam konigante siajn sorton aŭ volon. Jarojn poste zumis<br />
voĉo, certigita vera, ke li edziĝis kaj dungiĝis ĉe banko kaj, ke neniam akceptus<br />
viziton aŭ iun ajn kontakton kun iamaj samideanoj aŭ kun superuloj por<br />
laŭkanonike jure reordigi sian novan pozicion. Eble li treniĝis de konsekvencoj<br />
de malhomeca kaptiteco, eble la multaj problemoj, kunvivaj kaj sentaj, sedimentis<br />
sur lian menson samtempe, eble eble... Kiom da paroladetoj, kiom da<br />
scivolo pri dekliniĝo de siaj devoj kiu en la venontaj jaroj paŭsiĝos centoj da<br />
fojoj!<br />
Multeposte, tamen, ni ion eksciis pri liaj novaj vivelektoj. Pri unu el tiuj ni<br />
trovis, ke li havis bonan palaton sin diferencigante de aliaj similaj kazoj de<br />
pastroj edziĝantaj: nia ne nur amuza observado maldelikate flustris, ke tiuj ĉi,<br />
kiam decidas sin allasi al amkuniĝoj, alrigardas kaj ŝtormas sur la unuan virinon<br />
disponeblan, senkonsidere pri belo aŭ estetiko same kiel endemia malsatanto<br />
manĝaĉas sendistinge tion kio aspektas nutraĵo. Por difini tiujn ĉi ni uzis<br />
la Dantan parolturnon “Pli ol honor’ povis la malsato” (Dia Komedio, Infero<br />
33, 75). Nu patro Gregoro, oni diradis, en tio esceptis pro tio ke li elektis respektante<br />
ankaŭ la postulojn de la okuloj kaj de la kanonoj pri ina beleco. En<br />
tiuj admiro kaj laŭdo al li certe miksiĝis ankaŭ moko al aliaj, sed ĉu vere nur<br />
admiro kaj moko aŭ tiuj senpudoraj enrigardoj filtriĝas el envio kaj bedaŭro pri<br />
io flagiĝanta en subkonscio? Tia estontos ironia demando, ne nur preterpasa, de<br />
iuj ekspastriĝintoj edze vivantaj, eble eta venĝo kontraŭ neaprezantoj pri fajnecoj<br />
de iliaj virinoj!<br />
Ankaŭ alia simila fakto, sed jure malpli grava, trafis mian duonkvietan travivon.<br />
La kleriko okupanta la ĉelon najbarantan kun la mia, iuvespere frapis,<br />
subbrue, mian pordon kaj min salutis rapide kaj singarde anoncante, ke li ekforlasas<br />
la franciskanan vivon.<br />
“Kial? Vi antaŭnelonge solene votpromesis...”.<br />
Li, per serioza ŝerco, jene malembarasiĝis el la neevitebla demando:<br />
“Mi transrulis tutan mian amon super Dio, sed mi malkovris, ke amon mi<br />
en mi ne trovas, do mi nenion promesis... Mi petis dispenson de la papo ĝin<br />
202
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
obtenante. Salutu por mi ĉiujn”. Kaj demetante la ŝercan tonon aldonis forpermesante:<br />
“Mi malsagace estis lasanta aŭkcii mian estontecon. Enludiĝas la<br />
destino de mia vivo”. Li montris serenecon kaj feliĉon kiujn mi ne sciis, ĉu<br />
eksplicite envii aŭ ĉu klopodi ilin taksi lardumitaj.<br />
Ni eksciis, poste, ke lia amo tute transruliĝis super lia kuzino kiun li edzinigis<br />
kun la benanta partopreno de nia patro majstro. Kaj el la Valtellina valo<br />
la paro adresis, per la sama persono, al ni salutojn.<br />
Antaŭ tiuj salutoj ni diskutis, eble sciencofone, pri la du ammanieroj: la<br />
afekcia-senta aŭ sentema amo kaj la vola aŭ sensentema amo: konkludante, ke<br />
al Dio prefereblas aliri per la vola amo: afekciaj amsentoj al Dio eblas kaj helpas<br />
sed ili emas svagiĝi laŭ la lunŝanĝiĝoj, do al Dio oni donu la volan<br />
amon, kvankam Dio kapablas plenplenigi eĉ la koron. Oni prie revua dokumente<br />
pri Sanktuloj kiuj pasigis la tutan vivon ne spertante amikiĝajn sentojn<br />
pri Dio. Ili lin amis nur volnivele!<br />
Niaj afekciaj amsentoj, kiam ili venas, povas spontane kaj medite trempiĝi<br />
en la homaj travivaĵo de Jesuo, vera homo. Nia korsentemeco havas, tial,<br />
personan objekton, kies travivaĵoj povas allogi ankaŭ sentnivele.<br />
La ŝerceca esprimaro kaj la sinsekva elekto de tiu kunulo kirlis ankaŭ alian<br />
diskuton, nemalhaveblan, inter klerikoj: Ĉu eblas, ke, por ni, virino-edzino<br />
kaj Dio kolizius? Ĉu decas kaj morale licas preferi la virinan amon al la Dia<br />
amo? Kial la du amobjektoj kontraŭas? Ĉu kontraŭstaro nepra aŭ ĉu erara<br />
fantazia ŝaŭmaĵo? En la kazo de nia eksklerikiĝinta kunulo tio sin montris<br />
okazinta, ĉu ne? Ĉu komparo respektema pri Dio?<br />
Fine tamen la problemo riveliĝis pli abstrakta ol konkreta ĉar la kontrasto<br />
malaperas se apenaŭ oni konsideras ke du estas la vojoj por alveni al Dio: tra<br />
geedziĝa amo aŭ pere de rezigno je tiu natura pleniĝo por sin plenigi je alia<br />
supera amo: temas pri du vojoj en kiuj la konkurentoj estas du statbonaĵoj, kies<br />
kaŭzo kaj celo estas ĉiukaze Dio. Nia ekskunulo ne anstataŭigis Dion per virino,<br />
nur elektis unu el la du alternativoj por alveni tutkore al Dio, kiu restas,<br />
tial, amcelo nekomparebla kun la aliaj.<br />
Tiuj eventoj ne ĝenis la normalan sinsekvon de la programitaj okazontaĵoj. La<br />
unua el tiuj estis la lernojara finiĝo. Ĝi finiĝis per grava nekutima tasko: montri<br />
al si kaj al aliaj kiel la lernejo nin grundigi por la evangelia anonco, krom<br />
per la studoj, ankaŭ profitante de paroladoj kaj kontaktoj kun diverssituaciaj<br />
personoj por plistudi jen iliajn reagojn jen nian psikologian adaptiĝon en kadro<br />
de la katolika ortodoksio. Estis kvazaŭ antaŭplonĝo en la estonta realo.<br />
En urbeto najbara al la metropolo, kie loĝantoj lante pasadis el agrikulturo<br />
203
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
al okupiĝo ĉe industrio, dek franciskanaj pastroj engaĝiĝis misie prediki al la<br />
popolo en preĝejoj, kie oni estis invitita viziti por aŭskulti iliajn meditaĵojn.<br />
Tasko de la klerikoj, nepovantaj laŭ la kanona leĝo prediki aŭ konfespreni aŭ<br />
mescelebri, konsistis el la vizito al familioj aŭ grupoj da familioj por dialogi<br />
kun ili por ke ni konu iliajn malfacilaĵojn rilate la kredon kaj provu pliriĉiĝi, per<br />
la praktiko, je konvinkigaj respondoj. La strukturo de la dialogoj, laŭ la planintencoj,<br />
devis eksciti la intervenon de la fideluloj por ke ili rakontu pri sia<br />
kredago kaj kion ili atendas kaj ricevas de kristanismo, aŭ kiel ili interpretas<br />
la ekleziajn pastoralajn agojn.<br />
La kontakto kun homoj, post duonĝenaj komenciĝoj, tiom min kontentigis,<br />
ke refreŝiĝis kaj pufiĝis, en mia volo, la flanko inkliniĝanta al la religiula vokiĝo<br />
kaj akceptado de la evangeliaj konsiloj. Ion da kunpuŝiĝo kun la realo mi<br />
trovis kiam mi komparis la demandojn de la vizititoj kaj la temojn kaj pritraktmanieron<br />
de la enpreĝejaj predikantoj: mi kredis malkovri en tiuj ĉi ion<br />
refluan, ion eksterproblemajn. En postaj grupaj rondtable koordinaj raportoj<br />
kun la samaj predikantoj mi provis ekspliki tion resumante jene: jam ankaŭ<br />
popolanoj havas ekan novan kritikan emon rilate la instruojn ricevitajn de la<br />
predikoj: fidelulflanko nur aspekte amas emfazaĵojn aŭ baŭmaĵojn je kiuj ofte<br />
nutriĝas la ordinaraj predikoj, dum iuj hagiografiaĵoj indulgas al anedoktaroj<br />
ne pruvitaj aŭ malpli probablaj laŭ la onia sento: tiuj ĉi similas la mezepokajn<br />
exemplaria (ekzemplària = kolektaĵoj de ekzemplaj edifaĵoj, tro sendenpende<br />
de ilia historia okazinteco). Prediko pli ol movi la animojn devus plialtniveligi,<br />
en tiu epoko de distraĵoj kaj misinformoj, lajn pri la konsisto de la fundamentoj<br />
de kristanismo.<br />
“Kelkfoje, mi kuraĝis balbute difini, predikanto aspektas kiel figuro de sur<br />
afiŝo aŭ kiel heroo de antikvaj tempoj”. Kaj alia kleriko aldonis: “Foje ŝajnas,<br />
ke, povra kaj en argumentoj kaj en argumentado, la prediko ĵongletas per<br />
krietoj kaj teatraj gestoj. Ili impresas apenaŭ rudimente, preskaŭ kriple. Mi<br />
antaŭvidas, ke inter la kaŭzoj de malĉeestemo al predikoj, ĉi tio pli kaj pli influos”.<br />
Sentencoj sennuancaj kaj iom arogantecaj kiuj tamen ne ŝokis la predikantojn<br />
jam, eble, pli mirigitaj ol ŝokitaj pro nearda popola partopreno.<br />
Repreninte mian, sendube aplombecan, analizon, mi finis per jena konkludo:<br />
“Foje la predikantoj preparas, senvole certe, la vojojn al la duboj pri la<br />
kredo, ĉar personoj etendas, per instinkta logiko, la nekredeblecon de viaj rakontaĵoj<br />
al la kredo mem. La dubo restas kaŝita por misevolui kaj strasige reaperi<br />
en oportuna tempo”.<br />
Miaj observoj obtenis konsenton, almenaŭ ŝajnan, sed mi ne vidis, en tiuj<br />
204
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
predikantoj, en la venontaj jaroj, aliiĝojn notindajn. Anstataŭe, de kelkaflanke mi<br />
estis klasita inter la “malkuraĝige senpardonaj logikuloj”.<br />
Plie, plejgrave, mi rimarkis, ke la argumentadoj de la prelegantoj, depruntitaj<br />
de la inerta tradicio, mankis je percepto pri la veraj kredaj malfacilaĵoj de<br />
fideluloj. Mi ankoraŭ havas nekaŝeblajn memoraĵojn pri la miaj de la kolegiaj<br />
jaroj, kiam la duboj defiladis sur unu strato kaj la respondoj sur alia, validaj,<br />
eble, por aliaj tempoj. Tiamaj predikoj pasadis de miraklo al miraklo en epoko<br />
kiu postulas pli da demonstro. Demonstro pri ebleco kaj historieco de la miraklo<br />
mem.<br />
Min savis el la suspekto de aroganteco instrui naĝon al maristoj la, antaŭe<br />
duonaj, poste plenaj, konsentoj de miaj kunvizitantoj, kvankam pli prudentaj<br />
samjuĝemuloj.<br />
Pri la afero rilate la miraklojn oni montris miron kaj intereson. Kaj pri tiuj<br />
oportunas nun paroli, sed post priskribo de mia embaraso antaŭ esprimoj kaj<br />
sintenoj de niaj vizitatoj. En hejmo, ĉe kiu kunvenis ankaŭ diversaj najbaroj,<br />
rimarkindas spleneca etoso: tuj ni kaptintis de la plej grava el familianoj, ke ili<br />
ĉiuj estas revenantaj el “elĵeti homon. Ni ĵetis lin al malkomponiĝo, al la malhelo”.<br />
Kial tia “elĵeti”?<br />
“Per terpugno kun senutila pieco, ni tute perdigis porĉiam homon,<br />
fraton!”. Ĉu dubo pri la transtera pluvivo aŭ simplisma rifuzo transestiĝi en<br />
alian ekzistejon? Ĉu malplaĉo pri la perdo de frato aŭ malplaĉo pri la transtomba<br />
destino? Ĉu definitiva nuligo aŭ protesto pro transvivo atingata nur per<br />
la disiganta morto aŭ pro ne konvinkiga respondo de la eklezio? Necesus pli<br />
atenta esploro pri tia situacio de la homa animo. Se almenaŭ en la antikva Biblio<br />
estus sentita tiu problemo. Sed pri ĝi tute malestas spuroj: la biblia homo<br />
aspekte rezonadis kvazaŭ la transtempa vivo ne estas espero aŭ deziro aŭ traserĉado,<br />
eĉ la klasika obĵetanto al Dio, la edifa bibliromana Ijob, ŝajnas ne<br />
protesti kontraŭ la morto aŭ peti pravigojn pri ĝia furoro. Al li ŝajnas relative<br />
kontentige ke tiu ĉi vivo prosperu kaj ke la adversuloj estu punataj.<br />
Kompreninte la krudan metaforon (elĵeti homon), la ĉeestantoj lasis, ke<br />
la konversacio ektemis pri la morto, pri la kristana mortokonceptado. Dum ĝi,<br />
kaj pli dum posta analizo, mi konstatis la nekapablon, malgraŭ klopodoj, trovi<br />
la oportunajn vortojn, la taŭgan tonon, la ĝustajn emocistatojn por komuniki<br />
al la grupo la primortan kristanan vidpunkton: io tro afekcia malhelpis, ke la<br />
vortoj alvenu al la fidelula menso sen perturbi kaj bremsi la spontanan naturecon<br />
de la komuniko. La escepteco de la komunikaĵo (la resurekto) igas iom<br />
205
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
stranga la anoncanton. Poste mi konkludis, ke eĉ la certigaj kaj serenigaj Kristaj<br />
vortoj ne breĉas en la animon kiam tiu ĉi estas tro tratruata de, eĉ subkonsciigitaj,<br />
afekciaj distaŭzaĵoj: eĉ la kristana anonco postulas animon kaj menson<br />
liberaj!<br />
Tiupunkte eliris el mi la kuraĝo kun la vervo nutrita je konsideroj farĉitaj<br />
per psikologiaĵoj. “Estas du manieroj reveni antaŭ la kreinto per morto: morti<br />
senkonscie kaj do sensufere, kaj morti konscie, eble sufere. Oni deziru la utilan<br />
laŭ la stato de sia animo, la plej taŭgan al plia alproksimiĝo al Dio”. Kaj<br />
preterportata de mia emo enmemiĝi kvazaŭ por ekzempli pli efike, mi aldonis:<br />
”Por mi, mi petas de Dio tiun pli taŭgan al mia repacigo kun Li, sendepende<br />
de sufero”. Fulme pasis tra mi ilia admiro kun mia momenta memkontentiĝo.<br />
Estus la piedestalo de vana gloro, se al tiu ĉi cedus mia inklino. Sed mi<br />
estis vere sincera kaj, subsube, petanta al Dio la forton por daŭre tion voli!<br />
Preterlasigis tiun tonon de mistikulo la paralela sekva komunsenta finaĵo,<br />
spontane ellaborita de iu virina voĉo: “oni povas ne murmuradi kontraŭ la doloroj<br />
kaŭzitaj de morto, sed ne povas preterforgesi la postmortan sorton de la<br />
forpasanto kiam li ne havis tempon nek mensajn fortojn por ĝin pripensi”.<br />
Klara eĥo de kristana prizorgo asisti ne nur korpe kaj psikologie la mortantojn,<br />
sed ĉefe spirite, tio estas meti ilin en eblon sin remeti en la ordon de siaj<br />
konvinkoj rilate Dion. Male ol tio, hodiaŭ per frape naiva humaneco oni elektas<br />
akompani al morto malkonsciigante la mortanton. Tiel fariĝas neperceptata la<br />
krista liberigo el timego de morto.<br />
Kune, ni kun vizititoj kreis tiun rezonadkonkludon: se ne ekzistus transvivo<br />
kun resurekto, tio estas se la morto estus la lasta kaj fina stadio de la homa<br />
ekzistado, Dio estus nekomprenebla, surbaze ke li sin montrus senlime saĝa<br />
kreinte la homon, kaj samtempe senlime mallerta por savi ĉion, kion li kreis.<br />
El taŭgeco de l’ kristanismo respondi al iliaj postuloj, vizititoj foje glitis al<br />
esprimo de bedaŭroj rilate la eklezion nemalfoje taksatan pli agentejon por bonstatigo<br />
ol renkontiĝejon kun Dio. Nemalofte, krome, ekestis deziro, ke kristanismo<br />
estu diversa, malpli misterplena, kvazaŭ tio dependus de la homa volo.<br />
Ĝuste prie mi rimarkis, ke la kritiko venis pli intensa el personoj malpli partoprenantaj<br />
en la eklezia vivo.<br />
Mi renkontis ankaŭ, en du nemalkleraj personoj, subkuŝantan volon aŭ deziron<br />
ke kristanismo, sendepende de ĝiaj vereco aŭ racia/historia konsisto,<br />
estu forigata aŭ humiligata kvazaŭ lukto kontraŭ ĝi nenion povus ol nobligi.<br />
El kio tiu sinteno kontraŭkristanisma? malgraŭ subokulaj senfinaj, el kristana<br />
medio, ekzemploj de senprofitcelemo kaj altruismo al la proksimuloj en la<br />
206
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
tuta mondo? Restis mistero ĉe miaj konsideroj ĉar tiu fenomeno ŝajnas okazi<br />
nur ĉe la kristana medio. Laŭ iuj el ni, tiu kontraŭkristana tendenco fontas pli<br />
el malakcepto de la firmiteco kaj absoluteco de la kristanaj dogmoj ol el malaprobenda<br />
konduto de kristanoj.<br />
Trafe maltrafe eliris ankaŭ jena eta rimarko: ĉar ni agis duope aŭ plurope,<br />
miaj kunvizitantoj flustris, eble sen kritika intenco, ke la parolo el miaj lipoj<br />
malofte spontane pasas al la lipoj de kunuloj. La aliaj, laŭ mia kritikata emo<br />
okupi la tutan scenon, nur ĉefhelpu!<br />
La kutima akademio eventis ĉe la kvara priteologia finlernojaro. Prepare al<br />
tio ni povis dediĉi oportunan tempon. Kombiniĝis fakte kio alpaŝadis: la romaj<br />
superuloj dekretis, ke la teologia jarkvaro de nun fariĝu jarkvino kun novaj<br />
studotaj objektoj aŭ plilarĝiĝo de aliaj jam studitaj. Tio al mi ne malplaĉis.<br />
Tiun ĉi fojon la akademio esprimu siajn enhavojn ne prelege sed dialoge<br />
aŭ surscenigante reciprokajn intervjuojn. Estis imagita rondtablo en montara<br />
konvento ĉirkaŭ brulanta kameneto kun ekstere vento kaj neĝo. La publiko<br />
konsistis el la studentaro kun profesoroj kaj laikaj eruditoj, persone invititaj<br />
kiuj alkuris multnombre.<br />
La temo priparolenda estis tre tikla kaj atentokapta ene de la publiko: miraklo.<br />
Jen la vidpunktoj, aspekte tiam novigaj, pri kiuj mi estis la precipa,<br />
foje kaŝita, referanto, kiel tretanto de propra grundo, kun plena komuna akcepto<br />
pro tio ke mi jam estis taskita pretigi kaj koherigi la dialogojn laŭ drameca<br />
formo kaj trovi rolantojn de apartaj historiaj personuloj aŭ tiufakaj pensuloj,<br />
ĉi tie krokizitaj pli per konceptoj ol per kulisaj rolludoj.<br />
1) Malfacilas, verŝajne neeblas, unusenca difino pri miraklo. La malpli<br />
neperfekta, laŭ mi, limiĝas al tio: interveno de Dio favore al l’ homo, jen en<br />
aferoj eblaj ankaŭ al la homaj aŭ naturaj potencivoj, jen en aferoj superaj al<br />
la naturaj fortoj. Kaj ĉio tio en konteksto de tujeco kaj surmomenteco.<br />
2) La kreiĝo kaj disvolviĝo de la prisciencaj teorioj jam alportas al la akcepto,<br />
ke jam ne eblas distingi kion kapablas aŭ ne kapablas plenumi la naturaj<br />
fortoj, nome ni ne povas pruvi ĉu iu ajn fenomeno estas laŭnatura aŭ eksternatura.<br />
Nune pliekzaktas la scienca metodo kaj la interpretoj pri la sciencaj<br />
malkovroj kiuj almetas scienculojn antaŭ novaj problemoj.<br />
3) Nur la eklezio havas kriteriojn por dekreti ĉu iu okazintaĵo rajtas enkadriĝi<br />
en la kategorio de miraklo, sendepende de ĝia natureco aŭ supernatureco.<br />
Kaj tiu kiu havas la saman metron de la kredo povas konvinkiĝi, ke kon-<br />
207
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
krete okazis miraklo.<br />
4) La miraklo, tial, ne povas fariĝi argumento sufiĉa por alvenigi al la<br />
kredo. Ĝi povas esti maksimume indico, atentvekilo kaj orientilo al supernaturo<br />
kaj al Dio.<br />
Al tiuj miaj, sed partoprenataj de preskaŭ ĉiuj kunkunantoj, principoj fokusiĝis<br />
la kvazaŭteatreca dialogo, en kiu ĉiu dialoganto ludis, laŭvice, sian konkludon<br />
ĉi-sube krokizitan, respondante pri tikligitaj demandoj. Katolika principo<br />
sendiskute antaŭmetita estas, ke inter miraklo kaj sciencaj akiraĵoj ne povas<br />
ekzisti malakordo, kaj, ke se ĝuste tio ĉi konstatiĝas, unu el la du, aŭ ambaŭ,<br />
protagonistoj (scienculo aŭ teologo) devas sin kritiki kaj rekontrole relaŭis siajn<br />
sciajn trairojn.<br />
Pliaj klarigoj ekestis el la laŭvica resuma respondaro de la rolula teamo al<br />
la plej diversa demandaro de la akademianoj rolantaj publikon. Intervenis ankaŭ<br />
ne oficialaj scivolemuloj, el kies, eventuale embarasigaj, demandoj oni<br />
sciis esti ŝirmata de la intervenoj de la taskitoj “stiri” la demandantojn kaj malhelpi,<br />
eĉ el postkuliso aŭ inter la publiko, ke diskutaj disfluiĝoj rompu la konsekvencan<br />
vicon laŭorde jam difinitan. Venos la tempo kiu ridigos nin ĉe ni<br />
pro tiaj malpli akademiaj antaŭgardoj, kiuj tamen nur aspekte malvalorigas<br />
niajn argumentadojn.<br />
(Kursivoj demandas, malkursivoj respondas dum la numerado indikas la diversajn<br />
starigantojn de demandoj aŭ respondoj. Mankantaj numeroj indikas ke<br />
la demando elbuŝiĝis el invitita laiko).<br />
1. Ĉu eblas ilustri ĉion per ekzemplo? Ni konsideru la tujan vidakiron en<br />
persono kun la optika nervo atrofa. Se nur la eklezio posedas la kriteriojn por<br />
deklari laŭvera miraklon, tiu ĉi fariĝas nekonebla al iu ajn lokiĝanta ekster la<br />
kredo, eĉ al persono miraklita. Prefereblas, klare allasi, ke miraklo ne estas<br />
interveno de libera aganto, de libera kaŭzo, en la funkciado de naturaj leĝoj:<br />
miraklo estas en la natura leĝo mem!<br />
2a. Tiu homo, la bonfarito, povas nur esti frapita de la eksterordinareco de<br />
la okazintaĵo kaj de nebremsebla altiro al dankemo al Dio, akompanata de<br />
profunda konvinko pri la mirakleco de tio al li okazinta. Sed neniam li povos<br />
sciencece pruvi, ke Dio, preternature, intervenis en la afero, ĝuste surbaze de<br />
tio, ke ni penetras ĉiujn potencivojn de la naturaj fortoj nur vage.<br />
3. Tiam la miraklo iĝas senutila ĉar neniam ĝi liveros konvinkigpovan argumenton<br />
favoran al la religio.<br />
208
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
1a. Certe, ĝi povas nur favori kaj fortikigi eventualajn aliajn argumentojn.<br />
Ĝi povas helpi tiun kiu jam inklinas al la kredo. Al la kredo per aliaj vojoj kaj<br />
risortoj.<br />
4. Sed tio kontrastas kun la teologilernejaj tekstoj liverantaj, sendube, la<br />
koniĝeblecon de la miraklo.<br />
1a. Vere. Tiuj libroj estis kompilitaj kaj presitaj kiam la plej influaj apartenantoj<br />
de scienca aŭ kultura mondo, precipe la senkreduloj aŭ skeptikuloj, superŝutiĝis<br />
je la konvinko, ke la konataj fizikaj leĝoj estus la preskaŭdefinitiva<br />
priskriba informo pri la universo kaj konsekvencigantaj distingon de sfero de<br />
eblo disde sfero de neeblo. En tiu etoso, miraklo festis: se ĝi efektiviĝas, oni ĝin<br />
povas permane tuŝi! Sed hodiaŭ la etoso rilate la sciencon ŝanĝiĝis: la koncepto<br />
mem de naturscienca leĝo kriziĝis: la distanco inter eblo kaj neeblo restriktiĝis.<br />
Dum la periodo de la klasika fiziko, malakordo povis naskiĝi rilate la realiĝon<br />
aŭ nerealiĝon de la miraklaĵo, nun malpli interesas la ekzisto pri ĝi tial ke,<br />
ĉiukaze, ne eblas scii ion certan pri ĝia obskura kaŭzo ĉar la limoj, rilate iun ajn<br />
eventon, inter naturo kaj nenaturo restas ne konataj kaj eble nekoneblaj.<br />
5. Tiam, en tiu ĉi nova epoko, la Eklezio dekutimiĝas kaj seniĝas de apogilo<br />
je granda valoro ĉar la sciencaj kriterioj por certigi pri mirakleco jam perdas<br />
konvinkigan efikon. Eĉ sen emo al skeptiko, oni vidas la senutilecon de la<br />
miraklo. Kial do Dio ĝin farus kaj kial ni penus por certiĝi pri ĝia okaziĝo?<br />
Ni ekzerciĝas sur la nenio.<br />
3a. Scienco povas nur diri ĉu hodiaŭ por hodiaŭ oni jam senvualigis ĉiujn<br />
meĥanismojn per kiuj la naturo povus fasoni la fenomenon opiniatan miraklon.<br />
Eĉ, ekstreme pensite, la resurekton mem oni ne rajtas ekskludi el tio eblo.<br />
Scienco suspektigas, eklezio decidas.<br />
4. Kaj se la scienco, kun siaj ekkonoj kaj scioj, implicas, ke iu fenomeno,<br />
opiniata mirakla, ne estas science eksplikebla ĝis nun, la Eklezio devas resti<br />
necerta pri la mirakleco de tiu fenomeno ĉar morgaŭ oni povus malkovri naturan<br />
eksplikon kaj reprodukti la samnaturan fenomenon ĝis nun taksata miraklo.<br />
3a. Vere, tiel estas! La Eklezio tamen havas aliajn vojojn por koni la eventualan<br />
miraklecon de iu fenomeno, aldone de la aktuala, eble nur ŝajna, eksternatureco<br />
de tiu ĉi lasta. Miraklo, kiel jam dirite, estas ĉiu dia interveno kontekste<br />
de religio favore al homo kiu humile petegas de Dio pri io.<br />
2. Tiam ankaŭ evento, faro-ago, ŝajne iom translime de normaleco, sed sci-<br />
209
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ence eksplikebla, povas esti agnoskata de la Eklezio kiel miraklo.<br />
1a. Certe, sed nur se kunkretiĝus la cirkonstancoj religiaj kiujn nur Eklezio<br />
povas konkrete difini. Certe, en tiu ĉi kazo la miraklo povas servi kiel argumento<br />
pruvanta la fundamenton de la kredo nur ĉe la kredantoj je tiuj religiaj<br />
kriterioj.<br />
2. Konsekve, kiam la scienco inklinas al pormomenta neeksplikeco de la<br />
koncerna fenomeno, la miraklo fariĝas malpli utila por nekredanto.<br />
3a. El si mem, certe.<br />
6. Sed ĉi tio kontraŭas la tradician instruon. Mi diverskontakte kun ekleziuloj...<br />
7a. Estas krizigitaj nur kelkaj skolaj instruaĵoj, ne la kredo. Hodiaŭ frontas<br />
kontraŭ nin la teorio de la principo de nedeterminismo, de Heisemberg specimene,<br />
kun la duboj, pravaj aŭ nepravaj, rilate la dimension de la kognopovoj<br />
de nia homa inteligento. Se verus, ke Dio “ne ŝakludas”, kiel rimarkigite de<br />
Albert Einstein, verus ankaŭ, ke la determinisma klasika fizikismo de Galilejo<br />
kaj Newton riskas nin senigi je libera arbitro. En la aktuala fizikscienco ŝajnas, ke<br />
vere Dio ŝakludas. Eĉ pri historiografio oni devas superi iun determinismon<br />
kiu transigas en socian determinismon. Ankaŭ en la interpretado de la psikaj<br />
influoj en la homaj liberelektoj.<br />
7. Tamen por ni katolikoj, racio havas sufiĉajn potencivojn. Ni pledas por<br />
la homa racio. Ni diras, ke la homa racio kapablas, ekzemple, racie ekkoni la<br />
ekziston de Dio.<br />
1a. Tute vere. Sed lastafine ni interrilatas kun homoj havantaj tian penskonceptadon.<br />
Por pruvi, ke Dio ekzistas tro redukte servas la sciencoj ĉar la<br />
taŭgaj pruvoj situas en la sfero de filozofiaj sciencoj; la neekzakteco de la sciencoj,<br />
same kiel la nuna tendenco malaltigi la sciencojn je nivelo de probableco,<br />
ne nocas la racian potencon. En la lastaj jardekoj alrigardiĝis stranga afero:<br />
hieraŭ el la plej granda fido je la scienco ĝis sciencismo, laŭ kiu la sciencaj<br />
ekkonoj estus ja ne nur funkciantaj priskriboj pri la realo ebligantaj prognozojn<br />
sed ankaŭ modeloj de la vero mem ĉar la scienco estus la unika kaj<br />
sufiĉa kaj neerariga vojo al la tuta vero, hodiaŭ oni dubas pri ekzakteco kaj legitimeco<br />
de ĉiuspeca scienca leĝo, eĉ en “malmolaj“ sciencoj. Kaj en tian movon<br />
kelkaj pretendas treni eĉ la ĝeneralan kapablon de la homaj menso kaj racio.<br />
Marĝene, tamen, mi volas konfidi ion multe personan ĉirilate. Pluraj serĉas<br />
210
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
la kredon je Dio kaj racie ili serĉas antaŭ ĉio ĉiujn motivojn kaj pruvojn rajtigantajn<br />
tiun salton. Al mi, en la fazo de priserĉo, okazis observi, postevente,<br />
kiel en tia ago ŝanĝiĝas la rilato inter kaŭzo kaj rezulto, tio estas la salto en la<br />
kredon prezentiĝas, foje, investita antaŭ la eksplicita sinturno al la raciaj preamboloj<br />
kaj puŝas poste trovi la raciajn motivojn kiuj povus pravigi la salton;<br />
entute, ŝajnas ke okazas anticipe la efiko kaj poste la kaŭzo. Entute, se la kredago<br />
postulas sian pravigon, ĝi povas ekvivi sendepende de ĉiu motiviĝo.<br />
8. Tiu ĉi difino de miraklo kaj ĝia koniĝebleco akordiĝas kun la nova etoso<br />
inter sciencistoj, laŭ kiuj ne ĉiam la leĝoj de la fiziko estas aplikeblaj al la<br />
tuta universo, kie iuj fenomenoj okazas pli laŭ la ritmoj de probableco ol laŭ<br />
la determinismaj kanaloj.<br />
6a. Vere iuj scienculoj kaj sciencamantoj parolas pri malkongrueco, rilate<br />
la fizikajn leĝojn, inter la mondo de makrokosmo kaj tiu de mikrokosmo. Hodiaŭ<br />
matematikistoj kaj fizikistoj scias, ke la kompleksa naturo kaj ĝia subatoma<br />
porcio ne ebligas determinisman priskribon, eble pro ne sufiĉa homa esplorpovo<br />
aŭ eble pro “kapriceco” de la naturo. Kio ajn estu pri tiu teorio, vere<br />
nia koncepto pri la miraklo kaj ĝia koniĝebleco respektas la novan etoson spireblan<br />
inter scienculoj inter kiuj hodiaŭ multas la kredantoj malkiel en la du<br />
pasintaj jarcentoj.<br />
8. Sume, la nova scienca teoriumado endanĝerigas fundamentojn de la religio.<br />
Kiun juĝon, antaŭ tiu nova teoriumarto, havas scienculoj je kristana orientiĝo?<br />
1a. Ne endanĝerigas, sed helpas pliklare distingi. Rilate scienculojn je kristana<br />
pensmaniero iliaj juĝoj malsamas. Sed, sendepende de la objektiveco aŭ<br />
objektivecmanko de la aktualaj sciencteorimadoj, la Eklezio devas paroli tiun<br />
ĉi lingvaĵon kaj kapabliĝi respondi al novaj seriozaj ne senkonsekvencaj demandoj.<br />
Ne nepre divorcaj staru scienco kaj religio.<br />
6 Sume, ankaŭ pri miraklo oni devas sinteni same kiel pri Dio: oni blinde<br />
kredu je kio nevidebla.<br />
6a. Ankaŭ viaj pensoj ne videblas, sed laŭ vi ili ekzistas. Aŭ ĉu vi dubas<br />
pri ili pro la motivo, ke pri ilia esteco ni havas nur unu pruvon, t. e. via deklaro?<br />
Elstaras aliaj faktoj kaj argumentadoj inklinigantaj al la kredo: pri kiuj ne<br />
nun.<br />
Se rezonadi pri blinde kredi aŭ kredi eĉ kiam la racio ne komprenas, tio referencas<br />
al iuj objektoj de la kredo aŭ de la revelacio; ne rilatas al la motivoj<br />
211
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
aŭ pruvoj sur kiuj sin fondas la racio ĝuste por kredi. Unu afero estas pruvi ke<br />
Dio parolis, alia afero estas penetri ĝisfunde la enhavojn de lia mesaĝo!<br />
1. Marĝene de ĉio, kial niaj preĝoj restas neelaŭditaj se Dio servopretas<br />
agi miraklece je nia avantaĝo, laŭ ekleziecaj instruoj?<br />
1a. Nur Dio scias la bezonojn de la homo rilate ties finan savon. Cetere laŭ<br />
Sankta Paŭlo ni ne eĉ scias pri kio vere bona peti Dion. Ni devas peti precipe<br />
tion je kio laŭ Li ni bezonas.<br />
3. Kaj se la miraklo estus frukto de sugestiiĝo aŭ de deziro sperti ion diversan?<br />
2a. Tio kadras la plej antikvan suspekton. Apenaŭ tiu suspekto okulumas,<br />
la esplorendan fenomenon oni forbalaas: laŭ jarcentoj la Eklezio akumulis spertojn<br />
sufiĉajn por trakribi eĉ tion. Ĉiukaze la baraĵo devas esti superita ĉe<br />
scienculoj, se oni volas, ke la prikonsiderita, eble mirakleca, okazintaĵo fariĝu<br />
digna je publika rekono en eklezio.<br />
El la postpodiaj diskutoj, kiam oni cedis la scenejon ankaŭ al pacience retenema<br />
publiko por preskaŭ pluaj prelegaj eksplikaĵoj, rezultis, ke la deirpunktoj<br />
de tiuj tezoj taksiĝis nenovaj ĉe iuj, novaĵvehiklantaj ĉe aliaj, danĝeraj<br />
aŭ priridindaj ĉe kelkaj; fine, laŭŝajne, la komentoj gradiĝis de la samopiniiĝo ĝis<br />
la nesilenta dubstato. Ĉiukaze ili, estontece, ĉionkonsidere prave tendencis pivoti<br />
ĉirkaŭ aliaj pensadoj pri miraklo. Se la akademio okazus niajn tagojn certe<br />
oni eluzus ankaŭ novajn konceptojn de novaj prifizikaj teorioj, kiel la kaŝita<br />
materio kaj kaŝita energio<br />
Ie kaj tie oni petis bibliografiajn subtenojn, kiujn ni plenkomplete ne havis<br />
ĉar la tezoj estis, laŭ nia sento, frukto de nia, eble precipe mia, rezonado<br />
plejparte fundiĝinta sur derivaĵoj de antaŭaj studaj esploroj. Se rikolti laŭrojn<br />
estintus nia celo, ĉikaze mi konstatintus kiom da peno estas devigataj elspezi<br />
la ambiciuloj kaj eĉ la simplaj dialogantoj kiam temas pri plurtavolaj konceptaj<br />
aferoj.<br />
La plej dezirata komento, tiu de la kapskuanta studdojeno, sibile retuŝis tiel:<br />
“Vi prelegis kun la kandidanimeco de tiu kiu, enamiĝinte al siaj tezoj, ardas<br />
pro la deziro ilin anonci plej eble rapide kvazaŭ por patentigi sian inventaĵon”.<br />
Ankaŭ jeno gravuriĝis en memoro: ”Vi artifikas problemojn por vin<br />
plezurigi per la solvo kaj sciencigas senutile”.<br />
Alia komento de mia spiritgvidanto: “Ĉu vi certas, ke via kvazaŭa disertacio<br />
ne estis ruze muntita por ke vi eminentiĝu? Ĉu vi emas pli prestiĝi antaŭ<br />
212
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Dio ol antaŭ homoj?”. Sed tio ne estis kritiko, sed asketa invito agi por Dio,<br />
ne por propra gloro. Ne mankis kiu reliefigis, ke eventuala dua prezentado de<br />
tiu akademiaĵo devos enteni ankaŭ sfereton de nuanco kaj senpersoneciĝa pliekvilibro.<br />
Sed la dua stagnis en la deziroj kaj tial mi neglektis okazon pli insisti<br />
pri niaj opinioj kaj nuance rezonadi.<br />
Post iuj tagoj la atentoj kaj babilaĵoj ekpasiis pri alia novaĵo, pri kiu ĵus<br />
konfliktis opinioj en ĵurnaloj.<br />
Iujn jarojn antaŭ la nun rakontenda evento, la Sanktaseĝaj aŭtoritatuloj alŝutis<br />
dekreton kondamnantan - tio estis jam dirita sed nun pli eksplikendas -<br />
kiel eksterekleziajn, do ekskomunikitajn, la katolikojn militantajn en marksistaj<br />
partioj. Oni emis puni, certe, nur la sciantajn aliĝantojn al la kontraŭreligiaj<br />
marksismaj tezoj. Multaj elinter ni juĝis tiun dekreton senutila, se ne malutila,<br />
ĉar la sciantoj certe jam rezignis la kredon dum la nesciantoj akceptis nur la<br />
priekonomiajn soci-justecajn promesojn de la kompartioj. Ĉiel ajn, tiu dekreto<br />
kontribuis, laŭ iuj, malprave plikredigi, ke la Eklezio kondamnas komunismajn<br />
sistemojn pro tio ke mem subtenus kaj apogus kapitalismon. Kreiĝis<br />
subsube etoso konfuza oscilanta inter entuziasma aprobo kaj aperta malaprobo<br />
ĉe iuj. Sed pri justeco de la kondamno neniu dubis inter ni. En tia opinia kunteksto<br />
okazis jeno:<br />
Jen klera pastra fratulo, nesenfama ĵurnalisto kaj oratoreca prelegisto, ekpredikis<br />
el pupitroj kaj ekverkis en ĵurnaloj, kie li estis pale dorlotita, aŭ perintervjue,<br />
ke la eklezianoj devus lobiumi la kompartiajn politikajn programojn.<br />
Tuj superuloj senigis lin je rajtigilo prediki aŭ publice publikigi pri tiu<br />
temo. Li unuakomence obeis kaj akceptis retiriĝi en ermitan konventon por reprikonsideri<br />
sian doktrinan pozicion. Estis ĝuste en tiu lia rekonsidercela periodo,<br />
ke la tuta klerikaro fericele gastiĝis ĝuste en tiu ermitejo. Ne povis certe<br />
manki okazo paroli kaj aŭskulti, des pli ĉar mi ĉe table manĝis kubute kun li,<br />
lian penson malgraŭ ke dekomence nia edukresponsulo timis, ke nia, eĉ okaze<br />
renovigita, instruiteco inokuliĝus je lia pensorientiĝo.<br />
En pluva tago, malebliganta la kutiman promenadon laŭmontetare, estis al<br />
la klerikaro permesite konversacii kun li ĝuste pri tiuj tezoj tiom diverĝantaj<br />
disde oniaj konvinkoj de la eklezianoj.<br />
Per verva sed trankvila sinprezento, el kio senteblis liaj kutimaj agemo kaj<br />
decidemo, kaj samtempe spontane enirigante aŭskultantaron en empation kun<br />
li kaj elradiante memcertecon, kun maskla brodkasteca tono envoĉiĝanta en la<br />
cititajn personojn laŭ ties pensaj karakterizaĵoj, profunda kaj fidela al vortoj<br />
prononcataj, iom vualeciĝinta kaj malglatumiĝanta pro ne malmultaj cigare-<br />
213
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
doj, kun la flankkapaj haroj disflugantaj liberpensule (laŭ ne plibone klarigita<br />
esprimo en la grupo) sub tonsuro natura pro ronde kapcentra kalveco, li sin<br />
montris asertanto de la ĉi sube registritaj tezoj, de ni jam konitaj kaj kontraŭargumentitaj<br />
kaj dumstude kaj okaze de interbabila rafinado de nia propaganda<br />
aktivado. Li el senimpeta komenco malrapide akceliĝis al vere ekscita<br />
pledo, bildige uzante freŝajn metaforojn kaptantajn admiron kaj konsenton,<br />
ĝuste laŭ nia nekaŝita prefero ke tuj en li malkovriĝu pli ol la sentencumanto<br />
la politika verdiktanto: vere, liaj sentencoj tiel ekkonturiĝis kiam lia incitiĝo<br />
fariĝis ekscitiĝo: ĝuste tiam li haltadis momentetojn por admiri kaj gustumi la<br />
konsentajn efektojn el la publiko. Kiam eblis, inter siaj jam torentaj vortaj elverŝadoj,<br />
bonvenigi paŭzojn, tiel evoluiĝis la konversacio:<br />
1) Mi estis, li reeĥis, dum pluraj jaroj ĉe la mizero de la popolanoj, kaj<br />
konvinkiĝis post longaj pripensadoj, ke tiu ekstrema malriĉeco estas altrudita<br />
de ĉioinvadanta kapitalismo, certe ne de komunismo. La eklezio bedaŭrinde<br />
tion ankoraŭ ne komprenis.<br />
Neniu obĵetis ĉar tio juĝiĝis opinio libera, kvankam la ekleziaj pensuloj neniam<br />
laŭdis aŭ aprobis tian kapitalismon: estas laŭdata nur la libera entreprenemo<br />
kaj la industria iniciatemo kun libera merkato enkadre, tamen, de reguloj<br />
strikte aplikataj ŝtate kaj interŝtate. Oni bezonas krei, laŭsugeste de la socialaj<br />
papaj enciklikoj, strukturojn kontrolantajn kaj devontigantajn kaj rigore obeigatajn.<br />
2) Ni povas facile, tre facile, spikumi inter komunismo kaj marksismo: oni<br />
povas forpuŝi tiun ĉi por akcepti tiun. Eĉ se la estroj de la kompartioj marksismus,<br />
ili neniam sukcesus elradikigi el la animo de la popolo la kredon je<br />
Dio kaj je Kristo laŭ kristana tradicio same kiel okazas en la komunistaj landoj.<br />
Iuj el ni, kun komuna aprobo, obĵetis, ke mankas pruvoj, ke la konstanta<br />
ateismiga plurforma instruado, insista en kulturaj kaj komunikilaj esprimoj<br />
kaj en la lernejoj kaj en la armeo kaj en centroj de penso kaj en universitatoj<br />
ktp, finfine ne sukcesos krei kontraŭreligian sistemon de pensado, kiu intertempe<br />
senigas eklezion je libero kaj je rimedoj por transdoni la evangelian mesaĝon.<br />
Male, historiaj spertoj, eĉ se en malsamaj kuntekstoj, persvadigas pri la<br />
kontraŭo. Komunismo reale detruas ankaŭ la sociajn strukturojn de la eklezio.<br />
Ĉiukaze ne licas meti en danĝeron la kredon de multaj pro iu distingo kies realiĝo<br />
eventuale ekefikos tromalfrue kiam la kredo mem estos, ĉe multaj, jam<br />
detruita pro ateismiga enkulturado. Pri tio ni bedaŭrinde havas terurajn kaj<br />
214
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
instruajn ekzemplojn. Fine certas, ke, laŭ marksismo, religio, per ĝiaj transcendaj<br />
celoj kaj kor- kaj pens-orientiĝoj, el si mem obstaklas la evoluon al nova<br />
sociala homo: kaj do ĝi forigcele draŝendas ĉiumaniere kaj ĉiutaktike. Cetere,<br />
en la tuta mondo nur la katolika eklezio eksplicite oponas al kompartiaj reĝimoj<br />
pro religiaj motivoj.<br />
3) Por krei egalecon en la dispono de porvivaj bonaĵoj, certe bone funkcias<br />
la ŝtata koncentriĝo de la entreprenoj kun la prohibo, ke ili restu aŭ pasu<br />
en privatajn manojn. Senfinaj filozofoj kaj komentariistoj kaj spertaj konstatoj<br />
evidentige montras ke tiu estas la socia vojo trakurenda por eviti ekscesojn de<br />
riĉeco fronte al ekscesoj de malriĉeco.<br />
Ni, male, asertis, ke la eklezio ne kondamnas la sistemon de la privata proprieto,<br />
eĉ, ene de difinitaj limoj, ĝin kuraĝigas, kaj ke, laŭ ni, spertoj kaj travivaĵoj<br />
malkonsilas eksproprietigon pro la konsekvenca konstatata malinteresiĝo<br />
kaj malemiĝo pri la komunaj aĵoj. Necesus nova homo, kiun ni ankoraŭ<br />
ne scias ĉu eblas ekzistigi. Ĉiukaze, laŭ la kristana penso, proprietulo estas nur<br />
administranto de siaj propraĵoj: enfokusiĝas klara doktrino konstante asertita<br />
en la Instruoj de la Sanktaj Patroj.<br />
4) Komunismo venkos! - li akcente stertoris -. Ne bonas por la eklezio esti<br />
venkita malamike; konvenas, ke tiu ĉi kunvenkas kun tiu por forgliti el eventualaj<br />
persekutoj kontraŭ almetintoj bastonojn interrade. Ne malindas cedi kontraŭ<br />
pli favoraj prezoj. Kaj intertempe la eklezio helpu la popolojn liberiĝi el<br />
kapitalisma monstro kiu sin paŝtas je militoj provokitaj kaj dissemitaj ĝuste<br />
de ĝi. Ne partopreni tiun entreprenon egalvaloras memvole fortiriĝi el la historiscenejo<br />
ĉar la popola liberiĝo estos senmanka.<br />
Tiu lasta realpolitika argumento iom breĉis la animon ĉar al neniu plaĉas<br />
esti persekutata kaj ĉar la monda aŭ internacia venko de komunismo estis timige<br />
antaŭvidita de multaj. Ĝi impresis ankaŭ per la fizika kunteksto de tuja<br />
tikla oratora vortinundo, kies eldira stilo jam estis inter ni laŭdata kaj enviata<br />
kaj kiel eble plej imitata. La suba fina lia aserto estis subtila, kvankam laŭsistema<br />
kontraŭekleziula, sago kontraŭ la kredespero.<br />
5) Eklezio pli ol je Kristo prizorgu konigi la ideojn de Kristo, nun ĝi kondutas<br />
filistrece pro timo de la burĝaro!<br />
Ni ne konstatas tian filistrecon, estis nia komuna reago. Ne filistriĝas kiu,<br />
pro fideleco al siaj idealoj, alfrontas ĉie martiriĝon eĉ sciante, ke pri sia martiriĝo<br />
eĉ la memoro perdiĝos!…<br />
215
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
La ribelema fratulo neniam perdis sian memkontrolon, kvankam enŝovante,<br />
ke eble ni, restantaj ĉe nia opinio, estus porokaze preparitaj aŭ antaŭjuĝe endoktrinigitaj,<br />
se ne karapace fipersvadigitaj. Preparitaj, certe jes; endoktrinigitaj,<br />
certe ne, ĉar en ni pligrandiĝis la konvinko, ke ni kapablas eviti, per jam<br />
akirita kutimo libere naĝi supren kaj malsupren tra la koncernaj kulturfontoj,<br />
pergurdadan endoktriniĝon por savi doktrinon. Kontraŭ tia konvinko saltis la<br />
argumentadoj de la kontestulo kiu, kun intelektula vesto ne sen ŝprucoj de ekkoleriĝo,<br />
ĉi-foje rekonas vanaj siajn streĉojn persvadi. Je la fino, tamen, de sia<br />
interaktiva prelego - aŭ babilado -, li rezignis pluinviti lobii por siaj tezoj dum<br />
iuj el ni al li esprimis deziron, ke li demetu sian mesianisman arogantecon<br />
kaj“revenu al la ordinara estado”.<br />
Tiu mensula sinteno kun laŭdata simpatikapta oratoreco trenis lin, kelkan<br />
jaron poste, forlasi kontraŭobee la ordenon. Sed je tiupaŝo ni pri tio ne plu miris,<br />
esperante tamen, ke en li ne forlasiĝu ankaŭ la kredo. Io de nia ironio tamen<br />
akompanis, jarojn poste, al famvelkiĝo tiun kiu je unua vido kondutis kiel<br />
nova revelacianto. Nia senvaloriĝo pri li, tamen, ne malpermesis, ke lia evidenta<br />
malprofitemo miksita kun asketaj teniĝoj, tiom pli admirataj kiom pli li<br />
tiaĵojn ne evidentigis spite sian stelulemiĝon en gravaj gazetoj, kunigitaj al<br />
spicoj de popolflateco, misorientigu tie kaj tie erojn de malaltaklasa popolo.<br />
Ankaŭ ni tion en li aprezis kaj esperigis faktoro de malakceliĝo el la obstino.<br />
Onidiraĵo kuris inter ni laŭ kiu lin precipe magiigis, akompane kun sincera<br />
konvinko, la subita simpatia populariĝo inter proletaraj klasoj lin taksantaj<br />
ĉampiono de religio sendependa de kapitalismo, de rezistanto al la eklezio<br />
kiu, laŭ gaja marksista moto, pivotus ĉirkaŭ kapitalismo. Oni cirkunligis ankaŭ,<br />
eble indulgeme, ke en li mise kunefikis emo, kvankam foje trahezitema,<br />
sin montrofenestri kaj aspiro al malkovro de vojo elirigi el mizero la popolon<br />
La mildaj montetoj ĉirkaŭantaj la ermitan lokon kaj la trankvileco de la ferianta<br />
animo favoris nian sciemon pri la kvanto kaj kvalito de la sento-konvinkoj<br />
movantaj la pilgrimulojn. Preskaŭ ĉiutage, precipe dimanĉe kaj sabate,<br />
personoj, solece aŭ grupe, vizitis la Maria-sanktejon de Crea (Krea), montetara<br />
loko ĉe Alessandria (Alesandrja. piemonta urbo), en Norda Italujo; ĉiun dimanĉon<br />
la homoj fariĝas amaso de mateno ĝis vespero: la sanktejeton plenplenigas,<br />
eĉ dum eksteroficialaj ceremonioj, personoj je absorbita medito kaj<br />
preĝoj kun kantoj antaŭ la Maria nigra statuo, nigrigita el la vaksokandelaj fumoj<br />
jam de plurjarcentoj bruligitaj antaŭ ĝi. Ankaŭ turismocelaj grupoj antaŭ<br />
tiu statuo haltadas silente, se ne preĝe. Kaj post tiu vizito, en la placo kaj hotelaj<br />
enirkoridoroj kaj ĉe vendo-benkoj aŭ dumpiknikaj renkontiĝoj ronronas<br />
216
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
granda gajeco. Kio movas tiujn personojn? Kiel enpenetri kaj pliesplori ilian<br />
animan fundon? Pri la religiemo de praktikantoj kutime etnologoj kaj sociologoj<br />
parolas per varispecaj, kaj iom spitemaj, interpretadoj, pravigitaj pli per<br />
impresoj originitaj el eksteraj aspektoj ol per sciencaj esploroj.<br />
Ni kunaranĝis, por ebligi la kontentiĝon de tiu scivolemo, enketan rivelilon,<br />
parte parolan parte skriban, kaj por konstati ĉu la respondaĵoj rajtigus kaj konfirmas<br />
la ekirajn hipotezojn pri la korelativeco inter religiaj gestoj kaj intima<br />
religiemo. La konversaciojn kun unuopuloj kaj grupoj, zorgis duopoj de teologilernantoj<br />
nur laŭ jena linio, malgraŭ devojiĝantaj rezistoj de enketitoj:<br />
Kial vi alfluis al la sanktejo?<br />
Kion vi venis por peti?<br />
Ĉu alifoje vi venis? Kontentiĝe kaj elaŭdite aŭ ne?<br />
Dek kvar duopoj enketis ĉe preskaŭ cent personoj. Ĉar la demandantoj<br />
vestas franciskane ŝajnis, ke estas prave forigata la ĝeno elvojiga kaj malpuriganta<br />
la konkludaron. La unuopaj konversacioj ne devis superi po kvin minutojn.<br />
La ordigitaj respondaĵoj, skribe notitaj tujpost ĉiu unuopa enketado, liveris<br />
al ni la jenan kadron: 91% pilgrimas por peti ion de Maria: ion rilate la<br />
sanon aŭ/kaj familiajn aferojn aŭ/ kaj pri la stato en laboro ktp.<br />
La konkludo envenas la ne novan tezon, ke la popola psikologio havas<br />
vere malmulte komplikan apercepton (klaran percepton pri siaĵoj): oni sindiras<br />
klarvorte. La peto pri io elstare konkreta tenas la unuan lokon. Oni atentu pri<br />
tiu punkto: la deziro ricevi favoron trenas la devotulon. Estas ĝuste tio kio<br />
apercepte trenas la impresojn de la komuna dokta opiniaro, aparte kritike<br />
alarmita pro la materialeco kaj utilecismo de la aspiroj de devotuloj: sanktuloj<br />
kiaj distribuantoj de favoroj kaj nenio plu, religio do almenaŭ supraĵa.<br />
La sekvan dimanĉon, laŭ programo, ni disdonas al pli ol sescent personoj<br />
paperfolion kun la jena teksto, studita kaj taŭgigita por riveli ion sensimilan<br />
kaj konkretan pri la devota animo, kaj komparebla kun la rezultoj de la unua<br />
enketo:<br />
Kial vi vizitas la Marian Sanktejon?<br />
1) Por peti ion materian?<br />
2) Por danki pro difavoro jam ricevita?<br />
3) Nur por kunesti kun io sankteca aŭ kun Maria kaj Jesuo?<br />
4) Por aliaj motivoj?<br />
(Substreku la plej veran por vi).<br />
Resendiĝis 432 responditaj enketiloj, trovitaj en du enteniloj manportataj de<br />
du infanoj.<br />
217
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Oni atendus konfirmon de la parola, surstrata kaj surplaca kaj laŭbutika, enketo.<br />
Male, la jesaj respondoj al tria enketilero estis 59%, kvankam 10% el ili<br />
same reliefis ankaŭ unu el la du antaŭaj; dum malmultaj substrekis la kvaran.<br />
La unua kaj la dua enketileroj honoriĝis kune je 40%. Do, se, oni pilgrimas<br />
por danki aŭ kunesti kun io sankteca aŭ kun Maria kaj Jesuo, ĉu pilgrimuloj,<br />
eĉ la turisme flugtuŝantaj, posedas pli profundajn endopsikajn tavolojn pri<br />
kiuj ili ne tute spontane parolas? Fakte el la unua, tiu parola, enketo pri tiu<br />
dimensio oni malmulte deduktis. Ŝajnis tiam, ke la motivo de la peto de io<br />
konkreta kaj sentebla estas la preskaŭ sola motivo de la pilgrimado. (La nombroj<br />
estas rondigitaj iom supre okaze de decimala frakcio).<br />
Kiel interpreti tiun diverĝon de la buŝa enketo disde la skriba? Ĉu personoj<br />
sin detenas diri ion intiman kaj delikatan kaj ne senbare vorttradukeblan? La<br />
hipotezo, nur laŭvoja, apenaŭ skizita, valorus la penon esti plikonfirmita.<br />
Ni decidas krei alian enketilon, kiel kontraŭpruvon, apenaŭ modifitan kompare<br />
kun la dua, sed strukturitan tiamaniere, ke la pridemandito rivelu sian intimon,<br />
kaj utiligotan la sekvan dimanĉon. Jen ĝi koncize:<br />
Se via preĝo al Maria aŭ al Dio maltrafas, ĉu vi konkludas, ke:<br />
1) ne valoras la penon preĝi, kaj pilgrimi?<br />
2) oni bezonas esperi, ke estonte okazos pli kontentiga atingo en sociala-ekonomia-laboraj<br />
aferoj?<br />
3) aŭ vi petis, samtempe aŭ ekskluzive, spiritajn Difavorojn, kiel fidelecon<br />
en la kredo, helpon por superi la malfacilaĵojn en la morala konduto aŭ vi<br />
nur kunestas por ĝoji je la ĉeesto de Dio kaj Maria?<br />
4) aŭ vi nenion pensis?<br />
(Substreku nur unu).<br />
Respondon metis en du kestojn 401 enketitoj. La plejparto el ili substrekis<br />
samtempe la duan kaj la trian demandojn, nome: 2. oni bezonas esperi, ke estonte<br />
marŝos pli kontentiga atingo en ama-ekonomia-laboraj aferoj? 3. aŭ vi<br />
petis, samtempe aŭ ekskluzive la spiritajn Difavorojn, kiel fidelecon en la kredo,<br />
por superi la malfacilaĵojn de la kredvivo, aŭ vi nur kunestas por ĝoji pri<br />
la ĉeesto de Dio kaj Maria?<br />
Nur 2% substrekis la unuan demandon, dum nure la trian substrekis pli ol<br />
30%.<br />
En niaj postenketaj analizoj prenis forton la tezo, ke personoj aspektas<br />
malpli religiemaj ol ili ene vivas, kaj revestas siajn profundajn simpatiajn sentojn<br />
al Dio kaj al Maria per io utila, per io ŝirmanta ilian intimon movitan, male,<br />
de vaga bezono doni, al aliaj, pli konkretan kaj materie tuŝeblan motiviĝon<br />
218
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
de sia preĝo.<br />
Ni tiel klasifikis religiemon: a) unua baza grado - peti ion de Dio aŭ Sanktuloj,<br />
b) dua pli supera grado - peti, sed samtempe esti preparita akcepti la<br />
Dian decidon, c) tria la plej alta grado - harmoniigi sian pensadon kun la Dia<br />
kaj ĝoji esti ĉe Li. El la skrib-respondoj oni rajtas konkludi, ke la aludoj, tuŝantaj<br />
la duan kaj la trian demandpunktojn, estas konstateblaj ene de la sekretaj<br />
respondoj multe pli evidente, ol el la respondoj parolaj, antaŭ publiko.<br />
Plifacilus publike elmontri, en publikaj deklaroj, sian inklinon al Dio per la<br />
preteksto de petpreĝo ol per la preteksto de simpla laŭdpreĝo dum ekzakte tiu<br />
ĉi okupas ne malofte la unuan lokon funde de la koro, kvankam konfuze. Io<br />
pudora, do intima kaj delikata kaj identiĝanta kun la persono mem, reflekse<br />
sindefende kovras per io pli modesta kaj humila.<br />
Tamen, aŭ fakte, 39% substrekis nur la trian.<br />
Ĉu tute prave oni rajtus diri, ke inter la sanktejaj devotuloj aŭ ekzercantoj<br />
de prisanktula preĝa admiro oni snufas lezon al la unikeco kaj adorebleco de<br />
Dio? Kvankam ŝajne nomata pli ameme ol Dio, Maria aperas ĉiam tiu kiu<br />
kondukas al Dio! Ĉu oni rajtas insisti (kion faras etnologoj nepsikologaj aŭ<br />
hastemaj sociologoj), ke la amasa religiemo estas frukto de subalterneco kiu<br />
igas peti al Dio kio estas rifuzata de opresema socio? Rondcifere, almenaŭ<br />
90% sukcesas pensigi al neprofita sinteno.<br />
El postaj hazardaj konversacioj kun enketitoj, nemalprovizita je pruvkapabloj,<br />
trabriliĝis konvinko resumebla tiel: se homoj havas konstantan emon helpi<br />
siajn amatojn kaj tion faras en ĉi tiu vivo, kial tia homa impulso povas esti<br />
malfarigita en la tramonda vivo? Ĉio valora faras humanisman koniston tie<br />
kie jam Kristo kontinuas propeti por homoj. Kristo igas Sanktulojn paŭsantaj<br />
lin mem!<br />
Ĉu daŭrigi enketi, per novaj demandiloj, kvaran dimanĉon? Superuloj ne<br />
permesis, ĉar por ni, laŭ ili, tiuj taskoj postulas teknikan preparon kiu ankoraŭ<br />
al ni fremdas, stimulante tamen ke ni dume daŭrigu perfektigi la enketilojn kaj<br />
teĥnike rafinu la kontaktojn kun la publiko, kaj precipe pliprofundigu la hipotezon,<br />
ke en neengaĝitaj paroladoj pri siaj religiaj sentoj, kredantoj liveras<br />
malpli da religiemo ol ili sentas aŭ religiecon malsaman ol tiun reale vivatan.<br />
Kial ne transpasi al la profesiaj preparo kaj uzo de tiuspecaj enketiloj? La<br />
tasko, pro eble la neprofesia preparo, postulintus tro da tempo por eltiri el nia<br />
acerbeco la tutan rimedaron por igi malpli improvizita nian laboron kaj pli<br />
tonditaj ankaŭ laŭaĝe la mezumojn: tempo dediĉinda al aliaj pli urĝaj aŭ instituciaj<br />
taskoj. La postan jaron ni, en nia klerikejo, el tiuj enketaj materialoj sur-<br />
219
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
scenigis plurvoĉan prelegon antaŭ multnombra publiko, kiu montris, ĉe kelkaj<br />
pli kleraj ĉeestantoj, deziron pri pli ampleksa, kun pli da variabloj, refaro kaj<br />
kun paralelaj pruvaj kontroliloj.<br />
Ni sukcesis ankaŭ eksciti atenton de iom fakeca revuo, redaktata socia faka<br />
de religiisto, kiu akceptis publikigi tiujn provizorajn konkludojn, bedaŭrante,<br />
ke la enketo blokiĝis meze de traironta vojo, malgraŭ ke la studenta netiga<br />
komisiono jam ellaboris novan enketilaron pli taŭgan ol la antaŭan por enirigi<br />
la enketon en pli profesian studaĵon. Sed kvietiĝinte momenta eksplodemo,<br />
neniu el la enketistoj pluiris en la enketarton pro manko de profesia intereso.<br />
Ni fakte apenaŭ miris pro la perdiĝo de ĉiu resonanco de sociologiesploro eble<br />
mankanta, almenaŭ startmomente, de propra psikologia instrumento (necesa<br />
ĉar tie ĉi la esploro koncernas nemateriajn aferojn kaj ĉar sociologiaj faktoroj<br />
sociumas influataj de psikaj faktoroj) kaj de teoria konceptaro sur kiuj laŭirigi<br />
la empiriajn esplorojn, kaj certe de sperta validigo de la enketilo; sed rilate la<br />
samplon kaj datentraktadon ne malestis io kultinda kaj serioza laŭ juĝoj de<br />
malpli nespertaj uloj intertempe de ni interesitaj.<br />
La okaza hipotezo kaj la pravigita konkludo ne malafable paralelas. Ĉu<br />
eblas, ke tio kion oni epitetas trafita pli de superstiĉo aŭ utilecismo ol de travidebla<br />
sinallaso al Dio, reale kovras krudespriman tute kristanan religiemon?<br />
Tio, almenaŭ parte, kontraŭdirus ruze disvastiĝintan fantaziantan konceptaron<br />
pri la popola religiemo precipe de aparta intelektula kategorio.<br />
Ĉu la inspiro estos ĉerpita de aliaj, por serioze elirigi sentenculojn, aŭ eĉ<br />
seriozajn komentariistojn, el supraĵaj malestimoj pri la psikologia kaj spirita<br />
sinteno de vizitantoj de sanktejoj?<br />
Reveninte al la studentejo, post la statistikema parentezo, pli sensurprize ol<br />
sensufere por la grupo, kandidato por la ordiniĝo salutis la grupon kaj haste<br />
kaj senbedaŭre reiris al la sekulara mondo. Ni provis diveni la motivon: fine,<br />
li sin juĝis ne taŭgiĝinta al la konventa vivo pro sia plua kaj plia emo al samsekseco.<br />
Ni jam sciis, ĝuste de li, ke pri lia kazo la superuloj, helpe de fakuloj,<br />
iam diskutadis: ne estas kulpo tiu emo, nek mem malebligas la akceptiĝon en<br />
pastrecaj aktivadoj ĉar por samseksemulo aplikeblas la sama religiula komuna<br />
idealo (doni sian vivon al Jesuo Kristo) kaj la sama orientiĝo, kaj superado, de<br />
la seksa inklino ĝin konscie kaj evangelie sublimigante avantaĝe de la fratoj<br />
en kredo ankaŭ en homeco. Tamen la timo, ke la tendenco tratranĉu la moralajn<br />
limojn, antaŭ fideluloj nefacile instrueblaj prie, do malpli konsciaj pri diferencaj<br />
psikaj interrilatoj, kaj iu dozo da neracia instinkta rifuzo de diversulo,<br />
kreanta foje etoson de antaŭjuĝo, ĝenis ankaŭ lin. Spuroj de antaŭjuĝoj inter<br />
220
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ni aŭ eksmodaj kritikoj aŭ ĝeno antaŭ li jam muldis distingon inter natura tendenco<br />
kaj libera konsento al tendenco. Lia ĉeesto inter ni jam faligis la fokusiĝon<br />
de la problemo kun relativaj solvoj de la kristana moralo. Fine klariĝis, ke<br />
ne pro tio li forlasis la klerikalan vojon, sed pro malsama situacia maniero<br />
vivi sian kristanismon. Ne tamen, espereble, geedziĝe, se ne post sufiĉa informo<br />
al la partnerino.<br />
Alia ne minimuma evento. Ni estis engaĝiĝintaj en la lernojarfinaj taskoj<br />
kiam la profesoro de kompara religiscienco kaj sociaj novareligiaj movadoj<br />
montris gravan malgajan mienon akompanatan de silenta apartiĝo. Stimulita,<br />
fine li parolis kaj rakontis pri sia malsukceso rilate fore zorgigitan personon,<br />
pri kiu ni neniam antaŭe aŭdis.<br />
Okaze de hazarda malsaneto, lia eksterobee sekularigita patrina onklo,<br />
iam franciskana pastro, preskaŭ abrupte formigris el ĉi tiu mondo. Nemalkutima<br />
sufero, oni pensis; sed tiufoje, por li kaj por ni, la okazintaĵo konturiĝas<br />
per aparta cirkonstanco ĉar la mortinto “ne akceptis konsiliĝi kaj repaciĝi<br />
nek kun superuloj nek per sakramentoj”. Popece la historio riveliĝis renovigante<br />
kaj samtempe mildigante la doloron de la amika profesoro.<br />
Lia onklo iam funkciis pastre inter konventanoj, eĉ profesore pri komparaj<br />
religioj, sed pro malgraŭoj de ne klarigita sed prikonjektebla naturo certamomente<br />
eskapis el la konvento kaj neniam akceptis konfrontiĝe klariĝi kun la<br />
superuloj, eĉ li montris, ke la katolika kredo ne multe valoras por li. La nevo<br />
konservis silentan esperon, dum la memoro pri li kadukiĝis ĉe la fratuloj, ke li<br />
revenu al la kredo kaj al la konvento. Male, li mortis ekstere de ĉiuj religiaj<br />
kontaktoj. Morto senpenta, oni dirus. Kia lia eterna sorto ĉe Dio?<br />
“Eble en la lastaj momentoj, kiam ĉiuj vivsignoj retiriĝas, eble li sin remetis<br />
en la manojn de Dio”. Estis komuna esprimo, akompanata certe de propeto por li.<br />
Necesas scii, ke nia konstanta preĝo propetas al Dio morton konscian por<br />
havi la tempon revidi siajn eventualajn misagojn kaj pentofari. Tia morto,<br />
konscia, estis opiniata dezirebla dia donaco. Impresis skandale, fakte kiel jam<br />
aludite, la nova ekmodo morti senscie: la mortanto eniĝas en sian finan lukton<br />
sen scii, ke tio estas la finfara vivevento, kaj por eviti al li suferon oni lin plenplenigas<br />
je drogokuraciloj: li mortas sendolora kaj senkonscia aŭ malklariĝinte<br />
konscia, tio estas sen reinspekti sian vivon sub la dia lumo.<br />
La konsidero ne finiĝis tie ĉi, ĉar la pastro profesoro pruntis okazon, el siaj<br />
fakaj esploroj, por diri, ke “de nun morti sen percepti la morton fariĝos<br />
modo, kaj okazos, ke ĉiu malaperos kvazaŭabrupte pro memkonsciomanko”,<br />
kaj rafinis: “Aŭ Dio scenejiĝas sur la horizonto de la tuta vivo aŭ homo riskas<br />
221
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Lin perdi por ĉiam ĉar la morto, perdanta sian sakralajn specifecojn, forĵetas<br />
ankaŭ la okazon konscie estri la eternan futuron”. Tiam liaj vortoj taksiĝis troaĵoj.<br />
Dum, krome, sekvaj lecionoj, la konsidero plivastiĝis sur la historio de la<br />
homo kaj sur la historio de la civilizo, kie la morto evidentigas, samtempe, la<br />
malsamecon de la du: “Civilizo elpaŝas pograde kaj ĝiaj malvenkoj estas juĝataj<br />
nur paŭzoj; homo, male, atingas sian kulminan personan civilizon, nome<br />
ĉio koncerne siajn tempan celon kaj transan sorton, en la unika ekzisto: per<br />
la libervola decido li response elektas aŭ kunloĝi kun Dio aŭ resti ekstere, se<br />
ne kontraŭ, de la transcenda sfero, ekde tuj li rajdas sian sorton ĉar la morto<br />
nur malkaŝos tiun neŝanĝeblan elekton. La homa civilizo, tio estas la spuroj de<br />
la mortintoj, daŭrigas, sendepende de la individua sorto, pli aŭ malpli sin plibonigi.<br />
Moralvidpunkte, male, la homo ne povas ne atingi, pro la nepra libera<br />
decido, sian kulminon”.<br />
Dume lerneje oni permesis, foje eĉ invitis, uzi la italan anstataŭ la latinan<br />
lingvon por ke la estontaj predikantoj kaj konversaciantoj pri religio inter la<br />
popolo sin provizu je la lingvaĵo reale uzota inter la landaj homoj. La transpaso<br />
al la nova sistemo montris ja jes, kiom oni gajnas je lerteco kaj komunikarto<br />
en la prezentado de sia penso kaj al la popoloj kaj en la fakagado sed samtempe<br />
oni evidentigis kiom da precizeco kaj sinteziteco kaj kerneco perdis la<br />
prezentado, aparte tiu de la fako pri oficialaj trajarcentaj ekleziaj instruaĵoj.<br />
Dum nemallonga tempo la du lingvoj paralele kunestadis.<br />
222
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro dekunua<br />
Posedi la veron kaj ribele ŝanceliĝi tra ĝi<br />
Je la komenco de la kvina priteologia lernojaro oni serioze ekpreparis sian<br />
animon al la dezirata celo: suriri per la eskalo de la subdiakona kaj diakona ordinoj<br />
la sacerdot-dignecon. Tiupunkte de l’ eskalado duboj pri sia vokiĝa elekto ne<br />
devus plu persisti, sed foje en mi pluokazas da tiaj: tiom pli, ke nun mi certas,<br />
ke, forlasante tiun vojon, mi ne restus senlabora, ĉar jam eniris la fratularestrojn,<br />
kvankam ne pale kaj ne konstante, la konvinko, ke oni devas helpi la<br />
forlasanton krei al si akceptindan salajritan pozicion, kvankam oni el la minaca<br />
fono ne malaperigas la dujaran soldatservon. Sufiĉus riveli dubojn pri sia<br />
vokiĝo, por esti blokita en prokrastiga pripensindejo aŭ akompanata al la sekulara<br />
mondo. Duboj foje en mia konscienco okulumas ĉar la sekulara vivo,<br />
ĉiam taksigita de la edukantoj valoro, foje akiras, kvankam blinkan, brilon, precipe<br />
rilate la priaman ne senadmirige ofte aludatan en oficialaj rezonadoj.<br />
Ne necesis, ke tio malkaŝiĝu al la klerikedukaj respondeculoj rekte de mi ĉar<br />
kelkan semajnon antaŭ la ordinaddato malsekretiĝis, ke ĉe la superuloj ankoraŭ<br />
diskutatas mia taŭgeco por la sacerdotstato kaj tial mi atendu, ke iliaj ideoj<br />
klariĝu forvenante de la paraliza necerteco aŭ, ke mi donu pli senduoblaspektajn<br />
signojn. Oni oficiale invitis min peti mem prokraston kaj pripensadtempon,<br />
aspektigante al la kunkandidatoj mian momentan hezitstaton; mi elektis<br />
tiun solvon, montrante tamen ĝenon kaj doloron. Tiuj estis sinceraj, kvankam<br />
senŝancele mia eno trovis konscienca kaj prudenta la superulan decidon pri<br />
mi. Eble la kunuloj kredis ĝisfunde al mia ŝajnigo aŭ ili siavice pro kamaradeco<br />
elmontris kredi; sed jam estis akceptita la situacio kiun eble ankaŭ ili<br />
antaŭvidis.<br />
Rilate tion notindas, ke min ne hantumis tiukaze, malkiel antaŭfojon, sento<br />
de humiliĝo kaj senvaloriĝo kiu tiom min sentigis malsupera kaj kompate rigardata,<br />
kaj plie mi certis, ke ne ekzistis humiligantoj: la sperto de la pasinta humiliĝo,<br />
pro ĝia manko de motivo, postlasis en mi spuron de maldeco aŭ neindeco<br />
neforstrekeblan, kaŭzitan sendube de reala aŭ imagita paliĝo de prikonsidero<br />
pri mi ĉe la kunularo. Eble, male, nun probable ŝvebis sur mia kapo duonaŭreolo<br />
el la sinteno de fiero pro mia iniciato peti prokraston de io tiom ŝatata,<br />
kvazaŭ la ordinotoj mankus je tiu kuraĝo. Sento de supera emancipado, foje ekperceptita<br />
senmotiva, travidiĝis el mi, kiu pludraŝadis studobjektojn dum miaj<br />
223
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kunuloj spirite prepariĝis al la diversaj ordinadoj kiujn mi sekvis kun alternado<br />
de sentoj, unuj kontraŭ la aliaj; sed neniam min decidigis la ĝusta solvo:<br />
spontane sekulariĝi!<br />
Por ke la tempo estu trezorata, aŭ eble por ke mi plifirmiĝu je serena mieno,<br />
oni permesis, ke mi enskribiĝu kaj vizitu, ĉe PAS (Pontifika Ateneo Salesa)<br />
de Torino, la fakon pri pedagogio kaj eksperimenta psikologio, laŭ mia<br />
peto de monatoj antaŭe. Ankaŭ tia permeso estis taksata de la fratula komunumo<br />
kiel signo de konsiderindaj valoro kaj estimiteco; sed mi, malicete, dankis<br />
tiun flatecan juĝon al la konveneco enplekti en la paketon de la malglataĵoj<br />
ankaŭ ion agrablan.<br />
Ĉe tiu fako novaj kunstudentoj, de diversaj religiulaj ordenoj kaj laikoj, inter<br />
kiuj magistriĝintoj pri fiziko kaj filozofio kaj ankaŭ juna virino, svelta kaj<br />
elegantmova en la korpo tiel kiel gratulita pro ŝia unikeco inter viroj kaj desplie<br />
en medio ĝistiam rigide destinita por solaj virreligiuloj, okazigis novajn<br />
interrilatojn.<br />
Nur unu fojon al mi bonsortis sidi ĉe la juna studentino kaj interŝanĝi sensignifajn<br />
vortojn. Sensignifaj, certe por ŝi, ne por mi kiu postkelke da tempo<br />
maĉadis la rekonstruon de la mallonga konversacio: ĉio en ŝi aspektis alloga<br />
sambone kiel cetere en aliaj junulinoj. El angulo de la aventureca instinkto,<br />
inkognita voĉo duonflustranta, ne nur mokete: “Kaj jen! Kion eble vi nekonscie<br />
deziris, tio estas alportita ĝis viaj tuŝantaj okuloj”, forsvagiĝis pro nova<br />
momenta reakiro de deviga memkontrolo. Nur momenta tamen.<br />
La insista imagemo pri ŝia ĉeesto reeĥis, preskaŭ kiel gaja eltrovo, per noviga<br />
ne tute senmalica kompreno, en miaj pensoj kaj fantazio, iun frazon de<br />
la Alta Kanto (2, 6), en oportuna liturgia tempo preĝigita en breviera legado<br />
kaj meditado. La hemistika frazo recitigas al la amatino, en la dampita realismo<br />
de la latina: Leva ejus sub capite meo et dextra illius amplexabitur me (=<br />
Lia maldekstra mano sub mia kapo dum lia dekstra min brakumos). La hemistikon<br />
mi plurfoje recitadis al miaj oreloj kaj ju pli mi ĝin recitadis des pli ĝi<br />
koviĝis fantazia Galeoto 1 , por parolturnigi Dante/n (Infero, 5).<br />
Plimalfrue la studentinoj fariĝis du, poste tri; tiam la aventuro de ilia kubuta<br />
proksimeco, de mi serĉata, ripetiĝis ne mallasante en mi la impreson ke ili<br />
ne estas senkorpaj, sed fine, post kelkaj monatoj, eĉ tio ŝabloniĝis, miabon-<br />
1 Galeoto, Galehault, persono de la bretona kavalirpoema ciklo de la Ronda Tablo, aranĝanta la<br />
amrendevuojn de sia amiko kaj kunulo Lancelot. Laŭ Dante (Inf. V, 137) galeoto estas la libro<br />
kiun Paŭlo kaj Franciska estis legantaj ĵus antaŭ estis, amorantaj, surprizitaj de la edzo de la<br />
virino ilin mortigonta. Jen la versoj de Dante laŭ la esperantigo de Peterlongo: Paŭlo “...<br />
Buŝon kisis al mi tute tremanta./ Galeot’ estis la libro kaj verkinto”.<br />
224
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ŝance. La kora krizeto ŝajnis rezigni sian tenon kaj tamen indulgis spacon por<br />
alia krizo: pliakutiĝis, kurtvoje, ankoraŭ unufojon la ĉiam pululanta problemo.<br />
Pri kio temas?<br />
Jene. Kiu gustumis la belecon de la proksimeco kun Kristo Jesuo en la<br />
anoncado de lia Evangelio, tiu ne povas forgesi la allogon kaj animplenecon<br />
kaj, malgraŭ ke la amo al Kristo ne koincidas kun sindediĉo al li en la sacerdota<br />
senedzina vivo, malproksimiĝi el tiu idealo sen esti trapasata de sento de<br />
malfido aŭ regresiĝo el io vitala. El tio la ŝanceliĝo antaŭ la ne malpliforta<br />
emo unuigi sian vivon al tiu de iu virino. Al kiu flanko gravitos la decido?<br />
Des pli ĉar ne pretervidebla averto alvenis al mi, per la konfesprenanto: “Se ne<br />
vokita, faru, ke vi vokiĝu!”.<br />
Esti kutime turnite al la kontemplado de vero kaj de bono trenas al la senkondiĉa<br />
elposedo pri ili ĝis kulpiĝo kiam necesas pliprecizigi kaj reinterpreti kaj<br />
akordigi tiujn veron kaj bonon kun aliaj veroj kaj bonoj de la travivita vivo.<br />
Tiuj aposterioraj rezonadoj pledas por komprenigi kial etpaŝe kaj preskaŭ<br />
sensurprize mi decidos ensalti definitive en la ordenon por ordiniĝi porĉiam<br />
sacerdoto.<br />
Nur vage, kaj maltuj, mi min ĝene perceptis menestrelo kiu sukcesas gitare<br />
kanti kaj ŝajnigi gajulo por distri la aliulojn kaj forĝi siajn penojn, kvazaŭ devigata<br />
forĵongli la realon; menestrelo kiu devas inventi kaj rebriligi amon al io<br />
konsista jes, sed devigata kapti la animon kune kun aliaj sampotencaj sed nesamdirektaj<br />
aspiroj. Menestrelo, mastrata de du kontraŭaj fortoj akorde/mise<br />
kunefikantaj: la belo de la sacerdoteco kaj la alloga vivo en la mondo<br />
Marĝennote ne malmenciendas ke ekzakte en tiu tempo oni permesis ankaŭ,<br />
ke mi enskribiĝu ĉe Supera Instituto por Studoj pri la Psikologio de la<br />
Grafologio, unuatempe nur koresponde fine ankaŭ ĉeeste: du tagojn semajne,<br />
al Milano. La psikopedagogio ĉe Pas kongruis, ne sen faka riĉigo, kun la provo<br />
ekkoni la karakteron kaj individuan psikan identecon de unuopa homo per<br />
esploro de liaj ne afektaj aŭ intence modifitaj, do spontanaj, personaj skribsigneroj<br />
kaj skriboprocezoj. Se dekomence la nova studobjekto altiris nur mian<br />
scivolemon kiel io onidire kurioza, poste laŭ la sinsekvaj jaroj ĝi fariĝis ankaŭ<br />
pasio pro la konstato de ĝiaj ne malsciencaj konkludoj. Rilate tion mi anticipas<br />
epizodon kiu kontribuis por malkaŝi, por mi, eĉ plie, la kompleksecon de<br />
la homa animo.<br />
El la bezono flegi miajn kaŝitajn konfliktojn per io ajn nova, iam portis ion<br />
belan, nome amikeco vera, naskita hazarde dum trajna veturado. Temas pri<br />
sinjoro, tiam mezaĝa, vidva kun filino bazlernejana, loĝanta najbare de la urbo<br />
225
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
en modesta sed komfortdona domo ĉirkaŭata de lia kamparo, kiun tamen li ne<br />
kultivis persone. Li vivis tute dediĉata al sia filino. Ni faris intensajn konversaciojn<br />
trempiĝante en diversajn temojn laŭ lia neokaza scivolemo, eĉ kun liaj<br />
amikoj, foje laŭcele invititaj por interparoli kun “speciala viro tute sindediĉa<br />
al Dio kaj al homoj”, ĉe lia hejmo, vintre ĉirkaŭ kameno je flamoj dancetantaj.<br />
Li ĝojegis min vidante kaj kutime altabligis altkvalitajn vinojn.<br />
Post iuj jaroj, kiam lia filino jam frekventis universitaton, la prifizikan fakon,<br />
mi ekrimarkis humurŝanĝojn en la homo: silentema kun ĉiuj, iomete li<br />
ekscitiĝis nur kiam renkontiĝis ni du. Mi kredis kompreni la kaŭzon de tio: la<br />
konduto de la filino, kiu traktas aplombe kaj malestime la patron. Malgraŭ sia<br />
kutima malmilda eksplodeco kontraŭ la patro, ŝi sukcesas iom moderiĝi ĉeeste<br />
de eksterdomanoj kaj eĉ foje esprimas amon al li per tenerecaj gestoj, sed samokaze<br />
ŝi abrupte lasas flui nekontrolita kaj do ne regata agresemo tiom akra<br />
kiom la patro sin montras delikata kaj konsternita. Jen la kaŭzo de la anima<br />
kaj miena malĝojo de mia amiko, laŭ mi kaj laŭ komunaj amikoj, dum senutilis<br />
la komunaj klopodoj lin helpi.<br />
Kaj, male, mia amiko neis ĉiam: ne estas tia la kaŭzo! Li ne sin sentas bagateligita<br />
aŭ ofendita aŭ malpliigita de la maldankemo de la filino. Se respekti<br />
liajn vortojn, “kiam ŝi eksplodas, mi preskaŭ eniras ŝian aminon kaj enmemiĝas<br />
en ŝiaj suferoj, pri kiuj ŝi nur vage konscias. Se ŝi reagas tiel, tio okazas<br />
pro ŝia bezono trovi ion distraĵan, ion malordinaran, ion kiu fordraŝu ŝian<br />
mempercepton pri ĝenerala psikorgana dolora misfunkcio. Min malĝojigas<br />
ne ŝiaj reagoj, sed ŝiaj suferoj, kiuj ekspansias pli kaj pli, pro stranga eble<br />
nedifinebla malsano”. Ne ofendita, do, sed impregnita de la suferoj de la<br />
ofendantino. Ne necesas diri, ke tiu popece iom deŝire eltirita konfeso ŝajnis<br />
al mi provo pravigi la filinon antaŭ li kaj precipe antaŭ la amikaj gastoj jam inkliniĝantaj<br />
ŝin klare malaprobi.<br />
Kaj ankaŭ tie ĉi mi mistrafis. Kiel jam dirite, mi frekventis ekde kelkaj jaroj<br />
la “Istituto di Indagini Piscologiche”/n, internacia studejo en Milano,<br />
kie oni specialistiĝas pri esploro de la rilatoj inter la psikaj nekonsciaj inklinoj<br />
kaj manskribitaj signeroj, kaj klopodas ĉion traduki al “sciencaj” leĝoj.<br />
Nun ĉiu lernanto devis finstudjare analizi manskribaĵon de persono profunde<br />
konata, per asidueco en kunvivado aŭ profesia intereso, por ekstrakti la hipotezan<br />
kunrilatigon de la manskribaĵaj signeroj kun la elstaraĵoj psikokarakteraj aŭ<br />
sanstataj, konataj aŭ nekonataj, de la neinformita manskribinto sur analizcela<br />
blanka paperfolio. Mi profitis por analizi skribitaĵon de la jam doktoriĝanta filino<br />
de mia mientrista amiko. Preterlasante la rezultojn de mia analizo, la<br />
226
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
korektanta profesoro, Marco Marchezan (Marko Markezàn) iniciatinto de la<br />
Istituto, trovis en ĝi spurojn de kaŝtrompa, por li tiam sennoma, denaska malsano,<br />
debiliganta, ilin suferigante, la muskolojn aparte je nivelo de la brakoj<br />
kaj kruroj, kaj perturbanta la humurstaton de la malsanulino.<br />
Ankaŭ pri la konkludaro de la profesoro mi havis hezitojn, tiujn tenante tamen<br />
sekrete en mi. Fine la doktoriĝintino decidiĝis pliserioze sin klinike kontroligi<br />
ĉe kuracistoj: tiam ŝi, kaj ni, iĝis informitaj, ke ŝia sanstato estas plagata<br />
per nekuracebla gena anomalio, kies negativaĵoj povas nur kreski, neniam, laŭ la<br />
tiamaj sciencaj, malflusi. Skemoforme dirite, la tre rara malsano nomiĝas,<br />
per vortoj multe ĝenerala, imunologia sistemo en ribelstato kontraŭ sia organismo<br />
en progresinta fazo. Post kelkaj jaroj, ilin renkontante, mi kun mia kunulino<br />
konstatos, ke la patro foje devas enbuŝigi la filinon ĉar ŝiaj manoj ne<br />
plu kapablas kapti aŭ reteni la plej simplan manĝilaron, dum ŝi konservas tamen<br />
viglaj la intelektajn energiojn.<br />
Miaj spontanaj konkludoj: la psikologio de la grafologio kreskigis en mi<br />
unubate la scion pri de la komplekseco de la homa animo, la estimon pri la intuiciaj<br />
kapabloj de mia amiko kaj pri lia sindediĉa adaptiĝo al la bezonoj de la<br />
filino, kaj miajn komprenon kaj ekskuzemon rilate la konduton de la filino de<br />
mia amiko... kaj la neprecon de plia mia singardemiĝo. Senvole, tiu ĉi sciencbranĉo<br />
fariĝis, eĉ sen profesiaj celoj, mia nova esplortereno. Kaj enmetiĝis,<br />
senintence sed tute prave, inter miaj konvinkoj, ke la evangelia proverbo “Ne<br />
juĝu kaj ne juĝatos” nun praktike apogiĝas ankaŭ sur sperto kaj konturiĝas sciencmorala<br />
sentenco: atendu scii antaŭ ol juĝi por ne esti taksata, almenaŭ ĉe vi,<br />
ne nur malprudenta kaj duonstulta, sed ankaŭ kulpa!<br />
Tujpost mi decidis min ligi al la religiula vivo. En la jaro kaj duono de<br />
prokrasto la pastra idealo akiris novan allogan perspektivon transverŝante la<br />
konvinkon, ke ĝi eblas ankaŭ al la nesolidaj vokiĝoj kiel la mia. Mi preĝis intense<br />
kaj fine mi petis aŭ akceptis transdoni mian vivon definitive al la senprofita<br />
idealo kiu sin nutras nur je fido kaj amikiĝo kun Jesuo Kristo kaj amo<br />
al la homoj. Firme decidinta, mi komunikis mian elekton.<br />
Dependas nur de vi, remetis la superuloj tiun ĉi fojon. Min oni ordinis pere<br />
de la mansurmeto de la urba episkopo, ĉirkaŭatan de la familianoj kaj parencoj fieraj<br />
pri tiu evento kiun mi vivis tre fervore kontaĝe allasante al ĉiuj impreson<br />
de plenĝojo. Tuj post oni destinis min por prizorgi ĉe paroĥo permesante,<br />
ke mi frekventu, jam diplomiĝinta pri esperimenta psikologio, la Superan Teologian<br />
Lernejon ĉe la klerika seminario de Venegono (Varese, Norditalujo)<br />
por akiri la licencion kaj magistriĝon pri teologio.<br />
227
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Postordiniĝon, ankaŭ por mi oni kreis solenaĵon en mia origina paroĥo, en<br />
kvinmilanima vilaĝo de la padova provinco (NordItalujo, sepdek kilometrojn<br />
okcidente de Venecio). La unuan dimanĉon de oktobro, proksimume dumil personoj,<br />
kun unuavice la municipestro, min ricevis antaŭ la preĝeja enirejo manbatante<br />
kaj kantante, helpe de amplifikiloj elmetantaj muzikajn akompanojn el<br />
la preĝeja orgeno ĝuste nune, per mia festo kaj sen mia scio, inaŭgurata, okazajn<br />
himnojn kaj recitante poeziaĵojn montrantajn pri mi orgojlecan kontentiĝon.<br />
Mi predikis la unuan fojon oficiale post la oficiala prezentado al la fidelularo<br />
kaj porokaza ekzaltiga gratulado fare de la tiama paroĥestro, posteulo de tiu<br />
kiu iam tiom originale ne kontraŭstaris mian membriĝon en la seminaria fratuleta<br />
internulejo. Ĉio disvolviĝis tute kiel programite por la tuta longa tago.<br />
Sed post la tago venis la nokto kun neantaŭvita... aĉa destino.<br />
La nova paroĥestro estis profitinta de la solenaĵo por konvinki la paroĥanojn<br />
almoze financi la novan orgenon, kiun ĝuste kun la kantado kaj dummisa<br />
koncerto dum mia Unua Meso oni inaŭguris per la manoj de fama orgenisto,<br />
kies nomo legeblis sur muraj manifestoj kaj porfamiliaj prospektoj. Tio fierigis<br />
ankaŭ min, kiu ne antaŭvidis, bonŝance, la konkludon igantan la feston malplaĉa<br />
memoraĵo.<br />
La konkludo aĉe impetis kontraŭ mi la sekvan matenon. Frumatene, je la<br />
kvina kaj duono, do kiam eĉ la plej vaga taglumo ankoraŭ ne alkroĉiĝas sur<br />
aĵoj el la milda aŭtuna suno, mi alproksimiĝis bicikle al la preĝejo kie oni min<br />
atendas por la dua mia meso kvazaŭ kontinua daŭrigo de la hieraŭa festo kaj<br />
kiam, laŭkutime, la respondeculoj omaĝas per konkretaj donacoj, simbola materia<br />
doto, la novan ekleziedzon. Subite al miaj okuloj ĉio tragediiĝas: se la<br />
placaj lumoj reflektiĝas sur la malseketa surplaca asfalto, el preĝejaj vitraloj<br />
ne videblas la kutima gajigeca brilado; mi pliapudiĝas al la flanka pordo, frapas<br />
kaj refrapas kaj senpacience puŝas la pordoklapon, kiu reziste malobeas; mi<br />
turnas la okulojn al la placo lumita tie kaj tie, neniu moviĝas neniu vidiĝas.<br />
Tiam mi kuras antaŭ la centran pordon: tiu ĉi kruele sin montras barita per dikaj<br />
sanktandree krucigitaj tabloj; kvatante ĉirkaŭe, miaj okuloj ĵetiĝas al la<br />
granda alta centra fenestro kiu sin montras, malkiel kutime, senigita je siaj<br />
brilaj vitramozaikoj; je dek metroj dista, kamioneto ruĝa parkas aludante al<br />
fajrobrigado. Kaj jen el la centra strato apudiĝas figureto, la sakristiano, kiu<br />
krude informas:<br />
“Ĉi matene oni mescelebras en la apuda vicpreĝeja sanktejo, ne en la paroĥa<br />
preĝejo, kaj de nun tiel ĉiam”.<br />
Kial?<br />
228
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
“Ĉu vi ne scias? Nur vi ne scias, ĉu? Ĉu vi ne aŭdis la sonorilojn en la<br />
nokto senespere helppetantajn?”.<br />
Kion?<br />
“Ke la preĝejo bruliĝis. Ni luktis la tutan nokton por limigi la damaĝojn.<br />
De malmulte oni iris momente ripozi...”.<br />
Kaj mi pli malfiere ol scivoleme:<br />
Kio misordiĝis? La kaŭzo de la incendio? Kio kaj kiom pereis el la enpreĝeja<br />
inventaro? la paroĥestro, la popolo...<br />
“Kurtcirkvito, oni konjektas, apud aŭ ene de la nova orgeno, tro haste<br />
pretigita por digne festi vian Unuan Meson. Naŭdeka procento de la orgeno<br />
kaj pentraj artaĵoj kun la preĝeja meblaro estas perdita”.<br />
Kaj nun?...<br />
Ne klariĝas al mi ĉu la sakristiano rakontas nur ion tristan aŭ ankaŭ ion imputeblan<br />
al kelka el la festantintoj kaj festitoj, kvankam jam de mi eksuspektata.<br />
Mantrenante la biciklon, mi ekpaŝas ĝis la sanktejo de Maria Ĉielirinta kien<br />
jam kunvenis el la ĉirkaŭo paroĥestroj kaj aliaj sacerdotoj haste alvenintaj el<br />
siaj paroĥoj por montri sian suferon kaj solidarecon al la elprovita ilia najbarulo.<br />
La “unuamesisto”, certe, ne plu ekzistas por ili kaj por la ĉeestantaro: celebrante<br />
mian duan publikan meson mi ne kapablas forpeli el la kapo la senton<br />
de humiliĝo kaj la senefikan penon detrui la antaŭvideblan impreson de misaŭguro<br />
ĉe la publika onidiro, kiu ne disdegnas provi eviti misfortunportistojn.<br />
Dum la matenmanĝo, ĉe apuda monaĥinejo, pastroj moroze parolas pri la<br />
novaj problemoj. Balbutas ankaŭ mi kelkajn frazojn, eble sensencaĵojn, iom<br />
ŝprucigitajn je vaga sento de kulpeco kaj pardonpeteco eble nur esprimata el<br />
mia vizaĝo, kiujn tamen neniu montras konsidere percepti.<br />
En mia animo enŝoviĝas la dubo, ke oni ekpensas, ke kulpas mi, ke mi deturnis<br />
la komunan prudenton, ke mi okazigis malatenton kaj buntan kaoson, el<br />
kio la incendio: tiom pli bedaŭrinde, ke, laŭ mi, meze de tiel emociaj frapvortoj,<br />
neniu vidas mian embarason kaj eluzas okazon por adresi vorton aŭ komplimenti<br />
pro la “nova meso”. Fratulinoj, per kies iniciato oni estis longatempe<br />
aranĝanta posttagmezan infanan spektakleton honorigan al la nova ordenito,<br />
alvenas kun humilmienaj esprimoj por komuniki la forstrekon de la vespera<br />
surscenigo sen ekkonscii mian ĉeeston en la hazarda grupo. Kio tegmentas la<br />
kapon de ĉiuj? Kiam mi foriras, malmultaj montras reagi al miaj salutoj.<br />
Se hieraŭ mi konsente lasis, ke la festado min trenu al videbleco kaj al ver-<br />
229
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
vigado, nun mi min sentas trenata al silento kaj malaperiĝo.<br />
Trapasante la vilaĝon por rehejmeniri eble mi apenaŭ travidetas kelkajn salutemulojn,<br />
eble oni deziras min ne rimarki, eble mi ekfariĝas celtabulo de<br />
mirrigardoj, eble oni taksas mian figuron malbonŝanciga. Hejme mi silente<br />
ploras dum miaj familianoj akuzas la paroĥestron pro la ambigua solenaĵo: ĉu<br />
festado pro la Unua Meso aŭ inaŭguro de la nova orgeno je tri klavaro kaj dekses<br />
oktavoj? ĉu monkontribuaĵoj por lia novpastra ekipaĵo aŭ por pagigi la<br />
novan orgenon? La Sinjoro punis tiun senskrupulan profitemon!<br />
Ekdezirante forgeson kun forgesiĝo kaj hastigante, plikorekte ignorante, la<br />
sinsekvojn de la planitaj festaj kontaktoj, mi, kun truda delikateco, ŝarĝis la<br />
miajn per la tasko saluti kaj danki al ĉiuj, kaj ŝtelforiras al miaj parencoj je distanco<br />
de dudek kilometroj. Sed mia humiliĝo min sekvas, eĉ renoviĝas ĉiufoje<br />
kiam mi ne povas eskapi el la invito por rerakonti la ĵusajn okazintaĵon. Observante,<br />
malgraŭ la klopodo ĉion malekzistigi, pli atente la fluon de miaj<br />
pensoj, mi trovas inter ili, retropuŝitan sed iom influantan, la timon esti imagita<br />
mavaŭgura persono signita per dia reĵeto, kaj ke tia penso subsube estrus ĉe<br />
aliulaj mensoj: eble tiu timo agitas ankaŭ miajn parencojn, eble tia estas la privataj<br />
konfidencaj komentoj de kelkaj. Mi certe ne kredas je tiu superstiĉo, sed ĝi<br />
plu vivas travilaĝe kaj viktimigas. Rapide pasante tra vilaĝaj vojoj mi devas<br />
peni por ke miaj duboj ne vidigas klaĉantojn ĉe ĉiu stratangulo ĉe kiuj jam ne<br />
plu eblas refari deca la misaŭspician bildon pri mi!<br />
Impresiĝinta pri mia paŭto miena kaj vorta, mia patra onklo, ĉe kiu ĉiu mia<br />
gesto haloas je digneco kaj sakraleco, sugestas:<br />
“Mi ne ŝatus, ke vi suferu ian penkaŝintan grandan humiliĝon... Eventuale<br />
komparu ĝin tutunue kun tiu de Jesuo en kruco ol kun viaj elreviĝintaj atendoj.<br />
Misfortunon al la siaj portis ankaŭ li!”. Mi, tamen, en mia animo ne sukcesas<br />
malteni ion paŭtan, kun subtila kaj, eble, malfieca deziro izoliĝi kaj forgesiĝi,<br />
eĉ kun la Sinjoro-Dio min eksponanta al tia humiliĝo: al mia menso<br />
ekbriletas ideo eskapi alies okulojn, eble duonkompatemajn, duonmokemajn. Ĉu<br />
la katastrofo, apud mi, estu signo de dia neakcepto pro mia dubvokiĝa<br />
pastriĝo? Ĉu minaco, admono, puno, antaŭpriskribo de mia estonteco?<br />
Kaj mi ekas ne insisti min konsideri eterne destinita kiel pastro, kaj do ial<br />
revanta regi la okazaĵojn en la mondo. Ja, ankaŭ en la inaŭgura prediko-prelego<br />
mi pufvange anoncis la nedifekteblecon kaj kadukiĝon de ĉio kristana, en<br />
kio mi, laŭvere enviciĝis nur por pli min senti anigita al io neniam senvaloriĝanta.<br />
230<br />
Reveninte al mia konvento, kvarcent kilometrojn fore, mi el konversacioj
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
deduktis kun plezuro, ke la novaĵo de la fora preĝeja incendio aŭ ne flareblis<br />
aŭ ne kunligiĝis kun mia unua meso kaj certe el mi ne eskapis aludo pri la<br />
evento; ree frekventis la superan lernejon ĉe PAS. Konkludinte la unuajn gradojn<br />
de tiuj studoj kaj gajninte la titolon, per tezo je hasta supraĵa plektaĵo de<br />
eroj el diversaj verkoj kaj parencaj tezoj, de spertulo pri eksperimenta psikologio<br />
kaj esperante destiniĝi ĉe eduka strukturo por kontribui en pedagogiaj<br />
kaj edukaj kaj instruaj roloj; male mi min trovis ĉe paroĥo kiel unu el la vicparoĥestroj.<br />
Grava elreviĝo ekespansiis en mian animon jam kutimiĝintan<br />
kredi, pro studkariera prepariĝo kaj manifestitaj inklinoj, ke por ĉiu eduka<br />
posteno la persono ĝusta estis mi, eĉ mi pli ol aliaj. Pro montro de malkontento<br />
kaj disiĝo de la nova ŝarĝo, la taskoj snobe subtaksataj aŭ malakurate plenumitaj<br />
formetis min marĝene, se ne kontraŭ, de la fratulara kunvivado.<br />
Tamen, dum kelka tempo, la kontakto kun personoj serĉantaj, ĉe sacerdoto<br />
ion nekomunan kaj malfermitan al la superaĵoj, ekliveris al mi travidon pri mi<br />
kontentan kaj utilan al la homoj kaj al la eklezio, kvankam miaj inklinoj/aspiroj<br />
orientiĝis al la esploraj studoj aŭ instruado kaj edukado. Tamen la desaponto<br />
degeneris pojome al mishumuro, la mishumuro en disiĝon el la fratula<br />
komunumo kaj rapide disipiĝis la restaĵo de entuziasmo de la ĵusa ordinado:<br />
tiu spirita kaj psika ekvilibro kiu min konsilis akcepti ordinadon, senaverte,<br />
aŭ trairita de ignoritaj avertoj, ekŝanceliĝis. Kaj ree leviĝis la malnova demando:<br />
Ĉu vere tiu estas la vojo por mi? Kaj kio min, kaj aliajn, pli surprizis estas,<br />
