Formato '.pdf' - UECI

COMPENDIO 

ITALIANO-ESPERANTO 

DI TERMINI RELIGIOSI 

A cura di Armando Zecchin 

Su progetto e iniziativa di padre Giacinto Jacobitti

UECI 

PRESENTAZIONE 

“Sono stati scelti più di 4000 vocaboli, che si riferiscono alla religione, alla 

vita e storia della Chiesa, con la sua liturgia, insegnamento, attività, arte, architettura 

ecc. Sono stati aggiunti altri termini o locuzioni che non si trovano 

facilmente negli attuali dizionari Italiano-Esperanto; ma sono stati evitati 

neologismi, che per lo più si riducono solo ai titoli di Istituti Religiosi”. Così 

è detto nella prefazione che Giacinto Jacobitti premise al suo dattiloscritto 

“vocabolarietto”. 

Se questo era l’intento di Jacobitti, ora proprio questo viene modificato perché 

ai 4000 vocaboli ne sono stati aggiunti più del doppio che, tra voci e dversi 

usi, con le amplificazioni e precisazioni e inevitabili neologismi, raggiunge 

la impensata cifra di 14.500. Per questo ci si è serviti dei comuni 

vocabolari, specialmente di quello italiano-esperanto del prof. Carlo Minnaja, 

eccellente anche per quanto riguarda la registrazione di termini concernenti la 

religione. 

Raramente viene definito il significato del termine (e forse solo per questo 

Giacinto Jacobitti, mancato il 28 gennaio 2001, ha chiamato il suo dizionarietto 

soltanto ”lavoro di pazienza” (e noi aggiungiamo di “molteplice competenza”). 

Alcune voci appariranno, e giustamente, sorpassate o preconciliari, 

ma il dizionario deve servire anche per “passare all’esperanto” testi della nostra 

recente cultura. 

Ora i vocaboli, con le espressioni commentative, sono triplicati sia perché 

Jacobitti ha preparato un lavoro “aperto” sia perché le mode e gli interessi 

creano nuovi concetti con nuove parole o ne rendono attuali altre che sembravano 

estinte; sia perché si è esteso lo sguardo anche a termini prevalentemente 

della morale, sia perché, infine, come il lettore non mancherà di rilevare, 

il Compendio si è trasformato anche in occasionale sussidiario di dottrina 

cristiana/cattolica, specialmente quando il termine evoca punti caldi dell’attuale 

annuncio cristiano. Strada facendo, infatti, lungo questo crinale il Compendio 

si è trasformato anche in un piccolo vademecum di pensiero e di morale 

cristiana. 

Forse in avvenire converrà aggiungere alle voci registrate anche le rispettive 

definizioni, come in alcuni passaggi si è cercato di fare già ora sia con 

aggiunte sia con nuove voci, secondo la sentita personale importanza del 

Compendio italiano-esperanto di termini religiosi 4

compilatore e suoi “invocati” suggeritori. E questo anche perché, a volte i vocabolari 

generali, anche in esperanto, tralasciano i termini religiosi sia per la 

loro tecnicità sia per la loro apparente poca importanza. 

Accanto ai termini propriamente “religiosi”, sono stati affiancati, specie 

nelle aggiunte definitorie, termini riguardanti la morale sia cristiana sia comune. 

E qui bisognò mettere un freno, sebbene non a caso, perché è forse impossibile 

trovare una situazione esistenziale che possa non confrontarsi con la 

religione, o una attività umana che legittimamente si sottragga al giudizio 

morale, e quindi non entri anche nella sfera religiosa. Il lettore, certamente, 

troverà che la “religiosità” di alcuni termini non è visibile a prima vista; ma 

constaterà anche che gli “apparentemente poco pertinenti con la religione” 

sono sempre sul punto di passare la sponda. 

Piacque, per comune consenso, che al posto di “dizionarietto”, usato dallo 

Jacobitti, si ricorresse, forse più generico ma alludente a un più vasto elenco 

di termini e concetti certamente rintracciabili in vocabolari e enciclopedie e 

nei meandri del nostro linguaggio, di “Compendio Italiano-Esperanto di Termini 

Religiosi”. 

Preveniamo un rilievo critico: come intuibile, i termini “religiosi” per entrare 

nel discorso necessitano e trascinano con sé buona parte del lessico e alla 

fine avvolgono un po’ tutto di un alone religioso: qual è il confine tra religioso 

e non-relgioso? Il Compendio, a volte, ha ritenuto che questa distinzione 

fosse difficile e non ha sentito il bisogno di rspettarla. 

L’utente dovrà - inoltre – essere indulgente verso una carattersistica che, forse, 

è un pregio: spesso il vovabolo si fa pretesto per introdurre elementi del 

credo e della cultura cristiana-cattolica. Si chiede venia soltanto per non avere 

potuto farlo più ampiamente! 

Non mancherà - è auspicabile – qualcuno che vedrà nel Compendio un lavoro 

valido e meritorio. Avrebbe potuto esserlo maggiormente se al compito 

fossero acceduti anche Ueciani che fanno della lingua un competente e brillante 

esercizio ora speso in altri campi di non inferiore rispetto. 

Ci si potrebbe, infine, chiedere: il vocabolario deve registrare la lingua parlata 

o la lingua della migliore correttezza linguistica? Senza fare scelte, qui si è 

seguito piuttosto “il letto e l’udito”! 

Torino. Gennaio 2006 Zecchin Armando 


Nasce a Torino quest’opera “Compendio Italiano-Esperanto di Termini 

Religiosi“ concepita a Roma negli anni ’80 col modesto titolo di “Dizionarietto 

religioso italiano-esperanto” nella modestissima veste editoriale di foglietti 

ciclostilati raccolti in cartella. Tanto fortemente desiderata e amorosamente 

curata da P. Giacinto O.P. é stata cresciuta, irrobustita e maturata con 

capacità professionale dal Prof. Armando Zecchin 1 . Il mondo esperantista cattolico 

italiano ne sentiva il bisogno e ne avvertiva il vuoto. 

Esso può meritatamente essere messo accanto al Biblia Vortaro (1984), al 

Meslibro (1995) e ad Adoru (2001), la monumentale raccolta ecumenica di 

canti e preghiere ad opera dell’IKUE e del KELI. Sono queste opere quattro 

pietre miliari che segnano il cammino e danno forza e prestigio al riconoscimento 

ufficiale dell’IKUE (1992) da parte del Pontificio Consiglio per i 

Laici. Esse ispirano fiducia nel movimento stesso e parlano della sua serietà e 

del suo impegno culturale ai fratelli italiani che purtroppo ancora stanno alla 

finestra. 

L’IKUE/UECI con questo “Compendio” affondano sempre più saldamente 

le loro radici nella compagine esperantista mondiale e diventano promotori 

nella Chiesa di un futuro linguistico più equo e rispettoso dei Diritti e della 

Dignità della Persona. Il mondo ecclesiale non esperantista ne avvertirà la 

fecondità e la Chiesa nel solco della sua storia lo custodirà, ce lo auguriamo 

vivamente, come un seme che darà abbondanti frutti sotto l’azione dello Spirito 

Santo, artefice e conduttore anche dello strumento linguistico più idoneo 

nei secoli per i popoli e le culture che compongono il ricco e prezioso mosaico 

dell’unica Chiesa di Cristo. 

Rimini, 05. 06. 11 Sac. Duilio Magnani 2 

1 Ha insegnato nei licei, dopo studi classici, e Religione Cattolica nelle scuole statali, dopo 

normali studi teologici e la frequentazione della Facoltà Teologica di Venegono. Appreso 

l’esperanto, ha tradotto in esso diverse opere di pensiero cristiano come “La fundamentoj de 

la Kristanismo”, “Kontraŭ Majstro Ĉerizo” e “La Letero de Klemento al la Korintanoj”, e 

dall’esperanto all’italiano “La Mortotuko de Torino la Neebla Objekto ” de A. Cherpillod. 

2 

Pastro kaj parokestro en Rimini, kie esprimis sian pasian adheron al la celoj de Esperanto 

per la sukcesa engaĝo por igi Esperanton adekvata - liturgia lingvo, kies eldonis aprobitan - 

ĉe la sanktaj sidejaj aŭtoritatoj - Meslibron; kaj ilustrigis la preĝejon “Sanktaj Johano kaj 

Paŭlo” en Rimini per artaj kaj mozaikaj verkoj himnantaj al Esperanto kvazaŭ, sub la ĉiela 

patronado de sankta Patro Pio, sanktejo por la tuta esperantistaro; kaj lastatempe prizorge 

agadis por ke tiu ĉi Compendio fine eniru tramanen de Uecianoj. Li estris la movadon Ikue 

kiel prezidanto: memorindas, rilate tion, ke ĝuste dumtiutempa lia agado (1979-1995) Ikue 


Giunto alla fine del mio compito di “releganto kaj lingvkontrolanto”, cedo 

al desiderio di esprimere plauso ed elogio per questo atteso e non solo paziente 

lavoro. 

Che l’Esperanto sia perfettamente adatto anche ad accogliere e rendere il 

linguaggio religioso cristiano è ormai dimostrato dalle nostre riviste, dai nostri 

congressi, da lavori originali in esperanto, da innumerevoli traduzioni all’Esperanto 

di testi cattolici liturgici o storici; ora ce lo conferma egregiamente 

anche questo “Compendio italiano-esperanto di termini religiosi”. Esso può 

bene affiancarsi ad analoghi lavori di altri gruppi nazionali e diventare modello 

per le future iniziative. 

Noto che il prof. Armando Zecchin spesso non tralascia di inoltrarsi anche 

nei settori propri della teologia, campo che speriamo venga affrontato nel futuro 

da UECI-anoj delle nuove generazioni. Mi complimento anche per quelle 

rapide definizioni e precisazioni del senso cattolico evocato dal relativo 

termine. 

Anche attraverso questo “Compendio” si dimostra come nella vita associativa 

dell’IKUE-UECI, l’Esperanto possa e debba rifiorire in ogni campo della 

cultura cristiano-cattolica e farsi veicolo del pensiero cristiano presso tutto il 

mondo esperantista, come del resto viene affermato e incoraggiato e altamente 

apprezzato anche dal recente decreto di riconoscimento, da parte del PON- 

TIFICIO CONSIGLIO PER I LAICI, dell’Unione lnternazionale Cattolica Esperantista 

(I.K.U.E.) come associazione internazionale privata di fedeli, di diritto 

pontificio con personalità giuridica. 

Un vocabolario di per sé è un’opera aperta, cioè pronta a ricevere complementi 

e miglioramenti. Non dispiaccia se altri, dopo questa apprezzata fatica, 

si metteranno su questa strada meritoria davanti a Dio e agli esperantisti. 

Serio Boschin 3 

estis rekonita, de la Pontifika Konsilio por Laikoj, kiel internacia privata asocio de fideluloj 

laŭ pontifika juro. 

3 Pri doktoro Serio Boschin - el Treviso - oni rajtas - kaj devas eĉ se ne bezonate - sciigi ke 

temas pri esperantisto tute dediĉita al esperanto, kiun li senlace instruas kaj enkondukas en 

ekleziajn strukturojn, kie li tre estimate asidue volontule laboras. Li nuntempe estas estrarano 

de IKUE kaj havas la taskon pri rilatoj kun la Eklezio, tio estas kun la Papa Konsilio Por la 

Laikoj, kiu en la jaro 1992 agnoskis IKUE-n kiel privata asocio de Fideluloj. Signoj de lia 

esperantista aktivado oni trovas en diversaj esperantistaj asocioj, precipe en tiu de la fervojistoj 

- inter kiuj li profesie kunlaboris por fervoja faka vortaro - kaj IKUE, kaj UECI ktp. 


Abbreviazioni = Mallongigoj 

(a) aggettivo adjektivo 

(arch) Architettura arkitekturo 

(avv) avverbio adverbo 

(cat) cattolico katoliko 

(dir) diritto juro 

(fig) senso figurato figura signifo 

(fil) filosofia Filozofio 

(lit) liturgia Liturgio 

(lat) latino Latino 

(mor) morale Moralo 

(med) Medicina Medicino 

(np) nome di persona persona nomo 

(prot) protestante protestanto 

(r) rito rito 

(rel) religiosi, persone consacrate religiuloj (votreligiuloj) 

(s) sostantivo substantivo 

S. s. Sta san, sant’, santo sankta, sanktulo 

(sp) senso proprio propra senco 

(SS) (ss) Sacra Scrittura Sanktaj Skriboj 

(st.e) storia ecclesiastica eklezia historio 

(t) teologia teologio 

v. rimando resendo 

Komputile kompostis, elĉerpis klarigojn kaj aldonaĵojn kaj enpaĝigis Armando 

Zecchin. Kunlaboris, dum la kontrola etapo, multaj kies nomoj aperas tie ĉi sen samtempe 

ne silenti pri iliaj fojaj netute konsentitaj sugestoj: Duilio Magnani, Battista 

Cadei, Silvia Garnero; detaleme kaj defi-nitive Lucia Cattaneo, Giovanni Daminelli 

kaj d.ro Serio Boschin. 

N.B. Il termine “religioso, riferito a persona con voti religiosi, viene tradotto con 

religiulo (rel) o votreligiulo soltanto perché in occidente ne viene facilmente compreso 

il significato. 


A 

ab 

Abacuc, Abaccuc (SS): Abakuko, Ĥabakuk. 

ab absurdo (lat): el absurdo, per absurdo. 

ab aeterno (lat): de eterne, ekde eterne. 

abate, abbate: (superiore di monastero) abato, (curato, abbé) parokestro, 

(beneficiato con ordini minori) abato; abaziale: abata. 

abbadessa: abatino. 

abbandonare: allasi; - a se stesso: allasi iun al si mem; abbandonarsi a 

Dio: plenkonfidi, ame sin dediĉi al Dio. 

abbassamento annientamento di sé: abnegacio, memforneo, sinforneo, memneniiĝo; 

abbassarsi: malleviĝi, humiliĝi, abnegaciiĝi; abbassarsi davanti a 

Dio, ai superiori: malaltiĝi antaŭ Dio, antaŭ la superuloj. 

abbasso: malsupre; (interiezione) abbasso!: malalten, pereu!; - l’odio: malaperu 

(pereu) malamo! 

abbazia: abatejo, abatlando; abbaziale: abateja. 

abbominazione: abomenaĵo; avere in -: abomeni; prendere in -: ekabomeni; 

- della desolazione (nella bibbia è riferita alla profanazione idolatrica del 

tempio di Gerusalemme): abomeninda profanaĵo, profanado de la templo, (S- 

S) abomeninda ruinigo, abomenindaĵo; abominevole: abomena, abomeninda. 

abbracciare la fede: akcepti la kredon, aliĝi al la kredo. 

abbrunato a lutto: funebra, funebre vestita (drapirita). 

abbrutirsi: brutiĝi, malspiritiĝi, sovaĝiĝi. 

Abele (np): Habel, Habelo. 

aberrazione: aberacio; (fig): deflankiĝo, duonfrenezo; - mentale: mensa aberacio; 

- morale: malmorala (malmoraliga) aberacio; - della luce: lumaberacio. 

abiezione: malnoblegeco; - morale: maldigno, morala defalinteco, hontinda 

maldigno. 

abiogenesi: abiogenezo. 

abissino: (r) abisena, kopta (rito). 

abitino: ŝultrovesto, skapulario. 

abito religioso: ordenvesto, monak(in)a froko, sutano; prender l’-: monak- 

(in)iĝi; gettar l’-: senfrokiĝi, eksmonak(in)iĝi. 

abituale: kutima; (t) grazia -: enesta graco (sanktiga graco). 


abitudinario: (s) rutinulo; peccatore -: alkutimiĝinta, (kutima, rutina, rutinema) 

pekanto. 

abitudine interessa la morale quando è conseguenza di un comportamento 

volontario (latine: habitus): kutimo; - volontaria: vola alkutimiĝo; abituarsi 

alla virtù, al vizio: alkutimiĝi (kutimiĝi) al virto, al malvirto, alpreni bonan 

aŭ malbonan kutimon; abitualmente: rutine, laŭkutime. 

abiura l’atto con cui si rinuncia solennemente a idee professate precedentemente: 

forĵuro, malkonfeso, apostatiĝo, renegateco. 

abluzione: rita sinlav(ad)o, rita memlavo; - delle dita prima della consacrazione 

dell’ostia: puriga bano de la manfingroj antaŭ la hostio-konsekro; 

battesimo per -: bapto per surverŝo. 

abnegazione: abnegacio, sinofero, sinforneo, memofero, memforneo. 

abolizionismo: aboliciismo, abolismo; tendenza ad abolire gli ordini religiosi: 

aboliciismo, kontraŭordenismo; stato abolizionista (degli ordini religiosi 

o pena di morte): abolicia ŝtato. 

abominazione: v. abbominazione. 

aborto: aborto, abortaĵo; - chimico (eliminazione del feto senza intrusione dall’esterno): 

kemia, perkemia aborto; - tentato: intencita abortigo; - procurato: 

aborto kaŭzita; - parziale: parta aborto; diritto all’- legale: rajto je laŭleĝa 

aborto; diritto morale all’- (inesistente): natura rajto je aborto (rajto senfundamenta); 

per la chiesa cattolica, l’- volontario è sempre omicidio: laŭ la katolika 

eklezio, propravola abortigo estas ĉiam hommortigo; causare l’-: abortigi; 

cosa malfatta: abortaĵo, misfaritaĵo; abortire: aborti; abortivo: (a) abortiga, 

(s) abortigilo, abortiga rimedo. 

ab ovo (lat): dekomence, deorigine, de la unuaj okazaĵoj. 

Abramo: Abrahamo, Abraham, Abram (antaŭ la alianco kun Dio); nel seno 

di -: ĉe la brusto de Abrahamo, sur la sino de Abrahamo; abramitico: 

abrahama; le tre religioni abramitiche: la tri abrahamaj religioj: la 

monoteismo hebrea, kristana kaj islama. 

abrogare: abrogacii, nuligi, senvalidigi; abrogazione: abrogacio, nuligo; - una 

festa religiosa: abrogacii religian feston. 

abside: absido; absidale: absida. 

abulia: abulio, senvoleco; abulico: abulia, senvola. 

abuna: abuno. 

abusare: misuzi, ekspluati, perforti; abusato, bambini abusati: trouzita (perfortita), 

seksperfotitaj infanoj. 


abuso: trouzado, misuzo, eksceso; - di autorità, di potere: misuzo de sia 

aŭtoritato, de sia povo; - su minore: seksatenco kontraŭ neplenaĝulo, seksmolestado 

al neplenaĝulo; - della credulità popolare: misuzo de la popola kredemo; 

sfruttamento: ekspluat(ad)o; abusivo: senrajta, eksterleĝa. 

ac 

a caso: hazarde, laŭ hazardo. 

acattolico non cattolico: (a) nekatolika, (s) nekatoliko. 

accademia: akademio; Accademie Pontificie (Pontificia - delle Scienze, - 

Pontificia di Archeologia, - Romana di San Tommaso d’Aquino e di Religione 

Cattolica, - Pontificia Ecclesiastica, Pontificia - delle Scienze Sociali, 

Pontificia - Liturgica, Pontificia Insigne - dei Virtuosi al Pantheon, Pontificia 

- per la Vita): Papaj Akademioj (Papa Akademio de la Sciencoj, Papa Akademio 

de Arkeologio, Papa Akademio de Ekleziuloj, Papa Akademio de la 

Socialaj Sciencoj, Papa Roma Akademio de Sankta Tomaso el Akvino kaj de 

la Katolika Religio, Papa Liturgia Akademio, Papa Elstara Akademio de la 

Virtuozoj ĉe Panteono, Papa Akademio por la Vivo); assemblea generale 

della Pontificia Accademia…: ĝenerala asembleo de la Papa Akademio…; 

accademico pontificio: papa akademiano. 

accanimento terapeutico: terapeŭtika obstino; l’- non fa parte dei diritti 

dell’ammalato: terapeŭtika obstino ne estas rajto de malsanulo; interruzione 

dell’- (da non confondere con eutanasia): rezigno pri terapeŭtika obstino (nekonfuzebla 

kun eŭtanazio). 

accecamento: blindeco, blindumo; - della passione: blindigo pro la pasio; 

(essere accecato): blindiĝo, (fig) obstino, mensnebuligo; accecante: blindig- 

(ant)a. 

accedere ad una carica: aliri oficon, enoficiĝi; - all’episcopato: akcepti episkopecon. 

accendere: eklumigi, ekbruligi (kandelon); - gli animi: eksciti la animojn; - 

una candela a Sant’Antonio: (ek)bruligi kandelon al Sankta Antono; - l’animo: 

(fig) ardigi (fervoron); accendersi: ekbruli, ekflamiĝi; accenditoio, accendino: 

ekbruligilo. 

accessione: (dir) atingo, trafo, aldono. 

accessit (lat): superpremio, preskaŭ plej alta noto. 

accesso: aliro, eniro; - ad internet: aliro al interneto; (dir) elektapartiĝo. 

accettazione di persone: favorismo, person-favor(ad)o, maljustfavoremo; 

- è un difetto umano già condannato dalla bibbia: favorismo estas homa malvirto 

jam kondamne kritikita de la biblio. 


accidente evento: okazaĵo; caso fortuito: hazardo; incidente: incidento; incidente 

grave: akcidento. 

accidenti: (interiezione) damne, sakre, fek!; - eucaristici: sensubstancaj eŭkaristiaj 

aspektoj. 

accidia: neglektemo, malagemo, maldiligenteco, malzorgemo; - religiosa: 

prireligia enuiĝo; noia: enuo, tediĝo; accidioso: mallaborema, pigra. 

acclamazione: aklamo; - nella liturgia: aklamoj; eletto per -: aklame elektita. 

accoglienza: akcepto; - cristiana: kristana akcepto. 

accogliere: akcepti; - l’altro: akcepti la aliulon. 

accolito: akolito, messervanto; accolitato: akolita ofico, akoliteco. 

accomodamento: rebonigo, pacigo; traduzione o applicazione d’un testo 

biblico in modo approssimativo e non secondo il suo vero senso: akomodo; 

accomodatizio: akomoda (senco). 

accompagnamento: akompanado, (pezzo musicale) akompanaĵo; - d’organo: 

orgena akompano. 

accoppiamento: parigo, kunigo, sekskunigo, (di animali) kuplado. 

accorgimento: sagaceco, rimedo, sagacaĵo; espediente: elturniĝo. 

accreditato: akreditita. 

acculturazione (acquisire forme culturali) kulturiĝo, kultura asimilo, (assimilarsi 

ad altra cultura) kulturiĝo; - cristiana: kulturiĝo de kristanismo, enkulturigo 

per kristanismo. 

accusa dei peccati: pekkonfeso, sinakuzo, memakuzo. 

acherotipa: nehompentrita; l’immagine sulla Sindone è -: la bildo sur la 

Mortotuko estas nehompentrita. 

acqua: akvo; - segno biblico della Parola Divina, della Sapienza Divina 

diffusa in Israele, della vita nuova del cristiano: akvo, biblia signo de la Dia 

vorto, de la Dia saĝo enverŝita en Izraelo, de la nova vivo en kristano; - mezzo 

di culto, non oggetto di culto: akvo rimedo de kulto, ne objekto de kulto; - 

battesimale, lustrale, benedetta (santa): bapta, benita akvo, sanktakvo; - che 

zampilla verso la vita eterna: akvo ŝprucanta supren por la eterna vivo (Jo 

4,14); Laudato si’, mi Signore, per sor’Acqua, la quale è multo utile et humile 

et pretiosa et casta: Laŭdrata estu, mia Sinjoro, pro fratino akvo, kiu multe 

utilas kaj humilas kaj granvaloras kaj ĉastas; secchiello dell’- santa: aspergujo. 

acquario: akvario; - (segno zodiacale): Amforo; - (Aquario) epoca della pa- 


ce e dolcezza (New Age): Amforo, epoko de paco kaj mildeco (laŭ tute fantazia 

anonco de New Age). 

acquasantiera: sanktakvujo. 

acquiescenza: konsentemo, cedemo. 

acredine: akreco; rispondere con -: respondi akre, doni vinagran respondon. 

acroterio: (arch) akrotero. 

Acta Apostolicae Sedis (bollettino ufficiale della Santa Sede): Acta Apostolicae 

Sedis, Aktaro de la Apostola Seĝo. 

acustica: akustiko; chiesa senza -: senakustika preĝejo. 

ad 

Adalberto (np): Adalberto. 

adamiti: adamstilvestitaj regeneriĝantoj, regeneriĝintaj nudistoj (nudista 

sekto kun aspiro al ĝenerala spirita morala regenerado per, foje, ignoro kaj 

forlaso de iu ajn seksrilato). 

Adamo (np): Adamo; nome biblico: Adamo, (prenitaĵo el tero; pli literatura 

ol historia, paradigma homo); il nuovo -: la nova Adamo (Kristo); svestirsi 

del vecchio -: demeti de si la antikvan Adamon. 

adattamento (psico-sociale): adaptiĝo, adaptiĝemo; - è il modo migliore per 

la comunicazione del messaggio evangelico: adaptiĝo estas ĉiam la maniero 

pli efika por la konuniko de la ecangelia mesaĝo. 

adattare: adapti, konformigi, taŭgigi; - senza tradire il messaggio evangelico: 

senperfide adapti la evangelian mesaĝon; - la morale cristiana ai desideri 

della gente: adapti kristanan moralon al la deziroj de la amasoj. 

addetto di ambasciata: ataŝeo, komisiito, adjunkto; (a): apartenanta al, ĉe; 

- della Nunziatura: nuncia ataŝeo. 

addio: al Dio, (basta) adiaŭ, finite; dare l’ultimo -: doni la lastan saluton; - 

alla vita: morti. 

addobbo: drapiro, ornamo; - della liturgia funebre, nuziale: liturgia funebra, 

nupta drapiro (ornamo); addobbare: drapiri. 

addolorare: dolorigi, afliktigi. 

Addolorata (np): Adolorata; (lit) la Afliktulino, la Dolora Patrino de Jesuo, 

Dolora Dipatrino, la dolorema; (a) addolorata: senkonsola, afliktita. 

addossare: (fisicamente) apogi, almeti, (fig) surŝarĝi, atribui; - la colpa 

agli altri: surŝarĝi aliulojn per kulpo, atribui respondecon al aliuloj; Adamo 

addossò la colpa ad Eva: Adamo kulpe surŝarĝis (akuzis) Evan; addossarsi 

(moralmente): surpreni; addossarsi la responsabilità: surŝarĝiĝi per respond- 


eco. 

addosso: sur; gettare la colpa - a qualcuno: ĵeti kulpon sur iun; mi è piombata 

- una disgrazia: malfeliĉo falis sur min. 

addottorato: doktoriĝinta. 

addottrinare: instrui, klerigi; addottrinarsi: kleriĝi, instruiĝi; insegnare la 

dottrina cristiana: instrui katekismon, katekizi. 

Ade: Hadeso (mita infera loko por forpasintoj). 

Adelaide (np): Adelaida. 

Adeodato (np): Adeodato. 

adepto: adepto, ano (ekzemple, konfuce-ano). 

adescamento: logincito, delogo; adescare: loginciti, allogi. 

ad instar (lat): samrajta. 

ad interim (lat): ad provizora, (nur)dumtempa; nunzio -: provizora papa 

nuncio. 

ad limina apostolorum (lat): (visita) al la sojlo de la apostoloj. 

adolescente: (s) adoleskant(in)o, (a) adoleska; adolescenza: adoleskanteco. 

Adolfo (np): Adolfo. 

adorabile: adorinda, plej ŝatinda; il sangue di Gesù è -: la sango de Jesuo 

estas adorinda. 

adorare culto dovuto a Dio: adori, adorservi; i veri adoranti adoreranno il 

Padre in spirito e verità: la veraj adorantoj adoros la Patron laŭ spirito kaj 

vero (Jo 4,23); (fig) - una donna, la propria famiglia: adori virinon, sian familion; 

- la poesia: amegi poezion; - se stesso (nei sistemi panteistico-monistici): 

adori sin mem; adoratore: adoranto. 

adorazione: adoro, adorado; - dei Magi del Tiziano, - dei pastori del Morazzone: 

adoro de la Reĝoj de Tiziano, de la paŝtistoj de Morazzone; restare 

in -: resti plena de admiro; - perpetua: ĉiamdaŭra adorado; ora di -: devocia, 

adora horo; adoratori, adoratrici: (rel) sakramentan(in)oj. 

adozianismo secondo cui Gesù è soltanto figlio adottivmo (deviazione eretica 

condannata): adoptismo, adocianismo; adozianista: adocianisto, adoptisto. 

adozione: adopto; - a distanza: malĉeesta adopto, malĉea adopto, distanca 

adopto; adottare a distanza: distance (malĉee) adopti; i cristiani hanno ricevuto 

l’- filiale per opera dello Spirito: kristanoj ricevis filan adopton per la 

Spirito; adozionismo, adozionista: adocionismo, adocionisto (= adicianismo, 

adocianisto). 


ad personam (lat): por specifa persono, persone specifa titolo. 

Adriano, Adriana (np): Hadriano, Hadriana. 

adulatore: (a) flatema, (s) flatulo; adulazione: flataĵo. 

adulterazione: adulterado, adulteraĵo; falsificazione: falsado. 

adulterio: adulto; commettere -: adulti; adultero, adultera: adultul(in)o; la 

parabola dell’adultera: parabolo de la adultulino. 

ae 

Aetatis Novae (All’approssimarsi di Una Nuova Era), enciclica sociale di 

Giovanni Paolo II riguardante le comunicazioni sociali (mezzi di diffusione 

di massa): Aetatis Novae, Dum Alproksimiĝas Nova Erao. 

aeziano seguace dell’ariano estremista Aezio: aeciano. 

af 

affari straordinari incarico per le relazioni internazionali della Santa Sede: 

eksterordinaraj aferoj. 

affettare: afekti; - pudore: prudi; affettazione: prudo, afekto. 

affettività: emociemo, afekciiĝo, amemo, amelmontro; - nella sessualità: 

emociemo en seksemo; affettuoso: amema, amsenta. 

affetto: amo, amemo, bonkoreco, korinklino; preghiera affettiva: afekcia (amsenta) 

preĝado. 

affezione: afekcio. 

affiliare: anigi, adeptigi, varbi; affiliarsi: aniĝi, adeptiĝi; affiliato: aniĝinto, 

adepto; affiliazione: anigo, aniĝo; affiliarsi a setta anticristiana: aniĝi al kontraŭkristana 

sekto. 

afflato: inspiro. 

affratellare: fratigi, interfratigi. 

a fortiori (lat): (a maggior ragione) des pli, tiom pli. 

ag 

agape incontro dell’amore di Dio con l’amore reciproco degli uomini: agapo; 

l’- trasfigura l’eros: agapo trnsfiguras eroson; - fraterna, convivio: agapo, 

festeno. 

Agapito (np): Agapito. 

Agata (np): Agata. 

agenda: (lit) agendo. 

agenesico giorno: nefekunda (tago). 

agenzia: agentejo; - fides: agentejo Fides. 

aggiornamento: ĝisdatigo, laŭtempa renovigo, prokrasto; - della lingua liturgica: 

ĝisdatigo de la liturgia lingvo; - operato dal secondo concilio vaticano: 

ĝisdatigo darita de la dua vatikana koncilio; - postconciliare conforme e 


difforme dai documenti conciliari: postkoncilia ĝisdatigo laŭ kaj mallaŭ la 

konciliaj dokumentoj, aggiornare: ĝisdatigi; aggiornare la traduzione della 

bibbia: ĝisdatigi la tradukon de la biblio. 

aggravante: (a) pligraviga, (s) pligravigo, pligravaĵo. 

agiografia: hagiografio; agiografo: hagiografo; agiografico: hagiografia. 

aglipaiano: (st.e) aglipajano. 

agnato: agnato, familiano el la vira devenlinio. 

agnello il Divino -: la Dia ŝafido; - pasquale, rituale, senza macchia: paska, 

rita, senkulpa ŝafido (Kristo); - ritto ma come immolato (Ap.5,6): ŝafido staranta 

kvazaŭ oferbuĉita. 

Agnese (np): Agnesa, Agneta. 

agnoeta (attribuiva a Cristo, in quanto uomo, ignoranza intorno ad importanti 

eventi futuri riguardanti i disegni salvifici di Dio): agnoeto, partonescianto. 

agnostico: (a) agnostika; (s): agnostikulo; agnosticismo: agnostikismo (v. 

ateo); agnosticismo dell’esperantismo: agnostikismo de esperantismo (praktika 

ideologia neŭtraleco koincidigita kun dubo kaj neglekto pri religio taksebla 

superfluaĵo kaj devancita ideo). 

agnus Dei: ŝafido de Dio; (medaglia di cera): agnus Dei. 

agonia: agonio; - del Getsemani: ĝismortangoro en Getsemano; essere, entrare 

in -: agonii, ekagonii; agonizzante: agonianta. 

agostinismo pensiero che dopo Agostino origina correnti filosofiche e teologiche 

nella cristianità: aŭgustenismo. 

Agostino di Ippona: Aŭgusteno (el Hipo); Agostina: Aŭgustena; agostiniano, 

-a: (rel) aŭgustenan(in)o. 

ai 

aids, A.D.I.S (med): aidoso (grava malsano kaŭzata de retroviruso HIV), 

AIDS; - sempre malattia, talvolta colpa per abuso della libertà sessuale (secondo 

la morale cattolica): aidoso ĉiam malsano, foje ankaŭ kulpo pro kontraŭmorala 

uzo de la seksa libero (laù katolikismo). 

aiutante di studio: (st.e) helpanto, studihelpanto. 

Aiuto alla Chiesa che Soffre associazione assistenziale di diritto pontificio: 

Helpo al la Suferantaj (Persekutataj) Eklezioj, Helpilo al la Bezonantaj 

Eklezioj. 

ak 

akela scout: akelo. 

Akenaton: Akenaton, Akenato; - personaggio storico ritenuto monoteista 

e probabile ispiratore del profetico Mosé: Akenaton historia personulo, eble 


dikultis monoteisme kaj el tio inspiriĝis la profeta Moseo. 

al 

alabardiere: (papa) halebardisto. 

a latere (lat): flanke, persona legato. 

alba: ektagiĝo; (lit) albo. 

albagia: fiereco, malhumileco, sintrotaksado, memtrotakso, vantemo, parademo, 

pavemo. 

albero di natale: kristnaska arbo, kristarbo; Martino Lutero introdusse l’-: 

Martino Lutero iniciatis la kristnaskan arbon. 

Alberto (np): Alberto; - Magno: Alberto la Granda; Alberta, -ina: Alberta, 

Albertina. 

albigese seguace del catarismo: albigenso; crociata contro gli albigesi: 

krucmilito kontraŭ la albigensoj. 

Albino, -a (np): Albino, Albina. 

albis domenica in -: blanka dimanĉo, unua postpaska dimanĉo, dua paska 

dimanĉo, dimanĉo en Albis, dimanĉo de blankaj ornatoj. 

albo dei santi: Sanktulkatalogo, sanktulkanono. 

alcantarino, -a: (rel) alkantaran(in)o. 

aldilà, al di là, l’aldilà: transmondo, transa mondo; messaggio dell’-: mesaĝo 

de transtombo. 

alea: hazardo, risko; nessuna - nel regno di Dio: neniu hazardo en la dia regno. 

aleatorio: hazarda, dubŝanca, necerta; aleatorietà: necerteco. 

alessandrino: (r) aleksandria rito. 

alessandrismo eresia tendente a negare l’immortalità dell’anima: aleksandrismo; 

alessandrista: aleksandristo. 

Alessandro, -a (np): Aleksandro, Aleksandra. 

Alessio, -a (np): Aleksio, Aleksia. 

Alfa e Omega, A - O ( - , - ): Alfa kaj Omega, komenco kaj fino (el 

Dio al Dio); - sulle tombe e accanto alla croce simboleggia l’immortalità in 

Cristo: Alfa kaj Omega sur tomboŝtonoj kaj ĉe la kruco simbolas senmortecon 

en Kristo. 

alfabetizzare: alfabetigi, (alfabetizzarsi) alfabetiĝi; alfabetizzazione: alfabetigo, 

alfabetiĝo; fondo alfabetizzazione: por alfabeta bonfara fonduso (ĉe 

UECI). 

Alfonso, -ina (np): Alfonso, Alfonsa. 

Alfredo (np): Alfredo 


Alice (np): Alice, Alica. 

alienare: (dir) aliproprigi, eksproprietigi; allontanare: deturni; alienabile: 

aliproprigebla; inalienabile: neforprenebla; alienato mentale: (a) freneza, (s) 

frenezulo. 

alienazione: aliproprigo, transigo, (dir) alienado; (secondo le scienze psicologiche): 

mensa alieneco; - culturale: kultura elmemigo (elmemiĝo); - causata 

dalla religione (secondo il marxismo): proreligia alieneco (alieniĝo), 

eksterreala enmemsigo; liberare dalla -: malalienecii; alienante: alieniga, alieneciiga; 

società, lavoro alienante: socio, laboro alieniga (alieneca). 

alitare: espiri, bloveti; Gesù alitò su loro (vangeli): Jesuo blovetis sur ilin. 

aliturgico: (a) neliturgia, (s) neliturgia diservo. 

alla… (simile a) cristiano all’acqua di rose: supraĵa kristano; sacerdote alla 

Girolamo: laŭhieronima pastro. 

Allah: Alaho, Allah (islama nomo de la transcenda kaj unika Dio). 

alleanza: alianco, (inter)ligo, interkonsento; - Riformata Mondiale (prot): 

Tutmonda Reformita Alianco; - Evangelica (prot): Evangelia Alianco; arca 

dell’-: kesto de (inter)ligo. 

allegoria (rappresenta una cosa tramite un’altra): alegorio; le allegorie evangeliche 

(in cui l’insegnamento si ricava da ogni singola parte): evangeliaj 

alegorioj. v. parabola. 

allegrezza: gajeco; le sette allegrezze: la sepĝoja piaĵo; servite il Signore in 

-: servu al la Sinjoro en ĝojo. 

alleluia: haleluja. 

allocuzione: (papa, episkopa) alparolado. 

altare: altaro; - segno del sacrificio e simbolo di Cristo: altaro signo de ofero 

kaj simbolo de Kristo; - fisso, portatile, da campo, maggiore, all’orientale, 

privilegiato: fiksa, portebla, kampa, ĉefa, orienta, privilegiata altaro; - della 

Confessione: Konfesaltaro; pala d’-: altarpanelo; condurre all’-: edzinigi; elevare 

all’-: levi al la honoro de la altaroj, kanonizi; chi serve all’- vive dell’-: 

kiu meson celebras oferon ricevas; alleanza tra trono e -: alianco inter 

trono kaj altaro (inter regno kaj eklezio); due volte nella polvere, due volte 

sull’altar (Manzoni. Cinque maggio): dufoje polven falis li, dufoje sur altar’ 

(Conterno). 

altarino: altareto; crearsi l’altarino: krei al si akzaltigilon; scoprire gli 

altarini: malkovri intimajn kaŝendaĵojn, fisekretojn. 

Altissimo, l’-: la Plejalta, la Plejaltulo. 


alto: alta, (altura) altaĵo; in -: alte; Cristo elevato in -: Kristo levita alten 

(Agoj); molte religioni collocano la dimora degli dei in -: diversaj religioj 

loĝigas la diojn alten; in - i cuori: supren la korojn; là in alto qualcuno ci vede: 

tie alte iu nin vidas; - medioevo: alta mezepoko; gloria a Dio nell’- dei 

cieli: gloro al Dio en la altoj. 

altri: aliulo; gli altri: aliularo; non desiderare la donna degli -: ne deziru la 

inon de aliulo. 

altromondismo apertura (e, talvolta, rifugio) ad un mondo diverso o ultraterreno: 

alimondismo; altromondista: alimondisto. 

altromondo: transa mondo. 

altruismo: altruismo, sinforgeso, sindediĉo; l’- cristianamente ispirato si 

chiama carità: altruismo kristane orientita nomiĝas karitato; - egoistico (ad 

esempio, togliere la vita per pietà): egoisma altruismo; altruista: altruisto; 

altruistico: altruisma. 

am 

amabilità: amindeco; apparve l’- del nostro Dio: aperis amindeco de nia 

Dio. 

Amalia (np): Amalia. 

Amando (np): Amando. 

amante: amant(in)o, amorant(in)o; gli amanti della lingua latina nella liturgia: 

amantoj (ŝatantoj) de la latina lingvo en la liturgio. 

amanuense: kopiisto; monaco -: monako kopiisto. 

amare: ami; - sopra ogni cosa: ami super ĉio; - Dio: ami Dion (al Dio); ama 

il Signore, Dio tuo, con tutto il tuo cuore, con tutta la tua anima, con 

tutta la tua mente: amu la Eternulon, vian Dion, per tuta via koro kaj per tuta 

via animo kaj per tuta via menso; Dio si ama più con la volontà che con il 

sentimento: Dio amendas pli per volo ol per sento (sentimento); ama il tuo 

prossimo: amu vian proksimularon; amatevi come io ho amato voi: kiel mi 

amis vin, tiel ankaŭ vi amu unu la alian (Johano 13); per coloro che amano 

Dio…, tutto collabora al bene (lettera ai Romani): por tiuj, kiuj amas 

Dion…, ĉio kunlaboras al bono. 

ambiente naturale: medio; - abitato: vivmedio; non danneggiare ma proteggere 

l’- è un dovere del cristiano: ne malpurigi, sed protekti, la naturan 

medion estas devo por kristanoj; ambientalismo: mediismo; ambientalismo 

cristiano, laicizzante: kristana, nekristana mediismo (mediprotektismo); ambientalista: 

mediulo, mediaktivulo. 

ambiguo: dubasenca, dusenca, ambigua; (fig): suspektinda. 


ambizione: ambicio, gloramo; ambizioso: ambicia, glorama, (s) gloravidulo, 

ambiciulo; ambire: ambicii, deziregi, aspiri al. 

ambone: ambono, tribuno; nella nuova liturgia l’- è collocato nella zona 

dell’altare: en la nova liturgio la ambono fariĝas surpodia pupitro en altarejo. 

Ambrogio (np): Ambrozio; (r) ambrosiano: ambrozia rito; ambrosiano 

(milanese): milana. 

Amedeo (np): Amedeo. 

Amelia (np): Amelia. 

amen: amen, ameno, tiel estu. 

americanismo (movimento del diciottesimo secolo tra i cattolici statunitensi 

che restringeva il vangelo ad azione sociale-caritativa): amerikanismo; 

americanista: amerikanisto; la chiesa respinse l’-: la eklezio kondamnis amerikanismon 

(Leono XIII). 

amicizia: amikeco; la carità è obbligo l’- può solo essere desiderata e donata: 

karitato estas devo amokeco povas esti dezirata kaj donata; l’- non è 

gelosa: amikeco ne estas ĵaluza; l’- con Dio è sempre possibile perché egli ci 

fa simili a sé: amikeco kun Dio ĉiam eblas ĉar li igas nin laŭ sia bildo. 

amico: amiko; non vi ho chiamati servi, ma amici: mi vokis vin amikoj, ne 

servistoj (johana evangelio). 

amitto: rita ŝultrotuko, amikto. 

ammalato: (s) malsanulo, (a) malsana; visitare gli ammalati: viziti la malsanulojn; 

perché il Signore chiama beati gli ammalati?: kial la Sinjoro deklaras 

feliĉaj la malsanulojn? 

ammenda: punpago, punkorekto, monpuno; - penitenziale: pentofara amendo; 

pagare un’-: punpagi; - onorevole: esprimo de honorriparo; pubblica -: 

publika kulpokonfeso. 

amministrazione l’atto di amministrare: administrado, mastrumado; organizzazione: 

administracio; personale amministrativo: administrantaro; il locale 

dell’-: administra oficejo, administrejo; amministrare: administri; amministrare 

i sacramenti, la comunione: administri sakramentojn, la komunion; 

amministrativo: administra; amministratore: administranto, kuratoro, administristo; 

l’uomo è solo amministratore della sua vita: homo rilate sian vivon estas 

nur administranto; l’amministratore infedele: malfidela servisto. 

ammissione: allaso, akcepto; - agli ordini sacri: allaso al la sanktaj ordinoj. 

ammonire: admoni; ammonitore: (s) admonanto, (a) admona, asistanto 

(rel); ammonizione: admono; ammonizione canonica: laŭkanona admono. 


amorale: senmorala; amoralità: senmoraleco. 

amore: amo; - di sé, ordinato (quando rispetta i diritti degli altri), disordinato 

(quando non rispetta gli altri): amo al si laŭorda, senegoisma, kontraŭorda, 

egoisma; - di Dio (per Dio): amo al Dio; - per il prossimo: amo al la proksimularo, 

karitato; l’- cristiano può non essere spontaneo: kristana amo povas 

ne esti spontana; l’- mira all’eternità (Benedetto XVI): amo celas eternecon; 

amor proprio: memrespekto, egoismo; - libero: libera amo; atto d’-: amago, 

amesprimo; ferita d’-: amvundo; fuoco d’-: amflamo; testamento d’-: elama 

testamento; languente d’-: amsopira; - (sesso): amoro; fare all’-: amori, 

amorumi, (segni affettuosi) amindumi; - che costa niente vale niente: amo senkosta, 

amo senosta. 

amplexus reservatus (lat): interrompita (nekompleta) kopulacio. 

ampolla: (lit) bureto, ampolo. 

amuleto: amuleto. 

an 

anabattismo: anabaptismo; anabattista: anabaptisto. 

Anacleto (np): Anakleto. 

anacoreta: anakoreto, ermito, dezertulo. 

anafora: (lit) anaforo. 

anagnoste rito orientale: minora ordino. 

anagogia: mistika senco, leviĝo de la animo al la kontemplo pri la diaj kaj 

spiritaj sferoj. 

analogia: analogio; per -: laŭ analogio. 

analogico: analogia; conoscenza di Dio analogica (attribuendogli le qualità 

che brillano nelle creature): analogia kono pri Dio; - sta tra univoco ed 

equivoco: analogia aktivas inter unusenca kaj trompsenca (ekvivoka). 

anamnesi: memoriga preĝo (en la meso). 

Anania (np): Ananio, Ananja, Ananjas. 

Anastasio, -a (np): Anastazio, Anastazia. 

anatema: anatemo; anatemizzare, scagliare un -: anatemi, ekskomuniki. 

ancella: (rel) servantino, servistino. 

ancestrale: praa, atavisma; paura -: praa (senkontrola) timo; timore - e sentimento 

del sacro a volte collimano: praa (senkontrola) timo kaj sanktecsento 

foje limiĝas. 

ancona: (arch) retablo, altarbildo. 

ancora: ankro; - simbolo della Speranza cristiana: ankro simbolo de la kristana 

Espero; essere ancorati: esti solidaj, esti fidemaj. 


andare: iri; - dentro, fuori: eniri, eliri; andate in pace: iru en paco; andate 

in tutto il mondo (Marco 16): iru en la tutan mondon; andate e insegnate: iru 

kaj instruu (Mateo 28,19). 

Andrea, -ina (np): Andreo, Andrea. 

androide: (a) homforma, (s) homformaĵo; l’- non può agire moralmente: 

homformaĵo ne estas kompren- kaj decid-pova. 

anelito: anhelo, spiro; l’estremo -: la lasta spiro; (desiderio ardente): sopiro; 

- religioso, - a Dio: religia anhelo, anhelo al Dio. 

anello: ringo; - dottorale, episcopale, monacale: doktora, episkopa, monakina 

ringo; - nuziale: edz(in)a ringo; - del Pescatore: papa brevsigelo, sigelilo 

de la Fiŝkaptisto. 

anfiteatro: amfiteatro; chiesa con sedili ad -: preĝejo kun sidiloj lokitaj 

amfiteatre. 

angelicale: anĝela, anĝeleca. 

angelicare: anĝeligi. 

Angelico, -a (np): Angeliko, Angelika; il Beato -: Beata Angeliko. 

angelico: anĝela; salutazione (saluto) angelica: anĝela saluto; schiere angeliche: 

anĝelaj rotoj, anĝela armeo; angeliche, angeline: (rel) anĝelfratinoj; 

gli Angelici (eretici): (st.e): Angelikoj, Angelika herezularo. 

Angelo, -a (np): Anĝelo, Anĝela. 

angelo: anĝelo; - custode: gardanĝelo; - della morte: mortanĝelo; coro degli 

Angeli: ĥoro de la Anĝeloj, anĝelaro; angeli ribelli: ribelaj anĝeloj; discutere 

del sesso degli angeli: diskuti pri la sekso de la anĝeloj, diskuti pri sensencaĵoj; 

la donna è l’- della casa: la virino estas la anĝelo de la hejmo; alcuni 

teologi cattolici dubitarono dell’esistenza degli angeli: kelke da katolikaj 

teologoj dubis pri ekzisto de anĝeloj. 

angelus: anĝeluso, anĝelusa preĝo, (suono di campane) anĝelusa sonorado; 

l’- domenicale del papa: la dimanĉa anĝeluso de la papo suonare l’-: sonori 

por Anĝeluso. 

anglicano: anglikano; anglicanismo: anglikanismo. 

angolare pietra -: bazangula (fundamenta) ŝtono; Gesù è definito pietra -: 

Jesuo estas difinita bazangula ŝtono. 

angoscia: angoro; - istintuale, motivata: instinkta, motivita angoro; il cristiano 

supera l’- gridando con lo Spirito “Abba Padre” (Rom 8,15): kristano 

superas la angoron kriante kun la Spirito “Aba, Patro”; angosciarsi: angori. 

Aniceto (np): Aniĉeto. 


anima aspetto o componente della persona alludente, nel linguaggio cristiano, 

all’immortalità personale: animo, homa animo; - come ruah e pneuma 

(= vento e spirito): animo kiel vorthebree ruah kaj helenvorte pneŭma; - 

purgante: purgatoria animo; render l’- a Dio: redoni sian animon al Dio; 

secondo il cristianesimo l’- non preesiste al corpo: laŭ kristanismo la animo 

ekekzistas samtempe kun la korpo; - e corpo, dualismo più strumentale che 

reale: animo kaj korpo dualismo pli praktika ol filozofia kaj teologia; il concetto 

di - serve soprattutto per affermare la sopravvivenza: la koncepto pri 

animo servas precipe por aserti la personan transvivon; la scienza non ha 

strumenti per constatare la presenza dell’-: scienco ne havas ilojn taŭgajn 

por konstato pri la senmateria animo; trasmigrazione dell’-: animmigrado; che 

cosa guadagna l’uomo se possiede tutto il mondo e perde la sua -?: kiel profitus 

homo, se li gajnus la tutan mondon kaj sin perdus?; stato delle anime (registro 

parrocchiale): animstata paroĥa registro; - animale, - vegetale: besta 

animo, vegetala animo. 

anima dell’universo (anima mundi): animo de la universo; - che alcune religioni 

chiamano Dio: animo de la universo kiun iuj religioj nomas Dio. 

animale: besto; gli animali: la bestaro; gli animali nella bibbia vengono divisi 

secondo antichi tabù (puri/impuri, significanti il bene o il male): la bestaro 

dividiĝas laù antikvaj tabuoj (puraj/malpuraj, signifikanta la bonon aŭ la 

malbonon); è dovere dell’uomo rispettare gli animali (v. natura ed ecologismo): 

estas homa devo respekti la bestojn; i doveri dell’uomo verso gli animali 

possono essere chiamati diritti degli animali: la devojn de la homoj al 

la bestoj oni kutimas nomi rajtoj de la bestoj; si parla di diritti di animali, ma 

non di doveri: oni parolas pri bestaj rajtoj, sed ne pri ties devoj, oportune; 

(gli animali) si avviarono a coppie, maschio e femmina, verso l’arca di Noè: 

po paro (la bestaro) venis al Noa en la arkeon, virbesto kaj ino (Gen 7); in alcune 

mitologie gli animali sono supporti della divinità: en iuj mitoj la bestoj 

estas kvazaŭ-montriloj de la dieco; l’- e l’uomo hanno tutto in comune tranne 

la razionalità e il senso morale: besto kaj homo similas inter si en ĉio krom 

en la racieco kaj moralsento; Dio diede l’- per la nutrizione dell’uomo (Genesi): 

Dio transdonis la bestaron por la homa nutraĵo. 

animale razionale, (latine: animal rationale. Dicesi dell’uomo in quanto 

capace, tra l’altro, di valutare il valore morale del proprio agire indipendentemente 

se poi agisca con coerenza): racia animalo; l’uomo è - sociale: homo 

estas socia racia animalo. 


animalismo: bestismo, bestprotektemo; - estremo (secondo cui animale e 

uomo hanno la stessa dignità): ekstrema bestismo; animalista: bestprotektemulo. 

animare: animi, kuraĝigi, (immettere nel corpo) homigi; - la preghiera liturgica: 

animi la liturgian preĝon; animarsi: animiĝi, vigliĝi; animato, un essere 

-: animulo, estulo. 

animazione (immissione dell’anima nel corpo): animado, animiĝo, homiĝo; 

una volta si discuteva circa il momento dell’-: (secondo Aristotele-Tommaso 

dopo 40 giorni per l’uomo, dopo 80 giorni per la donna: iam oni diskutis 

pri la momento de la animiĝo (en la individua koncipiĝo); l’- avviene nel 

momento del concepimento: la homa animiĝo okazas samtempe kun la koncipiĝo; 

(vivacità): vigleco, viveco. 

animismo: animismo (praa, sed rezidue plurestanta, mondkoncepto laŭ kiu 

ĉiu fenomeno havas sian apartan “animilon” kaj vivas je vivo, foje taksata dia 

kaj inda je kulto); animista: animisto. 

animo: animo, spirito; - coraggioso, religioso, ostile: kuraĝa, religia, malamika 

animo; con l’- di aiutare: kun la intenco helpi; grandezza d’-: spirita 

nobleco; sen’anima non c’e animo: sen animo ne estas iniciatemo. 

Anna (np): Anna, Anaa. 

annali: analoj. 

annessione: aneksado; - della città di Roma all’Italia: aneksado de Romo 

al Italio. 

annettere: aneksi, (aggiungere) aldoni, (attribuire) abribui, - una indulgenza 

ad una pratica penitenziale: aneksi indulgencon al penta rito. 

annichilimento, annichilamento: neniigo, neniiĝo. 

annientamento: neniigi, neniiĝo; - di sé (linguaggio metaforizzante dell’Ascetica-Mistica): 

sinforneo, memforneo, abnegacio, neniiĝo; - di sé sottintende 

una più corretta valorizzazione del proprio essere in rapporto a Dio: sinforneo 

supozas pli ĝustan valorizadon pri la propra ekzistado antaŭ Dio. 

annientare: neniigi, disfrakasi; Dio annienta i suoi nemici (antropomorfico 

concetto biblico): Dio neniigas siajn malamikojn. 

annientarsi in senso proprio e figurato: neniiĝi. 

anno: jaro; - sociale, liturgico: socia, liturgia jaro; il primo dell’: novjartago, 

novjaro; - di grazia del Signore (Isaia): la Sinjora favorjaro, jaro de la dia 

elaĉeto; - dell’era volgare: jaro de la komuna erao; - santo: sanktjaro; - della 

catastrofe finale: jaro de la katastrofa fino; accumulo degli anni: jaroaglome- 


ado; - eucaristico, mariano, giubilare: eŭkaristia, maria, jubila jaro. 

annuario: jarlibro; - pontificio, diocesano, dell’ordine: pontifika, dioceza, 

ordena jarlibro; apparire nell’- pontificio: esti registrita en la papa jarlibro. 

annullamento: nuligo; - del matrimonio: nuligo de geedziĝo (nur ŝajne valida). 

annullare: nuligi; annullabile: nuligebla; annullarsi in Dio: neniiĝi en Dio. 

annuntio vobis gaudium magnum (lat): mi anoncas al vi grandan ĝojon 

(formulo per kiu oni anoncas la nomon de la elektita papo). 

Annunziata (np): Anoncita; festa liturgica: Anunciacio, Anoncfesto; palio 

dell’-: Anunciacia ĉevalkonkurso. 

annunzio, annuncio: anonco, sciigo; l’- dell’angelo: la anonco de la anĝelo, 

anĝela anonco; annunziare, annunciare: anonci, sciigi. 

anoressia: anorekcio; anoressico: anorekcia (ulo, ulino); sante medioevali 

e quadro anoressico: la mezepokaj mistikulinoj kaj la anorekciaj simptomoj; 

le sante medioevali non avevano un rapporto anoressico con corpo e cibo: la 

mezepokaj mistikulinoj ne havis rifuzan rilaton kun la nutraĵo kaj sia korpo. 

Anselmo (np): Anselmo. 

ansioso: malserena, maltrankvila, angorplena, zorgoplena. 

antecedente: antaŭa; ignoranza -, causa -: antaŭa nesciado, antaŭa kaŭzado; 

- (s): antecedento. 

antefissa: (arch) antefikso. 

antelapsari, secondo cui la predestinazione era precedente allo stesso peccato 

originale: antaŭkulpuloj, antaŭoriginpekaj kulpuloj. 

ante litteram (lat) anticipando i tempi: antaŭtempa, (figure) antaŭanoncita. 

anteprima: antaŭmontrado, privata antaŭprimiero; - del Requiem polacco 

di Penderecki: antaŭprimiero (antaŭprimiera lastprovo) de pola Rekviemo de 

K. Penderecki. 

anti contro: kontraŭ...; anticlericale, anticoncezionale, anticristiano, antimodernistico, 

antireligioso, antisemita: kontraŭklerika, kontraŭkoncipa, kontraŭkristana, 

kontraŭmodernisma, kontraŭreligia, kontraŭsemida (kontraŭsemita); 

precedente: antaŭ…; -diluviano, -preparatorio: antaŭdiluva, antaŭprepara. 

antiabortista: (a) kontraŭaborta, (s) kontraŭabortisto, kontraŭabortulo; movimento 

-: kontraŭaborta movado. 

anticamera: atendejo; - segreta del Papa: nobelĉambro ĉe la papa palaco 

anticattolico: kontraŭkatolika. 

anticlericalismo: kontraŭklerikalismo; anticlericale: kontraŭklerikala. 


anticoncezionale: (a) kontraŭkoncipa, antikoncipa, (s) kontraŭkoncipilo; secondo 

l’insegnamento cattolico, ogni tipo di - lede la dignità umana: laŭ la 

katolika instruado, ĉiuspeca kontraŭkoncipilo kontraŭas al la homa digneco. 

anticonformista: kontraŭkonformisto; - per spirito critico: rezonema kontraŭkonformisto; 

- per principio: obstinema kontraŭkonformisto. 

Anticristo: Antikristo; l’- figura reale o simbolica?: Antikristo ĉu reala aŭ 

figura ulo? 

antidiabolico: kontraŭdiabla; esorcismo -: kontraŭdiabla ekzorco. 

antidogmatico: (a) kontraŭdogma, (s) kontraŭdogmulo. 

antidolorifico: dolorforigilo; cura antidolorifica: dolorforiga kuraco; intensificare 

la ricerca antidolorifica: intensigi sciencajn esplorojn por eltrovo 

de dolorforigiloj. 

antifemminismo: antifeminismo, kontraŭfeminismo, mizoginismo; è evidente 

l’- nell’antico testamento: evidentas antifeminismo en la Malnova Testamento; 

il celibato del sacerdozio cattolico non proviene da -: la senedzineco 

de la katolika pastreco eĉ ne ŝajne naskiĝas el kontraŭfeminismo. 

antifemminista: kontraŭfeminisma, mizogina; può essere considerato - 

colui che insegna ad amare la propria moglie come Cristo la ama? Ĉu eblas 

taksi kontraŭfeminisma tiun kiu instruis ke oni amu sian edzinon kiel Kristo 

ŝin amas? 

antifona: antifono; - alla comunione: komunia antifono; antifonario: antifonaro; 

(fig) discorso con allusioni: parolado aludanta; (fig) capire l’-: kompreni 

la melodion (kompreni la aludaĵojn). 

antigiudaismo: antijudismo, kontraŭjudismo; antiebraismo: antihebreismo; 

è importante ricercare le cause dell’-: nepras priserĉi la kaŭzojn de antijudismo; 

- non va confuso con l’antisemitismo: antijudismon oni ne identigu kun 

antisemitismo; - e anticristianesimo a volte si influenzarono reciprocamente: 

antijudismo kaj antikristanismo, foje, marŝadis kune. 

antilingua (alterazione del significato della parola per dedurre concetti 

surrettizi): antilingvo. 

antimetafisico: (s) kontraŭmetafizikulo, kontraŭmetafizikisto, (a) kontraŭmetafizika. 

antinomia: (dir) antinomio, (contraddizione apparente tra due proposizioni) 

antinomio; l’- dell’umanità e divinità in Cristo: antimonio de la humaneco 

kaj dieco en Kristo. 

Antiochia: Antiokio; antiocheno: antiokia (rito). 


antipapa: (s) kontraŭpapo, (a) kontraŭpapa. 

antipatia: antipatio, malsimpatio; aver -: antipatii iun (kontraŭ iu); antipatico: 

antipatia. 

antipendio: (lit) antipendio, palioto. 

antireligioso: kontraŭreligia. 

antisemitismo (parola che appare nei vocabolari nel secolo XIX): antisemitismo, 

kontraŭsemitismo (nekonfuzebla kun antijudismo kaj kontraŭjudismo: 

ekzemple, se, bedaŭrinde, kristanoj kontraŭjudis ili bonŝance ne antisemitis); 

antisemita: (a) antisemita, (s) antisemito. 

antistite: episkopo. 

antiteismo (esclusione di Dio indipendentemente dalla sua esistenza): kontraŭteismo, 

kontraŭdiismo, antiteismo. 

Antonio (np): Antono, Antonio; sant’Antonio: Sankta Antono (la Abato, de 

Padova); antoniano: (rel) antonano; Antonino (np): Antoneno; Antonina (np): 

Antonena, Antoneta. 

antropico problema - (perché l’universo si è evoluto come se intendesse 

rendere possibile l’apparizione dell’uomo?): homa (antropika, antropica) 

problemo (demando). 

antropologia (studia l’uomo sotto vari aspetti): antropologio; - biblica, cristiana, 

culturale, fisica: biblia, kristana, kultura, fizika antropologio. 

antropologico: (mettere l’uomo al centro del creato visibile): antropologia; 

il cristianesimo è -: kristanismo estas antropologia. 

antropomorfo: antropomorfa; antropomorfismo: antropomorfismo. 

anziani: maljunularo, la pliaĝularo; gli - dei giudei: la pliaĝularo (la altranguloj) 

inter la judoj; cura degli -: gerontologio, geriatrio, asistado kaj kuracado 

por la plej aĝa generacio; stato di abbandono degli -: forlasiteca stato de 

maljunularo. 

ap 

apatia: apatio; apatico: (a) apatia, (s) apatiulo. 

apertio aurium (lat) apertura delle orecchie nella cerimonia battesimale 

perché il catecumeno “ascolti” il vangelo: orelmalfermo. 

aperto: (fig) senrezerva, sincera, senkaŝa; (di mente aperta): vasta, klarvida; 

apertura: aperturo, (fig) vasteco. 

Apocalisse: Apokalipso; - libro per consolare: Apokalipso, libro por konsoli; 

- stereotipamente immaginata come visione di infausti eventi futuri: apokalipso 

stereotipe imagita kiel vizio pri malfeliĉaj estontaĵoj; l’apocalittica: 

(s) apokalipsa literaturo (verkaro); apocalittico: apokalipsa, (fig) katastrofa, 


terura; tensione apocalittica: apokalipsa tensio; auspici apocalittici: apokalipsaj 

aŭspicioj; letteratura apocalittica: apokalipsa literaturo; epoca delle 

apocalissi (dal quinto secolo prima di Cristo al primo dopo Cristo): epoko de 

la apokalipsoj (de la kvina jarcento aK al la unua pK). 

apocatastasi: apokatastazo, restaŭrado; dottrina dell’-, nel giudizio finale 

come perdono generale (eresia): herezo de apokatastazo, en la fina dia juĝo 

kiel ĝenerala pardono. 

apocrifo: (a) apokrifa, malaŭtentika (s) apokrifaĵo, apokrifo. 

apocrisario: eklezia greka ambasadoro. 

apodittico: memevidenta, nerefutebla; verità apodittica: memevidenta vero. 

apofatica: v. teologia; apofatismo: apofatismo, konebleco senparola (senkoncepta). 

Apollonio, -a (np): Apolonio, Apolonia. 

apologetica: (s) apologetiko; apologia: apologio; fare apologia di: apologii 

pro, pri, por; - a torto screditata: apologetiko malprave senkredigita; apologetico: 

apologia; apologista: apologiisto. 

apologo: apologo. 

apomirismo (ungere le parti malate, davanti alle immagini sacre, con oli 

sacri o di lampade ardenti ecc.): malsanmembro-ŝmirismo. 

aporia: (fil) senelira kontraŭdiro, memkontraŭdiro. 

apostasia: apostatiĝo, apostateco; - esplicita, implicita: eksplicita, implica 

apostatiĝo; - di massa: amasa apostatiĝo, (concreto) apostataĵo. 

apostata: apostato, apostatanto, apostatint(in)o; apostatare: apostati, renegati, 

malfideliĝi. 

a posteriori si dice di una conoscenza che deriva dall’esperienza: (avv) aposteriore, 

(a) aposteriora, (s) aposterioraĵo; aposteriorismo: aposteriorismo. 

apostolato: apostol(ec)a aga(d)o, apostolado, apostoleco; - della preghiera: 

preĝa apostolagado; apostolicità: apostoleco, apostola karaktero; - della 

Santa Sede: papa apostoleco. 

apostolico: apostola, apostoleca; simbolo -: apostola simbolo, apostola kredo; 

cattolico - romano: katolika; benedizione apostolica (papale): papa (apostola) 

beno. 

apostolini: (rel) apostoletoj (jamaj). 

apostolo: apostolo; - della fede, della libertà: apostolo de la kredo, de la libero. 


apoteosi: apoteozo, diigo (ĉe romiaj imperiestroj), glorigo por eksterordinaraj 

meritoj. 

apparato: pompo, solen(ec)o; apparatore: drapiranto, drapiristo; apparare: 

ornami, drapiri. 

apparecchio, (alla comunione, alla confessione…): preparaj preĝoj por komunio, 

por la konfeso. 

apparenze: ŝajnoj; - (specie eucaristiche o accidenti): ŝajnoj, sensubstancaj 

aspektoj; il Signore non giudica secondo le -: la Sinjoro ne juĝas laŭ la ŝajno. 

apparire: aperi, vidiĝi, montriĝi. 

apparizione: apero, vizio; apparizione della Madonna: apero de la Madono; 

l’- è operata, come di solito si ritiene, da Dio a livello dei sensi del veggente: 

apero, kiel kutime oni opinias, estas ago de Dio nivele de la sensoj de 

la viziulo (reprezenta apero). 

appassionare: arde interresi, emocii; appassionarsi: pasiiĝi; - alla vita consacrata: 

altiri al la konsekrita vivo. 

appello: voko, (dir) apelacio, (invocazione) apelacio; Corte d’-: apelacia 

kortumo, (katolika instanco), Papa Signaturo; appellare (dr): apelacii; - papale 

per la pace: papa apelacio por la paco. 

applicare: apliki, anekzi al; applicazione (di messa): mesintenco; - una 

norma liturgica: apliki liturgian normon. 

apprensione: antaŭtimo, nervostreĉo. 

a priori si dice di una conoscenza che sta prima dell’esperienza in atto: 

(avv) apriore; apriorismo: apriorismo; aprioristico: apriora. 

aprire: (ankaŭ figure) malfermi, senvualigi, malkaŝi. 

approvare: aprobi, rajtigi, sankcii. 

approvazione: aprobo, sankcio; - ecclesiastica, con - ecclesiastica: eklezia 

aprobo, kun eklezia aprobo; degno di -: aprobinda; approvato: aprobita, rajtigita. 

aq 

Aquino Tommaso d’-: Tomaso el Akvino; l’Aquinate: la Akvinano. 

ar 

ara: altaro. 

araldica: heraldiko, blazonistiko. 

aramaico: (SS) aramea. 

arameo: arameo (ano de semida gentaro). 

arazzo: tapeto. 

arbitrato: arbitracio. 

arbitrio libero -: arbitro, arbitreco, libera volo; arbitrariamente: arbitre, 


kaprice. 

arbitro: arbitracianto; essere l’- di se stesso: esti la mastro de si mem; l’- 

di se stesso risponde delle sue decisioni: mastro de si mem respondecas pri 

siaj decidoj. 

arca: tombo, tomba kelo, maŭzoleo; - di Noè: arkeo de Noa (Noao); la esemplare 

leggenda dell’- di Noé: la instrua (edifa) legendo de la Noaa arkeo. 

arca dell’alleanza: kesto de ligo (de interligo, de atesto). 

arcaico: arkaika, eksmoda. 

arcangelo: ĉefanĝelo. 

arcano: (a) kripta, mistera, (s) kriptaĵo, misteraĵo; disciplina dell’-: kriptodisciplino. 

arcata: arkado (arkaĵo); serie di archi: arkado. 

archetipo: pratipo, prototipo; in senso psicologico: arketipo, psikologia 

tipo. 

archiatra: papa ĉefkuracisto; gli archiatri dei papi rinascimentali furono 

ebrei: ĉefkuracistoj de renesancaj papoj estis hebreoj. 

archicenobio: ĉefcenobitejo. 

archimandrita: arkimandrito, orientarita monakejestro. 

archiviare: arkivi, enarkivigi; scoprire in archivio: elarkivigi. 

archivio: arkivo; - delI’Inquisizione: arkivo de Inkvizicio; topo d’-: traserĉanto 

de arkivaĵoj. 

archivista: arkivisto; - di santa romana chiesa: arkivisto de sankta roma 

eklezio. 

arciconfraternita: arkifratularo. 

arcidiacono: ĉefdiakono, arkidiakono; figura ecclesiastica di prestigio nel 

passato: ĉefdiakono, eminenta eklezia funkciulo. 

arcidiocesi: arkidiocezo. 

arciprete: ĉefpastro, arkipastro; arcipretura: arkipastrejo, ĉefpastrejo. 

arcivescovado: ĉefepiskopejo, ĉefepiskopa palaco. 

arcivescovato (dignità): ĉefepiskopeco; (durata del ministero): ĉefepiskopa 

vivo. 

arcivescovo: ĉefepiskopo, arkiepiskopo. 

arco: (arch) arko; - a tutto sesto, rialzato, abbassato, spezzato, acuto: plenarko 

(duoncirkla), ŝvelarko, platarko, rompita, pinta, arko; base dell’-: impoŝto, 

arkobazo; - di trionfo: glorarko, glorarkaĵo; a forma di - gotico: gotikforme; 

tratto di -: arkaĵo; - d’Augusto: arkaĵo (arko) de Aŭgusto. 


argomento: argumento; il cristianesimo intende convincere con argomenti: 

kristanismo celas konvinki per pruvaj argumentoj. 

arianesimo: (herezo laŭ kiu la Filo-Jesuo estas malpli dieca, aŭ tute nedieca, 

ol la Patro) arianismo (v. subordinazionismo); - (pura razza ariana: dottrina 

secondo cui esiste una razza pura, superiore alle altre, presente nei popoli 

germanici): arjanismo, arja purrasismo. 

aridità: sekeco; (fig): sentomanko; condizione psicologica (assenza di attrazione 

sensibile e spirituale nella devozione religiosa): religia sensentemo, 

spirita arideco. 

Ario (np): Ario; ariano (seguace di Ario): ariano. 

Aristotele: Aristotelo; aristotelico: aristotel(an)a. 

Armando, -a (np): Armando, Armanda. 

armeno: (s) armeno, (a) armena; rito -: armenrito, armena liturgio. 

Arminio (np): Arminio; arminiano (prot): arminiano. 

armonium: harmoniumo; suonare l’-: harmoniumi, ludi harmoniumon. 

Arnaldo da Brescia: Arnaldo el Brescia. 

Aronne: (SS) Aarono. 

arrabbiarsi: ekkoleri, koleri (kontraŭ iu). 

arredo: aranĝo, meblaro; - di chiesa: preĝeja meblaro, sankta ilaro, preĝejaj 

ornamoj; bibbia d’-: ornama biblio. 

arrestare: (porre in stato di arresto) aresti; Erode, vedendo che questo piaceva 

agli ebrei, fece - anche Pietro: reĝo Herodo, vidinte ke tio (la senkapigo 

de Jakobo) plaĉas al la judoj, plue arestigis Petron. 

arretratezza: postresto, pimitiveco; - dei dogmi cristiani: malprogreso de 

la dogmoj (laŭ kelkaj nekatolikoj); arretrato: postrestinta, neprogresinta; la 

morale cattolica è arretrata: la katolika moralo estas neprogresinta (laŭ kelkaj 

nekatolikoj) 

Arsenio (np): Arsenio. 

arte: arto; opera d’-: artverko, artaĵo; “opera d’- unitaria”: diversarta montrejo, 

(entenejo de muziko, pentro, teatro, skulpturo), oratorio, katedralo (antonomazie); 

- cristiana: kristana arto; - paleocristiana: paleokristana arto; distorcere 

l’- cristiana presentandone soltanto gli aspetti estetici e formali: distordi 

la kristanan arton prezentante el ĝi nur la trajtojn estetikajn kaj formalajn; 

la figura umana del Cristo avvalora e ispira ogni espressione di - umana: 

la homa realaĵo de Kristo plivalorigas kaj inspiras ĉiujn artojn; l’- per 

l’-: la arto por la arto; - pura (specialmente nella pittura dove si rifiuta ogni 


allusione ad un “oltre” sia naturale che soprannaturale): arto pura; può l’- 

essere immorale?: ĉu eblas malmorala arto?; la vera - è naturalmente etica: 

vera arto nature estas etika; l’- è il fattore principale dell’inculturazione cristiana: 

la arto estas la precipa faktoro por la evangelia enkulturiĝo; complicazione 

fatta ad -: komplikaĵo intence farita; arti visive: vidartoj, videblaj artoj. 

arte applicata: aplikuta arto; fino a che punto l’arte religiosa è -?: ĝiskiupunkte 

la religia arto estas aplikita arto? 

articolo di fede: kredartikolo, kredero; in - di morte: en mortmomento; 

merce: artiklo 

artista: artisto; l’- cristiano ha diritto di esprimere la propria fede nell’arte: 

kristana artisto rajtas esprimi sian kredon per arto; la fede ispira artisti: 

kredo (fido) inspiras artistojn; artistico: arta. 

Arturo (np): Arturo. 

as 

ascendente: (a) leviĝanta, (s) influo, influpovo, impono, prestiĝo; gli ascendenti 

(dir): antaŭuloj, prapatroj. 

Ascensione: (lit) Ĉieliro de Jesuo, Ĉieleniro, Supreniro de Jesuo; - del Signore: 

festo de la Ĉieliro de Jesuo. 

ascesi: asketeco. 

asceta: asketo; ascetico: asketa; vita da -: asketa vivo; formazione ascetica: 

asketigo, asketiĝo. 

ascetica: (s) asketiko; scuola di -: asketiklernejo; varietà nell’- cristiana: 

diverseco (multfaceteco) en la kristana asketiko. 

ascetismo: asketismo; - cristiano, stoico, buddista: kristana stoika, budhisma 

asketismo; l’- cristiano mira all’unione con il Dio personale di Gesù: kristana 

asketismo celas al la unuiĝo kun la persona Dio de Jesuo. 

ascoltare: aŭskulti; - la parola divina, - la messa: aŭskulti la dian vorton, 

partopreni en la meso (ĉeesti la meson). 

ascondito: kaŝita, sekreta. 

aseità: (t) dia sendeveneco. 

asessuale: (asessuato) senseksa, (senza stimoli sessuali) senseksema, (s) senseksemulo. 

asilo: azilo; diritto d’-: azilrajto; punto di vista cristiano sul diritto d’-: kristana 

vidpunkto pri azilrajto; - infantile: infanlernejo. 

Aspasia (np): Aspazia. 

aspergere: aspergi; aspersione: aspergo. 

asperges: aspergu min (Sinjoro), (s) aspergeso. 


aspersorio: aspergilo. 

aspirare: aspiri, kandidatiĝi, aspiri al promocio, al titolo; - ad un futuro felice: 

aspiri pri feliĉa estonto; - del motore: elsuĉi; aspirante: aspiranto; aspirazione: 

aspiro. 

asse ecclesiastico: ekleziaj havaĵoj. 

assemblea: kunveno, asembleo; - plenaria, parziale: asembleo, ĝenerala, 

parta kunveno, plenkunveno; - celebrante: celebranta asembleo; l’- è supposta 

nella celebrazione eucaristica, ma l’eucaristia è realizzata solo dal sacerdote: 

la asembleo estas postulita en la eŭkaristia celebro, sed eŭkaristion realigas 

nur la celebranta sacerdoto; assemblearismo: asembleismo. 

assenteismo: malasidueco. 

assertorio giuramento: (dir) aserta ĵuro. 

assessore: (dir) asesoro; - comunale: skabeno. 

assimilato equiparato: egalrajtigita al; (cibo, immigrato): (a) asimilita. 

assioma: aksiomo; assiomatico: aksioma. 

assise: (dir) asizo; Corte d’-: Asiza Kortumo. 

Assisi: Asizo. 

assistente: (a) asista, (s) asistanto, helpanto; - spirituale: animasistanto, animzorganto; 

- ecclesiastico: eklezia asistanto; (dir) kuratoro; - al soglio: apudtrona 

(ĉetrona) helpanto; - universitario: asistento. 

assistenza: protekto, defendo, asistado; - sociale: socia asistado; la carità 

cristiana favorisce, ma non si identifica con l’- sociale: la kristana karitato 

helpas la socian asistadon, sed ne identiĝas kun ĝi. 

assistere: asisti, helpi; - alla messa: ĉeesti la meson, partopreni en meso; 

proteggere: helpi, asisti, protekti. 

associare: asocii; nelle esequie: funebri; associarsi a: asociiĝi kun; associato: 

(s) membro, ano, asociano. 

associazione: asocio; - di omosessuali cattolici: samseksemula katolika asocio; 

associazioni cattoliche professionali (insegnanti, medici ecc.): profesiaj 

katolikaj asocioj; - cattolica esercenti cinema (ACEC): asocio katolika 

administrantoj de kino; - cooperativa: koopera asocio; associazionismo: asociismo; 

- che complotta contro la chiesa: asocio kiu komplotas kontraŭ la eklezio; 

è vietato dare adesione ad una - che complotta contro la chiesa: estas 

pune malpermesite aliĝi al asocio kiu komplotas kontraŭ la eklezio (kanonjura 

kodo); cristiano uomo per la società e per l’-: kristano homo-sociano 

krom homo-asociano. 


assoggettare le passioni: regi, submeti siajn pasiojn; - la mente a Dio: humiligi 

sin antaŭ Dio. 

assolto: pardonita, absolvita; - in giudizio: absolvita. 

assolutismo: absolutismo; - illuminato: iluminita registaro (absolutismo). 

Assoluto l’-: (fil) Sendependulo, Senbezonulo, Absolutulo, Necesulo; assolutezza, 

attributo esclusivo di Dio: absoluteco, karakterizo ekskluziva de Dio. 

assoluzione: absolvo; - generale: ĝenerala absolvo; formula dell’-: pekabsolvo, 

absolvo-preĝo. 

assolvere, perdonare: absolvi, pardoni, sakramente pekliberigi; - un compito: 

plenumi, fini. 

assumere le specie eucaristiche: ricevi eŭkaristiajn akcidencojn (formojn); 

essere assunto ad una dignità: ...iĝi (surtroniĝi, episkopiĝi, k. s.). 

Assunta (np): Asuncia; Assunta: (lit) Ĉielenprenita; Assunzione: Ĉielenpreno, 

Suprenpreno; isola: Asunciono; assunzionista: (rel) asuncionano. 

assurdità: absurdeco; cosa assurda: absurdaĵo; dilettarsi di -: sin plezurigi 

per absurdaĵoj; assurdo: (a) absurda, absurdisma, (s) absurdo; provare per assurdo: 

pruvi per absurdo. 

astenersi da: sin deteni de, abstini de. 

astile croce -: surstanga kruco. 

astinenza: abstino, abstinenco; giorno di -: abstina tago (cindromerkredon 

kaj karesmajn vendredojn); norme per l’- nella chiesa cattolica (mangiare il 

piatto dei poveri, uova e latticini, per lasciare a loro una volta tanto quello 

dei ricchi, oppure, oggi, anche il pesce pregiato!). Tutti, dai 14 anni, sono tenuti 

all’- (la CEI ha stabilito che nei Venerdì dell’anno, escluso Avvento 

e Quaresima, si possa sostituire l’- con opere di carità e di pietà): normoj 

de la abstinenco en la katolika eklezio: ĉiuj, ek de la dekkvarjaraĝo, 

estas devigataj. 

astio: rankoro, malamo. 

astrologia: astrologio (nescienca opiniaro laŭ kiu astroj kaj konstelacioj - 

stelfiguroj - influas la homajn liberajn decidojn kaj destinojn); - (dei Magi): 

studo de la ĉieloj, fakuloj pri la astroj; astrologo (indovino): astrologo, aŭguristo, 

divenisto; astrologico: astrologia; crepi l’astrologo!: al la diablo la misaŭguristo! 

at 

Atanasio: (np): Atanazio; simbolo di Sant’. -: Atanazia kredkonfeso. 

atavismo: atavismo; atavico: atavisma. 

ateismo: ateismo, sendiismo; - per motivi razionali, - per scelta preferen- 


ziale: ateismo pro mensaj rezonadoj, - pro pasiaj preferoj; - pratico: komforta, 

agrabla, senracizorga, fakta ateismo; ateismi di diverse origini: diversfontaj 

ateismoj; - agnostico, materialista, positivista, esistenzialista, freudiano, 

idealista, marxista, neopositivista, strutturalista, libertario: agnostika (Dio estas 

nekonebla), materialisma (transcendo estas nenio pli ol iluzio), pozitivisma 

(Dio estas neutila hipotezo), ekzistencialisma (Dio estas senutila pasio), 

freudisma (Dio estas obseda tutmonda nevrozo), idealisma (la kredoveroj estas 

mitaj alproksimiĝoj el kiuj filozofio eltiradas la racian kernon), marksisma 

(Dio estas nek iluzio nek mito nek neutila hipotezo, Dio estas pliekzakte 

alieneca opreso, kies kaŭzojn oni devas elradike eltranĉi ĉar ĝi estas opio por 

la popolo), neopozitivisma (ĉiuj kredasertoj kaj metafizikaj propozicioj estas 

nur materialo por la psikoanalizisto), strukturalisma (kalkulas Dion kiel fabelajn 

neniaĵojn), liberecema (ĉiu dia leĝo kontraŭhomas). 

ateismo devoto (attenzione al religioso al di là di preconcetti): devota (neantaŭjuĝa, 

neantaŭformita) ateismo. 

ateismo psicologico (tendenza a usare Dio per la propria gloria): propraglora 

dikredismo (Dio por mi, ne mi por Dio). 

ateneo: universitato; atenei cattolici: katolikaj universitatoj. 

ateo: (s) ateisto, sendiulo, ateismulo (a) ateista, ateisma, ateismema, sendia, 

sendiisma; - “cristiano”: kristana ateisto (= sendia Dikredanto!), sendia postkristanulo; 

- devoto (per rispettosa attenzione all’ambito del divino): devota 

(pia) ateisto; ateologia: ateologio. 

atrio: (arch) atrio, antaŭkorto. 

attaccamento: (fig) alligateco; attaccarsi (fig): korligiĝi. 

atteggiarsi a: pozi, afekti; - santarello: pozi sanktule, afekti piece. 

attentare (a qualcosa): atenci (ion); - alla vita, allo stato: atenci ies vivon, 

al la ŝtato; - il matrimonio: atenci geedziĝon; attentato: atenco; attentatore: 

(s) atencinto, (a) atenca, atencinta. 

attenuanti circostanze - (mor): mildigaj (malgravigaj, malplikulpigaj) cirkonstancoj; 

attenuare: malgravigi; attenuazione: malgravigo. 

attesa: atend(ad)o; Madonne in -: akuŝontaj Madonoj (pentraĵoj); in - del 

Salvatore: atendante la Savonton. 

attestare: atesti; - per: favoratesti; - la fede; kredkonfesi, manifesti sian kredon. 

attestato: atesto, (fig) pruvo, (documento) atest(il)o; - di nascita, di battesimo, 

di fede cattolica: naskiĝatesto, baptatesto, kredatesto, kredkonfeso; - di 


uona condotta: atest(ili)o pri bona konduto. 

attestazione: atesto; il cristianesimo si fonda sulle attestazioni degli apostoli: 

kristanismo sin fondas sur la atesto de la apostoloj; - credibile, incredibile: 

kredebla, nekredebla atesto. 

attico: (arch) atiko. 

Atti degli Apostoli: (SS) Agoj de la Apostoloj. 

attirare: altiri, allogi, instigi, inciti. 

attivare: aktivigi; attivarsi: aktiviĝi (essere attivi) aktivi. 

attivismo: aktivismo, agismo; ridurre il cristianesimo ad attivismo sociale: 

redukti kristanismon al sociala agismo; - apostolica:apostola agemo; attivo: 

aktiva, agema; ordine religioso di vita attiva: agadcela ordeno, agadordeno; 

confondere - con zelo apostolico: mistaksi agismom apostola agemo. 

atto documento: akto, aktaro; atti del magistero della chiesa: aktaro de la 

eklezia instrua aŭtoritato (ekleziaj oficialaj instruaĵoj); - di pentimento, di fede, 

di speranza: pentopreĝo (pentesprimo), kredformulo, esprimo de espero; 

in atti: efektive, (fil) en realo. 

atto coniugale: geedza interrilato, edz(in)eca ago (ŝuldo); i significati unitivo 

e riproduttivo dell’- devono permanere inseparati secondo la morale cattolica: 

la signifsencoj unuiga kaj reprodukta (fekunda) de la geedza interrilato 

devas ĉiam resti nedisigitaj. 

attore: (dir) aktoro. 

attraente: alloga, loginstiga, ĉarma. 

attrarre: altiri, allogi; Gesù attrae: Jesuo allogas (altiras). 

attrazione: allogo, altiro, atrakcio; - al bene, al male: atrakcio al bonoj (bonaĵoj, 

al malbono. 

attributo: (l’attribuire) atribuo, (qualità) atributo, atributaĵo; - divino (t): dia 

atributo (karakterizo, “predikato”); gli attributi divini sono contemplati nelle 

creature e applicati per analogia a Dio: al Dio la atribuoj estas kontemplataj 

en la kreaĵoj kaj aplikataj (“predikataj”) analogie; - di santo (aureola): sanktula 

simbolo; - d’onore: honorinsigno. 

attribuzione: atribuo, atribuado; - analogica, univoca, equivoca: analogia, 

unusenca, ekvivoka (malpropra) atribuado; l’- a Dio è sempre e soltanto analogica: 

atribuado al Dio estas ĉiam nure analoga; - sicura, incerta: certa, necerta 

atribuado; alcune lettere di Paolo sono di incerta -: iuj Paŭlaj leteroj al 

Paŭlo estas necerte atribuataj; (funzione): funkcio (de la pastro). 

attrizione (pentimento di -): atricio; attrito (pentito): (a) atricie pentanta; 


l’- non è ancora la riconciliazione con Dio senza il sacramento della confessione: 

atricio ne sufiĉas por akiri la dian pardonon manke de la sakramenta 

absolvo. 

attuale grazia -: aktuala, helpa graco; peccato -: persona peko. 

attualizzare: aktualigi; (essere attuale) aktuali, aktualiĝi, nuntempiĝi, (rendere 

reale) realigi; l’eucaristia attualizza (rende reale) il sacrificio di Cristo: 

eŭkaristio realigas la oferon de Kristo. 

attuare: realigi, plenumi; - le prescrizioni liturgiche: plenumi la liturgiajn 

preskribojn; la redenzione di Cristo si attua già da ora: la krista elaĉeto realiĝas 

ek de nun. 

au 

auditorio, auditorium: (arch) auditorio. 

audizione: aŭskultado; - dei cardinali: kardinala kolokva aŭskultado; - tecnica: 

provaŭskultado. 

augure augurio (storia romana): aŭguristo, auguro. 

augurare: bondeziri; augurio (desiderio, voto): bondeziro. 

Augusto, -a (np): Aŭgusto, Aŭgusta. 

augusto: majesta, impona, grandioza; l’- pontefice, l’- infermo: lia papa Moŝto, 

lia pacienta moŝto; l’augusta presenza del pontefice: la sankta ĉeesto de 

la papo. 

aura occultismo: aŭro, etoso disradiata de persono; sensazione che precede 

un evento: aŭro, sensaciaĵo; sostanza spirituale che avvolgerebbe il corpo e 

sarebbe visibile, secondo alcune credenze, a iniziati: aŭro (membra aŭreolaĵo); 

(aria, brezza): aero, brizo 

Aurelio, -a (np): Aŭrelio, Aŭrelia. 

aureo, numero -: (lit) ora numero. 

aureola: aŭreolo; glorkrono, lumkrono, nimbo; aureolare: aŭreoli, meti aŭreolon 

ĉirkaŭ ies kapon, (fig) sanktigi, prestiĝigi; aureolato: (a) aŭreolita, 

glorkronita, (s) glorkronito, aŭreolito. 

auricolare: orela; confessione - (dei peccati): orela konfeso. 

Ausburg Confessione di -: (prot) Aŭsburga Kredkonfeso. 

Ausiliatrice: Helpantino. 

ausilio: helpo; Maria - dei cristiani: Maria, helpo de la kristanaro. 

auspicare: deliri, bondeziri, aŭspicii. 

auspicio: aŭspicio, bondeziro; pronostico: aŭguro, prognozo. 

austero: severmora, rigora; austerità: severmoreco. 

autentica: (a) aŭtent(ik)a, (s) aŭtentikilo; - riguardo le reliquie: (s) aŭtenti- 


keca sigelo, dokumento, aŭtentikilo; autenticare: aŭtentikigi. 

autoanalisi: (med) memanalizo, (esame di coscienza) konsciencekzameno 

(la du ne samas) 

auto-autorizzazione: aŭto-memrajtigo; - di fare tutto ciò che l’uomo sa fare 

con il suo ingegno, indipendentemente dalla morale: aŭto-memrajtigo 

transmorale realigi ĉion kion homo kapablas fari per siaj fortoj. 

autocefalo di diocesi, vescovo: sendependa, nacia, aŭtokefala. 

autocoscienza: memkonscio; l’- è necessaria per compiere il bene e il 

male morale: ne eblas morala bono kaj malbono sen memkonscio. 

autocrate: aŭtokrato; autocraticamente: aŭtokrate; autocrazia: aŭtokratio. 

autocritica: sinmalaprobo, memmalaprobo, sinkritiko, memkritiko. 

autodafè (auto da fe): aŭtodafeo (publika konveno por anonci kondamnojn 

kontraŭ herezuloj);. 

auto-determinazione: decido, memdecido; solo l’uomo è capace di-: nur 

homo kapablas memdecidi. 

autodivinazione: memdiigo; l’- dei re orientali: memdiigo (memdiiĝo) de 

orientaj reĝoj. 

autoerotico: memerotika. 

autoerotismo: memerotismo, aŭtoerotismo. 

autogenesi: spontana generado, aŭtogenezo, abiogenezo. 

autografo: aŭtografo; stampato autograficamente: aŭtografe presita. 

autolatria: memadorado. 

autonomia caratteristica della coscienza che si adegua alle norme morali 

(visione cristiana): konscienca aŭtonomio; - delle realtà temporali: aŭtonomio 

de la teraj realaĵoj; -, forzata attribuzione alla coscienza che, temendo di 

dipendere da una volontà esterna, si crea le norme morali (visione di alcune 

filosofie della postmodernità): absoluta morala aŭtonomio; l’Adamo della 

esemplaristica biblica cercava l’- assoluta: la Adamo de la biblia ekzemplaro 

celis al la absoluta aŭtonomio; tra i moderni c’è chi apprezza tanto la 

propria - che la trova inconciliabile con la rivelazione cristiana, ritenuta 

eteronoma: inter la modernaj homoj troviĝas kiu tiom ŝatas sian konsciencan 

aŭtonomion ke ĝin taksas neakordiĝebla kun la kristana revelacio, opiniata eteronoma; 

davvero esiste l’- dell’arte (estetica) rispetto ai valori morali?: ĉu 

vere ekzistas aŭtonomio de la estetiko rilate la moralajn valorojn? 

autonomo: (a) memstara, sendependa, (s) memstarulo, sendependulo; rendersi 

-: sendependiĝi, memstariĝi; rendersi - dalla legge morale: sendependigi de 


la morala leĝo. 

autorealizzazione: memrealiĝo, (fil) memkreiĝo. 

autoreferenzialità (non dialogare con le diversità): memreferenciĝo, memenfermiĝo. 

autorità il potere: aŭtoritato, ordonpovo; persona di grande competenza: 

aŭtoritatulo; - ecclesiastica: eklezia estraro, eklezia ordonpovo; - ecclesiastica 

competente: kompetenta eklezia aŭtoritato; autoritariamente: ordoneme, 

aŭtoritate; l’- discende da Dio: la aŭtoritato devenas de Dio (por la eklezio 

rekte de Li, por la socio nerekte). 

autorivelazione: memrevelacio; - di Gesù: memrevelacio de Jesuo. 

autorizzare: rajtigi, aprobi, permesi; autorizzato: rajtigita, aprobita. 

autorizzazione: rajtigo, aprobo, permeso. 

autosuggestione: memsugestio. 

av 

avallo: avalo; - della storia: avalo el la historio; avallare: avali; scendere 

da valle: alvali. 

avanti Cristo, a. C.: antaŭ Kristo, a. K., aK. 

avaro: (a) avara,(s) avarulo; esser -: avari. 

Ave (lat): Ave, saluton. 

Ave Maria, avemmaria, avemaria: “Saluton, Maria” Ave Maria; un’-: Mariasaluto, 

Maria-preĝo; recitare un’-: reciti Maria-preĝon; recitare l’Angelus: 

reciti Anĝeluson; suonare l’-: sonori por la Mariasaluto (sonori Mariasaluton). 

Averroè: Averoeso; averroismo: averoesismo. 

Avicenna: Aviceno. 

avidità: avideco; avido: (a) avida, (s) acidulo, avidanto; esser avido: avidi. 

Avignone: Avinjono. 

avito: prapatra. 

avocare: elvoki; - a sé: preni sur sin, elvoki al si, al si rezervi. 

avvaloramento: plivalorigo, kreditigo; - di sé: plivaloriĝo. 

avvalorare: kredigi, plivalorigi, elmontri; - con prodigi e miracoli e segni: 

elmontri per potencaĵoj kaj mirakloj kaj signoj (Agoj 2,22 kaj aliloke). 

avvento: advento; avventista (prot): adventisto; avventista del settimo giorno: 

adventisto de la sepa tago; avventismo (st.e): adventismo. 

avversario: (a) kontraŭa, adversa, (s) kontraŭlo; occorre amare, rispettare 

e dialogare con l’-: necesas ami, respekti kaj dialogi kun la kontraŭulo. 

avversione: abomeno, antipatio, malamo; provare - per: abomeni; control- 


lare le proprie avversioni alla luce del vangelo: kontroli siajn antipatiojn je 

la lumo de la evangelio. 

avversità: kontraŭaĵo, malfeliĉo, damaĝo; superare le -: superi la kontraŭan 

sorton. 

avvertenza: averto; piena - (premessa necessaria, assieme al deliberato 

consenso, perché si concretizzi il peccato): plenkonscio (plenkonscio kaj libera 

konsento); ammonimento: admono; cautela: singardo, memgardo, prudento; 

avvertire (ammonire, mettere in guardia): averti, admoni; informare: 

informi, sciigi, avizi; percepire: percepti, eksenti, konscii. 

avviso affisso: afiŝo; ammonimento: admono; notizia: avizo, sciigo, informo; 

esser d’-: opinii. 

avvocato: advokato; Maria, nostra avvocata: Maria, nia pledantino. 

avvolgersi: sin envolvi, envolviĝi; - (fig) nel vizio: sin envolvi, sin mergi en 

malvirtojn. 

az 

azione: ago, faro; ordine religioso d’-: poragada religiula ordeno; - pastorale: 

animzorga agado; - Cattolica: Katolika Agmovado, Katolika Agadorganizo; - di 

grazia (preghiera): dankpreĝo; buona -: bonfaro; cattiva -: misago, malbonfaro; 

- sociale, politica: sociala, politika agadkampo. 

azzardare: hazardi, riski; (ardire) audaci; - equivale a rischiare di danneggiare: 

hazardi sinonimas kun riski damaĝi; accettare le promesse divine non 

è -: akcepti la diajn promesojn ne estas hazardi. 

azzardo: hazardo, risko; gioco d’-: riskludo. 

azzimella parte di azzimo, nelle cerimonie pasquali ebraiche, riservata ai 

più piccoli: porinfana macero. 

azzimiti (così gli ortodossi chiamavano i latini che usano il pane azzimo): 

macistoj, malfermentigitoj (malfermentigintoj, malmacistoj) v. fermentari. 

azzimo pane: maco, sengista pano; festa degli azzimi: festo de macoj. 


B 

ba 

Baal: (SS) Baalo (= Sinjoro, titolo de la feniciaj dioj). 

babbo: paĉjo; - natale: kristnaska paĉjo, paĉjo kristnasko; - natale fa parte 

del folclore natalizio pur non avendo nulla del Natale Cristiano: kristnaska 

pacjo jam eniris kristinaskajn folkloraĵojn kvankam ĝi neniel esprimas ion 

kristanan. 

Babele: Babelo, Babel; torre di -: babelturo; - (fig): babelo; la - linguistica: 

la lingva babelo; la biblica leggenda della torre di - serve anche 

per dimostrare che tutte le lingue provengono dal Creatore: la biblia 

babeltura legendo utilas por elmontri ke ĉiuj lingvoj fontas per dia decido; 

babelico: babela. 

babilonese: babilona; cattività -: babilona kaptiteco. 

Babilonia:Babilono, Babel; la - dell’Apocalisse: la Apokalipsa Babilono; 

la - dell’Apocalisse è la Roma imperiale o la Gerusalemme infedele?: ĉu la 

imperia Romo aŭ la malfidela Jerusalemo videblas sub la Apokalipsa Babilono?; 

- capitale della -: Babilono ĉefurbo de Babilonio; (fig): babilono, malordego. 

baccalauro: bakalaŭro, posedanto de bakalaŭreco (ĝenerale kromaj gradoj: 

licenciulo, doktoro, magistro). 

baccanale: bakĥofesto, tumulta orgio; seguace del culto a Bacco: bakĥan- 

(in)o; baccante: bakĥantino. 

baccelliere: bakalaŭro; baccellierato: bakalaŭreco. 

bacchetta: bastoneto, vergeto; - del direttore d’orchestra: taktovergo, taktilo; 

- da rabdomante: rabdo; - magica: sorĉbastono; - dei Penitenzieri (st.e): (penitenciera) 

vergeto. 

bacchettone: bigoto, misdevotulo. 

Bacco mitico dio del vino: Bakko (bakĥo) mita diaĵo de la vino; - tabacco e 

Venere riducono l’uomo in cenere: sekso, vino onin kuntrenas al la fino; bacchico: 

bakka, bakĥa. 

baciamano: mankiso; fare il – al papa: mankisi la papon. 

baciapile: bigoto, piafekta (misreligiano, bigoto). 

bacile: (lit) pelvo. 

bacio: kiso; il - della pace (lit): packiso; - della mano: mankiso; il - del tra- 


dimento: perfidkiso; addormentarsi nel - del Signore: serene morti, pie transmondiĝi; 

con un - tradisci il figlio dell’uomo?: ĉu vi perfidas per kiso la 

Homfilon?; baciare: kisi; baciarsi: interkisi sin, kisi unu la alian. 

bacolo pastorale: episkopa bastono, krucporta stango. 

badalone: ĥorpupitro. 

badante: prizorgant(in)o; - per l’infermo: prizorgant(in)o por malsanulo, 

pormalsanula prizorgant(in)o. 

badessa: abatino; avere l’aria d’una badessa: roli kiel mastrino; madre -: 

abatino. 

badia: abatejo. 

bagera scout: bagiro. 

bagno: bano; - religioso (fig): pekforlava bano; - battesimale, liturgico: bapta, 

liturgia bano; bagnarsi: malsekiĝi, (fare il bagno) sin bani, (liturgicamente) 

liturgie sin bani. 

bagordo: diboĉo. 

baha’i, bahaismo recente religione umanitaria monoteistica: bahaismo, 

bahaa kredo; bahaista: bahaano, bahaisto. 

bailamme: bruegado. 

Baio Baio; baianismo, tendenza a servirsi solo della patristica e sacra scrittura 

per dialogare con i protestanti: baianismo. 

baiocco: bajoko. 

Bairam festa islamica: Bairano. 

balaustra: (arch) balustrado; - di legno, di marmo: ligna, marmora balustrado; 

- per la comunione: komunia benko; la - divideva il celebrante dal popolo: 

la balustrado distancigis la celebranton el la popolo. 

baldacchino: baldakeno; stare sotto il -: procesii sub baldakeno,(fig) ĝui 

protekton, honoron. 

balì: balio. 

ballare: danci; - procacemente: senpudore danci; ballo: danco; ballo parrocchiale: 

ĉeparokeja danco. 

balsamo: balzamo; - simbolo dell’azione dello Spirito Santo: balzamo simbolo 

de la spirita verko de la Sankta Spirito; olio con -: oleo kun balzamo; 

balsamico: balzama. 

balù scout: baluo. 

bambino: infano; il Santo Bambino: Jesueto, Jesu-Infano, Difileto; un - ci 

è stato dato (Isaia): infano al ni estis donita. 


anale: banala, kliŝa, etvalora; banalità: banaleco, banalaĵo; banalità del 

male: banaleco de la malbono, kutimiĝo al la malbono. 

banalizzare: banaligi, senvalorigi: - la religione, i sacramenti: banaligi la 

religion, la sakramentojn. 

banca: banko; - del sangue, - degli organi, - del seme: banko de la sango, de 

la organoj, de la spermo; - etica: etika banko. 

banchetto: bankedo; - eucaristico: eŭkaristia festeno, komunio; - pasquale: 

paskmanĝo. 

banda musicale: (muzik)bando; - parrocchiale: paroĥa (muzik)bando; bandista: 

bandano. 

banderuola: flageto, turflageto; (fig): turniĝanto laŭ la vento, ŝanĝemulo. 

bandinella: procesia flago, standardo. 

bandire proclamare: proklami; scacciare: forpeli, ekzili; bando: avizo, 

proklamo, (mettere al bando) ekzilo; bandito: bandito. 

bara: ĉerko; mettere nella – (incassare): enĉerkigi; benedire la -: beni mortinton. 

Barabba (np): Barabaso, (fig) protokanajlo; (fig) malfattore: fripono, misfaranto, 

(delinquente) krimulo. 

barattare: interŝanĝi; - la fede per vantaggi economici: interŝanĝi (perfidi) 

kredon kontraŭ ekonomiaj avantaĝoj. 

baratto: interŝanĝo; corruzione: subaĉeto. 

Barbara (np): Barbara. 

barbaresco: barbarstila. 

barbaro: (s) barbaro, (a) barbara; - significava soprattutto “straniero”, a 

volte con sottintesi di disprezzo: barbaro precipe signifis fremdulon, foje kun 

vejnoj de malŝato; comportarsi da -: konduti kiel barbaro (konduti sovaĝe); 

nel cristianesimo vale il Paolino “né - né greco”: en kristanismo doktrinas la 

Paŭla “nek barbaro nek greko”. 

barbiturico: (a) barbitura, (s) barbituraĵo. 

barca: barko, boato, ŝipeto; la - di Pietro: la Petra barko, Kristeklezio; "e 

Lo presero, così com’era nella - “(Marco): kaj ili Lin (Jesuon) kondukis kun 

si, kiel Li estis en la ŝipeto. 

barellante: brankardisto; a Lourdes siamo tutti barellanti: ĉe la Lurda sanktejo 

ĉiuj fariĝas frataj brankardistoj. 

Barnaba (np): Barnabo; barnabita: (rel) barnabano. 

barocco: (s) baroko, (a) baroka; chiese barocche: barokaj preĝejoj; (fig): 


malsobra, grandiozecŝatanta, troornama, troemocia. 

Bartolomeo (np): Bartolomeo; notte di San - (24 agosto 1572): sanktabartolomea 

nokto; nessuna autorità religiosa cattolica è implicata nella strage 

della noytte di San -: neniu katolika aŭtoritatulo partoprenis aŭ aprobis la masakron 

de la sanktabartolomea nokto. 

base: bazo; - di statua, ecc.: soklo, piedestalo, bazo; (fig): bazo, fundamento; 

- popolare: popola bazo; la - cristiana: kristana bazo (popolo). 

basilica: baziliko; basilicale: bazilika. 

Basilio (np): Bazilo; basiliano: (rel) bazilano. 

bassezza: malnobleco, fieco, (concreto) malnoblaĵo; azione di rara -: ago 

plej malnobla. 

basso: malalta, (poco profondo) malprofunda; messa bassa: senkanta (mallaŭta) 

meso; bassi istinti: malnoblaj pasioj (instinktoj); (cantore): basulo. 

batacchio: v. battaglio. 

batolo: (lit) ŝultromantelo 

battaglio: svingilo, frapilo. 

battere il tempo: takti, bati la takton. 

battesimale: bapta; fonte -: baptokuvo, baptujo. 

battesimo: bapto; - di desiderio, di sangue, di pentimento: bapto de deziro, 

de sango, de pento; - per immersione: baptomergo; - per abluzione, - per aspersione: 

surverŝa, asperga baptado; (iniziazione): bapto, inicado, unua sperto; 

- del fuoco, dell’aria: fajrobapto, aerbapto; nome di -: baptonomo; tenere 

a -: roli kiel baptopatr(in)o. 

battezzare: bapti; Cristo mi ha inviato non per - (aggregare a un personaggio), 

ma per predicare il vangelo: Kristo min sendis ne por bapti, sed por 

prediki la evangelion (1 Kor 1,17); battezzato: baptita; battezzatore: baptisto, 

baptanto; baptinto. 

Battista 1 , Battistina (np): Baptisto, Baptistina. 

battista 2 (a) baptista, Chiesa Battista (prot): Baptista Eklezio. 

battistero: baptisterio, baptejo, baptokuvo; - ottagonale (significante gli otto 

giorni della creazione): okangula babptisterio. 

battistine: (rel) baptistaninoj. 

battuti (associazione religiosa di penitenti): (nigraj, blankaj…) sinskurĝantoj, 

flagelantoj. 

be 

beatifica visione -: beatiga vizio, senpera dia kontemplo. 

beatificare: beatigi, beatproklami; beatificabile: beatigebla, beatproklame- 


la; beatificato: beatigita. 

beatificazione: beatproklamo, beatiga proceso. 

beatitudine titolo onorifico di vescovi orientali: beateco, beateca Moŝto. 

beatitudini: (SS) beatecpromesoj, beatanoncoj, beatproklamoj; il discorso 

delle -: la surmonta prediko. 

beato: (a) beata, (s) beatulo; senso ironico: piafekta, bigota, senzorgema. 

Beatrice (np): Beatrica; (fig) ciascuno ha bisogno di una - (guida): ĉiu serĉas 

sian Beatrican. 

becchino: enterigisto. 

befana: epifania feino, sorĉistino, sorĉ-avino; (lit): Epifanio, epifania festo; 

regalo della -: epifania donaco; credere ancora nella -: ankoraŭ kredi je la epifania 

feino; la - vien dal camino per riempire il calzino: la sorĉistino malsupreniras 

kameneton por plenigi la ŝtrumpeton; la - vien di notte con le 

calze tutte rotte: sorĉ-avino nokte venas, sed la ŝuojn ne kuntrenas; (fig) 

vecchia non amabile: megero, aĉulino. 

befania: epifania festo. 

beghina: begino, laika religiulino; (ironico): piafekta, bigota, misdevota ulino; 

beghinaggio: (luogo) beginejo, (istituzione) beginado, (comportamento) 

begineco, (devozione affettata) bigoteco. 

bellezza: beleco; il mondo ha bisogno di - (Vaticano II): la homaro bezonas 

belon; bellezze del creato: belaĵoj de la kreitaro; bellezze naturali: naturaj 

belaĵoj; - Increata: Nekreita Beleco; che bellezza: kiel bele! 

bello: (a) bela, (s) belo; è - ciò che piace alla vista (Tommaso), è - ciò che 

splende nelle forme (Alberto Magno): belas kio, sense perceptita, plaĉas (Tomaso), 

belas kio brilas en siaj formoj; “Signore, è - per noi restare qui”: Siniojo, 

belas por ni resti ĉi tie”; esiste solo il - perché il brutto Dio non può 

farlo: ekzistas nur belaĵoj ĉar la malbelon Dio ne sukcesas krei!; bello e buono 

nella bibbia si intrecciano spesso: belo kaj bono en la biblio ofte identige 

interplektiĝas. 

Belzebub, Belzebu: Baal Zebu, Belzebuto. 

benda: bendo; e vide (Giovanni) le bende che giacevano distese: kaj li (Johano) 

vidis la tolaĵojn kuŝantajn. 

bene: (avv) bone; ti voglio un - dell’anima: mi vin amas plej forte; comportarsi 

-: sin konduti korekte; - (s): bono; il Sommo -: la Plejalta Bono; auguro 

ogni -: ĉian bonon mi al vi deziras; distinguere il - dal male: distingi bonon 

de malbono; il - morale può non attrarre: la morala bono povas ne allogi; 


fare del -, volere -: bone agi al, (ege) ami; il - e l’essere coincidono (lat: ens 

et bonum convertuntur): esto kaj bono koincidas. 

bene comune: komuna bono. 

Benedetto (np): Benedikto; benedettino, benedettina: (rel) benediktan(in)o; 

benedetto: (a) benita, sanktigita, benoplena; acqua benedetta: benita akvo, 

sanktakvo; oggetto benedetto: benitaĵo. 

Benedicamus Domino (lat) benediciamo il Signore: ni laŭdu la Sinjoron, 

ni gloru Dion. 

benedicente: benanta, benodonanta. 

benedicite: benu, Dio benu. 

benedire: beni; - le nozze, la casa, il cibo: beni la geedziĝon, domon, manĝon. 

benedizionale: libro de la ritaj benoj, benolibro. 

benedizione: beno; la - è preghiera con augurio: beno estas preĝo kun 

bondeziro; - papale: papa (apostola) beno; - Urbi et Orbi: Urbi et Orbi beno, 

beno al la urbo kaj el la tuta mondo (al la tutmonda fidelularo); benedizionario: 

benlibro, benaro; liberare da un male con una -: forbeni al iu malglataĵon. 

beneficiato: (dir) beneficulo; - senza cura: sinekura beneficulo; beneficiare: 

esti beneficulo; favorito: felpata, favorata. 

beneficio: bonfaro; guadagno: profito; (dir): benefico; col - d’inventario: 

kun benefico de inventaro. 

benemerenza: merito; acquistare benemerenze: akiri meritojn; attestato di 

-: atesto pri merito. 

benemerito: merita, multmerita, meritoplena, bonmerita. 

beneplacito: alta (afabla) konsento; con il - del vescovo: kun la konsento 

de la episkopo. 

benessere: (di salute) bonfarto, (di prosperità) bonstato, prospero; - economico: 

ekonomia bonstato; religiosità nella società del -: religieco tra la bonstata 

socio. 

benevolenza: bonkoreco; - apparente verso la vita: nurŝajna favoro al vivo; 

giudicare (trattare) con -: juĝi (trakti) indulgeme. 

beni: (proprietà) posedaĵoj, riĉaĵoj, bonhavo, propraĵaro, havaĵoj; comunione 

dei -: komuneco de la havaĵoj; - culturali: kulturaj riĉaĵoj (havaĵoj); - 

spirituali: spiritaj (eternaj) bonoj; (dir) - beneficiali, parsimoniali, superflui, 

prescrittibili, imprescrittibili: beneficaj, elŝparaj, superfluaj, preskriptiĝaj, ne- 


preskriptiĝaj posedaĵoj. 

Beniamino (np): Benjameno; (SS): Binjamin, Benjamen. 

beni ecclesiastici: ekleziaj havaĵoj; accordo tra stato e chiesa circa i -: ŝtata-eklezia 

interkonsento pri la reĝimo de la havaĵoj de la kristana komunumo. 

beni ecclesiastici culturali patrimonio di arte, storia e pensiero: ekleziaj 

kulturaj kaj artaj objektoj; accordo tra stato e chiesa circa la conservazione e 

fruizione dei -: interkonsento inter ŝtato (supera konsilio pri belarto) kaj la kristanaj 

eklezioj pri la konservado kaj ĝuado pri la ekleziaj kulturaĵoj (riĉaĵoj); 

conservazione e assicurazione dei -: bontenado kaj sekurigo de la ekleziaj 

artaĵoj kaj kulturaĵoj. 

benignità: bonvolo, favorkoreco, afableco; benignamente: bonvole, afable; 

benigno: bonvolema, milda; (di malattia): benigna, nedanĝera (malsano). 

Benigno (np): Benigno. 

bere: trinki; prendete e bevetene tutti: prenu kaj trinku vi ĉiuj el ĝi. 

Bernardetta (np): Bernardeta; santa - vide 18 volte Maria; sankta Bernardeta 

vidis 18 fojojn Marian. 

Bernardo, -a: Bernardo, Bernarda; monaco di S. -: bernardano; Congregazione 

del Gran San -: Kongregacio de la Granda Sankta Bernardo; bernardine: 

(rel) bernardaninoj; Bernardino da Siena: Bernardeno el Sieno. 

bernardoni: (rel) bernardonoj. 

berretta/berretto: (lit) bireto, liturgia bireto; - cardinalizia: kardinala bireto. 

Bertrando -a (np): Bertrando, Bertranda. 

bestemmia: blasfemo, sakraĵo; (imprecazione): malbeno, malbenaĵo; (grave 

errore): erarego, absurdaĵo. 

bestemmiare: blasfem(ad)i, sakri; - il nome del Signore: blasfemi la nomon 

de la Sinjoro, sakri Dion; maledire la propria sorte: malbeni sian destinon; 

dire spropositi: diri absurdaĵojn; bestemmiatore: blasfemanto. 

bestia: besto, (bestie) bestaro; - dell’Apocalisse: apokalipsa besto (bestego, 

bestulo); bestie di satana: la bestaro de satano 

Betania: Betanio, Betania. 

Betfage: Betfage. 

Betlemme: Betlehemo, Bet-Leĥemo; betlemita: betlehemano; betlemite: 

(rel) betlehemfratinoj. 

bi 

Biagio (np): Blazo, Blazio. 

Bianca (np): Blanka. 

bianchi padri missionari -: (rel) blankaj misiista pastraro, blank-sutanaj 


patroj. 

bianco: blanka; il - nella liturgia, è simbolo di gioia, purezza, purificazione: 

blanko en la liturgido estas simbolo de ĝojo, pureco, purigo; la veste resa 

bianca nel sangue dell’Agnello: la vesto blankigita en la sango de la ŝafido. 

Bibbia: Biblio, Sankta Skribo; - ebrea, cattolica, protestante, ortodossa, 

copta: hebrea, katolika, protestanta, ortodoksa, egipta biblio; - incontro della 

parola di Dio con la parola dell’uomo: biblio vorto tute de Dio kaj tute de 

homo; a volte sembra che la - presenti un Dio a servizio delle crudeltà umane: 

foje ŝajnas ke la biblio prezentas Dion konsentantan, kaj ordonantan, kun 

kontraŭhomaj kruelaĵoj; biblico: biblia; Commissione Biblica: Bibliokomisiono; 

Pontificio Istituto Biblico: Papa Porbiblia Instituto; spiegazione biblica: 

ekzegezo, biblioklarigo. 

biblia pauperum (lat) affreschi e statue nelle cattedrali su cui tutti potevano 

“leggere” la storia della salvezza: biblio de la senkulturularo. 

biblioteca: biblioteko; - apostolica vaticana: papa vatikana biblioteko. 

biblismo, (interesse per il contenuto normativo): bibliismo; biblicismo (interesse 

e adesione anche agli aspetti più culturali che normativi): bibliecismo, 

sciencuma bibliismo; più - e meno biblicismo!: pli da bibliismo kaj malpli 

da bibilecismo!; biblista, biblicista: bibliisto (biblia fakulo), bibliecisto 

(bibliecisma spertulo). 

bifora: (arch) (a) bifora, (s) duarka fenestro. 

bigamia: bigamio; bigamo, bigama: bigamiul(in)o. 

big bang: big-bango, komenca eksplodo teorio pri la monda komenco, 

granda eksplodo; la teoria (oggi prevalente) del - non contraddice la creazione 

dal nulla: la teorio de bigo-bango ne kontraŭas kreadon el nenio; la teoria 

del - non s’accorda con la concezione ciclica del mondo e delle nascite (induismo, 

buddismo): la big-banga teorio ne akordiĝas kun la cikleco de la 

mondo kaj naskiĝoj. 

bigi frati bigi, della carità: (rel) karitatfratoj, grizfratoj. 

bigottismo: bigotismo; il - non eccede nella religiosità, ma fuorvia da essa: 

bigotismo ne ekscesas en religieco sed devias el ĝi. 

bigotto: (s) bigoto, piafektulo, (a) bigota, piafekta; bigotteria: bigoteco, bigotaĵo, 

devojigita religieco. (Iuj tradukas per tro da religiemo; sed religiemo, 

same kiel sano aŭ bonstato, neniam povas esti troa, povas esti nur, eventuale, 

devojiĝa). 

bilocazione: duloka ĉeesto. 


inare: bisi; binazione: (mes)biso. 

binitarismo (Gesù e lo Spirito sarebbero un'unica persona): binitarismo (dia 

dupersonismo); binitarista: binitaristo. 

biodiversità: biodiverseco, biodiferenco; associazioni cristiane impegnate 

nella salvaguardia della -: kristanaj asocioj prizorgantaj la savon de la biodiverseco. 

bioetica: bioetiko, etiko aplikebla en manipolado de la homa vivo; bioetica: 

(a) bioetika; comitato bioetico: bioetika komitato; - di indirizzo religioso, 

laico, laicistico: bioetiko kun religia, laika, laikisma orientiĝo; bioeticista: 

(s) bioetikisto. 

biologico: biologia; guerra biologica: biologia milito; testamento -: biologia 

testamento. 

biopsia: biopsio; - embrionale: priembria biopsio. 

biosfera: biosfero, vivzono; - l’insieme dei viventi: tuto de la teraj vivuloj; 

- considerata paganamente divina: biosfero pagane taksita dieca. 

biotecnologia: bioteknologio v. Ogm. 

bisacramentale,cristiano che riconosce soltanto due sacramenti (battesimo 

ed eucaristia): (s) dusakramentisto, dusakramentkultisto. 

Bisanzio: Bizanco, Bizantio. 

bisessuale (tendenza a tutti e due i sessi): (a) ambaŭseksa, (s) ambaŭseksemulo. 

bisogno: neceso, bezono; i bisogni della chiesa, della sede apostolica: la 

bezonoj de la eklezio, de la apostola seĝo; bisognoso: bezonulo; soccorrere i 

bisognosi: helpi la bezonulojn. 

bizantineggiare: (imitare l’arte bizantina) (art)bizanci, (perdersi in dispute 

sottili e inutili) bizancumi. 

bizantinismo: bizancismo. 

bizantino: bizanca; mosaico -: bizanca mozaiko; ragionamento -: bizanc(ism)a 

rezonaĵo. 

bizzoco (terziario francescano pauperista): paŭpera (paŭperisma) triaordenano. 

bl 

blasfemia: (a) blasfema, (s) blasfemstato, blasfemio; accusa di – (presso 

certi sistemi giuridici islamici): kulpigo pri blasfemio; - (dove infierisce la 

bestemmia): blasfemejo. 

blasfemo: (a) blasfema, (s) blasfemulo; discorso -: blasfema parolado. 

blasone: blazono; blasoni ecclesiastici: ekleziaj blazonoj; nei blasoni dei 


papi sono sempre presenti le chiavi incrociate: en la papaj blazonoj ĉiam ĉeestas 

la krucigitaj ŝlosiloj. 

bo 

boccaccesco: bokaĉeska, (lascivo) malpruda). 

bogomili seguaci di un movimento religioso dualista apparso nei Balcani 

verso la fine del primo millennio, affini ai catari e ai patari: bogomilanoj. 

bocca: buŝo; l’uomo vive di “ogni parola che esce dalla - di Dio” (Matteo 

4): homo vivas “per ĉiu vorto kiu eliras el la buŝo de Dio”; - per la verità, - 

per menzogna: buŝo por la vero, buŝo por la mensogo. 

bolgia: burso; - infernale: infera ĥaoso; dantesca: misburso; male bolge: 

misbursaro. 

bolla: buleo; bollario: bulearo. 

bollandista: bolandisto. 

bollettino: bulteno, informilo. 

bolscevismo: bolŝevismo; bolscevista: bolŝevisto; martiri cristiani del regime 

bolscevico: kristanaj martiroj de la bolŝevista reĝimo. 

Bonaventura (np): Bonaventuro. 

Bonifacio (np): Bonifaco. 

bontà: boneco; la bontà e il buonismo non sono la stessa cosa: boneco kaj 

bonismo ne samas. 

bonzo: bonzo, budhisma kaj ŝintoisma monako (ŝajnfunkcianta pastre), 

(fig) moŝtulo, pontifiko. 

bordello: bordelo, malĉastejo; (fig) fare bordello: bordelumi. 

borghese: (a) burĝa, (s) burĝo; limiti della morale -: burĝa moraladaptiĝo; 

mentalità -: burĝa pensmaniero. 

borghesia: burĝaro, burĝa klaso; - cattolica: katolika burĝaro. 

borsa del calice: kalikburso; - delle elemosine: almozburso; - nera: kaŝmerkato; 

o la - o la vita: aŭ la burso aŭ la vivo; mirare alla -: celi al la burso. 

br 

bracciale contrassegno al braccio: brakbendo. 

braccio secolare: civila juĝopovo; consegnare al -: transdoni al civila (ŝtata) 

juĝpovo. 

Brama, Brahama, divinità suprema dell’induismo dello stesso rango di Vishnù 

e di Siva: Brahmao (laŭ hindia diotriopo, krea diecaĵo), Brahmo (kosma 

unuecprincipo) Brahmao; bramanesimo: bramanismo, brahmo; bramino: bramano, 

brahmoo. 

Bramaputra: Bramaputro. 

brano evangelico: (evangelia) peco, legaĵo, fragmento. 


avo: brile lerta; (fig): (a) virta, bonkonduta, honesta, (s) bravulo, soldulo, 

laŭpaga soldato; i bravi Manzoniani: Manzonaj malfaraj solduloj, bravaĉuloj. 

breve: (s) brevo; - papale: papa brevo; (a): kurta, mallonga; (nota musicale) 

duoblo. 

breviario: breviero; recita del -: breviera preĝo; (compendio): kompendio. 

brigadiere generale della guardia vaticana: (papa) brigadisto, generalo. 

Brigida (np): Birgita; brigidina: (rel) birgitanino; cavaliere di Santa -: kavaliro 

de sankta Birgita. 

brocca: kruĉo; - d’acqua: akvokruĉo. 

bronzo: bronzo; opera in -: bronzaĵo; sacri bronzi: sanktaj sonoriloj. 

bruciare: bruligi, (accendere la catasta) ŝtiparumi; - all’inferno (popolaresco): 

bruli en la infero; - di amore verso Dio, dalla passione: ardi pro amo al 

Dio, pro pasio; l’Inquisizione bruciava i ricaduti nell’eresia: Inkvizicio ŝtiparumis 

refalintojn en herezon. 

Bruno (np): Bruno. 

brutto: (a) malbela, (s) malbelaĵo; il -: la malbelo, malbelaĵaro; in natura il 

- non esiste perché Dio non può farlo: en naturo la malbelo ne ekzistas ĉar 

Dio ĝin fari ne povas. 

bu 

Budda: Budho, Budao; - non si presentò come divino e non si interessò, 

ma non rifiutò, la divinità: Budho ne prezentiĝis kiel dia kaj ne interesiĝis, 

sed ne rifuzis, diecaĵon. 

Buddismo: Budhismo; - religione (secondo alcuni) atea ma piena di dei 

nel culto: Budhismo religio sendia (laŭ iuj), sed plena je diaĵoj en la kulto; 

buddista: (a) budhana, budhisma, (s) budhano; il credo buddista presenta molte 

varianti: la budhisma kredo sin prezentas multfacete; buddista: budhano, 

budhisto. 

bugia: mensogo; una - pietosa: kompata mensogo; palmatoria (lit): honora 

kandelingo. 

bugiardo: (a) mensogema, (s) mensogulo; - e ladro vanno a braccetto: mensogulo 

kaj ŝtelisto facile interŝanĝas la rolojn. 

bullo gradasso, spavaldo: bravulaĉo, arogantulo. 

buon’anima: karmemora. 

buona fede: sincereco, veremo, bonintenco, konfido; agire con -: agadi bonafide. 

buona novella: evangelio, bonanonco, savanonco. 

buoncostume: bonmoro, bonkonduto; squadra del -: bonmora taĉmento. 


uonismo (valutazione ingenua del pericolo, irenismo irragionevole: accusa 

rivolta ai cattolici): naivbonismo, senpripensa bonismo, trobonismo; 

buonista: naivbonisto, trobonisto; - e buon animo non sono la stessa cosa: 

bomismo kaj bona animo ne samas. 

buono: (a) bona, (s) bonulo; Dio solo è buono: nur Dio estas bona; e Dio 

guardò tutto ciò che aveva creato e vide che era molto -: kaj Dio rigardis 

ĉion kiun li kreis kaj vidis ke ĝi estas tre bona. 

buonuomo: bonulo. 

burocratico: burokrata; burocratese: burokrateca; chiesa burocratica: burokrata 

eklezio (senspirita). 

bussare: frapi; bussate e vi sarà aperto: frapu, kaj estu malfermite al vi. 

bussola: kompaso, busolo; (porta sussidiaria): antaŭpordo, (cassetta per le 

elemosine) almozkesto; bussolante: apostoldoma pordisto; bussola magnetica: 

magneta kompaso; perdere la -: frenezeti. 


C 

ca 

cabala, dottrina ebraica che si occupa del senso simbolico e segreto delle 

parole bibliche: kabalo; segni della -: kabalaj signoj; arte per indovinare il 

futuro per mezzo di numeri e lettere: divenarto per kabalaj aranĝoj kaj lotumaĵoj, 

astrologiaj antaŭdiroj; (fig) intrigo, raggiro, imbroglio: kabalo, intrigo, 

komploto; cabalista: kabalisto. 

caccia alle streghe: persekutado de sorĉistinoj, sorĉistinĉasado; aria di persecuzione 

alle streghe: etoso de sorĉistinpersekuto; la - caratterizza l’alba 

dei secoli moderni: sorĉistinpersekuto karakterizas la unuajn jarcentojn de la 

moderna epoko; tutti gli strati sociali e tutte le chiese cristiane dell’occidente 

parteciparono alla -: ĉiuj sociaj tavoloj partoprenis, inter la kristanaj okcidentaj 

eklezioj, en la persekuto al sorĉistinoj; (fig): inventi krimulojn, kulpigi 

senfundamente. 

cacciare: forigi; - il demonio, esorcizzare: ekzorci, forigi demonon, forpeli 

la diablon. 

cadere: fali; - in peccato: peki, fali. 

caduta: falo; - morale peko; la simbolica - di Adamo: la simbola pekfalo de 

Adamo; causa della -: falilo, (morale) pekokaŭzo. 

Cafarnaum: Kafarnaumo. 

Caifa (np): Kajafaso. Kajafas. 

Caino: Kaino; la biblica istruttiva leggenda di Caino e Abele: la instrua 

biblia legendo pri Kaino kaj Abelo. 

Caio (np): Kajo. 

calamità: malfeliĉego, plago, katastrofo; anche le - sottostanno al volere di 

Dio: eĉ la katastrofoj dependas de la dia volo. 

calasanziano: (rel) kalasantano. 

Calcedonia: Kalcedono; concilio di -: kalcedona koncilio. 

caldaico: kaldeano; Caldea: Kaldeo. 

calendario: kalendaro; - giuliano, gregoriano, liturgico: julia, gregoria, liturgia 

kalendaro. 

calice: kaliko; - della passione: suferkaliko; - di comunione: cirkulanta 

kaliko; velo del -: kalikvualo. 

califfo autorità religiosa musulmana: kalifo; -, vicecapo (gergale): sub- 


mastro, leŭtenanto; califfato: kalifato. 

Caligola: (st.e) Kaligulo. 

Callisto (np): Kalisto. 

calma: (s) kvieteco, (a) trankvila, kvieta, egalanima; calmarsi: kvietiĝi, senkoleriĝi. 

calunnia: kalumnio, malbondiro; calunniare: kalumnii, misakuzi; (SS) il calunniatore: 

la kalumniulo (la diablo); calunnioso: kalumnia. 

Calvario anche metaforicamente: Kalvario. 

Calvino iniziatore della Chiesa Riformata: Kalvino, iniciatinto de la Reformita 

Eklezio; calviniano: kalvinano. 

calzare: (avere indosso) surhavi, (indossare) surmeti; - i paramenti sacri: 

surmeti liturgiajn ornatojn. 

calzari: piedvestoj, sandaloj; - prelatizi o pontificali: liturgiaj piedvestoj; 

non sono degno di slegargli i calzari (Luca): la rimenon de liaj ŝuoj mi ne estas 

inda malligi. 

Camaldoli: Kamaldulo; codice di Camaldoli: sociala-politika Kamaldula 

programaro (de katolikoj engaĝiĝontaj en la politika servo, Julio 1943, kiuj 

rekontiĝis en Kamadulo); camaldolese: (rel) kamaldulano. 

camarlingo, camarlengo, camerlengo: kamerlingo (kardinalo reganta dum la 

Vakanta Seĝo); camerlenga: administranta fratino. 

camauro: papa kapuĉo, papa kasko, tolkasko. 

cambiare: ŝanĝi; - religione, diocesi: ŝanĝi religion (aliĝo al nova religio), 

diocezon; le verità di fede non cambiano: kredveroj ne ŝanĝiĝas; - vita: ŝanĝi 

vivkonduton; poiché io, l’Eterno, non cambio: ĉar mi, la Eternulo, ne ŝanĝiĝas; 

cambiamento: ŝanĝo, aliigo, (trasformazione) ŝanĝiĝo, aliiĝo; il nostro 

tempo ci riserva cambiamenti rapidi e tumultuosi: niaj tempoj rezervas al ni 

rapidajn kaj tumultajn ŝanĝojn. 

camera: ĉambro; - apostolica: apostola ĉambro; chierico di -: apostol-ĉambra 

kleriko; maestro di -: ĉambrestro; “in camera caritatis”: kaŝkaritate; in - 

di coscienza: sekretkonscienco. 

cameriere: (domestico) ĉambristo, servisto, (di bar, albergo) kelnero, (dignitario) 

ĉambristo; - segreto, intimo, d’onore: sekreta, intima, honora ĉambristo; 

- di cappa e spada: ĉambristo kun manteleto kaj glavo (honora ĉambristo). 

camice: (lit) albo. 

Camillo (np): Kamilo; camillino (camilliano): (rel) kamilano. 


camita da Cam, uno dei tre figli di Noé, secondo il didattico paradigma 

biblico: si diceva dei popoli delle zone africane: (s) ĥamido, (a) ĥamida; lingue 

camitiche: ĥamidaj lingvoj. 

cammello: kamelo. 

camminare: marŝi, antaŭeniri; - con Dio: marŝi kun Dio, sekvi la diajn ordonojn; 

- (fig) nella luce, nelle tenebre: marŝi en la lumo (trahonestece), en 

mallumo (tramalhonestece). 

cammino: (atto del camminare) marŝado, paŝado, (strada) vojo, irejo; i 

quattro cammini al Santuario di Santiago di Compostella: la kvar irejoj al la 

Santiaga Kompostela Sanktejo; - di gruppo (fig): engrupa memedukado (memkleriĝo); 

- nella giustizia (bibbia): justecirejo. 

cammino neocatecumenale (associazione cattolica riconosciuta dalla Santa 

Sede): novkatekumena irejo. 

camorra: kaŝa kontraŭleĝe superekspluatanta (kromimpostista) koterio, kamoro; 

camorrista: kaŝa kontraŭleĝa superekspluatanto, kamoristo; la morale 

cristiana condanna la -: kristana moralo kondamnas kamoran koterion; la 

falsa religiosità del camorrista: la misreligio de la kamoristo. 

campana: sonorilo; creatore di campane: sonorilforĝisto; un doppio di campane: 

sonorilado, sonorilludo; campanella, campanello: sonorileto; campanellino: 

tintilo; campanellino a più voci: diverstona tintilo; cella campanaria: 

sonorilejo; campanile: kampanilo, sonorilturo, preĝejturo. 

campanaro: sonorigisto, sonorilisto; il - della canzoncina per bambini 

“fra Martino -”: la sonorilisto de la porinfana kanzoneto “frato Jako, frato 

Jako sonorilisto”. 

campanilismo: parokismo, regionismo, vilaĝa ŝovinismo; campanilista: 

propravilaĝa ŝovinisto; campanilistico: regionisma, vilaĝa. 

campeggio: tendumejo, tendaro; - degli esperantisti cattolici: ikueana tendaro. 

Campidoglio: Kapitolo; del -: kapitola. 

campo: kampo, (coltivato) agro; messa al -: kampadeja meso. 

camposanto: (eklezia) tombejo, enterigejo. 

Cana: (SS) Kana. (Kano). 

cananei popoli di Canaan, occupati e assorbiti dagli ebrei: kanaanidoj, (a) 

kanaanaj. 

cancellare: (for)viŝi; - il peccato: pardoni, forpreni, elstreki, forviŝi la pekon, 

sakramente absolvi. 


cancelleria: kancelario; impiegato alla -: kancelariano, kancelariisto; cancelliere 

di stato, di università: (granda) kanceliero. 

candela: kandelo; - di cera: vakskandelo; candelabro: kandelingo, kandelabro; 

candelabro a sette bracci (rito ebraico): sepinga kandelabro; di motore: 

sparkilo 

candeliere: kandelingo; candeliere da parete: parieta kandelingo. 

candelora: kandelfesto. 

candelotto: dika kandelo, kandelego; - per processione, per addobbo: procesia, 

ornama kandelego. 

Candido (np): Kandido. 

candido: simplanima, naiv(ec)a; candore: blankego, brila blankeco, (fig) 

naiveco, senartifikeco; candore verginale: brila virgeco, virga brilo. 

canna: kano; - incrinata: fendetita kano; non spezzerò la - incrinata (Isaia): 

mi ne eliminos la fendetitan kanon (la mizerikordobezonulon); - dell’organo: 

orgentubo; farsi una -: sin drogi, sin dopi. 

canone: (lit e dir) kanono, regulo, leĝo; - biblico (lista dei libri biblici ritenuti 

ispirati): biblia kanono; - cattolico, protestante, buddista, confuciano, 

islamico …: katolika, protestanta, budhana (Tri Korboj), konfucea, islama…; 

(parte della messa): meskanono, eŭkaristia preĝo; privilegio del -: kanona 

privilegio; - pontificale: pontifika kanonlibro; - dei Santi: Sanktulkanono; a 

norma del -: laŭkanone; canonista: kanonisto. 

canonica: pastrodomo, paroĥestra loĝejo, kanonikejo. 

canonicato: kanonikeco; (beneficio): kanonika benefico; - senza ordini sacri: 

senordina sinekuro, sinekuro; Petrarca godeva di molti canonicati (sinecure): 

Petrarca ĝuis multajn sinekurojn. 

canonico: (s) kanoniko, pastro asignita al katedralo aŭ al kanonikara preĝejo 

por oficiale preĝi kaj kunlabori; (a): (dir) kanona, laŭkanona; ora canonica: 

kanonika horo; canonichessa: (rel) kanonikino; canonicale: kanonika; 

canonicamente: laŭkanone. 

canonizzare, dichiarare solennemente che un fedele ha raggiunto la gloria 

del cielo e può godere di pubblico culto: kanonizi, sanktoproklami, sanktuligi. 

canonizzazione: kanonizado, sanktproklamado, sanktuligo; la - è ritenuta 

atto del magistero infallibile del papa: la sanktproklamado estas ordinare opiniata 

proklamo de la Neerariripova Instruo de la papo; la - richiede almeno 

un miracolo: la sanktuligo postulas almanaŭ unu miraklon. 

canossiana: (rel) kanosanino. 


cantare: kanti, laŭdkanti, prikanti; - la messa: soleni la meson; canto: kanto, 

laŭdkanto; canto fermo o gregoriano, a cappella: ĉanto, enĥora (senmuzikakompana) 

ĉantado; cantore: kantisto, ĉantisto; cantoria (v. coro): kantistejo, 

tribuno. 

cantastorie: fabelisto, vaganta rakontisto, (fig) ĉarlatano; il - medievale raccontava 

gli eroismi dei santi cristiani: mezepoka stratkantisto kantadis ankaŭ 

la heroaĵojn de l’ kristanaj epigonoj. 

cantautore: kantaŭtoro, kanzonparolisto-kantisto; - di musiche sacre: kantaŭtoro 

de liturgiaj muzikkantoj. 

cantico: kantiko, laŭdkanto; raccolta o libro dei canti: kantikaro; - dei Cantici: 

(SS) Alta Kanto; - delle creature (di San Francesco): kantiko de la kreitaĵoj. 

cantillare con melodia vicina al parlato: kanteti; - Isaia: kanteti Jesajon; 

Gesù cantillò (canticchiò) Isaia: Jesuo kantetis Jesajan. 

caos: ĥaoso; il - della mitologia primitiva (prima che gli dei mettessero ordine 

nella natura): mita ĥaoso (antaŭ ol la dioj organizis la naturon); il - biblico 

(rappresentato dalla “terra deserta e disadorna” (Gn 1,2): laŭbiblia ĥaoso 

(simbolita de “la tero senforma kaj dezerta”). 

capace: kapabla, pova; - di matrimonio (dir): edz(in)iĝopova. 

capitale: ĉefa; punto - della fede: ĉefkreda punkto; - di stato: ĉefurbo; - finanziario: 

kapitalo; peccato -, vizio -: ĉefpeko, i sette vizi capitali: la sep ĉefmalvirtoj 

(malhumileco aŭ orgojlo, avareco, envio, kolero, malĉasteco, frandavido, 

maldiligenteco aŭ tedo); - (economia): kapitalo; funzione sociale del - 

secondo le encicliche sociali: sociala funkcio de la kapitalo laŭ socialaj enciklikoj. 

capitalismo: kapitalismo; - secondo la dottrina sociale della chiesa: kapitalismo 

laŭ la instruo de la socialaj enciklikoj; - senza norme: senregula kapitalismo; 

- liberista, superliberista, di stato: liberisma, superliberisma, ŝtata 

kapitalismo; capitalista (colui che mette il capitale): kapitalisto, (colui che 

crea l’impresa) entreprenisto; capitalistico: kapitalisma, kapitalista; impresa 

capitalistica (che investe per il profitto): kapitalisma entrepreno, firmao; 

lotta tra - e lavoratori: lukto inter kapitalistaro kaj laboristaro; comunanza di 

fini tra capitale e lavoro: komuneco de celoj inter kapitalo kaj laboro. 

capitalizzare: kapitaligi; capitalizzazione: kapitaligo; la capitalizzazione va 

regolata secondo la morale cristiana: ankaŭ kapitaligo devas respekti moralajn 

kristanajn normojn. 


capitano comandante (guardia nobile del Papa): papa majoro. 

capitello: (arch) kapitelo. 

capitoli: (di un libro) ĉapitroj; divisione della bibbia in - (Stefano Langton 

- 1214 - per la volgata): laŭĉapitra divido de la biblio. 

capitolino di Campidoglio: kapitola. 

capitolo dei canonici: kapitulo, kanonikaro; sala del raduno: kanonikara 

salono. kapitula halo; avere voce in -: ĝui aŭtoritatecon, havi parolrajton; capitolare: 

(a) kapitula; capitolare (cedere): kapitulaci. 

capo: (fig) reganto, ĉefo, estro, (del corpo) kapo; inclinazione del -: kapoklino, 

kapsaluto. 

capodanno: novjartago, novjaro, jar-ŝanĝo; c’erano molti capodanni nell’Europa 

cristiana: estis pluraj datoj por jar-ŝanĝo en la kristana Eŭropo. 

caposetta: sektestro, ĉefherezulo. 

cappa: ĥormantelo; - magna: episkopa, kanonika ĥormantelo. 

cappella: kapelo; - ardente: ĉambro funebre lumigita; - funeraria, cimiteriale: 

tomba kapelo; - domestica, gentilizia: domkapelo, nobelkapelo; - papale: 

liturgia papa ofico; - pubblica, semipubblica, privata: publika, duonpublika, 

privata kapelo; maestro di -: kapelestro, ĥorestro. 

cappellanato: kapelaneco; cappellania: kapelantasko, (luogo) kapelanejo. 

cappellano: kapelano, pastro; - di bordo, di corte, di famiglia, militare: ŝippastro, 

kortega pastro, dompastro, armea pastro (religservisto) en armeo. 

cappello: ĉapo, ĉapelo; - cardinalizio: kardinala ĉapelo; lettere cappellate: 

ĉapelitaj literoj. 

cappuccino: (rel) kapuceno, kapucenino; (caffè e latte): kafo kun lakto. 

cappuccio: kapuĉo. 

capro: virkapro; - sacrificabile: porofera kapro. 

capro espiatorio: propeka kapro, pekliberiga kapro, pekokapro; impropriamente 

si fa di Gesù il -, egli è piuttosto il servo soffrente che offre se stesso: 

ne korepte oni enkalkulas Jesuon propeka kapro, li prefere similas al la suferanta 

servisto kiu sin oferas pro amo: (fig) -: ŝajnliberiga false kulpigito. 

caput mundi detto di Roma soprattutto a causa del papato: kapo (centro) 

de la mondo, mondocentro. 

capzioso: insida. 

caracciolino: (rel) karacolano; regulminora kleriko. 

carattere: (lit) karaktero; - sacramentale: sakramenta karaktero (sigelo); - 

episcopale: episkopa rango; - indelebile: neforigebla karaktero. 


cardinale: kardinalo, purpurulo; - dell’ordine dei diaconi, dei preti, dei vescovi: 

diakona, presbitera, episkopa kardinalo; - nipote: (st.e) nevo-kardinalo; 

collegio dei cardinali: sankta kolegio, kardinalaro; cardinalizio: kardinala; 

piatto cardinalizio: kardinala monsigno (onorario); - a latere: speciale komisiita 

kardinalo; - di curia: kuria kardinalo; - vicario: vikaria kardinalo; - in pectore: 

enbrusta/ neproklamita/ rezervita kardinalo; - decano: dojena kardinalo; 

adorazione dei cardinali: kardinalara publika obeosignifa adorado antaŭ 

la ĵus elektita papo; cardinalesco: kardinala, kardinaluma. 

carico: (a) ŝarĝita; - di peccati (personalmente compiuti): ŝarĝita de pekoj.; 

- dei nostri peccati: suferanta (penanta) pro niaj pekoj; - (peso caricato): kargo, 

(atto del caricare) ŝarĝado. 

caricatura: karikaturo; fare la - della religione: karikaturi religion; caricaturale: 

karikatura. 

carillon: kariljono, ludata aŭ mekanika sonorilaro. 

carisma nel senso religioso: karismo, spirita dono, dia graco; - nel senso di 

bravura o fascino: karismo, laika karismo, persona fascino, prestiĝo; - ordinario, 

straordinario: karismo ordinara, eksterordinara; rinnovamento carismatico: 

spirita renoviĝo; carismatico: (a) karisma, (s) karismano, karismulo; 

i carismi sono per l’edificazione e sotto il giudizio della chiesa: karismoj estas 

por la edifo kaj sub la juĝo de la eklezio; origine cristiana della parola -: 

kristana origino de la vorto karismo (senpaga dia poreklezia donaco, ĉe Sankta 

Paŭlo); ogni credente ha il suo particolare -: ĉiu kredanto havas sian propran 

karismon. 

carità: (affetto) amo, amemo, kristana koncepto pri amo; - in senso cristiano 

(che vuole il bene altrui): agapo, karitato, proksimulamo; virtù teologale 

(che rende possibile l’amore verso Dio per opera di Dio stesso): karitato, 

Dienverŝita karitato; elemosina: almozo; domandare la -: almozpeti; 

fare la -: almozdoni; compassione: kompato; suora di -: religia flegistino 

(flegreligiulino); la - cristiana favorisce, ma non si identifica con l’assistenza 

sociale: la kristana karitato helpas la socian asistadon, sed ne identiĝas kun la 

ĝi; caritatevole: karitata, bonkora. 

Caritas organizzazione assistenziale cattolica: Caritas, Karitas; - internacia, 

nacia, loka, dioceza, paroka Karitas. 

Carlo, -a (np): Karlo, Karla. 

Carlotta (np): Karlota, Ĉarlota. 

Carmelo (np): Karmelo; Monte -: Karmela Monto; carmelitano scalzo: 


(rel) senŝua (nudapieda) karmelan(in)o; (fig): karmela monaĥ(in)ejo, kamela 

spiritualeccentro. 

carnale: laŭkarna, karna; sensuale: sensa; amore -: korpamo, amoro; fratello 

-: vera, natura frato. 

carne: karno; biblicamente - indica la condizione umana incline al peccato: 

en la biblio karno aludas al homa kondiĉo ema al la malbono; piacere 

della -: karna plezuro (volupto); astinenza dalla -: viandabstino; lo spirito 

(gli ideali, i propositi) è pronto, ma la - è debole: la spirito estas volema, sed 

la karno malforta; come può costui darci la sua carne per cibo?: kiel ĉi tiu 

povas doni al ni sian karnon por manĝi (Joh 6,52); (cibo): viando. 

carnefice: torturisto, turmentisto. 

Carolina (np): Karolina. 

carro funebre: ĉerkveturilo. 

carta, charta: ĉarto; Magna -: Granda Ĉarto; la - dell’ONU: la ĉarto de 

ONU; - dei cristiani per l’ambiente (proclamata ad Assisi): kristana ĉarto por 

la mediprotektado; - comune: papero. 

cartagloria: (lit) altartabelo. 

Cartesio: Kartezio; cartesiano: kartezia; cartesianismo: kartezi(an)ismo; il 

Dio di - imprime la prima spinta al creato e poi diventa inutile: la Kartezia 

Dio donas la unuan puŝon al la mondo kaj poste fariĝas senutila. 

cartomanzia: kartomancio, kartodivenado, perkarta superstiĉa divenado, 

ŝajniga sortelpurado; cartomante: kartodivenist(in)o, kartomanciist(in)o. 

casa: domo, hejmo; - di Dio: domo de Dio, preĝejo; - madre: ĉefdomo, domo 

patrina; - religiosa: monak(in)ejo, religia domo; - generalizia: generala 

domo; - dell’islam, - della guerra (espressione del corano: territori in cui si 

professa l’islam, territori in cui non si professa l’islam): nacioj konfesantaj 

islamismon, nacioj islamigeblaj nur per perforto; ritornare alla - del Padre: 

reveni al la Patra domo. 

casa del clero: klerikara domo, pastrara ripozdomo. 

Casimiro (np): Kazimiro. 

casino: (bordello) bordelo; (casa di caccia) ĉasdomo; chiasso, confusione: 

kaoso, bruado. 

casinò: kazino. 

casistica: (s) kazuistiko; insegnante di -: kazuisto. 

caso (fatto imprevisto): hazardo; “che pone il mondo a caso” (Divina Commedia): 

“kiu faras la mondon senkaŭza”; si chiama - la non conoscenza delle 


cause: oni nomas kazo la nescion pri la kaŭzoj; (occasione): kazo, okazo, afero; 

(possibilità): ebleco; - di morale: kazuo, morala kazo, konscienca dubo; 

- di coscienza: konscienca kazo, kazuo; ridurre tutta la morale a - di coscienza: 

redukti la tutan moralon al konsciancaj kazoj; - urgente: urĝa kazo; per -: 

hazarde. 

cassetta delle elemosine: almozkesto. 

cassettoni soffitto a -: kasonplafono. 

Cassino: (Monto) Kasino; cassinense, cassinese: (a) kasina (skolo), (s) benedikano. 

castigare: puni; - per correggere: punkorekti; - i costumi: malaprobi la morojn; 

Dio vi castiga per le vostre ingiustizie (bibbia): Dio vin punas pro viaj 

maljustaĵoj; Dio castiga per correggere, non per distruggere: Dio pekpunas 

por korekti, neniam por detrui; castigarsi: sin puni, puniĝi; castigabile: punebla. 

castigato: punita; - (costume e comportamento): senriproĉa, severmora, simpla, 

modera; romanzo -: ĉasta romano. 

castigo: puno, pekpuno, purigo; - divino: dia pekpuno; - parola e concetto 

biblici: pekpuno, bibliaj vorto kaj koncepto; - vocabolo quasi bandito dalla 

pastorale: pekpuno, vorto preskaŭ ignorata de la pastoralo; - corporale: korpa 

puno; - eterno: inferpuno; nel - eterno Dio rispetta la scelta della creatura 

libera: Dio ne inferpunas, sed respektas la elekton de la libera kreaĵo. 

castità: ĉasteco; - coniugale: geedzeca ĉasteco; (rispetto di sé): pureco; voto 

di -: ĉastecvoto; cintura di -: ĉasteczono. 

casto: (a) ĉasta, pura, (s) ĉastulo, purulo; i casti della bibbia (Susanna, Giuseppe 

ecc.): la bibliaj geĉastuloj (Suzana, Jozefo kaj aliaj). 

castrare: kastri; (fig) eliminare: fortranĉi, stumpigi; “castrarsi” per il regno 

dei cieli: rezigni geedzi(ni)ĝon por la dia regno; castrato: kastrito. 

castrazione, castratura: kastrado, kastriĝo; - fisica, chimica, psicologica: 

fizika, perkemia, psika kastrado; - per conservare la voce bianca: kastrado 

por konservi soprana la voĉon; il cristianesimo disapprova la - sull’uomo: 

kristanismo malaprobas la kastradon sur la homo; complesso di -: komplekso 

pri kastriĝo; (fig) frustrazione: frustracio. 

castrense vescovo: armea episkopo, episkopo poreligiaj servoj en armeo. 

casuale: hazarda, okaza; casualità: hazardo; nella casualità si ignora la 

causa che pure c’è: en hazardo oni ne konas la kaŭzon kiu tamen ne povas 

manki. 


catabattista: (st.e) katabaptisto. 

catacombe: katakomboj; - cimiteri, non rifugi, dei cristiani: katakomboj 

tombejoj, ne riguĝejoj, de kristanoj. 

catafalco: katafalko. 

catarismo movimento dualista religioso, respinto dalla chiesa, del sud della 

Francia, affine alle dottrine dei bogomili e dei patari: katarismo; cataro: 

kataro. 

catarsi purificazione più rituale che interiore presso qualche religione, totalmente 

morale per i cristiani: katarso, animpuriĝo; - tramite l’arte: (perarta) 

katarso. 

catastrofe: (disastro) katastrofo, (di una tragedia) katastrofo, funebra fintragedio; 

eucatastrofe: perfavoreventa konkludo. 

catastrofismo tendenza a pessimismo estremo: katastrofismo; il - biblico è 

imbevuto del disegno salvifico di Dio: la biblia katastrofismo estas impregnita 

je la dia savplano. 

catechesi: katekizado. 

catecheta: katekismpretiganto, katekizanto, katekisto. 

catechetica parte della teologia: katekiza doktrino, katekizo; (a) katekisma, 

katekiza. 

catechismo: katekismo; Il Catechismo della Chiesa Cattolica (CCC): La 

Katekismo de la Katolika Eklezio (KKE); i catechismi sono molti: multas la 

katekismoj, catechista: katekist(in)o. 

catechizzare: katekizi; catechizzatore (insegna il catechismo): katekizanto, 

katekizisto; catechizzazione: katekizado. 

catecumenato: katekizadtempo; - ripristinato dal Concilio Vaticano II: katekumena 

periodo (katekiza tempo) reestablita de la dua Vatikana Koncilio; 

catecumenio: katekizejo. 

catecumeno: katekizato, kandidato al la bapto, katekumeno. 

categorie religiose: religiaj kategorioj (supozitaj originaj manifestiĝoj de 

religio: fetiĉismo, animismo, animatismo…). 

catena: ĉeno; - di lettere: ĉenletero; - di sant’Antonio (superstizione condannata 

dalla morale cristiana): Sanktantona leterĉeno, minaca leterĉeno je 

nomo de Sankta Antono. 

Caterina (np): Katarina. 

reco de la Petra Ofico); - di scuola o conferenza: prelegtablo; cattedrale: 

(a) katedra; cattedratico: (a) katedra, (s) katedrulo; incattedrato: enkatedrita 


cattedra: katedro; - episcopale: trono, episkopa katedro; - petrina, festa 

della - di Pietro: Katedro de Petro, festo de la Petra Katedro, (Instrua Supe 

(papo, episkopo, fakulo). 

cattedrale: ĉefpreĝejo, katedralo; - degli esperantisti: katedralo de esperantistoj 

(antonomazie dirite pri la paroĥa preĝejo de la Sanktuloj Johano kaj 

Paŭlo en Rimini, riĉigita de Duilio Magnani per mozaikoj kaj skribaĵoj aludantaj 

al la celoj de Esperanto). 

cattivismo (nuova parola): malakordiĝa (senkompata) severeco; cattivista: 

malakordiĝa (senkompata) severulo; cattivezza: malboneco. 

cattivo: (a) malbona, malica, (s) malbonulo, maliculo; dannoso: danĝera; 

di - gusto: malbona, malbongusta, sengusta; cosa disgustosa: aĉo, aĉaĵo (ekz: 

libr-aĉo); nel vangelo (Matteo) Gesù ci definisce “cattivi”: en la evangelio 

(Mateo) Jesuo nin difinas “malbonaj”; cattivi maestri: malbonaj majstroj, deviigantaj 

majstroj. 

cattolicesimo: katolikismo; (la comunità e l’insieme delle chiese locali): katolikaro. 

cattolicheggiare verbo di significato variabile, non sempre apprezzativo: 

katolikumi, katolikiziĝi, preskaŭ katolike sin konduti (sinteni). 

cattolici anagrafici (perché indifferenti verso la fede): registritaj (surregistraj) 

katolikoj, katolikoj nur sur registro, registre katolikoj. 

cattolici impegnati: engaĝiĝintaj (engaĝigitaj) katolikoj; cattolici estremisti: 

progresismaj, ekstremismaj katolikoj; cattolici intransigenti, conciliatoristi: 

(st.e) katolikoj de la nekompromisema, akordiĝema alo. 

cattolici parlamentari (costituzionalmente non corretta la forma: “parlamentari 

cattolici”): katolikoj-parlamentanoj. 

cattolicità: katolikeco; - (senso soggettivo: ciò che è professato da tutte le 

chiese cristiane che oggi preferiscono definirsi anche cattoliche): katolikeco; 

- (senso oggettivo: rivolto a tutti): katolikeco; - (in senso oggettivo-storico: 

proprio della chiesa cattolica): katolikeco; se la - appartiene a tutte le chiese 

cristiane, i cattolici della chiesa cattolica non perdono il diritto di chiamarsi 

semplicemente cattolici: se katolikeco kelkemezure apartenas al ĉiuj kristanaj 

eklezioj, la katolikoj de la katolika eklezio ne perdas la rajton esti internacie 

nomataj simple katolikoj; l’insieme dei cattolici: katolikaro. 

cattolicizzare: katolikigi, disvastigi katolikan religian pensmanieron; cattolicizzarsi: 

katolikiĝi. 

cattolico (dal greco katà olon = secondo tutto = universale): (a) katolika; - 


omano: (s) katoliko, romkatoliko; - osservante: rigora katoliko; cattolici conciliari 

(accusano la chiesa di non rispettare il Concilio Vaticano II): konciliaj 

katolikoj; cattolici tradizionalisti (Lefebvriani, accusano il Concilio di 

deviazioni): tradiciaj katolikaj; cattolici liberali: liberalkatolikoj; - di Cristo 

(prot): Kristkatoliko; vecchio -: malnovkatoliko; Lettera Cattolica (SS): Ĝenerala 

Letero, Epistolo; il Cattolicissimo (il re di Spagna): la Plejkatoliko, la 

Katolikega. 

Cattolico autorità religiosa nella chiesa ortodossa paragonabile a vescovo: 

Katoliko. 

caudatario (teneva il lembo delle vesti dei dignitari ecclesiastici): trenaĵportisto; 

(fig) pedissequo: senkritike dependa. 

causa: kaŭzo, motivo; - efficiente: efika kaŭzo; - prima: prakaŭzo, ekkaŭzo; 

volontario in -: enkaŭza intenco, en kaŭzo intencita; - di gioia, di dolore: 

kaŭzo de ĝojo, de doloro; cessazione della -: ĉeso de la kaŭzo; non c’è effetto 

senza -: ne okazas efiko sen kaŭzo; - morale: morala kaŭzo; colpevole in -: 

kulpebla pro kaŭzo; la - del pagamento: la motivo de la pago; lite giudiziaria: 

proceso, juĝafero; causare: kaŭzi. 

causalità: kaŭzeco; principio di -: principo pri kaŭzeco, kaŭzecprincipo. 

cauzione: (dir) kaŭcio, garantiaĵo. 

cavaliere: rajdanto, rajdisto; (soldato): kavaleriano; titolo onorifico: kavaliro; 

- teutonico, templare: teŭtona kavaliro, templano; cavalierato: kavalireco. 

cavalleria: (milizia) kavalerio, (codice d’onore) kavalireco; - medievale: 

mezepoka kavalerio. 

cavalleresco: kavalireca; ordine -: kavalirordeno; i due ordini cavallereschi 

riconosciuti dalla Santa Sede (il Sovrano Ordine Militare di Malta e 

l’Ordine Equestre del Santo Sepolcro di Gerusalemme, riconosciute anche 

dalo Stato italiano): la du kavalirordonoj rekonitaj de la Sankta Seĝo; falsi 

ordini cavallereschi: neaprobitaj kavalirordenoj; rito di investitura cavalleresca 

canonica (secondo il rito di San Pio V): kanona investado kiel 

kavaliro (laŭ la rito de Sankta Pio V). 

cc 

CCEE (Consiglio Conferenze Episcopali Europee): KKEE. 

ce 

Cecilia (np): Cecila. 

ceciliano del movimento per il rinnovamento della musica sacra: cecilano. 

cedere: cedi, ne plu rezisti; - alla tentazione: cedi al tento. 

cedro del Libano: Lebanona cedro; i cedri del Libano simbolo di fortezza 


morale: la lebabonaj cedroj simbolo de morala forteco. 

Cefa: (SS) Kefo (Kefaso). 

CEI: CEI v. Conferenza Episcopale Italiana 

celebrare: celebri, soleni; glorificare: laŭdkanti, glori; - la messa: mescelebri; 

celebrante: (mes)celebranto; i fedeli e il sacerdote insieme celebrano, 

solo il sacerdote consacra e opera nella persona di Cristo: la fidelularo kune 

kun la pastro celebras dum nur tiu ĉi forofere konsekras kaj agas en la Krista 

persono. 

celebrazione: celebrado, solenado; - della messa: mescelebrado; la - della 

messa realizzazione di ciò che è simboleggiato: mescelebrado realigo de tio 

kio estas signifata de la simboloj. 

celebret (lat): celebra permeso, celebra letero. 

celeste: (a) ĉiela; mensa -: ĉiela nutraĵo, eŭkaristio; corte -: ĉiela kortego; 

Padre -: ĉiela Patro; abitante del cielo: ĉielulo, beatulo. 

celestiale: ĉiela, paradiza; creatura -: paradiza kreaĵo. 

Celestino, -a (np): Celesteno, -a; (rel): celestenano. 

celibato: celibato, fraŭleco, senedzeco; - cattolico: katolika celibato; celibe: 

celibatulo, needziĝinto, senedzinulo, fraŭlo. 

Celio (np): Celio. 

cella: ĉelo; - campanaria: sonorilejo; cellerario: (rel) provizisto. 

cellula: ĉelo; - progenitrice: genera ĉelo; - somatica: somata ĉelo; cellule 

staminali embrionali: embriaj stamenaj ĉeloj; cellule fecondate e ibernate: 

fekunditaj kaj frostodormigitaj ĉeloj; - terroristica: terorista ĉelo. 

celti, religione dei celti (veneravano forze naturali e spiriti con alcune divinità 

celesti, per le quali non avevano né templi né rappresentazioni): keltoj, 

kelta religio; celta, celtico: kelta; miti celtici inculturizzati da concetti del cristianesimo: 

keltaj mitoj enkulturigitaj de konceptoj de kristanismo; morbo 

celtico: sifiliso. 

cena la santa -: la Sankta Vespermanĝo, la vespermanĝo de la ŝafido; l’ultima 

-: la lasta verspermanĝo; - del Signore: vespermanĝo de la Sinjoro (proklamo 

de la sanktofera morto de la Sinjoro, komuniiĝo kun Kristo); far -: vespermanĝi. 

cenacolo: manĝosalono, vespermanĝejo; il - dell’ultima cena: la sankta vespermanĝejo, 

la alta ĉambro; il - di Leonardo: la sankta vespermanĝo de Leonardo, 

(circolo) rondo, societo, (luogo) salono; - di sacerdoti: rondo de pastroj. 


ceneri le -: la Sanktaj Cindroj, cindromerkredo, cindrotago; la cindroj sur la 

kapo, en la hebrea kaj kristana tradicio, estas signo de pentofaro. 

cennamella: sakfluto, sakfajfilo. 

cenobio (monaci di vita comunitaria): cenobitejo, monakejo; cenobiarca: 

(a capo di -) cenobitejestro, (a capo di cenobiti) cenobitestro; cenobita: cenobito; 

cenobitico: cenobita; disciplina cenobitica: cenobita disciplino. 

cenobitismo: cenobitismo. 

cenotafio: cenotafo, senkadavra sarkofago. 

censore: cenzuristo. 

censura: cenzuro; - canonica: kanona (eklezia) cenzuro; censurare: cenzuri, 

(fig) mallaŭdi, kritik(eg)i. 

censurato (battezzato punito perché insegna dottrine disapprovate dalla 

chiesa): censurito. 

centenario: (s) jarcenta datreveno, jarcenta memorigo, jarcenta festo; (a): 

jarcenta. 

Centesimus Annus enciclica sociale di Giovanni Paolo II (1991, rilettura 

dei contenuti della Rerum Novarum alla luce della nuova situazione sociale e 

politica dei popoli): La Centa Jarreveno 

centina: (arch) arkmodelilo. 

centralismo: centralizismo; - autoritario: centralizismo aŭtoritateca; il - 

della chiesa cattolica riguarda soprattutto la norma di fede: la katolika centralizismo 

koncernas precipe la kredan kaj moralan normaron; - e federalismo: 

centralizismo kaj federismo; al - e al federalismo le encicliche sociali 

propongono la sussidiarietà: al centralizismo kaj federismo la socialaj enciklikoj 

proponas la principon de komplementeco; centralista: (s) centralizisto, 

(a) centralizisma. 

centralizzare: centralizi; centralizzazione: centralizado. 

centri per la regolazione naturale della fertilità, centri per la fecondazione 

assistita: centroj por la natura naskiĝregulado, centroj por la asistata 

fekundiĝo. 

centro: centro; (fig): centro; - di spiritualità: spiritualeccentro; l’uomo non 

sta forse al - dell’universo, ma certamente è il - dell’universo visibile: homo 

eble ne okupas la mondcentron, sed estas certe la centro (precipa celo) de la 

videbla kreitaro. 

ceppo: stumpo; - della croce: kruca stumpo; - della campana: sonorila subtentrabo; 

- di natale: kristnaska ŝtipo. 


cera: vakso; ceralacca: sigelvakso. 

cerca questua: almozpetado, kvesto; vivere di -: sin vivteni per kvesto; andar 

alla -: kvesti; cercatore: kvestanto, kvestisto; frate cercatore (questuante): 

kvestista frato. 

cerimonia: ceremonio, solenaĵo; - nuziale, funebre: nupta, funebra ceremonio; 

fare inutili cerimonie: fari troajn ceremoniojn. 

cerimoniale: (a) ceremonia; libro liturgico: ceremonilibro, ceremoniaro, 

ritlibro; maestro delle cerimonie: ceremoniestro; cerimonioso: ceremoniema; 

cerimoniosamente: ceremonie. 

cero: vakskandelo, kandelego; - pasquale: paska (vaks)kandelo; ceroferario: 

kandelportisto. 

certezza: certeco; la - storica si fonda sulle testimonianze: la historia certeco 

baziĝas sur la atestoj; il cristianesimo si fonda sulla - storica: kristanismo 

postulas kaj baziĝas sur historia certeco. 

certificato di: atest(il)o pri; - di battesimo: baptatesto; - di buona condotta: 

atesto pri bona konduto. 

certo: (senza dubbi) certa, nedubanta; (indubitabile): tute certa, nedubebla, 

certa; - (indefinito): iu, ia, certa. 

certosa: kartuzio; (rel) certosino, certosina: kartuzian(in)o. 

Cesare (np): Cezaro; cesarismo: cezarismo; cesaropapismo: cezarpapismo; 

cesaresco: cezareska. 

cesareo: cezara; operazione cesarea: cezara operacio. 

CESNUR Centro Studi Nuove Religioni: CESNUR, Centro por Studoj pri 

Novaj Religioj 

cessare: ĉesi, komenci ne esti; cessa la tua vita, non cessa la tua individualità: 

ĉesas via vivo, sed ne ĉesas via unuopuleco. 

ch 

channeling processo psichico che rende possibile a entità impalpabili, non 

altrimenti conoscibili, di manifestarsi attraverso un essere umano, praticato 

soprattutto dal New Age: channeling, kanalado (kanalo por komunikiĝemaj 

transhomaj estaĵoj, krom mortintoj). 

cherigma: kerigmo, mesaĝo aŭ revelacio, ke Jesuo estas la Kristo kaj ke 

Dio plenumis kaj ankoraŭ plenumas la savon en Kristo; il - preesistette ai 

vangeli: antaŭ ol skribaj evangelioj ekzistis per la kerigmo jam oni anoncadis; 

la chiesa ha modificato per propri interessi il -: la eklezio modifis siaprofite 

la kerigmon; la chiesa conserva fedelmente il -: la eklezio fidele konservas 

la kerigmon. 


cherubino: kerubo; cherubico: keruba; di cherubica luce uno splendore (S. 

Domenico. Paradiso dantesco, XI): lumo de keruba brilo. 

chiacchiera: babilado, babilaĵo, vortoj; che sono queste chiacchiere che andate 

facendo durante il cammino? (Lc 24,17): kiaj vortoj estas tiuj, kiujn vi 

interŝanĝas dum vi iras? 

chiamare: voki; Gesù chiamò in disparte gli apostoli: Jesuo prenis aparte 

la apostolojn; chiamata: (al)voko; chiamata divina, vocazione: vokiĝo, alvokiĝo, 

vokiteco; chiamata di Gesù: Jesua alvoko; molti i chiamati, pochi gli eletti: 

multaj vokitoj, sed ne multaj elektitoj; (mettere il nome): nomi; sarà 

chiamato Giovanni: lia nomo estos Johano (Lk 1,60); (evocare): elvoki; chiamarsi: 

nomiĝi, sin nomi; chiamarsi fuori della chiesa: sin deklari ekster la 

eklezio; - uno spirito: elvoki spiriton; siete stati chiamati alla libertà (san 

Paolo): vi estis vokitaj al libero. 

Chiara (np): Klara. 

chiaroveggenza: (facoltà paranormale) klarvideco, (perspicacia) klarvideco, 

prudento, antaŭvideco, (dono soprannaturale) didona klarvideco, proeta 

antaŭvideco; chiaroveggente: (a) klarvida, (s) klarvidulo. 

chiavi: ŝlosiloj; le somme -: apostola povo, la sanktaj ŝlosiloj; il potere delle 

-: papa jurpovo, lig-malligrajto; le due - incrociate sul blasone papale simboleggiano 

i due poteri: la du krucigitaj ŝlosiloj sur la papa blazono simbolas 

la du povojn (spiritan, teran). 

chicco: grajno, (di grano) grenero; se il - di grano non muore...: se la grenero 

ne mortas... 

chi è costui?: kiu estas tiu? 

chierica: tonsuro. 

chiericato: (classe dei chierici) klerikaro, (classe degli intellettuali) klerularo, 

(dimora-studentato dei chierici) klerikejo. 

chierichetto servitore della messa: messervanto, akolito, etmesservanto. 

chierico: kleriko; - di camera: apostolĉambra kleriko; intellettuale: klerulo 

chiesa: eklezio; luogo di preghiera: preĝejo, kirko; - militante, purgante, 

trionfante: militanta, puriĝanta (suferanta), triumfanta eklezio; - docente, discente: 

instruanta, lernanta; - società perfetta e popolo di Dio: eklezio pergekta 

socio kaj popolo de Dio; credere la - kredi eklezion; - universale, particolare: 

universa, loka eklezio; note della -: ekleziaj esencoj, karakterizaj ecoj 

(unu, sankta, katolika, apostola); membro della -: ekleziano; ministro della -: 

ekleziulo; clero, gerarchia della -: klerikaro, ekleziularo, eklezia estraro; del- 


la -: (di comunità) eklezia, (di edificio) preĝeja; - a croce latina, greca: latinkruca, 

grekkruca preĝejo; - a una, a due... navate: ununava, dunava... (plurnava) 

preĝejo; - cattedrale, primaziale, collegiata (capitolare), madre: katedralo, 

primaspreĝejo, kanonika preĝejo, ĉefpreĝejo; - conventuale: monakpreĝejo; 

(santa) madre -: patrino-eklezio; in questa - si entra per adorare Dio, e 

si esce per amare gli uomini: en tiun ĉi preĝejon oni eniras por adori Dion, 

kaj el ĝi oni eliras por ami la homojn. 

Chiesa Cattolica: Katolika Eklezio; in documento magisteriale è detto che 

“l’unica chiesa di Cristo sussiste nella -”: en dokumentoj de la eklezia oficiala 

instruo estas proclamate ke “la unika eklezio de Kristo koincidas kun la 

katolika eklezio”. 

Chiesa Italiana: Itala Eklezio; primate della -: primaso (la Papo) de la Itala 

Eklezio. 

chiesa madre: ĉefpreĝejo; - comunità religiosa (quella primitiva di Gerusalemme): 

origina (unua) eklezio. 

chiesastico: eklezieca, religieca; architettura, musica chiesastica: religia 

(eklezieca) arkitekturo, muziko; (da prete) klerika, pastreca. 

chiesuola: preĝejeto; (fig) conventicola, gruppo chiuso: klano, koterio, sendialoga 

grupo; ridurre la chiesa a -, a conventicola: redukti la eklezion klano, 

enfermiĝaĵo. 

chiliasmo migliaio di anni: kiliasmo v. millenarismo. 

chiostro: klostro, peristilo, convento: moneĥ(in)ejo; rinchiudersi nel -: enfermiĝi 

en la klostro, monaĥ(in)iĝi. 

chirografo: papa aŭtografa dokumento, kirografo. 

chiudersi: fermiĝi; - in convento: enklostriĝi, monak(in)iĝi, enfratuli(in)iĝi; 

- a Dio: sin rifuzi al Dio, rezisti al Dio; chiuso (di carattere): fermiĝema, nekomunikema. 

Christian Science chiesa e dottrina: Christian Science, Kristana Scienco 

(laŭ kiu tradiciaj fundamentaj kristanaj konceptoj estas superataj aŭ misprezentataj). 

christianly correct (ignorare e superare, nei testi scritturali, ciò che turba 

i rapporti fra uomini di diversa cultura o sesso): christianly correct, kristane 

korektita, kristankorektite. 

ci 

ciambellano pontificio: papa ĉambelano; gran -: ĉefĉambelano. 

cibernetico: (a) cibernetika, (s) cibernetiko; spazio -: cibernetika spaco. 

cibo: nutraĵo, manĝaĵo; nessun - è vietato al cristiano: neniu nutraĵo estas 


malpermesita al la kristano; mio - è fare la volontà del Padre mio: mia nutraĵo 

estas fari la volon de mia Patro. 

ciborio: tabernaklo, ciborio, hostiujo. 

Cicerone (np): Cicerono; (guida turistica): ĉiĉerono, turisma gvidanto; il - 

della cattedrale: la ĉiĉerono de la katedralo. 

ciclo: ciklo; - lunare, solare, pasquale, annuale, natalizio: luna, suna, paska, 

jara, kristnaska ciklo; il - del Santo Gral: la ciklo de la Sankta Gralo; ciclico: 

cikla. 

cieco: (a) blinda,(s) blindulo; (fig) blinda, obstina, (fig) obstinulo; i ciechi 

del vangelo: la blinduloj de la evangelio; obbedienza cieca, fiducia cieca: 

blinda obeemo, konfido; la fede cieca è un nonsenso: la blinda fido estas 

kontraŭracia. 

cielo: ĉielo; il - dei cieli: la plejalta ĉielo; abitante del -: ĉielulo, sanktulo; 

mitologia del - (abitato da Dio e dai celesti): mitoj pri la ĉielo (loĝejo de Dio 

kaj ĉieluloj); venne una voce dal -: venis voĉo el la ĉielo; toccare il settimo -: 

tuŝi la sepan ĉielon; i cieli non Ti contengono (Salmi): la ĉieloj malpli vastas 

ol Vi; grazie al -: dank’al la ĉielo; con le parole del Signore furono fatti i 

cieli (Salmi): per la diaj vortoj estis kreitaj la ĉieloj; perché state guardando 

il -? (Atti 1): kial vi staras rigardantaj al la ĉielo? 

cifra numero: cifero; per decifrare: ĉifro, kodo; segretario della -: ĉifrosekretario. 

cilicio, cilizio: pentoĉemizo, pentozono, sakaĵo; (fig) pentimento, tormento: 

tormento, penta tormento-signo; - ai fianchi: pentozono ĉe flankoj. 

cimasa: (arch) cimatio. 

cimbalo: cimbalo. 

cimeliarca: trezorgardisto. 

cimiteriale: tombeja; arte -: tombeja arto. 

cimitero: tombejo, tombaro, enterigejo, mortintejo; - sotterraneo: subtera 

tombejo. 

cineraria urna: cindra urno. 

cingere la mitria: surmeti la mitron. 

cingolo: taliŝnuro, ŝnurzono. 

cintola cintura: zono, leda zono. 

cippo: cipo. 

Cipriano (np): Cipriano. 

circolare: (lettera) cirkulero, (a) ronda, cirkla; - del papa: papa encikliko; 


tempo -, tempo unidirezionale: tempo cirkla, tempo unudirekta (laŭ kristana 

tempokonceptado). 

circolo vizioso: erara rondo, sofisma elturniĝo, argumento en cirklo. 

circoncidere: cirkumcidi. 

circoncisione (usanza di popoli antichi, accolta e trasformata in comando 

divino da Mosé, oggi praticata tra gli islamici e gli ebrei): cirkumcido; - 

della donna: klitor-difektigo, klitora ablacio; - del cuore: totala sindediĉo 

(memdediĉo) al la Diservado; per i cristiani, il battesimo sostituisce la -: laŭ 

kristano, la bapto anstataŭas la cirkuncidon. 

circonvenzione: (dir) insido, babiltrompo. 

circoscrizione, ecclesiastica: eklezia distrikto (teritorio). 

circostanza: cirkonstanco; concorso di circostanze: cirkonstancaro, konjunktaro; 

(mor) - mutante specie: alispeciga cirkonstanco; circostanziato: detala. 

circuminsessione, pericòresi: (t) triunua interimanenteco. 

cireneo: (a) cirena, (s) cirenano; (fig) fare il -: roli cirenanon, porti alies pezon; 

abitante di Cirene: cireniano. 

Cirillo (np): Cirilo; cirillico (alfabeto): cirila, slava (alfabeto). 

Ciro (np): Ciro; Cirino (np): Kvirino. 

cistercense: cistercia, (rel) cistercian(in)o. 

citare: citi; (dir): kunvoki, alvoki, asigni; citazione: citaĵo, (dir) kunvoko, 

asigno. 

città del Vaticano: Vatikana ŝtato, SCV; Città Leonina: Leona Kvartalo. 

città di rifugio stabilite per salvare l’omicida involontario dalla vendetta 

del goel (protettore-vendicatore): rifuĝejaj urboj. 

Città Eterna: Eterna Urbo (Romo). 

civile né militare né religioso: civila; in abito -: en civilaj vestoj; guerra -: 

civitana milito; matrimonio -: civila (neeklezia) geedziĝo. 

civiltà: civilizo, (civilizzazione) civilizacio; scontro di -: kunpusiĝo de civilizoj 

(kulturoj); - dell’immagine, dell’apparire: civilizo de la bildo, de la sinmontro 

(bildepoko, sinmontroepoko. 

cl 

clandestino: (a) kaŝita, sekreta, subtera, (s) kaŝitulo. 

Clara (np): Klara. 

claretiano: (rel) klaretano. 

clarissa: (rel) klaranino. 

classe lotta di -: klasbatalo; lotta di - disapprovata dalle encicliche sociali: 


klasbatalo malaprobita de la katolikaj socialaj enciklikoj; - sociale: socitavolo, 

socia medio; divisione scolastica: klaso; luogo: klasĉambro; prestigio: unuaklasa, 

altranga, valora; classi sociali: sociaj klasoj. 

classico: klasika; classicismo: klasikismo. 

Claudio, -a (np): Klaŭdo, Klaŭda. 

clausola: klaŭzo. 

claustrale: (a) klostra; (rel) klostra monaĥ(in)o; claustrofobia: klostrofobio. 

clausura: klaŭzuro, klostra limo, monak(in)eja apartiĝo, monak(in)eja enfermiĝo 

(enfermiteco); vita in -: vivo en klaŭzuro. 

Clelia (np): Klelia. 

Clemente, Clementina (np): Klemento, Klementa; la Sala Clementina: la 

salono klementa; Museo Clementino: Muzeo de papo Klemento. 

clemente: (a): pardonema, indulga, milda, (s) mildulo, pardonemulo; Dio 

-: pardonema Dio. 

clemenza: pardonemo, indulgo; atto di -: indulga ago; senza -: senindulga, 

neindulgema. 

cleptomania: ŝtelmanio. 

clergymen: civila pastra vesto. 

clericaleggiare: klerikumi, klerikalemi, klerikalludi; clericaleggiante: klerikalema, 

klerikaltendenca. 

clericalismo: klerikalismo; (governo di chierici) teokratio, (governo di tendenze 

assolutistiche) klerikeca regsistemo; - laico: laika klerikalismo. 

clericalizzare far assumere atteggiamenti clericali: klerikaligi, klerikaliĝi; 

- i laici: klerikaligi laikaron. 

clericofascista (ecclesiastico incline ad appoggiarsi sugli aspetti positivi 

del fascismo): klerikfaŝisto. 

clero: klerikaro, pastraro; - regolare, secolare: religia (ordena), dioceza sacerdotaro; 

- indigeno: indiĝena klerikaro; clericato: klerikeco; clericale: (s) 

klerikalulo, (a) klerika, pastra; chiesa non clericale (che non invade il potere 

altrui): neklerika eklezio. 

Cleto (np): Kleto. 

clientelismo:klientismo; il - è peccato contro giustizia e carità: klientismo 

kontraŭas justecon kaj karitaton. 

cloaca: kloako; (fig): kloako, malvirtejo. 

Clodoveo (np): Klodoveo. 


clonare: kloni. 

clonazione: klonado; clone (replica genetica d’un essere vivente): klono, 

klonaĵo, klonato (malaprobita de la kristana moralo); - replicazione di cellule 

umane normali: klonado de homaj ĉeloj (etike senproblema); - riproduttiva 

(per dar vita ad un nuovo individuo): reprodukta klonado; - terapeutica (creare 

il clone e farlo sviluppare per utilizzarne le cellule staminali a scopo terapeutico): 

porterapia klonado, kuracilcela ekspluatado de mortigota klonato; 

- eugenetica (per migliorare la razza): eŭgenetika klonado. 

Clotilde (np): Klotilda. 

Cluny: Kluniko; cluniacense (rel): kluniza, klunizan(in)o; abate di -: abato 

de Kluniko. 

co 

coadiutore: helpanto, asistanto; vescovo -: helpepiskopo; - con diritto di 

successione: helpepiskopo kun postsekva rajto. 

coalescenza: (dir) kunkreskado. 

coartare: trudpeli, devigi; coartazione: trudpelado, devigo. 

coatto domicilio -: rezidtrudo; coattivo: truda; potere coattivo: trudpovo. 

coazione: trudo, devigado; - a ripetere (psicologia): trudiĝo al senkontrola 

ripetado; - a ripetere e responsabilità morale: trudiĝo al ripetado kaj morala 

respondeco. 

coboldo: koboldo, petola feo; (fig): presaj kaj alispecaj eraroj en esperantaj 

tekstoj. 

cocaina, coca: kokaino; cocainismo: kokainismo; cocainomane: kokainiulo. 

cocolla: ĥormantelo, kapuĉmantelo; - monastica: hormantelo, froko. 

coda a strascico: trenaĵo, basko. 

codardamente: kovardece; codardia: kovardeco, kontraŭsendefenda (senkuraĝa) 

braveco; codardo: kovardulo, malkuraĝulo, malbravulo. 

codice: kodo, leĝaro; - di Diritto Canonico: Kanonjura Kodo, kanona juro; 

antico manoscritto: kodekso; scrittura in -: ĉifrita skribaĵo, ĉifro; - deontologico: 

deontologia kodo. 

coercitivo: truda; potere -: trudpovo; coercizione: trudo. 

coeterno: sameterna. 

cogente: (absolute) deviga; precetto -: deviga ordono. 

cognazione spirituale: spirita parenceco. 

Cohelet, (Ecclesiaste, Sentenze): (SS) Libro de la Sentencoj, Predikanto. 

collaborare: kunlabori; - a una rivista in esperanto: kunlabori en esperanta 

revuo; - con il nemico: kunlabori kun la malamiko, kolabori; - con la grazia: 


kunlabori kun la graco; il cristiano collabora per il bene pubblico: kristano 

kunlaboras por (kontribuas al) la komuna bono; collaboratore: kunlaborant- 

(in)o. 

collaborazione: kunlaborado; - costante, sporadica, ecumenica: konstanta, 

sporada, ekumena kunlaborado; dare la propria - alla parrocchia: doni sian 

kunlaboradon al la paroĥo. 

collaborazionismo: kunlaboro favore al la malamiko, kolaborado; collaborazionista: 

kunlabor(ant)a favore al malamiko, kolabor(ant)a. 

collare, colletto: pastra kolumo. 

collaterale: flanka; parente -: flanka parenco. 

collazionare controllare: kontrolkompari; collazionamento, collazione: kontrolkomparo, 

kompara kontrolo. 

collazione ufficiale consegna del beneficio: invest(aĵ)o, investado. 

collegialità: kolegieco; - del papa e dei vescovi uniti: kolegieco de la papo 

kaj episkopoj kredunuiĝintaj; condivisione dei beni: kolektiveco de havaĵoj. 

collegiata chiesa -: kanonika preĝejo. 

collegio dei canonici: kapitulo, kanonikaro; - apostolico, dei cardinali, sacro 

-: Apostola Kolegio, kardinala kolegio, sankta kolegio. 

collera: kolero; esser in -: koleri; andar in -: koleriĝi; antropomorficamente 

si attribuisce a Dio la -: antropomorfisme oni atribuas al Dio koleron. 

colletta: (lit) oferkanto, oferpreĝo; questua: monkolekto, kvesto; preghiera 

nella messa: kolekto. 

collettivismo: kolektivismo; collettivista: (a) kolektivisma, kolektivista, (s) 

kolektivisto; economia collettivista: kolektivisma ekonomio. 

colletto dei chierici: v. collare. 

collisione di doveri: interdeva kolizio. 

colloquio: interparolado, konversacio, (convegno scientifico) kolokvo pri; - 

spirituale: spiritgvida interparolo; - celeste: ĉiela (priĉiela) konversacio. 

colobio dalmatica ornata: kolobjo, ornamita dalmatiko. 

colomba: (femmina del colombo) kolombino, (genere di uccello) kolombo; 

la - della pace: la kolombo de la paco; e lo Spirito Santo discese su di lui nelle 

sembianze corporee in forma di -: kaj la Sankta Spirito descendis sur lin en 

korpa aspekto kiel kolombo; siate prudenti come colombe: estu prudentaj kiel 

kolomboj. 

Colombano (np): Kolombano. 

colonialismo: koloniismo; - missionario: misiista koloniismo; il Concilio 


Vaticano II condanna il -: la dua vatikana koncilio malaprobas koloniismon; 

colonialista: koloniisto; abitante nelle colonie: kolonianto; colonializzare: 

krei koloniajn aspektojn; colonizzare: kolonii. 

colore liturgico: liturgia koloro. 

Colosseo: (st.e) Koloseo. 

Colossesi: (SS) Kolosanoj, (Koloseanoj); la lettera ai Colossesi: la letero al 

la Kolosanoj. 

colpa: kulpo, peko, misfaro; dar -: kulpigi; essere in -: kulpi, prikulpi, senti 

sin kulpa; senza -, innocente: senkulpa; prendersi la -: surpreni la kulpon; 

senso di -: kulposento; senso di - non è pentimento: kulposento ne jam estas 

pento; espiare per le colpe altrui: elaĉeti pro alies kulpo, pune oferi pro alies 

kulpo; le colpe dei cristiani non sono colpe della chiesa: la kulpoj de kristanoj 

ne estas kulpoj de la eklezio. 

colpevolezza: kulpeco; prova di -: pruvo pri kulpeco; colpevole: kulpa; 

sentirsi colpevole: sin senti kulpa; sentirsi in colpa non è ancora essere in 

colpa: sin senti kulpa ne samas al esti kulpa; rendersi colpevole: kulpiĝi; colpevolmente: 

kulpe. 

colpevolismo: kulpigemo; colpevolista: kulpigemulo. 

colpevolizzare: kulpigi; far sorgere coscienza di colpa: (in colpevole) konsciigi 

pri kulpo, (in non colpevole) perforte kulpo-sentigi; i profeti colpevolizzavano: 

la profetoj konsciigi pri kulpo. 

colpire: (fisicamente) frapi, (fig) akuzi, alsagi; - con scomunica: ekskomuniki. 

coma: komato; essere in -: esti en komata stato; - vigile, profondo: duonvigla, 

profunda (malvigla) komato; secondo la legge italiana, dopo sei ore di 

- profondo (= morte cerebrale) si può procedere ad espianto: laŭ la itala 

leĝo, post ses horoj de profunda komato (cerebra morto), oni rajtas elplanti. 

comandamento: ordono; i dieci comandamenti: la dek ordonoj (de Javeo 

al Moseo); quale - è il più grande di tutti?: kiu ordono estas la unua el ĉiuj? 

(evangelio); i cinque comandamenti di Budda: la kvin ordonoj de Budho (ne 

trinki, ne mensogi, ne adulti, ne mortigi, ne ŝteli). 

comandamento nuovo: ordono nova; perché “nuovo” il -?: kial “nova” la 

nova ordono? (jen estas mia ordono: ke vi amu unu alian. Laŭ Johano). 

comandare: komandi, ordoni; festa comandata: deviga festo. 

comare di battesimo: baptopatrino. 

comboniano: (rel) komboniano. 


COMECE (Commissione Episcopati Comunità Europea): KOMEKE (Komisiono 

Episkopara Komunumo Eŭropa). 

comitato: komitato; - direttivo: estraro, direkta komitato; - dell’UECI: UE- 

CI-estraro; membro del -: komitatano. 

comitato bioetico: bioetika komitato. 

comitato esecutivo: plenumkomitato. 

comma: alineo. 

commemorazione: memorparolado, memorfesto, memorigo; - dei Defunti: 

memortago de ĉiuj mortintoj, Animtago. 

commenda: komandortitolo; commendatore: komandoro, komandortitolulo; 

lettera commendatizia: enkonduka letero. 

commensale del papa: familiano de la papo. 

commentare: komenti, glosi, komentarii; commentatore: komentisto, glosisto; 

commento: komento, gloso, komentario. 

commercio: komerco; far - del proprio corpo: komercigi sian korpon, negoci 

per sia korpo; il - ha fornito concetti alle parabole evangeliche: komerco 

liveris konceptojn al la evangeliaj paraboloj; - di cose sacre: simonio, komerci 

per sanktaĵoj. 

commercio equo e solidale (con lo scopo di favorire i produttori dei paesi 

non depauperati dai monopoli delle multinazionali): justa kaj solidara komerco 

(angle: fair trade); sostenere il -: aĉeti ĉe justsolidaraj komercaj butikoj. 

commettere: fari, realigi; - un peccato: peki, krimi, fari pekon; - una 

brutta azione: fari malbelan agon; affidare a: komisii, konfidi. 

commiserare: kompati; - le disgrazie di qualcuno: kompati ies malfeliĉojn. 

commiserazione: kompato; essere incline alla -: kompatemi; portato alla 

-: (a) kompatema, (s) kompatemulo. 

commissario: komisaro; commissariato: komisarejo. 

commissione: gruppo di studio: komisiono (ekz. Papa Biblia Komisiono), 

komitato; - teologica nazionale, internazionale: nacia, internacia teologia komisiono; 

incarico: komisio, mendo. 

committente: komisianto, komisiinto, mendanto, mendinto; nel dipinto c’è 

anche il -: en la pentraĵo la komisiito metis ankaŭ la komisiinton; la chiesa 

deve ritornare ad essere - d’arte: la eklezia komunumo devas refariĝi komisianto 

de artverkoj. 

commonitorio: (s) disertacio, traktato. 

commozione: emocio, kortuŝeco; ascoltare il vangelo con profonda -: aŭ- 


skulti evangelion kun profunda emocio; commuovere: emocii, kortuŝi; commuoversi: 

emociiĝi. 

communio (lat): (lit) komunia kanto. 

commutare: komuti, ŝanĝi; commutazione: komuto, ŝanĝo. 

comodare: (dir) pruntedoni; comodante: pruntisto; comodatario: pruntericevanto; 

comodazione: prunto, alprunto. 

compagnia confraternita: kongregacio, frataro, pia societo; compagno, aiutante 

di ufficio: helpanto. 

compagno –a: kunul(in)o, kamarad(in)o, (socio) kompanian(in)o; - di fede: 

kredkunul(in)o, samreligian(in)o. 

compare di battesimo: baptopatro; - d’anello, - di matrimonio: nuptopatro. 

comparire: aperi; (dir) comparizione: apero. 

compassione: kompato; festa della – di Maria: festo de la Kunpasiono; - 

affettiva e mentale: kompato kora kaj mensa. 

compassionevole: kompatema; compassionista: (rel) kunpasion(in)o, kunpasiono-fratino; 

compatire: kompati; siate compassionevoli come il Padre 

vostro è -: estu kompatemaj kiel estas kompatema via Patro (Luko 6). 

compatrono: kunpatrono; compatroni: kunprotektanta sanktularo. 

compendio: kompendio; - italiano-esperanto di termini religiosi (con più 

di sedicimila tra esponenti e sottoesponenti): itala-esperanta kompendio de 

religiaj terminoj (kies artikoloj kun subartikoloj superas la deksesan milon); 

compendiosamente: sinteze. 

compenetrazione degli attributi divini: interpenetreco de la diaj atributoj. 

compensare: kompensi; compensazione: kompenso; compensazione occulta: 

kaŝita kompensaĵo; compensabilità: kompensebleco; compensazionismo: 

kompensismo. 

competenza: kompetenteco, sperto, lerteco; onorario: honorario; privilegio 

di -: kompetenteca privilegio; aver - di: kompetenti pri, havi 

juĝorajton pri; competente: spertulo, ekspertizisto. 

compiacere: komplezi; - il parroco: komplezi al la parokestro; compiacersi: 

plezuriĝi, mem kontenti; questo è il mio Figlio prediletto nel quale 

mi sono compiaciuto: tiu estas mia Filo, la amata, en kiu mi havas plezuron. 

compiacimento di sé: memplaĉo; - con giusto apprezzamento, ma senza 

vana gloria: memkontento kun justa ŝato, sed sen fiero pri si; compiaciuto di 

sé: fierulo.compieta: (lit) kompletorio. 

compito: tasko; (dovere): tasko, devigo, ofico; il triplice - di Cristo (profe- 


tico, sacerdotale, regale): la profeta, sacerdota, regna tasko (ofico, funkcio) 

de Kristo. 

complementare: (dir) kompletiga, integriga. 

complesso: (a) kompleksa, multaspekta, (s) komplekso; - di inferiorità: 

komplekso de malsupereco, malsuperula mentaleco, minusa komplekso, minuskomplekso; 

- di superiorità: komplekso de supereco, pluskomplekso; i 

complessi psicologici possono diminuire la responsabilità morale: psikaj kompleksoj 

povas malpliigi la moralan respondecon; insieme di: tutaĵo, aro; il - dei 

valori cristiani: la tuto de la kristanaj valoroj; sistema -: kompleksa sistemo. 

complicato: (fig) komplika, malsimpla. 

complice: komplico, kunkunpulo; complicità: kompliceco. 

componenti: (s) komponantoj; - della commissione biblica: biblikomisionanoj; 

- di una struttura: strukturaj komponantoj (komponentoj), konsisteroj. 

comportamento: (condotta) konduto; - psicologico: sinteno, teniĝo; - morale: 

morala konduto. 

comportarsi: konduti; - bene, irreligiosamente: konduti bone, senreligie 

(kontraŭreligie); - come se Dio non ci fosse: konduti kvazaŭ Dio ne estus. 

composito: (arch) kompozita. 

composizione di lite: pacigo (paciĝo), interpaciĝo, pacaranĝo. 

compromesso: (s) kompromiso. 

comprovare: pruvi. 

compulsare: traesplori, serĉesplori. 

compunzione: pentosento; compunto: pentema, pentinta. 

computo della parentela: parenca kalkulo. 

comune: (a) komuna; ordinario: ordinara, ofta; (s) - della messa, del breviario: 

mesformularo, brevierformularo, komuna parto de, la fiksaĵo de; in -: 

kune; bene -: komuna posedo, komuneco de posedo; vita -: komuna vivo, 

kunvivado; metter i beni in -: komune posedi, komunigi la havaĵojn; 

opinione -: ĝenerala opinio. 

comunicando: komuniiĝonto; comunicante: komuniiĝanto. 

comunicare 1 dare la comunione: komunii iun, disdoni la komunion al iu; 

comunicarsi: komuniiĝi, ricevi la komunion (sakramente, spirite). 

comunicare 2 : komuniki; - una notizia, la fede: komuniki sciigon, la kredon; 

trasmettere: transdoni, komuniki; mettersi in comunicazione con qualcuno: 

komunikiĝi kun iu; - non è ancora esprimersi: komuniki ankoraŭ ne 

estas esprimi. 


comunicatore: komunikisto; - con gli animali: animal-komunikisto. 

comunicazione sociale: interhoma komunik(ad)o; ciò che si comunica: komunikaĵo; 

- di massa: amaskomunikado; mezzi di -: komunikiloj, amaskomunikiloj; 

documenti magisteriali sulla - (Inter Mirifica del Vaticano II, Aetatis 

Novae, enciclica di Giovanni Paolo II): ekleziaj dokumentoj pri la komunikado 

kaj komunikiloj; Ufficio Nazionale per la - di Massa (presso la CEI): Nacia 

Buroo por la Sociala Komunikado; la - della fede cristiana: komunikado 

pri la kristana kredo; i cristiani devono conoscere l’arte di usare i mezzi di - 

per essere “pronti a far conoscere le speranze” che sono in loro: kristanoj engaĝiĝas 

ellerni la uzadon de modernaj komunikiloj por obei al la apostola Petra 

instigo “estu pretaj konigi la promesojn kiuj estas en vi”; - in sacris (nelle cose 

sacre): liturgia komuniko kun; - di privilegi: interkomunik(iĝ)o de prvilegioj. 

comunichino comunicatorio: trakomunikejo. 

comunionale (sentire e esprimere la comunanza di fede): komuneca, komunema; 

aspetti comunionali della fede: unuiĝdonaj karakterizoj de la kredo. 

comunione: (fig) kunuleco, komuneco kun, komunumo; - dei Santi: komun(ec)o 

kun la Sanktuloj (de la Sanktuloj); - ecclesiastica (contrario di scomunica): 

eklezia, sakramenta kunuleco; - Anglicana: la Anglikana Eklezia Komunumo; 

- (lit): komunio, eŭkaristia bankedo; - pasquale: paska komunio; - 

sacramentale, spirituale: sakramenta, spirita komunio; banco, velo della -: 

komunia benko, komunia tuko; dare la -: komunii, disdoni, administri la komunion; 

fare, ricevere la -: komuniiĝi, ricevi la komunion; prima -: unua komunio. 