ke la demando transaltis la limojn de mia persono komunikiĝante, senhonte kaj<br />
senrezerve, al aliaj kunvivantoj.<br />
Tial tutan jaron mi pasigis tra tiuj demandoj. La mezuro de miaj necertecoj<br />
montriĝis baldaŭ laŭ la suba neantaŭviditaĵo.<br />
En granda urbo malfacilas hazarde interkruciĝi kun la sama persono, des<br />
pli kun loĝanta for kvindek stratojn. Tio, male, okazis ĉe mi kun la fraŭlino,<br />
jam kuracistino, iam mia okaza kaj serĉata benkkunulino jarojn antaŭe ĉe la<br />
pripsikologia fako, kaj kiu jam volis festi sian abiturientiĝon ankaŭ kun mia<br />
ĉeesto. Mi renkontiĝis kun ŝi kvar fojojn, fine ŝi akceptis min viziti ĉe mia<br />
konvento. Simpatio al ŝi mi havis tiom kiom oni havas por virino nemalbela<br />
kaj festema kaj kiu ridas sur via vizaĝo montrante tute malavare la blankajn<br />
dentojn malantaŭ karnoriĉaj lipoj. Ŝi venis la karnavalan vesperon, neantaŭanoncite.<br />
Mi facile komprenis kion la konversacio laŭtanime konfirmis, ke la<br />
ĝentilulino kun siaj tridek du jaroj en tiu momento estis travaganta en vakueco.<br />
Ŝia rakontado pri elreviĝoj amaj kaj simpatiaj fariĝis galeoto ĝis ankaŭ ni nin<br />
ekbrakumis dum lipoj kunpuŝiĝis kun lipoj en freneza kisado kaj scivolemaj<br />
231
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
manoj karese ektuŝis kaj unu sin forlasis je dispono de la alia, anime kaj korpe.<br />
Nek programite, nek antaŭvidite, amafero plonĝe konkretiĝis sur la naivecoj de<br />
mia unuafojo entute kaj havos neantaŭvidite suferigajn sekvojn.<br />
Okazis. Kiam ŝi foriris, kaj mi restis tute sola kun mia surprizita pasio kontentigita,<br />
iu dubo ekenŝoviĝis inter miaj pensoj: tiu korpa intimeco kaj kompliceco,<br />
ĉu ankaŭ en ŝi naskiĝis el profundaj, eĉ se okazaj, sentoj? Ia dubo ekhumiligas<br />
min: eble, pli ol ŝia ekamo ludis iomgrandan rolon la kompato pro<br />
mia abstino el seksumado kiun mi, kun kreskanta pudormanko, estis aludanta,<br />
kaj al mi ne malplaĉis, ke ŝi ekdonus signojn je ŝia disponebleco akcepti, ke<br />
miaj aludoj fariĝu karesoj kaj vizaĝvizaĝaj kontaktoj. La parola dialogo tuj<br />
ĉesis kaj ni estis unu. Kaj jen ke, malmulte poste, la dubo, ke la ŝia estus pli<br />
fordoniĝo al bezono forgesi elreviĝojn ol amsento, ĝenetas mian spiriton. Analizante<br />
la unuopajn kunigajn momentojn mi kredas malkovri en ŝi partopreniĝon<br />
naskiĝantan pli ol el deziro komplezi ol el deziro sin amfordoni. Tio reziduas<br />
en mi, ankoraŭ nesperta pri la nuancoj de la ama koro, io humiliga kaj<br />
seniluzia kvazaŭ stratangulaj senamaj amoroj. Neniam mi povis klarigi tion<br />
ĉar mi ne plu ŝin revidis aŭ ial renkontis, kvankam foje, fantaziante ŝin rekontakti<br />
kaj repreni paroladon interrompitan, la humiliĝsento kredis resperti ion<br />
por sin malaperigi.<br />
Tiu implikaĵo de sentoj, la postan tagon, tute perdis signifon kaj eĉ intereson<br />
kaj fariĝis malvarma duŝo, kiam la centra superulo min kunvenigas por<br />
urĝa komunikaĵo, oni al mi opiniigis. Mi aliris ĉe lin penante maski mienon vage<br />
espereca. Li, male, post kutimaj konvenaĵaj vortumoj, ne demande, sed aserte<br />
stiras la atenton al la hieraŭa vespera aferaĉo, parolante pri nia devo resti fidela<br />
ankaŭ al la ĉastecvoto. Mi deziris kunŝovi mian eston en neniejon kaj provis<br />
trovi ŝirmon en afektaj raŭkecaj, se ne gargaraj, raspaĵoj kiuj finfine devis<br />
ĉesi.<br />
Kiel flareblis al li pri la malpudoraj fifaroj de tiu hazarda renkontiĝo? Konfuzigita<br />
de humiliĝo kaj urĝo aperte agnoski mian malordaĵon, kaj malpaciencigita<br />
de retenataj atendoj por enveni baldaŭ la timatajn konkludojn, mi eklucidis<br />
pri tio kio senvole enŝteliĝis en mian amelverŝiĝon. La fratula pordisto,<br />
rozariante promenanta irrevene laŭ la klostro al kiu kondukas la koridoro antaŭ<br />
la vizitsaloneto de ni okupita, certamomenton, altirite de la silento pro la<br />
ĉesita babilado, eniris malŝalti la lumon, sed, malferminte la pordon, li sin trovis<br />
fronte de la amora spektaklo: fakte, mi nun memoras, ke neoportunaj pordaj<br />
ŝrikoj tiam min avertis, ke la pordo neŝlosita povus meti min sub alies<br />
okuloj sed tiam “ol dolor’ pli povis la malsato”, dirus Dante, nome la pasio<br />
232
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
estis pli forta ol la singardeco, kiu en tia momento ne povis akcepti disduigon.<br />
Se tiaj la faktoj, kompreneblas kial la superulo parolis ankaŭ pri skandalo al<br />
aliaj fratuloj. Oni prave povis, ne eĉ sen ironiaj ridetoj, imagi, ke mi estis kaptita<br />
ĉe plena humado. Tial ruzaj verokasiĝoj kaj neadoj ne eĉ provis dubigi pri<br />
evidenta okazinteco.<br />
Neniam mi miaene brulstampis tiun kunfratulon aŭ juĝis lin entrudulo; lin<br />
hazarde renkontinte, mi kondutis kvazaŭ nenio okazintus. Fakte, laŭ mia<br />
konscienco, li korekte agis raportante ĉe la distrikta superulo pri kio propraokule<br />
vidita kaj nur ĉe la superulo, kiu la postan tagon min kunvokos.<br />
Nun mi estas atendanta la superulan verdikton, stare sed kapkline: “konvenas,<br />
ke vi elektu alskribiĝi al alia fratula komunumo... por forpeli de vi pluajn okazojn<br />
kaj la tenton karamboli kaj ankaŭ por eviti viajn malprudentajn reagojn<br />
pro la implicita humiliĝo. Memevidente, la efiko de tia preventilo dependas nur<br />
de vi”, li elĵetas min alstrebante kun miena bonuleco. Elektu alskribiĝi, en la<br />
superulecaj nuancdiraĵoj inklinaj al semantikaj transferoj, signifas esti dekrete<br />
alskribata kaj devigata. Tiu invito-ordono rilate alian, eble foran, konventon<br />
alarmis min pro la timo perdi, ne la virinan amikecon, sed la eblon daŭrigi miajn<br />
studajn kontaktojn ĉe la du universitataj studentejoj, neniam vere interrompitajn<br />
kaj intertempe pliintensigitajn; kaj pro la aĉa perspektivo ĉesigi la rilatojn<br />
al mondo jam enirinta en mian mondon. Kaj pormomente mi ekenviis<br />
sukcesantojn formeti sekson ekster moralajn normojn kvazaŭ temus pri instinkta<br />
senregulinda afero: se tio solidiĝus vera, kiun malbonon mi agus? Oh,<br />
se ankaŭ mi konvinkiĝe kapablus tion enmensigi!<br />
Kia veo se mi suspektigis, ke tiun virinon mi amikigis ĝuste en tiuj lernejaj<br />
lokoj!<br />
Dum mi estis perdiĝanta en la penso pri la katastrofo, mi aŭdis, ke la sankcia<br />
ekzilo limiĝos al la distancigo de tridek kilometroj disde la loko de miaj<br />
interesoj. Malgraŭ mia naiva malobservo de la malnova goliardeca devizo “se<br />
ne caste, caute” (= se ne kaste, kaŭte = se ne ĉaste, almenaŭ singarde), bonŝance<br />
mi eltiriĝis el la embarasa situacio per malmulte da elspezoj kaj precipe<br />
malŝarĝiĝis pri la risko esti devigata prokrasti aŭ suspendi miajn studprojektojn.<br />
Tial fine mi min konsolis, se licas ignori kaj sufoki riproĉojn de la konscienco<br />
serĉanta kulpajn dekalkulojn, kaj eltenis la superulan finan esprimon:<br />
”ke ankaŭ la nova konvento ne fariĝu aferaĉa okazejo!”.<br />
Sed amara surprizo atendis min, naive neantaŭvidita! Pri tio estu okazo paroli<br />
iomete.<br />
Ke ĉiuj estis informitaj, en la nova konvento, pri mia punstato, kvankam en<br />
233
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
obskuro pri la motivo, kreis al mi kroman okazon de humiliĝo ĉar, laŭ komuna<br />
opinio, subita eksigo kun formovo el loko okazas nur pro koramaj mismarŝoj.<br />
Marĝenigita pro miaj pensoj kaj pro la senoficiĝo, kaj certigita ke la aferaĉo<br />
jam ĉesis esti nur konfidenca, mi komencis sendependiĝi el la devo “engaĝe<br />
kaj kunlaboreme” konduti; eĉ rimede aŭtonomiiĝis, kaj por tion fari<br />
ekserĉis kaj interkaptis monon destinitan al la fratularo, elĉerpante ĝin el leteroj<br />
de bonfarantoj aŭ tiujn ĉi mem kontaktante per diversaj pretekstoj kun la<br />
fina celo peti monon. Malgraŭ suspektata pri tia monkvestado (interpretata ĉe<br />
mi kiel ruzaĵo por min subteni en la alstrebataj studoj), mi sukcesis obteni, ne<br />
sen suspektigi gravajn danĝerojn por ĉiuj, denove la eksplicitan permeson,<br />
kun relativa financado, frekventi studlokojn, kiujn unuamomente strikta klaŭzurpuno<br />
malhelpis aliri.<br />
En tiu nova konvento miaj pastraj restartiĝoj preskaŭ senrezulte provis<br />
peni por reakiri la originan staton, tiun de la ordina cirkonstanco kiam ili<br />
fontis el la konvinko, ke en tiu stato oni povas kaj devas agadi por kaj kun<br />
Kristo. Ankaŭ miaj tiamaj entuziasmiĝoj estis de mi taksataj impregnitaj per tiu<br />
prerogativo. Nun, male, povis okazi, ke ili, de hodiaŭ al morgaŭ kaj senrimorse,<br />
min forlasadis ne pro laciĝo aŭ bezono ŝanĝi objekton travagantan la menson:<br />
ili malaperadis, almenaŭ laŭŝajne, senkiale.<br />
Unu el tiaj animaj vakuiĝoj min tute okupis en tragika, kvankam ne malkutima,<br />
cirkonstanco. Cirkonstanco kiu, eĥiĝante en la memoro, faligas min en refleksan<br />
tikon aŭ subitan nebremseblan strangaĵon kaj duonvolitan gestaĵon aŭ<br />
esprimaĉaĵon insulte al io aŭ al sanktaĵoj: kaj tio ĉio por forigi la kulpigan memoraĵon<br />
de antaŭ mi kaj por min elturni el la embaraso kaj forfuĝigi el nevinkeblaj<br />
enaj persekutantoj. Alifoje por min liberigi mi laŭtvoĉe disŝprucigas<br />
sensencajn frazojn, mirigantajn eventualan ĉeestantaron, kiujn tamen mi<br />
ĉiam sukcesas senmirigi per akcepteble mirŝtopaj kromaj vortaj aldonoj: reputacisavaj<br />
aposterioraĵoj pri kiuj mi lertas. Nur post pacigaj rezonadoj kun mi<br />
mem, dum la enveno en tiajn memoraĵojn, mi sukcesas ne plu bezoni komplikajn<br />
taktikojn por reteni emon al tikaj movoj.<br />
La komplican fonon okazigis la popola patronfesto en la kvinmilanima urbeto<br />
de miaj patraj geavoj, kie onkloj kun onklinoj kaj kuzoj kun kuzinoj atendas,<br />
ke mi, la plej honora parencmembro, pasigu ĉe ili iujn tagojn, dum kiuj ili<br />
povu min honorfesti kaj, eble, publike fieriĝi pri mi antaŭ si kaj la urbanoj. Mi<br />
atingis ilin kun la animo envolviĝinta en la antaŭvido kaj deziro je ĉiu kosto<br />
distriĝi, eble por forgesi konventanecon. Sed jen ne antaŭviditaĵo: mia patra avo<br />
enlitiĝis, kelkajn tagojn antaŭe pro grave pliakriĝinta malsano kaj ĉiuj restis<br />
234
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kondiĉitaj de tiu ĉi ĝenanta evento.<br />
Mi trovis lin pene spiranta kaj alvokanta mian alvenon kaj postulanta mian<br />
kontinuan ĉeeston apud si. Apenaŭ malapudiĝante el li, mi devis aŭskulti petegojn<br />
kaj plorojn kun ekduonaludoj al mia travidebla seniluzia, por mi kaj<br />
por li, rezigno pri la partopreniĝo en la vilaĝeca patrona festo pro lia alproksimiĝo<br />
al morto. “Post tiuj ĉi suferoj, li kompatopete pen- kaj plen-spire singultas,<br />
mi mortos kaj vi liberiĝos je malhelpo festi kun la aliaj”. Kaj tiupunkte<br />
sparkis evidentiĝe, sed senhorore, mia egoismo: mi akceptis, mi aprobis, al mi<br />
plaĉis, ke la anoncita okazontaĵo realiĝu baldaŭ por ke ne misiĝu miaj tempo<br />
kaj libero: lia postmorta alproksimiĝo aŭ malproksimiĝo al Dio min interesis<br />
neniom! Postkelkhore al la homo, jam ekstertoranta kaj vizaĝe ekspasmiĝanta,<br />
vere forfuĝis la vivo kun penaj spiroj kaj miaj supraĵe partoprenaj sanktaj<br />
vortoj, kiujn li kun delikata konsterno montris percepti senpartoprenaj, eble<br />
malpaciencaj.<br />
La patronfestaĵoj, intense flegitaj ankaŭ de mia parencoj, absorbis min, fone<br />
kaj publike, kun miaj gekuzoj, ĉar ĉiuj absorbis, el mia ne sufiĉe kaŝita mondumeca<br />
festemo, neantaŭvideblan sintenon. Kreiĝis stranga etoso: mi tuj<br />
eksnobliĝis je ilia fiero prezentanta min esceptaĵo honorpleniganta la familian<br />
nomon, kaj samtempe enmiksiĝis en iliajn cirkonstancajn pens- kaj agadmondumecaĵojn;<br />
mi estis orgojle prezentata fratulo al amikoj de parencoj kaj<br />
samtempe laŭdata ĉar “li ne estas tute pie animvarbanta”, kaj puŝita, ne sen<br />
mia komplico, de ili engolfiĝi en senkompatajn festaĵojn. Ni do, malgraŭ la protestoj<br />
de la avino, ĉe amuziĝejo kaj allogiĝejo, la kadavra avo forgesita en lito,<br />
kie, laŭ mia posta fulma matena konstato, liaj vizaĝaj trajtoj jam perdis la malmolan<br />
troecon de la lastaj antaŭmortaj momentoj, kiujn mi eĉ nun vidas kvazaŭ<br />
ĉeeste; pormomente mi restis mirigita, ke liaj okuloj ne malfermiĝu por min<br />
gvati suferplene.<br />
Inertiga silento ĉiujn invadis la sekvan tagon, eble pro ekremaĉiĝa kulposento.<br />
Se eblus forskrapi la memoron pri mia tiama devojiĝo, kaj se eblus certiĝi,<br />
ke la min adoranta avo ne kaptis la etoson de mi intensigitan, se el mia homa<br />
kaj tiam pastra maldignosento ankoraŭ ne tralikiĝus honto, mi pretus pagi per<br />
ĉiu ajn sufero. Pagi ja, kondiĉe tamen ke tiu memoro kaj abomena bildo kaj la<br />
honto mem ne forgesiĝu pro neniigo de kulpo. Eble, la punpago konsistas<br />
ĝuste el la hontiga memoro pri tiu morala kraŝo per la fia konduto.<br />
Bonŝance tiuj momentoj de blindeco, blindigaj ankaŭ por la ĉeestantoj, estis<br />
raraj, sendube tiu ĉi estis la plej translima, taksebla ja kiel struktura velkaĵo<br />
235
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
el la idealoj konstituantaj kristanan personecon.<br />
Jen malgrandaj jen grandaj, tiuj sentoŝanĝiĝoj invade dispartiĝis al multaj<br />
aktivadaj kaj pensadaj branĉoj. Ankaŭ la rilatoj kun la kunfratuloj, ne povintaj<br />
ne bridi tiujn seneksplikajn velkaĵojn, baraktis en la malfacila serĉado de la taŭga<br />
maniero min trakti. Eĉ oni persvadiĝis, ke mi uzas mian plejeblon por ne<br />
eviti miskomprenojn, nome mia intenco naski kunvivadajn disiĝojn.<br />
Etaj opiniecaj diverĝoj konturiĝis kiel konfliktoj gravaj kaj rankornutraj.<br />
Miaj sentoj kaj juĝoj estis tiom ŝanĝemaj, ke la konventularo ne plu sciis kiel<br />
al mi alproksimiĝi. Se post kontraŭfratulaj eksplodoj mi sen rankoraj spuroj<br />
facile emis pardonpeti, fine ne maloftis, ke al la pardonpete etendiĝanta mano la<br />
ofendita fratulo refutis per gesto de forpuŝo kaj rifuzo, min kun ŝultrolevo regardante<br />
aŭ kun aspekta impono, montrante juĝon de senespera perspektivo.<br />
Klara signo de ne plu eltenebla malaprobo pri mia konduto. Ankaŭ el etaj fidkomisiaj<br />
taskoj oni min komencis ekskludi aŭ distanciĝi el tiuj de mi entreprenitaj.<br />
Mia dialektika vervo fariĝis kermeso de la “ĉio iom vera kaj iom falsa”.<br />
Fakte, ĉiu juĝo aŭ opinio aŭ sentenco estis de mi dekonstruata kaj samtempe<br />
advokatata. La pacienco de fratuloj ekĉerpiĝis kaj ekpensis, ke por mi estas<br />
bone ke, por ke ne kontuziĝu la komuna fratula kunvivado, mi ekvivu eksterkonvente,<br />
ke mi provu vivi solece. Tia ilia, hazarde aŭdita, juĝo pri mi: “li<br />
certe ne fobias jen perdi ligon kun la franciskana stilvivo jen ĝin respekti, kaj<br />
samtempe freneze blufas pri volo foren eskapi dum, reale, li pretendas, ke ni<br />
solvu liajn personajn kontraŭdirajn problemojn!”.<br />
Nun ekcertis, ke kio ravis iam min al ekstazo kaj al sindoneco jam senreve<br />
ekfariĝas indiferento kaj enuo.<br />
La devon travivi povrece, por signifi al si kaj al la aliaj, ke la propra bezono<br />
poziciiĝas nur ĉe Dio, konkretiĝanta en la rezigno posedi kaj teni ĉe si kaj<br />
preterpermese uzadi monon kian ajn bezonatan, diverspretekste mi, malgraŭ<br />
konscienca riproĉo, ignoradis; kaj kiam oni, prave, suspektis, ke mi sekrete<br />
akumulas monon, la reagoj miaflanke estis aspekte akraj, kvazaŭ la suspekto<br />
turpigus mian personon, sed ruze mastrataj por havigi pli da ŝancoj daŭrigi en<br />
mia profitcela arto. Iom post iom al mi ŝajnis logike, ke la perspektivo de sekulara<br />
vivo sugestu kaj rajtigu la akumulan apartigon de mono: estis momentoj<br />
dum kiuj por mi viviĝis nur kio tintis mone: preni kaj ruze pensigi al la<br />
bonfarantoj mian disiĝon de la mono! Kien fine finiĝos tiu sekrete akumulita,<br />
se ne elvringita, mono?<br />
Ofte mi helpis, en iliaj gravaj aferoj, miajn gefratojn: parte provizis je doto<br />
236
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
miajn fratinojn okaze de ilia geedziĝo. Malegoisma nepotismo per mono tute<br />
ne propra, oni dirus; sed sekreta penso laboris en mi: la bonfaritoj certe pretos<br />
min helpi kiam mi decidos enveni la sekularan vivon. Se anticipi ion pri tio,<br />
diratu tuj, ke ili rapidege forgesis helpaĵojn ricevitajn aŭ tiujn ĉi minimumigis<br />
ĝis ilin preskaŭ nuligi; kaj preskaŭ neniu redonis, kaj se iu redonis ion tiu ne<br />
rezignis akre grumbli kaj malintensigis rilatojn kun mi: enveriĝis la proverbo<br />
“amikeco pro profito kiel akvo en kribrilo”. Kiam venos la momento de la konsciiĝo<br />
pri la redondevo, tion ĉi nur mi devis prizorgi ĉar eĉ la mono pergajnita<br />
pere mia laboro (predikado, verkado, instruado, liberaj donacoj, kaj eĉ monavidaj<br />
sintrudoj...), funde jam apartenis al la religiula komunumo. Kiamaniere<br />
reakiri kaj redoni? Ĉu redoni informinte aŭ sekrete? Estos morala problemo<br />
estonta, kiu certe min ne agitis dum tiaj alicelaj furoraĵoj.<br />
Ne malkaŝendu, je mia ne tute perdita honoro, ke plurfoje rimorso kun deziro<br />
reprovi la votobservadon kunpelis min honeste liberigi el tiu ŝtelita mono<br />
kaj ĝin kaŝe aŭ malkaŝe redoni al la komuna kaso.<br />
Ankaŭ mia eksterkonventa vagado, pro neniam klarigitaj motivoj se ignori<br />
tiun de la ofendige deklarita psika sufokiĝo, malkvietigis. Iuj miaj kunfratoj, ne<br />
volante trapensi pri konsciaj devioj el votaj devoj, limiĝis alskribi tian konduton<br />
kiel mian karakteran strangecon; aliaj ne nur ironie konsilis al mi psikiatran<br />
viziton nur pro tio ke mi ekmontris taksi iliajn objektivisme motivitajn kritikojn<br />
artifikaj psikmaĥinaĵoj, kiuj certe ne ekzistis.<br />
Ĉio tio provokis, tamen, post kelka tempo, la intervenon de la centra superulo,<br />
kiu dispoziciis, por ke ne estu minata ĉe eksterkonventanoj la estiman<br />
trezoron, ke mi transloĝiĝu ĉe alian konventon, poste ĉe alian, poste plue ĉe<br />
alian: ene de tri jaroj oni min devontigis adapti vivadon ĉe dek diversaj sinsekvaj<br />
kunvivadoj kaj por malebligi, ke instaliĝu per ligaj suspektindaj kontaktoj<br />
pluaj malordoj, kaj por kvietigi konventulojn kolerajn pro mia malpaciganta<br />
ĉeesto: tial, kie ajn mi gastus, ĉe la novaj kunfratuloj mi flaris, kiel vetite,<br />
jam superŝvebiĝanta mian fiecan famon kaj do jam vaporiĝintaj for la fidon<br />
kaj konfidon bezonajn por ekkunvivi. Pri tiu ĉi etoso mi havis trejnitan orelon<br />
ĉar la longa trakonventa vagado fatale trejnis min por distingi la plej etajn klaĉajn<br />
flustrojn. Estis dum tiu vagado, ke mi perdis la zorgon elpurigi je ĉiu ŝoka<br />
spico mian lingvaĵon, jam ne nur miaene konformiĝinta al la prudaĉo de la<br />
studentoj kaj kontestuloj aŭ al apudvulgarejaj lingvaĵoj; kaj tio kreskigis la<br />
komunuman malplaĉon koncerne min, rajtigitan de la nova publika etoso pliŝrumpanta<br />
kun provokaĵoj. Kaj pro mia nemalofta plendo pri malfida traktado<br />
aŭ gurdado de miajuĝe senmotivaj malvalorigaj malamikaj resentoj, konven-<br />
237
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
tanoj ellasis, ke la “renverŝulo” afektas grandecmanion kaj viktimecan persekutiĝemon<br />
pro tio ke li ne kuraĝas eniri la vivon kiun mem montras tiom admiri.<br />
Tiu tensio ŝvebigis min inter kaŝita timo kaj malprudentaj reagoj. Kelkaj<br />
konsilis, ke mi, sendifina nebonfartulo aŭ, plivere, psika deviemulo, psikoterapiiĝu<br />
“eventuale ĉe samfakaj viaj amikoj”.<br />
Sume mi akiris novan eksterigitan memkonscion, kies efikoj tamen min<br />
malmulte helpis en la plenumenda entrepreno kiun mi ne kuraĝis plenumi: ju pli<br />
kreskas tiu kondamna juĝo pri mi inter la fratularo des pli haste mi ricevos<br />
la puŝon por eksfratuliĝi, oni antaŭvidus! Male, tio provokis en mi reagan reziston<br />
ŝtopantan ekajn provojn al ekskonventiĝo. Ankoraŭ mi ne suspektis, ke<br />
ne eta fratularparto, tedita pro mia ne plu eltenebla kunvivado, mem estas<br />
ekpensanta sin definitive liberigi je mi.<br />
Eble mi jam aludis pri mia inklino al detrua envio, tio estas al la sufero pro<br />
alies altkvalitoj kaj ecoj moralaj, kaj al la deziro, ke ili estu perdataj, inklino<br />
kiun mi preskaŭ ĉiam klopodas kontroli kaj konvertigi en ĝian kontraŭon (instinkta<br />
enviado transformita al vola kontentiĝo pri alies ecoj kaj virtoj taksitaj<br />
konkurantaj kaj konkurencaj kun mia prestiĝo). Rilate tiun temon oni scias,<br />
ke, ĉe la katolika instruitaĵaro atingas moralan egalkulpecon la konsci-vola<br />
detrua deziro kaj la respektiva plenumiĝo: malbeni, antaŭ Dio, koincidas kun<br />
efektiva damaĝo al la malbenito, kaj inverse: la fakta plenumo malmulte pli<br />
gravas ol la simpla volo plenumi. Kiom, do, da mortigantoj en la mondo? Ne<br />
nur la plenumantoj de mortigo! Bonŝance validas ankaŭ, tia distingo, rilate la<br />
bonon: la sincera emo beni kaj bonfari samvaloras bonfaraĵojn!<br />
Se profiti de tia mia nuna inklino malkovri mian envio-inklinon, kompletigu<br />
ties gamon jeno: foje ekburĝonis al mia menso admiron por la nekredantoj je<br />
Dio. Abrupte ili revestiĝis je inteligento pli granda ol la mia kun bezonoj pli<br />
profundaj ol la miaj; ilia duboj - kun okazaj deklaroj pri sia nekredo - kroniĝis<br />
je nobleco ĉe si kaj estimo ĉe aliaj. Estimo je kiu mi ne povis disponi. Ŝajnis,<br />
ke mia dikredemo perdigus al mi ion legitime envieblan. Por forpasi trans tiun<br />
senton, mi devis, foje ne nur superrigarde, rekonsidere reiri al la fundamentoj<br />
de mia dikredemo.<br />
Mia enviemo nun ne plu direktiĝas al moralaj virtoj aŭ religiulaj reputaciaj<br />
sukcesoj; nun mi envias mondumajn sukcesojn kaj materiajn komfortojn. Ofte<br />
la envisento direktiĝas al konatoj edziĝintaj, sed tiu envio ne intencis rabi ilian<br />
feliĉon kiun mi imagis kaj bondeziris granda: nur ĝi trapenetrigis en min haloon<br />
en kiu la seksemo pli kaj pli apudigis mian fantazian scivolemon al ilia<br />
kruda kuniĝa forto.<br />
238
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
La centra kaj loka superuloj akordiĝis demeti la sintenon de truda devigo<br />
por lasi min agi libere, provante, eble, eltrovi la fontojn de miaj malkontentiĝoj;<br />
sed miaj kontentiĝoj jam estis foraj, aleksteraj, en revata familivivo, en<br />
imagitaj tenerecoj, kaj tradraŝitaj de la sociaj renversaj skuadoj. Dume kreiĝis,<br />
krome, ne sen ŝajnaj fundamentoj, interkonventana konvinko, ke mi havas<br />
ne senamajn amikecojn aŭ eĉ kaŝan kunulinon. Estis suspekto ankoraŭ ekscesa,<br />
sed mia konduto pravigis tiujn konkludojn, kiuj fakte similis al miaj revataj<br />
perspektivoj.<br />
Superuloj tial inventis, strebante por akordiĝema miksaĵo inter miaj flagre<br />
revolucionta idearo kaj la severaj juĝoj pri mi de la kunfratoj, por mi novan<br />
taskon, pli laŭan al mia temperamento, oni persvadige provis novan strategion,<br />
kun la intenco, min denove enplekti en la religiulan kunvivadon: oni min igis<br />
akompananto de pilgrimuloj al la sanktejo de Lourdes. La novaĵo, pormo -<br />
mente, min logis ĉar perspektive multobliĝus la kontaktoj kaj la opiniŝanĝoj<br />
utilaj ankaŭ rilate la oficialan evangelizadon kiun mi ankoraŭ ne intencis tute<br />
preterflui. Tiel taskite, paŝpostpaŝe mi larĝigis la sferon de miaj movoj kreante<br />
por mi, krom malproksimiĝo el la “pensokosmo de seniniciataj kaj sataj konventanoj”,<br />
sennombrajn okazojn kapreoli tra tuta Eŭropo tanĝante aliajn kontinentojn<br />
kaj kontaktante plej diversspecajn homojn. Kaj naskiĝis intensaj rilatoj<br />
kiuj liveris ŝajnan vivplenecon.<br />
“Kaj ankaŭ via instrua emo, amsprite diros plimalfrue simpatia persono,<br />
povis sin ellasi...”.<br />
Vere, eĉ tia emo, kontentigita, ŝajnis malekzistigi aŭ ignorigi miajn nesolvitajn<br />
problemojn. Aspekte sed ne reale.<br />
Mi pri Lourdes kaj tieaj Aperoj kaj miraklecaj eventoj, jam nesupraĵe kaj<br />
detale mi informiĝis pro la neceso distingi kion historie kaj teologie certigitan<br />
de la eklezio disde kio emfazita de pieco kaj de onia deziro renkontiĝi kun supernaturaĵoj;<br />
pro tio mi min provizis per bona literaturo kaj jam dum antaŭa<br />
persona pilgrimo haltadis en la loko plurajn tagojn. Pli ol pilgrimo oni dirus<br />
feriado, kvazaŭ anstataŭo de montara aŭ marborda pasado de libertempo. Mia<br />
certeco pri la objektiveco de la mariala evento, nome Mariaj Aperoj, fundiĝis<br />
precipe sur la kohereco inter la deklaroj de la absolute nekulturita viziulino<br />
Bernardette (la elvida informantino pri la Aperoj de Maria kaj ties mesaĝoj),<br />
kaj la evangelio: laŭ mi, oni povas diri, ke ŝi plastikigis, unue priskribante la<br />
cirkonstancaron de la mesaĝanta Apero kaj poste pervive, alian evangelion<br />
kvankam sciante preskaŭ nenion pri la singularecoj de la skriba evangelio.<br />
Se mi entuziasme akceptis la novan proponon kaj ekakompanis grupojn<br />
239
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
vagonare, aŭtobuse kaj aviadile, pli turisme ol pilgrime, mi ne antaŭvidis novajn<br />
psikajn problemojn. Ĉio bela dum mi estis kune kun pilgrimuloj aŭ peris<br />
eksplikojn pri la fundamentoj de la kristana kredo kaj ĝia respekto pri la intelektaj<br />
postuloj de la homa racio; la afero komplikiĝis kiam mi devis haltadi aŭ<br />
surgenuiĝi antaŭ la Groto de l’ Aperoj, kie la pleja zorgo mia estis eviti, ke<br />
rekta preĝo fariĝu turmento. Mi devas konfesi, ke plurfoje mi restadis kun la<br />
okuloj mallevitaj kvazaŭ mi atendus de la sankta statuo riproĉojn aŭ malaprobajn<br />
signojn. La kontraŭstaron inter mia nova vivdirektiĝo kaj la alvoko de<br />
mia konscienco, kiun mi fortenis ĉe la Apera Groto, mi kurbiĝadis por sufoki<br />
per doktaj konversacioj kun pilgrimuloj aŭ per detala rekonstruo de la historio<br />
de la Aperoj, kaj per respondoj al ĉiuspecaj obĵetoj aŭ klarigpetoj, spontanaj<br />
aŭ arte inspiritaj. Pri tio mi akiris kompetenton kaj vervon tiajn ke mi kreu al<br />
mi ankaŭ maskon silentigantan la konsciencajn bruegojn.<br />
La longajn preĝmomentojn mi ruze kaj ĉiupretekste evitadis por ŝpari al la<br />
pilgrimantoj seniluziiĝojn pro mia velkanta pieco. Tio minimume suferigis min<br />
ĉar la arton de simulado, ne nur instinktan, mi bone praktikadis jam de la kolegia<br />
vivo.<br />
Kablamte en tiu mia tordita konduto, iun posttagmezon, sidante kun aliaj<br />
viroj por trinki kafon ĉe la baro de monaĥineja gastejo, mi vidis tri junajn virinojn<br />
kiuj, certe ne suspektante, ke, sub miaj pli civilaspektaj ol ekleziecaj vestoj<br />
sin kaŝas sacerdoto, gaje sed malŝerce provis varbi pordancajn partnerojn<br />
inter uloj revenantaj el lokoj de la pilgrimaj devotaĵoj, kiujn devote partoprenis<br />
ankaŭ mem. “La fratulinoj de la apuda monaĥinejo-gastejo estis preparantaj<br />
dancfeston, kiun rajtas partopreni nur gefianĉaj, fianĉeskaj, paroj”.<br />
Ravite mi aŭskultadis iliajn vortojn kaj observadis ilian entreprenemon<br />
ĉe okazaj kafejo-klientoj, ankaŭ akompanataj de propraj familianoj, kiam junulinoj<br />
adresiĝis, iom impete, al mi:<br />
“Ĉu vi povas konduki min?”, elbobelis unu konfidence. “Se vi havas amikojn,<br />
ili por miaj kunulinoj. Ni dancos: la monaĥinoj neniam scios, ke ni neniam<br />
intervidiĝis antaŭe kaj eble ni intervidiĝos estonte, ĉu ne?”, pliekspliskas alia.<br />
“Dancado, nur dancado... sen preĝoj”, aldonas malicete/dolĉige la tria.<br />
Ĉu tio ne estas la okazo tiom dezirita kaj, eble, longe subpremata? Kial malplaĉi<br />
al ŝi kaj malhelpi al mi la ĝojon kiun mi tiom revis? Des pli ĉar el ŝia<br />
hispaneca prononco eliras tiom da sereneco kaj pureco dum el ŝiaj okuloj travideblas<br />
nekonata palpebla alloga mondo. Ignorante la disponeblecon de aliaj<br />
kunestadantoj, mi min montris pretiĝanta al harmoniemo.<br />
Ŝajnigante heziton, plivere dubante pri mia taŭgeco al kavalira partnereco,<br />
240
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
mi varbiĝis kaj post la vespera torĉa procesio, movite de ĝojo kaj timo konfliktantaj,<br />
rendevuis ĉe la sama loko. Ŝi, min vidinte, feste mansvingetis kaj<br />
poste disetendis larĝe la brakojn ilin ekdisĵetante al mi, kaj, hispane parolante,<br />
kisis mian vandon kaj ŝia tuta disvolvita staturo apoge flugtuŝis kun hasteca<br />
plaĉeco plurpartojn de mia persono. Ĉu ŝi provas kredigi rutina nian interpartnerecon<br />
aŭ ŝi ĝuste tion celas? Ŝi ne montris tute malĝenon kiam mi reanticipis,<br />
ke la danco ne estas mia arto.<br />
Tiupunkte mi intime certiĝis, ke mia timo je ridindigo estis superita dum<br />
ŝi glite/ŝove min trenis ĉe la pordon, kie alta fratulino nin ridete salutis, kaj ni,<br />
brakenbrake, eniris tuj la dancsalonegon. Neelpeteble, kun altira bruskeco, ŝi<br />
min trenis centren, inter la dancantoj kaj, ĉar mi moviĝis rigideen la ritmo de<br />
malrapida valso, ŝi gracie skuetis mian figuron iom anticipante la sinkronajn<br />
movojn. Post ĉiu skueto, dum kiu ŝia vesto el ŝia korpo susuris al la mia, ŝi<br />
impetetis al mi kompense apogante sian vangon sur la mian: momentaj fordoniĝoj,<br />
eble, kiujn mi tamen ne povis elĝui ĉar tro absorbita de la zorgo ne surtreti<br />
ŝiajn piedojn. Malgraŭ tio, mi estis altire trarigardanta ŝiajn nigrajn okulojn,<br />
la leĝeran kolieron kies ornampendaĵo saltetis tie kie alloge imponas la<br />
mama disdividiĝo: pri mamoj, tiuj ĉi estis tiel rigide, malgraŭ en maldikeco,<br />
elstaraj, ke ŝajnis rostretoj protekte pintitaj kontraŭ miaj imageblaj ripoj aŭ<br />
kontraŭ miaj okuloj al kiuj ili sen ĝena pudoro sin paradis. Ŝiaj surŝultre ondiĝantaj<br />
haroj tuŝetis mian vizaĝon, dum ŝia dekstra mano obeigis mian korpon,<br />
rigidan el si mem kaj foje malrapidiĝantan pro abrupta apero de nova alloga<br />
ŝia graciero.<br />
La aspekte iom freneza danco estis de tempo el tempo, miabonŝance, interrompata<br />
de alta fratulino, preskaŭ juna, mangeste rondiriganta la parojn laŭ<br />
facila, sed intensa, skemo. Tiupunkte ŝi, eble pro manko de la senpera strikta<br />
kontakto kun la partnero, decidis elviciĝi trenante min al apudaj sidiloj; tiam<br />
mi profitis por konversacii kun ŝi, por elsuĉi pli da informoj pri ŝi; intuiciinte<br />
mian deziron, ŝi kun aspekta malzorgo elbuŝigis, momentpaŭze, sian nomon<br />
ne multe atenta al miaj reagoj, kiuj estis:<br />
“Via nomo komunas sed ĝi akiras splendon de vi”. Kaj ŝi ne inundiĝis je la<br />
deziro aŭdi la sonon de la mia, preta apenaŭ elbuŝiĝi.<br />
Haltigante la rigardon sur min, ŝi ekridetis kvazaŭ antaŭ surpriza novaĵo;<br />
sed post cezura momento, malmulte zorgante babilaĵojn aŭ mian nomon ĵus fine<br />
miainiciate komunikitan, ŝi jam glitis centren de la salono min movigante, je<br />
nova muzika ritmo, kiel solidan apudaĵon, kaj, malgraŭ la apudaĵo, ekplektis<br />
dancajn movojn ĉe ĉiu ekmelodio. Tiom altiris ŝin la dancado ke eĉ sen peti<br />
241
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
mian konsenton neniam regresis antaŭ invitoj de aliaj partneroj, kun kiuj gracie<br />
impetante ĉe siaj kruroj kaj ŝajnfragilaj koksoj, kion ŝi eble ne okazigis<br />
dum kontakto kun miaj rigidaj manoj kaj brakoj de ŝi malmolete direktitaj.<br />
Certe nur por danci ŝi trenis min ĉi tien. Inter tiuj ne tute al mi plaĉaj sinkoncedoj<br />
al dancpartneroj kaj revenoj al la seĝo, mi observadis ŝian vizaĝon<br />
apenaŭ faltitan de la buŝangulaj komisuroj ĝis la nazbazo, kies angulecaĵoj tamen<br />
estis plaĉige preskaŭ malaperigitaj kaj pufigitaj de ŝia senreteneme renoviĝanta<br />
rido; rido, kiun ŝi disdonis sendiference al ĉiu partnero kvazaŭ ĉiu<br />
estus la kavaliro kiu ŝin rikoltis el la danĝera vojo kaj kiun ŝi longe atendadis.<br />
Ĉiun el tiuj disradiataj ridoj, malpliigantaj la miajn, certamomente mi perceptis<br />
ŝtelita de mi tiom, ke mi deziris, ke la danco finiĝu. Finiĝis meznokte kaj<br />
post mallonga kaj dispecigita konversacio ĉe bufedo kaj, interŝanĝinte la adresojn,<br />
ni reciproke kisis survande. Kaj ŝi estis jam fore kun sia ŝveba rideto. Se<br />
ŝi serĉadis partneron kun kiu fianĉinaspire rilati, kaj eble lin trovis inter la danculoj,<br />
certe tiu ĉi ne estis mi.<br />
Neniam mi ricevis aŭ sendis leterajn aŭ alispecajn mesaĝojn. La tuta ĝojo<br />
kiun mi provis kun ŝi malkombiniĝis, en mia memoro, pro la sensa dubo, ke ŝi<br />
eble mallogiĝis pri mia danca partnereco; en ŝi mi neniam sukcesis imagi kelkajn<br />
el tiuj onidiraj koketaĵoj de la delogema virina arsenalo, krom eble la<br />
energia fragileco kun kiu ŝi movigis min. Sed de tiu momento, laŭlongatempe,<br />
kiam mi imagis virinon ĉe mia vivo, tiu ĉi devis havi la vizaĝon kaj ridon de<br />
ŝi, ĉar ŝia silueto nostalgiekscite ŝvebis en mia fiksiĝanta fantazio kiel la plej<br />
viziebla el la atenditaĵoj.<br />
Tra tiuj oscilantaj ĝojoj, ellogis min ne malgrava incidento kuspe trakaresanta<br />
miajn suferantajn sentimentalajn aventurojn. El du interbabilantaj pilgrimulinoj<br />
mi kredis kapti tiun esprimon: “kia danda fratulo!”. Ĉu ili aludis<br />
min, ĉagreniĝante pro mia konduto? Ĉu ili legis en mia animo kion mi ekmalkaŝis<br />
nur al mi mem? Se ili min penetrus funde, ili malkaŝus, ke temas nur pri<br />
duonvolo ĉar la mia estis ankoraŭ platona amo al ĉiuj virinoj, ne jam al iu<br />
aparta. Se eble eĉ tion ili kredis, prave ili juĝis min dando ĉar tiu figuro, ankoraŭ<br />
nure idealigita, al mia fantazio profiliĝas kiel ulo tute ema allogi kaj allogiĝi.<br />
Senhorore mi ekkonsciis, ke jam ne plu eblas kaŝi al mi mem, ke la mia<br />
fariĝis afektece ŝajna ĉasto kaj, ke ĝi ne plu sukcesas malhelpi al si eksteriĝi<br />
skandalante kredantajn personojn. Ankaŭ tio ĉi kontribuis kreskigi en mi iun<br />
nerifuzitan sentumon de akceptita frivoleco kvankam kun la samtempa percepto,<br />
ke la antaŭa aventureca sorĉiĝo estas jam forviŝiĝanta.<br />
Enkadre de tiuj duonseniluziĝoj, kio restis stabila estis la plia pereiĝo de la<br />
242
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
spirita orientiĝo de la idealoj de la fruaj pastrecaj tempoj, kaj kiam tiujn ĉi mi<br />
travidis pluvivantaj en aliaj pastraj fratuloj, tuj mi hastis tiujn ĉi taksi konformismemaj<br />
kaj liberrezignaj, kaj akuzi je juga formaleco. Min ekregis nur la<br />
penso ekflugi al la ĝardeno de l’ mondumo. En tiu ĉi malkombiniĝo de idealoj,<br />
oni pensus plani avancan strategion antaŭvide al realigado de la jam maturiĝintaj<br />
sopiratendoj; male mi daŭrigis resti inerta en la mano de tajdantaj sentumoj<br />
kaj timumoj kvazaŭ tiuj ĉi estus mem la revita senliga vivo. Akumuliĝo<br />
de sentoj kaj pensoj, kontraŭantaj unuj la aliajn, senlogike daŭrigis bloki min.<br />
Kompense, mia aktivado fariĝis tiel intensa, ke ĝi povus aspekti la moviĝado<br />
de la planedoj, laŭ difino de konventanoj.<br />
Estis fatale, ke la pilgrima akompananto alvenu ankaŭ ĉe la sanktejon de<br />
San Giovanni Rotondo (Centra Italio, Foggia) kie aktivadis tiu persono de Dio<br />
leganta en la koroj eĉ eksterkonfesprenejo, laŭ komune konataj diroj kiujn<br />
mia suspektema atento juĝis laŭveraj ankaŭ se raportitaj ne sen troecoj.<br />
Jen kiel okazis. Kvardek samfirmaaj okupitoj estis farantaj rondvojaĝon tra<br />
Italujo kaj unu el la vojaĝceloj estis ĝuste ankaŭ preterkura, kaj sen eksplicitaj<br />
devotecaj taskoj, vizito al Patro Pio 2 ; sed tiu celo pravigis, ĉe iliaj okuloj,<br />
mian ĉeeston inter ili. La turisma gvidisto obtenis, ke Patro Pio ricevu niajn<br />
salutojn per manpremo en la sakristio tuj post sia malhaste intense elparolata<br />
meso. Mi estis samtempe indiferenta kaj agitita, senĝena kaj nesentima.<br />
Mi nutris pri la afero “Patro Pio” miajn personajn juĝojn. Ofte oni estis parolinta<br />
al mi pri la mirindaĵoj aŭ eble mirakloj koncerne tiun personon, kiujn<br />
mi emis eĉ kredi veraj, kvankam ne multe bezonataj. Pli klare, al mi malmulte<br />
interesis ĉu ili estas veraj, ili forstaris ekstere de miaj dezireblaj konstatoj:<br />
eble tiu ĉi sinteno iel defluis, krom el timo esti honte trafoliumata, el mia katolika<br />
edukiteco kiu nemulte aprecigas tiajn fenomenojn kaj eĉ ilin subtaksas kiel la<br />
plej malaltajn signojn de sankteco, kvankam ĝin foje rimarkanta.<br />
Alia samtempa afero min malkvietigis. Mi jam aŭdis kaj konvinkiĝis, ke<br />
tiu ĉi homo kondutas kiel vera kredanto, homo kiu malkovris, ke la konsista<br />
ĝojo de homo koincidas kun ligiĝo al sindoninta Kristo, en kies amo li senrezerve<br />
servas la homojn por ke ili atingu la totalan saviĝon. Homo je supernatura kaj<br />
2 Patro Pio, naskita ĉe Pietrelcina (Benevento, Suda Italio), en 1887, pastre kapuceniĝis en la<br />
konvento de San Giovanni Rotondo (Foggia, Suda Italio), kie animzorgis ĝis la morto en<br />
1968. Ĉar la miraklecaj signoj priparolataj fariĝis fonto de polemikaj disputoj kaj konfuzegoj,<br />
Sanktaŝegaj aŭtoritatoj enketis pri li iom tro severe; sed ĉio finiĝis sen obstakli la kreskantan<br />
kunkuron de milionoj da personoj, el la tuta mondo, dezirantaj preĝi apud li aŭ sin sakramente<br />
konfesi ĉe li. La papo Johano Paŭlo la 2a lin beatulo deklaris en 1999, kaj sanktulo la 16 de<br />
junio 2002.<br />
243
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
mistika vivo, kiel oni dirus en kristana lingvaĵo.<br />
Mi timis tiun homon ĉar mi, kvankam kredanto kaj zorganto por solidigi<br />
aliulan kredon, nun aperte deziris, ke Dio iel forestu de mi por ke miaj revitaj<br />
komfortaĵoj, malgraŭ ilia ĉiam prokrastita plenumiĝo, ne risku perdiĝi. Dum<br />
la atendaj paŭzoj mi obskure ektimis, ke tiu ulo povu min breĉi kaj treni al<br />
kelka stranga direkto.<br />
Kaj jen ni antaŭ Patro Pio tuj post lia mescelebro. Ĉiu el ni povis, laŭdezire,<br />
kisi lian manon, kvankam li nur pro obeo al siaj superuloj kaj rezignacie<br />
tion akceptadis. Ĉiu el ni iom ĝenite estis gratulita je lia parolo, nemalofte<br />
gaje ŝerca.<br />
Jen mia vico ĉe la Patro, en la sakristio. Mi klopodis anticipi, ridete mienante,<br />
ke mi ne havas komplikajn spiritajn problemojn subigendajn al lia analizo,<br />
kaj intense esperis, ke lia atento rapide pasu sur la sekvantan vizitanton.<br />
La Patro haste apenaŭ tuŝis per la dekstra, okulrande min rigardante en la okuloj,<br />
mian hezitantan dekstran manon dum samtempe frapetis per sia maldekstra<br />
mano mian dekstran tempion dirante duonŝerce/duonserioze: “Ha! vi<br />
venis nur por ŝanĝi aeron!”, kaj tuj adresis siajn manon kaj parolon al la sekvanto.<br />
Mi min sentis feliĉa pro la evitita lia entrudiĝo en min: certe mi bonŝancis<br />
min teni for de miaj ĉiam pli komplikiĝantaj psik-spiritaj problemoj!<br />
Sed iom post iom min ekokupis dubo kiu fariĝis preskaŭ certeco: “Tiu ĉi<br />
homo komprenis ĉion pri mi... Li kaptis, ke mi kultas aliajn idealojn!... Ja,<br />
ŝanĝi aeron, ne vivon!”.<br />
Mi lin ne plu renkontis. Sed tiu vangofrapeto kaj tiuj vortoj, se dekomence<br />
mi sukcese deturnis el memoro, jarojn poste surmetiĝis al mia preskaŭ nostalgia<br />
analizo kun la espero trovi en ili ion pozitivan. Ĉu juĝo definitive negativa<br />
pri mi?<br />
Inter la personoj renkontitaj, iuj restas malplej longe en la memoro dum aliaj<br />
eble neniam forgesiĝos samkiel la juna paro, brila laŭ diversaj starpunktoj<br />
aparte en ĝia iremado tramonda kaj kvazaŭ aktoraj en la afabloplena rakontadarto.<br />
Precizaj en konversacioj kaj preskaŭ naivaj en fidemo al la proksimuloj,<br />
ili simpatiiĝis al mi ĝis min viziti ĉiusemajne kaj eĉ pli, kiam ni ripoze gastis<br />
en mia konvento. Mi opinias, ke funkciis kiel altirilo ĉe ili miaj interesoj pri la<br />
psikologio kaj psikanalizo, ŝprucigitaj de teologiaj ŝuteroj, kaj la de mi emfazitaj<br />
intuicioj-malkovroj de la psikologio de la grafologio, kiujn mi rakon -<br />
tadis verve kaj pasie. Certamomente ili decidis manifesti al mi sian familian<br />
amrilatan situacion: ĝuste tion mi provis eviti preferante esplori kaj pridiskuti<br />
244
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
facetaĵojn de vero rilate religion, pri kiuj mi nutris kvazaŭan voluptemon, ol<br />
problemojn de konduta kohero kun la kredo kaj de praktikaj komplikaĵoj.<br />
Estis li kiu insiste petegis, ke mi aŭskultu lian dramon: li neniam havis kaj<br />
havas seksajn rilatojn kun sia edzino ĉar por ŝi li ne sentas iun ajn seksallogon,<br />
sammaniere cetere rilate ĉiujn virinojn kiujn li rigardas kvazaŭ sensensigite<br />
kaj sensentigite, malgraŭ vola klopodo cedi al iliaj graciecoj. Altirforto<br />
al li nure el viraj korpaj, kvankam al tio li ne indulgas, eĉ ĝin volas kontrasti.<br />
Senvole, mi min gardis el naivaĵoj aŭ malprudentaĵoj: iam alia samseksulo<br />
unue parolis al mi pri sia ŝajne malakcepta kondiĉo kaj ne multeposte ekpretendis,<br />
ke mi fariĝu lia partnero, eventuale eĉ kun rekompenso. Ne estis tia ĉikazo<br />
ĉar la viro manifestis rimarkindan, neniel afektan, religian sintenon kun<br />
kohera morala konduto. La problemo lin kirlanta estis lia edzino kiun li, iam,<br />
estis esperinta, kun nesufiĉe fundamenta bazo, edze feliĉigi, dum nun male<br />
konstateblas ŝia malfeliĉo sub ridmieno kaj tramondaj vojaĝoj. Iujn semajnojn<br />
poste, ankaŭ ŝi venis konfirmi kion konfiditan de la edzo kaj plori. Ili jam estis<br />
traktitaj kuracile kaj psikologie de fakuloj; sed kun neniu rezulto, ankaŭ de<br />
sacerdotoj ili ricevis nur kuraĝigojn kaj invitojn al pacienco kun klarigoj, ke<br />
samseksema impulso el si mem ne estas peko, male estus sensenca decido indulgi<br />
al ĝia inklinforto, kaj ke estiĝis grava peko esti krediginta al la edzinigota<br />
partnero normalan atenton pri ŝiaj seksaj ĉarmaĵoj. “Sed, li plipreciziĝis,<br />
tiam mi kredis, ke kunhejmiĝo kun virino kapablas modifi miajn inklinojn”.<br />
Ŝi ankaŭ jam aŭdis, ĉe pastro pri kanonika juro instruisto, ke se vere kaj<br />
demonstreble la edzo ne antaŭinformis pri sia samseksemo la edzinigotan<br />
partnerinon, la geedziĝo konkretiĝis nur ceremonie do nevalide. Sed kiel pruvi<br />
tion? Niaj konversacioj daŭris tra monatoj. Kun neniu rezulto, se ne ekskludante<br />
tiun de la ripetado de la propono kaj enkadrigo de la kristana moralo:<br />
samseksemo ne estas malbono, malbono estas nur sekvi ĝian impulson. Aplikeblas<br />
ĉiam la sama principo: seksa plenumado eksteredziĝa kontraŭas la dian<br />
volon: samseksemo estas eksteredziĝa vira/virina kuniĝo, tial... Cetere samseksemo<br />
ne malebligas la voton de virgeco kaj ankaŭ, en ĉeesto de apartaj psikvolaj<br />
cirkonstancoj, la senedzinan sacerdotan vokiĝon samkiel historio demonstras:<br />
dependas ĉiam de la orientiĝo kiun iu volas doni al sia vivo. En sekvanto<br />
de la sacerdota vokiteco, la seksa inklino se ne direktiĝas al unu sekso<br />
emas al la alia. Ambaŭkaze la sama rezigno ne tro malsimilas unu al la alia, aŭ,<br />
plibone, ambaŭkaze persiste agadas la sama kroma sindoniĝo al Dio kaj al homoj<br />
anstataŭ al partnero ankaŭ rilate la sentajn kaj familiajn plezurojn kaj zorgojn.<br />
Tiam mi ne konis centrojn de reorientado de la samseksemo, kiuj per<br />
245
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
plurpsikologiaj metodoj sukcesas, kun ne neglekteblaj rezultoj, redoni interseksajn<br />
rilatojn en la paro.<br />
Preskaŭ abrupte niaj rilatoj ruiniĝe fuŝiĝis. Eble pro tio ke trediĝis ankaŭ alia<br />
fadeno, eble nur perturbe, tiu de miaj problemoj. Fakte, la virino komencis<br />
manifesti al mi tiajn simpation kaj raviĝon ĝis aliigi min en sian idolon, kion<br />
mi maltuj reage komprenis, ĝuste al mi inspirante pli ol elkorajn renkontiĝojn<br />
kaj krome ne kaŝante tion al la okuloj kaj oreloj de sia edzo, eble por eksciti<br />
ĵaluzon de la „fridiĝinto“, mi ĉekomence opiniis. Por ŝi, vere, li nutris nekaŝitan<br />
ĵaluzon, kiu en tiuj ĉi okazoj akiris ion fascinece pasian. Surprizis tiu ĵaluzo<br />
ĉar koncernanta virinon unuavide ne lian, de li neniam sekse serĉatan; duavide<br />
vidiĝis psika monstraĵo: ŝin sekse eviti por ŝin alinivele posedi aŭ ŝin posedi<br />
alinivele por obstakli al ŝi seksajn rilatojn alipartnerajn.<br />
Necesas aldoni, ke tiu virino estis ĉarme subtila sed energia, modesta sed<br />
kutimiĝinta al moviĝoj kiajn edzino elpensas por formovi edzon ŝtoniĝintan;<br />
tamen ŝiaj graciesprimaj moviĝoj, jam faritaj eĉ kutima konduto, neniam taŭzis<br />
la belan ekvilibron de proporcioj. La malakordo unue eksplodis en ilia kunvivado,<br />
poste ankaŭ antaŭ mi en konventaj renkontiĝejaj lokaloj, tiom brue<br />
kaj krie, ke la konventa superulo, post vanaj provoj ilin kvietigi, sendis ĉiujn<br />
eksteren.<br />
Bonŝance mi ne mankis je invitoj pledantaj memori kion la psikologio, moderna<br />
kaj humanisma, jam delonge malkovris: la konfidenculo emas enamiĝi<br />
je sia konfidito kaj kelkfoje tiu ĉi emas cedi al tiu emo. Tiu situacio kostas en la<br />
konfidito, krom la peno por ne dispeli la moralan sintenon, prudenton kaj<br />
memkontrolon por ne plagi sin mem kune kun la konfidenculo per facila sed<br />
abomeninda kulpo. La malpaciĝaĵo inter ili kaj kun mi sensolve daŭris ĝis devigi<br />
min ilin forlasi al ilia destino, tiom pli, ke iliaj konfidencoj ankaŭ al mi<br />
ekperdigis serenecon.<br />
Postkelkjare mi estis invitita de la dioceza tribunalo de la geedzaj aferoj<br />
atesti, laŭ iliaj antaŭaj konfidencaj konigoj ĉe mi, pri kies sekreteco la geedzoj<br />
estis lasinta allasigan dokumenton, pri ilia stato de seksuma geedza plenumo:<br />
mi rakontis kion ili iam, eksterkonfese, plurfoje kune kaj unuope konfidis al<br />
mi kaj kion ili nun deziras, nome ke mi manifestu al la tribunalo: ke ili unuopule<br />
kaj kune rakontis, ke ili mem neniam sekse sin konis!<br />
Neniam plu pri ilia situacio mi interesiĝis; mi scios poste, multposte kaj<br />
hazarde, ke ŝi instruistiniĝis kaj feliĉe reedziniĝis kaj naskis filon; pri li, male,<br />
nenion, ĝis nun, mi scias malgraŭ serĉadoj kaj informpetoj ĉe liaj tiamaj kundungitoj<br />
kaj jamaj kunemeritiĝintoj.<br />
246
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Sociaj eventoj kaj lakmusaj cirkonstancoj jam estis vere tradraŝantaj mian<br />
menson, mian tutan eston. La ses- kaj sep-dekjaraj studentaj kontestadoj, eĉ se<br />
dekomence suspekte taksitaj unuanime ĉe la frataro, fintralikigis ion ankaŭ en<br />
konventojn. La religiula obeo, tiom haloita je sankteco, ekinvestiĝis je kritikoj<br />
ĝis juĝiĝi rezigno pri memstareco kaj rifuĝo de nematuriĝintaj persono<br />
kaj socia apartiĝemoj: en mondo jam leviĝinta al la adolta staturo, religiuloj<br />
persistas resti bezonaj je patroneca ŝirmiĝo, kies ekstremoj horore evidentiĝus<br />
en la proceso kontraŭ nazioj de Nurenbergo, gurdaĵe citita laŭ tiutempa<br />
pasema modo, nome ne rimarkinta la ne senrimarkeblajn diferencojn, kie<br />
torturintoj kaj mortigintoj sin senkulpigis dirante, ke “ili obeis superajn ordonojn”.<br />
Je preteksto de obeo, iuj despotintoj de aliaj perdis sian respondecsenton.<br />
Ĉiukaze, ankaŭ kiam la sloganoj restis en la fono, la obeo tratrempiĝis per senutileco<br />
kaj eĉ malutileco. Superuloj, kies aŭtoritateco estis ĉiam pli sapeita, kaj<br />
timigita inter duboj kaj tentoj al unuavide malpli damaĝaj cedoj, foje rezignis<br />
ordoni dum regatoj interpretis laŭkaprice regulajn preskribojn. En tiu etoso la<br />
superulstato mem aspektis pli kaj pli nesentiva rilate al la konsciiĝo pri homaj<br />
rajtoj. Kiam oni aludis distingojn inter rajtoj kaj orelfrapaj rajtoj, eksaltis akuzo<br />
de senrespondeciga direktismo.<br />
“Danĝeraj sed nur pasemaj blovoj de moderna konsumada kulturo kaj<br />
momente kriantaj filozofioj flagflirtigantaj la novmodajn sloganojn”, esperiĝe<br />
vortigis pri mi la pacienculoj optimistaj; “jam estas atingita la apostatlimo”,<br />
refrenis senespere la ĝenatoj pesimistaj. Mia mondumiĝo, ekdatiĝinta delonge<br />
antaŭ, nun fakte pliintensiĝis kaj esprimiĝis per novaj sendiskutaj teoriumaĵoj,<br />
taŭgaj por revoluciulo plentempa, aŭ, laŭ iuj, revulo ekstertempa. Kondiĉe ke<br />
“li jam mense ne ekdifektiĝis”, sampensis ambaŭ flankoj.<br />
Ankaŭ la malriĉecvoto, kies aparteco signas “sinallasi nur al Dio” kaj zorge<br />
uzadi rimedojn, malŝparis pecojn laŭvoje, ĉar la kontestadaj rotoj kredis<br />
malkovri, ke en mondo de ekspansianta riĉeco perspektive liveranta bonstaton<br />
al ĉiuj, la religiuloj per siaj rezignoj konvinkus la proletojn akcepti ekspluatiĝon<br />
kaj pravigus, subtile kaj per emociaj influoj, la ekspluaton fare de la labordonantoj.<br />
Sin senigi je komfortoj signifus ekpasi de virto al malvirto, el<br />
seniĝo al kunkulpiĝo. Kaj tial la serĉata malstabileco, en konstanta laborado<br />
kun homoj por homoj, por manifeste meti sian stabilecon nur en la Sinjoro kaj<br />
en la fiduloj por kiuj oni apostole laboras, jam manifestus sian fraŭdecan ruzecon.<br />
Kaj, krome, kial ne peni perlabori sian panon per produktiva laboro en<br />
uzinoj kaj oficejoj aŭ inter kamparanoj? Kunfrataj pastroj jam elektis manla -<br />
247
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
boron facile trafante la novajn modojn kaj laŭdojn en ĵurnaloj kaj publikan<br />
konsenton eĉ ĉe engaĝitaj laikaj katolikoj kaj kelkaj ekleziaj moŝtuloj.<br />
La ĉastecvoton, kiu, laŭ evangelio, anticipas figure kaj reale la estontan<br />
kondiĉon de la resurektontoj ĉe Dio, oni ekvidigis kiel danĝeran separatecon<br />
el la mondo, kiel kontaktomankan izoliĝon malebligantan kompreni kaj kunsenti<br />
apud la realaj homoj. Plie, ĝi nun konsiderendus subtila ilo por, malŝarĝite<br />
je familiaj penoj, pli efike agi por ligi fidulojn al la ekleziaj strukturoj.<br />
Kaj pro tio ke ĉasteco, perdante sian motiviĝon, tuj serĉas sian kontraŭan objekton,<br />
malfacilis por la novmoliĝintoj malhelpi al si fantazii pri inecaj tenerecoj<br />
aŭ ne cedi al la tento kontakti, kiel limfo en osmozo, la inajn formojn de la<br />
plej apuda, se tion rimarki per ŝajnekscesaj vortoj, edziniĝebla virino, kaj fakte<br />
ĉiutage gazetoj informadis pri pastroj aŭ religiuloj, ajne malajne, dispense<br />
aŭ sendispense, edziĝantaj.<br />
Certamomente oni aŭdis, ke la ribela nova interpreto de la religiula kristanismo<br />
eketendis, favoratajn de la inismaj ventoj, odorojn eĉ en virinaj komunumoj.<br />
Laŭ ondoj eĉ religiulinoj ekmalkovris, ke la antaŭa vivstilo nur litere<br />
respektus la evangelion kaj, ke nun oni ekkapablas rekuperi ties veran profundan<br />
signifon liberigan dum la ĉastecvoto estingus trezorojn de tenereco kaj altruismo.<br />
Malpeneme, kvazaŭ per elflua kompetenteco, oni strebis malkombini<br />
kaj apartigi, ankaŭ kulturnivele, la kristanan inismon disde evangelia ĉasteco,<br />
bildigita kiel eklezia ruzilo por krei al si senkostajn varbistojn.<br />
Kiam la ideara ŝtormo silentiĝos kaj la homoj ree penetriĝos per la kvieto<br />
necesa por rekuperi la kritikajn distingkapablojn, ambaŭseksaj religiulejoj estos<br />
perdintaj pli ol triono de sia homa konsisto.<br />
Se la forto de tiuj konkludoj plu kaj pli modladis mian konduton, ĝi ankaŭ<br />
lasadis, en mi, necertecon ĝuste pro sia tro unuflanka favoro al la instinktaj inklinoj.<br />
Ne malfacilas kompreni, ke en jam franciskaniĝinto kaj aginto pastre, sed<br />
nun ĉesanta pensi franciskane aŭ pastre, ne tuj komplete eliminiĝas interna disiĝo.<br />
La distanco kuŝanta inter agi kaj esti dilatiĝis pli kaj pli ĝis fariĝi mem<br />
argumento kontraŭ la persisto en religiula vivo: ĉu honestas daŭrigi en tiu personecduiĝo?<br />
esti aspekte por Dio kaj fideluloj, reale nur por si mem? Ĉu ne<br />
estas devo sin forpeli el okazoj agi tiel duiĝe, forlasi la medion okazigantan tiajn<br />
disiĝojn? La medio, la religiula vivo, do, kaŭzus psikan danĝeron per duiĝo<br />
de la personeco. Estis nova akuzo kontraŭ la religiula stato!<br />
Kaj la nova abomeno helpis analizi tiun disiĝon: fari resendas simple al amasoj<br />
da taskoj kaj roloj laŭvole disigeblaj disde sia propra intima difino pri<br />
si; esti antaŭpostulas volan adheron, identiĝon kun la farado. La analizo fari-<br />
248
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ĝis fonto el kiu ĉerpi forton kaj justigon por plunutri la deziron liberigi la tutan<br />
socion el la koncepto mem de religiula stato, tion igante devontiĝo kaj<br />
porhoma celo. Nome koincidigi la esti al fari. Multaj atendis eĉ deziris tian<br />
koincidon. Sed la furioza kontestulo malaŭdacis fari la lastan liberigan paŝon!<br />
Dum la maloftaj, ĉiam pli maloftaj, komunumaj meditadoj en ĥorejo, la<br />
sinsekvoj de tiaj pensoj akiris novan procedon, ĉe kies fundo kuŝis la priutilisma<br />
demando: “Al kiu servas tio? Eĉ koncerne tiun demandon, kian utilon ĝi<br />
produktas?“. De mi poiome forfadis la emo kontempladi la bonon kaj la belon<br />
kaj la juston pro ties valoro, ĝoji pro ili mem kaj enmergiĝi en la viglan kaj<br />
estatikan stuporon naskiĝantan el ili, kvazaŭ fluo el la dia persono; kaj finjuĝis<br />
tiun emon tempoperdaĉo aŭ ankaŭ dolĉa/trompa alieneciĝo. Utilismemo<br />
jam okupis ĉiujn miajn konsiderojn: ŝajnis logike, ke religio devus laŭutilece<br />
pravigi sian ekziston. Kaj Dio? Por kio servas Dio mem? La utilisma pensmaniero<br />
estis relativiganta Dion mem!<br />
Tamen stranga forto preventas, ke mi foriru el la religiula stato.<br />
Se la neperdita prudento min bremsas lime de la kaskado, en ĝi provis min<br />
faligi miaj studentoj (intertempe oni renomumis min, laŭ mia insista peto kaj<br />
eble por min reallogi al la ordinara konventa disciplino, eĉ se provizore sed<br />
laŭ ŝtata leĝo, instruanto de la malnovgreka kaj latina lingvoj en urba liceo),<br />
pli kaj pli ekstremismaj, kaj miaj rakontadoj pri ilia ekstremeco al la kunfratoj.<br />
La rakontado mem fariĝis fonto de konvinkiĝo.<br />
Sur mia tablo, foje ankaŭ en mia sako, bele figuris “L’uomo a una dimensione<br />
(= la homo je unu dimensio)” de H. Marcuse, kiu sin engaĝas enmensigi,<br />
ke tiu de la plej evoluinta niatempa kapitalisma estas socio nur ŝajne tolerema;<br />
konkrete, male, ĝi plenumas funkcion komplete subpreman rilate individuecon<br />
kaj personan kreivon, tute nuligitajn de “majstra servutigo per trankviliga<br />
teknologia instrumentaro”. Kaj kiamaniere tio koncernas la eklezion?<br />
Ja jes, tio koncernas precipe ĝin, estante la katolika eklezio la cemento antikomunisma,<br />
antiproleta, do kapitalisma, tial la precipa responsulo! El tiu libro<br />
inspiriĝis miaj sloganoj. Eĉ la malordo hipia, videbla en televido kaj laŭstrate<br />
kaj superŝarĝe priparolata en gazetoj, stimulis ion admiran kaj foje aspektis<br />
sparkoj de la nova liberiĝo.<br />
Ankaŭ mia emo al serioza scienca esploro ekflankelasiĝis kiel afero jam<br />
gajninta sian celon, kaj tiuspecaj sloganoj lasis indiferenton, kaj potencialaj<br />
eltroveblaĵoj gustas kvazaŭ jam trivialiĝintaj.<br />
En oftaj predikoj al fideluloj mi plukonservadis singarde prudentan sintenadon:<br />
kun iom da fulgo kaj sango, neniam mankantaj en miaj oratoraĵoj, mi<br />
249
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
prizorgadis enmiksi la ĝustajn dozojn da katolika ortodokseco en mian pliiĝantan<br />
ne latentan kontestadon. Preskaŭ interna forto devigis min distingi kredan<br />
ortodoksecon disde argumentoj por kontesti, igante min tial ne deĉifrebla<br />
ĉe konventanoj. La nekredeblo sidis en tio: ke mi en ĉio tio estis sincera kaj<br />
samtempe nekredebla ĉe amikoj kaj malsimpatiantoj.<br />
Tamen mi ne aŭdacis spontane eliri el religiula stato. Kial? Eble tiu kontestata<br />
vivstilo tiom ennaturiĝis en mi, ke mi ne sukcesis min vidi kia mi alstrebis<br />
esti. La sekulariĝo, por mi jam kutima nivele de rezonadoj kaj nivele de rilatoj<br />
kun la komunumo eble aŭspicie atendanta tiun solvon, ne trovis okazon<br />
aŭ forton aŭ puŝon aŭ altiron sufiĉan. Stranga praktika nedecidemo kontraŭis<br />
la stentorecon de la ideo-proklamoj. Mi min vidis pli kontenta kiel kontestulo<br />
ol kiel liberiĝinta homo. Milfoje mi desegnis ene de mia menso la liberigan<br />
trairon, sed la plurrefojaj rezigno aŭ prokrasto ŝajnis min liberigi el sento de<br />
frakasiĝo aŭ de kulpo dum samtempe eventuala nova pasia okupo absorbis<br />
energiojn kaj tiklis atenton, kiel partopreni en publikaj manifestacioj ekzemple:<br />
ankaŭ tiu ĉi kontribuis vuali la horizonton.<br />
Dume necesis plu daŭrigi en la agado. Kie, do, trovi la motiviĝojn, kaj ties<br />
fundamentojn, por aspiri, elekti, projekti, agi home? Sed eĉ tiu ĉi demando, iam<br />
opiniata esenca, nun duarangas al akcidenca valoro, eĉ seniĝas je senco pro tio<br />
ke ĝi mankus je konkreteco aŭ praktikaj rezultoj. Sed la vivelano nun postulas<br />
antaŭeniri.<br />
Dume eliradis el mi pli kaj pli aŭ, se pli korekte esprimi, obstine formiĝadis<br />
en mi reagoj jam taksigantaj mian karakteron kiel tamenan kaj sedeman kaj<br />
spiteman ankaŭ kontraŭ si mem en ruza supleco. Ĉikanante ĉion, la fakta motoprincipo<br />
difinanta mian konduton fariĝis: “ne tiel aŭ tiel ĉi, sed aliel”. Kiel?<br />
La problemo estas alia!”. La nekontento transformiĝis al senklara ribelemo<br />
kontraŭ ĉio konventeca kaj sankteca kun grajno da io bohemieca, kvazaŭ turnante<br />
la dorson kun defia pozo kontraŭ desdegnita realo, sed la desdegnita realo<br />
estis ankaŭ mi mem. La alio alvokata neniam troviĝis. Ekis en mi duboj ke,<br />
eble, jam por mi la sola maniero eliri el izoleco estis rilati kontraŭdire.<br />
Elstaris kiel nova alstrebo la prestiĝigita devizo: la rajto mastri sian liberon.<br />
Sed mi ĝin mastradis sen strategia celo. Iu, malicete kaj kun la sinteno de<br />
nekaprica travaganto en la homa animo, pri mi emfazis: li baraktas inter<br />
aspiroj al viringracioj kaj volus, ke ni legitimu kaj kuraĝigu lin elreligiuliĝi.<br />
Kiom da vero entenus tiu kruda esprimo eble li komplete ne komprenis, sed ĝi<br />
trafis la situacion. Funde ankaŭ veris, ke, sed prie mi certiĝis plimalfrue, al mi<br />
ne malplaĉus aprobo kaj eĉ kuraĝigo al elklostriĝo. Estis, komplemente, iuj ek-<br />
250
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
pensantaj, ke mi daŭrigas restadi inter ili por detrui la religiulan vivsistemon<br />
mem.<br />
Por eviti al mi plian absorbon kaj al aliaj asimilon de revoluciaj ideoj, la<br />
superuloj aludi konvenecon, eĉ neprecon, ke mi devu ekdispensiĝi, eŭfemismo<br />
por forpeliĝi, el la tasko de la instruo ĉe liceanoj, pli kaj pli, laŭ iliaj opinioj,<br />
inspirantaj mian konduton (kvazaŭ ilia markoto) aŭ inspirataj de ĝi. Fakte,<br />
postnelonge, oni min eksigis el la profesora posteno.<br />
Preskaŭ kunlime al tiu averto eksentiĝis tra mi nova psika stato, kiel sentodevo<br />
konformigi vivelektojn al la novaj pensoj, kaj aperte mi ekpuŝis por ke<br />
superuloj prenu iniciaton de mia eksreligiuliĝo.<br />
La lasta pastreca elpaŝo estis tiu kiun mi plenumis babilante apud kapkuseno<br />
de nekonata persono baraktanta kun la morto, pri kiu li tamen ne konsciiĝis<br />
ĉar sisteme impregnita de esperigaj prognozoj pri sia onta saniĝo. De mi petis<br />
tiun sakramentan servon mia laika amiko, multe ĉagreniĝinta pro la religia indiferento<br />
de sia amiko mortmalsana, kiu tamen iam ne disdegnis neopozicie<br />
ĉeesti prireligiajn prelegojn kaj diskutrondojn. Kiam tiu ĉi min vidis (porokaze<br />
mi remetis frokan vestaĵon) li stuporiĝis pro la aŭdaco de la amiko kiu venis<br />
lin viziti kun tia ulo. Mi provis babili, sed ne trovis vojon por ŝteliri en lian<br />
animon: je miaj aludoj al komuna reveno al la domo de la Patro, li reagis kolerete<br />
“ĉar tiuj aludoj taŭgas por mortantoj. Mi ankoraŭ ne bezonas mistikiĝon”.<br />
Miaj vortoj, sekve al lia rifuzo, ne riskis patosiĝi, male ili senvestiĝis el<br />
pseŭdotono de doloro kaj daŭrigis la konversacion pri aliaj aferoj kvazaŭ nenio<br />
mismarŝis sur lin. Ne estis ankoraŭ necesaj, por mi, cerbumigaj fortostreĉoj<br />
por vidi en li nur unu vizaĝon, tiun de Kristo suferanta pro ĉiu homa iluzio.<br />
Rimorsoplena, eble senkulpa, mi retiriĝis. Kiam, la postan tagon li forpasis<br />
sen la lastaj religiaj helpoj; mia rimorso plilaŭtiĝis ĝis mi devis rakonti la<br />
okazintaĵon al aliaj pastraj religiuloj, kiuj tamen, surprizite de tia lingvaĵo,<br />
min konsolis dirante, ke funde ne temas pri morto ateista ĉar la ekmortonto<br />
ne sciis, ke mem estas vivĉesanta. Li plejprobable ribelis kontraŭ sia mortiĝo,<br />
ne rifuzis la repaciĝon kun Dio, aŭ li estis nur kristanisto kun duondormanta<br />
nostalgio pri persona kontakto kun la ulo Kristo… ”. Estis mia lasta, iom kontraŭdira,<br />
publika enmetiĝo en alies konscienca intimo ĉar la superuloj prenis<br />
decidon interveni rekte inter miaj sendecidaj zigzagadoj.<br />
Fakte la situacio abrupte, sed ne tro, fine supliĝis por mi. Mian ŝanceliĝemon<br />
oni ekinterpretis oportunismo aŭ firuzeco, je kiuj la fratularo devas sin liberigi<br />
por pluekzisti. Iuj ekmurmuradis, ke mia fino, tio estas ilia liberiĝo je mi,<br />
akceliĝas tro malrapide. La superuloj min kunvokis por propono: ĉu vi volas<br />
251
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
sekulariĝi portempe, unu aŭ du aŭ tri jarojn, por sentonde vidi tion kio nun<br />
igas vian kaj nian vivon tiel malrekta kaj malfeliĉa? Kaj post tio vi revenos<br />
por alfronti per nova energio la plenumon de la surprenitaj votoj? Kiu ajn konvento,<br />
de vi enirita ĝis nun, vin forpelas kaj ne eĉ provas alkutimiĝi al vi.<br />
Tia surpriza duonsolvo rajtiĝis, oni pliposte diradis, pro miaj kontraŭdiraj<br />
sintenoj.<br />
Dirite farite! Mi senfrokiĝis kaj dungiĝis kiel komercagento pri varo je larĝa<br />
konsumo. Nek amikoj, nek parencoj, nek kundungitoj informiĝis pri mia situacio,<br />
ne eĉ la pensiono ĉe kiu mi unuatempe loĝis. Samtempe por okupi la liberan<br />
tempon mi entreprenis ion aldonan: sendependa organizanto de spektakloj<br />
por infanoj pri kiuj mi jam akiris sperton. Profitante je mia, eĉ se eta, kapablo<br />
ludeti facilajn muzikaĵojn, kaj je miaj antaŭaj aliroj ĉe ĝustaj personoj, mi<br />
sukcesis malkovri kaj preskaŭ impresarie ludigi infanajn aktorojn kaj kantantojn<br />
kaj trovi spektaklejojn kaj ne disdegnis ankaŭ gajnojn: ne multe, tamen,<br />
pro la motivo speguligata en la jenaj vortoj de persono ekkonita en tiuj monatoj<br />
kies nomo plurfoje ekaperos en kelkaj el tiuj ĉi romaneroj: “vi havas tro emon<br />
al kompato... kiel funde apartenas al via persona historio”.<br />
Tiu persono estis unu el la kelkaj informitaj pri mia efektiva situacio.<br />
Adresiĝante al tiu persono prizorganta inter infanoj de mia spektakloj, opiniiganta,<br />
ke mia dumtempa tramonda feriado jam sojlas ĉe definitiva sekulariĝo,<br />
mi lasis eliri el miaj lipoj tiun ĉi esprimon: “Se mi devus edzinigi virinon mi<br />
devus trovi tiun kiu vin similas”.<br />
“Kial ne min?”, ŝi rebatis min embarasante kaj ĉesigante sur miaj lipoj<br />
ĉiutipan sonon.<br />
Ni ridis, ŝercante per vortbataletoj, ĉion ruzete enmiksante inter la teatrumaj<br />
spritaĵoj. Male, tio ne malvekiĝis kaj fariĝis deirpunkto de belaj estontaĵoj, neantaŭviditaj<br />
sed arde deziritaj.<br />
Temas pri virino sufiĉe religiema kvankam ne envolviĝinta en katolikaj<br />
movadoj. La memoro pri ŝi peris al mi, de tempo al tempo, kreadon de ŝanco<br />
eltrovi kompanulinon atendantan, ke la duondorma viro vekiĝu… kiu, en la faktoj,<br />
nepaseme preskaŭ sekularigita, daŭrigas odori je religiuleco unu mejlon for.<br />
Estis ŝia juĝo.<br />
Mi vivis preskaŭ inkognite kun malmultaj vivŝanĝoj, kvazaŭ la pasintaj<br />
vivspertoj estus definitive stampitaj en mi. Kiam mi, post ne malplaĉaj spertoj<br />
kies eĥoj intensiĝos pliposte en mia animo, revenis al la konvento, kiel akordite,<br />
nenio el miaj sentoj kaj pensoj estis ŝanĝita kaj rekomenciĝis la vivo<br />
malkontentiĝa por mi kaj por aliaj. Io stranga, tamen, paralizadis min: deziri<br />
252
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ŝanĝi kaj ne kuraĝi ŝanĝi! Vorte mi montradis grandan decidemon, fakte mi<br />
restis eterne sopiranta.<br />
Tiuj ekkonfliktoj kun ĉiuj tiom multiĝis, ke la situacio postulis definitivan<br />
solvon. Kaj jen la providenca decida turno, avidata kaj samtempe timata. La<br />
superuloj min kiel akuzitulon procesigis antaŭ porokaza puntribunalo koncedante<br />
la beneficon de la advokata defendo kun aliro al la pruvoj, tratalpe enketis<br />
kaj pridemandis atestantojn pri miaj deklaroj kaj konduto, kaj konvinkiĝinte<br />
pri la negativa reputacio pri la Ordeno de mi “transmisiita” al eksteruloj<br />
kaj al fratuloj per disklaĉaĵoj aŭ publikaj misreputaciigoj kaj senkreditigoj (en<br />
gazetoj ktp) emantaj fakte al ĝia dissolvo kaj, ke jam min tute gratulas nur deeksteraj<br />
kaj mondumaj aproboj, deklaris elĉerpitaj ĉiujn provojn por breĉi mian<br />
kontraŭvokiĝan rifuzon kaj fine sentencis definitiva mian elpelon el la franciskana<br />
ordeno kaj min senigis je rajto mescelebri kaj administri sakramentojn<br />
kaj vesti franciskane; kaj antaŭ al miaj dialektikaj enŝovaĵoj la tribunalo min<br />
taksis “plorinda kunestaĵo de kontraŭdiraĵoj el kiuj eliras minaco de la ordena<br />
dissolvo”. Sed ĝi ne mankis ankaŭ substreki, ke seneble tiuj kondutaj bizaraĵoj<br />
kaj kontraŭdiroj eruptas nur de vivstato neakceptita, kunfluanta kaj riveliĝanta<br />
en avangardemo senkonkluda.<br />
Kaj kvankam la ekzamenintoj de miaj ideoj pri katolika kredo juĝis, ke en<br />
tiuj ĉi nur ŝajne estas sammulte “hereza” ol en tiuj de la samnaturaj laikaj<br />
kontestuloj, iom akre plu aldonis la prokuroro, ke “tiu sinjoro ĵetas sur nin siajn<br />
malkontentiĝojn ĝis roli klaŭne siajn vokiĝajn taskojn. Ne aŭdacante kulpe<br />
forlasi la ordenon, li kontraŭdire laboras, age kaj vorte, por ĝin detrui”.<br />
En la dekreta verdikto estis dirate: li arde revas kaj vivas kiel jam liberiĝinto<br />
el votoj, sed timas pasi al vivo ekskonventana kaj aŭtonoma. Li atendas,<br />
ke ni forpuŝu lin pro skandala konduto”. En la fina verdiktita dispozicio oni<br />
sin rajtigis prognozi la atingojn de mia sekulara vivo kvazaŭ aposteriora konfirmo<br />
pri forkonventigo: “Bedaŭrinde, li estos priklanta en sia ĉiuspeca kunigejo<br />
sian malkontentiĝon kun malteno de vorto”. Ili ĉiuj estis gratulitaj de<br />
la konventoj pro la kuraĝo min demeti.<br />
Vane, kaj sendube kontraŭdire, mi apelaciis, kvazaŭ por prioritatigi ĉioelaĉetan<br />
dignon, al la rajto statŝanĝi dum dramaj vivmomentoj aŭ al la rajto disponi<br />
je si ĉiumomente: mi volis liberiĝon ne forpuŝon. Ili neis la ekziston de tiu rajto<br />
ĉe religiulo kaj plenmane ekskludis min de la religiula vivo, dum mi ektimis albordiĝon<br />
al nekonata lando, kvankam jam spertita. Estis ordonite, ke ene de tri tagoj<br />
mi lasu la konventon. Kaj tiel mi min trovis laikigita sur la mondaj stratoj.<br />
Samtempe la ordenestraro adresis min ĉe luiganton kiu pretigis por mi en<br />
253
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
urbo domicilon, kies luon mi pagis per la unuaelspeza mono ricevita de la<br />
konvento, kaj de tie ekis mia nova, post tridekjaro kaj aĝe pli proksima al la<br />
kvindeka ol al la kvardeka, sekulariĝo, kaj vere ekspertiĝis, de kiam mi ekvolegis<br />
reveni al la mondo, pri kompleta mondumiĝo, pli aspekta tamen ol reala.<br />
Eta sed ĝena kverelo eksplodis kiam inter miaj personaĵoj mi inkluzivis tridek<br />
kontinuajn metrojn de mia vasta persona, pri filozofia/antropologia kaj teologia<br />
intertuŝiĝantaj kun diversbranĉaj sciencoj, libraro ĉar oni juĝis tiun<br />
mian pretendon pri longa vico da klerkulturaj libroj akiritaj per almozoj de<br />
bonfarantoj al la ordeno, maljusta kaj ŝteleca. Oportuna decido de pli alta instanco<br />
koncedis, ke mi ne perdu, almenaŭ parte, miajn intelektajn apogilojn,<br />
entute ĉirkaŭ mil, de mi ne nur ŝerce amatajn pli ol ĉion ajn. Sed kien ilin lokigi?<br />
Nova kompromiso permesis, ke ili restu provizore en la konventa ĉelo.<br />
Puŝite sur la deziratajn kaj timatajn stratojn, anstataŭ bremsi la ĝojon mi<br />
devis elspezi energiojn por ne lasi, ke tristeco kresku aŭ greftiĝu sur mia vizaĝo<br />
kiu jam tro ekseveriĝis. Sento de malŝarĝiĝo kaj timo kunvagadis en mia<br />
spirito: la serĉata sendependo emas pluresti ankoraŭ vorta: kutimiĝinta ekzalti<br />
la imagitan liberon, nun antaŭ la reala ekmergiĝo en ĝin mi ĝin sentas fremdeca,<br />
eble pro tio ke la pasinta dumtempa laikiga sekulariĝo plu tenis umbilikan<br />
protektan ligon kun la konvento.<br />
Ĝuste en tiuj tagoj, ironio de la sorto, eliris el la presejo mia enketo-eseeto, per<br />
kiu mi iam diplomiĝis ĉe la Istituto de Psikologio kaj Grafologio, pri la psikaj<br />
kaj karakteraj trajtoj, evidentigitaj de la spontana kaj nekontrolita manskribo, de<br />
vokiĝantoj al la pastreco. La verketo ĝuis je momenteto de atento ĉar la Istituto<br />
di Indagini Psicologiche siaelspeze eldonis la transponon al diversaj lingvoj.<br />
Pasante laŭvoje, facile min invadis momentaj blovoj de soleco. Fakte nun neniu<br />
min salutas, neniu min rigardas respekteme: iam la franciskana vesto min<br />
faris ne malplaĉa videbla kaj observebla, malgraŭ ke foje tio min senigis je<br />
spontaneco; nun mi survojas tute sole en neserĉata soleco. Direndus, ke tiuj<br />
solecaj paŝadoj inter sennombraj personoj inicis min al la laike sekulara vivo<br />
sed samtempe min plenplenigis je ridinda timo blokante ĉiun iniciatemon.<br />
Estus facile eliri el soleco, almenaŭ el tiu kruda: sufiĉus, ke mi ekfrekventu<br />
parencojn, el kiuj pluraj delonge enurbiĝis ne diste de mi, aŭ al la nemalmultaj<br />
amikoj kaj konatoj; sed kiel ilin konigi kaj konvinki pri la seriozeco,<br />
kaj rajteco de mia nova socia elekto? Krom inter kontestuloj, malofte mi manifestiĝis<br />
tia al laikoj engaĝitaj ĝuste en la religia kontesto kaj foraj el miaj<br />
problemoj, al kiuj mi ĝis nun aperis homo serioze memengaĝita en aferoj de<br />
eklezio kaj religie kaj konscie konvinka. Kiel komprenigi, ke la elekto, kvan-<br />
254
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kam ŝajne altrudita, laikiĝi ne nepre kompromitas la kredon? Kiel konservi ilian<br />
estimon, kiun mi bezonas? Kaj kun la parencoj, kies plejmulto iam ĝoje festis<br />
mian ordinan geedziĝon kun la eklezio? Tiuj pensoj, anstataŭ min eltiris<br />
de la soleco, entiris en novajn angorojn. Perdiĝsenton pliigis ankaŭ ekkonstato,<br />
ke mi nun vivas malcentre de la fidelularo.<br />
Pri parencoj, al kiuj mi devis fine prezentiĝi, ili hezitis aŭ sin detenis, ĉekomence,<br />
el ĉiu aproba signo pro timo agadi favore al la senmoraliĝo de ordena<br />
religiulo kaj duonorganizis, dumkelke da tempo, kunsidojn por kune plekti<br />
ĉiun fortan argumentadon kiu min revenigu konventon; vidinte, ke ĉe mi ankoraŭ<br />
ne kunloĝas virino, ili konvinkiĝis, ke tiu reveno eblas kaj reemfazis<br />
admonecajn kaj plorecajn invitojn eluzante eĉ ekonomie depreciajn aŭ senlaborajn<br />
prognozojn; kiam ili vidis miaflanke virinon, unuapuŝe ili ne kaŝis malaprobon<br />
dum eĉ iu el ili iom timige minacis aŭgurante sur nin la “martirecon<br />
de la malsaĝo”, poste ili enfermiĝis en konfuza silento. El tio nova, eĉ eble<br />
kuriozeta, neantaŭvidita timo okupis miajn sensojn blokante aŭ malordigante<br />
ĉiujn miajn planojn, ŝpinitajn iel dum konventa vivo. La rimorso aŭ kulposento<br />
malfortigis miajn iniciatojn aŭ ilin bildigis riskoplenaj.<br />
Ke la soleco, pri kiu estontece mi multe meditos, ne povis ne eksuperŝvebi<br />
sur mi, aperos preskaŭ dedukta logikaĵo, ĉar tiam, malkiel iam, al mi neniu<br />
petadis konsilon kaj rakontadis siajn penojn kaj malfacilaĵojn, kaj neniu reiradis<br />
de mi homo konsolita, senpezigita kaj iel-tiel liberigita, lasante en mi haloojn<br />
de sia nova sereniĝo.<br />
Ĝuste pro tia soleco, pliprecize solsento, kaj pro kreskanta bezono komuniki<br />
kaj paroli senĝene kaj eksterfantazie pri mia nova realo, post kelkaj semajnoj,<br />
mi decidiĝis iri entrepreni kion en miaj pensoj ĉiam repuŝis kvazaŭ putran aferon:<br />
eniri kaj enklubaniĝi en asocion kaj frekventi klubejon de ekspastriĝintoj.<br />
Tiam tia klubo al mi jam karakteriziĝis kiel evidentigilo de klerikeca pastra<br />
pasinto kies spuroj ne foriĝas nure per ribelaj proklamoj kontraŭ la katolika<br />
eklezio kaj per snobantaj marksismecaĵoj, aŭ konturiĝis kiel grupo da kulpigantoj,<br />
se ne nuligantoj, de la eklezio por ne aperigi propran senton de kulpiĝo.<br />
Nemalproksime de mia strato, tri domblokojn iom transe, sidejas la ĉefa nacia<br />
sekcio de tiu transnacia klubo, pri kiu ofte interesiĝis, emfaze kaj mirige, gazetoj,<br />
kiun tamen mi juĝis sekteca kaj geteca kaj iel pludaŭriganta, senvole elspirante<br />
eklezieskajn etosojn, nian antaŭan kontestadan kondiĉon, kvankam ankoraŭ<br />
ne sufiĉe informita pri ĝiaj ideologiaj bazoj kaj idealoj. Oni bonvenigis<br />
min kun granda simpatio kvazaŭ mi estis delonge atendata, donacis al mi<br />
255
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
socian helpon kaj pripensindajn konsilojn. Iuj el tiuj fariĝos miaj plej karaj<br />
amikoj. Dum kelkaj monatoj mi vespermanĝis ĉe tiu kluba sidejo, altirita<br />
krom de la malalta kosto ankaŭ de la bunteco de okazaj konversacioj kaj afablaĵoj,<br />
kie preskaŭ ĉiuvespere kolektiĝis dek/dek-kvin ekspastriĝintoj, foje<br />
kun la respektiva edzino. Ŝtupon post ŝtupo naskiĝis, je kontakto kun asidue ĉeestantaj<br />
klubanoj, sento de kunaparteno kiu min ligos longatempe eĉ kun suferoj<br />
kaj kun familiaj malakordoj. Eĉ oni proponis al mi enhejmiĝi krom en la<br />
movado ankaŭ en la sideja domo.<br />
256
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro dekdua<br />
Peripetioj kaj spertoj por eniri novan vivon<br />
En la nova klubejo konversacioj splendaj, konfidencoj senlimaj, amikiĝoj fidelaj.<br />
La volontulaj kuiristinoj, du ne tro nejunaj bazlernejaj instruistinoj,<br />
subtenis la grupon eĉ agrege, eĉ unu el ili, senedza, insiste min invitis tagmanĝi<br />
ĉe si kaj jam pretis prizorgi mian loĝejeton. Nova konato, estonta amiko, ŝajntroece<br />
svatis, ke tiu tridekkvara virino povus fariĝi la virino por mi.<br />
“Se via koro diras jes, ŝi portos ankaŭ salajron malimplikantan el pluraj<br />
penoj!”.<br />
Ŝi certe meritis mian atenton ĉar ŝia animo ŝajnis simpla same kiel la formoj<br />
de ŝia korpo, el kiu elstariĝis iu, gracia nekoketece, balanciĝo nivele de<br />
koksoj, en iom elstara postaĵo. Sed tiu ŝercaĵo, se sencela tamen, tiam fordrivis<br />
preter miaj urĝaj zorgoj: tiuj rilate neprecon trovi salajratan okupon, ĉar la mona<br />
konventa regalo estis elĉerpiĝanta dum la klopodoj de la iamaj superuloj, serioze<br />
engaĝiĝintaj por trovi firmaon pretan salajrigi preskaŭ kvindekjariĝanton<br />
trafis en rifuzojn pro mia troaĝo aŭ profesimanko ĝuste kiam firmaoj ekrezignas<br />
tiom da jam dungitoj pro t.n. nova restrukturado de taskoj de la okupitoj; kaj tio<br />
malkiel mi foje imagis kiam mi fantaziis pri la socia influo de la franciskanaj<br />
superuloj.<br />
Ĉar la sugesto de l’ amiko, kun la duonsvateca kunlaboro de aliaj, ne havis<br />
sekvon, amikecaj komplimentoj enigis, ŝerce jes sed ne tro, ke mi estas nova<br />
kazo de pene dresebla ideologia ĉasto, ne povante paroli pri religiula ĉasteco:<br />
nome la ĉasteco de tiuj kiuj tiom enamiĝas je sia scienco (aŭ profesio, arto,<br />
karismo, aŭ eĉ postuloj de tagtaga vivo ktp), ke ili ne trovu rimedojn de tempo<br />
kaj intereso dediĉendajn al la seksa kaj senta kaj sentimentala vivo. Sed pri<br />
mi, pri kiu pasio temus? Amikoj flustris kuraĝige, ke mi ne jam digestis la inhibiciojn<br />
de la pastra ĉasto.<br />
“Tian timidecon vi venkis jam delonge, ĉu ne?”.<br />
Sed ili ne timis montri, ke mem pretas min helpi transpasi tian psikan restrikton!<br />
“Ni, jam delonge sentoksiĝintaj, kuniĝas sen kulposento aŭ tradiciaj inhibicioj!”.<br />
Iliaj virinoj traktis min kun la sentimide zorga ĝentileco de tiu kiu pretus<br />
okulfrape doni konsilojn se apenaŭ petatajn, kaj, opiniante, ke miaj supozitaj<br />
257
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
psikaj paneoj originas ankaŭ el io moraleca, iuj el inter ili ne disdegnis rakonti<br />
pri la komencoj de siaj amrilatoj ĉiu kun aparta ekspastra partnero kaj pri<br />
la luktoj por ke li sukcesu preterlasi tordigaĵojn kaj skrupolaĵojn, “rebrilojn”<br />
de la pastreca edukiteco sed, laŭ la nova vidpunkto, kontraŭreligiajn; kaj unu el<br />
tiuj virinoj allasis, ke ankoraŭ hodiaŭ ŝia edzo ne komplete superas restaĵojn<br />
de tia eduko kaj ke nur ŝia arto, ŝi eskapigis eble nur por amuzi la ĉeestantaron,<br />
igas lin vira viro. Ŝi, ekscitante ŝrikajn konsentojn de aliaj, kun tranĉa aplombo<br />
rafinis: ”Li inhibiciis al si, mi ne diras inspekti mian korpon, sed (oni min<br />
pardonu) eĉ ĝin nudan forkure rigardi”. Ŝrikoj de ĉeestantaj virinoj, eble,<br />
provis nuanci kaj dampi la krudecon de la bildecaj esprimoj, eldirataj senruĝiĝe<br />
dum eble ekruĝiĝis mi. En mi, fakte, penis malestiĝi, pri ŝi, impreso de juna<br />
edzino preta detale montri siajn amaferumaĵojn, dum ŝi, pli amuzige ol koketeme,<br />
afektadis nur por “senstreĉigi kaj malinhibicii vian ekviriĝon”.<br />
Kaj alia similsituacia edzino, eble ne volante pritaksiĝi tro malsupera kaj<br />
sensperta, sin enlasis, ene de ridbruegaĵoj, per nur aspekte vantecaj vortoj: ”Ankaŭ<br />
mi konkeradis mian viron, liverante al li miajn intimaĵojn popece”.<br />
”Kaj fine kiel finiĝis?“, ŝajnaplombe ensteliĝis klubanino min okulrande<br />
fiksante kvazaŭ ŝi volus kredigi, ke ŝi estas divenanta mian sekretan scivolemon.<br />
“Nun li raviĝas ĉiuhore!”, estis ŝia ŝajne aplombe unusenca respondo. Kaj<br />
ĉiuj ridis min fiksante kvazaŭ ili dirus: “jen via fina feliĉa sorto!”.<br />
Inaj ĉarmaĵoj sume estis aperte indikataj nova eduke liberiga celo por ekspastroj!<br />
Kiam la svateca “konspiro” de la grupo maturiĝis senrezulta, oni epitetis<br />
min “ĉasteca muariĝanto inter virinoj”.<br />
Por eviti kromajn ŝercojn kaj mirigojn, mi devis rondigi la tuton intence<br />
suspektigante sekretan alforan simpation kun duonpromeso de geedza kunvivado.<br />
Estis vere, sed tiom emfazite de mia espero kaj de fragilaj konjunkturoj,<br />
ke ĉio povus malaperi senspure. Pri tio, tamen, pliposte, ne sen tuj informi, ke<br />
la elementlerneja instruistino al mi svate prezentita pasos al nuptoj kelkjaron<br />
poste kun alia ekspastriĝinto: ili nun plutenas kun mi kaj mia tiam naskiĝonta<br />
familio profundan amikecon kaj eĉ prizorgas disvastigi inter homoj la evangeliajn<br />
vidpunktojn pri la kristana para amo.<br />
Ni havos okazon paroli pri tiuj ekspastriĝintoj, plejofte pro ilia geedzaj<br />
aferoj, kaj pri ilia ideologie kaj kondute buntaspekta spektro de tipuloj.<br />
En tiaj improvizitaj etaj rondtabloj, dum kiuj la parolo estis rezervata pleje<br />
por la inaj partneroj, ankaŭ mi devis, kvankam etpaŝe, pro timo juĝiĝi ankoraŭ<br />
loĝanta inter la plumpaj subpremitoj, manifesti mian pasintaĵon kaj miajn es-<br />
258
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
perojn. Mi ne povis montri mian estimon al virino lasante al ŝi parolvicon, komenton,<br />
finan juĝon, kaj kavalirecan sintenon, ĉar mi ankoraŭ solis. ”Vi ankoraŭ<br />
ne malkovris kiom virino meritas egaliĝi al viroj, eĉ en ekleziecaj medioj...<br />
ĝis nun la ekleziaj medioj neglektas la virinon... sen ŝi, eĉ en teologiaj<br />
aferoj, eklezio estas mankhava”, estis ĝisgurdaj sentencoj de ekspastraj edziĝintoj.<br />
Kiom da energio, kiom da fiero en tiuj ĉi virinoj, kaj kiom da fiero en<br />
iliaj edzoj pro ilia fiero. Ne estis malica la penso, ke en tiu ekzaltiĝo peris en<br />
eskpastroj io celanta pravigi kaj triumfe heroldi la logikan oportunon de ilia<br />
nova elekto: se ili elektis edziĝi, tion ili faris ankaŭ pro idealisma motivo, tio<br />
estas igi virinon plencivitana en la eklezio! “Sed tiuj juĝoj alvenas nur kiam<br />
ĉio estas, eĉ kuniĝe, kundividita kun la virino sense sentita. Je tiu ĉi sperto de<br />
pastra edzstato iel povas profiti la eklezio por ke mem sperte eksciu pri virino<br />
ion novan kaj ĉesu limigi la pastrecan ordinadon al viroj”.<br />
Apenaŭ estis menciita mia konvinko ke eĉ por viroj ne estas rajto sacerdotiĝi.<br />
Tia tasko tanĝas Kriston mem, tial nur li alvokas kaj laŭvole. Praktike, en<br />
la eklezio nur la episkopo alvokas laŭsiajuĝe: ĝuste tia alvoko rajtigas.<br />
Al aliaj sciemaj laikoj, ekstere de la klubo, pri miaj opinioj pri la laika vivmaniero<br />
mi manifestis mian ĝenon kaj surprizon, ne antaŭimagitan, nome la<br />
foresto, ĉe laikuloj, de iu ajn konversacio aŭ aludo aŭ okupiĝo rilate Dion kaj<br />
la vivocelajn aferojn. Preskaŭ subite, kaj abrupte, mi ekkonsciis, ke homoj estas<br />
ĉiam enmergitaj en okupoj kaj distraĵoj, el kies horizonto Dio lampas pro<br />
sia foresto. Ankaŭ estontece tiu miro sinkigis en senrespondan demandon: kiel<br />
povas estiĝi hominda ekzisto preterpasanta kaj mallumiganta la eternajn ekzisto-problemojn?<br />
Ankaŭ miaj malnovaj laikaj amikoj, kun kiuj kiel kutime<br />
mi konversaciadis pri tiuj temoj, eĉ konservante al mi amikecon kaj familiarecon,<br />
pri tiuj problemoj nun ne sin lasas senpuŝiĝe breĉi. Ĉu opiniendaj tro intimaj,<br />
eble trakteblaj nur kun instituciaj aŭ tre oficiale fidindaj personoj? aŭ ĉu<br />
problemoj nur forigataj pro tio ke al homo sufiĉas la feliĉa stato de tiu ĉi<br />
vivo?<br />
Ankaŭ inter la ekspastriĝintoj la temo “Dio” riskas fariĝi asepsa aŭ nur objekto<br />
de rezonadoj: la korinklino kaj ama parolaro perdadis ĉiam pli la stilajn<br />
vortojn kaj konfidencan esprimiĝon.<br />
La klubaninoj min instruis kiel iri tramonde sen ke mi plu montru la signojn<br />
de la longedaŭra fratula kaj konventeca ŝablono. Certmomente mi min perceptis<br />
ilia vartito kaj agordito sendita debuti en la mondon inter homoj nur trasorbitaj<br />
de la volupto sin elegantigi. Ili zorgoplene konkuris aspekte reordinarigi<br />
tiun netaŭgulon ekstertempan: enpaŝi tramonde, eluzi la arton konvene nodi kra-<br />
259
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
vaton, la piediradon kun la manoj enpoŝe, la staradon kun la dorso neklinita,<br />
kiel kaj kiam uzi la aromaĵojn kaj komunajn similaĵojn, kiel ŝampui la harojn<br />
kaj profiti je oportunaĵoj por travivi sen disverŝi ŝvitodoron, ne malefikan nur<br />
ĉe ravitaj virinoj..., mi ellernis el ili. Por iom pli konsenti kun iliaj gratuliĝantaj<br />
zorgoj, akceptataj kaj montre dankataj de mia ne tute spontana naiveco, mi<br />
ne malsekretigis miajn antaŭajn forfluajn sekularajn spertojn. Kaj fine ili fieris<br />