Comunione e Liberazione associazione religiosa: Komuneco kaj Liberiĝo 

(programo: esti kaj montri kaj defendi sian kristanecon ĉiumomente). 

comunismo: komunismo; comunista: komunisto; è condannato il comunismo 

ateo: estas kondamnita la komunismo ateisma. 

comunità: komunumo, religia societo, (concreto) komunnumaĵo; far -: komunumiĝi, 

komuniĝi; - per recupero drogati: drogulrekuperejo, kuracejo por 

droguloj; - protetta: protektata kolektivo; - buddista, islamica: samgo, islama 

popolo. 

comunitario: komunumuma, komuna, kolektiva, komunitara, komunitarisma; 

pranzo -: komuna manĝo; beni comunitari: komunitaraj bonaĵoj (havaĵoj). 

comunitarismo liberamente mettere in comune i beni e vivere insieme: komunitarismo, 

komunumismo. 


concelebrazione: kuncelebrado; primo concelebrante: ĉefcelebranto; guidare 

la -: ceremonigvidi; presiedere la -: prezidi la kuncelebradon. 

concentrarsi: enmemiĝi, koncentriĝi, alcentri siajn pensojn. 

concepimento: koncip(ad)o, (essere concepito) koncipiĝo; uomo fin dal -: 

homo ekde la koncipa momento; (nella mente, nella immaginazione): koncept(ad)o, 

imagado. 

concepire: koncipi; esser concepito: koncipiĝi, esti koncipata; - un figlio: 

koncipi filon; - un’idea: koncepti; (sentire, provare): eksenti (malamon, estimon). 

concepito: koncepito; - nel seno della Vergine Maria: koncipita en la sino 

de la Virgulino Maria; il - è già uomo: la koncepito estas detuj homo; diritto 

alla vita del -: koncepito rajtas ĝui sian vivon (rajtas je vivo). 

concerto: koncerto; - di natale: kristnaska koncerto. 

concetto: koncepto; concetti innati: kunnaskitaj ideoj; (fil) concettualismo 

(ai concetti non corrispondono cose reali): konceptismo; concettualista: konceptisto; 

(essere in) - di santità: reputacio de sankteco. 

concezione attiva: koncipo; passiva: koncipiĝo; - omologa, eterologa: koncipo 

homologa, heterologa; concepimento in provetta: provtuba koncipo; Immacolata 

Concezione: Senmakula Koncipiĝo; concezionista: (rel) fratino de 

la Senmakula; rimedio anticoncezionale: kontraŭkoncipilo; regolazione della 

-: koncipregulilo, koncipregulado. 

conciliabolo: malrajtigita koncilio, miskoncilio, kontraŭkoncilio. 

conciliare: (a) koncilia, (s) konciliulo, konciliano, koncilia patro, (rappacificare): 

pacigi, akordigi. 

conciliazione sacramentale: sakramenta pekkonfeso; - tra Stato e Chiesa: 

konciliacio (repaciĝo) inter la Itala Ŝtato kaj la Sankta Seĝo; (composizione 

pecuniaria: akordo. 

concilio: koncilio; - ecumenico, plenario, provinciale: ekumena, plena, provinca 

koncilio; il grande - (consiglio) dei Giudei: la Granda Sinedrio; Congregazione 

del -: Koncilia Kongregacio. 

concione: publika parolado, elparolado. 

concistoriale: konsistoria; concistoriali (gruppo di cattolici intenti a far sostituire 

l’Austria con il papato nei territori italiani): konsistorialoj. 

concistoro di cardinali: konsistorio; - segreto: malpublika konsistorio; - di 

notabili, della chiesa calvinista, luterana: eminentula, kalvinista, luterana konsistorio. 


concittadino: samurbano. 

conclave: konklavo; sala del -: konklavejo, Siksta Kapelo; maresciallo del 

-: konklava marŝalo; conclavista: konklavano. 

conclusioni teologiche: (t) teologiaj deduktaĵoj. 

concomitanza: kuneco, konjunturo, samtempeco; ignoranza concomitante: 

samtempa nesciado. 

concordanza: akordo, kongrueco, konformeco; - tra idee e azioni: kongrueco 

inter ideoj kaj agoj; - sui testi letterari: konkordanco; - nei testi biblici: 

konkordanco inter la bibliaj tekstoj. 

concordato: (dir) konkordato, konvencio; scopo dei concordati tra chiesa 

e stati (migliorare la visibilità dei cattolici locali, non necessariamente riconoscimento 

della legittimità o democraticità di un governo): celoj de la konkordatoj 

inter la eklezio kaj la ŝtatoj; concordatario: konkordata; legge concordataria, 

matrimonio concordatario: leĝo konkordata, geedziĝo (laŭ)konkordata; 

- (dir) akordiĝo, interkonsento. 

concorrenza: (gara) konkurenco, (libertà di produzione): produktrajto; concorrere: 

konkursi; concorrente: konkursanto; concorso, aprire un concorso: 

malfermi konkurson por posteno; fuori concorso: ekster konkurso, eksterkonkurse. 

concorso di circostanze: cirkonstancaro, konjunkturo; circostanze favorevoli, 

sfavorevoli: favora, malfavora cirkunstancaro. 

concorso divino: dia kunkaŭzado. 

concubino: konkub(in)o, kromedz(in)o; concubinato: konkubineco; vivere 

in concubinato: konkubi; preti concubini (o sposati civilmente): konkubaj pastroj; 

concubinato durante il matrimonio: samtempa konkubeco. 

conculcare: treti (ankaŭ fig), subpremi; - i diritti dei credenti: surtreti la 

fidelularan rajton. 

concupire: pasie deziri, deziregi; concupiscente: voluptema, sensavida; atteggiamento 

concupiscente: sensavida sinteno. 

concupiscenza: voluptemo, voluptamo, sensavido; - degli occhi: avido de 

la okuloj; - della carne: avido de la karno, karna deziro. 

condanna: kondamno; - all’inferno: damno, inferkondamno; condannabile: 

kondamninda; condannare: kondamni; condannare all’inferno: damni, inferkondamni; 

condannato, dannato: kondamnito, damnito, Dirifuzanto; condanna 

(all’inferno) o autocondanna?: ĉu inferkondamno aŭ inferkondamniĝo? 


condanna a morte: mortpuno, mortokondamno; dal Catechismo della Chiesa 

Cattolica (CCC) si desume che la società attuale può difendersi dai criminali 

senza ricorrere alla -: el la Katekismo de la Katolika Eklezio (KKE) 

alvenas konvinko ke la nunaj homaj socioj kapablas sin defendi de la krimuloj 

sen ekuzo de mortkondamno; la mentalità cristiana ha raggiunto la convinzione 

che togliere la vita, tranne che nel momento di legittima difesa, non 

sia in potere dell’uomo: fariĝas ĉiam pli komuna opinio, en kristana medio, 

ke homo ne rajtas sin helpi, krom en momentoj de necesa sindefendo, per 

mortpuno; - di Gesù: mortokondamno kontraŭ Jesuo. 

condiscendenza: indulgo, favoro, indulgemo, cedemo, (degnazione) degno. 

condiscendere: indulgi, indulge cedi, degni; condiscendente: indulgema. 

conditio sine qua non (lat): absolute, kondiĉo postulita de la leĝo; il pentimento 

è - per ottenere il perdono divino: la pento nepras por obteni la dian 

pardonon. 

condivisione: kunpartigo; (partecipazione): partopreno; - nelle preoccupazioni 

degli altri: partopreno en ĉies zorgoj; - dei beni: kolektiveco; - nella 

preghiera: komuna preĝo, preĝi unu por la alia. 

condizionamento: kondiĉado; il - può diminuire la responsabilità: kondiĉado 

povas malpliigi respondecon; condizionale: laŭkondiĉa, kondiĉa plenumo, 

kun laŭverdikta refalkondiĉo. 

condizione: kondiĉo; sotto -: kondiĉa, sub kondiĉo de, kondiĉe ke; alle solite 

condizioni: laŭ kutimaj kondiĉoj. 

condonare: pardoni, liberigi iun pri; condono: liberigo, pardono; condonatore: 

pardonanto. 

condotta: konduto, sinteno, vivmaniero; - riprovevole: riproĉebla konduto; 

attestato di -: kondutatesto; attestato di buona, cattiva -: atesto pri bonmoreco, 

malbonmoreco; nota di -: noto pri konduto. 

confederazione di istituti religiosi: (religiula) federo, kunfederiĝo; confederati: 

(rel) kunfederitaj ordenoj. 

conferenza discorso: prelego; riunione ad alto livello: konferenco; - di S. 

Vincenzo de’Paoli: Societo S. Vincento de Paoli; - spirituale: spirita interparolo; 

conferenziere: preleganto. 

Conferenza Episcopale Italiana, CEI: Itala Episkopara Konferenco; Consiglio 

delle Conferenze Episcopali Europee, CCEE: Konsilio de la Eŭropa Episkopara 

Konferenco, KKEE. 

conferire un onore: investi, liveri, doni; - un sacramento: administri (dis- 


doni) sakramenton. 

confermare: (asserire) konfirmi, (rafforzare) firmigi, (dare il sacramento 

della confermazione): konfermacii. 

confermazione: konfirmo; sacramento della -: konfermacio, Konfermacia 

sakramento. 

confessare: (professare) konfesi, (lit) konfespreni, konfesricevi de iu, konfesi 

iun, aŭdi la pekkonfeson; confessarsi: konfesi, konfesdiri siajn pekojn; 

Chiesa Confessante (prot): Konfesanta Eklezio. 

confessionale: (a) konfesa, (di una confessione religiosa) konfesia, (s) konfesejo, 

konfesbudo; istruzione, scuola -: (a) konfesia instruado, lernejo. 

confessionalismo (opposto a laicità/laicismo, sinonimo di angustia mentale 

nelle questioni riguardanti il rapporto tra religione e società): 

konfesiismo; confessionale: (a) konfesiisma, (s) konfesiismulo; scuola 

confessionale: konfesiisma lernejo. 

confessionalità (adesione ad una confessione religiosa): konfesieco, konfesiemo. 

confessione: (ciascuna delle grandi chiese cristiane) konfesio; cristiani di 

diverse confessioni: diverskredaj (alikonfesiaj, disiĝintaj) kristanoj; senza -: 

senkonfesia ulo; confessionista (seguace di una chiesa protestante): konfesisto, 

konfesanto; (sacramento): konfeso, kulpokonfeso, sinakuzo, memakuzo, 

sakramento de la pento, pento-sakramento, sacramenta pekkonfeso; la - 

via internet non è sacramentale: interreta pekkonfeso ne estas sacramenta; - 

generale: tutvita konfeso; - auricolare: aŭdkonfeso, orelkonfeso; sigillo della 

-: konfessekreto, konfessigelo; - della fede (v. credo): kredatesto, kredokonfeso; 

altare della -: konfesaltaro, martiraltaro. 

confessore: konfesprenanto; - della fede: kredatestanto, kredkonfesanto; 

santo - (= non martire): kredatestanta sanktulo; - e martire: kredatestanto kaj 

martiro. 

conficiente: plenumanta; ministro -: konsekranto. 

confidare: (affidare) konfidi, (fidarsi) fidi; - in Dio: fidi Dion. 

confidenza: konfidenco; prendersi confidenze: ekrilati per familiaraĵoj; dare 

- ai pericoli morali: rilati fidoplene kun moralaj danĝeroj. 

confidenziario, (dir) detentore di benefici abusivi: beneficekspluatanto. 

configgere in croce: krucalnajli, krucumi, alkrucigi. 

confiteor: (lit) kulpokonfeso, “mi konfesas”. 

conflitto: konflikto; - di interessi: konflikto de interesoj; (scontro): batalo; 


- di religioni, di civiltà: konflikto inter religioj, inter civilizoj; - tra carisma e 

istituzione: konflikto inter karismo kaj institucio. 

conformarsi: (fig) konformiĝi; conforme: (a) konforma; conforme (avv): 

konforme al, laŭ; conformato: konformigita. 

conformismo: konformismo, konformemo; conformità: konformeco. 

conformista (che si adegua passivamente alla mentalità corrente): konformisto, 

konformismano, cedemulo al la kuranta ideologio; - religioso: senkritika 

sekvanto de la kuranta ideologio pri religio. 

confort (comfort): komforto. 

confortare: konsoli, (incoraggiare) helpi, kuraĝigi; - gli afflitti: konsoli la 

suferantojn. 

conforti religiosi: (lastaj) religiaj helpoj. 

conforto: konsolo; (incoraggiamento) konsolo, kuraĝigo, (sostegno) subteno, 

helpo. 

confratello: kunfrato, fratarano; confraternita: (kun)frataro, pia societo. 

Confucio: Konfuceo; confucianesimo: konfuceismo; secondo il confucianesimo 

la morale è possibile anche se “il cielo è muto”: laŭ konfuceismo moralo 

eblas kvankam “la Ĉielo estas muta”. 

confutare: refuti. 

congiungere: kunigi; (in matrimonio): intergeedzigi; congiunto: (bo)parenco. 

congrega: frataro; in senso dispregiativo: aĉularo, sektanaro. 

congregazione governo della Chiesa: Kongregacio; - per la Chiesa Orientale: 

Kongregacio por la Orientaj Eklezioj; - dei Vescovi: Kongregacio por la 

Episkopoj; - per la Dottrina della Fede: Kongregacio por Kredodoktrino; - 

dei Riti: Rito-Kongregacio; - per il Clero: Kongregacio por la Klerikaro, 

(iama Koncilia Kongregacio); - per gli Ordini Religiosi e gli Istituti Secolari: 

Kongregacio por la Ordenanoj kaj Sekularaj Institutoj; - per i Seminari e le 

Università Scientifiche: Kongregacio por la Katolika Instruado (iam: Kongregacio 

por la Seminarioj kaj Sciencaj Universitatoj); - per l’Evangelizzazione 

dei Popoli (già “Propaganda Fide”): Kongregacio por la Evalgelizado de la 

Popoloj (iam “Propaganda Fide”); - del Cerimoniale: Ceremonio-Kongregacio; 

- Romana: Sankta Seĝa Kongregacio; (adunanza): kongregacio, kunsido; 

- generale o plenaria: ĝenerala kunsido, asembleo; (società): religia kongregacio; 

- laica, religiosa: laika, religia kongregacio; - dell’Oratorio o dei Filippini: 

Filipana Kongregacio, Oratorio; membro di -: kongregaciano; congregazionista 

(prot): kongregaciano; Chiesa Congregazionista (prot): Kongre- 


gacia Eklezio. 

Congregazione Cristiana dei Testimoni di Geova: Kristana Kongregacio 

de la Atestantoj de Jeovo. 

congresso: kongreso; - delle Chiese (prot): Intereklezia Kongreso; congressista: 

kongresano. 

congrua: (eklezia) benefico; congruato: beneficulo; parroco congruato (regime 

cessato con la riforma del Concordato): ŝtatbenefica parokestro; congruo: 

(a) konvena; congruismo: kongruismo. 

coniugale: geedza; vincolo, vita, debito -: geedza ligo (vivo), geedza interrilato; 

coniugi: geedzoj; coniuge: edzo, edzino. 

coniugare: (unire in matrimonio) geedzigi, kunigi per geedziĝo, (grammatica) 

konjugacii, (matematica) konjugi. 

connivenza: fihelpo, kompliceco. 

conopeo: (lit) konopeo. 

conoscenza: kono, konado; - di sé: sinkono, memkono; il cattolicesimo ritiene 

l’uomo capace di - circa le verità essenziali: kristanismo instruas ke homo 

kapablas koni la esencajn verojn; - parziale: parta kono; - analogica (per 

analogia), univoca, equivoca: analogia, unusenca, ekvivoka (miskompreniga) 

kono; - spirituale, intuitiva: spirita, intua konado. 

conoscere: koni; ekkoni, (riconoscere) rekoni; fare conoscenza: interkonatiĝi, 

(biblicamente): sekskuniĝi; - come in uno specchio: koni traspegule; - 

attraverso i sensi: persensa kono; - il bene e il male: distingi la bonon disde 

la malbono; conoscersi: interkonatiĝi; conosci te stesso: konu vin mem; il 

Signore conosce i suoi (cioè solo lui e non altri): la Sinjoro konas tiujn, kiuj 

estas liaj (2 Tim 2,19); se tu conoscessi il dono di Dio…: se vi scius la donacon 

de Dio… (Jo 4). 

consacrare di sacramento: konsekri; (di ordinazione sacerdotale): ordini; 

- un prete: ordini pastron; (dedicare): dediĉi, oferdediĉi; consacrarsi: sin dediĉi, 

sin konsekri; consacrarsi a Dio: sin konsekri al Dio. 

consacrato (persona): konsekrito, religiulo, votreligiulo, rezervito al Dio; 

donna consacrata: konsekrita virino; mi ha - con l’unzione (Isaia): Li min 

konsekris per sanktoleado. 

consacrazione (di persona, chiesa, ecc.): dediĉo, konsekro; (parte della 

messa): konsekro, konsekraj vortoj; atto di -: dediĉa preĝo; - degli Oli: Oleokonsekro; 

- dei propri dolori a Dio: dediĉo de siaj doloroj al Dio; - delle vergini: 

konsekro de la virgulinoj. 


consanguineo: samsanga, parenca; consanguineità: sampatreco; impedimento 

canonico di consanguineità: geedziĝa malrajto pro parenceco. 

consapevole: konscia; consapevolmente: konscie; consapevolezza: konscio; 

- con piena consapevolezza: plenkonscie. 

conseguente: konsekvenca, sekva; - (mor) postvenanta; ignoranza -: intencita 

nesciado, ignoro; (logico): kohera kun si mem. 

consenso: konsento; - comune: komuna, ĝenerala konsento; - condizionato: 

laŭkondiĉa konsento; mutuo -: interkonsento; vizio di -: difekto aŭ manko de 

konsento; consensuale: interkonsenta; deliberato consenso (premessa necessaria, 

assieme alla piena avvertenza, perché si avveri il peccato): libera konsento. 

conservatorio: internulejo, lernejo-pensiono; per studenti di musica: konservatorio. 

conservazione: konservado, gardo; - degli embrioni umani: konservado de 

la homaj embrioj; istinto di -: sinkonserva (memkonserva) instinkto; conservatore 

(fig): konservativa, konservativulo; conservatorismo: konservativismo. 

consesso: kunsido. 

consiglio: konsilo; dono dello Spirito Santo: konsildono; - di amministrazione: 

administrantaro; - Mondiale delle Chiese (prot): Tutkonsilantaro de la 

Eklezioj; - delle Conferenze Episcopali Europee: KKEE = Konsilio de la 

Konferencoj Episkoparaj Eŭropaj (katolikaj); Pontificio - per i Laici: Papa 

Konsilio por la Laikoj; - conventuale: konventa konsilio; membro del -: konsiliano; 

- permanente: konstanta konsilio; Consigli Evangelici: Evangeliaj 

Konsiloj. 

Consiglio Ecumenico delle Chiese Cristiane: Ekumenika Konsilio de la 

Kristanaj Eklezioj (KEKK kun sidejo en Ĝenevo, kie katolikoj aliĝas nur kiel 

observantoj). 

Consiglio Episcopale Permanente: Konstanta Episkopara Konsilio (CEI-a 

institucio = KEK). 

consiglio pastorale: paŝtista konsilio; - parrocchiale, diocesano: paroĥa, 

dioceza paŝtista konsilio. 

consiglio per gli affari economici, (in tutte le parrocchie e diocesi): konsilio 

pri ekonomiaj aferoj. 

consociato: (s) aniĝinto, aliĝinto, (a) kunigita, aniĝinta. 

consolare: konsoli; beati coloro che piangono perché saranno consolati: 


feliĉaj la plorantoj ĉar ili estos konsolitaj. 

Consolata: Konsoliĝinta (Dipatrino), Konsolita, Konsolata; santuario, istituto 

della -: sanktejo, instituto (ordeno) de la Konsolata. 

consolatino, consolatina: (rel) konsolatan(in)o. 

consolato: (s) konsulejo, konsuleco; console: konsulo. 

consolatore: (a) konsola, (s) konsolanto; Spirito -: Konsola Spirito, Parakleto. 

consolazione: konsol(ad)o; - spirituale: spirita konsolo; trovare - nel lavoro, 

nella religione: trovi konsolo en la laboro, en la religio. 

consorella: kunfratino. 

consorte: samsortano; - nel dolore e nelle gioie: samsortano en sufero kaj 

ĝojo; coniuge: edz(in)iĝinto, edz(in)o. 

consulente: eksperto, kompetentulo; consulenza: konsulto; Consulta (Sacra): 

Sankta Konsult-kortumo; consultore: konsultiĝa spertulo, konsilisto, eskpertizisto; 

consultivo, comitato -: konsultiĝa komitato (nedecida). 

consultorio: konsultejo; - familiare: porfamilia konsultejo; i movimenti per 

la vita collaborano con i consultori: la movadoj por la vivo kunlaboras kun 

la porfamiliaj konsultejoj. 

consumare: (compiere) plenumi, (usare) konsumi, uzi; consumarsi: konsumiĝi; 

consumarsi nell’operare il bene: konsumiĝi en la bonfaro; - un crimine: 

krimi. 

consumato: konsumita, plenumita, (fig) ĝisfunda; carità consumata: superplena 

karitato; matrimonio -: kopulaciinta edzeco, plenumita geeedziĝo; peccato 

- di lussuria: malĉasteco kun kompleta seksekscito, malĉasteca peko 

kun plenumo. 

consumazione: elĉerpiĝo; (SS) - dei secoli: la fino de jarcentoj, mondofino; 

- del matrimonio: plenumo de geedziĝo; - (parte della messa): komunio; unione 

perfetta (nel matrimonio): perfekta unuiĝo. 

consumismo: konsumismo; se il consumo è inevitabile, il - è disordine: se 

konsumo nepras, konsumismo malvirtas; motto pratico del - “prendi, consuma 

e getta”: praktika moto de konsumismo “prenu, konsumu kaj ĵetu”; il – 

spinge a vivere soprattutto per poter consumare: konsumismo vivigas precipe 

por ke oni konsumu; consumista: (s) konsumisto, (a) konsumista, konsumisma; 

consumistico: konsumisma; consumo: konsumo. 

consustanziale: samsubstanca; il Figlio è - al Padre: la Filo estas samsubstanca 

kun la Patro. 


consustanzialità: samsubstanc(ec)o; consustanziazione: kunsubstanceco, 

kunsubstanciĝo. 

contegno: (comportamento) sinteno, teniĝo, (atteggiamento) sintenado, aspekto; 

avere un - religioso: havi religian teniĝon; - sconveniente: malbonmora 

(maldeca) teniĝo; (riservatezza) deteniĝemo. 

contemplare: kontempli; contemplativo: kontemplanto, kontemplulo; preghiera, 

ordine contemplativo: kontempla preĝado, ordeno; contemplazione: 

kontemplo, kontempla medito; contemplazione mistica (unione con la realtà 

amata): mistika kontemplo. 

contentezza: kontento, kontenteco, ĝojo; fare il bene dà - anche se essa non 

è cercata: bonfarado generas kontenton eĉ kiam tiu ĉi ne estas celata. 

contenzioso: (dir) (a) priprocesebla, kverela, (s) priprocesoficejo. 

contestare: (dir) kontesti, pridiskuti; contestazione: kontesto, pridiskuto; 

contestabile: kontestebla; contesto: kuntesto, ĉirkaŭteksto. 

continenza: seksa deteniĝemo; - periodica: perioda sindeteno, memdeteno 

(de seksa interrilato en la fekundaj tagoj, se oni celas eviti generadon). 

contingente: (a) eventuala, okaza; (fil): nenecesa, nebezonata, dependa de 

la Necesulo; (s): kontingenc(aĵ)o; l’assoluto e il -: la absoluto kaj kontingenc(aĵ)o; 

- (merci): kontingento; contingentare (quantità di merci): kontingentigi. 

contingenza: (fil) kontingenceco, stato de ekzista dependeco; (circostanza): 

okazaĵo, eventualeco, eventualaĵo; merce: kontingentaĵo 

continuità: kontinueco; conservare, rompere la -: konservi, rompi kontinuecon; 

la chiesa cattolica ha conservato la - dottrinale, sacramentale, gerarchica 

con gli apostoli: katolika eklezio konservis doktrinan, sakramentan, hierarkian 

kontinuecon kun la apostoloj. 

contraccettivo: v. pillola. 

contraddittorio: (s) opozicia (kontraŭa, opoziciema) diskuto, (a) memkontraŭdira, 

kontraŭdira en si mem. 

contraddizione: kontraŭdiro; - in termini: entermina kontraŭdiro; segno di 

-: kontraŭdiro-segno 

contraente di matrimonio: edz(in)iĝanto; di patto commerciale: kontraktanto. 

contraffare: (imitare) imiti, (alterare) trompige aliigi; - le sacre scritture: 

trompaliigi la sanktajn skribojn. 

contraffatto: falsita, aliigita; libro, testo biblico -: libro, biblia teksto trom- 


paliigita. 

contrarietà: kontraŭeco, (impedimento) kontraŭaĵo, obstaklo. 

contrarre: kuntiri, kunstreĉi; - un matrimonio: geedz(in)iĝi, (per la coppia) 

geedziĝi; - una malattia: esti atakita, trafita de malsano; - un debito: ŝuldantiĝi. 

contrassegno: marko, distingilo; - dell’esperanto: distingilo de esperanto 

(kvinpinta verda stelo); - invisibile (quello del cristiano): nevidebla (kaj neforigebla) 

karaktero. 

contratto: kontrakto; - di compravendita: aĉetavenda kontrakto; - matrimoniale 

(v. matrimonio): geedziĝa kontrakto; - oneroso, aleatorio: elspeziga, dubaŝanca 

(aleatora) kontrakto; - rescindibile: nuligebla kontrakto; lesione di -: 

kontraktatenco. 

contravvenire: kontraŭagi, malobei. 

contribuire: kontribui, kunagi. 

contristare: aflikti, malĝojigi, ĉagreni. 

contrizione: (perfekta) pento, kontricio; contrito: pentema, tutpentema, kontricie 

pentema, (s) kontriciulo. 

controllo: kontrolo; - delle nascite: naskoregulado; - di sé (autodominio): 

memkontrolo, memmastrado. 

controriforma: kontraŭreformo, katolika reformo, (st.e) kontraŭreformacio. 

controriformista: (st.e) kontraŭreformulo; cattolico controriformistico: kontraŭreforma 

(reformema) katoliko, (st.e) kontraŭreformaciulo. 

controrivoluzionario: (a) kontraŭrivolucia, (s) kontraŭrevoluciulo; cristiano 

condannato perché -: kristano kondamnita ĉar kontraŭrevolucia. 

controversa dottrina -: diskutebla (duba) doktrino; controversisti (st.e): pridiskutistoj. 

contumacia: kontumaco; (quarantena): kvaranteno; - di censure ecclesiastiche: 

malzorgo (de admonoj); in -: kontumace. 

convalidare: validigi. 

convegnista: kunvenanto, kongresano. 

convegno: kunveno; - interreligioso: interreligia kunveno; - di teologi: teologiista 

kunveno. 

convento: monak(in)ejo, konvento, fratejo; conventuale: (a) monaĥ(in)a, 

(ramo dell’ordine francescano) (s) minora konventulo, konventualo. 

convenzione: konvencio. 

conversione: konvertiĝo (al Dio), transmensiĝo, (spirita) aliiĝo, konverta- 


do; - di S. Paolo: la konvertiĝo de S. Paŭlo; la - richiede un cambiamento radicale: 

kristana convertiĝo postulas radikalan mensŝanĝiĝon; - a livello della 

mente, del cuore: konvertiĝo de la menso, de la koro; - esteriore, apparente: 

nurekstera, ŝajna konvertiĝo; convertire: konverti; convertire un decreto 

in legge: pasigi dekreton al leĝo. 

converso, -a: frat(in)o, servanta frat(in)o, laika frat(in)o; dare voto attivo ai 

conversi: koncedi voĉdonrajton al la servantaj frat(in)oj. 

convertirsi: konvertiĝi; convertitevi perché il regno dei cieli è vicino: konvertiĝu 

pro tio ke la dia regno alproksimiĝas. 

convertito: (a) pentinta, (s) pekulo kiu pentas, konvertito; neoconvertito: 

neofito, ĵus konvertito;.passato ad altra religione: konvertito, konvertiĝinto. 

convincere: konvinki; convincersi: konvinkiĝi; capacità di -: kapablo konvinki; 

convinto: konvinkita. 

convinzione: konvinko; agire con -: agi konvinkite (serioze); agire senza 

-: agadi senkonvinke. 

convivente: (a) kunvivanta, (s) kunvivanto; coniugi conviventi: kunvivantaj 

geedzoj; conviventi non sposati: kunvivantoj sed negeedzaj; conviventi equiparati 

a coniugi: kunvivantoj kvazaŭigitaj al geedzoj. 

convivenza: kunvivado, kunloĝ(ad)o, kunekzisto; convivenza di coppia: 

ekstergeedza parkunvivado. 

convocare: kunvoki; convocato: kunvokito; la chiesa è l’assemblea dei 

convocati da Cristo: la eklezio estas la asembleo de la kunvokitoj de Kristo. 

convoglio funebre: funebra (enteriga, sepulta) procesio. 

cooperatore, -trice: helpanta frat(in)o; cooperante: helpa, (nelle cooperative) 

koopera; grazia cooperante: helpa graco. 

cooperazione: kunlaborado; - tra i popoli: kunlaborado inter la popoloj, internacia 

kunlaboro; il Concilio sollecita i credenti (GS, 43b) alla - con quanti 

hanno identiche finalità: Koncilio instigas kredantojn al la kunlaborado kun 

tiuj kiuj havas la samajn celojn; - tra chiesa e comunità politica: kunlaborado 

inter eklezio kaj politika komunumo; nelle cooperative: kooperado; aderire 

ad una cooperativa: kooperativiĝi. 

cooptare: alelekti, elekti aldone. 

copista: kopiisto; monaco -: kopiista monaĥo. 

coppia: paro; - aperta: (altruisticamente) malferma paro, proksimumema 

paro, (sessualmente) plurpartnerema paro; - fissa: fiksa paro; - di fatto: fakta, 

neleĝa, ekstergeedziĝa paro; - omosessuale: samksesa paro. 


coppiere: (st.e) kalikisto. 

copripisside: hostiuja vualo, hostiuja ŝirmilo. 

coprire: kovri; - i peccati: kovri la pekojn; coperto: kovrita; i peccati perdonati 

sono soltanto coperti (secondo alcuni protestanti) o cancellati (secondo 

il cattolicesimo): la pardonitaj pekoj estas nur kovritaj (laŭ protestantoj) 

aŭ forstrekitaj (laŭ katolikismo); la musica copriva le parole della 

messa: la muziko kovris la liturgiajn vortojn. 

copto: (a) kopta, abisena (rito); seguace della confessione copta: kopto, kopta 

kristano; - cattolico: katolika kopto; papa copto: kopta papo. 

corale: (a) ĥora; obbligo -: ĥora devo (ofico, preĝado); (s): ĥoralo, ĥoralibro; 

inno -: ĥoralo. 

corallo collana di: korala koliero; corona di - tra le dita del pellegrino: 

korala rozario inter la fingroj de l’ pilgrimanto. 

Corano il libro sacro dei musulmani (riproduzione del testo originale esistente 

presso Dio. Esiste un solo testo originale perché i difformi sono stati 

fatti eliminare dal califfo Utman): Korano; coranico: korana; scuola coranica: 

korana lernejo. 

cordone: ŝnuro, (per ornamento) kordono; - di cappello cardinalizio: kordono; 

cintura: ŝnurzono, taliŝnuro; - ombelicale: umbilika ŝnuro; - intorno al 

Papa: kordono ĉirkaŭ la papo; - sanitario: sanitara kordono. 

coretto: tribuno. 

corifeo: korifeo. 

Corinti: (SS) Korintanoj; le lettere ai Corinti: la leteroj al la Korintanoj; 

corinzio (arch): korinta, korintika. 

cornamusa: sakfluto, sakŝalmo, kornemuzo. 

Cornelio, -a (np): Kornelio, Kornelia; - a Lapide: Kornelio de la ŝtono. 

cornetta di suore: kornedo. 

cornice di quadro: kadro; (arch): kornico. 

corno: korno; - angolo dell’altare: altarflanko; fare le corna per scongiuro: 

kornogesti kontraŭ misŝanco; fare (portare) le corna (allusione a infedeltà 

coniugale): kokri, esti kokrita; i corni dell’esercito: la aloj de la armeo; - 

dell’epistola, - del vangelo: (lit) flanko de la epstolo, flanko de la evangelio; 

- portafortuna: bonŝancoporta korno. 

coro: ĥoro, koruso; - angelico: anĝelaro, anĝela legio, ĥoro de la anĝeloj; - 

della chiesa: preĝeja koruso; - di legno; ligna ĥoro, (luogo): ĥorejo; in -: ĥore, 

unuvoĉe; direttore del -: ĥorestro; membro del -: ĥorano, korusano; libro 


di -: ĥoralo; corale: ĥora; inno: ĥoralo. 

corollario: korolario. 

corona: krono; - del rosario: rozario; recitare la - del rosario: rozarii, preĝi 

la rozarion; - di spine: dornokrono; - di gloria: glorkrono, aŭreolo; - (tonsura): 

tonsuro; coronare: kroni; coronazione (incoronazione): kronado. 

corpo: korpo; salute del -: korpa sano; piaceri del -: korpaj plezuroj; corporeità 

(corpo animato, cioè materia, forma e spirito): korpeco;.la religione 

cristiana, attraverso l’Incarnazione, si presenta come la religione della corporeità: 

kristana religio, pro la Difilo-enkarniĝo, sin prezentas religio de la 

korpeco; - umano: homa korpo; vendita del -: korpvendado; corporeo: korpa, 

korpeca, korpohava, fizika: - sociale: socia klaso; Gesù è presente in anima e 

corpo: Jesuo ĉeestas anime kaj korpe; - sociale intermedio: socia mezklaso. 

corpo diplomatico della S. Sede: diplomataro (akreditita) ĉe la S. Seĝo. 

Corpo Mistico di Cristo: la Mistika Korpo de Kristo, la Kristeklezio; Cristo 

ha agito attraverso il suo corpo reale: Kristo agadis per sia materia Korpo. 

corporale: (a) korpa, (s) korporalo, hostituko; pena -: korpa puno. 

corporativismo: korporaciismo; - cristiano (dell’inizio secolo XX): kristana 

korporaciismo (diferenca el tiu faŝisma kaj aliaj samtempaj); corporativista: 

korporaciisma. 

corporazione: korporacio. 

Corpus Domini: Kristokorpo, festo de la plej sankta Sakramento, Sinjortago. 

Corrado (np): Konrado. 

corredentrice (titolo dato da alcuni a Maria): kunelaĉetintino, kunsavantino, 

elaĉetperantino. 

corredo: ekipaĵo, kompleto; - funebre: funebra ekipaĵo; - per nozze: tolkompleto 

por geedziĝo. 

correggere: (fig) korekti; - il proprio carattere: korekti sian karakteron; 

(rimproverare): riproĉi; correggersi: korektiĝi, sin korekti, memkorekti. 

correligionario: samreligiano, samkredanto, samekleziano. 

corrente: kuranta, kutima; pensiero -: kuranta opinio; stile -: flua stilo; idee 

correnti: komuna pensmaniero (opiniamo). 

correttezza: korektiteco; comportarsi con -: korekte konduti; - commerciale: 

komerca honesteco. 

correttore in certi istituti religiosi (= conrettore): kunrektoro, kunregestro; 

liquido per coprire errori e permettere la correzione: korektilo. 


correzione: korektado; - con la punizione: punkorekto; - divina: dia puno; 

fraterna: frata admono; casa di -: korektodomo. 

corrispondente nel tribunale ecclesiastico: korespondisto; corrispondenza 

(alla grazia divina): respondo, obeemo. 

corrompere: korupti, subaĉeti, pekigi. 

corrotto: (persona) koruptita, (cosa) putra, difektita; società corrotta: koruptita 

socio; chiesa corrotta (più corretto: cristiani corrotti): koruptita kristanaro; 

(s): koruptito, malvirtulo. 

corruttore, corruttrice: koruptisto, koruptistino, koruptant(in)o, deloganto 

(diablo, laŭ la novtestamento). 

corruzione: korupto, koruptado, korupteco, malvirtiĝo, subaĉeto (de oficisto); 

- della società, dei costumi cristiani: koruptiĝo de la socio, de la kristanaro; 

- della liturgia: bastardiĝo (degenero) de la liturgio; la - nasce da dentro: 

el koro fontas korupto. 

corte d’assise: asizo; - romana: roma kurio. 

corteggiare: amindumi, (per vortoj kaj gestoj) koketi, galant(um)i. 

cortina di ferro: fera kurteno; cadde la -: falis la fera kurteno. 

cosa: afero, aĵo; - comune: komunaĵo; - di comune godimento (pascolo 

ecc.): komunejo. 

cosciente responsabile: respondkonscia, respondeca; consapevole: konscia; 

essere - (dei propri meriti e difetti): memkonscia; subcosciente: (s) subkonscio. 

coscienza: konscienco; consapevolezza: konscio; dubbio di -: konsciencdubo; 

obbligo di -: laŭkonscienca devo; primato della - (secondo il cattolicesimo): 

unuarangeco (la plej supera instanco) de la konsciencjuĝo; rimorso di 

-: konsciencriproĉo; - delicata, lassa, invincibilmente erronea: delikata, malrigora 

(senbridema), nevenkeble erara konscienco; aggravio di -: konsciencimputo; 

tribunale della -: tribunalo, sanktejo de la konscienco; libertà di -: 

konscienclibero; senza -: (a) senkonscienca, senmorala, senkonscia; coscienzioso: 

laŭkonscienca, diligenta, zorgema, devkonscia; fenomenica consapevolezza 

della propria esistenza: fenomena (konscia) sinpercepto. 

cose: aferoj, kozoj; le - terrene passano, le eterne restano: teraĵoj forpasas, 

la ĉielaĵoj restas. 

cose penultime: antaŭlastaj aferoj (fronte al la lastaj, nome morto juĝo, paradizo, 

infero). 

cosificare: aĵigi, kozigi, materiigi; - Dio, gli esseri celesti: aĵigi Dion, ĉiel- 


ulojn. 

così sia: tiel estu, amen, ameno. 

Cosma (np): Kosma. 

cosmatesco mosaico: kosmata. 

cosmo: kosmo, ordoplena mondo; i misteri del -: kosmaj misteroj; la pienezza 

del - si trasforma in popolo di Dio (LG): la kosma pleneco transformiĝas 

al popolo de Dio. 

cosmogonia: kosmogonio, origino de la kosmo. 

cosmologico: cosmologia; cosmocentrico: kosmocentra. 

costante: (a) konstanta; costantemente: konstante. 

Costante (np): Konstanto, Konstancio. 

Costantino (np): Konstanteno; costantiniano: (a) konstantena; donazione 

costantiniana: (st.e) konstantena donaco; il falso della donazione costantiniana: 

la fals(aĵ)o de konstantena donaco. 

costantinopolitano: konstantinopola; credo niceno-costantinopolitano: (st.e) 

niceno-konstantinopola kredo, 

costanza: konstanteco; senza -: (a) nekonstanteca, (s) nekonstantulo. 

Costanzo, Costanza (np): Konstancio, Konstancia. 

costato: flanko; la ferita del -: korvundo; uno dei soldati lo colpì con lancia 

al -: sed unu el la soldatoj per lanco pikis lian flankon. 

costituzione apostolica, di ordine religioso ecc.: konstitucio (apostola, ordena, 

ktp), normo, direktivaro. 

costola: ripo; Dio creò Eva da una - di Adamo (secondo il simbolico racconto 

biblico): Dio kreis la virinon el ripo de Adamo (ripo: centra parto de la 

homa korpo). 

costrizione: trud(devig)o; - morale: morala trudo, esti en situacio de morala 

nelibereco; - fisica: fizika altrudo, perforto. 

costume: (mor) moro, moralo; persona di buoni, cattivi costumi: bon-mora, 

malbon-mora homo; (abitudine): kutimo. 

cotta: surpliso; veste: tuniko; (fig): amebriiĝo, ambakiĝo. 

cr 

crassa ignoranza: kruda nescio. 

creare: krei; creativo: krea, kreiva, kreema; in principio Dio creò il cielo e 

la terra: en la komenco Dio kreis la ĉielon kaj la teron; per certuni, ritenersi 

creati equivarrebbe a perdere la propria autonomia di coscienza: por iuj 

pensuloj, sin konsideri kreita egalvalorus perdi sian moralan aŭtonomion. 

crearsi: kreiĝi; autocrearsi: memkreiĝo, sinkaŭzado; - socialmente, artisti- 


camente: socie, arte sin krei; è impossibile creare se stessi: neeblas krei sin 

mem. 

creatività: kreiveco; - artistica, sociale del cristianesimo: arta, socia kreiveco 

de kristanismo. 

creato: (a) kreita, (s) kreitaro, (le cose create) kreitaĵoj; le bellezze del -: la 

belaĵoj de la kreitaro; custode del -: gardisto de la kreitaĵoj (la homo). 

creatore: kreinto, farinto. 

creatura: kre(it)aĵo; nuova - (nel linguaggio cristiano sta per uomo che ha 

accettato di vivere secondo Gesù): nova kreitaĵo, kristigita homo; - ragionevole: 

pensanta estaĵo; le creature: kreitaro. 

creazione: kreo, kreado; la - del mondo: kreado de la mondo, genezo; - dal 

nulla: kreado el nenio, kreado senantaŭmateria; nozione biblica di - (dal nulla 

e nel tempo), nozione extrabiblica di - (da materia informe in una evoluzione 

eterna): biblia koncepto pri kreado (el nenio kaj same kun la tempo 

mem), koncepto ekstrabiblia pri kreado (el materio senforma kaj en eterna 

evoluado); - obbligata (Dio costretto): deviga kreado; i miti folcroristici 

della - biblica nacquero in Mesopotamia: la foklloraj mitoj de la biblia 

kreado naskiĝis en Mezopotamio; i mitici biblici sette giorni della -: la mitaj 

bibliaj sep tagoj de la kreado; - di materia dall’energia: kreiĝo de materio el 

energio; molti miti descrivono la - dal nulla: multaj mitoj priskribas la 

kreadon el nenio; il racconto biblico sulla - della vita esclude che l’uomo 

possa arrivare alla - della vita in laboratorio?: ĉu la biblia rakonto pri la 

kreo de l’ vivo ekskludas ke la homo kapabliĝu laboratorie aranĝi la vivon? 

creazionismo: (fil) kreismo; - nozione filosofica e religiosa, non scientifica: 

kreismo nocio el filozofio kaj religio, ne el scienco; fondamentalista (per 

contrastare gli eccessi dell’evoluzionismo esclude ogni tipo di evoluzione 

della specie umana e tende a seguire letteralmente la bibbia): fermita (fundamentisma) 

kreismo; - fondamentalismo ed evoluzione della specie difficilmente 

s’accordano: (fundamentista) kreismo kaj specievoluismo forte kontrastas 

inter si. v. creismo. 

creazionista: kreisto, subtenanto de kreoteorio; - evoluzionista: porevolucia 

kreisto; - fondamentalista (esclude o limita la evoluzione): fundamentisma 

kreisto. 

credendità: kredendeco. 

credente: kredanto, fidelulo, religiano; “non sono -, ma…”: “mi ne estas kredanto, 

sed…”; - pensante: (pri)pensanta kredanto. 


credenza: kredo, opinio; (altarino, tavolo): kredenco. 

credenziale (lettera): konfidletero, akreditilo; creditizia (lettera): akreditaĵo, 

akreditilo; dimissoriale (lettera): permesletero. 

credere 1: kredi; - a Dio: fidi al Dio; - in Dio: kredi, ke Dio estas, kredi pri 

Dio; - in Dio (fede), credere la chiesa: kredi je Dio (kredi en Dio), kredi eklezion; 

senza la divina rivelazione non è possibile -, ma solo avere certezze 

di ragione: sen la dia revelacio ne eblas kredi, sed nur havi raciajn konvinkojn; 

- per bisogno psicologico: kredi pro psika bezono; - per tradizione: kredi 

pro tradicio; - senza verifiche: kredi sen enketi pri; - fideisticamente: kredi 

fideisme; - cristianamente: kredi kristane (laŭ “Venu kaj Vidu” de la Johana 

evangelio); credo, ma non ho le prove (espressione irrazionale e anticristiana): 

mi kredas, sed pri ĝi mi ne havas pruvojn (mi kredas kvankam mankante 

je pruvoj); non crederei se non avessi solide ragioni per -: mi ne kredus se 

mi ne posedus validajn motivojn por kredi; - nel progresso, nella scienza, nella 

giustizia: kredi je la propgreso, scienco, justeco. 

credere 2 : (opinare, pensare, stimare) kredi, opinii, taksi, juĝi. 

credere senza appartenere: religie vage kredi sen memligo al preciza kredo, 

supraĵa kredo. 

credibile: kredebla, kredinda, fidinda;:persona -: fidinda persono. 

credibilità: kredebleco, (evidenza) kredindeco, (affidabilità) fidendeco; la 

- del cristianesimo: la kredindeco pri kristanismo; la - viene prima dell’atto 

di fede: kredindeco antaŭas la kredagon. 

credo compendio delle verità da credere: kredo, kredformulo, apostola kredkonfeso; 

- (atto del credere): fido; un articolo del -: kredartikolo; recita del 

-: kredo-konfeso; il - si basa su prove convincenti: la kredo baziĝas sur konvinkaj 

pruvoj. 

credo quia absurdum (lat) credo perché umanamente incredibile (paradosso 

forse di Tertulliano, variamente interpretato, comunque non rappresentativo 

della mentalità cristiana): mi kredas ĉar home ne kredebla, mi kredas 

je dogmo pro ĝia nekomprenebleco por la homa racio, se mi ne kredas mi 

ne komprenas. 

credulità: senkritika kredemo, naiveco; a volte la - è più forte della fede: 

foje senkritika kredemo estas pli forta ol la kredo. 

credulo: kredema, facilfida; credulone (non sente necessità di verifica): 

(senkritika) kredemulo. 

creismo, creazionismo: (fil) kreismo; il - non contrasta con i dati scientifi- 


ci dell’evoluzione: kreismo ne forĵetas sciencajn malkovrojn rilate specievolucion; 

occorre distinguere - (creazionismo) aperto alla scienza dal – fondamentalista: 

oni distingu kreismon malfermitan al sciencaj eltrovoj el kreismo 

fundamentisma. 

cremare: kremacii, cindrigi; crematorio, forno: kremaciejo; cremazione: 

kremacio. 

Crescenzio, -a (np): Krescenco, Krescenca. 

crescita: kresko; - del senso morale, del dubbio religioso: kresko de la morala 

sento, de la prireligia dubo; la - economica illimitata e selvaggia è compatibile 

con lo sviluppo sostenibile: ĉu ekonomia kresko senlima kaj sovaĝa 

akordiĝeblas kun la nedanĝera progreso subtenebla? 

cresima: konfirmacio; cresimante: konfirmacianto; cresimare: konfirmacii; 

cresimato, cresimando: (s) konfirmaciito, konfirmacioto. 

cripta: kripto; cripta, portico: (arch) kriptoportiko. 

crisma: krismo, oleo kun balzamo benata de espiskopo; con tutti i crismi 

ecclesiastici: kun ĉiuj ekleziaj aproboj, laŭ ĉiuj ekleziaj normoj; secondo i 

crismi dell’arte: laŭ ĉiuj leĝoj de l’arto; unto con -: (a) krisme oleita, (s) krisme 

oleito (konsekrito); crismale: krisma. 

crismazione: (cresima) krismado. 

Crisostomo, S. Giovanni -: Sankta Johano Krisostomo. 

cristianamente: kristane. 

cristianeggiare (ostentare sentimenti cristiani): publike sin montri kristane, 

(parade, ostente) kristanumi. 

Cristianesimo: Kristanismo; - rivelazione e avvenimento: kristanismo revelacio 

kaj historia okaz(int)aĵo; - non religione, ma fatto: kristanismo ne religio, 

sed fakto (io pli ol religio, ĉar antaŭ ĉio evento: enkarniĝo de la Difilo); 

il - non è la religione degli uomini che cercano Dio, ma di Dio che ha cercato 

l’uomo: kristanismo ne estas la religio de homoj kiuj serĉas Dion, sed tiu 

de Dio kiu serĉis la homon; - tappa superata della cultura europea (secondo 

il neoilluminismo): kristanismo stadio, jam devancita, de la eŭropa kulturo. 

cristiania: kristianio. 

cristianismo tendenza a condividere soltanto un cristianesimo culturalizzato 

e secolarizzato: kristanecismo; cristianista: (a) kristanista, kristanecista, 

(s) kristanisto; intellettuale cristianista: kristanista intelektulo. 

cristianissimo: kristanega. 

cristianità: (essere cristiano) kristaneco, (i cristiani) kristanaro, (fede) kri- 


staneco; ogni epoca ha la sua -: ĉiu epoka havas sian kristanecon, sian kredtravivadon; 

la - non vuole imporsi agli altri, ma solo poter fare liberamente 

il suo annuncio: kristanaro ne akcelas la povon, sed celas la liberon anonci 

sian mesaĝon. 

cristianizzare: kristanigi; cristianizzarsi: kristaniĝi. 

cristiano: kristano, (a) kristana; il - crede nel Dio rivelato da Gesù Cristo: 

kristano kredas je la Dio revelaciita de Jesuo Kristo; strano - (che ha il coraggio 

di proclamare la propria fede): “stranga” kristano; dottrina cristiana: 

katekismo, kristana doktrino; maniera da - (fig): deca, kongrua sinteno; morire 

cristianamente: morti kiel kristano; il Cristianissimo (titolo per i re di 

Francia): la Plejkristano, la Kristanega. 

Cristiano, -a (np): Kristiano, Kristiana. 

cristiano-sociale propone di affrontare i problemi sociali alla luce dell’etica 

cristiana: sociala kristano, socialkristano. 

Cristina (np): Kristina. 

Cristo: Kristo; Cristo = Messia: Kristo = Mesio (sed la vorto Kristo naskiĝis 

kiam la kristkredantoj eksplicite ekrekonis al Jesuo la diecon, tial ne tute 

ekzaktas Mesio = Kristo); tu sei il -, il Figlio del Dio vivente: vi estas la Kristo, 

la Filo de la vivanta Dio (Mt 16,16); un - del Reni, un - d’avorio: Kristbildo 

de Reni, eburaĵo pri Kristo; Cattolici di - (prot): Kristkatolikoj; Chiesa 

di - (prot): Kristordeno; povero -: kompatinda povrulo; la sposa di -: la edzino 

de Kristo (la eklezio); Cristocentrismo (- non solo centro della storia e 

della liturgia, ma di tutta la vita e della speculazione religiosa): Kristocentrismo; 

cristocentrico: kristocentra; cristologia: kristologio. 

Cristo cosmico (qualcosa di universalmente diffuso che si concentra in 

certe persone, come Gesù: concezione che contraddice la unicità del Figlio 

incarnato): kosma (kosmeca) Kristo. 

cristofania: kristfanio, kristomontriĝo, kristoreveliĝo. 

Cristoforo (np): Kristoforo. 

Cristo sì, chiesa no: vivu Kristo, malvivu eklezio; intrappolarsi nel motto -: 

enkaptiĝi en la slogano: Kristo jes, eklezio ne! 

criterio interno (p. es. della bibbia): interna kriterio; contrasto tra i criteri 

interni: kontrasto kun (kaj inter) la internaj kriterioj. 

critica: (s) kritiko, kritikaĵo; - costruttiva, distruttiva: konstrua, detrua kritiko; 

- testuale, storica: teksta, historia kritiko; storia della - biblica: historio 

de la kritiko pri biblio; criticare: kritiki, kritikaĉi; criticone: kritikema, kriti- 


kemulo, klaĉemulo. 

crittogramma: kriptaĵo. 

croccia: (kardinala violkolora ĥora) brustpelerino. 

croce: kruco; a -, in -: kruce; - astile: krucbastono; - pettorale: episkopa, 

surbrusta kruco; - latina, greca, uncinata: latina, greka, hokokruco (svastiko); 

- al merito: meritkruco, honorkruco; dar la - addosso: persekuti; deposizione 

dalla -: dekrucigo; (emblema a forma di -): kruco; - cavalleresca: ordenkruco; 

- di Malta, di Sant’Andrea, di Lorena, di Terra Santa: kruco de 

Malto, de Sankta Andreo (iksoformakruco), de Loreno (ankrumita), de la Sankta 

Tero (kvarkrucornamita); - di ferro: fera kruco; - Rossa: Ruĝa Kruco; 

crocerossina: ruĝkrucanino; segno di -: krucsigno; solo la -, e senza il crocifisso, 

tolleravano gli iconoclasti: nur krucon, kaj ĝi sen la krucumito, akceptis 

ikonoklastio; - crociata sulla bandiera di molti stati: krucmilita kruco sur 

multaj ŝtataj flagoj. 

crociata: krucmilito, kruca militiro; storia delle crociate: historio pri krucmilitoj; 

le crociate non furono né aggressione, né guerra santa, né tentativo 

di convertire con la forza, ma legittima difesa: la krucmilitoj estis nek agrreso, 

nek sankta milito, nek provo perforte konverti, sed nur legitima sindefendo; 

crociato: kruckavaliro, krucisto, krucpilgrimanto; crocifero, crocigero: 

krucportisto. 

crociera: (arch) transepto, transversa navo; viaggio: krozado. 

crocifiggere, crucifiggere: krucumi, alkrucigi; (fig) torturare, disturbare: turmenti 

(suferigi), ĝeni (maloportuni). 

crocifissa: (rel) krucanino. 

crocifissione: krucum(ad)o. 

crocifisso immagine di Gesù -: krucifikso; il Divin -: la Dia Krucumito; (fig) 

abbracciare il -: kristaniĝi, sekvi Jesuon; - segno di civiltà: krucifikso, signo 

de civilizo; impugnare il -: enmani (preni permane) krucifikson; crocifissore: 

krucumanto, krucuminto. 

crotalo raganella, nacchera del Venerdì Santo: klakilo, klakilaro. 

cruciforme: krucforma. 

crucis via -: krucvojo, krucirada preĝo, kalvaria vojo. 

cruento: sangoverŝa, sanga; sacrificio -: oferbuĉo; sacrificio - con sangue 

umano: per homa sango oferbuĉo. 

cruna: kudriltruo; è più facile che un cammello passi per la - che…: pli facilas 

ke la kamelo (aŭ ĉu ŝnurego?) trapasas kudriltruon ol…; (fig) difficoltà: 


malfacilaĵo, striktaĵo. 

cu 

cuius regio eius religio (lat) (di chi la regione, di questi la religione) i sudditi 

seguano la religione di colui a cui appartiene la regione: la regatoj religikonfesiu 

laŭ la regestra konfesio. 

culmine: pinto; crescendo della perorazione: klimakso. 

culto atteggiamento di sottomissione ad un essere superiore: kulto, religia 

(kreda) kulto; -, indipendentemente dall’atteggiamento interiore: ritaro; - pubblico, 

privato, assiro-babilonese, cinese, islamico, satanico…: kulto (ritaro) 

publika, privata, asira-babilona, ĉina, islama, satana…; - di latria, dulia, iperdulia: 

adora (latria), honora (dulia), superhonora (superdulia) kulto; - divino 

(funzione religiosa): diservo, dikulto; disparità di -: religia, kreda diferenco; 

render -: kulti, senti kulton por; - della personalità: personec-kulto; cultuale: 

kulta. 

cultura: kulturo; erudizione: erudicio; - della mente, - insieme delle conoscenze 

e valori di un’epoca: kulturo; -, parola con molti significati: kulturo, 

vorto je multaj konceptoj (v. inculturazione); - cristianamente ispirata: kulturo 

kristane inspirita; fare della fede -: el kredo naskigi kulturon (laŭ sugesto 

de Johano Paŭlo la dua); culturale: kultura; imprinting culturale: kultura stampo; 

- pluralista: plurima kulturo; culture contraddittorie: inter si kontraŭdiraj 

kulturoj. 

cuore: koro; Sacro Cuore: Koro de Jesuo, Krista koro; il - raffigurato ferito 

e grondante sangue, sui paramenti sacri, simboleggia Cristo: la koro, vundita 

kaj sanganta, desegnita sur la mesvestoj, simbolas Kriston; la cultura biblica 

colloca nel - la sede dell’intelligenza, della volontà: la biblia kultura 

lokigas en la koro la fonton de la inteligento kaj volo. 

cupidigia: avido. 

cupola: kupolo; - di San Pietro: sanktapetra kupolo; cupolone: kupolego; - 

mafiosa: mafia kupolo (ĉefkoterianaro). 

cura cura d’anime: animzorgado, pastrado, zorgado de la animoj; 

attendere alla -: pastri, zorgadi pri la animoj; - di sé: zorgo pri si. 

curato: parokestro, animzorganto; curatore: kuratoro, (di libri) editoro. 

curazia: (zona della cura) pastrujo, aminzorgujo, (residenza del curato) pastrejo, 

animzorgejo. 

curia: kurio, eklezia administrejo; - romana, diocesana: roma, dioceza kurio; 

curiale: (a) kuria, (s) kuriano; cardinale di -: kuria kardinalo; sede del 

vescovo: sidejo de la episkopo. 


cursore: pedelo. 

cuspide: pinto (de kampanilo). 

custode: gardisto; angelo -: gardanĝelo; - della fede: gardanto de la kredo; 

- di chiesa: sakristiano, preĝeja gardisto; - di Terra Santa: ĉefgardanto de la 

Sankta Lando; un padre - (guardiano): (religiulestro) gardanto; (in certi ordini 

religiosi): superulo, monakestro, konventestro; custodia (tabernacolo): tabernaklo, 

ciborio. 

custodire: gardi; - un tesoro, la fede: gardi trezoron, la kredon; la chiesa 

custodisce la tradizione divino-apostolica: la eklezio konserve gardas la diaapostolan 

tradicion. 


D 

da 

Dalai-Lama: Dalaj-Lamao. 

dalmatica: dalmatiko. 

dama della carità, di S. Vincenzo (sorpassate denominazioni del volontariato 

vincenziano femminile): damo (sinjorino) de la karitato, damo de Sankta 

Vincento, (pliaktuale) vincenta volontulino; - del Sacro Cuore: damo de la 

Sankta Koro; - d’onore: honordamo; damigella: dam(et)o, (letteratura medievale) 

damzelo. 

Damasco: Damasko; damasceno: damaska. 

Damaso (np): Damaso. 

Damiano (np): Damiano. 

danda: ŝultropenda rubando, kleriksutana bendo. 

dannare: damni; dannarsi: damniĝi, sin damni, perei; dannazione: damno, 

damniteco, inferkondamno. 

dannato: damnito, inferulo, definitive kontraŭanto de Dio. 

danno: damaĝo; - emergente e lucro cessante: kaŭzita perdo kaj mankita 

lukro, estinta malgajno kaj manko de lukro, ĉesanta gajno kaj aldona perdo. 

Dante: Dante, Danto; (np): Danto, Dante; dantesco: danteska, danteca, danta. 

dapifero: (st.e) konklava manĝoportisto. 

dare: doni; - a Dio quel che è di Dio: doni al Dio tion kio apartenas al Dio; 

- ai salmi pensieri cristiani: doni al psalmoj kristanajn pensojn; - un colpo alla 

botte e uno al cerchio: kontentigi la katon kaj la raton; - del bugiardo a 

qualcuno: kulpi iun pri mensogemo. 

Dario (np): Dario. 

darsi a Dio: sin dediĉi al Dio; monak(in)iĝi. 

Darwin, Darvin: Darvino; darvinismo: darvinismo; darvinismi: darvinismoj. 

datare: dati, datumi, datiĝi; l’era cristiana data dalla nascita di Cristo: la 

kristana erao datiĝas ekde la naskiĝo de Kristo. 

dataria: apostola datario; datariato: datarieco; datario di Sua Santità: papa 

datariestro; protodatario (protonotario): vicdatariestro. 

datazione: datado, tempkalkulo, (metodo di -) tempkalkulilo; i papi del 15° 

secolo cominciarono a usare la - “dopo Cristo”: nur en la XV° jarcento la 


papoj ekuzis la tempokalkulon “post-Kristo”; - della Sindone: datado de la 

Mortotuko. 

datore di lavoro: labordonanto, dunganto. 

Davide (np): Davido; salmi di -: davida psalmaro. 

de 

deambulatorio: (arch) ambulatorio. 

debito: ŝuldo; - coniugale: geedza devo, geedza interrilato, intergeedza ŝuldo. 

debole: malforta, febla; - nella virtù: cedema al malvirto; lo spirito è forte, 

ma la carne è - (Matteo): la spirito ja estas fervora sed la karno malforta (= la 

prideva vizio estas klara kaj solida, sed la homa adhero estas febla). 

debolezza: (fig) falemo, cedemo, febleco; prendere coscienza delle proprie 

debolezze: konsciiĝi pri siaj malfortaj punktoj. 

decade: dek(op)o, dekado, dekumo; posta del rosario: deko (dekado) da “Saluton, 

Maria”, rozaria mistero. 

decadenza: dekadenco; - morale, religiosa: morala, religia dekadenco. 

decadere: dekadenci, forfali, defali; - da una funzione, dignità: deoficistiĝi, 

defali (eksiĝi) el indeco (rango). 

decalogo: dekalogo, dekordonaro. 

decano: (per autorità) dekano, (per età o più lunga appartenenza) dojeno; 

- del sacro collegio: dojeno de la sankta kolegio; decanato: dekanato; decania: 

(territorio) dekanlando, (dignità) dekaneco. 

decapitare: sekapigi; gli ebrei decapitarono l’apostolo Giacomo: hebreoj 

senkapigis apostolon Jakobon (Agoj). 

decentralizzare: malcentrigi, malcentralizi, malkoncentri; - l’amministrazione 

della chiesa: malcentrigi la administradon de la eklezio; decentrazione: 

malcentralizado. 

decenza: deco, konveneco; comportarsi con -: dece konduti, dece teniĝi; 

decente: deca, konvena. 

decesso: morto, forpaso. 

decidere: decidi; - contro coscienza: decidi kontraŭkonscience, peki; - liberamente: 

libere decidi. 

decima: dekonaĵa tributo. 

decina: dekonaĵo. 

decisione: decido; prendere una -: alpreni decidon, decidi; essere risoluti: 

decidemo, decidkapablo; se la - è libera, la necessità di decidere non lo è: se 

decido estas libera, la neceso decidi tia ne estas; deciso: decida; decisivo: decida, 

finofara; decisamente: decide. 


decodificare: elkodigi; - (fig) i mezzi della comunicazione (comprendere la 

loro tendenza a sostituirsi alla realtà): elkodigi komunikilaron; - il linguaggio 

della religione: elkodigi la religian lingvaĵon. 

decollare, decapitare: kaptranĉi, senkapigi; decollato: senkapigita; san Giovanni 

Decollato: sankta Johano Senkapigita; elevarsi (di aereo): deteriĝi. 

decoro: (dignità) indeco, honoro; il - nelle cerimonie religiose: indeco en 

la liturgiaj ceremonioj; decorazione: dekoracio. 

decretali: dekretaro, papaj dekretaroj; false -: falsa dekretaro; decretare: 

dekreti, reskripti; decreto: dekreto, reskripto. 

deculturizzazione processo di abbandono o distruzione di una cultura: dekulturiĝo, 

dekulturigo; la secolarizzazione deculturizza i popoli cristiani: sekularigo 

dekulturigas la kristanajn popolojn. 

dedicare: dediĉi; dedicarsi: sin dediĉi, sin fordoni; - una chiesa alla Madonna: 

dediĉi preĝejon al la Madono. 

dedicazione festa della -: festo de la Dediĉo; festa della - della chiesa locale 

(edificio): dediĉo de la loka preĝejo. 

definire: difini; - un dogma: dogmo.proklamo; definitivo: definitiva; definitore: 

asistanto (konsilanto, estranto). 

definito: difinita; verità definita: dogmo, deklarita kredendaĵo. 

definizione: difino; - di dogma: dogmo-proklamo; - del dogma punto di arrivo, 

non punto di partenza: dogmo-proklamo alvenpunkto, ne elvenpunkto. 

deflorare togliere la verginità alla donna: deflori, malvirgigi. 

defunto: mortinto; Commemorazione dei Defunti: Memortago de ĉiuj Mortintoj, 

animtago. 

degenerazione: degener(ig)o; degenere: degenerinta; figlio degenere: degenerinta 

filo. 

degno: (meritevole) inda; - di lode, di approvazione: inda je laŭdo, aprobinda; 

Signore, non sono - che tu entri sotto il mio tetto: Sinjoro, mi ne indas 

ke vi venu sub mian tegmenton; (rispettabile): digna, estiminda; degnamente: 

inde; degnarsi, condiscendere: degni; degnazione: degno, degna signo. 

degradare: degradi, senrangigi; - un chierico: degradi (senoficigi) klerikon; 

- deteriorare la chiesa: difekti preĝejon; degradazione: degrado; degradarsi: 

humiliĝi, maldigniĝi; degradarsi con azioni ignobili: malnobliĝi per fiaj agoj. 

degrado: malboniĝo, subenfalo, defalo; - dell’ambiente, morale: defalo de la 

medio, de la moralo; le riflessioni di chiesa spingono i cristiani a combattere 

il -: ekleziaj prikonsideroj pelas por la malhelpo de la defalo de la medio; - 


dell’energia: degradiĝo de la energio. 

dehoniano: (rel) sacerdoto de la Sankta Koro, dehonano. 

dei, gli dei: dioj, diaĵoj. 

deicidio: dimortigo, dimurdo; di - fu accusato ingiustamente il popolo ebreo: 

pri deicido estis maljuste kulpigita la hebrea popolo; deicida: dimortiga. 

deificare: diigi; (fig) esaltare senza limiti: diecige admirigi. 

deificazione: diigo; deiforme: disimila. 

deismo credenza in un Dio personale trasparente al pensiero ma non interessato 

a rivelarsi: diismo, deismo; - contro l’ateismo e contro la rivelazione: 

diismo oponas ateismon kaj dian revelacion; deista: diisto, diismulo; il 

Dio dei deisti ha il naso di cera: la Dio de la diistoj havas vaksan nazon (Dio 

laŭ varia homa mezuro); - aggiornato (pantheon di tutte le religioni): ĝisdatigita 

diismo (panteono de ĉiuj religioj). 

deismo umanitario al cui centro sta l’uomo esaltato fino a farne la divinità: 

homama (human(ec)a) diismo; - e cristianesimo si escludono: homama 

diismo kaj kristanismo ekskludas unu la alian. 

Dei verbum (DV, In Religioso Ascolto della Parola di Dio) costituzione 

del Concilio Vaticano II sulla Parola di Dio: Dei Verbum, Pie Aŭskultante la 

Dian Vorton. 

delegare: delegi, komisii. 

delegato: (s) delegito, (a) delegita; - apostolico: apostola (papa) delegito; - 

a jure, ab homine (lat): jurdelegita, persondelegita; delegazione apostolica 

(luogo): apostola delegitejo, (delegati) delegacio, delegitaro. 

deliberare: decidi, decidi fari ion; consigliare: interkonsiliĝi, diskuti; riflettere: 

memkonsiliĝi; aggiudicare: aljuĝi. 

deliberativo: voĉdonrajta; voto -: decida voĉo; deliberativa (voce): konsilvoĉo; 

deliberato: (a) plenvola, senhezita, rezoluta, (s) juĝa konsiliĝo; deliberatamente: 

konsulte, konscie, celkonscie. 

delinquente: krimulo, krimanto; - abituale: kutima krimulo; delinquere: 

krimi. 

delitto: delikto, krimo. 

deludere: seniluziigi, (disilludersi) elreviĝi; Gesù non delude: Jesuo ne elrevigas; 

delusione: elreviĝo, desanpontiĝo; la delusione del peccatore: la desanpontiĝo 

de la pekulo. 

demagogia: demagogio (emo fariĝi popolestranto per flatado kaj ekscit- 


ado); demagogicità: demagogieco; condotta demagogica: demagogeco; demagogo: 

demagogo; antidemagogo: kontraŭdemagogo; l’antidemagogo per 

eccellenza fu accusato di -: la plej kontraŭdemagogulo estis kulpigita pri demagogio 

(Kristo). 

demandare: komisii, delegi; demandato: komisiita; demandato ai laici: 

komisiita al la laikoj. 

demaschilizzare: demaskligi, senmaskligi; come demaschilizzare il nome e 

la nozione “Dio”?: kiel demaskligi la diajn nomon kaj nocion?; demascolinizzare: 

senvirigi. 

Demetrio (np): Demetrio. 

demistificare: malmistifiki, senmistifiki; demistificazione: senmistifiko. 

demitizzare: senmitigi; - il linguaggio, - pericopi della bibbia: senmitigi la 

lingvaĵon, bibliajn pecojn. 

Demiurgo: (fil) Demiurgo (farinto de la mondo, sed ne ĉiopova). 

democratico: (a) demokrata; la chiesa può essere democratica in tutto, 

tranne in ciò che proviene dalla rivelazione divina: la eklezio povas praktiki 

demokration en ĉio, krom en tio kio devenas de la dia revelacio (laŭ iuj). 

democrazia: demokratio; - nata in ambiente cristiano: demokratio el kristanaj 

socioj; - senza valori: senvalora demokratio; il credo cattolico non è 

frutto di -: la katolika kredo ne estas frukto de demokratio; le istituzioni della 

chiesa, create da Cristo, non contraddicono la pratica della - della società 

civile: la ekleziaj institucioj, kreitaj de Kristo, ne kontrastas kun idealoj de 

demokratio de la civilaj socioj. 

demografia studia i fenomeni quantitativi della popolazione: demografio; 

politica demografica: demografia politiko; per il cattolicesimo, la politica 

demografica deve rispettare la libertà dei coniugi e i diritti naturali del concepito: 

laŭ katolikismo, demografia politiko devas respekti la liberon de la 

geedzoj kaj la naturajn rajtojn de la koncipito. 

demone: dajmono; metafora di passione travolgente: dajmono; il demone 

dell’invidia: la demono de envio; demonico: dajmona v. diavolo. 

demoniaco: demona, diabla, perversa, tutmalvirta, dajmona. 

demonio: demono, diablo (laŭ mitoj, malbonfara diaĵo; laŭ kristanismo, 

malbonfariĝinta kreitaĵo). 

demonismo: demonismo; il - cristiano è diverso da quello mitologico: laŭkristana 

demonismo (demono libervole elektas malbonon) distanciĝas el tiu 

de etnaj religioj (laŭ kiuj demonoj estas bonaj aŭ malbonaj el sia propra na- 


turo). 

demonizzare: demonigi, konsideri iun diablo. 

demonofobia paura eccessiva del demonio: demonofobio. 

demoralizzare: (deprimere) deprimi, (corrompere) korupti; i mass media 

spesso demoralizzano la società: la amaskomunikiloj ofte koruptas la moralan 

senton de la popolo 

demoscopico: demoskopa, publikopinia. 

denatalità: malkresko de la naskokvanto. 

dente per dente: dento pro dento (okulo pro okulo); la morale del -: la 

moralo de dento pro dento; il vangelo, con il precetto del perdono, supera la 

morale del -: la evangelio, per la ordono de la pardono, ignorigas la moralon 

de la dento pro dento; il vecchio testamento e il corano vanno oltre la morale 

del -?: ĉu la malnova testamento kaj korano superas la moralon de la dento 

pro dento? 

denudazione dell’altare: sentukigo, senornamado de altaro. 

denunzia: denunco; denunziare: denunci. 

Deo gratias: dank’al Dio, al Dio estu danko. 

deontologia: deontologio; deontologico: deontologia. 

deplorare: mallaŭdi, bedaŭri; - il peccato: mallaŭdi pekadon; deplorazione: 

solena malaprobo; deplorevole: plendinda, veinda. 

deporre da un ufficio: eksigi, formeti, senoficigi; - dalla dignità presbiterale: 

forigi el la pastra rangeco; attestare (dir): atesti, depozicii. 

deposito della Rivelazione: Revelaciaro, apostola instruitaĵaro. 

deposizione: (dir) depozicio, atestaĵo; - dalla croce: dekrucigo, depono; - 

da una carica: eksigo; - del SS. Sacramento: formeto de la Sankta Eŭkaristio; 

deposto: eksigita. 

de post fetantes (lat) da dietro il gregge (per indicare la bassa condizione 

sociale di qualcuno. Fu detto del re David, portato dal pascolo del gregge al 

trono): de paŝtisteco al reĝeco. 

deprecare: malaprobi, mallaŭdi; (allontanare con la preghiera): preĝe deturni. 

deprecatorio: malaproba, mallaŭda; salmo -: deturna psalmo. 

deprecazione: malaprobo, mallaŭdo, deturno; - con preghiera e benedizione: 

perpreĝbena deturno. 

depressione: depresio, deprim(iĝ)o, deprimiteco; soffrire di -: esti en depresia 

stato; l’abbandono a Dio attenua e contribuisce a superare la -: la sin- 


forlaso al Dio malpliigas kaj kontribuas al la superado de depresio; - favorita 

dalla perdita della fede: depresio favorita de la kredperdo. 

depresso: depresia; detto di popoli e zone: deprimita, depresia. 

de profundis (lat): de profundis, de korprofundo; cantare il - funebri. 

deputazione: delegitaro, deputo, komisio. 

derogare alle leggi: malobservi, malplenumi, malvalorigi. 

deserto: dezerto; ambiguità del - nella bibbia: ambigueco de la dezerto en 

la biblio; (SS) - luogo degli spiriti cattivi: dezerto sidejo de la malbonaj spiritoj; 

- luogo di rifugio e salvezza: dezerto, rifuĝo de persekutatoj, kaj savo. 

desessualizzare: senseksecigi; - l’educazione, il linguaggio: senseksecigi 

edukadon, lingvaĵon (malaperigi priseksajn temojn en edukado, lingvaĵo); (fig) 

desessualizzazione dell’educazione: senseksecigo, seksignoro en eduko; (fig) 

la - è errore pedagogico: eduka senseksecigo estas pedagogia eraro. 

desiderio: deziro; - di espiazione: deziro pri puna repagado (pri pekliberiĝo); 

- (concupiscenza) della carne: karna deziro, voluptamo; - di verità 

circa la sorte ultima dell’uomo: deziro pri la fina sorto de la homo; abbandonarsi 

al -: deziri, deziregi; il - ha la stessa moralità dell’azione desiderata: 

la deziro sammoralas kiel la dezirataĵo; l’arte di trasformare il - in 

bisogno e diritto: arto transformi deziron en bezonon kaj rajton, arto bezonigi 

kaj rajtigi deziron. 

Desiderio (np): Dezidero. 

desolata: senkonsola, malĝojega; la Desolata (Madonna): la Afliktulino. 

destinare: destini; - fatalmente, per decisione imperscrutabile: fatale destini; 

devolvere: asigni; assegnare una somma al santuario: asigni sumon al la 

sanktejo; indirizzare: adresi, destini; - alla carriera ecclesiastica: destini (devigi, 

devige adresi) al kariero tra la ekleziaj oficoj. 

destinazione: destinado, fiksado; la - dell’otto per mille dell’imposta sul 

reddito: la asigno de ok pro miloj de la impostoj sur la enspezoj. 

destino: destino (por kristano: dia volo); - di gloria: glora destino; - sordo 

e cieco: destino surda kaj blinda; per il cristiano il - non è cieco: por kristano 

la destino ne estas blinda; (sorte): sorto; il mio destino è nelle mie mani: mia 

sorto estas en miaj manoj. 

destituire: eksigi, eksoficigi; destituito dei sensi: senkonscia, sensensa. 

destoricizzare (valutare un personaggio al di fuori del contesto storico): 

elhistoriigi; - l’origine dei vangeli: elhistoriigi l’originon de la evangelioj. 

destorificare (liberarsi dall’attualità contingente proiettandosi, attraverso 


simbologie, in quella ideale delle origini): enhistoriigi, transaktualigi. 

destra: dekstra; sedere a destra (biblicamente): sidi dekstre (de iu), havi 

potencon, esti ekzaltita; siede alla - del Padre: Li sidas dekstre de la Patro. 

determinare: determini, fiksi; (decidere) decidi. 

determinismo (ogni fenomeno è causato da un precedente senza alcuna 

finalità): determinismo; - (fil) psicologico (con negazione del libero arbitrio): 

psika determinismo; - sociale: socia determinismo; determinista: deterministo, 

neganto de la sendependa libera volo. 

detestabile: abomeninda, malaprobinda; detestare: abomeni. 

detrazione: klaĉo pri. 

dettame della coscienza: konsciencordono. 

deus ex machina (lat): ĉiosolva diaĵo, diaĵo el postkulisoj, mekanika dio); 

(fig) rifugiarsi nel soccorso divino: sin ŝirmi per Dio sennecese. 

deuterocanonico: (SS) deŭterokanona, duakanona; testo -: duakanonikaĵo. 

Deuteronomio: Readmono; deuteronomico: readmona. 

deviante: devia, devoj(iĝ)inta; - dalla retta via: devojiĝinto el la rekta vojo; 

devianza: devio. 

deviare: devii, devojiĝi; - dal bene: devii de la bonfarado. 

deviazione: devio; - morale: morala devio, devojiĝo de la bonkonduto. 

devoluzione: (dir) transigo; - ai poveri: asignado (destinado) al la malriĉuloj. 

devoto: (a) pia, devota, oferema, (s) devotulo; devotamente: pie, devote, ofereme, 

sindone. 

devozionalismo(storia della pietà): devotismo; devozionalistico: devotisma. 

devozione a Dio, ai santi: pieco, devoteco, kulto, pia sindono; dedizione: 

memforofero, sindonemo, sinofero; preghiera: piaĵo, pia praktikado, preĝo; 

le devozioni: personaj preĝoj, devotaĵoj; dire le devozioni: diri la devotaĵojn; 

le devozioni popolari: popolaj devotaĵoj; le devozioni popolari esaltano gli 

aspetti corporei del cristianesimo: la popolaj devotaĵoj kulte honoras la korpajn 

aspektojn de la kristana religio; - alla patria: sindonemo al la patrujo. 

di 

diabolicamente: diabl(ec)e; diabolico: diabla. 

diaconale: diakona; diaconato: diakona ofico, diakoneco; 

diaconia: (ufficio e stato): diakoneco, diakona ofico. 

diacono: diakono; - permanente: destinita (permanenta) neporsacerdota diakono; 

- “destinato al sacerdozio”: porsacerdota diakono; diaconessa: diakonino. 


diadema: diademo, aŭreolo. 

dialogo: dialogo; - fra le religioni: dialogo inter religioj; uomo del -: homo 

por la dialogo, dialogo-homo; - per conoscere e farsi conoscere: dialogo por 

plikoni kaj sin konigi; - con rinuncia a difendere la verità cristiana: dialogo 

kun rezigno defendi la kristanan veron; il - è il primo gradino della evangelizzazione: 

la dialogo estas la unua ŝtupo de la evangelizado; il cattolico non 

scambia il - per evangelizzazione: katoliko ne konfuzas dialogon kun evangelizado; 

Pontificio Consiglio per il - Interreligioso: Pontifika (Papa) Konsilio 

por Interreligia Dialogo; dialogata, messa: meso dialogata. 

Diana (np): Diana. 

diaspora: diasporo; - del popolo ebraico: diasporo de la hebrea popolo; 

esperantisti popolo in -: esperantistoj diaspora popolo. 

diavoleria: diablaĵo, (fig) frakaso. 

diavolessa: diablino; damaĝa ino (inaĉo). 

diavoletto: diableto, petoluleto. 

diavolio: diablejo, diablaĵejo. 

diavolo: diablo, satano, akuzanto, ribelinto kontraŭ Dio; un baccano del -: 

diablo-bruo; - tentatore: tentanta diablo; va’ al -!: iru al la diablo!; il – insegna 

a fare le pentole, ma non i coperchi: mensogo fine sin elŝovas; il - è un 

cane legato a catena: diablo ne ĉion povas, la diablo tentas sed homo ĝin 

senmaskas; il -, nelle religioni etniche, a volte è frutto delle tensioni psico-sociali: 

la diablo, foje, en etnaj religioj estas frukto de psikosociaj tensioj; il - si 

allontanò da lui per ritornare nel tempo futuro: la diablo foriris de li ĝis estonta 

tempo (Luko 4); avvocato del - (nei processi di canonizzazione): advokato 

de la diablo; un occhio a Dio e uno al diavolo: Dion laŭdu kaj diablon 

aplaŭdu. 

dicastero ecclesiastico: eklezia (papa) administra fako, departemento, Kongregacio 

de la Sankta Seĝo. 

dichiarazione: atesto, klarigo, deklaracio; - della legge: leĝ-proklamo; - 

dei beni: propraĵardeklaro; - annuale dei redditi: jara impostdeklaro; - universale 

dei diritti umani (ONU 1948): universala deklaracio de la homaj 

rajtoj 

Didaskaleion centro di evangelizzazione (scuola superiore di catechesi - 

Torino): Didaskaleion, Didaskalejo; - di Antiochia: antioĥia didaskalejo (Antioĥia 

Didaskaleion). 

dies irae (lat) il giorno dell’ira: (s) finjuĝa tago, juĝotago, la kolera ĉiela 


(dia) tago; verrà anche per te il -: venos ankaŭ por vi la finjuĝa tago; cantare 

il - a qualcuno (considerarlo già morto): anticipe soleni juĝotagon por iu 

(konsideri lin jam mortinta). 

dies natalis (lat) il giorno della nascita (per i cristiani, il giorno della morte, 

visto come felice incontro con Dio): sava naskiĝtago, permorte al Dio 

renaskiĝtago. 

difensore del vincolo: geedzecliga defendisto. 

difesa in tribunale: pledo; legittima -: sindefendo, rajta sindefendo, memdefendo; 

eccesso di -: defenda eksceso. 

difetto: (imperfezione fisica) difekto, manko, neperfektaĵo; (colpa): peko; 

(mancanza): manko, malabundo; - dominante: ĉefdifekto, ĉefpekemo; non 

sempre è possibile nascondere i propri difetti: ne ĉiam eblas kaŝi siajn malvirtojn 

(aĉkvalitojn). 

diffamare: misfamigi, kalumnii; diffamatore: misfamiganto; diffamazione: 

kalumniado. 

differenza specifica (mor), numerica, teologica: laŭspeca, laŭnombra, laŭteologia 

diferenco. 

diffida: jurordono, admono (minacordono); diffidare, intimare: jurordoni; 

ammonire: severe malpermesi. 

diffidenza: nefidemo, malfidemo, suspektemo. 

digiunare: fasti, abstini; (fig): rezigni. 

digiuno: fasto; (a): sennutra; - secondo le religioni etniche (per condizionare 

Dio o per scopi psico-salutistici): fasto laŭ etnaj religioj (por kondiĉi la 

dian volon kaj por psika-sanecaj celoj); - nelle religioni biblico-monoteistiche 

(per penitenza e sottomissione a Dio): fasto laŭ bibli-monoteismaj 

religioj (signo de pento kaj submetiĝo al Dio); - eucaristico (solo per i sani, 

piccoli ed adulti, è obbligo astenersi da bevande alcoliche e da cibi solidi 

almeno da un’ora prima di comunicarsi. L’acqua e le medicine non rompono 

il - eucaristico): komunia fasto; - quaresimale: karesmo, la granda fasto; - 

del giorno quaresimale: fastotago; legge del -: fastoleĝo; nuove norme circa 

il - nella chiesa cattolica (due volte l’anno: mercoledì delle Ceneri e Venerdì 

Santo. Può essere - totale a pane ed acqua oppure - parziale consistente in 

un solo pasto principale o in due piccole refezioni. Sono tenuti, almeno a – 

parziale, tutti gli adulti dai 18 ai 60 anni non impegnati in lavori particolarmente 

pesanti): novaj normoj pri kristana fasto en la katolika eklezio; rompere 

il -: rompi la faston; più che il dolor potè il -: ĝis ol dolor’ pli povis la 


malsato (Dante, Inferno); - contro la guerra: fastado kontraŭ la milito. 

dignità: digno, respekto; saggio sulla - dell’uomo: eseo pri la homa digno 

(pri la digno de homo); - morale: morala indeco; sacerdotale, episcopale: pastra, 

episkopa rango; rango, qualità: digno; rispettabilità: indeco; ordine di 

-: rangordo; perdere la propria dignità: perdi sian dignon; dignitosamente: 

dignoplene, dignofiere; dignitario: altrangulo. 

Dignitatis Humanae dichiarazione del Concilio Vaticano II sulla libertà 

religiosa: Dignitatis Humanae (DH), Pri la homa digneco. 

dilapidare: malŝparegi; - i beni della chiesa: malŝparegi (malaperigi) la ekleziajn 

havaĵojn; dilapidatore: malŝparemulo; dilapidazione: malŝparado. 

dilatorio: prokrastiga; dilazionare: prokrasti; dilazionato: prokrastita; dilazione: 

prokrasto. 

dilettante, dilettantesco: diletanteca; dilettantismo: diletanteco, ama toreco; 

dilettantismo in religione (= con superficialità, senza seria adesione): diletanteca 

religieco. 

dilettare: amuzi, plezurigi; dilettarsi: amuziĝi, delektiĝi. 

dilettazione morosa: (mor) enmemora delektiĝado. 

diluvio: diluvo, superakvego, pluvego; - universale: la diluvo, la biblia diluvo, 

universala diluvo; gli istruttivi aspetti del racconto-leggenda del 

diluvio biblico: la instrudonaj elementoj de la biblia legendeca rakonto pri la 

diluvo; diluviale (geologia): diluvia; prima del -: antaŭdiluva. 

di manica larga: indulgema; di manica stretta: severa, rigora 

dimensione: dimensio; - storica della salvezza: historia dimensio de la savo; 

- dell’”oltre”: dimensio de la “transo” (transmondo); - spirituale: spirita 

dimensio. 

dimenticare: forgesi; - Dio: forgesi Dion; Dio non dimentica gli orfani (Isaia): 

Dio orfojn ne forgesas; - i propri doveri: neglekti siajn devojn. 

dimettere: eksigi (iun), rezigni (pri io), ellasi; dimesso: eksigita. demisiita; 

dimesso dallo stato religioso: eksigita (demisiita) de la ordeno; dimettersi: 

dimisiiĝi. 

dimissionario: demisiinta; cristiani dimissionari: dimisiintaj kristanoj. 

dimissione: demisio; dare le dimissioni: demisii; le dimissioni da vescovo 

(al compimento dei 75 anni), da papa (a suo giudizio): dimisiiĝo de la episkopo, 

de la papo; - dall’ospedale: ellaso el la hospitalo. 

dimissoriale lettera: rajtiga letero. 

dimora: loĝejo, loĝloko; (soggiorno): restado; e noi verremo a lui e 


faremo - con lui: kaj ni (mi kaj mia Patro) faros loĝon kun li (Jo 1,4); dimorare: 

loĝi. 

dimostrare: elmontri, (provare con argomenti) pruvi, demonstri; - la origine 

divina della chiesa: pruvi la eldian originon de la eklezio; manifestare: 

manifesti; manifestare con agitazioni: demonstracii, manifestacii. 

dimostrazione: pruvo de (pri); - per assurdo: demonstro per absurdo; - dell’esistenza 

di Dio, dell’immortalità dell’anima: pruvoj pri la ekzisto de Dio, 

pri la animsenmorteco. 

Dio: Dio; il Dio-Persona delle religioni biblico-monoteistiche: Dio-Persono 

de la bibli-monoteismaj religioj; il - indefinito di alcune religioni orientali: 

sendefina Dio de kelkaj orientaj religioj; credere in -: kredi je Dio; altro 

è credere in - (attraverso la rivelazione), altro è riconoscere la sua esistenza 

(con la ragione): io estas kredi je Dio (per la revelacio), alio estas rekoni la 

ekziston de Dio (per la racio); grazie a -: dank’al Dio; per -!: pro Dio!; è più 

vero “l’uomo propone e - dispone” o “- propone e l’uomo dispone?”: ĉu pli 

objektivas “homo proponas, Dio disponas” aŭ “Dio proponas, homo disponas”?; 

per i monoteisti - è indipendente dalla natura e dalla volontà degli uomini: 

Dio laŭ monoteistoj estas tute sendependa de la naturo kaj de la homa 

volo; la dimostrazione razionale dell’esistenza di -: strikte raciaj pruvoj pri la 

ekzisto de Dio; Tommaso d’Aquino elaborò le famose cinque vie per dimostrare 

l’esistenza di -: Tomaso el Akvino pruvis la ekziston de Dio per la famaj 

kvin vojoj; secondo la fede cattolica, l’esistenza di - è dimostrabile con 

la ragione: laŭ la katolika kredo, la ekzisto de Dio estas pruvebla per la homa 

racio; a - si accede con il cuore: Dion komprenas nur kore konanto; di - si 

può solo dire ciò che egli non è (teologia negativa): pri Dio eblas kompreni 

nur tion kio li ne estas; che - ce la mandi buona!: indulgu nin Di’!; per 

amore di -: pro amo al Dio, pro la amo de Dio; timore di -: timo antaŭ Dio, 

diotimo; essere in grazia di -: esti en Dia graco; un - fai da te: Dio laŭ sia 

propra gusto; - non ha il naso di cera: Dio ne ŝanĝeblas laŭ la homa gusto; 

morte di -: morto (malaperiĝo el la homa horizonto) de Dio; il ritorno di -: la 

reveno de Dio (Ho! oni denove serĉas Dion); - non è solitudine: Dio ne estas 

soleco). 

Dio della bibbia: la biblia Dio; il - che modella Adamo, che chiama Abramo, 

che ispira Giuseppe, che si rivela a Mosè, che annienta il faraone, che 

guida le schiere d’Israele, il - tremendo del Sinai, il - separato del Levitico, il 

- che comanda del Deuteronomio, il - familiare di Tobia, il - di giustizia di A- 


mos, il - d’amore di Osea, il - santo e redentore di Isaia, il - intimo di Geremia, 

il - sposo di Ezechiele, il - misterioso di Giobbe, il - amante della vita 

dei Sapienziali, il - padre dei Vangeli, di Paolo e di Giovanni, il - eterno della 

Apocalisse: Dio kiu modeligas Adamon, kiu alvokas Abrahamon, kiu inspiras 

Jozefon, kiu nuligas la faraonon, kiu gvidas la armeon de Izraelo, la terura 

Dio de Sinajo, la Dio apartigita de Levidoj, Dio familia de Tobio, Dio 

justecordonanta de Amos, Dio amoplena de Oseo, Dio sankta kaj elaĉeta de 

Jesajo, Dio mistera de Jobo, Dio intima de Jeremio, Dio edzo de Ezekielo, 

Dio vivamanta de la Prisaĝaj Libroj, Dio patro de la Evangelioj, de Johano 

kaj Paŭlo, la Eternulo de la Apokalipso. 

diocesano: (a) dioceza, (s) diocezano. 

diocesi: diocezo; presa di possesso della diocesi: ekposedo de la diocezo; diocesi 

suburbicaria: suburba diocezo, papa ĉirkaŭroma diocezo. 

Diocleziano (np): Diokleciano. 

Dionisio (np): Dionizio, Denizo. 

Dioniso (della mitologia): Dionizo; dionisiaco, bacchico: dioniza; culto dionisiaco: 

dioniza kulto. 

dio optional, - dei giorni festivi, - gendarme, - rifugio, - della resa dei 

conti, - di massa, - della statistica: akcesora dio, dio por festaj tagoj, rifuĝeja 

dio, ĝendarma dio, repaga dio, amasdio, statistika dio. 

Dio se c’è non c’entra (pensiero dell’illuminismo benevolo): eĉ se Dio estas, 

Li ne entrudiĝas en la mondajn kaj homajn aferojn (eĉ se Dio estas, ke Li ne 

entrudiĝu en homajn aferojn). 

Dio tappabuchi (falsa nozione di Dio): Dio truŝtopilo. 

dipendenza: depend(ec)o; - filiale: fila dipendeco: accettare la - da Dio: 

akcepti la dependecon el Dio. 

dipendere: dependi; (provenire): deveni, dependi, sekvi; l’ignoranza dei 

propri doveri religiosi a volte dipende dall’indifferenza: malklereco pri sia 

religiaj devoj foje sekvas el indiferenteco. 

diploma: diplomo, atesto; diplomato: diplomito, diplomita. 

diplomatico: diplomato, diplomata; corpo diplomatico: diplomataro; diplomazia: 

diplomatio; (fig): diplomateco.. 

dire: diri; - le preghiere: preĝi; - la messa: celebri la meson, mescelebri, 

mesdiservi; - il breviario: preĝi brevieron, brevieri. 

direttiva: (s) direktivo, direktivaro. 

direttivo: (a) direkta; principio -: direkta principo; (del direttore): direkto- 


a; funzione direttiva del papato: direktora funkcio de la papagado. 

direttore della sala stampa: direktoro de la gazetara salono. 

direttore spirituale: animgvidanto; direttoriale: direktoreca. 

direttorio: direktorio, (norme) direktivaro; - sulle comunicazioni sociali: 

direktivaro por la sociaj medikomunikadoj. 

direzione spirituale: animgvidado; - individuale: individua (porindividua) 

animgvidado; - come guidata analisi dell’anima e della psiche: animgvidado 

kiel gvidata memanalizo; - e psicoterapia: animgvidado kaj psikoterapio; - 

va oltre la psicoterapia e l’autoanalisi: animgvidado transcelas psikoterapion 

kaj mempsikanalizon. 

dirimere: malligi, nuligi; dirimente: nuliga, nuliganta; impedimento dirimente: 

nuliganta malhelpaĵo. 

diritti riproduttivi: (diritto di generare) generaj rajtoj, rajto produkti vivantan 

samspecan estulon; nei - alcuni fanno rientrare anche il diritto di abortire 

per favorire convenienti e opportune nascite o di ottenere il figlio in 

qualunque modo: inter la generaj rajtoj iuj pretendas inkluzivi eĉ rajton pri 

aborto por malhelpi malsanojn kaj tronaskiĝemon aŭ havigi al si filon ĉiuile. 

diritti umani dignità dell’uomo: homaj rajtoj; cristianesimo, causa primaria 

del sorgere della coscienza circa i diritti umani: kristanismo, precipa kaŭzo 

de la ekkonsciigo pri la homaj rajtoj; i - si fondano sulla persona e la persona 

su Dio: la homaj rajtoj devenas de la persono kaj la persono el Dio; i - 

nascono dalla persona e non dalla legge statale: la homaj rajtoj naskiĝas el 

perosno, ne de la ŝtatleĝo. 

diritto: juro, rajto; - canonico, ecclesiastico, internazionale o delle genti: 

kanona, eklezia, internacia juro; i diritti dell’uomo, consuetudinari, di cancelleria: 

la homaj, kutimaj, kancelariaj rajtoj; diritti d’autore: aŭtorrajtoj, tantiemo; 

i diritti dell’ammalato: la rajtoj de malsanulo; i diritti del concepito di 

fronte ai diritti della madre: la rajtoj de la koncipito fronte al la rajtoj de la 

patrino (ili estas absolutaj, tio estas neniu rajtas disponi pri ili); far valere il 

proprio -: altrudi sian rajton; restringere il -: malvastigi la rajton; a pieno, a 

sacrosanto -: plenrajte; documento, prova del -: rajtigi-lo; aver -, essere in -: 

rajti; diritti linguistici (diritto di usare la propria lingua): lingvaj rajtoj. 

diritto allo studio: rajto de aliro al la studoj; i cattolici chiedono con questo 

soprattutto la libertà di educazione: katolikoj, krom tion, postulas precipe liberon 

de edukado. 

diritto di accedere al sacerdozio cattolico: rajto katolike sacerdotiĝi. (Tia 


ajto ne ekzistas ĉar Kristo elektis siainiciate kaj la vokiĝo consistiĝas objektive 

el la “alvoko” de la episkopo kiu estas devigita “alvoki” kaj ordine mansurmeti. 

dirittura morale: rekteco, rektanimeco. 

disaffezione: malem(iĝ)o, senamiĝo, forkliniĝo; - alla religione: malemiĝo 

al religio; disaffezionare: malemigi. 

disarmo: malarmado; - unilaterale, reciproco: unuflanka, reciproka malarmado; 

- degli spiriti: malarmado de la spiritoj. 

discarico: senŝarĝigo, senkulpigo, kulporedukto; testimone a -: senkulpiga 

atestanto; a - della mia coscienza: por senkulpigi mian konsciencon. 

discendenti: (s) posteuloj, posteularo. 

discente: lernanto, disĉiplo; chiesa -: lernanta eklezio. 

discepolato: disĉipleco; periodo di -: disĉiplecperiodo, disĉiplitecperiodo, 

(novicadtempo). 

discepolo: disĉiplo, skolano; i discepoli, Gesù se li è scelti lui: siajn disĉiplojn 

Jesuo memelektis; farsi -: disĉipliĝi, sekvi majstron; discepole, suore: 

(rel) disĉiplaj fratinoj. 

discernimento: juĝkapablo, spirit-akreco, distingo, kritiko; - dello spirito: 

animpenetremo; il - degli spiriti mira a scoprire quali intenzioni, conscie o 

inconscie, spingono ad operare in campo religioso: animpenetremo helpas 

kompreni kiuj celoj, konsciaj kaj nekonsciaj, agigas la religie aganton; - raffinato 

dalla preghiera: animpenetreamo rifinita per la preĝo; senza -: senprudente. 

discesa: descendo, malsupreniro; - agli inferi: descendo en inferojn; Gesù 

discese agli inferi: Jesuo descendis en la inferojn, sobiris en la regnon de 

morto (= Li vere mortis kaj lia animo vere disiĝis el la korpo kiel la liaj 

mortintoj, sur kiuj ekestris). 

disciplina: regulo, deviga regularo, disciplino; penitenza corporale: skurĝo; 

strumento: skurĝilo; darsi la -: memskurĝadi. 

disciplinare: (a) disciplina; sanzione -: disciplina puno; complesso di norme 

obbliganti: normaro, deviga regularo. 

discolo ragazzo: sendisciplina knabo, nesubmetiĝema friponeto. 

discordanza dissenso: malpaceto, misharmonio; - musicale: misagordo; - 

nei vangeli: interevangeliaj malakordaĵoj, malkongruaj evangeliaj atestaĵoj. 

discorde: malakorda, malkonsenta. 

discordia: malpaco, malkonkordo; metter -: malpacigi. 


discorso: parolado, prelego, prediko, diro, parolo; - funebre: funebra parolo; 

- della montagna: surmonta parolado; fare un solenne -: oratori; il - cadde 

sulla religione: la konversacio falis sur la religion. 

discreditare, screditare: diskrediti, senkreditigi, senreputaciigi; - il cristianesimo: 

diskrediti kristanismon; - l’annuncio cristiano con le proprie azioni 

e opinioni: diskrediti la kristanan bonsciigon per siaj agoj kaj opinioj. 

discredito: diskredito, senestimiĝo; gettare - sulla istituzione ecclesiastica: 

diskreditigi eklezion. 

discrepanza: diferenco, nekongrueco; - tra il proposito e la condotta: malkongrueco 

inter (firma) decido kaj (praktika) konduto. 

discreto: (a) diskreta, silentema, prudenta, modesta, (s) diskreto, konsila patro, 

konsilisto; discretorio: diskretaro, (sede) konsilia kunvenejo; discretamente: 

diskrete, sufiĉe, iomete; discrezionale: proprajuĝa; discrezione degli 

spiriti: animpenetremo, introspekto de la animoj. 

discriminare: (distinguere) diskrimini, distingi, (razzialmente) diskriminacii; 

- i bianchi dai negri: diskriminacii la blankulojn disde la negruloj; discriminatorio: 

diskrimina, diskriminacia. 

discriminazione: (distinzione) diskrimino, (politicamente) diskriminacio; - 

razziale: rasa diskriminacio; la - razziale contraddice profondamente il cristianesimo: 

rasa diskriminacio vunde kontraŭas kristanismon. 

discussione: diskuto, pridiskuto; mettere in -: kontesti, pridiskuti; discutibile: 

diskutebla, kontestebla. 

disegno: desegno, (concreto) desegaĵo; - (progetto): plano; - intelligente (intervento 

esterno che rende possibile ciò che l’evoluzione non potrebbe mai 

raggiungere): inteligenta plano; - intelligente più concetto filosofico che costatazione 

scientifica: inteligenta plano pli filozofia indukto ol scienca konstato. 

disgrazia: malfeliĉo, malfavoro; le disgrazie, secondo il cristiano, concorrono 

alla salvezza: malfeliĉoj, laŭ kristano, helpas por la savo. 

disgraziato: (a) malbonŝanca, (s) malbonŝanculo. 

disgraziato: malengaĝiĝo; - dalla religione, dalla politica: malengaĝiĝo de 

religio, politiko; disimpegnato: malengaĝita; religioso disimpegnato: malengaĝita 

religiulo. 

disincantare: elrevigi; liberare da un influsso magico: desorĉi; disincantarsi: 

elreviĝi; disincantato: seniluzia, desorĉita. 

disinteresse generosità: malegoismo, oferemo; (trascuratezza): malzorga- 


do, neglektemo; disinteressato: senambicia. 

disobbedire: v. disubbidire. 

disparità: malsameco, malegaleco; - economica: ekonomia malsameco; - 

di trattamento: malegaleco de traktado; - di culto: religia diverseco. 

dispensa: liberigo, eksterregula permeso (dispenso); dispensare: liberigi (maldevigi) 

iun de iu devo; donare: disdoni; dispensarsi: liberiĝi de, eviti ion. 

disperare di qualcosa: malesperi ion, pri io; - della salvezza eterna: ne plu 

esperi pri la propra eterna saviĝo; disperatamente: malespere, senespere; non 

- mai: neniam malesperu. 

disperato: (a) senespera (senkonsola), (s) senesperulo; un caso -: senesperaĵo. 

disperazione: senespero, malespero, despero; portare qualcuno alla -: porti 

iun al despero; la - è peccato contro lo Spirito Santo: despero (pri la eterna 

savo) estas peko kontraŭ la Sankta Spirito. 

dispersione: disperdiĝo; - dell’editoria cattolica, delle associazioni cattoliche: 

disperdiĝo de la katolika eldonindustrio, de la katolikaj asocioj. 

disponibile: servopreta, je dispono, akceptema; (dir): (s) hereda kvoto disponebla. 

disporre: disponi; l’uomo propone e Dio dispone: homo proponas, Dio disponas; 

Dio propone, l’uomo dispone (nella storia della salvezza): Dio proponas, 

homo disponas. 

disposizione: (inclinazione) emo, inklino, (collocazione, assetto) aranĝo, 

dispozicio, (comando) ordono; mettere a -: disponigi, pretigi, rezervi; le disposizioni 

interiori: animsento; disposto a: preta por. 

dispregio disprezzo: malestimo; - del mondo (tema dell’ascetica): malsato 

pri mondumaĵoj (mondumeco); - di sé (a causa dei propri trascorsi): humil- 

(em)o, humiliĝo; - di sé, del proprio essere (della vita): malestimo (malŝato) 

pri sia ekzisto (vivo); il - di sé (della propria vita) è disprezzo di Dio: malŝato 

pri sia ekzisto (vivo) egalvaloras malŝaton pri Dio. 

disputa: disputo, kverelo; la disputa del SS. Sacramento: diskuto pri la Eŭkaristio 

(pentraĵo de Rafaelo); disputare: pridisputi ion, pri io. 

disquisizione: pridiskuto, disertacio. 

dissacrare: malsanktigi, profani; il cristianesimo dissacra: kristanismo 

malsanktigas; (profanazione): malsanktigo, profanado. 

dissacratore: malsanktiganto, profananto. 

dissentimento: malpaceto; dissentire: malkonsenti. 


dissidente: apartiĝinta, disiĝinta, (s) disiginto, (politico: disidenta, (s) disidento; 

cristiano -: disiĝinta kristano, alikonfesia frato. 

dissimulare: kaŝi, vuali, ŝajnigi; - le proprie convinzioni: maski siajn konvinkojn; 

dissimulazione: kaŝado, ŝajnigo. 

dissipatezza: disipeco, (essere dissipato) disipemo, diboĉemo; la - contrasta 

il raccoglimento spirituale: disipemo malhelpas al spiritaj atentoj. 

distacco: deigo, deiĝo, apartiĝo; - dai beni terreni: malintereso pri la teraj 

aferoj, tiom brilas la ĉielaĵoj ke malinteresiĝas la teraĵoj; distaccato: deiĝinta, 

apartiĝema, (indifferente) senpartoprena. 

distesa suonare a -: sonorigadi. 

distinto: (diverso) aparta, malsama; distinte (le tre Persone divine): apartaj; 

signorile: sinjoreca. 

distrarre: distri; - denaro: devojigi monon; distrarsi (ricrearsi): distr(iĝ)i; 

distrarsi dai propri doveri: sin distri de siaj devoj; distratto: distriĝema, neatentema, 

senpripensa. 

distrazione: distraĵo, distriĝo, distriteco; - durante le preghiere: dumpreĝa 

distraĵo; scacciare le distrazioni: forskui distraĵojn. 

distribuire la comunione: disdoni la komunion. 

disturbo: (fig) malhelpo, malafablaĵo, ĝeno; retribuzione per il -: kompenso. 

disubbidiente: (a) neobeema, malobeema; (manifestanti che non disdegnano 

la pubblica disobbedienza per contrastare certe leggi): socimalobeuloj, 

sociobeularo: oponantoj per malobeo, publike malsubiĝantoj al leĝa regularo. 

disubbidienza: malobeo; tendenza a disubbidire: malobeemo; commettere 

una -: peki malobeon; esaltazione della -: ekzaltado de la malobeo; si esalta 

la - come via, illusoria all’autorealizzazione: oni praktikas malobeon por 

provi, iluzie, sin plirealigi 

disubbidire disobbedire: malobei; - a Dio: malobei Dion (al Dio); Adamo 

disobbedì: Adamo malobeis; se sia giusto davanti a Dio ascoltare voi piuttosto 

che Dio, vedete voi: ĉu estas juste antaŭ Dio aŭskulti vin prefere ol 

Dion, juĝu vi (Agoj). 

disumanità: malhomeco, nehomeco disumanizzazione: malhomiĝo, malhomigo; 

disumanizzato: malhomiĝinto. 

disumano: (non umano) malhoma, nehoma, kontraŭhoma, (non umanitario) 

malhumana. 

diteismo due divinità contrapposte: (fil) dudiismo; diteista: (s) dudiisto, 

(a) dudiista, dudiisma v. dualismo. 


Dito di Dio: la Fingro de Dio, Dio. 

dittatura: diktatoreco, diktaturo; la - lede i diritti umani: diktaturo kontraŭas 

al la homrajtoj; - del relativismo: diktatoreco de relativismo (absoluteco 

de relativismo). 

dittico: (arch) diptiko; - nella liturgia greca: nomlisto de interkomunikantaj 

eklezioj. 

diurno: (a) taga; - del breviario: breviero (sen nokta parto). 

divertimento: distraĵo, amuzo, amuzaĵo. 

Dives in misericordia (lat) ricco di misericordia (festa nella domenica in 

Albis): (encikliko de Johano Paŭlo II) Dives in misericordia, riĉa je mizerikordo 

(Dio). 

divieto: malpermeso. 

divinatorio, verga divinatoria: divenilo, divena vergo; divinazione: divenarto, 

divenado, aŭgurado. 

divinità: diaĵo, dieco; - ctonie, marine, terrestri (della mitologia): subteraj, 

maraj, teraj gedioj; - protettrici delle arti: artprotektantaj gedioj. 

divinizzare: deificare: diigi; esaltare, sublimare: ekzalti, glori, glorigi, transhumanigi, 

sublimigi, diecige ekzalti. 

divino: dia; grazia divina: dia graco; servizio -: diservo; ufficio -: breviero, 

klerika ĉiutaga preĝo (iam deviga); - sacrificio: meso; divino (fig): elstara; il 

- poeta: dia poeto, Danto; il - nella natura, nell’uomo: la dieca en la naturo, 

en la homo. 

Divisione per la Missione Mondiale: (prot) Divizio por Monda Misio. 

divisione tra le chiese cristiane: divido (disiĝo) inter la kristanaj eklezioj. 

diviso: disigita, malkunigita de; - dal coniuge, dalla chiesa: malkunigita de 

la edz(in)o, de la religio. 

divo: filmostelo, stelo; divismo: porgeaktora fanatismo. 

divorziare: divorci, eksedz(ini)ĝi; - da qualcuno: divorci de iu. 

divorziato, divorziata: eksedz(in)o, divorcint(in)o. 

divorzio: divorco, eksedz(in)iĝo; pronunziare il -: divorcdeklari, eksedz- 

(in)igi. 

divorzista: divorcpartiano. 

dn 

DNA, acido desossiribonucleico: DNA; DNA e libertà: DNA kaj libera volo. 

do 

do ut des (lat) ti do perché tu mi dia: mi donacas al vi por ke vi donacu al 

mi. 

docente: dokcento; - universitario: docento; chiesa -: instruanta eklezio. 


docetismo eresia (Cristo avrebbe avuto un corpo apparente perchè il corpo 

umano disonorerebbe Dio): doketismo, docetismo; doceta: doketo, doceto. 

docilità: obeemo. 

dodici i dodici: la dekdu apostoloj, la dekduo, la dekduopo; le dodici tribù 

d’Israele: la dekdu triboj de Israelo; i - frutti dello Sèirito Santo; la dekdu 

fruktoj de la Sankta Spirito. 

documento: dokumento; - storico: historia dokumento; i documenti del Concilio 

Vaticano II (4 costituzioni, 9 decreti e 3 dichiarazioni): la dokumentoj de 

la Koncilio Vatikana II (4 konstitucioj, 9 dekretoj kaj 3 deklaroj). 

dogma: dogmo (dogmato); - in senso tecnico, - in senso generico: dogmo, 

religia normaro; dogmi fondamentali della fede: fundamentaj dogmoj de la 

kredo; l’insieme dei dogmi: dogmaro (dogmataro); il - punto d’arrivo per il 

dotto, punto di partenza per il catecumeno: dogmo alvenpunkto por klerulo, 

startpunkto por katekumeno; sviluppo, storia del -: evoluo, historio de la dogmo; 

dogmatico: (a) dogma; dogmatica: (s) dogmatiko, dogmo-scienco. 

dogmatico: (che accetta i dogmi) dogmakceptema (dogmakceptulo), (che 

impone dogmi) dogmema (dogmemulo), (che dipende dai dogmi) dogmdependa 

(dogmdependulo); il cristiano - arriva al dogma per riflessione su dati 

di conoscenza: dogmakceptema kristano alvenas al dogmo per kondonitaĵoj. 

dogmatismo (partire dai dogmi anziché da ciò che ne dimostra la fondatezza): 

dogmismo, (intransigenza) dogmemo; - cattolico, agnostico, laicista: 

katolika, agnostika, laikista dogmismo; dogmatista (colui che illegittimamente 

si serve o impone il dogma): dogmista, dogmisto; il cristiano dogmatista 

va contro la sua fede: kristana dogmisto kontraŭas sian kredon. 

dogmatizzare: (dichiarare dogma) dogmigi, (sentenziare) dogmumi. 

dolcezza: (fig) mildeco, dolĉeco; con -: milde, dolĉe. 

dolo: trompo, fraŭdo. 

dolore sofferenza: sufero, doloro; terapia del -: kontraŭsufera terapio; accettare, 

non amare il -: akcepti, ne ami suferon; mi ha dato un grande -: li 

donis al mi grandan doloron; sul letto del -: sur lito de suferoj; pentimento: 

pento; atto di -: pentesprimo; Madre Dolorosa: Suferplena Patrino, la Afliktulino, 

Doloranta Reĝino; doloroso: (a) doloriga; la Via Dolorosa: Krucvojo; 

il cristianesimo non cerca il -, ma dà senso al -: kristanismo ne serĉas la suferon 

sed al ĝi donas celon. 

dolorismo tendenza ad esaltare la beneficità del dolore: dolorismo, suferismo; 

dolorista: doloristo (tiel epitetas misinformitoj katolikojn); i cristiani 


non sono doloristi: kristanoj ne aprobas dolorismon. 

domanda: demando, problemo; domande sul senso della vita: demandoj 

pri la senco de l’ vivo; quando tutte le possibili domande della scienza ricevessero 

una risposta, i problemi sul senso della vita non sarebbero neppure 

sfiorati: kiam ĉiuj eblaj demandoj de la scienco trovus respondon, tiuj pri la 

senco de la vivo eĉ ne apenaŭ estus tuŝitaj. 

domenica: dimanĉo; - un tempo detta dies solis (lat: = giorno del sole): dimanĉo 

iam nomata tago de l’ suno (suntago); - delle Palme: dua dimanĉo de 

Pasiono, palmodimanĉo; - in albis: unua dimanĉo post Pasko, blanka dimanĉo; 

- laetare, - gaudete: “estu gaje” dimanĉo” (gajecdimanĉo: kvaran de karesmo), 

“ĝoju” dimanĉo, (ĝojecdimanĉo: trian de advento); domenicale: dimanĉa; 

orazione domenicale: “Patro Nia”, Sinjora Preĝo. 

Domenico, -a (np): Dominiko, Dominika; (rel) domenicano, domenicana: 

dominikan(in)o, predikista frato. 

domestico: (a) hejma, (s) hejmhelpulo; prelato -: palaca prelato. 

domicilio: domicilo; quasi -: kvazaŭdomicilo. 

dominare: regi, superregadi; Dio disse: “riempite la terra e dominatela”: 

Dio diris “plenigu la teron kaj submetu ĝin…”; lo stile del dominio sulla terra 

si ricava dal versetto (Ge 2,15) “E Dio prese l’uomo e lo fece abitare nel 

giardino di Eden perché lo custodisse e lavorasse”: la manieron regi sur la 

tero oni lernu el versiklo: “Kaj Dio prenis la homon kaj lin enloĝigis en la 

ĝardeno edena, por ke li prilaboru ĝin kaj gardu ĝin”; per - rispettosamente la 

terra l’uomo deve prima - la sua egoistica prepotenza: por respekte domini la 

teron homo devas antaŭe domini sian egoisman perfortemon. 

dominare gli istinti: regi siajn instinktojn. 

dominarsi: sin regi, sin mastri. 

Dominazioni (coro angelico): Regantoj. 

Domineddio: Disinjoro; che intervenga Domineddio!: Disinjoro helpu! 

dominio: regado; - di sé: sinregado, rego super sin mem; (fig) fuori del - 

della scienza (o teologia): ekster studkampo de scienco (aŭ teologio). 

dominium orbis (lat) dominio su tutto il mondo (se lo attribuivano il papato 

e imperi cristiani): imperio sur la tuta mondo. 

Domiziano (np): Domiciano. 

don, dom titolo onorifico: “don”, sinjoro, moŝto; (ecclesiastico): sacerdoto, 

pastro. 

donare: doni, donaci (= senkompense doni); - un organo per un trapianto: 


fordoni organon por transplanto; - il sangue: doni sian sangon; - in sacrificio: 

foroferi; - la vita: foroferi sian vivon; donaci la pace, o Signore: Sinjoro, 

donu al ni la pacon. 

donatismo eresia a carattere rigoristico (es: invalidità del sacramento se 

conferito da ministro indegno) e pauperistico: (st.e) donatismo; donatista: 

donatisto. 

Donato (np): Donato; (a): donita, donacita; donati (categoria di religiosi, 

senza voti, in certi ordini): donito, oblato. 

donazione: donado, donacado, donacio (al institucio por difinita celo); - 

mortis causa: mortokaŭza donaco; - dello Spirito Santo: dono de la Sankta 

Spirito; - degli organi: donado de la organoj. 

donatore: donacanto, donanto; il - di sangue, di organi agisce secondo la 

carità cristiana: sangodonanto, organdonanto sindonas laŭ la sugestoj de la 

kristana karitato. 

Donna Nostra -: Nia Sinjorino. 

donna: virino, ino; - creata ad immagine di Dio: virino kreita laŭ la bildo 

de Dio; - di mondo: mondumanino; la - nei vangeli: la virinoj de la evangelioj; 

anche donne attorniavano Gesù che egli trattava come persone, riconoscendo 

loro dignità e rispetto come agli uomini: Jesuo amis la virinojn kiel 

personojn, sed samtempe al ili agnoskis dignon kaj respekton kiel al la viroj; 

nato da - (Galati 4,4): (Dio sendis sian filon) el virino naskitan; - in attesa: 

gravedulino, akuŝonta virino. 

dono: (regalo) donaco, dono; la vita è un - di Dio: vivo estas dia donaco 

(dono); (offerta) forofero; (capacità): doto, kapablo; - di sé: sindono, sinofero; 

i sette doni dello Spirito Santo (sapienza, intelletto, consiglio, fortezza, 

scienza, pietà, timore di Dio): la sep donoj de la Sankta Spirito. 

doping, dopaggio assunzione di sostanze per attenuare la percezione della 

fatica nello sport: dopado; il - contrasta con il dovere di conservare l’integrità 

fisica del proprio corpo e con la lealtà richiesta nell’agonismo sportivo: 

dopado kontraŭstaras la devon konservi la integrecon de sia korpo kaj 

kun la lojaleco postulita en la sporta agonismo; dopare: dopi; dopato: dopita. 

doppio di campane: sonorilado; rito -: duobla festo. 

dorico: (arch) dorika. 

dormire nel Signore: pie morti, endormiĝi en Dio; dormitorio: dormejo; 

dormiveglia: duondormo. 

Dormizione di Maria festa della -: (festo de la) Forpaso de Maria, (For- 


pasa Endormiĝo de Maria). 

Doroteo (np): Doroteo; dorotea: dorotea; dorotea (suora): doroteanino. 

dossale d’altare paliotto: antipendio. 

dossologia: doksologio; dossologico: doksologia. 

dotazione: dotaĵo, asignaĵo; - spirituale: spiritaj privilegioj. 

dote: doto. 

dotto: (a) klera, scioplena, erudicia, (s) klerulo, erudiciulo. 

dottorato: doktoreco, habilitdoktoreco; prendere il -: doktoriĝi; dottore: 

doktoro v. laureato 

dottore: doktoro; - della chiesa: eklezia doktoro; anche donne sono state 

proclamate - della chiesa: ankaŭ virinoj estis proklamitaj eklezia doktoro; - 

mellifluo: mielflua doktoro (sankta Bernardo); - angelico: anĝela doktoro (S. 

Tomaso); - in legge: doktoro pri leĝo, juristo, leĝinterpretisto, leĝinstruisto; - 

in Sacra Scrittura: bibliisto, skriboscienculo. 

dottore della legge: (SS) torao-doktoro, doktoro de la leĝo. 

dottrina: doktrino; - della fede: kredodoktrino; - cristiana: katekismo, kristanisma 

doktrino; - sociale cattolica (v. enciclica): katolikisma (katolika) soci(al)doktrino; 

mandare i figli a -: sendi la gefilojn al la katekismo; (fil) la - 

di San Tommaso: la doktrino de sankta Tomaso; dottrinario: (a) doktrina, (s) 

(rel) doktrinpatroj (Kongregacio de la patroj de la Kristana Doktrino); dottrinesco: 

doktrineska. 

dottrinare, dottrinarsi: doktrinigi (doktrini), doktriniĝi; dottrinario (che 

sta alla teoria senza tener conto della realtà): (a) doktrinema, (s) doktrinulo, 

dogmemulo. 

dovere avere l’obbligo: devi; essere debitore: ŝuldi; (s): devo, devoligo; - 

di riconoscenza: ŝuldo, kompenso, danko; obbligo morale: devo; coscienza 

dei propri doveri: konscio pri propraj devoj; il - davanti a Dio e agli uomini: 

la devo antaŭ Dio kaj homoj; immanentizzare Dio con il sentimento del -: identigi 

Dion kun (per) la sento de la devo. 

doveri: devoj, devaro; - verso se stessi, la famiglia, la nazione, il mondo: 

devoj al si mem, al la familio, al la patrujo, al la mondo. 

doveroso: laŭdeva, justa. 

dr 

drago: drako; nel NT drago viene chiamato Satana: en la NT drako personigas 

Satanon. 

droga: spico; stupefacente: narkotaĵo, drogo, dopaĵo; - leggera, pesante: leĝera, 

peza drogo; - collettiva, droga senza droga (televisione, gioco d’azzar- 


do, pensiero unico, antiecclesialismo ecc.): kolektiva (opa) drogo, sendroga 

drogiĝo (stuporiĝo: tia povas esti televido, hazardoludo, ununura penso, kontraŭeklezismo 

ktp); Cristo sul Calvario ha rifiutato la - antidolorifera: Kristo 

sur la Kalvario rifuzis la kontraŭdoloran stuporigilon. 

drogare: drogi; drogarsi: drogiĝi; drogarsi equivale a togliersi libertà e 

senso morale: drogiĝi egalvaloras sin senigi je libero kaj morala sento. 

drogato, drogadipendente: drogito, drogemulo, narkotisto, drogodependulo, 

dopito; condannare l’uso della droga e aiutare il -: kondamni la droguzadon 

(drogodependecon) kaj helpi la drogulon. 

druido sapiente-sacerdote presso i celti: druido, antikva kelta pastro. 

Drusi (comunità etnico-religiosa stanziata in Libano e dintorni che professa 

una religione esoterica islamica): Druzoj, Druzreligianoj. 

du 

dualismo: (st.e) dualismo; - cristiano: kristana dualismo (Dio kreinta kaj 

kreitaĵoj, bono kaj malbono, finiteco kaj senfiniteco - kvankam nur en la homa 

libera elekto -, materio kaj spirito, ktp); - cataro, manicheo (il principio 

buono e salvatore, e il principio creatore della materia e del male): katarisma, 

maniĥea dualismo; - assoluto, - mitigato: absoluta kaj modera dualismo; 

- eccessivo: (Dio buono e creature cattive, anima e corpo in antagonismo, 

materia e spirito su binari separati): dualismo ekscesa (unuflanke Dio kiel la 

boneco, aliflanke la kreitaĵoj kiel malbonaĵoj; animo kaj korpo en antagonisma 

stato, materio kaj spirito sur reloj disigitaj). 

dubbio: dubo; - di diritto: prijura dubo; - di fatto: prifakta dubo; - reale, 

negativo, apparente (finto), metodico: reala, pronescia, ŝajna (nevera), metoda 

(intenca) dubo; stato di -: dubstato; non è lecito agire nello stato di -: ne 

decas agi en dubstato; se dubiti circa verità di fede, hai il dovere della ricerca: 

dubanto pri religiaj veroj estas devigata al serioza serĉado; la lusinga 

del -, il prestigio del -: la allogo de la dubstato, la prestiĝo de la dubstato; la 

moda del -: la modo de la dubstato. 

dubbioso: (a) dubema, necerta, (s) dubemulo; - per metodo, per dovere, per 

orgoglio: prometoda, prodeva, proorgojla dubemulo. 

dubitare: dubi; sospettare: suspekti; diffidare: pridubi; mettere in dubbio: 

endubigi; temere: timi. 

duomo: ĉefpreĝejo (kiu foje koincidas kun) katedralo. 

durlindana: durlindano, spado (de paladino Orlando). 

duro di cuore: (a) senkompata, malmilda, kormalmola, (s) senkompatulo, 

kormalmolulo. 


E 

eb 

ebdomadario, edomadario: semajna liturgigvidanto, (direttore del coro) 

semajna ĥorestro. 

ebionismo (dottrina ereticale, fusione di cristianesimo e giudaismo): (st.e) 

ebionismo; ebionita: ebionito. 

ebraico: hebrea, dell’epoca ebraica (giudaica): judaisma; ebraicità: hebreeco, 

judeco; ebraicità, di sangue e religione, di Gesù: sanga kaj religia hebreeco 

de Jesuo. 

ebraismo: hebreismo, judismo; - antico, moderno, biblico, della diaspora, 

dello Stato Ebraico: antikva, moderna, biblia, diaspora, hebreaŝtata hebreismo 

(judismo). 

ebreo: (a) hebrea, juda, (s) hebreo, judo; - di religione ebraica: izraelido; - 

di religione cristiana: kristana judo; religione ebraica: judismo, izraelismo; i 

quattro gruppi principali di ebrei religiosi (hassidici, ortodossi, riformati, 

conservatori): la precipaj kvar grupoj de la nuna religia hebrearo (ĥasidoj, ortodoksuloj, 

reformitoj, konservemuloj); la Lettera agli Ebrei: la Letero al la 

Hebreoj; la leggenda dell’- errante: la legendo de la eterne migranta judo. 

ebrietà, ebbrezza: ebrio, ebrieco; l’- contraddice la dignità dell’uomo: ebrieco 

malpliigas homan dignecon; ebbro: (s) ebriulo, (a) ebria; ebbro del 

sangue dei martiri: ebria de la sango de martiroj; rendere ebbro: ebriigi. 

ec 

Ecce Homo: Jen la Homo; (immagine): Ecce-Homo-Bildo. 

eccellenza: eminenteco, ekscelenco; Vostra -: Via Episkopa Moŝto; la Parola, 

il Verbo per -: la Plej Supera, la Plej Eminenta Vorto. 

eccesso: eksceso; - nel mangiare, nel bere: manĝa, trinka eksceso; - di zelo, 

di prudenza: tro da zorgemo; troa prudento; amare gli eccessi: ekscesi, ŝati 

ekscesojn. 

eccezione: escepto, (dir) ekscepcio; sollevare un’eccezione: ekscepcii, opozicii, 

kontraŭdiri, obĵeti; - di suspicione: ekskludo pro suspekto. 

eccitante: alloga, ekscita; - per i sensi: sensalloga; eccitabile: ekscitiĝema; 

eccitato: ekscitita, ekscitato. 

ecclesiale: eklezia, eklezieca; ente-: eklezieca instituto. 

Ecclesiaste: (SS) Qohelet (Qoelet), libro de la Sentencoj, Koĥeleto, Predikanto. 


Ecclesiastico: (SS) v. Siracide. 

ecclesiastico: (a) eklezia, (s) kleriko, ekleziulo; ecclesiasticista: fakulo pri 

ekleziaj aferoj. 

ecclesiologia teologia riguardante la chiesa: ekleziologio; ecclesiologico: 

ekleziologia. 

ecologia: ekologio; movimento ecologista: ekologiista movado; il cristiano 

ecologista non divinizza la natura, ma la protegge per amore verso i posteri: 

ekologiista kristano ne diigas la naturon, sed ĝin protektas pro amo al la posteularo. 

ecologico: ekologia; sensibilità ecologica: ekologia sentemo; testi biblici 

ecologici: bibliaj tekstoj sentemaj al naturo (Rom 8; Gn 1: “Dio vidis ke tio 

bonas”; psalmoj, ktp). 

ecologismo: ekologiismo; - cristiano: kristana ekologio; l’- cristiano riceve 

ispirazione da Gen 2,15: Dio lo (l’uomo) fece abitare nel giardino dell’Eden 

perché lo coltivasse e custodisse: kristana ekologiismo sin inspiras el Gn 

2,15: “Dio enloĝigis lin (la homon) en la Ĝardeno Edena por ke li prilaboru 

ĝin kaj gardu ĝin”. 

economia leggi e fatti economici: ekonomio; scienza dell’-: ekonomiko; - 

della salvezza: savekonomio, savplano; - capitalista, pianificata: kapitalisma 

(kapitalista), planizita (centralizita) ekonomio; - sacramentale: sakramentekonomio; 

- mista (né liberista né collettivista): diverstipa ekonomia sistemo 

(nek liberisma nek kolektivisma); economo: (s) ekonomo, administranto; economico: 

ekonomia, (di minore costo) malkara, ŝpariga. 

economicismo, economismo (tendenza ad attribuire all’agire economico 

importanza preminente tra le attività umane a discapito dei “motivi dell’agire”): 

ekonomiismo; economicista: ekonomiismano, ekonomiismulo. 

ecoterrorismo: ekoterorismo; ecoterrorista: ekoteroristo. 

ectenia litania nella liturgia greca: litanio. 

ecumene: (l’insieme delle zone della terra abitabili) ekumeno, (l’insieme 

delle diverse chiese cristiane) kristana ekumeno. 

ecumenicità: ekumeneco. 

ecumenico: ekumena, tutmonda, universala; concilio -: ekumena koncilio; 

congresso - (di esperantisti cristiani): esperantista kristana ekumena kongreso. 

ecumenismo (movimento per l’unificazione delle chiese cristiane): ekumenismo, 

intereklezia ekumenismo; la base dell’- delle chiese cristiane: “perché 

siano una cosa sola, come Tu, Padre, sei in me e io in Te”: la bazo de la 


intereklezia ekumenismo: “por ke ili ĉiuj estu unu, kiel Vi, Patro, estas en mi 

kaj mi en Vi” (Johano 17); - parola ecclesiale trasmigrata nei movimenti universalistici: 

ekumenismo, eklezia vorto transmigrita al la tutmondaj movadoj; 

- essenziale per le chiese cristiane: ekumenismo esenca por la kristanaj eklezioj; 

- delle religioni, dei movimenti: ekumenismo de religioj, de movadoj; 

disponibile all’-: ema al ekumenismo. 

ed 

Eden: Edeno, (fig) surtera paradizo; col mitico -, la bibbia presenta i disegni 

di Dio sull’uomo e sull’umanità: per la mita Edeno la biblio montras la 

diajn planojn kiuj koncernas la destinon de la homoj kaj homaro. 

edicola: niĉo, subĉela tabernaklo; chiosco: kiosko. 

edificare: konstrui, starigi; (indurre al bene): edifi; il dovere di -: la devo 

edifi; edificarsi: sin edifi, edifiĝi; edificazione: (costruzione) konstru(ad)o, 

starigo, (esempio morale) edifo. 

Edipo (np): Edipo; edipico: edipa; complesso di -: edipokomplekso, komplekso 

de Edipo. 

editare: (pubblicare) eldoni, (curare) editori, (redigere) redakti; edizione: 

eldono; edizione vaticana: vatikana eldono, vatikana presaĵo. 

editio typica latina (lat): tipa (aŭtoritateca) latina eldono. 

editto: edikto; - di Costantino: la Konstantena edikto. 

edizione: eldono; - originale, critica: originala, kritika eldono; - della bibbia 

in esperanto: esperantigita biblia eldono; (versione): versio. 

Edmondo (np): Edmondo. 

Edoardo (np): Edoardo. 

edonismo: hedonismo; edonista: hedonisto, hedonismemulo; edonistico: 

hedonisma, hedonismema. 

educandato: edukejo (porjunulina, plejofte). 

educare: eduki; - le proprie passioni: eduki (submeti) siajn pasiojn; - alla 

vita cristiana: eduki al la kristana vivo. 

educato: edukita, bonedukita, (cortese) ĝentila, edukita; essere - alla mondialità: 

edukiteco al tutmondiĝo; educatore: edukisto; educatore cristiano: 

kristana edukisto; educativo: eduka. 

educazione: klerigo, instruado, eduko, edukiĝo; autoeducazione: memeduko; 

- dell’affettività: eduko de la emociemo (afekciiemo); - alla pace, alla civile 

convivenza: eduko al la paco, al la civila kunvivado; - sessuale: seksklerigo; 

- mista (scuola mista): kunedukado, geknaba lernejo; - alla relazionalità 

cordiale: eduko al la kora interrelatiĝo; obiettivi e contenuti dell’- morale: ce- 


loj kaj enhavoj de la morala edukado. 

Edvige (np): Hedviga. 

efebo: efebo; (effeminato): virineska; efebico: efeba, virineska. 

ef 

Efesini: (SS) Efezanoj; la lettera di San Paolo agli Efesini: la Sanktapaŭla 

letero (epistolo) al la Efezanoj; Efeso: Efezo. 

effeminatezza: virinesko, (fig) nehardeco, moleco; effeminato: virineska, 

(fig) mola, nehardita. 

effetto: (fil) sekvo; causa ed effetto: leĝo de kaŭzo kaj sekvo; impressione: 

efekto. 

efficace: efika; efficacia: efiko, efikeco, laŭceleco; efficiente: efika; causa 

efficiente: efika kaŭzo. 

effigie: bildo, portreto; - della Beata Vergine: la bildo de la Beata Virgulino; 

culto delle effigie (immagini): bildokulto. 

effimero: efemera, mallongedaŭra, rapide pasanta; effimera è la vita dell’uomo: 

efemera estas la vivo de homo. 

effusione: elverŝo; - di sangue: sangelverŝo, sangfluo; - di grazia: gracelverŝo; 

- di cuore, di sentimenti: korelverŝo, konfidenco; - dello Spirito Santo: 

elverŝo de la Sankta Spirito; - dei doni dello Spirito Santo: elverŝo de la donacoj 

(donoj) de la Sankta Spirito. 

Efod (paramento sacro ebraico): efodo. 

Efrem (np): Efraimo. 

eg 

Egeria: Egeria; diario di - pellegrina a Gerusalemme (IV-V secolo): raporto 

de Egeria pilgriminta al Jerusalemo. 

egida: egido; sotto l’- della libertà portata da Cristo: sub la egido de la libereco 

inspirita de Kristo. 

Egidio (np): Egidio; Comunità di Sant’Egidio (Roma): Komunumo de Sankta 

Egidio. 

Egira inizio dell’era islamica (24 settembre 622): Heĝiro, Egiro. 

Egisto (np): Egisto. 

egizio: egiptia, egipta, (abitante) egiptano; cristiani egiziani: koptoj, koptaj 

kristanoj, koptpj. 

egoismo: egoismo, memamo; egoista: egoisto; egocentrico, egocentrismo: 

egocentra, egocentrismo. 

egualitario: (s) egalisto, (a) egaleca. 

egualitarismo: (tendenza a realizzare una società egualitaria in tutto) egalismo, 

(tendenza a realizzare l’eguaglianza nei diritti) egalrajtismo; - utopia 


violenta: egalismo perforta utopio. 

egumeno superiore laico di una Laura (insieme di comunità di monaci 

nella chiesa ortodossa): hegumeno. 

el 

elargire donare generosamente: donaci, donace doni, disdoni. 

eleggere: elekti; ci elesse in lui prima della creazione del mondo: Li elektis 

nin en li antaŭ la fondo de la mondo (Ef 1,4). 

eleggibilità: elektebleco; - a vescovo, al papato: elektebleco al la episkopeco, 

al la papeco. 

elemosina: almozo, mondonaco; - non solo semplice gesto sociale ma principalmente 

frutto della carità: almozo ne kiel nura sociala gesto, sed precipe 

kiel frukto de la karitato. 

elemosinare: almozi, - un pezzo di pane: almozi pri panpeco; almozpeti. 

elemosiniere: almozdonisto; - pontificio, apostolico: papa almozdonisto; elemosineria 

apostolica: apostola almozejo. 

Elena (np): Helena. 

Eleonora (np): Eleonora. 

eletto predestinato: ĉieldestinita; nominato, scelto: elektita; - per un ufficio: 

nomumita; - per il regno dei cieli: elektito al la ĉiela regno; molti i chiamati, 

pochi gli eletti: multaj la vokitoj, sed malmultaj la elektitoj; i centoquarantaquattromila 

eletti (numero simbolico, nella Apocalisse, per dire moltitudine): 

la cent kvardek kvar mil elektitoj; gli israeliti si consideravano il popolo 

- da Dio: la izraela popolo opiniis sin elektita de Dio (vidu la du Talmudojn); 

secondo i cristiani il popolo ebreo è stato - per una missione: laŭ kristanoj 

la hebrea popolo estis elektita por aparta misio (ŝarĝita je aparta misio); 

i cristiani sono eletti in Cristo: kristanoj sin konsideras elektitoj en 

Kristo.. 

elevazione: (innalzamento) altigo, lev(ad)o; (nella messa) - dell’Ostia: Hostilevado; 

- morale: morala leviĝo; entrata e accesso all’altare: procesia altaraliro; 

musica per l’-: altarprocesia muzikaĵo. 

elezione, scelta: elekto; - dello stato: elekto pri vivostato; - del popolo ebreo: 

atesto-komisio de la hebrea popolo; vaso di - (san Paolo): elektita vazo; 

- del papa: elektado de la papo. 

Elia (np): Elija, Elio. 

Eliana (np): Eliana. 

Elisa (np): Eliza. 

Elisabetta (np): Elizabeta; elisabettiana, suora: (rel) elizabetanino. 


Eliseo profeta: Elizeo. 

elisir, elixir: eliksiro; - di lunga vita: eliksiro pri longa vivo. 

ellenismo fusione della cultura greca con quelle mediterranee, durante la 

quale si diffuse il cristianesimo: helenismo; ellenistico: helenisma; epoca, 

letteratura ellenistica: epoko, literaturo helenisma; ellenista: helenisto; ellenico: 

helena. 

elocuzione: elokucio, arta kaj efika esprimo de ideoj; quale - nei discorsi 

apostolici?: kia elokucio en la apostolaj paroladoj? 

Elsa (np): Elsa. 

Elvira (np): Elvira. 

em 

emanare pubblicare: proklami, publikigi; (provenienza): emani, deveni; il 

Figlio emana dal Padre come luce da luce: la filo emanas (procedas) el la 

Patro kiel lumo de lumo. 

emanatismo (st.e. Tutti gli esseri procedono, per emanazione, necessariamente, 

da un Ente Unico, dal quale si distinguono): emanatismo; - in Dio: emanatismo 

en Dio; - naturalistico (opposto a creazionismo): naturalisma emanatismo; 

emanatista: emanatisto. 

emanazione, (di gas, luce, vapori): emanado; il mondo non è - di Dio, ma 

sua creazione (fil): la mondo ne estas emanaĵo el Dio, sed lia kreaĵo. 

emancipare: emancipi; emanciparsi: sin emancipi, liberiĝi; emanciparsi 

dalla morale: emancipiĝi el la moralo; emancipato: emancipita; il mondo moderno 

si è emancipato dalla chiesa: la moderna mondo emancipiĝis el la eklezia 

povo; emancipazione: emancipado, emancipiĝo; emancipazione della 

donna: emancipiĝo de la virino. 

Emanuele, -a (np): Emanuelo, Emanuela; l’- (Dio con noi): La Emanuelo 

(Dio kun ni: simbola nomo de la Mesio). 

emarginazione: (esclusione) flankenmeto, flankenigo; (annotazione) marĝena 

noto, gloso; emarginare: flankenmeti; emarginare la religione: flankenmeti 

religion, sekularigi; emarginato: flankenmetita. 

embolismo: (lit) rekantaĵo, postmespatronia petado. 

embrione: embrio; - umano (per i cristiani già uomo in atto, non in potenza): 

homa embrio (laŭ katolikoj jam vera homo kaj ne potenciala homo); - 

adulto in potenza: embrio potenciala plenkreskulo; i diritti dell’- (come per 

gli altri uomini già venuti alla luce): la rajtoj de la embrio; il problema degli 

embrioni congelati: la problemo de la frostigitaj embrioj; embrioni per esperimenti: 

poreksperimentaj (eksperimentocelaj) embrioj; sfruttamento scienti- 


fico-commerciale degli embrioni umani superflui: ekspluatado, scienc- kaj 

komerc-cele, de la superfluaj embrioj; destinazione degli embrioni soprannumerari 

(quelli che non si impiantano nel grembo della donna): la sorto de la 

supernombraj embrioj; embrionale: embria; stato embrionale: embrieco, embria 

stato, embria vivo; embriologia: embriologio; embriotomia: embriotomio. 

embrioni umani: homaj embrioj; - per la ricerca (distruggibili): homaj 

embrioj por scienca esplorkampo kaj kuracilkreo (ĉiam kontraŭhoma laŭ katolikismo); 

- adottabili: homaj embrioj adoptindaj (laŭ iuj el katolikaj pensuloj). 

embrioriduzione (selezione e distruzione degli embrioni soprannumerari): 

embria redukto. 

emendamento: (dir) amendo; (correzione): korekto; emendare, correggere: 

korekti; emendarsi: sin korekti, korektiĝi; emendato: amendita, korektita; 

documento biblico -: biblia dokumento amendita. 

emettere: eligi, disvastigi; dissendi; - i voti: voti. 

emiciclo: (arch) hemiciklo. 

emigrare: elmigri (migri, se pri bestoj); emigrante, emigrato: elmigranto, 

elmigrinto, elmigrulo; la santa degli emigranti (Santa Francesca Cabrini): la 

sanktulino de la elmigrintoj; il diritto di -: la elmigrorajto. 

Emiliano (np): Emiliano; Emilio, Emilia: Emilo, Emila; regione: Emilio. 

eminenza: eminenco; Vostra, Sua -: Via, Lia Kardinala Moŝto (Eminenco); 

eminentissimo: Via Kardinala Moŝto. 

emissario: (mandato) sendito, misiulo, (agente segreto) sekreta agento; - 

divino, papale: dia, papa sendito. 

Emma (np): Emma. 

Emmanuele: v. Emanuele. 

Emmaus: Emauso, Emaus, Emaŭso; la cena di -: la emausa vespermanĝo. 

emozione: emocio; vivere le emozioni: vivi la emociojn; vincere le emozioni: 

venki la emociojn; Gesù non soppresse le sue emozioni: Jesuo ne nuligis 

siajn emociojn; valorizzare le emozioni, ma non lasciarsi dominare da esse: 

valorigi la emociojn, kaj ne sin lasi regi de ili; (commozione): kortuŝo. 

Empedocle: Empedoklo. 

empio: (a) malpia, (s) malpiulo; peccatore - (se ne infischia di Dio): malpia 

pekulo; empietà: malpieco, profaneco, profanaĵo. 

empireo: (a) empirea, (s) empireo; - dove secondo miti e poeti abita la di- 


vinità: empireo kie laŭ mitoj kaj poetoj loĝas la plejalta diaĵo. 

en 

enciclica: encikliko. 

Encicliche Sociali: Socialaj Enciklikoj. Nome: Rerum Novarum (1891, dedicata 

alla questione operaia), Quadragesimo Anno (1931, rapporti tra bene 

pubblico e proprietà privata, e solidarietà), Mater et Magistra (1962, sui problemi 

sociali del mondo attuale, in particolare sui limiti della iniziativa privata), 

Populorum Progressio (1967, natura dello sviluppo sociale secondo la visione 

cristiana), Laborem Exercens (1981, sulla dignità del lavoratore e problemi 

sociali), Sollicitudo Rei Socialis (1987, implicazioni morali della dottrina 

sociale naturale e cristiana), Aetatis Novae (1987, riguarda importanza e 

natura morale delle comunicazioni sociali), Centesimus Annus (1991, rilettura 

dei contenuti della Rerum Novarum alla luce dell’attuale situazione sociale e 

politica dei popoli). 

encolpio: orienta episkopa kolĉeno. 

Enea (np): Eneo; Eneide: Eneado. 

energumeno: furiozulo; indemoniato: obsedato. 

enfiteusi: (dir) enfiteŭzo; dare in -: enfiteŭze liveri, enfiteŭzigi; liberare 

un’enfiteusi: liberigi de enfiteŭzo. 

Enrico, -a (np): Henriko, Henrika. 

ente: (fil) ento, estaĵo; - ecclesiale: eklezia institucio. 

Ente Supremo: la Plejsupera Estaĵo, la Plejaltulo; certe concezioni fanno 

l’- uguale a un Dio spersonalizzato, più idea che persona: iuj konceptoj igas 

la Plejaltan Estaĵon senpersonecigita Dio, pli nura ideo ol reala persono. 

entità: estaĵo (nedifinita estaĵo); (fil): ento; - sfuggente: senkontura (nedifinebla) 

estaĵo. 

entrare: eniri; detto di messa: komenciĝi; avere a che fare: koncerni, rilati. 

eo 

eone: (fil: Entità emessa da Dio e intermediaria tra Dio e l’uomo, secondo 

le eresie gnostiche e panteismi moderni): eono. 

ep 

eparca: eparkiestro. 

eparchia, (circoscrizione territoriale nella chiesa greca): eparĥio; le eparchie 

ortodosse d’Italia sono tre: la ortodoksaj eparĥioj en Italio estas tri. 

epatta: epakto. 

epiclesi: epiklezo, alvoko al la Sankta Spirito. 

epicureo, dedito al godimento dei beni sensibili: (a) epikura, (s) epikurano, 

inklina al materia ĝuado; seguace di Epicuro: epikura, epikurano; epicurei- 


smo: epikurismo. 

Epifania (np): Epifanio, festo de la Tri Reĝoj; l’ - tutte le feste si porta via: 

Epifanio ĉiuj festoj al forgesio; doni dell’-: donacoj por Epifania festo. 

epikeia: malsevera leĝinterpreto. 

epilessia: epilepsio; - e fenomeni religiosi: epilepsio kaj religiaj fenomenoj; 

- male degli dei: epilepsio dia malsano (privilegio de la dioj). 

episcopale: episkopa; episcopalità: episkopeco; episcopato: episkopa rango, 

episkopeco, landepiskoparo; gli episcopati: la episkoparo, landespiskoparo; 

aspirare all’episcopato: aspiri al episkopeco; Chiesa - (prot): Episkopana 

Konfesio v. prelato, monsignore. 

episcopio: episkopejo, episkopa domo. 

epistola: epistolo; nella messa: legaĵo; lato dell’-: epistola flanko; epistolario: 

epistolaro; raccolta di lettere degli apostoli: apostola leterkolekto. 

epitaffio: epitafo, surtomba epigrafo; - di Abercio (“Queste cose dettai direttamente 

io, Abercio, quando avevo precisamente settantadue anni. Vedendole 

e comprendendole, preghi per Abercio”): epitafo de Abercio (“Tion persone 

diktis mi, Abercio, okaze de mia sepdekdua jariĝo. Tion vidante kaj komprenante, 

oni preĝu por mi”). 

epitalamio: nuptokanto. 

epulone: manĝegulo (laŭevangelia senkora riĉulo), epulono, Epulono. 

eq 

equiparato: samrajta kiel, egaligita, similigita. 

equipollente: egalvalora, samvalora; canonizzazione -: ekvivalenta, samvalora 

enkanoniĝo. 

equiprobabilismo (mor): samprobabilismo, egalprobabilismo. 

equità: justeco, egalanimeco. 

equivoco: (s) miskompreno, (a) ekvivoka; attribuzione equivoca, cioè deviante 

(riguardo a Dio, secondo filosofia e teologia cristiane): ekvivoka (miskompreniga) 

atribuo, tio estas devia (koncerne Dion, laŭ kristanaj filozofio 

kaj teologio). 

er 

era: erao; - cristiana: kristana erao; - attuale: nuna erao; le varie ere della 

storia: diversaj historiaj eraoj. 

erede: heredanto; - presunto, necessario, legittimo, testamentario, universale: 

laŭopinia, rajta, laŭleĝa, testamenta, ĉion heredanta heredulo; i cristiani 

sono eredi in Cristo: kristanoj estas heredantoj en Kristo (Rom 8,17). 

ereditare: heredi; ereditario: (a) hereda, (s) heredulo. 

eremita: ermito, ermita dezertulo; l’- pensa alle cose celesti: ermito medi- 


tadas pri ĉielaĵoj; eremitano di s. Agostino: (rel) aŭgustenana ermito; eremitico: 

ermita; vita eremitica: ermita vivo. 

eremitaggio: ermitejo (ermita rezidejo), ermitado (vivstato). 

eresia: herezo, herezeco (apartiĝanteco); non dire eresie: ne diru herezojn 

(stultaĵojn); eresiarca: ĉefherezulo; eretico (colui che si separa perché cambia 

il credo): (s) herezulo, (a) hereza. 

erezione di beneficio, opera pia: benefica fondo. 

erigere: starigi, konstrui; - il servizio per gli altri a regola di vita: konsideri 

la servon por la aliaj vivregulo; erigersi a giudice degli altri: sin konsideri 

juĝanto de la aliaj. 

ermafrodito: hermafrodito, ambaŭseksulo, duseksulo, korpe duseksulo, (a) 

ambaŭseksa, ambaŭsekshava. 

Ermanno (np): Hermano. 

ermellino pelliccia di -: ermenpelto. 

ermeneutica: (s) hermeneŭtiko (scienco pri la serĉado de la senco pri signoj 

kaj simboloj komunikaj, kies ĉiam nova interpreto modifas la percepton 

pri estiĝo en la mondo); - biblica: hermeneŭtiko pri bibliaj sencoj; ermeneuta: 

hermeneŭtikisto. 

Ermes (np): Hermeso. 

ermetico: hermetika; ermetismo: hermetikeco; libri ermetici: hermetikaj libroj; 

(fig) nekomprenebla. 

Ernesto, -a (np): Ernesto, Ernesta. 

Erode: Herodo; - il grande: Herodo la Granda; Erode Agrippa: Herodo Agripa; 

gli Erodi: Herodaro, Heroddinastio. 

Erodiade: Herodia. 

eroe: heroo; eroicità, eroismo: heroeco; eroico: (valoroso) heroa; virtù eroiche: 

heroaj virtoj; stile eroico: epopea stilo; (favoloso) fabela; i martiri 

cristiani sono eroi: la cristanaj martiroj alkalkuliĝas heroj. 

Eros divinità mitologica: Eros, Eroto; impulso amoroso negli aspetti psicofisici: 

eros, eroto, amseksa impulso; - e agape non si escludono, si compenetrano: 

eros kaj agapo ne ekskludas unu la alian, ili interpenetras; l’- è chiamato 

a perfezionarsi nell’agape: eros vokitas perfektiĝi en agapo. 

erotico: erotika; voluttuoso: voluptema. 

erotismo: erotismo; la religione cristiana usa simboli derivati dall’ambito 

erotico (es. mistica nuziale, sposalizio mistico): la kristana religio prenas el 

nocioj-spertoj de erotismo simbolojn (ekz. nupta amo, mistika geedziĝo). 


errante: (che si muove) vaganta, migranta, (che sbaglia) eraranta; la leggenda 

dell’ebreo -: la legendo pri la migranta judo. 

errore: eraro; (fig. e in senso biblico): peko, vagado for de la vero preskribita; 

- comune: komuna trompiĝo; indurre in -: erarigi; esser in -: erari; - 

madornale: eksterordinara (kruda) eraro; - volontario, involontario: vola, nevola 

(senkulpa) eraro. 

es 

esagerare: troigi, trotaksi; - i meriti, demeriti di qualcuno: trotaksi ies meritojn, 

malmeritojn. 

esagerazione: troigo, trograndigo; le esagerazioni di Dio (nell’amore verso 

l’uomo): la diaj amtroigoj. 

esaltazione: ekzaltado, ekzaltiĝo, (innalzamento) levado; - al papato: levado 

al papeco; Esaltazione della Croce, festa dell’-: Krucfesto, Festo de la 

gloro de la Kruco. 

esame di coscienza: konscienc-ekzameno, pridemandado al sia konscienco; 

il sistematico - di coscienza come iniziale autoanalisi: sistema konscienc-ekzameno 

kiel ekmemanalizo; libero - secondo Lutero (nell’interpretare la parola 

rivelata): libera (liberinterpreta, proprajuĝa) ekzameno laŭ Lutero (pri la 

vorto revelaciita). 

esaminatore: ekzamenisto; - sinodale: sinoda ekzamenanto. 

Esapla (st.e) le sei versioni bibliche affiancate da Origene: Ekzapla, Sesoblo. 

esarca: ekzarko; esarchico: ekzarka; esarcato: (dignità) ekzarkeco, 

(luogo) ekzarkejo. 

Esaù: Esavo. 

esaudire: elaŭdi (preĝon), plenumi (peton). 

escardinazione passaggio definitivo da una diocesi all’altra: eksdiocezigo, 

alidioceziĝo. 

escatologia tratta dei destini ultimi dell’umanità e dell’individuo: eskatologio; 

l’- dell’antico testamento, apparentemente, non coincide con quella del 

nuovo: la eskatologio de la antikva testamento (precipe kolektiva) ne koincidas, 

laŭŝajne, kun tiu de la nova testamento (individua kaj kolektiva). 

escatologico: eskatologia; discorso -: eskatologia evangelia parolado; alcuni 

libri biblici contengono brani escatologici: iuj bibliaj libroj entenas erojn 

eskatologiajn; prospettiva escatologica: eskatologia perspektivo. 

escissione: ekscizo, detranĉo; (operazione sugli organi genitali femminili, 

giustificata con motivi falsamente religiosi): klitor-ektomio, klitora kudrado, 


malsensiviga klitora vundo, orgasmmalhelpa vulvodifektado. 

esclusione diritto di -: malpermesrajto. 

Esdra: (SS) Esdro, Ezra. 

esecrare: abomeni, malbeni; esecrando: (a) abomeninda, (s) abomenindulo. 

esecrazione: abomeno, malbeno; essere oggetto di -: esti celo (objekto) de 

abomeno. 

esegesi, esegetica: (s) ekzegezo; - biblica: biblia ekzegezo, biblioklarigo (teorio 

de interpreto de la biblia teksto); - cattolica, storico-letteralista, allegorista: 

katolika, historia.-laŭvorta, alegoria ekzegezo; esegetico: (a) ekzegeza; 

esegeta: (del N.T.) ekzegezisto, (dell’A.T.): skribisto, leĝscienculo, ekzegezisto. 

esempio: ekzemplo; l’- dei santi: la ekzemploj de la sanktuloj; - edificante: 

edifa ekzemplo; attratto dagli esempi cattivi: allogita de la malbonaj ekzemploj; 

segui gli esempi buoni: sekvu la bonajn ekzemplojn. 

esente, privo di, - da errori: sen(erara); indipendente (di ordini religiosi rispetto 

al vescovo locale): memstara, memrajta. 

esequie: funebro, sepulta ceremonio; fare le -: funebri; celebrante delle -: 

funebranto; messa di -: funebra meso, funebraĵaro. 

esercitare: praktiki (virtojn…); - la cura delle anime: pastri. 

Esercito della Salvezza associazione religiosa protestante: Savarmeo; 

membro dell’-: savarmeano; assistito dall’-: asistato de la Savarmeo. 

esercizi spirituali: spiritaj ekzercoj, religiaj ekzercoj, animekzercoj, spirita 

izolado, spirita retiriĝo; esercizi di pietà, esercizi pii: preĝoj, piaĵoj. 

esibizionismo ambizione, vanità: elmontriĝemo, parademo; - disturbo della 

sfera sessuale (med): ekshibiciismo; esibizionista: sinelmontrulo, (med) 

ekshibiciulo; esibizionistico: sinelmontrema, (med) ekshibicia. 

esicasmo movimento mistico sviluppatosi soprattutto nella chiesa ortodossa 

(secondo cui è possibile, nella concentrazione meditativa, essere inondati 

da “energie divine”, che però non sono l’essenza divina”): ezikasmo 

esigenza: postul(em)o; esigenze esplicative della ragione umana: eksplikaj 

(klarigaj) postuloj de la homa racio; - della prova della divina rivelazione: 

postulo de la pruvo pri la dia revelacio. 

esigere: postuli; la fede esige sempre la prova: la kredo postulas ĉiam la 

pruvon. 

esinanito: neniigita. 

esistenza: ekzist(ad)o; - di Dio: ekzisto de Dio; venire all’-: ekekzisti, na- 


skiĝi; chiamato all’-: alvokita al ekzisto; (vita): vivo, ekzisto; l’- è sempre un 

valore: ekzisto estas ĉiam valoro. 

esistenziale: ekzista, travivada; problema -: ekzistoproblemo. 

esistenzialismo (fil) filosofia che costruisce l’interpretazione del mondo 

sull’analisi dell’esistenza: ekzistencialismo; - cristiano: kristana ekzistencialismo; 

esistenzialista: ekzistencialisto; esistenzialistico: ekzistencialisma, ekzistencialista. 

esistere: ekzisti; cominciare ad -: ekekzisti, naskiĝi; nessuno di noi esiste 

per caso o per necessità: neniu el ni ekzistas hazarde aŭ necese; cessare di -: 

ĉesi vivi, malekzisti. 

Esodo: (SS) Eliro; fuga degli ebrei dall’Egitto: elira elmigrado. 

esogamia matrimonio tra membri di diversa famiglia o clan: ekzogamio. 

esonerare: eksigi, senŝarĝigi. 

esorcismo: ekzorco, ekzorca preĝo, oficiala preĝo por liberiĝo (liberiga preĝo), 

(segno scaramantico) ekzorcosigno, ekzoecumaĵo, misfortunopreventa 

formulo. 

esorcista: ekzorcisto; l’- di solito riceve il mandato dal vescovo: ekzorcisto 

kutime estas taskita de sia episkopo; l’- cattolico non disdegna il contributo 

dello psichiatra: katolika ekzorcisto ne disdegnas la psikiatran konsultadon; 

esorcizzare: ekzorci, oficiale preĝi por liberiĝo, liberigi el diablo per oficiala 

preĝo. 

esortazione apostolica: apostola instrukcio (admono, dokumento), papa alvoko 

(instigo). 

esoterico (riservato a pochi): esotera doktrino, hermetika doktrino. 

esoterismo (dottrina per pochi): esoterismo (doktrino kiu celas al misteraj 

teorioj kaj scioj por elektitaj adeptoj), okultismo (doktrino celanta al akiro de 

sekretaj, magiaj kapabloj kaj potencoj koncerne praktikajn materiaĵojn); - di 

massa (New Age, alcuni ordini cavallereschi non canonici): amasesoterismo. 

Esperanto: Esperanto; gli scopi dell’-: la celoj de Esperanto (pontolingvo 

kaj - laŭ iuj - ankaŭ aŭ nur identigilo de diaspora popolo); - lingua non imposta: 

esperanto lingvo neentrudita; - lingua approvata per l’uso liturgico in alcune 

circostanze: Esperanto lingvo aprobita por liturgii en apartaj cirkonstancoj; 

esperantista: esperantisto; esperantismo: esperantismo; gli ideali dell’esperantismo 

possono e devono essere integrati da quelli dei cristiani: la idealoj 

de esperantismo (interna ideo) povas kaj devas integriĝi per tiuj kristanaj; 

- di prime donne: esperanto de primadonoj. 


esperienza: sperto; - religiosa, (sentirsi in armonia con la vicinanza della divinità): 

religia spertiĝo, sperto de religia animpleniĝo; - di Dio (mai possibile 

a causa della trascendenza di Dio): spertiĝo pri Dio; - sensibile: sensa sperto; 

- intellettuale: intelekta (mensa) sperto, percepto per sia menso. 

esperienza dello Spirito: konscio ke la Spirito agas en la kristano. 

esperienziale: sperteca; teologia più - che teorica: teologi pli sperta ol teoria. 

esperto: lerta, sperta; esame fatto da un -: espertizo. 

espiare: (pente oferi) pentoferi; - un peccato: pente oferi pro peko, elpagi 

pekojn, pente akcepti suferojn pro peko; - per gli altri: oferi pro alies pekoj; 

Gesù espiò per tutti: Jesuo sin oferis por ĉiuj; espiatrice: (rel) pentoferanta 

(pente oferanta) fratino, pentoferantino; espiazione: pentofero, pentpuno, punpaga 

ofero, pekkompenso. 

espiatorio: pentofera, pentopuna; rito -: pekliberiga ceremonio; capro -: 

propeka kapro. 

esplorare: esplori, trarigardi; - i segreti di Dio: esplori la diajn sekretojn; esplorabile: 

esplorebla; Dio è esplorabile attraverso le qualità delle creature 

e attraverso la sua rivelazione: Dio esploreblas per la kreitaj kvalitoj kaj per 

Lia revelaciiĝo. 

esporre: elmontri; - il Santissimo: ekspozicii la Sanktan Hostion; - ai tormenti: 

transdoni al turmentoj; esporsi al pericolo della vita: riski sian vivon, 

sin riski al la morto. 

esposizione: elmontro, ekspozicio; - del Santissimo Sacramento: Solena Ekspozicio; 

- d’arte: arta ekspozicio. 

espressione: esprimo; di aspetto: mieno; di parole: vortigo, eldiro, dirmaniero; 

espressione papale: papa esprimo. 

espropriazione: eksproprigo; - proletaria: proletara (porproletara) eksproprigo. 

Esquilino colle di Roma: Eskvilino. 

essenismo, movimento religioso ebraico, dell’epoca giudaica, dedito all’ascesi 

e critico verso l’ufficialità del tempio (secondo l’interpretazione più 

corrente): esenismo; esseno: eseno. 

essenza: esenco; l’- del problema: la esenco (tubero) de la problemo; l’- 

Divina: la Dia Esenco; (estratto): esenco, natura esenco. 

essere 1 : (verbo) esti, ekzisti; - o avere?: ĉu esti aŭ ĉu posedi?; - o non -, 

questo è il problema: ĉu esti aŭ ne esti, tiel staras nun la demando; apparire 


senza -: ŝajni sen esti penso, dunque sono: mi pensas do mi ekzistas; il Signore 

sia con voi: la Sinjoro. 

essere 2 : (fil) l’- (indefinito): esto, abstrakta ento; passare dall’- astratto all’- 

concreto senza avvedersene: plaĉe gliti el astrakta esto al konkreta Esto; 

(concreto) estulo (esenca memo), estaĵo; applicare il concetto di - univocamente, 

equivocamente, analogicamente: apliki la koncepton de esto unusence, 

ambigue (plursence, missence), analoge; un -: estaĵo, ulo; un - 

spregevole: ulo abomeninda; l’origine dell’-: la origino de la ekzistanto; estu 

kun vi; gli esseri creati: kreaĵaro. 

Essere Supremo: la Plej Supera Estulo. 

esseri: ekzistantaro; gli - viventi: vivanta estaĵaro. 

essoterico comunicabile (non riservato ad alcuni soltanto) a tutti: ekzotera. 

estasi: ekstazo, animleviĝo; andare in -: ekstaziĝi; nell’- mistica si perde la 

sensibilità: dum mistika ekstazo ĉesas sensiveco; - indotta, religiosa, spontanea, 

estetica: kaŭzita, religia, spontana, estetika ekstazo; estasiarsi: raviĝi. 

estensore: raportisto, redaktisto; estensori dei vangeli: redaktistoj de la evangelioj. 

Ester (np): Estera, Ester. 

esteriore: ekstera; culto -: ekstera kulto; religiosità -: surfaca religiemo; esteriorità: 

eksterioreco, surfaceco, supraĵeco. 

esterologo: fakulo pri estetiko; - della liturgia: estetikulo de la liturgio. 

estetica: estetiko, studo pri la belo: - nel culto cristiano: estetiko en kristana 

kulto. 

estetismo attenzione al bello e tendenza ad anteporre i valori estetici a tutti 

gli altri: estetikismo; vago - religioso: svaga religia estetikismo; - sostitutivo 

del vero: estetikismo anstataŭanta la veron; esteta: estetikulo. 

estetizzante: estetikema; religione, liturgia -: religio, liturgio estetikema. 

estinguere: estingi; estinguersi: estingiĝi; in alcuni paesi la chiesa si è estinta: 

en iuj landoj la eklezio estingiĝis. 

estintore di candele, del fuoco: estingilo. 

estra: v. extra. 

estrabiblico: ekstrabiblia. 

estraneo: (s) eksterulo, (a) ekstera, fremda; se il mondo si sente - alla 

chiesa, la chiesa non è estranea al mondo: se la mondo sin taksas fremda al 

la eklezio, la eklezio sin sentas partoprenanta en la mondo. 

estraterrestre: v. extraterrestre. 


estraterritoriale: v. extraterritoriale. 

estremismo portare alle estreme conseguenze: ekstremismo; l’- ha una connotazione 

negativa: ekstremismo implicas nuancon de malŝato. 

estremo: (a) ekstrema, funda; Estrema Unzione (oggi: Unzione degli Infermi): 

Sanktoleado; dare l’Estrema Unzione: sanktolei. 

et 

età apostolica: apostola epoko. 

eternare: eternigi; eternarsi: eterniĝi. 

eternità: eterneco, senkomenciĝo kun senfiniĝo; l’- non è una serie di successioni 

temporali, ma è il possesso illimitato simultaneamente totale e perfetto 

della vita (latinamente: interminabilis vitae tota simul et perfecta possessio): 

eterneco ne estas serio de sennombraj tempaj sinsekvoj, sed senlima 

kaj perfekta posedo de si mem; nessuna religione manca del concetto e aspirazione 

all’-: neniu religio mankas je koncepto kaj aspiro al la eterneco; 

soffrire per l’-: suferi poreterne (dum la eterneco); per l’-: poreterne. 

eterno: eterna; fuoco - (fig): eterna (ekstertempa) fajro; Essere -: Ekstertempa 

Estaĵo; la Città Eterna: la Eterna Urbo; l’Eterno: la Eternulo. 

eterodossia: heterodokseco, herezeco; eterodosso: heterodoksa. 

eteronomia dicesi di una morale che prende forza anche da una fonte che 

la coscienza sente il dovere di far propria: heteronomeco (morala). 

eterosessuale: (a) heteroseksa, aliseksema, (s) heteroseksulo, alisksemulo; 

rapporto -: heteroseksa seksrilato. 

eterosessualità: heteroseksemo, altiro al la alia sekso. 

ethos etica nel comportamento pratico dell’uomo: etoso, vivata etiko. 

etica dottrina morale: (s) etiko, (a) etika; - privata e pubblica: privata kaj 

publika etiko; - sociale: sociala etiko; - variabile: (che varia) varia, (modificabile) 

ŝanĝebla etiko; stabilità dei primi principi dell’-: stabileco de la unuaj 

principoj de la etiko; - borghese: burĝa etiko (iam dirite iom malŝate); - professionale: 

profesia etiko; - dell’espiazione, del lavoro e della produzione, della 

responsabilità e della partecipazione: etiko de la puna repago, de la laboro 

kaj produktado, de la responso kaj partopreno; - con sanzione, - senza sanzione: 

sankcia, sensankcia etiko; pluralismo etico (riguardo ai primi principi 

morali, non ammissibile secondo la morale cattolica): etika plurismo (v. pluralismo 

morale); è possibile l’- separata dalla religione?: ĉu eblas etiko sendependa 

de religio?; alcuni identificano - con religione: kelkaj identigas etikon 

kun religio. 

eticismo etica affettata e forzata: etikismo; eticista: (a) etikisma, (s) etikis- 


mulo. 

eticoteologia (deduzione dell’esistenza di Dio dai principi etici): etikoteologio; 

l’eticoteologo deduce l’esistenza di Dio anche dalla necessità della 

sanzione: etikoteologo postuligas la dian ekziston ankaŭ el la neceso de la 

etika sankcio. 

etiopico: etiopa, abisena, kopta, (s) abiseno; rito, chiesa etiopica: kopta ritom 

eklezio. 

etnarca: etnarko. 

etnia: etno; etnico: etna. 

etnocentrismo tendenza a giudicare le culture diverse secondo i criteri 

elaborati nell’ambito della propria: etnocentrismo. 

etnologia: etnologio; etnologo: etnologo. 

etsi Deus non daretur (lat) come se Dio non ci fosse: (konduti) kvazaŭ Dio 

ne ekzistus (moto de deismo kaj de la nuna morala absoluta aŭtonomio); etsi 

Deus daretur (propono de Benedikto XVI): kzazaŭ Dio ekzistus. 

eu 

Eucaristia Eŭkaristio; - banchetto sacrificale: Eŭkaristio ofera festeno; l’- 

era celebrata all’interno d’un pasto fraterno: Eŭkaristion oni celebris ene de 

frata manĝo; - per la celebrazione e per l’adorazione: Eŭkaristio por la celebrado 

(kaj nutrado) kaj por la adorado; - l’- per i cattolici non è puro intrattenimento 

sociale: Eŭkaristio por katolikoj ne estas nura plaĉa tempopasigo 

(fratiga spektaklo); - per la celebrazione e per l’adorazione: Eŭkaristio por la 

celebrado (kaj nutrado) kaj por la adorado; - rappresentazione e ripresentazione: 

Eŭkaristio rea prezento kaj mistere denova eventorealiĝo; - cattolica e 

ortodossa (presenza reale e sacrificio), protestante (di solito, tranne che per 

i luterani, è soltanto commemorazione): Eŭkaristio katolika kaj ortodoksa 

(reala ĉeesto de Kristo), protestanta (kutime, krom por luteranoj, nura rememorigo 

pri Kristo); eucaristico: eŭkaristia; celebrazione eucaristica: 

eŭkaristia celebro. 

eucologio: orientrita preĝaro. 

eudemonismo (pone il bene nella felicità): (fil) eŭdajmonismo; eudemonistico: 

eŭdajmonisma. 

eudista: (rel) eŭdisto. 

Eufemia (np): Eŭfemia. 

eugenetica: (s) eŭgenetiko; l’- applicata all’uomo rasenta la violenza e il 

razzismo: eŭgenetiko aplikata al homspecio apudiĝas al perforto kaj rasismo; 

- per cambiare la natura dell’uomo: eŭgenetiko por ŝanĝi la naturon de la 


homo; - (a): eŭgenetika. 

Eugenio, -a (np): Eŭgeno, Eŭgena. 

eulogia nella liturgia greca: benita pano. 

eunuco: eŭnuko, kastrita viro, (ĉefadministranto); l’- della regina Candace: 

ĉefadministranto (altrangulo, eŭnuko) de la regnestrino Kandakea. 

Eusebio (np): Eŭsebo. 

eutanasia: eŭtanazio; - attiva (commissiva), - passiva (omissiva): aktiva (komisia), 

pasiva (preterlasa) eŭtanazio; - attiva (diretta o indiretta) è considerata 

illecita dalla chiesa cattolica: aktiva (rekta kaj nerekta) eŭtanazio estas 

konsiderata, en la katolika eklezio, kontraŭmorala; - occulta: kaŝita eŭtanazio; 

legalizzare l’- (cioè, legalmente accondiscendere alla richiesta di venire 

ucciso): (laŭ)leĝigi eŭtanazion; è moralmente ammissibile distinguere una 

legge favorevole all’- dalla individuale richiesta d’aiuto ad uscire da una 

condizione di sofferenza intollerabile?: ĉu eblas distingi ĝeneralan leĝon pri 

eŭtanazio el individua helpalvoko por eliri el sufero netolerebla? 

Eutiche: Eŭtiko; eutichiano: eŭtikano; eutichismo (eresia che in Gesù non 

distingue le due nature, umana e divina): eŭtikismo. 

ev 

Eva: Eva. 

evadere: (fuggire) eskapi, (evitare) eviti, eskapi; - il fisco: eskapi la fiskon; 

- il fisco contraddice le Encicliche Sociali: eskapi la fiskon kontraŭas al la 

Socialaj Enciklikoj; - da se stessi: eskapi la priekzistajn demandojn. 

evangelario: evangeliaro. 

evangelicale: evangeleca; sette evangelicali: evangelecaj sektoj. 

evangelico: evangelia, evangelika; riformato: evangeliano; Chiesa Evangelica: 

Evangelia (Evangelika) Eklezio; chiese evangeliche (protestanti): evangelikaj 

(evangeliaj) eklezioj; povertà evangelica: laŭevangelia malriĉeco. 

Evangelium Vitae (lat) Vangelo della Vita (enciclica di papa Giovanni 

Paolo II- 1995): Evangelio de l’ Vivo. 

evangelizzare: evangelizi, konigi la evangeliajn eventojn. 

evangelizzazione: evangelizado; nuova -: nova evangelizado; l’- deve evitare 

l’indottrinamento: evangelizado evitu endoktrinigon. 

evangelo: evangelio; libro degli evangeli: evangelilibro; evangelista: evangeliisto. 

evasione: (fuga) eskapo; - fiscale: impostevito, imposta fraŭdo; secondo il 

pensiero sociale cattolico, l’- fiscale è trasgressione morale: laŭ la katolika 

sociala doktrino, imposta fraŭdo estas kontraŭmorala malobservo. 


evento: evento; - ordinario, straordinario: ordinara, eksterordinara evento; 

eventi originati dalla devozione mariana: eventoj el mariala speco. 

evitando: evitinda; scomunicato -: evitinda ekskomunikato. 

evitico: Eva-stila; costume -: Eva-stila kostumo. 

evizione: (dir) evikcio. 

evo ampio periodo temporale: epoko; eternità a cui aspira e perviene l’uomo, 

pure essa senza successione temporale dopo la vita temporale: evo, evoeterneco. 

evoluzione: disvolviĝo, evoluo; l’- della specie: evoluo (evolucio) de la 

specio; - dei viventi non più soltanto “ipotesi, ma teoria scientificamente 

fondata”: evoluo de la vivspecioj ne nur “hipotezo sed jam prievolua science 

pravigita teorio” (Johano Paŭlo II); - della specie continua creazione: evoluo 

de la specioj daŭra kreado (Johano Paŭlo II); - intraspecie e interspecie: intraspecia 

kaj interspecia evoluo; evoluzionismo: evoluismo, evoluciismo; - 

senza creazione (lo pensano certi evoluzionisti, mentre per i cattolici, se - c’è 

stata, essa pure è programmata dal Creatore): specievoluismo senkreisma, 

absoluta evoluciismo; - moderata (solo il corpo umano, e non l’anima (v. Humani 

Generis di Pio XII), si sarebbe evoluto da specie animali: modera evoluismo 

(laŭ kristanaj scienculoj kaj teologoj); - secondo i darvinismi: specievoluo 

laŭ la diversaj darvinismoj; - per apporto esterno o per sviluppo interno?: 

ĉu specievoluo per ekstera aldono aŭ per interna elfontiĝo?; non tutte 

le teorie evoluzionistiche sono darviniane: la teorioj pri la evoluo de la specioj 

ne estas ĉiuj darvinismaj; evoluzionista: evoluisto; - creativa (T. de Chardin): 

kreanta (kreiva, perkrea) specievoluo; evolutivo: evolua; capacità evolutiva: 

evolupovo. 

evolversi: evolui v. svolgersi. 

evviva: vivu, hura!; - (s): vivu-krio, vivuo; gridate - al Signore: vivu-kriu 

al la Sinjoro, haleluju la Sinjoron; egli partì tra gli -: li forveturis inter la vivuoj; 

(abbasso: malalten! pereu!). 

ex 

ex: eks, (a) eksa, (s) eksulo; exmoglie, exreligioso: eksedzino, eksreligiulo 

(eksvotreligiulo). 

ex abrupto (lat): abrupte. 

Excalibur, Escalibur (spada-insegna dei cavalieri della Tavola Rotonda): 

Eskalibur, Eskaliburo. 

ex cathedra (lat): elkatedre; parlare -: paroli elkatedre, (fig) parade (pompece, 

dogmece) paroli. 


exempli gratia (lat): ekzemple. 

exequatur (lat) si dia via libera (decreto con cui alcuni stati concedevano 

che documenti della Sede Apostolica venissero pubblicati nei loro territori): 

ekzekvaturo. 

ex informata conscientia (lat) agire non a caso: agi post informiĝo, el informiĝo 

al agado. 

exolomogesi: pekkonfeso. 

ex opere operantis (lat): laŭ gracstato de la persono donanta aŭ ricevanta. 

ex opere operato (lat): laŭ la povo de la sakramento mem, sendepende de 

la boneco aŭ malboneco de la ministroj. 

expedit (lat): kongruas. 

ex professo (lat): intence. 

ex toto genere suo (lat): esence. 

extra: (avv) ekster, ekstere, (s) eksteraĵo; -territorialità: eksterteritorieco; 

-vaganti (dir): ekstravagantaj (leĝoj). 

extraconiugale: ekstergeedzeca. 

extra ecclesiam nulla salus (lat) fuori della chiesa nessuna salvezza (dove 

per chiesa si intende il dovere di “seguire la propria coscienza e la verità conosciuta”): 

ekstereklezie neniu savo. 

extraevangelico: eksterevangelia, detti extraevangelici di Gesù: eksterevangeliaj 

Jesuaj diroj. 

extralegale: eksterleĝa. 

extramatrimoniale: ekstergeedza; relazione, figlio -: amrilato, filo ekstergeedza. 

extraterrestre: (a) ekstertera, (s) eksterterano; extraterrestri ipotesi o realtà?: 

eksterteranoj ĉu hipotezo aŭ realo?; l’eventuale - credente non può che 

credere nello stesso nostro creatore: eventuala eksterterano kredanta ne rajtas 

ne kredi je la sama nia Dio; la Rivelazione divina destinata all’uomo varrebbe 

anche per l’-?: ĉu la dia memrevelacio devigus eĉ la eksterteranojn?; 

quanti Cet (Civiltà extraterrestri) nel mondo: kiom da Cet (Civilizoj eksterteraj?) 

extraterritoriale: eksterteritoria; le tre basiliche extraterritoriali (in 

Roma: San Giovanni in Laterano, Santa Maria Maggiore, San Paolo fuori le 

mura): la tri eksterteritoriaj bazilikoj. 

ex voto, exvoto (lat): danka memoraĵo, votofero, votaĵo, eksvoto; gli exvoto 

mostrano la pietà riconoscente del popolo cristiano: la eksvotoj montras la 


dankeman piecon de la kristana popolo. 

ez 

Ezechiele:Ezekielo, Jeĥezkel. 


F 

fa 

fabbrica: fabriko; la - di San Pietro: la fabriko (administrantaro) de la konstruaĵo 

de Sankta Petro (fondita de Klemento VII por la konservado kaj indigo 

de la bazilika aspekto); la - del duomo: katedrala konstruaĵaro. 

fabbriceria: preĝeja administrantaro; fabbriciere: preĝeja administranto, 

(prot): presbitero. 

Fabiano (np): Fabiano. 

Fabio (np): Fabio. 

Fabrizio (np): Fabricio. 

facciata: (arch) fasado; - di chiesa: preĝeja fasado; (fig) accordo di -: surfaca 

akordiĝo; giudicare dalla -: juĝi laŭ eksteraĵoj. 

facciola: pendokolumo. 

facente funzione: anstataŭanto; pronunzio: pronuncio. 

facoltà: rajto, permeso, povo; (dote naturale): kapablo, fakulto; avere -: rajti; 

(di università): fakultato; facoltativo: laŭvola, nedeviga, fakultativa. 

facoltà teologica: fakultato pri teologio; attuali gradi accademici della - 

(baccellierato, licenza, dottorato): nunaj akademiaj gradoj de la teologia fakultato 

(bakalaŭreco, licencio, doktoreco); facoltà teologiche della chiesa italiana: 

fakultatoj pri teologio de la itala eklezio. 

facsimile: faksimilo. 

falda: trenaĵa (kardinala, episkopa) vesto; - acquifera: akvoriĉa stratumo. 

faldistorio: episkopa (preĝo-)seĝo. 

fallare: erari, peki; fallire il bersaglio: maltrafi la celon. 

fallo: (errore) eraro, kulpo, peko; commettere un - (morale): fari pekon; 

(organo maschile): peniso; (simbolo della fecondità): faluso; fallico: falusa. 

falsare: misprezenti; - il cristianesimo, la storia: misprezenti kristanismon, 

historion. 

falsario: falsisto, (di denaro) monfalsisto, (di quadri) pentraĵfalsisto. 

falsificabile documento, firma ecc.: falsebla, falsofarebla; - (detto di ogni 

teoria scientifica della quale si può dimostrare che è falsa, ma non che è vera): 

falsebla, anstataŭebla, (senvalidigebla pro novaj faktoj). 

falsificare: falsi (pruvi la eknetaŭgecon de scienca teorio); falsificatore: 

falsisto; falsificato: (a) falsa; falso testimonio: mensoga atestanto; testimonia- 


e il falso: falsatesti; 

falso: (s) falsaĵo; tenere un quadro -: posedi pentran falsaĵon; - storico: historia 

falsaĵo; il - storico scoperto dal sacerdote L. Valla: la historia falsaĵo 

malkovrita de pastro L. Valla; falsa dichiarazione: falsa deklaro. 

fama: reputacio, famo; buona -: bona reputacio, renomo, famo; - di santità: 

sankteca reputacio; - di santità, criterio valido ma non sufficiente per la 

beatificazione: sankteca famo kriterio valida sed nesufiĉa por la beatigo; 

Cristo morì senza - di santità: Kristo mortis fifamigite; lesione della -: renomvundo; 

acquistare buona, cattiva -: akiri bonan, malbonan famon, 

(bonfamiĝi, fifamiĝi); togliere la buona - fifamigi. 

famedio: famili-tombejo, funebra templeto. 

famiglia: familio; - società (istituzione) naturale: familio (institucio) natura, 

familio spontane instituiĝas natura socio; - cattolica (eterosessuale, stabile, 

aperta alla generazione) katolika familio; - allargata: pluredz(in)a (plurpartnera) 

familio; - di nubile con sposato-divorziato: familio de fraŭlino kun edziĝinta 

divorcinto; - di celibe con sposata/divorziata: familio de fraŭlo kun 

edziniĝinta divorcintino; con quante tipologie di - la lingua deve misurarsi!: 

per kiom da familispecoj devas nun sin mezuri la lingvo!; - esogamica (presso 

le varie culture arcaiche e primitive): ekzogamia familio; l’unione non fa 

la -: unuiĝo familion ne faras; - poligamica, senza vincoli, aperta, a tempo: 

poligamia, senliga, plurliga, portempa familio; metter su -: starigi familion; 

concezione cristiana della -: kristana koncepto pri familio; - del Papa, - pontificia: 

papa kortego, Papa kortega familio; Sacra -: Sankta Familio; la sacra 

- del Murillo: la sankta familio de Murillo (pentraĵo). 

famigliare, familiare: (a) familia, (s) familiano; (intimo): familiara, familieca; 

- del Papa: papa kortegano. 

familiarità: familiareco, intimeco; trattare con -: trakti familiare. 

familismo centralità della famiglia: familiismo; - immorale (con ingiusto 

danno per i legami sociali): familiismo, egoisma (senmorala) zorgemo pri sia 

familio; familista: familisto. 

famulato servizio ausiliario in ambienti religiosi: famulato. 

fanale: lampo, lanterno; - per processione: procesia lanterno. 

fanaticità: fanatikeco; fanatico: (a) fanatika, (s) fanatikulo, ĝisostulo. 

fanatismo esasperazione del sentimento religioso o di altro genere: fanatikeco, 

fanatikismo; - religioso, laicista: religia, laikista fanatikismo (fundamentalismo). 


fanone: blanka papa kasublo. 

fantabizzarrie: fantabizaraĵoj; - religiose: religiaj fantabizaraĵoj. 

fantasia: fantazio, imagpovo; i dogmi cattolici spesso contraddicono la -: 

la katolikaj dogmoj ofte kontraŭdiras fantazion; (bizzarria): kaprica ideo, bizaraĵo, 

bizareco; gli scrittori ispirati a volte si servono della -: la inspiritaj 

verkistoj foje sin helpas per fantazio; frutto di -: fantaziaĵo, elpensaĵo; fantastico: 

fantazia. 

fantasma: fantomo, nepalpebla videblaĵo; un - non mangia e non si fa toccare 

le piaghe: fantomo nek manĝas nek tuŝigas siajn vundojn. 

fantasmagoria: fantasmagorio, vidiluziaĵo. 

fantateologia: leggibile nella fantascienza: fantateologio, teologifikcio. 

faraone: faraono; il - schiavizzava gli ebrei: faraono sklavigis hebreojn. 

fare: (agire) fari; - da, praticare, - come: praktiki kiel, funkcii kiel, roli 

kiel; - una novena: dediĉi naŭtagan preĝon; - la volontà di Dio: plenumi la 

dian volon; sia fatta la tua volontà: fariĝu via volo; causare: igi; farsi: fariĝi; 

farsi beffe di qualcuno: moki (mistifiki) iun; drogarsi: sin fari, sin injekti; che 

dobbiamo -?: kion ni faru? (Agoj). 

farisaico: farisea (farizea), hipokrita. 

fariseismo, dottrina e indirizzo morale e religioso del giudaismo, che contribuì 

a conservare la Scrittura e le tradizioni religiose dell’A.T.: fariseismo, 

(fig) hipokriteco, fariseismo, ŝajnpieco. 

fariseo: fariseo (farizeo); farisaico: farisea; (fig): (a) hipokrita, (s) hipokritulo, 

afektema religiano (fanatika bontonulo); guai a voi scribi e farisei ipocriti: 

ve al vi, skribistoj kaj fariseoj, hipokrituloj. 

fascia: (episkopa, pastra) zono; fasce usate per legare le mani e i piedi dei 

cadaveri: porkadavraj bendoj. 

fascino: ĉarmo, fascino; - ambiguo: ambigua fascino; ambiguo - per la persona 

di Gesù (esaltarne le doti umane per assorbire in esse quelle divine): 

ambigua fasciniĝo antaŭ la personeco de Jesuo (por ekzalti liajn homajn dotaĵojn 

kaj ensorbi en ilin eĉ tiujn diecajn). 

fata: feino; la - turchina: la blua feino; la - turchina di Pinocchio ha soltanto 

le caratteristiche della chiesa (Biffi): la blua feino de Pinokjo havas nur 

ekleziajn karakterizojn. 

fatale: fatala; fatalismo: fatalismo; fatalista: fatalisto; fatalità: fatalo, malbonŝanco; 

fato: fato, fatalo, sorto, destino; la credenza nel fato contraddice 

la divina Provvidenza: la kredo je la fato kontraŭstaras la kredon je la dia 


providenco. 

fatebenefratelli: (rel) bonfratoj, bonaj fratoj, hospitala ordeno de sankta 

Johano de Dio. 

fattora: monakineja virino por esterklostraj servoj. 

fattore: faktoro; creatore: kreinto; il Supremo -: la Supera Kreinto; l’opera 

fa riconoscere il -: faro farinton rekonigas; (amministratore): administranto. 

fattucchiera: sorĉistino, ina sorĉisto. 

fattura: (stregoneria) sorĉaĵo; fare, togliere una -: envulti, malenvulti iun. 

Fausto (np): Faŭsto; Faustino: Faŭsteno. 

favola: (mondo fantastico) fabelo, (intervento di animali) fablo; le favole di 

Andersen: la febeloj de Adersen; i personaggi delle favole di Andersen mostrano 

una mentalità cristiana: la protagonistoj de la fabeloj de Anadersen 

montras kristanan pensmanieron. 

favoloso: fabela, (fig) mirinda; tracce di - nella bibbia: spuroj de fantaziaj 

rakontaĵoj en la biblio. 

favore: favoro, komplezo; trovare - presso Dio e gli uomini: trovi favoron 

ĉe Dio kaj la homoj; favorevolmente: afable, korinkline; a - di: por. 

favoritismo: favoremo, favorismo. 

fe 

febronianismo propugna l’indipendenza della chiesa nazionale dal papa: 

febroniismo; febroniano: (s) febroniisto, febroniano, (a) febronia. 

Febronio (np): Febronio. 

fecondazione (umana): fekundigo; - artificiale: arta, artefarita fekundigo; - 

medicalmente assistita: medike asistata fekundigo; - in vitro (fuori del corpo 

della donna): fekundigo en vitro; - in vivo (nel corpo della donna): fekundigo 

en vivo; - omologa, con gameti della coppia: homologa, pere de gametoj 

de la leĝa paro; - eterologa, con gameti non della coppia legale: heterologa, 

pere de gametoj de eksteredza partnero (ĉiam nelica laŭ la kristana moralo) 

fekundigo; - extracorporea: eksterkorpa fekundiĝo (ĉiam malpermesita laŭ la 

katolika moralo); destinazione degli ovuli fecondati non impiantati e di quelli 

impiantati ma resisi inutili: sorto de la embrioj superfluaj jen antaŭ la enplantado 

jen jam enplantitaj sed ne plu bezonataj (ili rajtas je tiom da respekto 

kiom la homo); nella - artificiale avviene la artificiale separazione dell’atto 

unitivo-coniugale dall’atto puramente generativo-fecondativo: en la artefarita 

homa fekundigo okazas apartigo kaj disdivido inter la homkonscia-vola ago 

unuiĝa-geedziĝa, kaj la pure materia ago genera; tutti i tipi di - artificiale umana 

offendono il Creatore, secondo l’insegnamento cattolico: laŭ la kato- 


lika oficiala instruo, ĉiuspeca artefarita fekundigo ofendas la Kreinton; fecondità: 

fekundeco, naskipovo. 

fede: kredo, fido; verità credute: dogmaro; - virtù teologale (che rende possibile 

credere a Dio): Fido teologia (Dienverŝita) virto; - Speranza e Carità: 

Fido, Espero kaj Karitato; simbolo della - (l’ancora): simbolo de la Fido (ankro); 

Bella Immortal! Benefica / Fede, ai trionfi avvezza: Senmorta Bel’, Bonfara 

Fid’, al triumfad’ kutima!; (SS) il giusto mio vive di -: mia justulo vivas 

je fido; dubbio di -: kredodubo, dubo pri kredovero; Signore, aumenta la mia 

-: Sinjoro, pliigu mian fidon (kredon); rinnegare la -: apostatiĝi, apostati; avere 

- equivale a fidarsi di Dio stesso: havi fidon signifas kredi Dion revelaciintan; 

atto di -: kredago; l’atto di - passa attraverso i preamboli della -: la 

kredago postulas la preambolojn de la kredo; i conforti della -: religia asisto; 

degno di -: kredinda, fidinda; buona, mala -: sincereco, malsincereco; di altra 

-: alikredanto; in - di: konfirme pri tio; quando il Figlio dell’Uomo verrà 

troverà ancora la - sulla terra? (Luca): kiam la Homfilo revenos, ĉu li trovos 

ankoraŭ la kredon sur la tero? (Ĉu tero por Jerusalemo kaj Palestino aŭ por 

la tuta tero?); uomo di poca -: malgrandfidulo; va’, la tua - ti ha salvato: iru, 

via fido vin savis (Mk 10,52); (anello nuziale): edz(in)o-ringo. 

Fedele (np): Fidelo. 

fedele: (s) fidelulo, ekleziano, kredanto, zorganto, (a) fidela, lojala; fedeltà: 

fideleco; fedeltà coniugale: geedzeca fideleco. 

fedeli: fidelularo; avviso per i -: anonco por la fidelularo. 

fedelizzare usare strategie per rendere fedele il cliente: fideligi klientojn; 

soltanto con la preghiera, l’esempio e l’istruzione si fedelizzano i fedeli cristiani: 

nur preĝo, ekzemplo kaj instruo kontribuas al la fideligo de la kristana 

fidelularo. 

federazione: interligo, ligo, federo; - di comunità, di ordini religiosi: federo 

de religiulaj komunumoj, ordenoj; federale: federa. 

Federico (np): Frederiko. 

fedifrago: ĵurrompanto. 

Felice (np): Felikso. 

felice: (a) feliĉa, (s) feliĉulo; rendere - qualcuno: feliĉigi iun, igi iun feliĉa. 

Felicita (np): Felicita. 

felicità: feliĉo, feliĉego, ĝojo; la - non si possiede, ma ci si è: feliĉon oni ne 

posedas, sed kun ĝi oni enmemiĝas; l’eterna -: la eterna feliĉo; non è garantita 

la - in questa vita: ne estas garantiata feliĉo en tiu ĉi surtera vivo. 


felix culpa felice colpa (dalla liturgia del Sabato Santo in cui arditamente 

si canta che la colpa di Adamo ha procurato il Salvatore. Dicesi quando si 

presume che qualche trasgressione o errore producano benefici effetti): (utila) 

fekunda kulpo, feliĉiga kulpo. 

femmina: ino, virino, femalo, femino; maschio e femmina Dio li creò: Dio 

ilin kreis en formo de viro kaj virino. 

femminile: ina, virina, femina; sesso -: insekso; il - nelle poesia, nella bibbia: 

inismo en la poezio, en la biblio. 

femminilità: ineco, femineco; la - di Maria: femineco (ineco) de Maria; - 

in Dio: femineco en Dio; come introdurre nel linguaggio riguardante Dio la 

- accanto alla mascolinità?: kiel enmeti en la lingvaĵon rilatan al Dio inismon 

pare kun masklismo?. 

femminilizzazione: feminigo; - dei servizi pastorali: feminiĝo de la pastoralaj 

servoj. 

femminismo: feminismo; - di emancipazione (parità con l’uomo), - di liberazione 

(mutamento della condizione femminile): feminismo por la emancipiĝo 

de la virino (egaleco de rajtoj inter la seksoj), feminismo por la liberiĝo 

de la virino (celanta al ŝanĝo de la memperceptaj kondiĉoj); il - radicale appiattisce 

la natura sulla cultura, quello cristiano armonizza i due elementi: 

radikala feminismo platigas naturon sur kulturon, tiu kristana harmoniigas la 

du; il - cristiano (eguaglianza dei sessi, dedotta dai testi ispirati e dai contenuti 

della fede): kristana feminismo; femminista: (a) feminisma, inisma, (s) 

feminist(in)o; Gesù il primo femminista della storia: Jesuo la unua feministo 

de la historio. 

fenice: fenikso; la leggenda dell’araba - servì per illustrare la risurrezione: 

la legenda araba fenikso utilis por klarigi la resurekton. 

Ferdinando -a, Fernando, -a (np): Ferdinando, Ferdinanda, Fernando, Fernanda. 

feretro: ĉerko. 

feria: ferio, ripoztempo, ferioj; feriale: feria; giorno di -, giorno festivo: ferio 

(ripoztago), festa tago; giorno feriato: feria (senjuĝa) tago; essere in 

ferie: ferii. 

fermentari (fermentati: così i latini definivano gli ortodossi che consacrano 

pane fermentato): fermentintoj (fermentigitoj) v. azzimiti. 

fermento: fermento; fermentato: fermentinta; pane non fermentato (azzimo): 

maco; (fig) il - del bene, del male: la fermento de la bono, de la malbono. 


Fermo (np): Fermo. 

fermo canto -: gregoria kanto, ĉanto. 

ferragosto: aŭgustomezo, mezaŭgusta festotago, Ĉielenpreno (de Maria); 

esodo di -: aŭgustameza amasa migrado. 

ferraiolo: klerika mantelo; (che tratta il ferro) ferforlaboristo. 

ferro per ostie: hostibakilo. 

fertilità: fekundeco. 

ferula: krucobastono, ritbastono; (fig) - inquisitoriale: inkvizicia verdikto. 

fervore: fervoro, ardo; aver -: fervori, ardi; fervorino: fervoriga paroladeto, 

malgranda prediko; fervorosamente: fervore, arde. 

festa: festo; - di prima, seconda, terza classe (lit): unua-, dua-, triagrada festo; 

- principale: ĉeffesto; - della chiesa locale: festo de la loka eklezia komunumo; 

fare -, festeggiare: festi, soleni; festeggiare la domenica, l’onomastico: 

festi la dimanĉon, la onomastikon; ornare, vestirsi a -: ornami, festovesti 

sin; - comandata, feriata, mobile, fissa: deviga, forigita (eksfesto), nefiksita, 

fiksa festo; festività: soleno; festivo: festa; festone: festono. 

feticcio: fetiĉo, idolo; feticista: fetiĉisto; feticistico: fetiĉista, fetiĉisma. 

feticismo: fetiĉismo (uzado - ne adorado - de aĵoj por simboli kaj kapti fortojn 

de forpasintaj praavoj kaj spiritoj kaj dioj); - (attaccamento fanatico a 

qualcuno o a qualcosa): fetiĉismo, blindaj admiro kaj fido al persono aŭ afero; 

- erotico: erota fetiĉismo. 

feto: feto; feto umano: homa feto; il - umano è vero uomo fin dal primo 

istante dello stato embrionale (dottrina cattolica): la homa feto estas homo 

ekde ĝia ekzisto kiel embrio. 

fi 

fiaccolata: torĉa procesio. 

fiat (lat) così sia: fiat, estu tiel; (lat) fiat lux (Genesi: sia fatta la luce): estu 

lumo. 

fibbia con borchia: buko (kun agrafo) (sur klerikaj ŝuoj). 

fidanzati: gefianĉoj; aiutare i - perché si preparino meglio al matrimonio 

cristiano: helpi la gefianĉojn por ke ili plikonscie aliru al la kristana geedziĝo. 

fideismo: kredismo, fideismo; - rifiutato dalla chiesa cattolica: kredismo 

rifuzita de la katolika eklezio (ĉar kristana kredo havas objektivajn/historiajn/raciajn 

bazojn); in alcune confessioni cristiane ci si abbandona al -: en 

iuj kristanaj konfesioj oni sin forlasas al fideismo; fideista: (a) kredisma, (s) 

kredismulo, fideisto; accusato di -: kulpigito pri fideismo (kredismo). 


fideiussione: pera garantiaĵo; fideiussore: pera garantiulo. 