pri miaj nova portado de vestoj kaj memprezentado kaj memfido je kontakto<br />
kun la publiko. Ĉe unu afero ili limiĝis, ili rifuzis influi: kiel gladi ĉemizon,<br />
ŝarĝo de la venonta edzino kiun mem travidas jam feliĉe avancanta! Kaj fine<br />
dank’al ili mi sukcesis trovi pormomentan okupon duonsalajratan, kiu min serenigis<br />
ĝis meriti ilian jenan komenton “la dungiĝo sveltigas vian figuron kaj<br />
vi eksociumas pli spontane!”. Vere tio kvietigis la inertigan amasiĝon de miaj<br />
pensoj kaj ebligis, ke mi ekvidu farinda la viziton al la virino pri kiu mi ne aŭdacis<br />
aperte trapensi, ne eĉ en fidecaj momentoj, ke ŝi estas min atendanta de<br />
kiam mi revenis al konvento post mia portempa sekulariĝo.<br />
Klariĝu ke pri mia sendunga dungo-serĉado mi ekmalsupris de ĝojo al deprimiĝo<br />
ĉar firmaoj, denove kaj pli intense persone pridemanditaj, ĝentile sed<br />
senkompate, hastas reliefi ekonomian nekonvenecon dungi transmezaĝulon aŭ<br />
delikate motivas pro buĝeta strikteco deviganta maldungi jam okupitojn: maldungo<br />
jam atingas pli ol dek procente. Ankaŭ ĉi rilate, miaj novaj amikoj helpis<br />
aranĝi serĉadplanon. Kio lasis min fali en tiom da malentuziasmiĝo? Estis la<br />
fakta rezigno de miaj ekssuperuloj pluserĉi por mi.<br />
Dume mi havis la malagrablan surprizon esti salutata, laŭŝtupare de domegulo<br />
de mia luita loĝejo, per epiteto “pastro”. Eble, tiu persono kredis per tio<br />
montri sian respekton al mi, sed ĝi kaŭzis al mi ne antaŭviditan suferon ĉar mi<br />
klare perceptis, ke mi malsukcese klopodas konservi anonimecon. Utilas precizigi,<br />
ke kvankam mia emo korelverŝe interagadi kun aliaj, unu el miaj plej tujaj<br />
decidoj, post la demisio, estis ĝuste eviti esti konata kaj salutata laŭvoje. Tia<br />
kondiĉo baldaŭ finiĝis por esti ŝatata kvazaŭ ŝirmo kontraŭ neoportunaj scivolemuloj.<br />
Tial tiu saluto, tiele tute abrupte, unue min restigis senreaga kaj konvencie<br />
respondanta, poste ekjuĝigis min kiel eksterakvan fiŝon kaj bezonantan<br />
novan identecon. Kiom belas nekonateco!… kiu tamen kontraŭstaras mian naturon!<br />
Paŝ-post-paŝe miaj parencoj ekregresis el sia rezisto al mia nova elekto. Ne<br />
nur laikiĝon iuj el ili akceptis, sed ankaŭ miajn novajn juĝon kaj konduton rilate<br />
religion, kiujn ili iam imagis ribelaj kaj detruemaj. Penante ne malmulte,<br />
dum postaj jaroj, kaj kun postdiskuta sukceso, mi devis eksplikadi, ke ne la<br />
260
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
religia kredo estas koncernata sed nur ĝiaj sekundaraj eksteraĵoj aspektaj.<br />
Laŭ ili, devus okazi samkiel en lavango, kie falintaj la unuaj aspekte religiecaj<br />
neĝeroj, tiuj ĉi devus faligi ankaŭ la tutan religion kaj vivkonceptadon.<br />
Sed ne nuliĝis tiuj ĉi ĉar kio falis nur supraĵe rilatas al religio. Multaj el ili<br />
estis baptitaj de mi, multaj iam ricevis franciskanajn personajn nomojn, iuj<br />
volontule envolviĝas en katolikaj profesiece porsocialaj organizaĵoj; nur kelkaj<br />
konsentis kun mia laikiĝo, sed inter ili la konsento ekaŭdacis enŝovi, kun<br />
la ekscesoj de neofita naiveco, ke mi inteligente agis forigante la ekleziecajn<br />
troecaĵojn, ke ili jam antaŭe pri tiu neceso implice travidetis, ke ili jam suspektis<br />
pri io opresema en la eklezio.<br />
Urĝe klopodante eviti, ke mi fariĝu ŝtono de falpuŝiĝo kaj penante ripari kaj<br />
moderigi troaĵojn de laŭmoda kontraŭeklezia kritiko, de mia ekspastriĝo<br />
rajtigita ĉe ili, pliakute mi konsciiĝis, ke la afero jam ne koncernas nur mian<br />
ekskategorion.<br />
Pro subtilaj kaj insidaj similaj okazaĵoj, antaŭvideblaj aŭ eke apenaŭ antaŭviditaj,<br />
mia animo zigzage intensigis kaj malintensigis eĉ la iniciaton fantazie<br />
flugi kaj resti ĉe mia iam okulumita kaj vage menciita Albina, kies personecon<br />
mi ĝis nun, sed foje kun ekdubo ke eĉ por ŝi aplikeblas “for de la vido,<br />
for de la penso”, imagis multaspekte konsista en la svelta figuro kaj animforta<br />
en kordisponebleco kaj precipe mia.<br />
Se rediri ion pri ŝi, mi ŝin konis dum la porinfana kanta spektaklo de mi<br />
aranĝita ĉe paroĥa teatrejo, kien ŝi estis kondukinta siajn bazlernantojn instruotajn<br />
pri kantoj baldaŭ ludotaj el scenejo antaŭ publiko. Kiel jam notite, la<br />
vesperon de la fina spektaklo ŝi hazarde sidiĝis apud mi kaj, post frazoj de la<br />
teatraspektakleja etoso, sin sentis, dum ŝiaj zorgoj tutalien direktas, flustrata de<br />
jenaj vortoj kun aspekta aplombeco prononcataj:<br />
“Se mi devus edzinigi virinon mi devus trovi tiun kiu vin similas”.<br />
“Kial ne min?”, ŝi flagris, certe enkadrigante la espriman voĉtonon en la<br />
ŝerca etoso postteatra. Sed post kelkaj minutoj:<br />
“Fraŭlino, mi povus perdi tiun ĉi frokon se mi trovus virinon kiel vin”.<br />
Ŝi, intuiciante ion seriozan kaj daŭrigante manaplaŭdi kaj observi sian gelernantaron,<br />
senhezite elbuŝigis: “sed vi ne konas min!”; kaj aldonis aliajn esprimojn<br />
markitajn je surprizo kaj retenemo.<br />
“Via paŝo kaj via voĉo, viaj teniĝoj implicas ĉion, manifestas ĉion”, mi ŝosigis<br />
hazarde. Post momenta repartopreniĝo en ŝrikridoj kaj komplimentoj kun<br />
la publiko, ŝi revenis al la temo jene:<br />
“Du vivoj planas eventuale ligiĝi nur post sufiĉe da renkontiĝoj, da rezona-<br />
261
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
doj, ĉu ne”.<br />
“Kaj precipe se vi kornivele nun senas je alia amo”.<br />
“Kaj se ni reciproke meritas la amon unu de la alia!”.<br />
“Ĉu ni interkomunikiĝu? Kiu via adreso?”.<br />
Ŝi devis malproksimiĝi por silentigi la trobrue babilantajn gelernantojn.<br />
Kaj mi, kvazaŭ min feliĉigante je mia propraĵo, algapis ŝian korpon moviĝantan<br />
konsiste kaj leĝere kaj aperantan simila al ina figuro kaj paŝmaniero de<br />
mi imagitaj. Iom antaŭ ol la fina publika saluto, ŝi, postkurata de miaj okuloj<br />
kaj de miaj paŝoj, transdonis al mi jam uzitan koverteton adresitan al la firmao de<br />
siaj familianoj el kiu eblas rekonstrui ŝian adreson; pri ŝia persona nomo, jam<br />
mi plukis el babiladoj de ŝiaj gelernantoj.<br />
Al ŝi mi skribis, al ŝi telefonis ricevante nur kelkajn limakhastajn neallogajn<br />
poŝtkartojn, kiuj observataj el ĉiuj flankoj, eĉ el tiu de la skribsimboloj,<br />
duonvidigis esperajn fadenojn. Al ŝi, certe, ne povis forfuĝi la plensimpatio<br />
per kiu mi permesis al miaj okuloj trakuri, kvazaŭ posede ĝin envolvante,<br />
ŝian figuron, pli bone ŝian personon, ĝis fariĝi kun ŝi ideala ligo definitiva. Tia<br />
estis ankaŭ ŝia impreso, ŝi senstreĉe rakontos kiam oni certos, ke la sentoj ne<br />
fuŝiĝas per la rakontado.<br />
Nun la unua duonsalajro mobilizis mian spiriton min metante ĝuste sur la<br />
vojon al Albina por nuligi la skeptikan parton de mia suspekto kaj konstati<br />
kion de mia revo ŝi reigas reala. Ŝi jesis je mia telefona kontakto, sed kun jeso<br />
je duonsurpriza kaj duonretenata kuraĝigo. Tial mi trajne veturis duhorojn<br />
ŝanceliĝante inter espero kaj certeco ŝin trovi ĉe la rendevuejo. Eble ŝi min ne plu<br />
rekonos, eble ŝi komunikos, ke ŝia koro alidirektas; aldone, se ŝi venos, ĉu<br />
revekiĝos la sentoj kiuj certe iam abrupte kaj potence ekscitiĝis en ŝi?<br />
Vidinte la lastan pasaĝeron gape serĉantan antaŭ si el la vagonstuparo, ŝi,<br />
el stacidoma kajo, preterlasante la kutimajn aŭ cirkonstancajn ĝentilaĵojn,<br />
ekridas preskaŭ nereteneble, kiel antaŭ pajaca koboldo. Elveturigante per du<br />
saltoj mi elĵetis min apud ŝian ridplenan vizaĝon, tuj tamen konfuzite ĉesigante<br />
miajn, ektrankviliĝintajn apenaŭ retenitajn, simpatimontrojn. Kaj tia rido,<br />
tia vole redunda rido, pro kio?<br />
“Vi havas neatenditan aspekton, mi imagis iomnove ŝprucanta vian teniĝon<br />
en definitiva burĝa-civila vesto”, ŝi komentas ankoraŭ amuziĝdezira, kaj<br />
profitante de momenta vojaĝanta malamasiĝo, kredas oportuna reguligon de<br />
mia kravato, eble iom elcentra.<br />
“Tro okulfrapaj la koloroj de tiu ĉifoneto.<br />
“Vi okulfrate vestas iom tro loze. Tiaĵoj jam eksmodas.<br />
262
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
“Vi kondutas kvazaŭ sepdekjaraĝulo, plie ĝenata. Mi volas promeni kun<br />
viro eĉ aspekte egala al sia inteligento kaj kulturo.<br />
“Kaj tia rigida enkravatiĝo?<br />
“Kia maljunuleto kun... juna virino!”.<br />
Kaj tie ĉi ŝi hezitas momente, eble atendante mian surpriziĝon antaŭ tiu<br />
juna virino, sed agrable reprenas la afablan skoldaĵon:<br />
“Vi ligatas en eleganteco… trampeca! Mi iam vidis homon svelta kaj rapidmova…”<br />
Ŝi evidente ne entuziasmiĝas pri mia ekstera figuro, kiun ŝi iam konis, aŭ<br />
imagis, verva kaj senĝena aŭ eble ŝi kredas, ke tio mankumanta estas certe rekuperebla.<br />
Kaj ekmoviĝis en mia memoro, ke mi eble jam telefonsciigis al ŝi<br />
kiel la klubaj virinoj estis min instruantaj pri stilo sin vestadi kaj prezenti al virinoj.<br />
Ĉu mi tiam ekĵaluzigis ŝin?<br />
Kiam ŝi permesis, ke ankaŭ mi malpaku min, ni duhorojn promenis tra vojetoj<br />
nekonataj de ambaŭ. Ŝi ankoraŭ, sed serioze kaj senbombaste, trude invitis,<br />
ke mi rearanĝu la kravaton, moderu la hirtigon de kapharoj kaj aliajn krudaĵojn:<br />
“Finfine, viaj eksteraĵoj similu al via intimaĵoj!”, ŝi radiis kun ŝajne<br />
flatema akcento. Eble ankaŭ ŝi, precipe ŝi, volis influi en mian novastilan vivon,<br />
ne lasante spacon al aliaj virinoj diligentiĝantaj ĉe mi por mi, pri kies zorgoj,<br />
ŝi diras afable riproĉtone, estis fierete aludate en pertelefonaj kurtesprimoj kaj<br />
nun decide emas igi marĝenaj aliajn influojn; kaj mentoras kun la gaja grimaco<br />
de tiu kiu ne plu timas:<br />
“Ho, ne fuŝiĝu la ĉefverko de viaj enklubaj virinoj!... Kion diros viaj vartantinoj?...”.<br />
Nek kafejo, nek temperaturo, nek lokaj novaĵoj, nek pasantoj kaj similaĵoj,<br />
nur mia aventureca aspekte altrudita liberiĝo el votoj estas nia temo. Kaj ĉar ŝi<br />
ĝentile aprobas, ke necesas ke mi pli lertiĝu pri mia persona teniĝo, mi ekgustumas<br />
ŝian reagon al miaj vortoj:<br />
“Tion mi ne bezonus se mi havus iun… malokazan vivkunulinon”, kaj<br />
mi ekŝpinas la nemalallogajn avancojn de tiu ĉeklubeja volontule mastrumanta<br />
instruistino. “Sed mi okulumas alian instruistinon”, mi aldonis ŝin ne tro<br />
kaŝe okulumante. Ŝi tamen aspektas sensente. Mi alitone ripetas la similajn<br />
frazojn, kiujn ŝi aŭskultas eble plezuriĝante pro la nepra redundo. Ankaŭ al mi<br />
plaĉas tia ŝia plezuriĝo kondiĉe, tamen, ke la respondo estu je la sama naturo.<br />
Poste, en ŝia aŭto, mi reprenas jam pli klare: “Se mi havus pli profitigan<br />
okupon, mi pli konvinkige pretus ŝanĝi la dolĉan ĵus komencitan fraŭlan liberon<br />
en la pli dolĉan jugon... Mi min proponus kiel edza kunulo...”. Ŝi reagas:<br />
263
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
“La laborposteno gravas, sed aliaj aferoj plej gravas, kiel la sendubeca<br />
inklino de siaj sentoj, la korsento akompaniĝi, pare kaj porĉiame, kun persono<br />
ekspastriĝinta...”.<br />
“Ja, kuraĝo! Heroeca kuraĝo! Kuraĝo kiu trudas tro da sufero!… Tiam mi<br />
sensaviĝas”.<br />
“Ne, vi havas multe da savaj ŝancoj”.<br />
“Ĉe vi, ĉu? Ĉu vi havas tiun certecon, tiun kuraĝon?”.<br />
Mi atendas respondon dum la tempo disdividiĝas en milojn da subsekunderoj<br />
dum kiuj la ĝojo kaj afliktiĝo infanece alternas. Ŝi interrompas la konversacion<br />
per silento apenaŭ klinante sian kapon sur mian ŝultron kaj flugtuŝante<br />
spire mian vangon. Kion silento ludas en ŝia koro?<br />
“Ni revenu! Mi venos baldaŭ vidi vian loĝejeton kaj disciplinigi viajn grandvalorajn<br />
fatrasaĵerojn... kaj refari homon el amaseto da intelektulaĵoj!”.<br />
Ni tagmanĝis en restoracio.<br />
“Pagas mi”, mi malimplicas.<br />
“Jes, estas via tasko”. Sed dume ŝi provas enmanigi al mi paperan monon,<br />
kiun mi unue ekrifuzas sed tuj taksas bonvena por min rajtigi al la jena komento:<br />
“Justege, ĉar inter ni ĉio komunas de nun...”.<br />
“Ja, vi devas ŝpari por elfari nupta-reĝan loĝejon!”.<br />
Al la lastaj paŝoj flanke de la trajno ŝi mallaŭtigas la adiaŭan tension interplektante<br />
sian brakon kun la mia kaj ankoraŭ flustrante ion, eble decide eble<br />
timide: “Pri dungiĝo, kial ne reveni al la antaŭa parenteza okupo, kiel komercagento,<br />
ĉe la iama firmao?”.<br />
Ne estas tempo por respondi, ke mi hontas prezentiĝi post abrupta preskaŭ<br />
cinika forlaso de la posteno kiam la firmaoestroj kredis, ke mem jam profite<br />
elspezis monon por la preparo de la ĝusta komercagento. Tiam ili akuzis min<br />
je maljusta maltaskiĝo kaj proteste rezistis antaŭ ol pagi la servofinan promesitan<br />
kuraĝigan sumeton.<br />
Ni ĝisis sen elĵeti al la kolo unu de la alia la brakojn, kvankam la miaj kaj<br />
la ŝiaj sopiris sin allasi al tensio, eble pro timo ke ties intenso mirigus vojaĝantojn,<br />
eble pro tio ke unu jam certas pri la sentoj de la alia. El la pasaĝerkajo<br />
laŭmomente ŝi mansvingis larĝe kaj malĝenate kvazaŭ estus malfatala forveturo<br />
kaj poste, malleviĝinte la manojn, paŝetis flanke de la ekmoviĝanta<br />
trajno kvazaŭ ŝi provus kure kunvojaĝi kun mi; kaj ĉesante paŝi, kiel senmova<br />
statuo, fikse rigardis al mia direkto, eble okupita de penso kiun mi laŭ tuta revenvojaĝo<br />
centofoje provis, ĉiam pli glatigite, diveni.<br />
264
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉio laŭprograme kaj laŭdezire; nur unu afereto restis ne plenumita: ni ne<br />
haltadis por vidi, almenaŭ elekstere, ŝian gepatran hejmon kun ĝia korta verda<br />
laŭbo kun tablo kaj benko ĉirkaŭata de arboj, laŭ ŝia priskribo, rande de rivereto<br />
kunliganta la du precipajn lagojn de la Varesa regiono. Estis ĝuste tiu ŝia<br />
priskribo kiu reemfazis mian deziron kaj ĝin miksis kun la espero esti prezentata<br />
al ŝiaj familianoj. Mi apenaŭ senvualis tiun deziratan interprezentiĝon sed<br />
ŝi ne igis invito la aluditaĵon: antaŭ ŝia domo, duonkaŝita funde de interna<br />
korto, ni aŭte pasos estontece sen viziti tamen ŝiajn familianojn.<br />
Mi returne vojaĝis kun la certeco, ke ŝi min akceptas kaj pretas ame kunpartigi<br />
ĉion kun mi kaj en mia memoro mi trairis ŝiajn gestojn, kiujn mi interpretas<br />
pli esprimaj ol ŝiaj vortoj. En mia eno la ĵusaj okazintaĵoj certe aspektis<br />
seriozaj kaj laŭtege aplaŭdotaj, sed sur mi ekaperumetis la okuloj de eksteraj<br />
observantoj igantaj pliretenataj miajn pensojn ekesprimiĝantajn per vizaĝmovoj;<br />
ĉio ekkonturiĝis brila ene de mi mem kaj merita eĉ sursceniĝi eksteren: preskaŭ<br />
apenaŭ mi sukcesis eviti ridindigon kaj mokon! Kiom naiva tia enamiĝo!<br />
Kaj rekonsciiĝis ankoraŭfoje, ke mi ne trovis okazon por elmeti la demandon,<br />
ĉiam marĝenigitan de io nova: “Kial nun via hararo malligita al la ŝultroj?<br />
Ĉu por min pli allogi?”.<br />
Se tio estis forgesita, alio estis vole ignorita. Al ŝi mi ne malkaŝis pri mia<br />
unua gajncela okupiĝo, estiĝinta en la pord-al-porda vendado de libroj per<br />
kontanta mono (unuvolumaj enciklopedioj, kaj altkulturaj libroj de malvasta<br />
konsumo): mi devis kontakti personojn kaj ilin konvinki aĉeti; mi persvadis nur<br />
mian fraton kaj iun religiulan fratulinon, al kiuj tamen estis dekalkulita la duono<br />
de mia procentaĵo. Nun pri tiu silento mi provas praviĝi kaj dispeli eksentojn<br />
de senmotiva malfido ofenda.<br />
En tiu afero, de la ofertado de pordo al pordo, al mi mankis io, eble devenanta<br />
el la duboj pri mia sukceskapablo: ĉiu instigo konsideri kaj ekuzi la teĥnikajn<br />
sugestojn de merkatiko frakasiĝis kontraŭ la muro de mia negajeco:<br />
fakte, hontosento ekvagis en mia spirito ĝis la spontana kaj nekonscia aspekto<br />
de tristmienulo. Kaj tio min lacigis ĝis igi min, per subtila deziro ĉion malfari,<br />
ne tute sennostalgianta, se ekstreme dirite, pri realbordiĝo al la malnova stato,<br />
operacio tamen neebla ĉar la religia ordeno ne rajtas reakcepti elpeliton pro<br />
kontraŭordena transleĝiĝo aŭ pro dispenso. Foje, fronte al la sama monotona<br />
konstanta rifuzo por la miaj ofertaĵoj, laŭmomente la deprimo fariĝis perdo de<br />
la kapablo montri intereson pri kio ajn.<br />
Kelkajn semanojn poste, eĉ perdante iom da mono, kuraĝe mi akceptis la<br />
insistajn konsilojn de klubanaro kaj liberiĝis je tiu ĉi deprima laboro komen -<br />
265
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
cante, pere de ĝia interesiĝo, aktivadon de provizora magazenisto kun iom pli<br />
da memfido. Tiun finan “provizoran” atingon mi ne kaŝis al Albina por eviti al<br />
mi la fendon de la dubo esti kompatata kaj juĝata tute nekapabla alfronti la vivon.<br />
Pliposte, okaze de nova salajritiĝo, mi ŝin informis per letero ankaŭ pri<br />
tiu elreviga okupo dirante, ke la lasta nevendita enciklopedio restos, kiel atestilo<br />
de miaj baraktaĵoj inter fonaj allogaj esperoj kaj malallogaj seniluziiĝoj,<br />
ĉe ni. Ĝuste “ĉe ni” mi substrekis por rekapti el ekreagoj de ŝia animo la deziratan<br />
persiston de aspiroj de mi, eble nevole, emfazitaj.<br />
Ĵus reveninte, kaj havante ankoraŭ la tempon por renkontiĝi kun la klubaj<br />
amikoj, mi envenis klubejon por saluti aŭ, pliverŝajne, por ĝoje petoli, intencante<br />
tamen ne motivi la ĝojfonton. Sed post malpli ol minuto, klubano:<br />
“Kial fartas via instruistino? Via ridanta vizaĝo implicas “bonege!”.<br />
Kaj alia: “io sorĉiteca agas en viaj okuloj!”.<br />
Mi eĉ ne balbutis dampante ankaŭ spiradon.<br />
Instruistino! Ĉu jam ili scias?...<br />
Ili male pensis al la kluba instruistino, nun pormomente forsideja; mi pensis<br />
al mia pli ol duonpromesitino. Tiom promesita, ke mi anoncis, bombaste<br />
kaj fanfarontone por igi min ne tute kredebla, ke baldaŭ finiĝos mia fraŭleco.<br />
Mi ne volis plion aldoni al ilia scivolemo, kvankam prie mi havis ĉiumove<br />
pene retenitan emon. Mi dirintus, ke ŝi apenaŭ aĝe, sed ne aspekte, eksjunas,<br />
sveltas, maldikas, vestas (ja, kiel ŝi vestas?), hartuberas nigrajn buklitaĵojn,<br />
senŝminkas kaj apenaŭ lipruĝas, aliregionas kaj enurbiĝos kun mi... dume ŝi<br />
instruistas. Ne, tiun ĉi informan lastaĵon mi ne transdonintus por ne reaŭskulti<br />
ilian gurdaĵon: “Bazlernejaj instruistinoj ludas por ekspastriĝintoj nemalrimarkeblan<br />
parton!”. Kial? Pro tio ke inter la virinaj dotoj ili kunportas ankaŭ<br />
salajritan dungiĝon kiu ne marĝene kuraĝigas stabiligi kaj pli solidigi la familion<br />
kaj efike muldas al la ekonomia indeco. Mi konstatos, poste, ke tio veras;<br />
sed pri mi, mi dirus, ke Albina (jes, ankaŭ ŝian nomon mi ne jam publike prononcas!)<br />
floris en mia horizonto kiam ankoraŭ la familiaj ekonomiaj problemoj<br />
ne estis sufoke pripensigaj.<br />
“Kiom aĝas?”, iu hazarde ĵetis, sed la respondo ŝajnis tro persona kiel tro<br />
aroga la demando kaj mi haste transpasis malsamaĵojn.<br />
Kelkajn semajnojn poste, grupanoj kredis vidi en mi ion trovervan se ne<br />
ebriecan kaj, tial, tiom insistis, ke mia aspekta nesinĝeno, ekruĝiĝante ĉar mi<br />
estis konfesonta la plej intiman trezorejon, eklasis ŝprucigi erojn de mia plej<br />
gardata sekreto: al mi ŝajnis iom profani amon, kiu tamen samtempe premis<br />
por sin feliĉe rakonti, milde ekfloritan preskaŭ senkontakte, plenume disflo-<br />
266
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
rantan precipe en mia fantazio, ankoraŭ timide flosantan nur en miaj intuaj<br />
certecoj; la glasoj plenpleniĝis el trinkaĵoj kaj la buŝoj el bondeziraj gratuloj.<br />
Tamen io fenda trakuris mian spiriton: inter la feliĉaj kuntostantoj distingiĝis<br />
la rido kaj aplaŭdoj de la kuiristino/instruistino sur kiu, por mi, metintis la<br />
okulojn klubanoj tiom publike svatece proklamantaj nian brilan parindecon.<br />
Tro viglaj ŝiaj bondeziroj por ke min ne trapasu la dubo: Ĉu ŝi nur ŝajne ne<br />
montras signojn de seniluziiĝo? Kiel malestigi ŝian suferon?<br />
Ĉiukaze, se ŝi devis alfronti elrevigan ĝenon, nemulte post tiu ĉi tute svagiĝis<br />
kiam al ŝia amhorizonto leviĝis viro inda je ŝi. Nature ĵusdate ekspastriĝinta,<br />
rifuĝinta ĉe klubejo.<br />
“Almenaŭ ŝia nomo!”, iuj simpatie pretendis. Kaj, la unuafojon publike mi<br />
laŭtdiris “Albina!”. Kaj startis invito, tuj akceptita miahonore, al plua gemutiĝo<br />
kiu daŭris plurhore.<br />
Albina fidelis al la promeso kaj iun sabaton mi vidis ŝin elvagoniĝanta kaj<br />
marŝanta senhezite kvazaŭ ŝi rendevuus al la longe sopirata kaj definitive kontentiga<br />
renkonto. Sur ŝia rondkombita kapo disradias io altira dum el frunto<br />
harereto, aspekte ribela, oscilas al nigraj okuloj trakaŝante kaj travidigante la<br />
aviditajn vizaĝajn formojn. Ridetante, ŝi min randas marŝaleske inspektante,<br />
kvazaŭ mi estus ŝia reordigota propraĵo, de la alto ĝis la subo, ĉar, laŭ ŝiaj postaj<br />
vortoj, oni devas prizorgi por ke mi civiliziĝu; dum mi provas ŝin rapide<br />
informi, ke la firmao ĉe kiu mi magazeniste deĵoras nun min “rangaltigas”<br />
per la tasko de vojaĝagento havigante al mi socialajn leĝajn asekurojn.<br />
Mi komprenas, ke per tiu sinteno ŝi spertas kaŝi kaj regcele kontroli sian<br />
emocion same kiel mi kovras la mian min submetigante al ŝia inspekto. Ŝia<br />
decidmieno esprimiĝas per io inter energio kaj feeca gracio, kiuj el ŝi min alblovas.<br />
La unua ŝia elbuŝaĵo, preskaŭ depostulita de miaj demandantaj okuloj,<br />
agrablige ridetis: “mi nun estas taskita instrui pri la maniero korpe sin teni<br />
kaj vesti, ĉu ne?”.<br />
Miaj reagoj, per tiuj vortoj, tiel agrablis, ke ŝi sin sentis solicitita daŭrigi:<br />
“Jes, ja mi devos vin dekutimigi de ia gestado kaj eĉ ia parolado”, kaj iom<br />
amuzironie, “mi devos vin refari laŭ mia stilo!... Ke vi ne estu en povo de<br />
fremdulinoj!”.<br />
Ĵus enirinte mian loĝejeton, ni allasas eksplodiĝi la ĝisnunaj retenitaj ĉirkaŭprenoj<br />
kiuj daŭris senfine.<br />
Ŝi restis ĉe mi ĝis dimanĉvespere. Kaj mi certiĝis, ke ŝi fine venkis hezitojn<br />
kaj, ke nun ŝi prepariĝas informi sian denaskan familion pri sia proksima nova<br />
stato. La forveturo de la trajno malfajrigis la vidan tension de unu al la alia kaj<br />
267
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ekflorigis en mi dolĉan eĥon de apenaŭ aluditaj farendaĵoj kaj farindaĵoj por<br />
prepari aferojn pri kiuj ŝi ellasis, senĝene:<br />
“Ni prizorgu kune. Ĉio enkadriĝu inter niaj aferoj!”.<br />
Ene de du monatoj ŝi sukcesis kombini sian instruistinan transposteniĝon<br />
al lernejo de mia urbo kaj geedziĝon ĉe samurba Komunumo. La ceremonio<br />
civila ne naskiĝis el repuŝo de religia geedziĝo, sed nur el la malfruo havigi al mi<br />
la sopiratan dispenson el voto de ĉasteco (la juĝsentenca demisio ne koncernas<br />
la rajton edziĝi), kiu venis post tri monatoj: kaj tiam ni kompletigis geedziĝon<br />
ankaŭ per religia ligo. La konkretiĝo de tiuj eventoj formiĝis jene.<br />
Planinte tion kaj antaŭ ĝia realiĝo, ni decidis, ke fine venis la tempo oficiale<br />
prezentiĝi al miaj gepatroj, kiuj laŭ rakontado de miaj gefratoj, ankoraŭ ne<br />
superis la ŝokan staton pro mia forkonventiĝo. Miaj gefratoj lasis rondiri flustron,<br />
ke eble mi, frue aŭ malfrue, edziĝos. Kiam ni kune aperis antaŭ ili, mia patrino<br />
salutis kaj tenis longe la manon de Albina kaj tuj ili intense ekbabilis kva -<br />
zaŭ delongatempaj amikinoj dum al mi estis rezervataj hastecaj kaj monosilabaj<br />
esprimoj: aspektis, ke ili du estis kunaranĝantaj gravan aferon min koncernantan,<br />
el kiu mi tamen meritus esti disigita kaj raspe traktita: ĉe Albina, mi pliposte<br />
opinios, ŝi serĉadis komplicon pretan rimarkigi miajn mankojn kaj malperfektaĵojn.<br />
Mi kaŝe komplicas kaj oblikve duonridetas al Albina, ke ŝi aprobu<br />
kaj favoru la konversaciaĵojn akceptante, ke mi estas homo konfuziganta kaj<br />
disrompanta kaj plenrajte juĝata malfidebla. Fine ŝi, forpermesante, salutas min<br />
kaj kisas Albinan, ripetas salutojn kun la okuloj alrigardantaj Albinan kaj min<br />
ignorantaj, dum mia patro forviŝetas larmetojn.<br />
Krom la elreviĝo kaj neamike konsentserĉa rankoro rilate min, mi ekrimarkis<br />
en mia patrino, malantaŭ daŭre streĉita vizaĝo, fendojn de tempopaso kaj<br />
kutimiĝon al doloro tro pezigante eĉ la premojn de la komunaj ĉiutagaj vivdevoj.<br />
En tiu ĉi momento montriĝis, ke ŝi jam kutimiĝis aldoni tiun de mia laikiĝo<br />
al la elcentraĵoj kiuj deĉiam morale kaj psike pezas sur ŝin. Kulposento, subtile<br />
ĝenanta, min disfendis igante min sendefenda kaj senprava. Ĉiuj miaj diskutaj<br />
defendoj pretigitaj, kvankam ne antaŭvide al io ajn preciza, por min pravigi,<br />
spontane vanigis sian valoron. Ŝiaj vortoj, se laŭvere raportitaj, laŭ kiuj ŝi<br />
sin unufojon bedaŭris pro sia eraro ne esti, je mia naskiĝhoro, min forlasinta,<br />
aperis senkulpaj, kompatindaj ĉar fruktoj de seninterrompa ĉeno de suferoj.<br />
Mi pri tia mia embaraso nenion aludis al Albina, kiu, tamen, montris ŝati<br />
mian konduton.<br />
La sekvajn semajnojn renkontiĝoj kaj babiladoj kun mi kaj kun Albina pli<br />
agrabliĝis ĝis promeso, ke ŝi partoprenu nian geedziĝon, kiel okazos.<br />
268
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Se rakonti kelkajn el la cirkonstancoj de la geedziĝnupto, celebrata preskaŭ<br />
solece, sed tuj post la ceremonio festata de multaj amikoj, sekrete informitaj<br />
kaj kunvenigitaj ĉe la restoracio kie ili ordonis kromajn ĉetablajn lokojn aldonante<br />
dankovekajn kaj senkompare ĝojdonajn donacojn, jen la, ofte rememorita<br />
de amikoj, spontana, eble nun eksteretose sensprita, ĉebankeda dialogo inter<br />
mi kaj Albnjo dumdeserte. Ĉe la fino mi adresiĝis al Albnjo:<br />
“Mi vin amas!<br />
Tion mi diras al vi hodiaŭ,<br />
mi tion diris al vi hieraŭ.<br />
Ĉu tion mi diros al vi morgaŭ?”.<br />
Kaj risorte tuj grimacis ŝi<br />
“Ĉiukaze tion al vi trafe elingigos mi!”.<br />
Je tiu rezoluta respondo, ŝajnpompa kaj ŝajnaplomba, oni rajtiĝis komenti:<br />
“via Albnjo, eĉ vole, estas virino ĝisoste, de flanko al flanko!”.<br />
Ni daŭrigis loĝi en mia luita apartamento, aspirante al alia kun pli da ĉambroj<br />
kaj komfortoj.<br />
269
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
270
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro dektria<br />
Tra volontulaj engaĝoj kaj klubana vivo<br />
Mi kaj Albina engaĝite partoprenadis en volontulaj grupoj socie orientitaj,<br />
kaj tio okazadis ankaŭ rilate la klubon de familioj de ekspastriĝintoj, kvankam<br />
dekomence malpli intense ol kiam mi vivis sole. Iom post iom la spontana ĉekluba<br />
vivo fariĝis eĉ deviga tasko pro motivoj dirotaj. Tamen des pli nestiĝis<br />
mia interkonsento kun Albina pri tiu ĉi devo, ju pli eksteriĝis la diverĝoj kun<br />
ekspastraro: kvankam en mia animo superregas ankoraŭ nun la motivoj inklinigantaj<br />
al granda dankemo al ili, ne preterfluu diverĝoj kaj kiel en tiuj ĉi brule<br />
interplektiĝis ankaŭ ideologiaj problemoj. Kvankam tiuj ĉi estus facile<br />
komprenigebla afero, tamen iom da teologio igus pli malplektebla ties ŝajnan<br />
kompleksecon.<br />
La grupo orientiĝis, krom malvastaj esceptoj, kontesti ĉion religian. Fakte<br />
ĉio rivoluis ĉirkaŭ la akso de la kondamno de ĉio eklezia; nur kelkuloj de tiu<br />
ekstremula frakcio montris almenaŭ klopodon distingi inter religio kaj eklezieca/eklezieska<br />
disciplino aŭ jura kanona sistemo, dum io submetiga al la iniciatintoj<br />
kaj tiamaj postenuloj, aparte koleraj kontraŭ ĉio kristana, longe plu allogis.<br />
Jen la spektro de tipuloj, kolektitaj en frakcioj, kvante preskaŭ egalnombraj<br />
fine de la disiga kontrasto.<br />
Elstariĝis frakcio, ĝuema en obstinoj kontraŭekleziaj, kiun en pli kaj pli<br />
brulemaj diskutadoj mi kvalifikis per la pragmateca slogano aŭtorita, laŭonidire,<br />
de mi: “Erari grandigas la homon, penti ĝin malnobligas”. Aspekte ili<br />
ne metis antaŭ sin la problemon de sia malkohereco kun kristanismo aŭ kun<br />
sia forlasita pastreco, dum la pasinto estis tio el kio ilia homa kondiĉo devas<br />
sin liberigi. La eklezio senfideliĝis al la evangelio kaj nun, laŭ ili, ĝi status tute<br />
nerekuperebla pro tio ke jam religio mem sensencas. Ilia postpastreca nova<br />
tasko: kontribui liberigi pastrojn kaj laikojn el ĝia opresado. Malŝlose dirite,<br />
ili el sindefendo pasis al la sinŝarĝo de “sindonaj” gardantoj de aliesaj rajtoj,<br />
tio estas el kristana sangpureco al kontraŭkristana engaĝiĝo je nomo de la homaj<br />
rajtoj. Kaj tion ili efikis preskaŭ sporte, en gaja etoso.<br />
Se la eklezio estas tiu de tiaj perceptoj, eksaltas en la konscienco la devo,<br />
dum kaj nobliĝas la taskiĝo, tion proklami. Nu, je tiu tasko iuj ekzaltiĝis kvazaŭ<br />
pri io granda, io heroeca: ilia dialektiko fariĝis piroteknika kaj pli kaj pli<br />
postulema pri konsekvencoj, kaj foje persvadige alloga. Kun dialektiko ŝpru-<br />
271
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ciganta konvinkigan energion, ili strebis demonstri, ke ili mem eltenis kontinuan<br />
ruze enŝovatan trudon kaj damaĝon ĝis malstrukturiĝo de siaj juĝlibero<br />
kaj valorskalo. Ĉiu ajn indulgo aŭ pardonpeto flanke de la eklezio estus kvitanco<br />
ne sufiĉe kompensa. Ilian sintenon rilate al la katolika eklezio, alproksimigitan,<br />
desupre espereble sed ne tro, observantoj vortumis en la moto: “Vivu<br />
eĉ Jesuo Kristo, se tio utilus al la detruo de la katolika eklezio!”. Nature la<br />
politika orientiĝo, kun ofta publika engaĝo dum balotoj, estis al maldekstra kun<br />
emo al ekstrema kaj eksterparlamenta maldekstrismo.<br />
Frakcio el tiuj, malpli konsekvenca, deklaris ja malsimpation al ĉio eklezia,<br />
sed tiu juĝo kunfandiĝis kun malsimpatio precipe, aŭ nure, al ĉio supozite<br />
fia en ĝi: ne la tuta kristanismo aŭ eklezioj rifuzendas, sed la ekscesoj de malbono<br />
kiuj ilin senvalorigus.<br />
Ĉar tiu subfrakcio ne disdegnis konversacion pri la stato antaŭekspastriĝa kaj<br />
la stato postekspastriĝa (la unuaj preferadis rifuzi trapasi de la sfero de reagoj<br />
al tiu de rezonadoj), kun ili la kutime serenaj konfrontoj oftadis. Malofte tamen<br />
mi sukcesis ekspliki, ke tia ilia malinklino, kvankam mildigita, al la eklezio<br />
naskiĝas, plejparte, de la tro insista senkonvinka ilia permanenteco en ekleziaj<br />
oficoj kaj taskoj: taskoj kiuj postulas korkonsenton, dum tiam “la koro adresiĝis<br />
al la kontraŭo”. Resti, mi plieksplicitis “pastri”, kun malsintonia partopreniĝo<br />
aŭ nur kun ekstera aniĝo al sociaj organizaĵoj, movataj nur de mondumaj<br />
idealoj, trenas al malamo, krom rilate al la pastraj idealoj, ankaŭ al la strukturoj<br />
subtenantaj kaj subtenataj de tiaj idealoj, kun projekcio sur ilin de sia<br />
malkontentiĝo. Realisma kaj pripsikologia literaturo taŭge pruvas kaj pentras<br />
tiun fenomenon de identiĝo-projekciiĝo-abomeniĝo: la senama deĵorado iom post<br />
iom ŝanĝiĝas al malŝato kaj al hanto.<br />
Tiufranĝaj pensadoj kaj konduto, kiel imageblas, ellasis el ili ion grandanimecan<br />
kaj ekzaltigan, samtempe kovrante kaj forviŝante el ili ĉiun rimorson<br />
aŭ senton de kulpo aŭ, teologie kaj psikologie plikorekte, konscion de kulpo.<br />
Se juĝi tiun sintenon helpe de tiuj supraj kategorioj per kiuj mi provis ilin difini<br />
kaj psikologie enkadrigi, tia ilia mensoteniĝo sufiĉe substrekis la ĉeeston,<br />
eble nekonscian, de la problemo de memjuĝo pri sia konduto dum la travivada<br />
restado en la konsekrita stato kaj pri ĝia forlaso. Tiu problemo, neita vorte,<br />
karburis kaj movigis, laŭ mi, la motoron originantan ilian aktualan kontraŭreagan<br />
pensmanieron, ĉiam bezonantan je novaj dialektikaj ŝtonlaĉoj kontraŭekleziaj.<br />
Tian interpretan hipotezon mi subtenis kaj igis ĉiam pli konsiderinda ĉar,<br />
alimaniere, malfacilus aŭ malhelpus ekspliki psikan fenomenon: amo transfor-<br />
272
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
mita, post jaroj de malegoisma sindediĉo, en malamon nur pro tio ke la forlasita<br />
eklezio bride prohibas kaj ne asocias al sia pastorala agado pastrojn edziĝintajn!<br />
Estis oportune forĝita, iom sciencece kaj iom malice, de bontempaj ŝercemuloj,<br />
la jena devizo: “Pli da kulpo al la eklezio malpli da kulpo al mi!”.<br />
Kiuj el ili (temas pri alia frakcio) transdonis al la ekleziaj instancoj mocian<br />
peticion, atendante esti oficiale dispensitaj el la votaj pezoj sed samtempe<br />
ne rekonante, ke la vera motivo de la nova vivoelekto kuŝas en la forlaso de<br />
idealoj, tiuj ĉi klopodadis kredigi, ke dum seminariaj jaroj ili ne bone komprenis<br />
aŭ ke ili senlibere decidis ligiĝi. Kaj ĉar ne kredeblas, ke ili tiam elektis<br />
senscie kaj senlibere, ekleziaj aŭtoritatuloj pretigis por novaj peticiantoj analizan<br />
detalitan tekston kies premisoj estas: se homoj alte kulturitaj pri tio kion<br />
ili mem estis decidintaj, elektis senscie kaj senlibere, tio povis okazi nur pro,<br />
almenaŭ momenta kaj eble kaŝita, psika perturbo: situacio kiu el si mem rajtigas<br />
ricevi liberiĝon el votaj ŝarĝoj. Sed ĝuste tia teksto, kun sia subkuŝanta filozofio,<br />
provokis novan pliakran ribelon kontraŭ la ekleziaj regantoj. Spite la<br />
celojn de la dokumento, ekstreme malplaĉis la funda aludo al psika/intelekta<br />
malklariĝo alskribita al manko, certe ne malofenda, de posedo de siaj mensaj<br />
juĝkapabloj.<br />
La dokumento bonŝance baldaŭ forpafiĝis el la dispensa proceduro aŭ almenaŭ<br />
ĝi trovis aplikon nur en nekonataj kazoj.<br />
Kio malhelpis al tiuj evoluintaj personoj rekoni, ke ili decidis sin allasi al<br />
impulsoj de sia koro tenerecsentema kaj de la ampotenco? ke en ili ŝoviĝis kaj<br />
elstariĝis, etpaŝe sed nehaltigeble, inklinoj al virina komplemento kaj al familiaj<br />
amsentoj?<br />
Laŭ mia analizo, ankaŭ ili hontadis allasi, ke ili sin fordonis al seksa kaj<br />
aminduma inklino (de la karno, kiel oni malkvalifike difinis). Por superi aŭ sufoki<br />
tiun, eble nekonscian sed kaŝe baŭmantan, honton, ili antaŭmetis la grandiozajn<br />
novajn geedziĝajn idealojn, abrupte aŭ per malrapida medito ŝosintajn<br />
en ilia koro: nur por elpaŭse akceptigi tiujn noblajn idealojn ili akceptis edziĝi<br />
kvazaŭ ili ĝis tiu momento restis en ĉasteco kaj en bridata frajiĝo. Ilia nova<br />
arda frajo stiliĝis al ekzaltado de la sakramenta edziĝo, kiun la eklezia instruus<br />
sed ne logike praktikus. Ili sume ekamis virinon nur por realigi la elspuritajn<br />
belecojn de la geedziĝo!<br />
Kio ajn estus, mia rezisto ankaŭ al tiu frakcio konstante teniĝis totala, unufojon<br />
(bedaŭrinde) ĝis malĝentilaj ne sufiĉe regataj reagoj kaj ili, miaŝultre kaj<br />
ne senvenĝe, trovis por mi malloge alfikseblan nomon min epitetante, krom<br />
273
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
zeloto, “pentinto”, kiu certe agacis mian edzinon eksuspektantan esti klaĉe<br />
tamtamata edzino de viro pentanta pri sia ekspastriĝo-edziĝo. Miakomforte mi<br />
konstatis, ke, foje, iliaj edzinoj ne ĉiam sin solidaris kun tiuj edzaj ekstremaĵoj,<br />
eble pro tio, ke ili, preskaŭ ĉiuj devenantaj el katolika asociara medio, ankoraŭ<br />
konservis spurojn de la antaŭa edukiteco.<br />
Estis eĉ forlasintoj de la katolika eklezio aŭ kristanismo pro ne celibataj motivoj;<br />
sed tiaj malkonsentantoj, ne petas dispenson, eĉ emas rimarkigi la nekoheron<br />
de tiu peto. Se kredo ĉesis, kia bezono de akordo kun la eklezio?<br />
Iom post iom mi kredis preskaŭ permane konstati la ne senagan ĉeeston, en<br />
ni ĉiuj, de konata psika meĥanisno, kiun mi per biblieca metaforo komentariis<br />
tiel: “Se la konscienco memorigas, ke ni devintus prizorgi la vitejon kaj male<br />
ni forfuĝis, hastu respondi, ke la vitejo estis infestita kaj putrinta, nefruktodona<br />
eĉ danĝera por ĉiuj”. Cetere, konkrete, se eblus pruvi tion antaŭ Dio, ĉesus tiu<br />
grimaca konscienca petolado pro la votrompo kaj prosperus animtrankvileco<br />
kiu devas esti frukto pli de rezonado ol de sentado.<br />
Jarojn poste, malimplikiĝinta de la eventoj, mi, preterportata de la infektiĝo<br />
arogi al mi la rajton analizi la aliulajn psikon kaj konsciencon, direktis tiun<br />
arton kontraŭ mi kaj, tiam, ekdubis pri kompleta malegoismo de miaj opinioj<br />
samkiam, alifoje, mi ekdubis pri totala sincereco de mia tiama ortodoksemo<br />
aŭ ekleziemo: eble tiaj juĝrajtiĝoj generiĝis ankaŭ, aŭ almenaŭ akompaniĝis,<br />
de iu volo rezisti ion kio ŝajnis persona nuligo kaj serĉi protekton per sinidentiĝo<br />
kun ekleziema ortodokseco, kontentiganta mian bezonon de apogiĝo kaj<br />
apartiĝo. La purigo de intencoj neniam finiĝas!<br />
Alia frakcio konservis emon al kristanismo, sed akuzis la eklezion pro ties<br />
obstina insisto alkroĉi la ĉastecvoton al la pastrecstato malgraŭ ke, tio kontraŭus,<br />
laŭ ili, la homajn rajtojn kaj la bezonon je la geedzecaj tenerecoj: eklezio,<br />
alnajlante al tiu voto perdas adeptojn kaj riskas perforti la homan liberon!<br />
Nova pasia tasko de la pastroj eksoficiĝintaj pro geedziĝaj impulsoj estu: helpi<br />
la eklezion sin liberigi el tia eksceso, valore signifa nur por religiule aŭ monaĥe<br />
vokitoj, kaj ĝin helpi demokratiiĝi kaj eliri el aŭtoritatemo: kaj trovi la<br />
vojon por ordini ankaŭ virinojn. Ekzakte pri virinoj, la ekspastroj nutras tian admiron<br />
kiu el si mem depostulantas por ŝi egalkondiĉojn ĝuste en la rajto ordiniĝi<br />
kvazaŭ ekzistus tia rajto denaske en fideluloj kaj ne estus, la senrajta vira<br />
elekto, nur signo, ke neniu rajtas ordiniĝi: tiun rajton kunfande kun tiu de geedziĝo<br />
ili enkadrigas en la sferon de la homrajtoj de la UNa Deklaracio, kvankam<br />
iuj el ili ne postulas por si, eĉ rifuzus, se koncedite pastre roli malgraŭ edziĝ-<br />
274
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
stato, en ekleziaj oficoj.<br />
Ankaŭ pri tiu rajto - por ĉiuj - al ordiniĝo kaj sacerdotiĝo, grandaj dialektikaj<br />
bataloj. Preskaŭ nur mi provis vidigi, ke tia rajto, en la eklezio, ne povas<br />
ekzisti ĉar Krista komisio; kaj ke por pri tio konsciigi, la sacerdotiĝo estas rezervita<br />
por unu sola sekso, sendepende de egaldigneco de la seksoj. Bonŝance,<br />
ne ĉiuj edzinoj malaprobis mian tezon.<br />
Iuj el tiuj ekspastroj edziĝintaj volonte, kaj ofte kaŝante sian pastran originon,<br />
jam memdispone kunlaboras, se cirkonstancoj ne ĝenas fidelularon, en<br />
paroĥoj kaj katolikaj establoj.<br />
Se juĝi ankaŭ tiujn ĉi per la sama mezurilo de la klopodo sin liberigi de rimorso<br />
aŭ sento de kulpo pro sia konduto per formeto de kulpokonscio, ankaŭ ili<br />
ruze plifaciligas sian bezonon ignori ĉion pasintan rilate la forlasitan vokiĝon<br />
kaj, krome, akuzas pri opresforto la ekleziajn leĝojn: se la kulpo estas ĝia, kia<br />
kulpo al ni? Ni povas vivi trankvilaj kaj ankaŭ kunlabori kun la eklezio. Plurfoje<br />
mi aŭdacis priskribi tiun psikan, konscian aŭ nekonscian, ruzecon; sed mia<br />
provo, samfoje, koliziis kun la timata risko, ke agnoski sin kulpa alpaŝus malvalorigi<br />
sian geedziĝon kaj precipe sin montri bedaŭra pro la elekto kunvivi,<br />
kvankam rajtigite de la, foje eltrudita, papa dispenso, kun virino. Ribelaj, kontraŭ<br />
tiu mia interpreto, tiukaze protagonistis precipe la edzinoj. Fakte tiuj ĉi,<br />
foje, inter si, ne malkaŝis kompati mian edzinon ĉar, laŭ ili, ŝi suferus pro la<br />
pentaj repripensoj de sia edzo: malbela sorto tia de iu virino jam akceptinta<br />
marĝeniĝi kaj devigata defendadi sian decidon sekvi viron kiu nun ŝin vidas<br />
kiel kaŭzon de sia ekspastriĝo kaj obstaklon al sia ofice reenpastriĝo!<br />
Tiaj, laŭ Albina, devis esti la juĝoj de aliaj paroj rilate ŝin. “Vi, ŝi urĝadis al<br />
mi, pli konvinkige ekspliku vian pensaĵon laŭ kiu oni devas penti pri sia pasinta<br />
malmorala maltaskiĝo kaj samtempe moralpace frandi la geedzajn<br />
bonaĵojn. Tia via pensa pozicio ne povas ne krei, unuabate, misorientiĝon kaj<br />
impreson de filistreco”. La fideleco al la klubo en Albina ekŝanceliĝis.<br />
Pro tiu fakto naskiĝis ankaŭ diskutoj inter mi kaj Albina, kiuj tamen solviĝis<br />
ĉiam per fina samopiniiĝemo.<br />
Por pli konkrete kompreni la kvaliton de nia familio, ne malendas forvagade<br />
priskribi ion de Albina. En konversacio, kaj eĉ pli en diskutoj, ŝia voĉo<br />
restadas morbida kaj klara, eĉ kiam fervoriĝo ruĝigas ŝiajn vangojn. Se ŝi laŭtigas<br />
voĉon, por parole atesti gravan aserton, la vortoj plutenas la saman intensecon<br />
fluan kiel magmon en kiu ĉiu ero fluas distingita kaj senŝpruca. Ŝi<br />
tiel skribas kiel parolas: skribo aspekte rapida, horizontale rektan linion tenanta,<br />
kun iomaj maldikaj fadenoj, premleĝera kaj tiom legebla ĝis ne peli al peri-<br />
275
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
odfino antaŭ ol ĝin deĉifri. Similas tion ankaŭ ŝiaj gestoj tiom sobraj ĝis spektiĝi<br />
senutilaj kaj nure beligaj, malgraŭ ke oni havas la impreson, ke ili konstituas<br />
ŝian personon, prezentiĝantan eksteren sen pezi aŭ embarasi. Male al<br />
miaj, ŝiaj vortoj ne forsolviĝas senefike, tial oni atentas al ŝiaj sobra parolado<br />
kaj deziroj kaj juĝoj.<br />
Ĉu mi mitigas mian Albnjon ĝis pensi pri ŝi nur pri io senmalvirta? Mi neniam<br />
aŭdis kritikon kaj senrespektecan aludon pri ŝi. Ĉiuj interrilatas kun ŝi<br />
plenkontentiĝe. Se ŝi demandas pri io, tio okazas nur pro tio ke ŝi suspektas,<br />
ke la respondo povas esti nesimila al la ŝia. Tiu sobreco tamen ne malebligas<br />
pliriĉigi novige la konversacion.<br />
Ankaŭ ĉi-cirkonstance, Albina efike prizorgis por ke la edzinoj paciĝu en<br />
si mem fronte al tiuj miaj tezoj kaj antaŭ ol ili ektimus esti kompatataj se ne<br />
malŝatataj.<br />
Samtempe la ŝanceliĝon de Albina mi provis kaj sukcesis forsvenigi pro tio<br />
ke la klubon mi konstante juĝis altavalora ĉar, se por plimaturiĝi kaj ekvilibriĝi<br />
personeco bezonas komunikadon kun aliaj homoj, tie-ĉi ni trovas konstantan<br />
okazon de bezonata konfrontiĝo al homoj de la sama origina sentemo antaŭ<br />
komunaj problemoj.<br />
Ni revenu al la frakcioj de la persistaj klubanoj, kies markiloj spegulas la<br />
psika/intelektan situacion de la lavango de ekspastriĝintoj.<br />
Tiuj frakcioj diferencis, kompreneble, ankaŭ rilate la manieron kaj stilon<br />
prezentiĝi al la civila socio kaj precipe rilate kian imagon de eklezio transigi.<br />
La radikala frakcio, por ne resti socilime, kredis sian taskon bildigi eklezion<br />
kiel opresadon kaj opresadon sendistinge forigendan: kaj informiloj, dismontrante<br />
ilian figuron al la publiko, kontentiĝe kaj kontentige raportadis pri iliaj<br />
deklaroj ade kaj ade tamtamataj kaj manifestacioj dum ili profitis je tiu ĉi populareco:<br />
iuj trovis aŭdacon pliemfazi sian distanciĝon el la eklezio por ne<br />
resti devancataj de novaj pliemfazantoj. La aliaj frakcioj, kiel tiu en kiu militis<br />
mi, ne povis similrimede rebati aŭ korekti ĉar tio ne interesis la gazetaron kaj<br />
la kurantan regantan amaskomunikan kulturilaron. Niajn skribajn reagojn oni<br />
apenaŭ akceptis aŭ publikigis etpublice, malkiel tiujn de tutkontestuloj. Ankaŭ<br />
tiu ĉi fakto kreskigis la grupan ekdispartiĝon ĉar, krom ĵaluzo pri ilia triumfo,<br />
tio nin aspektigas paseismemaj malkoheruloj.<br />
Estis frakcio, eble la malplej evidenta, katolika en la kredo kaj aktivado<br />
kaj kunlaboranta kun episkopoj kaj engaĝiĝanta en katolikaj asocioj, eĉ defendanta<br />
pri la celibatleĝo, sed suferanta pro fidmanko je siaj ortodokseco kaj lojaleco<br />
ĉe la ekleziularo, kiu al ili ne konfidas publikajn kaj responsecajn tas-<br />
276
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kojn en la fidelulara komunumo. Ili energie profesias pri rajto ŝanĝi vokiĝon<br />
kaj eksiĝi el klerika stato, riproĉante la eklezion pro pretekstaj malfruaĵoj aŭ<br />
obstakloj en la koncedo de la edziĝpermeso al la pastroj ĝin postulantaj. Tiujn<br />
rajtojn proklamis precipe fraŭlinoj, okaze aliĝintaj al la grupo kaj eble malpacience<br />
atendantaj la intence malfruigitan dispenson por ilia estontaj edzoj.<br />
(Akceptiĝu premiso, eble forgesita sed postulata: kial rezisti inter tiuj diferencaj<br />
opinioj komplikiĝantaj ĉiam pli? La respondo naivas: mi kaj mia edzino<br />
mallerte certis, ke la diferencoj finiĝos por senspure malaperi!).<br />
Se pluteni la saman metron de mia hipotezo, ankaŭ tiu frakcio, preta kunlabori<br />
kun ekleziaj strukturoj, ne kuraĝas rekoni sian kulpon, opiniante, ke tio<br />
kunportus la kulpokomplekson ene de la para vivo stompigante la ĝojon de la<br />
tiom sopirata familivivo. Ekspliki, ke la du, nome la agnosko de kulpo kaj la<br />
legitima daŭrigo en familiecaj ĝojoj, estas aferoj absolute distingeblaj kaj nocioj<br />
reciproke neekskludaj, generis penon senfinan kaj ĉiam je risko miskomprenigi<br />
la edzinan kondiĉon de mia Albina, foje embarasita de la rezistemo,<br />
kvankam frate rozkolorita, de geklubanoj. Mia edzino plende replikis al mi:<br />
“Viaj doktrinoj bildiĝas deficitaj je kredito ĉe aliaj, kaj aspektigas min edzino<br />
duonrepudiita. Mia ĝeniĝo inter ili pene elteneblas. Viaj pensaĵoj aspektas<br />
kiel disputaĉoj: ili pruviĝu klaraj kaj logikaformaj krom justaj”.<br />
Tia komuna ĝeniĝo instigis imagi, kaj ellabori parabolon por komprenigi<br />
mian penson, kiun mi celis identigi kun kristana sinteno rilate la forlason de la<br />
pastra stato edziĝcele. Ĝi perfektigita kaj kompilita de mi kaj de mia edzino,<br />
fine tiel trajtiĝis:<br />
“Apude de mia domo loĝas eksa prostituitino kun filo kiun ŝi, certamomente<br />
de sia neimitenda vivtrairo, sentis en siaj visceroj kaj akceptis kaj amis.<br />
Certamomente ŝi proponas al ŝi rekoni sian kulpon kaj reveni al Dio ŝanĝante<br />
vivcelojn. Je kio devontigas ŝin ŝia konscienco? ke ŝi, ve!, rifuzu kaj forpelu<br />
la filon? aŭ ke ŝi malpermesu al si la ĝojon prizorgi lian estontecon kaj esperi<br />
kaj tutenergie engaĝiĝi por lia traviva sukceso? Kiaj rilatoj inter biologia okazo<br />
kaj libervola ago transiganta al nova vivo?<br />
“Je kio estas devigita la konscienco de ekspastro edziĝinta, se li rekonas<br />
sian kulpon, sian altrudon ĉe ekleziaj aŭtoritatuloj por havigi al si la dispenson<br />
aŭ similajn alĝustigojn? Ĉu, eble, ke li forlasu la edzinon kaj gefilojn? Se<br />
edziĝinta ekspastro ne plu aprobas kaj distanciĝas el siaj kondutaj ekscesoj<br />
kaj bedaŭras seniluziiĝojn altruditajn al la eklezio, ĉu li devas ĉagreniĝi pro sia<br />
jam konstituita familio?”.<br />
Tiu parabolo, ne nur parabola, kreita el eroj elpensitaj de diversaj babilantoj,<br />
277
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kaj fulme kaj lumige sparkinta, kvankam taksita ĉe iuj cerbumaĵo, randiranta la<br />
la eskpastran situacion, kontribuis al la eksplicite preciza komuniko pri mia penso<br />
kaj al eksereniĝo de mensoj de ne malmultaj virinoj, kiuj, ĉekomence, vidis en<br />
mia doktrino minacon al la pluteno de sia geedza ligo.<br />
Al tiu nova maniero sin rilati kun siaj pasintaĵoj kaj nunaĵoj aliĝis, iom post<br />
iom, grupo, duonmoke kaj duonsenvalorige nomota frakcio de la distingantoj,<br />
plitrafe de la kunlaborantoj submetiĝantaj al la marĝeniĝo en la oficialaj ekleziaj<br />
aktivaĵoj antaŭ la fidelularo. Estis ankaŭ kiuj difinis tiun frakcion specialistoj<br />
en harfendo aŭ mistifikistoj. Frazoj kaj difinoj tiaj ŝajndelikate diskoniĝis, sed<br />
malofte estis perceptitaj kiel ofendoj krom distingiloj. Tamen iom oni kompatis<br />
min, okaze de mia hazarda kontentiĝo esprimita kiam oni informiĝis el<br />
ĵurnaloj, ke dek junuloj estas ricevontaj la pastran ordinon, ĉar, mi aŭdacis sugesti:<br />
“Ne kontraŭas nian novan staton se ni deziras, ke homoj amu Dion kaj lin<br />
servu, eklezie deĵorante en ĉasteco, se ili plenlibere tion volas”.<br />
Iuj vidis en tiu sinteno desubisman bedaŭron kaj rimorson pro la nova ekspastriĝa<br />
elekto, kaj aplikis al mi, ŝerce jes sed iom priridindige, miajn psikajn<br />
analizojn kiel psikokonstruaĵojn aperigantajn mian nekonscion. Tiel: “Sub tiu<br />
konsenta kontentiĝo kaŝiĝas bezono de stabileco aŭ plia avanciĝo de ideoj<br />
kiuj celas muldi originalecon de via blazono ĉe ni: sen tiuj tute aplaŭdoserĉaj<br />
aproboj pri novaj enpastriĝoj, al vi mankus konfirmo, ke vi estas marŝanta tra<br />
originaleco kaj distingiĝo. Kaj ruze ili maskas vian kaŝitan deziron reveni, se<br />
eblus, al pastraj oficoj! Kaj tiuj deziroj generas turmentatan pentemulon<br />
penantan kunigi ekspastriĝon kun inklino al la eklezio. Rifuzante plenkonsciiĝi<br />
pri tiaj psikaj meĥanismoj, vi fatale altiriĝas al gratuliĝo pri novenpastriĝantaj”.<br />
Do, ili reage, sed sen amuziga mia aplaŭdo, repagis min per mia sama<br />
specifa psikanalizeca monero.<br />
Kial mi havis tiom da senhezito en la diagnozo pri ilia senkonscie vartita<br />
kulpokonscio aliiĝanta en persekuton al la eklezio? Ilia obĵeto kutimis: vi promenas<br />
rande de fantaziaĉoj farante el ili spekulacion, eĉ preskaŭ senfaktan<br />
bazon. Sed mia konvinko naskiĝis el diversokazaj konfidencoj de pastroj<br />
eksaj kaj eksiĝontaj. Mia paseo de longatempa ŝanceliĝanto, en la ekleziecaj<br />
strukturoj, preskaŭ konsekvencigis, ke mi ricevu konfidencojn kaj penetru en<br />
la spiritojn. Nemalofte tiuj miaj psikaj kaj konsciencaj analizoj trovis konsentan<br />
akcepton ĉe similsortaj konfidenculoj.<br />
Ne forgesendas alia frakcio de ekspastriĝintoj: frakcio, eble la plej multnombra:<br />
tiu de la totala kaŝiteco! Multaj, forlasinte la pastran staton, foriras kaj<br />
278
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
engaĝiĝas eviti komunecon kun samspecaj eksuloj, kvazaŭ la iamaj vivo kaj<br />
kulturopremo povus plu influi aŭ minacus, okaze de renkontiĝo kun similuloj,<br />
emerĝi. Multe tiun fenomenon oni diskutis per diversaj interpretoj kaj provis<br />
al tiuj ekspastroj alproksimiĝi, ankaŭ, interalie, pro motivoj de solidareco, sed<br />
rare la sukceso kronis la penon. Oni konsentis, ke la fenomeno meritas esploriĝi<br />
per sciencaj metodoj ĉar la aprioraj intuiciecaj, kvankam pravigitaj per kontrolitaj<br />
observoj, interpretoj oscilas inter seriozaj obĵetoj. Ĉiukaze jenas la diversaj<br />
opinioj, de mi enprelegitaj: ili emas ne kontakti nian klubon aŭ simi -<br />
lajn asociojn pro la jenaj probablaj motivoj:<br />
a) ili konservas tiom da tedo pro la pasinta klerika regularo, sentita ĉiam<br />
pli opresema dum la, eble tempe longa, ŝrumpado kaj vakiĝado de la pastraj<br />
ideloj, ke eĉ la ombro de klerikaleco hirtigas ilian reagivon pro tio ke eĉ la<br />
apenaŭaj aspekte seminariaj memoraĵoj ĉe ili aliiĝas suferiga kromvaro;<br />
b) timo refali en ion ekrevivigantan suferojn kaj disiĝojn;<br />
c) timo perdi siajn privatecon kaj trankvilon kun publika estimdamaĝo por<br />
siaj gefiloj kiuj riskus esti fingre rimarkataj;<br />
ĉ) intima baraktiĝo kun bezono forgesi transgreson aŭ mankon de fideleco,<br />
nun ripareblan nur per humila rekono, kaj, sekve, ili timas, ke tia rekono egalvalorus<br />
rezigni la moralajn kaj spiritajn bonaĵojn elfluintajn el la eklezia dispenso<br />
de la needziĝa voto aŭ el sendispensa foriĝo. Ili kaŝiĝas pro tio ke ili sin<br />
sentus nudaj, t.e. personoj al kiuj la konscienco riproĉas, ke ili ne regis siajn<br />
pasiojn ktp: kaj tio grundas en deziro kaj provo distanciĝi kiel eble plej multe<br />
el ĉio kio memorigas pri tio;<br />
d) eble tiuj ĉi neniam sin sentis pastroj kaj vivis amorfece: do ili malbedaŭras<br />
sian memoron pri la pasinta sakraleco.<br />
Ĉu tiom da opinivarieco povis kunekzisti kaj ne kaose milpeciĝi? des pli<br />
ĉar la specialistoj devis alfronti malfacilaĵon konvinkige distingi la penton rilate<br />
sian konduton disde la pento, ekster ĉiu dubo ne postulata, rilate la bonojn<br />
devenantajn el la geedziĝo kaj koncipado? Ĉi-rilate kiu ajn eksplika artifiko<br />
aranĝita lasis ĉiam spurojn de malkontento en iuj edzinoj montrantaj, ke mem<br />
korodiĝas pro la risko esti kompatataj kaj eventuale malantaŭŝultre primokataj:<br />
oni komencis maloftigi partoprenojn en klubanaj kunvenoj.<br />
La radikaluloj de la unua ekstremista frakcio decidis kunveni ankaŭ ĉe alia propra<br />
sidejo kaj ekaliĝis al alia, ĵus naskita, nacia establo de ”Pastroj edziĝintaj”.<br />
Tiel ekfalis ankaŭ la propono, ke ni “solidarige rolu” kreante kason por<br />
helpumi la eksiĝontojn. Vere la afero jam ekstartis, sed tuj malfajriĝis pro nesanebla<br />
opinio-kontrasto: iuj intencis helpi la jam ekspastriĝintojn, aliaj celis<br />
279
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kuraĝigi, per ĝi, pastrojn al depastriĝo kaj liberiĝo de la klerikaj ligoj.<br />
La disiĝo sidis en la nomoj: ĝi fariĝos efektiva post eventoj plisube eble<br />
apenaŭ rakontindaj en tiu malpli esenca ĉapitro.<br />
Meze de tiuj diskutadoj kaj disiĝoj aperis kroma ekspastriĝinto kun sia edzino:<br />
ili ne ĝenis sin meminiciate rakonti, laŭ klubana kutimo, sian historion,<br />
similan al centoj da aliaj, sed riĉan je apartaĵoj. Li iam insistis plu krozi en<br />
pastraj ŝarĝoj por ne malĝojigi sian patrinon kunloĝantan. La oldulino tiom<br />
restis en la vivo, ke li atingis sian sesdekjaron antaŭ ol realigi kaj ekigi sian<br />
novan staton, kiu tamen nur ekstere malkaŝiĝis ĉar la asidue kunlaboranta virino<br />
de longe fariĝis lia sekreta, se ne sendi al rubaĵejo la malnovan metaforon<br />
de pastro edziĝinta al la eklezio, kromedzino.<br />
Distingiga novaĵo konsistis en tio, ke ŝi siavice eksmonaĥiniĝis konservante<br />
tamen sian postenon ĉe lernejo kie ŝi plu profesoras je filozofio. Novaĵo estis<br />
ankaŭ, ke ili ne formetis kristanismon, nek forpuŝis la konscion, laŭ kiu ilia<br />
tasko devis esti alia, simple: ili forlasis la staton al kiu ili ne sin sentis vokitaj.<br />
Nenio kontraŭ la leĝo de la pastra senedzineco, nenio kontraŭ la eklezio.<br />
Interaliaj konfidencoj, aŭ kuriozaĵoj, la eksmonaĥina edzino ne sin detenis konfesi,<br />
ke ŝi ju pli similiĝu al la edza bopatrino, kun kiu la edzo kunvivis sesdek<br />
jarojn, des pli prosperas la geedza kunvivado. Se, post Freŭdo, eblas paroli<br />
pri komplekso de Edipo senvuale, en tio nun oni kredas ĝin konstati konscideklare.<br />
Tiaj la komentoj, kvankam ne tute koncernaj, nemalicaj, de amikaro.<br />
Ili kunludis, per simpleco de ideoj kaj senĝeneco sin malkaŝi, al la distingo<br />
de konscio de kulpo kun pento (se pri kulpo temas) disde rifuzo de ĉio religia<br />
pro bezono senkulpigi sin kaj konsekve kulpigi la eklezion aŭ kristanismon.<br />
Kulpo, se estas, ne similas ion kion oni sukcesas elimini per rezonado aŭ<br />
nuligvolo aŭ per ekskuzpreteksto, per kiu iu jam sukcesis eltordi dispenson el<br />
la ekleziaj aŭtoritatuloj: kulpo estas superebla nur per agnosko kaj pento. Pento<br />
pro la neserioza enŝarĝiĝo kaj entaskiĝo en votoj postulantaj moralan forton<br />
pli fortan ol tiu fakte posedata aŭ pro cedo al la nerege kontrolitaj koraj kaj<br />
sentaj impulsoj.<br />
Tiaj iliaj pensoj, kiujn facile, sed ne tute glate, la klubanaro trovis similaj al<br />
la miaj, sed esprimitaj en kuniĝo de spertoj kaj doktrino.<br />
“Ni estis, ili aldonis kun ŝajna masoĥista kontentiĝo dum diversaj oficialaj<br />
aŭ privataj renkontiĝoj, vere ekstervoje irantaj: ni elektis agi unumaniere dum<br />
konscienco nin invitis elekti alimaniere”.<br />
Kial tiom da sincera malkaŝemo? “Pro tio ke pastroj edziĝintaj, por pli efike<br />
sukcesi ignori sian kulpon, ignoras sian devon evangelizadi aŭ koleras kon-<br />
280
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
traŭ eklezio aŭ fiere emfazas pri ĝi malestimon aŭ kontraŭagas kristanismon:<br />
ju pli da malindecoj en la eklezio des malpli da kulpoj ĉe ni!”. Iliaj tezoj, apogitaj<br />
eĉ sur ilia estimiteco ĉar ambaŭ profesoroj pri filozofio kaj psikologio, pliintensigis<br />
unue scivolon poste deziron vidi pli klare en si mem.<br />
Oni vidu, ke mi estis bonŝance renkontanta homojn sur kiuj apogi miajn<br />
nemalsimilajn, rilate la samkoncernajn psikfenomenojn, interpretojn!<br />
Ne malplaĉis al la klubanaro ekspluati ilian plursciencan kompetentecon kiel,<br />
ekzemplkaze, pri la lingva kaj koncepta komparo rilate la pluroblajn signifojn<br />
de la vorto “amo”, en la latina kaj neolatinaj, kies unika radiko ŝprucigas plurajn<br />
kaj maldistingajn animstatojn, dum en la klasika greka, kaj foje ankaŭ en la<br />
hebrea, ĉiu sento havas sian distingan radikon. Ekzemple, amo de amikeco<br />
(Φιλία), erotika amo (= eroto, greke: Ἔρως), amo inter gepatroj kaj gefiloj<br />
(= Στεργω), kaj tiu rilata al akcepto kaj amprefero kaj senkondiĉeco agapo<br />
(greke; Ἀγάπη). Agapo, kristana amo el Dio al homo, greke: agape). En la<br />
latina kaj latinidaj lingvoj ĝenerale ĉio estas homogenigita en unika radiko<br />
“am”.<br />
Alian novan koncepton ili, kvankam preterfluge, tralasigis en la kluba medio:<br />
antaŭ la ofta rimarko-akuzo laŭ kiu la katolika eklezio kontraŭmoderne<br />
kaj kontraŭhomrajte, daŭrigas ekskludi virinojn el la rango de sacerdoto, ilia<br />
respondo surprizis la klubanojn kaj eble anoncis ion novan eĉ porteologie.<br />
Laŭ ili ne ekzistas rajto sacerdotiĝi: tio estas afero tiom granda kaj escepta, ke<br />
nur Dio indikas la personon, sendepende de la ties kapablo aŭ merito aŭ indeco<br />
aŭ sekso. Fakte estas la episkopo kiu alvokas al tiu tasko kaj li alvokas laŭvole,<br />
laŭ sia juĝo; kaj montris, ke temas ĝuste pri senmotiva elekto: la episkopo,<br />
laŭ la krista instruo, senmotive elektas nur virhomon por montri, ke neniu<br />
rajtas. Neniu rajtas: la rajto eventuale ekas en la momento de la episkopa elekto!<br />
Senmerita elektito ĉar la tuta digneco staras en Kristo. Feminismo ĉi-tie ludas<br />
batalon kontraŭ nenio!<br />
Ne mankis ankaŭ al ili suferoj devenantaj el rifuzo de la ekleziaj aŭtoritatuloj<br />
akcepti ilian volontulan kunlaboradon en ekleziecaj funkcioj kaj pastoralaĵoj,<br />
plurfoje de ili pluŝtupe proponitan kaj diversmaniere konigitan. Estis tamen<br />
nekutime vidi tiujn homojn repacigitaj kun la eklezio kaj pretaj senkondiĉe<br />
kunlabori kun ĝi kvankam en marĝenaj cirkvitoj de la sferoj de la oficiala<br />
eklezia agadejo.<br />
Nun fratino morto ripozigas ilin ĉe ilia Sinjoro je kies servo ili provis sin<br />
taŭgigi per la edziĝa stato.<br />
281
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
282
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro dekkvara<br />
La familio, laboro, komunaj okazaĵoj<br />
en ĉiam novaj spertoj<br />
Jam por mi komenciĝis la familia vivo, la familio de mi kreita kaj revita je<br />
ĉiuj animaj tavoloj. Ni enloĝas luitan apartamenton, la edzino instruas, mi nun laboras<br />
aŭtonome, ĉe la iama firmao ĉe kiu fine mi aŭdacis prezentiĝi, kiel komercagento<br />
je laŭprocenta provizio, kaj emas ankaŭ entrepreni volontulajn<br />
taskojn en religiaj kaj sociaj prizorgindaĵoj: mi ne malŝatas, eĉ inkliniĝas,<br />
evangelizi kaj kristane animi en ĉiuspecaj renkontiĝoj kun palaj kredantoj aŭ<br />
en medioj de la senfajriĝintaj indiferentuloj. La multan liberan tempon, ĉar la<br />
laboro fakte parttempas min absorbante nur lunde, marde kaj merkrede pro tio<br />
ke bonŝance mia klienta niĉo situas en dense loĝataj provincoj, mi pretas meti<br />
je dispono avantaĝe de kristanaj organizaĵoj, aparte paroĥaj. Rilate tiun lastan<br />
aferon, nepras tamen, por oficiala inicado en kunlaborada engaĝo, akiri<br />
estimon kaj fidon, kaj agadspacon ĉe la religiaj tenoroj. Estis de ĉiam rimarkite,<br />
ke la religiaj medioj ne aŭtomate ĝojas, ĉe la unuaj kontaktoj almenaŭ, je la<br />
ĉeesto de ekspastriĝintoj kunlaborantaj kaj emas ilin ignori aŭ, pliprecize, igi<br />
ilin ignoritaj.<br />
Tio plonĝis ankaŭ sur min, pliaperte ankaŭ sur nian familion: ni renkontis<br />
afablecon sed samokaze la pordojn de la pastorala kaj grava kunlaborado ŝlositaj:<br />
via agadkampo limiĝu, oni ŝajnis sugesti, ekster oficialaj medioj; se vi<br />
volas kiel engaĝiĝintaj laikoj evangelize agadi kaj koniĝi, vi havas aliajn senrestriktajn<br />
apostolecajn kampojn ene de katolikaj popoloj; kaj tio, por ke estu<br />
evitata skandala miro kaj ankaŭ imitekscito kaj poste, ne laste, pro tio ke<br />
eksiĝinta pastro funde dezerta forlasis la eklezion. Tiun finan koncepton oni<br />
ne senpere prononcis sed ĝi elspiriĝis el ĉiuj laŭkazaj aŭ oficialaj kontaktoj.<br />
En la klubo “pastroj edziĝintaj”, la supra sinteno estis konstato plurfoje<br />
spertita kaj komentita kaj plende taksita, laŭ kritikaj ekzamenoj, kiel konfirmo<br />
de la opreseme ambigua patrineco de la eklezio. La plejmulto, tamen, montris<br />
miron pri nia miro kaj pri nia desuba intenco reakiri, ŝtelume kaj pentistume,<br />
kiel disdegne enigite de la radikalula frakcio, pastrecajn funkciojn, al kiuj ni<br />
rezignis same kiel oni rezignus postlasaĵojn trivivintajn la vivon. Ilia juĝo:<br />
“Vi per tiu kunlaborademo kovras malkontetiĝon pri via novelektita stato!”.<br />
283
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Iuj, male, jam delonge, kvankam neevidente aŭ inkognite, vidis sian persiston<br />
kaj disponeblecon akceptitaj kaj premiitaj, kaj jam aktivas ĉe paroĥaj<br />
asocioj, aŭ aliaj ekleziecaj establoj, ankaŭ kun responsaj nesakramentaj taskoj.<br />
“La klimato ŝanĝiĝemas, kelkaj komentis, sed ni devas prefere agi inkognite<br />
ĉe fiduloj kaj pli ol ĉio ne svingigi antaŭ paroĥestroj kaj paroĥanoj nian novan<br />
feliĉon”, susuris prudenta nesenironia devizo.<br />
Ekzakte tian postulitan kaj akceptitan inkognitecon oni retropuŝis kiel “publikan”<br />
malkvaliton: funde ni transprenis senpere el la evangelio la rajtojn apostoli<br />
inter homoj! Tia trudata inkogniteco ofendas nin kaj evangelion.<br />
Dume la diverĝoj inter la diversaj klubanaj ideuloj konkrete minacis displitiĝi<br />
laŭ tri fluoj. Niaj klopodoj repacigi la animojn estis destinitaj konsumiĝi<br />
eĉ inter ĝentilaĵoj pro tio ke la fordriviĝo radikis en obstinaj ideoj. Sed persistanta<br />
pluteno de amikado kaj komunaj spertoj tiom interligis ĉiujn ke aspektigus,<br />
je okuloj de nekuraceblaj optimistoj, tiun riskon minaco nur je nivelo<br />
de lipoj.<br />
Male, la tuta klubanaro antaŭ ol konsumi la disiĝon pledis por lasta eksplikoprovo<br />
“je tuta kampo”, sen personaj obsedaj obstinoj aŭ pikadoj, kvazaŭ adiaŭa<br />
festo, dum kelkaj vesperoj. Sed la longaj konversacioj elmontris kial la disiĝo<br />
jam ne eviteblis: la alo de la ekstremula fluo deklaris sian emon interpreti la<br />
fenomenon religian kaj eklezian laŭ la kategorioj de ortodoksa marksismo. Ĝia<br />
konsekvenceco taksiĝis iomete anakronisma ĉar ĝuste tiutempe inter la itala<br />
marksisma moŝtularo eklumetis antaŭsignaloj de kritika marksismo, nome de<br />
doktrino kiu allasas, ke iuj sektoroj de la socia vivo interpretiĝu per nemarksismaj<br />
kriterioj kaj mastrumiĝu kvazaŭ ili ne rompus la rigidecon de la tradicia<br />
doktrina sistemo. Tiuj ekstremuloj ŝajnis protagonistumi ĝuste por malhelpi tiujn<br />
unuajn terfalojn, obskure perceptitajn, en monolita penstradicio, kiel fatalajn<br />
ekdisruliĝojn. Tia interpreto, laŭ kiu oni povus vidi en ili ion de konscia<br />
aŭ nekonscia reago baraktanta por ŝtopi antaŭviditajn doktrinajn breĉojn, multe<br />
provokis pensvekan reciprokan, iom fideisman, aplikadon de psikanalizaj kategorioj<br />
kvazaŭ scienco klariga vivanalizisto!<br />
Diversfacetaj spuroj de marksismo kaj freŭdismo apogis ilin en la subtenado<br />
pri nepra (nepra por ilia filozofia sistemo) geneziĝo de la religia kredo el sociaj<br />
kondiĉoj de la popoloj: Dio, ekzemple, kreskus sur la bezono de protekto:<br />
donu al homo liberigon el bezonoj kaj por Dio estus la fino, sonis neokaza<br />
maksimo. La kontraŭa partio opozicie rezistis, ne per diversa analizo de la samaj<br />
psikaj kaj sociaj faktoj rajtigantaj ankaŭ diversajn konkludojn, sed sin<br />
apogante sur la distingo inter la ideogenerado kaj ideovaloro. La cirkonstan-<br />
284
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
caro de la malkovro pri Dio ne determinas la valoron de la ideo “Dio”. Se serĉante<br />
Hindion oni trafas Amerikon, tiu ĉi kontinento ne perdas sian konsiston:<br />
estas tasko de la racio pruvi tian konsiston. Licas ĉi-foje paraleligi Dion kun<br />
gemo trabriletanta inter sterkaĵoj: se el ŝlimaĵoj ekokulumas juvelŝtono, ĉu ĝi<br />
malŝatendas? Se vere homo satigita ignorus Dion, ĉu Dio ĉesus ekzisti kaj esti<br />
la kaŭzo de ĉio? Ni nin forlasu al racio forigante ĉion emocian!<br />
Mallongan tempon antaŭ la klubrompiĝo oni decidis, ĉiuj kune (ankaŭ la<br />
radikaluloj), peti vidalvidan interparolon kun la torina episkopo, kardinalo<br />
Michele Pellegrino en kies diocezo ne malmultaj iam pastre zorgis. La kardinalo<br />
fleksiĝis al niaj insistaj petoj, malgraŭ ke mem sciis, ke eĉ lian famon de<br />
apertmensa homo kaj ennoviga, apogitan sur tre klera kaj kultura kompetento,<br />
ni pretis rezisti se niajuĝe apenaŭ bezonate; kaj iun tagon, postvespermanĝe,<br />
afable li nin aŭdience ricevis en salono de sia kutima loĝejo. Kaj jen okazis<br />
naŭza spektaklo, la plej maljusta kaj ofenda, de mi ne antaŭvidita.<br />
La pastroj edziĝintaj, kaj do elstrekigitaj el oficialaj ŝarĝoj, kun kelkaj simpatiantaj<br />
laikoj, kuniĝintaj en nia grupo, estis ĉirkaŭ 80, iuj kun la respektiva<br />
edzino. Konjekteble, rigidemuloj kaj akordiĝemuloj paŝtas malsamajn celojn<br />
depostulendajn ĉe la kardinalo. Tamen unuj kun la aliaj opinias, ke la episkopo<br />
pretas komuniki ion signifan. Sed pri kio signifa?<br />
Kiu ekopinios, ke la sceno priskribota estis studita de iuj por malŝatigi kaj<br />
humiligi, kiel reprezentanton de forigenda institucio, la kardinalon, tiu ĉi plifortiĝos<br />
en tiu konvinko observante kiel la plej akraj vortoj, ne malprovizitaj<br />
je teologia nesupraĵa precizeco, estis eldiritaj de edzinoj per preskaŭ preciza<br />
klerigita lingvaĵo.<br />
Ĝuste tiuj asertoj, miksitaj kun defiaĵoj kaj ironiaĵoj, fakte sonis iom<br />
fremde, se oni ilin trakaptus aŭ aŭdus en buŝo de virinoj ne kutimiĝintaj al tiu<br />
lingvaĵo. La kardinalo daŭrigis resti en sia loko, majeste kaj humile, antaŭ ni<br />
nur por respondi aperte, li sciigis, al la ŝatinda peto pri pli manifesta kaj publika<br />
akcepto de ekspastroj en nepastraj oficoj ĉe paroĥaj medioj. La embusko<br />
fare de la franĝanoj de la tute kontestularo pretendis, ke la kardinalo allasu, ke<br />
la eklezio ĝis nun opresis fidelulojn, ke la pastra celibatecstato estas la malnova<br />
ruzaĵo de la eklezio por havigi al si pli pretan roton da sindediĉaj propagandistaj<br />
galopantoj, ke li sugestu al la ekleziaj plejpovuloj la forlason de la<br />
kapitalismaj koluzioj kaj de la pretendo, ke nur eklezio posedas la veron ktp;<br />
kaj ju pli la ideoprezentado pluiris des pli iliaj vortoj ironie ĉantiĝis: sume ili,<br />
kredantoj kaj nekredantoj, volas, ke la eklezio revenu al la evangelio... Evangelio,<br />
tamen, interpretita laŭ marksismaj principoj kaj laŭ la nova “prakso<br />
285
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ĉionenveranta”, prakso el kies sukceso devenas ĝia pravigo. (Do, laŭ miaj silentaj<br />
ekimpresoj, oni la prakson delire pufigu kaj ĝin ĉiukoste sukcesigu…<br />
por ke la vero spontane sin rivelu!).<br />
Mi vidas kunpuŝiĝi sur la milda vizaĝo de la kardinalo la ombrojn de l’ subpremita<br />
sufero, la pacienciĝon antaŭ la veadoj, la malpotencon enigi klarigojn<br />
inter tiom da impete akraj akuzoj. Mi estas pretiĝanta interveni por pardonpeti<br />
pro la neantaŭvidita insida sinteno ĉar li, invitita tosti kun ni super la plej bona<br />
maniero kunlabori en la plu kaj pli insidata kaj ŝajne nebuliĝanta dia regno,<br />
nun sin vidas altirita en senfruktan polemikon per misdialogaj malĝentilaĵoj;<br />
sed io min bremsis, eble la penso ke iam per la sama vortfuriozado mi vendaĉis<br />
similajn pensaĉojn!<br />
Kvietiginte per pacienca kaj dignodisradia silento la vortan ŝtormon kaj<br />
apenaŭ kovrinte elverŝiĝantan amarecon, la kardinalo laŭdas la inklinojn de la<br />
petantoj kunlabori en specifaj gravaj oficoj en paroĥoj, same kiel jam okazas<br />
diversloke, instigas paciencon rilate la kriterion de la duonpretendata inkogniteco<br />
rilate la pastrecdevenon de la ekspastroj kunlaboremaj, kio laŭ li iom<br />
post iom ne plu postuliĝu; anoncas, ke mem plilarĝigos la eblon, ke ankaŭ aliaj<br />
ekspastriĝintoj, kiel jam okazas por iuj el ni, estu enoficigitaj en la instruado<br />
pri la katolika religio en publikaj lernejoj; fine esprimas deziron renkonti,<br />
eĉ konfronte, nin ankoraŭfoje. Pri la aspiro aktivumi sacerdotece inter fideluloj,<br />
li iom vagis per la sugesto, ke post la detruo de la antaŭa vokiĝo oni povas<br />
kaj devas nur agi laŭ nova vokiĝo, tio estas evangelie anonci tie kie la eklezia<br />
voĉo ne sukcesas efike… siluetiĝi.<br />
Sin delasante de la grupo, li fine sin turnas al la ultrasaj kontestuloj aŭ alispecaj<br />
opoziciantoj, kies interdiraĵoj duonvoĉe flustradas inter la sidilvicoj, kaj<br />
manifestas serene sed kun sekura kaj memfida kaj firmiga trankvileco: “Mia<br />
eklezio estas tiu de la Nova Testamento elfluita el la tradicio”.<br />
Oportunis la frazo ĉar la tento trakti eklezion kiel ion flekseblan ekflugtuŝis<br />
multajn, kies plej akruloj, el pluaj kredantaj frakcioj, jam kontaktis protestantajn<br />
komunumojn kvazaŭ inter tiuj ĉi ne ekzistus kontestuloj.<br />
Lia sekretario aldonis, laŭ la paŝoj de la kardinalo: “Eventuala nebona<br />
konscienco pri pasinteco ne rajtigas, puŝite ĝuste de tio, modifi la eklezian<br />
konstitucion”.<br />
En la salono pludaŭris nia interdiskuto ĉar, eble, iuj emis impresi la kardinalan<br />
ĉirkaŭularon per frazoj tiaj: “Ĉe mi ne plu elitas religio... por mi religio<br />
estas fininta...jam ne plu naiva, mi plu cerbumas pri ĝia vereco aŭ<br />
malvereco!... kristanismo al mi ne plu interesas...”<br />
286
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
La konversacio, strange tute repacigita kvazaŭ sereno postŝtorma, encentriĝis<br />
ekzakte pri la rolo de la intelekto subkuŝinta en la supraj sentencoj: ĉu ĝi<br />
naskiĝas el sinteno de la volo, de la animo kaj de la preferinstinktejo aŭ el<br />
malkovro de la intelekto logike procedanta laŭgrade, preskaŭ firme skandante<br />
ĉiun kribrendaĵon? Tiu “al mi ne interesas” devenas pli el la animo, el la<br />
volo, ol el konkludo de la menso, kiu male laŭirus per la kriterioj de vero aŭ<br />
nevero. Ĉu tiu enmiksiĝo de la volo, aŭ interesoj de propraj preferoj, ne perturbetas<br />
difektige la logikan procezon de la racio? tio ne tendenculigas la<br />
ekesploranton? Ĉu kio “ne interesas” ne perdas eventualan konsiston ĝuste<br />
pro la motivo ke ĝi elektas antaŭracie, nome sen strikte raciaj pruvoj? La<br />
volo ne faras la veron, ĝi nur akceptas aŭ rifuzas!”<br />
La interesa disputo, animita de mi, lasis ŝvebanta meze de la nuboj la respondon<br />
pro tio ke la hejmgardanto decidis forpermesi ĉiujn por fermi la pordojn.<br />
Kaj la episkopo sendis sekretarion por la forpermesajn salutojn.<br />
Se eblintus pli kompleksigi la tensiojn inter la diversaj frakcioj, jen taŭga<br />
evento pri kiu multe estis raportite en tiutempaj gazetoj ne nur bulvardaj. Mia<br />
kunfrato franciskana, tre juna tiam kaj tre karakterimpeta, misiistis en Latinameriko.<br />
Mi konis tre bone liajn politikajn preferojn: tute pordemokratiaj ja jes,<br />
sed orientitaj kontraŭ la tiamaj studentaj movadoj kaj iliaj Sesdekokecaj revoluciaj<br />
mesaĝoj, eĉ kontraŭ la partioj klaskonsciigaj, kaj la komencaj sinsekvaj<br />
terorismaj eksplodoj. Kiel fulmo, gazetoj kaj teleĵurnaloj raportis, ke li en Bolivio<br />
kaj en Ĉilio, eĉ en tuta Latinameriko, tiu aspekte etburĝeska mediokrulo,<br />
estas intense serĉata de diversaj policoj pro atencaj teroraĵoj: rilate tion oni<br />
brile pentris, ke el la alto de sonorilturo li rezistis mitralante kontraŭ policanoj<br />
kaj pro tio gajnis la galonojn de gvidanto de teroristoj Tupamaros, kaj nun,<br />
laŭ komunaj eldiroj, la krimulo estas serĉata ankaŭ en Italio. Kial miri pri tio?<br />
Pro tio ke la kvalitoj de la supozitaj agoj ne similas la konatan personon; sed inter<br />
la ekspastriĝintoj de la eksremula frakcio “frato mitraleto” estis tuj bildigita la<br />
heroo kiu fine konsciiĝis kaj, elspezante persone, nun plenforte laboras super<br />
la proletara, eĉ homara, memliberiĝo. Por iuj, jen nova mito; por multaj jen nova<br />
heroo kiu, unubate sin malembarasinte je religio kaj je eklezio kaj je kapitalisma<br />
opreso, nun gerilas duarangigante personajn avantaĝojn kaj komfortojn.<br />
Kiel elkriptigi la veron disde la legendo? Kio vere faktiĝis? Post kelkaj<br />
monatoj ĉio klariĝis: en Italio oni komencis malkovri kovejojn de mortigintaj<br />
revoluciaj teroristoj kiujn ĝis tiam polico ne sukcesis identigi kaj aresti, malgraŭ<br />
iliaj mortigaj embuskoj. Kiam al la konsternita publiko oni elmontris la<br />
unuajn arestitojn, klariĝis ankaŭ la funkcio de tiu mia iama, nun “mitraleta”,<br />
287
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kunfrato: por li estis programite, ke li ŝajnigu superrevoluciulon, aspektiĝu<br />
superfidinda je okuloj de ruĝaj samnaciaj teroristoj, por ke tiujn ĉi enŝoviĝe<br />
kontaktu kaj spionu kaj pri ili informu policon: kion li sukcesis pro la gerilera<br />
famo. Operaco de sekretaj servoj kun sukcesaj rezultoj.<br />
La homo eklipsiĝis el cirkulado, certe ŝanĝinte fizionomion kaj regionon<br />
kaj aliajn siaĵojn, kaj la heroo lasis graviĝantajn elreviĝojn ĉe iuj el ni fariĝante<br />
fifamulo kaj simbolo de burĝece kaj ekleziece kontraŭlaborista ensteliĝinto,<br />
kies misfaroj nekompareblas kun la terorismaj perturboj, kiuj male estus plenumitaj<br />
por grandiozaj idealoj realigeblaj nur pere de perforto.<br />
Sed ni revenu al la rilatoj kun la eklezia ĉefrolularo.<br />
La ideoj kaj intencoj de la kardinalo tiom sugestiis la partoprenantojn, malgraŭ<br />
la vortaj akraĵoj direktitaj kontraŭ lia subtila persvadiga ruzo, ke por kelka<br />
tempo estis flankenlasitaj la diskurantaj opinioj originantaj la malsamajn<br />
kaj kontraŭajn kondutojn antaŭ li. Sed sekrete, en animoj, la disiĝo ekprepariĝis.<br />
Fakte, monaton poste, kiel dirite, konsumiĝis la definitiva disiĝo de la<br />
grupo, helpe ankaŭ de la neantaŭvidita komplico de la samtempa politika maldekstrulara<br />
partia disdividiĝo.<br />
Intertempe efektiviĝis praktike la promeso de la kardinalo: ke eblas pli intensa<br />
kaj strikta kunlaborado kun la karitataj aŭ kulturaj aŭ pastoralaj strukturoj<br />
de la loka eklezio. Sekve de la komenciĝo de ĉi kunlaborado kun ekleziaj<br />
strukturoj, aparte en la instruado pri katolika religio en publikaj lernejoj, ekestis<br />
ankaŭ iuj kiuj senpene ekimagis proksima la permeson ofici pastre ankaŭ<br />
por la pastroj edziĝintaj. Tia iluzio trasemis elreviĝintojn kiuj eble eĉ hodiaŭ<br />
ne plu atendas.<br />
Rilate al mia situacio, ne tuj la sugesto de la kardinalo al siaj pastroj iĝis<br />
konfido aŭ tasko aŭ publika akcepto ĉe la paroĥestroj. Se konsideri pri mi, malantaŭ<br />
la ĝeneralaj konsentaj frazoj, el iuj el la kunlaboranta subularo breĉis<br />
deziro, ke mi ja jes kunlaboru, eĉ intense kunlaboru, restante tamen en marĝena<br />
aktorado aŭ longdistanca de la risko esti malkovrita de fideluloj eloficigita<br />
pastro, kvankam neniu, krom la paroĥestro, montris unuatempe sciemon pri<br />
origino de mia “kompetenteco”. Pri tiu afero, fakte, mi neniam parolis kaj nenion<br />
lasis travideti, eble pro tio ke neniam mi sentis tiun urĝon ĉar, laŭ mi, homo<br />
devas valori, ne pro la manifestiĝo pri sia deveno el seminariaj kaj porpastrigaj<br />
studoj kaj rondoj kiuj pliestimigas, ĉe fideluloj, la kompetentecon sed<br />
samtempe mem ne rajtas krizigi ties konsciencon. Rilate tiun riskon, frata amo<br />
konsilas rezigni eĉ sian rajton por favori maturiĝon de la fidelularo.<br />
Pri tio rakontindas okazintaĵo, impresanta iom ŝablone nur unuavide: mia ko-<br />
288
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
lego en la komercagenta laborado, iam fariĝis mia kunulo dum kelkaj tagoj<br />
laŭ norditalaj provincoj. Dum ĉefmanĝo en restoracio, li, pro neniam klarigita<br />
motivo krom tiu de regurdanto de pensoj serĉantaj liberan eliron, min laŭtvoĉe<br />
antaŭ dekoj da kunmanĝantoj eskvize alparolis tiele:<br />
“Vi, kiu estas supersperta ekspastriĝinto, kion opinias pri... pastroj kiuj<br />
perdinte kapton kaj flirtademon kun alies edzinoj, nun limiĝas furori nur kun<br />
la propra?... Ĉu ekspastriĝintoj nun vere bridas sian en alies lito ĉasadon?”.<br />
La homo ne finis la frazon, ke mi elaste kaj impete batis plenmane, el la<br />
fronta sidloko, lian maldekstran vangon tiom precize kaj forte, ke la frapito<br />
flankenfalis. Tuj leviĝinte, li min ekpostkuris tra la restoraciaj salonoj inter la<br />
klientaj tabloj, kaj sekve en la antaŭa placeto. Kvankam malpli aĝanta je dek<br />
kvin jaroj ol mi, li ne sukcesis min kapti. Kiam la galo ĉesis transversiĝi ĉe<br />
li, ni disigis la okazajn komunaĵojn kaj ĉiu plu laboris laŭ sia avantaĝo. Malbridis<br />
en mi tiun reagon tiom la vorto “supersperta” kiom la alia “ekspastriĝinto”: la<br />
unua evidentas, la dua, krom la normala negativa implicita senco, voĉnuance<br />
ŝprucigis ion malŝatecan ĉe la ĉeestantoj per io privata. Pri tiu okazintaĵo, li<br />
neniam parolis en firmao, sed ĝi konjektigis, ke mi jam laŭiĝis objekto de almenaŭ<br />
ne nur malmalica mokpetolado; kaj tia malkovro ĝermigis, kvankam<br />
tre malrapide kaj malgraŭ mia supozo, ke tiaj aludoj jam perdis sian kapablon<br />
min vundi, sekvojn en mia sinteno al la firmaaj kunlaboristoj, spite ke, laŭ Albina,<br />
frazoj aspekte mokecaj similas pli goliardecajn amuziĝojn ol volon moki<br />
kaj agnoskigi dupon. Kaj tio blokis laŭ kelke da tempo mian gajan babilemon<br />
inter ili.<br />
Ne malestis certe la okazo de publikaj paroladoj dum paroĥaj renkontiĝoj.<br />
Sed la paroĥanoj juĝis miajn intervenojn sintrotaksaj aŭ pretendecaj. Plurfoje<br />
mi konstatis, ke inter laikoj, eĉ en privataj kontaktoj, en kazoj similaj al la mia,<br />
ne taksiĝas sintrotakso la kompetento kaj iniciatoj nur kiam al ili iamaniere<br />
sciiĝas, ke la interparolanto estas revenanto el seminario kie eble restintis ĝis<br />
la antaŭtago de la ordiniĝo. La kredito je fidindeco kreskas proporcie al la informo,<br />
ke la parolanto aŭ iniciatanto iam atingis la sojlon de la pastreco kie li<br />
povis atingi altan kulturon. Mi vidis per miaj okuloj konkretiĝi la jam priparolata<br />
fenomeno: en religiaj kaj kulture apudaj aferoj nur la pastra figuro ricevas<br />
ŝatindecon, kvankam kaj samtempe la pastra karakterizo ricevas, ĉe nemalmultaj,<br />
kun varispeca apreco, ankaŭ kaj samtempe ion malŝatindecan. El<br />
tio facile oni glitis en la konkludon, ke ankaŭ tiu socia fenomeno devenus el ekscesoj<br />
de klerikaleco per kiu la traepokaj ekleziaj responsuloj misĉizis la tutan<br />
fidelularon senescepte de indiferentuloj.<br />
289
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Sed la mondo vastas dum la evangelian ordonon evangelizadi oni povas<br />
inde plenumi ĉie: ĉie por mi montriĝis diversaj el la senfinaj kazoj en kiujn<br />
katolikismo povas serioze kaj respekteme enkonduki sian mesaĝon. Tio permesis<br />
al mi, ĉe personoj dezirantaj je pli kompleta sed penantaj trovi vojon al<br />
pli dokumente pravigita kompreneblo pri kristanismo, kontribui al la reeltrovo<br />
pri ĝi per nova metoda esploro kiun ili kredis, prave aŭ malprave nun ne interesas,<br />
malhelpata kaj neŝatata de pastraro. Mia sekreta tasko kondensiĝas en<br />
la moto: anoncu ĉiam la promeson kiu estas en vi, laŭsugeste de la Sankta<br />
Petra leterero. La tero pli taŭga kaj ricevema el mia semado, oni al mi perspektivigis,<br />
la socia kulturita grundo. Kaj tio laŭis penon kaj kontentiĝon de miaj<br />
inklinoj, foje movitajn ankaŭ de, ne tute senambicia, klopodo agnoskiĝi nemallerta<br />
agulo.<br />
Samtempe mi daŭrigis prospere labori, ne ĉiam tute trankvile tamen ĉar<br />
mian animon breĉetis novaj sentoj, kiuj komplete neniam malaperos el mi.<br />
Mergiĝinta en la komercistan vivon de vojaĝagento, en daŭra kontakto kun<br />
tre diversaj personoj kaj situacioj, mi tiel profesiiĝis en vendadarto kaj konvinkigado<br />
pri la boneco kaj “nepreco” de mia ofertita varo, ke la liveradaj<br />
inventaĵoj memfluis el mi kiel drole allogaj inĝeniecaĵoj. La gajnoj prosperis<br />
al mi, same kiel cetere soris la nacia ekonomio, kaj jam Albina kaj mi ekprojektis<br />
aĉeton de loĝejo por ricevi digne niajn filojn, kiuj tamen daŭrigis resti<br />
nur revataj.<br />
Ne floris, tamen, ĉiam rozoj. Unue vaga sento de kulpo komencis okulumi,<br />
de tempo al tempo, en mia konscienco: tiu emfazo, kun relativaj persvadigaj<br />
artifikoj, por reklami la vendotan varon, ĉu, sincerdirende, ne kunlimas kun<br />
alloga maljustaĵo? Tiu ekzaltado, kun ekscesoj nemulte laŭveraj, ĉu vere ne<br />
devojigas personojn el la atento pri pli seriozaj kaj necesaj konsumadoj? Ĉu<br />
mi ne disvastigas, subtile ĝin nutrante trans la homecaj limoj, socian materialismon?<br />
Kaj kio ĉu se mia mono, almenaŭ parte, estus ŝtelfrukto?<br />
Tiuj pensoj min ronĝadis dum longhoraj aŭtoŝoseaj de unu regiono al la alia,<br />
kaj certe kontribuis min deteni, en la negocado ne ĉiam komplete ne malblufa,<br />
en la limoj malpliforaj de la vero kaj ne konkludi negocon kiam la cirkonstancoj<br />
de la hokiga reklama varofertado komprenigis al mi, ke la kliento estas tro<br />
persvadebla aŭ trompiĝanta rilate la taŭgecon de la aĉetota varo al sia klienta<br />
niĉo, aŭ estas aĉetanta tro senmarĉande.<br />
Mi do prilaboras panon proponante varon de vasta konsumo de estimata<br />
kaj grandeta firmao. La gajnoj, malgraŭ miaj ekmalfidoj, ekfluis malavare tiom,<br />
ke naskiĝis deziro loĝi en propra hejmo, kiel jam pensigite. Iun belan tagon<br />
290
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
mi fakte enhejmigis mian propran apartamenton. Kion pli komuna ol tiu ordinara<br />
fakto? Tamen tiuj ĉi cirkonstancoj vekis krizon: precizige kaj elstarige<br />
reenŝoviĝis, fuŝante la humuron, en min ne pasema malkvieto kaj iu speco de<br />
martelanta rimorso: Ĉu, sincerdire, tiuj gajnoj honestas? Ĉu mi ne spilis la<br />
naivecon, kaj do la poŝojn, de iuj klientoj allogitaj ankaŭ de mia persvadiga<br />
vervo kaj de miaj muelaj psikkaptiloj? Memoro prezentis al mi diversajn kazojn<br />
en kiuj honesteco ne avancis tute sola ĉar foj-foje mi min trovis en la neceso<br />
barakti por demontri al mi, ke mi tiam agis honeste. La dubo neniam kadukiĝis<br />
en mia memkritiko, kvankam mi engaĝiĝis pri pli atenta objektiveco<br />
en la rilatoj kun klientoj.<br />
Ankaŭ el alia fonto la dubo trovis nutraĵon. La sacerdoto kiu konfesprene<br />
ricevis miajn konsciencajn konfidencojn dum pilgrimado, iam, abrupte min<br />
direktigis en la temon, preskaŭ neglektitan de la kutima religia edukado: pagi<br />
la impostojn.<br />
“En viaj baraktaĵoj kun la fisko, ĉu vi venkas per ŝteloj aŭ per impostpagoj?<br />
Ĉu vi korekte agas kun la ŝtato, nome kun la civitanaro? Ĉu eblas, ke la<br />
mono ŝparita koincidas kun mono ŝtelita (kaj fakte mono redonenda), ĉar ankaŭ<br />
ĉe ni foje traefikas la moto: kiu ne ŝtelas, tiu priŝtelas sian familion?”.<br />
Kiel sciate, en Italujo oni penas, pli retorike ol rezultige, antaŭenprogresi tiun<br />
sociecan senton, eble pro la motivo, ke la nacia unueca ŝtatiĝo naskiĝis preskaŭ<br />
perforte tretante kaj detruante la regionecon kun ties tradicioj kaj senposedigante<br />
aparte la sudajn gentojn el monaĥ(in)ejoj kaj diversaj popularaj asistadcelaj<br />
posedaĵoj; kaj ĉio por, interalie, vivteni la plej nombran armeon de Eŭropo<br />
kaj batali la sudan “brigantecon” (banditecon), nome la rezistantoj al “sampatrujana”<br />
okupo. Pro tio kaj eble pro enkarna memoro de fremdaj okupoj (franca<br />
kaj hispana kaj aŭstra), de ĉiam la itala popolo konsideras la ŝtaton kiel avidan<br />
spoliiston.<br />
Tamen, sekvo de tiu konscienca ekzameno, facile la duboj ekspansias same<br />
kiel facile ili honeste forbloviĝas: sufiĉus agi laŭleĝe!<br />
En alian plagon tiu nekonata ulo, inklina igi la pentinton senpiece ekzamenanto<br />
pri si mem, metigis miajn fingrojn: “Ĉu vi kelkafoje ĝojis pro la misŝancoj<br />
de proksimuloj kiuj ajn? Aŭ al vi ne malplaĉis alies misfortuno?”. Kaj mi devis<br />
konstati, ke enviemo, kvankam batalata, plu portas min malĝoji antaŭ alies<br />
prospero. “Ĝoji kun ĝojantoj kaj suferi kun suferantoj” estas normo preskribita<br />
de iu kiu priscias kio kuŝas en homo. Sankta Paŭlo per tia frazo bildigis kaj<br />
ĉerpis el la koro de kristanismo.<br />
La konscienca ekzameniĝo plu daŭris kvazaŭ mem. Elstariĝas principo de<br />
291
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
la moralo (ĉu nur katolika?) laŭ kiu ne licas riĉiĝi per alies mono kaj aĵoj se ŝtelitaj,<br />
eĉ kiam la priŝtelito ne plu troveblas aŭ determineblas redoncele. Nu<br />
iam, kiam mi decidis ne prizorgi la observadon de la votoj, la bonfara mono<br />
trapasanta sur miaj manoj ne finiĝis plifavore al religiaj aktivadoj de la konvento<br />
sed alhokiĝis en miaj ruzaj poŝoj kaj facile kaprice elspeziĝis: la konscienco<br />
min nun devontigas redoni tiujn ŝtelitaĵojn. Al kiuj, se mi ricevadis anonimajn<br />
monajn donacojn, aparte dum pilgrimoj? Kiamaniere nun almenaŭ sekrete<br />
avantaĝigi la perŝtele povrigitajn konventojn aŭ ekleziajn organizaĵojn<br />
sen kompromiti mian honoron? Kun konfesprenanto kaj kun mia edzino estis<br />
artifikita la maniero: redoni al la plej bezonuloj! Tiel mi taskis min, fakte, konstante<br />
subteni kelkajn el la ekpululantaj asocioj aŭ volontulaj grupoj helpdonantaj<br />
en la tria mondo.<br />
Trans tiu rifo kiu baraktigis mian spiriton intermite, lige al tiuj malkvietiĝoj<br />
kaj kvietiĝoj elsubfosiĝis ankaŭ alia sento: sento de perdiĝo, de malaltiĝo,<br />
de perfido: la komparo de la novaj pereiĝantaj varoj (teraĵoj) kun la antaŭaj<br />
nepereontaj varoj (ĉielaĵoj) senmezure ekŝvelis ĝis emigi min al parolado kun Albina,<br />
eble por superi angoron. La variemaj kaj eĝaj flankoj de tia komparo igos<br />
min paroli ofte en la sekvo de tiu rakonto. Mi sukcesadis, foje, superi tiun<br />
enan situacion, provizore akcelante la veturilon por rehejmeniri revidi kaj magiiĝi<br />
ĉe mia filino Elvira, pri kiu eble pliposte.<br />
Alia, sed ne lasta, eble miksita kun orgojla mempercepto aŭ defluanta el<br />
edukado al altaĵoj, iu subtila timo ke ĉio, eĉ tiu mempercepto, disipiĝu al la<br />
ordinaro kaj al vivo senvalora kaj senreliefa: restaĵo, certe, de la iama pasio<br />
pri ĉielaĵoj kiuj tamen neniam pelas malŝati ordinaraĵojn se celigitajn al la<br />
fina morala perfektiĝo.<br />
Kaj abrupte jen la trista novaĵo, same trista kaj neprognozita ĉar sensimptoma.<br />
Nia ekspastriĝinta amiko, el la ĉirkaŭejo de Saluzzo, nordokcidenta piemonta<br />
urbeto, elfenestriĝis, sin mortigante! Kiu estis? Kvindekkvinjara, jam<br />
tre estimita paroĥestro, kies ekspastriĝo estis bedaŭrita de lia fidelularo pli pro disiĝo<br />
de amata persono ol pro religia perdo; kun ĉiuj li plu elpensis reciprokitajn<br />
amikecaĵojn kaj kun kelkaj vizitajn kontaktojn. Senfila, li travivis kun la<br />
edzino, virino robusta kaj decidema kaj serĉanta en ĉio la amuzan flankon, ĉiam<br />
aniĝante al niaj klubaj rendevuoj tamen nepartianiĝante al iu el la diversaj<br />
frakcioj: kutime li aŭskultadis silente, oni nur penece elbuŝigis el li opinion<br />
iun ajn; nur malmulte da memoraĵoj pri tio li lasas, kiel “vi prizorgas randozonajn<br />
problemetojn, eskapante el la esencaj!”, ne pli aldonante ion alian. Post<br />
la disiĝo, pri kiu tuj sube, de la grupo, la geedza paro daŭrigis troviĝi kun ni,<br />
292
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
sed ne disdegnis partopreni ankaŭ renkontiĝojn de la kontraŭekleziaj rigidaj depastriĝintoj.<br />
Kiam lian silenton oni ŝerceme interpretis kiel sintenon de homo<br />
de penso, li vortlude sin memmokece difinis: homo de penso senpensa.<br />
Jen kiel ni vivis la fatalan eventon el komentoj en la postfunebra bedaŭro,<br />
iom vive esprimata.<br />
“Li bone rilatis kun la episkopo”<br />
“Li neniam kaj neniel sopiris reveni, eĉ se tio eblus, en la pastrecan animzorgadon<br />
edziĝinta pastro”<br />
“Li ne suferis pro mankoj de ekonomiaĵoj ĉar li denaske multe riĉis”<br />
“Neniam li sin montris tediĝinta pri sia vivo, eĉ montris animserenecon”<br />
“Amata de la edzino kiu pro li rezignis pri multe el siaj sociaj rilatoj”<br />
“Ĉu lia kutima silento ne travidetigis problemon? Kial li ne vidis en ni<br />
helpon kaj subtenon?”.<br />
“Kio impliciĝis en liaj sentumoj por ke li forlasu sola sian edzinon? Ĉu ne<br />
plu amata aŭ ne plu amanta?”.<br />
“Lian silentemon ĉiam superŝutis spontana rideto. Sed estis rido pli anticipa<br />
ol postsekva kvazaŭ por malebligi enketon pri liaj intimaĵoj”<br />
“Eble lin ne fuelas loĝadi en sia iama paroĥo. Tio provoke ĉiam ĉeestigas<br />
neceson reĝustigi kaj pravige plialtigi sian disiĝon el la pasintaj tasko kaj alvokiĝo.<br />
Je ĉiu paŝo, je ĉiu saluto eble li devis, ene de si mem, provi kaj reprovi<br />
motivi sian novan elekton... ".<br />
“Eble lin, jam aktivan homon, rodis neaktivado, kvankam li neniam<br />
emis dungiĝi”.<br />
Tamen mi aŭdis ankaŭ, fare de pastro lia seminaria kunulo, ironiaĵon, eble<br />
pli galimatie aŭ edifige ol malice diratan: “De amo senfina al minimuma amo.<br />
Lia koro ne plu kapablis flugi en vakuo...”.<br />
Ekestis iuj depastriĝintoj pretaj kontesti la lokan episkopon, ĉeffunebranton,<br />
kulpigitan je manko de kompreno al la iama kunlaboranto, evidente bezona<br />
je amikeco kaj homaj rilatoj. Akuzo malprava kaj erariga, aliaj ekspastroj<br />
korektis, ĉar tiu ĉi episkopo daŭre klopodis kontaktiĝi kun siaj eksiĝintoj.<br />
Iom post iom la vidvino retiriĝis el klubaj vicoj.<br />
Ne tie ĉi tamen fermiĝis la fulmotondraj diskutoj, tro akraj por enteni pli ol<br />
sfereton de vero. En niaj “fakaj” societaj revuoj, ekzemple, estis ankaŭ suspektigite,<br />
ke tiu sinmortiginto, funde, estis viktimo de la eklezio, kiu lin iam<br />
martirigis malebligante naturleĝan korelverŝon de la edza amo; kiam li trovos<br />
la forton repreni sian rajton, tion li atingis kun skue difektita personeco. Eklezio<br />
devus oficiale kaj solene pardonpeti...<br />
293
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
“Romo perdis la mizerikordan mienon kaj alprenis tiun de la dominado,<br />
vantema kaj malmola”, sonis ilia malpli akra devizo.<br />
Tiu evento fariĝis abrupte la precipa stumbligilo ene de miaj certoj kaj<br />
kontentiĝoj, el kiuj diversaj homoj, kiel supre vidigite, estas trairataj ankaŭ de<br />
konsciencaj malkvietoj.<br />
Rilate tiun komenton, pri la nekonveneco de posteksiĝa restado en teritorio<br />
de sia pastra prizorgado, mi traspertis, ke la plej akraj akuzantoj kontraŭ la<br />
eklezio poziciiĝas en tia kategorio: la ekspastroj restantaj, post edziĝo, travivi<br />
en la socia medio de sia antaŭa pastra deĵorado travivas ĉiam kontinue puŝataj<br />
al streboj por defendi kaj montri la rajtecon de la elekto, ĉiuflanke observata;<br />
kaj tia tensio akrigas orgojlon kaj sinsekvan enmergiĝon per novaj plipravigantaj<br />
motivoj serĉantaj kaj pliigantaj ekleziajn miskondutojn. Vetindus, ke<br />
inter la vilaĝanoj troviĝas kiuj pensas, por uzi popularĵargonaĵon, ke ekspastro<br />
difineblas iu “kiu ĵetis la sanktan vestaĵon al urtikejo” kaj tio povas daŭre ĝenigi<br />
kaj revigligi nekonscian reagajn pravigon kaj senkulpigon.<br />
Ankoraŭ rilate la edziĝintajn sacerdotojn: fine mi ekkapablis ilin distingi per<br />
pli enkadrigaj kategorioj mirigantaj la profanulojn. Mi elĉerpas el mia sperto kaj<br />
de mi ellaborita enketo, praktike aranĝita de mia edzino kaj aliaj virinoj. La enketo<br />
kies skribajn demandojn responde plenplenigis kongresanoj el diversaj<br />
kurentoj, celis sondi disponeblecon reveni al la pastra agado kiel pastroj enfamiliiĝintaj,<br />
kaj pri tio mi, poste naciskala kongreso de ekspastroj edziĝintaj,<br />
verkis artikolon en katolika klerikulara revuo, rikoltintan, laŭ onia diraĵo, vastan<br />
konsideron far de kelkaj episkopoj. Nur triono, estu dirate por statistiko-ŝatantoj,<br />
akceptus tion fari, nome reenoficiĝi pastredziĝe!<br />
Mia “kontraŭflua” irado rilate la regantan memteniĝon inter ekspastroj refajriĝis<br />
okaze de impresa serio da eventoj. Unu el tiuj, kaj estis la lasta tiutipa,<br />
jenas:<br />
La ekspastro, iniciatinto de la klubo, plu restanta kun la modera grupo, do<br />
ŝatata de la plejparto, planis projekton precizan, kiun mi konsciis, kelkan tempon<br />
poste. Ĝi devus konstrui efikan respondon al tiu ĉi taska demando: Kiel<br />
senvestigi la ekspastriĝintojn je pastrecaj aŭ religiaj spuroj, kuŝantaj en iliaj<br />
animoj, antaŭ ol tiuj ĉi frue/malfrue surfaciĝu nereteneble kaj elkreskigu religian<br />
reviviĝon?<br />
Por atingi tiun celon li inventis taŭgan strategion: antaŭe, laŭ kelka tempo,<br />
li nin kunsidigis por komunuma mescelebro, poste el la mescelebro li elstarigis,<br />
sinteze kunpremante vortajn formulojn kaj ignorigante fundamentajn ceremonion,<br />
la kunvivadan rilataron kunligantan animojn kaj diversulojn, pliposte ekspli-<br />
294
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
cite reduktante ĉion al simpla komunio per pano kaj vino kun preĝoj dum ordinara<br />
vespermanĝo devestita je religiaj implicitaĵoj, plej laste la preĝoj fariĝis<br />
pripolitikaj konsideroj ĉiam kun kontraŭekleziaj fendoj. La transirojn de unu<br />
stadio al alia li sukcesadis igi preskaŭ nepercepteblaj kaj kvazaŭ postulitaj de la<br />
partoprenantaro mem. Li, aspektante paroli al jam konvinkitaj personoj, decide<br />
tiklis, por ke ni igu nia la doktrinon, laŭ kiu Jesuo propagandis por la homa memelaĉeto,<br />
ne alidirektante la homan alvokon al liberiĝo. “Fakte, la doktrino de<br />
Jesuo kongruas kun la arketipo, je kiu formiĝis lia persona historio, de memliberiĝo.<br />
Ĉio tio harmonias kun la politika mesaĝo de la origina marksismo kiu<br />
emigas al memliberiĝo eĉ ene de la opresema burĝa socio”. Ekis tamenoj, obĵetoj,<br />
kritikoj. “Se Jesuo Kristo estas nur tio, li ne havas valorflankojn: ni ne bezonas<br />
lin! Ni jam havas modelojn kaj flagojn pli proksimajn kaj vivindajn!”.<br />
Kreskis nemalvasta reago, el kiu la definitiva movadskuo.<br />
El si mem pano kaj vino, materiaj ingrediencoj per kiuj komunie konfekciiĝas<br />
la katolika meso, taŭgas, certe, por simboli fratan kunvivadon kaj la kristaj<br />
vortoj povas certe koheri kun memoraĵo, interhoma amikigilo, solidarecdeklaro;<br />
sed por sin firmigi ekskluzive sur tiaĵoj oni devas supozi mitigon de la bibliaj<br />
kaj tradiciaj tekstoj kaj kuntekstoj, forblovante la historiecon de Jesuo<br />
Kristo kiel mesaĝinto de Dio pri Dio.<br />
La reagoj al tiu, laŭgrade taksita fia, provo, trenis ankaŭ min en la tenton<br />
batali la grupon por ĝin dispecigi ignorante ĝian destinon; sed Albina altruisme<br />
persvadis samideanojn, kaj tiel ankaŭ min, ke kuna efika reago liveriĝu en la<br />
grupo, avantaĝe de la grupo. La reago, flanke de multaj, publike eksplodis, kvankam<br />
malfruigita de la fakto, ke la instiganto iam estis unu el la plej solidaj<br />
abutmentoj de la movadaj aktivadoj, kiam la penso de la elstarulo plastikiĝis<br />
en la redukto de Eŭkaristio al simpla amikada kolektiva liturgistila tosto, preterlasanta,<br />
ĉar takseble dependantajn de la tempospuroj, la koncernojn de la<br />
forofero kaj de la reala ĉeesto de Kristo. La lasta ceremonio preskaŭ tumulte<br />
interrompiĝis kaj kun tio oni plikonsciiĝis pri la jam suspektita strategio “per<br />
kiu li provis pavimi la vojon al la nekredemo”. Verŝajne li opiniis, ke eblus<br />
plua sekularigo en mondo jam tute sekularigita kiu ne povas allasi gloron<br />
samkiam ĝi povis fari kun la pioniroj de sekularigo.<br />
Baldaŭ post li eklipsiĝis el la grupo enirante plentempe kaj plenpage la organizajn,<br />
tiam tute kontraŭreligiajn, strukturojn de la kompartio.<br />
Ne ĉiam ekspastriĝintoj havas tuj bonŝancon kaj sufiĉe liberan elektokapablon,<br />
eble pro manko de distanco inter la decido sin forlasi al deziro longatempe<br />
subpremita kaj ĝia kontentiĝo. Tion ĉi oni vidu el la sekva okazintaĵo.<br />
295
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Iun vesperon ni, mi kaj Albina, renkontis ĉe la kluba sidejo novan vizaĝon,<br />
novan kolegon al kiu ni pretis doni kuraĝon kaj helpon por la reordigo de liaj<br />
pensoj kaj sentoj. Jen lia historio rakontita de li senvuale.<br />
Malkovrite de kelkaj paroĥanoj en kaŝitaj kunvivaj rilatoj kun fraŭlino,<br />
kun kiu jam pretigis sian geedzan destinon loka junulo, li devis forlasi la lokon<br />
kaj atendi, en Milano, la amatan edziniĝeblan, al li ĉi-foje, promesitinon kiu, tamen,<br />
ne venis kaj solicitita de li ne respondis ignorante promeson kaj novpromesiton.<br />
Jen homo, trideksepjara, senlabora, preskaŭ senmona, malorde vagante en<br />
la plej profundaj sentoj, malŝatata de sia origina familio kiu, el venetia kampara<br />
trimilanima vilaĝo, invitis lin ripare cikatrigi la malfacile sorbeblan honton.<br />
Li akceptis gasti ĉe ni sukcesante post du monatoj trovi, helpe de ĵurnala<br />
anonco, dungiĝi kiel leterportisto ĉe privata firmao. El la solviĝintaj problemoj<br />
de laboro kaj de hejmo emerĝis impete la alia: tiu de la kreiĝo de propra<br />
familio. El la suferita seniluziiĝo, tamen, plu restis en li spuroj de malestimo<br />
pri si mem kun emo ekscesi ĉe kontaktoj kun aliseksaj personoj. Li sin turnis<br />
al svatanoncoj en gazetoj per nekomuna esprimo (Ĉu troveblas fraŭlino inklina<br />
korespondi kun tridekokjarulo reveninta el gravaj superitaj elreviĝoj?), ricevante<br />
plurajn pozitivajn respondojn kiuj sekve preskaŭ fatale interrompiĝis<br />
kun lia pli kaj pli granda reenfosiĝo en nesuperitajn blokantajn memsenvaloriĝojn.<br />
Pasis du jaroj kiam ĝuste en mia hejmo kreiĝis la... svatiĝo: propre, li venis<br />
min viziti ĝuste kiam mia edzino estas konversacianta kun onklino, dudekokjara<br />
siavice elementlerneja instruistino, de bazlerneja infaneto de sia klaso. En la<br />
konversacion mi antaŭenigis ankaŭ la novan gaston, aludante, iom senmezure,<br />
kaj simplaĉe laŭ mia edzino, ke el ilia soluleco, eblas amikiĝo, kaj, pretekste,<br />
ni lasis la du en soleca konversacio. Samvesperon la du rapidis kune nesti,<br />
post unu semajno ili anoncis sian intencon pare kunligiĝi, post du monatoj ili,<br />
kunigante siajn malmultajn aĵojn, komencis kunan novan, klubane solenatan,<br />
vivon. Geedziĝo, filoj, kaj nunaj feliĉaj geavoj de tri nepinoj, kiuj min nomas<br />
onklo. Kiom da problemaj, koraj kaj ekonomiaj, baraĵoj forigas ŝajnfrivolaj<br />
instruistinoj!<br />
De tempo al tempo kun Albina mi iris pasigi duontagon ĉe konventoj kie<br />
eblas renkonti iamajn kaj neniamajn kunulojn: la konversacio riĉigis niajn<br />
mensojn simpatie partoprenantajn en iliaj apostolaj verkoj.<br />
Iuj el tiuj miaj kunuloj volis partopreni en ceremonio funebra pri miaj patro<br />
unue kaj patrino baldaŭ poste. Ili, vere, venis viziti plurfojojn la malsanulojn<br />
kaj levis min el nova stranga timideco aŭ psika bloko: por miaj gepatroj<br />
296
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
mortantaj mi ne trovis la vojon por paroli al ili per la vortoj de la kristana espero.<br />
Iu bloko aŭ iu speca reteniĝemo forsvenigis el miaj lipoj la vortojn, kiujn mi<br />
tiom spontane diradis al aliaj.<br />
Estis en tiu kazo, ke mi perceptis kiom belas anonimeco kaj senzorgeco eĉ<br />
rilate la kredon: certa ĝeno sinesprimi kaj montri sian kredadheron kovras aŭ<br />
devenas ankaŭ el deziro resti kaŝita. Neniam ni pensis, ke tia aspiro povis<br />
okupi, eĉ se laŭ malmulta tempo, min. Vere de ĉiam, kostis al mi penon montri<br />
piecon, nun tio foje ŝajnas kosti al mi sensacon ludi groteskaĵon. Se mi ĉiam<br />
devis spekulativi por nuligi ĝenon en prireligiaj sindeklaroj, nun mi devas<br />
lukti por rezisti akriĝon de la sama tento farita preskaŭ sensaĵo. Esti racie pelita<br />
al tia parolado kaj samtempe provi honton pro tiu parolo, jen nova strangeco<br />
de mia situacio, certe ne antaŭvidita.<br />
Eĉ plej profunda konvinko povas suferi je la forto de onia pensmaniero kaj<br />
de konvenaĵoj.<br />
Reliefis tiun paneon ekspastriĝinto, kiu iam el konvento sekvis mian eksiĝon,<br />
sin envicigante tamen inter la ekstremaj kredantaj kontestuloj, malgraŭ<br />
miaj kontraŭaj instigoj kaj kialigoj. Lia rimarko, kundividita de lia edzino, pri<br />
nia eble nekonscia deziro pri anonima deŝarĝiĝo en socio, male, multmaniere<br />
furore komunikiĝanta, montriĝis la sola akordopunkto de la ekspastraj renkontiĝuloj,<br />
aparte el la flanko de publikemaj batalantoj. Li sintezadis tiel:<br />
“Senti devon evangelizi kun honto evangelizi! Fakte malmultaj konigas, kun<br />
sia ekspastra stato, eventulan ĉeeston de volo anonci kristanismon, des malpli<br />
kun la fiereco de liberiganto de la mondo.<br />
Tia amiko ekzaltis tian paneon rilate la tutan religamplekson, invitante kaj<br />
incitante, ke ni ne cedu al paneo kiam ekgrundiĝas batalo kontraŭ katolikaj<br />
malfruigantaj antaŭjuĝoj.<br />
Mi decide, sed kun maksimumo de malmalico, rezistis lian inviton militi<br />
aperte kontraŭ la eklezio por ĝin, laŭ liaj enŝovoj, korekti kaj fari el ĝi reale la edzinon<br />
de Kristo priservanta la “popolon de Dio” aŭ, plejbone kaj plejsimple, la<br />
popolon ĉar nur tio estus nuna ekzistokialo de la eklezio. Li allasis, ke nun eĉ<br />
la vortoj eĥigantaj aŭ elvokantaj ion katolikan suferigas lin kaj agacas lian animon,<br />
eĉ spronas por ke li agu kontraŭ.<br />
Por kontrasti kun tia argumento-psikostato ne sufiĉas inteligento kaj kulturo<br />
aŭ frata simpatio.<br />
Mia rezisto impetis tiom energie, ke eĉ la forpermesa ŝajnflata frazo: “katolikismo<br />
almenaŭ edukis vin igi feliĉa vian belan edzinon!” ne havis ŝancon lin<br />
serenigi.<br />
297
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ni nin revidis, kelkajn jarojn poste, ĝuste okaze de funebroj de komuna<br />
amiko. Ne bonsortis la teme dispecetegita konversacio, nur lia edzino elbuŝigis:<br />
”Ni konservas memoron pri viaj ideoj kaj pri ili diskutas inter ni: vi estas<br />
ne malvalora rilatpunkto. Eble orientiga punkto”.<br />
Ĉu alvenas fine por mi la horo de memgratuliĝo kaj fieriĝo?<br />
298
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro dekkvina<br />
La familia vivo<br />
Realiĝinte la revo pri familio, tiu ĉi postulas esti eĉ nutrita per laboro kaj<br />
gajno. Albina preskaŭ tuj ricevis mandaton instrui ĉe hejmapuda porknaba lernejo,<br />
dum mi komizvojaĝis tri tagojn semajne por prezenti en tri norditalaj regionoj<br />
la provvaron vendotan. Mi dekomence perlaboris nur la elspezitaĵojn,<br />
sed poste per pacienca investo je tempo kaj mono kaj ankaŭ je lukto kun oftaj<br />
malkuraĝiĝo kaj deprimiĝo, preskaŭ fulme, la mendoj multobliĝis kaj per<br />
ili mi kvitiĝis de la antaŭaj angoraj “minusoj” kaj ekis la gajnoj kaj ni kune<br />
ekprojektis karakterizojn de la akirota hejmo.<br />
Ĉagreno samtempe enŝteliĝis en la animo de ambaŭ: ne vidinte anonciĝi infanoj<br />
el nia kunamo, ni decidis peti helpajn konsilojn de medicina specialisto,<br />
kies prognozoj, sekve de enketo kaj iuj testoj, tekstas frapfraze: “Bedaŭrinde<br />
mi certas, ke via edzino neniam gravediĝos”. La vivo des pli obskuriĝis<br />
ju pli ni konsultadis aliajn fakulojn ĉar, kvankam delikate, ili elmetis la saman<br />
krudan prognozon.<br />
Aŭtante tra urboj kaj vilaĝoj, foje la dura malĝojo de mia animo fandiĝadis<br />
en larmoj.<br />
Sed bonŝance la aferoj foje kontraŭprognozite ŝanĝas direkton.<br />
Iun matenon, ĉesojle de la firmaa komercraporta kontoro, je la oka kaj duono,<br />
oni urĝas ke mi respondu al telefonalvoko: ĉe la alia aŭdilo parolas mia<br />
edzino, kiun mi tute ĵus lasis ankoraŭ duondormanta en lito, diranta:<br />
Mi estas pozitiva!<br />
Kio? pri kia pozitiveco?<br />
PREDICTOR 1 (prediktor), kiun mi hieraŭ sekrete aĉetis kaj laŭpreskribe<br />
uzis surspure de konsiloj de amikinoj, montras, ke mi estas pozitiva.<br />
Predictor? Pozitiva?<br />
Predictor aŭ medicinilo montras ĉu virino eniris gravediĝon. Mi estas<br />
graveda.<br />
Mi hastece salutis la ĉefagenton kaj kuris hejmen, kie ni ne malhelpis ellasi<br />
la tutan ĝojon ekzistantan en la mondo. Tuj mi telefonis al la “kruda” ginekologo,<br />
kiu hastis barakte konfirmiĝi en sia antaŭa vidpunkto spicante, el sia re-<br />
1 Predictor, papera lakmusilo kiu, mergita en virinan urinon, reakcias per specifa koloro se la<br />
koncerna virino estas graveda.<br />
299
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
zerva hipotezaro, per paralela diagnozo: via edzino evidente koncipadis ja jes,<br />
sed tuj poste pro spontana aborto perdadis la mikran frukton. Por eviti tion,<br />
en tiu ĉi bona gravedstato, nepre necesas tuj liveri al ŝi la sekvan kuracilon”.<br />
Kaj li dikte silabumis la komercan nomon de la freŝe enkomercigita kuracilo.<br />
Kaj tuj mi travagas tra urbaj apotekoj, sen trovi tamen tiun urĝan, tre urĝan<br />
injektan infansavilon, kiun bedaŭrinde neniu havas, ĉiuj serĉas ĉe grocistoj kiuj<br />
tamen ankoraŭ nenion aŭdis pri ĝi. La specialisto, tiam, telefone plu kontaktita,<br />
instigas, ke mi plennokte rapidiru ĉe lin, ducent kilometrojn fore, proksime<br />
de la lombarda ĉelaga vilaĝo de miaj forpasintaj bogepatroj, por preni lian ĵus<br />
ricevitan provspecimenan kuracilon.<br />
Kiam mi revenis, mia fleganta fratino jam pretis kun injektilo tramane.<br />
Poste oni konfirmis la gravedon kaj la gravedosavilo ekvendiĝis ankaŭ en mia<br />
urbo. La tagoj, plenaj je potenciala ĝojo kiu tamen hezitis manifestiĝi pro<br />
timo, ke ĉio disipiĝu malgraŭ la novkuracilo, pasis malrapide, tromalrapide<br />
dum certe la bebo kreskadis en la patrina sino kaj mi forhejmadis pro agenta<br />
laboro nur kun la korpo ĉar menso restis ĉiam flanke de la du kunestiĝantoj.<br />
Fine naskiĝis filino kaj la mondo fariĝis senmakula, vivebla, ĝoje komunikiĝanta<br />
inter belaĵoj, levante min el la tagtaga ekzisto al la revata horizonto, kie<br />
ĉio brilas ĉar timo kaj sufero estas eĉ nuligataj, kaj mi finfine ekkomponis<br />
spontanajn ĉiuspecajn bondezirojn larĝkorajn por iu ajn homo, kies enmondiĝo<br />
povas nur esti bonfariga kaj kreskigi la ĝojon de interkomunikantoj.<br />
Plezuro komunikiĝanta, ja jes. Tio demonstreblas per tiu ĉi sinsekvo de bonŝancaj<br />
eventoj. Mi pretigis karteton, 10 oble 8 cm, anoncantan la naskiĝon:<br />
Nenion petas<br />
ĉion volas<br />
Nenion diras<br />
ĉion esprimas<br />
Nenio por ŝi sufiĉas<br />
krom la gepatra amo<br />
En la mondo ŝi senpotencas<br />
ĉion tamen de ĝi ricevas.<br />
Estas Elvira naskiĝinta<br />
El la kunnaŭdekjara paro.<br />
Mi, ŝprucigante ĝojon, ne antaŭvidis, ke tiu bileto estus min simpatiigonta<br />
ĉe miaj klientoj kiuj ne ĉesis komplimenti pro la naŭdeko da jaroj de la du gepatroj<br />
kiuj fidoplene generas kaj fantazie komunikas sian eksplodigan ĝojon.<br />
Komplimentoj kaj ĝentilaj sintenoj preskaŭ nature ekĝermigas mendojn pri<br />
300
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
mia varo: butikistoj volas konkretigi sian ameman partoprenon en mia ĝojo<br />
per mendoj, eĉ ilin duobl- kaj triobl- igante, eĉ foje ili konfidis la varkvanton al<br />
mia diskreteco. Kalkulinte laŭprofite, mi lukris en unu monato kiom mi gajnis<br />
dum la du antaŭaj jaroj kaj la trendo daŭris ankoraŭ unu jaron ĉirkaŭ. Min vidinte<br />
miaj klientoj antaŭ ĉio partoprene petadis: ”Kiel fartas la infaneto de la<br />
kunnaŭdekjara paro?”.<br />
Samfirmaaj kolegoj provis kredigi al mi, ke tio aranĝas la ĝustan okazon por<br />
transpasi el “makleristo al vendisto”, nome al firmaisto. Mi venkis la tenton<br />
kaj restis, male, atendanta tion kio ne… okazis. Tio ĉi:<br />
Se neniu el la min gratulantoj tuŝis la temon de plua naskiĝo (eble ili timis<br />
aspekti maldelikataj aŭ okazigi sur min gravajn, laŭ ili, suferojn), mi kaj Albina,<br />
tamen, laŭ kelka tempo nutris tian esperon: ekigite la motoron, ni esperis,<br />
ke ĝi funkcios poreterne! Kial tia deziro? Ĉu pro egoismo? Eble nur pro tio ke<br />
la ĝojo estas korelverŝa kaj amkrea, eksplodiga! Sed por ni ĝi restis tute koncentrita<br />
sur Elvira ĉar la naturo krude sentencis: sufiĉe!<br />
Ĉio fluis tiom bele, ke foje mi timis, ke la kristala vazo eksplode dispeciĝu<br />
laŭnombre de siaj briloj. Kaj jen la minacanta timo, fakte, pormomente ekfariĝas<br />
realo, tiele: la jam trijara infano ne respondas al niaj voĉinvitoj, ne plu<br />
reliefiĝas en domaj ĉambroj, ni kuras al la balkonoj (oka etaĝo) kaj terurite<br />
rigardas malsupren: personoj paŝas normale! Ni vidas, bonaŭgure, la hejman<br />
pordon ale al la ŝtuparplaceto malfermita; kaj ĉar la lifto ne obeas al mia fingrordonoj,<br />
mi decidas malsuprenire trakuri la tutan ŝtuparon. En la korto, en la proksimaj<br />
stratoj ĉio normala, sed la infano kie kaj kiel malaperis? Ĉu oni ĝin kaperis?<br />
La lifto daŭrigas ne obei al konvulsaj puŝoj; sed jen singulto, dampaj<br />
ploroj. Post momentoj ni brakumas, fine liberigitan, Elviran kiu apenaŭ sukcesas<br />
balbuti pri tio kio misiris. Ni rekonstruis jenon: la friponetino trovas malfermita<br />
la hejmpordon, eniras lifton kaj tiu ĉi, per ŝia aŭ alies butonpanela tuŝado,<br />
startas: la filino ploras sed neniu aŭdas, tiam ŝi fingrumas la ŝaltilaron: la lifto<br />
haltas meze de sia kuro kaj ne plu restartas, preskaŭ nivele de la dua subtera etaĝo.<br />
Helpe de la pordisto, la lifto fine obeas kaj reatingas teretaĝon kaj ni povas<br />
konsoli la infanon.<br />
Eble ne pliiĝas la enuo de la leganto, se mi aldonas ĉi tie alian, ĉi foje simpatian<br />
nevolan amuzaĵon okazigitan de mia filineto. Elvira jam kreskis kaj de du<br />
jaroj bazlernejas. En amikiĝa renkontiĝo, kun hastece aranĝitaj manĝaĵoj, de<br />
la gepatraro kaj geinstruistaro, kelkaj komplimente miris, ke mi ”kontraŭ onia<br />
atendo ne trinkas tutan vinbotelegon”. Iutage ŝia instruistino, kiu kiel kolegino<br />
de mia edzino min traktas konfidence, min vidante komentas ŝercbruske<br />
301
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
antaŭ aliaj instruistinoj: “Nun ni informiĝas ankaŭ pri viaj malvirtoj. Estas<br />
disraportite, ke vi emas plezuriĝi per vino, ke foje vi ne disdegnas amuziĝi per<br />
ĝi kun amikoj ĝis gaja elmemiĝo”. El ridetoj de ŝiaj koleginoj, mi komprenas,<br />
ke malantaŭ miaj ŝultroj je miaj elspezoj amuziĝas la tuta instruistaro.<br />
“Mi preskaŭ neniam vinon trinkas, eble unu/du trikvaronan litran botelon<br />
semajne. El kio tiu via emfazita skandaliĝo?”.<br />
Jen la origino de la “klaĉado”. Dum vespermanĝo, hejme kun samkondiĉiaj<br />
amikoj, post trinkado de kelkaj glasoj da vino, mi rifuzis pluan ĉar “la trinkitaj<br />
jam turnigas mian kapon, jam mi vidas duoble, jam ŝanceliĝas miaj kruroj…”<br />
Tion dirante mi ŝajnigis, por malŝatigi ebria kion oni ŝatas sobra, ne<br />
plu koheran kun mia parolado same kiel mi iam ripetadis por amuzi amiketojn<br />
de mia filino. Tiaj kaj similaj frazoj impresis Elviran kiu rakontos, aldonante<br />
el sia infana fantazio miksanta veron kun versimilo, la apartaĵon de mia ĉiutaga<br />
ebriiĝo malgraŭ precizigoj de mia edzino. La epizodon ŝi tiom verve kaj fiere<br />
rakontadis, ke enŝaltiĝis, ene kaj ekstere de sia klaso, kliŝo kiun mi, post<br />
ŝajnjubile reaga ridado, nur penante sukcesis korekti. La instruistinoj ŝanĝis<br />
opinion, sed en siaj kolegecaj flustradoj ili inertece daŭrigis min longatempe<br />
kromnomi laŭ tiu malvirto, malgraŭ sufiĉe dementita de la sinsekvaj precizigoj<br />
de la ĉiam pli maturiĝanta filino.<br />
Ĉio tio (eĉ tion mi volas sciigi), okazis ene kaj kune de nova kaj aparta por<br />
mi sentado. Kiam, en la pasinto mi legis kaj aŭdis ke Dio estas Patro, ke tiu<br />
nocio precipas en la sugestioj evangeliaj, ĝuste tia difino perceptiĝis iomete<br />
abstrakta ĉar la amo de mia patro, malgraŭ ĝiaj ĉeestiĝo kaj konstatiĝo, aspektas<br />
io tro normala kaj tro komuna. Sed nun brakumante la filinon kiu bezonas<br />
ĉion kaj mi pretas koste de ĉiuspeca ofero min al ŝi dediĉis, la nocio de patreco<br />
ekriveliĝis tute nova kaj ekskluzive kaptanta. Mi spontane konkludis: Dio-Patro<br />
amas kiel mi-patro amas! Eble sen la sperto de patreco oni ne povas kompreni<br />
la tutan amon de Dio por ĉiu homo!<br />
Ĝojoj forgesigas la malplaĉojn, sed tiuj ĉi povas pluresti en la memoro elirontaj<br />
el ĝi ne jam kvietigitaj. El tiuj foje inspektiĝas la plej subtilaj kaj insidaj, okazintaj<br />
kiam en la unuaj tempoj kun parada efikeco mi montradis la sortimenton de<br />
la varo vendota. Dum mi estis varmiĝanta emfazi la bonkvaliton kaj utilecon<br />
kaj la statsimbolecon de mia varo, iu diableto refoje trapasadis mian animon<br />
rimarkigante la kadukecon kaj la sensignifecon de miaj ofertoj al homoj kompare<br />
al la solideco kaj nepreco kaj humanigeco de la eternaj varoj kiujn mi devintus<br />
ekzalti laŭ ties veraj valoroj. Jam mi min perceptis tiam mergita en surteraĵoj<br />
obeante al la urĝeco gajni por min vivteni kaj ankaŭ por pliigi komfortojn;<br />
302
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
jam uzurpis la unuan vicon tiuj surteraĵoj kiuj iam estis, pruvite kvankam<br />
kontrastite, viditaj nur kiel la startopunkto al la surĉielaĵoj!<br />
Neniam mi kapablis, verŝajne ne eblis, superi tian komparon kiun fine mi juĝis<br />
natura kaj fundamenta. Nemalofte mi superis la ĝenadon de la mizero de<br />
mia surteraĵa varo per aludoj kun miaj klientoj al la ĉediaj valoroj, pri kiuj<br />
miaj interparolantoj, post ioma miro, plurfoje montris maldistanciĝon.<br />
Pri tiu eta, aspekte senelireja, ne nur psika konfliktiĝo, kiam mi sciigi Albinan,<br />
tiu ĉi ĝin tiom precize priskribis kvazaŭ ĝin ŝi jam travivis persone taksante<br />
ĝian alkonscian aperiĝon ne kiĉa paradspriteco; kaj ankoraŭfoje mi devis<br />
konfirmiĝi pri altkvalito de la animo de Albina: ŝi kapablas, malkiel mi, intuicii<br />
kaj trasenti preter kaj trans la vorto. Kune kaj senskrupule analizinte la tutan<br />
animstaton, ni konkludis, ke funde la du aferoj povas kunstari, eĉ unu povu plivivigi<br />
kaj ekvilibrigi la alian. Ŝi sukcesis ankaŭ aŭskultigi al mi erojn de<br />
mia malnova, nome de la konventaj tempoj, taglibro kiun mi tamen evitadis<br />
eĉ simple tralegi kvazaŭ timante trafi en ion tro banalan aŭ malmodestan: ŝi,<br />
puŝite de mi al almenaŭ apenaŭ supraĵa trarigardo kaj eventuala detruado de<br />
senutilaj memoraĵoj, trovas ion belan kaj min rekontaktigas kun notitaj pensoj<br />
kaj sentoj kiuj al mi en la hodiaŭaj tagoj ŝajnas nure aktualaj miaj eltrovaĵoj<br />
aŭ rezonadoj. Koncerne tion, ŝi trovos jarojn poste multon indan esti rakontota,<br />
pli simpliĝe, diktota al la romane kompilisto de la supra etaĝo, ankoraŭ tiam nekonata<br />
same kiel ties posta Esperanto.<br />
Ĝuste tiu lingvo, se iom anticipi okazontaĵojn, aŭskultita sonnivele dum la<br />
relegado de la ĉiutaga romana lingvoplibonigado, alloge svatiĝis ĝis ĝi estis,<br />
de la neeviteblaj lingvaj likegoj, orele/okule komprenata, kaj plej laste tia<br />
kompreno efikis, per lecionoj kaj libertempaj lingvumaĵoj, por ke mi de mia<br />
“sekretario” estu konsiderata, el nura scivolemulo kaj ŝatanto, esperantumisto<br />
kun bonnivela scio de Esperanto ĝis aŭdaco diktumi rekte en tiu lingvo, kvankam<br />
nedistingante modernan stilon de antikva aŭ alispeca. Restis tamen en mi<br />
io da envio al la sukcesantaj flue paroli en esperanto dum ŝajnis, ke mia prozo<br />
impresas “cerbumece”, spite la oftecon de la simpligantaj verbformoj kiaj<br />
estas kaj estis kaj estante ktp (aljuĝendaj, laŭ la notiganto, inter la lingvaj<br />
personecoj de esperantistoj), kaj asiduan prizorgon eviti sencorenversojn kaj<br />
miskombinojn; kaj tia mia ligo al esperanto eĉ ne malfajriĝis kiam fama esperanta<br />
verkisto tiel fortretis: “esperantaj verkistoj? centa ularo da frenezege sinlaŭdantoj<br />
reciproke!”.<br />
Eĉ esperantismo min allogis, kvankam, aŭ ĝuste proe, ĝi unuavide impresis<br />
io kvazaŭreligia.<br />
303
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Rilate tian mian enamiĝon al Esperanto, Albina diradis, ke tiu ĉi ŝancas kiel<br />
Evangelio: por tiun ĉi efike agnoskigi, oni devas antaŭe eksciti pri ĝi deziron<br />
ĉar ĝi postulas regreson el pensmaniero kaj ŝanĝon de mensformo: penoj kies<br />
fruktoj ne tuje rimarkiĝas, kaj la veko de intereso fariĝas la unua tasko pro la<br />
ne evidenta bezono je ĝi. Analogaĵo statas rilate Esperanton: la bezono de ĝi<br />
nur post multe da eksplikoj impresas ege utila kaj eĉ bezona por la homoj 2 .<br />
Cirkonstanciĝis ĉirkaŭ tiutempo, kiam la bebo jam pasis la unuajariĝon, ke<br />
mi estis, senintence, necesigita agi sacerdotece.<br />
Rilate tion antaŭmetendu, ke dum forumo de laikigitaj pastroj, praktike ekspastroj<br />
edziĝintaj, mi distribuis foliajn enketilojn celantajn testi iliajn aspirojn<br />
pli/malpli sekretajn rilate eventualajn sacerdotecajn sopirojn: ĉu vi akceptus -<br />
kondiĉe koncedite - repreni la sacerdotecan aktivadon kiel pastro edziĝinta aŭ<br />
reinstaliĝi en similajn oficojn?<br />
Post kelka monato mi ricevis, kelkajn centojn da responditaj enketiloj, el<br />
kiuj rezultis, ke nur malpli ol 40% revenus al la antaŭaj stato kaj agado en la<br />
eklezio. Mi enviciĝis inter la 40%, maltrankviligita tamen pro la granda kvanto<br />
da rifuzantoj, kiuj eĉ plinombrus se miaj porenketaj folioj atingus kontestulojn<br />
pri la ekesto de la grupoj mem. Tamen tiujn rezultojn oni kritikis, dum tiugrupana<br />
renkontiĝo, pro, nefavora al sincereco, etoso dum enketado kaj plursencaj<br />
demandoj.<br />
Ekzakte tiutempe komunaj amikoj, miaj kaj de la persona de ili taksata be-<br />
2 Pri Esperanto, kiel helpa lingvo, li subtenis apartan opinion. Laŭ li Esperanto funkcios kiel<br />
nun la angla, tio estas el si mem reduktos la etnajn lingvojn al dialektoj ĉar nenio garantias, ke<br />
la parolantaro ne superstarigu la komune konatan kaj uzatan sur tiun gepatran; krome, ne tute<br />
forigis el liaj duboj jenon: Esperanto, malgraŭ la proklamado de iuj bonasentaj civilkunvivadaj<br />
principoj de iu mistereca interna ideo, kontribuos al kroma nebuliĝo kaj forigo de elementoj<br />
de la kristana enkulturiĝo. Fakte, malgraŭ ke esperanto kaptis radikojn precipe en la eŭropaj<br />
lingvoj, kies subgrundo nehazarde odoras je kristanismo ĉar ilia origino estas impregnita<br />
je kristanaj kaj bibliaj kulturoj (ĉiuj ties literaturoj naskiĝis traktante kristanaĵojn kaj liturgiaĵojn<br />
ktp), ĝi ludas senvole malriĉiĝon aŭ forigon de la karakteroj de la okcidenta kulturo avantaĝe<br />
de skeptika aŭ agnostika neŭtraleco. Eble eklezioj, favorante ĉian disvastigon, riskas meti<br />
en sian sinon... sangomalpurigilon. Pruve videblas la historio de la esperantistaro kiu aperas<br />
plena je aplombeco kaj distanciĝo, ne nur programaj, el ĉio religia, aparte kristana .<br />
Rilate plue la principon “esperanto savilo por la etnaj lingvoj”, li antaŭvidis la plej efikan vojon<br />
al la malaperigo de la naciaj lingvoj, eĉ pli detruan ol la altrudita anglalingvo ĉar la viktimo<br />
konsentas kaj aplaŭdas!<br />
Kial, tiam, subteni kaj uzi Esperanton? “Precipe pro tio ke mi ĝin praktikas kaj estas komunikantoj<br />
per ĝi kaj en ĝin jam elverŝiĝis la literaturo de la tuta mondo”, li konfesis marĝene de<br />
prelego de eminenta esperantulo. Kaj aldonis paradokse: “Nepras, ke esperantistoj trovu kaj<br />
ofertu ilajn garantiaĵojn por la defendo de la etnaj lingvoj el Esperanto mem”.<br />
304
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
zona je mia helpo, solicitis min renkonti sian amikon, al mi tute nekonatan,<br />
por lin alproksimigi, se eble, al la religio, pri kiu ili konfesis ideojn similajn al<br />
la tiamaj miaj. Li fakte, jam kontestanto de la eklezio, fariĝis kontestulo de ĉiuspeca<br />
religio sendistinge taksata kaptilo por la homa libero sendepende de plimalplia<br />
probabla ekzisto de Dio. Liaj devizoj sonis: “se Dio estas, li certe ne<br />
entrudiĝas en la mondajn aferojn; akcepti Dion signifus rezigni sian sendependecon,<br />
sian liberon, sian dignecon!; aŭ Dio aŭ homo!”. Nun, eĉ alproksime<br />
de la morto, li fiere ŝajnigis persiston en sia totala rifuzo je ĉio religia aŭ<br />
dia aludo. Mi akceptis, ĉar funde temis pri konatiĝo kun suferanta homo; sed<br />
mi tuj rivelis al li la “amikecan konspiron”. La homo ne restis surprizita “ĉar<br />
vere ili amas min”, eĉ li montris dum la dua vizito remalkovri, ke mem povus<br />
denove kongruigi siajn pensojn kun Dio kaj pekkonfesi, sed nur ĉe mi. “Sin<br />
konfesi oni povas, ja, sed nur ŝvitante ĉar sin forlasi al Dio estis, foje, de mi<br />
sentita kiel fandiĝo de mi mem. Kiel eliri el iuj sentoj? Vere mi jam estas ĉion<br />
perdanta!”, li ripetadis gurde kaj sente. Ĝuste en tiu momento en mi idekunligiĝis,<br />
ke la homo iam estis apoge ekstera partoprenanto en la grupo de la laikigitaj<br />
pastroj kaj subtenanto de iliaj celoj kaj enviciĝanto, eble senaverte sed<br />
ĉiam kun duonklera afekteco, en la alon de la ekstremuloj. Ĉu li sinceris tiam<br />
kaj do la nuna reago blufecas? Aŭ sub blufeco kaŝiĝas vera deziro reveni al<br />
Dio? Aŭ ĉu la kaptilo por lin kapti nun alsorĉas min en naiveco?<br />
Liaj juĝoj pri Dio kaj eklezio montris ion ekscesan, gviditan de speca bezono<br />
kulpigi kelkaĵon. Se mi ne sciis la kaŭzon, tamen perceptis, ke liaj ideoj<br />
havis nur supraĵajn radikojn: fakte dum la sama konversacio la homo kvietiĝis<br />
kaj ekŝanĝis tonon kaj invitis, ke mi revenu por lin repacigi kun Dio.<br />
Ne eblis konvinki la homon, ke al mi estas malpermesite sacerdote sakramenti,<br />
je risko de puno pro aŭtomata ekskomuniko. Li elvokis, ĉar doktrine informita,<br />
la eklezian juron laŭ kiu ankaŭ pastro laikigita rajtas eĉ devas sakramenton<br />
kunekzistigi en ekstrema okazo: kaj tiu ĉi estas tia!, li rebatis omaĝe al mia<br />
sincereco pri la komisiantoj de la tasko kaj kontraste al mia rezisto. “Neniu diru<br />
ke mi marŝas reen!” li ripetis pli al mi ol al si. Mi aldonis: “nia menso rondas:<br />
daŭrigante marŝi reen ĝi revenas al la starpunkto”.<br />
Fine mi devis cedi kaj ricevi liajn konfidencojn, en kiuj la prireligia kritiko<br />
miksiĝis kun io simpatia al Dio: la sento de la Dia patreco ne estis tute forvaporiĝinta.<br />
Kaj estis la lasta fojo, en kiu mi agis sakramentece, kvankam spurojn<br />
de paŝtistaj zorgo aŭ sinteno oni estonte malkovros sub miaj sekularaj<br />
agadoj.<br />
Ĉar la mono fluis ne malabunde el miaj prosperaj aferoj, mi kaj Albina de-<br />
305
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
cidis ĝin elspezi por aĉeti, krom la loĝejo, aliajn luigeblajn etajn nemoveblaĵojn,<br />
tiam opiniatajn la plej sekurajn investojn, por krei kromajn rentumojn,<br />
kaj ekpensis ankaŭ obei al la ambicio de bonstataj familioj: sin provizi je la<br />
dua domo, kampararestadejo por semajnfinoj. La loko el kiu originis Albina<br />
aranĝis okazon elaĉeti de ties gefratoj la malnovan domon de ŝiaj gepatroj: la<br />
dua rezidejo, pagita iom krompreze, min taksigis ĉe mi vera burĝeculo. Konsideroj<br />
pri ripozo kaj malŝarĝiĝo de tensio ne malhelpis, ke tiu kampara porferia<br />
domo ĝuste foje skrape aŭ subtile sentigis la malproksimiĝon de la franciskanaj<br />
idealoj. Kompense ni nin deklaris pretaj ĝin meti je dispono de delokitoj<br />
okaze de publika katastrofo: kio neniam okazos lasante ne tute malpezigita la<br />
konsciencan ronĝon.<br />
Ankaŭ en tiu ordinara okupo, por gajni per la komerca agado, foje mia<br />
konscienco metis dubojn pri la honesteco: kiel oni scias, kaj pri tio estis antaŭe<br />
aludate, vojaĝagento devas prezenti kaj ŝvelvorte ekzalti la funkciadon kaj<br />
la vendeblecon de sia iomparadece elmontrata varo; sed ĉu licas kredigi al butikisto,<br />
se ankoraŭ nesperta, pri la taŭgeco de la varo priservi la klientajn bezonojn<br />
kiam sperta makleristo jam scias, ke tio ne povas okazi pro apartaj kondiĉoj<br />
de la tiuloka loĝantaro? kaj samtempe silentigi konsciencon?<br />
Miaj kolegoj tion ne disdegnis, gajnante certe pli ol mi, sed allasante la komerciston,<br />
aparte se freŝan entrepreniston, en malfacilaĵoj pro stagnado en magazeno.<br />
Al tia tento, unu aŭ du foje, ankaŭ mi cedis. Kaj nun en la momento de<br />
la investo de la falke pergajnita mono, tiu penso sin metas oblikve ĝis igi min<br />
promesanta al mia grumbla konscienco, ke mi riparu, laŭpove, la damaĝojn<br />
estigitajn de tiaj misfaroj. Kaj tion mi poste klopodos fari per konsiloj aŭ dekalkuloj<br />
okaze de marĉando, foje kaŝe poluligita de mi, pri novaj mendoj de varoj<br />
vere konsumeblaj ĉar vere utiligeblaj de klientoj. Sume mi plikonsciiĝis, ke la<br />
batalo kontraŭ havemo neniel povas maliĝi kaj ke, ĉiukaze, restas ĉiam la<br />
devo de la ripara redono eventuale per kamuflaj flikaĵoj, kiel komentis Albina.<br />
Ĉirkaŭumis ankaŭ alia penso potenciale taŭga por malgajigi aŭ, inverse,<br />
pligajigi la novan staton. Nun mia bezono ami estis kontentigita ĉar mi povis<br />
min fordoni kun pleneco kaj esti miavice amata. Nu ĝuste tiu mia koncentriĝo<br />
sur ununuran personon, kvankam nefermita en si mem, foje konturiĝis, ĉe mia<br />
mueliĝanta ekjuĝemo, mallarĝa kaj malvasta aŭ forŝtelanta de aliaj, tro turniĝanta<br />
al si mem. Ĝi ekriveliĝis perdiganta la altiron al universaleco, al senkondiĉa<br />
disponebleco, al kiuj per impulso revenigis la iam kontestata fraŭlecvoto.<br />
Foje ankaŭ elekstere, Albina legadis en mi tiun implikaĵon de sento-ideoj<br />
de malaltiĝa nova morala memestimo. Tiam ŝi citadis kaj komentadis, per no-<br />
306
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
vaj argumentoj ne limiĝantaj al ŝerco, filman monologon de Il Deserto Rosso 3<br />
(La Ruĝa Dezerto), en kiu la protagonistino estis taksata freneza nur pro tio ke<br />
kiam ŝi amas la hundon ne kapablas ami la edzon, kaj dum amas la edzon ne<br />
kapablas ami la hundon. “Kial, sin demandis la virino, al mi ne estis koncedite<br />
ami ĉion samtempe, en ununura pli efika ekstazo kun la postulitaj pleneco kaj<br />
totaleco?”.<br />
Albina vidis en la para amo la ekstarton de la ama sinteno al ĉiuj laŭ la<br />
Krista mesaĝo. Laŭ tiu mesaĝo, al universaleco iu transpreniĝas per konsekrita<br />
sengeedzeco, alia per geedza amo. Ni rafinis, ĉi-okaze, la emon kaj scipovon<br />
pliklare distingi ĉu pri la kristana invito al kunfandiĝo de sia amo al Dio kun<br />
tiu al la proksimuloj, unika vera fonto kaj rivelilo de humaneca perfektiĝo, ĉu<br />
pri la emaĉoj de nia persona psikologio; kaj ĉiam tio finiĝis per intensigita realĝustiĝo<br />
de la celoj de nia amo. Cetere nia intensa aktivado en volontula servo<br />
aŭ animado naskiĝis ankaŭ el deziro forturni la riskon egoisme solidiĝi en<br />
niaj komfortoj kaj ĝojoj, malgraŭ la nin ĉirkaŭantaj alies malfeliĉoj. Ke universalecemo<br />
aspektu eĉ ekstere, antaŭ la fizikaj propraj kaj aliulaj okuloj!<br />
Nun mi havas edzinon, filinon, loĝejon, pangajnigan okupiĝon, estimitecon,<br />
sendependecon kaj la ceteraĵojn por senti min feliĉa, kvankam moderigita<br />
de la konscio ke feliĉo ne stabile kuŝas samloke por ĉiam ĉar malofte foriĝas<br />
el mi la impreso ke aliaj vane centras siajn energiojn por ĝin pluteni. Kaj<br />
la risko ĉion perdi, spite de kontrolo kaj ĉiama antaŭvidita, povas fariĝi ruiniĝo<br />
senaverte, abrupte, same kiel raportebla ĉi-sube.<br />
Mi komisie vojaĝis en turismaj lokoj: kia pli ekspluatebla okazo por turisme<br />
aŭti kun edzino kaj filino? La stratoj alloge vetureblaj kun signaloj sufiĉe<br />
elmontriĝantaj, la vetero laŭdezira, dum mia ŝoforado prudentas kaj malrapidas.<br />
Neantaŭvidite ĉio estas elmetita al elprovo de fatala risko kiam kontraŭfronta<br />
aŭtomobilo abrupte angilas fine invadante mian koridoron ĝuste tie kie la post<br />
vojkurbiĝa dekliveca strato, kies asfalto molas pro varmego, kontraŭkurbiĝas:<br />
mi blokas kaj samtempe devias al maldekstra flanko, evitas milimetre la invadanton,<br />
preskaŭ kolizias kun dika flankstrata arbo, preskaŭ tuŝas duan arbon,<br />
glite revenas en la kajecan gruzon bordantan la straton antaŭ fosaĵo, sed mia<br />
aŭto ne plu interfrotiĝas kun la tereno, malkoneksa pro alia hieraŭa akcidento<br />
kaj konkludas sian kuron kun la okupantoj en la flankstratan dumetran profun-<br />
3 Filmo de reĝisoro Michelangelo Antonioni (1912 en Ferrara – Romo 2007). Laŭlonge de<br />
filmverkoj li rafinis sian stilon trairante el senpieca analizo de malfacile interkomunikiĝantaj<br />
paraj kaj amaj sentoj ĝis la prezentado de la hodiaŭa socio sub la signo de la senkomunikeco<br />
kaj soleco en la senfina abundo da komunikaĵoj. Estas temoj de Deserto Rosso (1964) .<br />
307
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
dan fosaĵon. Neniu vundito, nur kelkaj kontuzoj al la aŭto, el kies eno neniu<br />
ploras neniu helpalvokas.<br />
Kial elombrigi tiun epizodon kiun, reveninte al la ordinara estado kaj inundite<br />
de kliŝaj similaĵoj, oni emas forgesi aŭ preterpase aŭskulti? Nur pro tio,<br />
ke mi en tiuj sekundoj malkunmetis kaj rekunmetis pensojn sentojn terurojn<br />
kun finaj ĝojoj kvazaŭ la sekundoj fariĝus senfina disdividiĝo: ĉiu sento kaj<br />
penso deige akute distingiĝis unu de la alia, la kurta tempo dividiĝis en dekonoj,<br />
en centonoj, ĉiu el tiuj havis sian enhavon, sian juĝon, sian teruron, sian senton de<br />
obscena finiĝo: jen la fino de mia konstruaĵo, jen la mortigo de miaj karuloj, jen<br />
la juĝo antaŭ Dio, jen la arbo evitenda, jen la fino de mia pompeca sociekonomia<br />
sukceso, kie fine venkis sento de banaleco de ĉio. Ĉio finiĝantas tra ununura<br />
sekundero kaj komenciĝantas en alia vivo!<br />
Tiuj furioze diskurantaj pensoj dissolviĝis, bonŝance, per unu simpla kaj<br />
tre utila krio skuanta el soporiga konfuziĝo la aŭtookupantojn, la krio de helpantoj,<br />
nin vidantaj aŭtofunde amasigitaj en senvunda kaj ridekscita ŝajnkompota<br />
pozicio: “Estingu la motoron!”.<br />
Mi ekkonscias, ke ĝuste tiu ĉi daŭrigas bruligi benzinon kun la risko provoki<br />
kaj etendi incendion al la tuta aŭtomobilo. Oportunaj manoj ekturnas la<br />
konektilon kaj aliaj fortikaj rektigas la surflanke apogitan aŭton ĝin remetante<br />
senhelpe de iu ajn ilo sur radojn, kaj tuj min trapasas la glata konstato de nekredebla<br />
sendifektiĝo. Bonaj homoj eltiras la pasaĝerojn el la malantaŭaj sidlokoj<br />
kaj sekve strathelpilo survojen remetas la veturilon, preskaŭ sendifektan.<br />
Kaj la motoro je la unua impulso tuj startas.<br />
Mi bone memoras la meditadon de tiuj tagoj kiam la pensa-senta amaso da<br />
pensoj reordiĝis. Ĉu mi rajtis do min pensi feliĉa? Eĉ je risko sufoki alispecajn<br />
sensacojn? Estis ne supraĵa demando antaŭ la konstato kaj de mia egoismo<br />
kaj de minaco esti senigata je ĉio.<br />
Foje ŝajnis - estis mia komento kun la edzino - ke feliĉo ne povas gasti ene<br />
de mi sen aperi uzurpo kaj nejusta ĝuado; foje ĝi ŝajnas ĉirkaŭi min, iom ekstera<br />
kaj svaga, sed senrezista je mia dispono, alirebla kaj kaptebla. Foje mi<br />
certis, ĉu tro senpripense kaj malsaĝe?, ke mi ĝin reale jam posedas; sed post<br />
tiu minaco, kaj aliaj samefikaj, ĉar el tiuj unu sekvas senintervale alian, mia<br />
perceptado pri la realo ekŝanĝiĝis. Ja, kiu scias kial estis epoko kiam feliĉo plu<br />
aperadis io disponigita al mia laŭvola decido! Nun prudente mi ekdelasis la tro<br />
senpudoran diron de la unuaj miaj edzaj tempoj: ”Ĉi tie oni ne sukcesas frandi<br />
unu ĝojon ke alia premas por sin gustumigi”. Kiam tio sprosis el miaj lipoj, oni<br />
min gapadis kvazaŭ penante trovi pri ĝi signifon indan je aprobo. Nun tiun di-<br />
308
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ron, inventitan eble kiel stabiligan fiksilon de la aktualaj ĝojoj, eĉ mi ekvidas<br />
kiel stultaĵon.<br />
Eble feliĉo gusteblas nur kiam la ĝuanto ankoraŭ ne konsciiĝas pri la mankantaj<br />
ingrediencoj ĝin stabiliguntaj, aŭ senteblas nur post superado de unu<br />
risko kaj antaŭ ol anonciĝas la nova. El tiuj jen nova.<br />
Riskon de grava danĝero mi plu suferis en Sicilio, duonprizonulo de mafiuloj.<br />
Jen antaŭfaktoj. Mia firmao ne sukcesis enspezi konsiderindajn kreditojn<br />
akumuliĝintajn pro varoj liveritaj post regulaj mendoj, dum la loka agento<br />
deklaris sian nepovon kaj anstataŭ reprovadi enkasigi li pretis rezigni mandaton,<br />
malgraŭ la laŭleĝa duobla perdo de provizioj. Firmaaj estraranoj insiste<br />
spronis min, kaj fine ordonis, ke mi iru, el Alta Italio, vidi kaj pritaksi la situacion<br />
kaj enkasigi. Aviadilo kaj trajno, kaj poste personaj kontaktoj kaj rendevuoj<br />
plenaj je ĝentilaĵoj flanke de la pagimalfruantoj, aŭ pagirifuzantoj pro ruzaj<br />
kontestoj; sed kiam mi tuŝis la klavon de la ŝuldoj, ĉe kelkaj leviĝis rezisto<br />
kaj minacoj.<br />
La lastan klienton mi vizitis en Gela (Ĝela = sesdekmilloĝa urbeto de sudorienta<br />
Sicilio). Kiam mi, je nomo de la firmao, aludis ties intencon aliri tribunalon,<br />
li, en sia luksa oficejo, alpaŝis kun propono tute mafieca: ke mi rekompensote<br />
kunplektiĝu kun lia aĉagado ŝajnigante konstati la nevendeblecon<br />
de la varoj pro teknika maltaŭgo kun la bezonoj de la eblaj klientoj.<br />
“Vi havos personajn sekretajn akcizojn el ĉiuj estontaj liveraĵoj el kiu ajn<br />
via zorgata nova firmao”. Nome: mi vendas kaj gajnas, ili aĉetas kaj ne pagas!<br />
“Per inteligentaj akordoj kiel konvenas inter vortoplenumantaj homoj, via<br />
merkata sukceso garantiate instaliĝos; se via firmao kristaliĝas en tiuj fiksideo<br />
kaj aĉaĵo, ĝi ne plu vendos en Sicilio pro viadamaĝe imagigotaj diverspecaj<br />
varaj difektoj. Komunaj avantaĝoj sugestus, ke ni reciproke nin helpu! Sicilianoj,<br />
honestaj homoj kaj obeemaj, senrestriktece aĉetos kaj regule<br />
pagos”.<br />
Praktike li petis esti promociita deponprenanto por tuta Sicilio rekonante al<br />
mi, krom la salajro ĉe mia aktuala aŭ alia firmao, makleraĵan procenton el ĉiuj<br />
liaj vendotaj varoj jam aĉetitaj pere de mi kaj nepagitaj, kies sukceso estos garantiata<br />
surbaze de lia efika premo sur obeigitaj negocantoj. Tion mi kredis<br />
kompreni el lia tordita lingvaĵo.<br />
Kaj por doni pli da efika konsisto al sia propono li venigis sian samaferan<br />
koterianon, ne tromaskitan lokan ĉefmafiulon: ili enfermis la oficejajn pordojn<br />
por permesi al mi “senĝene kaj libere rezonadi kaj raciemiĝi”. Embarasiĝa,<br />
kaj sincera kvankam altrudita el perforto, mia aludo al reciproka konveneco<br />
309
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
alie kompromisi, ricevis pikparolon kun pluaj minacoj.<br />
Estis maja printempo, la dekseshoro de sabata posttagmezo kaj ili min entenis<br />
prizone ĝis la dudekunua, min delasante nur kiam mi duonpromesis<br />
mian efikan intervenon ĉe la firmao por ke la ŝuldoj estu konsiste reduktitaj aŭ<br />
transakciitaj “pro magazena stagnado”. Elirinte kune kun mi, tiu je pufvanga<br />
vizaĝo indikis al mi restoracion kaj hotelon en kiu “vi estos kiel princo senelspeze”.<br />
La alia ulaĉo, tiu je vizaĝo scioplene duonmoka, elglitis tra la hotela<br />
pordo, por, evidente, dispozicii pri mia gastado, malgraŭ miaj insistaj klopodoj<br />
malakroĉiĝi el tiu ambigua protekto, kiu, krome, povus min envicigi inter la<br />
komplicoj de mafio.<br />
Ĉio obeis al lia volo. Fakte kiam, la sekvan matenon, mi aludis, adiaŭante<br />
la deĵorantaron, elpagon, la hotela ĉefprizorganto montris surpriziĝi kaj pene<br />
malinciteti sian ofendiĝemon.<br />
Mi ne scias kiel finiĝis la afero ĉar post nemulte mi forlasis la firmaon por<br />
nova okupiĝo.<br />
Malgraŭ tiu malbela aventuro, mi decidis plu resti, por viziti la splendajn<br />
monumentojn kaj muzeajn antikvaĵojn, en la urbo ĝis la lasta trajno de la deka<br />
vespere: per ĝi mi alvenus al aviadilhaveno de Catania (Katanja) je la kvina de la<br />
sekva mateno por aviadile forflugi. En la loka fervoja stacidomo mi pagis la<br />
bileton sed oni maltrafigis al mi ĉiujn rendevuojn pro stranga, por mi, sed senekscita<br />
por lokanoj, evento.<br />
La stacidomo kaj ties kajaj trotuaroj estas komplete sen vojaĝantoj, kompense<br />
el la ne malapuda restoracio tondras granda bruo de pordanca muziko<br />
kaj senzorgaj krioj, interrompata de rideksplodoj kaj ŝrikoj kaj tostoj, ondas<br />
sur homoj kaj aĵoj. Plaĉe alvenas la preskaŭ senpasaĝera trajno kaj kure alvenas,<br />
el tiu festenejo, ankaŭ kvin homoj kiuj okupas la nuran malfermitan pordon<br />
de la ununura vagono: ne eblas envagonariĝi! Ĉar mi insistas, ili min lasas<br />
pasi kaj suriri la vagonon, sed ili restas du sur la porda aperturo kaj du malantaŭe<br />
sur la senhoma pasaĝerkajo dum la kvina parolas ordonmiene kun la<br />
mastrece vokita trajnĉefo, aŭskultanta riverence. La trajno ne forveturu! Kial?<br />
Pro tio ke vojaĝantoj ne trovus sidlokon aŭ piedstaran spacon en la vagono,<br />
fakte iuj estas devigataj vicostare premi el la kajo dum aliaj haltas apogite sur<br />
la pordoklapoj pro evidenta amaso da premataj jam entrajniĝintoj! Estas leĝo,<br />
oni serpentume kaj pogute eksplikos al mi plendetanta dum la longa atendo,<br />
laŭ kiu “trajno povas starti nur se ĉiuj vojaĝantoj trovas lokon en ĝi; se tio ne<br />
okazas, la trajno devas atendi, ke alia trajno helpe alkuru, en tiu kazo el la urbo<br />
Sirakuzo, por transporti ĉiujn samtempe.<br />
310
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ankaŭ la malmultaj vojaĝantoj malsupreniras sendemande, senreage, sensufere,<br />
male vizaĝe montrante feliĉan obeemon!<br />
Pasas du horoj kaj jen alvenas la postulata dua unuvagona trajno. Subite<br />
ĉesas la muziko, la bruego fariĝas gaja babilado, multnombra aro preskaŭ silente<br />
defilas kaj amasiĝas sur la kajo kaj envagonariĝas en la dua trajno, dum<br />
mi vojaĝas tutesola en la unua. Tiam mi komprenas: por pludaŭrigi la festenegon<br />
kaj karavane reveni al Sirakuzo sen interrompi la kamparecan ĝojadon, oni<br />
inventis la trompon altrudante, mafistile, la ĉefstacidomestron telefone deklari,<br />
ke personoj el la pasaĝerkajo ne sukcesas envagonariĝi pro troa amaso<br />
da vojaĝantoj. En la Sirakuza stacidomo, ankaŭ por mi kaprico!, mi sukcesas<br />
vidi, supreniranta en luksan aŭton, la misteran ulon, ĉion movantan, eĉ la blokantojn<br />
de la trajno: ne alta, diketa, tute homsimila... sed riverencata de dekoj,<br />
pretaj je ĉio por lin servi kaj ŝirmi kontraŭ akuzoj kaj “entrudiĝoj” de la ŝtato<br />
subpremanta bonfarajn organizaĵojn! Dum li elfaŭkadis afablajn salutojn al ĉiuj,<br />
mi ekinstinkte lin abomenis kaj imagis esti traboranta lian ridmienon per<br />
sagaj sputoj kaj sarkasmoj!<br />
Kaj kio pri la supozigita amaso da vojaĝantoj kiuj restintus ekstervagone pro<br />
troa homariĝo? “Ja jes… nenio devigas pacienci ĝis tiu nokta horo. Personoj rehejmeniras<br />
kaj prokrastas vojaĝon pro tia ŝtata aĉservo …”. Estus la senkulpiĝo<br />
se moŝtuloj eventuale pretendus enketi!<br />
Mi maltrafis aviadilkonekson, sed kompense konstatis per kiaj ruzaĵoj kaj<br />
trompoj, pli “fantaziplenaj” ol perfortaj ĉi-foje, mafio allogas kaj obeigas al si<br />
popolanojn; mi spertis ankaŭ alion kiu mirigus sociologojn kaj moresploristojn.<br />
Maltrafinte la rendevuon kun la aviadilo, mi decidis resti gasto de la urba<br />
franciskana konvento, profitante de antikva amikeco kun fratulo plurfoje mia<br />
kunulo en iamaj religi-kulturaj staĝoj kaj nun tie pastre animprizorganta, kiu<br />
min feste akceptis vere franciskane, kvankam plennokte. Mia nokta mafia<br />
aventuro, tamen, ne multe interesis lin, eble, mi pensis, ĉar ŝablonaĵo en tiaj<br />
lokoj. Sed la mia estis mempafa opinio!<br />
Kiam al li kaj al la nemalmultenombra fratularo mi rerakontos, morgaŭ<br />
dum la tagmanĝo, la aventuron pri la nokta trajno, mi atendos, krom scivolema<br />
atento, reagajn kondamnojn pri la mafio; sed vane kaj naivece mi eraros!.<br />
Mafio? Kio estas? Mafio estas fenomeno preskaŭ neekzistanta en Sicilio,<br />
ĝi estas elturniĝema elpensaĵo de Norditalio, vera mafio estas la industrisistemo<br />
de Nordo kiu unue ekspluatas la laboristojn kaj poste ilin incitas al la<br />
konsumado de la produktitaj varoj... tiu akuzo funkcias kiel eskapilo de Nordo<br />
por subigi Sicilion. Mia gastule afabla silenta embaraso, ne perturbata de paci-<br />
311
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
enca sinteno esprimanta miron kaj ekprovojn rebati, plifervorigis ilin, kiuj disfaldis<br />
kaj faldis nekutiman dialektikon. Ĉiuj miaj ekfraziĝantaj sonoj kiaj “tamen<br />
la temoj de kinarto, la romanaj temoj, la ĵurnalistaj enketoj kaj juĝistaj<br />
verdiktoj montras la kontraŭon; agnoskoj mem de pentintoj kaj la ekzekutoj<br />
per lupara (kurtakana fusilo ŝarĝita je plumbokugletoj)...”, fajrigis la diskuton<br />
kvazaŭ ili celus altrudi al mi perforte kaj timige, ke mi kontinentulo malfruas<br />
kompreni la malnaivajn nuancaĵojn de insulanoj kaj trompiĝe aŭ mise aŭ senfajnece<br />
interpretis juĝajn kaj raportajn konfesojn de nesenprofitemaj fiuloj,<br />
eble sekrete rekompensitaj. Kio frontas kontraŭ min? Mi ĝis tiam imagis fratulojn<br />
tute engaĝiĝintaj en la liberigo de sia popolo el la senkontrasta, kvazaŭ<br />
natura kaj fatala evento, nome subiĝo al mafiularo.<br />
Kiam malaltiĝis la akreco, tio ensceniĝis per la konsidero, enŝtelita de mia<br />
staĝa amiko, ke al la gasto oni devas ankaŭ respekton kaj, eventuale, sugeston<br />
kun invito, ke li plu restu en Sicilio se li volas enpaŝi en la insulan etoson kaj<br />
pensmanieron, nekaŝeble pli virtuozan ol la kontinenta. Ĉu ironiaĵo aŭ eskapilo<br />
por senpintigi la tension?<br />
Al mi malplaĉis pli tiu sinteno de nesenkulturitaj personoj ol la konduto de<br />
la perfortuloj de la fervojo kaj de la minacantaj pseŭdonegocistoj. Al kiu mi<br />
rakontadis, poste kaj aliloke, tio ŝajnis nekredebla: ne nur mi, evidente, ĝis<br />
tiam taksadis frivole mafion, kiel ludeca lukto inter gardistoj kaj ŝtelistoj. Ĉar<br />
ne eblas, ke tiuj fratuloj ne konus la situacion, mi iomete superis la frustraciantajn<br />
konsiderojn pere de la penso, ke ili certe moviĝis per la deziro savi la<br />
honoron de Sicilio: tiom ili ensamiĝas al ties popolo! Nur jarojn poste, oni diros,<br />
ekkonstateblis sintenŝanĝo; sed mia frustro ankoraŭ daŭras..<br />
Ne tuta Sicilio, tamen, similas al la supre priskribita; mi jam antaŭe vizitis<br />
alian sicilian agenton, kies zono akirantaj komercistoj pagis respektante la<br />
kontrakton. “Kiel vi konvinkas viajn klientojn?” mi demandis; li min rigardis<br />
respondante: “Mi ilin vizitas ĉiam akompanate!”, “akompanata de kiu?”, pludemandis<br />
mi. La homo levis la kapon kaj serioze kalme fingrindikis objekton<br />
fiksitan al la parieto senemocie dirante: “jen mia akompananto”. Estis fusilo!!<br />
Sed tion dume flanken<br />
Tiuj siciliaj lokoj memorigas al mi preskaŭ forgesitan sperton, ĝuste en tiuj<br />
lokoj, dum mia iama predikado en diversaj paroĥoj. Estas komuna opinio, ke<br />
la sudaj gentoj facile metas, en propra kredvivo, unualoke la Virgulinon Marian<br />
kaj Sanktulojn kvazaŭ ili estus Dio. Dio kaj Jesuo Kristo ŝajnas okupi duarangan<br />
konsideron en popolecaj devotaĵoj ktp. Mi volis enketi, en longaj pri-<br />
312
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
vataj kaj publikaj konversacioj kiom da vero kuŝas en tiu opinio, foje lanĉigita<br />
kiel akuzo kontraŭ la kultado al la Sanktuloj praktikata en la katolika eklezio.<br />
Mia enketilaro laŭiris tiel:<br />
Kial vi pardonpetas al Maria?<br />
Kial vi enirante preĝejon riverencas unue la statuojn aŭ pentraĵojn prezentantajn<br />
Sanktulojn?<br />
Kial vi diras, vin kulpigante je peko: “mi malplaĉis al la Virgulino Maria?”<br />
Kaj samspecaj diversaj demandoj.<br />
Mi trovis respondojn kiuj metas en la unuan lokon nur Dion kaj Jesuon<br />
Kriston.<br />
Ili koketas instinkte la sanktulojn:<br />
1) ĉar tiuj ĉi povas digne prezenti al Dio, eĉ sugesti al ni niajn bezonataĵojn<br />
ne ĉiam laŭgravece preĝpetitajn. Ili krome vivis surtere kiel ni kaj do povas<br />
klerigi kiel digne servi al Dio;<br />
2) pekante, ni ofendas eĉ ilin ĉar ni perfidas iliajn instruojn por ke ni vivu<br />
religie kaj honeste. Kaj ili certe igas pli efika nian penton ĉe Dio.<br />
Ĉio tio estis esprimata per teologie nekorektaj vortoj, foje aspekte herezaj.<br />
Sed sub tio legeblas la klara perfekta kristana kredo. La respondoj estis pli preterportataj<br />
de emocilingvaĵo ol de precizaj konceptoj: tio eble okazigas dubsencaĵojn<br />
ĉe lingve pli precizaj personoj fiksiĝantaj sur plej eksteraj aspektoj!<br />
Se la subkuŝanta suspekto estis: la subuloj anstataŭas Kriston per Maria, la<br />
elsperta konkludo estis: la subuloj alvenas al Kristo per Maria!<br />
Tamen dezireblas, ke la lingvaĵo eksterigu la internan pensadon kaj ke ankaŭ<br />
ekstere la idehierarkio enviciĝu laŭ la valora ordo, eĉ en unuopaj, gestaj kaj<br />
vortaj, agaderoj, en la devota konduto.<br />
Aliajn fojojn mi enfalis en la riskojn perdi ĉion, eble la vivon mem. Dum<br />
alproksimiĝis la agenta mandatfino, mi vizitis lastafoje miajn klientojn, precipcele<br />
enkasigi ĉe pagmalfruantoj: mi enkasigis kaj kombinis ankoraŭ vendojn.<br />
Unu el tiuj ĉi estis akre alstrebata, pro sia kvanta vendograveco, de diversaj<br />
alifirmaaj vojaĝagentoj: venkis mia oferto pro la bonkvalito kaj la laŭfama<br />
fidela konformeco inter varo reklamita kaj varo liverita malgraŭ iom plikosta.<br />
Kiam mi, foririnte el la klienta akceptejo kaj startiginte la veturilon, ekvidante<br />
tri homojn en rapida aŭtomobilo, stirata de konkurenculo jam spertita de<br />
mi pro lia ruza mallojaleco, sekvantajn la mian, mi ektimis, ke jam ĉio estas<br />
finiĝanta por mi. La malkavaliroj abrupte preterveturas sed subite blokas sian<br />
aŭton antaŭ la mia, desaltis de sia maŝino, kaj tuj du alsturmas min, min<br />
elaŭtigante malglatege.<br />
313
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Mi prononcas, klopodante aspekti senĝene, la ŝablonajn senespere elbuŝigeblajn<br />
vortojn Kion havas mi por fari kun vi?, sen vorttordiĝoj ili bojeske ordonis,<br />
ke mi montru aŭ deŝiru la kopion de la papera mendilo kaj iu apudigas<br />
sian muzelaĉon al mia fronto dum liaj manoj ekstringas peze mian kolon kaj<br />
liaj piedoj tretas pintojn de la miaj provante min faligi dorsen. La tria homo<br />
dume trovas mian varspecimenaron kaj ĝin dismetas surstrate kaj traserĉas la<br />
kajeran mendilon subskribitan de la kliento (sen tiu subskribo takseblas sengarantia<br />
la mendo); ĝin ne trovante, ĉar mi tenas ĉiam brustopoŝe subskribitajn<br />
dokumentojn, ili fie min mokgestas dum unu komencas min piedbati. Bonŝance<br />
ili ne trovas la enkasitan monon, jam perbankserve senditan al la firmao. La<br />
malmultaj paŝantoj la aranĝaĉon ne notas, neniom helpas.<br />
Forlasante la aŭton al necerta destino, mi per ektirego liberigas miajn brakojn<br />
kaj deiĝas el iliaj manoj kaj forhastas al proksima domegpordo kiun oni<br />
miabonŝance lasis malŝlosita: sed, enirinte, kure kaj minace postsekvata, mi<br />
ne sukcesas ĝin fermi miaŝultre, tial mi estas enpuŝata suprenkuri la ŝtuparon,<br />
unu du tri etaĝoj, pordoj rigide riglitaj, neniu aŭdas miajn helpalvokajn kriojn<br />
plenspire elgorĝiĝantajn; miabonŝance en la fina momento, ekzakte en la lasta<br />
ŝtuparplaceto, pordo malfermiĝas el kiu eliras sinjorino, kiun mi malagrable<br />
kaj senparole retropuŝas englitante kun ŝi en ŝian domon kaj puŝŝlosante<br />
malantaŭŝultre la pordon kaj ĝin kojnante per okazaj umaĵoj kaj blokante manilon.<br />
Ŝanca elsavo! La malvidiĝo, momente alvokata dumkure, nun vere<br />
efektiviĝas! Senspire mi ĉarpentas motivojn de mia konduto al la terurita, eble<br />
kvindekjara, loĝmastrino perforte enpelita en sian hejmon: la pordo fermiĝas<br />
retopuŝante el la embrazuro piedon de persekutanto. Mi laŭtvoĉe ŝin altrudece<br />
petas, ke ŝi telefonu al la karabenistoj: ŝi fakte tremante ekdiskas, laŭtvoĉe kuraĝigita<br />
de mi, sur la sonorilprovizita telefonklavaro; sed ne sukcesante kombini<br />
la ĝustajn klavojn, tiam ŝi ekŝajnigas interparoli. La du postkurantoj ekflamigante<br />
sian koleron elkraĉis venĝon kontraŭ la dommastrino kaj furioze batante,<br />
piede kaj mane kaj tutkorpe, kontraŭ la pordo, sur kies malantaŭo mi haste<br />
apogis la tutan pezon de mia korpo… Fine La bruigita telefonklikado, de<br />
miaj fingroj por timigi plurfoje refarita kun despera voko, konsilas al la persekutantoj<br />
retiriĝi el la interŝtuparo. El la rigardilo mi observas ilin ekmoviĝantaj<br />
rapide al la malsupraj ŝtupoj; kaj vidas ankaŭ la eksteran manilon, surpavime<br />
rompita.<br />
Post longaj, neekskluzive fizikaj, enspiroj/elspiroj, trafenestre mi vidas mian<br />
aŭton okupanta la stratcentron kun la pordoj malfermitaj. Reakirinte kuraĝon<br />
kaj singarde desuprinte tra la ses etaĝoj, mi decidas koincidigi mian aperon sur la<br />
314
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
strato kun la alveno de karabenistoj, kies intervenon ververe mi ĵus petis malgraŭ<br />
la kontraŭa opinio de la kontraŭvole gastema dommastrino. Poste mi scios,<br />
ke tiuj aĉuloj iam ĵuris, ĉe komunaj klientoj de nia varo, ke propramane mem<br />
min forigos el la zono per severa draŝado.<br />
Por kompletigi la kadron pri la okazintaĵo, elvokendas la senkompata konkurenco<br />
karakterizanta, foje, eksterleĝan vendadstilon de komercagentoj de<br />
samspeca varo. Komunaj klientoj plurfoje informis, ke tiuj tipuloj kalumniis,<br />
senefike tamen, ke mi vendaĉas kiĉojn, nur ŝajne konsistajn tapetpaperon kaj<br />
ties akcesoraĵojn. Fine koleriĝinte pro sia negoca maltrafiteco imputita al mia<br />
konkurenca hipokrita kaj misiriga majstreco, ili sturme reagis por ke mi<br />
forlasu la merkatan zonon. Se mi povintus antaŭkonigi al ili, ke mi estas spontane<br />
forlasonta la placon!<br />
Miaj entreprenemo aŭ malprudento kuntrenis al mi aliajn danĝerojn, kiel la<br />
sekvan. Ĉe Padovo, kliento kutimis forgesi elpagojn de fakturoj jam ŝimintajn<br />
malgraŭ instigoj personaj kaj leteraj. Mi aŭdace studis strategion: konigi al<br />
liaj klientoj lian malfidindan konduton. Mi eniris lian vendejon kaj post hastecaj<br />
salutoj, laŭtvoĉe ĵetis abrupte al la senhonta ŝuldanto deĵoranta, kun komizo<br />
ĉe la tablego, aĉetantojn ĉe kiuj li certe celas savi sian reputacion: ”Mi<br />
venis por enkasigi elpagojn kiujn vi de jaroj ne honoras”. La viro, forpuŝante<br />
vendejan tablon venis impete antaŭ min ŝveligante la kolon kaj, agitante la manojn,<br />
komencis pugni, furiozege sed senenergie, miajn vintre supervestitajn<br />
ŝultrojn kaj bruston forigante min el butiko. Reveninte al la firmao, post malpli<br />
ol unu semajno, mi malkovris, ke la kliento jam foriris el la listo da pagmalfruantoj.<br />
“La celo ne pravigas la ilojn”, cirkuliĝis el Albnjo, malkvietigita de tiuj neleĝaj<br />
sistemoj, kaj kontraŭdezire aŭgurante, ke iam aŭ tiam okazos, ke mi laŭmerite<br />
revenos kun la ripoj rompitaj.<br />
Se nek la ripojn oni rompis kaj nek la aŭreoleton de monrekuperanto mi<br />
perdis ĉe la komisiintoj, min foje malkvietigis la penso ke funde mi ne respektis<br />
la homon!<br />
Alia rakontindaĵo, sed amuziga ĉi foje, okazinta tiutempe en Valtellina<br />
(Norda Italujo).<br />
Komerca reprezentanto kutime abundas je ĝentilecoj kaj splitecoj, precipe<br />
kiam tio kostas malmulte kaj kreskigas, pere de simpatio al la agrablemulo,<br />
ŝaton al vendotaj varoj!<br />
Mia kliento, en urbeto de Valtellina, ricevadis mian viziton ĉiam gajecon<br />
esprimante, kaj inter unu klientservo kaj alia li konversaciis kun mi elkore, sen-<br />
315
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ĝene kunplektigante dialogon kun mi kaj servon al klientoj. Kaj ju pli babiladis<br />
des pli mendadis, formale trarigardante mian specimenkolekton. En estinteco,<br />
dum aliaj samelkoraj babiladoj, li profitis paroli memkontente pri siaj gefiloj,<br />
ĉiuj validaj komercistoj aŭ laboristoj en najbaraj vilaĝoj kaj en la ĉefurbo<br />
Sondrio (Sondrjo). Nun, eble same kiel pasintokaze, el lia geedza fingro frapis<br />
oroblanka ringo larĝa preskaŭ duonfalango, sed ĉi-foje ĝi ekscitis mian scivolemon,<br />
kiun mi lasis enketi per aludoj vagaj kaj varie interpreteblaj.<br />
Ĝuste okule postkurante tiun ringon mi lasis sparkiĝi la kutima profitema<br />
malvirto de la ruzaj afablaĵoj kiujn mi akurate majstris en oportunaj momentoj.<br />
“Kaj via edzino, ĉu ŝi ĉiam regalas vin per oportuna hejma prezentado?”.<br />
Oni notu tiun malprecize ĉiodirantan oportuna hejma prezentado: mi fakte<br />
preskaŭ nenion jam konis aŭ nun memoras pri tiu virino, kiun li, al mi ŝajnas,<br />
estis nomanta “Cezarina”, kvazaŭ ŝi estus persono de mia pensa rondo. Al la<br />
homo tiom agrablas mia, por mi asepsa, demando, ke li ĝojplene eksplodas en<br />
la proponon, pli akcente ol iam, per la amikeca altrudo: “Venu! Ni paŝu ĉe<br />
mia Cezarina... Poste kune tagmanĝu kie membalzamigitaj manoj surtabligas<br />
Pizzoccheri (Picòkeri = nudeloj de fagopiro) specialajn kun vino de niaj sunumitaj<br />
montaj deklivoj”. Ni iros, mi pensas, al restoracio ankaŭ por malŝpari<br />
penon al lia edzino Cezarina, kiu eble feliĉas liberiĝi el kuirejaj zorgoj.<br />
Mi kutime tagmeze satigas mian, facile kaj profite neglektitan, nutraĵbezonon<br />
per hasteca sandviĉo kun kafo, preferante profiti de tiu ĉi tempo por kontakti<br />
pluajn komercantojn kies laborhorarajn rutinaĵojn mi jam profite konas;<br />
poste, vespere, mi kompensas mian stomakon per senmezura kvanto da lokaj<br />
frandaĵoj, ankaŭ por okupi, foje, la senfinan vesperajn longhorajn antaŭdormajn.<br />
“Jes, duobligu la kvanton de miaj menditaĵoj, kaj venu ĉe mian Cezarinan<br />
por sekve gustumi eksterordinarajn Pizzoccheri”, li insistas. Duobligi mendaĵojn<br />
estas granda gajno por mia provizio kaj valoras la penon de la elteno de<br />
konversacio dum kiu mia penso, malantaŭ aspekta afableco, insiste kuras al la<br />
sinsekvaj taskoj ĉar kutime mi fidelas al fiksitaj horoj de la kontaktoj kun<br />
klientoj.<br />
Mia neantaŭvidebla gastanto forpermese retiriĝas en malantaŭvendejan<br />
ĉambron el kie tuj poste venas voĉo telefonparolanta. Certe, mi spontane pensas,<br />
li estas informanta Cezarinan pri sia decido, ke ili ambaŭ kune tagmanĝu<br />
en restoracio kun tiu gasto, do, ke ŝi ne prizorgu ion alian. Li hastas mallevi la<br />
rulkurtenon, okupas lertmove lokon en mia aŭto (“Tiel vi povas repreni senalizorge<br />
vian cirkuladon”, li altruiste ĵetas), ĝin parkigas post kvincent metroj,<br />
elpoŝigas ŝlosilon, malfermas la pordon de domo ĉirkaŭata de ambaŭ flankoj<br />
316
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
de ĝardenetoj, kaj jen mi min trovas, kun la piedoj eniĝantaj en tapiŝojn, antaŭ<br />
vasta ŝtuparo luksega kaj grandioza kun fronte, je la unua duonetaĝo, granda<br />
spegulo, ĉio tiustila kutimiĝinta iam de nobelaj familioj kun la “piano nobile”<br />
(beletaĝo). Oni vidu, mi pensas, ke mia ĝentila gastiganto aŭ devenas aŭ inklinas<br />
al arta bona ĝuado kune kun aparta priarta gusto! Ĉio cetere en ordo kun<br />
liaj eferveskaj fantazio kaj entreprenemo.<br />
Mia amiko eksupreniras ŝtuparon duŝtupe ĉiupaŝe, eĉ mi same faras sen<br />
kompreni tamen la motivon de tioma hasteco kaj de tia senreplika invito, kaj<br />
tuj transe de solena pordo aperas antaŭ mi ŝtupplaceto kun diversaj pordoj<br />
amfiteatre lokitaj, unu el tiuj, larĝe malfermita, montras kuirejon iom malordan.<br />
Memevidente! Oni estas iranta haste al restoracio! Kaj certe Cezarina<br />
ĉion forlasas al pli malfrua sistemado.<br />
Ni jam ĉeestas, Cezarina!, anoncas kun sincera tenereco mia amiko puŝetante<br />
delikate maldekstran pordon, el kiu neniu respondo elvenas. Anticipante<br />
miajn paŝojn, miaj okuloj ekkomprenigas, ke temas pri dormoĉambro. “Vetu,<br />
ke Cezarina litkuŝas malsanule”, mi al mi pluas riproĉe, “eble senmova dum<br />
mi senintuicia estas aranĝonta miskontaktaĵon”. Iom agacite pro mia inklino aspekti<br />
kaj esti ĝentila okaze de invitoj, mi ekpreparas taŭgan mienon kaj ekserĉas<br />
inter konvenecaj esprimoj tiun malpli maltaŭge agordiĝantan kun la afablo pro<br />
la festena renkontiĝo kaj la bedaŭro pro la sanstato de Cezarina.<br />
Ne estas tempo, tamen, por tiu zorgo, ĉar mia amiko altrudas al mi prioritaton:<br />
min kun decida afableco enpuŝas en la cezarinan ĉambron. Rapide kurigante<br />
plurfoje la okulojn de maldekstre al dekstre, mi vidas nur du litojn, el<br />
kiuj unu kun kovriloj senordaj, separitajn de mebleto murapogita. Tuj miaj<br />
pensoj formas hipotezon, eĉ certecon: “Evidentas, ke temas pri momenta aŭ<br />
muldebla malsano se la malsanulino povas forlasi la ĉambron! Jen la motivo<br />
de ŝia ĵusa nerespondo”. Mia penso apenaŭ netiĝis ĉar la edzo de Cezarina<br />
min kun afabla altiro enirigas inter la du litoj kaj, kun riverenca sinteno ekkoncentras<br />
mian kaj sian atenton sur la noktotableton interlitan, kun retenata spirĝemo<br />
dirante, supozinde al mi sed ne nur al mi: “Mi vivas ĉiam kun mia Cezarina!<br />
Mi sukcesas ekdormi nur kun ŝi miaflanke, por senti ŝian ĉeeston...”. Nun,<br />
fine mi ĉion vidas, ĉion maleme komprenas: sur la noktotableto gapas kestujo,<br />
en la kestujo vitrŝirmita rozkolora ĉiudenta kranio, la kranio de Cezarina.<br />
Dum mi memtrudas reteni miriĝon kaj eksciti en mi partoprenan sintenon<br />
malebligante, ke vortoj manifestu miajn surprizon kaj balanciĝon inter ŝato al<br />
lia fideleco kaj partopreno al ŝia evento, li ekrakontas, miabonŝance, ŝian<br />
forpason... Ŝi estis mortinta dudekdu jarojn antaŭe, tujpost ol esti naskinta la<br />
317
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kvargeneriton. De sep jaroj, de la reeltombiga momento, la edzo obtenis el la<br />
aŭtoritatuloj la permeson preni kaj teni en sia hejmo tiun ostan restaĵon ankoraŭ<br />
integran.<br />
Mi miratente observas la homon, kiu jam plurfoje senvole forlokis miajn<br />
menson kaj konduton, por ne perdi adheron al liaj gestoj kaj diroj: kelkaj sekundoj<br />
de medito, krucsigno, lia elkora forpermeso de Cezarina kaj du horoj en<br />
restoracio. La tagmanĝo, plaĉa por la sensoj, tikliĝas ankaŭ pro nebremsebla<br />
impulsiĝemo ĝoji je la imagitaj reagoj de amikoj kiam mi estos rakontanta la<br />
okazintaĵon: kio estontece fakte okazos plurfoje, ĉiam gajgante kaj pro ĝia<br />
strangeco kaj pro la edza fideleco de tiu homo. Antaŭ la forpermesa saluto li<br />
konfidis, eble suspektante pri mia miro, ke ankaŭ la filoj ne amas multe tiun<br />
ĉambron.<br />
Jam certe kompreneblas, malgraŭ ke mi tion eksplicite ankoraŭ ne pritraktis,<br />
ke mia mandato ekis gajnigi al mi panon tro ŝvititan. De kelka tempo nemalmulte<br />
de mia gajno devenis en la rekta merkatumo pri varoj kolportataj senimposte<br />
enspezodonaj, kaŝitaj en la bagaĝujo. La kurantaj leĝoj tion malpermesis<br />
sed kontrolmanko lige al la malalteco de la monpunoj kuraĝigis la civilan<br />
socion transgresemiĝis novaj leĝoj kaj pli rigoraj kontroloj ekfunkciiĝis.<br />
La samtempa altigo de elspezoj kun la rezigno liveri kaŝvaron “aŭtokofrujan”<br />
ebligantan eskapi el akcizoj kaj portopagoj, konsilis al mi, ke jam alvenintis la<br />
horo rekoni sur mi la emajlon de la tempo kaj retiriĝi kaj antaŭtempe pensiuliĝi,<br />
en Italujo afero ĉiam facile kombinebla tiam, aŭ ŝanĝi metion kaj dungite<br />
okupiĝi alie, eventuale pli taŭge al mia kultura preparo, fore de la strata ĝangalo.<br />
Tio okazis neantaŭvidite kaj senzorgite, ekzakte kiam mi tion estis devigata<br />
deziri.<br />
La demisiiĝo estis regule komunikita al la firmaa estraro, sed tiu enscenigis<br />
bedaŭrindaĵojn pretekste, ke mi estus nocanta, pro manko de preparitaj varofertantoj<br />
ĝuste en la momento de plia aŭtonomiiĝo de la firmao, la komunan<br />
salajron en “avancanta” kriza situacio. Akordiĝinte pri mallonga prokrastiĝo,<br />
mi rekomencis viziti klientaron tra la diversaj regionoj. Min akompanis kvardekjaraĝa<br />
sinjorino dezirema “staĝi kun tia vendoĉampiono” por lertiĝi en la<br />
arto de la varofertado ĉe revendistoj, kiujn ŝi poste pretos viziti tute sola. Ni<br />
travagis dum unu semajno kiam nia malprudento finis la kuron: iun posttagmezon,<br />
dum somnola posttagmanĝo en la restoracia salono, mia anstataŭontino<br />
vidis ŝteliston ekforkuranta kun nia (propriete ŝia) aŭtomobilo, momente parkita<br />
senalarma, kaj specimenoj kaj la tuta laborbezonaĵo... Ni revenis trajne al la<br />
centra oficejo. Mi definitive demisiis dankegata kaj gratulata per nemalŝatin-<br />
318
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
daj kompenso kaj omaĝo kiuj fariĝis komplicoj por ke mi iru realĝustigi Siciliajn<br />
aferojn, kiel jam priskribite.<br />
Koncerne aŭtojn: mi je tiaĵoj ferrubigis entute nur tri laŭ okjara laboro de<br />
naŭcentmilo da kilometroj, dum miaj samfirmaaj kolegoj kun samnombra kilometraro<br />
je tiaĵoj eluzis almenaŭ ses kaj krome pli luksaj ol la miaj. Kaj tio<br />
estis motivo de ŝercado, plibone de vualita mokado pri mi pro sobreco iluzie<br />
ŝparanta monon reale malŝparanta prestiĝon ĉe klientoj, laŭ ilia rekantado.<br />
La rezultojn oni vidis ĉe la fino kiam pro egallaboro mi ekĝojis pri la akumulitaj<br />
ŝparaĵoj, ili male, regate de impulso paradi pli prosperaj ol vero sian financan<br />
kaj socian pozicion, akumulis ankaŭ premisojn kaj ekzercojn por afekti<br />
pli prospera sian estontan malpli konsistan ekonomian staton. Tion elcerbigante,<br />
mi faras venĝon kontraŭ kolegoj... kiuj, kune kun mi, hodiaŭ, amikece<br />
vojaĝas tra la tempo de la rememorigantaj renkontiĝoj.<br />
Lasta diskuteto, dum la adiaŭa vespermanĝo, sed pli pri opinio ol pri nova<br />
okazo de konflikto. Ankaŭ ĉe ni facilis blasfemoj, foje vorte fantaziaj sed ĉiam<br />
naŭzaj. Por malpli malnobligi tiun konduton oni alkroĉiĝas al neceso sin liberigi<br />
el tensio akumulita pro subitaj misfunkcioj aŭ elreviĝoj aŭ damaĝoj. Pri<br />
liberiĝo el tensio, blasfemo eble funkcias, mi subtenis, sed kio pri la malhonesteco<br />
de la ilo uzata?<br />
Aliaj sin defendis alkroĉiĝante al la ideo, ke funde estas Dio kiu ne forigas,<br />
eĉ kombinas, la suferigajn eventojn: blasfemanto indikas la veran kaŭzon ankaŭ<br />
de la premitecoj ne dependantaj de la homa volo, funde la ribelaj pervoĉaj<br />
ofendoj rekonas la absolutan superregon de Dio, kiun ni kristanoj nesenmotive<br />
konfesas “Patro”.<br />
Kiel ne akordiĝi kun tiuj opinioj? Sed ili forgesas, mi flustris, ke la dia kaŭzeco<br />
naskiĝas el amo, ke Dio kondukas al la savo per, misteraj ja jes, sed savdonaj<br />
vojoj. La akcepto pri Dio far la blasfemanto estas malama kredo je Li; “ni<br />
foje preferus Dion subigitan al niaj deziroj anstataŭ Dion sinjoron de la eventoj<br />
kaj mistere sed ame prizorgantan pri la fina destino de la homo”.<br />
Tra tiuj pensoj ni nin definitive salutis. Nur jam eksterporde mi, jam kvita<br />
kaj senkredita, momente konsciiĝis, kun surprizo pri miaj antaŭaj malatento<br />
kaj indiferento, ke tie mi estas lasanta gravan eron de mia vivo.<br />
La saldiĝantaj kontoj, antaŭe nur nespecife kontrolitaj, plus la spontana<br />
mongratifiko de la firmao, akumuligis al mi neantaŭviditan monsumon per kiu<br />
estis akirata akcia paketo, kiu, laŭ spertula juĝo, neniam suferus minusojn;<br />
male ĝi ĉe bilovaloro rapide duoniĝis agitante mian koron tra altiĝoj kaj faloj;<br />
sed fine mi ne domaĝis la investon.<br />
319
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
320
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro deksesa<br />
Inter lernantoj kaj profesoroj<br />
La gajnoj el la okupiĝo kiel vojaĝagento ekelĉerpiĝis. En mondo de adorantoj<br />
al junuleco kaj de gejunuloj celantaj trovi vivo-spacojn, miaj konkurencaj<br />
energioj kaj, sekve, miaj fakturitaj vendoj, ekperdis la pasintajn lertaĵojn:<br />
merkato sin ekmontris jam tro satigita je miaj varoj aŭ klientajn gustojn la reklamo<br />
ŝanĝis. Des pli, novaj leĝoj, jam pli frue aluditaj, obstrukce, kvankam<br />
oportune, malhelpis la senperan senfakturan vendadon se ne je risko de gravaj<br />
monpunoj, dum ĝi de kelka tempo fariĝis mia precipa enspezo apenaŭ kovranta<br />
la krudajn rekte elpoŝeblajn elspezojn. Fine konspiris la deziro restadi ĉe la familio<br />