Fides et Ratio enciclica di Giovanni Paolo II (1998, sulla capacità della 

ragione di conoscere e della sua completa conciliarità con la rivelazione): 

Kredo kaj Racio, Fides et Ratio. 

fiducia: fido, konfido; - in Dio: fidi Dion; - in sé: memfido, memtaksado; 

aver -: fidi al, fidi iun, konfidi. 

Figlia di Maria: Marifilino. 

figlio: filo, ido, filano; - di Dio (Gesù): Difilo; il - Prediletto: la Plejamata 

Filo; “mandò il suo unigenito -”, “non ha risparmiato il suo proprio -”: “Li 

sendis sian Filon solenaskitan”, Li ne indulgis sian propran Filon” (Rom 8,32); 

detto di ciascun uomo: infano de Dio; - unico, unigenito: unugenerita, solfilo; 

- primogenito: unuenaskito; - adottivo, naturale: adopta, neleĝa filo (natura); 

filiazione: filiĝo; figliolanza: fileco, filaro; figlioccio, - di battesimo: baptofil(in)o; 

(fig) essere figli di Dio: havi sian dignecon; figli del tuono (Giacomo e 

Giovanni): Filoj de la tondro; i figli come polloni di ulivo (bibbia): filoj kiel 

olivarbaj ŝosoj; diritto al - sano (e quindi di rifiutare quello non sano): rajto 

je sana filo (kaj do je rajto reĵeti tiun malsanan). 

Figlio dell’uomo: Filo de homo, Homfilo. 

figliolanza divina concezione molto diffusa nelle mitologie: (in senso passivo) 

(ge)dinaskitaro, (in senso attivo) (ge)dinaskaro; figliolanza spirituale: 

spirita fila rilato. 

figura arte: figuro; significato: simbolo, emblemo; aspetto: mieno, aspekto, 

vizaĝo; in figura, figuratamente: simbole; figurato, senso figurato nella 

bibbia: figura senco en la biblio; figurismo (st.e): figurismo; figurista, pittore 

di figure umane: figuristo; figura losca (figuro): suspektindulo, fiulo.. 

filantropia diversa dalla carità cristiana: filantropio, prizorgemo por la 

psiko-fizikaj bezonoj de proksimuloj; - parallela alla carità cristiana: filantropio 

(prizorgemo pri ĉiuj bezonoj de la homo, amo al la proksimuloj) paralela 

al la kristana karitato; la - è motivata da ragioni umanitarie, la carità cristiana 

è motivata dalla presenza di Cristo in ogni uomo: filantropio motiviĝas 

per humanecaj kialoj, kristana amo motiviĝas per la fakto ke ĉiu homo 

estas amata de Kristo; la - non può sostituire la carità cristiana: filantropio 

ne ĉesigas la kristanan karitaton; filantropico: filantropia. 

filatterie: filakterioj, malgrandaj ledaj skatoletoj entenantaj pergamenetojn 

kun leĝaj citaĵoj. 

Filemone (np): Filemono, Filemon; lettera a -: letero al Filemono (de sank- 


ta Paŭlo). 

filetismo tendenza nella chiesa greca all’autocefalismo: eklezia sendependiĝemo, 

memĉefemo; filetistico: memĉefema. 

filiale di figlio: fila, fileca; amore - verso Dio: fila amo al Dio; (succursale): 

filio. 

filiazione: (figliazione) naskrilato, (essere generato) filiĝo; - divina: (attiva) 

dia filigo, (passiva) dia filiĝo. 

filippese: (abitante di Filippi) filipiano; la lettera di san Paolo ai Filippesi: 

(SS) la sanktapaŭla letero al la Filipianoj. 

Filippo (np): Filipo; San -: Sankta Filipo; filippini, filippine: (rel) filipanoj 

(oratorianoj) filipaninoj; filippino: (a) filipa, (s) filipano, (delle Filippine) filipino, 

(di Filippi) filipiano. 

filisteo: filisto; (fig) genericamente ostile, incompetente, contaminante, abusivo 

(sebbene il popolo filisteo fosse legittimo possessore del lembo di terra 

palestinese): (s) filisto, (a) filista. 

Filomena (np): Filomena. 

filosofale: filozofa, filozofia; pietra -: filozofia ŝtono, ŝtono de saĝuloj, 

sekreta konigilo; filosofare: filozofi, filozofii, filozofumi. 

filosofia: filozofio; - pura ricerca della ragione che si fa preambolo della 

fede, anche per questo detta “ancella” della fede: filozofio, pura ekserĉado 

de la racio, kiu fariĝas preambolo al la kredo; eĉ pro tio proklamita “servantino” 

de la teologio; la chiesa non propone una propria - (da Fides et Ratio): 

eklezio ne proponas sian filozofion. 

filosofo: filozofo; - cristiano (accosta e misura la sua fede con una filosofia): 

filozofo kristana, filozofo-kristano; cristiano - (per filosofare usa soltanto 

la ragione): kristano filozofa, kristano-filozofo. 

Filotea (np): Filotea; la immaginaria anima “amante di Dio” di molti libri 

devoti: filoteo, filotea. 

finale: (estremità) fino, (cessazione) finiĝo, (scopo) celo, (musica, sport) finalo; 

(a): fina; perseveranza -, grazia -: fina persisto, fina graco; causa -: 

celkaŭzo. 

finalismo (secondo cui qualsiasi fenomeno è condizionato ad un fine): finalismo, 

celismo; - in natura: finalismo en naturo; - fa supporre una mente finalizzante: 

finalismo pensigas al menso alceliganta; finalista: finalisma, (in 

gara sportiva) finalisto; finalità: celeco. 

finalizzare: alceligi; finalizzato: laŭcela, alceligita; l’uomo è finalizzato a 


Dio: homo estas alceligita (destinita) al Dio. 

fine (scopo, meta): celo; il - non giustifica i mezzi: la celo ne pravigas la rimedojn; 

avere un - nascosto: havi kaŝitan celon; termine: fino. 

fine del mondo: la fino de la mondo, la mondofino; - non coincide con “la 

vita che verrà”: la mondofino ne koincidas kun la “vivo venonta” (kredformulo); 

annientamento del mondo o fine dell’attuale stato dell’umanità?: ĉu 

mondofino aŭ nur eniro de la homaro en la definitivan kaj transvivan staton? 

finestra: fenestro; - del cielo: (fig) fenestro de la ĉielo (= apostola palaco). 

finire: fini, finiĝi; completare: kompletigi; - l’opera della salvezza: kompletigi 

sian saviĝon; perfezionare: perfektigi. 

finitezza: (di cosa completata) perfekteco, poluriteco, (di cosa limitata) fineco, 

limigiteco, finiĝeco; - (finitudine) umana: homa estolimigo (kontingenceco); 

- secondo la matematica: finieco. 

fiocco prelato di -: kvasta prelato; - di neve: neĝero (neĝfloko). 

fiore: floro; ornare di fiori: florumi; (fig) - di virtù, di santità: floro de virto, 

de sankteco (sanktecfloro). 

fioretto: floreto, (sporto) rapiro; (fig) piccola rinuncia per motivi religiosi: 

spirita ofereto. 

firmamento: firmamento; la bibbia fa immaginare il - come un coperchio 

fisso: la biblio imagigas la firmamenton kiel senmovan kaloton. 

fisicità: fizikeco, korpeco; la - di Cristo nobilita la - dei sensi umani: la fizikeco 

de la krista korpo ekzaltas la fizikecon de la homaj sensoj; la - di Cristo 

si trascina fin dentro lo spirituale: la fizikeco de Kristo inundas eĉ la spiritan 

zonon; fisico: fizika. 

fissismo fissità delle specie: fiksismo; - creazionista: kreisma fiksismo; - e 

creazionismo non contrastano come non contrastano creazionismo ed evoluzione: 

fiksismo kaj kreismo ne kontrastas inter si same kiel ne kontrastas inter 

si kreismo kaj evoluismo. 

fissista: fiksisto; i cristiani un tempo erano fissisti: kristanoj iam estis fiksistoj; 

il racconto biblico della creazione non è - come non è evoluzionista: la 

biblia rakonto pri la kreo favoras nek fiksismon nek por evoluismon. 

FIV (fecondazione in vitro): FIV, FIVO. 

FIVET (fecondazione in vitro e trasferimento embrionale): FIVET, 

FIVETO. 

fl 

flabello: ventumilo el strutaj plumoj. 

flagellanti: (st.e) sinskurĝantoj, memskurĝantoj, flagelantoj; flagellare, fla- 


gellarsi: skurĝi, vergi, sin skurĝi. 

flagellazione: skurĝado, vipado, vergado; - di Gesù: la skurĝado de Jesuo; 

flagello: skurĝilo, vipilo. 

flambeaux aux - (processione con torce): torĉa procesio. 

Flaminio (np): Flaminio. 

Flavio, Flavia, Flaviano (np): Flavio, Flavia, Flaviano. 

floreria dei Sacri Palazzi Apostolici: vestotenejo de la Sankta Palaco. 

florilegio: beletrokolekto, antologio; - di devozioni: elitpreĝaro, preĝ-antologio. 

fo 

fobia: timo (neracia), manio, fobio. 

focolare: fajrejo, hejmfajrejo. 

focolarini (associazione religiosa): hejmfajra movado, hejmfajranoj, Fokolar-movado, 

Fajrujoj, fajrujo-movado. 

foiba: dolinfendo, fojbo; (fossa per l’esecuzione e nascondimento di cadaveri): 

kadavrodolino, ekzekutodolino; infoibato: enfojbita; preghiera sulle foibe: 

propeta preĝo ĉe dolinkadavrejo; giorno della memoria degli infoibati 

(10 febbraio): memortago pri la enfojbitoj. 

folclore, folklore: folkloro; spesso il - contiene elementi religiosi: ofte folkloro 

entenas elementojn de religio. 

follia della croce (per gli apparentemente “stolti” ideali simboleggiati dalla 

croce): amfrenezo al kruco, krucfrenezo, malsaĝo de la kruco - 1 Kor 1,18: 

“la priparolo de la kruco estas por la pereantoj malsaĝeco”, kaj 1 Kor 1,23: “ni 

predikas Kriston krucumitan, por Judoj falilon, kaj por Grekoj malsaĝon”); amare 

alla follia: freneze ami. 

fomentare: fomenti, provocare: instigi, inciti, provoki; - le passioni: eksciti 

la pasiojn (la malnoblajn instinktojn); - l’incredulità: fomenti malkredemon. 

fomite: instigilo; - del peccato: instigilo al la peko. 

fondamentale: fundamenta, baza; teologia -: fundamenta, pribaza teologio. 

fondamentalismo riconoscersi il diritto di imporre agli altri, per legge dello 

stato, la propria visione religiosa: Fundamentismo, fundamentalismo, ideologia 

malrespektemo; - biblico (fissarsi sul senso letterale contro il metodo 

storico critico): biblia fundamentismo; - islamico: islama fundamentismo; 

il - , tra i cristiani, è impedito dal concetto “Autori della Bibbia: Dio e l’umano 

autore”: fundamentismo ĉe kristanoj estas malebligita de la koncepto 

“Aŭtoroj de la Biblio: Dio kaj la homa verkisto”; la fedeltà alle proprie convinzioni 

religiose non è -: fideleco al siaj religiaj konvinkoj ne estas funda- 


mentismo; fondamentalista (prot): fundamentisto. 

fondamento: fundamento; - teologico, scritturale: teologia, sanktaskriba 

fundamento; conoscere i fondamenti del cristianesimo: koni la fundamentojn 

(bazojn) de kristanismo; dottrina senza -: senfundamenta doktrino. 

fondare: fondi, starigi. 

fondatezza: prav(ec)o, ĝust(ec)o; dimostrare la - delle proprie convinzioni 

religiose: demonstri la pravecon de la propriaj religioj opinioj. 

fondato: fondita; messe fondate: legataj mesoj. 

fondatore: fondinto, iniciatinto; - della lingua esperanto: fondinto de la esperanta 

lingvo; fondatori di religioni: fondintoj de religioj; fra tutti i fondatori 

di religioni, solo Gesù disse “io sono con voi”: inter la fondintoj de religioj 

nur Jesuo diris “mi estas kun vi” (johana evangelio). 

fondazione: (istituzione) fondo, fondaĵo; (arch): bazo, fundamento; capitale 

monetario: fondaĵo, fonduso; tavola di -: instituta ĉarto; fondo per il culto: 

porkulta ŝtata fondaĵo (administracio). 

fonte: fonto; - battesimale: baptujo, baptofonto, baptopelvo; fonti della rivelazione, 

del diritto: fontoj de la revelacio, de la juro; - della santità (= Dio): 

fonto de la sankteco (Dio). 

foraneo vicario -: eksterurba episkopa vikario. 

forense: tribunala. 

foresteria: hospico. 

foriere apostolico: papa furiero. 

forma: formo, aspekto; - dei sacramenti: (degli elementi) formo, (delle formule 

verbali) formulo; formare (un discepolo): igi kristana iun (kristanigi), 

trejni, eduki; formativo: formodona. 

formale di forma: forma, laŭforma; in regola: formala; ordine, precetto -: 

preciza ordono; puramente -: nur procedura; risposta, decisione -: eksplicita, 

definitiva; peccato -: imputebla peko. 

formalismo: formalismo; badare solo alle esteriorità: surfacismo, eksterecismo, 

senmemiĝo; formalista: formalema; formalità: formaleco, formalaĵo; 

formalizzare: formaligi, konkretigi; formalizzarsi, meravigliarsi: ŝokiĝi, ofendiĝi. 

formazione: formado, formiĝo; - del carattere: formado (forĝado) de la karaktero; 

- cristiana, ascetica: kristanigo, asketigo; - spirituale, umana, sacerdotale: 

spirita, homa, sacerdota formado; - geologica: formacio; solo per la 

forma (formalmente): nur formale. 


formula: formulo; - sacramentale: sakramenta formulo. 

fornicare: malĉasti, forniki; (fig) - adorare altri dei (SS): apostati, forlasi la 

javean vojon. 

fornicazione: malĉasto, malĉastaĵo, fornikado, fornikaĵo. 

foro: (dir) forumo, juĝopovo; - interno o sacramentale: interna aŭ sakramenta 

forumo, konscienca forumo; - esterno: ekstera forumo. 

forte: (fizike) forta (fortika), (psike) energia, (morale) virta; posso tutto in 

colui che mi rende -: mi ĉion povas fari en tiu kiu min fortikigas (Paŭlo al la 

Filipianoj). 

fortezza virtù cardinale: Forto; - d’animo: vola forto, animforto; (coro angelico): 

Forto; - militare: fortreso. 

fortuna: bonŝanco, fortuno, (successo) sukceso, (sorte) sorto. 

Fortunato, -a (np): Fortunato, Fortunata. 

fortunato: (a) bonŝanca, (s) bonŝanculo. 

forza uso lecito della coercizione: forto, povo; l’uso della - va distinto 

dalla violenza: deviga aplikado de forto ne koincidas kun perforto; controforza 

(controvoglia): kontraŭvole; - di elevazione (fig): levo-forto; per -: perforte; 

- retroattiva: nesuperebla (neesceptebla, retroaktiva) povo; - morale: 

morala aŭtoritato; a - di dirlo: per insista ripetado. 

forzare: altrudi, forci, devigi, (dir) perforte malfermi; - la mano: nerajte altrudi, 

forci la manon; - alla fede: altrudi kredon; forzato: devigita, perfortita, 

streĉita; forzata interpretazione: streĉita, tordita komento. 

fossore: (st.e) enterigisto. 

Fotino: (st.e) Fotino; fotiniani (eretici: per loro Gesù è soltanto il figlio 

adottivo di Dio): fotinanoj. 

Fozio: (st.e) Focio; foziano: (a) focia, (seguace) fociano. 

fr 

fra’ fratello religioso: frato, frat’; - Alfredo: frato Alfredo. 

fractio panis (lat) frazione del pane nella liturgia: frakciigo de la pano (de 

la hostio). 

fragile: (sp) facile rompebla, fragila, (fig) pekema, malfirma, malsolida; 

fragilità (morale): pekemo, malfirmeco, morala rompiĝemo. 

framassoneria: framasonismo; framassone: framasono. 

francescanesimo: franciskanismo. 

francescano: (rel) franciskano, franciskanino; - minore conventuale, cappuccino, 

terziario: minoralo, konventualo (konventulo), kapuceno, triordenano; 

le tre famiglie francescane: la tri franciskanaj familioj (minora frataro, 


konventualaro, kapucenaro). 

Francesco, -a (np): Francisko, Franciska. 

franchezza: malkaŝeco, sincereco, veramo, aperteco; francamente: vere, 

rekte; franco: (a) malkaŝema, sincera, aperta (livera, sendependa). 

Franco, -a (np): Franko, Franka. 

frate, fratello: frato (fratulo), (rel) monako, servanta frato; farsi -: enfratiĝi 

(enfratuliĝi), monakiĝi, frati predicatori: dominikanoj; frati minori: minoraj 

fratoj, franciskanaroj; fratelli separati: disiĝintaj fratoj. 

frate “asino” frase di Francesco d’Assisi ed espressione di una certa svalutazione 

del corpo: frato “Azeno”; Francesco in punto di morte chiese perdono 

a frate “Asino”: Francisko, mortanta, pardonpetis al sia frato “Azeno”. 

fratelli di Gesù: la kuzaro de Jesuo; Gesù non ebbe fratelli nati dalla stessa 

madre: Jesuo ne havis fratojn el la sama sia patrino; la fede della chiesa 

cattolica su questo punto si ricava anche dal Concilio Vaticano II quando 

afferma che “la Vergine Maria stette ai piedi della croce” e che “la Vergine 

Maria assistette gli apostoli…”: tiu ĉi kredpunkto estas konfesata ankaŭ de la 

dua Vatikana Koncilio diranta ke “la Virgulino Maria staris ĉe la kruco” kaj 

ke “la Virgulino Maria helpis la apostolojn…”. 

fratello: frato; i fratelli: la gefratoj; ogni uomo un -: ĉiu homo homfrato. 

frateria: frataro, fratarejo. 

fraternità: frateco; comunità, convento: frataro, kunfrataro, konvento; gruppo 

locale unito per affinità: fratio, kurio; fraterno: frata, frateca. 

fraternizzare: interfratiĝi, interamikiĝi; Cristo ha fraternizzato con gli uomini: 

Kristo interfratiĝis kun la homoj. 

fratesco: monaĥeska, frateska. 

fraticelli corrente francescana, disapprovata dalla chiesa, che pretendeva 

di dedurre dal vangelo l’obbligo della povertà rigorosa per tutti gli ecclesiastici: 

franscikanaj rigore senhavaj fratoj. 

fratina, fratino: (tavolo lungo usato nelle comunità monacali): monaĥa 

(referektoria) tablo. 

frazione del pane: (lit) pandispecigo, frakciigo de la pano; Lo riconobbero 

alla -: je pandispecigo ili lin rekonis (Luko 2,4). 

freddezza: malvarmo, frido; insensibilità, durezza: malmoleco, malfervoro; 

- di cuore: kormalvarmo. 

fregio: (arch) friso. 

frequentare: frekventi, vizitadi; - i sacramenti: ricevadi la sakramentojn; - 


cattive compagnie: frekventi fikompaniojn; - la scuola: viziti lernejon. 

Freud: Freŭdo; freudiano: freŭda; freudismo: freŭdismo; il freudismo ha 

costretto le religioni all’autoanalisi: freŭdismo devigis religiojn al memanalizo. 

frigido: (fig) malvarma, neseksema, apatia, frigida, seksinerta, impotenta. 

frodare: fraŭdi, defraŭdi, prifraŭdi; frode: fraŭdo; per, con frode: fraŭde, 

trompe. 

frontale, di suore: fruntotuko, fruntumo; (arch): frontono. 

fronte: (arch) fronto. 

frontone: (arch) frontono. 

frumento: tritiko; farina di -: tritikfaruno; pane di -: pano el tritiko, tritikpano; 

per l’eucaristia è prescritto il pane di -: por konfekcii eŭkaristion estas 

bezonata kaj preskribata tritikpano. 

frutto: frukto; il - proibito: la malpermesita frukto; Eva spiccò il - (dell’albero 

della conoscenza del bene e del male): Eva prenis la frukton (de la 

arbo de la sciado pri la bono kaj malbono); i dodici frutti dello Spirito Santo: 

la dekdu fruktoj de la Sankta Spirito (1 Amo, 2 Ĝojo, 3 Paco, 4 Pacienco, 5 

Afableco, 6 Boneco, 7 Indulgenco, 8 Mildeco, 9 Fideleco, 10 Humileco, 11 

Sindeteno, 12 Ĉasteco; fruttuoso: frukta, fruktodona, fruktoriĉa; fruttare: 

frukti; frutti spirituali: spiritaj fruktoj. 

fu 

FUCI (Federazione Universitaria Cattolica Italiana): FUCI (FUKI). 

fuga: fuĝo, eskapo; la - dall’Egitto, epopea e storia, è diventata simbolo di 

ciò che Dio fa per l’uomo: la fuĝo el Egiptio, epopeo kaj historio, fariĝis smbolo 

de tio kion Dio faras por la homo. 

fuggire: fuĝi, forfuĝi, forkuri; - i pericoli: fuĝi de la danĝeroj; - la tentazione: 

forkuri tenton, forkuri de tento, eviti tenton; - dal male: forfuĝi el la malbono; 

- dai propri rimorsi: forkuri de siaj rimorsoj. 

Fulgenzio (np): Fulgento. 

fulloniani: (st.e) fulonanoj. 

fulminare: fulmi; scagliare una scomunica: lanĉi, ĵeti ekskomunikon, ekskomuniki, 

anatemi. 

fumata bianca / nera al Conclave: blanka / nigra fumaĵo (fumado) (= Papo 

jam aŭ ne jam elektita), (fig): sukceso, malsukceso (celtrafo, celmaltrafo). 

funerale: sepulto, funebro, enteriga ceremoniaro; benedizione del -: funebra 

rito; cantori o partecipanti al -: funebrantoj; celebrante del -: funebranta 

pastro; fare un -: funebri; messa del -: funebra meso; funebre: funebra, ĉerka; 


funerario: tomba. 

fungere da: roli kiel, funkcii kiel; - prete: roli kiel pastro. 

funzione: funkcio; - religiosa: diservo, religia aŭ liturgia ceremonio, celebro 

honore al; - della lavanda dei piedi: piedlava rito; - di capro espiatorio: 

roli kiel propeka kapro; - di sostituto: funkcio de anstataŭanto. 

fuoco: fajro; su loro apparvero lingue di fuoco: sur ili aperis flamlangoj 

(langoj kvazaŭ el fajro. Agoj 2,3); Egli vi battezzerà nello Spirito Santo e nel 

fuoco: Li vin baptos per la Sankta Spirito kaj per fajro; - simbolo di Cristo (liturgia 

pasquale): fajro simbolo de Kristo (paska liturgio); - di campo (scout): 

tendofajro, fajrrito, bivakfajro; spegnere, soffiare sul -: estingi, blovi en la 

fajro; vigili del -: fajrobrigado; Laudato si’, mi Signore, per frate Focu, per 

lo quale ennallumini la nocte: ed ello è bello et iocundo et robustoso et forte: 

Laŭdata estu, mia Sinjoro, pro frato Fajro per kiu vi lumigas la nokton; kaj ĝi 

belas kaj gajas kaj robustas kaj fortikas. 

fuori del matrimonio: ekstergeedzeca. 

fuori le mura: ekster la muregoj (kie troviĝas la romaj bazilikoj). 

furto: ŝtelo; furtarello: ŝteleto. 

fusciacca panno che sovrasta la croce delle confraternite: brodita drapo. 

fusione: fuzio, kunfandiĝo; - di religioni: kunfandiĝo de religioj; la non - 

delle religioni non danneggia l’unione tra i popoli alla stessa maniera che 

non danneggia la non - delle lingue: la nekunfandiĝo de religioj ne damaĝas 

la homaran unuiĝon same kiel la nekunfandiĝo de etnaj lingvoj ne damaĝas la 

homan kunvivadon. 

fustigazione: skurĝado, vipado; fustigare: skurĝi, vipi; fustigare i vizi: vipi 

la malvirtojn. 

futuro: estonteco, futuro; - condizionato: kondiĉa futuro, kondiĉa estontaĵo; 

non totalmente il - sta nelle mani di Dio, anche nelle mie: ne tute la estonto 

staras en la manoj de Dio, ankaŭ en la libera volo de homo; in -: estontece, 

onte. 

futurologo: futurologo; il profeta biblico non è un futurologo: la biblia profeto 

ne estas futurologo. 


G 

ga 

Gaetano (np): Kajetano. 

Gaia: (divinità precosmica della mitologia) Gaja, (natura-terra) Gaja; con 

il termine - alcuni intendono riconoscere alla natura connotati divini: per la 

termino Gaja iuj intencas atribui al la naturo diajn karakterizojn. 

gay: (s) gejo, samseksemulo, (a) geja, samseksema; al femminile: gejino. 

Galati: (SS) Galatoj; la lettera ai -: la letero al la Galatoj (de sankta Paŭlo). 

galero: kardinala bireto. 

Galilea: Galileo; della -: (a) galilea, (s) galileano; - delle genti: plurpopola 

Galileo 

Galileo (np): Galileo; il Galileo (Gesù): Galileo; Galileo Galilei: Galilejo; 

galileiano: galileja; moto galileiano: galileja movo. 

galleria: (per esposizioni) galerio; - vaticana, diocesana: vatikana, dioceza 

galerio. 

gallicanesimo (la chiesa di Francia professava un contrastato parziale diritto 

di indipendenza dal Sommo Pontefice): (st.e) galikanismo; gallicano: 

(r) galikana rito; gallicanista: (a) galikanema, (s) galikanemulo; il - ha 

indebolito il cattolicesimo francese: galikanisno malpliigis la katolikan 

influon sur la franca socio. 

gallismo: aminduma iniciatemo, morproponemo, amormontremo. 

gallo: koko; fare il -: kokumi; il - oggi non canterà prima che tu abbia dichiarato 

di non conoscermi (Lc 22,34): koko ne krios hodiaŭ, antaŭ ol vi malkonfesos, 

ke vi min konas. 

gamete: gameto. 

garantista: garantiisma; il diritto canonico è -: la eklezia juro estas garantiisma. 

garanzia: garantio, garantiaĵo; - della fedeltà di Dio alle sue promesse è la 

morte di Gesù in croce: garantio de la dia fideleco al kristaj promesoj estas la 

ties krucmorto; - per l’eternità: garantio por la eterna vivo. 

gas: gaso; gasare (avvelenare col -) gasumi; gasarsi (fig): ekscitiĝi; camere 

a -: gasumigaj ĉambroj. 

Gaspare (np): Gasparo. 

Gastone (np): Gastono. 


Gaudenzio (np): Gaŭdenco. 

gaudio: ĝojo; - di vivere: vivĝojo; Dio è il - del cristiano: Dio estas la ĝojo 

de kristano; la buona nuova di grande -, che sarà per tutto il popolo: la bona 

sciigo de granda ĝojo, kiu estos al la tuta popolo (Luko 2); Dio è il sommo -: 

Dio estas la plejalta ĝojo; gaudioso: ĝoja; misteri gaudiosi: ĝojaj misteroj. 

Gaudium et Spes dichiarazione del Vaticano II sui rapporti della chiesa 

con il mondo moderno: Gaudium et Spes (GS), Ĝojo kaj Espero. 

ge 

Gedeone (np): Gedeono. 

geenna (la valle dove durante il regno di Giuda si facevano sacrifici umani 

e anche per questo riservata alle immondizie sempre sotto fuoco: geheno; 

(fig): (biblia metaforo de la) infero. 

Gelasio (np): Ĝelazo. 

gelosia: ĵaluzo; geloso: (a) ĵaluza, (s) ĵaluzulo; esser geloso: ĵaluzi; avere - 

di qualcuno: ĵaluzi pri (kontraŭ) iu, envii ion al iu, suferi pro alies bonŝancoj; 

il Signore è geloso di voi: la Sinjoro ĵaluzas pri vi. 

Geltrude (np): Geltruda. 

Gemma (np): Gema. 

gendarme pontificio: papa ĝendarmo; gendarmeria pontificia: papa ĝendarmaro. 

gender: (dall’inglese: = genere, immaginato come la piattaforma presessuale 

da cui il diritto di scegliere la propria specializzazione sessuale): genro, 

nefiksita natura stato, bazo de la elektota sekseco. (Koncepto aranĝita por 

pravigi intersamsekseman geedzigon). 

gene: geno; i geni del DNA, nell’uomo, si perfezionano con l’evoluzione o 

soltanto si rivelano in essa?: ĉu la genoj de la homa DNA perfektiĝas pere de 

la evoluo aŭ ili nur riveliĝas dum ĝi?; mappare i geni umani: mapi la homajn 

genojn; genetico: (a) genetika. 

genealogia: genealogio; - di Gesù, secondo i vangeli: genealogio de Jesuo 

laŭ evangelioj (76 generacioj ĉe Luko, 46 ĉe Mateo); le genealogie evangeliche 

hanno un significato teologico, non storico: la evangeliaj genealogioj 

(genealogiaj arboj) pli ol historian havas teologian signifon. 

generale: (a) ĝenerala, komuna; confessione -: ĝenerala konfeso; capitolo 

-, generalizio: ĝenerala kapitulo; superiore, superiora -: generalo, generala superul(in)o; 

generalizzare: ĝeneraligi; generalizzazione: ĝeneraligo, komunigo. 

generare: kocip(ig)i, generi, produkti, estigi, naski; il Padre eternamente 

genera, il Figlio è eternamente generato: la Patro eterne generas, la Filo e- 


terne generatas; - per clonazione: generi per klonado; generarsi, autogenerarsi: 

sin generi; capace di -: generipova. 

generazione: (generare): generado naskado; (essere generato): generiĝo, 

naskiĝo; - spontanea: spontana generiĝo; la - spontanea non à stata constatata 

e neppure suscitata: la spontana generiĝo estis nek konstatata nek ebligita; 

la - spontanea non contraddice la creazione: la spontana generiĝo ne 

malakordiĝas kun la dia kreado el nenio; (discendenza): generacio. 

generosità: oferemo, malegoismo, grandanimeco, malavareco, nobleco; (ricompensare): 

rekompensi malavare; generoso: kuraĝa, donacema, oferpreta, 

malavara, grandanima, nobla. 

genesi: genezo, deveno, kreiĝo; - di una parola: genezo de vorto; Genesi 

(SS): Genezo; genetica (da Genesi): geneza, (da genetica) genetika. 

genetica studio dei geni di tutte le specie: (s) genetiko, (a) genetika; ingegneria 

-: genetika inĝenierio, gen-tekniko; manipolazione -: manipulado de 

genoj, genmanipulado. 

Genezaret: Genezareto. 

genio nume domestico: ĝenio, genio, elfo, geo; - tutelare: protekta ĝenio; - 

del luogo: loka protektanta ĝenio; (qualità umana): genio, (talento) talanto; 

persona di -: geniulo. 

genitale: (a) genera; organo -: generilo; genitalità: genera forto, genera matureco; 

rinunciare alla genitalità (celibato): rezigni pri generado. 

genitore un genitore: patr(in)o; i genitori: gepatroj. 

genitrice: naskintino. 

Gennaro (np): Januaro. 

genocidio: genocido, sistema ekstermo de tuta gento; - degli ebrei, degli 

armeni, dei kulaki: genocido de la hebreoj, de la armenoj (armengenocido), de 

la kulakoj. 

Genoveffa (np): Ĝenoveva. 

genti: (SS) nacianoj (gentoj, popoloj); l’apostolo delle -: la apostolo de la 

nacianoj (S. Paŭlo). 

gentile pagano: idolano, naciano; affabile: afabla, ĝentila, dolĉa; persona 

-: ĝentilulo; gentilità: idolanaro. 

gentilizia: nobelfamilia; cappella -: nobelfamilia kapelo. 

genuflessione (inginocchiarsi): genufleksiĝo (genuflekso); genuflettere: 

genufleksiĝi, genufleksi; genuflessorio: preĝoseĝo, preĝbenko. 

Geova (nome biblico di Dio nella dizione dei Testimoni di -): Jehovo, Javeo. 


Geppetto: Ĝepeto; il – della favola “Le avventure di Pinocchio” ha le caratteristiche 

della paternità divina: Ĝepeto, en la Pinokja fabelo, bildiĝas 

(senintence de la aŭtoro) per karakterizoj de la dia patreco; gli esperantisti 

con l’Esperanto come Geppeto con Pinocchio: esperantistoj kun Esperanto 

kiel Ĝepeto kun Pinokjo (ambaù dorlotas repuŝiton).. 

gerarchia: hierarkio, suvereneco de la sanktaĵoj; - della chiesa: ĉefekleziularo, 

ekleziĉefularo; elevato nella - ecclesiastica: levita al la eklezia hierarkio 

rango; - angelica: anĝela hierarkio, anĝela ĥoro; gerarchico: hierarkia; via 

gerarchica: instancvojo; gerarchizzare: hierarkigi. 

Gerardo (np): Gerardo. 

Geremia: Jeremio, Jeremia; le Lamentazioni di -, le geremiadi: la plorkantoj 

de Jeremio, la jeremiadoj. 

gerente: administranto; vice -: vic-administranto, asistanto. 

Gerico: Jeriĥo. 

Germano (np): Ĝermano. 

germoglio: burĝono, ŝoso, sproso; - della casa di David: ŝoso de David, 

sproso de la Davida familio. 

Gertrude (np): Gertruda. 

Gerusalemme: Jerusalemo; gerosolimitano: Jerusalemano; Gerusalemme 

Celeste (simbolo dell’abitare presso Dio): ĉiela Jerusalemo. 

Gervasio (np): Gervaso, Gervazo. 

gesta le gesta: heroaĵoj. 

gestatoria sedia -: portebla seĝo. 

Gesù Cristo: Jesuo (Jezuo) Kristo, Jesu-Kristo, Jesuo Mesio; per gli islamici 

- è nato verginalmente da Maria: por la islamanoj Jesuo Kristo naskiĝis 

virge el Maria; Gesù Bambino: Jesuo-infaneto, Jesuinfano; in Lui (nel Signore 

Gesù) sono state create tutte le cose” (Col 1,16): “ĉar en li estis kreita ĉio 

ekzistanta”; - Signore del tempo e della storia: Jesuo Kristo Sinjoro de la 

tempo kaj de la historio; secondo la religione islamica - non è figlio di Dio e 

non è morto in croce: laŭ islama religio Jesuo Kristo estas nek Difilo nek 

mortis krucumita (laŭ surao 5). 

gesuita: jezuito, membro de la Kompanio (Societo) de Jesuo; -(fig): jezuito, 

hipokrito, artifikanto; disquisizioni da -: jezuitaj artifikaĵoj; più ipocriti fai 

i gesuiti più facile diventa respingere le loro argomentazioni in difesa della 

chiesa: ju pli vi faras hipokritoj la Jezuitojn des pli facilas malklarigi iliajn 

argumentadojn defende de la eklezio; soppressione dei gesuiti: nuligo de la 


jezuita ordeno. 

gesuitico: jezuita; contegno -: jezuita sinteno; gesuitesco: jezuiteca. 

gesuitismo: jezuitismo, (fig) spirita rezervismo (nPIV), senmorala ruzeco (je 

kiu estis kulpigita la jezuitaj instruado kaj konduto por bremsi kaj malhelpi 

ties agadon celantan al defendo de la katolika eklezio). 

Gesummaria: Jesuomaria, Sankta Kristo. 

Gesummio: Jesumia. 

Getsemani: Getsemano. 

gettare: ĵeti; - l’abito: senfrokiĝi; - le reti: retĵeti; (fig): anonci evangelion. 

gh 

ghetto:getto, geto, judejo, juda kvartalo; (fig): fermiteco, mensa mallarĝeco; 

(fig) vivere in un -: vivi en geto, vivi izolite. 

ghettizzare: getigi, izoligi; - i cristiani: getigi (izoligi, ignorigi) kristanojn; 

ghettizzarsi: getiĝi, izoliĝi. 

gi 

Giacinto, -a (np): Hiacinto, Hiacinta. 

Giacobbe, Giacomo (np): Jakobo, Jakob; Giacomina: Jakobino; - Minore, 

- Maggiore: la Minora, la Maĵora Jakobo; la lettera di -: la letero de Jakobo. 

giacobinismo dottrina dell’ala radicale della rivoluzione francese estremamente 

anticlericale: jakobenismo; giacobino: (a) jakobena, (s) jakobeno; leggi 

giacobine (quelle promulgate in Italia nel trienno 1796-99): jakobenaj 

leĝoj. 

giacobiti: (st.e) jakobitoj. 

giaculatoria: (ek)preĝeto, preĝalvoko. 

Giainismo religione dell’India che mira alla salvezza senza la mediazione 

di dei e della casta sacerdotale e con la pratica della non-violenza: Ĝainismo: 

giaina, giainista: (a) ĝaina, (s) ĝainano, ĝaino. 

Gianicolo: Janikolo. 

giannizzero: janicero, (fig) zeloto, fanatikulo. 

Giansenio: Janseno; gianseniano (st.e): jansena. 

giansenismo dottrina teologica caratterizzata da una rigorosa concezione 

personalistica e deterministica della grazia divina: jansenismo; giansenista: 

jansenisto; croce giansenista: jansenisma kruco, ipsilona kruco. 

giardino: ĝardeno; - dell’Eden: edena gardeno; “Dio passeggiava nel - 

alla brezza del giorno” (Gn 3,8): Dio marŝis en la ĝardeno dum la 

malvarmeto de la tago. 

Gino, -a (np): Ĝino, Ĝina. 

ginocchio: genuo; in - (genuflessi): genue; stare in -: genui; cader in -: ek- 


genui, genuiĝi; piegare il -: genufleksi; a un -: unugenue; a due ginocchia: 

surgenue. 

Giobbe: Job(o), Jiob, Ijob. 

giocare: ludi; - d’azzardo: hazardoludi; scommettere: vetludi, riski; - tutto 

lo stipendio: vetludi la tutan salajron; - fino a perdere averi e dignità morale: 

vetludi (hazardoludi) ĝis la perdo de la havaĵoj kaj morala digneco. 

gioco: ludo; fare giochi di prestigio: ĵongli, prestigiti; - d’azzardo: hazardoludo; 

giochi del circo: batalludoj; mettere in - la vita eterna: riski la eternan 

vivon. 

Giocondo, -a (np): Jukundo, Jukunda; non scambiarmi per Giocondo: mi 

ne havas surskribon “stultulo”; (a) giocondo: gaja, ĝoja. 

gioia: ĝojo; esser trasportato dalla -: ĝojegi, jubili; grido di -: ĝojkrio; gioire: 

ĝoji; gioioso: ĝoja, gaja. 

Giona: Jono; parabola universalistica del libro di -: universalisma parabolo 

de la libro Jono. 

Giordano fiume e (np): Jordano. 

Giorgio (np): Georgo. 

giornata: (plen)tago; - lavorativa, festiva: labortago, festtago; - della pace 

(il primo dell’anno con un tema annuale fissato dal papa): porpaca tago; - ecologica: 

porekologia tago; - di lotta: lukt(plen)tago; - sacerdotale: porsacerdota 

tago. 

Giornata dell’amicizia ebraico-cristiana: Tago de la hebrea-kristana amikeco 

(17 de Januaro). 

Giornata della (per la) Vita: Tago por la Vivo; la - promuove il rispetto assoluto 

per ogni stadio della vita: la Tago por la Vivo disvastigas senresceptan 

respekton pri ĉiu stadio de la homa vivo. 

Giornata della Vita Consacrata (2 febbraio): Tago de la konsekrita vivo. 

Giornata delle comunicazioni sociali: Tago de la socialaj komunikadoj 

(komunikiloj). 

Giornata mondiale della gioventù (Gmg): Monda Tago de la junularo (iniciate 

de la papo). 

Giornata mondiale del malato (Gmm. 11 febbraio): Monda Tago de la malsanulo 

giorno della memoria stabilito dalla legge per ricordare un genocidio(27 

gennaio): prigenocida memortago, rememora tago; - del genocidio degli ebrei: 

prihebrea shohaa rememortago, memortago pri la genocido de la hebeoj; 


- degli infoibati: prienfojbita memortago, memortago pri enfojbitaj italoj (10/2); 

- del genocidio degli Armeni: memortago pri la kontraŭarmena genocido; - dei 

nuovi martiri cristiani (24 marzo, anniversario dell’uccisione del vescovo Romero): 

memortago pri novaj kristanaj martiroj. 

giorno del Signore: (festa) la tago por la Sinjoro, (il giudizio di Dio) la juĝa 

tago, la tago de la Sinjoro. 

giorno di ritiro: tago de retiriĝo, medita tago. 

Giosafat: Jozafato. 

Giosuè (np): Josuo. 

Giovacchino (np): Joakimo. 

giovachimismo, gioacchimismo (dottrina profetica-apocalittica sviluppatasi 

sui testi di Gioacchino da Fiore): Joakimismo; gioachimita: joakimito. 

giovane: (a) juna, (s) junulo, junulino; giovanilismo: (agire come i 

giovani) (afektita) juvecemo, (tendenza ad approvare le novità giovanili): 

junulemo. 

Giovanna: Johanino, Johana; la leggendaria papessa -: la legenda papjohana, 

papino Johana. 

giovanneo: johana, johaneca, (fig) impregnita je johana inspiriteco 

Giovanni (np): Johano; - è il suo nome (Lc 1,63): Johano estas lia nomo; le 

lettere di -: le leteroj de Johano; - Battista, Nepomuceno, Crisostomo, della Croce, 

di Dio: Johano la Baptisto, Nepomuka, Krisostomo, de la Kruco, de Dio. 

Giove: Jupitero, Jovo, Zeuso; - padre degli uomini e degli dei: Jovo patro 

de la homoj kaj de la dioj; - pluvio: Jovo pluviganta (ŝtormsinjora); per -: per 

Jovo! 

giovedì santo: sankta ĵaŭdo. 

Gioventù Cattolica: Katolika Junularo. 

Girolamo: Hieronimo; san - iniziatore della Vulgata: sankta Hieronimo iniciantinto 

de la Vulgato; girolamiti: (st.e) hieronimoj. 

giubileo: jubileo; giubilare (a): jubilea. 

giubilo: jubilo; giubilare: jubili, ĝojegi, ekzalti; (mettere in pensione): emeritigi, 

(fig) likvidi, forigi; giubilato: (a) emerita, pensiita, (s) emerito, pensiito, 

(fig) forigita, forigito; giubilazione: pensiigo, (fig) likvido, forigo. 

Giuda (np): Jehuda, Jehudo; -Taddeo, - Iscariote: Judaso Tadeo, Judaso Iskarioto; 

- (nazione ebrea posteriore all’esilio babilonese): Judeo; - (regione): 

Judujo, Jehudujo. 

giudaico: juda; epoca giudaica (alcuni secoli prima di Cristo): juda epoko; 


giudaistico: novjuda, novhebrea; testo giudaico (non biblico): juda (nebiblia) 

teksto; epoca giudaistica (dopo l’avvento del cristianesimo): novjuda (diasporhebrea) 

epoko. 

giudaizzante(tra la prima generazione cristiana di etnia ebraica alcuni ritenevano 

obbligatoria la legge mosaico/ebraica per il cristiano): judaizanto, 

judisto, judismemulo; giudaizzare: judaizi; rendere di religione ebraica: judaigi, 

prozeliti. 

giudeo: judo, hebreo; giudaico: judeca; giudaismo: judaismo; giudaizzante: 

(a) judmora, judizanta, (s) judaizanto. 

giudeocristiano (cristiano influenzato dal giudaismo): judokristano. 

giudicare: (pri)juĝi; non giudicare e non sarai giudicato: ne juĝu kaj ankaŭ 

vi ne estos juĝata; il “non giudicare” evangelico equivale a non condannare 

colui che tu ritieni in colpa: la evangelia “ne juĝu” ordonas ne kondamni 

kiun vi taksas kulpa. 

giudice: juĝisto; Dio è anche -: Dio estas ankaŭ juĝisto; - di prima, seconda 

istanza: unua(dua)instanca juĝisto. 

Giudici: (SS) Juĝistoj. 

giudizio: juĝo, verdikto; - finale, universale: lasta, universala (mondofina) 

juĝo; - particolare: persona juĝo; - di Dio: Divolesplorado, ordalo, Dia juĝo; 

- temerario: senpripensa, senkaŭza prijuĝo; capacità di -: juĝokapablo; buonsenso: 

prudento, saĝo; senza -: (persona) malprudento. 

Giuliano -a (np): Juliano, Juliana; calendario giuliano: julia kalendaro. 

Giulio, -a (np): Julio, Julia. 

giullare: menestrelo, ĵonglisto, kortega burleskulo. 

Giunone: Junona. 

giunta diocesana: adjunktaro, dioceza komisiono. 

giunte mani -: kunmetitaj manoj. 

giuramento: ĵuro; falso, promissorio, suppletorio -: falsa, fideleca, anstataŭanta 

(kompletiga) ĵuro; legarsi con -: ĵurligi sin, priĵuri; tradire un -: ĵurrompi; 

il - evoca sacralità: ĵuro elvokas ion sanktecan. 

giurare: ĵuri, ĵuraserti, ĵurpromesi; - e spergiurare: ĵur-ĵuraĉi; - il falso: 

false ĵuri; - sul vangelo: ĵuri sur la evangelio; giurate di dire la verità, tutta la 

verità, nient’altro che la verità?: ĉu vi ĵuras ke vi diros la veron, la tutan veron, 

nenion krom la veron?; voi non giurate né per il cielo né per la terra: vi 

ne ĵuru nek per la ĉielo nek per la tero 

giuria: ĵurio, juĝantaro; - popolare (nei processi): popola ĵurio; già nei tri- 


unali dell’inquisizione stava un osservatore “laico” (incipiente giuria popolare?) 

incaricato di controllare se veniva osservata la procedura stabilita: 

jam en inkvizicia proceso agis “laiko” taskita kontroli kaj raporti pri la regulareco 

de la proceduro; giurato: ĵurano. 

giuridicismo tendenza a far risaltare gli aspetti giuridici nei rapporti con 

le istituzioni: jurismo, jurecismo; - di ambienti cattolici: jurecismo de kelkaj 

katolikaj medioj; giuridicistico: jurismeca (jureca). 

giurisdizione: jurpovo, juĝpovo, jurisdicio; competenza: kompetenco, fako; 

- episcopale: episkopa jurisdicio; potestà di -: jurpova rajto, juĝorajta 

povo; territorio di -: juĝdistrikto, juĝareo; giurisprudenza: jurisprudenco. 

Giuseppe (np): Jozefo, Jozefa; - dell’infanzia di Gesù: Jozefo, nutropatro 

de Jesuo, edzo de la beata virgulino Maria; (fig): laboristo, karpentisto; festa 

di san - lavoratore (primo maggio): festo de sankta Jozefo laboristo; Giuseppa, 

Giuseppina: Jozefa; giuseppini, giuseppine: (rel) jozefan(in)oj. 

giuseppenismo (diritto della stato di legiferare nell’ambito ecclesiastico): 

jozefismo; governo giuseppenista: jozefista regsistaro. 

giuspatronato: patroneca rajto, patronrajto. 

giustificare: (dimostrare, approvare) pravigi, (santificare): sanktigi, pardoni, 

(giustificarsi) senkulpigi sin, sin pravigi. 

giustificazione: pravigo, justigo, animsavo; l’uomo non può raggiungere 

la - per propria iniziativa: homo ne kapablas atingi la justecstaton per sia 

propra iniciato; “Egli ci salvò non in virtù di opere che avessimo fatte nella 

giustizia, ma secondo la sua misericordia (Tito 3,5)”: “ne per laboroj faritaj 

en justeco, kiujn ni mem farus, sed laŭ sia kompato, Li savis nin”. 

Giustiniano (np): Justiniano. 

Giustino, -a (np): Justino, Justina. 

giustizia virtù cardinale: justeco; - originale: origina sankteco; - commutativa, 

distributiva, legale: interŝanĝa, distribuita, leĝa justico (juro); - sommaria: 

senjuĝa ekzekuto; organismo: justico, justicaparato; palazzo di -: justica 

palaco; beati quelli che hanno fame e sete di -: feliĉaj estas tiuj, kiuj malsatas 

kaj soifas justecon; cancelliere, consigliere di -: kancelariano, justic-konsiliano; 

promotore di -: leĝogardisto; esecutore della -: leĝplenumanto; - sociale: 

socia (sociala) ordo; farsi -: venĝi. 

giustiziare: ekzekuti, punmortigi; basta -!: for mortkondamno!; giustiziere: 

ekzekutisto. 

Giusto 1 (np): Justo. 


giusto 2 conforme a giustizia: (a) justa, (preciso) ĝusta; (che coglie nel segno) 

trafa; (s): justulo; il - secondo la bibbia (colui che segue le disposizioni 

divine): biblia justulo (observanto de la dia volo); i giusti tra le nazioni (proclamati, 

in Israele, in Yad Vashem): la tranaciaj justuloj, justaj nacianoj; novantanove 

giusti che non hanno bisogno di penitenza: naŭdek naŭ justuloj 

kiuj ne bezonas penton; cosa giusta: justaĵo; dormire il sonno del -: dormi la 

dormon de justulo; richiedere il -: postuli la juston. 

gl 

globale: entuta, suma, kompleta; - in economia: globpolitika; - nelle scienze: 

globa. 

globalizzazione in economia: globaligo, globigo, kosmolitismo, novliberismo, 

globpolitika ekonomio, mondialiĝo; no-global, noglobalismo: kontraŭglobismo 

(novmovadoj ekstreme aŭ modere batalantaj kontraŭ ekonomia globalismo); 

fermare o governare la -?: ĉu malhelpi aŭ regi la globaligon? 

gloria: gloro; - di Dio, dei Santi: dia, sanktula gloro; - a Dio nell’alto dei 

cieli: gloro al Dio en la altoj; (parte della messa): “Gloro al Dio”, glorkanto; 

Gloria Patri: “Gloro al la Patro”, doksologio; - svelamento della presenza di 

Dio: gloro (dokso); - del cielo: gloro, glorkrono; Dio l’abbia in -: Dio lin savu!; 

tutti i salmi finiscono in -: ĉiuj psalmoj finiĝas per glorkanto; dare - a 

Dio: glori, glorigi Dion. 

gloriarsi: sin glori, fieri, paradi; - dei meriti altrui: sin glori pri meritoj de 

aliaj; insuperbirsi: malhumiligi, orgojliĝi, fieri. 

glorificare: glori; il Signore si glorifica nei suoi Santi: la Sinjoro gloriĝas 

per siaj sanktuloj; glorificate il Signore: gloru la Sinjoron; glorioso: glorinda; 

glorificazione: gloro, glorado, gloriĝo, gloraĵo; glorificato (corpo): gloriĝinta 

korpo. 

glossa: gloso; glossario: glosaro; glossatore: glossisto, komentariisto. 

glossolalia dono delle lingue: glosolalio. 

gn 

gnomo personaggio fiabesco di molte mitologie: gnomo, koboldo; (fig) 

persona capace e decisiva: gnomo. 

gnosi (st.e) (dualismo cosmico e antropologico): gnostiko, gnozo; - antica 

(trova disagio di fronte alla materialità del corpo) e - moderna (spiritualizza 

anche gli aspetti organici del corpo): antikva gnostiko (sentas ĝenon antaŭ la 

materiecon de la korpo) kaj nova gnostiko (spiritizas eĉ la organecaĵojn de la 

korpo); gnostico: (a) gnostika, (s) gnostikulo; gnosticismo: gnostikismo. 

go 

godere: ĝui, plezuri, ĝoji; - che Dio sia amato: ke Dio estas amata ĝojigas; 


- del male altrui è diabolico: diablece estas ĝui pro la malbono de aliaj; - nel 

profondo dell’anima: ĝoji en la animprofundo; - sessualmente: orgasmi. 

goel nel costume biblico, il parente (o legato da vincoli speciali) più prossimo 

della persona offesa: goelo, protektanto. 

gola: gorĝo; vizio capitale: malsobreco, manĝegemo; peccato di -: peko de 

malsobreco; l’abitudine al fumo riguarda gli eccessi del vizio della -: la kutimo 

fumi koncernas la malsobrecajn ekscesojn. 

Golgota: Golgoto. 

Golia: Goliato; (fig) giganto venkebla. 

golosità: frandemeco; goloso: frandema; (cosa ghiotta): frandaĵo. 

gonfalone: (bazilika) standardo. 

Gospel (canto religioso dei negri americani. Godspell = messaggio di Dio): 

gospelo (religia kantmuziko de usonaj negroj). 

gotico: (arch) gotiko, gotika. 

governatore dello Stato Pontificio: Vatikana Urbestro; - del Conclave: Konklavgardisto. 

governo: registaro, (fig) - delle passioni, di sé: sinregado, rego super sin 

mem, kondugvido. 

gozzoviglia: diboĉo, malĉasto; gozzovigliare: diboĉi, malĉasti. 

gr 

Graal, il santo Graal: Gralo; la leggendaria ricerca del -: la legenda priserĉado 

pri la sankta Gralo; la ricerca del - come tensione alla verità e all’innocenza: 

la priserĉado pri la sankta Gralo kiel tensio al la vero kaj al la senkulpeco. 

gradazione: gradacio; - (enfasi) crescente, decrescente: klimakso, malklimakso, 

(nelle prediche) predikkulmino. 

gradino: ŝtupo; - parte dell’altare: ŝtupo, suraltara ŝtupo. 

grado gerarchico: rango. 

graduale parte della messa: gradualo, graduala kanto; libro del -: gradualaro. 

graffito: grafito, grafitaĵoj; i graffiti cristiani delle catacombe: katakombaj 

kristanaj grafitaĵoj. 

gramaglie: funebra drapo, funebra vesto. 

grande: granda, vasta; - è il Signore: granda estas la Sinjoro; grandeggiare: 

pavi, paradi, elstari, grandumi. 

grande fratello: grandafrato, (fig) granda kaŝita okulo ĉiospionanta; (simbolo 

del tiranno): granda frato ĉion tirane kontrolanta; spettacolo televisivo, 


in cui si accetta che la telecamera agisca da - mostrando ogni aspetto della 

vita: pertelevida ekshibicia sinmontrado. 

grandezza: grandeco; la - di Dio: la grandeco de Dio. 

grandioseggiare: grandiozi, paradi, elstari, grandumi; grandiosità: grandiozeco; 

grandioso: grandioza. 

Grand’Oriente (della Massoneria): Framasona Granda Oriento; Maestro 

del -: ĉefmajstro de Granda Oriento. 

grasso: (di cibo) graso, (di persona) dikeco; mangiare di -: grasmanĝi; giorno 

di -: vianda tago; discorso -, parola grassa: malĉasta, vulgara, triviala, 

maldeca parolado, ŝoka vorto. 

grata: krado; - della clausura, del confessionale: klaŭzureja, konfeseja krado; 

munire di grate: (ĉirkaŭ)kradi, kradumi. 

gratis (lat): senpage; - et amore Dei (lat): tute senpage pro am’ al Dio; Dio 

ha creato il mondo -: Dio kreis la mondon senpage (pro amo). 

gratitudine: dankemo; nutrire - verso Dio e i genitori: dankemi al Dio kaj 

gepatroj. 

gratuità: senpageco; - divina: dia proamo; gratuito: senpaga; grazia gratuita: 

proama graco. 

gravare la coscienza: pezigi, imputi la konsciencon. 

grave incomodo: (dir) granda ĝeno, malfacilaĵo, malhelpo. 

gravidanza: gravediĝo, gravedeco. 

grazia (favore divino): graco, digraco, difavoro, spirita helpo, nemeritita de 

la ricevanto, por la spirita saniĝo; - attuale, originale, santificante, efficace, 

preveniente, conseguente, cooperante, sufficiente: aktuala, originala, sanktiga, 

efika, preventa (antaŭgarda), postpreventa, kunaganta, sufiĉa graco; essere 

in - di Dio: esti en la dia graco; ispirazione, soffio della -: gracinspiro; - di 

stato: faka digraco, oficgraco; mezzo di -: gracrimedo; - finale o di perseveranza: 

fina graco; trovar - davanti a Dio: trovi favoron ĉe Dio; anno di -: favorjaro; 

Sua Grazia (appellativo del Primate Anglicano): Lia Graca Moŝto; 

gratitudine: dankemo, (cortesia) afableco, (bellezza) beleco; rendere grazie: 

dankemi; leggiadria: gracio, ĉarmo; concessione: indulgo; essere nelle grazie 

di qualcuno: esti favorata de iu. 

Grazia (np): Gracia; le tre Grazie: (in Roma) la tri Gracioj, (in Grecia) la 

tri Karitoj. 

Graziano -a (np): Graciano, Graciana. 

graziare: pardoni, indulgi, liberigi de la peno; graziato: indulgita, liberigita 


de la puno; graziato dal perdono dei peccati: pardonita pro la pento pri siaj 

pekoj; graziato da Dio e dagli uomini: favorata de Dio kaj homoj. 

grazie a Dio: dank’al Dio, estu danko al Dio; rendimento di grazie: dankopreĝo. 

greco dell’epoca antica: (s) heleno; - contemporaneo: greko; greca, lingua: 

greka, helena lingvo; rito - (nella chiesa greco-ortodossa): greka rito (en la 

grekortodoksa eklezio). 

gregge: ŝafaro, grego; (fig): parokanoj, paŝtataro; entrare nel - di Cristo: 

eniri en la gregon de Kristo; nella bibbia il popolo dei credenti è chiamato affettuosamente 

-: en la biblio la kredanta popolo estas ame nomata ŝafaro. 

gregoriano: gregoria; canto -, università -, calendario -: ĉanto gregoria, universitato 

gregoria, kalendaro gregoria; corso - di messe: gregoria messerio 

v. canto. 

Gregorio (np): Gregoro; - Magno: Gregorio la Granda; Ordine di S. -: Ordeno 

de Sankta Gregorio la Granda (rangoj: Granda Kruckavaliro, Komandoro 

kun medalo, Komandoro, Kavaliro). 

grembo: ventro, sino (brusto); benedetto il frutto del tuo -: benata la frukto 

de via ventro (Luko 1,40); il bambino ha esultato di gioia nel mio -: la infaneto 

ĝoje eksaltis en mia ventro; chiamato da Dio già nel - della madre: vokita 

de Dio jam en la patrina sino. 

grillo: grilo; il - sentenziante di Pinocchio ha le caratteristiche della coscienza 

morale: la predikanta grilo, en la pinokja fabelo, reprezentas la karakterizojn 

de la morala konscienco (Biffi). 

Gris (acronimo di Gruppo di ricerca e informazione sulle sette religiose): 

Gris, Grupo esplor- kaj inform-cela pri religiaj sektoj (novaj kaj malnovaj). 

grotte vaticane: vatikanaj (sub la sanktapetra baziliko) grotoj. 

grottesco decorazione parietale: (s) grotesk(aĵ)o; grottesca: (a) groteska; 

pittura, situazione grottesca: groteska pentraĵo, situacio kun io groteska. 

gruppo-famiglia: familio-grupo. 

gu 

guadagnare anche figurato: gajni, lukri. 

Guadalberto (np): Gvadalberto. 

guai avverbio: ve; - a voi!: ve al vi!; i “guai” evangelici: la evangeliaj veoj; 

sventure: malfeliĉaĵoj. 

guanti pontificali chiroteca: pontifikaj gantoj, kiroteko. 

guardamalati: (rel) flegistoj. 

guardia: gardisto, gardistaro; - nobile del papa: nobelgardistaro de la Papo; 


(attualmente): honora gardistaro; guardia svizzera: papa svisa gvardio, svisa 

gardistaro de la Papo. 

guardiano: gardanto; padre -: gardanta patro (en franciskanaj fratioj), monaĥeja 

superulo, konventestro; guardie adoratrici: (rel) fidelaj adorantinoj. 

guarentigie: garantioj; legge delle - (legge con cui il Regno d’Italia nel 

1871 unilateralmente riconosceva alla Santa Sede e al Papa sovranità sul 

Vaticano e la estraterritorialità del Laterano e Castel Gandolfo): leĝo de la 

garantioj. 

guarigione: resaniĝo, (dare la salute) resanigo; le guarigioni operate da 

Gesù sono contemporaneamente corporali e spirituali e non escludono l’efficacia 

dell’azione interpsicologica: la sanigoj efektivigitaj de Jesuo estis samtempe 

korpaj kaj spiritaj (liberiĝo per la pento) kaj ne ekskludas la intervenon 

de la reciprokaj psikfaktoroj. 

guarire: sanigi; Gesù guariva per rivelare lo scopo del suo ministero: Jesuo 

sanigadis por ke estu elmontrataj la celoj de sia agado. 

guelfi e ghibellini: gelfoj kaj gibelinoj; di solito i guelfi erano per il papa e 

i ghibellini per l’imperatore: kutime la gelfoj partianiĝis por la papo dum la 

gibelinoj por la imperiestro. 

guerra: milito; - ingiusta, giusta, totale, globale, psicologica, mondiale, locale, 

diffusa, dissimulata: agresa, defenda, totala, globa, psikologia, tutmonda, 

vasta, maskita milito; discussione sulla liceità della - preventiva (quando 

è certa l’imminente aggressione): diskuto pri la liceco de antaŭgarda, preventa 

milito; - di religione: milito religie motivita, milito por religia hegemonio, 

milito religie pretekstata; repulsione di fronte a “- santa” (per dovere di fede): 

repuŝo (abomeno) de la koncepto de milito “sankta”; le crociate furono 

guerre di religione?: ĉu krucmilitoj estis militoj religie motivitaj?; l’atteggiamento 

del cattolicesimo nei riguardi della - lungo i secoli ha subito cambiamenti: 

laŭ jarcentoj la sinteno de katolikismo rilate militon ŝanĝiĝis. 

Guglielmo -a, Guglielmina (np): Vilhelmo (Gulielmo), Vilhelma; guglielmiti: 

(st.e) vilhelmanoj. 

Guide Italiane (scoutismo): Italaj Skoltinoj. 

Gustavo (np): Gustavo. 


H 

ha 

habeas corpus (lat): rajto pri fizika libereco (“ke la supozita krimulo 

disponu pri sia korpo”). 

habemus papam (pontificem) (lat): ni havas la Papon. 

habitué: frekventanto. 

habitus (lat) condizione abituale: teniĝo, konstanta sinteno, ekkutimo; ha l’- 

della virtù, del vizio: alkutimiĝinto al virto, al malvirto. 

hallesismo: halesismo. 

Halloween: Halloween, fantomoj; festa di - (vigilia di Ognissanti, dall’inglese 

“All Hallow Even” = serata di Ognissanti): fantomfesto, reaperantojtago, 

Halovino, Sanktulvespero, Vespero de ĉiuj Sanktuloj; - banalizza la festa 

di Tutti i Santi: Halovino banaligas la Sanktularan Feston. 

handicap: handikapo; portatore di -: handikapulo, handikapportanto; disabile 

(per handicap): nelertulo, netaŭgulo; diversamente abile (per handicap): 

alimanierlertulo, alimaniertaŭgulo, (malsamlertulo, malsamtaŭgulo). 

Harmaghedon, Armaghedon: Har-Magedono (loko kie simbole okazos la 

fina venko de Dio; laŭ atestantoj de Jehovo temas pri nesimbola loko. Ap 

16,16). 

hasidismo (chassidismo): ĥasidismo; hasidico: ĥasida. 

he 

Hegel: Hegel; hegeliano: hegelano; hegelianismo: hegelismo (laŭ kiu religio 

estas nur momenta kaj forlasinda aŭ forlasota ŝtupo por memenmanentiĝo 

en la Supera Esto-Ideo). 

Heidelberg catechismo di -: Heidelberga Katekismo (protestanta). 

hi 

Hillel: Hilelo; le sette regole di -: la sep hilelaj metodaj reguloj (1. Inferenco 

el kio estas malpli grava al kio estas pli grava, kaj inverse. 2. Inferenco laŭ 

analogieco. 3. Kungrupigo de afinaj elementoj laŭ iu interpreta principo, kiu 

validas precipe por unu el ili. 4. Simila kungrupigo en kiu la principo validas 

por du elementoj. 5. Inferenco el apartaĵo al ĝeneralaĵo, kaj inverse. 6. Ekzegezo 

per simila elemento, citaĵo aŭ eltiraĵo. 7. Inferenco laŭ kunteksto; hillelismo: 

hilelismo (unua formo de la Zamenhofa homaranismo, adresita precipe 

al la diasporaj judoj); la regola d’oro di - (massima morale presente in molte 

culture): la Hilela or-regulo (Kio ne estas agrabla al vi tion ne faru al alia, ce- 


teraĵoj estas nur komentario); la regola d’oro non esprime tutta la morale del 

saggio credente ebreo -: la Hilela or-regulo ne esprimas la tutecon de la moralo 

de la Dikredanta hebrea saĝulo Hilel; la regola d’oro di - e quella di Gesù 

si equivalgono solo apparentemente perché per Gesù si deve amare gli 

altri come Dio li ama: la or-regulo de Hilel kaj tiu de Jesuo (Ĉion ajn do, kion 

vi deziras. ke la homoj faru al vi, vi ankaŭ faru al ili” (Mt 7,12) nur unuavide 

similas ĉar laŭ Jesuo oni devas ami la aliajn kiel Dio ilin amas. 

Hillelismo di Zamenhof: Zamenofa Hilelismo (nesistema morala instruo 

inspirita de nesistema morala okaza principo de Hillel); la morale dell’- si differenzia 

da quella cristiana: questa, oltre che sulla simpatia verso l’uomo, si 

fonda sulla dignità dell’uomo perché immagine di Dio e redento da Cristo: la 

hilelista moralo de Zamenhof diferencas el tiu kristana: tiu ĉi, krom sur simpatio 

al la homo, baziĝas sur la digneco de la homo bildo de Dio kaj elaĉetita 

de Kristo. 

hippy, hippie: (s) hipio; (a): hipia; controcultura -: hipia kontraŭkulturo. 

Hitler: Hitler, Hitlero; hitleriano: hitlera, hitlerano. 

ho 

Hodigitria (colei che indica la strada: Madonna in piedi con Bimbo sul 

braccio sinistro): Hodigitria Madono, Hodigitrjo. 

honorem ad honorem (ricevere la laurea ad -): honordoktoriĝi; dottore - 

(honoris causa): honordoktoro. 

hu 

Humani Generis (lat): dell’Umano Genere (la Redenzione). Enciclica di 

Pio XII sui problemi che l’evoluzione della specie umana pone ai credenti 

cattolici: Pri la homa specio (Encikliko de Pio la XII pri la problemoj religiaj 

elstarigitaj de la hodiaŭa teorio pri specievoluado). 

Hus: Hus; husita (ussita): husano. 


I 

ia 

iam fetet (lat): puzza già! (Dal racconto della risurrezione di Lazzaro, 

(Giovanni 11,40. Detto o informazione o evento già risaputi e archiviati): 

jam odoraĉas, tio jam malnovas. 

ic 

icona: ikono; - immagine che rinvia al soprannaturale: ikono (bildo) kiu aludas 

al la dia sfero; venerazione delle icone: ikonkulto, ikonovenerado; Egli 

è - del Dio invisibile (Gal 1,15): li estas bildo de la nevidebla Dio. 

iconoclastia: ikonoforigo, ikonoklastio; iconoclasta: ikonoklasto, ikonrompisto. 

iconofilo: ikonofilo, ikono-amanto. 

iconografia: ikonografio; - cristiana dell’epoca di…: kristana ikonografio 

de la epoko de…; il culto iconografico ha favorito lo sviluppo delle arti dell’immagine: 

la bildokulto favoris al la kresko de bildoartoj. 

iconolatria: ikonadorado, idoleca ikonkulto; - e venerazione (ortodossa e 

cattolica) delle icone non sono la stessa cosa: ikonadorado kaj ikonvenerado 

(ĉe ortodidsuloj kaj katolikoj) ne samas. 

iconostasi: ikonostazo, ikonostaraĵo. 

id 

Ida (np): Ida. 

Iddio: Dio. 

idea di Dio: ideo pri Dio; diversi gradi dell’- (da potenza impersonale a 

essere superiore e indipendente e a persona trascendente…): diversgrada ideo 

pri Dio; l’- è sempre inadeguata (analogica): la ideo pri Dio estas ĉiam 

neadekvata (analogia). 

ideale non reale: idea; eccellente, grande: (a) ideala, (s) idealo; - cristiano: 

kristana idealo. 

idealeggiare: perdersi in vaghe e astratte idee: idealismi, idealumi, abstraktiĝi. 

idealismo: (fil) idealismo; molti sistemi idealistici contraddicono il cristianesimo: 

diversaj idealismaj filozofiaj sistemoj kontraŭas kristanismon; tensione 

alla perfezione: idealismo; insieme di aspirazioni: idealaro. 

idealista: idealisto; idealistico: idealisma. 

idealizzare: idealigi, sopiri al plejbono. 


identità: identeco, perfekta sameco; - tra essere e apparire: identeco inter 

esti kaj ŝajni; (fil) principio di -: principo de identeco; - sessuale: seksidenteco; 

carta di -: legitimilo, rekonkarto; indicare la professione religiosa nella 

carta d’-: signi la personan religian konfesion en la legitimilo. 

ideologia: ideologio; rifugio fuori della realtà: ideologio, elvojiga mensstrukturiĝo. 

ideologizzare: (giudicare secondo la base ideologica): ideologiigi, ideologi(um)i; 

(essere legati a premesse ideologiche indiscutibili): juĝi (laŭ)ideologie; 

a volte il cristianesimo viene rifiutato in ossequio ad una ideologia: 

foje kristanismo restas nekonsiderata pro obeo al iu ideologio; ideologizzato: 

ideologiema, ideologia; ideologizzazione: ideoliigo. 

idiomatico salterio -: nacilingva psalmaro. 

idola (lat) insieme di comuni pregiudizi: idola, (lat: idola fori) komuna antaŭjuĝaro, 

sendiskutaĵaro, senkritika opiniaro. 

idolatra: idolano, pagano; idolatrare: idoligi, idolkulti, adore kulti; idolatrato: 

idoligita. 

idolatria: idolkulto. idoladorado; - della razza, del denaro: idola kulto de 

raso, de mono; - di se stessi: memgloriĝo, memekzaltiĝo. 

idolatrico: idoleca; culto idolatrico: idoleca kulto. 

idolo: idolo, diaĵo; infrangere un -: disrompi idolon; abbandonate i vostri 

idoli: deturnu vin de viaj idoloj; tempio degli idoli: idolejo; idoleggiare: idolumi. 

Idr (Insegnamento della religione): Idr (Instruado de la religio). 

ie 

iella: misfortuno; portatore di iella: portanto de misfortuno, misfortuniganto; 

iellato: misŝanculo; lo iellatore è vittima di ingenua superstizione: misfortunportanto 

(okulmaliculo) estas imagaĵo de naiva superstiĉo; iettatura: 

(malocchio) malica okulo, (sfortuna) misfortuno, missorto. 

ieratico: hieratika; (fig): solena, pompeca; atteggiamento -: solena sinteno. 

ierocrazia ordinamento politico fondato sulla casta sacerdotale: hierokratio. 

ierodulo servo (schiavo) donato dai genitori al tempio greco: hierodulo. 

ierofante: hierofanto; (fig): ulo sin konsideranta misiece ŝarĝita. 

ierognosi (percezione - per dono soprannaturale - di ciò che è sacro): hierognozo, 

didona percepto pri sanktaĵoj). 

ierologia classificazione dei diversi tipi di religione: hierologio. 

ieromanzia divinazione attraverso l’osservazione dei visceri degli animali 


sacrificati: hieromancio. 

ig 

Igino (np): Higeno. 

IGM: IGM, igm: informo genetike modifita (goliardaĵo); igmm (informo 

genetike modifita kaj modifanta): igmm. 

Ignazio di Lojola: Ignaco el Lojola. 

ignobile: (a) malnobla, fia, (s) malnoblulo, fiulo; proposta -: fia propono, 

fia tento; ignobiltà: malnobleco; con Cristo si risorge da ogni ignobiltà: ĉiu 

fieco (pekstato) forstrekeblas adherante al Kristo. 

ignoranza: ignoro, nescio; - vincibile, invincibile, crassa, affettata: venkebla, 

nevenkebla, kruda, afekta malscio (malklereco); - religiosa: prireligia 

malklereco. 

ignoto: (a) nekonata, (s) nekonato; l’- (misterioso, inspiegabile): mistersfero, 

nekonata lando; spaventato e trascinato verso l’-: timigita kaj altirita al 

neesplorebla lando (al neesplorata aĵejo). 

ih 

IHS. (su insegne o vesti sacre, iniziatore San Bernardino da Siena): IHS. 

(Kutima interpreto): Iesus Hominum Salvator. 

ik 

IKUE: akronimo de Internacia Katolika Unuiĝo Esperantista, fondita en 

1910, (agnoskita, de la Papa Konsilio por Laikoj, kiel laika eklezia organizaĵo, 

Decreto n.196/92/S-61/B-25 de 11.02.1992), kies oficiala organo estas la 

dumonata “Espero Katolika”, fondita en 1903. 

il 

Ilario, Ilarione (np): Hilario, Hilariono. 

illecito: nelica, kontraŭleĝa, nelaŭleĝa; profitto illecito: nelica profito; - (s) 

amministrativo: administra nelicaĵo. 

illegale: kontraŭleĝa; illegalità: kontraŭleĝeco. 

illegittimo: neleĝa, kontraŭrajta; figlio -: ekstergeedzeca infano. 

illibatezza: morala pureco, (verginità, purezza) virgeco, pur eco; - del corpo, 

- dello spirito: pureco de la korpo, pureco de la spirito. 

illibato: senmakula, morale pura; (vergine): virga. 

illudere: iluzii; illudersi: iluziiĝi, sin iluzii; illudersi sui rapporti con Dio: 

iluziiĝi pri la rilatoj kun Dio. 

illuminare: lumigi, prilumi, (fig) ilumini; essere illuminato: lumiĝi, eklumi; 

- col vangelo: ilumini per la evngelio. 

illuminato: lumita, iluminita; governi assolutisti illuminati: iluminitaj (kleristaj) 

absolutistaj registaroj; gli illuminati (catecumeni): iluminitoj; l’Illuminato 

(Budda): la Iluminito. 


illuminazione: lumigado, iluminado, (essere nell’-) iluminiĝo; avere una -: 

sperti iluminiĝon, eklumiĝo, ekklarigo; - celeste: elĉiela iluminiĝo; illuminandato: 

(st.e) lasta etapo de katekumenado. - durante il sogno (bibbia): dumsonĝa 

(duondorma) iluminiĝo. 

illuminismo: (st.e) iluminismo, (fil) klerismo; - anti-cristiano (quello di matrice 

francese), - cristiano: kontraŭkristana klerismo, kristana klerismo; - 

laicista: laikista klerismo (laŭ kiu ĝenerale la religio kaj revelacio estas jam 

anstataŭataj kaj superataj de la homa racio); l’- ha costretto i cristiani a ricercare 

i fondamenti e affinare i concetti della loro fede: klerismo devigis kristanojn 

reiri eĉ plej science al siaj radikoj kaj rafini konceptojn de sia kredo; 

dall’- anche frutti positivi: el klerismo ankaŭ pozitivaj fruktoj (Johano Paŭlo 

la Dua); epoca illuministica: klerisma epoko; -, dottrina mistica secondo cui 

gli addetti ricevono da Dio una illuminazione speciale: iluminismo. 

illuminista: (s) kleristo, klerulo, klerismulo; illuministi cristiani: kristanaj 

kleristoj; per l’- laicista, la ragione si dimostra autosufficiente, per l’i- cristiano 

la ragione si dimostra aperta al soprannaturale: por laikisma kleristo 

la racio sin montras memsufiĉa (nehelpbezona), por la kristana kleristo la racio 

sin montras malfermita al la dia revelacio; illuministico: klerisma, klerista; 

filosofie illuministiche: klerismaj filozofioj. 

illusione: iluzio, ĥimero, sintrompo, memtrompo; - favorita da superbia: iluzio 

helpata de malmodesteco; - e religione: iluzio kaj religio; l’- nella religione 

veste un grande ruolo: iluziiĝo, en religio, povas ludi grandan rolon; 

crollo delle illusioni: falo de la iluzioj; illusorio: iluzia, vana, trompa. 

illusionismo: (fil) iluziismo; illusionista: iluziisto. 

im 

imam, iman guida, dirigente religioso-politico-dottrinale musulmano: imamo, 

imano. 

imbestialire: bestigi, beste kolerigi; imbestialirsi: bestiĝi, ekfuriozi, kulpe 

imiti kion la bestoj senkulpe faras. 

imborghesimento: burĝiĝo; - di un ordine religioso (perdita della rigorosità 

iniziale): burĝiĝo de religiularo (religia ordeno). 

imborghesire: burĝiĝi, burĝigi; - (fig) infiacchire le originali caratteristiche: 

burĝiĝi, moliĝi, celi pli al komfortoj ol al la idealoj. 

imitare: imiti; degno di essere imitato: imitinda; imitabile: imitebla. 

imitazione: imitado, (concreto) imitaĵo; (falsificazione di gioiello): straso; 

Imitazione di Cristo (libro): Imitado de Kristo; - di Cristo: imitado de Kristo 

(imiti, sekvi Kriston). 


Immacolata Concezione: Senmakula Koncipiĝo, Senpeka Koncipiteco, Senpeke 

Koncipita, Plengrace Koncipita. 

immaginare: imagi, bildigi; Dio non può essere immaginato: ne eblas imagi 

Dion; il divieto di rappresentare Dio (per immagini): la malpemeso bildigi 

Dion (laŭ la malnova testamento). 

immaginario: (a) imaga, fikcia; - collettivo: (s) komuna imagaro; Cristo e 

chiesa nell’- collettivo: Kristo kaj eklezio en la komuna imagaro; - collettivo 

stereotipo: komuna stereotip(it)a (ŝablona, kliŝita) imagaro. 

immagine: imago; - del tempo passato: imago de la pasinta tempo; - (concreta): 

bildo; uomo -: emblemhomo; Dio disse: creiamo l’uomo a nostra - e 

somiglianza: Dio diris: ni kreu homon laŭ nia bildo, similan al ni; - simbolica 

di Dio (perché Dio non può essere immaginato): simbola bildo pri Dio, simbola 

konceptado pri Dio; - del Dio invisibile (Col 1,15): bildo de la nevidebla 

Dio; l’- sulla Sindone: la bildo (figuro) sur la Mortotuko; - pubblica del cristianesimo: 

publika bildo de kristanismo; culto delle immagini: bildokulto; è 

l’- della bontà: li estas la bildo de la boneco; - sacra: sankta bildo; immaginetta 

(santino): religia bildeto; (letteratura) - poetica: bildo, poezia bildigema 

lingvaĵo. 

immanente: imanenta; immanenza: imanenteco, imanento; immanentismo 

(st.e, fil): imanentismo (Dio kunfandiĝas kun naturo aŭ scienco aŭ historio aŭ 

progreso); immanentizzare: imanentigi; immanentizzare Dio identificandolo 

con la coscienza morale o con il sentimento del dovere: imanentigi Dion ĝin 

identigante kun la morala konscienco kaj kun sento de morala devo. 

immateriale: senmateria, senkorpa; immaterialità: senmaterieco; immaterialmente: 

nematerie; Gesù apparve non immaterialmente: Jesuo aperis ne 

senmaterie. 

immensità: senlimeco, senmezuro; tra questa - s’annega il pensier mio: 

dronas mia animo en ĉi senlimeco; - poetica, come quella divina, non riguarda 

solo lo spazio: la poezia, same kiel la dia, senlimeco ne koncernas nur la 

spacon. 

immenso: (a) senmezura, senlima, vastega. 

immergere: mergi, trempi; immergersi nella meditazione dei misteri del 

Rosario: ensorbiĝi en la Rozariajn misterojn. 

immeritatamente: nemerite; condannato -: maljuste kondamnita; salvato 

-: savita senrajte (senmerite). 

immersione: mergado, mergiĝo; - nel pensiero (contenuto): enhavigo, enha- 


viĝo, ensorbiĝo; battesimo per -: mergobapto. 

immigrare: enmigri; immigrato: enmigrinto, enmigranto; il flusso dell’immigrazione: 

la fluo de enmigrado; il pensiero cristiano sull’immigrazione: la 

kristana vidpunkto pri enmigrado. 

immistione: (lit) enmeto (de l’Hostio en la konsekritan vinon), enkalikigo. 

immoderato, smoderato: malmodera, senmezura; - nel bere o nel mangiare: 

malsobra. 

immodesto: senpudora, malĉasta; immodestia: senpudoreco. 

immolare: foroferi; - una vittima a Dio: bruligi viktimon honore al Dio; - 

la propria vita: foroferi sian vivon; immolarsi: oferi sian vivon; - per un ideale: 

foroferi sin por idealo. 

immolazione, di animale: buĉofero; - di persona e (fig): fordono, forofero. 

immondo: malpurega, fia, malmorala, (s) malpurulo, fiulo; animale -: malpuriga 

besto; per il cristiano nessun animale è impuro: laŭ kristano neniu 

besto malpuras (aŭ malpurigas). 

immoralismo: (infrange ogni norma morale) malmoralismo, senmoralismo, 

(nega ogni norma morale) kontraŭmoralismo; immoralità: senmoraleco 

(malĉasteco). 

immortale: senmorta, nemortonta, nemortideva; immortalare: senmortigi. 

immortalità: senmorteco, nepereonteco; l’- dell’anima: senmorteco de la 

animo; (sopravvivenza): transvivo, supervivo; l’- dell’anima si deduce anche 

attraverso la ragione: la senmorteco de la animo pruviĝas ankaŭ per la homa 

racio; se l’- riguarda l’anima, la sopravvivenza riguarda tutto l’uomo: se 

senmorteco koncenas la animon, la transvivo koncenas la tutan homon. 

immune: imuna, imunigita; immunità: imuniteco; immunizzazione: imunigo. 

immutabile: (l’immutabile: Dio): Neŝanĝeblulo, (a) neŝanĝebla; immutabilità: 

neŝanĝebleco; l’immutabilità dei primi principi morali: la neŝanĝebleco 

de unuaj moralaj principoj. 

impanazione: (t) enpaniĝo (Kristo kunekzistas, laŭ iuj protestantaj eklezioj, 

kun pano dum eŭkaristia ofero kaj komunio); (pratica culinaria) panerumado, 

panerado. 

imparare: lerni; così impari a dire bugie: tiel vi lernos ĉu diri mensogojn; 

imparate dai gigli del campo: lernu el la lilioj de la agro. 

impartire, la benedizione: disdoni benon. 

imparziale: senpartia, superpartieca; imparzialità: senpartieco. 

impassibile: senpasia, sensufera, sufernepova; indifferente: indiferenta, sen- 


emocia; Dio è - ma non indifferente: Dio sufernepovas, sed ne estas indifrenta. 

impassibilità: senpasieco, senemocieco, sentimeco; impossibilità di soffrire: 

malebleco de sufero, sufernepoveco; - divina: dia sufermalebleco; impossibilità 

di soffrire non coincide con mancanza di partecipazione: sufermalebleco 

ne samas al partoprenmanko. 

impazienza: malpacienco; impaziente: malpacienca, urĝema; impaziente di: 

supirema pri; impazientemente: malpacience, senpacience. 

impeccabile: senpeka, nepekema, tute sendifekta; nessuno è -: neniu evitas 

pekon (laŭ kristana tradicio); liberato dall’impulso al peccato: liberigita el la 

emo al peko; impeccabilità: senpekeco, (fig) precizeco, korekteco. 

impedimento canonico al matrimonio: geedziĝa malebligo, kanona baraĵo; 

- proibente, dirimente: malpermesiga, nuliganta malebligo (malhelpo). 

impegnarsi: engaĝiĝi, sin dev(ont)igi; - nella diffusione del messaggio evangelico: 

sin engaĝi en la disvastigo de la evangelia mesaĝo; il cristiano deve 

- nelle realtà di questo mondo: kristano devas engaĝiĝe kontribui al la plibonigo 

de mondaj kaj sociaj aferoj. 

impegnato: engaĝiĝinta; cattolici impegnati: engaĝiĝintaj katolikoj. 

impegno: (dovere) sindevigo, devo, (solerzia) engaĝiĝo, fervoro, (per promessa) 

promeso, devo; - davanti a Dio e agli uomini: promeso al Dio kaj al 

homoj; ho preso - di mostrarmi seguace di Cristo: mi devontigis min montri 

sekvanto de Kristo. 

impenitenza finale persistenza nello stato di peccato: ĝismorta obstino, 

nepento ĉe morto, fina senpenteco. 

imperare: regi, domini; chi è costui che impera al vento, al mare?: kiu estas 

ĉi ulo kiu dominas la venton, la maron’? 

imperativo: rega, ordona; l’- categorico, morale: kategoria, morala imperativo; 

imperioso: ordona. 

imperatore: imperiestro; - del Sacro Romano Impero: imperiestro de Sankta 

Romia Impero. 

imperdonabile: nepardonebla. 

imperfezione: difekto, neperfekteco. 

impero: imperio; lotte tra papato ed -: luktoj inter papo kaj imperiestro; 

Sacro Romano -: Sankta Romia Imperio; - e papato si ostacolarono a vicenda 

nella conduzione della cristianità: papa institucio kaj romia imperio sin 

obstaklis inter si en la direktado de la kristanaj popoloj. 


imperscrutabile: neesplorebla, nekomprenebla, mistera; imperscrutabili 

sono le vie del Signore: neesploreblaj estas la diaj vojoj. 

impersonalismo (nega il valore autonomo della persona): nepersonismo, 

(nepersonista); impersonalmente: onie, senpersone, onidire, fone 

impertinente: impertinenta, aroganta malrespekta, malĝentila. - con il mio 

Dio: aroganta antaŭ Dio, defianta Dion. 

impetrare: petegi; impetratorio, sacrificio: porpeta ofero. 

implicare (avere in sé): implici; trascinare moralmente: impliki; implicato: 

implikita, implicito. 

implicito: implica, implicita; verità implicita: implicita vero; implicitamente: 

implice, implicite. 

implorare: plorpeti, humile peti; implorazione: petego, plorpetado. 

implosione: implodo, malŝvela disrompiĝo; - demografica: demografia implodo; 

- demografica e principi cattolici (tanti figli quanti la coppia prevede 

di potere allevare ed educare): demografia implodo kaj katolikaj instruoj 

(tiom da filoj kiom da ili la paro sin antaŭvidas kapabla nutri kaj eduki). 

imporre: trudi, devigi, (rendre necessario) neprigi; - la penitenza sacramentale: 

trudi pentofaraĵon, devigi al la sakramenta pentofaraĵo; - la religione: 

trudi religion; - la religione con la forza offende la dignità dell’uomo (Giovanni 

Paolo Secondo): perforte trudi religion ofendas la homan dignon; imporsi 

all’attenzione: impresi; imporsi di forza: sin trudi, imponi; imponente: 

impona, grandioza. 

imposizione: trudo, trud(ordono); - delle mani (lit): mansurmeto; dare gli 

ordini sacri con l’- delle mani: ordini per la mansurmeto. 

imposta: ŝutro, fenestrumo; - di arco: arkoŝutro; - bronzea (Firenze, battistero): 

bronza ŝutro; tassa: imposto. 

impostore: (s) trompanto, (a) trompema; impostura: trompado, hipokriteco, 

trompaĵo. 

impotente: kripla, senpova, (med) impotenta (nekapabla plenumi koiton); 

impotenza: kripleco, nepoveco, (med) impotenteco, impotento. 

imprecare: sakri, (maledire) malbeni. 

imprecatorio, imprecativo: sakra, malbena; salmi imprecatori: malbenaj 

psalmoj. 

imprecazione: malbeno, (concreto: malbenaĵo), blasfemo, sakro. 

imprenditore: entreprenisto; - cristiano: kristana entreprenisto. 

impresa: entrepreno, firmao; - sociale: sociala entrepreno; secondo le enci- 


cliche sociali, anche l’- privata è un bene sociale: laŭ socialaj enciklikoj, ankaŭ 

privata enterpreno estas sociala bono. 

impressione mentale: impreso, di segno: premsigno, enpremo, spuro; l’- 

avvia ma non è ancora conoscenza: impreso preparas sed ne estas scio; credente 

avido di impressioni: kredanto impresavida; impressionabile: sentema, 

impresiĝema; impressionabilità impreseblo; impressionante: impresa; essere 

impressionato: impresiĝi, imponiĝi; impressionare: imponi, impresi; mirare 

a impressionare: efekti; a sentirlo, furono impressionati: tiel aŭdante, ili lin 

taksis verdiranto 

imprimatur: imprimaturo, eklezia presrajtigo, prespermeso. 

imprimere il carattere sacramentale: enpremi, stampi (neforviŝeblan karakteron). 

improntitudine: sendiskreteco. 

improperio: malbeno; scagliare improperi: superŝuti per insultoj. 

impubere: nepubera, neseksmatura. 

impudente: senhonta, senhontulo; impudenza: senhonteco, arogo. 

impudicizia: malĉasteco, senpudoreco; impuro, impudico: (a) senpudora malĉasta, 

(s) malĉastulo. 

impugnare: kontesti, pridisputi, ataki; - la verità conosciuta: kontesti la 

veron konitan; impugnabile: kontestebla; impugnazione: kontestado. 

impulsività: impulsiĝemo; impulsivo: (a) impulsiĝema, (s) nesinrega, impulsiĝemulo; 

dare impulso: impulsi; di primo impulso: senpripense. 

impunemente: senpune; impunità: nepuniteco, senpuneco. 

impurità: malĉasteco, malpureco, malpuraĵo; (fig) avere -: (SS) kulti al la 

paganaj dioj. 

impuro: (a) malpura, peka, profana, (s) malpurulo, pekulo; peccato -: malĉasta 

peko; non ciò che entra nella bocca rende - l’uomo, ma ciò che esce 

dalla bocca contamina l’uomo: ne tio enbuŝigita profanas la homon, sed kio 

elbuŝigita profanas (malpurigas) la homon; contaminato: infektita, poluciita, 

malpurigita. 

imputabilità: imputebleco, kulpigebleco; imputabile: imputebla. 

imputare: imputi, alkalkuli; la coscienza mi imputa di peccato: la konscienco 

min imputas pri peko; imputato: akuzito. 

in 

inabitazione (ascetica-mistica): loĝado, enloĝado; - della Trinità nel seguace 

di Gesù: enloĝado de la Sankta Triunuo en la animo de la sekvanto de 

Jesuo. 


inafferrabile: nekaptebla (tiel la biblio difinas Dion). 

inalienabile: nevendebla, nehipotekebla, nedisponebla; diritti umani inalienabili: 

nerezigneblaj homrajtoj. 

inanimato: senviva, senmova, senanima. 

inaugurare: inaŭguri; inaugurazione: inaŭguro. 

incamerare: konfiski; incamerazione: konfiskado, forpreno; incamerazione 

dei beni ecclesiastici: konfiskado de la ekleziaj havaĵoj 

incantare: ensorĉi, ĉarmi, ravi; incantato: ensorĉita, ravita; incantato: districa, 

distriĝema. 

incantesimo: sorĉo, sorĉaĵo; fare, togliere l’-: (en)sorĉi (perdigi raciecan 

kontrolon), forigi la sorĉon; (fascino): ravo; l’- del natale: la ravo de kristnasko. 

incardinare: endiocezigi. 

incaricato d’affari: (diplomata) komisiito de (ĉe), aferkomisiito, aferŝarĝito. 

incarico: enoficigo, ofico, komisio, tasko; incaricare: komisii, enoficigi; 

incaricarsi di: ŝarĝi sin per io; - apostolico: apostola komisio. 

incarnare, incarnarsi: enkarnigi, enkarniĝi; (personificare): korpigi; e il 

Verbo si incarnò e abitò fra noi (Giovanni): kaj la Vorto enkarniĝis kaj loĝis 

inter ni; incarnato: enkarniĝinta; l’uomo non è un’anima incarnata: homo ne 

estas animo enkarniĝinta. 

incarnato: enkarniĝinta; Verbo -: enkarniĝinta Verbo. 

incarnazione: enkarniĝo, homiĝo; (fig): (en)korpiĝo; l’- del Figlio di Dio 

riguarda il corpo e l’anima: enkarniĝo de la Difilo koncernas jen la korpon 

jen la animon; le frequenti incarnazioni di divinità delle mitologie: en diversaj 

mitologioj troviĝas diinkarniĝoj. 

incensata singola fumata d’incenso: incensaĵo, incensado; (adulazione): 

incensaĵo, flataĵo; incensatura: incensado. 

incensiere: incensujo, kesteto de la incenso, incensilo; agitare l’incensiere: 

balanci la incensilon. 

incenso: incenso; pastiglie o grani d’-: incensaĵo, incenseroj; grani d’- per 

il cero pasquale: incensobuloj por la paska kandelego; incensare: incensadi; 

(fig): flati; incensazione: incensado. 

incertezza: imprecisione: necerteco, malcerto; indecisione: hezitemo; 

agire in stato di -: agadi en necertecstato; incerto: necerta, hezitema. 

incerti guadagni occasionali: aldona profito; - di stola: eksterbenefica 


gajno, pastraj kromenspezoj pro okaza sakramenta libero. 

incesto: incesto; sangadulto; incestuoso: (a) incesta, sangadulta, (s) incesto, 

sangadultulo; incestuosamente: inceste, sangadulte. 

inchiesta: enketo, juĝa (oficiala) esploro; fare -: enketi, inkvizicii. 

inchinare, inchinarsi: klini, riverenci antaŭ, kliniĝi, adorkliniĝi. 

inchiodare: (al)najli (iun sur io); - sulla croce: alnajli sur la kruco; inchiodarsi 

sulle sacre scritture: sin alnajli sur la Sanktaj Libroj. 

inciampare: stumbli; imbattersi: trafi; - in cattivi incontri: trafi en malbonan 

ularon. 

inciampo: stumbligaĵo, falpuŝigo; pietra d’-: ŝtono de falpuŝigo, stumbliga 

ŝtono.. 

incipiente: komenc(iĝ)anta; - nella vita ascetico-spirituale: komencanto en 

la spirita-asketa vivo; guida spirituale per leggere nell’animo degli incipienti: 

spirita gvido por legi en nekonscio de la komencantoj. 

inclinazione affetto: korinklino; (attitudine): dispozicio, emo, inklino; - di 

capo: kapkliniĝo, riverenco; essere incline al: inklini, emi al; l’- non è né 

buona né cattiva: inklino, el si mem, ne estas nek bona nek malbona. 

incoerente: nekohera; incoerenza: nekohereco. 

incolpare: kulpigi, akuzi; - il destino: kulpigi la destinon; mettere sotto accusa 

Dio: kulpigi Dion. 

incomodo: (a) maloportuna, (s) ĝeno, malsaneto; con grave -: ĉe grava 

malfacilaĵo. 

incommensurabile: senmezura, nemezurebla; l’amore di Dio per l’uomo è 

-: la Dia amo al homo estas semmezura. 

incosciente: senkonscia, (s) senkonsciulo, (privo di senso di responsabilità) 

senkonscienca, malprudenta, (s) malprudentulo; incoscientemente: senkonscie 

inconscio: (s) nekonscio, subkonscio, malkonscio; guida spirituale e lettura 

dell’-: spirita gvido kaj kontrolo pri nekonscio (laŭ tradicia asketa invito: 

akcepti spiritan gvidon kontrolantan la disĉiplan nekonscion); inconsciamente: 

pretervole. 

inconsutile tunica di Cristo: nekudrita tuniko; la - tunica di Cristo, 

simbolo dell’unità dei cristiani: la nekudrita tuniko de Kristo simbolo de la 

unueco de la kristanaro. 

incontinente: nedeteniĝema; (med): (a) inkontinenca, (s) inkontinenculo. 

incontinenza: malmodereco, malsindetenemo, malmemdetenemo, nedeten- 


iĝemo; malĉasteco; i peccati di - sono lussuria, gola, avarizia e ira: la pekoj 

pro nedeteniĝemo estas malĉasteco, frandemo (manĝegemo, malsobreco), avareco 

kaj koleriĝemo; - (med): inkontinenco. 

incontro: renkontiĝo; - con Dio (metafora): renkontiĝo kun Dio; - con Dio 

a livello di conoscenza, a livello d’amore: scicela, amcela rekontiĝo kun Dio. 

incoronazione: kronado, kroniga ceremonio, glorkronado; incoronare (di 

pontefice): enoficigi (iam: surkapigi tiaron); salmi di -: surtronigaj psalmoj. 

incorporazione: enkorpigo; - a Cristo (ascetica-mistica): enkorpiĝo kun 

Kristo; - in diocesi: endiocezigo. 

incorporeo: senkorpa, spirita. 

incorreggibile: nekorektebla, nerebonigebla. 

incorrere in: enfali en...n. 

incorruttibile: (fig) nekoruptebla, nedelogebla. 

incosciente: sensenta pri responso, senkonscienca, senkonscieca; incoscienza: 

senkonsci(ec)o, senkonscienco. 

incoscientemente: pretervole, senkulpe. 

incostante: malkonstanta, nekostanta, ŝanĝiĝema, nestabila; incostanza: 

nekonstanteco, ŝanĝiĝemo. 

increato: nekreata, nekreita, (s) nekreitulo. 

incredulità: skeptikeco, nekredemo; - per preventiva libera scelta, - per 

motivi razionali: nekredemo pro antaŭa libera elekto, nekredemo motivita de 

raciaj rezonadoj; - dei credenti: nescio pri sia kredo, kredantoj nesciantaj pri 

sia kredo; l’- una volta dava prestigio: nekredemo iam altiradis prestiĝon; 

incredibile: nekredebla; incredibilmente: nekredeble. 

incredulo: (a) nekredema, nekredanta, senkreda, dubema, skeptika, (s) senkredulo, 

nekredanto, dubemulo, skeptikulo; - per indifferenza: nekredanto 

pro indiferenteco, pro antipatio; annunciare il vangelo agli increduli: anonci 

evangelion al la nekredantoj. 

incriminare: krimkulpigi. 

incrinare: fendeti; - l’immagine morale di qualcuno: defekti ies moralan 

figuron; - i rapporti tra chiesa e cultura e scienza: defekti la rilatojn inter eklezio 

kaj kulturo kaj scienco. 

incrociare le mani: interplekti la manojn, interfingri; incrociare le braccia: 

interplekti la brakojn, brakplekti; (fig): rifuzi laboron, striki. 

incrostare (arte): inkrusti; incrostazione: inkrusto. 

incruento: nesangoverŝa, sensanga; l’- sacrificio dell’altare: la 


inculcare: (volgare) bugri, (fig) trompi. 

inculturazione: enkulturado; (rendere cultura il proprio pensiero): enkulturigo 

de sia penso; - del Vangelo, raccomandata dal Magistero Cattolico (espressioni 

di una cultura si impregnano di contenuti della fede e, viceversa, 

elementi cristiani si rivestono di espressioni culturali compatibili): evangelia 

enkulturigo, evaangelia enkulturiĝo; (processo socio-psicologico attraverso 

cui ci si fa assimilare da una cultura): enkulturiĝo. 

incunabolo: inkunablo. 

indebita appropriazione -: senrajta alproprigo. 

indecente: maldeca, netolerebla; discorso -, veste -: parolado nedeca (maldeca), 

vesto maldeca; indecenza: maldec(ec)o, maldecaĵo. 

indecidibile: nedecidebla; per la chiesa esiste la sfera dell’-: en la eklezio 

ekzistas sfero ndecidebla (ekzemple, moralo ricevita). 

indegno: malinda; indegnità: malindeco, malhonoro. 

indeliberato atto -: senintenca, senkonscia agado. 

indemoniato: (a) diabla, (s) demonhavanto, obsedato; l’- conserva la capacità 

di liberamente scegliere il bene: obsedato konservas sian povon por elekti 

la bonon. 

indenne: imuna, sendanĝera; indennizzo, in riparazione: kompenso, monkompenso; 

indennizzare: kmpensi, monkompensi; indennità: monkompensado; 

indennità di coro (per canonici): ĥoraj monkompensaĵoj. 