apud la filino: pro ĉio tio mi ekvolis antaŭvidi por mi lernejo-tempon<br />
kaj agi por ĝin okazigi, neŝanceleble vigle deziritan. Akompanis tiujn malhezitojn<br />
kaj, fine rezignon pri la komercagenta mandato, la promeso de la torina<br />
episkopo, Kardinalo Pellegrino, laŭ kiu ankaŭ la edziĝintaj ekspastroj laŭeble,<br />
sed laŭbezone, trovos estimon sufiĉan por ricevi mandaton de instruado pri la katolika<br />
religio en publikaj lernejoj.<br />
Intertempe, tamen, la aĝo kaj farto de la kardinalo lin devigis rezigni estradon<br />
kaj ĉiun alian influon en la direktorado de la diocezo; nun paŝtistas alia<br />
episkopo. Ĉu tiu ĉi sekvos la saman linion? Mi sendis serĉan leteron al la Kurio<br />
min proponante kiel plenpostenan instruiston, kaj pretis atendi. Sed ne necesis.<br />
Mia sesjara filino, iun matenon, dekroĉis la trilantan aŭdilon kaj, turniĝante<br />
al sia patrino, kvitas per la novaĵo: “Paĉjo profesoro, oni serĉas la profesoron...!”.<br />
Jes, ĉe aliflanka ricevilo nekonata voĉo prononcis la trankviligan inviton:<br />
“Ĉu vi akceptas mandaton de instruado?”.<br />
“Jes. Kie, kiam, kio farendas tuj?”.<br />
“Venu kunporti dokumentojn kaj preni rajtigilon”.<br />
Kaj de tiu tago, je sojlo de kvindeksepjariĝo, mi ekaventuris en la deĉiam<br />
deziritan instruistan okupiĝon en duagradaj lernejoj kaj tiel mia subkuŝanta<br />
unua kompetento fariĝis ankaŭ profesio. Estis la dua fojo, fakte iam, kvan -<br />
kam nur plurjara anstataŭanto, mi lecionis pri la helena kaj latina lingvoj; sed<br />
jam pasis tiom da jaroj, ke la instruado estis apenaŭa memoro, kiu tamen viriĝis<br />
kaj sin montris spertdona pro la ĵus akceptita mandato.<br />
Kaj estis, efektive, gaja plonĝo inter geadoleskantoj kaj gejunuloj: malfacila-<br />
321
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ĵon mi ne renkontis tiam kaj nun ne antaŭvidas. Mi ne fremdas pri pedagogio<br />
kaj psikologio kaj pri kapablo trakti lernobjekte kristanismon laŭ vidpunkto<br />
de katolikismo, kiu impregnas la kulturon kaj arton kaj literaturon kaj<br />
la lingvaĵon de Italujo kiuj siavice justigas la ĉeeston de la katolika religio en<br />
publikaj, ŝtataj kaj neŝtataj, lernejoj.<br />
Tamen mi devis superi iun nepre pridiskuteblan antaŭkondiĉon. Kiu estis<br />
tiu maljunuleto plonĝanta en lernejon? Ĉu la kutima truŝtopilo senkompetenta,<br />
forfluigita sur la lernantojn por havigi al li facilan rekompencan salajron?<br />
aŭ sakristio-deĵoranto bonkonduta kaj merita je fina premio?<br />
Tiaj la rekantaĵaj demandoj plurfoje spertitaj kies origino ŝuldiĝas al tio ĉi:<br />
se vi ne radias elmontrante, ke vi devenas el pastraj vicoj, vi ne povas taksiĝi<br />
doktrine kompetenta kaj des malpli konvinki je via pedagogia kaj disciplina<br />
preparo al instruado, kun la rezervo tamen, ke subsube pastro instruas iom antaŭjuĝe!<br />
Neniu tamen al mi petis kredittitolojn, nur lernantoj vortumis sibilajn<br />
demandojn kiujn mi imagis inspiritaj de ne ankoraŭ amikaj kunprofesoroj,<br />
eble dubemaj pri mia profesia trejnado aŭ eble malfavoraj al la prireligia lerneja<br />
instruado: komunaj, kutime nur scivolemaj demandoj impresis kaj fariĝis<br />
ironiaj aludoj al mia ne oportuna, malgraŭ laŭleĝa, ĉeesto en... erara loko!<br />
“En kiu paroĥo, erudante infanojn pri katekismo, vi vin preparis al la instruado<br />
pri teologio?”.<br />
“Ĉu pri tio vi vere fakfrekventis... Ja, ĉe kia fakultato vi vin fakuligis?”.<br />
“En mia paroĥo, estis mia timida respondo, en libertempaj postlecionaj pri<br />
la helena kaj la latina horoj aŭ post plurjaraj vizitoj al teologia fakultato”.<br />
“Por instrui ĉu ne necesas pruvoj de taŭgeco?”.<br />
“Sed teologion kaj sciencojn apudajn kiel vi postkuris?”.<br />
“Mi havis tempon, pasion kaj monon por instruiĝi ĉe PAS kaj ĉe Istituto di<br />
Indagini Psicologiche kaj ĉe Pontifika Universitato...”.<br />
“La profesoroj estas multe pli junaj ol vi. Ĉu vi ne timas vin senti fiŝo eksterakva,<br />
ĉu vi ne hontas...?”.<br />
“Al ni finfine ne malplaĉas amuziĝi… kun napokapaĵo!”.<br />
Vere tiu lasta vorto estis pli intuiciigita ol eldirita ĉar kunsona kun la proverbo:<br />
difekton, kiun oni admiras en moŝtulo, oni ne pardonas al novulo.<br />
Tion kion iam mi konstatis, eĉ ĉe normale kleraj personoj, nun mi spertas<br />
surhaŭte ankaŭ ĉe mezlernantoj: vi estas laiko, do ne pastro, do sena de kompetentoj<br />
kaj atutoj por klerigi religion, kvankam religio estas “scienco instruenda,<br />
kelka susuris, senbezone je preparitaj komisiitoj”.<br />
Ĉe la antaŭadoleskantoj kuris reciproka incitigo por ke iu aŭdacus havigi<br />
322
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
de mi informon ĉu miaj genepoj jam geedziĝis. Ne tuj mi komprenis la aludon<br />
al mia ne juna aĝo; tion fine kompreninte kaj hastante informi, ke mi havas<br />
nur unu filinon “ĵus naskiĝintan” kaj memorante noveleton antaŭ du tagoj legitan,<br />
tiun ĉi ekrakontis kaj, konstantinte ilian atenton, transformis la porinfanan<br />
noveleton en mian spertiĝon. “Ja, se paroli pri filino, miaj manoj ankoraŭ ĝojas<br />
pri la feliĉa iama sukceso de la kutima operacio ĉe ŝia nazo. Por tion fari mi min<br />
ekzercis laŭ plurtagoj sur grandaj molaj fromaĝpecoj.<br />
“Diru, kian operacion vi faris kaj kial enŝteliĝis fromaĝo en tia afero?”.<br />
“Al! Do vi ne scias, ke la patro devas antaŭe sin ekzerci kun tranĉileto sur<br />
molaj senvivaj korpoj por ne mutili aŭ kontaĝi per siaj malsanigaj mikroboj al<br />
la infano?! Mi ekzerce multfoje fosis per tranĉilo en fromaĝo por tuŝosente alpreni<br />
la taŭgan direkton kun la ĝusta puŝo kaj por atingi la nedamaĝan profundecon<br />
favorantan la spiron de la infano…”.<br />
“Por kion fari? Por kion fari, por kion fari? Ĉu vi estas kirurgo?…”<br />
“Ah! Vi ankoraŭ ne scias, ke kiam infano naskiĝas ĝi tuj bezonas spiri veran<br />
aeron! Per la pulmoj. La buŝo spontane adaptiĝas al tiu nova kaj necesa<br />
funkcio, sed la nazo devas esti tru-pridonacita verke de la gepatroj. Ĉu vi<br />
neniam vidis…?”.<br />
Ne kredeble! La antaŭadoleskantoj, kaj eĉ kelkaj el la adoleskantoj, sin<br />
manifestis serioze scivolemaj. “Unu el la gepatroj, mi ne malfruis aldoni, tiukaze<br />
mi, jam lertiĝinta sur la fromaĝo, delikate enprofundigas la tranĉileton dufoje<br />
en la nazeton de la infano kreante tial la du truetojn, tra kiuj la ĵusnaskiĝinto<br />
ekspiras kaj sin provizas je aero por elmeti la unuajn kriojn”. Dume miaj<br />
manoj konsentige moviĝas por imite ripeti tian sukcesan operacion!.<br />
Ne kredeble! Miaj diversaĝaj lernantoj tiom alsorĉis al mi, ke nur post horoj<br />
malkovris la ŝercan envulteton, eble ĉar multaj estis solfiloj kaj ĉar ili estis<br />
atingantaj la aĝan staton kiu mismemoras kaj neglektas, kaj ne plu observas, la<br />
infanan vivon. Fine iliaj hezitoj fariĝis gratulantaj komentoj kaj eksimpatio<br />
al mi dum la novelo svarmis laŭ la lernantaro.<br />
La prudento kaj sperto sugestis, ke la mastranto de la konversacio ĉiukaze<br />
estu mi…<br />
“Ĉu vi provu prepari instruajn promenadojn ĉiusemajne, tio estas instruadon<br />
kaj lernigadon per nova facila senpena metodo?”. Mi ĵetis hazarde por<br />
tratranĉi celatan rezulton.<br />
Ŝanĝante paroladtemon kaj montrante, ke mi estas je dispono de kiu ajn<br />
spite duondiraĵojn de kiu ajn, kaj interalie proponante ion lernecan alloge<br />
323
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
eksterlernejan, mi komencis akceptiĝi kaj simpatiiĝi ĉe la lernantaro dum<br />
kolegoj eksentis sin vere kolegoj. Resumante per simplaj vortoj taktikon kaj<br />
allogaĵojn, jen la alispecaj lernejaj kromaktivaĵoj: eliri el la lernejo por studi koncernajn<br />
objektojn ĉe monumentoj. Tiu didaktiko ne estis nova, nova estis ĝia<br />
ĉi-loke aplikado kun elspezo de persona libera tempo kaj rezigno al komfortoj<br />
flanke de aliaj altiritaj instruistoj. La lernobjektoj de mia instruado facile kaj<br />
avantaĝe adaptiĝas al tiu metodo.<br />
Kaj tiel, preskaŭ pretere, inter la lernejo kaj la ĉirkaŭa kulturaĵriĉa medio<br />
mi ekigis novan rilaton, kies devizo estis: deiri el la medio por realigi la didaktikan<br />
“unuon”, eĉ ĝin konstrui kun la lernantoj el tio kion ili vidis kaj je tio<br />
kio interesis. Tasko de instruanto: eksciti tian interesiĝon.<br />
Bonŝancaj cirkonstancoj min enigis en senkondiĉan estimon ĉe la gelernantoj,<br />
kaj antaŭe mezlernejanoj, kaj poste liceaj gejunuloj.<br />
Same kiel la aliaj instruistoj mi laŭkutime disponis je ĉiusemajna libera<br />
tago krom la dimanĉo. Ĝuste tiun tagon mi metis je senpaga dispono de la lernejo.<br />
Facilis la akordiĝoj kun la instruistaro, kiuj ekakceptis miajn kunlaboradon<br />
kaj iniciativon kaj ankaŭ permesis, ke mi antaŭpreparu, dum iliaj leciontempoj,<br />
la lernantojn pri la didaktikaj vizitobjektoj selektitaj miasugeste de la<br />
profesoraj klaskonsilioj, vizitotaj objektoj ĉiam kulturfontaj sed neniam preterlasantaj<br />
la religiajn aspektojn impregnantajn la trajektorion de la historio kaj<br />
ofte la originon mem de la monumentoj. Kvankam senkompense pri la laboro<br />
investita en tiu ripoztago, al mi prosperis organizi eĉ tuttagajn aŭ plurtagajn<br />
tridek vizitojn jare: du klasoj kun kvindeko da lernantoj, dum tri/kvar<br />
instruistoj kunlabore helpadis la disvolviĝon de miaj programeroj jam kolektive<br />
aprobitaj. La mezlernantoj estis tute miaj kaj la instruistoj ne plu fluktuis<br />
publike redoni, eĉ antaŭ la lernantoj, la estimon necesan por esti efika kaj influa<br />
instruisto.<br />
Nemalproksime de la lernejo, sur apika klifo rande de la rivero Dora Riparia<br />
(Dora Ripàrja) bananta valojn kaj ebenaĵojn descendantajn de piemontaj<br />
Alpoj Koziaj (limiĝantaj kun Savojo-Francio) ĝis la rivero Paduso, solece situas<br />
trinava preĝejo kiun dikulto jam delasis, taksita kultura regiona havaĵo,<br />
sed brila pro forlasiteco. Ĝia fasado el ruĝaj brikoj diversforme modluritaj, kaj<br />
ĝiaj flankaj muroj konsistantaj el ŝtonoj senpintigitaj de la riverakvaj fluoj kaj<br />
nude disfenditaj en ŝimodora muro, foje infestitaj de multegaj porketoj de<br />
Sankta Antono, tiel difinitaj de la popolanoj, nome science Oniscus (rondaj rapidaj<br />
insektoj emerĝantaj el grundo mola sub humidaj muskkovertaj ŝtonoj),<br />
montras la malhavon kaj pasion de la konstruinta popolo. Kolegoj akceptis,<br />
324
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ke preskaŭ ĉiusemajne, post taŭga preparo, klasoj laŭvice vizitu ĝin kaj aŭskultu<br />
miajn eksplikojn: rezultis alloga kavalkado tra la mezepoko. Miaj lernantoj<br />
akurate kaj diligente skizis surpapere la surmurajn desegnaĵojn de la senmorteraj<br />
eksteraj ŝtonoj, certe iam forŝiritaj de la rivera tavolo kaj formantaj kaj<br />
jam iom malkompatigitaj pro terenaj dismovoj, paŭsis ankoraŭ brilajn enajn<br />
religiajn pentraĵajn simbolojn, naive esprimitajn de kampara popolo marĝene<br />
de dudekmetra kruto, kiuj poste fariĝos studobjektoj de ne nur pri religia disciplino.<br />
Okazos jarojn poste ke, ĉe plej dotitaj lernantoj, el tiuj historiaj freskoj<br />
kaj stilizitaj sed vivigitaj simboloj kreiĝos priskribo pri la travivo de la<br />
mezepoka kampara vilaĝo dum la vivstilo kaj pensmaniero de tiutempuloj fariĝos<br />
vojo por abiturientekzameno.<br />
Kaj el la lernejo informoj kaj bildigoj de malkovroj ene kaj ekstere de la<br />
Pieve (Piève, laŭ popola antikva nomo el la latina “plebs = plebo”: preĝejo<br />
de glebservutula kampara populaciero administre sendependa de urbaj aŭ najbaraj<br />
civilaj kaj religiaj administracioj, paroĥa ĉefpreĝejo), florigis ankaŭ malkovrojn<br />
de ne nur amatora serĉado fare de preskaŭ oficiala skipo de universitataj<br />
priarkeologiaj studentoj emigitaj de la municipaj instancoj. Se la Pieve<br />
unikas pro la pozicio kaj mezepokeco, ne malpli unikas la fervoro per kiu ankaŭ<br />
la familiaj medioj sekvas la lernitaĵojn de siaj filoj. Samfakaj instruistoj<br />
de lernejaj najbaraj distriktoj sin montris interesataj pri la nova didaktika sperto.<br />
Oni admiris la didaktikajn trajektoriojn el pentraĵaj freskaj kristanaj simboloj<br />
al la realo simbolata, ĉiam enkadre de ministeriaj programoj, kiuj dekretas<br />
kulturaĵojn el katolikismo, ne katolikismon el kulturaĵoj. Tiu admiro baldaŭ<br />
moniĝis en estimon kaj kunlaboradon flanke de la instruistoj, kiuj ne malmulte<br />
gajnis el novaj vidpunktoj pri la katolika religio, kies penstradicio jam originigis<br />
tiun kaj similajn monumentojn. Ĝuste ankaŭ tio estis mia celo, pli intensa<br />
certe ol la konkero de ilia estimo. Estimo vekis scivolemon, scivolemo<br />
konversaciojn kaj konscion pri fruktodoneco, kiam ne nepreco, de pli ekzakta<br />
envido en la “religian sferon” antaŭ ol pri ĝi juĝi.<br />
Ĉiujare ĉio finiĝis per ekspozicioj de la desegnaĵoj reproduktantaj la “pievajn”<br />
freskojn fantazie revigigantaj tiuepokajn vivscenojn en la antaŭpreĝeja placo<br />
porokaze imagita merkato en kiu iam vendistoj kaj ŝakrantoj vere ofertadis<br />
varojn al kamparanoj vestitaj laŭ tiuepokaj moroj...<br />
Marĝene diratu ke la alternativa oferto, la tieldifinita “mondkoncepteca<br />
instruado” anstataŭanta, por lernantoj ĝin elektintaj, la prireligian informadon,<br />
tute perdis aliĝintojn kiuj premis por transpasi al “religihoro”. Iom ŝerce<br />
325
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
iom vere, sed pli vere ol ŝerce, eliris rekantaĵo ke la Pieve refariĝis lulilo de<br />
klereco, iam por la popolo nur por la kleriĝantoj.<br />
Ĉu memflata vanteco rimarkigi tion kio kapteblis el komentoj de instruistoj<br />
per tiu ĉi sintezo: “Li krom veki ilian simpation ilin konkeras al kultura intereso”?<br />
Kelkjarojn poste mi komencis samdisciplinan lernadon ĉe porpliaĝa lernejo,<br />
en kiu la adoleskuloj jam ekjunulas. La nova sperto perceptigis, ke la nova<br />
generacio ĉiam malpli similas tiun postmilitan, aŭ tiun de la ĵus famigitaj sesdekokjaroj,<br />
jaroj de la revoluciecaj junularaj ribeloj en la tuta Okcidento. Perceptinte<br />
tion, mi samtempe sentis, ke mi devas trataŭgigi lingvaĵon kaj edukajn<br />
konceptojn kaj kondutojn ĉe lernantoj kaj pliintensigi miajn adaptiĝojn. Ĉu<br />
eblis en mia aĝo?<br />
Kvazaŭ por dementi tiujn miajn eksentojn pri mi, (aŭ por ilin senvole substreki),<br />
oni voĉdone elektis min lerneja vicestro, kio ĉiukaze altenmovigis, certe<br />
pli ol merite, je multaj pozicioj la konsiderojn pri mi ĉe la lerneja medio.<br />
Por ke la nova tasko ne min tiru en instruajn malingaĝiĝon, mi pliintensigis<br />
mian eksterlaboran restadon je dispono de la lernejo.<br />
La lecionaj temoj, kiel ajn aspekte ŝablonaj kaj laŭprogramaj, ekinteresis,<br />
kiel notite, ankaŭ instruistojn kun kiuj naskiĝis agrablaj kaj, eble, fruktodonaj<br />
opiniaj interŝanĝoj.<br />
Mi volus veki ion da atento pri kelkaj el tiuj niaj interŝanĝoj. Kiel sciate,<br />
religio enkalkuliĝas, kie oni mode trempiĝas, inter la objektoj pri kiuj kompetento<br />
naskiĝus sendanke kaj pri ĝi malfacilus ne jam posedi opinion definitivan,<br />
aparte se negativan; des pli pri ĝi, se serioze konsiderita, oni ne emas paroli,<br />
sentata aŭ juĝata eble tro intima aŭ tro senvalora.<br />
Tamen profesorara frakcio ne disdegnis enŝteligi, en kvazaŭrajdado tra<br />
kristanismo, bolantajn demandojn por aŭdi ĝisdatigitajn aŭ ĉiutempajn respondojn<br />
pri la fundamentoj de la kristanismo. Kvankam tiu grundo estus mia<br />
preferata bedo, mi tamen strebis ne malestimi la riskon de troa enpersoniĝo en<br />
kolokvoj pri transcendaj aferoj: mi ne malmemoras admonon de fratulo vidinta<br />
en mi pli avidemon de polemikanto ol tension de komunikanto: tensio tia, ĉiukaze,<br />
lica kaj akceptebla nur se uzata en eksterlecionaj babiladoj kun instruistoj.<br />
Ĉu raporteblas, por defianto de eble neteda malkoncizo, eroj de tiuj konversacioj<br />
laŭokazada vicado vidbende registritaj?<br />
a) Kial interesigi lernantojn pri religio nun kiam jam la kleristoj de la klerisma<br />
epoko deplurjarcente pruvis la historian neekziston de Jesuo?<br />
326
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Necesis respondi nee sen ŝajnaplombe elstarigi, ke ili postiĝas rilate al la<br />
tiukampe esplorstato ĉar facilece oni jam demonstris, ke kleristoj (iuj, ne ĉiuj)<br />
spuris pli siajn deziritaĵojn ol historiajn malkovrojn, kaj ke ili ricevis respondojn<br />
el sennombraj dokumentoj. Mi ne limiĝis al vortaj konversacioj, sed<br />
pruntedonis tiusciencajn seriozajn librojn el mia persona relative sufiĉe tiufaka<br />
provizita biblioteko de mi konsiderita mia trezorejo. El libroj al konversacio,<br />
el konversacioj al prezentado de duboj pri la konsisto aŭ motivita solideco<br />
de propraj apogiloj, la paŝo foje estis seninterspaca.<br />
Leĝere plipromeniĝu lupeo super tiuj demandoj-respondoj:<br />
b) Eklezio inventis la miraklon de la sango de sanktulo Januaro. Kial la<br />
napola Kurio ne permesas partan aperturon (ne diskonfekciigon) de la ampoloj<br />
entenantaj la aspektan sangecaĵon kiu ekbolus nur en celebrantaj datoj?<br />
Estis profesorino jam eksmembriĝinta el katolikaj asocioj la liveranto de<br />
tiu plendo-akuzo. Sed ŝi ne sciis, ke la fakton (likviĝo de la sango) oni diversmaniere<br />
kaj plurŝtupe kontrolas sub ĉiuj spacaj flankoj, ĉiumomente antaŭ<br />
kaj dum kaj post la relikva ekspozicio, ke la fenomeno realiĝas en tute malsamaj<br />
ĉirkaŭaj fonoj en la samaj datoj, ke la kronikoj ĝin superfarbas el sepcentjaroj.<br />
Tamen neniam la eklezio instruis, ke tio nukleigas miraklon, kaj ke sia<br />
disciplinigo de la popola devoteco celas ne alpreni la formon de rekono pri<br />
mirakleco kaj ke ĝi ne kontrolas la resumajn aŭ detalitajn ĵurnalecajn raportaĵojn:<br />
ankaŭ la eklezio priserĉas, certe konscia tamen, ke la fenomeno okazas<br />
nur en religia medio, en esprima konteksto de katolika fido. Eklezio ne akceptas<br />
nek ekskludas la miraklecon, kiu duarangas en la religia pedagogio. Ĝuste<br />
pro tia duarangeco de la miraklo, oni ne emfazas eventualan miraklecon nek<br />
permesas malmunti la ampolojn. Miraklo aŭ natura fenomeno, en kulto okazigita<br />
en tia cirkonstanco estas rilatata nur Dio kaj Jesuo Kristo.<br />
Aliaj substancoj fluidiĝantaj se movataj ne regas la komparon kun ampola<br />
sango ĉar tiu ĉi eĉ se skuata ne fluidiĝas.<br />
c) Kial la katolika eklezio bezonas miraklojn? preskaŭ nur ĝi, inter la kristanaj<br />
eklezioj, pri tio fieras? Ĉu por igi katolikojn ŝtipaj obeuloj?<br />
Pardonu, profesoro: se la miraklo okazas, nome se Dio intervenas, ni devas<br />
akcepti la verkon de Dio. La problemo estas ĉu la fakto reale okazas, ne la<br />
bezono aŭ malbezono je ĝi. Se ĝi okazas, la demando estas turnenda respekteme<br />
al Dio, ne al la eklezio. Ĉiukaze, el aliaj fontoj ni scias, ke Dio ordigas<br />
ĉion al la fina savo de homo. Miraklo, fine, eĉ se agnoskita de la eklezio, ne devigas<br />
al kredo pri ĝi.<br />
327
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ĉ) Mirakloj kaj mirindaĵoj okazas ene aŭ najbare de katolika medio. Ĉu tio<br />
ne montras, ke katolikismo edukas al infaniĝo cedante al la deziraro senesplore<br />
instinkta de amasoj? Ĉu la eklezio procedas pli hazarde ol rigore?<br />
Ja, veras, en la medio de la katolika eklezio okazas eksterordinaraj faktoj,<br />
kaj ĉefe en ĝi kreiĝas la ebleco verifi, per ĉiuj sciencaj kriterioj, pri ili la aŭtentikecon.<br />
Estas kredinde, ke ĝuste tio karakterizas la katolikan medion. Cetere la<br />
eklezio kontrolas kaj rifuzas tiom serioze similaĵojn, ke ĝia kritikemo gravitas<br />
al debordo per troa seriozeco kaj en tiu kontrolo kiu ajn povas al ĝi flankenmetiĝi;<br />
sed antaŭ ol kontraŭdiri, eĉ ĝi devas profiti ĉiujn sciencojn por atingi,<br />
krom certeco pri la okazaĵo, probablan naturan eksplikon de la supozita supernatura<br />
fenomeno. Spite onidirojn, validas ankaŭ la kontraŭo: la ofteco de tiaj<br />
mirindaĵoj trejnas kaj taŭgigas la katolikan medion al kritika kribrado kaj ankaŭ<br />
al ilia eventuala subklasado.<br />
d) Mi, male, konjektas, ke la “supernaturaj“ fenomenoj aŭ esceptaĵoj okazantaj<br />
en la katolika medio oftas ankaŭ ĉe alireligianoj kaj tial argumenteblas,<br />
ke tiaĵoj estas ennaturaj, kies kaŭzoj ankoraŭ nekonatas, aŭ, ke ĉiukaze<br />
ili ne povas plifirmigi katolikismon rilate ties reklamitan eldian originon.<br />
Komuna okazaĵo ekskludas originalaĵon. Hodiaŭ la informoj svarmas kaj tio<br />
malfavoras pretendon ke tiuj fenomenoj okazas nur en la katolika eklezio.<br />
Tiaj mirindaĵoj en etnaj religioj, similaj al mirakloj, postulas esti esplorataj<br />
malgraŭ iliaj duonvaporiĝaj priskriboj. Ĝuste tio okazas en la katolika,<br />
aŭ kristana, medio. Cetere, estas kristana principo, ke la Sinjoro peras la savon<br />
de ĉiuj homoj kaj, do, nenio malebligas, ke li manifestiĝu eĉ inter paganoj aŭ<br />
alireligianoj, inter kiuj enestas vera kaj sincera elserĉado pri Dio. La hipotezo<br />
de mirakloj ankaŭ en aliaj religioj ekŝprucis eĉ el la Biblio. Diversaj kristanaj<br />
teologioj, aparte tiuj de la vorto ensemita 1 , nome dia vorto enplantita en ĉiu<br />
kreita homo tiun ĉi enlumante jam de la enmondiĝo, vidas postsignojn de la<br />
Difilo en ĉiuj religioj kaj kulturoj. La Krista elaĉeto fakte inkluzivas ĉiujn homojn.<br />
Kaj tio ne pro malavara donaco de la eklezio.<br />
Ĉiukaze la celo de la miraklo povas esti: ke la homo sentu bezonon de iu<br />
transcenda amanto kaj rezignu je sia sinsufiĉecemo.<br />
e) Kial religio en lernejo? Religio estas privata afero, indas nur inter personaj<br />
intimaĵoj, ĉu ne? Oni suspektas, ke kreiĝis fikciaj postenoj por malfik-<br />
1 Laŭ interpreto pri tiu paŝaĵo de Johano 1, 9: ”Verbum quod (= lux vera quae) illuninat omnem<br />
hominem venientem in hunc mundum = “Difilo kiu (=lumo vera) lumas al ĉiu homo venanta<br />
en la mondon”.<br />
328
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
cia mono…<br />
Tiu ĉi instruobjekto trovas sian pravigon en la volo de la familioj kiuj rajtas<br />
eduki gefilojn laŭ siaj principoj per specifaj lernobjektoj pere de personoj<br />
meritaj je gepatra estimo kaj fido. Familioj de ĉiu ajn religio, en la mezuro, ke<br />
tiu religio influis la historion kaj kulturon de la itala popolo. Oni esploru tiufacete<br />
kio okazas en eŭropaj ŝtatoj: preskaŭ ĉiuj sekvas la saman principon!<br />
f) Do la ŝtato devos enlernejigi diversajn religiojn ĉar jam ĉeestas en nia<br />
socio adeptoj de islamismo ktp.<br />
Katolika religio lerneje enestas ne pro tio ke la lernantoj estas katolikaj,<br />
sed pro tio ke la kristana religio, sub la katolika formo, enestas esence inti -<br />
ma kaj samnatura al la kulturo de la italaj gentoj: sen tia kulturo ne eblas<br />
kompreni nian historion, nian arton, nian literaturon ktp. Certe, tiu ĉi instruo<br />
devas prezentiĝi kiel studobjekto laŭ la leĝa teksto, ne kiel kaptilo por la<br />
konsciencoj.<br />
g) La Biblio igas Dion mortiganto, rajtiganto de la subpremo de popoloj<br />
kaj ties genocido...<br />
Multefacete envolvas via demando. Simplige: la Biblio estas, laŭ la kristanaj<br />
eklezioj, verko krom de Dio ankaŭ de homo, kiu certe ne nur sian stilon<br />
enŝutas sed ankaŭ siajn pasiojn kaj cedas ankaŭ al la tento fleksi Dion al servo<br />
de homaj kaj rasaj profitoj. La tuta Biblio, ne reduktiĝe legata, similas lukton<br />
inter homaj ruzaj vidpunktoj kaj la seneraraj vizio kaj konceptado pri Dio, kiu<br />
komplete klariĝos en Kristo. La vorto, tio estas la penso kaj reprezentado pri<br />
Dio, semiĝas inter robusoj kaj dornoj. Nia tasko: rikolti la ĝustajn fruktojn.<br />
Bibliaj eventoj priskribitaj per la etnaj kategorioj de la dia perforto, ĉu de la<br />
dia venĝo ĉu de la viktima forofero ĉu de la propeka kapro, kaj de la sakraleco<br />
(nur en kristanismo, nenio estas natura sanktaĵo) ktp estas ekzakte de la<br />
Biblio detruitaj aŭ rektigitaj. Tio meritus esti serioze studita. La antikvuloj kutimis<br />
alskribi al la dia senpera interveno eventojn kaj siajn entreprenojn kaj<br />
reagojn: Dio pli komplico de sukcesoj ol garantianto de morala vivo. Tamen<br />
la Biblio ĉefe prezentas Dion garantianto de la morala vivo kaj observanto de<br />
la intimaj intencoj de la fidelulo. Nur el intencoj establiĝas adekvatiĝo aŭ maladekvatiĝo<br />
al la moralo, kaj tiuj ĉi lucidas nur al Dio.<br />
ĝ) Kristanismo baziĝas sur la atestoj de iu virino.<br />
Tiu virino ne ekzistas en kristanismo. La apostoloj renkontis, laŭ la palestinaj<br />
vojoj, Kriston la resurektontan, kaj poste la saman personon resurektintan.<br />
329
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Altiritaj de li, ili esploris lian homan originon kaj instruis, ke li naskiĝis el virino,<br />
kiu mem pri tio neniam registrigis laŭsciate. Parolas nur evangeliistoj, kies<br />
atestoj konfirmiĝas per la parola tradicio antaŭa kaj samtempa kaj posta.<br />
Se io plua pri tia virino: ŝi, en absoluta sendependeco kaj en konscia libero,<br />
decidis patrine originigi la eventon “Kriston”. Ŝiaj libero-plenumo kaj aŭtonomio<br />
legeblas en Magnifikato. Ĉu tiel ne enkadriĝas inter modernaj virinoj?<br />
h) Kiom da krimoj ennome de Dio!<br />
Vere! Ankaŭ Jesuon oni pilorie kondamnis je nomo de Dio. Laŭ evangelioj,<br />
fakte, la ĉefpastro en sinedria kunsido deŝiris siajn vestojn, eksklamanta:<br />
“Li blasfemis. Por kio ni plu bezonas atestantojn?”. Kiu ajn povas tentiĝi sin<br />
servi je Dio, sed la evangelio senmaskas kaj kondamnas tiaĵojn. Ankaŭ kristanoj,<br />
foje, tiun krimon plenumis, sed evangelio kondamnas eĉ ilin.<br />
Eĉ kristanoj penadis por kompreni, ke mem devas respekti la alies konsciencon<br />
kaj ne altrudi sian kredon per perforto. La evangelio jam fariĝas la metro<br />
kiu mezuras, kribras ĉiumomente kaj pelas al la morala kresko antaŭ ĉio la<br />
kredantojn.<br />
ĥ) Kristanismo vehiklas al tristeco, tiu via Kristo senĝoja, severa kaj enĵetanta<br />
al sinpremo...<br />
Eble noce alloga oleografio, eĉ devoteca, tian impreson generis; kaj ne kompleta<br />
pri kristanismo prezentado liverita en iuj literaturaĵoj, ekzemple de itala<br />
poeto G. Carducci (Karduĉi), laŭ kiu la mezepoka kristanismo transformis la<br />
doktrinojn de la dolĉa mesio kaj altrudis, spite al la plenĝojo de liaj familiaj<br />
amoj kaj de la sankteco de la laboro kaj brilo de l’arto, humiliĝon kaj rezignacion<br />
kun mistrakto de la karno kaj doloramon, kaj tiu reduktiva interpreto disvastiĝis<br />
2 .<br />
Sed kristanismo komenciĝas per anonco pri “granda ĝojo” (Luko 2, 10),<br />
ĝuste Johano la Baptisto proklamas, ke la alveno de Jesuo estas “ĝojo” (Johano<br />
2 La vizion pri kristanismo de tiu literaturartisto klare vidigas la jenaj versaĵoj:<br />
..., poi che un galilejo<br />
di rosse chiome il Campidoglio ascese,<br />
gittolle in braccio una sua croce, e disse:<br />
Portala e servi“. (Odi Barbare, Alle fonti del Clitumno).<br />
“…, ĉar galileano<br />
harblonda Kapitolon supreniris,<br />
sur ĝiajn brakojn li ĵetis iun sian krucon altrudante:<br />
ĝin portu kaj servutu“.<br />
330
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
3, 29), kaj Jesuo mem plurfoje garantias ĝojon tiel: “Tion mi parolis al vi, por<br />
ke mia ĝojo en vi restadu, kaj via ĝojo estu plena”, kiun li lasas al la siaj (Jo<br />
15 kaj 16). Tion jam substrekis Nietzsche, kiu skoldante kristanojn pro ties,<br />
foje realaj, nepluaĵoj, ilin metis en kontraŭdiron kun si mem pro rezigno elradiadi<br />
la ĝojon de l’ savo, kiun ili pretendas ekposedi kaj anonci. Tiu via impreso<br />
devus, laŭ mi, riproĉe alarmi kristanojn.<br />
Pri tiu tristeco mi havas memoran sperton. Laŭ longaj jaroj mi suferiĝe trenis<br />
tian bildon pri Kristo kaj Dio: el katekistino mi ricevis pri Dio nocion de<br />
kontrolisto kaj juĝisto tiel pli severa kiel pli mizerikorda. Se li estus malpli<br />
mizerikorda kaj lasu min libere spiri!, mi sekrete pensis. Nur pene, plimalfrue,<br />
mi sukcesis mallevi je nivelo de sentoj la kontraŭan finakiritan ĝustan<br />
konceptadon pri la dia patreco. Ankaŭ hodiaŭ mi devas antaŭe laŭkrede rezonadi<br />
por alveni poste al morale akceptebla ĝojsento koncerne miajn rilatojn<br />
kun Dio: edukado pezas, sed kritikisto iras al la oficialaj dokumentoj.<br />
Manko de informo enŝovas asertojn mankhavajn se ne kripligajn.<br />
Ĉu tristis mezepoko? Rajtiĝas tion pensi kiu ne vidis la katedralojn kaj la<br />
fantasmagorion de koloroj en la pentraĵoj kiuj kovris ĉiujn preĝejajn parietojn!<br />
i) Kio ne povas reeksperimentiĝi en laboratorio ne rajtas konsideriĝi science<br />
pruvita. La resurekto de homo ne refareblas en laboratorio, do...<br />
Vi obĵetas per nescienca alpaŝo: se tio verus, neniu povus demonstri, ke vi<br />
naskiĝis ĉar via naskiĝo ne estas laboratorie ripetebla. Sed vi ekzistas kaj proponas<br />
tiun ĉi obĵeton. La sciencaj kriterioj ne ĉiuj laŭiras kun la samaj ebenaj<br />
senŝanĝeco kaj alfidindeco: ili kontraŭe adaptiĝas al la sciencobjektoj. Fakte<br />
senfinaj sciencaj certecoj ne baziĝas sur laboratoria plua refaro. Murdiĝo de<br />
certa persono ne povas ripetiĝi ĉar ĝi jam okazis: aŭ ĉu ĝi ne okazis?<br />
j) Kial konstantas la klopodo de la eklezio enŝoviĝi en naciajn registarajn<br />
aferojn kaj historiajn luktojn kun la ŝtatoj?<br />
La luktoj eblas nur pro tio ke la du instancoj devas esti distingeblaj kaj disigitaj<br />
laŭ la konstanta kristana tradicio: kristanismo de tuj pretendis la apartigon<br />
inter la du aŭtoritatoj. Tio ne signifas, ke iu el tiuj potencoj rajtas sendependiĝi<br />
de la morala denaska leĝo. La luktantoj povas lukti por justaj aŭ maljustaj<br />
motivoj. Ĉiam eblas trovi la oportunan kompromison kiu tamen respektu<br />
la moralan leĝon. La evangelia anonco povas postuli korektojn kaj de unu<br />
flanko kaj de la alia. La evangelia anonco de la eklezio foje kunfrapiĝas kun<br />
kontraŭevangelia soci-morala leĝaro aŭ kun tendencoj miskristanaj de la fidelula-<br />
331
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ro, kiujn la eklezio devas “paŝti” riskante foje, ke tio povus taksiĝi, kvankam<br />
en epoko de demokratio, entrudiĝo de episkopoj en ŝtatajn aferojn. “Temporalista”<br />
(el la itala temporalismo) tendenco estas tento de ĉiuj, tamen superebla.<br />
ĵ) Kristanismo dumiljaras, tamen neniel progresigis la homaron. Militoj,<br />
genocidoj, persekutoj, maljustaĵoj superrandiĝas en la nuna mondo samkiel<br />
en la epokoj antaŭintaj la kristanismon. Ĉu tio ne elmontras, ke kristanismo<br />
ne taŭgas por la progresigo de la homaro? Kristanismo mankas je persvadiga<br />
forto, alloganta homojn, pliprecize ĝi falis el sia iluzie pretendita tasko<br />
kaj, male, difektis civilizon.<br />
Progresoj kaj evoluoj havas du vizaĝojn: tiu atestanta la eksciojn kaj tiu rilata<br />
al la morala elekto de libera volo. La unua koncernas la inteligenton kaj<br />
teknikon kaj eksperimentojn kaj teorimadajn konceptaĵojn ktp: tiu ĉi povas<br />
kreski senmezureble, eĉ pri la arto regi la sociajn kaj politikajn aferojn. La<br />
dua koncernas la individuecon de unuopulo ĉar ĉiu individuo konservas, se posedanta<br />
siajn homajn esencaĵojn, konstante kaj ĉiumomente la liberan volon por<br />
kunsentadi kaj agadi laŭ morala bono aŭ malbono: en ĉiu dormas Abelo kaj<br />
Kaino. Fakte naskiĝas el la homa eno la moralaj bono kaj malbono kies elstariĝo<br />
kaj malklariĝo dependas nur de la homo mem! Kristanismo plie akcentas<br />
senton de responsiga libero konvinkantan ke ĉio ne estas fatalotorento ĉar io<br />
kombiniĝas kun la libero; kaj tial ĉiu scias, ke libero flosas inter du povoj: la<br />
bono kaj la malbono.<br />
Io simila juĝeblas rilate estetikon en arto: ĝi povas kaj povis gajni la plenvaloran<br />
pinton en ĉiuj epokoj, eĉ kiam al artisto mankis modernaj teknikoj: en<br />
arto ne ekzistas evoluo, almenaŭ en la Darvina senco.<br />
Krome, kaj laste, kiu disponas la neeraran kriterion por mezuri la influon de<br />
kristanismo sur la homaro? Ĉu eblas scii kio estus la homaro sen kristanismo?<br />
k) Kial eklezio kondamnas la teorion de evoluo de la specioj? Jam estas<br />
firma punkto, ke homo devenas el la sama linio el kiu formiĝis primatoj, kiel<br />
tiuj simiecaj!<br />
Eklezio kondamnas absolutan evoluciismon pretendeman, kiu provas konvinkiĝi,<br />
ke evoluo havu en si mem sian sufiĉan motoran eksplikon, nome, ke<br />
ĝi estu la kaŭzo de la origino de homo, ne la simpla vojo tra kiu la kaŭzo venigis<br />
homon al la ekzisto. Evoluciismo identas kun sciencismo, tio estas pli ideologia<br />
scienco ol sperta aŭ eksperimenta aŭ esplora scienco. Katolika eklezio neniam<br />
oficiale deklaris la doktrinon de la evoluo kontraŭkristana: evoluo de<br />
la specioj estas afero de scienculoj: se ĝi okazis kaj okazas, por la eklezio si-<br />
332
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
gnifas, ke Dio kreis programante eĉ la evoluon. Darvin mem, plurloke en siaj<br />
verkoj, kredis, kontraste al alilokaj esprimoj, esti malkovrinta nur la leĝojn<br />
de la evoluo, ne la intrinsekan kaŭzon de la evoluo mem kiun li, plurfoje sed<br />
ne ĉiam, dankŝuldas al la programinta dia interveno. Ĉu, fine, tiuj leĝoj, ankaŭ<br />
je subvesto de neodarvinismo, fundiĝas sur koheraj teoria kaj objektivaj esploroj,<br />
vidu scienculoj. Natura selektado, kiun neniu negas, estas eventuale nura<br />
vojo al evoluo aŭ unu el tiaj, ne kaŭzo. Naivaj kompilistoj de lernotekstoj foje<br />
laŭiras sur la plej simplisma kaj pseŭdosciiga dilemo: aŭ specio-evoluo aŭ kreismo.<br />
Sed - oni obĵetu - eĉ evoluo de specioj, se ĝi tratempe agis, originas el la<br />
krea impulso: evoluo aŭ ne absoluta evoluo! For absoluta evoluismo, malfor<br />
evoluo!<br />
Ne forgesendu ankaŭ, ke hodiaŭ nekaŝinda nombro de tiufakaj scienculoj,<br />
diverskredaj, kunhavas la opinion, ke ne estas pruvita la transiro de unu specio<br />
al la alia, des malpli pri la origino de la homa estaĵo el aliaj bestaj estaĵoj.<br />
Ili ŝatas teoriumi, ke en nova speciaĵo kreskas kio jam entenata en la origina.<br />
Iuj el ili, por pli akcentigi sian teorion, elpensis fabelon laŭ kiu Dio kreis<br />
sennombrajn embriojn, ĉiujn samdotitajn. Al ĉiu unuopulo estis demandite<br />
pri kiu estaĵo mem preferas estiĝi. “Mi volas fariĝi planto, mi evolui al hundo,<br />
mi al simio…”. Kaj ĉiuj esti kontentigitaj. Nur unu, la lasta, ĉirpis: ”Mi<br />
volas resti kia mi estas“. Kaj ekestis la homo!<br />
l) Vi ne povas nei, ke multaj seriozaj personoj, tute dediĉataj al pliagrabliĝo<br />
de la homa stato estas ateistoj aŭ nekreduloj konstante engaĝitaj por bono<br />
de la homaro. Ĉu tio ne signifas, ke oni povas labori por la bono ankaŭ neglektante<br />
Dion kaj religion?<br />
Mi ne malestimas ateistojn fontigitajn el la kompato al homoj, el malfacileco<br />
akcepti la ideon pri Dio, mem konstatantajn tro multe da maljustecoj kaj<br />
suferoj ĉe la homaj tratempiĝoj, eĉ ĉe nenocaj infanoj. Tiu ateismo naskiĝas el<br />
morala tensio, el amo al bono kaj justeco. “Ateismo naskiĝinta el morala postulo,<br />
el la amo al la bono kaj justeco”, same kiel tiu de romanaj protagonistoj de<br />
Dostojevskij, ne malhonoras Dion: ili kontribuas purigi kaj precizigi la nocion pri<br />
Dio. La definitivan respondon al siaj postuloj ili povus trovi en Jesuo... La Dio<br />
rifuzata de iuj ateistoj ne estas la Dio disanoncita de Jesuo kaj de kristanismo:<br />
tiuj ateismemuloj batalas kontraŭ iu dio ne ekzistanta aŭ iu dio kripligita.<br />
Cetera ateismo povas naskiĝi el duboj kaj el seriozaj kriterioj serĉantaj la veron,<br />
aŭ de antaŭdecido de la libera volo. Tiu dua ateismo ne povas interesi la<br />
intelekton kaj menson kaj raciajn kriteriojn ĉar ĝi superpasas tiujn ĉi sinfordonante<br />
al la ŝataĵoj de libera decido aŭ de la modo. Ateismo de elekto nur rimas<br />
333
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kun ateismo de intelekto! Prefero elektas, inteligento pruvas!<br />
m) Se Dio ekzistas, kien li foriris dum la genocido de judoj en lageraj mortigejoj?<br />
Respondo ĉi foje venis el la enestantoj: eble li estis kalkulanta la viktimojn<br />
de antaŭaj genocidoj kiuj ne interesis nin!… Ironia aŭ ne, tia respondo risortigis<br />
diskuton kies fina suko volus perparadokse enŝovi, ke laŭ kristanismo<br />
homo gajnas sian finan destinon ankaŭ per sufero, parte devenanta el lia aĉa<br />
konduto parte el homa naturo. Se koncepteblas kaj konstateblas homo ĝuanta<br />
liberan volon, logikas ankaŭ lia disponebleco al la malbono ĝis genocido. Ĉu<br />
konceptebla homo senlibervola? Povas ankaŭ okazi, ke nin interesu nur iuj genocidoj<br />
kaj ne aliaj. Kial Dio kreis homon tian, elmetitan al eblo envulti kaj al<br />
risko esti envultita? Tio estas nedeĉifrebla! Li tion tamen rajtis fari ĉar al homoj<br />
li donacas sin mem, se ne forgesi la evangelion!<br />
n) Kial Dio al iuj donacas la kredon, al aliaj ne? Pro kio tiuj kapricaj malegaligaj<br />
preferoj?<br />
Tiu estas fantazio de predikantoj kaj teologiistoj. Veras, certe, ke kredo estas<br />
donaco de Dio, sed donaco por ĉiuj. Nur eksteraj, certe antaŭviditaj de Dio,<br />
cirkonstancoj malhelpas, ke iu senkulpe ne albordiĝu al la kredo. Ordinare senkulpe,<br />
foje eble pro kulpo de orgojlo kaj de disflagro de aliaj pasioj. Ankaŭ en la<br />
kredago homo ĝuas ĉiam sian libervolon kaj Dio ne ludas kaprice. Mi malkonsente<br />
reagis kontraŭ iun emfazantan, ke mem envias mian kredadheron.<br />
”Amiko, mi rebatis, povas meriti envion kiu almenaŭ ne misas! Kiu, male, vagas<br />
traerare, kia mi estus laŭ vi, meritas kompaton, ne envion; meritas envion<br />
(eŭfemismo, ĉi-kase, por deziro posedi samaĵojn) la belo la justo la vero, bonaĵoj<br />
je komuna disponebleco”.<br />
Kiu ekkredas, sentas dankemon al Dio; se, poste, li pli penetras en la komprenon<br />
de la kredago, li malkovras, ke vere la kredo estas libera donaco de Dio;<br />
kaj se ankoraŭ pli avancas en tiun terenon, li malkovras, ke la bonafido estas<br />
la fina fundamento de la amikeco kun Dio.<br />
o) La modernan okcidentan civilizon bonŝance influis protestantismo per<br />
la principo, ke la konscienco, individua konscienco, rangas tute supre sur la<br />
leĝo, sur la dogmoj kaj sur la ekstera aŭtoritato. Tiu antaŭeco de la konscienco<br />
gvidas rifuzi ĉiun formon de sugestio kaj de potenco. Kial tiu principo ne<br />
floris en la katolika eklezio?<br />
Estas ĉiam la konscienco kiu juĝas ĉu ekzistas aŭ ne la devo ricevi la ordo-<br />
334
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
non aŭ la dogmojn. Tiu principo estas la bazo de la kristana moralo. Ĉu eblas,<br />
ke la katolika eklezio forgesis tion? Okazas, ke iu konfesia teologifluo pliinsistas<br />
sur la libero kaj alia sur la leĝo kaj ordonoj (kaj tio ĝermigis eksterkonfesiajn<br />
kaj superkonfesiajn kulturtendencojn kaj dirmodojn), sed neniu el la du<br />
sukcesas ignori la alian kunelementon. Tiu principo estas altvalora erco de<br />
ĉiuj kristanaj eklezioj.<br />
p) Malgraŭ tiaj viaj respondoj, kaj aliaj samspecaj, mi daŭrigas nutri malsimpation<br />
rilate Dion. La problemo pri la ĉieĉeesto de Dio en la historio ĝin<br />
mistere modlanta avantaĝe de la homa savo, laŭ mi, interesos la ularon malpli<br />
kaj malpli ĉar la modernaj homoj jam havas aliajn inklinojn, aliajn preferojn.<br />
Finfine homo rifuzas la problemon aŭ hipotezon “Dion” kaj rilatojn kaj<br />
referencojn al li por ne perdi sian sendependecon kaj memregon.<br />
Vi mikse apudigis tre malsamajn asertojn. Preterlasante aludojn pri la enhavoj<br />
aŭ karakterizoj de la moderneco aŭ postmoderneco, mi vidas en via parolado<br />
du aferojn, du problemojn, du sintenojn nepre distingendajn, kiujn tamen<br />
malofte oni engaĝiĝas precize distingi.<br />
Oni ofte aŭdas aŭ legas esprimojn tiuspecajn: al mi ne interesas Dio, mi<br />
preferas pensi, ke li ne ekzistas; tia problemo supereblas ĉar sensignifa; Dio misfunkciigas<br />
la homan harmonion; mi transas tiun neracian pseŭdopostulon ktp.<br />
Estas tiaj diskurantaj pozicioj de ateistoj eĉ famaj. Mi vidas en tiuj esprimoj<br />
du malsamajn liniojn kiuj ĉesas paraleli por surmetiĝi inter si. Devus esti evidente,<br />
kiel jam antaŭe dirite, ke tiaj pozicioj koncernas sintenon de la animo, personajn<br />
inklinojn, liberajn elektojn de la libervolo. Male la problemo koncernata,<br />
ĉu Dio ekzistas aŭ ne, estas respondebla nur pere de la racio, de la arto de<br />
pura rezonado, ne pere de la libervolo aŭ preferoj.<br />
La personaj preferoj aŭ deziroj kaj ĉio apartenanta al la sfero ama, allogiĝa,<br />
tima, admira, fida kaj similaj, ne rajtas elpeli la neprecon de la itinero de la<br />
racio aŭ inteligento aŭ de pura kaj nura, laŭplej eble, rezonado, sed bedaŭrinde<br />
ili povas misgvidi la korektan uzadon de la racio, ĉiukaze ili lasas nesolvita<br />
la demandon: Ĉu Dio ekzistas aŭ ne? Komparoj komprenigaj sin proponas: se<br />
mi fuĝas el klimato malvarma kaj kuras al tiu milda, ĉu la malvarma ne plu<br />
ekzistas? Aŭ pli klare: se mi suspektas, ke iu fenomeno estas kaŭzita de iu difinita<br />
kaŭzo kaj samtempe decidas ĉion ignori, ĉu la rilato de la fenomeno al<br />
ties kaŭzo ĉesas?<br />
Ateismo povus doni du malsamajn kaj malsamvalorajn respondojn al du<br />
diferencaj demandoj: Ĉu ekzistas aŭ ne Dio? kaj: Ĉu en mi vekas ŝaton aŭ<br />
malŝaton tia ekzisto, plaĉon aŭ malplaĉon?<br />
335
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Povas okazi, ke la racio legitime atingas la konkludon laŭ kiu Dio ne ekzistas:<br />
ni senĝene konfesu tion, sendepende de la persona sintena prefero. Povas<br />
okazi, ke la individua racio konkludas, ke mem ne kapablas atingi rezultojn:<br />
ni pretu akcepti eĉ tion. Povas okazi, ke la racio konkludas por la ekzisto de<br />
Dio. Tiupunkte, nur tiupunkte, oni rajtas, eventuale, intervenigi siajn emojn, inklinojn,<br />
personajn preferojn, liberajn elektojn...<br />
Eĉ la esprimo “mi ne sentas bezonon je ajna dio” subigendas al la sama kritiko:<br />
“senti bezonon pri io” estas psika stato, ne konstato de la racio pri la ekzisto<br />
de tio, tial ĝi ne rajtas transiri kaj invadi la kampojn de la racio.<br />
Mi ne estas tiel naiva ĝis pensi, ke la problemo de la ekkono de Dio estas<br />
tute asepsa. Ĝi certe kuntrenas kaj insidas la ekesploranton ĉiunivele; mi ne<br />
tiel naivas ĝis pensi, ke la rezultoj lasas indiferentaj la homajn animinklinojn.<br />
Sed tiaĵoj ne rajtas fuŝige intermetiĝi aŭ forigi la problemon: la racia estaĵo<br />
kapablas distingi kio estas konkludo de personaj deziroj el tio kio estas konkludo<br />
de la raciaj esploroj! Certe, inverse la sfero ama, tima, dezira, admira,<br />
fida, vola povas false estigi la dezirataĵon. Tiuj ĉi, tial, distingeble disiĝu en la<br />
funkcio de la racio kaj silentu por repreni tujposte sian funkcion. Por eventuale<br />
fortigi la konkludojn kaj pliekspliki la malkovrojn de la racio.<br />
Ateismo povas apogiĝi sur du fontiloj, se konsentite ripeti. Fakte, aŭ ĝi povas<br />
esti frukto de libera volo kaj tial ĝi facilas ĉar oni senpene kapablas elekti<br />
kion oni volas kaj tial, pro tia plaĉa kaj plezuriĝa elekto, ĝi ĉiam senkulpiĝe<br />
kaj senrespondece pravas kaj rajtas kaj rezistas al ĉia racia atako, ĉar ne kontestebla<br />
perpruve; aŭ ateismo povas esti konkludo de la rezonanta inteligento:<br />
tiukaze ĝi estas pli malfacila sed kun ĝi eblas dialogo kaj konfronto. Foje la<br />
du kunfandiĝas malfaciligante, sed ne malebligante, la distingon.<br />
La du linioj povas ankaŭ surmetiĝi kaj interplektiĝi, sed nur post klara distingo<br />
de la du tavoloj, same kiel ni emas fari en ĉiuj ĉiutagaj enketoj kaj estas<br />
postulite en sciencaj esploroj. Tia surmetiĝo povas ankaŭ impresi, eble senmotive,<br />
ke iu ruze malvalorigas la problemon kvazaŭ por eviti, ke, en la virtuala<br />
partio inter ateistemuloj kaj teistemuloj, oni risku malkovri, ke Dio vere<br />
ekzistas, dum male oni devas senplende akcepti la konkludojn de la neobstaklita<br />
homa racio. Alilokiĝo de siaj spertaj interesoj ne nuligas la valoran konsiston<br />
de la preteratentaĵoj. La problemoj do estas du: tiu intelekta kaj tiu prefera.<br />
Tial nepras premi eĉ sur la lingvaĵon mem por ke pli senpuntilie, aŭ malpli<br />
sufere, oni distingu la du nivelojn. Ke pensulo pri Dio-afero kondutu kiel<br />
matematikisto, kiu ne elektas, sed demonstras per pruvoj, la solvon de la koncernaj<br />
problemoj.<br />
336
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Evidente, en tiu ĉi nia diskutado intelekto kaj racio preskaŭ same sencas.<br />
Se propre distingi, la unua rilatas al la unuaj postulatoj senpere evidentaj, kiujn<br />
sekve la racio ellaboras per la rezonadfakulto.<br />
r) Tamen diversmaniere vaĉante inter praktikantoj de kristanaj moralo kaj<br />
religio oni trovas tenace asertataj multajn neraciaĵojn kiuj finfine apogiĝas kaj<br />
montras la inklinon ne tro racirespekteman de kristanismo.<br />
Sed kristanismon oni devas alpreni el oficialaj dokumentoj. Bedaŭrinde<br />
plu prosperas, kvankam malpli intense ol iam, ĉe klerisma aŭ moda kulturoj,<br />
malfavoriganta antaŭjuĝo: trakti la religisferon nur je nivelo etnologia-antropologia<br />
aŭ socipolitika aspektoj neglektante la aŭtoritatecajn fontojn, el kiuj<br />
deiras la konstanta agado de la eklezio por instrui kaj malhelpi malraciaĵojn<br />
kaj devojiĝojn, malgraŭ kaj pro tio, ke tiuj ĉi daŭre okazadas.<br />
s) Kial Madono aperus ĉiam al infanetoj, aŭ virinetoj, kaj neniam al doktaj<br />
personoj, ekzemple al ni en tiu ĉi momento?<br />
Mi ne konas la tutan historion de la Aperoj kaj do ne certas, ke inter ili ne<br />
protagonistas ankaŭ doktaj personoj kaj viroj. Kvankam je minimuma graveco,<br />
pri tia cirkonstanco priokupiĝis teologoj kaj alisciencaj uloj. Eble humila<br />
konkludo povus esti: Ĉu ni, aŭ plej doktaj personoj, vere estus pli konvinkigaj<br />
ol infanoj aŭ humilaj personoj? Ĉu infano ne sin prezentas pli traktebla kaj<br />
observebla, pli esplorebla kaj pli fora de eventuala profita mensogemo ol ni...<br />
doktaj personoj? Ĉu vere la popolo pli fidus je ni ol je infanoj aŭ virinetoj? La<br />
problemo ĉu vere okazis apero, kaj kiom da aprobo ĝi meritas, devenas de la<br />
eklezio. Rilate tiun lastan aferon, eklezio rekonas la eventualan seriozecon de<br />
la cirkonstancaro “apero”, neniam ĝian realan okazintaĵon.<br />
ŝ) Ĉu ankaŭ laŭ vi scienco procedas ateisme, ĉar la hipotezo-Dio tratordus<br />
esplorojn kaj esploristojn?<br />
Jes. Sed oni distingu: scienca metodo procedas sendie, ne ateisme. La scienculo-esploristo<br />
esploras sendie, nur la homo-esploranto interesiĝas pri Dio. Se scienculo<br />
akceptus Dion aganto en la fenomeno kies kaŭzon oni priserĉas, la scienco<br />
estus nescienca. Dion eventuale serĉas la homo, kiu eventuale povas esti<br />
scienculo aŭ poeto aŭ nur …instruisto.<br />
t) Mi revenigu la atenton al la apenaŭ aludata demando pri la krimoj de<br />
kristanoj laŭ jarecento. Ĉu tiuj ne malrajtigas kristanan religion? Kiel kristanoj<br />
sin liberigas el tiuj hontoj?<br />
Eble ili neniam sin liberigos el tiuj. Rilate rajtigon al ekzistado kaj sinpre-<br />
337
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
zentado, ni konsideru kristanojn homoj: homoj kiuj, same kiel aliaj homoj (ni,<br />
ekzemple), ĝuas je la samaj niaj rajtoj, eĉ je la rajto preni, el kristanismo, kion<br />
mem volas, eĉ ĝin kontraŭi aŭ ĝin interpreti laŭvole aŭ ĝin ekspluati en aspekto<br />
de justo, inkluzive certe la rajton ĝin akcepti kaj vivi kristanstile. Ĉu ni<br />
ne havas tiun rajton, kun la respektiva interna libero? El la plurtipaj homoj, la<br />
plurtipaj kristanoj.<br />
Vere, Jesuo garantiis, ke lia eklezio daŭre fruktodonos sanktecon kaj amon<br />
en senkondiĉa sindediĉo al Dio kaj al la homoj: pri tio oni konsideru la kristanan<br />
geniecon en la asistado al la proksimuloj… La bono superas, certe, la<br />
malbonon. Inter kristanoj, iuj provis fleksi kristanismon al siaj avantaĝoj aŭ<br />
sekreta egoismo, sed ni ne povas ilin riproĉi ĉar ili estis kaj estas liberaj kapti<br />
kaj vivi kristanismon laŭ propra bontrovo, kiel konceditas ankaŭ al ni (kaj al<br />
vi). Venos la mastro de la rikolto kaj disigos la grenojn el la fruktoj de trudherboj,<br />
diras la evangelio: laŭ tiu parabolo estas antaŭvidite la malsaman<br />
konduton de homoj en la eklezio. Ĉe tia libero nun svarmas ankaŭ libero inventi<br />
aŭ akcentegi “ekleziajn” krimojn por pli pruve batali eklezion. Kiel ne<br />
kaptiĝi en tiu facila arto?<br />
u) Inter kleruloj, kaj ne nur inter ili, oni ridindigas, aŭ rifuzas kiel plagon<br />
por la edukatoj, la principon laŭ kiu bonaganto tiel devas umi por konkeri la<br />
paradizon aŭ por havigi sekuran kompenson: ŝajnas, ke laŭ la kristana kredo<br />
homo bezonus profite prizorgi ĉiam kaj ĉie rericevojn kaj ke nur tio movus la<br />
homan reciprokan helpemon. Tio kontribuas malfortigi la naturan simpation<br />
kaj fortigi la naturan egoismon kaj la emon al la ekspluateco kaj al la sovaĝa<br />
kapitalismo, ĉu ne?<br />
Se vi aludas al kristanoj, tiuj ĉi alstrebas imiti Jesuon Kriston: Ĉu tiu ĉi<br />
bonagis por gajni ion? Ke li, ne amis ĝismorte senkompense ne estas instruata<br />
de ili mem?<br />
Bonagi laŭ Kristo signifas pensi kaj konduti en harmonio kaj en amikeco<br />
kun Dio kiu igis amindaj la homojn ilin kreinte laŭ sia bildo: ĉio tio esprimiĝas<br />
evangelie kun “esti kun Kristo”. Kompreneble, ĉio tio havas sekvojn en la estonta<br />
transtera vivo, en kiu la amikeco kun Dio sin liberigos el niaj aktualaj<br />
bariloj, kaj fariĝos paradizo. Pri la paradizo obliĝas fantaziaĵoj same kiel heroldas<br />
akuzo, ke kristano bonkondutas pro la espero de la paradizo, dum li reale<br />
estas instigata harmoniiĝi kun la pensoj kaj ekzemploj de Kristo, je kio konsistiĝas<br />
ankaŭ la paradizo kiel floro el ĝermo. Ankaŭ rilate la paradizon necesas<br />
plipenetri en la lingvaĵon, elmetitan el popolareskaj fantaziaĵoj, se ne foje<br />
fantaziaĉoj, pro konkretecbezono. Tiu lingvaĵo povas sin elmeti al risko de<br />
338
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
miskompreno kaj ridindigo. Sed temas nur pri lingvaĵo. Krome, la interna<br />
memkontentiĝo ĉiam ne seninflua en la homa agado, kvankam humila kaj ne<br />
serĉata, nature kunestas en bonagado: ĉu tio inicas al la paradizo?<br />
ŭ) Galilejo! Ĉu ne hontas la eklezio kiu perforte, kaj pune, provis kredigi,<br />
ke la suno moviĝas ĉirkaŭ la senmova tero?<br />
Ke la eklezio hontas kaj juĝas tion krimo kaj ofendo al Galilejo evidentas; sed<br />
malpli evidentas, ke la kondamno eliris el la fakto ke Galilejo asertis, ke la tero,<br />
ne la suno, ĉirkaŭmoviĝas. Fakte historiistoj, tio estas fakuloj kiuj enprofundiĝas en<br />
esplorojn pri la historio de tiuj jarcentoj, ankoraŭ sin demandas pro kio la eklezia<br />
tribunalo kondamnis Galilejon: almenaŭ kvar diversaj opinioj tenas kampon,<br />
ĉiuj legitimaj ĉar la verdikta skribaĵo, prirabita, kun la grandparta fasciklo, de<br />
Napoleono, perdiĝis dum tiaj malordaĵoj.<br />
Por subteni sian ekzaktan teorion, Galilejo presentiĝis kun tri argumentitaj<br />
pruvoj, pri kies valoro iuj ekleziuloj tiam dubis, dum Galilejo pretendis kredigi<br />
pri ilia absoluta valoro. Hodiaŭ neniu akceptas validaj tiujn pruvojn! Se la eklezio<br />
pretendis dekrete eniri en sciencaĵojn, Galilejo pretendis enmiksiĝi en religiajn<br />
kredojn.<br />
Sed tamen nepras vere honti! 3<br />
v)…<br />
Diskutoj aŭ interparoloj pri tiaj temoj okupis horojn kaj specialajn vesperajn<br />
renkontiĝojn, kiuj foje finiĝis en picejo, por pludaŭri ankaŭ ĉi tie. Kreiĝis,<br />
fakte, por mi dispono de lerneja senŝarĝa diskutejo laŭ iuj sezonoj. El miaj interparolantoj,<br />
ne seninterese, iuj trovis ne senvera la devizan principon de Leonardo<br />
Sciascia, Sicilia verkisto, forpasinta tiujn jarojn kaj tiam multe priparolata,<br />
kiu trafis: “Mi ne kredas, mi serĉas; sed mi ne serĉus se mi scius, ke ĝi ne<br />
ekzistas”. Li aludis Dion. Li emis konfesi, eble, kredon, certe ne kredeman naivecon.<br />
Laŭ pluraj jaroj la instrua laborado efektiviĝis sametose kun avantaĝoj, efikaj<br />
al ĝenerala kulturo kaj al la reciprokeco, laŭ komuna opinio.<br />
Ne ĉiam, tamen, ĉio iris glate. Laŭ jaroj kreiĝis fakte ankaŭ konfliktigaj<br />
nekomprenoj, bonŝance nur momentaj, kun la lerneja medio, kun ĝia plejparta<br />
personaro. Iam, preskaŭ abrupte kaj senmotive kvankam ne sen aspekta fundamento,<br />
oni ekkredis, ke mi endanĝerigas la lernantaron kaj la estimindan here-<br />
3 Hodiaŭ la rakontanto ne forgesus aldoni ke la papo Johano Paŭlo la dua publike pardonpetis<br />
ankaŭ pro tiu “peko”. Vidu Vikipedion en la artikolo: La papaj pardonpetoj.<br />
339
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
dan tradicion de la licea lernejo. Tio pro miaj asertoj antaŭ liceanoj, laŭ kiuj<br />
supraĵe evidentiĝus la malkvalito de mia instruado. Krokize dirote:<br />
Inteligenta klaso de liceanoj, alproksimiĝantaj al la abiturienta diplomiĝo,<br />
preskaŭ unuanime ekprofesis primoralan relativismon. Iuj el iliaj profesoroj,<br />
uloj de la nova filozofio nomata debolismo (aŭ feblismo aŭ malforta pensado<br />
aŭ maltaŭgeco de la racio por la malkovro de la fundamentaj veroj, kaj tial neceso<br />
fidi nur partajn aŭ versimilajn verojn), konvinkis la lernantaron, ke oni<br />
jam ne rajtas pensi, ke ekzistas kunnaska kaj natura moralo, kia absoluta regularo<br />
deviganta ĉiujn homojn kaj ĉie, eĉ ĝi neniam ekzistis, kaj la postmoderna<br />
homo estas rajtigata de la novaj plursciencaj esploroj de sia racio krei al<br />
si novan moralon aŭ ĝin ŝanĝi laŭvole ktp. Tial iliaj juĝoj devas sin liberigi je<br />
moralaj, iom repuŝe difinitaj moralecaj aŭ moralizaj aŭ moralistecaj aŭ moraligaj,<br />
kriterioj, jam taksataj pulvo-precipitaĵo de la jarcentoj. Konceptuloj varispecaj,<br />
famaj verkistoj, filozofiaj centroj, la plej disvastigitaj ĵurnaloj ktp<br />
subtenas kaj jam delonge disvastigas tiun vidpunkton.<br />
Tial (jen mia konkludo) pro normomanko senfundamentiĝas la distingo inter<br />
moralo kaj malmoralo, inter bono kaj malbono. Mi celis diskrevigi la novan<br />
miton, laŭ kiu ne ekzistas sendiskutebla moralo (enkadre, kompreneble, de la<br />
unuaj principoj, ne pri la derivaĵoj, facile kaj historie konstateble diverĝantaj<br />
kaj, foje, kontraŭdiraj): se ne ekzistas moralo, ĉio licas ĉar ĉiu moral- kaj malmoral-<br />
sistemo samvalorus! Laŭ mi, tia konkludo, eĉ se nekonscia, jam ekludas nivele<br />
de konduto, kvankam la socio daŭrigas kondamni “krimulojn” kvazaŭ<br />
moralo, dominanta fundamento de ĉiu jura normo, ne estus kontestata.<br />
Vere lernantoj ne atingis tiun lastan logikaĵon, dum mi provis ilin treni<br />
ĝuste al tiu ĉi konkludo, rezonante laŭ la sinsekvoj jene resumitaj:<br />
“Vi imagu murdinton aŭ seksperfortinton kiu laŭlibere kaj laŭhumure volis<br />
kaj fakte murdis homon aŭ seksperfortis por plifeliĉigi sian vivon kaj plimultigi<br />
siajn komfortojn. Ĉu vi kondamnus lin?”.<br />
Ĉiuj jesas. Ĉiuj lin kondamnas.<br />
“Kial?... Se ne ekzistas moralo? se ĉiu rajtas krei aŭ elekti sian moralon<br />
ĉar homo devas sendependigi de ĉio laŭ postmoderna koncepto de konscienca<br />
aŭtonomio? Tiu homo rajtas krei al si moralon koincidantan kun siaj deziroj<br />
kaj vidpunktoj kiuj ne ekskludas egoismojn ĉar eĉ tiuj ĉi rajtas esti aprobataj;<br />
kaj sekve jen la kirlado de ĉiuj etikaj terminoj”.<br />
Post kelke da ŝanceliĝo iuj konvinkiĝis perpruve, ke tiu kondamno estas ne<br />
logika, pli instinkta ol racia, tial la principo “ne estas morala leĝo” senbaziĝas<br />
340
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
pro la damaĝaj rezultoj; sed la plej granda parto reagis, preskaŭ tumulte, kuntrenante<br />
kaj alarmante la lernejan medion, per la rebato:<br />
“Tiu via similas pli cinikan pozon ol racian dedukton. Ekzistas ĉiam, fakte,<br />
la civilaj leĝoj, emoj, alkutimiĝoj, moroj kiuj povas bremsi malbonfaremon! Ĉiuj<br />
gentoj havas kodon aŭ tradiciojn, instinktan reagosistemon kiel montras historio…”.<br />
“Sed tiuj leĝoj malpermesantaj kaj punantaj mortigon ĉikaze estus mem altrudo<br />
kaj perforto ĉar la individua konscienco hipoteze ne havas tiun principon<br />
pro la neekzisto aŭ malĉeesto de denaska moralo, jam ŝrumpigita. Povas<br />
okazi, ke la civilaj leĝoj malfruus rilate la novan konsciencon pri la neekzisto<br />
de la morala leĝo. Oni devus lukti por forstreki el jurkodoj tion kio ne plu<br />
kongruas kun la supozitaj novaj eltrovoj, ĉu ne?”.<br />
“Ni estas relativismemaj, ne nihilismemaj! Tio estas, ni ne neas la moralon,<br />
ni nur diras, ke ne ekzistas universalaj, eĉ tutuniversaj, normoj devige validaj<br />
por ĉiuj. Oni kreas al si utilajn normojn, utilajn al la socia prospero kaj konkordo”.<br />
“Relativismo eble ne povas ne krei al si moralon, sed mankas je logika forto<br />
por devigi individuajn sociajn membrojn. Kiu rajtas altrudi moralon, propruze<br />
kreitan, al aliulaj eble pretaj krei al si la sian propruzan? Eĉ la ora regulo<br />
‘Agu kun aliulaj tiel, kiel vi dezirus, ke aliuloj agu kun vi’ ne havus racian<br />
fundamenton, ĝi servus nur praktike. Endaro naskiĝas el la interno, ne el la<br />
ekstera altrudo”.<br />
“Tio skandalas! Vi katoliko, kaj des pli instruisto pri katolika religio, deduktas,<br />
ke oni rajtas elvivigi kaj des pli eventuala puno pro tia krimo estus<br />
kontraŭhoma perforto. Hororo kaj kontraŭdiro kun via publika funkcio!”.<br />
“Mi spuras la konsekvencojn de via rezonado aŭ de tiu de iuj influaj viaj<br />
instruistoj kaj samspecaj libroj, bedaŭrinde pli laŭdataj ol kritikataj. Ŝajnas, ke<br />
neniu kuraĝas sin treni ĝis logikaj konkludoj. Filozofo ne rajtas halti meze de<br />
la rezonada trairo”.<br />
“Relativismo fontas el la konstato de la malsameco de moraloj elfluantaj el<br />
popoloj kaj religioj, kaj trajarcente en la sama morala sistemo.<br />
“Laŭnatura moralo ĉiureference rilatas al la unuaj principoj, ne al ties<br />
aplikaĵoj aŭ praktikaĵoj aŭ derivaĵoj. Necesas vidi kia morala principo gvidas<br />
unuopan konkretan agadon; eĉ apogo sur la etiko elmergiĝanta el la kaŝitaj<br />
fontoj de la memo kaj de la socio postulas racian subtenon.<br />
“Eĉ racia kaj rigida rezonado postulas iun superan leĝon. Fakte, pri evidenteco,<br />
kaj do nepreco, de la laŭnatura moralo dedukteblas ankaŭ el subskri-<br />
341
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
bo kiun E. Kantio antaŭdiktis, kaj volis, por sia tombo: La stelplena ĉielo super<br />
mi kaj la bona volo ene de mi! Kio estas tiu ĉielo stelita se ne laŭnatura<br />
morala leĝo sendependa de la homa volo?”.<br />
La supre aludata tensio taŭze eksplodigis mordantajn diskutojn inter la<br />
profesoroj, la lernejestraro, la familioj, kun malfavoraj al mi komentoj: la pozicioj<br />
ekstremiĝis kaj konfuziĝis kaj precipe neniu el la du frontoj (mi en tiu<br />
ĉi kazo havis malmultajn subtenantojn, nombre pliiĝantajn tamen) retiriĝas en<br />
kompromisajn rotojn. Mi devis milfoje ekspliki fronte al la klasaro kaj en privataj<br />
boliĝantaj interparoladoj antaŭ profesoroj aŭ familiaj reprezentantoj; kaj fine<br />
publike, anstataŭ malkonfesan sintenon, mi difinis iom ironie la tutan aferon:<br />
“je la priserĉo de la kuraĝo por iri ĝisfunden!”.<br />
Iuj, profitinte el mia kvazaŭslogana esprimo “moralo absolutas, relativismo<br />
senfundamentas”, kvankam subveste de ŝerco, min ekdifinis la absolutisto.<br />
Eraro plenumita de mi: mi tro enpersoniĝis en la aferon kvazaŭ engaĝiĝanto<br />
en la savo de sia honoro, kaj la instruaĵo estis sentigita pli kiel frukto de<br />
persona moralika aŭ moralisma tendenco, kun iom da bombasta galŝprucigo,<br />
ol kiel morala problemo. Eble mia troa insisto altiris, reage, la kritikon, ke tiu<br />
ideo, nome la postuliĝo de la natura moralo ĝuste el absurdaĵoj de morala<br />
relativismo, de tempo al tempo reelanis perturbante la kvieton.<br />
Tiukaze, foje, inter profesoroj la diskuto plilarĝiĝis ĝis la “kategoria imperativo”<br />
de Kantio, nobla, granda, konvinkiga, oni insistis, kaj ekvivalenta, eĉ<br />
anstataŭanto de la jam ne plu trovebla racia-natura morala leĝo! Por sekvi la<br />
kantianan imperativon necesas, oni orgojle subtenis, kuraĝo kaj forta animo,<br />
evidente ne posedata de la forlasiĝantoj al la fantoma denaska moralo.<br />
Ankaŭ rilate tion mi ne delasis la dialektikon por provi demonstri, ke inter<br />
la du moraloj (la denaska kaj tiu imperativa) abismas la diferenco: tiu kantiana<br />
havas, finfine, por leĝfaranto la individua konscienco aŭ la individua decido,<br />
dum tiu natura estas nur malkovrita de la konscienco kaj eventuale akceptata<br />
kaj sekvata de la malkovranto. Rilate la ĉi-kaze emfazitan kuraĝon por sekvi<br />
la kategorian imperativon “faru, ke via ago akiru universalan valoron”, vere ĝi<br />
nepras ĉar oni sin engaĝus fidele sekvi sian decidon kiel devon senfundamentan<br />
dum la racio sencele vagadas pro la rezigno pri la neceso de tiu fundamento.<br />
El la diskuto rezultis ankaŭ, ĉe kelkaj, ke la natura morala leĝo kaj kantiana<br />
imperativo havas multe da similo ĉar ambaŭ aspiras reguli la homan konsciencon<br />
kaj (sed tio aspektis ironio) ambaŭ staras sur la sojlo de forbalaĵujo!<br />
342
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Se la tuta diskuto ne fariĝis dissaltiga kverelo, ĝi certe ektaŭzis mian kvieton<br />
kaj, plejgrave, la rilatojn necesajn al mia entreprenema aktivado.<br />
Ĉio tio, fakte, ekperceptigis, ke la aŭtoritatuloj komencis ne sin deteni de la<br />
penso limigi la amplekson de miaj aktivadoj inter la lernantoj. Oni provis alpaŝigi<br />
proponon, fare de iuj, min malrajtigi je instrutasko, eĉ mi ricevis, timide de<br />
la liceoestro, plidecide de la religiaj respondeculoj neprecize informitaj, admonon<br />
kun averto, ke mi estas sur startpunkto de la demisiiĝo el la tasko.<br />
Demisiiĝo pro pletoreco de logikemo kaj senfundamenta etikumado, motivis<br />
iuj profesoroj, pro la detruo de la moralsento, pliis la religiaj aŭtoritatuloj, pro<br />
incito al vivado kontraŭa al la gepatraj reguloj, susuris familioj. Lacige penante,<br />
mi sukcesis komprenigi, ke la mia estis spektenda kiel pruvo per absurdo,<br />
kiel provoko por ke el la implicitaj konsekvencoj oni deduktu la eraron en la<br />
postulaj premisoj kaj ke, do, mi ne instigas la studentojn al laŭmorala anarkio.<br />
Prefere ol min kontrasti oni vidu kiel el la diversaj debolismoj aŭ malfortaj<br />
pensadoj ŝprucas al la okuloj, kaj al la realo, la detruo de ĉiu moralo.<br />
Jam okazis ankaŭ, jarojn antaŭe, ke oni suspektis min kovarde stucanta la<br />
ŝirmadon kontraŭ toksikaj drogoj, ekdisvastiĝantaj en lernejoj kaj najbaraj situoj.<br />
Mia eduka instruo sonis tiel: “Ĉu toksikdrogo allogas? Se jes, ni devas<br />
havi motivojn por tian allogon rezisti kaj rifuzi. Ni vidu ĉu tiaj motivoj troviĝas”.<br />
La lernantoj estis taskitaj trovi kaj komenti tiujn motivojn. Ĉar, kelkaj<br />
ekskludis, per sendiskuta premiso de evoluinta inteligento, kiel peston la moralistecajn<br />
(eŭfemisma esprimo por malŝatige aludi moralajn) motivojn, mi enkondukis<br />
miajn lernantojn konkludi, ke, se oni ekskludas tiujn moralajn, veraj<br />
motivoj ne troviĝas kaj ke tiu de la damaĝo de propra sanstato pri kiu ĉiu rajtus<br />
disponi laŭvole, se postkuri laŭmodajn konsumadajn gurdaĵojn, havas malmultan<br />
forton kaj konsentigan forton. Tiu konkludo, altrudita, oni plendis, tra<br />
vorto kaj perforto, tiom malplaĉis, ke iuj profesoroj, kutimiĝintaj elsavi lernantojn<br />
el drogaĉoj por ke ne estu nocata ilia sanstato, kredis sin senti perfiditaj<br />
de mi kaj deklaris min intenca fragiliganto, se ne detruanto, de iliaj edukaj mesaĝoj<br />
mem.<br />
Trasvarmis entute akuzo - kulpa pri politike malkorekto - laŭ kiu el mia<br />
instruo spureblas ĉiam implica markita morala vidpunkto, ĝuste en epoko en<br />
kiu neniu rajtas, eĉ se neaktive, svati moralon kiun ajn.<br />
La memoro, ankoraŭ varma, pri la atencaj misfaroj de teroristoj (Biere =<br />
Brigadoj Ruĝaj) kaj ties mempraviĝoj inter kiuj imponis rigida marksista moralo,<br />
ludis, certe ne objektive, nekalkuleblan influon.<br />
343
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Laŭlonge de dek jaroj mi povis elspezi miajn energiojn inter gejunuloj kun<br />
komuna kontentiĝo. Sed ĉio estas destinita al finiĝo. Kaj tio estas nun ekŝvebanta<br />
ankaŭ sur mia nuna aktivado.<br />
Jam preskaŭ ĉiusemajne, kvazaŭ per konspiro de la aferoj aŭ de mia ne pli<br />
kaŝebla maljuniĝo, okazadis evento kiu povis dubigi lernejestrojn rilate miajn<br />
restantajn lertecojn en la majstrado de adoleskulaj klasoj. Ĝi klariĝu jene.<br />
Tiufoje temas pri dekkvinjarulo kiu el fenestrosojlo lerte kaj rapidante iradis<br />
al la proksima fenestrosojlo, trapaŝante sur la ekstera kornico, kvardekcentimetra<br />
profunda kaj okmetra el la suba korta pavimo. Ankaŭ dum mia leciono<br />
li abrupte komencis fari la danĝerriskan manovron minacante sin faligi suben,<br />
en la vakuon, se mi estus alvokanta la lernejestron aŭ provanta lin bloki. Mi<br />
atendis, senmove kaj sengeste kaj senspire, ke la junuleto revenu ricevi la dozon<br />
da aplaŭdoj (do, la heroaĵo ne estis al sia unua manifestiĝo), antaŭ ol interveni;<br />
tiupunkte mi provis lin bloki barante realiron al la fenestro; sed li, alta<br />
kaj magra, ŝtelrevenis al la fenestrosojlo kaj rekomencis la manovron. Tiam<br />
mi retiriĝis kiel eble plej fore el fenestro, mornmiene invitis la kunklasanojn,<br />
ke ili ne kuraĝigu per aprobaj flustroj kaj admirgestoj. La teruro, kiam Dio volis,<br />
pasis. Ne eblis ne denunci la aferon, sed la teruro ne tute maldaŭris ĉar<br />
nun ĝi fariĝis timo pro eventuala negativa impreso, ĉe profesoraraj pedagogiaj<br />
konsiliĝoj, kiu sumite kun la pendanta juĝo rilate mian ideologion (pri la<br />
nesubtenebleco, laŭ hipotezaj antaŭpostuloj de filozofia feblismo, de moralo ĉiujn<br />
tenanta: se tiel, fio kaj pio, kulpo kaj senkulpo iel samus; kaj pri malfacileco<br />
trovi validajn motivojn por regresi el droguzo), povus plikompromiti<br />
miajn honoron kaj reputacion, al kiuj alkroĉiĝas ĉiam pli maljuniĝanta homo.<br />
Kiam mi sciigis aliajn klasprofesorojn pri la okazintaĵo, ili falis el nuboj,<br />
nome ili neniam sciis kaj konstatis. Male, je atenta esploro rezultis, ke la akrobataĵo<br />
delonge amuzis la klason dumintervale inter unu leciono kaj la alia kaj,<br />
ke profesoroj ŝajnigis ne vidi aŭ, por forigi la junuleton el la danĝera manovro,<br />
permesis, ke li restu ekster la klasĉambro kaj vagu laŭ koridoroj.<br />
Intensiĝis miaj maltrankviloj ne nur pri mia sorto, sed ankaŭ pri la kultura<br />
forĝado de la gejunuloj aparte en adoleska fazo.<br />
Evidente, por tiu adoleskulo la aplaŭdoj de la samaĝuloj valoris la penon<br />
riski la vivon aŭ alfronti eventualajn lernejestrajn punojn. Ankaŭ el tio dedukteblis,<br />
ke ĉe la junularo la influa rolo pli efika estas ludata de samaĝuloj, de<br />
samsimpatiemuloj; malpli influas la juĝo de gepatroj kaj edukantoj. Por formi<br />
junulon, do, necesas formi la grupon en kiu li vivas. El tio la mallarĝaĵo: por<br />
modifi la grupon necesas modifi la ĉiun unuopulon, kaj por modifi la unuopu-<br />
344
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
lon necesas modifi la grupon. Ĉu mi ankoraŭ kapablas agi samtempe en la du<br />
kunfluantaj direktoj? Kaj se miaj eduk- kaj instru-metodoj fine estas revizibezonaj,<br />
ĉu mi kapablas tion fari? Se insisti, ĉu eviteblas al mi kompato kun demisiiĝo<br />
kaj eble damaĝoj al la junularo?<br />
Iam gejunulojn oni juĝis emaj prefere al idealismo ĉar, laŭ interpreta opinio,<br />
ankoraŭ eksteraj de la komplekseco kaj konkreteco de reala vivo; nun mi<br />
ne nur suspekte sed konstate trovas, ke la gejunuloj ne plu enkadriĝeblas laŭ<br />
tiu, eble abstrakta, kategorio: nun ili sin montras realemaj kaj konkretemaj. Pli<br />
ol problemojn ekzistencialajn ili vartas la problemojn de la ĉiutaga travivado.<br />
Aŭ ĉu eble jam mia generacio tiel kondutis? Mi nun pene rememoras kiel pensis<br />
kaj sentis mia generacio! La aktuala generacio jam duarangigas la antaŭan<br />
vantantan la konkeron de la luno: la nova jam vivas transe, en marso, sagacas<br />
spertuloj. Kaj fine, kial ne konsideri la senutilecon de mia sufero?<br />
Rezulte, krom tio eble pro tio, enŝoviĝis en miajn pensojn varispecaj duboj.<br />
Tiun distancon inter mi kaj la nova junularo mi ekopiniis devenanta ankaŭ<br />
de mia maljuneco; certe mi tion ĉiam sciis sed nun evidentiĝis, ke ne plu sufiĉas<br />
vervo kaj argumentada dialektiko kaj pedagogiaj eskapiloj kaj konstanta<br />
enmergiĝo en la disciplinon instruotan. Mi ekvidis modifon en la sinteno pri<br />
mi far la junularo. En la rilatoj kun iuj elsaltis pli kaj pli pensmaniera diferenco,<br />
pli bone jam kreiĝis heĝo dividanta, ĉe kelkaj klasoj, mian instruaĵon disde<br />
ilia atento.<br />
Mi min ekjuĝis jam postiĝinta en la perceptado de tio, kvankam foje al mi<br />
iliaj vivintencoj kaj reagoj ŝajnis komprenataj kaj edukcele valorigataj, kaj,<br />
kvankam hezitantaj inter klopodoj kaj provoj, miaj respondoj al la postuloj de<br />
la juna konscienco, plurfoje preterlasata aŭ snobe juĝata ĉe parto de la profesoraro,<br />
al mi ŝajnis eduke oportunaj kaj taŭgaj por la bezono.<br />
Ankaŭ iom da orgojlo, eble, malpermesadis, ke mi kapabliĝu eniri en iliajn<br />
vidpunktojn, kaj kiam ili ne akceptis la miajn, tion mi ekjuĝis fore de problemsentoj.<br />
La lecionoj mueliĝis per diskutoj, disputoj, kvereloj, dum kiuj mi perdis<br />
foje kvieton kaj povon interesi.<br />
Restas ĉe miaj oreloj la lasta devizo flankenigante min kun mia disciplino:<br />
“en tempo de demokratio viaj instruaĵoj tenas nin en aŭtoritatio”.<br />
Ĉu mi estas detruanta la edukan konstruaĵon de la laboro de la pasintaj jaroj?<br />
Iom post iom mi certiĝis, ke jam miaj vortoj sonas malakute ekstertempaj<br />
kaj mia figuro kiel nigrablanka foto el albumo. Ĉiam pli febliĝas mia kapablo<br />
kunteni la ekscesaĵojn de la lernantaro. Jam venis horo jen definitive reko -<br />
345
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ni, ke mi estas senhelpa antaŭ tia junularo kaj jen, post dek jaroj, lasi la postenon<br />
al malpli maljunulo! Kaj mi petis emeritiĝi.<br />
Grandioza festo, grandaj omaĝoj, grandaj aplaŭdoj min akompanis eksterlernejen,<br />
kiun tamen mi daŭrigis viziti de tempo al tempo, ĉiam festata kaj<br />
aŭskultata, almenaŭ opininivele. Tosto kun poemeto en kiu estas laŭdataj miaj<br />
engaĝiĝo kaj sindonemo kaj altruismo kaj sendanka dispono de mia tempo por<br />
didaktikaj bezonoj ktp. Estis dum tiuj adiaŭaj tostoj ankaŭ, respektvorte kaj<br />
preterpase, ŝatige aludata mia iama pastreco. Kaj tio min ne multe plaĉis ĉar<br />
vidiĝis pliafoja postlasaĵo de neforstrekebla tabuemo, aŭ suspekto, ke min oni<br />
akceptis kaj taksis inda kaj fidinda pro mia pastreca deveno malgraŭ ke eĉ tio<br />
limige sonas en medioj nebonvolemaj al religio pro supozita dogmismo juĝata<br />
pli kiel deirpunkto ol kiel alvenpunkto.<br />
Eĉ ekslernejanoj de antaŭaj jaroj ĝentile partoprenis, lasante tamen en miaj<br />
iom konfuzaj pensoj elstariĝi pli la aspekto de iu nedifinita ŝatorespekto,<br />
kiel kutimas la gejunuloj al la malnovaj generacioj (ne ĉiam tamen!), ol tiu de<br />
la skolaneco kaj solidareco aŭ dankemo. Maljunuliĝo foje identas kun suspektemo:<br />
eble nun estas okazanta pruvo ke tiu proverbo ne naskiĝis el nenio<br />
Resubstrekiĝu, ke la lernejo ne tute elpelis min, male ĝi invitis min ne tute<br />
rezigni intertempan kunlaboron. La sekvan jaron liceanoj premis kaj obtenis,<br />
ke mi prelegu en lerneja simpozio pri la filozofiaj esploroj kaj taskoj en la<br />
nova scienckultura etoso. Mi klopodis konduki la partoprenan atenton sur ĉiam<br />
pli disvastiĝantan difinon pri esenco de filozofio: ĉu ĝi estas esence priserĉo?<br />
Tiu jam komuna opinio tiom tiklas, ke sugestas ne eliri la dubstaton: se<br />
oni iam trovus la serĉitaĵon, ĉesus filozofio kaj filozofiado ĉar ties esenco estus<br />
nur priserĉo. Plivere ĝin oni difinu priserĉo por alveni al vero. Pensulo,<br />
per la eltrovo de la vero, akiras la novan funkcion de pensulo pri ĝi. Eble iuj<br />
filozofoj timas perdi funkcion kaj gravecon ne konsiderante, ke la vero estas<br />
neelĉerpebla en siaj diverstavolaj faldoj do ĉiam plipostulanta pluan esploron<br />
pere de la racio.<br />
La sekva konversacio tuŝis la rilatojn inter filozofio kaj revelacio: ĉu tiu ĉi<br />
povas influi filozofion sen senigi ĉi lastan je aŭtonomio? Mia jesa konvinko,<br />
okaze sen taŭga pruvo escepte de tiu historia, lasis en aero dubojn, por liberigi<br />
el kiuj necesus plia preparo en la preleganto kiel same en la aŭskultantaro. Estas<br />
tamen la racio kiu malkovras kaj juĝas okazinta, eventuale, la memrevelacion<br />
de Dio pri Dio, el kio poste la racio povas kaj rajtas ricevi kaj akcepti influon.<br />
Por alia renkontiĝo oni ne firmigis min tra difinita temo. Tiuokaze mi ĝin<br />
346
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
sonigis: kristanismo antaŭ la ora regulo: ‘Agu kun la aliuloj tiel, kiel vi dezirus,<br />
ke aliuloj agu kun vi’. Kvankam ĝi troviĝas en la Biblio (krom en aliaj religiaj<br />
tradicioj), eĉ en la Nova Testamento 4 , ĝi ne enlistigeblas inter la karakterizaj<br />
moraleroj de kristanismo. Ties vera morala normo sonas: amu kaj traktu<br />
la aliajn kiel Dio ilin traktas. La ĝustagrado de la vera amo al la aliaj estas<br />
la konduto de Kristo, kiu amis kaj indulgis senkondiĉe. Kristanismo identiĝas<br />
kun Persono, adhero al Persono, konstruemo kun tiu Persono, kunagademo<br />
kun tiu Persono.<br />
Estis puŝite ankaŭ tuŝi pli specifan demandon, nome antisemitismon. Iuj publikaj<br />
sintenoj, kaj eksterigoj de gejunuloj dum sportaj manifestacioj, timigis<br />
homojn pri renaskiĝo de tiu plago. Hazarde, mi pritraktis la temon en dumpromenada<br />
konversacio kun gejunuloj, ilin aŭskultante. Jen nia preterkura dialogo<br />
kiel resume ili poste priskribis en sia interna ĵurnalo kun la titolo:<br />
Ĉu vere antisemitismo aŭ ĉu vere antihebreismo aŭ simple antiisraelismo?<br />
"Saluton, geliceanoj!... Denove kaj refoje vi refalas en antisemitismon<br />
kaj en...<br />
Ne miskomprenu nin, profesoro! Ni estas imunaj kontraŭ antisemitismo...<br />
eble eĉ hebreoj mem ne plu semitas, ni estas anticionistoj!...<br />
Tamen vi mokas holokaŭston kaj montras malsentemon...<br />
Ne! Ni ne mokas, ni estas mokataj! Cionistoj, kun siaj lokaj peristoj, provas<br />
igi nin eterne plorantaj pro holokaŭsto...<br />
Kvazaŭ ne enscenejiĝis kaj ne enscenejiĝas nun similaj genocidoj, eĉ se ne<br />
procente aŭ nombre samgravaj. Ni volas pri ĉiuj plori: armenoj, kulakoj, antikvaj<br />
palestinanoj, kamboĝanoj, afrikanoj… La rusoj genociditaj dum la soveta<br />
revolucio havas patrojn kies nomojn oni hezitas prononci.<br />
La juda ŝoaho estas vere apartaĵo en la senco ke ĝi trovas kulpulojn de kiuj<br />
daŭre peti monan reparacion dum la aliaj genocidoj trovas nek kulpulojn nek<br />
reparacion…<br />
Dum ni ploras pro la ŝoaho, ili influas nian pensadon, kaj enŝtelas siajn<br />
ekonomiajn politikojn malfavorajn al ni...<br />
Nin daŭre tenante en ploron, ne senkulpigitan, ili sukcese provas nin transigi<br />
en sian politik- ekonomi- soci-mueladon, laŭ skemoj, allogaj por ni, fruk-<br />
4 En la Nova Testamento la ora regulo: agu kun aliuloj tiel kiel vi dezirus, ke aliaj agu kun vi,<br />
troveblas ekzemple ĉe Mt 7, 12: “ĉion ajn do, kion vi deziras, ke la homoj faru al vi, vi ankaŭ<br />
faru al ili; ĉar tio estas la leĝo kaj la profetoj”. Vidu ankaŭ “pardonu al ni niajn ŝuldojn, kiel<br />
ankaŭ ni pardonas al niaj ŝuldantoj”. Por la Malnova Testamento, vidu Eliron kaj Readmonon.<br />
Kaj komparu kun tiu de Hilelo: “Kio ne estas agrabla al vi tion ne faru al alia, ceteraĵoj estas<br />
nur komentario. Ceteraĵoj estas komentario”.<br />
347
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
tivaj por ili. Tion denuncas hebreoj mem.<br />
Per la holokaŭsto cionismo nin kolonias...<br />
Ĉu vi neflanke memoras la papan 5 eldiraĵon: “ni ĉiuj estas semitaj”?<br />
Ho, jes. Sed iuj sin sentas pli semitaj ol aliaj...<br />
Tio ĉio postulas pruvojn. Tamen nun min interesas viaj sentumoj kaj reagumoj.<br />
Mi ne kompetentas pri israela politiko kaj pri nunaj sintenoj de la diversaj<br />
interŝtataj judaj komunumoj: kristanismo ne kondamnas hebreismon,<br />
nur el ĝi distingiĝas... Bedaŭrinde sonorilo trudrompas kaj devigas vin reveni<br />
al la lecionoj. Saluton! Malgraŭ nenegleteblaj viaj distingoj, atentu ne fariĝi<br />
kliŝemaj kaj kliŝamaj!<br />
La lasta lerneja renkontiĝo enfokusiĝis al karakterizoj de la hodiaŭa junularo<br />
kompare kun tiu de la pasintaj generacioj. La precipa el tiuj karakterizoj<br />
estis teoriumita kiel emo sin allasi al ĝuado, al senpera kaj tuja posedo kaj<br />
ekspluato de ĉio, eĉ se tio kuntrenus postan damaĝon. Dionizeco, endioniziĝo<br />
kiun ne moderas limoj! Tamen emerĝas ankaŭ io propra en la nova junularo:<br />
tiu emo al ĝuado aglomeriĝas kun intensa sento de solidareco kaj partopreno,<br />
kiuj en la pasinteco malofte manifestiĝis aŭ eble etendiĝis malpli vaste. Solidareco<br />
en tutmondiĝo, kiu tamen ankoraŭ neklare komprenigas ĝis kia persona<br />
kosto ĝi disponeblas: foje ŝajnas, ke solidariĝo floras pli en la serĉado de<br />
kulpuloj aŭ en la haltado ĉe la kaŭzoj ol en senkondiĉa sindonado por la solvo<br />
de la problemoj.<br />
La lernejo min plu invitis por reanimi la tradicion, kiun, ĝeneraldire, mi<br />
patronis longdaŭre, de la eksterlerneja lernado en apartaj vizitataj monumentoj<br />
lokaj aŭ foraj, iam objektoj kaj iloj de mia didaktiko. Mi ĉiĉeronis al mezlernejanoj<br />
ne preparitaj de mi penante obteni ilian interesiĝon dum profesoroj profitis<br />
por sin distri aliel. La lernejo jam kunpartigas tro malmulte kun mi! Min<br />
kaptis deziro elscenejiĝe malaperi definitive: emeritiga salto ekgravuriĝis tra<br />
apartiĝo kaj foriĝo kaj fremdiĝo.<br />
Mia lasta sperto, pli volita ol sentita, venis el konvinko ke se mi, foje, semis<br />
ion aspekte senradikan, tio finfine malmultas se komparata kun la multo<br />
da validaĵoj kiuj nun ne povas ne kuŝi en la konscienco de milkvincent miaj<br />
lernintoj kvankam ĉiam mutaciantaj. Kaj al mi restas la konscienco, ke mi volis,<br />
eĉ penante, ĉiuforte plenumi mian devon.<br />
5 Temas pri papo Pio la 11a (1922-1939).<br />
348
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro deksepa<br />
Ĝojoj kaj malĝojoj de la pensiula vivo<br />
Kiel facile konjektite, kun la pensio kaj la ĉeso de devigaj okupiĝoj la tempo<br />
je propra dispono konsiderinde kreskis. De longa tempo sur la librobretoj<br />
kaj en la ĉioteneja, kiel mi difinis deponejo kun objektoj je nedifinita destino,<br />
skribotablo riproĉe setladis reeldonitaj libroj de mistikuloj kiel Johano de l’<br />
Kruco (La Supreniro al Karmela Monto; La Obskura Nokto de la Animo), de<br />
Sankta Tereza el Avila (La Libro de l’ Vivo; La Interna Kastelo, kie la animo<br />
imagatas kiel interna kastelo aŭ multĉambra palaco), kaj de Majstro Ekarto.<br />
Jen, finfine, la momento frande kunestadi kun tiuj majstroverkaj ĝuindaĵoj kaj<br />
ekdissekci sub psikologia kaj psikanaliza lensoj tiujn literaturaĵojn por eventuale<br />
malkovri, kiel delonge hipotezite kaj dezirite, spurojn de psikaj realaĵoj<br />
kaj meĥanismoj, foje nekonsciaj, hodiaŭ enkonceptigitaj kaj ensciencigitaj, jam<br />
senvuale disvastigitaj de psikanalizoj, malgraŭ la pri ili interpretaj variantoj.<br />
Sed antaŭ ol mi pene engaĝiĝu fikse rigardi sur aĵojn aŭ aferojn koncernantajn<br />
tiujn paĝojn, estu tute simple dirate ke al mi sparke afablis, kiel jam<br />
dezirite kaj proponite, io nova pri Dio: tiam mi ekkredis malkovri kaj senti, ke<br />
Dio kunloĝas en mi, la penso pri lia ekzisto feliĉe ŝanĝiĝis en la plenakcepton,<br />
ke li ekzistas kaj ĉeestas.<br />
La tratagaj mediteroj fajrigis grandan ĝojon kaj alflorigis al Dio sur miaj lipoj<br />
preĝojn skanditajn pli spontane ol vole kiel: “Vian kaŝejon mi jam ekscias.<br />
Vi ne plu kaŝiĝas al mi, vi ne plu povas forigi el ĉirkaŭaĵoj de mia eno. Vi estas<br />
tie, kaj tie ĉi, kaj en mi. Vi estas mia kunestadanto”. Dio fariĝis mia domano, mia<br />
trezoristo kaj trezoro, mia akompananto, mia gasto gastiganta. La konfidenco<br />
kun li min ekenvolvis kiel karesa venteto garantianta mian rajton tion pensi<br />
kaj fari je li. En miaj fantazio Dio disponebliĝis feliĉiganto kaj agento benanta<br />
homojn laŭ miaj deziroj: fakte konstanta, senkondiĉa benemo al ĉiuj akompanis<br />
min ĉiucirkonstance.<br />
Estiĝis ke el mia plumo naive elirus, eble takseblaj senpoeziaj bagateloj,<br />
sed plenĝoje sentitaj, kvazaŭversoj per kiuj mi provis esprimi la gustumitecon de<br />
mia Dio en miaj pensoj kaj imagitaj dialogoj kun li eĉ dum malrapida vekiĝo:<br />
Dum longa senĉesa vivvojaĝo,<br />
en paŭza pensado,<br />
349
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
subite malkovri,<br />
kaj kun surprizo observi,<br />
ke Vi estas ĉeporde atendanta<br />
ke mi al vi ĝin malfermu.<br />
Aŭ<br />
Ĉi matene en la ripoziga silento<br />
timide krevetas ĉie pluvgutoj<br />
en vakuo nur ŝajne senemocia,<br />
kiu senperturbe ekpleniĝas<br />
je foraj bruoj kaj hejmaj zumoj.<br />
Estas Vi frapetanta ĉe la pordo.<br />
350<br />
Ardas nevenkeblaj kaj nedifinaj<br />
intermiksiĝoj de ag’ kaj parol’,<br />
jam aŭdeblas antaŭmatena spiro<br />
de tiuj kiuj ĝojigas mian vekiĝon.<br />
Baldaŭ ĉio tumultos inter la homoj.<br />
Ĉio signalas ke Vi trapasas mian sojlon.<br />
Kaj nenio plu tedas mian koron<br />
ne la nun’ nek la pasint’ nek la estont’<br />
ĉar Vi estas tie kaj tie ĉi,<br />
kaj se Vi kaŝiĝas de miaj okuloj<br />
kaj de miaj manoj avide sataj,<br />
mi scias kie kaj kiel Vin trovi.<br />
Mi jam scias, ke vi ŝerce kaŝiĝas,<br />
fakte vi ĉeestas kaj okulumas<br />
tie kiel la birdoj inter la arbaj<br />
folioj, sur kiuj mi Vin travidas<br />
amuze kaj ame min alvokanta!<br />
Mi scias kie kaj kiel Vin trovi.<br />
Por mi plu funkciu viaj trompetoj!<br />
Dolĉas trakurad’ tra Viaj kaŝiĝoj.<br />
Jen mi jam pretas tion diri al ĉiuj:<br />
ke vi ŝajnigas, ĉie kaŝiĝas<br />
por eksplodigi en homo la ĝojon<br />
kiam li laca krias: jen Li ĉe mi.
Aŭ<br />
Ĉimatene, tuj post la duondormo,<br />
mi senvole komprenis<br />
eĉ ekspertis, ke Vi ĉeestas!<br />
Kaj eksentis ĝojojn, ke vi ekresaltu el la aĵoj.<br />
Mi ne streĉis la manon por Vin tuŝi<br />
ĉar tio al mi eblas laŭvole.<br />
Mi al Vi ne parolis<br />
ĉar tio al mi eblas kiam mi volas.<br />
Mi vin ne salutis<br />
ĉar saluto fariĝas sebaldona.<br />
Kaj nun Vi faru kion vi volas:<br />
mi jam scias kiel kapti la apogilon<br />
se niveldiferencoj ŝanceligas miajn paŝojn.<br />
Kaŝiĝu kiom Vi volas:<br />
mi scias, ke Vi estas tie, tie ĉi,<br />
ĉirkaŭ mi, en mi!<br />
Jen mi pordiĝas por via eniro en la mondon.<br />
Lasu min krii:<br />
mi vin kaptas, mi vin tenas!<br />
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Tia dolĉa spirita rifuĝo min akompanis eĉ dum gravaj taskoj, kvankam ke al<br />
mi ĉio ĉirkaŭe ridetis.<br />
Okazis, ke oni min komisiis prelege komenti ion de la Sanktaj Skriboj.<br />
”Aŭskultanto de via prelego riskas esti invadita de gratulopremo al vivo,<br />
al Dio, al la gepatroj, al ĉiuj homoj. Per viaj diroj oni sin sentas inundata de la<br />
Diaj rigardoj”, foje, postprelege, sonis reaga komento min ruĝiganta sed priskribanta<br />
la etoson kiun mi sencele ekscitis. Por bildigi la naturalizon de konceptoj<br />
konvenas ankaŭ ne kaŝi, ke mi neniel penis por ilin vortigi, eble pro iliaj<br />
ne malŝablona enhavo.<br />
Ĉu mistika krizo, kun ne kontrolebla emfaziĝo, alinome malpersoniga elmemiĝo?<br />
Tiu ĉi dubo ekokulumis en mi. Sed miaj estis vere elanoj grundigitaj<br />
sur realo, la apudeco kaj ĉeesto de Dio. Je konfirmo de tio validu la fakto ke<br />
foje perdiĝis la kontakto kun Li kaj, Lin retrovinte, pene mi retrovis kontenton<br />
kaj ĝojon, kaj se mia ĝojostato konturiĝis eĉ travizaĝe, ĝi ne povis, almenaŭ<br />
eskape, aludi, se ne priskribi, la fontojn de tiu ĝojo: aludoj pli poste fariĝontaj<br />
pliaj enprofundiĝoj en verkojn de mistikuloj, kies pensoj kaj esprimoj ne ĉiam<br />
351
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
prezenteblis senŝvite kompreneblaj.<br />
Kutime la kontenton kaj ĝojon mi ekposedis el meditado, jam tro prokrastita,<br />
el certecoj vekiĝantaj kaj ekprodukantaj siajn konsekvencajn efikojn. La<br />
libroj de la mistikuloj, sur kiuj mi antaŭe nur libertempe krozis, kiaj majstro<br />
Eckhart kaj ankaŭ Katarina el Sieno (centritala urbo), kaj rezervitaj por pli<br />
bonportaj tempoj, kaj kun kiuj mi fine konatiĝis, ekscitis kaj samtempe gvidis tiajn<br />
korelanojn; Estis dum porokazaj rendevuoj kun amikoj, ke mi suspektis,<br />
ke je mistika krizo povus esti etikeditaj miaj jamaj sinteno kaj interesoj: el tiu<br />
suspekto naskiĝis esprimo pli akceptebla, kvankam ne tute vera kaj ne tute falsa:<br />
nome ke tiu mia religia sperto pliobjektive defineblus “religia fervoro aŭ renkontiĝo<br />
kaj plena mergiĝo aŭ kunlimiĝo kun la esenco de la religio”.<br />
Miaj okazaj interparolantoj pri tio, foje, supraĵe konfuzis religiecon kun bigoteco:<br />
dum la unua esprimas virton kaj do ne povas suferi je ekscesoj same<br />
kiel la sano (ĉu imageblas persono tro sana?), la dua reflektas religiemon eksterreligia<br />
kaj transreligia, tial kontraŭreligia ĉar limiĝas kun io blufa. Multe<br />
preĝi aŭ paroli pri Dio povas esti religieca aŭ bigoteca, ĉio dependas de la stilo<br />
kaj la celoj kaj konceptoj pri Dio kaj pri lia efekto en la mondo kaj lia imagita<br />
disponebleco al la homaj preĝadoj. Eventuale bigoteca povus esti la konvinko,<br />
ke tiu mia gustumado pri Dio esprimus la tutan religiecon eblan, ĉar,<br />
male, Dio ŝajnas foriĝi dum la suferstato kaj kora sensento, laŭ avertoj de mistikuloj<br />
kaj kiel spertos ankaŭ mi.<br />
En tian mian fervoron aŭ dolĉan menslaboron pri Dio eĉ la kreaĵoj, la franciskanaj<br />
kreitaĵoj, laŭ la Kantiko de la Kreitaĵoj de la Asiza Sanktulo, enmiksiĝis<br />
per sia ampleksa beleco kaj harmonio. Eĉ naturo, kiu en la pasinto elstaris<br />
je miaj okuloj precipe per sia krueleco fagocitanta ĉion kion ĝi enekzistigas<br />
kvazaŭ ĝi estigu por havi kion forbalai en neniejon, nun akiras konsolitan aspekton.<br />
Ĉio ĉi naskis en mi senton kaj konduton en partopreno de komuneco<br />
de sensacioj kun ĉiuj kaj ĉiuj aĵoj dum la tempo ekdifiniĝis eterne senkomenciĝa<br />
kaj senfiniĝa.<br />
Albina konsentadis sed samtempe prudentigadis tian ardon dirante, foje, ke<br />
mi tro kontentiĝe komisiiĝas speguli Dion kiel ombron de ĉiu persono!<br />
Tia dolĉa fervoro, kiun mi iom superrigarde pritaksis enmemiĝo en Jesuon,<br />
iom post iom malintensiĝis kaj “malpufiĝis”, kiel mi memdiris poste, lasante<br />
tamen pri ĝi daŭran dolĉan memoron. Eble necesus, ke tiaj novaj inklino kaj<br />
sperto estu flegataj per spiritgvidado; sed survenis aliaj novaj interesoj kiuj, kvankam<br />
el si mem ne tute disbranĉigantaj, tamen dislokis senloken, antaŭe momente<br />
kaj provizore poste preskaŭ definitive, tiun spiritualecstaton, el kiu plu restis<br />
352
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
nur de tempo al tempo preskaŭ unuhora senmova starado solece kun la penso,<br />
ke Dio kunestadas kun mi, ene de mi kvankam ĉiam malsama ol mi; fine ankaŭ<br />
tiun horon ekbreĉis la postaj urĝaj farindaĵoj sorbantaj tempon kaj atenton...<br />
Alia celo, kiel jam aludite, subintencite orbitas en tiu konzerno pri la mistikulaj<br />
verkoj. Plurfoje, en okazaj legaĵoj, mi kredis kapti konceptojn kaj situaciojn<br />
nun troveblajn gigantigitajn en pripsikanalizaj verkoj, kiel la malkovron<br />
de la nekonscio kia aktoro kaŝita en iuj homaj agoj kreditaj tute liberaj, la senton<br />
de kulpo, kiun mi ĉiam prizorgis distingi el konscio de kulpo kaj rimorso,<br />
la kolektivan subkonscion, la supozitan pruvon el neŭrobiologiaj sciencoj,<br />
ke la plena kompreneblo pri kio okazas ene de homo estas reale neebla, ktp.<br />
Mia revata tasko estu malkovri en mistikulaj verkoj palpilon kaj analizilon de<br />
la homa psiko je konfirmo kaj eventuala realĝustigo de psikaj meĥanismoj<br />
priskribitaj de la multaj psikanalizoj.<br />
En tiu entrepreno ankaŭ familiaj kondiĉoj modlis al mi la laŭtaŭgan humuron;<br />
la preskaŭ senzorgita farta kaj ekonomia bonstato lasis min malŝarĝita je<br />
la penoj trovi rimedojn por havigi al mi tempon kaj financajn subtenojn por<br />
aliri bibliotekojn kaj aĉeti librojn kaj aboni revuojn, partopreni fakajn kongresojn<br />
foje kontribuante por ke kunvenu ankaŭ nepagipovuloj. “Homo perfekta!”,<br />
ĝentile ironiadis Albina.<br />
El la pensoj de tiu feliĉa, sed ne definitiva, tempo registritaj en taglibro, jen iuj<br />
inke skribitaj.<br />
La idealo kaj invito legebla en la fronto de la Delfa templo de dio Apo -<br />
lono, γνώθι σαυτόν, (ekkonu vin mem), kiu lasas subkomprenigi, ke homo<br />
tentiĝas rezigni la penon tion fari aŭ, ke tiu tasko strebas al tro arda, ricevas el<br />
kristanismo novan limfon: ĝi atribuas al la Sankta Spirito la taskon enlumi homon<br />
pri si mem, kvazaŭ tiu ĉi emus forviŝi sin el si mem: tendenco priskribita<br />
jam delonge de la humanismaj psikologiaj kolektaĵoj. Konfirme de tio, eĉ la<br />
mistikulo volis kaj serĉis spiritgvidanton kiel spegulon kiu reflektu lian internon<br />
dum la priasketismaj verkoj malkonsilas antaŭeniĝon en la kontemplan<br />
vivon sen psik- kaj spirit-sperta akompananto.<br />
Se malfacilas koni sin mem, sammaniere, kaj eĉ pli, tio okazas rilate la alies<br />
konsciencon. Helpu la tradicia interpreto de la evangelia ordono “ne kondamnu”<br />
(Mt 7,1 kaj aliloke) proksimulojn ĉar, laŭ disvastigita interpreto, neniu<br />
kapablas eniri alies konsciencon.<br />
Eta parentezo ne fuŝu la sinsekvojn de la rakonta procedo. Rilate la evange-<br />
353
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
lian “ne juĝu kaj ne estu juĝata” nehazarde mi ĝin igis temo de prelego al eksaj<br />
kompanuloj de PAS subtenante tezon kiun mi kredis elĉerpebla aŭ deduktebla<br />
de verkoj kaj konduto de iuj mistikuloj: Jesuo ĵetas sian ne juĝu ne pro la<br />
malfacileco aŭ neebleco eniri la alies konsciencon kaj koni la respondecon de<br />
la juĝato (en tiu kazo Jesuo alproksimiĝus al eltrovoj de la modernaj psikologoj<br />
kaj estus reduktita al vilaĝosaĝulo, kaj povus similiĝi al la saĝuloj de Delfa<br />
templo!) sed pro alia motivo. Jesuo ne malhelpas la juĝon, eĉ tiu ĉi ne povas<br />
esti fortenata ĉar la homa racio ne povas rezigni kaj ne juĝi ĉion laŭ sia<br />
morala elaŭdita normaro, sed li ordonas: post la pravigita malaproba juĝo, ne<br />
kondamnu, ne deziru la punon aŭ ne ĝuu pro la puno: male, deziru, ke la kulpulo<br />
revenu al Dio kaj havu de tiu ĉi la pardonon.<br />
La Jesua proverbo, fakte, reflektas la jurajn samtempajn morojn kie proceson<br />
oni enscenigis pli por kvantigi la punon ol por scii ĉu la akuzito estis leĝmalobeanto.<br />
Jen la iniciato de Jesuo: juĝu la pekulon (se vi havas sufiĉe da kapablo<br />
enpenetri la koncernatan konsciencon) kaj deziru kaj prizorgu, ke li konvertiĝu<br />
kaj estu pardonata!<br />
Revenante al la malfacileco de memkompreno, preterpase diratu, ke aktivanto<br />
por klarvidi, ene de si mem, sian psik-spiritan internaĵon, povas ankaŭ<br />
eklezi la memestimitecon ĉe si kaj eksenti pri si eĉ hororon fronte al la dia<br />
lumo. Iuj el mistikuloj, fakte, ju pli sukcesis trapenetri sian enon des pli sentis<br />
impulson prohonte forfuĝigi siajn rigardojn el si kvazaŭ imitante, pro hororo,<br />
tiun kiu, laŭ ili, devus esti la sinteno de Dio rilate ilin. Ĉio ĉi pensigis, sub<br />
aliaj vortoj, pri la malkonscio kaj nekonscio ĵus malkovritaj aŭ pli evidentigitaj<br />
de la diversaj psikanalizoj kaj taksitaj kiel deponejo en kiu stagnus la plej<br />
egoismaj inklinoj kaj kaŝendaĵoj. Por ne subfali antaŭ tiaj sufokaj malbelaĵoj,<br />
en mistikuloj ne sufiĉis la simpla adaptiĝo kaj alkutimiĝo; krom per tiu sinakceptiĝo,<br />
ili disiriĝis el tiu hororo per sinmergiĝo en la diajn belojn, al kiuj ili emis<br />
altiriĝi kaj akceptiĝi ĉar je ties bildo, laŭ la biblio, estas knedita ankaŭ la<br />
homo. Funde temas pli pri tendencoj ol pri elektoj de la libera volo.<br />
Pro tia intereso pri mistikulaj verkoj kaj nova pli intensa emo al la preĝo<br />
ne bedaŭrindis por Albina, konvinkita, ke la nova ŝatokupo malebligis al la<br />
nenifarada tempo invadi ŝian hejman sferon de domfarindaĵoj aŭ semi enuon<br />
trahejme. Por eviti tion, cetere, kaj precipe por socie kaj religie utili, ni ambaŭ<br />
elektis kontribui tempe kaj labore, kaj mone, en plurkampe volontulaj servoj,<br />
ŝi ĉe pormalavantaĝula vartejo de Cottolengo (Kotolengo) kiel instruistino de<br />
oligofrenezulinoj kie ŝi ĝermigis al si kvazaŭ novan familion rezervante, pluis<br />
mi amuziĝe kaj amuzige antaŭ geamikoj, iom da sia tempo por volontule agi<br />
354
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
en la origina familio; mi krome dediĉis du tagojn semajne en profesia establo<br />
liveranta kulturajn deĵorojn, nome ĝisdatigantajn kursojn por instruistoj kaj<br />
profesoroj. Mia ĉefaĵo estis kontakti kaj engaĝi studulojn kaj fakistojn ĝisdatige<br />
lekciontajn; foje, por anstataŭi neantaŭviditajn neĉeestantojn, prelegis mi mem<br />
se la temo koncernis sciobjektojn de miaj studpasioj.<br />
Marĝene de kelkaj fakulaĵoj, kiel cetere jam en amikaj rondetoj, foje ne estas<br />
rezignata plua ekspliko de miaj vidpunktoj pri interpretmaniero pri iuj poetoj<br />
kaj verkistoj, kiel Cesare Pavese kaj Umberto Saba kaj Eugenio Montale<br />
kaj Giuseppe Ungaretti kaj G. Bernard Shaw kaj Ernest Hemingway kaj la ĉiam<br />
fascina Leopardi, ktp. Tiu mia vidpunktaro ofte generis logikajn sekvojn ĉar la<br />
interparolantoj deziris pli precizajn, pri tiuj verkoj kaj aŭtoraj mond- kaj viv- kaj<br />
art-konceptaĵoj, analizojn.<br />
Ĉu pli facilas esti vera poeto inter la ekzistencialaj duboj de nekredanto aŭ inter<br />
la sendubecoj de kredanto? Ĉu trovas pli da allogaj artismaj motivoj tiu kiu<br />
sentas sur sin la rigardon de Dio aŭ tiu kiu traserĉas en la universo de homo<br />
transcendan destinon?<br />
Eĉ se mi havus ilian artismajn ecojn (estis mia batalkampo ĝuste tion<br />
ilustri kontraŭ ekskeptikismo pri religio), mi, kredanto, ne povus esti tiel poeta<br />
kiel la artistoj nekredantaj. Almenaŭ unuavide se iu mergiĝas kaj treniĝas<br />
tra la duboj aŭ tra la ekzistenciala soleco kun relativa suferostato aŭ defiostato<br />
ekprancanta kontraŭ Dio aŭ pri ties asertantoj, tiu ĉi spertas pli da prilaborebla<br />
argilo por sin movi kaj inspiriĝi kaj ensalti al poezikreado. Sed se tra tiuj duboj<br />
iu ne kirliĝus aŭ ilin jam dissolvus per rigoraj rezonadoj, kio okazas? Malestus<br />
certe ekzistenciala kaj mondkoncepta poezia fonto.<br />
Kio okazas kiam iu konfidence konversacias kun Dio kaj kun li amikiĝas?<br />
Certe, kreiĝus la objekto de “senti poete” kaj poeto trovus novan inspiran fonton.<br />
Sed mi havas impreson, ke tia objekto kun sia eventuala nova inspira fonto<br />
surfaciĝus pli delikata, nome postulanta pli da precizeco, pli da kerneca difiniteco<br />
ol tiuj de la ekzistencialaj konsekvencoj de la nekredemo je Dio. Plie,<br />
kiel iu povus esti tragiksentema, koncedite, ke mem havas tian talenton, se lia<br />
animo ĝuas certecon kaj ŝlosilon por solvi ĉiuspecajn tragikajn malfacilaĵojn?<br />
Ĉu iu povas sin konsideri en tragika situacio se en sia intimo ne agitiĝas nesolveco<br />
de kontrastoj inter liaj aspiroj kaj la reala vivo? Nur unukaze mia religio,<br />
se preni el miaj spertoj, povas translimiĝi en tragikecon: nur kiam mi<br />
konsideras, en mi, la volon aŭ la eblon ribeli al Dio, ebleco reala kaj realiĝinta<br />
en la historio kaj en la laŭtaga vivo. Sed ankaŭ de tiu ĉi tragikeco oni povas<br />
eliri, finfine, sin allasante al Dio kun sincera koro: kaj do tuj ekĉesas tragike-<br />
355
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
co kaj, do, ankaŭ tragidieco.<br />
Eventuala poeziemo, tiukaze, certe enlirikigus aliajn objektojn kaj aliajn<br />
animstatojn, sed pli precizigpostulajn kaj pli reguligantajn pri imagivaj fantaziaĵoj<br />
kaj emociaĵoj. Entute, por kristano esti poeto, je egaleco de kondiĉoj<br />
talentaj kaj cirkonstancaj, signifas ne senti poete iujn situaciojn kaj samtempe<br />
vivi poete aliajn situaciojn pli delikatajn kaj respektpostulajn. Ĉu vi sukcesas<br />
imagi la nigran dolĉan tristecon kaj pesimismon, kiam li reale pesimismas, en<br />
iu Leopardi tute kristane pensanta kaj tia sinperceptanta eĉ en la poezikreaj<br />
momentoj? 1<br />
Justas tamen aldoni, ke ne malpluraj hezitis antaŭ mia vidpunkto.<br />
Tiuj fervoraj engaĝiĝoj, kompreneble, ne kunpremas la familivivon, kiu<br />
jam gustumigas sian spacon ĉar ĝojstato reflektiĝas tra ĉiuj ĝiaj aspektoj. Ni,<br />
kaj foje ankaŭ Elvira, plezuriĝas dum gajaj vesperiĝoj komponi, tra eskcitiĝa<br />
bonhumuro, frazojn spritajn, kvazaŭ skeĉojn, vetante je la plej merita je... la<br />
familia aplaŭdo. Jen, se plu insisti enrigardi ordinaraĵojn, el mia taglibro, iuj<br />
el tiaj spicaĵoj elmontrantaj, pli ol distran spritecon, la eĉ eksteran ĝojon de la<br />
etosumantoj:<br />
Mi. “Ĉu vi volas vidi, Albnjo, kion mi estis devigita aranĝi? Mi sonĝis, ke<br />
vi kuŝis morta, fiksita en nemoveco. Por ne malkombini vian aspekton mi ne<br />
kuraĝis vin apenaŭ tuŝi per la lasta supraĵa kiso. Por ne rezigni tiun plezuron<br />
kaj malembarasiĝi mi devis vin resurektigi”.<br />
Albnjo. “Se vi min ne damaĝas per mortigo, vi ne kontentigas vian malbremseblan<br />
bezonon de taŭmaturgeco. Kiel mi liberigos vin el la kaptiĝo en nigra komplekso<br />
deviganta transpasi ĉiun decan limon, kaj malpotencigos vian volon de<br />
supereco?”.<br />
Aŭ<br />
Albnjo al mi: “Nur amo konsistigas kaj elstarigas en viro belon. Vi tro<br />
belas!”.<br />
Elvira: “Oj, oj! Vi ambaŭ ankoraŭ enamiĝantas!”.<br />
Aŭ<br />
Elvira. “Mi malfrue konis gepatrojn sed plibonus se ilin mi ne ekkonis!”.<br />
“Kial?”.<br />
“Ĉar mi nun rimorsas pro tro malfrua agnosko pri ilia sindediĉo unu al la<br />
1 Tamen Eŭgeno Montale ŝajnas pensi nesammaniere: “Si vi vin taksas kiel Dion vi ne povas<br />
esti poeto. Se vi konvinkitas posedi la la Eston, la poezio ne povas por vi utili, nek vi al ĝi povas<br />
utili “. (A. Marchese. Montale, la ricerca dell’altro”<br />
356
alia”.<br />
Aŭ<br />
Mi: “Mi nemulte estimas miajn estimantojn”.<br />
“Kial?”.<br />
“Ĉar mi konas sperte mian aĉecon”.<br />
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Aŭ<br />
Elvira: “Vi kaŝas aŭ perdas ion ĉiutage”.<br />
“Kial?”.<br />
“Ĉar plibonigi sian porpublikan eksteraĵon signifas provon kaŝi aŭ forigi<br />
ion nure propran”.<br />
Aŭ<br />
Mi. “Ĉio ĝojas escepte de vi!”.<br />
”Kial?”.<br />
“Ĉar vi ambaŭ laciĝas por ĝojigi min”.<br />
Aŭ<br />
Mi. “Mi estas devigata, spite al mi, estimi min kaj min pliagrablige ekzalti”.<br />
Kial?<br />
“Por igi min, de vi tiom admiratan kaj ĉioŝatatan, inteligenta kaj virta kaj<br />
inda je vi kaj por ne igi vin trompataj”.<br />
Aŭ<br />
Albina: “Mi ne plu rezistas!”.<br />
“Je kio kaj pro kio vi ne rezistas?”.<br />
“Ni ne trovas sufiĉe da tempo por konsumi kun vi unu ĝojon ke jam ofertiĝas<br />
vorenda alia”.<br />
Aŭ<br />
Mi: “Kiom ajn frandindaj viaj pladoj, mi ilin ne sukcesas gustumi”.<br />
“Kial?”.<br />
“Ĉar dum gustumado de unu frandaĵo anonciĝas nova pli altira plado”.<br />
Aŭ<br />
Elvira: “Foje, de tempo al tempo, okazas miraklo”.<br />
“Kia miraklo?”.<br />
“Ke vi foje rezonas nuance, eksterimpone, esplorante. Kutime vi, male,<br />
357
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
montriĝas homo sennuanca anstataŭ homo nuancstreba”.<br />
Kaj sprite kaj distriĝe antaŭen laŭ vesperhoroj por skeĉe adapti niajn pensojn<br />
kaj sentojn ĝis unu aspektis al la alia tro streĉiĝanta.<br />
Kaj se tio humuras pli intence ol vere, direndus ke tiu observo ne estas<br />
tiom vera kiom estis vera nia vivĝojo!<br />
Preterpase diratu, ke la timo de Albina pri mia eventuala sento de finiĝo<br />
kun invada transiro sur ŝiajn hejmestrecajn ekskluzivajn kampojn, apogiĝis<br />
sur ŝia neniam tute venkata suspekto, ke la instruado estis ankaŭ ektransformiĝanta<br />
por mi en iun leĝan, kaj ne tute regatan, manieron vibrigi la volon de<br />
povo: eble pli tento ol pekfalo, aŭ konstanta risko al maskita kaj ŝvelparola allogemo,<br />
ne sufiĉe lerte kontrastata laŭ ŝi.<br />
“Duminstruade vi senelspeze rolas imperiestron, ŝvebigante super kelkaj<br />
vian superecon inteligentan kaj kulturan kaj... regvolan. Super kiuj, finfine?<br />
Sur akceptemaj adoleskantoj. Kiu scias ĉu vi nekonscie restarigas vian pasintan<br />
imperion?... kie tamen mankis la moderiga reĝino... serĉinda aliloke!”.<br />
Kaj la reĝino estis ŝi!<br />
Laŭ ŝi, tiu mia nevirta emo ĉion majstri, moderige kontrolita sed neniam<br />
malfajrigita, estus frukto de la klerika edukiteco kaj de la pasinta pastorala<br />
agado, en kiu pastro okupas ĉiam la unuan postenon kaj deklamas la definitivan<br />
sentencan verdikton. Tiu emo jam fariĝus en mi karaktera, ŝi diradis tra<br />
vero kaj amuzo, tial senutilus batali kontraŭ ĝi! En malpli distriĝaj momentoj<br />
ŝi deklaris, ke en la rilato inter klerika edukiteco kaj karaktero misdistingiĝas<br />
kio estas la kaŭzo kaj kio la sekvo, malgraŭ ke tia eduksistemo mem celas trejni<br />
precipe al kontrolo pri superrego de sia naturaj tendencoj. “Iuj viaj... ŝajne senfilistrecaj...<br />
virtoj estas postidoj ankaŭ de tiu edukiĝo!“. Ŝajne senfilistrecaj<br />
por ŝi signifis “nur aspekte sencelaj kaj senmemkontentiĝaj”.<br />
Ŝi konsentis plenkore kiam sciis, ke mi ekpensas rakonti, por eble helpi implikiĝintojn<br />
en similajn malfacilaĵojn kaj aventurojn, ekinte el amuzaj familia leksikonaĵo<br />
kaj kuriozaĵoj de miaj spertoj, miajn kaj ŝiajn travivaĵojn, kaj, ke la rakonto<br />
estas jam prenanta romanformon en la esperanta lingvo ĉe nia amiko de<br />
la supra etaĝo. Sed, ne nur ŝerce ŝi mentoris: “Ne ĉifu niajn sentojn por paradkampigi<br />
mian kaj vian nomojn!…Nu vi povas pranci… esperante”. “Pranci”<br />
ĉar ŝi ŝerce referencas ion pri mi de la konventaj tempoj kiam tedegitaj<br />
fratuloj min difinis “eterne prancanta”.<br />
Kaj la timata, plibone eble opiniata, okupo de ŝiaj spacoj okazis nur, fakte,<br />
kiel interdivido de malpli malpenigaj faraĵoj.<br />
358
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Bonas ĝui estimon ĉe konatoj kaj najbaroj, kvankam, foje, tio rabas tempon<br />
kaj kuntrenas, alikaze, ekscesajn kaj, foje, strangajn konfidencojn. Jen unu el tiuj<br />
kaŭzita de mia najbarulo.<br />
Mi renkontis lin sur la trotuaro, proksime de nia komuna domego kiam ekmalheliĝis<br />
kaj la publikaj elektraj lampoj komencis brili. Kiel kutime, la cigaredo<br />
en la lia buŝo iom pendis je la maldekstra flanko. Saluton rapidan miaflanke,<br />
sed li montris deziron konversacii: li, fakte, respondis al mia saluto<br />
iom senhaste kvazaŭ tempumante por serĉi la ĝustajn hokecajn vortojn.<br />
Kvindekjara fraŭlo, alta kaj bele prosperaspekta kaj senĝene reganta pri ĉio<br />
lin koncernanta, ĉiam aspekte ĝentile rafinita, kutime malmultparola kun rideto<br />
de stabila memfido; oni cirkuligis pri li, ke li, kvankam sola, efektive ligiĝas<br />
al granda kaj fidela amo. Vera interŝanĝo de opinioj, inter mi kaj li, okazis<br />
nur hazarde, kutime en grupaj personoj. Tiam okaza, kvankam nekutima, malavara<br />
afableco konfidigis lin paroli pri si: li amas la multrilatan vivon sed<br />
emas ne sin ligi definitive al iu ajn, li vivas plenakceptiĝe sola, kaj “ĉar la vivo<br />
preterpasas fluge, ni kaptu el ĉiuflanko kaj senskrupule la forglitemajn plezurerojn”;<br />
li sin liberigis el ĉiu premo de “alienaciigaj pensoj aŭ realaĵoj abstraktaj<br />
transcendaj aŭ transtombaj definitive kaj pruve senvalorigitaj de liberpensulo”.<br />
Pri tiuj lastaj aferoj, se li ne sin detenis esprimi sian opinion tio<br />
okazis nur pro mia ne hazarda, sed serĉata, enŝteliĝo en aferojn kutime ne priparolendajn<br />
en komunaj konversacioj. Kun mi, fakte, kvazaŭ pro konvencia rokdento,<br />
liaj okazaj salutaj esprimoj ofte entenis ion aludantan al tiuj flugaj konversacioj<br />
pri postvivaj personaj eblaj eventoj.<br />
Kvazaŭ retenata de lia enviebla fizika figuro kaj eĉ pli multe de lia elmontro<br />
de sentimeco, mi ne havis ĉiam la forton aŭ kuraĝon por montri, ke mi ne<br />
havas la samajn pensojn. Foje, en la grupa brurido, mia silento, estinganta<br />
pormomente miajn admirajn konsentojn al liaj spritaj vervaĵoj, kaj senkonsenta<br />
kaj senaplaŭda, altiris liajn okulojn prefere en la direkton de mi; tiam li sin<br />
sentis devigata ripeti kelkajn, kvazaŭ por igi ilin pli efikaj, siajn brilvortojn<br />
de ironia skeptikulo. Fakte, lastfoje, fikse min rigardante, li pliigis la energion<br />
reasertantan la ĵus aplombe deklaritajn konceptojn, nemalsimilajn al tiuj de<br />
lia famo, laŭ kiu, krom konsenton al la materialismaj vivstiloj de nuntempuloj,<br />
li aperte konfesas la materiisman pensfluon.<br />
Hodiaŭ lia responda saluto, malfruigita de hezita momento sed intense komunikiĝa,<br />
pelas min elbuŝigi, kiel mia kutimo, ion neatenditan, devigantan la<br />
interparolanton iom heziti por trovi respondon. Miaj salutaj ekscentraĵoj konsistas<br />
el jeno: mi ellipigas la unuan vorton hazarde dancantan sur miaj lipoj<br />
359
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kaj tuj poste profitas ĉiujn miajn intelektajn fortojn por ekkonversacii kohere<br />
kun tiu unua esprimo. Kutime la penso rezultanta ekstartas konversacion ne<br />
tute malŝatindan kaj, foje, malfermantan intimajn konfidencojn. Tiu ĉi fojon<br />
mi elĵetas: “Plurfoje la aferoj grundiĝas kaprice. Ĉu vi nun sukcesas rege<br />
mastrumi la viajn?”.<br />
Eble estis tia la etoso dezirita de la homo, kiu, malproksimigante sin kaj,<br />
per maninvito, min de fremdaj oreloj, kaj paŝante en la direkto de la eta ĝardeno,<br />
iom singardeme montras, ke li havas ion dirindan al mi kiu, laŭ lia ŝajntimida<br />
esprimo, jam kutimas kunvivi kaj agiti, ene kaj malene, “delikatajn kaj<br />
intimajn aferojn, nun ronĝetantajn ene de mi. Eble, ne komplikaj aferoj, li aldonas<br />
demandante, sed nur pro afableco, ĉu mi malfruiĝu kaj pacienciĝu por<br />
lin aŭskulti, kaj montrante estimon al miaj, laŭ li, seriozeco kaj engaĝiĝo de<br />
homo en intensa esplorado pri nebagatelaj aferoj kaj “ekster splenemo kaj kapricemo”.<br />
Tion dirante, li ŝajnas akuŝigi la vortojn el sia konvinkostato ekskludanta<br />
emfazon aŭ ĝentilan flatemon. Kaj mi ne povis ne rimarki ke el liaj<br />
vizaĝaj movoj ne plu aperas tiu io ŝanceliĝanta inter kaŝiĝanta kaj malkaŝiĝanta.<br />
Babilas la homo preskaŭ mediteme, fakte nun mi ne vidas en li la memfierecon<br />
kaj aplombecon kiujn mi iam preskaŭ enviis. La vortoj, kvankam iom<br />
emocie eldirataj, malrapide ellipiĝas kvazaŭ venantaj de profunda rezonado, el<br />
si mem ne suferantaj tamen je pedanteco. La cigaredo malaperas el lia buŝangulo<br />
dum mi montras akcepti kaj aprezi liajn konfidencojn.<br />
“Mi tute eleraris...”, li malrapide sed seke elgorĝigas, kaj antaŭ ol mi provas<br />
malpliigi la vastecon kaj krudecon de lia esprimo, li ekrakontas tion kio al<br />
li okazis la pasintan nokton kaj tiun ĉi matenon, eĉ laŭ la tuta tago. “Tago de<br />
malpraviĝoj”. Jen, kondensita, lia rakontaĵo.<br />
Ankaŭ la pasintan nokton li penis ekdormi, same kiel al li okazas de kelka<br />
tempo. La plej eta bruo lin vekas kaj igas tiom vigla ke ĉiu bezono dormi<br />
kaj ripozi estas forigata laŭlongatempe: la menstorporaj postsekvoj tamen lin<br />
suferigas la tutan sekvan tagon. Tiun ĉi nokton, krome, bruo pli ruinige forigis<br />
la dormon ĉar en lia animo la komenca malkvietiĝo sin transformis en koleron,<br />
kaj la kolero en deziron de senindulga protesto kaj venĝo kontraŭ la maloportunantoj:<br />
la distaŭzado de la pensoj eĉ malebligis, ke li koncentriĝu, almenaŭ<br />
surface, kaj rifuĝu en la ĉiam absorbantan legadon de ĉiam apudmanaj<br />
libroj aŭ ĵurnaloj.<br />
La bruo, ne intensa, estis kadenca kvazaŭ iu promenus kun paŝo malrapida<br />
neniam perdante la ritmon. Ĝi faladis kiel inkubo el la supra etaĝo. Jam dum<br />
360
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
la hieraŭa tago percepteblis movoj kaj voĉoj kvazaŭ de personoj troagititaj;<br />
jam en la pasinto el tiu loko aŭdiĝis infanploroj, sed nur laŭmomente, kaj ofte<br />
sekvitaj de abruptaj silentoj de la loĝejanoj, nun male ne temas pri infanploro<br />
aŭ voĉbruoj sed pri io kio pikas la kapon, kapo jam torporigita pro la maldormo<br />
de la antaŭa nokto. Je la unua tagiĝa lumo, balanciĝante el hezitoj al impetaj<br />
aŭdaciĝoj, je la koleroklimakso, li elsaltas el la lito, enpiĵame supreniras al<br />
la supra etaĝo, sonorigas kaj malpacience frapas mane kaj voĉe, preta fulme<br />
vipi per malĝentilaj kaj per tro retenataj koleraj vortoj. El interno, paŝo alproksimiĝas<br />
al la pordo, la pordo malhaste malfermiĝas kaj prezentiĝas la apenaŭ<br />
konata viro: vizaĝo malbeligita kaj lipoj iom pene retenantaj spirĝemojn, kaj<br />
trabrake infanforma envolvaĵo milde kunpremata al lia brusto: estis la bebeto<br />
mortinta, la malfruan antaŭan vesperon. La patro la tutan nokton paŝadis laŭ<br />
la loĝejo en la iluzio redoni ion da vivo al la infano lule portata trabrake!<br />
“Pri ĉio tio informas la gepatroj dankaj pri mia partoprena vizito!”<br />
Tre malmultaj vortoj, tre intensaj rigardoj, partopreno senrezerva, abrupta<br />
animkvietiĝo... La koleriĝinto revenis konfuzita al sia ĉambro. Nun ne plu la kolero<br />
forigis la dormon sed io rimorsa kaj humiliga. La dormo ne venis, en la<br />
somnolo, male, vekiĝis pensoj ie, en la animo, kuŝantaj: senaverte tiaj pensoj<br />
klariĝis akirigante pacigan kaj konsolan aspekton.<br />
Neantaŭvidite kvietigita - li samtempe kategorieca kaj mole afabla plu rakontas<br />
promenante laŭĝardene, iom kliniĝanta al mia vizaĝo - kaj komplete<br />
fordonita al plihomamaj sentoj, la maldormanto decidis konsenti al sia duonkaŝita<br />
deziro kiu de tempo al tempo riproĉetis lian konsciencon: iri, almenaŭ<br />
unu fojon post pluraj jaroj, viziti la korprestaĵojn de siaj gepatroj. La cirkonstanco<br />
de abrupta sed sereniga senarmiĝo de lia furioza impeteco, antaŭ tiu<br />
patro lulanta la fileton mortintan, vekis, kun dolĉeco tamen, iun specon de riproĉo.<br />
De tempo al tempo reprezentiĝis al lia memoro iuj suferoj, kiujn li iam<br />
kaŭzis al la gepatroj per sia junula ribela konduto kaj per malestimaj vortoj: al<br />
li ŝajnis, ke sur iliaj imagitaj vizaĝoj plu kuŝas tiu bedaŭranta silento de seniluzio<br />
kiun lia konduto enfiksis en ilin. Vere estis io pli ol vizaĝo de ĉagreniĝo,<br />
ankaŭ la ploro de lia patrino ŝajnis resoni en liaj oreloj.<br />
Trapenetrita de tiaj sentoj ĝuste ĉi matene, li, sidiĝinte en sia sporta aŭto,<br />
ekstiris kun la sinteno de tiu kiu pretas esti tolera kaj respektema kaj komprenema<br />
ĉar jam ne rajtas esti alimaniera la konduto: “al kiu, li miris inter si,<br />
ŝuldi, ke mi ne ĉiam tiel pensis?”. Li rapidiĝis al la tombejo kaj gapis mute,<br />
kvazaŭ provante trovi la ĝustajn sentojn el la kirliĝo de tiuj kiuj restis en lia<br />
animo ankoraŭ senesprimaj, antaŭ la korprestaĵoj de siaj forgesitaj karuloj;<br />
361
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
metis delikate, preskaŭ timante invadi propraĵojn jam al li iom fremdajn, la<br />
manojn sur la tomboŝtono kaj la fingrojn sur la ĉizelitaj polvokovritaj nomaj<br />
literoj; kaj, preskaŭ aŭtomate sed senĝene, li rekomencis surfacigi al si, por<br />
ilin traplugi kaj reanalizi, la cirkonstancojn de la maldelikatecoj suferigitaj al<br />
la gepatroj per siaj ribelaĵoj kaj insultoj.<br />
Nun al mi li rivelas, kun la hezitoj de iu kiu miras pro tio kion estas faranta,<br />
ke mem ne plu sukcesas kovri siajn intimajn pensojn, ke la memoroj pri<br />
tiuj malafablaĵoj kaj ofendoj kaj defioj, de kelka tempo impete reflosas al lia<br />
konscio transformiĝantaj ĉiam pli en kulposenton kaj rimorson, kaj ke kiam li<br />
retrakuras la idajn farojn, kun la espero malkovri mildigojn ĉu rilate sian kulpon<br />
kaj precipe ĉu rilate la gepatrajn suferojn, ĉiam finiĝas per restado en la<br />
sama riproĉanta stato. Li pretus elspezi multe por ke la realo vere estu refarita<br />
malsama kaj kontraŭa. Li ne emas forgesi, ho ne! Prefere li volus trovi la vojon<br />
por tion forviŝi, se eblus, el la ekzisto mem. Dum li disetendas la intimajn<br />
kaŝitaĵojn de sia spirito, al mi ŝajnas, ke la komplekseco de homa psiko sorĉe<br />
fariĝas simpla kaj facile introspektebla.<br />
Eĉ antaŭ iliaj cindroj, li baraktis por igi sciaj la gepatrojn pri sia intima aliiĝo<br />
ĉar li nun havas pensojn novajn kaj kontraŭajn al la tiamaj, ĉar li fine<br />
komprenas ilian amon, ilian sindediĉon. Kaj senesprime, sente sciis, ke tiaj<br />
novaj juĝoj, pri la aĉaj okazintaĵoj, en li ne plu ŝanĝiĝos. En la interna agitiĝo<br />
por ilin certigi pri tiaĵoj, li ekperceptis, ke li mem estas deziranta ke ebliĝu<br />
transvivo kaj ke li mem estas eĉ ĝin postulanta kaj imaganta. La apenaŭa<br />
percepto, ke se la gepatroj ne daŭrigus pluekzisti nun ili nenion suferus kaj do<br />
ankaŭ la rememoro pri la malfeliĉoj truditaj de ilia filo ne kapablus revivigi suferon<br />
al kiu ajn, ĉio tio lin ne kontentigis, male lin tedis, kaj instinkte li ĝin repuŝis<br />
kvazaŭ perdon de io valora kaj tute propra ĉar nun al li ŝajnis, ke la<br />
transvivo estus necesa por igi vere riparantaj la riparajn gestojn kaj la pardonpetojn<br />
kun la pardondono, kaj eblaj la renoviĝon kun spiritrefariĝo. Kaj al la<br />
reala konsisto de la homa ekzisto plej konvenas, ke transvivo vere estiĝu kaj<br />
manifestiĝu; se ĉio dependus de li, li tiusence disponintus la aferojn. Kaj se<br />
la aferoj ne tiel disvolviĝas, signifas, ke io logika mankas kaj ke daŭrigas<br />
okazi ofendoj al la homa digno, li kun retenema emfazo konkludas.<br />
Kaj pluse, li ripetas plurfoje la saman koncepton, kvazaŭ allogata de senvualiga<br />
slogano. En lin, foje pli ateismeman, foje pli indiferenteman pri supera<br />
estaĵo, ĉiukaze ĉiam agacanta, de kelke da tempo enŝteliĝis, ke estus juste, ke<br />
ĝi ekzistu por ke estiĝu la pardonpeto kun pardoniĝo kaj la rekonstruo de la vero<br />
kaj la interkomunikado kun tiu parto el li kiu jam estas transe.<br />
362
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Krome la deziro, ke tiu estaĵo ĉeestu, tiam, antaŭ la gepatraj korprestaĵoj,<br />
en li kolizie kunloĝis kun ekkolero kontraŭ iu inkognito kiu permesus al si sin<br />
konigi ekzistanta kaj neekzistanta aŭ ĉeesta kaj malĉeesta, tiel ke malfortiĝas<br />
la helpo por ke la konsola renkontiĝo kun la ofenditaj karuloj okazu almenaŭ<br />
je la sama spirita intenso laŭ kiu ĝi estis ĝuita kaj suferita en tiu ĉi vivo. Emo<br />
kaj desaponto al sama ebla estaĵo glitiĝis unu sur la alian kaj kuŝis kune, sed li ne<br />
eĉ ĝeniĝis pro la pikilo de la kontraŭdiro samtempe evidentiĝanta, male li lule<br />
plezuriĝis en la nova animstato kaj sentis vagan altiron al preĝo; kaj eble preĝis,<br />
aŭ deziris, ke ie, plejbele ĉi-tie, elstariĝu kaj imponu iu preĝebla. Abrupte<br />
tia animstato ŝajnis al li pruvo de la okazanta repaciĝo kun la gepatroj, kiuj nenion<br />
pli povis deziri ol sciiĝi, kaj gaji, pri tiu elŝanĝo en la menso de ilia filo.<br />
Senpripense, ĉe la tombo li denove reordigis la florojn ĵus tiucele aĉetitaj,<br />
kaj ekpaŝis serene kaj sensufere kvazaŭ li efektive estus kontaktinta kaj klariginta<br />
kaj kontentige espriminta la novajn sentojn, kaj estus komprenita kaj indulgita<br />
kaj certigita, ke kun ili ĉio estas renovigita kaj similigita al la infaneca<br />
senkontrasta kaj plenfidema tempo. Laŭmomente al li ekmagiiĝis al belo esti<br />
atendata de ili por reciproka totala kompreniĝo kaj amo fine senrezerva.<br />
Laŭ la revenvojo en lia animo daŭrigis sinsekvi, milde kaj glatiĝe, la samaj<br />
sentoj, eĉ, plezuriĝante pri ili, li emis treniĝi en ili kaj ilin senteble reviziti kaj<br />
reanalizi kaj rerakonti al si. Li eĉ dubis pri la fundateco de sia agnostikismo.<br />
“Ĉu mi estas agnostika pro manko de klaraj signoj rajtigantaj la dikredon<br />
aŭ pro miaj parado kaj komforto esti agnostika?<br />
“Ĉu kontentiĝa elekto mia aŭ konkludo de logika kaj senemocia rezonado?…<br />
Mi devas tion analizi kviete kaj sentrompiĝe”.<br />
Malhaste ni alproksimiĝas al lia aŭto, kiun li estis parkanta flanke de la eta<br />
ĝardeno ĉirkaŭanta nian ducenttridekloĝejan kunposedaĵon, kiam li min vidis<br />
kaj aŭdis mian nekutiman saluton kaj lasis eliri el siaj lipoj reagon serĉantan konversacion.<br />
Konversacio kiu ekis per la responda esprimo, kiu, eble por reesplori<br />
kaj plicertiĝi, en propra eno kaj fiksi definitive la nerifuzindajn malpraviĝojn<br />
de tiu ĉi tago, milde trudiĝis al li min ekvidanta: “mi tute eleraris!”.<br />
Li, fine, kunpremis mian manon pardonpetante kaj, eble, mirigita pro la<br />
konfido kaj pli multe pro siaj novaj pensoj. Liaj lastaj vortoj monologis: “Mi<br />
nun bezonas kondukilon. Ĉu vi...”<br />
Tamen inter tiuj bonetosoj kaj animekzaltiĝoj, se plu resti en la familiaj kaj<br />
eksterhejmaj rilatoj, ne ĉio dancis survelure. Inter la preskaŭ dumilo da lernantoj<br />
pasintaj sub miaj instruistaj okuloj kaj tra mia lerneja registro, kaj kiujn<br />
mi certe influis, multaj jam eniris la vivon, profesiiste aŭ manlaboriste. Movi-<br />
363
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ĝante tra la urbo kaj promenante trastrate aŭ en urbaj busoj, ofte mi estis frapata<br />
de tujaj salutoj kaj sinprezentadoj, ĉiam plaĉaj kaj ĝueblaj, de gejunuloj,<br />
kiujn mi rare unuavide rekonas sed ĉiam trovas ekvekiĝantaj el la memoraj<br />
anguloj.<br />
Plifacilas rekoni la alportintojn de missorto aŭ kaŭzintojn de sufero, bubojn<br />
kaj defiintojn de la lerneja disciplino. En la unuaj tempoj de profesorado mi<br />
devis alfronti adoleskanton riproĉeblan pro anarĥiemo kaj defio al mi ĝis plurfoje<br />
sputi sur mian vizaĝon: ju pli abundis mia afableco al li des pli gaskonis<br />
lia absoluta kontraŭdisciplina memdispono kun insultoj, kiujn liaj kunuloj akceptis<br />
kaj admiris nur kiel amuzajn strangaĵojn kaj originalaĵojn. Por eviti esti<br />
taksata instruisto-edukanto malkapabla ĉe la profesoraro ankoraŭ ne fidoinklina<br />
je mi, tiom pli, ke tiu lernanto ĝuis tre konfidencajn rilatojn kun kelkaj el<br />
ili, mi senprudente ne raportis pri la afero en la monata konsilio. Miaj edukistaj<br />
dotoj suferis, ĉe mi kaj eble ĉe la lernantaro, malpliiĝon de konsidero, apenaŭ<br />
evitante protokolajn mallaŭdojn dum pedagogiaj konsiliĝoj. Nun, en mia<br />
ĝuebla pensiulstato, alvenas la nova, ke ĝuste tiu junulo pereis en aŭta akcidento,<br />
speciala akcidento: post pafado kontraŭ postkurantaj policanoj, li perdis<br />
stirkontrolon kaj finiĝis kun aŭtomobilo kontraŭ fatala arbo. Postfunebre,<br />
liaj ekskunuloj kaj miaj ekslernantoj memorigis, kompateme kaj jam senadmire,<br />
la bubaĵojn, foje aplaŭditajn de la klaso, kiuj poste, eĉ dum univeristato, fariĝis<br />
malsocialaĵoj kaj krimoj.<br />
Ĉiam penige al mi riceviĝis la devo pardoni tiun homon, kies nomo jam levis<br />
en mi tujan deziron ĝin forgesi. Nun la kompato miksiĝas kun sentoj de revanĉo<br />
dum la pardondevo, se mi ne tuj ne hororas, kun eksentoj de nemalplaĉo<br />
pro lia mizera sorto. Kia hororo, en posta memekzameno, sufere peni por<br />
detrui ne suspektitan venĝemon kiun mi kredis por ĉiam malaperinta. La plena<br />
konsonanco kun kristanismo grincas por senŝanceliĝe harmonii kun mia animo.<br />
Bonŝance ĝuste tiu vola - kaj, do, nespontana - konsonanco estas la esenco kaj<br />
dignofonto mem de la kristana morala konduto.<br />
Ankaŭ drogo kontribuis per siaj humiligataj viktimoj krizigi mian juĝo-bilancon<br />
pri mia pasinta edukada influo. Verŝajne kelkajn gejunulojn, iam miajn<br />
lernantojn, mi sukcesis malproksimigi el ekuzo de malutilaj drogoj kvankam<br />
svarmis propagando favoranta leĝproponon pri la libera merkato de drogoj. Verŝajne,<br />
ĉar la postlernejaj kontaktoj kun ili estis nur iom pli ol okazaj. Almenaŭ<br />
du fojojn mi perdis la partion, en rekta lukto kun ilia sindetruo, kun narkotaĵemuloj.<br />
Pri la unua, kiu estis trovita, jam kadavra, en aŭtomobilo kun la droginjektilo<br />
en braka vejno; pri la dua drogkonsumisto, krom pli ol okaza drogŝa-<br />
364
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
krista, kiun mi plurfoje vizitis ĉe hospitalo por infektitoj kie li larve pasigadis<br />
siajn lastajn tagojn de aidosulo postvivanta. Finfine li faris je mi sian unikan<br />
helpanton sur kies manojn ŝprucigis larmojn.<br />
Preskaŭ najbaranta kun mia domo funkcias kooperativo por la rekupero<br />
de drogodependuloj sentoksiĝantaj, kiuj foje vidiĝas laŭstrate porkomisie aŭ<br />
porpruve de korekta sinregado inter la toksikdrogŝakrantoj. Kia surprizo esti<br />
salutata de mia jama lernanto el grupeto de tri-kvar gejunuloj ĉe la sojlo de tiu<br />
strukturo.<br />
Pere de li, jam liberiĝinta je la simio kaj nun dungite okupita en la strukturo<br />
kiel kondukanto de eta komunumo de provantoj libervole sin liberigi el la<br />
detrua sklaveco, mi ekiris volontule deĵori flanke de oficialaj stabilaj psik-profesiuloj.<br />
Kaj tiel instaliĝis en mia animo alia fonto de ĝojo kaj tristo: restado<br />
inter tiaj gastoj, gejunuloj kaj foje pli ol kvardekjaruloj, el kiuj iuj rezistantaj<br />
por venki definitive, aliaj, post refalo en droguzado, rekuperrekomencantoj aŭ<br />
malaperontoj en obskura destino!<br />
Se prikonsideri profunde, tiuj doloroj devus fali, sur edukanton, kiel la plej<br />
korelŝiraj de la tuta vivo, necesigantaj pridemandi ĉu la kaŭzo originas el<br />
edukaj eraroj aŭ nur el la libera decido de misfortuloj kaj ĉu eblas krei helpajn<br />
rimedojn. Puŝite de tiuj urĝoj mi provis, kvankam kun modesta sukceso, elirigi<br />
iujn samdevenajn pensiulojn el la “sankta principo de senengaĝiteco” kaj<br />
engaĝigi en tia volontula asistado: nur tri homoj akceptis mian instigon kaj nun<br />
volontule kunlaboras laŭ sia profesia kompetento.<br />
Se retrovagige pliatente diagnozi miajn lernantojn, falintajn, en ilia pasinta<br />
konduto mi nenian specialan “averton” en ili memoras krom, eble, nur iun<br />
emon esti je ĉiu prezo diversa por konsideriĝi supera eĉ, foje, en la respektemo<br />
al la komunaj disciplinaj normoj. Eble vere vagas en la homa animo deziro<br />
suvereni, havi admirantajn subulojn, unuauli, spasmi trans la komunaj moralaj<br />
sentoj; la tempokuro remodlas la objektozonon, ne la profundan aspiron<br />
se ne intervenas la libera volo por ĝin orientigi alidirekten. Sed verŝajne tiuj<br />
miaj ekdiagnozoj surmetiĝe limas apriorismojn, laŭnaturajn en iu kiu volus ĉion<br />
kompreni kiel mi.<br />
Rilate mian konceptan kontribuon al la analizo de la fenomeno “drogo”,<br />
iam mi ekscitis reagojn ne tute koherigeblajn kun la lernejaj edukadprincipoj.<br />
Mia kritika tezo: Inundi gejunulojn per: “Atentu, drogo malkombinas tutan vian<br />
vivon!”, tro redukte efikas, ĉar impresas provo encerbigi psikan ekvilibron,<br />
moderiĝon de la aspiroj al la realo, kvazaŭ la vividealo plej valora estus trankvila<br />
ekzistado akirita per la ĝusta adapto de la aspiroj al la realo. Fakte, ĝene-<br />
365
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
rale junularo aspiras plien, heroldiĝi limrompante, defii la realon, iri trans kaj<br />
malgraŭ la normoj... Estas bezonataj aliaj idealoj. Se ni el tiuj ne proponas kaj<br />
pruve montras pravigitan per la vero, la partio estas perdita! Por akcepti la limojn<br />
de vivo necesas idealo pli alta ol la vivo mem: ĉu tio ekzistas? Similaj<br />
demandoj, kun didaktikaj ilustraĵoj, lasis pensemaj gejunulojn, parte ne kontentaj<br />
iujn edukantojn ĉar, laŭ ili, pli modestaj kaj malfanfaronemaj idealoj pli<br />
bone efikus. Tiu sugesto kostis, kiel jam vidite, ekkonfliktojn kun la lernejaj<br />
respondeculoj.<br />
Jen alia grava, certe ne la plej grava el tiuj elreviĝoj: mi ekkonstatis kun<br />
surprizo, ke mia filino komencis facile preterlasi seninvite doni la bonnoktan<br />
kison limiĝante al saluto, kora jes sed senigita je koraj elmontroj. Albina interpretis,<br />
ke tiu sinteno estas signo de maturiĝo kaj sendependeco: “ŝi jam<br />
universitatas kaj jam fianĉinas kaj ŝiaj amesprimoj estas alidirekte: ni ne<br />
kontraŭstaru ŝian sentuman aŭtonomiiĝon eĉ je nivelo de esprimoj... Eĉ vi<br />
povas tiel ĉesi el viaj maloportunaj refritaĵoj de rekomendoj“. La finajn vortojn<br />
ŝi akompanis per tia rideto ke mi rezignis respondi, ke eĉ tio estas re -<br />
fritaĵo. Mi devas konfesi, ke mi penis superi frustraciantan senton de perdo<br />
kvankam sukcesante akcepti la situacion ĉar la familiecaj amligoj feliĉe plu<br />
viglis, evidente.<br />
Intertempe, kaj pli serioze, min ekperturbis, ke la filino foje ekeksterigis<br />
signojn de abrupta paleco kun ŝajne senkaŭza preskaŭ kompleta fortodifektiĝo<br />
ĉe brakaj kaj kruraj muskoloj pri kio kuracistoj unuanime certigis, ke senplue<br />
tio enkadriĝas en afero de adoleskula kondiĉo kvankam iom ekscesa. La zorgoj<br />
pliintensiĝis: foje laŭ longaj semajnoj, pro brakdoloroj, kun io neoportuna<br />
nivele de manfingroj, ŝin devigantaj ĉiam pli maloftigi la ĉiutagan ekzercadon<br />
pri piano ĝuste kiam ŝi, superinte la ekzercajn pure lernigajn studojn, jam ekludadis,<br />
unuope kaj ope kun sammuziklernantoj, agrablece famajn aŭtorajn muzikaĵojn.<br />
366
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro dekoka<br />
La pasinto el si mem aktualiĝas<br />
Nun jen la oportuno realigi deziron tro prokrastitan, parte pro ĝeno devenanta<br />
el mia depastriĝo parte pro tio ke la tempo jam forbalais la originan patravan<br />
familion de la granda vilaĝo de la pada delto, kie vivis kaj mortis miaj<br />
patraj kunsanguloj kaj mi pasigis erojn de infanaj jaroj kaj kien revenis, fakte<br />
aŭ kore, travivi kaj kunvivi gravajn personajn eventojn. Ni tri, do, kune iris elfosi<br />
niajn radikojn, kvankam ne sen signoj de malfacila adaptiĝo kun vejnoj<br />
de malpacienco de Elvira, kies kapo ne senpene sin lasas aventurigi en patrajn<br />
memoraĵojn, kaj kun nevolaj senentuziasmigaj komentoj de Albina ĉar ŝi min<br />
ekvidas jam tro absorbata el retrospektivo.<br />
Mi sciis, ke jam neniun el la aktualaj vilaĝanoj mi persone konas kaj, ke jam<br />
stratoj kaj plantoj estis enprenitaj en novaj urbplanoj malkaresantaj memoraĵojn.<br />
Mi tion sciis certe. Sed nun, vagante laŭ vilaĝaj stratetoj, al mi plaĉas enspiri<br />
tiun ĉi aeron, aŭskulti voĉojn de babilantoj, la vortojn tutplenajn je animlevanta<br />
venetia gracio: tamen tiuj ĉi apenaŭ kaj malmulte similas mian antikvan<br />
lingvon: ĉiuj parolas dialekton miksiĝantan kun vortoj kaj esprimoj de la<br />
oficiala itala, kaj se oni deziras aŭskulti la lokan venetian dialekton oni devas<br />
serĉi kaj okazigi konversacion kun oldaj homoj. Kaj tamen ĝojigas la spiriton<br />
promeni inkognite tramerkate por sin lasi transporti de la gracia moleco de tonoj<br />
de virinaj voĉoj.<br />
Enirinte la preĝejon, mi imagas vidi alvenantaj renkonten la tiamajn grandajn<br />
kripajn statuojn kiam mi ne sciis, ĉu preĝi al la etaj ŝafoj aŭ al la kolosa<br />
kamelo ĵus alveninta certe de Afriko ĉar hieraŭ mi ĝin ne rimarkis. Jen nemalsama<br />
virinvoĉa kanto kun tiu anĝela elvokado kaj plezuriĝa malfruiĝo sur la<br />
finaj notoj. Iam, kiam oni kantis, mi, antaŭ la kripo, kunfandigis tiujn ĉi voĉojn<br />
kaj tiujn de la anĝeloj jen nevideble flugantaj ĉirkaŭe jen statuaj: estis ĝuste<br />
tiuj lastaj la kantistoj, malgraŭ, ke iliaj lipoj restadis fermitaj. Eble, mi tiam<br />
obstine supozis, ili movas la lipojn kiam mi taŭzas kapon kaj brakojn kaj piedojn<br />
por defendi la lokon insidatan de aliaj infanoj premantaj je miaj ŝultroj<br />
kaj flankoj.<br />
Ĉe la tombejo, apud kiu eĉ la soleca paŝado laŭkelkatempe tiel min invadis<br />
kaj plenplenigis je respektosento aŭ horora timo kiam mi provis eviti la<br />
venĝan animon de la porketo mortigita kaj salamigita, nun eĉ tiuj ĉi apenaŭ<br />
367
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
sentiĝas: tiom la loka aspekto variis kaj buntiĝis, ke ĝi sin dekoracias kiel<br />
ĝardenon senkomunikan. Mi eniras, legas nomojn en ŝtonplatoj kaj sinkas<br />
en rememorojn furioze memaperantajn: jen la geavoj jen la onklino jen la<br />
kuzo laborfalinto. Elvira miras pro miaj memkoncentrado kaj emociado, kaj<br />
eble eksentas sekretajn ligojn kun la mondo el kiu eĉ ŝi devenas. La malmultaj<br />
silentaj vizitantoj havas vizaĝojn tro similajn al tiuj pri kiuj mi nostalgias por<br />
ke ebliĝu foriri el emociado.<br />
Ĉiu parenca forpasinto havus ion riproĉi al mi: fakte, preskaŭ neniu el ili<br />
ricevis de mi tiom kiom li donis al mi. Ili vidis en mi sian honoron, sian socian superleviĝon<br />
kaj anticipon de sia, foje forgesita, transcenda destino. Iliajn ĝojon<br />
kaj certecojn eble mi ŝanceligis. Mi sentas impulson ilin trankviligi ĉar nun ni<br />
kune kun ili havas la saman fidon, la saman esperon, kaj ĉi tie kun ili rendevuas.<br />
Veninte por ilin pietate rememorigi mi finiĝas humiligata antaŭ ili; nun evidentas,<br />
ke min trenis ĉi tien ne forto de subiranta vivo, sed bezono min liberigi<br />
el kulposento pardonpetante: al la avo kiun mi forlasis en ekstrema momento,<br />
al la kuzo komunistiĝanta sur kiun miaj bruskoj falis senpiecaj ŝtonoj; al la<br />
onklino kiu el siaj kultura senornameco kaj socia fremdeco eltiris elaĉetan admiron<br />
por mi kiu, malgratule, ŝin neglekte flankenlasadis; al onklino Anĝelina<br />
komprenema al ĉiuj kaj tiom kutime bonhumura ke per ŝia ŝajnĉantece milda<br />
voĉo kvietigadis disputemajn familianojn: ŝi por regali min, indan je ĉio laŭ<br />
sia senkondiĉa estimo por mi, per plado el diversaj viandoj, iun tagon forgesis<br />
kaj fastigis sian filon revenantan el lacigaj laboroj; al la avino kiu, intuiciinte<br />
miajn inklinojn, plurfoje min riproĉis pro mia nekaŝita indiferento al si; al praonklino<br />
Tereza kiu, kvankam al ĉiuj helpantema, tamen pri miaj sekulariĝo kaj<br />
edziĝo ne ĉesis akuze mueli kion lango elpelis. Jen la kompatindulo de la tuta<br />
parencaro kiu komunikiĝis nur geste aŭ grunte pro manko de parolkapablo;<br />
jen 80-plusjara onklo Aĥilo saĝa kaj spirite riĉa, amebla pro sentencoj kaj juĝoj,<br />
kutime ŝatataj postevente; kaj jen la tombo-niĉo ankoraŭ ne okupata, tiu<br />
de kuzino Maria, nun postvivanta en kadukulejo: estis ŝi kiu min ruĝigis antaŭ<br />
multaj dirante, ke al mi, religiulo, ne malplaĉas trarigardeti la jupojn movitajn<br />
de junulinaj formoj.<br />
Jen mi traktas ilin kiel vivantojn. Sed tiu penso-imago tiom elkreskis ke<br />
certamemonte ŝajnis ke la tempo dediĉita al la mortintoj min forigos el la vivantoj<br />
ĉar ili vere vivas ĉe Dio. Je tiu sento-malkovro, mi min trovis festante<br />
kun ili!<br />
En angulo, preskaŭ apartigita de la aliaj, jen la familia tombo, marmore me-<br />
368
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
blita, de tiu riĉa forpasinto neniam vidita kaj renkontita, por kiu tamen, en la<br />
memortago de ĉiuj mortintoj, oni insiste petis, ke mi ploru antaŭ tombvizitantoj<br />
kaj centru streĉojn por subvenigi larmojn ŝajnigante afliktiĝon. Li estis la<br />
bienposedanta notindulo ĉe kies familio dungiĝis mia patro: liaj pluvivantaj<br />
familianoj enmanigadis al ses/sepjarulo florbukedon ordonante, ke mi preĝu kaj<br />
plore sintenu, antaŭ tiu tombo kaj antaŭ mirigitaj personoj, almenaŭ unu duonhoron.<br />
La rekompencaj kukaĵoj ebligis, ke mi, ruze/kaŝe, portu fingre salivon<br />
al la okuloj obstine rifuzantaj larmi.<br />
Tra la vojoj kaj placetoj, jen la restaĵo de la panbutiko ĉe kiu mi tro sata<br />
de blanka polento (maizkaĉo), kredigante mendon je nomo de mia patro, ŝulde<br />
aĉetadis varman krakpanon (jen mia ripetita senresponda posta ena demando:<br />
kiu pagis post dekoj da ŝuldoj?); jen la loko, nun placo, kie el sia domo<br />
fulme eliradis olduletino Ĝeĝa furioze riproĉanta pro kriaĉadoj kaj batoj kontraŭ<br />
la fenestroj de sia hejmeto. Tie ĉi, apude, situis la lernejo kie la instruistino<br />
min benkkunuligis kun lernantinoj por ke ilia ĉarmo min instruu, ke la nazmuko<br />
ne forviŝendas per la mandorso aŭ per la jakmanikoj. Jen la stacidomo,<br />
kie haltadis la trajneto, nomata nigra bovino pro ĝiaj lignobruliga lokomotiva<br />
je blanka/nigra koloro kaj malrapideco ene de tiomaj movoj kaj hastecoj, nerekonebla<br />
jes, ebliganta tamen, ke mi revidu la instruistinojn malsuprenirantaj<br />
el trajneto tutnigrafuma kaj vaporblovanta. Ili el la stacidomo ĝis la lernejo defiladis<br />
flankflanke, triope aŭ kvarope, movante sinkronece la samflankajn gambojn,<br />
kiujn mi fikse observadis marŝante preskaŭ per samritma paŝo je ilia<br />
flanknivelo: ili miris, ke infaneto aŭdacus tiom manifeste prigapadi iliajn krurajn<br />
ĉarmaĵojn dum mi ensorĉiĝis nur pro sinkroneco de la gambaj movoj kaj<br />
de la ritma klakado sur la larĝa stratpavimo. Jen la domo de Simono, en kies<br />
korto ankoraŭ siluetiĝas la branĉoj de la jujubarbo, kiun mi skuis kaj mildigis,<br />
sed nur pro neeltenebla malsato, je la peno subteni integra la fruktan ŝarĝon.<br />
Pliposte plurestas la hejmeto de la pedelo, kiu tiretis, kun la permeso de mia<br />
patro, miajn orelojn, nemalofte interpretante tro malavare tian permeson. Personoj,<br />
paŝante kaj informante, helpas rememori erojn de la pasinto de miaj geavoj,<br />
eĉ priskribas eventojn.<br />
Eĉ en kelkaj senpolviĝis, ke ilia nevo fariĝis fratula pastro kun la dua mescelebro<br />
en tiu ĉi preĝejo. Ne ĉio perdita do, flustris ĉe-orele Albina, respektante<br />
tamen mian silenton dum mia esto ensuĉiĝas en novajn nedifineblajn<br />
sentojn: se ĵusantaŭe mi ĝojis kvazaŭ revokita el ekzilo, nun mi estas denove<br />
ĝene elvokata kaj… memelpeliĝanta!<br />
Elvira, ne retenante sian malpacientiĝon, duondormas en aŭtomobilo, fora<br />
369
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
de tiu vivo ĉar ŝi ankoraŭ ne ensciiĝas, ke eĉ la ŝia emerĝas el tiuj iamoj.<br />
Jen la busstacio, kie iam haltadis la fumanta trajneto.<br />
Vagona restaĵo, sur apuda subĉiela parkotrako, de tiu unuvagona trajneto<br />
min superŝutas je memoraĵo kies spuroj jam perdiĝas kaj igas malfacila la rakontadon<br />
mem. Tiu trajneto kuris sur reloj flanke sed unukorpe kun la longa<br />
provinca senkurba strato, ĉiam trafikita precipe de ĉaroj je besttrakcio alruliĝantaj<br />
al aŭ el la kamparo, bicikloj kaj malmultaj bruecaj aŭtomobiloj kaj polvonubigantaj<br />
kamionoj: estis facile kaj distre promeni aŭ kuri tra tiuj reloj,<br />
tiom pli, ke la trajno vojaĝis je dekhorkilometra rapido kaj malavaris je fajfadoj<br />
imitantaj bovinmuĝojn.<br />
Ankaŭ mia avino paŝadis inter tiuj reloj por eviti precipe ĉevalojn, facilajn<br />
al incitiĝo kaj pranciĝo pro la bruega aŭtotrafiko, kaj la malalloge hupantajn<br />
aŭtomobilojn. Je trajna fajfado ŝi revenadis surstraten. Sed unu fojon, je la unuaj<br />
sunaj radioj, ŝi ne plu kapablis puŝi la ĉarumon por superi la dudek centimetrojn<br />
de la rela niveldiferenco. Kial tiu ĉarumo inter la trakaj reloj en tiuj ektagiĝaj<br />
horoj?<br />
Estis la unua tago de la jaro kiam mi, kvinjara infano, gasto ĉe la patraj geavoj,<br />
kreis grandan angoran agitiĝon. Same kiel okaze de ĵus pasinta kristnaska<br />
solenaĵo kulminanta por infano ankaŭ en festmanĝo, mi, nepacience alproksimiĝas<br />
al la ardaj kuirejaj kamenflamoj kaj, sidiĝinte sur apudan brakseĝon,<br />
min ekbalancas antaŭen/malantaŭen. Kiel prognozite de mia onklo, mia dekstra<br />
piedo glitas en la poton je bolanta buljono, el kiu oni ĵus deprenis la boligitaĵojn.<br />
Kriegoj, unuaj helpoj, verŝaĵoj de vino kaj oleo kaj alio likva hazarde ĉe-<br />
kaj man-apude. Vespere la piedo estis enorme ŝvela dum mia frunto, laŭsense<br />
de la avaj kaj onklaj manoj (tiam la febromezurilo ne jam disvastiĝis inter<br />
popolanoj) brulis pro la febro. Necesis, ke la infanon senprokraste vizitu kuracisto,<br />
sed kuracisto loĝforas kaj ĉiukaze pagendas.<br />
La sekvan tagon la avino kuris frumatene al la najbara merkatejo por vendi<br />
ovojn, demetitajn hieraŭ kaj antaŭhieraŭ de la amataj kokinoj, por ke per<br />
ties enspezo ŝi pene kolektu la monerojn bezonatajn por pagi la kuracistan viziton.<br />
Sed kiel transporti la infanon ĝis la ambulatorio, se la malsanuleto ne<br />
povas paŝi? En la kapo de la avino sparkis ideo: manĉarumo! Ĝi, je unusola<br />
rado kaj du stangoj senpene leveblaj, puŝita permane, povas servi rulseĝile...<br />
Oni min ŝarĝas sur ĝian kavon kaj la avino komencas antaŭenpuŝi. Laŭ kiu flanko<br />
de la strato? Sur la plano, ruze!, glata kaj fora de la trafiko, inter la du reloj.<br />
Kiam alvenos la trajno, ŝi kondutos same kiel en sennombraj samaj fojoj:<br />
elreliĝos al la strato!<br />
370
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Jen, vere, la trajno. Avinjo senurĝe provas suprenirigi el la relnivelo la<br />
puŝĉarumon; sed la rado ne superas la obstaklon de la dudekcentimetra niveldiferenco;<br />
ŝi reprovas alvokante Marian kaj Sanktulojn. La tria, la kvara malsukcesoj<br />
urĝas mian avinon peti helpon per vokoj kaj krioj ĉiuflanke adresitaj;<br />
sed neniu aŭdas ŝian voĉon, oni povas aŭdi male la insistan eltrajnan skrapan<br />
fajfadon. Ŝi reprovas ankoraŭ per pli energiita puŝo: nenio! Ŝi tiam forlasas la<br />
ĉarumon al la neevitebla destino, ŝiaj brakoj provas min elĉarumigi por min<br />
brake forporti; sed mi, senvole frapita ĉe la vundita piedo de ŝia senspira hasto,<br />
ekploras plenvoĉe: ŝi instinkte min rekuŝigas en la ĉarumon kaj ĵetas la okulojn<br />
lastespere manlevante al lokomotivo... ankoraŭ fajfanta sed jam haltiĝanta<br />
ĉe niaj ŝultroj.<br />
El la trajno eliras la lokomotivestro kaj biletkontrolisto por helpi kaj kvietigi<br />
la korkrevon, kiu lasos longatempe senvoĉa kaj senkolora mian avinon.<br />
Alia sufero impregnis mian animon. De longe mi persvadis Albinan, ke ni<br />
vizitu virinon kiun iam mi eble pormomente konjektis igi mia edzino kaj ĝuste<br />
ĉi tion tutanime la ulino esperis, eĉ tio plenĝoje efektiviĝis por ŝi unika vivcelo;<br />
sed kiam ŝi ekkomprenis, ke miaj okuloj kaj koro ekdirektiĝas al alia<br />
destino, ŝi kaŝis sian elreviĝon perdante la forton plu komuniki kun mi kaj<br />
kun siaj proksimuloj.<br />
Ni konatiĝis hazarde, mi haltiĝante ĉe benzinstacio, ŝi manpuŝante biciklon<br />
je la dekstra stratmarĝeno, eble por eviti la riskojn de aŭtotrafiko, en tiu ĉi<br />
punkto vere kaosa. Startigante la motoron, mi devis ŝtopi la aŭton ĝuste sur la<br />
blanka linio antaŭ ol oni enmetiĝas en la straton en tiu momento trafikstopita<br />
ĝuste ĉe mia maldekstra flanko: ŝi, je malmultaj metroj de la aŭtomobilo, devis<br />
haltigi siajn paŝojn preskaŭ kontaktante la maldekstran flankon de la impertinenta<br />
abrupta baraĵo, ĝuste je du metroj de mi. Mi tuj profitis por rigardi<br />
la virinon, eble fraŭlinon, sporte vestitan kun helbruna hararo, iom ondumita:<br />
tiom sendelikate estis la gapado de miaj okuloj, ke ŝi mallevis la siajn serĉante<br />
objektojn sur kiujn ilin defende deturni. Ŝia embaraso tamen daŭris malmulte<br />
ĉar, fikse ŝin rigardante mi el mi lasis fluti la kontaktigajn vortojn: “Ho feliĉa<br />
maldelikateco! Mi profitas por kontempli ion plaĉan. Espereble, la trafiko<br />
haltigos nin ĉi tie longatempe!”.<br />
Ŝi duonridetis apenaŭ vangruĝiĝante kaj softe mallevante la okulojn, sen<br />
elmeti la vortojn kiuj certe premis por eliri. Ankoraŭ reciproka rideto, kaj miaŝultre<br />
hupetas aŭtomobilo postulanta liberan vojon.<br />
Tujpost la unua trafikcirklo, je ducent metroj, mi volis atendi la biciklantinon<br />
por ŝin revidi kaj repreni la ŝercan paroladon. Ni konversaciis ĝisvespere.<br />
371
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ni nin revidos ankoraŭ centfoje pro tio ke mi, laŭkelktempe, kaj ŝi, ĝisfine,<br />
plividis oportunecojn por realigi nesekretan, kvankam ne pale diritan, revon:<br />
vivi kune por ĉiam.<br />
Katarina estis la nomo kiun mi prononcis kun vera allogo dum ŝi kateniĝis<br />
el mia allogo. Ni fariĝis ne plu kapablaj vivi unu sen la alia. Ŝi estis dolĉa,<br />
pasia, forgesema pri si mem, el ŝia eno displitiĝis sentoj tute por mi, miavice<br />
fascinita.<br />
Sed neniam ni plenumis la komunan revon, ĝermitan malgraŭ niaj komunaj<br />
ekproponoj, vorte sed ne fideme diritaj, ekskludi definitivajn sentimentalecajn<br />
implicojn: miaj ne junaj sed senspertaj jaroj ankoraŭ konfuzis amon<br />
kun fascino, plezuriĝa pariĝo kun sento de amo: ĉio je mia flanko fariĝis vice<br />
kaj vice nur pli sensema ol senthava kaj sopiranta pli al ŝia korpo ol al ŝia animo;<br />
kaj kiam ankaŭ la kontentiĝo de la deziro kvietigis superregon, la rilatoj<br />
malintensiĝis. Ekkonsciiĝinte pri tio, ŝi malpleniĝis je ĉio bela ekperdante vivecon<br />
en la gestoj kaj parolado kvazaŭ stuporita en definitiva apatio; el ŝia silento<br />
antaŭ mia nepotenco konsoli travideblis iu sufero el kiu speguliĝis ĉiu<br />
doloro de l’ mondo, kies impreso neniam malaperos. Ŝiaj, tiom admiritaj de<br />
mi, svelteco kaj velkeco fariĝis flegmo kaj senmieneco. Ŝi ne eĉ provis revivigi<br />
kion ŝi vidis en mi forperdiĝinta. Mi maltrafis la lastan interkonsentitan<br />
rendevuon: mi, etanime, ne kuraĝis refirmigi aŭ kompate falsi mian decidon, ene<br />
de mi, kaj observi ŝian suferan vizaĝon. Eble eĉ ŝi ne kunportis sian seniluziiĝon<br />
ĝis tiu rendevuejo.<br />
Nun mi pensiulas feliĉe, ŝajne senprobleme. Mia edzino ekde ĉiam informiĝis<br />
pri tiu mia ama parentezo kaj kiam mi parolis pri tiu virino, ŝi montris<br />
indulgi al miaj pensoj, tiom pli konsenteble, ke miaj aktualaj sentoj estis kneditaj<br />
nur el deziro scii ĉu ankaŭ ŝi alvenis fine al sia feliĉo aŭ ĉu ŝi restis ankoraŭ<br />
en tiu sufero, eĉ post dudek kvin jaroj, tioma fakte estas la tempo pasinta.<br />
Fine mi kaj mia edzino, aspekte turisme, reale por kvietigi mian anksiecon<br />
kaj eble ankaŭ sentojn de kulpo, veturis ducent kilometrojn. Kelkajn tagojn pli<br />
frue mi jam kontrolis en la telefonlibro, sed ŝia antaŭnomo kun familia nomo<br />
mankis tie. Ĉu malbona aŭguro aŭ ĉu signo, ke ŝi nun havas alian familian nomon,<br />
laŭ mia espero?<br />
Alveninte al la okmilanima urbeto, ni instaliĝis en la sola hotelo kaj tuj piediris<br />
al la direkto de ŝia domo: tiu devas esti izolita, ĉirkaŭata de ĝardeno sur<br />
kiu alrigardas la fenestro de la ĉambro destinita al mi ĉiun duan semajnon kiam<br />
laboro de komercagento envicigis tiun regionon en la listo da miaj taskoj. Tiu<br />
fenestro, kies sojlo, je ĉiu mia reveno, tegita je amsignifaj florvazoj iom post<br />
372
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
iom efektiviĝis por mi evidentiĝo de la sopiro de ŝia korpanimo al la mia. Ŝiaj<br />
gepatroj min traktis kun kreskanta simpatio, certe vidante en mi la estontan<br />
edzon de sia unika dudeknaŭjara filino. Laŭ du jaroj mi pasigis en tiu ĉambro<br />
du vendredojn, du sabatojn kaj du dimanĉojn monate. Feriado kun ŝi, libertempo<br />
kun ŝi.<br />
Mi nun volas revidi ĉion, precipe ŝin. La vojo nun plilarĝas, la konstruaĵoj<br />
plinombras, la malantaŭa spaco dominata de malaltaj tegmentoj. Ne! Kiel timite,<br />
ŝia domo ne plu estas: en ĝia loko granda multetaĝa kunposedaĵo, alta<br />
kun ĝardeno antaŭe. Timide, preskaŭ timanta esti riproĉata de ĉiuj pro tiu intuiciebla<br />
mia pasinto, mi enketis ĉe okazaj personoj pri ŝi: kie nun ŝi loĝas?<br />
Neniu aŭdis tiun nomon kun antaŭnomo: cetere la kunposedaĵo apenaŭ dudekjaroldas!<br />
“Vi provu ĉe tiuj kampardomoj”. Alproksimiĝante al tiuj ĉi, neniu movo<br />
aŭ bruo el ili preludas respondon ne nescian. “Ni novas ĉi tie, nur el dek jaroj,<br />
neniam ni aŭdis pri tiu persono. Eble ĉe la komunuma anagrafa oficejo”.<br />
Ja, certe la anagrafa oficejo, sed jam ekvesperiĝas, necesas atendi ĝis morgaŭ<br />
matene. La atendo kreskigas angoron de suspektata malbona novaĵo. Post<br />
vespermanĝo mi kaj mia edzino promene laŭiras la stratetojn kiujn mi kun<br />
Katarina iam trakuris manenmane ĉar tiam niaj vortoj enŝteligis unu al la<br />
alia allogajn certecojn kaj firme certis, ke niaj sentoj nin, sintonie kaj trans niaj<br />
vortoj, trenus nin kunvivi por ĉiam: jen la angulo de la gelatejo, ne plu rekonebla<br />
sed ankoraŭ glaciaĵejo, jen la ejo de ŝia amika merceristino ĉe kiu foje,<br />
gastigataj en petoleca saloneto, ni kune trinkis kafon sub amikinaj memkontentigaj<br />
rigardoj pro la envieca bonŝanco de Katarina: sed la ejeto, englutita de<br />
najbara pli granda ejo, nun estas ferbutiko. Se hazarde mi renkontus tiun merceristinon<br />
eblus ricevi informojn pri Katarina. Kaj ĉu se ŝi min rekonus? kaj memorus<br />
la elreviĝojn provokitajn de mi al sia amikino?<br />
Pasis la nokto preskaŭ sendorme. Frumatene, tuj al la registra oficejo: honte,<br />
preskaŭ kulposente, malaltvoĉe mi petas la informon: kie nun loĝas Katarina<br />
P.?<br />
Tiu loĝantino ne plu registritas ĉe tiu ĉi komunumo. Se jam pasis dudek<br />
kvin jaroj, oportunas konsulti ankaŭ la registron de la forpasintoj, tie en la<br />
fronta ĉambro. Jen la kruda vero: ŝi forpasis antaŭ dek sep jarojn, mortigita de<br />
kancero, enterigita en la vilaĝa tombejo, tombo n. 69 de la kampo C.<br />
Reakirinte sinregon, mi prononcas vortojn kaj murmuras al mia edzino:<br />
kaj tiel mi al ŝi neniam povos ensendi, ke mia aktuala feliĉo deiras parte ankaŭ<br />
de ŝi! Konstruita ankaŭ pere de ŝia ofero.<br />
373
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Posttagmeze tuj al la tombejo kun en mane bukedo kombinita el floroj aĉetitaj<br />
de mia edzino. Ĝin portas mi, kvazaŭ tiu ĉi gesto povus esti vidata de Katarina<br />
kaj reliefigi pensojn kaj sentojn konsoldonajn por ŝi. Jen la tombo: nelegeblaj<br />
literoj en breĉetita tomboŝtono, sen floroj, eĉ nefreŝaj, sen apartaj signoj<br />
de ama prizorgo. Ĉi tie kuŝas io de ŝi, mi senteme pensas, kaj enflaras tutan<br />
ŝian amatan personon. Kiel manifesti al ŝi ion pri mi nun humile dankema,<br />
dezirema aŭskulti ŝin pri si? Kiel rerakonti denove al ŝi, ke neniam mi forgesis<br />
ŝian elreviĝon kaj suferon? Mia plenpleneco de sentoj estas eksplodanta.<br />
Al kiu konfidi mian koran transdonaĵon por ŝi? Ĉu tiu mia sentamplekso, konfuzita<br />
en kulposento kaj kontento pro mia lojala deziro ŝin renkonti, nenion signifas?<br />
ĉio perdiĝos? Se estus interparolanto kiu perus inter mi kaj ŝi!<br />
Mi forte deziras, ke ekestiĝu tia peranto, ke li estu tie ĉi por rikolti de mi<br />
kaj raporti al ŝi; ke tiu ekzistu por konservi ĉion de ŝi, ĉion konsistigante por<br />
ke ŝi povu scii pri miaj pensoj kaj miaj sentoj kaj pri mia senlima partopreno<br />
en ĉio ŝia, kaj por ke ŝi sin sentu konsolata. Mi sentas tiel intense tiun deziron,<br />
ke ŝajnas neeble, ke tiu peranto aŭ interkomunikiganto aŭ kunigilo povu ne ekzisti.<br />
Mi bezonas lin, do li devas estiĝi!<br />
Kaj tiu evidento sin transformas, preskaŭ alloge, en ĝojon pro tio ke mi nun<br />
fine eltrovas la manieron por alveni al ŝi. La dubo, ke tiu mia deziro estas donanta<br />
konsiston al bezonema fantazio, ŝajnas kontraŭlogika kaj kontraŭracia<br />
kun eĥoj de rankoro kontraŭ tiu ĉi kiu sin permesus neekzisti. Se li ne ekzistus,<br />
li mankus je respekto kaj amo al mi kaj precipe al Katarina. El miaj lipoj<br />
eliras sensencaj monosilaboj dum elinterne fontas la plej konvinka preĝo: preĝo<br />
por ŝi, por ke estu fine konsolo por ĉiuj, por ke Li daŭre ekzistu por ĉiamigi<br />
eĉ tiujn miajn sentojn!<br />
Sen li, ĉio sensencas, kun nenio bona konservita. Kun li la monstro de la morto<br />
fariĝas nur pasado. Kion vi balbutas, la rigardon adresita al io nevidebla?,<br />
demandas mia edzino, provante min forvenigi de tia angorstato kiu en tiu ĉi momento<br />
jam fariĝas ĝoja certeco. “Li, Li estas kaj savas ĉion bonan, ŝin kaj nin!”.<br />
Ni plurestis en tiu hotelo por reviziti ŝian tombon kaj akiri malpli partajn<br />
kaj malprecizajn informojn kaj partopreni en meso memore je ŝi. Ŝi perdis,<br />
laŭ spurmemoraĵoj, ne multe post nia disiĝo, la gepatrojn, kaj sekve de ĉio sin<br />
apartigis ankaŭ de amikecoj, kaj travivis la lastajn jarojn preskaŭ en kompleta<br />
soleco kaj senĝuo, eble humiligita kaj nuligita ĉe si mem de la enŝteliĝinta konscio<br />
ne esti amata, fore de sia patra hejmo intertempe transigita al aliaj manoj kaj<br />
tuj poste disfaligita. En la malsanulejo kie ŝi forpasis, neniu dokumento jam<br />
estis konsultebla: kelkaj kredis memori, ke ŝi travivis daŭre sinkanta el mute-<br />
374
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
co sur siajn senesprimajn pensojn. Ĉiu informo remortigas kaj revivigas ŝin.<br />
Nur ĉe la paroĥeja registro oni legas ŝiajn manskribitajn nomon kaj antaŭnomon<br />
sekvatajn de presita ordinara gloso, konsona kun finkvietigitaj miaj deziroj<br />
kaj bezonoj: Katarina P. hodiaŭ, 19an de majo 1980, gastino ĉe la anĝeloj.<br />
Laŭ hejmenrevena vojo, en aŭtomobilo kun Albina, mia sentapensa kaosa<br />
tumulto rezistis al la tento distanciĝi el ĉiu sufero, kaj ŝuŝe ripetadis: kial ni<br />
homoj alkutimiĝis al morto kaj daŭrigas vivi dum aliularo, ĉe ni, estas elvivitaj?<br />
Kia egoismo nin adaptigas al tia malhumaneco?<br />
Konfliktis en mi du kontraŭaj deziroj: kiel malĉizi en mia memoro tiujn<br />
memoraĵojn kvazaŭ ili neniam ekzistis? Kaj samtempe: ve al kiu provas malĉizi<br />
ilin el mia memoro!<br />
Kiam la emocioj, nemastrate disfluantaj, iom reordiĝis, mi dumstirade enĵetis<br />
al mia edzino jenan liberversan kvazaŭan poemon, almenaŭ ne pervorte<br />
torditan, por ke la hodiaŭaj sentoj havu ĉiam ekscitilon je la sama nuna intenseco<br />
kaj konstante repagi neestingeblan ŝuldon. Ĝi restis, tamen, ĉiam nerelegata,<br />
do senreviziita, eble por ke ĝi ne paŝigu tra dolora klareco sentojn certe<br />
kviete hejmantajn en animaj profundecoj, sed ĉiam ŝirkapablajn. Se leganto<br />
ankoraŭ retenas la atenton…<br />
1. Mi vin rigardas.<br />
Kiel diluiĝis gajeco!<br />
Kien kaŝiĝis la steloj?<br />
Ĉu vere ekzistis harmonio<br />
de sonoj, la ĉeesto de infanoj,<br />
via konfidema rigardo?<br />
Nun ĉion enverigas<br />
via korpa restaĵo<br />
puŝata koruptiĝi.<br />
2. Mi nun ne forlasas vin:<br />
Unue mi vin plenkore rigardis<br />
Due mi tuŝis delikate vian tombvangon<br />
Trie mi fortege sopiris, ke la vivo revenu<br />
Kvare mi rezolute volis, ke iu potenca<br />
redonu al vi la vivon<br />
Kvine mi scias, ke iu faros, ke mi vivu<br />
kun vi kie al vi estos amo al ĉiuj.<br />
Ho! Se mi sukcesus refari vian ridon.<br />
375
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
3. Miajn sencelajn vortojn<br />
la vento similigas al via rigardo:<br />
ĝi min envolvas<br />
kaj sendetene forfuĝas.<br />
Sed mi simile<br />
al singarda abelo, insistas<br />
palpi la momentan punkton<br />
por suĉi el via animo<br />
vian nektaron.<br />
...<br />
4. Sed mi vere nenion havas<br />
se ne rimorsan senkulpon<br />
kun senpotenca emo<br />
ŝanĝi destinon kiun mi<br />
ne povas ŝanĝi<br />
kaj kiun mi kaŭzis.<br />
Mia Dio denove ŝanĝiĝas je aspektoj kaj trajtoj en mi. La Dio ĝojiga de<br />
miaj meditoj nun devas akordiĝi kun la Dio kiu nebonvoleme dispoziciis pri<br />
tiaj miaj kaj ŝiaj suferoj. Tia Dio kiun mi ĝis malmulte antaŭe difinis, ŝerce,<br />
malkaŝiĝebla al miaj rigardoj nun ne plu forlogiĝantaj ĉar neaprobe konstatantaj,<br />
riveliĝas kaŝanta siajn vojojn, senkompate rekonfirmanta, ke al li oni<br />
devige revenu per dolora morto. Same kiel ĉiu kredanto, ankaŭ mi remetu<br />
la celbuleton en la centron por rekomenci reordigon de la ideoj disiĝantaj; la<br />
miaj nun konfuze penas malkonfliktiĝi kaj malfacile trovas la liberigajn vojojn<br />
al komunikiĝo.<br />
Albina delikate, eble puŝite ankaŭ de io sia, akute observis: “Eĉ travadi la<br />
vivon en retrospektivo kostas! Animo balanciĝas inter sentoj de kulpa perdo<br />
kaj de malpleno...”.<br />
Alia sufero venis elrevigi nin, kiam la flustroj fariĝis certeco per nedeflanka<br />
komuniko de la koncernatoj: pioniraj anoj de la klubo de depastriĝintaj familioj<br />
kaj foje malavare stipendiintaj aktivadojn, Marta kaj Mario, paro kun<br />
tri gefiloj, ĵus decidis unu sin separi de la alia, kaj pri la okazaĵo ni informiĝis<br />
dum la finaj divorcaktoj. Kiel tio eblus post dek kvin jaroj? Eblis, laŭ komentoj,<br />
pro tio ke Mario delogis, aŭ delogiĝis, eĉ gravedigis, novan revivigantan<br />
amon, tute freŝjunecan.<br />
376
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Lasttempe ili renkontejumis malkune, malkune partoprenante aktivadojn:<br />
la cirkonstanco, postfakte, aperis simptomo siatempe nekomprenita. Ili sin separis<br />
tute amikece; sed la interkonsento faktoris por unu el la du kiel el neceso<br />
virto, por la edzino jam diketa kun ekstreĉiĝanta haŭto kaj la vizaĝo iom ŝvelinta.<br />
Ili ne plu vidiĝis en la klubejo kaj ankaŭ foriĝis de niaj interrilatoj, sed<br />
ne de niaj klubanaj komentoj: ke oni atentu pri la defroto de la tempo (kaj de<br />
la “aparatoj amoraj kaj de ties ekzaltiĝoj ĉe freŝa furaĝo!”, oni amuzcele aldonis);<br />
ke amo, eĉ la para, devas esti flegata ankaŭ per volaj iniciativoj kiuj kapablas<br />
favori la revenon kaj revivigon de la kora amo. Amo hardiĝas ankaŭ<br />
helpe de intenco, antaŭvido kaj devo neprigantaj disciplinon kiu pere de farendaĵoj<br />
refariĝas sento. La insista volo rekreas eĉ la eksensekiĝintan amon ĉar<br />
ne veras, ke al la koro neniam oni ordonas! Se je nivelo de instinkto veras,<br />
kiel jesas konata popoldiro, ke la amo foje flugas, foje pasas, veras ankaŭ ke<br />
je nivelo de menso la amo ĝermigas devon, kaj la devo ĝermigas amon.<br />
Tio instigis debaton pri la idealoj de nia grupo (la restanta grupo), la celoj<br />
de tiuj plurfoje proklamitaj aŭ skribitaj, laŭ kiuj edziĝintaj pastroj entreprenis<br />
la edzan aventuron ankaŭ por demonstri al la ekleziaj aŭtoritatuloj, ke geedziĝo<br />
kaj pastriĝo povas perfekte kunekzisti kaj, ke la amo al Kristo ne rivalas kun<br />
la amo al virino. Oni, tamen, konvinkiĝis, ke, spite niajn seriozecon kaj priteologian<br />
trempadon, finfine ni similas ĉiujn aliajn: disflagrantaj pasioj, ĉar evangelie<br />
ne senbridigitaj kaj “hakitaj”, foje kapitulacigas eĉ niajn tre fieriĝintajn<br />
idealojn.<br />
Oni maksimis tiel: cirkulas tramonde geularo, preta partnereciĝi, pli alloga<br />
ol la aktuala via partnero. Kial vi nun allogiĝas de io kio baldaŭ manifestiĝos<br />
malpli alloga kompare kun aliaj jam ekzistantaj altiraĵoj? Ĉu eble devas interagi<br />
kio transallogas? Kial rezigni plion pro malplio?<br />
Kaj fine: ĉu divorci ne egalvalorus elegante reĵeti ĝuitan personon?<br />
Jen incidento pli nekredenda ol rakontenda.<br />
Mi bonŝance, sed tiufoje bedaŭrinde, estas taksata homo religia, preta paroli<br />
pri la ĉeesto de Dio en la komunaj eventoj, kvankam foje iom parade, laŭopinie<br />
de mia bofratino (edzino de frato de mia edzino), kiu ne mankis amuziĝi<br />
je tiu mia emo laŭ ŝi evidenta.<br />
Ĉi ulino travivis kun la edzo kaj dekjara filino en izolita domo urboperiferie<br />
preskaŭ du kilometrojn diste de mi. Pri religio ŝi sintenis kiel eble malproksime<br />
ĉar al ŝi sufiĉas feliĉo vadebla en tiu ĉi vivo. Se Dio kreis tiun ĉi vivon,<br />
li ĝin inventis tiom feliĉiga ke pri li ni ne plu bezonas!, sugestadis konvinke<br />
kaj konvinkige ĉe siaj pedele samlaborantoj en lernejo. Tamen, iutage la feliĉo<br />
377
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
montris la kontraŭan faceton: al ŝia edzo, homo je samaj pensoj, oni diagnozis<br />
pulman kanceron kun fatala prognozo.<br />
Ŝiaj pensoj pri religio kaj Dio ne ŝanĝiĝis, sed ŝanĝiĝis ŝiaj rilatoj kun mi,<br />
homo religia kaj do kapabla, laŭ ŝi, obteni ĉe Dio la kontraŭturniĝon de la<br />
eventoj. Mi certe promesis preĝon por li kaj por ŝi; sed la malsaniĝo malsate<br />
avancis malgraŭ ŝiaj riproĉoj kaj defioj kun ofendoj al mi kaj ankaŭ al sanktaĵoj<br />
per gestoj, foje vidigitaj al aliaj, malestimigaj. Riproĉoj parte kontraŭ mi<br />
kaj parte kontraŭ Dio kiu nun insidas, eĉ ekdetruas la kreitan feliĉon, se ĝin<br />
vere kreis kelka.<br />
Mi ne cedis al la tento forlasi ŝin al propra destino ĉar ŝiaj ekscesoj, kun<br />
perdo de privata kaj publika ekvilibroj, devigis helpi ŝin sendepende de reagoj<br />
malŝatigaj pri mi. Eĉ kiam ŝia edzo ŝajnis akcepti sian sorton kaj sin remeti en<br />
la diajn manojn, ŝi daŭrigis min insulti antaŭ flegistaro kaj kuracistaro, kiuj<br />
fine montris kompaton por ŝi kaj kuraĝigon al mia pacienco.<br />
La lastajn semajnojn, antaŭ la forpaso de ŝia edzo, la ekscesoj gestaj kaj<br />
vortaj kaj... batemaj akiris plialtiĝon pro tio ke plievidentis, ke miaj preĝoj kaj<br />
influo ĉe Dio valorus malpli ol neniomo, eĉ ĉiukaze ĉio tio estus frukto de hipokrito.<br />
Se mi provis ekspliki, ke eĉ dum niaj preĝoj Dio konservas sian sendependon<br />
aŭ ke, fine li kooperas al nia fina bono, la vortojn ŝi sarkasme fuŝadis<br />
kaj ŝtopadis manblokante miajn lipojn. Fermi miajn lipojn kaj bati miajn vangojn<br />
kaj ĵeti piedojn kontraŭ la miaj estis unubate samafero.<br />
Tamen ŝi bezonis mian paciencon laŭ komuna juĝo dum mi decidis, ke<br />
ŝiaj ofendaj vortoj vaporiĝu sen min tuŝi, kaj la man- kaj pied-batojn mi strebis<br />
eviti aŭ malefikigi: nur iujn fojojn ili trafis la celon.<br />
Ĝuste pri tiuj, kaj vere pri la tuta afero, ŝi hodiaŭ al mi pardonpetadas rekonante<br />
siajn ekscesojn, kvankam mi pri ili memorigas, eĉ en mi mem, neniel<br />
kaj diras, ke ŝi ne mem tian sintenon decidis. Doloras ŝin, akompanate evidente<br />
de la provo malekzistigi ilin, la saga krudeco de vortoj kiuj el la ĉizita memoro<br />
nun daŭrigas gravuriĝi antaŭ ŝiaj okuloj kaj oreloj dum parencaj renkontiĝoj.<br />
Vortoj rikanaj: “Vi hipokrita… Vi fiaskanta kiel mensoga anoncanto pri<br />
fantomaj Dio kaj religio, vi fiaskanta kiel edzo pro evidenta via opresado sur<br />
vian edzinon. Vi jam fiaskinta kiel religiulo…”.<br />
La viro forpasis kiel prognozite. La pezoj de la funebroj falis sur min ĉar ŝi<br />
sin kaŝis fore de ĉio. Reveninte post kelke da tempo, ŝi montradis esti rekuperanta<br />
la psikan ekvilibron kaj, eble, pli klaran sintenon pri religio.<br />
Ĉu tio povis ne startigi ekzamenon pri la intencoj, sekretaj aŭ nekonsciaj,<br />
de la proklamado de mia kredo kaj religia agado? En mondo de nekredantoj<br />
378
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
finfine povas okazi, ke kredanto tentiĝus kontentigi per tia sinprezentado sian<br />
subfosan emon al originaleco aŭ al akirado de estimo ĉe si mem kiel surogato<br />
de la malvenko. Analizo de psika profundo eĉ tion scipovus senmaskigi!<br />
Ĉar okazas konsidero ĉe seniluziiĝoj, jen tiutempe alia. Irinte viziti religiulon<br />
kiu restis al mi vere amika kaj kundividanta de miaj kulturaj kaj pasiaj celoj,<br />
mi trovis lin, kiel suspektite, blindigita pro akcidento jam de kelkaj monatoj<br />
kaj nun baraktanta por reordigi la vivon en tia nova stato. La dialogo provokis<br />
al mi fendon kaj okazon eniri pli profunde en mi mem. La tempon iam<br />
dediĉitan al la legado kaj konsultado kaj eseado nun li foroferas al fantaziado<br />
kaj memorado kaj forlasiĝo al Dio, aparte en noktaj horoj “ĉar nun pensi al<br />
Dio, asistate certe de la sciencoj lin koncernantaj, fariĝis neceso, antaŭe ĝi<br />
estis ne multe pli ol hobio, eble profesieco. Nun mi min devas plenplenigi je<br />
Dio, se mi volas daŭrigi iel en aktiveco pluviviĝinta”. Jen seniluziiĝo: en tiu<br />
momento mi perceptis Dion reduktita al eskapilo, antaŭe hobio nun aranĝo<br />
por akiri celon kaj min alverŝi per pensoj validaj kaj veraj, sed funkciigitaj al tiu<br />
celo. La amon al Dio por Li mem, trans la avantaĝoj defluiĝantaj, kiun mi<br />
kelkfoje volis praktiki sed ofte vaporiĝis pro indiferento aŭ pro perdo de konfidenco,<br />
mi deziris almenaŭ konstati spertita en aliaj personoj taksataj pli persistantaj<br />
en la servado kaj proksimiĝo al Dio. Tiel mi ĝis tiam taksis mian<br />
amikon.<br />
Pliposte tamen iom malenergiis la disreviĝo per la penso, ke eble mia amiko<br />
volis ŝirmi la intimecon de siaj sentoj per humilecaj kaj modestecaj esprimoj!<br />
Intertempe la nacia establo de mez- kaj lice- lernejaj profesoroj, de mi volontule<br />
deĵorata, min engaĝis, aŭ favoris, ke mi speciale okupiĝu kaj provu<br />
plidisvolvi, en koncernaj kunvenoj, la sociologian koncepton de komplementeco<br />
aŭ subsidueco (sussidiarietà itale, subsidarieté france, latine subsidiarietas,<br />
in subsidium), laŭ kiu la ŝtato rajtas anstataŭiĝi al la malsuperaj naturaj socialaj<br />
korpoj libere sin formantaj nur kiam tiuj ĉi ne kapablas krei al si la necesajn<br />
servojn; tial tio efike esprimeblas ankaŭ per duararang subsidiareco de la ŝtato: la<br />
ŝtato ne estas prius (aprioraĵo), sed posterius (aposterioraĵo) rilate civitanojn:<br />
la ŝtato postvenas la hompersonon kaj familion kaj socion en kiu la civitano vivas<br />
kaj energias nutriĝante je ties kulturoj. El tio la rifuzo de la ŝtatsocia kompleta<br />