India: Hindujo; - patria della non-violenza e delle guerre di religione: Hindujo, 

originejo (patrujo) de la neperforto kaj de proreligiaj militoj. 

indiavolato: (a) diable ekscitita. 

indiavolire insistere con diabolica ostinazione: diabligi. 

indice: (st.e) indekso; - dei libri proibiti: indekso; metter all’-: indeksi, 

meti en la indekson, malpermesi la legadon; libro messo all’-: libro metita en 

la indekson; Congregazione dell’- (soppressa): kongregacio de la indekso (aboliciita). 

indicibile: nedirebla, nedifinebla; Dio è -: Dio nedireblas. 

indifferente: indiferenta, malfervora; restare - di fronte ai valori umani e 

spirituali: resti indiferenta antaŭ la humanaj kaj spiritaj valoroj. 

indifferenza: seninteresiĝo; indifferentismo: indiferenteco, (evasione dalla 

realtà) eskapismo; - religiosa: prireligia indiferenteco, indiferentismo. 

indigente: (a) senhava, necesbezona, (s) bezonanto. 

indignazione: indigno; con -: indigne; suscitare l’- divina: inciti la dian in- 


dignon; indignarsi per: indigni pro io, kontraŭ iu. 

indipendente (che dipende da se stesso e non da altri): (a) sendependa, (s) 

sendependulo. 

indipendenza: sendepend(ec)o, aŭtonomio, memstareco; - assoluta: absoluta 

sendependeco; - da Dio, dalle norme morali: sendependeco el Dio, el 

moralaj normoj; - della chiesa (dai poteri pubblici): sendependo de la eklezio; 

- dello stato dalla chiesa: de la ŝtato el la eklezio. 

indire: ordoni, proklami, kunvoki. 

indirizzare: (fig) direkti, orienti, gvidi; - al bene: gvidi al virto. 

indirizzo: adreso; parole di -: alparolo, alpeto. 

indisponibile: ne je dispono. 

indisponibilità della vita umana: eksterdisponebleco de la homa vivo. 

indissolubile: nerompebla, ne malligebla; indissolubilità: nemalligebleco, 

nerompebleco. 

individualismo: tendenza a svalutare gli interessi della collettività per curare 

solo i propri: individuismo, individualismo; - radicale: radikala individuismo; 

individualista: individuisto; il cristiano contrasta l’individualista nascosto 

in lui: kristano kontrastas kun la individuisto kuŝanta en li; religione 

individualistica, e quindi poco cattolica, che è comunitaria: religio (religieco) 

individuista, kaj tial nekatolika, kiu estas komuneca (komuna, kolektiva, 

komunitara). 

individuo: individuo, ulo (con sfumatura di distacco); - (indiviso in sé e diviso 

dagli altri) e persona (aperta all’altro e al bene incondizionato): individuo 

kaj persono; - poco raccomandabile: ne tro fidinda ulo; i diritti dell’-: individuaj 

rajtoj; Nietzsche rimprovera il cristianesimo di ritenere l’- tanto importante 

da non potere essere sacrificato a vantaggio della specie uimana: 

Nietzsche riproĉas kristanismon pro ties tendenco taksi individuon kiel absoluton 

neniel forofereblan avantaĝe de la kolektivo; - (riferito a uomo) o 

persona accentrata su di sé: individuo aŭ persono disiĝinta de aliaj. 

indizione: kunvoko; - secondo il calendario gregoriano: tempoperiodo. 

indottrinare: opiniallogi, instruremburi, endoktrinigi; indottrinamento: endotrinigo; 

l’evangelizzazione deve evitare l’indottrinamento: evangelizado evitu 

endoktrinigon. indottrinato: (a) endoktrinigita, endoktriniĝinta, (in senso 

spregiativo) senkritika, ĉiokreda, (s) ĉiodemulo. 

indù, induista: hinduo. 

Induismo: Hinduismo. 


indulgente: pardonema, mildakora; esser -: indulgi, indulgemi. 

indulgenza: indulgo; (in senso religioso) indulgenco; - plenaria, parziale: 

plena, parta indulgenco; guadagnare un’-: gajni indulgencon; bolla dell’-: 

indulgenca buleo (verdikto); vendita delle indulgenze (dietro una elemosina 

ma sempre con le disposizioni d’animo richieste): vendo de indulgencoj; abuso 

delle indulgenze: indulgencmisuzo; condizioni per acquisire una – 

(confessione e comunione entro otto giorni e preghiera per la chiesa e opere 

penitenziali richieste): kondiĉoj validigantaj indulgencon; l’- riguarda la 

pena per la colpa perdonata, non la colpa in atto: indulgenco koncernas la 

tempopenon pro la kulpo jam perdonita, ne la kulpon aktualan. 

indulgere: indulgi, (cedere) cedi; chiesa che indulge ai desideri dei potenti: 

eklezio kiu indulgas dezirojn de la potenculoj. 

indulto: indulto; - papale: papa privilegio. 

indurimento: malmoligo; - del cuore (fig): korobstino. 

indurire: malmoligi; Dio indurì il cuore del Faraone: Dio obstinigis la koron 

de Faraono; indurito: hardita, malmola; cuore indurito nel peccato: koro 

ŝtoniĝinta en la peko. 

ineffabile: neesprimebla, nedirebla. 

ineleggibile: ne elektebla. 

inerranza: (SS) neeraripovo, neerarebleco; - biblica: biblia neeraripovo; la 

bibbia è inerrante soltanto in ciò che Dio intende insegnare: biblio estas seneraripova 

nur en tio kion Dio intencas instrui. 

inesigibile: neelpagebla, neelaĉetebla, nepostulebla; la salvezza finale è un 

bene -: la fina savo ne povas esti meritita. 

inestimabile: ne taksebla, senpreza, nekalkulebla. 

in extremis (lat): lastmomente, mortsojle. 

infallibilità: neeraripovo, neeraremo; le condizioni dell’- papale: la kondiĉoj 

de la papa neeraripovo; infallibile: ne erarema, ne eraripova; infallibilmente: 

senerare, nepre. 

infamare: senhonorigi, malnobligi; - il cristianesimo: malhonorigi kristanismon; 

le chiese cristiane si sono infamate l’una l’altra: la kristanaj eklezioj 

malnobligis unu la alian. 

infamia: malnoblaĵo, fiaĵo; - ”juris et facti” (lat): jura kaj fakta publika malhonoro; 

togliere l’-: rehonorigi, renobligi. 

infanticidio: infanmurdo, bebomurdo. 

infanzia santa -: sankta infaneco; i vangeli dell’-: la evangelio de la Jesua 


infaneco. 

infecondità: malfekundeco. 

infedele: (a) malfidela, (s) mafidelulo; - nel senso di non cristianizzato: nekristano, 

nekredanto; - per adulterio: (a) adulta, (s) adultuloinfedeltà: 

malfidel(ec)o, nefidel(ec)o; - coniugale: geedzeca malfideleco; sentimentale: 

amdezira (senta, sentimentala) malfidelo; infedelmente: malfidele. 

inferi: infero (v. inferno); tu fai scendere agli - e fai uscire (salmo): vi descendigas 

al la infero kaj revenigas. 

inferiore suddito: subulo, malsuperulo; inferiorità: malsupereco, complesso 

di inferiorità: komplekso de malsupereco. 

infermi unzione degli -: lasta sanktoleado, sanktoleado de malsanulo; Olio 

Santo degli -: Malsanula Oleo, Pormalsanula Oleo; visitare gli – secondo la 

carità cristiana: viziti la malsanulojn laŭ sugesto de la kristana karitato. 

infermiere: flegisto; - angelo dell’assistenza (Giovanni Paolo II): flegisto 

anĝelo de la asistado, asistada anĝelo. 

infermità: malsaneco; - occasione per ritrovare Dio: malsaneco okazo por 

remalkovri Dion; - figlia del peccato, ora figlia del disegno salvifico di Dio: 

malsaneco foje filaĵo de la homa peko, foje filaĵo de la dia savplano. 

inferno luogo o, meglio, stato della pena eterna: infero, transviva pekula 

punejo; condanna all’inferno: inferkondamno, damno, kontraŭada definitiva 

elekto; rendere un - la vita: inferigi la vivon; l’- consiste nel perdere Dio: oni 

difinas la inferon kiel perdon de la dia amikeco; infernale: infera; pene 

dell’-: inferaj suferoj; ridicolizzare l’-: primoki la inferon; per andare all’- 

non occorre crederci: por kondamniĝi al la infero ne necesas kredi pri ĝi; l’- 

secondo le antiche mitologie: infero (subtera loko, kie loĝas la animoj de la 

mortintoj); l’eternità dell’- è costante insegnamento cattolico: la eterneco de 

la infero estas konstanta elemento de la katolika kredo; le divinità degli inferi: 

la inferaj diaĵoj. 

infertilità: malfekundeco; - della coppia umana: malfekundeco de la homa 

paro; cura dell’-: kuracado kontraŭ la malfekundeco; i cattolici collaborano 

nella cura dell’-: katolikoj kunlaboras en la kuracado pri malfekundeco. 

infestare: infesti; infestazione: infesto, infestado, infestiĝo; infestazione diabolica: 

diabla infestado. 

infeudare: feŭdi; infeudarsi (fig): forte ligiĝi, adeptiĝi, feŭdiĝi. 

infiammare: flamigi; (fig): ekzalti, pasiigi; infiammato: fervorega, arda, fajra; 

infiammarsi d’amore: amardi, ekflamiĝi pro amo. 


infibulazione (presso alcune popolazioni, removibile alterazione dell’apparato 

genitale per impedire il rapporto sessuale): infibulacio, portempa seksrilata 

malhelpilo (ekzemple, organkudrado; per le religioni abramitiche l’- è 

violenza: laŭ abrahamaj religioj tia praktiko estas perforto. 

infierire: furioze turmenti. 

infinito: (a) senfina, senlima, (s) infinito, senlimo; essere -: la senfina Persona 

Esto; ciò che è divisibile non è -: kio estas dividebla ne estas senfina; - 

senza tempo e senza spazio: sentempa-senspaca senfineco; all’-: senfine; 

infinità: senfina multego. 

infirmare le deposizioni: malkonfirmi la depoziciojn; - una sentenza: malsankcii 

verdikton 

infliggere una punizione: puntrudi; - una sconfitta: trudi malvenkon. 

influenza azione: efikado, (med): gripo. 

influire: influi al, efiki al, sur; - con la parola, con l’esempio: influi pervorte, 

perekzemple. 

influsso: influo; sfera d’-: influsfero; - favorevole, contrario (astrologia): 

favora, malfavora stelinfluo; - degli astri (astrologia): influo de la steloj. 

infondere: (fig) inspiri, disdoni, elverŝi. 

informatica: informadiko. 

informe senza forma: senforma; di sacramento: senfrukta, negracefika, nekompleta. 

inframondo (secondo religioni misteriche): submondo, subtera mondo. 

infrangere: (sp) dispecigi; (fig): disrompi, detrui, trarompi, nuligi; - il segreto 

sacramentale: malkaŝi sakramentan sekreton. 

infrazione: rompo, leĝrompo; - di voto: rompo de voto, votrompo. 

infruttuoso: senprofita, senrezulta, vana, senfrukta. 

infula: mitrorubandoj. 

infusa: enverŝita, surverŝita; scienza -: didonita (dienverŝita) scienco; virtù 

-: didonita (dienverŝita, supernature dienverŝita) virto. 

infusione: infuz(ad)o; surverŝado; battesimo per -: bapto per surverŝo; - 

delle virtù teologali: dienverŝo de la teologiaj (teologalaj) virtoj. 

ingaggiato: engaĝito; cattolico -: katoliko engaĝita (engaĝiĝinta). 

ingenuo: simplanima, naiva; ingenuità: simplanimeco, naiveco. 

ingerenza: enmiksiĝo, entrudiĝo; - della chiesa nello stato, - dello stato nella 

chiesa: enŝoviĝo (entrudiĝo) de la eklezio en la ŝtaton, de la ŝtaton en la eklezion; 

- umanitaria: humana entrudiĝo. 


inginocchiarsi: surgenuiĝi, ekgenui, (ek)genufleksi; - per dimostrare la altrui 

superiorità: surgenuigi por montri ies superecon; inginocchiatoio: preĝoseĝo, 

preĝbenko. 

in ginocchio: genue; stare in -: (sur)genui. 

ingiunzione: ordono, ordonego. 

ingiuria: insulto; coprire d’ingiurie: superŝuti per insultoj; ingiuriare: insulti; 

ingiuriare Dio, la Madonna: insulti Dion, blasfemi; ingiurioso: insulta. 

ingiustificato: nepraviga, senrajta, senprava; ingiustificabile: nepravigebla, 

nejustigebla. 

ingiusto: maljusta; ingiustizia: maljusteco, maljustaĵo. 

ingratitudine: sendankemo, sendanko; ingrato: sendanka. 

ingresso: eniro; - parrocchiale, episcopale: paroĥa, episkopa porposeda 

eniro; luogo d’-: enirejo. 

inibizione: inhibicio; potere di auto-: sindeteno, memdeteno. 

inimicare: malamikigi. 

inintenzionale, effetto non previsto di azione intenzionale: eksterintenca, 

neantaŭvidita. 

iniquità: maljusteco, maljustaĵo; operatore d’-: maljusta aganto. 

iniziatico: inica; riti iniziatici: inicaj ritoj; linguaggio -: lingvaĵo por inicitoj, 

(fig) obskura konceptaro.. 

iniziato: (a) inicita, (s) inicito, adepto; iniziare: inici, (cominciare) komenci, 

eki v. segreto, esoterico. 

iniziazione: inicado; - cristiana: kristana inicado; i riti della - cristiana: la 

kristana inica ritaro; l’- cristiana avviene davanti alla comunità dei fedeli: la 

kristana inicado okazas antaŭ la fidelula komunumo. 

in medio stat virtus (lat): en la mezo brilas la virto, nur fore de la du ekstremoj 

akireblas la ĝusta juĝo. 

innalzare: altigi, levi; - suppliche, l’anima a Dio: levi propetojn, la animon 

al Dio; - all’altare (canonizzare): levi al la altaro, sanktulproklami; - al soglio 

pontificio: levi al la papa rango (seĝo); (fig) crocifiggere: alnajli al la 

kruco, krucumi; il Figlio dell’uomo deve essere innalzato: la Filo de homo 

devas esti levita (Jo 3,14). 

inno: himno; libro degli inni: himnaro; innografo: himnoverkisto; - cantato 

a cappella: senmuzikila himnkanto (himnado). 

innocente: (a): senpeka, senkulpa, (s) senkulpulo; innocentista: (s) partizano 

de senkulpeco, (a) senkulpigema. 


Innocenti Santi -: Senpekaj Infanoj. 

innocenza: senpekeco, senkulpeco, senmalico; ingenuità: naiveco, senmalico; 

innocentemente: naive, senmalice. 

Innocenzo, Innocente (np): Inocento. 

innodia nella liturgia: (canto) himnokanto, (l’insieme degli inni) himnaro. 

innominabile: nenomebla; innominabilità del nome di Dio: nenomeblo de 

la dia nomo. 

innovazione: novigaĵo, novenkonduko; innovatore: noviganto. 

inoculare: inokuli, inspiri; - la propensione al bene: inokuli la emon al la 

bonfaro. 

inosservanza di regola: malobservo pri regularo. 

in partibus infidelium (lat): en lkoj ne jam evangelizitaj, en la lando de 

nekredantoj; fig: en malfaroraj cirkonstancoj. 

in pectore (lat): enkore (pri kardinalo elektota, sed kies nomo ne estis 

diskonigita). 

inquietare: malkvietigi; il pensiero di Dio o conforta o inquieta: la penso 

pri Dio aŭ konfortas aŭ malkvietigas; inquieto: malkvieta, maltrankvila. 

inquinamento: poluado, polucio; - della terra, del mare, dell’aria: poluado 

de la tero, maro, aero; impedire, contenere l’-: malhelpi, limigi poluadon; circa 

l’-, il cristiano deve ispirarsi a Gn 2,15: rilate poluadon, kristano ricevu 

normon el la Gn 2,15; - (dir) delle prove: aliigo de la pruvoj. 

inquinare: polui, polucii; il cristiano si impegna a - il meno possibile: 

kristano engaĝiĝas eviti superfluan poluadon; (fig) - il senso morale: korupti 

la moralajn juĝaron. 

inquisitore: enketisto; - del tribunale dell’Inquisizione: inkvizitoro, inkviziciisto; 

il grande -: la granda inkvizitoro; inquisitorio: enketa, inkvizicia; inquisire: 

inkvizicii. 

inquisizione: inkvizicio; tribunale dell’-: inkvizicia tribunalo, tribunalo de 

la inkvizicio, Inkvizicio; - spagnola, romana: hispana, romana Inkvizicio; 

errori ed eccessi dell’-, (Giovanni Paolo II): eraroj kaj ekscesoj de la Inkvizicio; 

-, acquiescenza a metodi di intolleranza e perfino di violenza”: inkvizicio, 

“akceptemo pri metodoj de maltolero kaj eĉ perforto”; i figli della 

chiesa non possono non pensare (all’-) con l’animo aperto al pentimento 

(Giovanni Paolo II 10-11-1994): la filoj de la eklezio ne povas rememori (pri 

inkvizicio) se ne kun la animo malferma al pento; è moda di condannare l’-: 

laŭmodas senkritike kondamni inkvizicion; sottoposto ad -: inkviziciita. 


insaziabile: avidega, tropostulema, nesatigebla. 

insediare: enoficigi, investi; insediarsi: enoficiĝi, establiĝi; insediamento: 

investado, instalo, (in un ufficio) enoficiĝo, stariĝo, establiĝo; l’antipapa si è 

insediato a Pisa: la kontraŭpapo instaliĝis en Pisa. 

in sé o in causa volontario (mor): libervola en si mem aŭ en kaŭzo. 

insegna: insigno; l’- del primato: la insigno de la unua loko; - cardinalizia: 

kardinala insigno. 

inseminazione: prisemado; - artificiale: artefarita fekundigo (homa); - omologa, 

eterologa, autonoma: homologa, heterologa, senpartnera prisemado. 

insensibile: (fig) senkompata, nesentema, malmolkora; imperfettibile: nesentebla, 

nesensebla, apenaŭa; insensibilità: arideco; insensibilità religiosa: 

prireligia nesentemo. 

insicurezza: (scarsa protezione) nesekureco, (scarsa certezza) necerteco, 

malcerteco; - dottrinale: doktrina malcerteco; certe sentenze teologiche generano 

- dottrinale: iuj teologiistaj sentencoj estigas doktrinan malcertecon. 

insidiare: insidi; insidioso: insida, malica. 

insigne chiesa, reliquia, tradizione: respektinda, konsiderinda, notinda eklezio 

(preĝejo), relikvo, tradicio. 

insignificanza: sensignifeco; il vangelo fa uscire dall’-: evangelio elirigas 

el sensignifeco. 

insignire: ordeni, investi, dekoracii. 

insinuare: lerte sugesti, insinui, enigi; - il male: insinui la malbonon. 

insoffribile: netolerebla; insoffribilità: nesuferkapablo, netolerebleco. 

insorgenza ribellione: ekribelo; insorgenze cattoliche (in Italia, contro le 

imposizioni delle leggi giacobine): katolikaj ekribeloj. 

instabile: ŝanĝiĝema, nekonstanta, nestabila. 

instar, ad - (lat): samrajta, laŭ la maniero de. 

insubordinazione: malobeemo; insubordinato: malobea. 

insufficienza: nesufiĉeco; riconoscere la propria - davanti a Dio: rekoni 

sian nesufiĉecon antaŭ Dio; (med): insuficienco. 

intarsiare: marketri; intarsio: marketro; le intarsiature della sacrestia: la 

markretaĵoj de la sakristio. 

integralismo, autosufficienza che disdegna apporti esterni rispetto agli insegnamenti 

originali: integrismo; - islamico, cristiano, indù: islama, kristana, 

hindua integrismo; - contro la conciliazione delle diverse tendenze: integrisma 

malakordiĝismo (malakordiĝemo); non confondere l’- con la fedeltà alla 


propria fede: ne taksu integrismo la fidelecon al propra kredo; integralista: 

(s) integristo, (a) integrisma; movimenti cattolici integralisti: katolikaj integrismaj 

movadoj; essere integralisti: integrismi. 

integralità: integreco; - non s’accorda con integralismo: integreco kaj integrismo 

ne samas. 

integrarsi: integriĝi; integrato: integrita; integrato nella comunità cristiana: 

integriĝinta en la kristana komunumo. 

integro, integrale: (sp) integra, kompleta; (fig): honestega, nekoruptebla; 

integrità: sendifekteco, tuteco, integreco; (fig): honesteco; integrazione: integrado; 

integrare: kompletigi, integrigi. 

intelletto: intelekto; - umano, - divino (in Cristo): homa intelekto, dia intelekto 

(en Kristo); dono dello Spirito Santo: inlelekto, intelekto-dono. 

intellettuale: (a) intelektisma, intelektula, (s) intelektulo intelektismulo (intelektisto, 

elitulo); - impegnato: engaĝita intelektulo. 

intellettualismo prevalenza degli aspetti intellettivi su quelli volitivo-affettivi, 

opposto a volontarismo: intelektismo; intellettualistico, intellettuale: (a) 

intelektisma, (s) intelektismulo (intelektisto). 

intellettualità: intelekteco, (insieme della classe degli intellettuali) inteligencio, 

intelektularo; - cattolika europea: eŭropa ekatolika inteligencio. 

intelligenza: inteligento; - artificiale e religione: artifika inteligento kaj religio. 

intelligibile: komprenebla; intelligibilità: komprenebleco; i misteri cristiani 

non sono intelligibili, ma solo attestati: la kristanaj misteroj ne estas kompreneblaj, 

sed nur atestataj. 

intemerato: morale pura, senmakula. 

intemperante: malmodera; - nel bere e mangiare: malsobra. 

intenzione: intenco, celo; - nella messa: mesintenco, mescelo; compenso 

per l’- della messa: meshonorario; intenzionale: intenca, vola; aver -: intenci; 

con -: intence; all’- di: laŭintence de; bene intenzionato: bonintenca; di buone 

intenzioni è lastricato l’inferno: per promesoj estas pavimita la infero; 

preghiamo secondo le intenzioni del sommo pontefice: ni preĝu laŭ la papaj 

intencoj; senza - non c’è né bene né male morale: senintence estiĝas nek morala 

bono nek morala malbono; di buona, cattiva -: bonintenca (bonintenculo), 

mavintenca (mavintenculo). 

intercedere: propeti, peri por; Maria interceda per noi: la Virgulino Maria 

propetu por ni; (intercorrere) interesti. 


intercessione: propeto, perado por; per - di: propete de; ricorrere alla - dei 

santi: sin turni al la propeto de la sanktuloj. 

intercessore: propetanto; - presso Dio: propetant(in)o ĉe Dio. 

interclassismo: interklasismo; l’- delle encicliche sociali: interklasismo laŭ 

la socialaj enciklikoj. 

interconfessionale: interkonfesia. 

interculturalità: interkultureco; educazione all’-: edukado al interkulturado; 

per la mentalità cattolica l'- non può estendersi ai dati della fede: laŭ 

ekleziaj instruoj la interkultureco devas respekti la katolikan kredon. 

interdetto: (a) interdikta, malpermesita; (stupito): mirkonfuzita, konsternita; 

(s) sanzione ecclesiastica: interdikto. 

interdiocesano: interdioceza. 

interdire: interdikti, malpermesi; - una città, una chiesa: interdikti urbon, 

preĝejon; interdizione: interdikto; colpire con -: interdikti. 

interecclesiale: intereklezia; congresso -: intereklezia kongreso. 

interim (lat): provizora ofic-anstataŭo; ad -: provizore. 

interinale, interino: provizora, provizora plenumanto; interinità: provizoreco. 

interiore: (a) interna, ena, (s) interno. 

interlezionali canti - (lit); interlegaĵaj kantoj. 

intermediario: peranto; sensale: makleristo. 

Inter Mirifica (Tra le Meravigliose Invenzioni. Decreto del Vaticano II sugli 

strumenti della comunicazione sociale): Inter Mirifica, Inter la Novaj Mirindaĵoj. 

interna idea dell’esperanto: interna ideo (paco, frateco, justeco ktp); perduta 

l’- del cristianesimo, può diventare affascinante l’- dell’esperantismo: 

perdiĝintoj de la kristana interna ideo povas trovi fascina la esperantan. 

internato: (s) internulejo, lernejo-pensiono; - politico (persona): internigito; 

- nei lager nazisti e gulag sovietici: enlagerigito, engulagigito. 

internato: (s) internulejo, lernejo-pensiono; - politico (persona): internigito; 

- (a) nei lager nazisti e gulag sovietici: enlagerigito, engulagigito. 

Internazionale: internacia; commissione teologica -: internacia teologia 

komisio. 

interno: (sentimenti) sento, internaj (intimaj) sentoj; - della chiesa: preĝeja 

interno. 

internunzio: internuncio. 


interpellanza: interpelacio, konsulto; interpellare (dir): interpelacii; indirizzare 

la parola: alparoli, konsulti; interpellante: interpelacianto, alparolanto. 

interpolare: interpoli; interpolazione: interpolado, manipulado. 

interpretare commentare: komenti, komentarii, glosi; - la bibbia seguendo 

i modelli storico-critici: interpreti la biblion sekvante la modelojn historiakritikajn; 

- il Vaticano Secondo come rottura o come rinnovamento: interpreti 

la duan Vatikanan Koncilion kiel rompon (kun la pasinto. Interpreto tia, malaprobita 

de la episkoparo) kaj kiel ennovigon (en la kontinueco); interpretazione 

fondamentalista: laŭlitera, ekstersenca interpreto, ekstersciencakriteria 

komento. 

interrotto: interrompita; copula interrotta: interrompita sekskuniĝo, interrompita 

kopulacio. 

interruzione volontaria di gravidanza (Ivg): vola interrompo de gravedeco 

(Vig). 

intertestamentario: intertestamenta; libri intertestamentari (apparsi nei due 

secoli prima del nuovo testamento): intertestamentaj libroj. 

interventismo: intervenismo, intervenemo. 

intestardirsi: obstini; intestardito: obstina. 

intestare: titoli, dediĉi; intestato (intitolato): tirolita. 

intimismo: intimismo; - devozionale: devoteca intimismo; intimistico (nella 

religiosità): intimista, religie intimista, (s) intimisto. 

intimità: intimeco; essere in - con qualcuno: intime trakti kun iu; essere in 

- con Dio: vivi en intimeco kun Dio; la pietà cattolica spinge all’- con il 

Padre: katolika pieco favoras al intimeco kun la Patro; atti intimi: intimaĵoj; 

scambiarsi -: interŝanĝi intimaĵojn. 

intimo: (a) intima, (s) intimulo; parti intime: intimaj partoj. 

intitolare: titoli, dediĉi; - una chiesa ad un santo: dediĉi preĝejon al sanktulo; 

- una strada ad un santo: titoli straton laŭ nomo de sanktulo. 

intitolazione: titolado, titoliĝo; - di chiesa: dediĉo. 

intoccabile: (a) netuŝebla, (s) netuŝeblulo, pario. 

intolleranza: netoleremo; - religiosa: religia netolero; - per la religione: 

netolero pri (por) religio; - politica: politika netoleremo; intollerabile: netolerebla, 

neeltenebla; intollerante: (a) netolerema, (s) netoleremulo. 

intonare: ekkanti; intonazione: ekkanto; intonazione di voce, tono: tononuanco, 

(linguaggio) intonacio. 

intrattenimento: plaĉa tempopasigo; - ‘chiacchierologico’: portempopasiga 


abilado. 

intrigo: intrigo, manovro; intrigante: (a) intrigema, (s) intigrulo; intrigare: 

impliki, intigri por; gli apostoli intrigavano per essere i primi: la apostoloj 

intrigis pro gajni la unuajn poziciojn. 

intrinseco: interna. 

introduzione: enkonduko; lettera di -: prezento-letero. 

introibo (lat) inizio della messa nella liturgia in latino: introibo, Dialtaraliro. 

introito: (lit) eniro, enira kanto, enkonduka kanto. 

intromissione: entrudiĝo, enmiksiĝo; la chiesa è, a causa dei suoi annunci 

religiosi-morali, accusata di -: eklezio, pro primoralaj anoncoj, estas akuzata 

je uzurpa enmiksiĝo. 

intronizzare: surtronigi; (fig): establi. 

intronizzazione: surtronigado, surtroniĝo; salmi di -: porsurtronigaj psalmoj. 

introverso, introvertito: (a) introvertita, (s) introvertito. 

intuito: intuicio, intuo; procedere per -: agi laŭ intuo; intuizione: intuicio. 

inumano: malhumana, senkompata. 

inumare: enterigi, entombigi; inumazione: enterigado. 

in utroque (lat), laurea in -: ambaŭjura doktoriĝo. 

invalidare: nuligi, senvalidigi, senrajtigi; invalidato (di documento): nuligita; 

invalido: (documento) nevalida, (persona) invalido, kriplulo, handikapulo, 

handikapito; invalidità fisica: invalideco; invalidità legale, civile: laŭleĝa 

nevalideco, (fisica) civila invalideco. 

invasare: obsedi, infesti; invasato: (a) demonposedata, obsedata. 

inventare: inventi, eltrovi; (escogitare): elpensi; ti sei inventato tutto: vi elpensis 

mem ĉion; invenzione: invento, trovo, inventaĵo (di fantasia) elpensaĵo; 

nella bibbia ci sono invenzioni (di fantasia) a scopo didattico: en la 

biblio troviĝas elpensaĵoj cele de komuniki diajn revelaciaĵojn. 

inventario: inventaro; con beneficio d’-: kun benefico de inventaro; inventariare: 

inventari; inventariare gli archivi di chiesa: inventari la arkivojn de 

la eklezio. 

Invenzione della Croce rinvenimento della Croce: Eltrovo de la Kruco; 

festa dell’- (oggi festa dell’Esaltazione della Croce): Krucfesto, Festo de la 

gloro de la Kruco. 

invertito: invertita, invertito. 

investigare: esplori, traserĉi; investigazione: esplorado. 


investitura: investado, enoficigo; - a presidente: investado kiel prezidanto; 

lotte per le investiture (st. e): luktoj pro investituroj (pro benefica enoficigo 

de episkopoj). 

inveterato: (en)radikiĝinta. 

invetriata: vitralo; - istoriata: surdesegnita vitralo. 

inviare per elezione divina: sendi; Dio ha inviato il Figlio: Dio sendis sian 

Filon; inviato: sendito; - diplomatico: sendito. 

invidia: envio; invidiare: envii al iu pro io; invidiare (soffrire) per la bontà 

morale di qualcuno: envii al iu pro ties spiritaj bonaĵoj, envii pro alies gracaj 

donoj; invidioso: (a) enviema, (s) enviulo; peccato d’invidia: peko je envio. 

invincibile: nevenkebla. 

inviolabile: netuŝebla, tabua. 

invisibile: nevidebla; il mondo -: la nevidebla mondo; in lui furono create 

le cose visibili e invisibili: ĉar en li kreiĝis ĉio videbla kaj nevidebla (Kol 1,16). 

invitatorio: (lit) invita preĝo, invitokanto. 

invocare: alpreĝi, preĝalvoki, alvoki. 

invocazione: alpreĝo, petego, preĝpeto, alvoko; - alla Madonna: preĝpeto 

(alvoko) al la Madono; - per la pace: alvoko por la paco; invocatorio: alpreĝa, 

alvoka. 

involontario: nevola, senintenca, senkonscia. 

io 

io: mi; l’io: egoo, mi(o); l’- e l’es: la egoo kaj la eso; coraggio, sono io! 

(Mt 14): kuraĝu, ĝi estas mi!; proprio io: ĝuste mi. 

ionico: (arch) ionika. 

Io Sono (Dio a Mosé e Gesù ai suoi interlocutori): Mi Estas; i sette - di Gesù 

nel vangelo di Giovanni: la sep “Mi Estas” de Jesuo laŭ la evangelio de 

Johano; - Colui che è: Mi estas kiu estas (El 3,14). 

iota, jota: jotao, joto; non passerà neppure un - della legge (dal vangelo): 

nek unu ioto de la leĝo estos neplenumita (eĉ ne la plej etan literon de la hebrea, 

aramea kaj greka alfabetoj, figure signifantan la plej etan parton de la 

dia leĝo, oni rajtas ignori). 

ip 

ipercritica: (s) trokritiko, (a) trokritika. 

iperdulia: superkulto, hiperdulio. 

ipnotismo: ipnotismo, kaŭzita duondormo; ipnotico: hipnoza, (con procedimenti 

psichici) hipnota; fenomeni ipnotici possono essere scambiati per 

manifestazioni religiose: hipnozaj (kaj hipnotaj) fenomenoj povas ŝajni religiaj 

manifestiĝoj (diaj alĉeestiĝoj); nello stato ipnotico non sono possibili a- 


zioni soggette a giudizio morale: dum hipnoza stato ne eblas plenumi agojn 

laŭmorale takseblajn; sonno ipnotico degli esperantisti cattolici: ipnota dormo 

de la katolikaj esperantistoj. 

ipocatastasi perdono finale per tutti (dottrina rifiutata dalla comunità cristiana): 

hipokatastazo. 

ipocrita: (a) hipokrita, (s) hipokritulo, fariseo; ipocrisia (fingere virtù): hipokriteco, 

ŝajnvirteco. 

ipogeo: hipogeo. 

ipostasi: hipostazo; unione ipostatica (nella persona del Verbo): hipostaza 

unueco. 

ipostatizzare individuare una realtà per sé sussistente: hipostazigi. 

ipotesi: hiptezo; ipotesi su Gesù: hipotezoj pri Jesuo; ipotetico: hipoteza; 

questione ipotetica: hipoteza demando. 

Ippocrate: Hipokrato; il giuramento di -: la ĵuro de Hipokrato; il medico - 

fu il primo ad attribuire alla malattia cause naturali e a curarle scavalcando 

il soccorso della divinità: kuracisto Hipokrato estis la unua atribuanto de naturaj 

kaŭzoj al la malsanoj flankenlasante la diajn helpojn; ipocriteo: hipokrata. 

Ippolito (np): Hipolito. 

ipse dixit (lat), l’ha detto lui (= il maestro): diris li; farsi forte dell’- (senza 

addurre prove): baziĝi sur “ipse dixit” (neglektante pruvojn). 

ipso facto (lat), per il fatto stesso (dir): pro la fakto mem, pro tio mem; immediatamente: 

tujtuje, surmomente. 

ipso jure (lat), per diritto: pro la leĝo mem, memjure. 

ir 

ira: kolero; - divina (antropomorfismo): dia kolero; io pecco d’-: mi pekas 

pro koleriĝ(em)o; ha fatto l’- di Dio: li koleregis; iroso: kolera; irascibile: 

kolerema; irosamente: kolere. 

Irene, Ireneo (np): Irena, Ireneo. 

irenismo: pacismo; pacifismo ad oltranza: senlima pacismo (ĉiukostapaco); 

corrente teologica (unione delle chiese cristiane indipendentemente dal 

credo professato): irenismo; certo - può danneggiare la purezza della dottrina 

cattolica: pseŭdopacismo povas damaĝi la purecon de la katolika doktrino. 

ironia: ironia; fare dell’-: ironii pri io; Gesù talvolta usò l’- (esempio: per 

quale opera buona mi gettate le pietre?): Jesuo iafoje praktikis ironiaĵojn. 

irrazionale: neracia, malracia; il mistero cristiano non va confuso con la 

sfera -: kristana mistero nete distingiĝas de la neracia sfero; numero -: nera- 


cionala nombro. 

irrazionalismo (fil) (insegna che Dio non è raggiungibile attraverso le facoltà 

intellettuali, ma eventualmente per altre vie): kontraŭraciisma filozofia 

sistemo, neraciismo; irrazionalità: neracieco, malracieco. 

irreconciliabile, irriconciliabile: nerepacigebla. 

irredento: (senso religioso) neelaĉetita; non esiste uomo -: ne estas homo 

neelaĉetita; ĉiuj homoj estas elaĉetitaj (redemptitaj); (senso politico): iredenta; 

irredentismo: iredentismo. 

irreducibile, irriducibile: neredultebla, (intransigente) nefleksebla, malcedema, 

ĝisosta. 

irreducibilità, irriducibilità: nereduktebleco, ĝisosteco; - dell’uomo alla 

natura: nereduktebleco de la homo al la naturo. 

irregolare: (dir) neleĝa, neregula; disordinato: riproĉinda; irregolarità: malreguleco, 

malleĝeco. 

irreligiosità: kontraŭreligieco senreligieco, malreligieco; ostentata mancanza 

di sentimenti religiosi: elmontra (defia) kontraŭreligieco. 

irreligioso: (a) senreligia, sendia, malreligia; uomo senza religione: senreligiulo, 

malreligiulo. 

irremissibile: nepardoninda; peccato - (quello contro lo Spirito Santo: impugnare 

la verità conosciuta): nepardonebla peko. 

irreparabile: neriparebla. 

irresistibile: nerezistebla, nekontraŭstarebla; argomento -: plene konvinka, 

nerefutebla argumento. 

irresponsabile: nerespondeca, senresponsa, (s) senresponculo; irresponsabilità: 

senrespondeco, senresponseco; - morale: senkulpa. 

irresponsabilmente: senrepondece, senresponse, (mor) senkulpe 

irretito: (dir) implikita. 

irrevocabile: nenuligebla, senrevoka. 

irridere: priridi, moki; irriso: priridita; la virtù spesso è irrisa: virto ofte estas 

priridita; essere irriso per motivi religiosi: esti priridita pro religiaj kaŭzoj. 

irritazione: incitiĝo, (med) irit(iĝ)o; (dir) nuligo; inquietudine: incitado; 

prurito: juko, prurito; irritarsi: ekkoleri, (med) iritiĝi. 

irriverenza: malrespekto; - rispetto alle cose sacre: malrespekto kontraŭ 

sanktaĵoj; irriverente: malrespekta. 

ia 

Isabella (np): Izabela. 

Isacco (np): Isaako. 


Isaia: Isajo, Jesajo, Jesaja. 

iscariota: (nel nuovo testamento) iskarioto; - (fig): iskarioto, nefidinda (malŝatinda) 

ulo. 

iscrizione: surskribo, (epitaffio) epitafo; - ad una società: membriĝo, aliĝo, 

registriĝo, aniĝo. 

Isidoro (np): Izidoro. 

Islam: Islamo; islamico, islamita: (a) islama, islameca,(s) islamano, mahometano, 

mohamedano; islamismo: islamismo, mahometismo; islamista: islamisto, 

fakulo pri islamo; islamizzare: islamigi; islamizzare con la violenza: islamici 

per perforto. 

Ismaele (np): Iŝmailo, Iŝmael(o). 

ismaeliti arabi in quanto supposti discendenti da Ismaele, figlio di Abramo: 

ismailanoj, islamailidoj. 

isolarsi: sin apartigi; - dal mondo: monak(in)iĝi; isolamento (fig): soleco, 

izoleco, izoliĝo; se il mondo si isola dal cristianesimo, il cristianesimo non si 

isola dal mondo: se la mondo izoliĝas de la kristanismo, kristanismo ne izoliĝas 

de la mondo. 

ispezione: inspektado; ispettore: inspektisto, inspektoro; ispettore ecclesiastico: 

eklezia inspektoro; - di rango superiore: revizoro; ispettoria: religiula 

regiono. 

ispirare: inspiri, sentigi, gvidi; ispirarsi a: inspiriĝi el, de; ispirazione: inspiro, 

inspiriĝo, gracinspiro, spirblovo; ispiratore: inspiranto; la divina ispirazione 

delle Sacre Scritture: la dia inspiro en la Sanktaj Skriboj. 

Israele (np): Izraelo; - regno del nord: Izraelo-norda regno; comunità religiosa: 

Izraelo; israelita (membro della comunità credente): (s) izraelido, (a) 

izraelida; stato moderno: Israelo (Israelio), Juda (Hebrea) Ŝtato; israeliano: 

(a) israela, israelia, (s) iraelano, israeliano. (ĝenerale oni nomas Izraelo la antikvan 

regnon kaj religian komunumon, Israelo aŭ Israelio la novan); la chiesa 

è il nuovo -: la eklezio estas la nova Izraelo. 

issopo: hisopo. 

istanza: peto, postulo, aspiro, (dir) instanco; in ultima -: lastinstance; - di 

appello: apelacia instanco, Plejsupera Tribunalo de la Apostola Signaturo; - 

urgente: urĝa peto 

istigare: instigi; - al male: instigi al la malbono; istigazione: instigado; istigatore: 

instiganto. 

istinto: instinkto; per -, di -, istintivamente: instinkte, laŭ instinkto; istin- 


tivo: instinkta. 

istituire: institucii, starigi, establi, fondi; istitutore: fondinto; insegnante: 

instruist(in)o; istituto: instituto, societo, establo; istituto di diritto pontificio, 

diocesano: instituto pape, dioceze rajtigita; atto di istituzione: starigo, establo; 

fondazione: institucio, fondo. 

istituti ecclesiastici: ekleziaj (eklaziecaj) institutoj (institucioj); gli - sono 

organismi con cui la chiesa cattolica raggiunge le proprie finalità apostoliche: 

la ekleziaj institucioj estas organizaĵoj kaj burooj per kiuj la katolika eklezio 

atingas siajn apostolajn celojn 

Istituto di Scienze Religiose presso le diocesi singole o consociate prepara 

anche all’insegnamento della religione cattolica nelle scuole pubbliche 

statali e non statali (ISR, 3 anni): Supera Instituto pri Religio; Istituto Superiore 

di Scienze Religiose (ISSR, 4 anni), stessa funzione con duplice sbocco, 

didattico e pastorale: Supera Instituto pri Religiaj Sciencoj. 

Istituto Secolare: Sekulara Instituto (ordeno kies religiuloj vivas en la sekulata 

mondo). 

istruire (dir) un processo: enketi, starigi (aranĝi) proceson, ekzameni; insegnare: 

instrui, katekizi; “andate e battezzate istruendo (Matteo): iru kaj baptu 

istruante…” 

istruttoria (dir): esplorado, esploro pri proceso, enketo. 

istruzione: instruado, klerigado; - religiosa: katekiz(ad)o; -, documento pontificio: 

instrukcio; - scolastica: lerneja instruado; - pubblica, privata, obbligatoria: 

publika, privata, deviga instruado; libertà di - (insegnamento): libereco 

de instruado (instrulibereco); dare istruzioni: instrukcii. 

it 

itifallico: erektfalusa; itifallo: erektiĝanta faluso; divinità itifallica: rigidfalusa 

diaĵo. 

iv 

Ivo (np): Ivo. 


J 

ja 

jabot (pettorina a volanti, volantino): ĵaboto, ĉemiza tolgarnaĵo. 

Jacopone: Jakopono. 

Jafet: Jafet, jafeto; jafetidi: jafetidoj. 

Jahve, Jhavé, Jhaweh: Javeo, Jehovo (eble etimologie “mi estas, li estas, 

mi estas la estanto”. Jahveo (Jahvé) è la forma più corretta, su cui oramai convengono 

quasi tutti i competenti). 

jh 

JHVH (tetragramma del nome ebraico di Dio): JHVH 

ji 

jiddish, yiddish: jido, (a) jida. 

jihad, gihad guerra santa, secondo l’interpretazione più seguita: jihado, 

ĝihado, sankta milito kontraŭ la nekredantoj je islama Alaho; secondo un’altra 

interpretazione spiritualizzante: lukto kontraŭ la malbono, regado kaj forigo 

de siaj malbonaj impulsoj; praticare la - per sfiancare ed eliminare le 

minoranze cristiane: praktiki jihadon por elĉerpi kaj senfortigi la kristanajn 

malplimultojn; jihadismo (tendenza ad applicare la -): jihadismo, ĝihadismo. 

jo 

Joele: Joelo, Joel. 

jolly: ĵokero; il - del peccatore è la penitenza: la ĵokero de la pekanto estas 

la pentofaro. 

ju 

jubé: (arch) jubeo (enpreĝeja altaĵo el kiu la pastro benis la popolon (el latinlingvo: 

iube, domine, benedicere). 

ius exclusivae (lat): (il diritto di veto, durante il conclave, abolito da Pio 

X): veto-rajto, rajto pri vetoo. 


K 

ka 

Kant: Kantio, Kant; cantianismo, cantismo: kantiismo, kantianismo; cantiano: 

kantiano, kantia. 

ke 

KEK: akronimo de Konferenco de la Eŭropaj Eklezioj (equivalente tedesco 

di “Conferenza delle chiese europee”. Raduna, nel 2004, 126 chiese 

ortodosse, protestanti, anglicane e vetero-cattoliche. La chiesa cattolica per 

ora partecipa come osservante): KEK. 

KELI: akronimo de Kristana Esperantista Ligo Internacia; membro del -: 

KELI-ano. 

kk 

KKEE: akronimo de Konsilio de la Konferencoj Episkoparaj Eŭropaj (34 

katolikaj konferencoj). 

ko 

koinè, coiné: (helenisma) komunumo; lingua comune (in cui è scritto anche 

il Nuovo Testamento): koineo, (helenismepoka) komuna lingvo. 

Kolping-associazione (Kolping, sacerdote tedesco la cui azione ispirò molto 

dell’associazionismo cattolico moderno): Kolpinga asocio; colpinghiani: 

kolpinganoj. 

ky 

Kyrie eleison dal greco antico: Sinjoro, elaŭdu (Sinjoro, kompatu nin), Kirje 

elejson. 


L 

la 

lacrima: larmo; e le loro lacrime saranno deterse (Apocalisse); iliaj larmoj 

estos detergitaj; lacrime di sangue: sangaj larmoj; (lat) lacrima Christi (vino): 

kristlarmvino; Madonna delle lacrime: Madono de larmoj, Larmanta Madono. 

Ladislao (np): Ladislao. 

ladro: ŝtelisto; chi entra nell’ovile non dalla porta… costui è - e assassino: 

kiu eniras en la ŝafejon ne tra la pordo… tiu estas ŝtelisto kaj rabisto; ladrocinio 

(latrocinio): priŝtelo, latronado; ladrocinio di Efeso (st.e): efezana priŝtelaĵo. 

ladrone: rabisto, latrono; il buono e il cattivo -: la pentinta, la nepentinta 

ŝtelisto, latrono, rabisto. 

laicismo (separazione da ogni religione o ideologia): laikismo, novlaikismo, 

sendependismo el religio; - (contro la religione): laikismo, malnovlaikismo, 

kontraŭreligiismo; i molti significati della parola -: la multaj signifoj de 

la vorto laikismo. 

laicità: laikeco; - non è relativismo e neutralismo: laikeco ne necese kuntrenas 

relativismon kaj neŭtralismon; - alla francese (come difendere lo stato 

dalla religione), - all’americana (come difendere la religione dallo stato): 

francstila laikeco, usonstila laikeco; - del movimento esperantista: laikeco 

(ema tamen al iu devigeca agnostikismo) de la esperanta movado; (fig) sana - 

dello stato (Benedetto XVI): sana (integra) kocepto pri laikeco de la ŝtato; i 

cattolici sono per la - nella ricerca: katolikoj profesas laikecon en la scienca 

esploro. laicizzare: laikigi, malaltigi kaj detrui klerikalismon; laicizzazione: 

laikigo, deklerikaligo v. stato. 

laico: laiko; - contrapposto a chierico: laiko, nekleriko; - membro del popolo 

di Dio: laiko, ano de la popolo de Dio; frate - (non sacerdote): frato, 

servanta monaĥo; - contrario di religioso: (a) laika, laikisma, profana, kontraŭeklezia, 

laikista, (s) laikisto, kontraŭekleziulo; - indipendente dal religioso: 

laika, novlaika, “nek religia nek laika”, laikema; - per scelta pregiudiziale: 

antaŭkondiĉa laiko, laikemulo; strano - (che apprezza e difende insegnamenti 

cristiani pur senza la fede cristiana): “stranga” laiko; membro cooptato 

ma esterno all’apparato: laiko; - autonomo, equilibrato, coraggioso, 


super partes: aŭtonoma, senantaŭjuĝa, mensaperta, sendependa laiko; stato 

-: laika ŝtato; laicato: laikaro; il laicato cattolico: la katolika laikaro; nuovo - 

(intellettuale che aderisce alla cultura ebraico-cristiana, senza essere cristiano): 

novlaiko 

laidezza: hideco, naŭseco; - del peccato: malpurego (hideco) de la peko; 

laido: (lurido) malpurega, (abominevole) abomeninda, obscena, (bruttissimo) 

hida. 

Lamberto (np): Lamberto. 

lamentante durante i funerali: profesiaj lamentistinoj (iamaj, okaze de sepultaj 

ceremonioj). 

lamentarsi: lamenti, plendi, priplori; - per il dolore: lamenti pro doloro; - 

di Dio, della chiesa: kritiki Dion, la eklezion; si lamenta il parroco per il 

ritardo dei fedeli alla messa: la parokestro plendas pri la malfrua mesalveno 

de fideluloj; lamento: lamento 

Lamentazioni di Geremia: Lamentadoj, plorkantoj de Jeremio, Plorkanto 

(ĉe katolikoj). 

lampada: lampo, lumilo; lucerna del Santissimo: lucerno. 

lancia: lanco; colpo di -: lancopiko, lancofrapo; tuttavia uno dei soldati 

con la - colpì il suo fianco (Giovanni 19): tamen unu el la soldatoj per lanco 

pikis lian flankon. 

lanterna di cupola: turlanterno; - processionale: procesia lanterno; fanale: 

lanterno, lanternego; la - senza olio delle vergini stolte (vangelo): senoleaj 

lanternoj de la stultaj virgulinoj; portatore di -: lanternisto 

lapidare: ŝtonmortigi, ŝtonumi; ed essi lapidarono Stefano: kaj ili ŝtonmortigi 

Stefanon (Agoj 7). 

lapidario: lapidara; - come il vangelo: (fig) lapidara kiel la evangelio; iscrizione 

lapidaria: lapidara surskribo. 

lapidazione: ŝtonmortigo, ŝtonumado; Gesù fu minacciato di -: Jesuo estis 

minacata pri ŝtonmortigo. 

lapide: tomboŝtono, epigrafiŝtono; chiesa piena di lapidi parietali e pavimentali: 

preĝejo kun multaj parietaj kaj pavimaj tomboŝtonoj. 

lapso (st.e: tornato al rinnegamento): refalinto. 

lapsus (lat) fallo involontario (- calami, linguae): erar(et)o, fuŝaĵo, skriberaro, 

paroleraro, misvorto; - freudiano: freŭda lapsus (misvorto); i - a volte 

rivelano tendenze inconscie: foje paroleraroj devenas de nekonscie kontraŭataj 

inklinoj. 


largire: (bonvole) doni; largizione: donaco. 

lasciare: prtelasi; - la messa: preterlasi meson, malzorgi pri meso; - i propri 

doveri: malzorgi pri siaj devoj; (interrompere): interrompi; lasciarsi: lasi 

sin; lasciarsi andare: sin malzorgi, (spiritualmente) disipiĝi, senkuraĝiĝi. 

lascito: heredigo, testamentaĵo, legaco. 

lassismo sistema morale (l’obbligo non esiste se sussiste il minimo dubbio 

circa l’esistenza della legge): lasismo; mancanza di rigore: malrigoreco, malrigorismo; 

lassista: (a) malrigora (s) malrigorulo. 

Laterano: Laterano; lateranense: laterana; università lateranense: laterana 

(papa) universitato; basilica lateranense cattedrale del papa: laterana baziliko 

katedralo de la papo. 

latinizzare: (tradurre in latino) latinigi, (far assumere costumi latini) latinigi, 

enkulturigi latine, internigi latinajn normojn; chiesa latinizzata: latinigita 

eklezio; latinista: latinisto 

latino: latino, (etnia) latiano; - (lingua): latina lingvo; il - è sempre usabile 

nella liturgia cattolica: latina lingvo estas ĉiam uzebla en la katolika eklezio; 

- lingua ufficiale della chiesa cattolica: latinlingvo oficiala lingvo en la katolika 

eklezio 

latore: portisto. 

latreutico: di-adora. 

latria: di-adorado, latrio. 

lauda: laŭdo, laŭdokanto; composizione religiosa popolare: popola religia 

laŭdo; - dialogata: dialogata laŭdo; le laude di Jacopone da Todi: la laudoj 

de Jakopono el Todi. 

laudario per le lodi delle confraternite: laŭdolibro. 

laudator temporis acti (lat): lodatore del tempo andato: sopira laŭdanto 

de la antikvaj moroj. 

laudi, lodi: (lit) laŭdoj. 

Laura, Lauretta (np): Laŭra, Laŭreta. 

laura, insieme di comunità di monaci orientali, nel deserto: laŭrao, endezerta 

ermitejaro; laura (lavra), attuale: cenobitejo, monaĥejo. 

laureato: (dopo il corso di tre anni) licenciulo, bakalaŭro, (dopo il corso 

più lungo), doktoro. 

lauretane, litanie -: loretaj (loretanaj) litanioj. 

lavabo: lavabo, lavakonko, lavpelvo; - da sacristia: sakristia lavpelvo; (azione 

liturgica): lavo de la manoj, dummesa manpurigo. 


lavacro: lavfonto; (azione) puriga lavo (sinlavo); - del battesimo: bapto. 

lavaggio: lavado; - del cervello: cerbolavado, mensa-vola sukubigo; l’annuncio 

cristiano esclude il - del cervello: la kristana anonco ekskludas la 

cerbolavadon. 

lavanda dei piedi: piedlava rito, piedlava ceremonio. 

lavare: lavi; - i piedi ai “santi”: lavi la piedojn al la “sanktuloj”, (fig) l’assoluzione 

con il pentimento lava i peccati: absolvo kun pento forlavas la pekojn. 

lavorare: labori: Dio pose l’uomo nel giardino dell’Eden perché lo lavorasse:Dio 

metis la homon en la Edena ĝardeno por ke li ĝin kultivu. 

lavoro: laboro; - di gruppo: teama kunlaboro; concezione cristiana del –secondo 

le Encicliche sociali: kristana koncepto pri laboro laŭ la Socialaj Enciklikoj; 

- temporaneo: portempa laboro. 

lavoratore: laboristo; - con contratto a tempo, atipico: portempa laboristo, 

novtipa laboristo (laboristo portempe pruntita, lulaboristo, intertempe luita laboristo), 

malmulte socie protekta laboristo. 

lavoro in nero: nigra (senleĝprotekta) laboro; non è lecito per un cristiano 

assumere in nero (Catechismo della Chiesa Cattolica)): ne morale agas kristana 

nigre (senleĝprotekte) dunganta. 

Lazio: Latio; abitante del -: latiano. 

Lazzaro (np): Lazaro; lazzarista: lazaristo; persona ritenuta spregevole: 

lazaro; lazzarone: nenifaremulo, plebanaĉo. 

le 

lebbra: lepro; (fig) la - del peccato: la gangreno de la peko. 

lebbrosario: leprulejo; i lebbrosari delle organizzazioni cristiane: la leprulejoj 

de la kristanaj organizaĵoj; oggi anche gli stati sostengono i lebbrosari: 

hodiaŭ ankaŭ koncernataj ŝtatoj subtenas leprulejojn kristanajn. 

lebbroso: leprulo; Gesù sanò i lebbrosi: Jesuo sanigis leprulojn. 

lecito: (secondo la legge) lica, leĝe permesita; essere -: lici, esti permesite; 

(moralmente): deca, konvena; tu fai - ciò che vuoi: vi faras deca kion vi volas;.non 

tutto il permesso è -: ne ĉio permesita estas deca. 

lectio divina (lat) lettura di testi sacri tra monaci e tra gruppi di fedeli: 

stud- kaj medit-legaĵo (ĉerpaĵo) el sanktaj tekstoj. 

lega: ligo, interligo, koalicio; membro di una -: ligano; unirsi in -: koalicii; 

- Santa: Sankta Ligo. 

legale: laŭleĝa; legalità: leĝeco; il vangelo insegna a rispettare e a inculcare 

la legalità: evangelio instruas respekti kaj encerbigi la senton pri leĝeco. 


legame: ligo, ligiteco, ligilo, ligaĵo. 

legare: ligi; legarsi: sin ligi; legarsi con giuramento: ĵurligi sin; - e sciogliere 

(“ciò che legherete sulla terra, sarà legato nel cielo; ciò che scioglierete 

sulla terra, sarà sciolto nel cielo”, secondo Matteo): devigi, maldevigi, 

(“kio devigos sur la tero tio estos devigata en la ĉielo, tio kion vi maldevigos 

sur la tero tio estos maldevigata en la ĉielo”. Laŭ Mateo). 

legato papale: papa legato; legato a latere: persona legato, elflanka legato; 

legazione: legacio, senditaro. 

legge: leĝo; la - biblica: la Leĝo, antikva ligo, ligo de la elektita popolo; - di 

Dio: Dia leĝ(ar)o; dottore della -: skribisto, leĝisto; che ha forza di -: leĝoforta, 

laŭleĝa; rispettoso della -: leĝobeema; dettar -: leĝdoni (dekreti); trasgressione 

della -: leĝrompo; fuori -: eksterleĝa; senza -: senleĝa (anarkia, senregula); 

contro la -: kontraŭleĝa; - naturale: naturleĝo (konsciencleĝo, devenebla 

el praaj kaj nunaj mor-viv-konceptaĵoj kaj el la homa racio, eventuale 

lumita per la revelacio); legge inabilitante: leĝo malrajtiganta (nuliganta); - 

“ad urgendam obligationem”: leĝo devoplenumon akcelanta; - “ad obligationem 

finendam”: por plenumi la devon; - del taglione: leĝo de egalrepuno (de 

rebata puno); - giudaica, cristiana: juda, kristana leĝo (religia pozitiva leĝo). 

leggenda: (vicende inventate) legendo, fabelaĵo, (commistione tra accadimenti 

e invenzione) enlegendita historiaĵo; - metropolitana (serioso racconto 

di accadimento inverosimile): kontraŭverŝajna onidira legendo. 

Leggenda Aurea di Jacopo da Varagine: la “Ora Legendo”. 

leggenda nera nasce dalla tendenza, suscitata ad arte, a interpretare la 

storia in senso anticattolico: la nigra legendo, kontraŭkatolika prihistoria interpretigado; 

la - intorno alla regina Isabella: la nigra legendo pri reĝino Izabela. 

leggio: libro-portilo, pupitro. 

legionario: legiano; legionari di Cristo (associazione di cattolici): legianoj 

de Kristo. 

legione: legio; - di angeli, - di demoni: anĝellegio, demonlegio; - Tebana: 

Teba legio; - Mariana (Legio Mariae): Maria Legio, Legio Mariæ 

legittimo: legitima, laŭleĝa, laŭrajta; figlio non -: ekstergeedzeca (nelaŭleĝa) 

infano; legittima difesa: rajta sindefendo, memdefendo; legittima suspicione: 

rajta suspekto; produrre documenti legittimi: prezenti legitimajn dokumentojn; 

legittimare (un atto): legalizi, laŭleĝigi; legittimare un figlio: legitimi, 

(agnoski, leĝigi) infanon; (dir) legittima: hereda kvoto rezervita. 


lenzuolo: littuko; - mortuario: mortotuko; il - mortuario di Torino detto Sindone: 

la torina Mortotuko nomata Sìndone. 

Leone (np): Leono; - Magno: Leono la Granda; Leone di San Marco: Leono 

de Sankta Marko; - di Giuda: Leono de Judujo (Jesuo Kristo); leoniano: leona; 

mura leoniane: leonaj urbaj muregoj; città leonina: leona urbo (en Romo). 

Leonida (np): Leonido. 

Leopoldo (np): Leopoldo. 

lesbico: (a) lesba; amore -: lesba amo; lesbica: (s) lesbanino, safismulino. 

lesbismo: lesbismo, safismo. 

lesione di contratto: atenco, malobeo, rompo. 

lessico (vocabolario): leksikono, (locuzioni e parole di un particolare ambiente) 

leksiko; - famigliare, religioso, monacale, sororale: familia, religiula, 

monaĥa, fratina leksiko. 

letale: mortiga, pereiga, mortosimptoma, (med) letala; non il frutto fu -, ma 

lo stato di peccato, secondo la didattica leggenda biblica del peccato di Adamo 

ed Eva: ne la frukto estis mortiga, sed la pekstato laŭ la didaktika biblia 

legendo de la Adamo kaj Eva peko. 

Letizia (np): Leticia. 

letizia: ĝojego; servite il Signore con -: servi Dion ĝojplene; la perfetta - 

nei Fioretti di San Francesco: la perfekta ĝojo laŭ la Floretoj de S. Francisko. 

lettera: letero, epistolo; le lettere degli apostoli: la apostolaj leteroj (epistoloj); 

le Lettere Cattoliche (SS) sono indirizzate a tutti: la Katolikaj Leteroj 

estas adresitaj al ĉiuj; - apostolica: apostola, papa letero, enciklito; - pastorale, 

postulatoria: paŝtista, postula letero; - dimissoriale: permesletero, rajtigletero; 

- disciplinare: mandato-letero; - domenicale (lit): dimanĉa letero. 

lettera (dell’alfabeto): litero; la - uccide, lo spirito vivifica: la laŭlitera vorto 

mortigas, la spirito vivigas; rispettare la - ma non lo spirito: respekti la literon 

sed ne la spiriton. 

letterale: laŭlitere; interpretare la bibbia letteralmente: interpreti biblion 

laŭ litera senco (laŭvorte); il senso - può essere metaforico: la litera senco 

povas esti metafora. 

letteralistico: literisma, vortisma, fundamentisma; interpretare la bibbia 

letteralisticamente: interpreti biblion literisme (fundamentisme aŭ ekster la 

kuktura kunteksto). 

letteratura: literaturo; - oscena: obscena literaturo; - edificante: edifa litera- 


turo; - biblica, sacra, apologetica, spituale: biblia, sankta, apologetika literaturo; 

funzione pedagogica della -: eduka funkcio de la literaturo. 

Lettere Cattoliche così dette perché senza destinatario: Katolikaj Leteroj 

(Petraj, Johanaj, Jakoba kaj Judasa). 

lettorato: lektora rango; lettore, titolo di studio: lektoro; lettore, proclamatore 

della parola nella liturgia: liturgia leganto/legisto. 

lettura: (atto del leggere) leg(ad)o, (cosa letta) legaĵo, (lezione universitaria) 

lekcio, prelego; - spirituale: spirita (edifa) legaĵo; letture della messa: 

mesaj legaĵoj. 

Levi (np): Levi. 

levirato: legge del -: levirado. 

levita: (SS) levido. 

levitazione: levitacio; autolevitazione: memlevitacio. 

Levitico: (SS) Levidoj. 

lex orandi, lex celebrandi, lex vivendi, lex credendi (lat: come la chiesa 

prega o celebra o vive così essa crede): la enhavo de la preĝaro kaj ceremoniaro 

kaj ordona praktikado mezuro de la kredendaro. 

lezione: leciono; insegnamento: instruo; - universitaria: lekcio, prelego; lezionario: 

libro de la meslegaĵoj, liturgia lecionaro, legaĵaro. 

li 

Libano monte -: Lebanono; stato: Libano. 

libagione, libazione offerta al Dio: oferverŝo; sacra -: sankta oferverŝo; degustazione: 

gustumo, frando, (abbondante bevuta) drinkado, drinkofero; (fig) 

essere offerto in - (= compimento, fine, sacrificio totale): esti oferverŝita (Sankta 

Paŭlo). 

libare: versare bevande come offerta alla divinità: oferverŝi. 

libatorio: trinkofera, ofere trinkverŝa. 

libellatici (avevano comperato l’attestato da cui risultava che avevano sacrificato 

agli dei e per questo erano sfuggiti alla persecuzione da parte delle 

autorità statali): (st.e) rajtigitaj, legitimitaj kristanoj, rajtilprovizitaj. 

libera chiesa in libero stato: libera eklezio en libera ŝtato. 

liberale: (a) liberala, liberspirita, donacema, (s) liberalulo; liberalismo (in 

economia): liberismo; liberalismo (in politica): liberalismo; liberalità: malavareco, 

donacemo. 

liberalizzazione: liberaligo; - dei mercati: liberaligo de la komerco; anche 

la - dei commerci deve sottostare alla legge morale: ankaŭ la komercliberaligo 

devas obei la moralan leĝon. 


liberare: liberigi; liberatore: liberiganto; Nostra Signora Liberatrice: la 

Liberiganta Dipatrino. 

liberazione: liberigo; - dalla schiavitù d’Egitto: liberigo el la egipta sklaveco; 

teologia della - (di solito accentua gli aspetti sociali derivanti dal Vangelo 

e trascura quelli cristologici ed ecclesiali): porliberiga teologio v. teologia. 

liberiana, basilica -: liberia baziliko (de Papo Liberio), Baziliko Sankta 

Maria la Granda. 

liberi muratori: framasonaro. 

libero: libera; - arbitrio: elektopovo; - esame: libera (trans la ekleziaj kriterioj) 

religia interpreto pri biblio; attestato di stato -: celibatatesto. 

libero pensatore: liberpensanto, liberkredanto; il cristiano é un - arrivato 

a Cristo: kristano estas liberpensulo alveninta al Kristo. 

libertà: liber(ec)o; capacità di scegliere tra il bene e il male: libera volo, 

elekto-libero; - psicologica (non essere impedito da fattori psichici): psikologia 

libero; - religiosa: religia libereco; - di coscienza, sorta dalla cultura cristiana: 

konscienclibero, establiĝinta en kristanaj medioj; - assoluta: absoluta 

libero (sendependa de moralaj normoj); la - sottostà alla legge morale: elekto-libero 

obeu al la morala leĝo; - che si limita volontariamente: libero memvola 

sin limiganta; fuga dalla - (rinuncia a resistere e assunzione del punto 

di vista dell’oppressore): fuĝo el libero, liberiĝi el libero; - sostenuta ed 

esaltata dalla verità: libero subtenata kaj ekzaltata de la vero; - senza contenuto: 

senhava (sencela) liberemo; - di pensiero, di associazione: libero je 

penso, je asociemo;.la - è capace di negare la verità conosciuta: libero 

kapablas nei la veron konatan; (familiarità): familiecemo, familiaraĵo; liberticida: 

liberdetrua; assenza di impedimenti: senmalhelpo, senmaleblo, senobstaklo. 

libertà di educazione: libero de edukado; i cattolici chiedono -: katolikoj 

postulas liberon de edukado. 

libertà interreligiosa: interreligia libereco; la - non richiede il relativismo 

morale e il misconoscimento della propria identità religiosa: morala relativismo 

kaj neniiĝo pri sia religia identeco estas fremdaj al la koncepto de interreligia 

libereco; la pratica della libertà religiosa, condizione per la - e per 

la collaborazione tra le religioni: la realiĝo de la religia libero kondiĉo por la 

interreligia kunlaboro. 

libertarismo: liberismo, liberecismo, anarkiismo; - sessuale: seksa libere- 


cismo. 

libertinaggio: (costumi) diboĉemo, (pensiero) libertineco. 

libertinismo (totale libertà di pensiero contro ogni dogmatismo): libertinismo; 

libertino: (s) libertino, liberpensulo, (a) libertin(ec)a, liberpensa; (sregolato): 

(s) diboĉulo, libervivulo, malĉastulo, (a) liberviva, malĉasta. 

libidine: seksamo, seksavido; libidinoso (preso da -): seksama, seksavida. 

libido: libido (profunda kaj konstanta psika emo al vivo kaj al memkontentiĝo; 

laŭ ero da psikanalistoj temas pri blinda forto ĉioreganta, en la homo, lasanta 

nur iluzion de libero, por kristana psikanalista kurento, male, tiu neforigebla 

forto ne malpermesas liberan elekton). 

libro: libro; - da messa, messale: misalo, meslibro, (per i fedeli): misaleto; 

- di preghiere: preĝareto; il - della vita (dei destinati al regno dei cieli): libro 

de l’vivo, libro de la savitoj; nell’islamismo Dio si fa -: en islamismo Dio sin 

faras Libro (en kristanismo, Homo); i libri si fanno - (bibbia): libroj fariĝis libro 

(biblio); santuario del - (in Gerusalemme): sanktejo de la libro. 

liceità: liceo, plenrajteco. 

licenza: (autorizzazione) licenco, (riconoscimento di invenzione) patento, (libertà 

disordinata) trolibereco, malprudeco; - titolo di studio: licencio; licenziato: 

licenciato, licenciulo, magistro. 

licenziosità: malprudeco, malprudaĵo. 

licenzioso: (a) malpruda, malĉasta, diboĉa, (s) malprudulo, malĉastulo. 

Licio, -a (np): Licio, Licia. 

Lidio, -a (np): Lidio, Lidia. 

Liduina (np): Lidvia. 

lievito: gisto, fermento; pane senza -: sengista pano; - che fa fermentare tutta 

la pasta (attraverso il messaggio evangelico), - che corrompe (guardatevi 

dal - dej farisei): gisto kiu fermentigas la tutan pastaĵon, gisto kiu koruptas 

(evitu la farisean giston) v. fermento. 

liguorino: (rel) redemptorano. 

Liliana (np): Liliana. 

Limbo: Limbo, infero, antaŭinfero; perché è stato inventato il Limbo?: kial 

oni sentis bezonon inventi Limbon?; - frutto di pietà e senza fondamento biblico: 

Limbo frukto de pieco kaj biblia fundamento; - dantesco: Danta Limbo; 

si dibatteva tra i teologi circa l’esistenza e la natura del -: oni debatis, inter 

teologoj, pri la ekzisto kaj naturo de Limbo; (fig): limbo; uscire dal - delle 

incertezze: superi la duban staton, akiri decidemon. 


limitazione delle nascite: limigo de la naskoj, naskadkontrolo, naskolimigo; 

- secondo il Concilio Vaticano II (tanti figli quanti la famiglia ne può allevare 

ed educare): limigo de la naskoj laŭ la Dua Vatikana Koncilio (tiom 

da gefiloj kiom da ili la familio sukcesas nutri kaj eduki). 

limite: limo; superare ogni -: super(paŝ)i ĉiujn limojn; il senso del - (proprio 

del mondo classico): la limsento; accettare i limiti umani: kunvivi konscie 

pri la homaj limoj; l’amore di Dio non può avere limiti: la amo al Dio ne 

toleras limojn; - creaturale: krea (kreiteca) limo. 

limosina: v. elemosina. 

lingua organo della bocca: lango; - parlata, scritta: parola, skriba lingvo; 

diritti linguistici: lingvaj rajtoj, rajto uzi sian propran lingvon kaj ĝin konservi; 

- liturgica: liturgia lingvo; - degli angeli: lingvo de anĝeloj; la - Esperanto 

auspicata (da alcuni) nuova - della chiesa cattolica: Esperanto nova proponata 

(de iuj) lingvo de la katolika eklezio, Esperanto nova latino de la eklezio. 

linguaggio: lingvaĵo; - sessista, asessuato (quello che il femminismo oltranzista 

vuole applicare anche ai testi sacri): seksema (seksista), senseksa lingvaĵo 

v. politically correct. 

Lione rito di -: liona rito. 

liquefazione: likvigo, fluidiĝo; periodica - del sangue di san Gennaro: perioda 

fluidiĝo de la sango de sankta Januaro. 

lirica: lirico, lirika arto; liricità: lirikeco, lir(ik)ismo; liricità nei profeti e apocalisse: 

lirikismo en profetoj kaj apokalipso. 

litaniare recitar litanie: litanii. 

litanie: litanio; - lauretane: laŭreta litanio; - nella liturgia greca: ektenio; 

nuove -: novaj litanioj. 

lituo bastone ricurvo con il quale il sacerdote-augure etrusco delimitava lo 

spazio per osservare nel “tempio” il volo degli uccelli e le viscere degli animali: 

lituo 

liturgia: liturgio; - cristiana azione teandrica: kristana liturgio, ago di-homa 

(teantropa); - delle ore, penitenziale: liturgio de la horoj (horliturgio), penitenca 

liturgio; - cattolica, civile, clericale (eclissamento dei fedeli laici): katolika, 

civila liturgio (civilcerimoniaro); la - fa celebrare: liturgio celebrigas; 

liturgico: liturgia, liturgieca. 

liturgico: liturgia: pluralismo - nella chiesa cattolica: liturgia plurismo en 

la katolika eklezio. 


lo 

lobbismo: lobiismo; lobbista: lobiisto. 

lobby: lobio, premgrupo; creare lobbies confessionali?: ĉu krei konfesiajn 

lobiojn? 

loculo: tombo, tomba niĉo. 

locuzione: lokucio, dirmaniero, parolturno; linguaggio individuale e caratteristico: 

ĵargoneca lokucio; - avverbiale: adverba lokucio; - religiosa: religia 

lokucio; - interiore (coltivata nel channeling quale messaggio extraumano): 

ena lokucio, interna mesaĝo. 

lodare: laŭdi; - Dio: laŭdi (glori) Dion; Dio sia lodato!: Al Dio estu laŭdo!; 

lodevole: laŭdinda. 

lode: laŭdo; - di sé: memlaŭdo; decreto di -: laŭda dekreto; a - di Dio: por 

al Dio laŭdo; - interessata: profitcela laŭdo; lodevole: laŭdinda; - accademica 

per i meriti di una persona: laŭdacio. 

lodi: (lit) laŭdoj. 

Lodovico, Ludovico, -a (np): Ludoviko, Ludovika. 

loggia: loĝio; - massonica: framasona loĝio; - massonica coperta: framasona 

kovrita (kaŝa) loĝio; (arch): loĝio, galerio; terrazzo: balkono, teraso; - di 

Raffaello: loĝio de Rafaelo. 

loglio: lolo, (fig) malpuraĵo (lolo); e seminò - in mezzo al grano: li semis 

lolon meze de la tritiko (evangelia parabolo); separare il grano dal - (vangelo): 

kribri lolon disde la tritiko (la malbonulojn disde la bonulojn). 

Logos: vorto, penso, Vorto, Logos; in teologia: Logoso, la samsubstanca 

dia ĉioperanta Vorto fariĝinta karno (johana evangelio). 

longanime: indulgema, tolerema. 

longanimità: indulgemo, toleremo, (pazienza) paciencemo. 

lontano: (a) (nel tempo) malproksima, fora, (spazio) distanca, malproksima, 

(poesia) lontana, (s) malproksimulo, lontano; non sei - dalla verità: vi ne 

estas malproksima de la vero; i lontani (religiosamente): religie malproksimularo; 

andate - da me, maledetti: forigu (forfuĝu) el mi, malbenitoj. 

Lorenzo (np): Laŭrenco. 

Loreto: Loret(urb)o; lauretano (a): loreta; litanie lauretane: loretaj litanioj. 

lotta: lukto, batalo; - di classe (per eliminare un’altra classe con la violenza: 

marksista klaslukto, klasbatalo; contrasti di classe: klasbatalo, konflikto 

(dialektiko) de la socialaj klasoj, laborkonflikto; - di classe e encicliche sociali 

(dove si disapprova la - di una classe per eliminare l’altra, ma si riconosce 

la naturalità del contrasto orientato, tuttavia, verso l’armonizzazione e 


collaborazione tra le diverse classi): klasbatalo kaj Socialaj Enciklikoj (kie 

estas malaprobita la batalo de unu klaso por elimini la alian, kaj estas rekonata 

la naturaleco de la kontrasto celanta, tamen, al ĉiam pli paciga harmoniiĝo 

inter la diversaj klasoj). 

lotta per la vita: lukto por la vivo; per il cristiano la - non deve danneggiare 

il prossimo: laŭ kristano la lukto por la vivo ne rajtas damaĝi proksimularon. 

Lourdes: Lurdo; le apparizioni di -: la aperoj de Lurdo (Lourdes); di -: lurda. 

lu 

Luca (np): Luko; il vangelo di -: la evangelio de Luko. 

luce: lumo; il Figlio procede dal Padre come “Luce da Luce” (nel Credo 

della messa): la Filo devenas de la Patro kiel “Lumo de Lumo”; anche nella 

bibbia Dio è descritto come -: ankaŭ en la biblio Dio estas priskribita kiel lumo; 

il giusto risplende come -: justulo brilas kiel lumo (psalmo). 

luce di gloria: glorbrilo, glorlumo, beatiga vizio. 

luce perpetua: eterna lumo; - come dimora presso Dio: eterna lumo, nome 

loĝado ĉe Dio; splenda ad essi la -: ili eniru la definitivan dian vizion, lumo 

senfina brilu al ili. 

lucerna lampada: lucerno, lampo, lumilo; si accende la - non per metterla 

sotto il moggio: kiam oni bruligas lampon, oni ne metas ĝin sub grenmezurilon; 

città svizzera: Lucerno. 

Lucia, Lucio (np): Lucia, Lucio. 

Lucignolo (amico di Pinocchio): Meĉo; (cattivo consigliere): aĉkonsilanto. 

lucignolo: meĉo. 

lucrare: lukri, perlabori; lucrabile: ricevebla, akirebla; lucro cessante e danno 

emergente: manko de gajno kaj kaŭzita malgajno. 

Lucrezia, o (np): Lukrecia, Lukrecio. 

Luigi, Luisa, Luigia (np): Luizo, Luiza. 

lumen domus (lat): tradiciarlibro. 

lumi, i secoli dei lumi (v. illuminismo): lumoj, la jarcentoj de la lumoj; democrazia 

e totalitarismi segnano le epoche dei -: demokratio kaj totalismoj 

signas la luman epokon. 

lumino di cera: vakslumeto; - ad olio: oleolumeto. 

luna: luno; - simbolo di Maria che splende di luce ricevuta da Cristo: luno 

simbolo de Maria kiu ricevas lumon de Kristo; l’uomo è arrivato sulla -: homo 

alluniĝis (surluniĝis la 21 julian 1969); il salmo 8 ora giace sulla - 

(Paolo VI lo consegnò agli astronauti): la psalmo 8 kuŝas sur la luno; la 


Mezza Luna (simbolo dell’Islam): la Lunario, la Krescento; promettere la -: 

promesi orajn montojn. 

lunetta: (arch) lunedo; - di ostensorio: hostilingo. 

luoghi sacri: sanktaj lokoj, sanktejoj; luoghi teologici: teologiaj karakterizaj 

fontoj. 

lussuria: malĉasteco, karna peko, voluptamo; lussurioso: voluptama, malĉasta; 

esaltare la -: laŭdegi malĉastecon; - come segno di libertà e superiorità: 

malĉasteco signo de la libereco kaj supereco; assecondare la - per trarne 

profitto: profitocele favori al malĉasteco. 

lustrale acqua -: benita, sankta akvo; l’acqua - non purifica dal peccato, 

ma è segno di ciò che avviene interiormente: la sankta akvo ne purigas de la 

peko, sed estas signo pri tio kio okazas en la homa eno; benedire con l’acqua 

-: beni per sankta akvo. 

luterano: (da Lutero) lutera, (di fede) luterano; luteranesimo: luteranismo, 

luterana kristanismo, Luterana Eklezio. 

Lutero: Lutero; le 95 tesi di -: la 95 tezoj de Lutero. 

lutto: funebro; - cristiano: kristana funebraro; paramenti da -: funebraj ornatoj; 

essere in -: funebri por (pri) iu; luttuoso: funebra; incidente luttuoso: 

mortiga incidento, akcidento; vestito a -: funebre vestita; paramenti liturgici 

da -: verdaj (funebraj) liturgiaj vestoj. 


M 

ma 

macarismo (liturgia greca): orientrita himno; macarismi: makarismoj, evangeliaj 

beatecoj. 

Maccabei: (SS) Makabeoj; i deuterocanonici - (non canonici per i protestanti): 

la du duonkanonaj Makabeoj. 

maccabeo: makabeo; (fig) dupo, stultulo. 

macchia: makulo; senza -: senmakula; - di peccato: pekmakulo; macchiare 

di peccato: pekmakuli. 

macchina: maŝino, aparato; deus ex machina (lat): ĉiosolva diaĵo, diaĵo el 

postkulisoj, (profite enaferigi diaĵon); - per lavare il cervello: cerbolavada 

maĥino. 

Macedonio (sto.e): Macedonio; macedonismo (negava la divinità dello 

Spirito Santo): (st.e) macedonismo. 

macerare: maceri; (fig) macerarsi nel dolore: turmentiĝi, konsumiĝi; macerazione: 

maceradi, (fig) pentofaradi. 

machiavellico: makiavela. 

machiavellismo dottrina che sostiene la separazione della politica dalla 

morale: makiavelismo. 

macrobiotica: (s) makrobiotiko, (a) makrobiotika; dieta - (talora presentata 

come sintesi di filosofia, religione e vita che ignora la distinzione tra creato 

e creatore): makrobiotika dieto, vegetalana/vegetarana dieto; i cultori di - 

di fonte cristiana distinguono la dieta dalla visione religioso-filosofica della 

-: kristanaj makrobiotikemuloj distingas, en la makrobiotika propono, la dieton 

disde la filozofia-religia vivkonceptado. 

macumba cerimonie magico-religiose dei negri brasiliani: makumbo (malaprobita 

de la kristanaj eklezioj). 

Maddalena (np): Magdalena; (fig) - (peccatrice pentita): pentinta pekulino 

(prostituitino); fare la -: sin montri pentinta; fare da Maria e da -: unu tagon 

senpeke posttagon peke; non è chiaro se Maria - e la peccatrice (vangelo di 

Luca) siano la stessa persona: en la evangelia rakontaro ne klaras ĉu Magdalena 

kaj la Luka pekantino estas la sama persono. 

madhi per i musulmani il personaggio che alla fine distruggerà le nazioni 

non islamiche e stabilirà l’islam su tutta la terra: madhi, madho. 


Madonna: Madono, Virgulino, Dipatrino, Nia Sinjorino, Maria. 

madonnaro: vendisto (stratplacpenstisto) de madonbildetoj; stile - (devozione 

sentimentale ed eccentrica): madonarstila devoteco. 

Madonne del Parto (pitture): Gravedaj Madonoj, Madonoj kun la ventro 

infanportantaj (por proclami, kontraŭ neantoj kaj malkonsiderantoj, la veran 

karnan humanecon de la naskiĝonto). 

Madonnella: Madonjo (populara vorto, en Romo ekzemple, per kiu estas 

indikataj pentraĵoj kaj skulptaĵoj kun bildoj, en laŭstrataj niĉoj, de Maria aŭ 

de la Sankta Familio); ogni cosa bella ha la sua -: al ĉiu belaĵo oportuna Madonaĵo, 

ĉiu belo kun Madonhelo. 

Madonnina: Madoneto, Virgulineto; (fig) sembra una - infilzata: mienas 

kvazaŭ madoneto tute sankta. 

madonnino: madonbilda monero. 

madonnismo manifestazioni devozionali irriflessive verso la Madonna: 

madonismo, al Maria etiprudenta devoteco. 

madre: patrino; Santa - Chiesa: Sankta Patrino Eklezio; - superiora: superulino, 

patrino, ĉefmonaĥino; reverenda -: patrina moŝto, respektinda patrino; 

- di Dio: Dipatrino, Dinaskintino; Dio è anche -, secondo la bibbia: Dio estas 

eĉ patrino, laŭ biblio; la superbia è la - di tutti i vizi: malhumileco estas patrino 

de ĉiuj malvirtoj. 

madrina di battesimo: baptopatrino. 

madri pie: (rel) piaj patrinoj. 

maestà: majesto, imponeco; vostra -: via reĝa moŝto; sua - “apostolica” 

(l’imperatore d’Austria-Ungheria): lia “apostola” majesto; la - di Duccio: la 

maesta Madono de Duĉo (fama pentraĵo en Siena): maestoso: majesta; maestosamente: 

majeste, impone. 

maestro: instruisto, profesoro; specialista: majstro; - di cappella: ĥorestro, 

kapelestro; - di Camera: prefekto (estro) de la Apostola Ĉambro, Ĉambrestro; 

- in teologia: magistro, docento; - dei novizi o novizie: novicestr(in)o; - 

del Sacro Palazzo: Sanktapalaca teologo; - generale: generala superulo, generala 

patro; - di spirito: majstro de spirito, instruanto pri spirita perfektiĝo; 

Gesù -: Jesuo Majstro (Estro); maestri cantori: majstroj-kantistoj; cercheranno 

maestri secondo i propri desideri (2 Tim 4,3): ili amasigos instruantojn laŭ 

siaj deziroj; maestrucolo: instruisteto, etkapabla instruisto. 

mafia potere occulto che estorce sulle attività economiche: mafio; 

mafioso: (a) mafia, mafiema, (s) mafiulo, mafiano; (vanitoso): paradema, 


parademulo; gruppo delinquenziale: mafio, koterio; la morale sociale 

cattolica condanna la -: la katolika sociala moralo kondamnas mafion; il 

papa, Giovanni Paolo II, ha pubblicamente condannato la - (maggio 1993): 

papo Johano Paŭlo la dua publike kondamne malaprobis mafion. 

mafriano: siria(rita) supera ĉefepiskopo. 

maggioranza etnica: majoritato, plimulto; politica: majoritato; ideologia 

della - (dicesi quando una - si ritiene depositaria del diritto di modificare la 

legge naturale o fondamentale): ideologio de la majoritato. 

maggiordomo del sacro palazzo: prefekto de la apostola domo. 

maggiore padre -: generala superulo; altar -: ĉefa altaro, centra altaro; fratello 

-: pliaĝa frato; ordini maggiori: maĵoraj ordinoj; maggiorenne: majoritatulo, 

plenaĝulo; maggiorità: majoritato, plenaĝeco. 

magi i tre -: ŝaĝuloj (orientaj), la tri magoj, la tri reĝoj. 

magia (senso proprio e figurato): magio; atto di magia: magiaĵo; - bianca, 

nera: blanka (boncela), nigra (malboncela) magio; la - è riprovata dalla bibbia: 

magio estas kondamnita en la biblio; la - pretende di sottomettere Dio: 

magio pretendas submeti Dion; potere della -: magia povo, sorĉo, sorĉaĵo, 

aŭgurarto; la - dei suoni: (fig) magio de sonoj. 

magico: magia, sorĉa; potere -: magia povo; bacchetta magica: sorĉa vergo; 

magismo: magiismo. 

magistero della chiesa: doktrino, instrurajto, instrua aŭtoritato, instrua misio, 

paŝtista instruo, la instruo de la eklezio; - pietrino: petra instrurajto. 

magistrato: magistratano, juĝisto. 

magnaccia: putinekspluatanto. 

magnificare: glor(eg)i, laŭdegi; - il Signore con canti di gioia: glori la Sinjoron 

per ĝojaj kantoj. 

magnificat (lat) il cantico di Maria: magnifikato. 

magnifico rettore -: universitata rektoro. 

magro: (a) maldika, (s) maldikulo; brodo di -: magra supo, senvianda (sengrasa) 

manĝo; - stretto: manĝo rigore senvianda; fare di -: abstini de viando. 

mahatma: mahatmo. 

maiale: porko; carne di -: porkoviando; carne di - vietata a ebrei e musulmani: 

porkoviando malpermesita al hebreoj kaj muzulmanoj. 

Malachia: Malaĥio, Malaĥi. 

malafede: malsincereco, trompomensogo; essere in -: esti intence mensoga. 


malancaresi cattolici di rito antiocheno in India: malankaranoj; rito malancarico: 

malankara rito. 

malcostume: malbonmoro, miskutimo, malvirto; frodare lo stato (nelle imposte) 

è - e peccato davanti a Dio: trompŝteli (impostfraŭdi) la ŝtaton estas 

malvirto kaj peko antaŭ Dio. 

maldicenza: kalumnia priklaĉado, kalumnio; fare della calunnia: kalumnii, 

klaĉi pri, kontraŭ iu; maldicente: kalumniulo, klaĉulo. 

maldisposto: malinklina, malema. 

male: malbono; - morale: malbono, peko; per le filosofie illuministiche il - 

morale è soltanto un errore: por la klerismaj filozofioj la morala malbono 

estas nur eraro; voler -: malame deziri suferon al iu; il problema del -: la problemo 

pri la malbono; l’origine del -: la origino de la malbono (monisme: bono 

kaj malbono devenas de la diaĵo; dualisme: el du kontraŭaj superaj estaĵoj, 

de unu la bono de la alia la malbono; biblie: Dio kreis la homon mortema, 

krome en la homaj inteligentaj elektoj intervenas la responsa libera volo); occorre 

distinguere il - fisico dal - morale: necesas distingi la malbonon fizikan 

de la malbono morala; del - morale è responsabile solo la libera volontà ribelle: 

pri la morala malbono responsas nur la libera volo; esiste il malvagio, 

non il male: ekzistas la malbonulo, ne la malbono; chi è causa del suo - pianga 

se stesso: kiu kaĉon kuiras, tiu ĝin manĝu; stato doloroso: doloro, malsano, 

depresio; malamente: malbone 

maledetto: (a) malbenita, (s) malbenito. 

maledire: malbeni, anatemi; - la propria sorte: malbeni sian sorton; i cristiani 

non maledicono quelli che li perseguitano: kristanoj ne malbenas siajn 

persekutantojn. 

maledizione per indurre Dio a nuocere: malbeno; (sventura): malfeliĉo, 

damno, kondamno; (minaccia): veo, veado; le quattro maledizioni di Luca: la 

kvar veoj de Luko; - magica, rituale, verbale, scritta: magia, rita, vorta, skriba 

malbeno; - contro i profanatori di tombe (nei rituali egizi): malbeni kontraŭ 

la profanantoj de tomboj; maledizione!: damne! 

malefizio, maleficio pratiche magiche per arrecare danno: sorĉaĵo, envulto; 

malefico: sorĉa, misfara. 

malfamare: malbonfamigi. 

malfamato: (a) malbonfama, misfama, (s) misfamito; malfamante: (s) misfamulo. 

malfattore: malfaranto, fripono; i due malfattori (crocifissi con Gesù): la 


du ribeluloj. 

malignità: malico, malicaĵo; dire -: diri malicaĵojn, malicumi. 

maligno: malbonulo, malbofarato; il -: (SS) la demono, la Maliculo; (avverso): 

(a) kontraŭa, malbonvolema; malattia maligna: maligna malsano. 

malinconia, melanconia: melankolio, malagemo, (tedio) enuo; - senza la 

speranza cristiana: malagemo sen kristana espero. 

malizia: malico, malbonfaremo kontraŭ aliaj; - di bambino: petoleco; malizioso: 

(a) malica, malbonfarema, (s) maliculo; maliziosità: maliceco; (azione 

concreta): malicaĵo; (astuzia): ruz(aĵ)o, ruzeco. 

Malleus Maleficarum il maglio contro le streghe: maleo kontraŭ sorĉistinoj; 

il - medievale manuale per scovare le streghe, contiene una visione cervellotica 

e anticristiana della donna: Malleus maleficarum, manlibro por malkovro 

de la sorĉistinoj, transdonas ekstravagancan kaj kontraŭkristanan koncepton 

pri la virino. 

Malta Sovrano Militare Ordine di - (SMOM): Suverena Milita Malta Ordeno; 

-stato: Malto.. 

Malthus: Maltuso; di -: maltusa. 

maltrattamento: mistraktado. 

maltusianesimo (la popolazione cresce con ritmo più rapido della crescita 

dei mezzi di sussistenza non riproducibili): maltusanismo; maltusiano (malthusiano), 

maltusianista: maltusano; il - propone il controllo artificiale delle 

nascite (rifiutato da Malthus): maltusanismo proponas artefaritan (malspontanan, 

altruditan) naskiĝkontrolon. 

malumore: malbona humuro; di -: malbonhumure. 

mammona: mamono (riĉeco rigardata kiel idolo malbonfara, laŭ evangelio). 

mana: manao (indonezia vorto aludanta al supozita senpersoneca forto disa 

tra la naturaj elementoj kaj plej dense akumulita en kelkaj aĵoj kaj antaŭanta 

la moralajn sentojn). 

mancanza difetto: difekto, kulpo, peketo, malperfektaĵo; (privazione) manko, 

(assenza) malĉeesto. 

mancare (fig): kulpi pri, malplenumi ion, peki kontraŭ io; assenza di persona: 

foresti, malĉeesti; assenza di cose: manki je (pri), (li mankas je la... 

pano). 

mandare: sendi; - il profeta: sendi profeton; che Dio ce la mandi buona!: 

helpu nin Di’! 


mandato (dir) ordine, incarico: mandato, komisio; mandante: komisiinto; 

mandatario: konfidito, komisiito, rajtigito; mandato: sendito, (incaricato divino) 

dia sendito; tradire il proprio -: perfidi sian mandaton. 

mangiatoia: kripo, la sankta kripo, manĝujo, fojnujo. 

mani gli dei mani: manesoj; manismo, culto dei morti della famiglia (nell’antica 

Roma): manesismo. 

mania: manio; maniaco: maniulo. 

manicheo: maniĥeano; (fig) drastico, dogmatico: (a) maniĥea, drasta, dogmema, 

(s) maniĥeemulo, dogmemulo; manicheismo: maniĥeismo (en la mondo 

kontinue luktas du Absolutoj, Bonulo kontraŭ Malbonulo). 

maniera di vivere: vivkonduto, vivmaniero, vivstato. 

manifestazione: manifestacio; - del Signore: Epifanio, la Sinjora Tago; 

pubblica agitazione: manifestacio; rivelazione: manifestiĝo; render 

pubblico: manifesti, aperigi; render evidente, provare: evidentigi. 

manipolo: (lit) brakornato; piccola schiera: roto; - militare: centurio. 

Manitù divinità suprema presso tribù indigene d’America: Manituo. 

manna: manao, la ĉiela manao (nutraĵo, varie interpretita, donacita de Javeo 

al sia popolo en la dezerto); (fig): graco, beno; attendere la - dal cielo: atendi 

donacojn el la ĉielo; - sostanza zuccherina: manao. 

mano: mano; di prima -: unuamana; baciare la -: mankisi; imposizione 

delle mani: surmeto de la manoj al iu; mani giunte, intrecciate: kunigitaj, interplektitaj 

manoj, interplektitaj manoj; mettere in -: enmanigi; nelle mani di 

Dio: en la diaj manoj, laŭ la dia volo. 

mansionario: komisiito, agregaciito (incarichi nel lavoro) taskolisto. 

mansioni dello spirito (ascetica): spiritaj loĝejoj; compiti: spiritaj taskoj. 

Mansueto (np): Mansueto; (a): milda, dolĉanima, tolerema, pacema. 

mantellata suora -: mantelhava fratino. 

mantelletta episcopale: manteleto, pelerino (episkopa). 

mantica antica arte divinatoria: mantiko, antikva aŭgurarto. 

mantra preghiera, non esente da aspetti magici, di alcune religioni indiane: 

mantro 

manutengolo: komplico, kunkulpulo. 

manutergio: (lit) mantuko. 

Maometto: Mahometo; maomettano: mahometano, islamano, mohamedano; 

maomettanismo: islamismo. 

Marcello, -a (np): Marcelo, -a; Marcellino, -a (np): Marceleno, Marcelena. 


marcelline suore: (rel) marcelenaj fratinoj. 

marcia della pace (nuovo mezzo di catechesi?): pacmarŝo (ĉu nova katekizilo?... 

por konsciigi kristanojn pri la bono de paco). 

Marco (np): Marko; il vangelo di -: la evangelio de Marko; marciano: marka; 

biblioteko 

mare: maro; il lago di Galilea era chiamato -: la Galilean lagon en la evangelio 

oni nomis maro; - simbolo delle forze del male, secondo testi biblici: 

maro, simbolo de la malbonaj fortoj, laŭ bibliaj tekstoj; - Morto: Sala 

(Morta) Maro; - magnum (secondo gli antichi, attorniava la terra): grandmaro; 

un mare di… (grande quantità): maro da… 

maresciallo del Conclave: konklava marŝalo. 

Margherita (np): Margareta. 