posedo de produktiloj kiel okazadis en ekssocialismaj ŝtatoj.<br />
Pro tio ŝtato devas agadi funkcie al la personoj kaj interveni nur kiam malsupera<br />
grupo ne kapablas el si mem efike provizi kaj realigi komunajn aŭ leĝajn<br />
celojn. Ĝi, tial, evitu anstataŭiĝi al ili. Temas pri afero kultura kaj kulturo ne<br />
venas de la ŝtato nek apogiĝas sur ŝtato! Tiu ĉi devas ekzisti jes, sed avantaĝe<br />
379
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
de civitanoj. En tiu prisocia konceptado estas enprenata ankaŭ la invito al demokratio<br />
kaj la rifuzo de subprema totalismo, pro trouzo infaniganta homojn<br />
ilin senigante je diversaj niveloj de aŭtonomio kiu altiras homojn al kreo.<br />
Tiu principo, estis nur apenaŭ aludita de Leono la XIII (Rerun Novarum,<br />
1891), trovis unuan klaran formuladon kun Pio la X (Quadragesimo anno,<br />
1931), estis plievoluigita de Johano la XXIII (Pacem en terris, 1963) kaj lasttempe<br />
reformulita de Johano Paŭlo la II (Centesimus anno, 1991) kaj klare kuplita<br />
al la principo de solidareco. Temo, do, kiu karakterizis la eklezian doktrinon pri la<br />
socio, nun, ankaŭ diversamaniere formulita kaj el novaj doktrinaj fontoj devenigita,<br />
jam eniras en diversajn ŝtatajn konstituciojn kaj jam enhaviĝas en la<br />
dokumentoj de la eŭropunia traktado de Mastriĉo kaj la sinsekvaj 1 . Studuloj<br />
kaj fakuloj pri ekonomiko interesiĝas pri ĝi ĉiam pli.<br />
Inter mia publiko la koncepto ne ĉiam ekscitis konsenton unuaniman ĉar,<br />
kelkaj rimarkigis, ke se ĝi embarasas diktaturojn aŭ etikajn ŝtatojn aŭ totalismojn<br />
pli/malpli strangajn, finfine ĝi kontraŭas kaj detruas ankaŭ la liberalan<br />
historian ŝtaton kiu, per superregado karakterizita per demokratio aŭ spite sian<br />
demokratian sistemon, ŝarĝiĝas je la supera tasko al ĉio tutgvidi la civitanojn<br />
por pli facile ilin regi. Aliaj rifuzis la principon, pli diskurse ol diskursive proponitan,<br />
krom pro ŝajna rompiĝemo de pruvtezaj argumentadoj, precipe pro tio ke<br />
tiom da libera entreprenemo de neŝtataj sociaj organismoj (familioj, komunumoj<br />
ktp), rilate publikajn servojn, lasas tro da spaco ankaŭ al la ekleziaj iniciativoj<br />
dum ĝuste tiuj ĉi grincigas ilin.<br />
“Tiu principo sonas la nova troja ĉevalo de la katolika eklezio kaj indas<br />
ties ne malruzaĉecajn atributojn”, tie kaj tie kelkaj ronĝetis.<br />
Efektive ĝi agnoskas al la eklezio, same kiel al ĉiuj similaj civitecaj agregaĵoj,<br />
liberon kaj rajton krei siajn sociajn instituciojn kaj liberajn spacojn por<br />
anonci sian kredon. Sed tio, mi precizigis, respektas rajton de ĉiu ajn.<br />
Ne forestis ankaŭ fuŝkonceptoj pri komplementeco aŭ pri ties neprudentaj<br />
ekspansioj, kiel tiu de la kontraŭo: subsidiarece (komplementece) engaĝiĝi signifus<br />
rajtigi civitanojn starigi danĝerajn sociajn strukturojn kiujn ne volas krei<br />
la ŝtataj instancoj.<br />
Laŭ mi, la rezistemo al plia envolviĝo en tiu principo naskiĝis precipe el<br />
la fakto ke en tiu nova konceptaro estas malakceptata, eĉ eksplicite rifuzata, la<br />
teorio pri ŝtato suprema valoro kaj fonto de etiko, laŭ sekvoj de klerismaj tra-<br />
1 Je tiuj konceptoj efektive inspiriĝas la traktado de Mastriŝo kaj tiu sinsekva de Amsterdamo<br />
kaj multaj rezolucioj de la instancoj de Eŭropa Unio kaj la ie-tie repuŝita “Konstitucio”. Oni<br />
antaŭvidas, ke ankaŭ refarenda Eŭropunia Konstitucio pivotos ĉirkaŭ la principo de komplementeco.<br />
380
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
dicioj de la lastaj du jarcentoj. Alia motivo, pli kompleksiga, kuŝis en la timo<br />
ke katolikoj eĉ per tia konceptado enigu novan historivizion pri la itala Risorgimento<br />
(Rizorĝimento, epoko dum kiu realiĝis la unuiĝo de itala duoninsulo):<br />
kiel sciate, pluraj sektoroj de katolikaj medioj (ekz. novgelfismo, papo Pio la<br />
Naŭa, Antonio Rosmini, Cesare Balbo, Vincenzo Gioberti ktp) revis kaj luktis<br />
kaj disvastigis pri Rizorĝimento aliajn vojojn por atingi la samajn celojn,<br />
kvankam tra idealoj malsamaj ol tiuj ombritaj de la venkintaj fortoj, al kiuj<br />
katolikaj frakcioj nun, kaj pli insiste tiam, imputas krimojn kaj la konstantan<br />
kaj aktualan disiĝon, en Italujo, inter la civitanaro kaj la ŝtato. Ĉu, fine, tiuj<br />
“historiaj reviziismaĵoj” nun trovos disvastigon kaj pravigon inter popolanoj<br />
kaj kulturuloj? kaj la socialaj sendependiĝoj funkcios kiel troja ĉevalo por<br />
okupi la ŝtaton mem?<br />
Eble, foje la negativaj reagoj naskiĝis el nocio prezentata tro “katolikisme<br />
individuiga”. ”Eble se ne pro ĝia plumpeco, ruzeco vidiĝas el la troa katolika<br />
salado!” ŝerce komentis amikoj.<br />
Se ĉio tio okupis la liberan tempon kaj plenigis la animon per la kontentiĝo<br />
esti utila al la socia kulturo, intertempe ekkreskis antaŭsignoj de io minaca,<br />
kvankam dekomence perceptata kiel pasemaj simptomoj de neprecizigita apenaŭ<br />
suspektata, sed certe kuracebla, malsano: mia filino jam devis forlasi la<br />
etudojn ludigantajn muzikaĵojn sur fortepiano pro neantaŭvidita insista sufero<br />
ĉe antaŭbrakoj. Ŝi jam trapasis la kvinjaran ekzamenon kaj tiun de historio de<br />
la muziko ĉe konservatorio, ŝi estis entuziasmiĝe sin preparanta al la okjara<br />
ekzameno kiam tiu “stultaĵo” malakcelis kaj tute ŝtopis la kuron. Komuna<br />
konvinko bedaŭris nur, ke ŝi devas jaron perdi, dum imunologiistoj prognozis<br />
la definitivan neeblon daŭrigi. Mi kaj Albina rezignis esti gajece trainvadataj<br />
de ŝiaj muzikaj dezirataj ekzercoj jam akirantaj, foje, artan stilon, kaj samtempe<br />
ni engaĝiĝis dispeli, ne ĉiam sukcese, ŝian ekdekuraĝigon rilate la momentan,<br />
sed obskure eksuspektitan definitiva stato, handikapon.<br />
Elvira mem, konsile de doktoroj, fine akceptis rezigni konservatorion por<br />
ne pli intensigi la konjektitan kaŭzon de ŝiaj misfartoj, nome doloraj blokiĝoj<br />
ĉe la antaŭbrakoj. Se dekomence oni hastis sciigi al ŝi, ke kio prokrastita tio<br />
ne perdita, sekve oni ekprofitis alian devizon: funde oni bezonas, ja jes, muzikon<br />
sed ne necese ludatan per propraj fingroj. La ŝajnigita spritaĵo senpripense kunlimiĝis<br />
kun la realo.<br />
Malkvietigon, nian kaj ŝian, ne ĉiam ni sukcesis fortreni. La programita kaj<br />
jam realiĝanta pilgrimado al la Sanktaj Lokoj de Palestino, delonge prokrastita,<br />
nun sin vestis ankaŭ el la kromintenco petegi dian favoron por la filino.<br />
381
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
La penso, tamen, pri la filino igis malkvieta ankaŭ la planadon, studan<br />
kaj spiritan, al la pilgrima vojaĝo.<br />
Ĉe la kvara jaro de mia pensiula stato, kaj nun ankaŭ la dua de Albina, estis<br />
decidite prepariĝi spirite kaj kulture al la vizito al la Sanktaj Kristanaj Lokoj<br />
de Palestino, pri kiuj ni delonge jam interparolis kun amikoj, al kiuj mi rakontadis<br />
miajn spertojn kiel akompananto de pilgrimuloj. Dekkvino da tagoj,<br />
antaŭe grupe, poste sole. Ĉiodirante, unuatempe oni deziris, ke la turisme religiaj<br />
pilgrimantoj estu tri, inkluzivante Elviran, jam universitatan kaj jam fianĉiniĝintan;<br />
sed atakoj de kapdoloro, plioftiĝantaj malgraŭ kuraciloj kaj kuracistoj,<br />
konsilis restigi ŝin dome.<br />
Ducent pilgrimantoj forveturis el la Torina aviadilhaveno. Post trihora<br />
flugo oni alglitis, sur la alteriĝa kurejo, tiom senskue, ke mi tion perceptis nur<br />
kiam tondris la aplaŭdaj manbatoj al la aviadisto de la israela boingo pro ĝuste<br />
tia manovro. “Evidentas, ke temas pri veterano de la aviadilaj skipoj kiuj el<br />
alto per milimetre precizaj bombantaj plonĝoj blokis la arabajn tankkolonojn<br />
en la dezerta sablo dum la sestaga milito aŭ tiu de Yom Kippur”, kontentiĝe<br />
estis komentate. Tel-Avivo estis jam mergita en nokto, kiam ni trafis la vojon<br />
al Jesusalemo por gastiĝi en hotelo de palestinaj araboj islamfervoraj.<br />
Ĉu vere tia la urbo tre sankta al la tri unudiaj religioj? Se juĝi el miaj emocioj,<br />
min ekscitis nenio; sed tio ne min mirigis ĉar delonge miaj emocioj postvenas,<br />
se okazas, plurajn konstatojn kaj analizojn kaj rezonadojn, limiĝantajn,<br />
se ne kun skeptikeco laŭ mia edzino, kun antaŭjuĝa malfido pri la tro evidentaj<br />
fremdaj aspektoj de la faktoj. Mia racionalismemo min igis tendence malvarma,<br />
eble por tio ke en kristanismo eniras la kategorion “sacrum” (sanktaĵo) nur<br />
tio pri kio decidas la homo, kaj “sanctus” (sanktulo) la libervola adhero al<br />
la dia volo.<br />
Post kelke da tagoj, kiam oni alkutimiĝas al emocioj kiujn nur kristano je<br />
konvinkaj fido kaj kulturo povas kompreni, ni jam ekkapablis eniri en la misteran<br />
kaj nigran vidon de konstato, ke Palestino plenŝutita je monumentoj kaj<br />
memoraĵoj pri Jesuo Kristo, sed ĉirkaŭ ili mankas preskaŭ komplete loĝantaj<br />
kristanoj.<br />
Tio povus influi la fidon mem de tiu kiu ne enkalkulas en siaj konsideroj la<br />
humilecon kaj kruchumiliĝon de Kristo: la lando, la tero duarangas en lia penso<br />
orientita al la Patro kaj al la libervolaj homaj konsentiĝo kaj religiiĝo; kaj<br />
ke tio devas inspiri la sintenon de kristanoj rilate la lokojn famigitajn per la tera<br />
vivo de Kristo kaj malpli suferi je ŝercoj de la historio.<br />
Krom la ŝvebantaj memoraĵoj pri Kristo kaj devotecaj vizitoj kaj procesioj,<br />
382
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ni partoprenis renkontiĝon, en la malnova Jerusalemo, kun kristanaj araboj<br />
de la okupataj teritorioj, kies porcioj tiam ĝuis statuson de Memstaraj Teritorioj,<br />
kiuj kaptis la okazon nin informi pri sia kondiĉo de blokiĝo inter du fajroj;<br />
tiu de israelanoj celantaj, eĉ per allogaj kompensaĵoj, ilin elpeli el Israelo,<br />
kaj tiu de la islamanoj ilin reputaciantaj kaj taksantaj malpatriotaj perfiduloj<br />
kvazaŭ pretaj rezigne akordiĝi kun la invadistoj kaj okupantoj de la “teritorioj<br />
okupataj” rezignante ĝisekstreme defendi araban teritorion rabitan de hebreaj<br />
koloniistoj.<br />
Ili aperte parolis pri subfosa, malvarme rasisme planita, tramonde nun apenaŭ<br />
perceptata, kvazaŭfizika, krom religia, genocido; kaj pri damaĝo por Israelo<br />
mem forfuĝiganta la plej moderan nejudan popolan parton kiu ne kontestas<br />
la ekziston de la juda ŝtato. Kaj se iu inter ni ekaludis, ke Israelo estas la sola demokrata<br />
ŝtato en la regiono, ili negaje rebatis, ke tia demokratio estas etno-demokratio<br />
ĉar la ŝtato konstitucie estas por la juda etno ne por la loĝanta civitanaro!<br />
Same ni improvizis ankaŭ ĉe islamaj araboj, kiuj rakontis kiom da ili, dum<br />
la unua hebrea konkero, malaperis sub la buldozoj de hebreoj, poste koloniintaj<br />
kaj fine milite okupantaj. Ili elmontris fotografaĵojn, kiujn tamen ni kun aliaj<br />
okcidentanoj ne kapablis interpreti pro manko de pliaj informoj kaj teknikaj<br />
kompetentoj. La salono, kie ili nin ricevis, estis tapetita de desegnaĵoj kaj ciferoj:<br />
la kvazaŭ kria elnombro de mortigitoj dum kaj ekster militoj kaj ribelaĵoj.<br />
Miloj kaj miloj kiuj formas ilian “oferon” nemalsimilan al la “ŝoaho” pri kiu<br />
el la tuta mondo hebreoj ĝuste postulas ĉiamdaŭrajn kondolencojn. “Sed la<br />
hebreoj ne sukcesos elimini ĉiujn palestinanojn: ni multobliĝas pli kaj pli,<br />
dum ili por plu ekzisti estas devigataj alvoki enmigradon de judaj kaj duonjudaj<br />
homoj el la tuta mondo por repopoligi la rabitan teritorion kaj koncedas<br />
hebreecon al ularo nur ŝajnhebrea”. Tio fanatikeca ne malhelpis ke ni alprenu<br />
ion ne forgesendan: ĉe la senfina opozicio al la hebreoj afiŝas ankaŭ disponebleco,<br />
fakte ne konstatita eĉ kontraŭata pro elimino de kristanoj suspektataj<br />
je kunlaboro kun la israela ŝtato, respekti kaj pace kunvivi kun kristanoj de<br />
ĉiu eklezio.“Fine ili pretendas, ke interŝanĝe kontraŭ rezigno de niaj rajtoj<br />
sur Jerusalemo ni akceptu kaj danku pro starigo por ni de ŝtatogrujero en la<br />
Teritorioj”. Tiu “grujero”, kiu provokis ridojn kaj eble konsentajn malaprobojn,<br />
efike ilustris la judajn koloniajn setlaĵoj tra la Teritorioj, kies eventuala<br />
estonta ŝtatiĝo suferus per truoj kaj vakuoj similaj al tiuj de la fromaĝogrujero<br />
dum “ni, ili finis sin adresante al la italoj, rajtas frandi parmezanon,<br />
plumetafore, kompaktan ŝtaton”.<br />
383
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ni renkontiĝis ankaŭ kun la eta komunumo de Armenoj, ĝuantaj respekton<br />
kaj bonan aliron ĉe la israelaj aŭtoritatuloj, sed ili ne senutiligis okazon paroli<br />
pri la unua genocido de la dudeka jarcento, kiam Turkujo dum la unua monda<br />
milito, sub influo de la partio de Junaj Turkoj decidis purigi la ŝtatan teritorion<br />
je kristanaj spuroj eliminante kristanan armenan popolon jam parte aneksitan<br />
al Turkujo aŭ loĝantan interne de turkujaj teritorioj: tiam ili spertis veran<br />
sciencan genocidon kun preskaŭ unu miliono kaj duono da mortigitoj (75%<br />
el la popolo dum la restanta 25% sin savis per fuĝo eksterlanden aŭ rapidiĝante<br />
fariĝi islama), dum malmultaj faris ion por nin savi el kruelaĵoj, se escepti la<br />
intervenojn de papo Benedikto la XV kaj de iuj malpli influaj katolikaj instancoj.<br />
Tiu genocida buĉado (kaj tie ĉi ili uzis armenan vorton Metz Yeghern signifantan<br />
ilian ŝoahon), estis la unua de la deknaŭa jarcento pri kio tamen neniu<br />
internacie protestis kaj ploris publike, eĉ hebreoj, kies ĵurnaloj aŭ kulturmedioj<br />
nin ignoris, se escepti la malfruan romanon de hebredevena aŭstra<br />
Franz Ĵerfel “La kvardek tagoj sur la Mosea Monto”.<br />
La oratoroj citis iujn historiistojn laŭ kiuj la ŝoaho de hebreoj estis kuraĝigita<br />
de la silento pri tio farita kontraŭ armenoj: “kiu plu memoras pri armenoj?”,<br />
eksplodis iam Hitler por senskrupuligi siajn generalojn, jam lanĉitajn por<br />
la enmarŝo de Wermacht en Polion, por ke ili ne bremsu la premon sur judojn.<br />
Ne povis manki vizito al la muzeo de la ŝoaho, Jad Vaŝem (unu monumento<br />
kaj unu nomo), kies videbleco tamen estis nur parta, kaj al la Aleo de la<br />
Justuloj, kie ne eblis reteni suferon kaj indignon, kie ni vidis la nomon de sacerdoto<br />
de nia regiono.<br />
Por mi kaj Albina, Palestino estis la okazo por plukonstati, ke la krucigon<br />
de Kristo ni homoj daŭrigas apliki sur aliajn homojn!<br />
La Sankta Tombo de Kristo akiris nian atenton kaj pliekscitis piecon.<br />
Kiam tamen ni povis kurbiĝi sub la malaltan pordan trabon por eniri tiun tombon,<br />
iu abisena aŭ alikonfesia monaĥo, eble ortodoksa, do ne katolika bonŝance,<br />
kunfrotis montrofingron kontraŭ polekso signifante senreplikan inviton elpoŝigi<br />
monon: ni, provante kovri nian, kaj lian espereble, honton, ridetis komentante<br />
en proksimuma angla kvazaŭ por motivi nian ĝenon pro lia malagrabla<br />
sinteno monpetanta: “Via Abisenio, nun en plena interna milito, aŭ Moskva<br />
reĝimo ne plu povas aŭ volas vin vivteni ĉe Sankta Lando”; kaj ni donacis<br />
dek kvin pundojn, pli ol kio jam decidite. En aliaj malsamaj horoj aŭ en<br />
tombĉirkaŭaj anguloj renkonteblas monaĥoj de aliaj kristanaj konfesioj, eble<br />
en la sama sinteno. Sendube, tiaj ekscesoj eliris el ilia certeco pri la justa kaŭzo.<br />
Fakte, tuj malantaŭ la Sankta Tombo, alia diketa kaj simpatimienema mo-<br />
384
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
naĥo, eble kopta (memĉefa eklezio, precipe egiptuja), nin alvokinte voĉe kaj<br />
geste sur niajn kapojn verŝis benitan akvon agitante hisopajn tigojn: ni ricevis ankaŭ<br />
tiun benon kaj li enkasigis kontentiĝe kvin dolarojn kiuj ni donacis por la<br />
bezonoj de lia religia komunumo.<br />
Poste oni priskribis la konfesian situacion rilate la rajton dominadi ĉe la<br />
Sankta Tombo: interne de la tombtempleto ortodoksuloj, ekstere koptoj kaj<br />
abisenoj, katolikoj iom pli foraj en aliaj templaj porcioj.<br />
Ni volis ankaŭ ĉeesti la matenan ceremoniojn de la malfermo de la bazilika<br />
pordo de la Sankta Tombo. Jen la islama ŝlosisto alproksimiĝas al la pordo,<br />
salutrigardas la diverskonfesiajn kristanajn pedelantojn en la preĝejo, turnas la<br />
ŝlosilojn en la seruro, puŝe malfermas kaj retenas la ŝlosilojn. Ekzakte tiel statas<br />
ankoraŭ nun: la funkcio de la malŝlosanto restis de 1187 al la postheredanoj<br />
de la islama familio Nuseibeh, post la perforta uzurpo de la loko far de islamanoj,<br />
kiuj islamigis kristanajn preĝejojn same kiel antaŭe krucmilitantoj kristanigis<br />
moskeojn, iam jam islamigitajn; cetere la diversaj kristanaj konfesioj<br />
neniam akordiĝis por havigi al si tiun taskon; kaj nun la hebrea okupanto (la<br />
Sankta Tombo situas en la urba porcio okupita dum la sestaga milito), por ne<br />
aspekti spekulanta sur la afero, respektas la status quo (status kuò = antaŭa<br />
stato = antaŭaj kutimoj kaj moroj), laŭ dekreto de la Otomana imperio tempanta<br />
je 1852. Oni nun plu aludas je aperturo por alia pordo, kiel sekurecelirejo<br />
laŭ novaj urbestraj leĝoj, kies ŝlosilo ĉi foje restos, oni diras, ĉe kristanoj.<br />
Kiaj kristanoj? Ĉu eblos akordiĝo inter ili?<br />
Belis, laste sed ne malpli embarase, kaj distris ankaŭ la unika fenomeno de<br />
portebla eskaleto, subaere staranta apogite al la muro de alta klostreto, preterlasita<br />
de laboristoj kaj malhelpanta la piedpaŝadon, kaj preskaŭ tutsubĉiele videbla<br />
al publika okulo: se iu ĝin fortenus, tiu ĉi pri la loko kie ĝi nun kuŝas akirus,<br />
laŭ islama jursistemo ankoraŭ valida, proprieton, kaj ĉar neniu kristana<br />
konfesio rekonas al kiu ajn alia tiun rajton, do la eskalo devas resti tie, tial ĝi<br />
restos tie ĝis… la misvetero ĝin detruos. Komikas kaj groteskas ĉio ĉi: kiel fakte<br />
forfuĝi el la impreso, ke ni homoj estas je etmenseco ĝuste en la plej gravaj<br />
aferoj?<br />
Bonŝance interkuris onidiro, konfirmita de katolikaj reprezentantoj, ke la<br />
papo Paŭlo la Sesa sukcese urĝis por ke oni eltrovu specifan akordon inter la<br />
diversaj kristanaj konfesioj: ĉiuj posedantoj eĉ de la plej eta retangulo ene de<br />
la bazilika areo akceptu, ke iu sinjoro, aspekte sendepende de solicitoj de iu ajn<br />
konfesio, financu la refaron de la tegmento jam kaduke ruiniĝanta kaj minacanta,<br />
pro akva trafiltriĝo, la stabilecon de la plurjarcenta konstruaĵo. Laŭ la<br />
385
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
islama jursistemo, aŭ juĝistaj dekretoj, paganto konsiderendas proprietulo: pro<br />
tio bonfaranto anonime bonfaru ĉe unuopa konfesio, tiel ke estu respektataj la<br />
rajtoj de ĉiu konfesio. Rilate mecenatan monon ĉu malfacilas diveni ĝian konfesian<br />
apartenon? Ĉu necesas helpeton?<br />
Ankaŭ la templeton kovrantan, interne de la baziliko, la etan areon de la<br />
Sankta Tombo, oni estas redononta al la origina formo kaj la almozoj, ne plu<br />
ruze petataj, divideblos en partoj egalaj inter la konfesioj. Ni sciis, post kelkaj<br />
jaroj, ke tiu lasta modesta akordo ankoraŭ ne konkretiĝis praktike, kun granda<br />
nia elreviĝo; kaj dume jam fariĝis konata la bonfaranto kaj ankaŭ la perantoj<br />
de tiu mono: de la katolikaj medioj. Televidoj montris al la tuta mondo la verkojn<br />
kaj esperigis proksima totalan akordiĝon.<br />
Ni vizitis ankaŭ la nazaretan bazilikon akompanataj ĉiam de kristanaj ĉiĉeronoj,<br />
nur ekster la baziliko nin laŭleĝe akompanis israela turisma gvidisto. Kun<br />
tiu naskiĝis subita kverelo kun protestoj kiam li, ilustrante la Bazilikon, aludis<br />
al la ulino al kiu ĝi estas titole dediĉita: tiu ulino, laŭ li, meritus la respekton<br />
kiun ni kutime havas por “laŭstrataj virinoj”. Iuj protestis kaj tuj la grupo foriĝis<br />
el li kaj travizitis senĉiĉerone. Eble li ripetadis klisaĵojn de la antikva Talmuda<br />
insultado hebrea/kristana.<br />
Kelkajn tagojn antaŭ la reflugo al Italujo, kiam de la tuta heterogena geografia<br />
spiriteco ni jam vizitis pli ol la pivotajn (laŭ kuranta difino inter la pilgrima<br />
grupo), al ni prosperis eniri salonon, en la Jerusalema hebrea porcio, kie<br />
mondfama verkisto-opinionisto-filozofo, hebrea germandevena nun naturalizita<br />
usona, eble nome Fritz Stern, kiu eĥigante vidpunktojn ne nur siajn, por<br />
popularigi siajn tezojn pri la ŝoaho, ĵus etapis tra diversaj okcidentaj kapitaloj.<br />
Ne povis certe esti de li forgesita Jerusalemo pro evidentaj motivoj, cetere jam<br />
konsiderata okcidentaleca urbo. La oratoro kun germana akĉento kaj kun klare<br />
prononcita angla lingvo prelegis, ne apenaŭ vernise kiel mem diris, pri siaj tezoj<br />
jam disvastiĝintaj: la kaŭzoj, li saĝis respektplene sed ankaŭ fortimigante,<br />
de la ŝoaho situas en la persekutoj kaj kontraŭjudaj antaŭjuĝoj de kristanoj kaj<br />
ne mankis pensigi la “katolikdevenon” de Hitler, kaj fine elsorĉis per la demando<br />
ĉu Dio ekzistas post Auschwitz, nome ĉu tiu ĉi rajtas pluekzisti aŭ esti konsiderita<br />
vere tutpotenca aŭ vere defendanto de homrajtoj. Similan tezon ni jam<br />
aŭdis, en Torino, el la deklaroj de la itala memoraĵverkisto, jam deportito al<br />
Auschwitz, Primo Levi, laŭ kiu:<br />
”Okazis Auschwitz, do ne povas esti Dio. Mi ne trovas solvon pri tiu dilemo.<br />
Mi ĝin serĉas, sed mi ĝin ne trovas”. Sed tiam malpli impresis la esprimo<br />
pro tiu serĉas ĉar serĉanto fine povas vere trovi, laŭ invitoj kaj esperoj de iuj<br />
386
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kritikistoj.<br />
Bedaŭrinde, mia embarasita, nivele de parolado, angla lingvo malhelpis, ke<br />
pri tiu plejlastaĵo mi povu rebati per mia respondo dum lia dialogo kun la publiko.<br />
Pri tio, tamen, intervenis franco, eble pastro armendevena, kies asertoj<br />
surprizis min: laŭ li, deklari, ke post Aŭsvico licas pridubi aŭ nei la ekziston,<br />
aŭ ĉeeston en la homa historio, de Dio sinonimas al granda nekaŝita egoismo:<br />
kial, li pli afiŝis, ne starigi tiun demandon jam en la tempo de la genocido<br />
de Armenoj? aŭ post la diversaj genocidoj de la moderna historio, tiu de<br />
kulakoj en sovetuniaj gulagoj ekzemple, ne malpli nombra ol tiu de judoj? Ĉu<br />
la demando furoras nur nun kiam la buĉitoj estas hebreoj? Kial silentiĝis la<br />
demandantoj en la tempo de la aliesaj ŝoahoj, niatempaj aŭ eĉ tiuj de la pratempa<br />
palestino? Cetere, la demando, kritika kaj defia, licus jam kiam Kaino<br />
mortigis Abelon. La nombro ne ŝanĝas la esencon de la afero”.<br />
Li finiĝis citante la ekzergon de la Hemingway-a verko “FOR WHOM THE<br />
BELL TOLLS” (por kiu sonoras la sonorilo): “Neniam sendu demandi por kiu<br />
sonoras la sonorilo. Ĝi sonoras por vi”.<br />
El la intervalpaŭzaj babilaj komentoj elĉerpeblas tiu ĉi: “La devo plori pro<br />
la genocido de judoj kalkuliĝu kun la devo plori pro la genocido de armenoj<br />
kaj kun tiu de la rusaj kulakoj kaj kun enlageritoj, kaj eliminado de cigangentanoj<br />
kaj samseksemuloj ktp. Povas esti, ke lerta reĝisorado persvadu aŭ nin<br />
vartu por plori ŝoahon kaj flankaferigi la aliajn eŭropajn genocidojn. Eŭropaj,<br />
ĉiuj niaj, ĉiuj spegulantaj Eŭropon, ĉiuj egalaj! Memore plori nur pri<br />
unu povas suspektigi popolojn kaj provoki kontraŭajn reagojn...”.<br />
Alia, iom spriteska eble, respondo: ”Dio dum la ŝoahaj eventoj ankoraŭ<br />
trasorbiĝis en la kalkulo pri la viktimoj de la genocidoj ne interesintaj la<br />
mondon, ne interesintaj eĉ la judojn!... Eĉ tiun de la prajudoj kiuj ideologiis<br />
sian Dion lin farintaj murdanto de homoj”. La spritaĵo (eble subkuŝe konsentita)<br />
ridigis la publikon, sed ne estis klare kiom da konsento ĝi akiris ĉar la aludo<br />
al hebreoj, freŝaj holokaŭstaj viktimoj, ne kredite enŝovis, ke ankaŭ tiuj ĉi sin<br />
makulis je la sama perforto kontraŭ homoj. Kaj ne estis klare ĉu la spritaĵo<br />
afiŝiĝis por substreki malhomecan indiferenton antaŭ homaj suferoj aŭ por malspritaĵe<br />
bildigi hebreojn. Ĉiukaze penso ŝvebis en la aero pro tiutempaj deklaroj<br />
(ekzemple, fare de grava ministro socialista, S. Perez) laŭ kiuj la genocido<br />
de armenoj konturiĝas kiel interna afero de Turkujo kaj rezulto de ordinara<br />
politika eksceso.<br />
Postpaŭze, la oratoro daŭrigis aludante, kun delikateco taŭga por enmeti pli<br />
da spino en sian suspektekscitaĵon, per nerektaj kaj iom foraj vortoj, en tono<br />
387
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
jen duonaserta jen duondemanda, hipotezis kaj provoke ekscitis el la ĉeestantaro<br />
opiniojn pri la “silento” de Pio la Dekdua dum la hitlera ekstermo de judoj.<br />
Malgraŭe, nur susurado disfluis el la publiko, se ne kalkuli jesajn esprimojn<br />
de iuj judaj organizantoj kaj idepromociantoj.<br />
Malgraŭ ilia retorikeco, la demandoj, krom la malice sugestita respondo,<br />
jam entenas, laŭ mi, solvon kiel tian: kiu ne sukcesis savi milojn de katolikaj<br />
sacerdotoj kaj milionojn de katolikaj laikoj kaj urĝis katolikajn mediojn gastigi<br />
kaj kaŝi persekutatajn judojn (kaj nemalmultaj pagis per la vivo por tion<br />
realigi), nun estas akuzata pri kulpa silento rilate la krimojn de sia persekutanto<br />
2 .<br />
Tion esprimis nekonata persono, sed tiu juĝo provokis ankaŭ grumblojn el<br />
la salona publiko jam eble kutimigita pensi, ke Pio la XIIa vere kulpas. Kaj<br />
tion konfirmis la oratoro per, aspekte respektemaj, taŭgaj citaĵoj el aliaj eminentaj<br />
opinigvidantoj. Kaj ŝajnis al kelkaj ke la aludo al la “katolika origino”<br />
de Hitler estus postulata pli el febleco de la ĝenerala tezo ol el manko de informo<br />
pri la absoluta “antikristaneco” de la fondinto de naziismo.<br />
En la havena atendejo, ĉar la enveturiĝo prokrastiĝis je kelkaj horoj, kaj<br />
poste en la reveniga aviadilo, pludaŭris konversacioj tiufacete. Kunvojaĝanto<br />
citis, ĉerpante el sia memoro, kaj komentis, el la membiografia romano de<br />
Primo Levi “Se questo è un uomo” (Se tia konceptiĝas homo), ties juĝojn pri<br />
aliaj lageroj kaj aliaj mortigitoj. Laŭ Primo Levi, itala juda lagerito, “la sovetuniaj<br />
lageroj juĝendas rifuzinda incidento sur la strato kondukonta al socialismo.<br />
Nur momentaj suferoj…”. Stranga, oni aldonis, tiu juĝo pri reĝimo<br />
mortiginta nur incidente plurajn milionojn, diverslande, da homoj; kaj plej<br />
stranga se aplombe eldirita de iu kiu vidis laŭ pluraj jaroj mortigi milojn da<br />
siaj samsanguloj! Ĉu meritas konsideron kaj memorrajton nur la hitleraj viktimoj?<br />
Diversaj vojaĝantoj, plejparte nepilgrimantoj, grupetiĝis daŭrigante rezonadi<br />
pri tia aserto de Primo Levi. Se envicigi en logika konsekvo la diversajn<br />
konversaciajn erojn, jen gvidfadeno kaj konkludoj.<br />
La diskutado falis, aŭ kelka el la konversaciantoj ĝin faligis, sur unu el la<br />
ĵus cititaj asertoj de Primo Levi. Estis evidentigata penso-juĝo, kiu jam svarmis<br />
laŭ la tuta mondo ĉar gurdita kaj foje laŭde aprobita de seriozaj verkistoj<br />
2 Rilate Pion la 12a aldonendas, ke eminentaj lideroj de la hebrea komunumo konsilis la papon<br />
ne deklaraci-proteste interveni pro timo de la tuja pli kruela reago de Hitler, kiel jam plurfoje<br />
spertite. Tiu informo estis ĵus rekomfermita en la detalita intervjuo de rabeno David Dalin ]e<br />
Weekly Standard, legebla ankaŭ en diversnaciaj publikaĵoj, ekzemple en Pio la XII kaj Judoj<br />
(Piemme) de prof. Andrea Tornielli .<br />
388
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
(ekzemple, per ne malsimilaj demandoj, de Simon Wissenthal en “Sunfloro”)<br />
kaj informiloj. Subtenas tiu penso, ke post Auschwitz, la eksterminkampo emblemo<br />
de ĉiuj similaj kampoj kie la nazioj provis kaj preskaŭ sukcesis plenumi<br />
la totalan genocidon de la judgento, kiun poste oni epitetis ŝoaho, oni ne<br />
rajtas plu paroli pri Dio, aŭ tiu ĉi ne plu meritas mencion aŭ aludon ĉar jam<br />
evidentiĝis lia malĉeesto el la mondo de la suferantoj. Kelkaj opinias, ke tia<br />
kritiko kontraŭ Dio implicas, krom malaprobo pri lia nekomprenebla se ne cinika<br />
konduto, ankaŭ la neon pri la ekzisto mem de Dio.<br />
La atenton do oni faligis sur tian aserton, pri kies logikeco kaj konsekvenceco<br />
sin trovis ĉiuj tiom aprobantaj ke unuavide ŝajnis, ke la temo povus fermiĝi<br />
ĝuste pro akute hanta evidento. Sed timide estis enŝtelite, ke, eble, Primo<br />
Levi, fama itala juddevena verkisto, jam postvivinta post plurjara restado en tiu<br />
tragika eksterminkampo, intencis obĵeti, ke Dio, ekzistanta aŭ ne, devintus interveni<br />
kaj malebligi tian masakron pro ĝia evidenta enormeco kaj science planiteco<br />
kaj pro ĝia escepteco en la tuta homa historio. Tuj, al unu el la ĉeestantoj,<br />
eble pli malkvieta en la ordo de siaj pensoj ol rebata, venis al la lipoj jena reago,<br />
sendepende de la vera penso de Primo Levi:<br />
“Tio pensigas, ke se la masakro estintus je dimensio malpli escepta kaj<br />
malpli vasta, eble Dio povintus legitime esti rajtigita, ĝuste de niaj rezonadoj,<br />
resti for, kun cinika indiferento. Ĉu ne estas ankaŭ ni nun cinikaj?”.<br />
Eĉ tiu komento iom skrapis la konsciencojn ĉar ĝi lasis konsente pensemaj<br />
grupanojn. Tamen, eble la aprobo estis pli ŝajna ol reala ĉar akompanata de<br />
retenataj ridetoj kaj de gestoj montrantaj, ke konversaciantoj atendis el<br />
sia menso la precizigon de urĝe ordiĝantaj pensoj. Fakte al kelkaj eleksteriĝis<br />
dubo: “Kiam masakro ekkalkuliĝas eksterproporcie granda kaj escepta? Primo<br />
Levi (kaj aliaj) uzintus la saman valorjuĝon se li konsiderintus la masakron<br />
aŭ genocidon kontraŭ la armenoj (1915-1918), en kiu mortigite pereis,<br />
nur!, unu miliono kaj duono da homoj? Kien lokigi la diskriminpunkton?”.<br />
Ĉi tie la embaraso estis ĝenerala kaj la dialogo procedis dispecete kaj per<br />
mallongaj frapfrazoj, el kiuj jen la suko: sendenpende de la nemarĝena demando<br />
laŭ kiu la problemo ĉiukaze devintus esti evidentigita jam tiam por<br />
ke oni ne aspektu tiom egoisma ĝis alertiĝi opozicie al la surmonda malbono<br />
nur kiam ĝi vipe urtikis la diskutantojn mem, eĉ la menciita armena ge -<br />
nocido sin montris sufiĉe “granda”, do taŭga por postulema pretendo pri la<br />
dia malebliganta interveno, almenaŭ por ke Dio daŭrigu ĝui la reputacion de<br />
kreinto kaj savanto.<br />
Ĉi-punkte la observoj fariĝis subtilaj spitantaj per ŝerctonaj kaj duonsatirecaj<br />
389
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
frazoj. Amuzigaj vortoj, entenantaj tamen seriozajn deflankajn intuiciojn, kiajn:<br />
se Dio malebligintus tiujn vole celatajn masakrojn, ili certe ne okazintus sed<br />
neniu scius ke ili estis malebligitaj kaj Dio kontinuus resti obskura! Aŭ oni<br />
povus pensi, ke Dio devintus interveni almenaŭ je la mezo de la masakro; kaj<br />
kiu povus scii, ke ĉe tiupunkto la masakro estis atinganta sian duonparton<br />
koncedite, ke ni neniam scios, ke estis okazonta alia dua parto? Kaj kiel scii<br />
ĉu Dio reale intervenis por malebligi pluan ekstermon? Aŭ eble endas pensi,<br />
ke serioza Dio devintus interveni ekde la komenco, eĉ riskante resti neperceptata<br />
kaj nekonsiderata. Tio ŝajnas pli kohera kun la postuloj kaj bezonoj<br />
de la homaro kaj kun la indeco de Dio mem.<br />
Ankaŭ tiu konkludo, eltirita per nur ŝajna nescio pri la seriozeco de la dramo<br />
jen rilate la oferbuĉatojn, ĉiuspecajn, jen rilate la supozitan indecon de Dio,<br />
konsideriĝis tuj samopiniata de ĉiuj. Vojaĝantoj premis por aŭskulti: eble pro<br />
la etoso verve ŝerca, eble pro tio ke almenaŭ kelkfoje la engaĝita pensado ne<br />
disigas de la aliaj kaj ne devas bagateliĝi por repreni kontaktojn inter personaĵoj.<br />
Post senparola momenteto la sameco de opinioj komencis disfranĝiĝi ĉar<br />
iu volis reveni al la origina demando pri la “kvanto aŭ grandiozeco” de la maljustaĵoj<br />
kaj de la masakroj por ke estu pretendata la dia blokanta interveno aŭ<br />
por ke Dio aŭtonome sin sentu devigata intermetiĝi. Kaj eksvarmis, el pluraj<br />
flankoj, dubigaj kaj problemigaj ekzemploj. Oni konsideru: se la planita elimino<br />
de hebreoj celintus nur al cent miloj da ili, kiel, laŭ Primo Levi, Dio devintus<br />
sinteni kaj konduti? kaj se nur dek miloj? Ankaŭ la germana (kaj sovetunia)<br />
agreso kontraŭ Polio (kiom da mortigitoj?) meritas certe inkluziviĝi<br />
inter la “grandaj” ekscitantaj la dian enŝteliĝon, ĉu ne? Eĉ ĉiu milito disvolviĝas<br />
tra murdadoj kaj masakroj kaj kunpelas premisojn de estontaj maljustaĵoj<br />
kun estontaj militaj aŭ gerilaj reagoj k.s. Kial niaj filozofiaĵoj permesus, ke<br />
Dio restu ekstere kaj indiferente en tiuj “minoraj” kazoj, kaj male ne pretendi, ke<br />
li montru siajn estecon kaj ĉeeston malebligante eĉ la “minorajn” masakrojn?<br />
Ĉiuj konsentis, ke oni ne rajtas distingi kazojn gravajn disde kazoj malpli<br />
gravaj, se la mortigitoj estas amasaj. Sed la ”esceptaj” cititaj aŭ aluditaj multobliĝis<br />
kaj aspektis ĉiuj egalaj.<br />
Laŭ mi, komencas la ekzempla serio, enviciĝas inter la “grandaj” ankaŭ la<br />
masakroj plenumitaj de la islamaj integristoj en iuj landoj ĉar oni ne sukcesas<br />
kredi, ke tio koncedas al Dio sin malenŝteligi. Laŭ komuna saĝo, oni daŭrigis,<br />
estas teruraj, tio estas subigendaj al la malebliganta dia blokado, eĉ la agresoj,<br />
malplikvante masakrantaj, okazigitaj de la mafio aŭ tiuj transverse venĝaj inter<br />
mafianoj aŭ gerilanoj k.s. Mi, aldonas kelka, ne ekskludus la dian devon inter-<br />
390
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
veni ankaŭ en la krimoj de teroristoj...<br />
Ne prezentiĝis obĵetoj antaŭ tiaj konkludoj laŭ kiuj Dio devus montri sian<br />
ekziston kaj defendon pri sia honoro ankaŭ en tiaj eventoj: se tio ne okazas,<br />
signifas, ke tro malplaĉe io disonancas en la universala kreaĵo aŭ ke Li estas<br />
ne sufiĉe potenca!<br />
Kaj tiel la penso, ke “post Auschwitz” Dio estas procese persekutebla forvaporiĝis<br />
pro tio ke sur la benkaro de akuzitoj, certe kulpaj, oni devus lin kunpeli<br />
ofte, ĉiutage, eble ĉiumomente.<br />
Kaj kial koncedi, en niaj juĝoj, ke Dio forestiĝu kiam ŝiroŝtelisto mortige<br />
frapas, kvankam eble nevole, la kapon de aĝulino kontraŭ la ŝtona trotuaro? Kaj<br />
kial Dio ne devus malhelpi, ke ruiniĝu la ponto ĝuste kiam dekoj da aŭtoj<br />
estas tra ĝi ruliĝantaj? Temas ĉiam pri homa sufero, ofte kaŭzata de homaj<br />
kulpoj, eĉ tiuj ĉi ĉion pliigas! Kial dispensi Dion el laŭdeva interveno en tiaj<br />
kazoj? Kaj kiam sur la aŭtoŝosea placeto misfortulo sin vidas inerta kaj senpotenca<br />
spektanto de aŭtomobilo plonĝanta kaj mortiganta lian edzinon kaj liajn<br />
gefiletojn?<br />
Se profunde preni sub konsidero, tiukampe ne troviĝas okazoj “majoraj<br />
kaj minoraj” ĉar la homa sufero okupas ĉiam la tutan animon de tiu kiu estas<br />
senkulpe frapita kaj de tiuj kiuj restas por plori. Eble endas taksi ne sufiĉe humana<br />
aŭ senigita je homaj sentemoj la opinio dispensanta Dion el lia devo interveni<br />
eĉ en “minoraj” suferoj, minoraj nur por kontisto. Dio estas, de niaj<br />
plejprofundaj pensadoj, devigata interveni ĉiam kaj ĉie. Ĉu tio ne apartenas<br />
al la nocio mem de Dio?<br />
Antaŭ tia laŭdiskuta aserto, eltirita el faktoj eble vivitaj en unua persono, neniu<br />
dubis, ke disopinio estintus kontraŭlogika: fariĝis fakte pli kaj pli evidentaj, el<br />
nia kaj dia flankoj, partianeco, diskriminacio, preskaŭ rasismo vestita je justeco,<br />
kiam oni emas savi iujn kaj malsavi aliajn kvazaŭ niaj similuloj ne estus ĉiuj<br />
egalaj.<br />
Kaj la konsideroj denove, ĉe opetoj, pliampleksiĝis tiusence: se licas pretendi,<br />
ke Dio intervenu por malebligi kiam estas pereanta homa senkulpa kaj<br />
senmalprudenta vivo maljuste frapita, kial ne rajtigi niajn pensojn pretendi, ke<br />
Dio malhelpu aliajn maljustaĵojn, foje pli hororajn ol persekutado? Ni ekzemplu<br />
per senkulpulo mortokondamnita pro juĝa eraro aŭ, plej malplibone, pro<br />
falsa atesto, aŭ frapita en tenera aĝo de mortiga kancero aŭ akcidento mortiga<br />
aŭ debiliga... Ne justas kaj ne eblas diskriminacii la suferojn: iuj forigendaj<br />
helpe de Dio, aliaj ignoreblaj ĉe Li, laŭ niaj pensoj. Ĉu tiu distingo estas farata<br />
por ne enmiksi Dion tro ofte en niajn aferojn, aŭ pro tio ke ni estas interesataj<br />
391
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
pli pri tio kio ŝmacas aŭ ekscitas evidentan problemon? Ke Dio intervenu ĉiam<br />
kiam la homo suferas, eĉ la unuopulo!<br />
Antaŭenirante laŭ tiuj konkludoj, unuanimis la konversaciantoj, oni finiĝas<br />
al la postulo, se ne pretendo kaj defio, ke Dio ŝanĝu la okazantaĵojn je ĉiu movo<br />
de folio, ĉar la okazoj de sufero estas sennombraj. Se validas tiu indukta rezonado<br />
“el grandaj al malpli grandaj, kaj el perfortaj suferoj al ĉiuspeca sufero”,<br />
necesas pli antaŭeniri ĝis atingi almenaŭ kelkajn el la kaŭzoj de la suferoj kaj<br />
maljustaĵoj. Se pluhelpiĝi per ekzemplo: oni scias, ke la fonto de maljustaĵoj<br />
(kun ĉio kiu sekvas) kuŝas en la interno de la homo kiu libervole (ĉi tie ne<br />
interesiĝas la penso-agoj ne libervolaj) ne kontraŭstaras aŭ sin fordonas al la<br />
altiro de la egoismo. Se la malbono naskiĝas tie-ĉi, kial ni ne suspiras kaj pretendas,<br />
ke Dio malhelpu la naskiĝon mem de la malbono? Kial pretendi, ke li<br />
malhelpige agu kiam la malbono jam produktas siajn efikojn videblajn, anstataŭ<br />
ol li bloku kaj nuligu la malbonon ĉe ĝia la fonto mem?<br />
Ne facilis, antaŭ tiu argumentado, por la ĉeestantoj sin liberigi de la devo<br />
konsenti ĉar ne estas iu kiu ne dezirus, ke la malbono, se tio eblus, estu forigata<br />
ek de ĝia naskiĝo. Ŝajnis nelogike ne aprobi. Nur post kelke da hezitoj okulumis<br />
la dubo, ke tia konkludo povas redukti la homon al simpla manekeno,<br />
tio estas senigita je la kapablo de libera decido: al li restus nur la scipovo<br />
elekti inter simpla bono kaj pli granda bono ĉar en la momento de la eventuala<br />
ekelekto pri la malbono, jen la dia blokanta interveno. Tiu sorto, tamen, ne estus<br />
aĉa sorto, eĉ estus feliĉa sorto, se ĝi similas, laŭ Dikredantoj, al tiu de la beatuloj<br />
ĉe Dio, al kiuj eĉ ne prezentiĝas la tento pensi kaj deziri la malbonon.<br />
Tamen ĉi-tere homo senlibervola estus manekeno. Ĉu belas perdi liberon por<br />
eviti la tenton kaj la eblon fali en la malbonon?<br />
“Ni estas (rekomenciĝas la konversacio en atendeja saloneto tuj post anonco<br />
de nova prokrasto de la forveturo) projektantaj novan tipon de homaro. Ja<br />
necesus, ke Dio konceptintus kaj volintus homon tute alian. Fine ekfajras tio<br />
kion ni devas peti al Dio: homo malpli libervola aŭ neniel libervola: libera<br />
nur en... en kio? en kio, se ne estas spaco por la libera decido malsama ol la<br />
spontana impulso?”.<br />
“Malfacilas, tamen, imagi agon en kiu ne videblas la devo respekti la aliajn...<br />
kie kerniĝas ankaŭ la risko tion vole neglekti. Kaj tiam bezonus ree<br />
ŝanĝi la homon!...”.<br />
Al la menso de kelkaj alvenis rememoraĵoj de lernejo, aŭ iom engaĝaj legaĵoj,<br />
kaj kelka atentigis, kvazaŭ malkovrante ion jam ensceniĝintan:<br />
“Tio estas la klasika problemo de la ekzisto de la malbono en la mondo:<br />
392
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ĝia ĉeesto ŝajnas malrajtigi pensi, ke ĉe la origino staris (kaj staras) la kreiva<br />
ago de iu Dio ĉiopova kaj justa kaj bona, dum male se oni akceptas tian Dion,<br />
ŝajnas necesa la neado de la malbono en la mondo: kio absurdas ĉar kontraŭevidentas!”.<br />
“Entute, tujas alia, tio ne estas la problemo malkovrita de Primo Levi (kaj<br />
de ni), sed la problemo de ĉiu homo de ĉiu epoko, la problemo kiu okupadis la<br />
menson de sennombraj filozofoj kaj ankaŭ, kvankam konfuze, la nian nun”. Ja,<br />
Primo Levi plisentis ĝin nur en tragika momento.<br />
La diskuta dialogo kvietiĝis, sed restis ankoraŭ tempo, antaŭ ol ekdormeti<br />
sur aviadilseĝoj, por fina konsidero eksplicite lanĉita de mi: “se Dio ekzistas,<br />
Li ververe malsamas de ni kaj ne eblas dikti por li dekalogon de konduto. Iam<br />
la biblia salmisto sin sentis venkita kaj ĉirkaŭata de ĉiuspecaj malamikoj kaj<br />
limiĝoj, sed ne sin sentis embarasita vidi Dion sia liberanto kaj savanto. Eĉ<br />
pli: alia profeto enbuŝigas al Dio: Ĉar miaj vojoj ne estas kiel viaj vojoj! Kaj<br />
miaj pensoj kiel viaj pensoj”.<br />
Min trafis ankaŭ, el la publiko, kaj finis la konversacion en la aviadilaj koridoretoj,<br />
serioze-amuze komentita, jena demando-respondo:<br />
“Kion vi scias pri la sukcesintaj krucmilitistoj?”.<br />
“Ke ili estas hebreoj, la konkerintoj kaj nunaj posedantoj de Palestino!”.<br />
Unu plue spicis salon en la supon, sed ne tute simpatikapte: ”ja hebreoj<br />
estas la kukoloj en niaj socioj. Ili ovolasas en la nestoj de nia kulturo marĝenigante<br />
nin kaj okupante la plej produktivajn kombinaĵojn”. Sed ne al ĉiuj tio<br />
plaĉis, samkiel ne obtenis konsenton alia propono: havi por judoj kaj judecaj<br />
aferoj la samajn juĝojn kaj sintenojn kiujn ili nutras por kristanoj! Ĝi ne plaĉis<br />
pro tio ke tiel la ĉeno de reciprokaj antaŭjuĝoj definitive ĉarniriĝus!<br />
Alia kriis: “Tamen savo el hebreoj, do ke ili revenigu al si la tutan palestinon<br />
rabitan de islamanoj…”. Sed invito okupi sian seĝon kaj hoki la zonojn<br />
signifis, ke oni forveturos.<br />
Fine la plurhora malfruo konsumiĝis kaj la aviadilo ekflugis.<br />
Ni deteriĝis al Italujo kun la animo ĝoja pro la kontakto kun la historiaĵoj<br />
de Kristo, sed ankaŭ sintezante tiel: “Ho Palestino, koncentrejo de krucoj!”.<br />
Ankaŭ ni, samkiel multaj pilgrimantoj, ĵuris, ke ni revenu por pli longa kontakto<br />
kun sanktejoj kaj loĝantoj kaj historio.<br />
Por unu evento mi ne sukcesis kombini tempojn kaj okupojn: partopreni<br />
kunvenon de lokaj esperantistoj, kvankam delonge informita kaj elkore invitita<br />
kaj persone premita de temo traktota kiu sonis aktuala: tutmondiĝo, bonaĵoj<br />
kaj malbonaĵoj, kio komunas? Mi min preparis vorte lobii katolikan tezon: ek<br />
393
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
tutmondiĝo je kondiĉo ke ne estus venkitoj. Tutmondiĝo merkata ktp kun reguloj<br />
certaj kaj devige respektataj.<br />
Urĝis nin reveni tuj hejmen la ĉiutaga telefona komuniko el Italujo: nia filino<br />
ne plu kapablas, ŝi informadis, elteni sian, al kiu jam kutimiĝis, suferan<br />
staton tiom, ke kuracistoj proponas enhospitaliĝon.<br />
394
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro deknaŭa<br />
Ĉe la fino la tragedio<br />
Por feliĉi sufiĉas sin senti posedanto je kio havinda. En la sako de miaj ĉasaĵoj<br />
kuŝas en propraj postenoj: edzino, urba loĝejo kun kampara dometo vilaĝcentraranda,<br />
ekonomia stato senmanka, socia grava alirebleco kun vasta akceptateco,<br />
mensulaj ambicioj, parte kontentigitaj per la estimo ĉe konatoj kaj per<br />
invitoj prelegi elĉerpe el miaj kulturaj esplorkampoj kaj traktemo pri ekzistismaj<br />
kaj ekzistencialaj problemoj. Kaj plue la neniam forgesita Elvira, kiu nun<br />
atingas la dudekunuan jaron kaj ekparolas pri geedziĝo kun juna inĝeniero: la<br />
projektoj jam ekfariĝas planoj.<br />
Veras ke Elvira estas devigata rezigni pliprogresi ĉe la konservatorio jen<br />
pro manko de tempo, jam tute ensuĉita en la prifizikan fakultaton, jen pro ne<br />
eksplikebla ĝenerala febleco, kies kaŭzoj kuracistoj, kvankam nur hipoteze,<br />
benigne diagnozas; veras ke, aldona dekomence juĝata apenaŭ ekscesa spicaĵo, ŝi<br />
ĝemetas pro insista kaj abrupta kapdoloro. Sed, kvankam tio, ĉio enordas kaj<br />
ĝis antaŭnelonge ne deŝarĝis je prosperaj prognozoj.<br />
Tamen iom post iom mi ekcerbumaĉis en miaj pensoj ankaŭ tian: feliĉon<br />
mi ekposedis iam, eble hieraŭ aŭ en ĝi mi mergiĝos morgaŭ. Iam ĝi staris antaŭ<br />
mi, kiu estis laŭvole ĝin kaptanta; iam foje mi min montris konvinkita, ke<br />
ĝi estas je mia dispono, ke kun ĝi mi vere povas amindumi kiam ajn mi volas,<br />
kvankam, foje, timanta ĝin tuŝi por ne riski ĝin forvaporigi. Nun, male, ĝi<br />
pentriĝas ĵus pasinta aŭ nebaldaŭ venonta: eble ĝi konsistas nur el espero pri<br />
ĝi aŭ en ĝia daŭre opiniata alproksimiĝo.<br />
Tiuj estis la pensoj min gutete invadantaj el la novaj antaŭsignoj de obskura<br />
minaco kaj el senutila baraktiĝo por eliri el ties perspektivoj. Kiel ajn la<br />
nuna minaco detruas ankaŭ la memoraĵojn pri pasintaj feliĉoj.<br />
Ankaŭ la memoro de aliaj suferoj aŭ malfacilaĵoj, devenintaj el konduto-evoluiĝoj<br />
ĝuste de Elvira, nun forgesiĝas, eĉ konturiĝas je haloo de allogeco.<br />
Kelkfojojn antaŭe mi konstatis, ke Elvira ĉiam pli kaj pli provis sendependiĝi<br />
el miaj familidirektado per elektoj malsamaj ol la miaj; samtempe rimarkis, ke<br />
en mi, pro tia ŝia pretendo, estas perdiĝanta io sur kio senaverte praktiki sendiskutan<br />
emon al regado kaj al memkontenta obeigo. Mi certe scie-sperte instruiĝis,<br />
ke tia sendenpendiĝemo estas palestro kaj enigmo en la homa juna psiko;<br />
sed, fakte, antaŭ tiu nova transiĝo mi sensis ke io frustracia malpliigas viv-<br />
395
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ĝojon. Kaj samtempe konstatis, ke, ĉi-foje la sufero pro ŝia volo sendependiĝi<br />
ne limis, en mi ĉiam en muelaj memanalizoj, obskuran deziron esti kontraŭata<br />
aŭ almenaŭ kritikata por havi okazon glatigi obstaklon kaj venki por atingi<br />
pli kontentiĝan memelstariĝon.<br />
Mi devis elvokigi tutan mian sciaron pri adoleskula psikologio kaj pedagogio<br />
kaj spertaj lernitaĵoj jen por akcepti pliseniĝon de mi ĉe ŝi jen por inspiri<br />
al ŝi direktivojn sufiĉe rezistajn kaj senreziste asimileblajn jen por ne lasi ŝin<br />
sena je moralaj sorbadoj. Estis tempoj osciligantaj inter seniluziiĝo kaj persona<br />
realĝustiĝo, inter indulgemo kaj aŭtoritatemo, inter igi min neanstataŭebla<br />
fiksapunkto kaj min akcepti malaperema gvido. Eĉ kiam ŝia konduto kaj mia<br />
sinteno atingis faktan akordiĝon, en mi restis sento de io perdita.<br />
Nun la malcertecojn enigitan de ŝia malsano forgesigas eĉ simpatiigas tian<br />
ĵusan duonkontestatan pasinton.<br />
Reveninte el Palestino, ni trovis Elviran senforta kaj senkuraĝigita. Kompreneble,<br />
kiam la dekoj da akurataj ekzamenoj pri la simptomaj aspektaĵoj kaj<br />
la ordinaraj kuracadoj ne plu sufiĉis, ekdisvolviĝis ekzamenoj ĉe malsanulejoj,<br />
rafinitaj sango-testoj kun pli kaj pli profundigitaj analizoj: ĉio en ordo, ĉio<br />
laŭdezire! Tamen ellitiĝinte, ŝi montris la okulojn lacaj kaj trasulkataj pro sendormo,<br />
ŝia delikata buŝo akcentadis la du simetriajn ĉelipajn faltetojn kiuj iam al<br />
la gepatroj fizionomiiĝis graciaĵoj. Konstanta laceco ekokupis ĉiujn ŝiajn<br />
membrojn ĉiuhore. Ekprovo ŝin skui per aludo al malagemo aŭ similaĵoj ofendis<br />
la veron kaj ŝiajn surprizitajn okulojn. Dum la unuaj vekiĝaj momentoj ŝi<br />
bezonis subtenon por ebligi paŝadon; diversaj refortigiloj estis flankenlasataj<br />
pro evidentaj senutileco aŭ malutileco. Konsekvence de diagnoza malsameco<br />
nia malcerteco ektranslimiĝis al angoro.<br />
Je kontakto kun amikoj ŝi rekuperadis iom da forto alprenante viglan sintenadon<br />
kaj sukcesante eĉ ludi, sendolore laŭ dekminutoj, orgenon en preĝejo.<br />
Estis, ĝuste ĉe la fino de liturgia ceremonio, ke ŝi svenetis sur la instrumenta<br />
klavaro. Ĉe malsanulejo ni ricevis la saman respondon: eble nerva ekelĉerpiĝo<br />
aŭ nekutima streĉiteco, kombinita kun io psika, bezonatas kromaj pli certigaj<br />
testoj; sed estis klare, ke kuracistoj de la tuta medicinosekcio iris palpe en mallumo.<br />
“Neniu specifa signo rajtigas certiĝi pri io preciza, sed alia simila kazo<br />
poste sin pruvis leŭkemio mjeloblastika”. Almenaŭ tiaj la nerondaj sciigoj pli<br />
uzitaj.<br />
Ĉar la sanstato maviĝis okulfrape, ektrudiĝis urĝa tiufaka kuracista konsultado.<br />
Petinte kolokvon kaj novajn testojn, ni aŭtomobile kaj per kurtaj etapoj kaj<br />
396
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
lantaj marŝoj alvenis ĉe la hospitalo de Liono, fama pro akurateco kaj precizeco<br />
kaj rapideco. Post oktaga enhospitaliĝo, Elvira estis ellasita kun la invito<br />
reveni post du aŭ tri monatoj. Ankaŭ por tiuj kuracistoj, la malsano ne jam liveras<br />
signojn sufiĉajn por sia identiĝo, sed la tute konfidenca hipotezo de viaj<br />
kuracantoj ne malŝatindas.<br />
Kaj religio? Kaj preĝoj? Post la preĝoj kaj la konfido je Dio, venis pensoj<br />
kaj dramoj. Iam, kiam la cirkonstancoj alŝutis oportunaĵojn al la spekulativaĵoj,<br />
mi kredis eltrovi (kiom scias tiom da pensemuloj tion jam malkovris!), ke<br />
en kristanismo ne povas flori tragedio ĉar la problemoj, je nivelo de la intelektaj<br />
postuloj, estas ĉiuj solvitaj, tiuj ĉi rekreiĝas nur se tiuj solvoj obskuriĝas aŭ<br />
estas rifuzitaj de la libervolo. Entrudiĝas fakte la tragedia etoso nur en homo<br />
prikonsideranta sian sorton sencela kaj blinde okazanta. Sed kio sciatas de<br />
kristano, nome liaj origino el Dio kaj destino ĉe Dio, kaj ties providenco<br />
transformanta ĉiun doloron, eĉ morton, en alproksimiĝon al Dia amo... Nu,<br />
ĉio ĉi akiras tiom da konsola aŭ malkonsola forto kiom da grado de vola akcepto<br />
aŭ malakcepto: vera dramo kuŝas nur en tiu ĉi ebleco aŭ povo: akcepti aŭ<br />
malakcepti. Sed tiu ĉi estas operacio de la homa libera volo, ne de la nesolviteco<br />
de destino-problemoj. Kompare al la greka tragedio, en kiu estis debatitaj<br />
kontraŭdiroj de la destino subiganta eĉ la diajn potencojn, aŭ kompare al la<br />
tragedio eksterkristana kies precipa objekto ludas interhomajn luktojn, la tragedia<br />
drameco de la kristana medio koncernas nur la rilaton inter la libera<br />
volo kaj ties elektoj, la riskon elekti, en allogiĝo pro kadukaj kaj forpasiĝontaj<br />
bonaĵoj, kontraŭ la dia volo, konsekvence kontraŭ si mem. En kristanismo ne<br />
tragikas doloro kaj morto kaj ŝajnblindaj destinoj, tragikas la homa ribelo el kiu<br />
tamen oni povas eliri unubate: sin forlasante al la Divolo kaj kunlabori kun ĝi<br />
por la savo propra kaj aliula.<br />
Tiaj miaj iamaj pensoj. Sed nun, kiam la tristeventoj tuŝas min rekte kaj<br />
sendelikate, ĉu plu validas la samaj konceptoj? Ĉu vere ĉio solvita, kaj do neebleco<br />
de tragedia vivo? Ĉu mi kapablas eliri el tragedieco luktante kun malsano,<br />
kaj akceptante la dian volon?<br />
Certamomente, senmire, mi tute konscie perceptis, ke jam ĉirkaŭ mi, en<br />
miaj subpensoj, pendas la ĉeesto de morto. Jen la nova vizaĝo de la plej akurate<br />
ordigita realo!<br />
Remaĉaj novaj taskoj nun okupas miajn tagojn, miajn horojn: scii pri kazoj<br />
similaj al la malsano de Elvira, kaj kvietigi ŝiajn terurojn kaj konsoli la<br />
afliktiĝon de Albina. Ni gepatroj altrudis al ni mem la taskon de la gajeco en<br />
babiladoj kaj kutimaj sintenoj liverante konfidon kaj esperon; sed ĉiu, eĉ Elvi-<br />
397
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ra, konservis en sia animfundo angulon tra kiu travidiĝas io pesimisma. La filino<br />
komencis, eĉ je nivelo de vortoj, diri, ke por ŝi ne restas estonto. Eĉ respondante<br />
mildriproĉe, aŭ per esperigcele atente pensitaj argumentoj, familianoj<br />
kapablas kvietigi laŭlongatempe ŝiajn juĝojn pri si. Ektrafis samtempe ankaŭ<br />
la normaleca tono per kiu ŝi esprimis tiujn antaŭviditaĵojn pri si; eĉ kun<br />
siaj geamikoj Elvira ekuzis la saman tonon kun aspekte senemociaj vortoj.<br />
Kiel abrupta ekzekutiĝo de ĉio patra, elstare eksaltis el jena ŝia ne antaŭvidita<br />
ensalto:<br />
“Paĉjo, paĉjo!, aspekte serenmiene sed eble senespere alvokante savon, mi<br />
devas adiaŭi senrevene”.<br />
Kial mi ne antaŭvidis kaj ne hakis aŭ bridis la eknaskiĝon de tiuj vortoj?<br />
“Adiaŭi muzikludadon, eble; aŭ rezigni la mondrondiron, certe…", hastis<br />
komenti mi.<br />
Dume, fulme el profundaj miaj homaj kaŝejoj ekeltiriĝis klara kaj terura penso ĉesojle<br />
kuŝanta: ĉu al mi estos altrudite vidi ŝian morton? Kaj tiel la rondiranta timo<br />
korelŝire atingis konkretecon de eskpliciteco kaj, kvankam en sekretaj memdialogoj,<br />
eĉ pervorte!<br />
Apenaŭa aludo al tiu maviĝo kontraŭreagigis Albinan kvazaŭ la vortoj kreu la<br />
eventon!<br />
Fine la duboj ne plu rajtis ekzisti: la centa specifa sanganalizo, kun apendicaj<br />
DNA-ekzamenoj, rivelis la originon de ĉio: leŭkemio mjeloblastika en kombino<br />
kun la sindromo de Sjogren atakanta la imunan sistemon survoje al evidenta<br />
lupuso, sur kiu eksperimentitaj kuracoj konkludiĝis ĝis nun senefike!<br />
De nun la ondo de miaj tristoj iĝis tajdo martelanta ĉiusekunde. Senspiriga,<br />
post turmenta pertrajna vojaĝo, reekzameno ĉe la Liona ĉiumalsana kuracejo,<br />
el kiu enfuneliĝis en la gepatran nekredemon la sama diagnozo. La kuracistaj<br />
klopodoj allasantaj ion da espero luktis kun ilia kontraŭa deklarita sperto kiu<br />
tratranĉis la esperigan dubon mem.<br />
Nun el la tasko de la konsolo mi enfuneliĝas en sorton akompani al morto,<br />
al paŝoŝtela morto, mian solfilinon. Kaj la enormaĵo enirigis ĉion, jam ne plu<br />
laŭintervale, en la ombron de tristeco, en kiu oni mense vagas serĉante kion<br />
aŭ ĉe kio pledi aŭ kontraŭ reagi!<br />
Nun konstantaj emocioj ekscititaj de literaturaĵoj kaj vivrakontaĵoj aktualas<br />
pri mi kaj ene de mi. Se la patra amo pretas por ĉio kaj por donadi ĉion posedatan<br />
kaj alfronti mizeron, eĉ pretas por oferi sian vivon, eĉ tia amo impertinente<br />
sin montras senutila! Same kiel besto kiu el prizoniga kaĝo vidas buĉi<br />
sian idaron, mi freneze turniĝadas al mi mem hantata de, ne eĉ laŭmomente ĉe-<br />
398
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
santa, obscena vizio. Eĉ senpensa sendormo ne eblas ĉar okulo kaj orelo<br />
zorge atentas percepti kion ili ne volus, nome penaj movoj kaj lamentoj de la<br />
filino, aŭ rekrei kaj gardi la kvieton ebliganta la dormon de Albina, kiu tamen<br />
subfosas en senreago sian angoron por ne pliakrigi la mian.<br />
Prizonulo en la amaso da senordigitaj psikaj renversaĵoj mi pasas de unu<br />
ekstremaĵo al alia: la devigo eksciti esperon ekkunvivas kun surda sinteno rilate<br />
Dion. En senregule regataj protestaj reagoj mi malkovras, ke mi pretas ŝanĝi,<br />
se eblus, la konsiston de Dio mem. Eĉ miaj vortaj aludoj ekesprimas neakcepton<br />
pri diaj tiukazaj decidoj. Albina komprenas mian osciladon inter espero<br />
kaj surda riproĉo al Dio.<br />
“Via Dio, ŝi bedaŭras, ŝanĝas vizaĝon. Lin vi balancas el beno al malbeno,<br />
el laŭdo al mallaŭdo!... Se Li intencas nin beni, via aktuala ribela sinteno<br />
forigas lian intencon. Ĉiukaze ni scias, ke la preĝo neniam vanas kaj vi,<br />
foje preĝas, kvankam duonpaŭte”. Evidentas, ke ŝiaj rimarkoj ne naskiĝas el<br />
korŝtoneco, kaj ankaŭ intuiciigas kaŝitan, nune renoviĝantan praktikan vivkoncepton,<br />
kiun mi, male, provas submeti al senelireja ĉantaĝo.<br />
Reale, iom post iom, en miaj mensaj “kunsidoj” kun Li malfacile distingeblas<br />
la preĝo disde la ironiaj paroladoj aŭ ne vualitaj riproĉoj. Jen la pensoj<br />
plejofte okupantaj mian menson konfekciitaj de mia ribelemo kiel venĝa kompenso,<br />
foje furioze kaj sennuance, registritaj en taglibro: “vi, ho Dio, kreis la<br />
doloron, vi satiĝas de la homa doloro, vi vin pravigas per la promeso de via<br />
amo dum vi enfosas homojn, ni al vi redonas integra la universan kreitaĵan<br />
ploron. Via amo tretas la adresitojn de tiu amo”.<br />
Foje angoro igis min krii, ke li estas cinika. Kaj sfinkso ekfariĝis antaŭ mi<br />
la nedeĉifrebla nova vizaĝo de Dio.<br />
Al perdiĝo la poezieco de la, bildige karesitaj, kaj preskaŭ kontaktaj, jamaj<br />
pensa-koraj renkontiĝoj kun Li!<br />
Ĝuste tiuj ĉi tamen reelmergiĝas en la memoro.<br />
Kaj en tiu valo de deprimo, estis daŭre, tragikkomike, pardonpeti tra intima<br />
ribelo, aŭ ribeli tra sinceraj pardonpetoj.<br />
Tamen en anima angulo mi ne tute malfajrigis la kunekziston de la certeco,<br />
ke Dio en Kristo rivelis la venkon kontraŭ la morto, ke la mistereco de la doloro<br />
ne detruas la klarecon de la dia amo, ke la mistereco de la eksufero koncernas<br />
nur la kialojn de la diaj dispozicioj aŭ la homajn komprenojn pri Lia<br />
agado, ne la celon de la dia konduto, kvankam ĝuste tiu celo ne tute plaĉis al<br />
mia volo pretendanta havigi al si tujan feliĉon aŭ eksenmaskiĝon de la kriterioj<br />
de la diaj decidoj. Sume, tiuj disŝiritaj pensoj estis, mikse kun malinklinoj, kiel<br />
399
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
lumspuroj en krepuska ŝtormo.<br />
Stumpo de mia tiutempa taglibro, registrita certe kun la intenco min senkulpigi,<br />
troveblas:”Eble mi malbenas la aferojn plej ameblajn por gajni pluan certecon<br />
pri ilia konsisto”.<br />
Enŝoviĝis, kaj tio pliakrigis nian misorientiĝon, dum la momentaj ekscitaj<br />
cerbumaĵoj de Albina, ke tiu disfalo povus esti puno pro nia aplomba decido<br />
pri geedziĝo spite la perceptitan devon realigi alian vokiĝon. “Nia vokiĝo, ŝi<br />
elfosis el meandroj de siaj penskaŝejoj, ĉar ankaŭ mia sorto estus alia, eble<br />
tiu de fraŭlino, se ni ne estintus indulgaj al nia inklino”. Ŝi pri tio jam elverŝis,<br />
mianescie, sian streĉitan koron al katolika konata presbitero. Tion mi pene<br />
toleris kvankam liaj respondoj estis identaj kun la miaj: neniu rajtas pruntedoni<br />
siajn interpretojn al Dio, ĉar tio estus malrangigi Dion je nia nivelo, do Lin<br />
malutile idoligi, ĉar funde eĉ morto de filino estas nur la peranto de la Dia<br />
Graco, kaj fine nia geedziĝo ne disdegnis, eĉ fine obtenis, la eklezian benon.<br />
Ĉio mensnivele klara, por mi kaj por ŝi, kornivele tamen en tensia serĉo de pli<br />
niamezura respondo. Eble liaj instigoj kaj Albinaj rekuperoj bridis, ke ŝi eksentis<br />
katarse, kvazaŭ kontentiĝa akordiĝo inter suferoj kaj peka stato kun<br />
konsola inkliniĝo al novaj afliktoj.<br />
Kiel oni vidas, je nivele de juĝo mi konservis la ekzaktan kristanan pridian<br />
koncepton; miaj sentoj, male, laŭriris pli tra la ijobaj protestoj ol tra la Jesuaj<br />
ensciigoj pri nia ĉe Dio finiĝo.<br />
Okazis ankaŭ la iluzio de ŝajna saniĝo, al kiu ni alkroĉiĝis, kun la suspekto<br />
tamen, ke nia tro kovita espero povus senkompate ruiniĝi per la probabla posta<br />
elreviĝo. Elvira ekaspektis freŝige babilema kaj iom interesata je libroj. Mi<br />
kaj Albina reciproke rigardadis kaj kun hezitema fervoro reciproke spronadis<br />
emigi nin kaj Elviran de nova konstato al espero, kaj ne forgesis, ke ni ĉiukaze<br />
estis ricevantaj grandan favoron: ni revivigu do nian dankemon kaj reakiru<br />
spurojn, jam forgesitajn, de la kutima ĉiutaga gajo. Por pli forte enŝteligi iluzion<br />
kunludas refloro de la vizaĝsanaj koloroj dum ŝiaj muskoloj aspekte streĉiĝas<br />
preskaŭ normale kaj sendolore kaj la endokrinaj glandoj iom pli refunkcias,<br />
tiuj salivaj iom kreskigas la kvanton da likvo kaj tiuj larmsekreciaj ekhumidigas<br />
iom pli la okulojn. Ankaŭ la streboj por venki malemon al parolo kaj<br />
por aspekti, eĉ ekstere, afabla kaj kontenta kun vizitantoj nun ŝin ne lacigas<br />
kaj foje ŝiaj fingroj provas ekaraneeti delasitajn melodiojn, kiujn mi ne sukcesis<br />
komplete ne suspekti kiel la lastajn ŝiajn alkroĉiĝojn al la vivo.<br />
Kuracistoj diversmaniere eksplikis la fenomenon. Povus esti, almenaŭ pormomenta,<br />
spontana solviĝo de la kancero, allasis la malpli informitoj pri la na-<br />
400
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
turo de tiu malsano, sed certe neeblas tiukaze liberiĝo de la gena misformaĵo. Aliaj,<br />
ne volinte nin esperigi je tiu ĉi solvo, nin nur delikate ekdubigis; ĉiuj unuanime<br />
konvenis en la prokrasto de la planita plia kuracado kvazaŭ-kemioterapia.<br />
Familia kuracisto vuale invitas, ke ni profitu la plurestadon de la filino por<br />
plugute ĝoji. Dume oni insistis per rekapabligaj kuraciloj. Ĉiuhore, ĉiuminute<br />
ni estis spionantaj la reagojn de ŝiaj korpo kaj psiko. La iluzio daŭris tra ok<br />
monatoj, kalkulitaj kaj ĝuitaj pogute: la potenco de espero, subtenata de favoraj<br />
signoj, kvankam ĝenata de, eble vole dampita, fone rekreiĝanta timo, igis tiujn<br />
tagojn dezireblaj, kaj min tenis sur la sojlo de espero tute preta invadi la<br />
universon per la himno al l’ vivo.<br />
Sed la vorto kiu valorus pli ol la tuta mondo ne eliris el niaj lipoj: iun nokton<br />
Elvira ekploris pro doloro ĉe la dorsa spino, dum la postaj tagoj ekdoloris<br />
ŝin ankaŭ la brakoj: estis decidite de kuracistoj pluinsisti laŭ la, momente prokrastita,<br />
kvazaŭ-kemiterapio, kiu certe faligos, oni nin avertis, harajn belaĵojn pro<br />
akompanaj malbonaj fenomenoj.<br />
Nia antaŭa ĝojo, abrupte, aspektis ĝojo malŝparita kaj uzurpita, ĝojo senrajta,<br />
ĝojo mokeca kaj piloria, eĉ elradiita ĝuste por priridi naivulojn. La samaj<br />
pensoj ektrapikis mian animon: Dio reenloĝis denove inter la neagrablaj<br />
misterecoj!<br />
Dume la intensa terapio estis subtile/trompe ĉifoniganta la belan vizaĝon<br />
kaj iomete seniganta je la jam maldensiĝinta hararo ŝian kapon kaj tratranĉigis<br />
al ŝi preskaŭ ĉiujn rilatojn kun konatoj kaj amikoj, kaj jen la soleco kiun mi<br />
kaj Albina devis repopoligi per inventaĵoj ĉiuspecaj por malhelpi, ke ŝia menso<br />
kristaliĝu laŭ unu penso, la senespera penso pri la hororeco de nova aspekto,<br />
forviŝante ceteraĵojn.<br />
Tiu ekzerco, siamaniere, okupis nin kaj puŝis en duan vicon la disfalsenton,<br />
kiu tamen impetis sur nin kiam Elvira, jam alforĝita grandparte al la lito,<br />
sukcesis sin senti akceptita de la dormo, antaŭe alvokita kaj flegita sed fakte<br />
dissolviĝinta inter pensoj ĉiam pli akrapintaj. La bruojn el la strato aŭ la oftajn<br />
intervenojn de la flegista deĵorado, tiujn tagojn, ŝi ne perceptadis kiel ĝenon<br />
sed laŭprefere kiel invitojn eliri el siaj doloraj pensoj. Sed estis efikoj de kontraŭdolora<br />
medikamento.<br />
Ankaŭ en la novaj alvenantaj tagoj de ŝajna sanplibonigo, preskaŭ ĉiutage,<br />
vespere, aperadis, ĉe hejmo aŭ malsanulejo, kun ridmieno, ŝia jam de longe preferato,<br />
kiun ni gepatroj pasintstile nomis “ŝian fianĉon”, por ŝin distri petole<br />
ridante pri amuzigaj naivaĵoj aŭ geniaĵoj de komunaj amikoj, foje aludante la<br />
planojn de la estonta geedza kunvivado. Iun vesperon li, pli gaja ol normal-<br />
401
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kaze, pretendis, ke ŝi fermu la okulojn kaj prezentu la maldekstran manon:<br />
kun rapida gesto li surglitigis altvaloraĵojn en ŝian ringofingron. Mi kaj Albina,<br />
alvokitaj de iliaj ĝojaj ekkrioj, algapis la finan parton de la neantaŭvidita<br />
sceno, kaptitaj de sentotumultoj serĉantaj komplimentajn vortojn je logika<br />
senco dum ŝi montre disetendis la manon por admiri, kaj admirigi, la efekton<br />
de la gefianĉiĝa ringo.<br />
Ĉu plori aŭ kaŝi senesperon? Albina ekeligis plorsingultojn dum mi restis<br />
muta mienante ridetsignojn por la gefianĉoj turnigantaj siajn okulojn al mi. Promeso<br />
senestonta, espero spite desperon. Ĉu ili konscias? aŭ la ĝojo mem jam<br />
konsistiĝas nur en la simpla ceremonio? Je kio kontentiĝas la homa koro en<br />
desperaj momentoj!<br />
Amikoj venis komplimenti per floroj kaj kuraĝigi. Dum la improvizita,<br />
dekminuta, festo, la malsano kaŝis iomete sian hidan ĉeeston; tial Elvira sukcesis<br />
rideti kaj, eble, pensi ion alian kaj ĝoji kaj iom distancigi el sia menso la<br />
propran realan futuron.<br />
La fianĉo scias, informiĝis pri ĉio. Kio motoras lin al tioma ammontro al<br />
mortonta virino? Krom sincera amo ĉu ankaŭ espero? espero pri kio? Certe,<br />
ankaŭ en li, edukiĝinta same kiel Elvira en katolikaj medioj, ĉion penetras la<br />
kristana karitato, la amo kiu descendas el alto.<br />
La demandoj rektaj aŭ telefonaj, prizorgaj kaj partoprenaj, de konatoj kaj<br />
najbaroj, fontantaj certe el sincera kunsufero, ne stimulis en mi dankeman sintenon,<br />
male, stimulis deziron, ke neniu min devigu priskribi aŭ paroli aŭ aludi<br />
pri evento grandepaŝe falanta sur ĉion mian: pro tio miaj respondoj tiel ekrapidis<br />
ĝis travidigi latentan deziron fermi la konversaciojn. Ilia doloro ŝajnis,<br />
krom aperiĝo kaj agnosko de komuna nepovo, ankaŭ hasteca rezigno pri plua<br />
espero.<br />
La brodaĵoj sur ŝiaj geedziĝaj tolaj dotaĵoj daŭrigis esti plipuntitaj zorge de<br />
Albina laŭ la sugestoj de la malsanulino kaj, okaze de fianĉaj vizitoj, montradis,<br />
momente subtenate de ŝiaj laciĝantaj muskoloj, desegnajn laboraĵojn,<br />
etenditajn kontraŭ okazaj tablaj kaj seĝaj tabuloj aŭ fenestroj aŭ murvandoj,<br />
spacoj similaj al tiuj delonge imagitaj en la domo de la kredita tuj baldaŭa geedza<br />
kunvivado. Ŝi esploradis opiniojn pri la plej agrabla efekta pozicio de<br />
pentraĵoj ornamontaj ŝian domon, jam antaŭe aĉetitan de la du familioj parenciĝontaj.<br />
“Ĉu lumo tro forta el tiu fenestro? Ĉu prefereblas duonombro? Ĉu ne<br />
konvenas al la harmonio de koloroj apudmeti tiujn ĉi anstataŭ tiujn?”.<br />
Estis cent la demandoj, sensencaj por la aŭskultantoj sed allogkreaj por la<br />
402
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
demandantino, kaj la agoj direktiĝantaj al iluzia feliĉa estonteco. Ĉu espero aŭ<br />
la forto de iluziiĝoj artifike subkonscie kreitaj por plurezistigi en la vivo? Ŝi<br />
provas ankoraŭ unufojon, ĉu aŭdaca reago?, kurigi fingrojn sur la fortepiano<br />
sed la klavarumado singulte missaltas pro subita muskoldoloro, dum ni ĉiuj<br />
hastas konsole vuali la veron: “Tro frue! Tro frue! Revenos la fortoj”.<br />
Mi opiniu, ke eĉ ŝi konsciis, ke la mensogo ne estas nura amara neceso,<br />
sed probabla vero ĉar mi elpuŝis tion kun tioma energia vigligo ke eĉ mi, laŭsekunde<br />
almenaŭ, konvinkiĝis. Sed kelkajn horojn poste ŝi aldonis kun rideto<br />
kompatema al ni kaj ironia al si:<br />
“Per tiu misludo mi ellogis vian delogiĝon. Mi nun suferigas ankaŭ aliajn.<br />
Jen per ŝajnfestado mi jam malaranĝas ĉion bonan kaj belan!”.<br />
Trafita de tiuj vortoj aŭ samhavaj esprimoj, protagonisme ĉion absorbantaj,<br />
mi denove penis teni sekreta eksentan ribelan impulson, kaj alvokis Dion ironie<br />
“la granda rastanto de homoj!”. Se iam ajn mi provis trakti Dion kiel molaĵon<br />
taŭgan al ĉiokonturiĝo sur kies fono tamen brilis lia patreco, nun li<br />
transformiĝis al cinika malmolaĵo kontraŭ kiu frakasiĝas ĉiu espero. Sur min<br />
li volas fali kiel bloka ŝtono!<br />
Tuj entimiĝante pri mia enormaĵo kaj dezirante esti pardonata, mi volis resenti<br />
kaj ripeti, karne kaj oste, ke konsenti kun Dio egalvalorus nur ŝajne sin<br />
senigi je ĉio sia. Tia subita certeco min akompanis, kelkahore kaj favoris etajn<br />
haloojn de momenta paco. Dio, sume, antaŭ mi estis ĉiam balanciĝanta inter<br />
destino kaj tristo: destino ĉar mi ne sukcesas, malgraŭ vola klopodo, ne vidi en<br />
Li la kreinton kaj la homan celon, tristo ĉar penoj disvastas en lia plej morna<br />
silento.<br />
Tamen tiujn ducent tagojn, tagoj de la iluzio, estonte, mi rememoros pogute<br />
kvazaŭ mi provus haltigi la tempopason por pliprokrastigi ĝian nuliĝon.<br />
Trian fojon abrupte, sed antaŭvidite, ŝi devis esti enhospitaligita por kromaj<br />
pluaj kuracoj kaj por bremsi negativajn reagojn de la kuracila kombinaĵo.<br />
Ĉu ŝi revenos hejmen? ĉu akcepti, ke ŝi forpasu hejme aŭ ke konsumiĝu ŝiaj<br />
lastaj horoj en hospitalo? Kio transdonu al ŝi ankoraŭ gutojn de espero, kvankam<br />
nur iluzia?<br />
Ni pasigis tagnoktojn ĉe ŝi kaj, kiam ŝajnis, ke ŝia sufero iom kvietiĝis, ni<br />
gepatroj oficiale vizitis Mariasanktejon al kiu ni intencis pilgrime iri de kelka<br />
tempo, ne kaŝante al Elvira, ke ni volas plipetegi, ankaŭ per eksteraj agoj kaj<br />
kun ekstremaj animdisponeblecoj, en tiu ĉi momento en mi vere sincerigitaj<br />
pli de volo kaj rezonadoj ol de sentoj, ŝian saniĝon. Ŝia reago restigis min<br />
preskaŭ senvorta kaj amuzita ĉar ŝi, kun kalkulita gajeco, preskaŭ bonhumure<br />
403
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ellasis:<br />
”Se vi atendas ankoraŭ iomete, vi farus kiel la sinagogestro Jaros kiu obtenis<br />
pri sia filino ne sanon sed resurekton! 1 ”.<br />
Surprizite, defunde mi lasis burĝoni humila inklino al la Dia volo. “Liberigu<br />
min el doloro, sed fariĝu via volo”. Ĉu cedo pro nepotenco aŭ kora allasiĝo?<br />
Mi ne volis tro analizi tiun dubon, por ke ne estu malkvietigita la nova<br />
eksinteniĝo kiu estis trapasanta mian enon, post nelonge tamen dementita, furioze<br />
dementita.<br />
Ke reeĥas funde de ĉiu kredanto senkredulo aŭ klopodanto muldi Dion laŭmezure<br />
de sia deziro, kiel mi ĉiam opiniis, nun tion mi en mi konstatis: denove<br />
mi provis, per erupcioj de ironiaĵoj, fleksi Dion al mia deziraro: ke li prirezignu<br />
siajn pretendojn, siajn planojn, sian nepenetreblan diecon, ke mem fariĝu<br />
pli homa inter homoj! Ke li ĉesu krei por malkrei.<br />
Ĉu estis tiuspeca la tento per kiu kribriĝis ankaŭ Kristo? En mia taglibro,<br />
malfermita eble por krei en mi iluzion de ordinareco kaj malgrundiĝi el aktualaĵoj,<br />
mi registris la subliniajn pensojn. Jam en la kolegiaj tempoj mi trejniĝis en<br />
la distanciĝado de tristaj eventoj per momenta kompleta pri ili vola ignorado.<br />
“Estas kiu venkas la tenton (nome kulpige entiri Dion kaŭzo de tristaj aferoj)<br />
tuj ĉe la komenco, kiel Jesuo; estas kiu faras el ĝi sian flagon kiel Satanistoj;<br />
estas kiu cedas al ĝi de tempo al tempo kiel Giacomo Leopardi (Ĝiàcomo<br />
Leopàrdi) kaj Eŭgeno Montale, estas kiu baraktas, eĉ dum mallongaj momentoj,<br />
inter jes kaj ne. Multo el tio kadras ateismon de nepovanto kohere kompreni<br />
kiu logiko gvidus la vivon kiam ĝuste ĝi efektas senracie destinita kaj<br />
sencela, aŭ ateismon de volanto, ke la vivo havu celon senombran, kaj de klopodanto<br />
krei al si novan brilan celpunkton ignorigante aŭ bataligante kontraŭ<br />
Dio, perceptita kaŭzo de sufero aŭ mensnebuliĝo. Se iu alvenas al tiuj<br />
deziro kaj klopodo, tiu ĉi povus eniri en senton de kontentiĝo kaj de sindediĉo<br />
kaj amo al la homaro kaj povus sin juĝi logikema kaj engaĝiĝanta pli ol la<br />
supozita Dio mem, kiu nepre ne plu necesus, eĉ perturbus la korektan ordon<br />
de la mondrigardo. Sed en tiaj impreso kaj agado oni miksas du problemojn<br />
kaj atribuas al unu la trajtojn de la alia. Kian celon Dio proponas al la unuopa<br />
homo? Problemo jam solvita: alveni, kiel al unika feliĉofonto, al la eterna vidalvido<br />
pri Dio mem. Treniĝante tra kiuj vojoj? Problemo neniam solvebla<br />
ĉar mistera punkto, kiu tamen ne detruas la klarecon pri la unua. Ne detruas<br />
1 Sinagogestro (laŭ Marko kaj Luko), aŭ nur eminentulo (laŭ Mateo). Kutime estas legata la<br />
Luka evangelia raporto (Lk 8, 40-56). Dum la patro estas, for de sia hejmo, peteganta Jesuon,<br />
venas novaĵo, ke lia filino jam mortis. Tiam Jesuo, pliposte, ne sanigos malsanulinon, sed resurektigos<br />
mortintinon.<br />
404
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ja jes, sed la dua povas enkotigi eĉ la unuan”.<br />
Tia estis la konfuza kohorto de pensoj/sentoj, de koleraj rezonadoj tuj dementitaj,<br />
de ribelemo kun submetiĝo, de plurmomenta kvietiĝo ĉar la deĵorado<br />
ĉe la malsanulino disvolviĝas orde, kun ŝoko antaŭ tia mia kvietiĝo pro la<br />
suspekto, ke Elvira ekvalorus malpli ol ĝi.<br />
Okazis ankaŭ momentoj de mutismo inter mi kaj Albina. Kvazaŭ riproĉo,<br />
kies sensenco kaj maljusto ne tuj eniĝas en indulgemajn konsiderojn, pro tio ke<br />
ankaŭ ŝi restis senpove kaj inerte falanta sub la dispreme muelaj eventoj. Unu el<br />
tiu momentoj tuj forsaltis de mi kiam preskaŭ kune ni konstatis ekaperon sur<br />
la korpo de Elvira krispaĵetoj kun flankflankaj pustuletoj kaj pufiĝoj. La<br />
malsano, kial dubi?, procedas sendepende de niaj reciprokaj animperturbiĝoj!<br />
Dum ripoza hejmrestado, post longa deĵoro ĉe ŝi en hospitalo, la dolora<br />
disfalo iom distanciĝis, ke mi povis, antaŭ ŝiaj konfuze kunŝutitaj manbrodaĵoj<br />
pro ŝia jam forvaporiĝanta geedziĝo, ĉion iom fremdiĝe observi kaj kontemple<br />
enmiksigi inter la kutimaĵoj la imagitajn neprobablajn feliĉojn kaj tiel travadi<br />
kviete sendormajn noktojn. Dum tiuj ĉi malstreĉiĝoj mi eĉ skizis senriman<br />
kaj formetrikan poemeton, por mi allasantan iun disiĝon el doloro. Nun<br />
mi, ĝin, kvankam preskaŭ senpoluran, relegas nomante “ploro senplora” ĉar<br />
mi min imagas jam orfigita de ŝi, kaj do nur rememoranta pri ŝia iama ĉeesto kaj<br />
la ploro estas kvazaŭ pli konsola memkontemplado ol larma senespera esprimdoloro.<br />
1. Ridetis ŝiaj okuloj<br />
je ĉiu kudrilpaŝaĵo,<br />
dum ŝia penso antaŭenflugis<br />
je ĉiu desegna kreskaĵo.<br />
2. Nenio mistera en ŝiaj okuloj<br />
ĉar tuj ili informas<br />
kaj ĉiuj invititas<br />
rigardi kaj kontempli ŝian revon..<br />
3. Al ŝia gaja rido<br />
ŝajnige respondis mia rideto<br />
kun la ama ŝajnigo de patro<br />
scianta, ke tiu rido,<br />
4. ke tiu gajo, ke tiu monda novaĵo,<br />
ke tiu florbeleco, ke tiu filina amo<br />
lante fatale kaŝe senmaltrafe<br />
405
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
drivas al avancanta morto.<br />
5. Vi petegas sanon<br />
dum mia nepovo liveras nur vortojn,<br />
Vi filece akceptas mian nepovon<br />
vin forlasantan al senpardona destino.<br />
6. Vi kaŝas vian ĝemadon<br />
por kaŝi mian senpovon,<br />
vi montras esperon<br />
por ke ne eksplodiĝu mia senespero.<br />
7. La kruela destino, min ribeliganta,<br />
fariĝas por vi ĉionsavanta renkonto,<br />
mia deziregata ĉiopovo<br />
montras ĉe vi sian neutilecon.<br />
8. Nun mi havas nur bukedon<br />
da doloroj kaj da ampensoj,,<br />
baldaŭ vi havos la konsiston<br />
kiu, savante vin, savos min!<br />
9. Mi interkrucigos viajn manojn<br />
sur via brusto por destino<br />
transtera, kie vi tute viva<br />
atendos min…<br />
Kaj post la versfara kontempla fremdiĝo jen la revekiĝo al la krudeco de l’<br />
realo. Kondukite hejmen, nun ŝi ne plu metas manon sur siajn ornamindajn<br />
geedziĝajn littukojn por ilin finbrodi, evitas sin spekti fronte al spegulo, limiĝas<br />
sin supraĵe ornami, per malhastaj kombilaj tiroj, brosas la dentojn nur por<br />
la momenta fianĉa vizito dum kiu al la promesito kortenere susuras, klopodante<br />
aspekti serena, ŝercvortojn:<br />
“Vi min memoru kiel mi estis. Konservu fotografaĵojn!”.<br />
Bonŝance li reagas per vortdeviaĵoj vole distrigaj:<br />
“Jes, mi metos vin kiel protektantan sanktulon en dormoĉambro!”.<br />
El tiuj ŝiaj vortoj ni gepatroj vidas eliranta senrimedan sinkompaton danĝeran<br />
almenaŭ tiom kiom la sento de malplivaloro pro ŝiaj lastaj fizikaj ŝajnoj.<br />
Ni, same kiel ŝia fianĉo, ekkredis nian devon provi inventi distraĵon por ke ŝi<br />
ne tro enpensiĝu pri si kaj parolu pri si malgajatone, alie ŝi kapablas abrupte<br />
406
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ripeti asertojn kaj levi demandojn kiajn:<br />
“Vi restos tute solaj”. Kaj:<br />
“Paĉjo, kial la Sinjoro min senigas je ĉio?”.<br />
Mi ne rajtas elmontri al ŝi la tutan malesperon en kiu enfosiĝas mia animo<br />
kaj des malpli la kaŝitan ribelemon kontraŭ Dio; sukcese mi nuligas tion, samtempe,<br />
tamen, penante altiri sur lipojn konsolan respondon. Ĝin trovinte aŭ<br />
kreinte, mi devas ĝin prononci en la cirkonstanca tono, kiu konsolige formiĝas<br />
nur se devenanta de la vero kaj se tia adekvatiĝo al la vero estas sincera.<br />
Haste miaj ribelaj sentoj/pensoj senkonturiĝas kaj realĝustiĝas sin reharmoniigante<br />
kun Dio kaj sincerece al li submetante:<br />
“Ni ne certas, ke Li en tiu ĉi kazo estas deprenanta. Ĉiukaze, se li senigas<br />
nin je io, tio okazas pro tio ke li estas donacanta ion pli taŭgan kiel okazis kaj<br />
okazos al ĉiuj”.<br />
“Kial tiukaze ĝuste al mi, paĉjo?”.<br />
“Tio estas demando pli scivolema ol problema. Se Dio mastras la eventojn<br />
kaj se li agas por la bono de siaj kreitaĵoj, ne multe valoras malkovri la kriteriojn<br />
de lia agado. En preĝoj oni povus tion fari, senaroge kaj respektante tamen<br />
lian malsamecon. Ni lernu de Jesuo...”.<br />
Dum mi, jen kun aspekta senzorgo jen kun nobla persona malaltiĝo, ellasas<br />
tiujn vortojn, preskaŭ bedaŭre percepteblas, eĉ en ilia nehipokriteco, io retorika<br />
kiun mi ne sukcesas malaperigi malgraŭ ke nun okazas, fakte, ke mi devas<br />
reŝarĝiĝi je la tasko malhelpi, ke ŝi fiksiĝu, en silentaj momentoj, pri sia mizero<br />
kaj deziru esti kompatata.<br />
La tagoj pasas, sed oni volus, ke ili ne pasu ĉar ĉiu tago forprenas de ŝi ion<br />
vivrestaĵan ne plu revenontan. Se la tagoj ne pasas, ni restas senpove mergitaj<br />
en la horora kontemplado de nia senpovo. Sed ili kun senpieca kompato pasas<br />
dum memoraĵoj kovriĝas je neforigeblaj obsedaj imagoj kiuj finiĝas en hororajn<br />
konstatojn.<br />
Estas maturiĝanta en ŝi sento de konscia rezignacio preskaŭ kvietiganta ŝian<br />
vizaĝon kiu pliviviĝas kiam, invitita preĝi kun ni, ŝi respondas la patronian,<br />
kvankam foje pro laciĝo duonkonscie ŝi susuras “Daŭrigu vi, mi sekvas nur<br />
mense” kaj mallaŭte: ”Mi nun eĉ por penseti suferas laciĝon”. De nun por ne<br />
ŝin lacigi, oni kalkulu ankaŭ la vortojn kaj moderigu la deĵorajn esprimojn.<br />
“Gepaĉjoj, nun fine vi havas sufiĉajn motivojn por konsideri min harmonirompa...”.<br />
La floroj de la fianĉo ridetmovas ŝiajn lipojn nur momente; kiam li foriras,<br />
al ŝi, sur lito aŭ sur sofo, apenaŭ reziduas ankoraŭ fortoj por flustri: “Mizera<br />
407
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Alberto! Ĉio estas en perdiĝo ankaŭ por li!”. Kiel forsvenigi el ŝiaj pensoj<br />
tian novan konsciiĝon esprimitan aspekte senemocie?<br />
Momente ŝajnas, ke ŝi reprovas trovi distran konsolon en la kontemplado<br />
de sia mizero, en la sinpercepto el la aliulaj kompatemaj sentoj, travigliĝantaj el<br />
la ardeco de la bondeziraj esprimoj. Kvazaŭ tiu estus kontentiga anstataŭo de l’<br />
vivo.<br />
Jen, ankoraŭ unu fojon mi vidas ŝin retuŝi siajn brovojn, poste ŝvite ŝminki<br />
siajn lipojn sed baldaŭ ankaŭ ekrezigni movi kombilon inter falantaj aŭ apenaŭ<br />
reburĝonantaj siaj haroj, kaj lasi la manojn fali senfortaj. Venis, pli vere revekiĝis,<br />
fronte al ŝia ĉiam pli sensensiĝanta korpo, al mi la penso, ke jam ŝia<br />
beleco nenion povas krom pli malaperi aŭ aĉiĝi.<br />
Nun ŝi komplete malzorgas sian personan aspekton, nun ĉiuspeca, iam amebla,<br />
beligado perdas intencan altiron kaj ŝi konscias ke eĉ tio devenas de sia<br />
malsano deviganta al forlaso de ameblaj ambicioj: tuta ŝia energio sedimentas<br />
ĉe la streĉo resti, pormomente, stare; sed tuj ŝia brusto moligas la krurojn kaj<br />
devas esti subtenata: ŝi jam ne plu sukcesas moviĝi manpremante la randon de<br />
mebloj. Kaj ni ne havas pluajn kompatajn mensogojn: ĉio senpotencas. Nun ŝi<br />
rezignas pri eĉ provoj retuŝi la ŝminkon kaj sin plibeligi okaze de la vizito<br />
de Alberto, ŝajnkonsolige tamen deklarante: “eĉ tia mi ne jam tute malplaĉas al<br />
li”, al la sopirata vivkunulo. Eĉ la remburita rulseĝo ne plu donas iluzian<br />
komforton.<br />
“Morgaŭ, baldaŭ vi havos pli da fortoj!”, kaj ŝia pieco al ni sin montras cedanta<br />
al nia aspekta volo kredi dum evidente la fortoj estas haste falontaj.<br />
Kiel paliĝis ĝis senkolora horizonto kompare kun la suferego, ke eble ne plu<br />