Maria (np): Maria, Marinjo, Manjo (en nPiv ankaŭ Mario); - santa!: Sankta 

Dipatrino!; - Madre della Chiesa: Maria Patrino de la Eklezio; - ritratto 

di donna vera: Maria, portreto de vera virino; - archetipo muliebre del cattolicesimo: 

Maria (vir)ina arketipo de la katolikismo. 

marianesimo, marianismo culto e dottrina e storia che ha per oggetto Maria: 

marianismo. 

marianita, marianista: (rel) mariana frat(in)o, marian(in)o; marianista-studioso 

di mariologia: marianisto. 

mariano: maria, marieca; culto -: Maria-kulto; mese -: maria monato; mariale, 

maria, mariala; nascita e sviluppo del culto -: origino kaj disvolviĝo de 

la Maria-kulto. 

Mariano (np): Mariano. 

Marika (np): Mariza. 

Marino, -a (np): Marino, Marina; San -, Repubblica di San -: Sanmarino. 

Mario (np): Mario, Marjo. 

mariologia: mariologio (studo pri la prerogativoj de la Virgulino Maria). 

marito: edzo, edziĝinto; dare - a qualcuno: edzinigi iun al; maritare: edzinigi; 

maritarsi: (di donna) edziniĝi; maritale: (a) edza; stato maritale: edzeco; 

(ammogliare, ammogliarsi): edzigi, edziĝi; tra moglie e - non mettere il 

dito: kiam geedza paro kverelas, fremdulo ne eniĝu. 

maronita rito -: marona rito; (rel): maronano. 

marrano (ebreo che, convertitosi alla fede cristiana, forse non spontaneamente, 

ritornava alla religione ebraica): marano, miskredanto, (fig) fiulo, 

perfidulo, (pliklare: hebreo revenanta al sia origina kredo). 


Marta (np): Marta; fare da -: zorgi pri farendaĵoj; fare da - e da Maria: 

kombini farendaĵojn kun spiritualaĵoj, elteni ĉiujn farendaĵojn. 

Marte mitologico dio della guerra: Marso; - (pianeta): Marso; marziale: 

milita, soldata; la bibbia comunica le caratteristiche di Dio servendosi anche 

di immagini marziali: la biblio komunikas la karakterizojn de Dio utiligante 

ankaŭ militecajn priskribojn. 

martedì grasso: antaŭkaresma (karnavala) mardo, marda karnavalo, karnavalomardo. 

martello: martelo; - degli eretici: kontraŭherezula martelo (sankta Antono). 

martinella: sonorileto. 

Martino, -a (np): Marteno, Martena; fare sammartino (fare trasloco): translokiĝi, 

transloĝiĝi. 

martire: martiro; il martire cristiano non cerca il martirio: kristana martiro 

ne serĉas martiriĝon; il - cristiano ama Cristo e perdona il persecutore: 

kristana martiro amas Jesuon Kriston kaj pardonas la persekutanton. 

martirio: martireco, martirigo, martiriĝo, martirmorto; soffrire il -: martiriĝi, 

turmentiĝi, suferegi; il cristiano accetta ma non cerca il -: krisano akceptas 

sed ne serĉas martiriĝon. 

martirizzare: martirigi, turmenti; - a causa di Cristo: martirigi pro Kristo; 

martirizzarsi: martiriĝi, sin turmenti. 

martirologio: martirlibro. 

Marx: Markso, Marx; marxista: marksito. 

marxismo: marksismo; secondo il - la religione è alienazione: laŭ marksismo 

religio estas aliproprietiĝo de si mem, alieneciĝo, mensa elmondiĝo. 

maschilismo: masklismo, masklsuperego; la chiesa disapprova il -: eklezio 

malaprobas masklismon; - dell’antico testamento (“meglio la cattiveria dell’uomo 

che la bontà della donna”. Proverbi): masklismo en la malnova testamento 

(“prefereblas vira malboneco ol virina boneco”. Sentencoj); - apparente 

(quello della chiesa cattolica dove il clero è solo maschile, non per un 

maggiore valore dell’uomo o perché più adatto al compito): ŝajna masklismo. 

maschilista: (a) masklista, (s) masklisto; il vecchio testamento è -: la malnova 

testamento montras trajtojn masklismajn. 

maschio: masklo, viro; Dio è - solo nella grammatica: Dio sonas vire nur 

en la gramatiko. 

massacro: masakro; massacrare: masakri, amasbuĉi; (fig): fuŝi; massacra- 


tore: masakristo; (fig): fuŝisto. 

Massenzio: Maksenco; editto di -: Maksenca edikto. 

massificare: masivigi, kompaktigi, senpersonigi, senindividualigi; massificato: 

masivigita (senpersonigita); il cristiano massificato è figura non prevista 

dal vangelo: kristano masivigita estas eĉ ne imagita de la evangelio; massificazione: 

masivigo, senpersonigo. 

Massimiliano (np): Maksimiliano. 

Massimo (np): Maksimo, Maksima; Pontefice -: la plej alta pontifiko, ĉefpontifiko. 

mass media: amaskominikiloj; cristiani nei -: kristanoj engaĝiĝantaj per amaskomunikiloj. 

mass-mediatico, mediatico: amaskomunikila; operazione mediatica: amaskomunikila 

(mediata) operacio. 

massoneria: framasonismo, framasonaro, (v. loggia); la - sorse per conservare 

segreti professionali: framasonara asocio ekestiĝis por protekti profesiajn 

sekretaĵojn; - contro la chiesa cattolica: masonaro kontraŭ la katolika 

eklezio; maestro massonico: framasona majstro; sul cattolico aderente alla - 

pende ancora la condanna della chiesa: super katoliko aniĝinta al framasona 

loĝio ŝvebas severa kondamno de la eklezio. 

massora (masora) (complesso di studi filologici ed esegetici, dal V al IX 

secolo, per stabilire il testo del V. T.): masoro; massoretico (masoretico): 

masora; masoreti (fissarono e vocalizzarono il testo biblico): masoretoj, masoristoj. 

mastro: majstro; - Geppetto e - Ciliegia: majstro Ĝepeto kaj majstro Ĉerizo; 

- Geppetto affronta l’avventura della paternità, - Ciliegia ne ha paura 

(Biffi): majstro Ĝepeto mergiĝas en la aventuron de la patreco, majstro Ĉerizo 

tion protime rifuzas. 

masturbarsi: sin masturbi; masturbazione: masturbo. 

matamoro: (san Giacomo di Compostella) defendanto kontraŭ invadintoj 

islamanoj, matamoro; (fig): gaskono, fanfarulo. 

Mater et Magistra (enciclica sociale di papa Giovanni XXIII sui problemi 

sociali e sui limiti e rapporti della iniziativa privata e pubblica): Patrino kaj 

Majstrino (la eklezio). 

materia: materio; - visibile, oscura: videbla, obskura materio; legge della 

conservazione della -: leĝo pri konservado de la materio; - e spirito: materio 

kaj spirito; - prima: (fil) senforma materio, pramaterio (nur koncepte ekzist- 


anta); - dei sacramenti: materio de la sakramentoj; - remota, prossima: malproksima, 

proksima; - circa quam (lat): koncerna; - del contratto: objekto de 

kontrakto; - (mor) grave, leggera: afero (koncerno) granda, malgranda, 

(grava, malgrava); (fig): kruda materialo; - (argomento): temo, fako; - di libro: 

enhavo. 

materiale: (a) materia, (s) materialo; materialità dei fatti: objektiveco de la 

faktoj; rozzo: kruda; difficoltà materiali: financaj malfacilaĵoj. 

materialismo (esiste soltanto la materia): (fil) materiismo, materialismo; - 

pratico: praktika (viv)materiismo; materialista: materialisto. 

materializzare rendere effettivo: konkretigi, efektivigi; diventare materia 

(detto di spiriti): materiigi, (materializzarsi) materiiĝi. 

materializzazione: materiiĝo, materiigo; - dello spirito: materiiĝo de la spirito. 

maternità: patrineco; - divina (nella bibbia spesso si attribuiscono a Dio 

“viscere materne”): dia patrineco, Dio-Patrino; - divina (detto della Madre 

di Gesù): dia patrineco (koncernas la Sanktan Virgulinon); - surrogata (“affittare” 

l’utero per embrione altrui): luita uterkovado, (luita utero); (reparto 

ospedaliero): akuŝosekcio; materno: patrina; amore materno: patrina amo; 

scuola materna (scuola dell’infanzia): vartolernejo, infanĝardeno. 

Matilde (np): Matilda. 

matrigna: duonpatrino; natura -: duonpatrin(ec)a naturo. 

matrimoniale: edzigebla, edzinigebla; nuova formula celebratica - (io “accolgo 

te” invece del più possessivo “io prendo te”): nova geedza liturgiesprimo 

(“mi akceptas vin” anstataŭ la pliposeda “mi prenas vin”). 

matrimonio: geedziĝo, (per lo sposo) edziĝo, (per la sposa) edziniĝo, nupto, 

nupta ceremonio; - attentato (da parte di persona vincolata da voti): atencita 

geedziĝo; - bianco: blanka geedziĝo; - civile: civila (nereligia) geedziĝo; - 

clandestino, concordatario: kaŝita, laŭkonkordata geedziĝo; - consumato: kopulaciita 

geedziĝo; - rato, - rato e non consumato: (kontraktita) celebrita sed 

ne kopulaciita; - di coscienza: sekreta geedziĝo; - misto: dukonfesia (miksreligia) 

geedziĝo; - morganatico, illecito, sperimentale, per caso: morganata 

nelica, esperimenta, hazarda geedziĝo; - per procura: geedziĝo per prokuro, 

edzecperado; - invalido: nevalida geedziĝo; - di omosessuali: samseksula geedziĝo, 

geedziĝo inter homoseksualoj; - con vizio di consenso: geedziĝo kun 

difekto de konsento; - di sposata con vedovo: edziniĝo de edziniĝinta kun 

vidvo; - di nubile con sposato divorziato: edziniĝo de fraŭlino kun edziĝinta 


divorcinto; quante definizioni nuove di -!: kiom da novaj difinoj pri geedziĝo!; 

promessa di -: geedziĝpromeso, fianĉiĝo; richiesta di -: edziĝpeto; impedimento 

invalidante del -: malvalidiga obstaklo por geedziĝo; richiesta di - 

per mezzo di altra persona: svatado; - in extremis: geedziĝo ĉe mortmomento; 

- imposto, per onore: edz(in)igo aranĝita (devigita), pro honoro; matrimoniale: 

geedza; diritto matrimoniale: geedza juro; - bianco: blanka (senkopulaciita) 

geedziĝo. 

matroneo: (arch) matronejo, tribuno. 

Matteo (np): Mateo (laŭetimilogie: dia donaco); vangelo di -: evangelio laŭ 

Mateo; matteano (testo): matea (teksto). 

Mattia (np): Matio, Matiaso (apostolo); e la sorte cadde su Mattia (Atti 1): 

kaj la loto falis por Matias (Matiaso). 

mattino le preghiere del -: matena preĝo. 

mattutino: (a) matena; - (lit) matutino; recitare il -: matutini; cantare il -: 

kanti (soleni) matutinon; nell’ora che la Sposa di Dio surge / a mattinar lo 

Sposo perché l’ami (Dante. Par. X): en la hor’ kiam Edzino (la Eklezio) leviĝas 

/ por matutini Edzon (Jesuon Kriston) por ke Li ŝin amu. 

maturità: matureco, (età) maturaĝo; - affettiva (richiesta in chi accede al sacerdozio): 

ama-afekkcia-emocia matureco; maturo: matura, maturaĝa. 

maulano: maŭlano (muzulmana eminentulo). 

Maurizio (np): Maŭrico. 

Mauro (np): Maŭro. 

mazza: procesia bastono; mazziere (araldo): heroldo, procesia gvidanto. 

me 

mea culpa: (lat) pro mia kulpo, kulpagnosko; fare il -: sin montri pentinta, 

bati pente sian bruston, kulpagnoski; recitare il - sulla violenza: montri penton 

pri konuna perforto. 

Mecca: Meko. 

mechitarista: meĥitarano, armena monaka ordenano. 

medaglia: medalo; assegnare una -: ordeni, medali; il diritto, il rovescio della 

-: fronto, dorso de medalo. 

mediatico: mediuma. 

mediatore: peranto, propetanto, interulo; Gesù è l’unico - tra Dio e l’uomo: 

Jesuo estas la solperanto inter Dio kaj homo; - nel commercio: makleristo; - 

nel diritto: mediacianto, paciganto. 

mediatrice: perantino, (titolo attribuito a Maria per l’importanza della sua 

mediazione presso Dio) Perantino, Preĝperantino, (titolo dato da alcuni a Maria 


quale presunta corredentrice) kunelaĉetintino, kunsavanta. 

mediazione: mediacio, perado, arbitracio; diritti di -: makleraĵo, kurtaĝo. 

medicalizzare: igi kuracebla; oggi si medicalizza anche il comportamento 

immorale ignorando volontà e libertà: hodiaŭ oni pretendas igi kuraceblaj eĉ 

kontraŭmoralajn kondutojn per kuraciloj kaj psikologiaj traktadoj ignorigante 

volon kaj liberon de la homa sperto. 

medico: kuracisto, medicinisto, doktoro; - di famiglia: familia kuracisto; - 

cura te stesso (Luca): kuracisto, sanigu vin mem; onora il - come si deve: 

honoru la kuraciston kiel decas (Predikanto 38,1). 

medioevo: mezepoko; medievale: mezepoka; idee medievali (datate): antikvecaj 

ideoj; medievalista: fakulo pri mezepoko; - fatto artificialmente simbolo 

d’un passato oscurantista (secondo avversari del cristianesimo): mezepoko 

artifike simboligita al obskurantismo; il medioevo ora viene rivalutato: 

mezepoko jam ĝuas reaprezon. 

meditare: mediti; meditazione: medito, meditado, pensado, konsidero, meditaĵo; 

meditazione per dialogare con Dio o per sentirsi divini?: ĉu mediti 

por dialogi kun Dio aŭ por sin eksenti dieca?; persona meditativa: meditema 

ulo; meditativo: medita; orazione meditativa: medita preĝ(ad)o. 

medium: mediumo; medianità, fenomeni medianici: mediumeco, mediumecaj 

fenomenoj; veramente alcuni - provocano fenomeni preternaturali?: ĉu 

iuj mediumoj kaŭzas vere eksternaturajn fenomenojn? 

melagrana: granato; la - raffigura, tra i simboli religiosi, l’Eucaristia: la granato 

aludas, inter la simbolaj signoj, Eŭkaristion; ”come spicchio di - il tuo 

volto attraversa il tuo velo” (Cantico dei Cantici): “kiel ero da granato, viaj 

vangoj aspektas malantaŭ via vualo” (la amato al la amatino). 

Melania (np): Melania. 

Melchisedec: Melkicedeko. 

melchita rito -: melĥita rito. 

memento: memorigo pri. 

memoria: memoro; fate questo in - di me: ĉi tion faru por memorigo pri 

mi; purificare la - (riconoscere il proprio passato e chiedere perdono. Giovanni 

Paolo II): purigi la memoron (rekoni la propran pasinton por pardonpeti, 

laŭ programero de papo Johano Paŭlo la II); - condivisa: samopiniata 

memoro (kunhavaj memoraĵoj) 

memoriale, promemoria: memorlibro, memorando, - dei defunti: memormortoj; 

- della passione: memorigo pri la pasiono. 


mendicanti frati -: almozmonakoj, almozordeno; privilegio dei -: almozrajto, 

almozprivilegio (de almozordenanoj); i sette ordini religiosi mendicanti: 

la sep almozrdenoj, la sep almozantaj ordenfratularoj. 

menefreghismo (ostentata noncuranza per gli altri o dei propri doveri): indiferento, 

(fig) sinfrotemo; menefreghista: indiferentulo, sinfrotulo. 

menestrello: menestrelo. 

mennoniti: mennonanoj. 

menologio: greka martirlibro. 

mensa: manĝotablo; - eucaristica: eŭkaristio, eŭkaristia bankedo, eŭkaristia 

tablo; - dell’altare: altartablo; - celeste: ĉiela beateco; - (beni di comunità 

ecclesiastiche): posedaĵoj, legacoj, rentoj. 

mentale: mensa; preghiera -: mensa preĝado, medita preĝo, meditado v. 

meditazione, preghiera. 

mentalità: pensmaniero, pensordo; - cristiana, pagana, contraccettiva: kristana, 

pagana, kontraŭkoncipa pensmaniero; - aperta, infantile: malferma pensmaniero, 

infaneca pensnivelo. 

mente: menso; ridurre i rapporti tra - e corpo alle relazioni tra cervello e 

corpo: identigi la rilatojn inter menso kaj korpo kun la rilatoj inter cerbo kaj 

korpo; elevare la - a Dio: altigi (levi) la menson al Dio. 

mentire: mensogi; - per proteggersi, - per malafede: mensogi por sin defendi, 

mensogi por intence trompi, mensogi; mentitore: (s) mensogulo, (a) 

mensogema; ogni uomo è mentitore, secondo la bibbia: laŭ biblio ĉiu homo 

menzogas; Dio non mente: Dio ne mensogas. 

menzogna: mensogo, malvero; tessuto di menzogne: mensogreto; la – rompe 

la comunicazione tra gli uomini: mensogo rompas la komunikadon inter la 

homoj; la - che reca danno fa emergere il dovere della riparazione: mensogo 

damaĝinta emerĝigas la devon kompensi la damaĝitojn. 

menzognero: mensoga, malvera. 

meraviglia: (sorpresa) miro, (cosa sorprendente) miribdaĵo, miraklo; le 

meraviglie del creato: la mirindaĵoj de la kreaĵaro; i salmi spesso cantano le 

meraviglie del creato: la palmoj ofte himnas pri la mirindaĵoj de la kreaĵaro. 

meravigliare: mirigi; meravigliarsi: miri. 

meraviglioso: mirakla, mirinda, mirveka, miriga; non ogni - è miracolo: ne 

ĉiu mirindaĵo estas miraklo. 

mercanteggiare: marĉandi, negoci; - la propria coscienza, la fede: primarĉandi 

sian konsciencon, la kredon. 


mercato luogo: bazaro; - (economia): merkato; secondo la mentalità cristiana 

non si può ridurre tutto a - e merce: laŭ la kristana pensmaniero ne licas 

igi ĉion merkato kaj varo. 

merce: varo; mercificare: redukti ion al varo; mercificare la religione: redukti 

al varo (varigi) la kredon. 

mercé: kompato, indulgo; essere alla - di Dio: esti en la manoj de Dio. 

mercede: rekompenco; - salario: salajro, pago; fare il bene per la -: bonfari 

pro la rekompenco; il cristiano agisce per amore anche se la - è insita nell’azione: 

kristano bonagadas pro amo kvankam rekompenco kunestas en bonagado; 

(misericordia, aiuto, pietà): mizerikordo, helpo, kompato; ordine dell 

-: (rel) merceda ordeno (taskiĝinta elaĉeti kristanojn sklavigitajn de muzulmanoj); 

mercedario, mercedaria: mercedan(in)o; Nostra Signora della Mercede: 

Nia Sinjorino de la Mercedo (de la graco). 

Mercedes (np): Merceda. 

mercenario: monavidulo; soldato -: dungosoldato. 

mercimonio: fimerkato, simonio. 

mercoledì delle ceneri: cindromerkredo, grandmerkredo. 

meretrice: meretrico, prostituitino; meretricio: prostituado. 

meritare: meriti; ben meriti di: esti merita je; meritevole, meritorio: merita, 

merithava; non meritevole, immeritevole senmerita; opere meritorie: meritaj 

faroj; merito: merito; merito “de congruo”: kongrua merito (laŭ dia dispono); 

merito “de condigno”: rajtmeriti (laŭ dia garantio). 

messa: (lit) meso, mesofero, diservo; - di anniversario: mortotaga memormeso; 

- votiva: honora meso, meso honore de; - conventuale, capitolare: ĥora 

(komuna) meso; (lat) missa pro eligendo Romano Pontifice: meso por la 

elekto de la Roma Pontifiko; - bassa, piana: senkanta, mallalta meso; - in 

musica: meso kun muziko, kun akompano; - dialogata: dialoga meso; - solenne, 

cantata: meso solena, kun kanto; - con assistenti: meso asistata, meso 

kun asistantoj; - con più sacerdoti: kuncelebrado; - dei catecumeni, dei presantificati: 

antaŭ meso, meso de la antaŭkonsekritoj; - al campo, all’aperto: 

kampadeja, subĉiela meso; dire, celebrare la -: mesoferi; far celebrare una -: 

celebrigi meson; ad intenzione di: (laŭ)intence de; - di suffragio, di requiem: 

animripoza (funebra) meso, meso por...; - manuale: manricevita, donita meshonorario; 

prima -: unua solena meso de sacerdoto, solena mesprimico; - fondata: 

fondusa meso; - nera: nigra (sakrilegia) meso; “- beat”: bitnika meso; 

paramenti per la -: mesornatoj, mesvestoj; rubriche della -: mesrubrikoj; ser- 


vitore della -: akolito, messervanto; oggetti per la -: pormesa ilaro, mesvazoj; 

ascoltare la -: ĉeesti, festi la meson, viziti la (dimanĉan) meson; concelebrare: 

kuncelebri. 

messaggio: anonco, mesaĝo; - evangelico, eterno: evangelia, eterna anonco; 

tradire il - per renderlo comunicativo: perfidi la mesaĝon por ĝin igi efike 

komunika; messaggero: mesaĝisto, kuriero, heroldo. 

messale: misalo, meslibro; messalino, - dei fedeli: misaleto; nastri del -: 

paĝosignoj. 

messia: mesio; - sofferente: suferanta mesio; il - giudice secondo il Battista: 

mesio-juĝisto laŭ Johano la Baptisto; - atteso: atendita mesio. 

messianismo: mesianismo; - trionfante (quello suggerito dal diavolo a Gesù): 

triumfanta mesianismo; - terrestre (riduce Gesù a genio religioso-sociale): 

tera-sociala mesianismo; - slavo (fede in una missione religiosa dei popoli 

slavi): slava mesianismo; messianico: mesia; profezia, salmo, tempo -: mesia 

profetaĵo, psalmo, erao; - variabile, secolarizzato (terrenizzato): mesiismo 

aliiĝebla, sekularizita (terenigita). 

mestruazione: menstruo, monataĵo; avere le mestruazioni: havi siajn monataĵojn. 

metafisica: (s) metafiziko; la - trascende la natura delle cose umane: metafiziko 

transcendas la naturon de la homaj konstatoj; metafisico: (a) metafizika, 

(s) metafizikulo; poeta, pittore metafisico: metafizika poeto, pentristo. 

metanoia: (dal greco scritturale) pensŝanĝo, konvertiĝo al Dio, metanoio. 

metà quaresima: karesmomezo. 

metempsicosi: metempsikozo, korpa reenkarniĝo (cele de spirita purigado). 

metodicismo (operare con metodo rigoroso): rigora metodismo; il - di 

Sant’Ignazio, di San Carlo: la rigora metodismo de sankta Ignaco, de sankta 

Karlo; metodico: metoda (studado); metodologico: metodologia, laŭmetodologia 

(priserĉado). 

Metodio (np): Metodo; i fratelli Cirillo e - patroni d’Europa: la sanktaj 

fratoj Cirilo kaj Metodo kunpatronoj de Eŭropo (kun Sankta Benedikto). 

metodista: (prot) (s) metodisto; Chiesa Metodista: Metodista Eklezio; metodismo: 

metodismo. 

metodo: metodo; - canonico, storico-critico, semiotico, letterario, decostruttivo, 

simbolico, ecc. (nell’interpretare la bibbia): kanona, historia-kritika, 

semiotika, laŭliteratura, dekonstrua (malkonstrua), simbola ktp metodoj 

(por interpreti la biblion). 


metropolia (regione governata dal metropolita): metropolitlando, metropolio, 

metropolitujo, metropolita provinco, metropolita distrikto; (consiglio 

di metropoliti): metropolitaro, metropolita kolegiaro, konsilio de metropolitoj. 

metropolita: metropolito; chiesa -: (edificio) metropolita preĝejo, katedralo, 

(comunità) metropolio. 

mettere sulla coscienza: pezigi la konsciencon per. 

mezzi di comunicazione di massa (mass-media): komunikiloj, amaskomunikiloj; 

i cristiani devono sapere usare i -: kristanoj devas scii kiel komuniki 

per la amaskomunikiloj. 

mezzo della grazia: gracrimedo, instrumento de la graco; posso per -: mi 

sukcesas nur gracrimede. 

mi 

Michea: Miĥeo, Miĥa. 

Michele (np): Mikaelo; (SS): Miĥaelo. 

midrash: midrazo, pri moralo kaj biblio hebrea rakontaro. 

migliorismo (progresso per gradi, senza rivoluzioni): plibonismo, laŭgrada 

progresismo; di solito i cattolici militanti nel politico sono per il -: kutime la 

politike engaĝintaj katolikoj tendencas al laŭgrada progresismo. 

migrante:migranto; i cattolici condividono gli scopi della giornata mondiale 

del Migrante e del Rifugiato: katolikoj partoprenas en la celoj de la mondtago 

de la Migranto kaj de Rifuĝinto 

militante chiesa -: batalanta eklezio, enmonda fidelularo. 

millantare: fanfaroni, gaskoni; - meriti: fanfaroni pri siaj meritoj; millantatore: 

fanfaronulo, gaskono; millanteria: fanfaronaĵo, gaskonaĵo; quando la millanteria 

è inganno e menzogna: kiam la fanfaronado estas trompo kaj mensogo. 

mille: mil; biblicamente: ĉiamdaŭra tempo. 

millenarismo v. chiliasmo: jarmilismo, mileniismo; millenarista: jarmilisto; 

i millenaristi di solito attendono la terra promessa: jarmilistoj kutime 

atendas la promesitan teron; millenaristico: jarmilisma. 

mimesi: imitado, (fil) mimezo, simileco de la realaĵoj al la transmondaj ideoj; 

arte - della natura e delle idee o creazione nuova?: ĉu arto imitado de la 

naturo kaj de la ideoj aŭ nova kreado?; la funzione della - nel sacrificio religioso: 

mimezo en la religiaj buĉoferoj, mimetico: imita, (da mimetismo) mimetisma. 

minareto: minareto. 


minimalismo: minimalismo; - religioso, morale: religia, morala minimalismo. 

minimi: (rel) minimoj, ordeno de la minimoj. 

ministeriale: (stato) ministeria, (religione) animservada; ministerialità: ministerieco, 

animservado, pastra oficeco; ministerialità della proclamazione 

della Parola: ministeria oficieca proklamado de la Vorto. 

ministero: (settore civile) ministerio, (servizio) ofico, servado; - petrino, 

sacerdotale: petra, animservado, pastra ofico; doveri del proprio -: la devoj 

de sia ofico; attendere al - sacerdotale: pastri, paŝtiste zorgi; - sacro, funzione 

religiosa: diservo; pubblico - (dir): prokuroro; ministeri ecclesiastici: ekleziaj 

oficoj. 

ministranti (di solito fanciulli o giovani coadiuvanti durante il rito religioso. 

Anche femmine, secondo le indicazioni dell’ordinario): ĉealtara rithelpantaro, 

geakolitaro, messervantoj. 

ministro del culto responsabile o rappresentante della comunità religiosa 

(alcune religioni non hanno ministri del culto): religiestro, komunuma responsa 

referanto, komunuma religireprezentanto; ministro del divin sacrificio: sacerdoto, 

diservisto; - della comunione: komunihelpanto; - cattolico: pastro; - 

protestante: pastoro; conficiente del sacramento: konsekranto; ministro generale: 

generala ministro, generala superulo; ministri degli infermi: (rel) religiulaj 

flegistoj, ordeno de la malsanul-servistoj. 

minoranza etnica, politica: minoritato, malplimulto. 

minore: malgranda, eta, (con valore assoluto) minora; ordine sacro - (lit): 

minora ordino (pordisto, lektoro, ekzorcisto, akolito); frate -: minora frato, 

franciskano; profeti minori: minoraj profetoj; la - del sillogismo: minora termo 

de silogismo; tono, scala -: minora tono; - età, minorità: neplenaĝeco; 

minorista: minorordina kleriko; minorita: franciskana frato, minorito; minorenne: 

(a) neplenaĝa, (s) minoritatulo, neplenaĝulo. 

minutante: unua pretigisto de brevoj. 

mirabilia accadimenti o cose che meravigliano: mirindaĵoj; accadimenti in 

ambito religioso non spiegabili naturalmente: mirakloj. 

miracolo: miraklo, (cosa meravigliosa) mirindaĵo; - breccia nelle leggi della 

natura?: cu miraklo breĉo en la naturaj leĝoj?; operare miracoli: fari miraklon, 

mirakli; Gesù ha operato miracoli: Jesuo faris miraklojn; Gesù operava 

miracoli con l’aiuto del demonio (Talmud): Jesuo miraklis helpe de la 

demono; miracoloso: mirakla; miracolato: miraklita (mirakle helpta, resadi- 


gita); la difficile definizione di -: diversopinia (malkonverĝa, multefaceta) difino 

pri miraklo; miracolismo (presunto rifugio dei cattolici): miraklismo; corte 

dei miracoli: almozula kvartalo; i 67 miracoli ufficialmnte riconosciuti a 

Lourdes (2006): la 67 mirakloj oficiale rekonataj okazintaj en Lurdo. 

miraggio: miraĝo, alloga iluzio. 

mirra: mirho, mirholeo. 

miscredente: senkredulo, malpiulo, ateisto, ateismulo, (ostile ad un credo) 

kredkontraŭlo. 

misericordia: mizerikordo, korfavoro, kompatindulgo, kompatemo; 

àncora di -: krizokaza ankro; misericordioso: korfavora, mizerikorda; opere 

di -: mizerikordaj faroj; festa della -: festo (tago) de la mizerikordo; il 

Movimento delle Misericordie: la Movado de la Mizerikordoj. 

misericordismo eccesso di misericordia: mizerikordismo, tromizerikordemo, 

senmodera mizerikordemo, mismizerikordismo. 

missione stazione missionaria, luogo della -: misiejo, misilando; - apostolica 

(invio degli apostoli da parte di Cristo): apostola misio; missionario: misiisto; 

opera missionaria: pormisia agado; missionologia: misiologio; congregazione 

della - (predicazione popolare): lazaristoj, kongregacio de la misio; 

incarico: komisio, tasko. 

mistagogia: sekretaj ritoj inicantaj al la promesoj de antikvaj kultaj misteroj, 

mistagogio; mistagogo: inicanto al ritaj kultmisteroj; mistagogico: mistagogia. 

mista religione impedimento canonico quando uno dei contraenti matrimonio 

non è di religione cattolica (lat): mixta religio (lat), miksreligio. 

misterico, connesso a culti con segreti riti di iniziazione per assimilarsi a 

salvifiche metamorfosi della divinità, detti misteri: mistera, inica al kultaj sekretaj 

misteroj. 

mistero verità rivelata inspiegabile per la ragione: mistero; il contenuto 

del - cristiano è nella Rivelazione: la enhavo de la kristana mistero troviĝas 

en la dia revelacio; il - cristiano supera le capacità di ogni intelligenza creata: 

kristana mistero superas la intelektan kapablon di ĉiu imagebla kreaĵo; il 

- è punto di arrivo, non punto di partenza nell’incontro con la fede: la mistero 

estas alvenpunkto, ne ekirpunkto en la renkonto kun la kredo; il – cristiano 

non è ciò che non si conosce, ma ciò che viene rivelato da Dio: laŭ kristanismo, 

mistero ne koincidas kun io nekonata, sed kun tio kion Dio rivelas; - 

avvenimento della storia della salvezza: mistero, evento de la sava historio; - 


naturale: misteraĵo, mirindaĵo, nesciaĵo; - nel senso popolare di cosa ignota: 

neevidentaĵo, misteraĵo, mistereco; - soprannaturale: revelaciita mistero; - del 

rosario: rozaria mistero, ĝojaj, lumaj, doloraj, gloraj misteroj; (teatro) i misteri: 

religia teatraĵo, misterio; - di fede (non spiegabile dalla ragione umana): 

kredomistero; - della fede: mistero de la kredo; - (nel linguaggio classico 

- mysterion - verità riservata a pochi): esotera dogmo; misterioso: mistera. 

mistica esperienza di intimo avvicinamento al divino: mistiko, intimiĝo 

kun Dio, perkora (pli ol intelekta) kono pri Dio; - (s) attrazione esaltante gli 

aspetti etici nell’adesione ad una dottrina: mistiko, pasie afekcia alligiteco. 

misticismo: (comprendere Dio con il cuore dopo d’averlo conosciuto con 

l’intelletto) mistikismo, (escludere gli apporti della ragione nella contemplazione 

di Dio) mistikismo, afekcia mistikismo; misticità: mistikeco. 

mistico: (a) mistika, (s) mistikul(in)o; non tutti i santi sono mistici: ne ĉiuj 

sanktuloj estas mistikuloj; misticheggiante: mistikema, mistikeca, mistikuma; 

Corpo - di Cristo: Mistika Korpo (Mistera Korpo) de Kristo, Kristeklezio. 

mistificante: mistifika, mistifikulo. 

mistificare: mistifiki, delogi krudulojn. 

mistificatore: mistifikanto. 

mistificazione: mistifikaĵo; - religiosa: religia mistifiko (trompaĵo). 

mite: milda, dolĉa; beati i miti, perché possiederanno la terra: feliĉaj la humiluloj 

(milduloj) ĉar ili heredos la teron. 

mitezza: mildeco; mitigare: mildigi. 

mitizzare, miticizzare: mitigi, legendigi. 

mito: mito; mitico: mita; miti naturalistici (trascurano la trascendenza): 

naturalismaj mitoj; i miti a volte anticipano quesiti cui risponde il cristianesimo: 

mitoj, foje, ombre anticipis kristanajn revelaciaĵojn; il pensiero cristiano 

primitivo utilizzò anche miti pagani: la komenca kristana penso uzis eĉ 

paganajn mitojn; interpretazione dei miti (tentativo di spiegare l’universo, 

tentativo di parlare del sacro, storia simbolica, simbolizzazione d’un evento, 

tentatitivo di disciplinare le tensioni interiori, autocreazione del linguaggio 

ecc.): interpretado pri la mitoj. 

mitologia: mitologio; - naturalistica (le figure mitologiche sono personificazioni 

di fenomeni naturali): naturalisma mitologio; - filosofica (i miti sono 

risposte a quesiti della mente): filozofa mitologio; mitologico: mitologia; aspetti 

mitologici della bibbia: mitaj elementoj de la biblio. 

Mitra: Mitrao, mitraa diaĵo; mitriaco: mitraisma; mitraismo: mitraismo, 


mitraa (mitraisma) religio. 

mitra: mitro; arma: mitraleto; copricapo: mitro, dupinta ĉapelo. 

mitrato abate: mitrita (abato). 

mixta religio (lat): miksreligio, malsamreligio, malsamkonfesio; impedimento 

matrimoniale di -: miksreligia geedziĝmalhelpo, malsamreligia geezdziĝmalebligo. 

mo 

mobbing vessazione verso un dipendente o collega fino a provocargli un 

malessere psico-fisico: mobingo, ĝisdamaĝiga molestado; il – contraddice la 

giustizia e la carità: mobingo kontraŭas justecon kaj karitaton. 

modale contratto - (dir): kondiĉa kontrakto; modalità: kondiĉoj kaj manieroj 

(de sentoj kaj asertoj); modalismo, modalista (st.e): modalismo, modalisto 

(herezo: la Triunuo estus ununura persona revelaciiĝanta laŭ tri malsamaj 

aspektoj). 

modello: modelo; i santi sono modelli di virtù: la sanktuloj estas modeloj 

de virto; - di virtù eroica: modelo de heroeca virto. 

moderare: moderigi; guidare: estri, prezidi, regi; - le parole: bridi siajn 

vortojn; moderatore: moderiganto, (in un dibattito) debatestro, debatmajstro. 

moderatismo (atteggiamento politico dei partiti moderati): moderismo; 

clerico-moderatismo: kleriko-moderismo, kleriko-adaptiĝemo; - dei chierici: 

klerikala moderismo. 

moderato: (in politica) moderulo, (a) modera, (nel modo di vivere) sindetema, 

sobra; - nel bere e nel mangiare: sobra, (s) sobrulo. 

moderazione: modereco, saĝo, mezuro. 

modernismo tendenza a rinnovare idee e sistemi: (fil) modernismo; movimento 

di rforma religiosa (st.e): modernismo (malaprobita religia movado 

kiu celis interpreti dogmojn laŭ ideologia ekzegezo); modernista: (s) modernisto, 

(a) modernisma; arte modernista: modernista arto. 

modernità: moderneco; le caratteristiche ambigue della -: ambiguaj karakterizoj 

de la moderneco; apporti della - alla comprensione della fede: kontribuoj 

por la kompreno de la kristana kredo el la modernecaj tendencoj; le 

certezze della - diventano incertezze nella postmodernità: la certecoj de la 

moderneco fariĝas necertecoj en la postomoderneco; moderno: moderna, moderneca. 

modestia: modesteco, pudoro; modesto: (a) modesta, pudora, (s) modestulo, 

pudorulo; di modesta entità: modesta, senambicia, malfiera, humila; secondo 

il mio modesto parere: laŭ mia humila opinio. 


Modesto, -a (np): Modesto, Modesta; Modestino (np): Modesteno, Modestena. 

modo gregoriano: gregoria tono. 

moglie: edzino; seconda - (bigamia): kromedzino; - di seconde nozze: dua 

edzino; prendere -: preni edzinon; - e buoi dei paesi tuoi: edziĝo najbara garantie 

senerara. 

Molina: Molino; (fil) molinismo: molinismo; molinista: molinisto. 

moltiplicare: multobligi, multigi; moltiplicò pani e pesci: multobligis panojn 

kaj fiŝojn; crescete e moltiplicatevi: kresku kaj multiĝu. 

monachesimo: monaĥaro, monaĥismo; - medievale: mezepoka monaĥismo; 

- orientale, ortodosso, buddista: orienta, ortodoksa, budhana monaĥismo. 

monaco, monaca: monak(in)o, frat(in)o (v. religioso e suora); monacarsi: 

monak(in)iĝi; città in Baviera: Munkeno; Principato di -: Princejo de Monako. 

monarchismo, monarchianismo (st.e): monarkiismo; monarchiano: monarkiano 

(atribuis la plendiecon nur al la Patro). 

monastero: monak(in)ejo; - maiolicato (in Napoli): faencita (kovrita per 

faencoj) monaĥ(in)ejo; monastico: (monacale) monaĥa, (monasterico) monakeja. 

mondano non religioso: (a) nesankta, profana; dedito ai piaceri mondani: 

(a) monduma, diboĉema, (s) mondumulo, diboĉemulo. 

mondiale: monda, tutmonda; religione a diffusione -: religio je tutmonda 

disvastiĝo; guerra -: mondmilito; mondialismo: tutmondismo, mondialismo; 

mondialista: mondialisto; cristiano naturalmente mondialista: kristano nature 

mondialisto; mondializzare: tutmondigi: mondializzazione: tutmondigo, tutmondiĝo; 

mondializzazione e globalizzazione: tutmondiĝo kaj globaliĝo. 

mondo: mondo; principi del -: mondanismo, mondkoncepto; fuga dal -: 

forkuro el la mondo; caducità del -: kadukeco de l’mondo; mettere al -: enmondigi, 

naski; la fine del -: mondfino, la fino de l’mondo; lasciare il - (fig): 

enklostriĝi; passare all’altro -: iri al la transtombo, iri al Dio, morti; siamo 

nel -, ma non del -: ni estas en la mondo, sed ne apartenas al la mondo; concezione 

ciclica del -: cikla koncepto pri mondo; gli uomini: la tutaĵo de la homoj, 

la homaro; Dio ha tanto amato il -: Dio tiom amis la homaron; puro: (a) 

pura, pekpurigita, senmakula, (s) purulo, senpekulo; mondanità: mondumeco 

monfortano: (rel) montfortano, misiisto de la Societo de Maria. 

Monica (np): Monika. 


monismo: (fil) monismo (ĉiuj estaĵoj partoprenas en la sama naturo, inkluzive 

de Dio); monista: monisto. 

monitoria lettera -: admona letero. 

monizioni: klarigaj dummesaj intervenoj. 

monofisismo: monofizismo (oni malŝatas aŭ nuligas, en Jesuo-Homo, la 

aspektojn de la homa korporeco kvazaŭ ĝi neakordigeblus kun la dieco); monofisita: 

monofizito. 

monofora: (arch) monoforo, unuarka fenestro. 

monogamia: monogamio; nel cristianesimo cattolico vige la -: en katolika 

kristanismo estas deviga normo la monogamio; monogamo: monogamia, monogamiulo. 

monogenico tutto il genere umano da una sola coppia: (fil) monogenisma. 

monogenismo uguaglianza di origine da un’unica coppia: monogenezismo, 

unugenezismo; - uguaglianza di origine, anche se da diversi ceppi: diversfonta 

monogenezismo, plurfonta unugenezismo; - tradizionale (da una 

sola coppia umanizzata per l’infusione dell’anima): tradicia monogenezismo; 

il - tradizionale è insegnamento prevalente nella chiesa cattolica: la tradicia 

monogenezismo estas preskaŭ komuna instruo de la katolika eklezio; - di alcuni 

teologi cristiani (possibilità di diversi ceppi con identica umanizzazione 

operata o programmata da Dio): plurfonta monogenezismo, teologia monogenezismo 

(v. poligenismo); centri scientifici, specie se estranei al cristianesimo, 

attuali pendono per il poligenismo della specie umana: la nunaj sciencaj 

centroj tendencas al poligenezismo rilate la originon de la homa specio. 

monolitico: monolita; monolitismo: monolitismo; monolitismo del aut-aut, 

monolitismo del et-et: monolitismo laŭ aut-aut, monolitismo laŭ et-et. 

monopolio: monopolo; - legale, illegale, ideologico, commerciale (posizione 

dominante): leĝa, kontraŭleĝa, ideologia, komerca monopolo; - dell’informazione 

(soltanto alcune agenzie nel mondo): informo-monopolio. 

monoteismo: monoteismo, unidiismo; - concetto antico, parola nuova (del 

XIX secolo): monoteismo praa koncepto, malpraa vorto; il - separa Dio dalla 

natura e l’uomo dalla materializzazione: monoteismo disigas Dion disde naturo 

kaj la homon disde materiiĝo. 

monoteista: monoteisto, unudiisto; monoteistico: unudia, monoteista, monoteisma; 

le tre religioni monoteistiche: la tri monoteismaj (unudiaj) religioj. 

monotelismo: monotelismo (laŭ kiu en Jesuo estas nur la dia volo, kaj ne 

ankaŭ tiu homa); monotelita: monotelisto. 


monsignore: monsinjoro, monsinjora moŝto; rango di -: monsinjoreco. 

Montano: (np, st.e) Montano; montanismo (deviazione rigorista): montanismo; 

montanista: montanano. 

monte: monto; monte alto (Mt 17,1): (fig) alta monto; Sacro Monte, la catena 

di Sacri Monti delle Alpi: Sankteja Monto, la ĉeno de Montaj Sanktejoj 

en la Alpoj; i Sacri Monti del Piemonte e della Lombardia dichiarati patrimonio 

dell’umanità (Varallo Sesia, Crea, Orta San Giulio, Oropa, Ghiffa, 

Domodossola e Valperga Canavese in Piemonte; Ossuccio e Varese in Lombardia): 

la Montsanktejaj Templaroj de Piemonto kaj Lombardio proklamitaj 

heredaĵo de la Homaro; nella bibbia il - è simbolo della trascendenza di Dio: 

en la biblio monto simbolas la transcendon de Dio; tutte le religioni hanno 

sacri monti: ĉiuj religioj dikultas en apartaj montoj; - della tentazione (quarantena): 

monto de la tento (kvaranteno). 

Monte delle Croci: Monto de la Krucoj (Litovio), Krucmonteto. 

monte di pietà: (st.e) lombardejo; il - contro l’usura: la lombardejo kontraŭ 

la uzuro. 

morale: moralo, moraldoktrino; - naturale, eudemonistica (mette la felicità 

come fine del vivere) cristiana, buddista ecc.: natura, eŭdajmonisma, kristana, 

budhana ktp moralo; - della gratuità, - della ricompensa: moralo de senpageco, 

de la rekompenso; la - cristiana si fonda sulla - naturale: la kristana 

morala sin bazas sur la natura moralo; - dell’azione, - dell’intenzione (desiderio, 

augurio, invidia...): moralo de la ago, moralo de la intenco (egalvaloraj, 

laŭ la evangelio); - fai da te: siagusta moralo; la - naturale non è soggettiva: 

la natura moralo ne estas subjektiva; il presunto diritto di farsi la propria 

-: la supozita rajto krei al si propran moralon; la - cristiana è impossibile 

senza la fede in Gesù: la kristana moralo praktikeblas nur se antaŭata kaj akompanata 

de la kredo en la dieco de Jesuo; morale (a): morala; precetto della 

-: moralordono; (spirito): spirito; essere giù di -: esti spirite malata; - della 

parabola: moralaĵo de la parabolo. 

moraleggiante: moralema, moralinstruema, (tendente allo spregiativo) moralinsistema, 

moralfiksita, moraliza, moralisma. 

moraleggiare:moralumi; fare osservazioni di carattere morale: moraligi. 

moralismo: moralismo, moralizo, superinfluo de moralo, afekta moralo; di 

solito quando diminuisce la fede aumenta il -: kutime kiam eklipsiĝas kredo 

kreskas moralismo; la fede non comincia dal -: kredago ne kunagas kun afekta 

moralo; moralista (s): moralisto; moralistico (in senso spregiativo): ma- 


alafekta, moralisteca, moraliza; moralità: moraleco, bonmoreco. 

moratoria: (dir) moratorio. 

Moravi Fratelli - (prot): Moravaj Fratoj. 

mordi e fuggi: supraĵe sperti kaj rapide forfuĝi; religiosità -: momenta kaj 

forfuĝa (senkonsista) religieco. 

morganatico matrimonio -: morganata geedziĝo. 

moribondo: mortiĝanto, agonianto. 

morigerato: (s) honestulo, bonmorulo, (a) honesta. 

morire: morti; che sta per -: mortiĝonta, ekmortanta; - in croce: morti sur 

la kruco; - bene, male: morti bone, malbone; - rassegnato, con tutti i sacramenti, 

in peccato: morti rezignacie, kun la sakramentoj, peke; - come un cane, 

da ateo, pentito, cristianamente: morti bestmaniere, ateisme, pentinte, 

kristane; se noi viviamo, viviamo per il Signore, e se noi moriamo, moriamo 

per il Signore (Romani 14): se ni vivas, ni vivas al la Sinjoro, kaj se ni mortas, 

ni mortas al la Sinjoro. 

mormorazione: murmurado, klaĉado; mormorare: klaĉi, kalumnii, murmuri; 

mormoratore: klaĉemulo, kalumniulo. 

mors tua vita mea (lat) (dalla goliardica medievale e dall’umorismo tra 

ecclesiastici: la tua morte è la vita mia. Espressione immaginata sulla bocca 

del nuovo beneficiario di fronte al defunto che rende vacante lo stesso bene): 

morto via vivo mia. 

mortale: mortema; un -: (s) mortemulo, mortonto, (a) mortema, mortideva; 

corpo -: morta korpo; peccato -: mortiga peko, mortpeko; l’uomo fu creato - 

o non -?: ĉu homo estis kreita mortema aŭ senmortema?; mortalità: mortado; 

mortalità infantile: infanmortado; (condizione): morteco. 

morte: morto; problema metafisico della -: metafizika demando pri la morto; 

- separazione dell’anima dal corpo o trasformazione del corpo?: Ĉu morto 

separado de la animo de sia korpo aŭ trasformiĝo de la korpo?; constatazione 

di - cardiaca, cerebrale questa oggi preferita dalla cattolicità): konstato 

pri la kora morto (kormorto), cerba morto (cerbmorto); - passaggio da 

vita a vita: morto transiro (pasejo) de vivo al vivo (esprimo de Johano Paŭlo 

II); la - non è la parola ultima perché Cristo risorgendo vinse la -: la morto 

ne estas la fina destino ĉar Kristo venkis la morton per la resurekto; in punto 

di -: mortomomente; in caso di -: mortokaze; fare l’esperienza della - e non 

poterla raccontare: plenspertis morton kaj pri ĝi ne povi rakonti; morto: (a) 

mortinta, senviva, (s) mortinto; suonare a morto: funebre sonoradi; cader mor- 


to: subite morti; il terribile mostro della -: la terura monstro de la morto; 

paura della -: timo (teruro) pro la morto; Gesù libera dal timore della - perché 

svela il dopo -: Jesuo liberigas el mortotimo ĉar li certigas pri la postmorto; 

- seconda: dua morto (en la pektato). 

Morte di Cristo: Morto de Kristo; chi ha voluto la morte violenta di Cristo?: 

kiu volis la violentan morton de Kristo?; il cristiano sa che anche il suo 

personale peccato ha concorso a provocare la morte di Cristo: kristano konscias 

ke ankaŭ sia persona peko konttribuis mortokondamni Jesuon Kriston. 

mortificare: humiligi iun; reprimere le inclinazioni passionali: bridi la pasiojn; 

mortificarsi: humiliĝi, abnegacii. 

mortificazione: abnegacio, humiliĝo, spirita oferaĵo; - per amore di Dio: 

humiliĝo pro amo al Dio. 

morto defunto: (s) forpasinto. mortinto, (a) forpasinta, mortinta; nato -: 

mortnaskita; messa da -: funebra meso; il giorno dei morti: la tago de la mortintoj; 

suonare a -: sonori funebre; contatti con i morti (nei sogni, nelle sedute 

spiritiche…): kontaktoj (kaj spiritismaj elvokoj) de forpasintoj; avvengono 

realmente contatti con i morti nelle sedute spiritiche (sempre disapprovate dalla 

chiesa)?: ĉu vere okazas kontaktoj kun forpasintoj dum spiritismaj kunvenoj 

(ĉiam ĉiukaze malaprobitaj de la katolika eklezio)? 

mortorio esequie: funebro; mortuario: morta. 

mosaico: (s) mozaiko, mozaikaĵo; musivo: mozaika; decorato a -: mozaika 

dekoracio; i mosaici di Ravenna: la mizaikoj de Ravenna; mosaicato: mozajkita. 

mosaico legge mosaica, di Mosè: mosea leĝo, de Moseo. 

moschea: moskeo. 

Mosè: Moseo; - figura storica o soltanto profetica?: Moseo ĉu personulo 

historia aŭ nur profeteca figuro? 

motivo musicale: ario, arieto, tonalo; causa: kaŭzo; senza -: senmotiva, 

senbaza; motivare: motivi. 

moto primo (lat: motu primo): (mor) senkonscia impulso. 

motor immotus (lat): (fil) nemovata movanto, aristotela demiurgo; motor 

immobilis (lat): nemovata movanto. 

mottetto: moteto. 

motu proprio (lat), motuproprio, moto proprio: motu proprio motuproprio, 

suverena memdecido, proprainiciate; - del papa: motu proprio de la papo 

movente: movimpulso, movanta kaŭzo; i moventi delle nostre azioni sono 


solo due, o Dio (Gesù) o il nostro comodo: la movantaj kaŭzoj de nia agoj estas 

nur du, aŭ Dio (Jesuo) aŭ nia plikomfortiĝemo; - inconscio: nekonscia 

movanto. 

Movimento dello Spirito associazione cattolica: movado por la Spirito. 

movimento per la vita gruppo cattolico in difesa della vita concepita: movado 

por la vivo. 

mozarabico rito -: mozaraba rito. 

mozione: propono. 

mozzetta: prelata manteleto, brustpelerino; - di ermellino: ermena brustpelerino. 

mozzo di campana: sonorila subtentrabo, sonorilpenda trabo. 

mu 

muezzino: muezino. 

mulema, ulema, mullah musulmano dotto in scienze religiose: mulhao, 

mulemo, ulemo. 

Mulieris Dignitatis compendio del pensiero cristiano sulla donna (di Giovanni 

Paolo II): Mulieris Dignitatis, Pri la Digneco de la Virino. 

multiculturalismo progetto di far coesistere tutte le culture: plurkulturismo; 

il - è possibile e utile nella chiesa cattolica o nelle società della liberaldemocrazia?: 

ĉu eblas kaj utilas multkulturalismo en la katolika eklezio aŭ 

en la socioj liberaldemokratiaj?; multiculturale: mulkultura (plurkultura). 

multietnismo società con più gruppi etnici: pluretnismo; multietnica: pluretna; 

chiesa multietnica: pluretna eklezio. 

multinazionale impresa -: plurnacia konzerno; senza controllo politico-statale, 

le multinazionali sono dei poteri medievali: sen ŝtata-politika kontrolo, 

plurnaciaj konzernoj rolas kiel mezepokaj povoj (despotaj traŝtataj akcizigistoj); 

occorre creare l’autorità che legiferi circa le multinazionali: nepras krei 

aŭtoritaton leĝfarontan por la moderiga kontrolo pri la plurnaciaj konzernoj. 

munificenza: malavare(c)o; munifico: malavarulo, bonfarulo, (a) malavara. 

munire: provizi; - dei sacramenti: fortigi per la sakramentoj; munirsi: proviziĝi 

per, sin ekipi per. 

murate monache di stretta clausura: enklostritaj fratinoj. 

muro: muro; mettere al -: enkarcerigi (st.e). 

Muro dei Riformati: Muro de la Reformitoj (en Ĝenevo, murlisto de eminentuloj 

inter Reformistoj). 

muro del pianto: lamento-muro, muro de la ploro. 

musarismo movimento ascetico dell’ebraismo medievale: musarismo, (s) 


musarano. 

musica: muziko; (componimento musicale): muzikulturaĵo; - sacra: liturgia 

muziko; anche per la - è sacro ciò che la comunità credente dichiara sacro: 

eĉ por la liturgia muziko estas sankta io kion la kredantaro tia konsideras; 

musiche da chiesa: porliturgiaj muzikaĵoj. effetti speciali nella - di chiesa: 

sonefektoj en la liturgia muziko. 

musical: muzikalo. muzika spektaklo; - religioso: religia muzikalo. 

musicista: muzikisto; compositore: muzikverkisto; organista: orgenisto. 

musulmano, mussulmano: islamano, musulmano, muzulmano, muslimo, 

mahometano, mohamedano. 

mutare: ŝanĝi, aliigi; - religione: ŝanĝi religion; oggi si fanno - anche i supremi 

principi morali: hodiaŭ estas provate aliigi (aŭ tutenuligi) eĉ la bazaijn 

unuajn moralajn principojn v. relativismo morala. 

mutazione: ŝanĝ(iĝ)o, (biologica) mutacio. 

muto: (a) muta, senparola, (s) mutulo; - dalla nascita: denaska muta; e restò 

-: kaj restis muta (Zeĥarja ĉe Luko 1); fece parlare i muti: igis parolantaj 

la mutulojn. 

mutualità: mutualeco, mutualismo; mutuale: mutuala; le organizzazioni cattoliche 

e le encicliche sociali favoriscono la -: la katolikaj organizaĵoj kaj la 

socialaj enciklikoj favoras al la mutualeco. 


N 

na 

Nabor: (SS) Nabor. 

nacchera: kastanjeto, klakileto; - per annunciare la risurrezione: klakileto 

por anonci la liturgian resurekton. 

Nahum: (SS) Nahumo, Naĥum. 

naoforo altarino o nicchia con idolo: idolaltaro. 

narcisismo: narcisismo; identificare la propria personalità nella propria 

immagine: narcisismo; narcisista: narcisisto, enamiĝint(in)o pri sia korpo 

(bildo), ulo kies libido direktiĝas al li/ŝi mem; narcisistico: narcisisma; cultura 

narcisistica: narcisisma kulturo. 

Narciso (np): Narciso. 

narcoanalisi: narkoanalizo. 

narcotico: (a) narkota, (s) narkotaĵo, narkotiko; traffico di narcotici: trafiko 

de narkotikoj; l’uso di narcotici oltre che danneggiare la salute e la società, 

è un disordine morale: kutimo uzi narkotaĵojn, krom damaĝo por propra 

sano kaj la socio, estas kontraŭmorala malmodereco. 

nardo: nardo. 

narrare: rakonti (pri); narrazione: rakontado; i vangeli narrano i fatti: la 

evangelioj rakontas pri la faktoj. 

narrativare trasformare un’esperienza in un racconto a fini estetici: spertorakontebligi, 

estetikigi (beletrigi) sperton. 

nartece: (arch) nartekso. 

nascente: naskiĝa, komenciĝa; chiesa di Maria -: preĝejo de Naskiĝinta 

Maria 

nascere: naskiĝi, enmondiĝi; cominciare: komenciĝi, aperi; far -: naski, estigi; 

(fig) veki, venigi, elvoki; provocare: eksciti. 

nascita: naskiĝo, enmondiĝo, deveno; - di Cristo: naskiĝo de Kristo; atto, 

data, luogo di -: onaskiĝakto, naskiĝdato, naskiĝloko; sin dalla -: denaska; 

nascituro: naskiĝonto; limitazione delle nascite: limigo de naskoj; regolazione 

delle nascite: koncipregulado; principio cattolico circa il controllo delle 

nascite: katolika principo pri naskolimigo (“nasku tiom da filoj kiom vi povas 

subteni kaj eduki”); sovrappiù di nascite: naskitara cunamo, naskiĝa pluso; 

mancanza di nascite: naskitara malcunamo, naskiĝa malpluso. 


nastri del messale: paĝosignoj. 

Natale 1 Kristnasko; buon -!: Dibenitan Kristnaskon (enesperanta esprimo 

de Johano Paŭlo II); notte di -: sankta nokto; - “realtà passata ma non trascorsa” 

(Manzoni): Kristnasko evento pasinta ne forpasinta”; albero di -: kristnaskarbo; 

il - dei consumi fa risaltare il - cristiano: la kristnasko de konsumoj 

distingas la kristanan Kristnaskon; babbo -: kristnaska paĉjo, paĉjo kristnasko; 

paese -: naskiĝlando, naskiĝloko; (a): naskiĝa. 

Natale 2 (np): Natalio; Natalia (np): Natalia. 

Natan: Nathano. 

Natanaele (np): Natanaelo. 

natività di nostro Signore: Kristnasko; natività della Madonna, festa della 

natività di Maria: naskiĝo de Maria, festo de la naskiĝo de Maria. 

natura mondo fisico: naturo; vivere secondo -: vivi laŭ naturo; carattere: ecaro; 

(essenza, sostanza): esenco, substanco; sorte, specie: speco; - umana: 

homeco; - caduta, elevata, ferita, pura: defalinta, levita, vundita, pura (nelevita 

al supernaturo) naturo; legge di -: naturleĝo, natura leĝo; la legge di - si 

ricava dalla riflessione della ragione: naturleĝo estas frukto de la meditoj de 

la homa racio; rispettare e non soprannaturalizzare la -: respekti kaj protekti 

naturon, sen ĝin levi al supernatura estaĵo; madre -: patrino-naturo (panjo-naturo); 

matrigna -: duonpatrina naturo; contronatura: (a) kontraŭnatura; dipendere 

dalla propria - o scegliere la propria - secondo una nuova tentazione?: 

Ĉu harminiiĝi kun sia naturo aŭ sendependiĝe elekti sian naturon, laŭ nova 

tento? 

naturale secondo natura: (laŭ)natura; conforme alla ragione: kompreneble; 

senza affettazione: senĝena, senafekta; figlio -: leĝa filo; cibo -: natura nutraĵo, 

neogm-a mutraĵo; il - (carattere): naturo, karaktero; indigeno: indiĝeno. 

naturalismo dottrina negante ogni soprannaturale o destino ultraterreno: 

naturalismo; - (seguire la natura): naturismo, nudismo; naturalista: (a) naturisma, 

(s) naturisto (sciencnaturisto), naturalisto; - nell’arte (pittura, ad esempio): 

naturalismo. 

naturalizzare: nacianigi, (rendere spontaneo) igi natura (spontana). 

naturam expellas furca, tamen usque recurrit (lat) (espelli pure la natura 

finché tuttavia ritorna): oni povas elpeli naturon, sed nur ĝis kiam ĝi revenas. 

navata: navo; - (arch) della chiesa: preĝeja navo (flanka, meza, ĉefa navo); 

chiesa a sette navate: sepnava preĝejo. 

nave: ŝipo, (arch) navo; - a vela: velŝipo; navicella: ŝipeto; navicella di 


Pietro (la chiesa): la ŝipeto de Petro. 

navicella per incenso: incensujo. 

nazareno: nazareno, nazaretano; (np): Nazareno; il Nazareno: la Nazareno 

(Nazoreo, la Nazareta). 

Nazareth: Nazareto. 

Nazaro (np): Nazaro. 

nazionalismo esaltazione dell’idea di nazione e delle caratteristiche di un 

popolo, ritenute originali: naciismo; - e amor di patria non sono la stessa cosa: 

naciismo kaj amo al patrujo ne samas; il - è malvisto dal pensiero cristiano: 

naciismo estas rigardata kun kontraŭemo de la kristana moralo; nazionalista: 

(a) naciisma, naciista, (s) naciisto. 

nazione: nacio; i nazionalisti spesso mettono insieme - e religione: naciistoj 

ofte miksas nacion kun religio. 

nazioni: nacioj, nacianoj; gli infedeli (SS): malfideluloj, idolanoj, gojoj (laŭ 

hebrea esprimo). 

nazireo: nazorea; nazireato: nazoreeco, nazoreado. 

nazismo: naziismo; - condannato dalla chiesa cattolica (1937): naziismo 

kondamnita de la katolika eklezio; nazista: (a) naziisma, (s) naziisto. 

ne 

Neanderthal: Neandertalo; l’uomo di -: neandertalulo. 

necessario: (a) necesa, tre bezonata; indispensabile: nepra; (fil) il - (Dio) e 

il contingente (l’uomo e la natura): la Necesulo kaj la nenecesulo; una cosa 

sola è necessaria: sed nur unu afero necesas (Luko 10,2). 

necessità: neceseco, necesaĵo; - (t) di mezzo: porsava rimedo; - (t) di precetto: 

ordona devo; (fil) - storica: historia nepreco (pozitiva fatalismo); le - 

corporali, vitali: korpaj bezonoj, vivnesecaĵoj; - di chiesa: ekleziaj bezonoj. 

necrologio notizia di morte: nekrologo; registro dei morti: mortregistro. 

Neemia: Nehemio, Neĥemja. 

negazione: neado, negado, (contrario assoluto) negacio; - della fede: forneo, 

malkonfeso de la kredo, apostatiĝo; - di Dio: negado pri Dio; negatore: 

neganto; negatore della fede: kredrifuzanto; negatore di Dio: neganto de Dio, 

nagacianto de ĉio dia; - (senso grammaticale): negacio; negazionista: negaciisto, 

kontraŭulo, malkonsentulo. 

negligenza piccola mancanza: neglekto, malzorgo; negligente: neglektema, 

malatenta. 

negromanzia: nekromancio; la - a volte viene praticata nei riti satanici: 

foje nekromancio praktikatas en satanaj ritoj; negromante: nekromanciulo. 


negro spirituals: negraj religiaj kantoj. 

nemico: (a) malamika, (s) malamiko; essere - di qualcuno: esti malamika 

al iu; il cristiano si difende dai nemici, ma deve perdonarli: kristano sin defendas 

kontraŭ malamikoj, sed li ilin devas pardoni; nemici spirituali (la carne, 

il mondo, il demonio): spiritaj malamikoj (hompasiaro, mondo, demono). 

neo…: nov…; neopagano: novpagano; neocattolico (prot): novkatoliko; - 

sulla pelle: nevoso. 

neocatecumenale: novkatekumena, (s) novkatekumenulo. 

neocatecumenismo: novkatekumenismo. 

neoclericalismo (clericalismo sotto altre spoglie): neoklerikalismo; - laicale 

(quando i laici tentano di invadere le funzioni proprie del ministro consacrato): 

laika klerikalismo. 

neoconservatori (neocon) (aperti anche alla sfera religiosa): novkonservativuloj. 

neofita: novbaptito, novadepto, ĵus konvertito. 

neoilluminismo rifiuta ogni riferimento alla trscendenza: novklerismo 

neoilluminista (di solito antireligioso): novkleristo. 

neomaltusianesimo (tendenza a risolvere il problema dell’esaurimento 

delle risorse della terra attraverso il controllo artificiale delle nascite): novmaltusanismo. 

neonato: novnaskito, ĵusnaskito. 

nepotismo (favorire i propri parenti): nepotismo, nevismo; il - dei papi rinascimentali: 

la nepotismo de la renesancaj papoj; nepotista: (a) nepotisma, 

(s) nepotisto. 

Nereo (np): Nereo. 

nero: nigro, nigra koloro; paramenti neri nella liturgia (un tempo simbolo 

di festa, poi simbolo di lutto, ora quasi dismessi): liturgiaj nigraj ornatoj (iam 

simbolo de festo, poste simbolo de funebro, nun preskaŭ formetitaj); borsa 

nera: nigra borso (merkato). 

Nerone: Nerono, Nero; neroniano: nerona. 

nervatura: (arch) nervuro, ripo, listelo. 

Nestorio: Nestorio; nestoriano: nestoriano; nestorianesimo (st.e): nestorianismo 

(laŭ kiu Marian patrinon de Kristo malrajte, kaj erarige, oni titolus 

ankaŭ kiel patrinon de Dio). 

neuma: neŭmo; neumatico: neŭma. 

neutrale: (a) neŭtrala, reŭtralisma; neutralista (colui che non sceglie): (s) 


neŭtralulo; lingua -: nenies lingvo, eksteretna lingvo; verso Gesù non si può 

essere neutrali: rilate Jesuon oni ne rajtas neŭtraliĝi. 

neutralismo: neŭtralismo, neŭtraleco. 

neutralità: neŭtraleco; - può coincidere, sebbene a torto, con scetticismo e 

indifferenza: neŭtraleco povas koincidi, sed neprave, kun skeptikismo kaj indiferenteco. 

neutralizzare: (rendere neutrale) neŭtraligi (landon), (rendere neutro) neŭtrigi, 

(rendere inefficiente) nuligi, senefikigi. 

nevrastenia: neŭrastenio; nevrastenico: neŭrastenia, nervekscitita. 

nevrosi: (med) neŭrozo; - e origine della religione: neŭrozo kaj naskiĝo de 

la religio. 

New Age complesso di movimenti culturali e spirituali tendenti a rigenerare 

l’umanità riducendo la trascendenza di Dio a senso di benessere e armonia 

cosmica e comunitaria: Nova Epoko, novepokismo, Amfora Epoko. 

ni 

Nicea: Niceo; il credo di -: nicea kred(konfes)o. 

nichilismo nella cultura occidentale il - si configura come orizzonte della 

coscienza dell’uomo moderno, per cui le cose hanno perso il loro senso essendo 

venuto meno un fondamento trascendente per cui viene meno il fondamento 

dell’etica: (fil) nichilismo; - per i buddisti (secondo la tradizione 

buddista, nichilisti sono coloro che pensano che con la morte del corpo tutto 

l’essere della persona vada distrutto): nihilismo laŭ budhistoj; - moralistico: 

moralema nikilismo; - gaio: gaja nihilismo; nichilista: (s) nihilisto, (a) nihilisma; 

nichilista incoerente (non va fino alle ultime derivazioni della sua dottrina): 

senkohera nihilisto. 

Nicodemo: Nikodemo; - figura dell’uomo in ricerca: Nikodemo, emblemo 

de la homo priserĉanta. 

Nicola, -ò (np): Nikolao. 

nicolaismo: (dottrina gnostica del primo secolo) nikolaismo, (movimento 

del secolo XI, contrario al celibato dei preti) novnikolaismo. 

nicolaiti: nikolaitoj (anoj de nikolaismo), kunfluontaj en la gnostikajn movadojn 

en la eklezio de Efezo kaj Pergamo (Apo 2). Eble la sekto instruis troan 

liberecon en la uzo de la idolaĵoj kaj ĝenerale de la paganaj kultoj kaj probable 

en la morala doktrino. 

nicopeia: greka Madonbildo. 

niente: nenio; il - è assenza di tutto: la nenio estas neesto de ĉia estaĵo; dal 

-: el nenio; Dio ha creato dal -: Dio kreis el nenio. 


nimbo: nimbo, aŭreolo. 

Nina (np): Nina. 

nirvana: (liberazione dal ciclo delle rinascite) nirvano (eble senekzista aŭ 

senkonscia postmorta anima stato, ĉe kelkaj budhismoj); nirvaneggiare (distaccarsi 

dalle passioni: nirvaneski. 

nisi caste saltem caute, se ne caste saltem caute (lat): se ne ĉastece almenaŭ 

singardece, (pli ĝenerale) se ne honeste ne manifeste, se perfido for de l' vido. 

no 

nobile di rango: (s) nobelo, (a) nobela; - di principi: (s) noblulo, (a) nobla; 

i nobili: (di rango) nobelaro, (di princìpi) noblaro; Accademia dei Nobili 

Ecclesiastici: Akademio de la Nobelaj Klerikoj. 

nobilitare: (elevare a rango nobiliare) nobeligi, (elevare moralmente) nobligi; 

la virtù nobilita: virto nobligas. 

nobiltà: (ceto) nobelaro, (qualità) nobleco; nobiltà morale: nobleco, grandanimeco. 

Noè: Noa, Noao. 

nome: nomo; - di battesimo: baptonomo; in - di: en la nomo de; imporre il 

-: doni nomon; il suo - è Giovanni: lia nomo estas Johano; santificare il - di 

Dio (ebraismo equivalente a santificare la Persona di Dio): sanktigi la dian 

nomon, sanktigi la Dian Personon (ĉar nomo estas ĉiam malpli esprima ol la 

realo de la Dia Esto. Krome la karakterizoj de la nomo dependas de la samtempa 

kulturo); nel - del Padre: en la nomo de la Patro; in - del cielo: en 

nomo de l’ ĉielo; nel tuo - getterò le reti: laŭ via diro mi mallevos la retojn. 

nomen omen (lat): nomo aŭguro kaj aŭspicio. 

nominalismo (gli individui sono tutto il conoscibile, i termini universali sono 

convenzioni senza alcun fondamento): nominalismo; nominalista: (a) nominalisma, 

(s) nominalisto. 

nominare: nomi; citare: citi; - ad un ufficio: elekti, asigni, nomumi; (eleggere): 

nomumi; - qualcuno cardinale: nomumi, enoficigi iun kardinalo, levi 

al la purpuro; non - il nome di Dio invano: ne nomu Dion vane (profitocele, 

ĵurcele kaj ludcele). 

nona: (lit) nono. 

non contraddizione: nekontraŭdiro; (fil) principio di -: principo de nekontraŭdiro. 

non credente: (a) nekredanta, (s) nekredanto. 

non expedit (lat): ne kongruas, nepermesite (pontifika dekreto per kiu estis 

malpermesite al italaj katolikoj partopreni en la politika areno - 1874 - kaj a- 


oliciita de Benedikto XV); canonica interpretazione del -: kanona (oficiala) 

interpreto pri la “non expedit”. 

non luogo a procedere: senkulpiga ordono. 

non possumus (latino scritturale): ni ne rajtas, ni nepre ne povas. 

non prevalebunt (latino scritturale): non prevalebunt, ili ne venkos (kontraŭloj 

de la dia regno). 

non serviam (lat): (non servirò) mi ne obeos, neniam mi submetiĝos. 

non udente: (a) neaŭdanta, (s) neaŭdanto; Gesù dava l’udito ai sordi: Jesuo 

igis aŭdantaj neaŭdantojn. 

non vedente: (a) nevidanta, (s) nevidanto; Gesù guariva i non vedenti: Jesuo 

igis vidantaj la nevidantojn. 

nonviolenza: neperforto; movimento della -: porneperforta movado; - attiva, 

passiva: aktiva, pasiva perforto; - violenta: perforta neperforto; nonviolento: 

(a) neperforta, kontraŭperforta, (s) neperfortulo, kontraŭperfortulo. 

Norberto (np): Norberto; norbertino: (rel) premonstratano. 

Norma (np): Norma; legge: normo; normativo: normiga. 

norma: normo; avvertenza: instrukcio. 

Nostra Aetate dichiarazione del Concilio Vaticano II sulle relazioni della 

Chiesa con le religioni non cristiane: Nostra Aetate, En la Nuna Epoko. 

Nostro Signore, Nostra Signora: Nia Sinjoro, Nia Sinjorino, Nia Damo (Dipatrino). 

nota: noto; - musicale: noto; segno caratteristico della chiesa: eklezia propreco; 

le note della chiesa cattolica sono quattro: la ekleziaj proprecoj estas 

kvar (unueco, sankteco, katolikeco, apostoleco). 

notaio, notaro: notario; notarile: notaria; notificazione: anonco, komuniko. 

Notre-Dame titolo di molte chiese: Notre-Dame, Nia-Sinjorino. 

notte: nokto; - dei sensi, - dello spirito (mistica): nokto de la sentoj, nokto 

de la spirito. 

notturno: (lit) nokturno. 

Novazio (np): Novacio; Novaziano (np): Novaciano; novazianismo (st.e): 

novaciismo (subordigismo: la Filo estas malpli dieca ol la Patro). 

novella messa -: unua meso; sposo novello: novedzo; la buona -: evangelio, 

savanonco; - (letteratura): novelo, fantazia (romana) rakonto. 

novena: tagnaŭo. 

novendiali: naŭtaga funebro (tujpost la entombigo de la ĵusmortinta papo). 

novissimi: la lastaĵoj, la kvar lastaj okazaĵoj (morto, juĝo, infero, paradizo). 


noviziato luogo del -: novicejo, noviceco; tempo del -: novicadtempo, novicado. 

novizio: novico, novulo, (fig): (a) sensperta, (s) senspertulo; (ironico): flavbekulo. 

nozze: nupto, nuptaj ceremonioj, edziĝa festo; - d’argento, d’oro, di diamante: 

ora, arĝenta kaj diamanta geedzofesto (jubileo); testimonio di -: geedziĝatestanto. 

nu 

nubile: (a) ne edziniĝinta, fraŭlina, seksmatura, naskipova, (s) fraŭlino. 

nudismo: nudismo, naturismo; nudista: adamstilvestito, nudisto, vestito kiel 

Adamo; movimento nudista: nudista movado; campo per nudisti: kampo 

por naturistoj. 

nulla: v. niente. 

nulla osta: imprimaturo, eklezia presrajtigo, oni rajtas presigi, nenio opozicias. 

nullità: senvalideco, nenieco, vanteco. 

nullius abas - (lat): nenies abato; res nullius (lat): nenies propraĵo. 

nume: numeno, diaĵo, dio; il - della poesia: la dio de l’ poezio; santi numi!: 

sanktaj dioj! 

Numeri: (SS) Nombroj; protonotario di numero (ĉe la centra eklezia administracio): 

laŭnombra protonotario; - biblici: bibliaj alfabetciferoj; - secondo 

la gematria (gli antichi scrivevano i - con le lettere alfabetiche cosicché ogni 

parola era complessivamente un numero. Accostando e sommando lettere e 

frasi, i semiti elaboravano numeri simbolici): gematriaj ciferoj. 

numinoso: numena, dia; il -: numinaĵo; il - panteistico, cristiano, naturalistico: 

panteisma, kristana, naturalisma numenkoncepto; numinosità: numeneco. 

nunc dimittis (latino dal vangelo di Luca): nunc dimittis, nun (ho Eternulo) 

ellasu vian servanton. 

nunziatura (le nunziature sono in 174 paesi più alcune altre con nome 

diverso ma con analoga funzione (anno 2004): (sede) nunciejo, (incarico) 

nuncieco, nuncia rango (tasko, ŝarĝo). 

nunzio: (annunciatore) anoncisto, heroldo; rappresentante pontificio: (papa) 

nuncio; internunzio: plurnuncia ŝarĝito. 

Nunzio (np): Nuncio. 

nuovismo (tendenza a considerare il nuovo migliore del tradizionale): novismo; 

nuovisto: novisto. 


Nuovo Testamento: Nova Testamento. 

nuziale: nupta, edziĝa; benedizione nuziale: nupta beno; anello -: nupta 

ringo; contratto -, festa -: nupta kontrakto, geedziĝa festo; nuzialità: nubeco, 

nupteco. 


O 

oa 

ob 

oasi: oazo; - di preghiera: propreĝa oazo. 

obbedienza: obe(em)o; l’- della fede (Rom 1,5): obeado de fido (kredo); 

rifiuto di -: oberifuzo; fare voto di -: voti obeon; - cieca: sendiskuta obeo; - 

passiva: senkonsenta obeo; l’- non è sempre una virtù: obeo ne ĉiam estas 

virto; ridurre qualcuno all’-: perforte obeigi iun. 

obbedire: obei; obbedire alla chiesa equivale obbedire a Dio: obei al la eklezio 

samas kiel obei al Dio; obbediente: obeema. 

obbligare: devigi; - con giuramento: ĵurligi, devigi per ĵuro; (indurre): ŝuldigi, 

devontigi; obbligarsi: sin dev(ont)igi. 

obbligato: devigita; - dalla propria coscienza: devigita el sia konscienco. 

obbligazione: devigo, devontiĝo; ignorare una -: neglekti devigon; - finanziaria: 

obligacio. 

obbligo: (morale) devo; - di coscienza: laŭkonscienca devo; avere degli 

obblighi verso i genitori: havi dankoŝuldojn al siaj gepatroj; - corale (dei canonici): 

ĥora ofico, ĥora devo. 

obiezione: obĵeto; - di coscienza: koncisckiala obĵeto; con il cristianesimo 

irruppe l’- di coscienza: kun la kristanismo enrompis konscienckiala obĵeto; 

obiettare: kontraŭdiri, obĵeti; obiettore: kontraŭdiranto; obiettore di coscienza: 

militrifuzanto, rifuzulo de kontraŭmoralaj kuracartoj. 

obito di messe: mesfonduso; morte: morto, forpaso. 

obitorio: kadavrejo. 

oblativo (non chiede contropartita): (a) donacanta. 

oblato, oblata presso alcuni istituti religiosi: oblato, oblata; fanciulli destinati 

alla vita consacrata (consuetudine vietata, poi, dal Concilio di Trento): 

oblataj geinfanoj; ostia: oblato, oblaĵo. 

oblazione: monofero; multa: punpago; oblatore: donacanto. 

obolo: obolo, almozdonaĵo. 

obstat, nihil obstat (lat): v. nulla osta. 

oc 

occasione: okazo; - di peccato: pekokazo; - prossima, remota, necessaria: 

proksima, malproksima, neforlasebla pekokazo; l’- fa l’uomo ladro: okazo 

kreas ŝteliston; occasionale: okaza, interokaza; peccatore occasionale: ĉeo- 


kaza pekanto; per caso (felice circostanza): bonokaze, (imprevisto) hazarde. 

occhio: okulo; l’- di Dio: Dio, Dio juĝas kaj zorgas, sub la dia rigardo; - 

del Grande Fratello: Grandfrato (okulo de Grandfrato); il biblico - per - e 

dente per dente: la biblia “okulo pro okulo, dento pro dento”; la legge “- per 

-“ frena la vendetta privata: la leĝo “okulo pro okulo” bremsas la propravolan 

venĝon; levare gli occhi al cielo: levi la okulojn al la ĉielo. 

occidentale: okcodenta; rito, cristianesimo -: okcidenta rito, kristanismo; il 

cristianesimo ha permeato l’occidente, ma non è -: kristanismo trapenetris okcidenton, 

sed ne estas okcidenta (kaj okcidentema). 

occidentalizzato: okcidentigita; cristianesimo orientalizzato, cristianesimo 

-: orientizita (orientigita), okcidentizita (okcidentigita) kristanismo. 

occidente (geografico): okcidento; (culturale): okcidento; occidente europeo, 

nordamericano, latino-americano: okcidento eŭropa, nordamerika, latinamerika; 

non dispiacque far credere che cristianesimo e occidente coincidono: 

ne malplaĉis malrajte opiniigi ke kristanismo kaj okcideno koincidas. 

occorrente l’occorrente per la messa: pormesa ilaro; occorrenza di feste 

(lit): koincido. 

occulta compensazione: kaŝita kompensaĵo, neleĝa sed ne ĉiam kontraŭmorala 

kaŝa preno. 

occultismo conoscenza e culto, per via non empirica o non razionale, di 

forze misteriose: okultismo; i misteri dell’-: la misteroj de la okultismo, okultismaj 

misteroj; l’- è contrastato dalla chiesa: la eklezio kontraŭas okultismon 

occulto: nascosto kaŝita, (riferentesi all’-) okulta, (s) okultaĵo; dottrina occulta, 

rivelata solo a pochi o per pochi: okulta (esotereca) instruo, neporĉia 

revelacio; scienze occulte: okultaj sciencoj; cultura dell’occulto: kulturo de 

la okulto; niente di nascosto e di occulto nella dottrina cristiana: nenio kaŝita 

kaj okulta en kristanismo; occultista: okultisto. 

od 

odiare: malami, abomeni; - a morte: morte malami; Gesù contraddice il 

motto: amerai l’amico, odierai il nemico!: Jesuo rifuzas la moton: amu vian 

amikon, malamu vian malamikon!; - il male e pregare per i persecutori: abomeni 

la malbonon kaj preĝi por la persekutantoj. 

odio: malamo, abomeno; - cieco, incontrollato: blinda, senkontrola malamo; 

Gesù ha previsto l’- e il disprezzo per il suo seguace: Jesuo antaŭvidis 

malamon kaj malŝaton por sia sekvanto. 

odiosità: malamindeco; odioso: malaminda, neaminda; perché il cristiano 


a volte appare odioso?: kial kristano ofte aperas neaminda? 

of 

offendere: ofendi; - l’uomo, Dio, la morale: ofendi homon, Dion, la moralon; 

(ledere fisicamente): lezi; offendersi: ofendiĝi. 

offensiva: atako, ofensivo; - di pace: pacofensivo. 

offerente: oferanto, oferdonanto, oferservisto; (commercio) ofertanto, proponanto. 

offerta: ofero, oferdono, oferaĵo, bonfara donaco; atto di -: oferesprimo; - 

nella messa: oferaĵo, konsekro, viktimo; - per i poveri, a Dio: ofero por la 

malriĉuloj, al Dio; vivere di offerte: vivi el okazaj oferoj. 

offertorio: oferkanto, ofertorio; - nella messa: oblatofero. 

offesa: ofendo; Dio non soffre l’-, la quale danneggia solo l’offensore: ofendo 

ne suferigas Dion, ĝi damaĝas nur la ofendanton; perdonare le offese, 

secondo il precetto evangelico: pardoni la ofendojn laŭ la evangelia ordono; - 

fisica, morale: fizika (leza), morala ofendo. 

offeso: (a) ofendita (s) ofendito; certa cultura si sente offesa dall’annuncio 

della dottrina cristiana: ia kulturo sin sentas ofendita de la anonco de la kristana 

doktrino; danneggiato: damaĝita; -, sopportò (Isaia): ofendita, li silente 

eltoleris. 

officiale, ufficiale: (s) oficisto, (a) oficiala. 

officiante: (lit) oficanto, celebranto; - delle esequie: funebristo; - del coro: 

ĥoristgvidanto; nella liturgia eucaristica l’- agisce nel nome di Cristo, non 

dell’assemblea: en la eŭkaristia ofero, la oficanto agas je la nomo (en la persono) 

de Kristo, ne de la asembleo. 

officiare: (lit) ofici, celebri. 

officio Sant’Officio, tribunale del Sant’Officio: v. uffizio. 

offrire: doni, prezenti, regali; - in sacrificio: oferi; offrirsi a Dio: sin fordoni 

al Dio, sin konsekri, monak(in)iĝi. 

og 

ogiva: (arch) ogivo. 

OGM: OGM (organismo genetike modifita). 

Ognissanti: festo de ĉiuj Sanktuloj. 

ol 

Olga (np): Olga. 

Olimpio, -a (np): Olimpio, Olimpia. 

Olimpo: Olimpo (restadejo de la mitaj dioj). 

olio: oleo; - santo: malsanula unktoleo, pormalsanula sanktoleo; - dei catecumeni: 

baptoleo; dare l’- santo: sanktolei; ricevere l’- santo: sanktoleiĝi, 


havigi al si sanktoleadon; nella bibbia il nome dell’amato viene paragonato 

all’-: en biblio la nomo de la amato estas komparata al oleo. 

olivetani: (rel) olivmontaj benediktanoj, olivetanoj. 

olivo: olivarbo; Monte, Giardino degli Olivi: Olivarba Monto, Olivarba 

Ĝardeno, Getsemano. 

olocausto: brulofero, holokaŭsto; (fig) - sterminio degli ebrei: holokaŭsto, 

sohaho, oblato, judgenocido; - sterminio degli armeni: armengenocido, armena 

holokaŭsto (armenlingve: Metz Yeghern); memoria dell’-: memoro pri 

shoaho; sfruttamento dell’-: ekspluatado de la shoaho; (fig) aborto olocausto 

quotidiano: aborto holokaŭsto ĉiutaga. 

olografo: propramana, (testamento) holografa. 

oltre (avv): (in aggiunta) krom, (al di là) trans, (a fianco) preter, (quantità) 

plu; - l’oltre: transmondo, mistersfero, transsciaro. 

oltretomba l’oltretomba: transmorto, transtombo; venire dall’-: veni el transmondo, 

reviviĝi. 

om 

omaranismo: homaranismo (humanisma-religia doktrino de Zamenhof, kiu, 

al interna ideo de Esperanto - realigi interhoman komunikadon pere de komuna 

egalrajta kaj neŭtrala lingvo - aldonis transfilozofiajn kaj transreligiajn 

normojn ĉerpitajn el komuna natura saĝo); - non combatte ma rispetta la diversità 

delle religioni: homaranismo ne batalas sed respektas la religiajn malsamecojn; 

omaranista: (a) homarana, (s) homaranisto. 

ombra: ombro; la vita dell’uomo assomiglia ad un’- (SS): la homa vivo 

kompareblas kun ombro; le ombre (poetiche o illusorie) dei morti: la ombroj 

(poeziaj aŭ iluziaj) de la mortintoj. 

ombrellino, ombrello (lit): honorombrelo; ombrellone basilicale: bazilika 

ombrelego. 

omega: omega; alfa e omega alfo kaj omego (komenco kaj fino, unua kaj 

lasta); io sono alfa e -, dice il Signore (Apo 1, 8): mi estas la Alfa kaj la Omega, 

diras la Sinjoro. 

omelia, omilia: homilio; omelista: homiliisto, homilianto; omeliario: homiliaro, 

homiliejo; omiletica: (a) homilia, (s) homiletiko. 

omerale velo -: ŝultrotuko, ŝultrovualo. 

omicida: mortiganto, murdisto; Satana - fin dal principio: Satano hommortiganto 

ekde la komenco (evangelio). 

omicidio: homicido, hommortigo; - volontario, preterintenzionale, di desiderio: 

intenca, preterintenca, dezirata homicido; - bianco: blanka (senperfor- 


ta) mortigo (pro vola manko aŭ malzorgo de devoga protektado). 

ominazione: homiĝado, homformiĝo; l’- riguarda soltanto i processi biologici-evolutivi: 

homiĝado koncernas nur la biologiajn-evoluajn procezojn; l’- 

si realizza con l’avvento dell’anima spirituale: homiĝado okazas en la momento 

de la estiĝo de la spirita animo. 

ominide: homedo; - fossile: fosilia homedo; - non disturba la fede nella creazione 

perché Dio, eventualmente, ha creato e programmato anche l’evoluzione 

della specie umana: homedo ne ĝenas la kredon en la dia kreado ĉar 

Dio, eventuale, kreis kaj programis eĉ la evoluon de la specio; ominicchio 

(dispregiativo di uomo): homumulo, homumeto (homumigito, homecigito). 

omnia munda mundis (lat) tutto mondo per i mondi: ĉio pura por la puruloj. 

omissione: preterlaso, neplenumo, preterlasaĵo. 

omofilo, omofobo: (s) homofiliemulo (samseksemulo), homofobiemulo (samseksualectimeganto), 

(a) homofiliema (samseksualecŝatanta), homofobiema 

(samseksulectimegamta). 

Omooto religione di origine giapponese, vagamente monoteista, che usa anche 

l’esperanto come lingua ufficiale: Omooto. 

omosessuale: (a) samseksema, samseksama, (s) samseksemulo, homoseksulo; 

orgoglio -: samseksula orgojlo. 

omosessualismo (sostiene omosessualità come condizione naturale): homoseksualismo: 

omosessualista: homoseksualisto. 

omosessualità: samseksa inklino, homoseksualeco, samseksuleco, samseksemo; 

occorre distinguere la pratica dell’- dalla tendenza all’omosessualità. 

Il cristianesimo rifiuta il primo: oportunas distingi la samseksaman morkonduton 

disde la psika-fizika samseksama inklino. Kristanismo forpuŝas kaj kondamnas 

la unuan; - ostentata, provocatoria, esibita, ossessiva: samseksuleco 

montrata, provoka, elmontrata, obseda; - e accesso al sacerdozio cattolico (canonicamente 

sconsigliato e vietato per chi pratica l’-, per chi presenta inclinazione, 

benchè dominata, a ciò profondamente radicata perché essa genera 

personalità disturbate, e per chi sostiene la cultura gay) samseksemo kaj akceptiĝo 

ĉe sacerdotectstato. 

on 

onanismo: onanismo; onanista: onanisto. 

oneri doveri: devoj; oneroso (contratto): elspeziga (kontrakto). 

onestà: honesteco; impedimento di pubblica -: publike konata konkubeco. 

onnipotente: (a) ĉiopova, (s) ĉiopovanto. 


onnipotenza: ĉiopovo; la tentazione dell’-: la tento de la ĉiopoveco (ĉe eroj 

scienculaj kaj filozofiulaj). 

onnipresente: ĉieestanta, ĉieesta; onnipresenza: ĉieesteco. 

onorare: honori; - Dio, i Santi: kulti (glori) Dion, la Sanktulojn; fare omaggio 

con dono rispettoso: omaĝi iun per; onorario: (a) honora, (s) honorario; 

onorariato: honora titolo. 

Onorato, -a (np): Honorato; Onorio (np): Honorio. 

onore: honoro; giuro sul mio -: mi ĵuras je mia honoro; delitto d’-: honorkrimo; 

salvare l’-: savi honoron, (con ammenda riparatrice) honorripari, ripare 

preĝi; in onore di: honore al; onorevole (titolo): honorinda 

onorificenza: honoraĵo, distingaĵo, honora insigno; onorificenze ecclesiastiche: 

ekleziaj honoraĵoj. 

ontologia: ontologio; ontologismo (fil): ontologiismo; ontologico: ontologia; 

argomento ontologico (Sant’Anselmo): ontologia argumento (pruvi la ekziston 

de Dio el la simpla koncepta enhavo); dignità ontologica della persona 

umana: ontologia digneco de la homa persono. 

op 

opera: verko, faro; - dell’uomo, - di Dio: homa verko, dia verko (faro); questa 

è l’- di Dio: che crediate in colui che egli ha mandato: jen la faro de Dio: 

ke vi kredu al tiu, kiun li sendis (Jo 6,29); - del duomo: katedrala administracio; 

istituzione a carattere industriale: entrepreno; istituzione a carattere religioso: 

institucio, centro; attività esteriore: faro, agado, entrepreno, laboro; - 

della salvezza: savlaboro; opere di misericordia corporali, spirituali: korpaj 

spiritaj faroj de kompato, mizerikordagoj; opere meritorie: meritaj, meritoplenaj 

faroj; ex opere operato: sanktiga povo el propra sakramenta naturo 

(sendepende de la digno aŭ maldigno de la oficanto); ex opere operantis: sanktiĝo 

el la persona kunlaborado; - servile: manlaboro; la giustificazione non 

viene dalle opere: la justiĝo (praviĝo) ne estas havigita per la homaj faroj. 

Opera dei Congressi (promossa dai cattolici italiani dal 1875 al 1904): 

epoko de la perkongresa sociala-politika katolika agado. 

operatore: operacianto; - sociale: sociala operacianto; l’evangelizzatore è 

anche - sociale: evangelizanto rolas ankaŭ kiel sociala operacianto; spingere 

l’evangelizzatore a considerarsi solamente un - sociale: konvinki evangelizanton 

agadi nur kiel sociala operacianto. 

opinione: opinio, vidpunkto, pritakso; - non è certezza: opinio kaj certeco 

ne samas; - pubblica: publika opinio; - pubblica e - pubblicata: publika opinio 

kaj publikigita opinio; si può avere un’- su ciò che non si conosce?: ĉu e- 


las opinio pri io nekonata?; il cristianesimo non si sostiene su una -: kristanismo 

ne baziĝas sur nura opinio. 

oppio: opio; oppiomane: opimaniulo; religione - del popolo: religio opio de 

la popolo 

opporsi: (dir) opozicii, kontesti; opposizione: opozicio, opoziciantaro; fare 

dell’opposizione contro un matrimonio, una ordinazione: oponi kontraŭ geedziĝo, 

ordiniĝo. 

opportunismo: oportunismo; morale dell’-: oportunisma moralo (pli atenta 

al siaj komfortoj ol al la moralaj principoj). 

oppositore: kontraŭstarulo, oponanto; - della chiesa: kontraŭstarulo al la eklezio. 

oppressione: (fig) premo, premateco, premsento, premegeco; l’- della mafia: 

opreso fare de la mafio; opprimente: prema, malgajiga; oppressi: prematoj; 

difendere gli oppressi: defendi la prematojn. 

optare: (dir) elekti, decidi inter du (tri…); opzione: opcio, elektado, prefero, 

decido. 

Opus Dei (lat): associazione cattolica laicale con voti: Opus Dei, Dia Entrepreno, 

Dia Verko, Laboro de Dio. 

opzione: opcio; - per Dio: opcio por Dio; - antiscientifica (accusa, strumentale 

o per pregiudizio, contro la chiesa cattolica): kontraŭscienca opcio. 

or 

ora: horo; - canonica: kanona horo, ĥorpreĝo, horpreĝo; - di adorazione: 

dumhora adorado; non è ancora la mia -: mia horo ankoraŭ ne venis (Johano 

2); il senso della “mia -” in Giovanni: la senco de la “mia horo” en Johano; 

(avv): nun; il regno dei cieli già - e non ancora: la ĉiela regno jam nun kaj ne 

ankoraŭ (parte jam, sed parte iam). 

orale: buŝa; preghiera -: buŝa (parola) preĝado. 

orante: (a) preĝanta, (s) preĝanto. 

oratoria: (s) oratora arto, retoriko. 

oratoriani: (rel) oratorianoj. 

oratorio chiesa devozionale: preĝloko, kapeleto; - domestico o privato: hejma 

kapeleto, preĝo-ĉambro; - pubblico, semipubblico: publika, duonpublika 

kapeleto; ambiente religioso per ricreazione educativa della gioventù: oratorio, 

ĉereligimedia porjunulara edukdistrejo. 

orazione: preĝo; (forma più elevata di elevazione a Dio): intensa preĝo, 

medita preĝo; - domenicale: Sinjora preĝo, Patro Nia; - del mattino, della sera: 

matenpreĝo, vesperpreĝo; discorso: diskurso (politika parolado), parola- 


do, prediko, oracio; - funebre: funebra oracio. 

ordalia giudizio di Dio: ordalo, dia juĝo; l’ordalia medievale trae origine 

dai popoli immigrati in Europa: la mezepokan ordalon kunportis popoloj invadintaj 

Europon. 

ordinario: normale (a) normala, di poco valore: etvalora; vescovo: episkopo; 

(dir): rajtigita; potestà ordinaria: episkopa povo; - castrense: armea episkopo; 

ordinariato militare: episkopejo porreligiaj servoj en la armeo; - nella 

messa, ufficio divino: fiksaj, komunaj preĝoj (mesaj, brevieraj). 

ordine potestà di -: ordinpovo; - episcopale: episkopa rango; - religioso: 

ordeno; - di vita attiva, contemplativa, mista: aktiva, kontempla, religia ordeno; 

terz’ordine: tria ordeno, triaordena, triaordenano; - cavalleresco, Teutonico, 

di Malta…: kavalirordeno, Germana, Malta Ordeno...; regole dell’-: Ordenreguloj; 

decorare uno dell’-: dekoracii iun per ordeno de pro; - sacerdotale, 

sacro: ordino; ordinare, consacrare sacerdote: ordini iun sacerdoto, sacerdotigi; 

ordinazione: ordinado, sacerdotigo, sacerdotiĝo; ordinando: ordinoto; 

ordini maggiori, minori: maĵoraj, minoraj ordinoj; per - di anzianità: 

laŭaĝe. 

ordo viduarum (lat) vedove che si dedicano al servizio della comunità ecclesiale 

e per questo scopo vengono consacrate: kunfrataro de vidvinoj konsekritaj. 

ordo vìrginum (lat) categoria di donne non sposate consacrate al servizio 

della comunità ecclesiale: ordeno de virgulinoj, kunfrataro de virgulinoj konsekritaj; 

consacrazione delle vergini: konsekro de virgulinoj. 

ore canoniche: breviera preĝo v. ora canonica. 

orecchio, orecchia: orelo; confessione all’-: orela pekkonfeso; chi ha orecchi 

per intendere, intenda (Mt 11,15): kiu havas orelojn por aŭdi, tiu aŭdu. 

orfano: orf(in)o; Dio difensore dell’-: Dio protektanto de la orfo (laŭ la biblio); 

orfanità: orf(in)eco. 

organaro: orgenfaristo. 

organismi geneticamente modificati (ogm): organismoj gene modifitaj; le 

implicazioni alimentari, commerciali, ambientali, sanitarie, umanitarie ed etiche 

degli Ogm, minaccia o speranza per l’uomo?: la implicoj nutraj, komercaj, 

mediaj, sanitaraj, humanecaj kaj etikaj de la Ogm-oj, ĉu minaco aŭ 

espero por la homo?; fobia degli Ogm: fobio pri Ogm. 

organista: orgenisto; - della cattedrale: katedrala orgenisto. 

organo 1 : organo; - della vista: organo de vidado; organi vaticani: vatikanaj 


organoj; (giornale, agenzia portavoce). 

organo 2 (strumento musicale): orgeno; tribuna, coro dell’-: orgenejo; suonare 

l’- elettronico: ludi elektronikan orgenon; canne dell’-: orgentubaro; 

concerto d’-: orgenkoncerto; registri dell’-: man- pied- klavaro; - con tre tastiere 

e sedici ottave: orgeno kun tri klavaroj kaj dekses oktavoj; organino: 

gurdo. 

orgoglio: (supervalutazione di sé con sfumature di sottovalutazione degli 

altri) orgojlo, malhumileco, senmezura memŝateco, (coscienza del proprio 

merito) fiero, (grandiosità) superbio. 

orientale: orienta; Grande Oriente: Framasona Granda Oriento. 

orientalizzare: orientizi; orientalizzato: orientizita; cristianesimo orientalizzato: 

orientizita kristanismo. 

orientare: orienti, kvidi; - le scelte dei giovani cristiani: orienti la elektojn 

de la kristana junularo. 