ili rajtas ekzisti, la prikulturaj diskutoj, politikaj engaĝiĝoj, religiaj klerigoj<br />
ktp: ĉio etiĝas ĝis nesuferiga malapero! La nura apenaŭa memoro pri ili ekribelas<br />
kaj ŝajnas mankigi amon al ŝi.<br />
Daŭras la vizitoj de parencoj: tiuj ĉi estas ĝentilaj kaj komprenemaj ĝis oferi<br />
el siaĵoj tion kio, se eblus, utilus al la malsanulino kaj kvazaŭretore klopodas<br />
trovi esperigajn vortojn, dum mi lucidas pri horora konfirmo, nome ke mem<br />
estas vidantaj sfacelon kaj suferantaj pro maleblo trovi laŭveran kaj samtempe<br />
konsoligan sintenon. Ankaŭ mi pene apenaŭas enteni la dialogon en la tonoj<br />
de dankemo kaj de memkompato. Kaj fine mi arde deziras, ke ili foriru por<br />
lasi min turniĝadi en mia sensolva konscio de nepovo.<br />
Kaj kiam revenas la silento, tia silento plonĝas en la domon senia, sencela<br />
kaj tuj pleniĝas je angoroj ĉar demandoj jam ne serĉas respondanton kaj la<br />
respondantoj jam ne havas respondon.<br />
408
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ŝia universitata kunulo, fariĝinta Salesa kandidato por la pastreco, pro kies<br />
“elmondiĝo” estis multe da festo siatempe kun partopreno de diversaj liaj kompanuloj,<br />
venas ŝin viziti. Ili kune longe interbabilas (ŝi per ridetaj kaj konsentaj<br />
monosilaboj), eble pri spiritaj kaj religiaj vivaspektoj. Kelkan tagon poste,<br />
venas sacerdoto, amiko de ambaŭ kaj de Alberto, por lastaj religiaj komfortoj, kiujn<br />
ŝi ricevas aspekte kaj intime pacigita, aliĝante al la preĝaj konkludoj. Samtagon,<br />
vespere, kuracisto konsilas novan enhospitaliĝon por pli efika dolorkuraco<br />
kaj por eksciti esperon en ŝi: ŝi akceptas kaj, inter komunaj kaj precipe<br />
ŝiaj penoj, ambulanco veturas delikate. Ŝia vizaĝo, jam senkarna, nun muariĝas<br />
laŭ momentoj el intensa flaveco al roza blankeco. Tuj sur ŝi, en hospitala<br />
lito, komenciĝas novaj kuracoj, sendube nur paliativaj kaj dolorforigaj, dum<br />
mi kaj Albina antaŭvidas, ke nun finiĝas la evento “filino” kaj tra mi, kaj eble ankaŭ<br />
en Albina, enŝteliĝas apenaŭ nekontraŭata la perspektivo ke baldaŭ almenaŭ finiĝos<br />
ŝiaj suferoj. Sed ĝuste tia obskura penso, kvankam antaŭe vidita kiel<br />
malsanevoluado, devigas ke mi min pravigu kvazaŭ antaŭ ekperceptiĝo de<br />
senkora penliberiĝo.<br />
La sekvan matenon ŝi montras ankoraŭ revivigon kaj monosilabas kvazaŭ<br />
vivo estus ankoraŭ rekuperebla: ekruĝetas, sur kaĥesieca fono, la centro de<br />
ŝiaj vangoj, ŝia harsena spaco malkaŝas krispajn senkolorajn ĝermetojn, alvenas<br />
al ŝiaj lipoj ridetsignojn, foje ŝi subparolas kun nevideblaj kunparolantoj<br />
kvazaŭ ŝi estas difinanta ne marĝenajn kaj ne superfluajn detalojn, sed la kontraŭdoloraj<br />
kuraciloj kun la doloroj malfajrigas ankaŭ ŝian reziduan konscion!<br />
De kio ŝin defendi? ĉu de doloro aŭ de memkonscio?<br />
Tri tagoj de hospitalo kaj post, preskaŭ kiel antaŭvidite, ŝiaj vizaĝaj vivsignoj<br />
ne plu fadiĝas de palaj al vivecaj aspektoj en ŝiaj ekfiksiĝantaj trajtoj<br />
dum elstariĝas koloroj mortece palaj. Rapidaj interkonsiloj de la kuracistoj kun ni<br />
decidigas revenigi ŝiajn agoniantajn restaĵojn al la gepatra hejmo, kion cer -<br />
te ŝi ne eĉ suspektas.<br />
La postan tagon, kun nedeklarita deziro, ke la uzo de oksigenanta spirigilo kaj<br />
ĉiu pia flegado ne prokrastigu la estingadon de ŝiaj doloroj, je la dekunua, post<br />
enspiroj longaj kaj brustlevantaj kaj gluglantaj, ŝi restas senspira, senmova,<br />
senparola, senresponda al vokoj, dum la miaj miksiĝas kun kontentsento pro<br />
la ĉesiĝo de ŝiaj suferoj kaj pro la elaŭdiĝo de miaj deziroj. Jen morto silentpaŝa<br />
kriiganta min por ĉiam. El apudaj ĉambroj singultoj allasas ploron longe<br />
retenatan por ne ĉeestigi tion kio kruele avancadis.<br />
Mi kun ekstrema preĝpenso petas pacon ĉe Dio por mia Elvira, kaj foriras<br />
el la ĉambro kie restas Albina flegema kvazaŭ Elvira daŭrigus bezoni je ŝia<br />
409
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ĉeesto. Parencinoj piemaj akompaniĝas ne plu al persono sed al kadavro. Mi<br />
foriras eĉ el la domo, apenaŭ konsciante ke, eĉ la plenpulma spiro jam ne plu<br />
senangoras, kaj vagadas laŭ trotuaroj kvazaŭ liberigita el streĉitecoj de nepacienca<br />
atendo, subtile dankema, ke ŝin fine kelkulo indulgis per la favoro de<br />
liberigo je lukto ne plu eltenebla. Mi vagas somnambule, sed kun la ronĝanta<br />
penso ke mi ne povas eviti, eĉ mi krude jam ekkonstatas, la ekmalbeliĝon de ŝia<br />
vizaĝo, kiun mi nun unuafojon samtempe klopodas imagi laŭ tiu de la iama vivo.<br />
Ĉe la suferokulmino, mi komike kondutas kiel promenanto senceluma kaj<br />
feliĉa meze de nehaltigeble moviĝantaj homoj, neniel mi aspektas kiel provanto,<br />
jam perdinte memsenton, sin deŝarĝi de la peno vidi morton kaj mortintinon.<br />
Momente tia konstato, nova ĝeno en konfuzita menso, ekaperigas pluan<br />
ofendon al Elvira, kvazaŭ forestiĝo el ŝia ekkadavriĝo estus malklara signo de<br />
patra amo: de tio tuja, apenaŭ regata, impulso reveni ĉe ŝi por ŝin tuŝi dormantan<br />
kaj ŝin paroli mortintan.<br />
Mi promenas travidante duoblaĵon de mi mem: iri kaj reiri ĉe tiun fatalan ĉambron<br />
kun sentoj duonakceptemaj kaj duonikonoklastaj: preĝo kun kolero, protesto<br />
kun rezignacio.<br />
Post duonhora senkiala kvietiĝo, mi denove stumblas de ekstrema akceptado<br />
pri la dia volo, nivelmense sekurigita, ke ĉio de Dio disponigita kontribuas<br />
por la bono, al ribelo defianta Dion per maldelikataj kvalifikoj aŭ ironiaj kromnomoj<br />
kiel “vi estas la indiferenta kontemplanto de la universala sufero” kaj<br />
“via nuna nomo, ĉu vi scias?, senhontulo, ĉar vi ĉie sensufere rebrilas el la ruinaj<br />
rompaĵoj de vi provoke kaŭzitaj” kaj “vi donacas por enpafi al vi okazon<br />
kruele forpreni”; kaj “vi prenas kion mi neniel oferis al vi”, aŭ “vi estas la<br />
konspiranto kontraŭ la homa feliĉo” aŭ “vi kiu atendadis min ie embuske por<br />
ensalti sur min, nun kontemplu kion vi faris”, “se mi kapitulacos antaŭ vi, ke<br />
tio okazu ne pro amo”. Agnosko pri Dio eklimas, eĉ fariĝas aperta defio.<br />
Mi min riproĉas, eble sarkasme: “Kial mi iam ĝojis pripensante, ke Dio<br />
estas la gajganto de mia vivo? Ja, ĉu la ĝojiganto aŭ la stumbliganto? Fine<br />
aperas via vera vizaĝo…”<br />
Kaj se io de mi admonas. “Ne faru vin blasfemulo!”, mi refute konsentis:<br />
“Ĝuste! Dio ne meritas tiom da atento!”.<br />
Mi volus ke tiuj akuzoj al Dio estus evidentige pravigitaj por koni fine la<br />
rikanan kaŭzon de miaj suferoj. Tamen tiu memtruda klopodo lin kulpigi ne<br />
tute kaŝas, ke mi scias, ke li tia ne estas. Fakte samtempe mia plej interna voĉo,<br />
samtempe kun la disfluo de grimacaj esprimoj kaj juĝoj, elaĉeteme diradis:<br />
”mi tion ne pensas”, min revenigante al la deziro de senkondiĉa submetiĝo.<br />
410
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
La bezono je Dio min altiras al Li, Lia neindulga treta marŝado sur mia Elvira<br />
lin forpelas de mi.<br />
Nun eĉ la transvivo, pri kiu mi certas kaj kiun mi porĉiame feliĉa deziras<br />
kaj revas por Elvira, enscenejiĝas antaŭ mi kiel minaco-perdo al mi mem: por<br />
eniri en ĝin mi devus subigi juĝon, animo-malvestigon, publikan prezenton de<br />
miaj ribelaĵoj kaj insultoj al Dio. Vere tiu transviva renkonto kun Li, en tiuj ĉi<br />
momentoj, nenion montras konsoligan: mi aŭdacas eksenti, ke mi pretus rezigni<br />
pri tiu konsolo kondiĉe ke estu evitotaj al mi tiaj humiliĝoj.<br />
Sed fulme, per diametre kontraŭa decido, mi ekdeziras, ke tiuj miaj ribelaj juĝoj<br />
estu forviŝitaj kaj ignoritaj. Tiu tago, male, nome tiu de la universala juĝo,<br />
estu laŭplaĉe la persvadiga sindefendo de Dio kaj la horo de mia konfuziĝa<br />
honto ĉar tiu tago estos ankaŭ la fina riveliĝo de la dia amo! Ekaperas en<br />
la nebremsebla surmetiĝo de pensoj, kaj min okupas pormomente, ankaŭ nesenca<br />
penso laŭ kiu mi, se ĉion konsideri, ne tute malbonŝancas pro tio ke mia<br />
Elvira mortas laŭ malpli malfeliĉa sorto: aliajn samaĝajn ŝiajn geamikojn, mortigis<br />
aŭtaj akcidentoj. Daŭrigas vivi ankaŭ tiuj iliaj gepatroj kiuj ne plu vidas la<br />
fruktojn de sia sino!<br />
En la tagoj antaŭfunebraj mi restas ĉe la ĉerko en intensaj kaj senprecizaj<br />
pensoj, ne aŭdacante levi la okulojn sur ŝiajn mutajn konturojn urĝantajn,<br />
malantaŭ false belaspekta sereneco, senĉarmiĝon kaj plian totalan korpan ekdisfaliĝon.<br />
Ŝia senmova vizaĝo nun iomete ŝvelinta, ŝiaj fermitaj okuloj, ameble<br />
ne imputas al mia nepovo sian disfalon. Fronte al senmoveco, ankoraŭ ribelimpulso<br />
denove ekigas, trakurantajn mian eston, silentajn kriajn akuzojn kontraŭ<br />
Dio: ”via patreco fias kaj malpurigas la ĝojojn!… Nur pro bezono de paco<br />
kaj por helpi mian Elviran mi finiĝos por akcepti vian volon”. Sed tuj mi min<br />
denove dementas.<br />
Kaj nun la funebro kun la entombigo kaj kun la vortoj sur la ŝildo. Ekvenas<br />
en min deziro rapide konkludi kaj ĉion fini kaj samtempe kun tio enmiksiĝas<br />
kulpo-sento kvazaŭ mi klopodus enarkivigi por min liberigi el psikaj kaj mensaj<br />
kontraŭdiroj, dum la tomba flegado pri ŝi krom bedaŭrigi kion mi perdis,<br />
celas memorigi ĉion kio ŝi estis.<br />
Albina kaj mi, lasinte ĉion burokratecan en la helpemo de amikoj, koncentriĝas<br />
en mutan dialogon inter ni kaj kun ĉie ĉeesta ŝi; la brakumoj inter ni havas<br />
ĉiam fantazian apendicon en kiu plektiĝas brakumanta ankaŭ ŝi.<br />
Trakurante la urbajn stratojn por la lasta konvojo kun ŝiaj jam ne plu videblaj<br />
restaĵoj, la mondo kaj ties movoj kaj streĉigaj zorgoj aspektas grince sensencaĵo<br />
kaj eksplicita nepartopreno en ŝia perdiĝo. Tiuj stratoj, tiom da fojoj<br />
411
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
trakuritaj ankaŭ kun ŝi, nun injektas la bildon de akvokirliĝo movata de sencelaj<br />
altrudoj senkapaj kaj senvostaj. Kaj revenas pli pintigita la demando:<br />
kial Dio masonis tiom da sencele pasia kaj senorda surmetiĝo de doloroj kun<br />
tiaj ĝojoj forgesigantaj la unuajn dum ili mem konsistas nur pormomente? Kaj<br />
tuj naskiĝas alia demando: kiel igi sente vivita la certecon, kiu jam en la fundo<br />
de la animo travideblas en la kaŝita kaj rezerve kuŝanta respondo, ke nur amo<br />
altiras Dion al kreado de ĉiu unuopulo?<br />
Sur tiuj vojoj kun samaj ŝarĝoj jam paŝis aliaj kun la samaj doloroj kaj kun<br />
la samaj demandoj. Kie mi estis tiam? Kial mi tiam apenaŭ konsciiĝis pri tiuj<br />
plorantoj aŭ ilin tute ne atentis? “Vi tiam persistis multobligi viajn ĝojojn. Vi<br />
sename forgesis la aliajn, la aliaj nun forgesas vin!”.<br />
“Ho ne! Mi ne restis sename indiferenta! Min blokadis nur konsidero pri<br />
mia senpovo”, senutile susuras respondo ĉar plievidentiĝas objektiva la akuzo<br />
pri indiferento kaj nepartopreno en la aliulaj suferoj.<br />
La lastaj vortoj de la funebra liturgio forĵetiĝas senvivecaj kaj nealestantaj<br />
kun prononco malsolena, iom malzorgata, el la lipoj de la pastro. Tamen el ili<br />
erupcias anonco egala al la surprizo: “Mi estas la resurekto kaj la vivo”. Se<br />
ilin oni inventis, ilin oni inventis laŭ la deziro de tiustataj koroj. Kaj kio se en<br />
ili enestas science fundamentitaj harmoniiĝoj kun la racio kaj la historio? Kaj<br />
ĉar pri ili mi ne povas dubi, ho! okazu ke ili malvestiĝu je supraĵaj kaj rutinaj<br />
aspektaĵoj kaj akiru la vivecon de la vero!<br />
La kamaradoj, paroĥaj kaj universitataj, ĉe la ekmovoj de la funebra ĉaro<br />
unue sufloras subvoĉe kaj fine krie: “Elvira, vi estos ĉiam kun ni!”. Ĉu forto<br />
de iluziiĝemo aŭ konvinko de la mensoj? Ĉu plua persisto de bedaŭranta memoro<br />
pri ŝi aŭ proklamo de individua, kvankam nevidebla, persona persisto<br />
de si en si mem? Ja, kutime, pliprecize ĉiam, antaŭ amata forpasinto oni laŭde<br />
priskribas kiel tiu ĉi estis kaj kion tiu ĉi faris, neniam kiel tiu ĉi estas nun, kion tiu<br />
ĉi faras nun! Ĉu tiuj vortoj esceptas, ĉu nova stilo kun subkuŝanta atento al la<br />
nuna sorto de la forpasintino?<br />
Mi ne volas akcepti konsoliĝi per ŝia persisto en mia kaj en ilia memoro,<br />
pro tio ke ĝuste tio lasus pereiĝi en nenion ŝian personan konsiston kaj fine eĉ<br />
la memoro ŝanĝiĝos laŭ la ŝanĝiĝo de la cerbaj celuloj. Tiu krio, sincera kiom<br />
oni volas, eble enprenas ion ekscesan, ion ne veran! Mi tamen ĝin kontente aŭskultas,<br />
ĉar mi respektas ĉiaspecan aliaĵon, eĉ ĝojas pri ĝi, sed kiel ne diri, almenaŭ<br />
al mi mem, ke se ĝi naskiĝus nur el la neracia premo de la homa fundo,<br />
por fariĝi racia mem bezonus transpason tra la racie validaj pruvoj sur<br />
kiuj apogiĝas la kredo mem kiu devas deiri el fundantaj konstatoj?<br />
412
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
“Mi scias, ke vi havas kredon kaj certecon, laŭ kiuj via filino ne estas perdita<br />
por ĉiam. Apogite sur tiu via certeco mi certas, ke miaj kondolenco kaj<br />
sufero akompanas vian komfortiĝon per la kredo”, susuras, kun voĉo ne kutimiĝinta<br />
al tiaj esprimoj, iama instrukolego kiu, nome de la lernejo, partoprenas<br />
tutkore. Jen, el tiuj vortoj montriĝas suspekto, ke mia kredo estas mia persona<br />
inklino, eble enviebla, kvazaŭ io nekapabla sin komuniki per racikonformaj<br />
argumentadoj.<br />
Ĉu vere mi kredas per inklino? Ĉu vere havas nur kaprican fundamenton tiuj<br />
vortoj: “jes, mi scias (tiel sonas la evangelia diraĵo de Marta ĉe la tombo de<br />
propra frato Lazaro), ke li resurektos en la lasta tago?”. Jes, jes Elvira jam vivas<br />
ĉe tiu kiu konfirmis per sia resurekto la frapfrazaĵon: “Mi estas la resurekto<br />
kaj la vivo”.<br />
Ripetante tiujn vortojn, kiuj el certeco ĝene penas refariĝi sereneco kaj konsolo,<br />
mi sentas, ke eblas eliro el mia doloro, el kiu mi ne volis antaŭe deiĝi; kaj<br />
samtempe konsciiĝas, ke mi estas prikonsideranta ion tro grandan kaj tro belan<br />
per animstato iom troagitita kaj okaza.<br />
La salesa religiulo per kurtaj vortoj altiras onian atenton:<br />
”Kial tiom da doloroj sur min?” pretende priserĉas ĉe Dio la biblia Ijobo:<br />
kaj Dio respondas: “via menso ne povas kompreni la dian menson!”<br />
“Kial tiom da suferoj kaj morto?” ni kristanoj pie enketas ĉe Dio; kaj ricevas,<br />
krom la al-Ijob-respondo, novan absolute konsoligan: “via eta menso ne<br />
povas kompreni la senliman dian menson, sed Dio surprenas ĉe sin ĉiun kreiton<br />
elaĉetitan de Kristo!<br />
Albina mutas, eble preĝas dum ni revenas solaj, kun enkore la eĥoj de tiuj<br />
vortoj kaj la bruo de la trulo cementanta la ŝtonon sur la tombo, al la soleco de<br />
la por ĉiam velkinta hejmo. Malŝlosinte la hejman pordon ni hezitas trairi la<br />
sojlon, plu hezitas eĉ pie gardi survandajn fotojn aŭ aliajn memorigaĵojn pri<br />
ŝi, ni nin rigardas en la okuloj kaj rekomenciĝas la ploro.<br />
Jen Elvira liberas el la peno morti kaj kuŝas apude de miaj gepatroj kiujn ŝi<br />
apenaŭ konis. Enmensen revenas vortoj, iom rimorsvekaj, de mia patrino: “vi estas<br />
bonsintena kun ĉiuj, krom kun ni viaj gepatroj. Ĉu eblontus ke vi afabliĝu<br />
kiam vi havos filojn?”. Vere mi nun komprenas, kaj denove mi klopodas rearanĝi<br />
por ili afablaĵojn neniam plenumitajn kaj nuligi malafablaĵojn nun pezajn<br />
kiel ŝtonojn! Enŝteliĝas penso, eble por malpliigi la ĝenon de tiuj vortoj,<br />
ke nun Elvira estas konfidata al ilia senkondiĉa amo.<br />
Sekvatage, ne trovinte hejme Albinan, mi iras ŝin serĉi en la preĝejo kaj<br />
ŝin trovas surgenua tute lumita de la sunradioj kiuj, trapasante la fenestrajn vi-<br />
413
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
trojn, ŝajnas foliumi la psalmaro-libron tie supre survitre fajrdesegnitan.<br />
Post kuna silenta preĝo, ni decidas kunlabori en la asocio en kiu volontulis<br />
Elvira. Ankaŭ tiel prezentiĝos okazoj kulturi pri kristanismo kaj samtempe<br />
kulturiĝi pli vivigante ĝin. De nun ni subtenu finance kaj ĉeeste kaj prizorge<br />
laikan karitatan asocion “San Vincenzo” (Sankta Vincento), kie ĉiusemajne<br />
Elvira renkontiĝis kaj inkognite almozdonis.<br />
Ricevi kondolencojn postulas ĝentilecon kiun ni esprimas afable, pli vole<br />
tamen ol kunsente kvazaŭ halti por priparoli nian doloron egalvalorus detrui<br />
ion devigitan ekzisti por ĉiam kaj unike en ni.<br />
Mi konservis agrablajn sentojn de dankemo pri la kondolenca letero de la<br />
episkopo, promesanta sian preĝon por ke Dio “konsolu la homverke nekonsoleblajn<br />
vunditojn”. Tamen io rimorsa tion memorante okulumas en mia animo<br />
pro iu tuja ribela impulso antaŭ tiu vorto “konsoli”, kiun mi malpurigis, ĝin<br />
taksante senpene prenita el la marĉo de sengustaj banalaĵoj kaj per la ironia<br />
komento “kutimstile kaj ŝajnpartoprena”. En tiu momento la episkopa partopreno<br />
taksiĝis, ĉe mia ŝanceliĝo inter akcepto kaj rifuzo de la diaj decidoj,<br />
konturita laŭ malmola indiferento kovrita de konveneco. Alirinte, post tagoj<br />
de konfuza konsciiĝo, kun la tuta peno antaŭvidita, ĉe spiritkonfidulo, mi pri<br />
tio min akuzis kulpa kaj pardonpetis. Ĉion subtile akompanis apenaŭ neforigebla<br />
memoro pri antikva malfideleco al aliaj taskoj libere akceptitaj, kiujn la<br />
eklezia dispenso nuligis sed ne forgesigis.<br />
La meso de la trideka tago kunigis dudek personojn. La sinsekvan jaron simila<br />
ceremonio vidis partoprenon de deko da personoj: evidente eĉ la memoro<br />
ekvelkis same kiel jam velkis ĉe ni la memoro de aliaj amataj forpasintoj,<br />
profunde priploritaj de iliaj familiaj rondoj. Restas nur ni por memorigi pri Elvira<br />
kaj porti freŝajn florojn ĉe ŝiaj restaĵoj.<br />
Multaj tagoj alportas datrevenojn de io bela pri Elvira: revenigi ilin al la<br />
kunvivada memorstato estas nelasebla tasko de Albina, dolĉege fleganta kvazaŭ<br />
duan enkarniĝon de la filino ankoraŭ sine plektitan, kies persona historio<br />
estis elane kaj konsolige elvokata en mia fine senkontraŭece legata taglibro,<br />
kie jene mi registris kiam la doloro jam fariĝis familia kompano:<br />
414<br />
Ni vin delonge sonĝis.<br />
Fine vi venis mirige<br />
kiel la fina frukto de la kreitaro.<br />
Vi ne estas la neforgesita nenio<br />
reemerĝanta al la memoro<br />
de viaj gepatroj sopirantaj
vid-palpi la vizaĝon ĉiam<br />
surirantan antaŭ iliaj okuloj.<br />
Evidentigu, ke vi plu estas<br />
ĉar ni volas, ke vi daŭrigu esti<br />
kaj individue ĝoji kaj atendu,<br />
dum nune plu fluas la diaj decidoj.<br />
Ne timu kiam vi malaperos el nia<br />
memoro samtempe kun viaj cindroj.<br />
Ĝuste en tiu momento ni kuniĝos<br />
ĉe la Savanto kiun vi volis kiun vi trovis<br />
kiu metos en viajn manojn kion vi amis,<br />
kion ni amis. Kaj forgesu<br />
kaj forgesigu pri miaj ribeloj:<br />
ili estis ankaŭ pretaj...<br />
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Se la longaj silentaj paŭzoj okupiĝis je intensaj dialogoj kun Elvira, kompreneble<br />
ankaŭ kun Albina ili fariĝis ekstreme komunikiĝaj. Sed la mutaj solechoroj,<br />
kvankam malintensiĝante, foje malsupreniris kiel nebulo, kaj trenis<br />
kun si humurŝanĝojn laŭkvalite de la pensoj ĉar okazis tagoj dum kiuj la neesplorebla<br />
dia plano estis duarangigita aŭ aperte rifuzita kaj tiam plejoftiĝis kurtaj<br />
vortoj kaj longaj morozoj; kaj tagoj dum kiuj la allaso al diaj decidoj favoris<br />
paroladojn serenigantajn kaj, foje, intense serĉantajn komunikadon.<br />
La tempo de la pensaj-psikaj kontraŭdiroj ankoraŭ ne feriis. La akcepto pri<br />
la dia volo daŭrigis alternadi kun malakcepto dum startis ĉeno de kontraŭdiraj<br />
reagoj preskaŭ malamoj al mi kaj miaĵoj en kuntesto de kaŝita sinprotektemo.<br />
La tre amata kaj prilaŭdita de mi biblioteko nun perceptiĝas nur kiel spacokupo:<br />
kia ĝia sorto, nun kiam ĝi certe ne havos konsultantojn kaj heredojn? Je<br />
konsultantoj eble ĝuos se transdonita al iu publika institucio. Al kiu, kiam, kiel?<br />
Jam sensenciĝis la pasinta trairado inter vendobenkoj de brokantistoj por trafi<br />
elĉerpitan libran raraĵon. Brokantistoj, ja: kial ne transdoni ĉion al ili, sendepende<br />
de la enspezo?<br />
Kaj rilatoj kun la diversaj personoj? Ĉu vere ili povus eksciti en mi ankoraŭ<br />
la kutiman pasintan allogon? Kaj kiel nun eviti la senvalorigon de ĉio,<br />
enuigantan la iam konstantan mian kuniĝon kun miaj ĉiam esploraj interesoj?<br />
Ĉiu neevitebla kontakto kun personoj malfacile komplete kaŝis la malpaciencon<br />
kaj la urĝon ke ĝi ĉesu baldaŭ, tamen foje la objekto de la konversacio surfaciĝis<br />
el mia memoro spite de mia kovrita volo ĉion interrompi.<br />
415
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Resti dome, senpense ene de miaj dormantaj pensoj, elenuigas dum eliri<br />
travoje egalas renkonti, paroli, diri pri si, disperdiĝi ekster sin mem…<br />
Kio nova estiĝos en mi el tia psikostato?<br />
416
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro dudeka<br />
Ĉu pensiulo elseligita? 1<br />
Dum tiaj alternoj, kies animstatoj daŭris po unu tago aŭ semajno kaj poste<br />
malintensiĝis kaj, foje, subite pasis eĉ al sia kontraŭo; malrapide oni, en renkontiĝaj<br />
momentoj, komprenis ĉu venkas tristeco aŭ la ĝoja trankvilo. Tristeco<br />
venis mem, garnita je ĉiuj memoraĵoj, ĝojo male, eĉ et-ere, estis iom vole elvokita<br />
kaj postulita estiel konkludo de rezonadoj.<br />
Dum la tristecondo Gino (= Ĝino, familia kromnomo de la mi-rakontanto.<br />
De nun Ĝino) estis nerekonebla: al li la tuta spertita vivo ŝajnis fiaskinta kaj<br />
devojiĝinta kun nuna neniotira bonŝanco, estante la atutoj jam ĉiuj vane se ne<br />
damaĝe elspezitaj. La bonaĵoj perditaj senkonturiĝis alkroĉante ĉion aktuale<br />
personan al vizio de ruiniĝo: Ĝino ŝajnis destinita al senema malgajo. Eĉ Dio<br />
paliĝis kaj obskuriĝis kaj, ne sen pliordiĝanta konsciiĝo, foje ekrepolulis en lia<br />
interno la vana impulso diskuti aŭ refari Dion mem, alĝustigi iun Dion pli apudan,<br />
pli helpantan, pli eman inkliniĝi al la homaj bezonoj. Sed tiaj ribele furiozaj<br />
pensoj ne estis allasitaj agadi senkontrole: fone de lia inteligento okulumadis<br />
ankaŭ la rezervata percepto pri finfina vaneco kaj la absurdeco de liaj<br />
deziro kaj fantazia provo. Tiam Ĝino haltadis marĝene de abismo, kie disvolviĝas<br />
freneza kartoludo inter Dio kaj lia konscienco.<br />
La falo de la ateismiga ŝtatsistemo komunisma, okazinta en tagoj de lia<br />
morna melankolio en obstina endoma restado, eĉ tiu evento lasis lin indiferenta<br />
almenaŭ nivele de la eksteraj reagoj. Nur post kelka tempo li ekmontris konsciiĝi<br />
pri la eksterordinareco de la okazintaĵo.<br />
Preskaŭ preterportata de inerto, li ekrezignis siajn ŝarĝojn en diversaj societoj,<br />
aŭ draste oponis al eĉ simpla kaj laŭtempa ekvarmiĝo de kunlaboradoj<br />
seniluziigante amikojn kaj kunlaborantojn. Kaj ĉio ĉirkaŭe ekbildiĝis je lia<br />
longa serio da mortoveka depresio kun senagemo: la du kreskige influadis unu<br />
sur la alia.<br />
Kiam li eliros el tiu malĉeestiĝo el la mondo kaj ree ekpartoprenos sente kaj<br />
mense al sociaj kaj politikaj eventoj, li dirados metafore, kvazaŭ sin ekskuzante<br />
kaj iom pri si ridetigante, ke “tiam ŝajnprave senreteneme tajdis por mi<br />
1 Tiu ĉi ĉapitro konsistas el eroj parte aŭtoraj parte el lia taglibro parte el memoraĵoj de Albina<br />
ĉar la morto malhelpis, ke Gino (Ĝino, kromnomo de la protagonisto) finrakontu al la esperantiganta<br />
amiko, aŭ esperante diktu rekte li mem, kiel okazis dum la lastaj ĉapitroj.<br />
417
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
tristaj novtagiĝoj, kiuj iam aŭroris belaj kaj brilaj. Nun bonŝance kaj prave<br />
tajdas denove altiraj invitoj al la harmoniiĝo kun ĉirkaŭumo”.<br />
En tiu blokanta stato enŝoviĝis, foje kontentiĝe elvokita, la memoro pri antikvaj<br />
kulpoj, pri lia deziro, ke la milito eksplodu, kaj pri liaj senkonsidera enpastriĝo<br />
kaj egoisma ekspastriĝo. Ĉu penseblas iu ligo inter lia aktuala senperspektiva<br />
soleco kaj lia pasinta furoro sin liberigi de klerika vivo? La racio inklinas<br />
al ekskludo, sed el liaj latentoj venis dubeca respondo. Tiam la konfuzego<br />
el senta fariĝis ankaŭ pensa.<br />
El lia taglibro, el kies filozofi-karakteriza prozo iom maŝmaŝe elĉerpatas<br />
grandparto de ĉi ĉapitro verkita sugeste de lia edzino Albina, surmetiĝas du personecoj<br />
ĉiam pretaj je disdividiĝo, eble ne kapablaj trovi finan harmonian kuniĝon.<br />
“Se la vivo senpie elpelis min, mi ne anstataŭas ĝin per eksterfluaj kirliĝoj”,<br />
pretis reage antaŭ la invito repreni iniciatojn gurdita de amikoj, kiuj tamen<br />
certis, ke li “deklikiĝos nature kaj pergrace el tiu senemo” kaj kliniĝos al<br />
antikva interesiĝemo kaj humaneca kontaktemo por reeksciti novan helpemon<br />
al kristanoj renkontiĝontaj kun li. Unu afero neniam tute vaniĝis kaj emis konservi<br />
erojn de la antikva allogo: resti kurbiĝinta, neatenditajn tagojn, sur libroj<br />
kaj glosi tekstojn por, eble, eblaj publikaĵoj kaj prelegoj<br />
Oni ne povas ne rimarki, tamen, lian severan kritikon pri si, de jaroj antaŭe,<br />
sendube de la unuaj pensiulaj tempoj. “Kiel kribras pri mi Albina, mi funde<br />
emas kulti min mem eĉ kiam mi parolas pri Dio. “Sen tiaj viaj debatoj kaj fortaj<br />
asertaĵoj, delikate sed sagace enŝteliĝas mia Albnjo, ĉu via persono havus,<br />
ĉe vi mem, la saman elstariĝon? La Sinjoro Dio, je kiu vi sincere kredas, ĉu<br />
plu restas via amata senkondiĉa celo aŭ vi reduktas Lin al funkciado de ĉevaleto<br />
por via gloriĝo? Ĉu Dio via kontentiga bataloĉaro aŭ Dio via tute senprofita<br />
amo? En konversacioj kaj prelegoj pri Li, ĉu pli gravas via sukceso ol<br />
tiu de Dio? Kiom pezas via stelulemo?”.<br />
Albina tion diradis delikate, certe, sed foje eĉ skrape per aludoj aŭ per decidaj<br />
paroladoj. Samloke, fakte, legeblas: “Eĉ mian impreson de ĝenerala<br />
vivfiaskado Albina sukcesas kredigi al mi okazo de servo al homaj bezonoj: ŝi<br />
sisteme kontribuas purigi miajn intencojn inkliniĝantajn pli al memkontentiĝo<br />
ol al servo al fratoj fidemaj je mia servopreteco”.<br />
Lia suspektemo emis travidi en iamaj sacerdotaj kunuloj, dum okazaj renkontoj,<br />
partoprenon al lia doloro iom ekscesan kvazaŭ ili jene opinius: “Vi<br />
bezonas iom pli da kompato ĉar vi ne povas pretendi tiun de Dio el kies oficiala<br />
servo vi foriĝis”. Aŭ eble tiuj bolis nur en liaj duboj, kies spurajn framojn<br />
Albina, kiu inspiras la enhavon de ĉi fina ĉapitro, jam senmalhele senvualiga-<br />
418
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
dis. Kaj sufiĉis tia penso por lin enfermi tra tristo kaj envojigi en repuŝajn humuraĵojn.<br />
Bonŝance tia humurstato, plirimarkebla en persono siamalgraŭe<br />
profunde kredanta, ne daŭris pli ol unu aŭ du tagojn kun kurtatempaj halooj.<br />
La sama dialektika suspektemo, rilate alian objekton, lin metis en urĝon<br />
skribi: “Kia eraro se kelkaj taksus mian enfermiĝon en min mem ago de snobulo<br />
kaj preciozulo!“. Eble tio entaglibriĝis kiam li eksentis la senmotivecon<br />
de siaj rezistoj al amikaj premoj.<br />
En taglibra krajona noto legeblas pri lia konscio pri sia ĝenerala rilato al la<br />
aliaj: “Mi suferas je nesuperebla insista sufero: mi vivas kiel forbarata de ĉiuj<br />
ĉar mi evitas kunuliĝi kun kontentigitoj de la vivo dum la malkontentigitoj<br />
ne eltenas min; same mi kontaktas maljunulojn dum junuloj evitas kunuliĝi<br />
kun mi! Ankoraŭ mi ne akceptas min!”.<br />
Kiam la ondo de silento ekaludis al sia ekfiniĝo per rekomenciĝo de kunestado<br />
kun aliaj homoj, Albina ne mankis ameble-serioze admoni:<br />
“Ĉu vi ne timas aŭkcii vian animon per tia pesimisma humuraĉo kaj per<br />
viaj surrealismaj diraĵoj kontraŭ via sorto? Nek spito nek vivlaciĝo vin subvivigas<br />
sed nur frustraciiĝo. Eble ni volus ke Dio obeu al ni!”.<br />
Tiu prizorga ĉeestado de Albina, evidentigas, ke la eventuala ĝojstato de Ĝino<br />
malfacile eruptas el denaska inklino. Fakte por ĝin atingi li devis peni per longaj<br />
rezonadoj, kies malrapidecoj hezitigis la konatojn kaj kunlaborantojn.<br />
Analizante kun Albina siajn humurŝanĝojn, li sin priskribis tiel: “Mi rekuperas<br />
la rezignacion kaj la ĝojstaton nur per longaj kaj intensaj rezonadoj<br />
apogitaj sur la kredo: sed tuj, kiam tiuj ĉi ekmalintensiĝas, miaj vizioj pri miaj<br />
perdoj, ne senkulpaj, traplektas impete mian tutan animon. Mi eĉ konstatas,<br />
ke tiaj humurvariaĵoj ellasas ion nedisigeble memkontentiĝan: kuŝas io egoisma<br />
ankaŭ en bedaŭrosento”.<br />
Post kelke da tempo, unu jaro almenaŭ, de la forpaso de la filino, iom post<br />
iom, la paŭtemo lasis lokon al sereneco, kaj la antikva ĝojstato ekvenis esperigante<br />
ke mem definitive venkos. Tiam Albina povis senvunde ŝerci ĉerpante el<br />
liaj pasintaj esprimoj aŭ laŭsence similaj:<br />
”Hodiaŭ vi ridetas kaj pridemandas pri diversaĵoj kaj oni povas komuniki<br />
kun vi, ne kun via nigraĉa silento!”.<br />
“La silenton provokas obstrukcaĵo de pensoj kaj sentoj malordigitaj, nun<br />
tiuj ĉi ordiĝis kaj mi trovas puŝon kaj plezuron paroli kun vi! Mia obstina silento<br />
ne timigis vin, mi kredas, ĉar ĝi dependas nur de la momenta stato de la<br />
bilancfara spirito”.<br />
“Ĉu viaj pensaĉoj ne riskis damaĝi, ĉe vi kaj ĉe aliaj, kion vi senlaciĝe po-<br />
419
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
rigis elspezante nekalkulebrajn energiojn?”.<br />
“Ek al, ni pluplugu. Kie ni haltis? Ne timu: nenio perdiĝos se farita purintence<br />
kaj viakunlabore”.<br />
“Ho, jes! Mi neniam rajtis timi. Ĉu ni remeroros niajn babilaĵojn pri la gardanta<br />
anĝelo? ĉar ni havas anĝelon sur ni!”.<br />
“Mi certas pri tio, sed tiu ĉi anĝelo, havas sian metodon, sian konduton,<br />
siajn misteraĵojn mirigantajn kaj jam kutimiĝintajn al mia adaptiĝritmo...<br />
Min skuis liaj/viaj streboj min serenigi”.<br />
Ankaŭ Elvira, laŭ Albina, en tiu ĝoja stato, akiris la formon kaj vizaĝon de<br />
akompananta anĝelo en dialogo kies revida saluto konstante reviviĝas ĉe la<br />
tera patro, kaj certe tiu konvinko originis el la insista konsidero, ke inter Ĝino<br />
kaj Elvira daŭre ekzistas perilo laŭdezire interkomunikiga: same kiel la fadeno<br />
de kajto, li diradis per elsperta metaforo, laŭ kiu, kun la venteto favora, infanaĝe<br />
li iam sendis paperajn mesaĝojn al la kajta supre svinganta korpo mem.<br />
Tia perilo estis Dio, al kiu dum matena duondormo li (tio troveblas registrita<br />
en lia taglibro) intense ripetadis, per silento aŭ duonvoĉe kaj superante la honton<br />
pro la apenaŭ estingitaj ribelaj juĝoj kaj akuzoj kontraŭ la sama Dio, sian<br />
kontentiĝon pro ties ekzisto kaj ĉeesto.<br />
En tiu stato la sepdekkvinjara maljunulo trovis okazon por ŝerceti kun amikoj.<br />
Ne tro tamen pro tio, ke en lia memoro ankoraŭ ĉeestiĝas kiu multe suferis.<br />
Tiam Ĝino ne retenis babilemon kaj simpatiemajn rilatajn signojn kun<br />
personoj kaj ree akceptis la kutimajn volontulajn taskojn, eĉ se nur de anstataŭo,<br />
por ĝisdatigantaj kvazaŭlekcioj: en propraj fakoj, literaturo greka-latina<br />
kies belaĵojn li kapablis kontentige kombini en siaj prireligiaj komunikeblaj<br />
scioj, kie la fluo ŝajnis neniam halti. El li ankaŭ reeliris la kapabla kaj senŝancela<br />
verviganto de renkontiĝoj kaj distraĵoj por la malplijunaro aŭ “avanaro”.<br />
“Indas ke mi ripetu, preskaŭ laŭvorte diradis Albina, lian allogan improvizitan<br />
konversacian sintezadon kun kleraj homoj:<br />
“Kiu pli mistraktata ol Dio? La jarcento kiu antaŭ ni fuĝas estis jarcento<br />
kiu en multaj el siaj influaj kaj disvastiĝintaj filozofiaj movadoj, pretendis forstreki<br />
la spacon de la kredo, malpermesi precize la eniron de Dio en la menson<br />
kaj koron de la homoj. Fakte, laŭ la materialistoj la transcendo estas nenio<br />
pli ol iluzio, kaj laŭ la pozitivistoj Dio estas neutila hipotezo, laŭ la idealistoj<br />
la kredoveroj estas mitaj alproksimiĝoj el kiuj filozofio eltiradas la racian<br />
kernon, laŭ marksistoj, la aferoj pluiras trans tion ĉar, laŭ ili, Dio estas<br />
nek iluzio nek mito nek neutila hipotezo: Dio estas pliekzakte alienacieca<br />
opreso, kies kaŭzojn oni devas elradike eltranĉi ĉar, krome, religio estas la<br />
420
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
rifuĝo de la opresa kreitaĵo, la koro de senkompata mondo kaj ĝi estas la<br />
opio por la popolo. “Obsedan tutmondan nevrozon” volas vidi freŭdistoj en<br />
la religio. Kaj samtempe la ateista frakcio de ekzistencialistoj faras el Dio dialektikan<br />
nesencaĵon dum iliaj kontraŭuloj, la strukturalistoj, puŝas Dion inter<br />
la fabelajn neniaĵojn. Kaj puraj kontraŭsencoj estas, laŭ neopozitivistoj,<br />
ĉiuj kredasertoj kaj metafizikaj propozicioj aŭ nur materialo por psikanalizistoj.<br />
Por liberecemuloj, eĉ la nocio pri Dio sklavigas la homaron! Por postmodernismemuloj<br />
Dio rompus la absolutan memstarecon de la homo... Ni iru<br />
laŭdi Dion por ke Li estu ankaŭ la plej amata, krom la plej fantasmagorie neata”.<br />
En tiu reviviĝa psikostato evidentiĝis, ke la fandiĝo kun la animo de Albina rekreiĝis<br />
senrezerva ĝis la minimumaj etaĵoj kaj senteroj, tiom, ke li kutimis, reeĥante<br />
versojn de Cesare Pavese 2 , kun malsamaj tonoj sed kun la sama sentuma<br />
intenso, ripetadi adresante Albinan:<br />
“Pro amo viaj amoj<br />
fariĝis miaj amoj!”.<br />
Tiujn du sepsilabajn versojn, kiujn li taksis “mistikaj kvankam remaĉeblaj”,<br />
estis preta prononci Albina kiam la humuro de Ĝino minacis ekakiri la krizan<br />
regresiĝon. Kvazaŭ estus ŝi la kaŭzo de tiu humurŝanĝo, ŝi apelaciis al tiuj<br />
versoj kaj karese ripetadis ĉar por ŝi tiun ĝojon, kiun la edzo elfosadis per rezonado,<br />
ŝi travivadis spontane, kaj eĉ sen paroli pri tio, dum siaj volontulaj<br />
servoj al ĉirkaŭuloj aŭ, pli ĝenerale, al proksimuloj, kaj ŝi havis la certecon,<br />
kaj, foje, la sensacon, esti ame servanta al sia Elvira kvazaŭpluvivanta. Ankaŭ<br />
ŝi tamen, foje, trovis impulson kaŝi kaj bridi la ĝojan fluon pro la abrupta prezentiĝo,<br />
al sia memoro, de la infano/junulino skuetiĝanta per doloro aŭ perdanta<br />
kontakton kun la vivo.<br />
Tiuj versoj, kun siaj halooj sentaj kaj memoraj, rolis kiel lasta ilo por elnestigi<br />
Ĝinon el ondo de melankolio malebligante, ke ĝi refariĝu tristeco kaj<br />
muteco.<br />
Albina jam sperte konstatis, ke kiam li komencis intensigi interparolojn kaj<br />
komuniĝojn signifis, ke li eliras el tia stato; tion oni komprenus ankaŭ el lia<br />
revenanta emo karesi aŭ ame komplimenti la nepojn de siaj amikoj kaj kunĝoji<br />
pri ili, kvazaŭ la konscio pri la samo al li neita fine jam definitive fariĝus,<br />
krom eltenebla senperspektivaĵo, ankaŭ fonto de pli homa sentemo; iam, foje,<br />
tiaj ĝojoj de amikoj suferigis lin ne pro envio, tio estas pro bedaŭro, ke ili ĝo-<br />
2 Piemonta verkisto kaj poeto (1908-1950), kies verkoj, aparte iuj poemoj foje originalaj pro<br />
formo kaj enhavo, multe influis la torinan kulturon.<br />
421
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
jas, sed pro nebremsebla, el nekonsciaj profundecoj, elmerĝo, ke tiaj ĝojoj al li<br />
estas neataj. Albina atendadis kaj gvatadis kaj provadis anticipi tiun momenton.<br />
Kaj, reveninte, tio ĉarmiĝis kiel nova naskiĝo.<br />
Albina enŝovadis okazon por memori pri la oka ĉefmalvirtema tendenco en<br />
la homa psiko. En kelkaj el la mezepokaj Sumoj estas aldonata al la sep ĉefaj<br />
malvirtoj ankaŭ la okan: la tristeco! Pro tio ke tristeco forgesas kaj nuligas la gajigantan<br />
ĉeeston de Dio.<br />
En la taglibra paĝo, notite eble nur humursente, kie Ĝino plurfoje sin vizias<br />
kavaliro deseligita, rilate tiun strebon forigi tristecon kaj eksciti ĝojon, oni povas<br />
eltiri tiujn dialogojn, kie Albina iniciate rolas:<br />
“Mi iom agnostikas”.<br />
“Pri kio vi agnostikas?”.<br />
“Ke vi estas kavaliro deseligita. Vi male ensaltis sur novan turnirulon, ni<br />
kune rajdas plifortan turnirulon!”.<br />
“El kio tiu nova ĉevalo militema? Ĉu mi min ŝirmu per kiraso kaj helmo<br />
por batali kontraŭ mi mem?”.<br />
“Tiuj viaj, kaj miaj, volo kaj provo transdoni kristanajn fundamentojn pri<br />
preamboloj de nia kredo; kaj tiu via nova kreskanta engaĝiĝo prelegi kaj alfronti<br />
penojn por utili al la proksimuloj... kaj devontiĝo kontribui finance. Ni<br />
de tiuj taskoj ne estas deseligitaj! Jen nia nova turnirulo!”.<br />
“Fakte tial, laŭ vi, ni ĉiam povas firme rajdi”.<br />
“Fakte nun vi ĉerpas el nova kunteksto, el nova sperto markantaj konvinkige<br />
vian vervon, viajn malkovraĵojn de la vivsenco”.<br />
“Tiam, laŭ vi, ni lanĉite marŝas sur la vojo de sanktiĝo...! Malestas nur la<br />
publika aplaŭdo! Male, mi de tempo al tempo deseliĝas de tiu turnirulo, la<br />
kapon konscia kaj la okulojn streĉitaj, por reordigi ĝian selon kaj mian kirason”.<br />
“Pli ekzakte, por vin disciplinigi en la servo al Jesuo Kristo kaj al ties fratoj...<br />
Mi haltas venkita de via dialektiko! Pro amo viaj amoj fariĝis miaj<br />
amoj!”.<br />
“Pro amo viaj amoj<br />
fariĝis miaj amoj!”.<br />
422
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro dudekunua<br />
Denove surseliĝinta kavaliro<br />
Intensigante la volontulajn aktivadojn, sed senvole, Ĝino fariĝas rilatpunkto<br />
por la maljunularo de sia kaj najbaraj paroĥaj distriktoj lin invitantaj kiel iniciatinton<br />
de novaj aktivadoj naskiĝantaj el la religia grundo. Kune kun maljunuloj<br />
partoprenis en liaj renkontiĝoj ankaŭ ularo malpli maljunaĝa. Al ĉiuj<br />
ŝajnis, kaj eble ankaŭ al li mem, ke lia maljunaĝo jam estas trovanta novajn<br />
okupiĝojn, plibone ke ĝi povas kaj devas investi sian tempon avantaĝe de la<br />
socio, kontentigante same korpon kiel spiriton. Al tio li sukcesis altiri, ne rifuzante,<br />
foje, esprimi ĝojon pro la akceptiĝo ĉe la publiko, kaj pro tio, ke diversaj<br />
sferoj de sia humanisma sciaro preskaŭ spontane investiĝas. Al ĉio tio li<br />
aldonis, kvazaŭ por ne tro malbridi sian korvibriĝon kaj por sin ironie distancigi<br />
el sia intelektula emo al verserĉado, ke “kristanismo ŝajnas esti inventita<br />
kaj tajlorita al miaj maljunulecaj bezonoj...”; kaj, ironie direktante la fingron<br />
kontraŭ la profitemulo, kaŝita en li mem, preta, laŭ li, ekspluati eĉ religiaĵojn<br />
kaj eĉ ilin fleksi laŭ sia mezuro “kiu nun, por mi, estas provo fari el ĝi ilo por<br />
miaj kontentiĝoj kaj ambicio, malbonŝance. Kristanismo do je mia servo kun<br />
risko ĝin bastardigi!!!”. Eĉ tiu sinanalizado estas frukto, komentos Albina, de<br />
la emo senindulge spioni ene de si mem, inokulita dum la seminariaj jaroj.<br />
Kvankam tiuj “spionadoj” ene de si mem fruktis travideblecon kaj sintonion<br />
kun postuloj de sincera konscienco, tamen Albina foje ne sin malpermesis tiujn<br />
suspektigi trooftaj, preskaŭ “obsedo”.<br />
“Sed tiu kristanismo havas sencon kaj altiron nur se kunligita kun ĉieĉeestaj<br />
signoj motivantaj ĝojon pri Lia ekzisto, sendepende de nia pri ĝi frandado”,<br />
Ĝino recitis al si kaj al Albina kaj en meditaj diktaĵoj. Kaj tio estis kiel la<br />
lasta eta kaj kaŝita testamenta devizo.<br />
Rilate volontuladon, ankaŭ lian animon ekronĝis, bonŝance nur por esti forigita,<br />
la komuna krizo tiel taglibrigita: “Ĉu valoras la penon insisti en energikonsuma<br />
flegado kaj morallevigo de homoj kiuj, kvazaŭ spite al volontula<br />
konstanta engaĝo, daŭras esti mizeraj, perfortemaj kaj agitiĝemaj? “.<br />
Aldone al tiu foje okulumadis, jen el lia memironiemo jen el la stato de lia<br />
kreopovo, la maldelikata, sed sproncela, fendo ke volontulado okazigas la lastan<br />
rezistolinion de maljunulo perdinta esperon kaj kapablon rekte influi la<br />
mondon: forpermesiĝi el vivo ja, sed almenaŭ en kontakto kun hejmaj kaj eks-<br />
423
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
terhejmaj malbedaŭraj komentoj! Sed por igi nur ŝajna tiu pesimisman vivvizion<br />
li tenis jam preta kaj rimarkita, eĉ en prelegaj dialogoj, korektigan realĝustigon:<br />
“Bono valoras per si mem, sendepende de la motivaĵoj de la ĝin faranto“.<br />
Iujn de la lastaj vivjaroj li volontule dediĉis al la asistado de narkotaĵemuloj<br />
ekaktivantaj por eliri el la sindetruo en rekupera komunumo, funkciante,<br />
krom ĉiohelpanto, kiel psikologia spertulo. Ĉiutage unu horo aŭ pli inter la gejunuloj,<br />
foje ankaŭ pli ol kvarjaraĝuloj!<br />
Intereson ekscitas liaj impresoj pri si, plurfoje priskribitaj al la edzino kvazaŭ<br />
por reflektigi al si la ĝustan ordon de valoroj. Sentojn inter si kontraŭajn li<br />
notis en si mem rilate la “gastojn” en saniga kaj el narko-uzo-liberiga traktado:<br />
“se mi uzas multe da kompato kaj amo traktante kun la liberiĝantoj el narkotaĵoj,<br />
se mi paciencas en la aŭskultado kaj esprimas sincerajn simpation kaj<br />
partoprenon,ilin fortigante en la submetiĝo al la “ programaj” bridaĵoj de<br />
reeduka kunvivado, ja jes ĉio vera! Sed ĝuste tio, tamen, reage ekprovas<br />
transformiĝi al malsimpatio kaj al senmizerikorda juĝo kontraŭ la interrompantoj<br />
de la sentoksiga kuraca-reeduka “programo” aŭ kontraŭ rehokiĝantoj<br />
tra narkotaĵoj kaj krimoj: en min pli ol doloro foje ensaltiĝas punvolo!”. La elreviĝo<br />
de nereduktiĝo je drogouzo ekprovas translimiĝi al malsimpatio kaj eĉ<br />
ŝanĝi la amon en same tioman indignon. “Mi devas daŭre min refari kaj konfronti<br />
kun Jesuo Kristo, li lasos skribite, kies faktema elvola kompato neniam<br />
ĉesas kaj ĉiam renoviĝas. Kiom da luktaj rezonadoj kun tiuj miaj<br />
impulsoj…”.<br />
Li kutimis signi en la taglibro, kiu poste restadis ofte malfermita sur skribotablo:<br />
tiom lia animo estis konfidema al Albina, kiu tamen daŭre respektadis<br />
lian privatecon. En paĝo de tiuj lastaj tagoj registritas jenaj vortoj kiujn li<br />
en suferanta intimo envolvis je poeziemocio laŭ sia kutima stilo, eble aludantaj<br />
al Albina:<br />
“Jam ŝian vizaĝon brodas la pasintaj belaĵoj pluvivaj en mia memoro kun<br />
la virtoj de ŝia animo. Ĉu ĝuste la virtoj forfuĝigis, kvazaŭ senutilajn, la fizikajn<br />
belaĵojn de ŝia vizaĝo tiun ĉi trastrekante per faltoj? Aŭ ĉu mia neglektemo<br />
aŭ indiferento konsentis, ke tiuj ĉi instaliĝu ĉirkaŭ la ĉarmaĵoj de ŝia vizaĝo?<br />
Kulpas mi kiu ne antaŭvidis tion! Kial mi ne haltigis tian ekruiniĝon? Aŭ<br />
ĉu, eble, tio ne estas ruiniĝo sed nur envolvilo kaj gardilo de jam maturiĝintaj<br />
kaŝitaj belecoj? Jes, ili estas altiraĵoj iam nur apenaŭ traviditaj! Jen mi ilin<br />
kisas kaj kontemplas”.<br />
Kiam Albina rekonis al si la rajton kaj devon legi tiujn liniojn, tiujn alu-<br />
424
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
dojn ŝi ne hezitis atribui al si kun kontentiĝo, kaj nur kun pudorsento ilin poste<br />
allasis inter la materialoj al la finkompilisto de la romano. Rilate la taglibron<br />
ŝi feliĉis konstatigi, ke liaj registritaj rimarkoj kiam estas facile kaj komunikiĝante<br />
kompreneblaj ili ne estas leĝeraj, nome ne senaj je subtila enhavo,<br />
kaj kiam ili postulas pli da atento tio okazas pro densigo de pensaĵoj.<br />
Iun tagon Ĝino, je la kutima horo, ne supreniris al la supra etaĝo. Laŭakorde,<br />
kiam neantaŭvidita malhelpo malebligas la ĉiutagan renkontiĝon, du telefontriloj<br />
avizas, ke la rakontada kunsido prokrastiĝas je unu tago, male unu telefontrilo<br />
signalas baldaŭan alvenon. Tiun merkredan matenon Ĝino ne signalis<br />
ion ajn okazotan. Tiam la “notaria” esperantista kunlaboranto, venkinte hezitojn,<br />
subenkuris, frapis. Neniu respondo. Oni sciis, ke Albina la matenon aktivadis<br />
en sia volontulejo ĉe siaj pormalavantaguloj de Cottolengo (Kotolengo).<br />
Post dek minutoj la kundomano, superinte la kromajn hezitojn, provis telefonkontakton<br />
sed senrezulte, kaj refrapis ĉe la pordo, kaj rememoris, ke inter<br />
la ŝlosiloj de sia ŝlosilujo kuŝas ankaŭ tiu de la apartamento de sia amiko. Li<br />
kuris malfermi, timante ion gravan, puŝis la internajn pordojn, eĉ tiun dormoĉambran:<br />
la amiko surlite, littukstringanta la manon kaj sternitaj la brakojn kaj<br />
vitraj la okulojn, kuŝas en la malstimulita pozicio kvazaŭ poze. La alvokoj<br />
akompanas la mantuŝojn sur la frunto: la korpo ankoraŭ varmas. Tamen la alarmo<br />
kaj la rapidhelpo nenion povis. Albina, haste revenigita, apenaŭ travidis, inter<br />
flustritaj bedaŭro-komentoj, sian viron en ambulanco, eble jam mortan, eble<br />
mortantan; en malsanulejo lin trovis jam mortintan.<br />
Ĝino mortis, subite, dumdorme aŭ unuavekiĝe, eble helppetis, eble ne konsciis<br />
sian alvenantan sorton, eble eĉ la tempo adresigi sian spiriton al Dio mankis<br />
al li. La manoj stringis littukrandojn kvazaŭ serĉantaj helpan apogilon aŭ distrigilon<br />
el doloro. Tiuj littukrandoj eble devus esti mi, bedaŭros Albina.<br />
Ĝino estis vojaĝanta kun enviebla bona farto kaj intelekta lucido tra la sepdeksepa<br />
jaro. Fulma infarkto fortranĉis eĉ liajn dolorajn rememorojn al kiuj li<br />
estis tiom alforĝita, kaj certe enmetis lin en la daŭre volitan ĝojon.<br />
Restis, kaj restos eble kelkatempe, pri li etaj memoraĵoj, krom la jenaj<br />
(bonŝance!) skribitaj, intense amataj kaj mense pludaŭrigataj ĉe lia kunulino,<br />
kaj ŝatataj ĉe iuj aliaj, eble tro malfrue informitaj pri lia forpaso.<br />
Albina, senaĝa maljunulino, intence dissemis al siaj kaj liaj intimuloj, ke li,<br />
post la foriĝo de Elvira, sukcesis venki deprimiĝon kaj ankoraŭ vivi plane kaj<br />
cele, sed intime tiu memoro jam fariĝis konstanta dolĉa borilo. Ĝino por ŝi estis<br />
prizorgebla sed ne bezona je prizorgoj: ŝi ideale vartis precipe sian kreaĵon!<br />
Ŝia vivo: semajnaj du florbukedoj kaj preĝejo kaj volontulejo.<br />
425
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
“Ligitaj en la vivo, apudaj en la tomboj, kunigitaj ĉe Dio”, ŝi diktis por la<br />
funebra bildeto aludanta la forpasintinon. Tiu moto atendas realiĝi ankaŭ por<br />
ŝi, dume ŝi vivas en sereneco, kvankam apogita sur doloraj memoraĵoj mildige<br />
malakrigitaj de la tempo kaj de la rakontado pri li en la ĉi romankompilado.<br />
Rilate ties enhavojn ŝi plezuriĝis pro tio, ke ili fidele kaj sincere reflektas liajn<br />
karakteron kaj realajn travivaĵojn.<br />
Rilate tion, malmultajn tagojn antaŭe Ĝino ricevis respondojn al sia enketo<br />
ĉe amikoj ĉu tiu ĉi romano-biografaĵo povus trovi legantojn: venis neunufoja<br />
obĵeto ke legantoj malfacile rezistos ĝis la fino de rakonteroj kiuj ne obeas al<br />
modernaj ”rekte enen, rekte alen”, kaj, se la “entenoj“ (pli gramatike ol stile<br />
sufiĉe prilaboritaj!) povas trafi la fantazion, bedaŭrinde el la diktanto ŝpruciĝas,<br />
krom sento de frustracio kaj intelekteca ludo, tro da solena asertada<br />
aplombo limiĝanta kun orgojlo kaj trotakso pri si. Pri tiu ĉi lasta punkto li ŝercis,<br />
ke la kontrolistoj intuicie aŭdis la graŭlaĵojn de Albina, kvankam li kaj ŝi<br />
alkalkulis la diktatan “modestecon vestitan per orgojlo” pli al aspektoj ol al<br />
realo, kaj la tendencon intelektule ludi pri ĉio kaj sur ĉio pli al dialektikemo ol<br />
al pretendo de supereco. Ankaŭ li foje allasadis, ke sen tiu “asertemo” la komunikado<br />
estus pli komunikiĝa kaj simpatiekscita kaj tio pruviĝis diversokaze;<br />
ielaj klopodoj sin moderigi foje sukcesis, plurfoje konstatis, ke la malvirto<br />
fenikse renaskiĝas.<br />
Esperantistoj preserarojn kaj stilmallertaĵojn amatore ĉasantaj, kaj pli ol amatore<br />
ĉion trasarkantaj, ne sin detenis proponi plibonigaĵojn rilate lingvan precizecon<br />
por elimini, ekzemple, neapenaŭajn stumblojn, aŭ kredigi konceptan<br />
klarecon makulita per antikvlingveco kie diafaneco anstataŭas nuancecon: sume<br />
estis konsilite preskaŭ ĉion “amendi”, ankaŭ pro la sencobskuranta kvanto da dubaj<br />
amikoj kaj por malhelpi, ke la komenca originaleco finiĝu en averaĝecon. Por<br />
sondi el faktoj tiun “klarecomankon”, al ili li laŭtvoĉe legadis erojn kritikitajn:<br />
kaj al li ŝajnis, ke en la hezitigaj “kritikistoj” ne tute forestis iu, kvankam<br />
apenaŭ perceptebla, “klopodo por ne kompreni”, laŭ konfidencaj liaj samtempaj<br />
reagoj. Ankaŭ pro tio, li insistis en la serĉado pri la plej malpli maltaŭga titolo<br />
kiu provizore sonis “materialoj por la romano serĉanta titolon”. La definitiva,<br />
ne sen amikaj prijuĝoj, markiĝas per aludo al Dio kiu lin ĝojigis kaj suferigis.<br />
Suferigi por fine ĝojigi. Tial, laŭ lia, kaj de Albina, deziro: Ĉu stumbliganto<br />
aŭ ĝojiganto. Sed konsiloj de antaŭlegantoj preferigis La homo kiu ne sukcesis<br />
trompi sin mem?<br />
Foje vizitante, aŭ revenante de vizito al iliaj entombaj restaĵoj, Albina sin metis<br />
antaŭ Ĝino ame riproĉante pro tio ke li ne plenumis la promeson: “Mi ko-<br />
426
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
nigos al vi mian surseliĝon sur la nerevenanta turnirulo, kiu elseliĝas ĉe tiu<br />
kiu nova faras ĉion”. Ja jes, li konigis nur sian sepultadon!<br />
Albina nun restas sola konservi la restaĵojn de l’ vivo kiu konsumiĝis tute<br />
por ŝi kaj de l’ vivo kiu eliris el ŝi. Timeme ŝi pri ili parolas, kvazaŭ por ne<br />
disperdi sian trezoron, preta prefere aŭskulti por partoprene konsoli alies<br />
afliktaĵojn. Eĉ rilate liajn rememorajn rakontojn, celantajn romaniĝi, ŝi ne volis<br />
modifi kaj opiniis ne revizibezonaj la jam diktitajn preferante, ke ili restu<br />
elementoj prilaboritaj por la eventuala romano, kiu laŭ ŝi devus elmontri super<br />
la oficiala titolo la almenaŭ etlitere esprimon: „materialoj por la romano”.<br />
Preskaŭ ĉiutage ŝi supreniras al la supra etaĝo, sidiĝas apud la esperantiganto<br />
de la vivrakonto de sia edzo, precizigante kaj aldonante erojn, konsultante<br />
la edzan taglibron, nun sian viatikon. El ĝi ŝi elĉerpas erojn koncernantajn<br />
Elviran, kiel jenajn, de ŝi apenaŭ konatajn ĉar de Ĝino nur vage aluditajn:<br />
1. Spasmanta ŝoso de l’ kor’,<br />
ankaŭ post via disfandiĝ’<br />
vi ne estas ter’<br />
nek ŝovaĝa radik’<br />
ebria je tero kaj akvo<br />
disvastiĝanta tra ĉiuj nenioj.<br />
Vi estas tie-ĉi kun mi!<br />
2. Nek koro nek ama fantazio<br />
vian leĝeran momenton<br />
vian bruon de hirunda flugo<br />
viajn kriojn dolĉajn fendojn<br />
rekreas aŭ belige tordas<br />
kaj igas el morto vivaj:<br />
vi estas tie-ĉi kun mi!<br />
3. Kiam elvokendas beleco<br />
ĝi havas vizaĝon vian<br />
kiam elvokendas disfalo<br />
ĝi, ve! havas vizaĝon vian<br />
kiam elvokendas primia bildo<br />
ĝi havas doloran vizaĝon vian<br />
sed vi estas tie-ĉi kun mi!<br />
VI ESTAS ĈI-TIE KUN MI<br />
427
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
4. Kio estis via malhela<br />
tero kiun vi abele fendis<br />
nun forgesas viajn spurojn,<br />
konturoj viaj nun malŝaŭmas,<br />
ankaŭ el priviaj memoraĵoj<br />
ekemanas ŝanceliĝojn.<br />
Sed vi estas tie-ĉi kun mi!<br />
5. Tie-ĉi ne pro obstina memoro<br />
nek pro velkantaj memoraĵoj<br />
ĉiuflanke vin elvokantaj<br />
nek pro la promesoj foje<br />
plu en iluziojn vekiĝantaj<br />
sed pro promesoj eterne igantaj<br />
vi estas tie-ĉi kun mi!<br />
6. Kial ploradon senutile ĉie<br />
ploris sennombraj kunteranoj?<br />
Kial enigmigi jam klarajn vortojn?<br />
Aŭ ĉu mi hontas sciigi aliajn<br />
kaj min, ke vi havas ĝojsperton?<br />
Oni ne plu penu cedi antaŭ vero<br />
ĉar vi estas tie-ĉi kun mi!<br />
7. Mi volas ne plu plori,<br />
mi ne rajtas plori, ploro<br />
miskomprenigas sorton<br />
malpliigas vian ĝojon,<br />
senutiligas certecojn,<br />
resatigas vin de tero kaj akvo<br />
dum male vi brilas ĉi-tie kun mi.<br />
8. Ĉio mia vias, ĉio via mias…<br />
Tie-ĉi la poemeto eble atendis kroman favoran momenton por kompletiĝi<br />
per intuicieblaj versoj.<br />
Ke li ne rezignis esplori kaj interpreti la aktualan socion, spite al sia dolora<br />
memoro tentita fariĝi disiga delektiĝo, koniĝas el longaj notoj verkitaj<br />
unuspire kaj parte esperante, kiel la jena, eble ŝablona sed pasia, el liaj ŝatataj<br />
428
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
temoj: “La nia estas mondo de intensa komunikado: telefono, telefakso, elektronika<br />
poŝto, porteblaj varifunkciaj telefonetoj, sintezaj alfabetoj... estigas senĉesan<br />
elmemiĝon. Tio diluas la intensecon de la emocioj igante ĉion ŝajnemocia<br />
kaj bagateligante la vizaĝvizaĝan rakontadon ĉar malofte emociado<br />
naskiĝas el profundo de sentoj, kaj ĉiukaze restas forflue; kiam la sentoj estas<br />
bezonataj kaj urĝataj, la homo trokomunikanta riskas ne plu trovi la ĝustajn<br />
lingvaĵojn kaj la oportunajn ulojn, tiujn ĉi jam aridiĝintajn kiel li. Komunikado<br />
sensentema sekigas la sentimentan fonton mem, same kiel la troa komunikado<br />
riskas afektiĝi”.<br />
Kroma eltiraĵo el la sama paĝo:<br />
“Kiam sentoj, la geedzecaj kaj amaj sentoj ekvelkas, necesas ilin ekveki per<br />
eksteraj gestoj kaj signoj: la praktikado de simbolaj signoj foje reeĥigas kaj<br />
fajrigas la ekpaliĝantajn sentojn al veraj sentoj: la komunikado povas fariĝi<br />
signo aŭ postuli signojn ĝermantajn en veran amon”.<br />
Kaj aliajn erojn de liaj konfidencoj Albina, kvazaŭ por ekkvitigi sian ŝuldon<br />
al la memoro pri li, legadis gustumante vortojn kiujn ŝi plezuriĝe eldiris<br />
laŭ lia infleksio.<br />
“Mi neniun instinkte kaj spontane amis krom Ŝin kaj Elviran. Sed se amo<br />
estas deziri bonon al aliaj, eĉ al fremduloj, kaj prizorgi nivele de intenco kaj<br />
volo, laŭeble, ilian sorton, mi amas ĉiujn pere de miaj amatoj engaĝiĝantaj por<br />
la aliaj”.<br />
Per ĉi-suba noto eble li sin akuzas:<br />
"Se la eterneco konsistos, krom el esti, ankaŭ el fari, mi dum ĝi pardonpetados<br />
al sennombraj homoj. Mi malofte ĝojis antaŭ iliaj bonŝancoj kaj komfortoj<br />
ĉar tiuj ĉi ŝajnis al mia kora mallarĝeco malpliigi la miajn aŭ montre<br />
riveli kion, materian aŭ intiman, mi ne havas; ofte mia animo nur aspekte partoprenis,<br />
pense kaj kore, en iliaj suferoj, se ne kiam venke kroniĝis mia volo<br />
malkonsenti kaj kontraŭi indiferenton aŭ malkontenton tiujn ĉi envojigante al<br />
la akcepto kaj kontentiĝo. Tia listo neniam finiĝos! Foje mi ekĝojas antaŭ alies<br />
missortoj. Mi imputas tian spontanan, sed rege kontrolebran, psikmisaĵaĉon<br />
al la kategoria “amo por la katastrofo” kvazaŭ tiu ĉi pliprestiĝigus min kiel<br />
spektanton aŭ rakontanton. Ankaŭ pro tio mi devos pardonpeti al pluraj”.<br />
Aldonaĵo de Albina: “Ofte li manifestis, ke mem estas luktanta kun tiaj supre<br />
priskribitaj nevolaj tendencoj. Tia lukto, kunfandita kun la vola amo, estigas,<br />
mi certas, lian punkton de merita nobleco. Foje li konsterne miris, protestante<br />
kontraŭ si mem, pri sia ofta unua instinkta impulso de envio antaŭ nova<br />
anonco feliĉiga por proksimuloj, kaj komentis: ĉu ne estas tio, en mi, la signo de<br />
429
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
la origina peko? Ĉiel ajn mi preĝas, tio estas mi volas deziri el Dio ĉion bonan<br />
al tiuj, kiujn mi tuj unuaimpulse ne amis”.<br />
Ĉi-sube estas elmontrata lia kutima sinteno:<br />
“Matene, kiam mi atendas, ke Albina vekiĝos, mi preĝas por ĉiuj kiuj estis<br />
kreitaj, de la fora unua antaŭhistoria mortinta homo ĝis la nun vanuanta en<br />
la nenion de sia korpo. Por ĉiuj mi volas sperti kundestinon, eĉ por la mortigintoj.<br />
Por ĉiuj mi volas sperti kundestinsenton, eĉ por la perfortuloj kiuj pretendis<br />
ŝanĝi la alies destinon tiujn ĉi igante sklavoj aŭ servantoj aŭ ilin, fine,<br />
mortigante. Mi petegas kompaton por tiuj kiuj, sin iluziinte povi periferiigi<br />
Dion, mistrafis la ĝustan vojon kaj provis lin elimini aŭ lin igi sia servisto. Mi<br />
volus ilin ami kiel Li ilin amas. Mi volus ke ĉiu akceptu la Elaĉetinton por ĉiuj!”.<br />
La jenaj obskuraj vortoj, eble el klara konscienco pri sia fino, pri kiuj Albina<br />
trovas similajn al liaj konfidencoj:<br />
“Mi forlasis al morto aliajn, justas nun, ke aliaj forlasu min al morto”.<br />
Ĉu kulposento pro imagita allaso de pluaj kuracoj rilate Elviran? Aŭ nur pro<br />
lia indiferento antaŭ la seninterrompa homara glitado al morto? Aŭ protesta<br />
snobo pro senutileco, okaze de morto, de la homa solidareco?<br />
La jena certe naskiĝis el lia admiro pri la religia fido kaj allaso al Dio, kiun<br />
li vidis en Elvira: fido kaj allaso kiuj tro malofte estas perceptataj kaj konataj<br />
ĉe ordinaruloj, kiuj fuĝe preterpasas super la suferantaj animoj sen provi eniĝi<br />
en iliajn mensojn: “Malfacilas hodiaŭ paroli per edifanta modelo de la individua<br />
vivo: eĉ la plej sankta vivstilo restas nekonata kaj neinflua: estas rezultoj<br />
de la moderna nova mortostilo. Virtulo iam influe videbliĝis, hodiaŭ li restas<br />
aŭ ne vidata aŭ ne konsiderata: estas la nova maniero eklipsigi Dion kaj eklezion<br />
kaj sanktaĵojn ĉiuspecajn”.<br />
La suspekto pri proksimiĝanta morto elrampas ankaŭ el la sekva laŭsenca<br />
citaĵo el verko de Casanova (Kazanova), krajone substrekita:<br />
“Kiam la monstra morto forportas el partero spektanton, tiu ĉi estas ekscitiĝanta<br />
pli ol antaŭe pri la spektaklo... Casanova tamen plene sin konfidis al<br />
Disinjoro kiel volas mi nun”.<br />
Post lia forpaso revenis ĉe lian domon libroj pruntitaj. Kaj oni memoris pri<br />
alia lia merito, tiu de fervora pruntedonanto de libroj eĉ al personoj malpli fidindaj<br />
por la redono; ankaŭ tial oni kelkfoje konsideris lin naiva bonemulo,<br />
kaj Albina memorigas, ke por li libro estas varo cirkuligenda, malgraŭ riskoj<br />
perdi ĉion, por plifluigi kulturon per rekta parola opiniinterŝanĝo, en kiu lia<br />
vidpunkto fariĝis ekaliro al Dio, ĉe ĉiu redonado, kaj, ke foje libro reale fari-<br />
430
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ĝas vehiklo de idekonatiĝo. De tio, lia konduta devizo: Libro ne pruntita libro<br />
funebrita!<br />
El lia komputilo dedukteblas, ke li estis prilaboranta, eble ne nur kiel kabinetan<br />
provaĵon, verkon, kies ĉapitroj estas apenaŭ skizitaj, nur tiu fina kon -<br />
turiĝas finfarite pritraktita eble publikigcele; ĝi pritaktas aktualan problemon:<br />
la kulpoj de la eklezio, tiom tiuj flagosvingitaj en klerikaj babiladoj kiom tiuj<br />
serioze ŝvebigitaj en laikistiĝantaj medioj. Prie li skribas:<br />
“Kiel oni scias, kristanoj batas al si la bruston kaj praktikas la specifan riton<br />
de la pardonpeto al Dio kaj estas ordonitaj senkondiĉe reciproke pardonpeti,<br />
eĉ pardoni la persekutantajn malamikojn: oni povas vidi el tio, ke neniam<br />
ekleziemuloj ne priatentis kiom vastas la pekemo kaj pekeco de la eklezia<br />
membraro.<br />
“Hodiaŭ, en la renovigita esplorlibero, oni ofte frapas kontraŭ kazoj en kiuj<br />
kristanaj komunumoj aŭ la tuta kristanaro aŭ kaj eĉ la mem superaj aŭtoritatuloj<br />
de la eklezioj ŝajnas kompromititaj en maljustaĵoj aparte koncerne la homajn<br />
rajtojn. Jen la problemo: Ĉu vere la eklezio pekis?<br />
“Por laikisto, al kiu neniel interesas la sorto de la eklezio, la historio montras<br />
nereteneble kaj nekontesteble, ke la eklezio ofendis la homon, nome pekis;<br />
kristano male recitas en sia kredo: mi kredas je unu eklezio... sankta ktp,<br />
dume la historiaĵojn vidas ankaŭ mem. Se por laikisto, kaj ne nur por li, la du<br />
konceptoj kontraŭdiras unu la alian, por kristano la peno ilin akordigi ne fendas<br />
la certecon, ke ili vere jam akordiĝas ĉe la dia vero.. Kiel? Kiel evidentigi kaj<br />
alproksimigi al racio tian akordigon?<br />
“Tiu problemo reflektiĝas ankaŭ en onidiraĵoj, kaj mobilizas foje kolerecajn<br />
sindefendojn aŭ neadojn de kulpo foje neglektante kiom da vero kuŝas en tiu<br />
afero, dum la evangelio ordonas, ke ni konu la veron ankaŭ en ĉi tiu kampo,<br />
ke ni purigu la memoron laŭ ĵusa fama diro.<br />
“Jen sinteze ĉi-koncerne mia penso kun elprovo ĝin pravigi per ĉeno de rezonadoj.<br />
La eklezio - mi parolas tiukaze pri katolika eklezio - estas sankta pro<br />
tio ke ĝi estas konstituata kaj loĝata de Kristo, de la sanktuloj kaj de tiuj kiuj<br />
nun vivas en la dia graco, tio estas en la amikeco kun Dio. Ĝi ne povas esti<br />
ankaŭ en peka aŭ pekema stato ĉar tio estus kontraŭdira kaj orientita kontraŭ<br />
Dio mem.<br />
“Kaj eĉ ĝiaj membroj ne povas esti pekantaj ĉar ne imageblas organismo<br />
tute senkulpa en kiu tamen ĉiu ĝia membro povas esti en kulpostato. Se iu solidaras<br />
kun tia vidpunkto, certe tiu penus eviti skizofrenion. Kiel do kombini<br />
respondon respekteman pri kaj historio, kaj kredo, kaj teologio? Kaj respekte-<br />
431
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
ma ankaŭ pri la postuloj de la racio, kvankam la kredo transsaltas la racion.<br />
Problemo nesolvita infektas ankaŭ la jam solvitajn...”.<br />
Jen lia provosolvo:<br />
“En la eklezio oni loĝas laŭjure (videble, samkiel en ĉiuj socioj) kaj intime<br />
(en sankteco, tio estas en plena harmonio kun Kristo). Ambaŭ manieroj povas<br />
esti damaĝataj kaj detruataj nur konscie kaj libervole.<br />
“Se iu, vole, disiĝas de la eklezio pro damaĝo aŭ vundo kontraŭ ĝia aspekta<br />
videbleco (herezulo, kiu ne akceptas aŭ batalas unu aŭ kelkajn dogmojn),<br />
ĉiuj vidas kaj povas informiĝi kaj konjekti kiu membras kaj kiu ne membras<br />
en la eklezio. Esceptokaze de eraro, la problemo proponiĝas jam solvita:<br />
nome oni vidas la pekanton (sendepende ĉu li vere tias antaŭ Dio, kiu vidas la<br />
koron dum ekleziulo ne kapablas eniri la profundaĵojn de alies konscienco).<br />
Kaj do oni vidas, ke tiu ulo ne plu membras en la eklezio.<br />
“Se iu disiĝas intime, nome se iu rifuzas Dion per libere vola sinteno dezirante<br />
Lin elimini, kristane vortite, per mortinda peko, tia ulo ne plu membras<br />
en la eklezio ĉar en tiu kazo estus kulpe implikita Jesuo Kristo. Tio estas,<br />
tiu ulo ekstereklezias pro tio ke en li ne plu ekzistas la karitato (aŭ dienverŝita<br />
graco) kaj la espero kaj la kredo. Aspekte li apartenas al la eklezio, reale li vivas<br />
ekstere, jen scianta pri tiu memekskludiĝo jen nescianta pri ĝi: tiamaniere<br />
li ne makulas je pekeco la eklezion.<br />
“Nu: kiel rilatas unu al la aliaj tiaj specoj de kristanoj, aspekta-intima kaj<br />
intima-senaspekta? Tio nun ne interesas, interesas nur kiom kaj kiel estas<br />
kuntrenita kaj implikita la eklezio.<br />
“Tiupunkte, tamen, antaŭeniĝas du problemoj, pli teologiaj ol kredaj. Por<br />
eliri el la malglataĵo jen mia rezonado.<br />
“1) Kial aserti, ke pekulo grave pekanta ne plu posedas la kredon? Ĉiuj katekismoj<br />
instruas, ke la peko detruas la karitaton (aŭ dienverŝitan kaj sanktigan<br />
gracon), ne necese la kredon. Mi respondas pripensante la demonojn. Ĉu<br />
tiuj ĉi posedas la kredon? Certe ne! Tamen ili scias tre bone, ke Dio ekzistas<br />
kaj, ke tiu ĉi sin rivelis al homoj ktp: ili scias tre bone per kiuj argumentoj oni<br />
demonstras, ke Dio ekzistas. Tamen ili ne havas la kredon! La kredo fakte sin<br />
fundas sur kredago kaj do sur fido je la komunikanto, kaj do sur amreago. Oni<br />
provu, eĉ strebu, imagi kredagon bazitan sur malinklino al la anoncanto aŭ revelacianto!<br />
Rifuzanto de Dio neniamaniere partoprenas intime al la vivo de la<br />
eklezio, ankaŭ se ekstere li tiel aspektas. Tial ĝuste la eklezio daŭrigas ne esti<br />
implikita en la peko, do konservas sian originan sanktecan staton ĝuste kiel<br />
proklamite en la kredkonfeso!<br />
432
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
“2) Dua problemo: tiam ĉu la eklezio povas sin proklami fremda antaŭ la<br />
misfaroj, plenumitaj de kristanoj laŭ la jarcentoj, kaj hodiaŭ disraportitaj de la<br />
historiistoj kaj ĵurnalistoj de la multkultura medio, aŭ senplende, se ne senhonte,<br />
fingre indikitaj eĉ de ĝiaj paŝtistoj?<br />
“Ne! La eklezio ne fremdiĝas el tiuj misfaroj pro tio ke ili ĉeestas kaj estis<br />
estigitaj kaj plenumitaj aŭ plenumigitaj de kristanoj aŭ kunkulpece de eroj de<br />
la kristana medio, ofte rajtigitaj per justigoj deduktitaj el la armilaro de la<br />
kristana teologio, pro tio ke la lavango de la misfarantoj, aŭ antaŭe aŭ poste,<br />
videble aniĝis al la eklezio, pro tio ke estas karakterizo de la eklezio pardonpeti<br />
pro la peko de la tuta homaro ktp. La eklezio pentofaras ankaŭ pro la kulpoj<br />
de kristanoj (dekomence ili tiaj edukiĝis) perfidaj kiaj Stalino kaj Hitlero,<br />
kiujn ĝi baptis sed ne sukcesis konfirmi en la kredo kaj en la laŭkrista<br />
konduto. Eklezio kondamnas la pekulon sed samtempe amas la malaprobiton<br />
kiel Kristo faris.<br />
“Tial daŭras validi la principo: la eklezio ne kulpas kaj ne povas pardonpeti<br />
pri si! Kaj juste kaj devige la papo pardonpetis antaŭ la tuta homaro pro la<br />
ĉiuepokaj homrajtaj ofendoj plenumitaj de kristanoj.<br />
“Tial daŭras valide la alia principo: la eklezio pardonpetas pro la pekoj de<br />
siaj ĉiuspecaj membroj, tio estas pro la misfaroj kaj pekoj de la membroj aspekte/intime<br />
kunligitaj al ĝi, kaj por membroj intime/neaspekte disiĝintaj.<br />
“Kion dirus pri tia rezonado la profesiaj teologoj?”. (Januaro 2002).<br />
Plie li substrekis tiujn lastajn notojn:<br />
“En elstara punkto mi ne penas min ne konflikti kun kleristoj kaj laikistoj:<br />
tio okazas kiam ili asertas la unuarangecon de la konscienco antaŭ la kredo. Ili<br />
ne scias, ke eĉ tiu principo fontas de la revelacio kaj de la kristana tradicio: estas<br />
ekzakte Sankta Paŭlo (Rom 15 kaj disloke) kiu tekstas, ke la konscienco<br />
rajtas ĉion juĝi kaj intelekte kribri kaj, ke homo devas obei al sia honesta<br />
konscienco. La Dua Vatikana Koncilio akcentis, ne malkiel la moderneco,<br />
tiun rajton emfazante, ke la homo devas sekvi la veron opiniatan tia de sia<br />
konscienco aŭ intelekto aŭ racio. Se intelekto konkludas, ekstremdeduktite, ke<br />
Kristo eraris, la konscienco devas lin forlasi, kaj inverse. Tio, cetere, koincidas<br />
kun la klasika helenisma kulturo, kie la racio kliniĝas nur antaŭ al la vero<br />
“Kaj kio se laikistoj (kiuj batalas la eklezion je defendo de sia libera konscienco)<br />
kaj laikistoj (kiuj volas sekvi sian konsciencon kaj tion proklamas riproĉante<br />
la eklezion pro ties supozita manko de tiu prioritata principo) kaj ĝenerale<br />
nekredantoj scius, ke mem… estas pensantaj kristane? Kiom malpli da<br />
miskomprenoj se oni forigus la supozon de antikristaneco de tiu principo! Ku-<br />
433
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
time miaj interparolantoj malĝoje penas agnoski, ke tiu principo deiras el kristanismo<br />
mem: ili ŝajnas suferi pro tio. Eble ili volus esti ĝiaj iniciatintoj. Prie, ĉiukaze,<br />
ili iom pravas ĉar ili revekis la principon ĝuste kiam kristanoj kondutis ĝin<br />
neglektante: ili nun elfosas perlon el kristana grundo foje tretumita de kredantoj<br />
mem pro la timo, ke praktika akcepto de tiu principo laŭleĝigu la kredforlason!<br />
Kredantoj rekonu tion kaj danku publike pro ĝia nova reenkarniĝo!...”. (januaro<br />
1997)”.<br />
Jen notoj pri prelego, eble skizo de artikolo, (marto 1999) el kiu atentigatas,<br />
ke la moderna kulturo igas preskaŭ neperceptebla grandparton de la religia<br />
simbolaro, notoj resumitaj ankaŭ en krajonumaĵoj sur paĝoj de liaj legitaĵoj.<br />
Kaj, fine, la sekvaj, ŝajne sendependaj unu de la alia, skribitaj nervoze kaj<br />
malprecize:<br />
“Ve! Ĉu ne okazas, ke la temo kaj argumentado pri Dio kontentigas pli<br />
mian volon imponi inter homoj ol veran sentatan bezonon pri Dio? Inter pledadoj<br />
kaj plendadoj pri Dio ĉu mi misuzas Dion por venki sur aliaj homoj?<br />
“Al mi plaĉis, funde, pensi kaj konsoliĝi per la ekzisto kaj ĉeesto de Dio.<br />
Sed tiu plezuriĝo, akompaniĝanta kun rezonadoj pri la ekzisto de Dio, foje entrudiĝas<br />
malprave en verkon kiu, kvankam ampleksanta la tutan homon, devas<br />
resti nur senpasia esploro de la inteligento. Tio okazas, foje inverse, ĉe miaj interparolantoj<br />
kun mi, kiuj unue decidas ĉu la eventuala konkludo (pri la ekzisto<br />
kaj providenco de Dio) koincidas aŭ ne kun iliaj preferoj kaj deziroj, poste<br />
ekesploras riskante fuŝe fleksi la intelektan agadon laŭ tiuj preferoj. Oni klopodu,<br />
ke la procedo de la intelekto procedu senpasie!”.<br />
Ĉu humila konstato pri si aŭ ŝerca aludo al sia troa aplombeco en juĝoj<br />
pri proksimuloj, li skribis jenan, solecan en blanka paĝo, frazeron?<br />
"Ju pli mi pluiras en la vivon des pli ŝrumpiĝas la nombro de kretenoj kaj<br />
mi finiĝos por tiutipan koni nur unu!”.<br />
Lasta frazo, skribita iom pli grande kaj substrekite, estas sintezo de lia juĝo<br />
pri si: “Mi estadis apenaŭ flosanta inter la vero kaj la amo kaj iliaj maloj:<br />
kun la vero min altiranta foje mi luktis por fine min remeti al ĝi; kun la amo<br />
ĉar mi devis korekti mian emon esti pli amata ol amanta”.<br />
La taglibro obskure konkludiĝas per: “Nun vere estas finita kio devis esti<br />
finfine finita!”<br />
La du, Albina kaj la romane esperantiganto, kune proponas kaj engaĝiĝas relegi<br />
kaj finkompili kaj doni definitivan libran formon al liaj rakontaĵoj kaj taglibreroj.<br />
Kaj nun, disiĝante el sopirata aŭ fikcia leganto kaj konfidante tiujn<br />
paĝojn ĝuste al li, ili esperas, ke tiu ĉi, ferminte la libron, ne perdu la simpatiajn<br />
434
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
kontaktojn kun personoj kies celado al idealoj trapasis, kvankam en pulsado<br />
de, plejparte ordinaraj, eventoj, moralaltecojn kaj moralmankojn inter kontrastigitaj<br />
mem-elektoj kaj travivaĵoj, kiuj eble spegulas la vivvojon de multaj...<br />
Kaj nun la libro, post la definitiva kontrollegado, por detekti varispecajn<br />
malperfektaĵojn, de geedzoj Madella-Oberrauch kaj de multaj amikoj, konvinkiĝintaj<br />
dumlege ke Ĝino posedis ankaŭ la econ de vera verkisto, atendas eldoniston<br />
taksantan ke tiuj ĉi “romaniĝintaj vivtranĉaĵoj” meritas sperti ĉu kaj<br />
kiom ili samsonas kun la homa animo. Ĉi-okaze oni ne decidu preterlasi, en la<br />
titolo “La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem”, la vortojn “materialoj por<br />
romano”, konjektigitaj certe de la modesteco de la diktanto-protagonisto kaj<br />
de la esperantiganto... Kaj fine tio estas realiĝanta!<br />
435
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
436
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Indekso<br />
ANTAŬLEGE................................................................................................................5<br />
Ĉapitro unua<br />
La kolegia vivo...............................................................................................................1<br />
Ĉapitro dua<br />
Krudaj adaptiĝoj kaj pli krudaj aspiroj al milito..........................................................17<br />
Ĉapitro tria<br />
Necertecoj inter certecoj...............................................................................................31<br />
Ĉapitro kvara<br />
La novica vivo..............................................................................................................41<br />
Ĉapitro kvina<br />
Novicado vera, sed interamuzaj distraĵoj.....................................................................59<br />
Ĉapitro sesa<br />
Eraroj kaj peripetioj......................................................................................................81<br />
Ĉapitro sepa<br />
Al la konvento inter aventuroj....................................................................................111<br />
Ĉapitro oka<br />
Konventa kaj klerikeca travivado...............................................................................131<br />
Ĉapitro naŭa<br />
Luktoj por sin mem damaĝi.......................................................................................173<br />
Ĉapitro deka<br />
Ĉu fuĝo al saviĝo?......................................................................................................187<br />
Ĉapitro dekunua<br />
Posedi la veron kaj ribele ŝanceliĝi tra ĝi...................................................................223<br />
Ĉapitro dekdua<br />
Peripetioj kaj spertoj por eniri novan vivon...............................................................257<br />
437
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Ĉapitro dektria<br />
Tra volontulaj engaĝoj kaj klubana vivo....................................................................271<br />
Ĉapitro dekkvara<br />
La familio, laboro, komunaj okazaĵoj<br />
en ĉiam novaj spertoj..................................................................................................283<br />
Ĉapitro dekkvina<br />
La familia vivo...........................................................................................................299<br />
Ĉapitro deksesa<br />
Inter lernantoj kaj profesoroj......................................................................................321<br />
Ĉapitro deksepa<br />
Ĝojoj kaj malĝojoj de la pensiula vivo.......................................................................349<br />
Ĉapitro dekoka<br />
La pasinto el si mem aktualiĝas.................................................................................367<br />
Ĉapitro deknaŭa<br />
Ĉe la fino la tragedio..................................................................................................395<br />
Ĉapitro dudeka<br />
Ĉu pensiulo elseligita?...............................................................................................417<br />
Ĉapitro dudekunua<br />
Denove surseliĝinta kavaliro......................................................................................423<br />
Signifo de apartaj vortoj.............................................................................................439<br />
438
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
Signifo de apartaj vortoj<br />
Celibato (senedzineco). Ĉar en la eklezio katolika kaj ortodoksa pastro ne rajtas<br />
edziĝi, sekvas ke ilia civila stato estas la celibato (okaze de eventuala vidveco,<br />
inter ortodoksuloj).<br />
Hebreoj, Judoj = la terminoj havas la saman signifon, kvankam hebreoj foje<br />
pli referencas al pratempuloj kaj judoj al nuntempuloj.<br />
Itemo = (el la angla item) enketilero prilaborebla sendepende.<br />
Kleriko = ĉi-tie studento de teologio, kandidato al sacerdotiĝo, klerikiĝanto.<br />
Kutime kleriko/klerikulo ĝenerale signifas ekleziulon.<br />
Konvento = konstruaĵo kaj kunvivado de fratuloj por aktiva vivo, distingenda<br />
disde monaĥejo, domo kaj kunvivado de religiuloj por kontempla vivo.<br />
Laikeco: principoj el kiuj rezultas ke la ŝtata socio sendependas el ĉiu ajn ekstera<br />
entruda influo, eĉ religia, sed rekonas religion kiel publikan liberan asocion.<br />
Laikismo: speco de laikeco kiu emas ekskludi religion el ĉio publika. Por iuj<br />
pensuloj, laikismo estas degenero de laikeco.<br />
Laikisto = ricevas noton de kontraŭeco al la eklezio aŭ al kristanismo; la<br />
samo esprimiĝas ankaŭ per laikigisto. Ĝi foje en la saman sencon trenas, ĉe<br />
ruzaj aŭ malruzaj uzantoj, ankaŭ laikulon.<br />
Laiko, laikulo = laŭ la eklezieca katolika lingvaĵo, apartenanta al la popolo<br />
de la kristanaj kredantoj, do ankaŭ la papo estas laiko; kutime tamen, tiu vorto<br />
distingas la nepastron de pastro. Alia signifo ĉe religiulaj ordenoj: laiko indikas<br />
monaĥon neordinitan. Profane ĝi indikas personon kiu agas aŭ decidas pro<br />
motivoj nereligiaj; se tiuj estas kontraŭreligiaj rezultas laikisto aŭ laikigisto<br />
aŭ laikismulo.<br />
Rajto aliri pastrecon. En katolikismo tiu rajto ekzistas por neniu, ĉu viro ĉu<br />
virino: nur la vokito de la episkopo rajtas ordiniĝi.<br />
Religiuloj = ordenanoj, tio estas religiaj personoj ligitaj al ordeno per promesvotoj<br />
de obeo, malriĉeco kaj ĉasteco. Se ne fratie kunvivantaj sed ligitaj per<br />
votoj, nome vivantaj en la mondo (sekulo) ekster fratio, temas pri religiuloj<br />
sekularaj. Se ne estus pro la malsameca statuta origino, ili povas korekte ankaŭ<br />
nomiĝi monaĥoj je interpopola apostola agado.<br />
Sekulareco, sekularulo, sekulara = de latina saeculum (= homa mondo). Fronte<br />
al religiulo, nome persono konsekrita kaj vivanta en komunumo, indikas personon<br />
439
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
vivantan ekster tiu komunumo, eĉ se religiulece aŭ pastrece. Fronte al religiemulo<br />
temas pri sinteno kiu ignoras aŭ flankenigas religion. Fronte al religia socipolitik-konceptado<br />
aludas mondumadon de la religiaj valoroj ilin elradikigante<br />
el supernatura origino (Sekularigo). Sekulo (sekulareco) foje sinonimas al<br />
mondo. Plurfoje sekulariĝo kaj sekularulo identas al laikiĝo kaj laikulo.<br />
Singulareco = trajto karakteriza ekskluziva kaj unika. Pruntedonaĵo el astronomia<br />
scienco.<br />
Tonsuro = la cirkle razita zenito de la kapo. Se etdimensia, la tonsuro indikas<br />
sekularan klerikularon, se tutkapdimensia, ĝi signalas membron de religia<br />
ordeno. Malofte hodiaŭ vidiĝas tonsuro kaj eĉ malpli ĝiaj diversformoj. Ĝi ĉiukaze<br />
signifas, ke la tonsurito ambicias plaĉi al sia Sinjoro, ne al homoj.<br />
Vokiĝo (vokiteco) = esti vokata. En iuj kristanaj medioj tiu vorto akiras apartan<br />
signifon: esti vokata, de Dio, al la diservo en la pastreco aŭ religiula stato,<br />
kvankam praktike la lasta juĝo pri la vokiĝaj signoj dependas de la episkopo<br />
aŭ religiula superulo. Al vokiĝo sinonimas vokiteco aŭ diserva inklino ktp.<br />
440
La homo kiu ne sukcesis trompi sin mem<br />
La aŭtoro esperantiĝis nur dum sia sesdeksesjariĝo post tridek jaroj de instruado<br />
pri la lingvoj helena kaj latina, kaj pri katolika religio. Intense partoprenis<br />
en la torina kluba vivo redaktante la ties revuon “Dumonata Bulteno”,<br />
kaj “Venu kaj Vidu” periodaĵon de la Torina <strong>UECI</strong>-sekcio; kaj artikolis por<br />
pluraj esperantaj revuoj; nun partoprenas en la redakta stabo de Literaturo Foiro.<br />
Ne interesas ĉi tie ceteraj liaj verkoj en la itala lingvo.<br />
Aliaj verkoj de la sama aŭtoro:<br />
Traduko Esperanten, el la itala, de <strong>LA</strong> FUNDAMENTOJ DE <strong>LA</strong> KRISTANI-<br />
SMO. 290 p.<br />
Traduko italen, el la esperanta, de “<strong>LA</strong> MORTOTUKO DE TORINO <strong>LA</strong> <strong>NE</strong>E-<br />
B<strong>LA</strong> OBJEKTO” de A. Cherpillod, “<strong>LA</strong> <strong>SIN</strong>DO<strong>NE</strong> DI TORINO L’ OGGETTO IM-<br />
POSSIBILE”, 190 p.<br />
Traduko Esperanten, el la helena, de la LETERO AL <strong>LA</strong> KORINTANOJ, de Klemento<br />
el Romo. 48 paĝoj.<br />
Traduko esperanten, el la itala, de CONTRO MAESTRO CILIEGIA di Giacomo<br />
Biffi = KONTRAŬ MAJSTRO ĈERIZO. 250 paĝoj.<br />
Kompililado de COMPENDIO ITALIANO-ESPERANTO DI TERMINI RELI-<br />
GIOSI.<br />
Esperantigis, el la greka, la Platonan dialogon KRATILO kun komento. Ĵus aperis,<br />
el lia plumo, el la latina, <strong>LA</strong> LEGENDO MAJORA pri Sankta Francisko, kaj (kun<br />
Silvia Garnero), el la greka, <strong>LA</strong> RIĈULO kaj <strong>LA</strong> SAVO de Klemento el Aleksandrio;<br />
kaj plue, el la grekaj apokrifaĵoj, <strong>LA</strong> EVANGELIO <strong>LA</strong>Ŭ TOMASO, <strong>LA</strong> EVAN-<br />
GELIO <strong>LA</strong>Ŭ JUDASO, VIVO DE <strong>LA</strong> BEATA ANTONO (<strong>LA</strong> GRANDA)<br />
Ĉiuj tiuj verkoj elŝutocele gastas ĉe http://www.ueci.it/<br />
441
Change language