Origene: Origeno; origenismo (dottrina di -: combinazione di biblismo e 

platonismo): origenismo. 

originale: origina; peccato - (espressione di sant’Agostino che lo legò al 

peccato dei progenitori da cui la originale coppia): origina peko; persona -: 

originalulo. 

Orione don: don Orione; orionino (sacerdote o laico di don -): orionano. 

orme: spuroj; seguire le -: postkuri la spurojn, (fig) imiti, sekvi la piedspurojn. 

ornare di fiori: florornami, festornami. 

oro: oro; oro, incenso e mirra: oro, incenso kaj mirho; con l’- dei Magi si 

alludeva alla regalità: per Maga oro oni aludis al la reĝeco; colore -: orkoloro; 

(lit) il colore - dei paramenti liturgici sostituisce il bianco, il verde e il 

rosso: la orkoloraj liturgiaj ornatoj anstataŭas la blankajn, verdajn kaj ruĝajn). 

oroscopo: horoskopo; - del giorno: horoskopo; l’- tramite l’osservazione 

degli astri non ha alcun fondamento scientifico: horoskopo el observo de la 

astroj havas neniun sciencan fundamenton. 

Orsola (np): Ursula; orsolina: (rel) ursulanino. 

ortodossia (ambiente, storia, arte, mentalità ecc.): ortodoksio; chiese dell’-: 

ortodoksiaj eklezioj; dottrina ortodossa: (corretta, secondo la fede) ortodoksa 

doktrino, (dell’ortodossia) ortodoksismo, ortodokseco; rito ortodosso: 

v. rito. 


ortodosso: (a) ortodoksa, (s) ortodoksano, ortodoksulo; Chiesa Ortodossa: 

Ortodoksa (Ortodoksia) Eklezio. 

os 

osanna: hosana, ĝojkrio, luktokrio, venkokrio; osannare: hosani. 

oscena letteratura -: obscena, fia, literaturo; rappresentazione -: pudorofenda 

prezentado 

oscurantismo sistema politico-religioso contrario alla crescita culturale: 

obskurantismo, obskurismo; oscurantista: obskurantisto; qualcuno ancora 

s’attarda a definire i cristiani oscurantisti: kelkaj ankoraŭ malfruiĝas 

proklami kristanojn obskurantistoj; oscurantistico: obskurantista, 

oskurantisma. 

oscurità: mallumo, malhel(ec)o; mancanza di chiarezza: obskureco, malklereco, 

(fig): malhelo, maklereco; - del mistero rivelato: malklereco en la revelaciita 

mistero; di oscuri natali: obskureco de deveno. 

Osea: (SS) Oseo, Hoŝea. 

ospedalieri di San Giovanni fatebenefratelli: (rel) hospitalaj fratoj. 

ospitalità: (accettare l’ospite) gastigado, (essere ospite) gastado; nel nuovo 

testamento il concetto di - equivale ad accoglienza dell’altro: en la nova testamento 

gastigado egalvaloras al akceptado kaj al amo al proksimulo. 

ospizio: foresteria hospico; - di convento: konventa gastrestadejo; - per i 

vecchi: kadukulejo. 

ossario: ostejo, ostotombejo. 

osservante: (s) observanto, (a) observanta; cattolico -: observanta katoliko; 

francescano -: observanto; obbediente: (a) obeema, (s) obeemulo; osservatore, 

incaricato per riferire: observanto. 

osservanza: obeo, plenumo, observado; di stretta -: rigorobservanta; vana -: 

superstiĉo, sentila ritaro. 

osservare adempiere: observi, obei, plenumi. 

osservatorio, astronomico: observatorio, observejo; - della Santa Sede (specola 

sul monte Graham dell’Arizona, USA): (astronomia) observatorio de la 

Sankta Seĝo, (papa astronomia observatorio). 

ossessione: obsedo, obsedado, premsento; - diabolica: perdiabla obsedo; 

ossesso: obsedato, (a) demonhava; l’- attenua la responsabilità: obsedo malpliigas 

kulpecon; ossessionante: obseda, neeltenebla, altrudiĝema; - sessuale 

(detta contro la morale cattolica): seksobsedo. 

ostaggio: ostaĝo; essere - della scelta laicistica: esti ostaĝo de la laikista elekto. 


ostare: (dir) oponi al, kontraŭstari; nulla osta che: nenio kontraŭas ke; libro 

di pastorale con il nulla osta: libro pri pastoralo kun episkopa permeso. 

ostensione: solena montrado. 

ostensorio: hostimontrilo, montranco; - a sole: hostimontrila suno, sunradiara 

hostimontrilo; - d’oro, dorato, artistico: ora, orumita, arta hostimontrilo. 

ostentare: ostenti, parade elmontri, afekti; - religiosità, immoralità: ostenti 

religiemon, malmoralecon; ostentazione: elmontro, parademo; l’ostentazione 

del male: maltimeco de la malbono. 

ostia: hostio, oblato. 

ostiario: pordisto; ostiariato (lit): pordista ofico; l’ostiariato è un ordine 

minore: la pordista ofico enkalkuliĝas inter la minoraj ordinoj. 

ostile: malamika, malfavora; atteggiamento - al cristianesimo: sinteno malfavora 

al kristanismo. 

ostinato: nepentema, obstina. 

ostinazione: obstino; - nel peccato: obstino en sia peko (en sia fina nepento). 

ot 

Otello-a (np): Otelo, Otela. 

ottavario, di preghiere per l’unione delle chiese cristiane: oktaga preĝaro 

(oktago) por la unueco de la kristanaj eklezioj; l’- in tutte le chiese contemporaneamente: 

la oktago samtempe en ĉiuj kristanaj konfesioj. 

Ottavo, Ottavio, Ottaviano (np): Oktavo, Oktavio, Oktaviano. 

ottenebramento: malklarigo; - della mente, - del cuore: malklarigo de la 

menso, de la koro; la mentalità biblica attribuisce a Dio l’- del cuore del faraone: 

la biblia pensamaniero atribuas al Dio eĉ la kora malmoliĝo de la faraono. 

ottenebrarsi: malklariĝi; la sua coscienza si ottenebra sempre più a causa 

dell’abitudine al peccato: lia konscienco malklariĝas ĉiam pli pro lia alligiteco 

al la peko. 

ottimismo: optimismo; - cristiano: kristana optimismo; l’- cristiano asseconda 

la volontà di Dio, in cui confida: kristana optimismo ame akceptas la 

dian volon, je kiu li fidas; - cosmolatrico (in cui non c’è bisogno di redenzione): 

kosmolatra (kosmadora) optimismo; - ingenuo: naiva optimismo; - della 

volontà, - motivato: optimismo de la volo, optimismo motivata: ottomista: 

optimisto; ottomista per temperanto, per motivi cristiani: temperamenta, 

kristane motrivita optomisto. 

ottimo: bona, bonega; a Dio - e massimo (latine: Deo optimo et maximo): 


al Dio bonega kaj grandega. 

ottundimento: obtuzigo, obtuziĝo; - morale: morala obtuziĝo 

ov 

overdose: superdozo; morire di -: morti pro drogosuperdozo. 

ovile: ŝafejo, ŝafostalo; riportare all’-: ame kunporti al la ŝafejo. 

ovocita, oocita, gamete femminile prossimo alla maturazione: ovocito, inseksa 

antaŭovo (naskonta ovon); provocare la moltiplicazione degli ovociti: 

stimuli la multiĝon de ovocitoj; è lecita la selezione degli ovociti: laŭmoralas 

la selekto de la ovocitoj. 

oz 

ozio: nenifaro, malagemo; (riposo) ripozo, nenifarado. 


P 

pa 

pace: paco; - interiore: (enkora) spirita paco; bacio di - (lit): packiso; (lit) - 

in terra agli uomini di buona volontà: pacon al la homoj de bona volo 

(amataj de Dio); santa -!: sankta Dio!; riposa in -: ripozu en paco; vi lascio 

la -, vi do la mia - (vangelo): mi allasas al vi la pacon, mi donas al vi mian 

pacon; - che il mondo irride, ma rapir non può: paco pri kiu la mondo ridas, 

kiun tamen rabi ne povas (Manzoni. Inni Sacri, Pentecoste. El la Itala Antologio: 

paco: ĝin, malgraŭ moko, ne rabos monda far’); (lit) andate in -: iru en 

paco; la - è un dovere per l’aggressore: la paco estas devo por la agresanto. 

pace di Cristo: krista paco; Cristo nostra pace (Ef 2): Kristo nia paco; 

esclusività e unicità della -: ekskluziveco kaj unikeco de la krista paco. 

Pacem in terris enciclica sociale di Giovanni XXIII (1963, natura e condizioni 

della necessaria pace): Pacon super la Tero. 

pacificare: pacigi, kvietigi; pacifismo: pacifismo, pacismo. 

pacificatore: (a) paciganta, pacfaranta, paciga, (s) paciganto, pacfaranto; - 

non coincide con pacifista: paciganto kaj pacisto ne samas; - con le armi in 

mano: paciganto kun tramane armiloj; tranquillo: (a) trankvila, (s) trankvilulo. 

pacificazione riti di -: repacigo, repaciga ritaro. 

Pacifico (np): Pacifiko. 

pacifico: paca, pacema, pacama, milda, dolĉanima. 

pacifista: pacifisto, pacisto; - in ogni caso, senza se e senza ma: ĝisekstrema 

pacisto; il cristiano più che - è pacificatore: kristano pli ol pacisto estas 

paciganto; il - cristiano ha il dovere di difendere l’innocente aggredito: kristana 

pacisto ne rajtas demisii el la devo defendi la senkulpan agresiton. 

padre: patro; il diritto del figlio di conoscere il -: la filo rajtas koni kaj scii 

pri sia patro; Dio è chiamato - (nell’antico testamento 15 volte in senso metaforico, 

nei vangeli 170 volte in senso reale): Dio estas nomata kaj alvokata 

“Patro”; - Eterno: Eterna Patro; - Nostro che sei nei cieli: Patro nia kiu estas 

en la ĉielo; chi vede me vede il -: tiu, kiu vidis min, vidis ankaŭ la patron 

(Jo 14,9); tra i 101 bellissimi attributi di Dio della preghiera islamica manca 

quello di -: inter la 101 atributoj al Dio, en la islama preĝo mankas “patro”; 

titolo religioso: patro, pastro, ordenpatro; - spirituale: spirita patro, a- 


nimgvidanto; un - nostro: patronia; fare da -: patri; - maestro: novicestra patro; 

- della Chiesa: Eklezia Patro; Santi Padri: Sanktaj Patroj; Padri Apostolici: 

Apostolaj Patroj; i Padri Latini: la Okcidentaj Patroj. 

Padreterno: Eterna Patro; quello si crede un -: tiu ulo sin taksas ĉiopova. 

padrino: baptopatro, konfirmopatro; vezzeggiativo di padre; patreto; padrini: 

gebaptopatroj, gepatroj de konfirmacio; - della mafia: ĉefmafiulo, mafipatro, 

mafia ĉefo. 

Padri Pellegrini: Pilgrimantaj Patroj (Pilgrim Fathers). 

padrone: mastro; agire da -: agadi kiel estro (mastro); installarsi da -: aranĝi 

propran estradon, sin starigi kiel reganton; il - della vigna: la mastro de 

la vitejo; nessuno può essere servitore di due padroni (vangelo): neniu povas 

esti sklavo por du sinjoroj. 

paga: pago, laborpago, salajro; la - dei giusti: la salajro de (por) la justuloj. 

paganeggiare: paganumi, konduti paganstile (kiel pagano); paganeggiante: 

paganstila, paganeska. 

paganesimo: paganismo, idolameco, politeismo, idolkulto, idolservo; nel - 

gli dei sono immaginati su misura dell’uomo: en la paganismo la dioj estas imagitaj 

laŭ homa mezuro; - concezione terrenistica della vita: paganismo, 

neado pri la transcenda perspektivo; molti valori del - sono anche cristiani: 

multaj paganaj valoroj estas ankaŭ kristanaj. 

pagano: pagano, idolano, (novpagano); (fig): neagnoskanto de la unika kaj 

sola kaj persona Dio. 

pagare: pagi; Dio non paga il sabato: Dio pagas ne nur en la lasta momento, 

Dio longe paciencas sed severe rekompencas; - davanti a Dio: kvitigi 

sin de peka ŝuldo per karitatagoj (pentofaroj). 

pagina: paĝo; pagine sacre, evangeliche: sanktaj, evangeliaj paĝoj. 

pagoda: pagodo. 

paideia: edukado, klerigo. 

pala d’altare: retablo, altartabulo. 

Palatino colle di Roma: Palatino; palatino: palatina; guardia palatina: apostolpalaca 

gvardio, papa gvardio. 

palazzo: palaco; - reale: reĝa palaco; - apostolico: papa palaco. 

paleocristiano: paleokristana. 

paleografia: paleografio; paleografico: (s) paleografo, (a) paleografia. 

Palestina: Palestino; - divisa in due per imposizione dell’ONU: Palestino 

dividita en du partoj per dekreto de ONU; palestinese: (a) palestina, (abitan- 


te della -) palestinano; finalmente in - non solo due popoli, ma anche due Stati?: 

ĉu en Palestino, fine, du ŝtatoj krom du popoloj? 

palingenesi rinascita catartica ed escatologica: mondrenovigo, palingenezo. 

palinsesto: palimpsesto. 

palio: (tessuto dato in premio al vincitore) premia drapo, premia ornamita 

teksaĵo, (gara) ĉevalkonkurso; - dell’Assunta: Ĉielira ĉevalkonkurso. 

paliotto: antaŭaltara panelo, panela altarantaŭaĵo. 

palla del calice: kaliktolaĵo. 

palliativo: paliativo; cure palliative (da non confondere con (v.) accanimento 

terapeutico): paliativa kuracado (ne konfuzebla kun la terapeŭtika 

obstino). 

pallio confezionato con lana di agnelli: paliumo; il - simboleggia sia la dignità 

del metropolita come la collegialità e la comunione con il papa: la paliumo 

simbolas jen la metropolitan dignecon jen la kolegiecon kaj komunecon 

kun la papo. 

pallottini, pallottine ordine religioso: palotanoj, palotaninoj. 

palma ramo di palma: palmobranĉo; - del martirio: martira palmaĵo, martira 

krono; - biblico simbolo di vittoria: palmo, biblia simbolo de venko; Domenica 

delle Palme: Palmofesto, Palmodimanĉo; benedizione delle palme: 

palmobeno. 

palmatoria: honora mankandelo por prelataj altaroficoj. 

palmiere: pligrimulo al la Sankta Tero. 

pan…: tu…; panortodossa conferenza: tutortodoksa (panortodoksia) konferenco. 

Panagia (Maria, la Tuttasanta): Maria Panaĝia, Panaĝio; - Nikopoia (la Tuttasanta 

che dona vittoria. Madonna seduta in trono con il Bimbo assiso sulle 

ginocchia): Venkodona Tutsanktulino. 

pancosmismo (dall’unità compiuta e perfetta del mondo si ritiene di poter 

arguire la sua divina natura): pankosmismo. 

Pancrazio (np): Pankraco. 

pancristianesimo (tendenza ad unificare tutte le chiese cristiane nonostante 

le divergenze dogmatiche): pankristanismo. 

pandette: (dir) antikva kolekto de la romaj leĝoj, pandektoj. 

pane: pano; - spezzato e condiviso: dividita kaj kunpartigita pano; - delle 

primizie (SS): primica pano; - delle proposizioni: poraltaraj panoj; - subcineri- 


cio: subcindre bakita pano; - di vita: pano de l’vivo; - azzimo: maco; rendere 

pan per focaccia: redoni laŭmerite, repagi per samtipa monero; Gesù prese 

del -, e dopo averlo benedetto, lo spezzò e lo diede: Jesuo prenis panon kaj 

beninte ĝin rompis, kaj ĝin donis; la moltiplicazione dei pani: la plimultigo 

de panoj; dacci oggi il nostro - quotidiano: donu al ni hodiaŭ nian ĉiutagan 

panon; non di solo - vive l’uomo: ne per la pano sole vivas homo (Lk 4,4); 

l’eucaristia nacque in zone di cultura del -: eŭkaristio naskiĝis en zonoj mergitaj 

en la kulturo de pano. 

panegirico: panegiro, laŭdego; fare il -: panegiri; panegirista: panegiranto, 

panegiristo. 

panenteismo: panenteismo (Dio identas al naturo, sed samtempe estas io 

supera); il - di certi naturalismi: la panenteismo de iuj naturalismoj; panenteista: 

panenteisto; panenteistico: panenteisma. 

panmaterialismo (l’insieme delle realtà materiali con i valori derivati, unici 

apprezzabili): panmetariismo, panmaterialismo. 

pannello: (arch) panelo. 

pansessualismo mette l’istinto sessuale la motivazione principale della 

vita psichica: panseksismo; pansessualista: panseksisto; pansessualizzare la 

società, l’educazione: panseksigi la socion, la edukadon. 

panspiritualismo (esisterebbe solo lo spirito): pan-spiritualismo; per il - la 

natura è solo apparenza: laŭ panspiritualismo la naturo estas nur ŝajnaĵo. 

panteismo: panteismo (Dio identigata kun ĉio materia kaj psika-morala en 

la mondo: (lat) Deus sive substantia sive natura); - apparente dei poeti: ŝajna 

panteismo de la poetoj; - e religiosità verso di sé: panteismo kaj religiemo al 

propra memo; panteista: (s) panteisto (a) panteisma; il panteista si percepisce 

unito e uguale al tutto: panteista sin perceptas samnatura kaj samsorta 

kun mondiĉiomo; panteistico: panteisma. 

pantheon, panteon: panteono; insieme degli dei: panteono, diaro, diaĵaro; 

tombe per personaggi illustri: famedia tombaro. 

pantocratore (onnipotente): (a) pantokrata, ĉiopova, (s) pantokrato, ĉiopovulo; 

immagine di Cristo -: bildo de Kristo Pantokrata. 

paolinismo, paolismo studio delle dottrine di Paolo: paŭlismo. 

paolino: paŭla; privilegio -: paŭla privilegio; cappella paolina: paŭla kapelo. 

Paolo, Paola (np): Paŭlo, Paŭla; Società di San - (rel): Sankta Paŭlo-Societo; 

paolino: paŭlano, paŭlanino; di Paolo: paŭla. 


paolotti religiosi di S. Francesco da Paola: (rel) minimoj. 

paonazzo cappellano in abito -: violsutana kapelano. 

papa: papo (vikario de Kristo, episkopo de Romo, posteulo de Sankta Petro, 

vikario de Petro); il -, come tutti gli altri cattolici, è un fedele della chiesa: 

la papo, same kiel la tuta katolikaro, estas fidelulo de la eklezio; papabile: 

papebla; papale: papa, pontifika, apostola; assumere decisioni da - (detto 

spregiativamente): papumi, plenumi papecaĵojn; antipapa: kontraŭpapo, antipapo. 

papalino: (di padre) paĉjo, (a) paĉja; - mio: Paĉjo mia (Jesuaj vortoj); (di 

papa): papfavoranto, papsoldato. 

papato: (dignità) papeco, papado, (periodo di pontificato) papregado. 

papessa: papino; donna imperiosa: papino, ordonema virino; la leggenda 

della - Giovanna: la legendo de la papino Johana. 

Papia: Papiaso. 

papiro: papiruso. 

papismo (dalla polemica contro la presunta autorità assoluta del papa): 

papismo; papista: papisto. 

papolatria (giudizio frettoloso sul comportamento dei cattolici nei riguardi 

del papa): (eccessiva venerazione) eksĉesa (supermezura) venerado al la papo, 

(culto adorativo) papolatrio, papadorado. 

para...: preskaŭ… (preskaŭparoĥo). 

parabola: parabolo; le parabole evangeliche (in cui l’insegnamento si ricava 

dall’insieme): evangeliaj paraboloj v. allegoria 

paracera: vaksoŝirmilo. 

paracielo: pupitra baldakeno. 

Paracléto, Paràclito: (SS) Parakleto (la Advokato, la Konsolanto), la Sankta 

Spirito: le Scritture presentano il - come persona: La sanktaj Skriboj 

prezentas la Parakleton kiel personon. 

Paradiso: Paradizo; - perduto: perdita paradizo; - terrestre: edeno, tera paradizo; 

popolare, folcloristica descrizione del -: popola, folklora priskribo 

(konceptado) pri la paradizo; - naturale complemento del vivere con Dio: paradizo, 

natura komplemento de la vivo kun Dio; banalizzare il -: banaligi la 

paradizon; teologica concezione del -: teologia (laŭkreda) koncepto pri la paradizo; 

paradisiaco: paradiza, ĉiela. 

paradosso (affermazione fondata nonostante sia in contrasto con la convinzione 

comune): paradokso; i paradossi evangelici: la evangeliaj parado- 


ksoj; paradossale: paradoksa. 

parafernali beni -: laŭleĝaj edzinhavaĵoj. 

Paralipomeni: (SS) Kronikoj, Paralipomenoj. 

paraliturgia: preskaŭliturgio. 

parallelo: (geografia) paralelo; (paragone): paralelaĵo, komparo; - tra religione 

cristiana ed ebraica: paralelaĵo (komparo) inter kristana kaj hebrea religio; 

intorno al 30° - sono sorti i più influenti riformatori religiosi (Mosè, 

Zaratustra, Gesù, Maometto ecc.): ĉirkaŭ la trideka paralelo naskiĝis la plej 

influaj kreantoj de religioj. 

paralogismo ragionamento illogico (non intenzionale): paralogismo, misrezono. 

paramenti: (lit) mesvestoj, liturgiaj vestoj; ciascuna parte dei -: ornato. 

parapsicologia (riguarda i fenomeni psichici non inquadrabili nella psicologia 

scientifica): parapsikologio; fenomeni psichici della sfera religiosa a 

volte vengono confusi indebitamente con quelli parapsicologici: psikajn fenomenojn 

proprajn al la religia sfero foje senrajte oni samtaksas parapsikologiajn. 

parare: drapiri, ornami, tapeti; - l’altare: ornami altaron; pararsi: sin ornati; 

paratore: drapiristo; parato: ornato; paratura: drapirado, drapiraĵo; (riparare) 

defendi, ŝirmi, (evitare) eviti, (- il pallone) parati. 

parente: parenco; parentela, parentado: gepatroj, parencaro; i parenti di 

Gesù: la parencaro de Jesuo. 

paria: pario, netuŝeblulo (iama socia hindia sociklaso (klasdistingo nun 

malpermesita de la ŝtata leĝo). 

parità: egaleco; - di diritti e doveri: egaleco de rajtoj kaj devoj; la - nella 

dignità delle persone, non delle dottrine (nel dialogo interreligioso): egaleco 

de persona digneco, ne de doktrrinoj (en la interreligia dialogo); - scolastica: 

egalkondiĉa lernejajuro (instruadrajto), egaleco inter ŝtata kaj neŝtata lernejojuro. 

parlamento: parlamento, (sede) parlamentejo; - delle religioni: parlamento 

de la religioj. 

parlare: paroli; Dio si parlò e l’uomo cercò le parole: Dio sin komunikis 

kaj homo serĉis vortan esprimon; - secondo verità: paroli laŭvere; le parole 

sono pietre: la vortoj estas ŝtonoj; Dio parla nel silenzio: en preĝa silento 

Dio komunikiĝs. 

parlatorio: vizitejo, vizitsalono, parolejo. 


Parnaso: Parnaso. 

parola: vorto; - di Dio: vorto de Dio, Dia vorto; la - di Dio non ritorna 

senza aver prodotto il suo effetto: la dia vorto ne revenas antaŭ ol ĝi produktis 

sian efikon (SS); la - è chiamta alla conversione, non teoria della conversione: 

la dia vorto estas alvoko al konvertiĝo, ne teorio pri konvertiĝo; la - di 

Dio è anche - dell’uomo: la dia vorto estas samtempe vorto de la homa verkisto; 

cielo e terra passeranno, ma le mie parole non passeranno: ĉielo kaj 

tero forpassos, sed miaj vortoj ne forpasos (Lk 21,33); Dio ha usato le parole 

degli uomini: Dio uzis la homajn vortojn; come conciliare la - di Dio con la - 

dell’uomo quando viene presentato un Dio dal volto crudele?: kiel akordigi 

la vorton de Dio kun la homa vorto kiam Dio estas prezentata kiel kruela estaĵo?; 

- Verbo: Vorto; parolaccia: sakraĵo, malĉastesprimo, maldecaĵo, fivorto; 

- d’ordine: signalvorto. 

parola incarnata: vorto enkarniĝinta (Jesuo). 

parrocchia: paroko, paroĥo; quasiparrocchia: preskaŭparoko; la - sta assumendo 

un carattere nuovo: paroko serĉas sian novan karakterizon. 

parrocchiale: paroĥa; chiesa -: paroka preĝejo; registro, territorio -: paroka 

registro, paroka teritorio; casa -: parokestra domo, parokestrejo; parrocchialità: 

parokeco, paroka komunumeco; interparrocchiale: plurparoka. 

parrocchiano: parokano; parrocchiani: parokanoj, paŝtitaro; stile e mentalità 

di -: parokanismo. 

parrocchismo: parokismo, (fig) mallarĝa superigardo, mallarĝa pensmaniero. 

parroco: parokestro; (prot) pastoro; - onorario: emerita parokestro. 

parte in tribunale: partio; - civile: civila partio. 

partecipante a…: partoprenanta en; appartenente: apartenanta al; incaricato, 

- al soglio: tronkomisiita; partecipazione, biglietto di partecipazione: anonckarto, 

anoncletero; partecipazione attiva, passiva: aktiva, pasiva partopreno. 

particola: malgranda hostio, hostieto. 

particolare giudizio particolare: persona juĝo; amicizia particolare: aparta 

amikeco (ofte kun maliceta aludo: pridubindaj amikecoj). 

partito: partio; - cattolico (inesistente nell’agone politico italiano): katolika 

partio; - di cattolici (presente qua e là): politika partio de katolikoj. 

partner: partnero; partnership: partnereco (de geedzoj, de samseksemuloj). 

parto: akuŝo, nasko; - indolore, cesareo, anticipato: sendolora, cezara, an- 


taŭtempa akuŝo; - della mente, immaginazione: frukto de la menso, de la imagopovo. 

partorire: naski, akuŝi; partorito: naskita; partorirai nel dolore: en doloro 

vi naskados infanojn (Gen 3). 

parusia: lasta Kristreveno. 

parvità di materia: (mor) malgraveco de norma enhavo (materio, koncerno), 

malgrava peko pro malgranda kvanto da koncerno (materio). 

pascere guidare al pascolo: paŝti; (fig) evangelizzare: pape, episkope, pastre 

paŝti (evangelizi). 

Pasqua: Pasko; - di liberazione dalla schiavitù, - di liberazione dal male: 

sklavliberiga pasko, malbonliberiga pasko; pasquale: paska; i riti pasquali 

del pane azzimo e dell’agnello sono preisraelitici: la paskaj ritoj de la macoj 

kaj de la ŝafido estas antaŭizraelaj; pasqualino: paska komuniiĝanto; precetto 

pasquale (prendere l’Eucaristia): eklezia paska precepto; preconio -: paska 

proklamo. 

Pasquale (np): Paskalo; Pasqualina (np): Paskaleno. 

pasquetta: paska lundo, pasketo, postpasktago, (populare) anĝelfesto, anĝellundo. 

passare: pasi, (- da una parte all’altra) trapasi, (- dall’altra parte) transpasi, 

transiri, (- all’altra vita) forpasi; - il tempo: pasigi la tempon; temo il 

Signore che passa: mi timas la Sinjoron trapasantan; il bene e il male compiuti 

non passano: la plenumitaj bonagoj kaj malbonagoj ne forstrekiĝas. 

passato: (a) pasinta, estinta, (s) pasinteco, pasintaĵo; attraverso il - al futuro: 

per into al onto; per il cristiano il - pesa ma non lega: por kristano la pasinto 

pezas, sed ne ligas; persona con un - di fede: persono kiu trapasis intensan 

kredvivon; Dio non ha un -: Dio ne havas pasintaĵojn. 

passibile: puninda; passibilità: suferebleco. 

passiflora: pasifloro. 

passio insieme di brani della passione tratti dai diversi vangeli, da leggersi 

durante la liturgia della settimana santa: sanktasemajna pasionaro, sanktasemajna 

pasionlegaĵo. 

passionale: pasi(ec)a; passionalità: pasieco; la passionalità diminuisce la 

responsabilità: pasieco malpliigas respondecon. 

passione di Cristo: pasiono; dramma religioso: pasiona ludo, suferrakonto, 

pripasiona teatraĵo; tempo di -, domenica di -, canto della -: tempo, dimanĉo, 

kanto de la pasiono; (mor) passione (forte tendenza): pasio, fervorego, dezi- 


ego, emego; dominare, abbandonarsi alla -: regi, sin forlasi al pasio; - antecedente, 

conseguente: antaŭvenanta, sekvanta pasiopassionista 

(rel): pasionist(in)o. 

passivismo (lasciarsi influenzare dagli altri o rimanere inerti), passività: 

pasivismo, pasiveco; passivo: pasiva; resistenza passiva: pasiva rezistado; il 

cristiano non può essere passivo di fronte all’urgenza di annunciare il messaggio 

(va’ e fa’ del vangelo): kristano evitas pasivecon antaŭ la urĝeco anonci 

la mesaĝon (“iru kaj faru” de la evangelio). 

pasti preghiere prima dei -, dopo i -: antaŭmanĝa, postmanĝa preĝo. 

pasticche droghe “leggere” nel gergo: drogepasteloj, drogdraĝearo. 

pastorale (bastone): episkopa bastono, paŝtobastono; - (dottrina): pastoralo, 

animzorga (porpastra) doktrino, paŝtista trejnadscienco; - per i singoli ceti 

sociali: pastoralo por unuopa socia grupo; lettera -: episkopa (pastoraleca) 

letero; pastorale (canto): pastoralo. 

pastore: paŝtisto, (biblie) popolgvidanto (reĝo kaj sacerdoto) kaj vojaĝkunulo; 

- d’anime: animzorganto; ministro protestante: pastoro (laŭ nPIV, pastro 

de la reformaciaj eklezioj); io sono il Buon -: mi estas la Bona (Bela) Paŝtisto. 

pataria movimento religioso affine ai bogomili e ai catari: patario; patarino: 

patarino. 

patena: pateno. 

paternalismo tendenza a concedere per benevolenza personale ciò che 

spetta di diritto: paternalismo; paternalista: paternalisma; chiesa paterna, 

non paternalista: patra, ne paternalisma eklezio; atteggiamento paternalistico: 

paternalismo, moralism-afekto. 

paternità: patreco; - responsabile: respondeca patreco (gepatreco); - spirituale: 

spirita patreco; ogni - nei cieli e sulla terra prende nome dal Padre: 

ĉiu patreco en la ĉielo kaj sur la tero estas nomata el la Patro (Ef 3,15); - metaforica, 

reale: metafora, reala patreco; la - divina accennata nell’antico testamento, 

si rivela reale nel nuovo testamento: la dia patreco se varimaniere 

aludata en la malnova testamento, sin montras eksploda en la nova testamento; 

paternamente: patre, patrece. 

paterno: patra, patreca; atteggiamento -: patr(ec)a sinteno. 

patire: suferi; - un’offesa: elteni (elporti) ofendon. 

Patmos: Patmo. 

patriarca: patriarko; patriarcale: patriarka, patriarkeca; patriarcato: (tito- 


lo) patriarkeco, (sede) patriarka sidejo (patriarkejo, patriarkujo). 

patrimoniale diritti patrimoniali: heredaj rajtoj. 

patrimonio: (hereda) havaĵo, persona riĉaĵo; - genetico: persona genaro; il 

- dei beni culturali di carattere religioso: eklezia heredaĵo de kulturaj riĉaĵoj 

je religia karakterizo; modificare il - genetico: modifi la personan genan heredaĵon 

patripassiani: (st.e) patrosuferigantoj (laŭ ili, Dio Patro suferis la krucon…). 

patristica storia e teologia dei Padri: patristiko, (a) patristika. 

patrizio titolo: patricio; (np): Patriko (Patricio, Patrico), Patrika (Patricia, 

Patrica); pozzo di S. Patrizio: neelĉerpebla puto. 

patrocinare: (dir) pledi, advokati; sostenere, appoggiare: subteni, apogi; - 

una festa religiosa: patroni religian feston. 

patrocinio: protekto, ŝirmo, patronado; - (dir): pledo, patronado; - gratuito: 

senpaga asisto 

patrologia studio del pensiero dei Padri: patrologio. 

patronato: (diritto di presentare il chierico) patronadrajto; oratorio: oratorio, 

ekleziiniciata porgejunula eduka distrejo. 

patrono: patrono, patronino; Nostra Signora della Speranza, patrona degli 

esperantisti cattolici: Nia Sinjorino de la Espero, patronino de la katolikaj esperantistoj. 

Patti Lateranensi: Lateranaj Paktoj (nome konkordato, packontrakto kaj 

ekomonia konvencio). 

patto: pakto; - d’amore tra uomo e donna: ampakto inter viro kaj virino; 

- tra Dio e l’umanità: pakto (interligo) inter Dio kaj la homaro; scendere a 

patti con la coscienza: fermi la buŝon de sia konscienco, trompe pacigi sian 

konsciencon. 

pauperismo ideale di frange di alcuni ordini religiosi medievali: paŭperismo; 

pauperista: paŭperisto; il - è disapprovato dalla pastorale cristiana: 

paŭperismo estas rifuzita de la kristana instruo. 

paura: tim(eg)o; - davanti al divino, - all’inconoscibile: timo antaŭ la diaĵo, 

antaŭ la nekoneblo; il cristiano supera la - perché figlio adottivo di Dio: 

kristano nuligas la timon estante adopta Difilo; non abbiate -: ne timu; ĝi estas 

mi (Jo 6,20). 

pavoniani: (rel) pavonanoj. 

Pax Christi associazione cattolica internazionale: Pax Christi, Paks Kristi, 

Kristpaco-asocio. 


pax et bonum (lat) motto francescano: pacon kaj bonon, paco kaj bono al 

vi estu. 

pax tecum (lat): pacon al vi, paco kun vi (estu). 

paziente: pacienca; (mansueto) trankvila, (tollerante) tolerema, (s) pacienculo, 

(med) paziento. 

pazienza: pacienco, tolero; - di Giobbe: pacienco de Ijobo; (rassegnazione): 

rezignacio; stuzzicare la - di qualcuno: spiti (defii) ies paciencon; aver 

-: pacienci, toleri. 

pe 

peccare: peki; - mortalmente: mortpeki; va’e d’ora in poi non - più: iru kaj 

de nun ne peku plu; si pecca solo quando si va contro la propria coscienza: 

por peki oni devas kontraŭdiri sian konsciencon; è possibile per l’ateo -?: ĉu 

eblas peko en ateisto?; la cultura che nega la legge morale naturale non pecca 

mai!: la kulturo neanta la naturan moralan leĝon neniel pekas!; (errare, 

sbagliare): erari; (mancare di qualcosa): manki pri io, esti manka. 

peccato: peko; - secondo il cristianesimo (libera scelta contro Dio): koncepto 

pri peko laŭ kristanismo (libera elekto kontraŭ Dio); per il cristianesimo 

il - non è l’azione esterna, ma il movente egoistico che fa decidere: por kristanismo 

la peko ne estas la ekstera ago, sed la interna intenco laŭ kio oni decidas; 

- originale: origina peko, prapeko, hereda peko; - di Adamo ed Eva: 

prapatra (Adama kaj Eva) peko; - mortale: mortinda mort(merit)a peko; - formale, 

materiale: formala, materia peko; il paradigmatico - di Adamo: ekzemplofikcia 

Adama peko; - capitale: ĉefpeko, malvirto; - leggero, peccatuccio: 

peketo, difekto, neglekto; senza -: senpeka; stato di -: pekeco; convincere il 

mondo di - (vangelo): akuzi la mondon pri peko; aggiornarsi sui nuovi peccati: 

ĝisdatiĝi pri la novaj pekoj; obbligare sotto -: devigi sub pekopuno; 

nuovi peccati: aktualaj (nunepokaj) pekoj. 

peccatore: pekulo, pekanto, (a) pekoplena; pubblico -: publika pekulo; 

peccaminoso: peka. 

pecora: ŝafo; - perduta: perdita ŝafo; - nera: ribela ŝafo; vi mando come pecore 

in mezzo ai lupi: mi forsendas vin kiel ŝafojn meze de lupoj; ho altre 

pecore che non sono di questo ovile: mi havas aliajn ŝafojn neapartenantajn 

al tiu ĉi ŝafejo; chi si fa - il lupo lo mangia: kiu sin faras ŝafo, tiun la lupo 

manĝas; la - infetta contamina tutto il gregge: fava ŝafo tutan ŝafaron infektas. 

pecorella: ŝafineto; - smarrita: perdiĝinta (perdita) ŝafineto. 

peculato: subaĉeto, tromporabo de oficistoj, malversacio. 

pedagogia: pedagogio; - di san Paolo (vi ho nutriti con latte, perché non 


potevate sopportare i cibi solidi): sanktapaŭla pedagogio (mi vin nutris per 

lakto, ĉar vi ne povis elteni solidajn nutraĵojn); - cristiana, interculturale: kristana, 

interkultura pedagogio; pedagogico: pedagogia; metodo pedagogico di 

don Bosco: pedagogia metodo de Don Bosco (Bosko). 

pedale: pedalo; - (pedaliera) dell’organo: orgena pedalaro, piedklavaro. 

pederastia: pederastio; pederasta: pederasto, pederastiulo. 

pedofilia: pedofilio; pedofilo: pedofilo. 

pedopornofilia: pedopornofilio; pedopornografia: pedopornografio. 

peduccio: (arch) pendentivo, arkaĵa bazoŝtono; - di scultura: piedestaleto, 

subtenilo. 

peggio: (avv) plejmalbone, (s) plejmalbono; nulla è - del peccato: nenio 

plimalbona ol la peko. 

peggiorare: plimalbonigi, plimalboniĝi, malvirtiĝi. 

pelagianesimo (dottrina, condannata, secondo cui l’uomo per fare opere 

salvifiche non ha bisogno della grazia divina): pelaĝanismo; pelagiano: pelaĝano; 

semipelagiano: duonpelaĝano. 

Pelagio, Pelagia (np): Pelaĝo, Pelaĝa. 

pellegrino: pilgrimanto; - crociato: pilgrimanta krucmilito; pellegrinare: 

pilgrimi; condannato a pellegrinare: punpilgrimanto; pellegrinaggio: pilgrimo; 

luogo di pellegrinaggio: pilgrimejo. 

pellicano: pelikano; la leggenda del -: la pelikana legendo (laŭ kiu la birdo, 

kiel Kristo por la siaj, donus sian sangon por nutri siajn etulojn). 

pelliccia di ermellino: ermenpelto. 

pena: peno, (punizione) puno; punizione per il peccato: puno, pekopuno; 

sofferenza: ĉagreno, sufero; impegno: klopodo; - eterna, temporale: eterna, 

portempa (peko)puno; - del senso, - del danno: sensopuno, damnopuno; - canonica: 

kanona puno, eklezieca puno; le tre funzioni della - (rieducativa, preventiva-difensiva, 

retributiva): la tri funkcioj de la puno (reeduka, preventadefenda, 

repaga aŭ punkompensa; 

penale: puna; penoso: peniga, mizera, bedaŭrinda. 

penati divinità domestiche: penatoj; tornare al focolare domestico: reveni 

al siaj penatoj. 

pena di morte: mortopuno; la chiesa ha acquisito una sensibilità critica 

verso la -: la katolika eklezio jam novan akiris kritikan pensmanieron pri 

mortopuno; circa la - le chiese cristiane non professano la stessa dottrina 

(per alcune chiese protestanti essa è antievangelica, per altre è addirittura 


legge divina, per la chiesa cattolica essa è moralmente legittima quando la 

società non può difendersi in altro modo): pri mortpuno kristanaj eklezioj 

konfesas malsamajn doktrinojn. 

penare: suferi; (far fatica) peni; far -: suferigi, penigi. 

penitente: (chi si accosta al sacramento) (pek)konfesanto, (chi si pente): 

pentanta pekulo, (chi eseguisce la penitenza) (s) pentofaranto, (a) pentofara, 

pentofaranta. 

penitenza: (punizione) puno, penitenco, (pentimento) pentopuno, pentofaro, 

pentofero; (confessione-sacramento): (pek)konfeso, absolva sakramento, 

repacigo, repaciga sakramento; novantanove giusti che non hanno bisogno di 

-: naŭdek justuloj kiuj ne bezonas penton (Lk 15,7); - sincera: sincera pentofaro, 

konvertiĝo al Dio pere de pento pri siaj pekoj; - senza pentimento: puno 

(pekkonfeso) senpenta; - imposta: altrudita pentofaro; - senza sofferenza: 

sensufera pentofaro; far -: pentofari, kvitigi; giorno di -: pentofara tago; imporre 

una -: trudi pentoferon (pentofaron); (sofferenza): sufero. 

penitenziale: penta, pentofara, penitenca; veste -: penitenca vesto; salmi 

penitenziali: pentaj psalmoj. 

penitenzieri minori, ordinari, straordinari: minoraj, ordinaraj, eksterordinaraj 

penitencieroj (konfesprenantoj rajtigitaj de la Sankta Seĝo por la kvar 

patriarkaj romaj bazilikoj). 

penitenzieria: penitencario; Penitenzieria Apostolica, la Sacra Penitenzieria: 

Sankta Apostola Tribunalo de la Penta Sakramento; Penitenziere Maggiore: 

Kardinalo-Prezidanto de la Tribunalo. 

pensiero: penso; peccati di -: mensaj pekoj; pensatore: pensisto; libero 

pensatore: liberpensulo. 

pensiero sociale della chiesa: socialaj ekleziaj instruaĵoj; - frutto della riflessione 

della cristiana intellettualità e confluito nelle encicliche sociali: socialaj 

ekleziaj instruaĵoj frukto de pensaro de la kristana intelektularo, kaj de 

la kristana prakso, kunfluintaj en la socialajn enciklikojn. 

pentacolo: pentagramo (kvinpinta stelo, cirklcirkaŭita, simbole kaj magie 

uzata). 

Pentateuco (nome dato dalla tradizione greca e cristiana ai primi cinque 

libri della bibbia): Pentateŭko, Torao. 

Pentecoste: Pentekosto; pentecostale: pentekostano; pentecostali cattolici, 

protestanti: pentekostanoj katolikaj, protestantaj; pentecostismo: pentekostismo. 


pentimento: pento, korpremiĝo; - cristiano (per avere offeso Dio): kristana 

pento (pro ofendo al Dio) - imperfetto (attrizione), perfetto (contrizione): neperfekta 

pento (atricio), perfekta pento (kontricio); “i figli della chiesa non 

possono non tornare con l’animo aperto al - (al ricordo di metodi di intolleranza 

e perfino di violenza al servizio della verità”. Giovanni Paolo II. 10- 

11-1994): la filoj de la eklezio ne povas rememori se ne kun la animo malferma 

al pento metodojn de maltolero kaj eĉ perforto plenumitajn je servo al la 

vero. 

pentirsi: penti; pentirsi di: penti ion, pri, ke; si pentì amaramente: li amare 

pentis; - per vergogna o danni derivati: bedaŭri, naŭziĝi pri si, hontpeni. 

pentitismo: pentemo, pentismo; epoca di -: epoko de pentismo; - facile: oportunista 

pentismo; - con conversione dell’animo: animkonvertiga pentismo. 

pentito: (a) pentinta, pentema, (s) pentinto, pentemulo; pentito di mafia: 

justica kunlaboranta eksmafiulo. 

penula: antikva kazublo, pastra manteleto. 

per in favore di: por; Giornata - l’Infanzia: Porinfana Tago; impegno - le 

Missioni: Pormisia engaĝiĝo, Misitago. 

perbene: (moralmente) bonmora, (di forme esteriori) bontona; perbenismo: 

bontoneco, konformismo, (puro rispetto dei modelli sociali) filistrismo; 

perbenista: (a) bontona, (s) bontonulo; morale cristiana e morale perbenista 

non coincidono: bontona moralo kaj kristana moralo malsamas. 

percepire con i sensi: sensi; con il sentimento: senti, trasenti, sentemi; con 

la mente: percepti; riscuotere denaro: kolekti, enspezi; (fil): percepti. 

Perceval, Parzival, Parsifal: Percevalo, Parzivalo, Parsifalo. 

perdere: perdi, seniĝi je; - la messa: malĉeesti (preterlasi) la meson; - la pazienza: 

senpacienciĝi; - l’anima: perdi la animon, pekado kun senespero; perdersi: 

perdiĝi; perdersi nei vizi: malvirtiĝi; (dannarsi): damniĝi, perei. 

perdizione: perdiĝo; stato di perdizione: damniteco; - eterna: eterna damniteco. 

perdonare: pardoni al iu pri io, rezigni pri puno, malsevere trakti; Padre, 

perdona loro perché non sanno quello che fanno: Patro, pardonu al ili ĉar ili 

ne scias kion ili faras; chiedere perdono: pardonpeti; il papa (Giovanni 

Paolo II) chiese perdono per le ingiustizie dei cattolici contro persone e 

popoli: la pardonpetoj de la papo pri la misfaroj de katolikoj kontraŭ personoj 

kaj popoloj (al Protestantoj, 1991 en Prago rehabilitante Jan Hus; pri la sklavkomerco 

en Senegalio 1992; pri la masakro kontraŭ Hugenotoj, 1997 en Pa- 


izo; pri persekutoj kontraŭ Judoj, en Jerusalemo 2000; pri la disrabado en 

Konstantinopolo, 2001 en Ateno; en Bosnio, 2003, pri la kulpoj kontraŭ la 

homo kaj ties digno kaj libero, plenumitaj ankaŭ de la filoj de la katolika 

eklezio); non - un successo: ĵaluzi pro; - settanta volte sette: pardoni sepoble 

sepdek; si perdona il colpevole: kulpulon oni kristane pardonas; Quei che 

volentier perdona: Tiu ema al pardono. 

perdonismo perdono al di fuori del senso della giustizia: mispardonemo, 

pardonemismo; perdonista: mispardonemulo; il perdono cattolico si distingue 

dal perdono perdonista: la katolika pardonemo ne koincidas kun la mispardonemo. 

perdono: pardono, absolvo; - e punizione non sono alternativi: pardono kaj 

puno ne estas alternativaj; Perdon d’Assisi: Asiza Pardono; il - cristiano non 

sopprime il dovere di difendere gli aggrediti: la kristana pardono ne kontraŭstaras 

la devon defendi la maljuste agresitojn; il - cristiano non è condizionato 

dal pentimento del colpevole: la kristana pardono ne dependas de la 

pento aŭ malpento de la ofendisto; - e giustizia non siano mai disgiunti: perdono 

kaj justeco neniam restu disigitaj; chiedere -: pardonpeti; il papa chiede 

- per le colpe dei cristiani anche se gli offesi non chiedono - per le loro 

colpe: la papo pardopetas pri la maljustaĵoj de la kristanoj ankaŭ se la ofenditoj 

ne pardonpetas pri siaj maljustaĵoj kontraŭ kristanoj; perdonabile 

(peccato veniale): veniala (pardonebla, negrava) peko. 

perduto: perdita, perdiĝinta; (fig) corrotto: malvirta; infamato: (a) misfamita, 

senhonorigita, (s) misfamito, senhonorigito, humiligito. 

perentorio: senreplika sendiskuta; il vangelo è -: evangelio sendiskuteblas. 

perfezione: perfekteco; stato di -: perfektiĝa stato, religiula vivo; perfezionarsi: 

perfektiĝi; perfezionamento di sé: memperfektiĝo; gradi di - ascetica: 

grado de asketa perfekteco, grado de mistika asketiĝo; - perfettibile: perfektigebla; 

perfettibilità: perfektigebleco. 

pergamo: pupitro, katedro, predikejo; salire sul -: prediki, ekprediki, fariĝi 

predikanto. 

periclitare: danĝeri; (mettersi in pericolo di peccare): sin meti ĉe pekdanĝero. 

pericope: perikopo 

perinde ac cadaver (lat) non diversamente da un cadavere: obbedienza 

per il religioso, anche quando non si comprende la motivazione: malkiel ol 

kadavro; anche l’obbedienza - sottostà alla legge morale naturale: ankaŭ la 


obeo malkiel ol kadavro respektas la naturan moralan leĝon.. 

periodo: periodo; (a) periodico: perioda (v. continenza periodica), (s) periodaĵo, 

gazeto; periodicità: periodeco; senza periodicità: aperiodaĵo. 

peristilo: (arch) peristilo. 

perito: ekspertizisto, fakulo, kompetentulo; perizia: ekspertizo. 

perittero: (arch) (templo) ĉirkaŭita de kolonoj, perkolona ĉirkaŭaĵo. 

perla: perlo; ostensorio con perle: hostimontrilo kun perloj; né gettate le 

vostre perle dinnazi ai porci: nek ĵetu viajn perlojn antaŭ la porkoj (Mt 7,6) 

permanente: consiglio -: konstanta (permanenta) konsilio; diacono -: permanenta 

(neporsacerdota) diakono. 

permettere: permesi; (non impedire): ne malhelpi; - non equivale approvare: 

permesi ne egalvaloras aprobi; Dio permette il peccato: Dio ne malhelpas 

(ne malebligas) la homan pekadon. 

permissivismo: troa permesemo, ĝenerala malrigoro. 

permissivo: (tro)permesema, malrigora. 

per modum actus (lat: volta per volta): per speciala ago. 

perorare: pledi, priparoli; - in una causa: pledi en iu afero; - in tribunale: 

pledi; nella comunione dei santi, uno perora per l’altro: en la komuneco kun 

la Sanktuloj (de la sanktuloj) unu propetas por la alia. 

Peroratrice (Maria): Pledantino. 

perorazione: paroladfino paroladkulmino, paroladkonkludo, vortoŝuto. 

Perpetua (np): Perpetua; (fig) domestica del parroco: ĉepastra servistino 

(ina servisto); (fig) brontolona: grumblantino; (a): ĉiama, senĉesa; adorazione 

-: ĉiamadaŭra adorado; (frequente): oftega; lampada -: eŭkaristia lucerno; 

messe perpetue: legacaj mesoj; perpetuare: ĉiamigi, pluigi; perpetuità: ĉiameco. 

perplesso: perpleksa, dubema. 

persecutore: persekutanto. 

persecuzione: persekutado, molestado; - velata, nascosta: malvidigita, nevidebla 

persekuto; del resto, tutti quelli che vogliono vivere piamente in Cristo 

Gesù subiranno - (2 Tim 3,12): jes, kaj ĉiuj, kiuj volas vivi pie en Kristo 

Jesuo, estos persekutataj; - della derisione: kontraŭkristana persekuto per 

mok(ad)o (per prirido); - mediatica: amaskomunikila persekuto; l’epoca delle 

persecuzioni contro i cristiani non è mai cessata: la epoko persekuta al kristanoj 

neniam ĉesis; ebrei, cristiani, ortodossi ed eretici ricorsero alla reciproca 

-: hebreoj, kristanoj, ortodoksuloj kaj herezuloj sin reciproke perseku- 


tis; le persecuzioni delle autorità giudaiche e imperiali contro i cristiani: la 

judaj kaj imperiaj persekutoj kontraŭ kristanoj; - religiosa nei paesi socialisti: 

kontraŭreligia persekuto en socialismaj landoj; delirio di -: persekutiĝmanio; 

(molestia): molestado. 

perseguire: postkuri, strebi, celi; - in giudizio: juĝe persekuti, alvoki antaŭ 

juĝisto. 

perseguitare: persekuti; beati voi quando vi insulteranno e perseguiteranno… 

a causa mia: feliĉaj estas vi kiam oni vin riproĉos kaj persekutos (…) 

pro mi (Mateo 5); il mondo perseguita il cristianesimo perché disapprovato 

dalla morale cristiana: oni persekutas kristanismon pro tio ke ties moralo 

malaprobas la homaran vivelekton! 

perseguitato: persekutato; in molte nazioni i cristiani sono perseguitati: en 

diversaj landoj kristanoj estas persekutataj. 

persona: persono; origine del concetto di - (dal cristianesimo): origino de 

la koncepto pri persono (el kristanismo); il Verbo è l’unica - in Gesù: la Verbo 

estas la sola kaj unika persono en Jesuo; la - si distingue dai propri aspetti 

fisici: persono transas la fizikajn aspektojn; aspetto fisico: figuro; - umana: 

homo; - individuale umana: individua homa persono; ridurre erroneamente 

la - alle sue funzioni (funzionalismo): misdifini personon per siaj funkcioj; - 

giuridica: jurpersono, laŭleĝa persono; personale: (a) persona, propra, aparta; 

(s) il personale (gli addetti): stabo, servistaro, dungitaro, personaro. 

personaggio: altrangulo, eminentulo, notindulo; - ecclesiastico: eklezia altrangulo. 

personalismo tendenza a mettere la persona umana come principio fondamentale 

della realtà: personismo; - cristiano: kristana personismo; il concetto 

di - perfezionato dalla speculazione sulle relazioni tra le tre Divine Persone: 

la koncepto pri persono perfektigita per la spekulativado pri la rilatoj 

inter la tri diaj personoj; (favoritismo): favorismo; indebita importanza a questioni 

personali: personecismo, egoisma personismo. 

personalità, individualità: personeco, memo; sviluppo della -: disvolviĝo 

de la personeco, personeco evoluiĝo; la Costituzione Italiana parla di sviluppo 

della -, non della persona: la Itala Konstitucio parolas pri disvolviĝo de la 

personeco, ne pri disvolviĝo de la persono; contrastare il culto della -: malinokuli 

la personec-kulton. 

personalizzare: (riferirsi ad una persona) personigi, (adattarsi ad una persona) 

alipersonecigi; personalizzato, educazione personalizzata: personeci- 


gita (educoto-mezura) edukado. 

personalmente: persone, meme. 

personificare: personigi, korpigi; interpretare: personigi, roli personon; il 

papa personifica Gesù Cristo: la papo reprezentas Jesuon Kriston. 

personificazione, (impersonare): personigo; (personificare): reprezento, 

personigo; quello è la - dell’altruismo: tiu homo estas la personigo (personiĝo) 

de altruismo. 

pertinacia: obstin(ec)o; pertinacemente: obstine. 

perversione comportamento psicosessuale atipico rispetto alle norme prevalenti: 

perversio, seksa perversio; - del gusto: perversio de la gusto. 

perversità: malvirtiĝo, perversigo, perverseco; cascare in -: fari perversecaĵojn; 

perverso: inklina al malbonfarado, perversa, malvirta, malica. 

pervertire: (sconvolgere, guastare) renversi, malordigi, difekti; (corrompere): 

perversigi, senmoraligi, korupti. 

pesare: pesi, (essere pesante) pezi; nella mitologia si pesano le anime per 

vederne i meriti: e demeriti laŭ mitoj oni pesas la animojn por evidentigi (videbligi) 

ties meritojn kaj malmeritojn. 

pesca: fiŝkaptado; - miracolosa: mirakla fiŝkaptado; - di 153 pesci (Giovanni): 

153-fiŝkaptado. 

pescatore: fiŝ(kapt)isto; anello del -: brevsigelo, papa sigelilo; pescatori di 

uomini: kaptistoj de homoj. 

pesce: simbolo di Cristo: fiŝo, simbolo de Kristo, IKQUS (ĉar akrostiko de la 

greka: IhsoÚj CristÒj Qeoà UiÒj Swt»r = Jesuo Kristo Filo de Dio Elaĉetanto); 

a Gesù piaceva il -: Jesuo frandadis fiŝojn; pesci puri e pesci impuri 

(con le squame, secondo la legge ebraica): puraj (koŝeraj) kaj malpuraj (malkoŝeraj) 

fiŝoj; Pesci (costellazione): Fiŝoj. 

Pescitta bibbia in siriaco del II secolo dopo Cristo: Peŝito. 

peso: pezo; - morale: morala ŝarĝo, morala premo; pesantezza: pezo; importanza: 

graveco; - del rimorso: rimorso-premo, konsciencriproĉo. 

pessimismo: pesimismo, maloptimismo; - cristiano: kristana pesimismo; 

pessimista: pesimisto; se il cristianesimo si può dire pessimista rispetto alla 

consistenza dei beni terreni, è ottimista per il valore dei futuri: se kristanismo 

apenaŭ trajtiĝas pesimisma pro la nekonsisto de la teraj bonaĵoj, ĝi vere 

optimismas pro la konsisto de tiuj estontaj. 

pessimo: (s) malbonegulo; la corruzione dell’ottimo è pessima: koruptiĝo 

de la bonegulo malbonegas. 


pi 

petizione: peticio; - (fil) di principio: sofismo, cirklorezono. 

pettorale croce -: episkopa kruco, surbrusta kruco; - di piviale: agraf-ornamo. 

piacere (verbo): plaĉi; - a Dio: plaĉi al Dio; - prima a Dio e poi agli uomini: 

plaĉi unue al Dio kaj eventuale al la homoj; - (s): plezuro; il - di fare il 

proprio dovere è l’esperienza del merito: la plezuto (kontentiĝo) en la plenumo 

de sia devo estas la primica eksperto de la merito; (voluttà): volupto; il - 

dell’animo, dei sensi: la anima, sensa plezuro; il - non contraddice la vita cristiana: 

la plezuro ne kontraŭas la kristanan vivon; la ricerca del - può portare 

al disordine morale: la avido pri plezuro povas kuntreni al peko. 

piacione: plaĉobstina, ĉiukoste plaĉema; frate, chiesa piacioni: fratulo, eklezio 

plaĉobstinaj; piacioneria: plaĉobstino, (ĉiukosta)plaĉemo. 

piaga: vundo, ulcero, eskaro, plago; le piaghe di Cristo: la vundoj de Kristo; 

piaghe d’Egitto, le dieci piaghe d’Egitto: la plagoj de Egiptujo, la dek plagoj 

de Egiptujo; piagato: vundita; Cristo piagato: ruĝkolore vundita Kristbildo. 

piagnone: ploremulo; - (di professione ai funerali): funebristo, lamentisto; 

(st.e): partiano de Savonarola. 

pianeta casula: kazublo, mesvestaĵo, mesornato; - moderna, gotica: moderna, 

gotika kazublo; - (astronomia): planedo. 

piangere: plori; - i propri peccati: pentplori pro siaj pekoj; e, uscito fuori, 

pianse amaramente (vangelo): kaj, elirinte, li (Petro) maldolĉe ploris; beati 

coloro che piangono (vangelo): feliĉaj estas la plorantoj (Mt 5). 

Piano Ordine -: Pia Ordeno (rangoj: Kavaliro de Koliero, Kavaliro de Granda 

Kruco, Komandoro). 

piano: (a) ebena, simpla; canto -: ĉanto, gregoria kanto; abito -: malsolena, 

ordinara prelata vesto; (s) - dell’altare: altartablo; (s) - della salvezza: savordo, 

savekonomio. 

piaristi: (rel) skolopoj (instruistoj de la piaj lernejoj). 

piattino della comunione: komunia pateno. 

piccole sorelle: (rel) etaj fratinoj. 

piccolo: (a) eta, malgranda, (s) etulo, infano, ido; non temere, - gregge: ne 

timu, malgranda ŝafaro; ti ringrazio, o Padre…, che hai rivelato questo ai 

piccoli (Matteo): mi vin gloras, ho Patro…, ke tion Vi malkaŝis al la infanoj. 

piccolo clero: etaj altarservistoj, infanadoleska altarhelpantaro. 

piede: piedo; hanno forato i miei piedi (Isaia): oni traboris miajn piedojn; 

il bacio del -: kiso al piedo, (fig) respekto kaj submetiĝo. 


piegare il ginocchio: genufleksi, genuiĝi v. inginocchiarsi. 

pienezza nella - dei tempi: je la tempo de Dio fiksita; - di potestà: plenpovo. 

pieno: plena; - di grazia e verità (vangelo): plena de graco kaj vero; - di 

peccati: plenigita per pekoj; - di organo: plenorgene; pieni poteri: plena 

rajto. 

pietà: pieco, amo, korinklino, pietato; - dono dello Spirito Santo: pieco; venerazione: 

pietato, respektego, kultado; - filiale: fila amo, fila pietato; compassione: 

kompato; libro di -: preĝlibro; aver -: kompati; la Pietà di Michelangelo: 

la Pietà de Mikelanĝelo (la mortinta Jesuo sur la genuoj de la patrino, 

Madono kun Jesuo surgenue); pratiche di -: preĝoj, kutimaj preĝoj; monte 

di -: lombardejo. 

pietismo: pietismo (interprotestanta reago kontraŭ racionalisma teologio); 

(devozione esagerata, indulgenza immotivata): erara pieco, ekscesa indulgemo; 

pietisti: (st.e) pietistoj (devotaj luteranoj), (spregiativo) bigotoj; pietistico: 

devoteca; risposta pietistica (di fronte ad un dubbio di fede): devoteca 

respondo. 

pietoso: kompatema, indulgema; (che suscita pietà) kompatinda, kompatveka; 

storiella pietosa: kompatveka rakonto; finto -: ŝajniga (kompatveka, 

kompatraba) kazo. 

pietra: ŝtono; - sacra: altarŝtono, sanktoleita ŝtono; - d’angolo: bazangula 

ŝtono; - d’inciampo: ŝtono de falpuŝiĝo, stumbliga ŝtono; chi di voi è senza 

peccato, scagli la prima -: kiu el vi estas senpeka, tiu unua ĵetu ŝtonon (Jo 

8,7); chi cadrà su questa - si sfracellerà (Matteo 21,44): kiu falos sur tiun 

ŝtonon, tiu rompiĝos. 

Pietro (np): Petro; le lettere di -: la leteroj de Petro; - Crisologo: Petro Krisologo; 

- Canisio: Petro Kaniso; - Damiano: Petro Damiano; il successore di 

-: posteulo de Petro. 

pievano: preposto; pieve: prepostejo, mezepoka popolejo sendependa de 

najbaraj religiaj centroj. 

pigrizia: pigreco, maldiligenteco, mallaboremo. 

pila dell’acqua santa: sanktakvujo. 

pilastro: (arch) pilastro; Madonna del -: Madono de la Pilastro. 

Pilato Ponzio -: Poncio Pilato; - sta anche nel credo: Poncio Pilato estas 

menciata ankaŭ en la kristana kredo. 

pillola: pilolo; (contraccettivo): kontraŭkoncipilo, preventilo; - del giorno 

dopo: kaŝabortiga posttaga pilolo, morgaŭa pilolo, postkoncipa aborta pilolo. 


pinnacolo: (arch) pinaklo, sagturo. 

Pio (np): Pio; (a): pia, diotima, (s) piulo. 

pioggia di grazia: gracelverŝo. 

piombatore delle Bolle: buleo-sigelisto; piombo della Cancelleria: papa 

sigelo, brevsigelo(st.e). 

piscatorio: fiŝkapta; anello -: brev-sigelo, papa ringo; l’anello - viene infranto 

alla morte del pontefice: la brev-sigelan ringon de la papo oni publike 

rompas tujpost la ties morto. 

pisside: hostiuj 

pitagorico: pitagora, (fil) pitagora; pitagorismo: pitagorismo; gli elementi 

religiosi esoterici del pitagorismo non assomigliano a quelli, comunque mai 

esoterici, del cristianesimo: esoteraj religiaj trajtoj de pitagorismo neniel similas 

al tiuj de kristanismo, kiuj neniam esoteras. 

pitonessa: orakolino, aŭguristino, ina aŭguristo. 

pittura: pentraĵo, (arte) pentrarto, (azione) pentrado; la - cristiana è descrittiva 

e narrativa, ma soprattutto rinviante al trascendente: kristana pentrarto 

ne nur priskribas kaj rakontas, sed precipe alsendas al la transcenda sfero; 

pittore: pentristo. 

piviale: ĥormantelo, pluvialo. 

Pizia: Pitia; pitico: pitia; oracolo pitico: pitia orakolo. 

pizzo: punto; - delle tovaglie d’altare: altartukaj puntoj; - (fig) estorsione: 

pluko, eltordo. 

pl 

placare: kvietigi, pacigi; - Dio (eufemismo biblico): paciĝi kun Dio, penti, 

pardonpeti; placarsi: kvietiĝi. 

placebo: (med) placebo; usare la religione come -: ekspluati (misuzi) religion 

kiel placebon. 

placet (lat): aprobo, placet; col - i governi approvavano atti che riguardavano 

i vescovi: per placet (aproba deklaro) la registaroj koncedis la publikigon 

de aktoj koncernantaj la episkopojn. 

Placido (np): Placido. 

placido: (a) kvieta, trankvilanima. 

plagiare: (copiatura) plagiati, (assoggettazione) envulti, sklavigi; - delle 

persone: envulti; plagio: plagiato, envulto; l’educazione cristiana rifugge dal 

plagio: kristana edukado rifuzas envultadon (kontraŭracian allogon); plagiatore: 

plagiatisto, envultanto. 

Platone: Platono. 


platonico: platona; (ideale, ammirativo): platona, kontempla kaj senefektiva; 

amore -: pure ideala, kontempla amo; platonismo: platonismo; platonismo 

cristiano: kristana platonismo. 

plausibile: konsentebla, kredebla; rendere - la verità rivelata: igi konsentebla 

la dian revelacion. 

plenario: plena, universala; concilio -: tutlanda koncilio, eklezia koncilio. 

plenipotenziario: (s) plenrajtigito, (a) plenrajta. 

pluralismo: plurismo; - nella chiesa (in ciò che non riguarda la fede): plurismo 

(en aferoj nekoncernantaj la kredon); - delle culture: kultura plurismo; 

il - non è uguaglianza di tutte le culture ma rispetto di tutte le culture: plurismo 

ne estas egaleco de ciuj kulturoj, sed respekto por ĉiuj kulturoj; il - non 

comporta il relativismo: plurismo ne inkluzivas relativismon (sed povas inklini 

al ĝi); - religioso, morale, etico, liturgico: religia, morala, etika, liturgia plurismo; 

pluralistico: plureca. 

plutocrazia (predominio politico dell’alta finanza, rifiutato dal pensiero 

sociale cristiano): plutokratio; plutocratico: plutokrata. 

pn 

Pneuma: Pneŭmo, Sankta Spirito; pneumatico: pneuma, (s) pneŭ(matik)o; 

cristianesimo pneumatico: pneŭma kristanismo. 

po 

poco: (avv) iom, iomete, malmulte; uomini di poca fede: homoj je malmulta 

kredemo. 

polemica: polemiko, polemikaĵo; polemico: (a) polemika, batalanta; la - 

delle indulgenze: polemiko pri indulgencoj; polemista: polemikisto. 

poliandria: poliandrio. 

Polifora: (arch) plurobla fenestro. 

poligamia: poligamio; poligamo: poligamiulo. 

poligenismo (il genere umano da più coppie): plurgenezismo, poligenismo; 

il - è compatibile con la fede cattolica?: ĉu plurgenezismo akordiĝas kun la 

katolika kredo? v. monogenismo. 

politeismo: politeismo; l’apparente - nella devozione ai Santi: ŝajna politeismo 

en la devoteco al la Sanktuloj; politeista: politeisto; politeistico: politeisma. 

politica: politiko; i fini della - (il bene comune): la celoj de la politiko (la 

komuna bono); fare - equivale ad esercitare la carità cristiana (Pio XII e 

GS): politiki egalvaloras karitati; la - può essere buona o cattiva: politiko povas 

esti laŭmorala aŭ malmorala; la chiesa promuove l’arte della -: la eklezio 

estimigas la arton politiki; è possibile separare completamente la - dalla reli- 


gione?: ĉu eblas apartigi politikon disde religio? 

politicamente corretto (politically correct) (dicesi, anche, del linguaggio 

religioso rimproverato di non uniformarsi alle vedute del femminismo, ad esempio, 

integralista): politike ĝusta; politicamente non corretto: politike malĝusta; 

il coraggio del -: la kuraĝo (ŝajnaplombo) de la politika malgusteco 

politicizzato: politikigita; chiesa politicizzata: politikigita eklezio; politica 

di chiesa e chiesa politicizzata sono concetti diversi: eklezia politiko kaj politikigita 

eklezio estas malsamaj konceptoj. 

politico: (a) politika, (s) politikisto; il - può essere tentato di ignorare i 

principi morali: politikisto povas esti tentata ignori la moralajn pricipojn; - 

cristiano: kristana politikisto; il - cristiano mira al bene comune in ciò spronato 

dalla sua fede: la kristana politikisto celas la komunan bonon al kiu 

celas eĉ lia kredo. 

polittico: poliptiko. 

polluzione: polucio. 

pompa: pompo; pomposo: pompa. 

Pompeo (np): Pompeo. 

ponente (cardinale che appoggia e dirige una causa canonica): referanto, 

referanta kardinalo. 

pontefice: pontifiko; sommo -: papo, ĉefpontifiko, suverena (supera) pontifiko; 

- nell’antico testamento: ĉefsacerdoto, ĉefpastro; - in esilio: ekzilita papo. 

pontificale: (a) pontifika, papa, (s) pontifika celebro, solena prelata diservo; 

pontificare: pontifike celebri; pontificare (scherzoso, ironico): pontifikumi, 

pompe paroli, bombastumi. 

pontificato: pontifikeco, papregado, papeco, papado; - “ambulante”: marŝanta 

(vizitanta) papado; sotto il - di…: sub la papregado de… 

pontificio: pontifika, papa; Stato -: Papa Ŝtato. 

Ponzio Pilato: Poncio, Poncjo; sotto - Pilato: sub Poncio Pilato. 

pope: popo, rusa pastro. 

popolazione: popolo. 

popolino: lebo, popolamaso; il - credulone: ĉiokreda plebo. 

popolo: popolo; - di Dio: popolo de Dio, Dikredantaro; voce di -, voce di 

Dio: popolo diras, Dio diras; - eletto: elektita popolo; gli ebrei il - eletto, i 

cristiani il - degli eletti in Cristo: hebreoj popolo elektita, kristanoj elektitoj 

en Kristo; il - che si è scelto come erede (salmo): la popolo kiun Li elektis kiel 

heredanton. 


popolo in cammino: pilgrimanta eklezio, al Dio marŝanta popolo; - senza 

guida: sengvida popolo. 

populismo: (tendenza ad elevare culturalmente e socialmente il popolo) popolinstruismo, 

porpopolismo, (tendenza a sfruttare le aspettative popolari) popolismo, 

popolflatismo; populista: popolfascinanto, popolflatemulo, (por)popolisto; 

chiesa populista: eklezio porpopola, eklezio popolflatema. 

Populorum Progressio enciclica sociale di Paolo VI (1967: natura dello 

sviluppo integrale secondo la visione cristiana): La Progreso de la Popoloj 

Porfirio (np): Porfiro; porfiriani (st.e): porfiranoj. 

pornografia: pornografio, obscena literaturo, filiteraturo; industria del porno: 

industrio de la porno. 

porpora: purpuro; la sacra -: sankta purpuro, la roma purpuro; porporato: 

purpurulo, kardinalo; il rosso della - simboleggia la fedeltà al papa fino allo 

spargimento del sangue: la ruĝakoloro de la purpuro aludas la fidelecon ĝis la 

elverŝo de l’ sango; farsi di -: ruĝiĝi, hontruĝiĝi. 

porta: pordo; secondo il vangelo, la - è stretta: laŭ evangelio la pordo estas 

mallarĝa (por la fina savo); - santa (delle basiliche romane): sankta pordo (de 

la romaj bazilikoj); colui che entra dalla -, questi è il pastore delle pecore… io 

sono la - delle pecore: kiu eniras tra la pordo, tiu estas la paŝtisto de la ŝafoj… 

mi estas la pordo de la ŝafoj (Johano); sto alla - e busso (Apocalisse): mi restadas 

ĉe la pordo kaj frapas; Sublime Porta: la Plejalta Pordo; le porte (= le 

parti più esposte e quindi più fortificate) dell’inferno non prevarranno: la 

pordoj de la infero ne venkos. 

portale: (arch) portalo; - della basilica: bazilika portalo; - d’ingresso: enirejo, 

enireja portalo; - in bronzo scolpito: skulptita bronza portalo; (internet): 

portalo. 

portantino: (papa) seĝoportisto. 

portare: porti; - il peso, le conseguenze: porti la pezon, la sekvaĵojn; ha 

portato il peso delle nostre iniquità: li portis la pezon de niaj kulpoj. 

portiere, portinaio: pordisto; - del cielo (detto di san Pietro): ĉiela (paradiza) 

pordisto. 

portone: pordego; - di bronzo (in Vaticano): bronza pordego. 

Porziuncola: Porziuncola, Porziunkola, (porzione di terra) terporcieto. 

posa: pozo; darsi una -: pozi. 

positivismo tendenza a ritenere che solo lo sperimentabile è reale): pozitivismo; 

positivista: pozitivisto. 


positivo: pozitiva; legge positiva: pozitiva leĝo. 

posseduto: posedata, okupita, je alies dispono; - dal demonio: obsedato, demonhavanto. 

possessione: (invasamento da parte di una forza occulta): obsedaĵo, obseda 

deliro, fiksa ideo; - diabolica: demomposediĝo; (di beni): posedaĵo, bieno. 

possesso: posedo; prendere -: preni (konkretigi) posedon; prendere - della 

diocesi: enoficiĝo de la episkopo; avere il - (conoscere) dell’esperanto: majstri 

(regi) esperanton; - ingiusto: maljusta posedo, posedaĵo. 

posta del rosario: deko de la rozario, rozaria dekaĵo. 

posta elettronica: elektronika poŝto, retkomunikado. 

postbiblico: postbiblia; cultura postbiblica: postbiblia kulturo. 

postcristianesimo: (epoca, mentalità del -: smarrita la trascendenza divina, 

il - conserva soltanto elementi socio-culturali del cristianesimo): postkristanismo, 

postkristana pensmaniero; postcristiano: postkristana; i cristiani 

non sono postcristiani: la kristanoj ne estas postkristanoj. v. cristianismo. 

postergale di altare: altardorso, relikvujo. 

p. s., post-scriptum: postskribo. 

postmoderno, postmodernità: postmoderno, postmoderneca filozofio, postmoderna 

pensmaniero; critiche del pensiero - alla religione: kritikoj de la 

postmoderneca filozofio al la religio; caratteri del - (debolezza della ragione, 

etica del finito, relatività della moralità ecc): karakterizoj de la postmoderneca 

viv-konceptado (la racio nekapablas koni la veron, etiko de la finiteco 

ktp, morala relativismo ktp). 

postridentino: posttridentina. 

postsecolarismo: postsekularismo; viviamo già in epoca postsecolare: ni 

jam eniris en postsekunaran epokon. 

postulandato tempo: antaŭnovica tempo; luogo: aspirantedukejo; condizione: 

aspiranteco; postulante: aspirant(in)o; maestro dei postulanti: aspirantestr(in)o, 

aspirantinstruist(in)o. 

postulare: (richiedere) postuli, (presupporre) antaŭsupozi, (essere candidato) 

kandidati, esti postulanto; - il pallio: proponi la paliumon (por patriarkoj, 

primasoj, ktp). 

postulato proposizione ritenuta vera ma non dimostrabile: postulato; il dogma 

cristiano non è un -: la kristana dogmo ne similas postulaton. 

postulatore: postulatoro; - delle cause di beatificazione e canonizzazione: 

postulatoro pri beatiga kaj sanktiga proceso; - diocesano, dell’ordine religio- 


so: dioceza, ordena postulatoro. 

potenza: kapablo, potenco, povo; istinto di -: aspiro al ĉiupov(ec)o; in -: 

(fl) ebla, potenciala. 

potere 1 : povo; - (potestà) di ordine: ordinpovo; - di giurisdizione, potestà 

dominativa: jurpovo, jurisdikcio; - legislativo, legifero: leĝdona povo; - di insegnamento: 

instrurajto; mi è stato dato ogni - nel cielo e sulla terra: estas 

donita al mi ĉia aŭtoritato en la ĉielo kaj sur la tero (Mateo); il - temporale 

dei papi: la tera potenco de la papoj; - civile: civila juĝopovo; - clericale: klerika 

povo (regado); consegnare al -: transdoni al civila juĝpovo; i tre poteri 

del papa: la tri potencoj de la papo (ordono, jurisdikcio, instruo). 

potere 2 : essere capace: povi, kapabli; avere il diritto: povi, rajti; posso 

perché devo!: mi povas pro tio ke mi devas!; Colui che tutto può: la Ĉiopovanto, 

la Ĉiopovulo; i senza -: la senpovularo. 

potestà: povo, potenco, rajto; la divina -: la dia potenco; Potestà, coro angelico: 

Potencoj; avere -: povi. 

povero: malriĉulo; - in spirito (distacco dai beni terreni) malriĉulo en spirito; 

beati i poveri in spirito: feliĉaj estas la malriĉaj en spirito (Mt 5,3); beati 

voi poveri: feliĉaj estas vi malriĉuloj (Lk 6,20); il pane dei poveri: la pano de 

la malriĉuloj; - diavolo: kompatindulo, povrulo; compassionevole: kompatinda, 

povra, (s) povrulo, kompatindulo. 

povertà: malriĉeco; voto di -: voto de malriĉeco; - di spirito: malriĉeco laŭ 

(en) spirito; - religiosa: individua kaj kolektiva religiulara malriĉeco, religiula 

malriĉeco; Madonna - (spiritualità francescana): Madono Malriĉeco; (pochezza 

mentale): mallarĝeco de spirito; (condizione sociale): paŭpereco. 

poveruomo: povrulo, kompatindulo; - non è ancora il povero evangelico: 

kompatindulo ne estas jam la evangelia beatpovrulo. 

pozzo: puto; - di Giacobbe: puto de Jakobo; - di san Patrizio: puto neelĉerpebla, 

puto de sankta Patricio. 

pr 

pragmatico: pragmata; pragmatista: pragmatisto. 

pragmatismo comportamento, atteggiamento motivato da esigenze pratiche 

più che da principi: pragmatismo, sano -: konvena (utila) pragmatismo 

(agadelekto); - morale: transmorala pragmatismo; - nelle scelte morali e religiose: 

juĝi kaj elekti moralon kaj religion sen principa fundamento; il - spesso 

non si accorda con il cristianesimo: pragmatismo ofte kontrastas kun kristanaj 

principoj. 

Prassede (np): Prakseda; (fig) una donna -: skrupuleca, trorigora virino. 


prassi: praktiko; secondo la -: laŭ la kanona proceduro; (fil): prakso. 

praticare: una professione: praktiki; - la religione: praktiki religion, kultobservi; 

fare, eseguire: fari, efektivigi; frequentare: vizitadi; praticante, cristiano 

-: diligenta, diligenta (agema, obeema), observanta kristano; pratiche 

di pietà: preĝformuloj, piaĵoj, devotaĵoj. 

preadamita: (a) antaŭadama, (s) antaŭadamulo; gli ipotetici preadamiti: la 

hipoteza antaŭadamularo. 

prebenda: prebendo, rento; prebendario, beneficiato: prebendulo; prebendato: 

prebendrajto. 

precauzione: antaŭgardo, antaŭzorgo; principio (consuetudine) di -: principo 

(leĝo) de antaŭzorgo. 

prece: preĝo, petpreĝo. 

precedente: (dir) (s) precedento, (a) antaŭa. 

precedenza: diritto di - superrangeco, ordine di - rangordo. 

precettistica: ordonaro, preceptaro; - religiosa, cristiana, ebraica: religia, 

kristana, hebrea preceptaro. 

precetto: ordono, precepto; festa di -: precepta festo; - pasquale: paska precepto; 

precettivo: deviga. 

precomprensione: antaŭkompreno, prekompreno; la - della fede: la antaŭkompreno 

de la kredo (laŭkreda); il cristiano avvicina i testi biblici con una 

cristiana -: kristano apudiĝas al bibliaj tekstoj kun kristana antaŭkompreno; è 

possibile liberarsi della -?: ĉu eblas eliri el la antaŭkompreno? 

preconio: anonco, proklamo; - pasquale: paska anonco. 

preconizzare: antaŭdiri, proklami; (nel gergo ecclesiastico): rekomendi, advokati, 

anonci; - il nome del vescovo: publikigi la nomon de la nomumita episkopo. 

pre-cristiano: antaŭkristana; culture pre-cristiane anticipano elementi del 

Interpreto malaprobita de la episkoparo kristana revelacio. 

precursore: pioniro, antaŭvenanto; - di Gesù: antaŭvenanto de Jesuo. 

predecessore: antaŭulo. 

predella: (di altare) podio, estrado, (di quadro) predelo. 

predestinare: antaŭdestini. 

predestinazione: antaŭdestino; - cattolica (= Dio dà a tutti i mezzi perché 

l’uomo possa meritare la salvezza), calvinista (= trascura la volontà salvifica 

universale di Dio): antaŭdestino laŭ katolikoj, laŭ kalvinistoj. 

predestinazionismo: antaŭdestinismo; predestinazianismo (salvezza e per- 


dizione derivano da un decreto divino): (st.e) antaŭdestinacianismo; predestinaziano 

(st.e): antaŭdestinaciano. 

predica: prediko, homilio; andare alla -: iri al la prediko; da che pulpito 

viene la -!: kiu predikas kion ne observas (akvon predikas, brandon trinkas!); 

fare la - a qualcuno: fari al iu predikon pri moroj. 

predicare: prediki; - al vento: prediki al surduloj; predicatore: predikanto; 

frati predicatori: dominikanoj, predikistaj fratoj; - con l’esempio: prediki per 

vivkonduto, vivekzemplo; predicazione: predikado; “Virgo praedicanda” (lit): 

Virgulino prikantinda. 

prediletto: plej amata, plej ŝatata, preferata; ecco il mio Figlio -: jen mia 

plej amata Filo; predilezione: prefero. 

predire: antaŭdiri, antaŭanonci, prognozi; - per divinazione: aŭguri; predizione: 

antaŭdiro, profetaĵo, antaŭscio. 

predisposizione: emo, inklino, dispozicio. 

predominante: precipa, superrega; difetto -: ĉefdifekto; predominare: superregi; 

predominio: superregado. 

preembrione (fatto immaginare da alcuni per sostenere che se l’embrione 

è già uomo, il preembrione non lo è ancora e, quindi, è lecita la manipolazione): 

antaŭembrio, preembrio. 

preesistenza: antaŭekzisto; - delle anime (dottrina ereticale): antaŭekzisto 

en animrezervejo; - di Cristo: antaŭekzisto de Kristo (kiel Verbo, Difilo). 

prefazio: (lit) prefaco; prefazione: antaŭparolo. 

preferenza: prefero; dare - a: doni sian preferon al; godere di preferenze: 

ĝui preferojn; Dio non fa preferenze per nessuno: Dio ne estas partieca, ĉe 

Dio ne estas partiemo (= ne ludu kun la juĝo de Dio!). 

prefetto: prefekto; - apostolico, - della congregazione: apostola kongregacia 

prefekto; prefettura apostolica (- della casa pontificia): (residenza) apostola 

prefektejo, (giurisdizione) apostola prefektujo. 

prefigurazione: (SS) simbolig(ad)o, antaŭprezento, antaŭfigurado. 

pregadio: preĝbenko; insetto: religia manto; (fig): ŝajniga devotulo. 

pregare: preĝi; - Dio: preĝi al Dio; (invitare): inviti, peti; - per la salute 

di: preĝi por la sano de iu; prego!: mi petas!; bisogna - sempre (vangelo): oni 

devas preĝi ĉiam; Signore, insegnaci a -: Sinjoro, instruu al ni preĝi; prego 

(come risposta a grazie): nedankinde; - è un dovere: preĝi estas devo; pregava 

tutto il giorno per sentirsi dispensato dal dovere della preghiera: li preĝis 

tuttage por liberiĝi el la devo preĝi; - per cambiare i piani di Dio, - per fare 


la volontà di Dio: preĝi por ŝanĝi la diajn planojn, preĝi por fari la dian volon. 

preghiera, prege, prece: preĝo, preĝado, turniĝo de la menso kaj koro al 

Dio; - attiva, passiva: aktiva, pasiva preĝado; - di consacrazione: dediĉa preĝo; 

- di ringraziamento: dankpreĝo; - di liberazione: oficiala ekzorca preĝo; - 

corale: enĥora preĝado; - orale, mentale: parola, mensa preĝado; - affettiva, 

contemplativa, meditativa: afekcia (kora), kontempla, medita preĝado; - dei 

fedeli nella messa: fidel(ul)ara porpetaj preĝoj; gruppo di -: preĝantaro; - del 

mattino: matenpreĝo; - dopo la comunione: postkomunia preĝo; - della sera: 

vesperpreĝo, antaŭnokta preĝo; unione di -: preĝunuiĝo; richiesta: peto. 

pregiudicare: malutili al, noci al, kompromiti, (danneggiare) damaĝi, malutili; 

pregiudicato: iama kondamnito. 

pregiudizio: antaŭjuĝo; pericolo: malprofito, danĝero, risko, damaĝo; precondizione: 

antaŭkondiĉo; - anticristiano: kontraŭkristana (antikristana) antaŭjuĝo; 

- contro il numero tredici: senmotiva foriĝo de la dek tria loko; pregiudiziale 

(dir): (a) antaŭa, (s) antaŭkondiĉo; pregiudizievole: malprofita, malutila. 

preistoria: prahistorio, antaŭhistorio; anche gli uomini della – sono redenti 

da Cristo: eĉ la vivintoj de prahistorio estas elaĉetitaj de Kristo; preistorico: 

prahistoria, antaŭhistoria. 

prelatizio: prelata. 

prelato: prelato; prelato, prelatura nullius: “nullius” prelato, “nullius” prelatujo, 

senfidelula prelateco, senfidelula prelataro (kategorio); - domestico: doma, 

palaca prelato. 

prelazione diritto di -: rezervita rajto. 

prematuro: trofrua, antaŭtempa; (med): frunaskita. 

premeditazione: antaŭpripenso; con -: intence celi malbonon (malutilon) 

kontraŭ iu. 

preminenza: ĉefeco, supereco. 

premio: premio, rekompenco; - del paradiso: paradiza premio (= esti kun 

Kristo); in - di: rekompence de; premiare: premii, rekompenci. 

premonizione: antaŭaverto; premonitore (a): antaŭaverta. 

premonstratense: premonstratano, monaĥo de sankta Norberto. 

premozione fisica: fizika gracinfluo. 

premunire: antaŭŝirmi, antaŭaverti, antaŭzorgi, preventi; premunirsi: antaŭzorgi, 

sin ekipi; premunirsi con la preghiera: antaŭzorgi per preĝado; pre- 


munizione: antaŭzorgo, antaŭzorgiĝo. 

prenatale: antaŭnaskiĝa; periodo -: antaŭnaskiĝa tempo; Gesù vero uomo 

fin dall’inizio del periodo -: Jesuo vera homo ekde la komenciĝo de la antaŭnaskiĝa 

tempo. 

prenatalizio: antaŭkristnaska. 

prendere su di sé: transpreni, surpreni; - una responsabilità: prirespondi; 

in considerazione: kalkuli kun, (pri)konsideri; - moglie, - marito: edziĝi, edziniĝi; 

- parte: partopreni en; - parte attiva: kunagi; - posizione per o contro: 

elpaŝi por aŭ kontraŭ; - sotto la propria protezione: ekprotekti; - il velo: monakiniĝi. 

preoccupazione: absorba zorgo, maltrankvilo; preoccuparsi di: maltrankviliĝi 

pro. 

preordinare: antaŭdestini; preordinato: antaŭdestinita. 

preparazione: preparo, prepariĝo; - alla messa: antaŭmesaj preĝoj; introito: 

enirkanto; - alla confessione, - alla comunione: antaŭkonfesaj, antaŭkomuniaj 

preĝoj; tempo di - (con la penitenza): prepartempo (per pentofaro). 

preponderanza: superaŭtoritateco, superforto, superinfluo, supereco; preponderante: 

supera, hegemonia. 

prepositura: (dignità) preposteco, (luogo) prepostejo. 

preposto, prevosto: preposto; - (preposito) generale: generala superulo; - 

a: komisiita por. 

preporre: antaŭmeti, preferi; - i beni creati al quelli increati: preferi la 

kreitajn bonojn al la nekreitaj; delegare a: komisii, deĵorigi. 

prepuzio: prepucio; (fig) cancellate il - dal vostro cuore: forigu la prepucion 

de via koro; il - simboleggia il paganesimo: prepucio simbolas paganismon; 

non circonciso (non ebreo): prepuciulo. 

prerogativa privilegio esclusivo: prerogativo. 

presa di possesso: posedpreno, ekposedo, ekokupo. 

presagio: aŭguro, antaŭsigno; presagio di sventura: antaŭsigno de malfeliĉaĵoj. 

presagire: aŭguri, antaŭsenti; (profetare): antaŭdiri, profeti. 

presago: antaŭsemtema. 

presantificato: antaŭe konsekrita; messa dei presantificati: meso de la sankta 

vendredo. 

presbiterale: pastra, sacerdota. 

presbiterato: sacerdoteco, sacerdota rango. 


presbiteriale: pastreaja, ĥor-altara. 

presbiterianesimo, presbiterianismo (movimento protestante, in cui ministri 

del culto e laici hanno uguale autorità): presbiterianismo. 

presbiteriano (prot): presbiteriano. 

presbiterio: casa pastrejo, pastra domo, coro, collegio dei sacerdoti kolegio 

de pastroj, sacerdotejo, zona della chiesa riservata agli officianti ĥor-altarejo. 

presbiterismo: presbiterismo (pastrismo). 

presbitero: sacerdoto. 

prescienza: antaŭscio; - divina: dia antaŭscio. 

prescito (st.e) conosciuto da Dio perché già destinato alla salvezza: antaŭkonito, 

antaŭsciito. 

prescrizione: (dir) preskriptiĝo; prescrivere, decretare: preskribi, dekreti, 

ordoni, recepti; prescrizione, ordine formale: preskribo. 

Presentazione di Gesù al tempio: Prezento de Jesuo al la templo; - di documenti, 

teatrale: prezentado de dokumentoj, teatra prezentado. 

presenza: ĉeesto; - reale di Cristo: reala ĉeesto de Kristo en Eŭkaristio; alla 

- di Dio: antaŭ Dio; la - di Dio è ovunque: la dia ĉeesto ĉie estas; (aspetto 

fisico): aspekto; - cristiana nei mass-media: kristana ĉeesto (informado) en amaskomunikiloj; 

- paranormale: paranormala aganto; presente: ĉeestanta, alestanta; 

essere presente: ĉeesti. 

presenzialismo (tendenza ad essere presente e dichiararsi): prezencialismo, 

ĉeestismo; presenzialista: prezencialisto; nei riguardi della propria fede, 

il cristiano è presenzialista (vedano le vostre opere e glorifichino il Padre 

vostro): koncerne sian kredon, kristano estas prezencialisto. 

presepio, presepe mangiatoia e anche tutto il paesaggio: sankta kripo, stal-trogo; 

- vivente: vivanta kripo; statuine del -: kripaj statuetoj. 

preservare: konservi, gardi; - un diritto: konservi rajton; - la fede: gardi 

sian kredon. 

.preservativo: (med) preventilo, kondomo; (a): antaŭgarda, preventa; preservare: 

protekti, antaŭgardi kontraŭ. 

preservazione: konservo, gardado; opera per la - della fede: asocio por la 

konservado de la kredo; - (politica): konservativeco 

presiedere: prezidi (prezidumi); - l’assemblea liturgica: gvidi liturgiaĵon. 

presiedere: prezidi (prezidumi); - l’assemblea liturgica: gvidi liturgiaĵon. 

pressapochismo: proksimumemo, proksimumeco; il - in religione spiana 


la strada all’incredulità: proksimumemo pri religiaj konceptoj glatigas la vojon 

al nekredemo. 

prestare: pruntedoni; - giuramento: ĵuri; prestanome: ŝajna respondanto; 

prestatore d’opera: dungito, salajrato, oficisto; prestazione: laboro, servo; fare 

delle prestazioni (dir): servi. 

prestare ad interesse: prunti, alprunti, pruntedoni; prestare senza interesse: 

prunti senrente (senintereze); prestate senza riceverne vantaggio (Luca): 

vi pruntedonu senpretende pri interezo. 

prestigio fascino: prestiĝo, imponeco, famobrilo; essere stimato: estimiteco, 

indeco; cercare il -: prestiĝemi, ambicii; prestigioso: prestiĝa, famobrila, 

sorĉa; il santo non cerca il -: sanktulo maldeziras prestiĝon. 

prestito: prunto, alprunto; - senza interesse: senrenta prunto; prestito del 

Monte di Pietà: lombarda senintereza alprunto (kontraŭ deponita posedaĵo). 

presule prelato: episkopo. 

presumere: supozi, konjekti; - di sé: trofidi pri si. 

presunto: supozita; morte presunta: supozita morto. 

presunzione esagerata opinione di sé: sintrotakso, tromemfido, aroganteco, 

vantemo; supposizione: probableco, supozo, konjekto, verŝajneco; avere 

la - di: arogi al si; presuntuoso: tromemfida; presuntuosamente: tromemfide. 

presupporre: antaŭsupozi. 

prete: dioceza sacerdoto, pastro, kleriko; chiamare un -: voki(gi) pastron; 

farsi -: pastriĝi; evitare il -: eviti pastron; - operaio: (ma)labora pastro; neanche 

un -: eĉ ne iu mizera pastro; scherzo da - (poco mordente, sconveniente 

in un -): nekonvena ŝerco; governo dei preti: klerikeca registaro; (scaldaletto): 

litvarmiga framo. 

pretendere: postuli; affermare: firme aserti; vantarsi: vante pretendi; - 

qualche cosa: aspiri al, pretendi ion; pretesa: pretendo; - a un diritto: pretendo; 

preteso: supozita, laŭdira; pretenzioso: pretendema, aroganta, vanta; pretendente 

al trono: reĝrajta, pretendanta al la trono. 

preterintenzionale: preterintenca. 

preternaturale (supera la natura, ma non è soprannaturale): eksternatura. 

pretesto: preteksto; sotto pretesto di: pretekste, ke. 

pretorio: pretorejo. 

prevaricare: grave leĝmalobei; prevaricazione: grava leĝmalobeado. 

preveniente: preventa, anticipa; grazia -: preventa, antaŭgarda graco. 

prevenire: preventi; - la tentazione, il male: preventi la tenton, la malbonon. 


prevenzione: prevento; (pregiudizio): antaŭjuĝo, misagordo; prevenuto: 

misagordita, misinfluita, (dir) influita (mal)favore al juĝoto, (dir) akuzito, priplendito. 

previsione: antaŭvido; (med): prognozo. 

prevosto: preposto. 

prima (lit): primo; causa -: prakaŭzo, unua kaŭzo; - di Cristo: antaŭ Kristo 

(a.K., aK., AK.). 

primate: primaso; dignità di -: primaseco; - d’Italia (il papa): italia primaso. 

primato: supereco, eminenteco; - dell’etica sulla tecnica: supereco de la etiko 

sur la tekniko (Johano Paŭlo II); - del Papa: unuarangeco (primaseco) de 

la Papo; - d’onore: honora unua rango; - universale: universala supereco; l’assoluto 

- della coscienza: la absoluta unuarangeco (proprajuĝo) de la konscienco 

(laŭ katolikismo). 

primazia dignità di primate: primaseco; primaziale: primasa; chiesa, cattedrale 

primaziale: primasa preĝejo, primasa katedralo. 

primicerio: ĉefkanoniko; (st.e): ĉefnotario. 

primitivo: primitiva, praa, origina; chiesa primitiva: praeklezio; i primitivi, 

nell’arte: la primitivuloj. 

primizie: primicoj, unuaj aĵoj; - dei salvati (i simbolici 144.000 dell’Apocalisse): 

la unuaj savitaj (la simbolaj 144.000 laŭ la Apokalipso), la primicoj 

de l’ savo. 

Primo (np): Primo; movimento “primo primi” (fig): antaŭkonscia impulso, 

tujtuja impulso. 

primogenito: unuenaskito. 

primogenitura: unuenaskiteco; vendere la -: vendi sian unuenaskitecon. 

primordiale: praa, origina; Verbo -: unuaimpulsa Verbo. 

Principati coro angelico: Estradoj. 

principe: princo, reĝido; - della chiesa: kardinalo, eklezia princo; - elettore: 

princo-elektisto; - degli apostoli: princo de la apostoloj; - dei sacerdoti (SS): 

ĉefsacerdoto; - delle tenebre, - di questo mondo (vangelo): princo de la mallumo 

(= Satano, laŭ la evangelio de Johano), princo de ĉi tiu mondo. 

principiante: komencanto; incipiente nella via ascetica: komencanto, novico, 

ekasketiĝanto. 

principio: komenco; (fil): principo, ĉefa elemento; (norma morale): morala 

principo; - e fine della nostra fede (Gesù): komenco kaj fino de nia kredo (Je- 


suo), kauzo kaj celo de nia kredo; in - era il Verbo: en la komenco estis la Vorto; 

- (tempo): komenco, eka komenco; fin dal -: jam de la komenco; - di causalità: 

kaŭzeca principo. 

principio di precauzione: principo de antaŭzorgo; - applicabile anche nel 

trattamento degli embrioni umani: principo de antaŭzorgo aplikenda ankaŭ en 

la traktado de la homaj embrioj. 

priore, priora: prioro, priorino; prioria: priorejo; priorato: prioreco, priora 

reĝimo (estreco). 

Priscilla (np): Priscila; Priscilliano: (st.e) Prisciliano; priscillianisti (rigoristi 

e semidualisti): priscilianoj. 

privacy: privateco; violare la - di qualcuno: malrespekti la privatecon de iu. 

privato: privata; privatistico: privateca; religione privatistica: privateca religio. 

privilegio: privilegio; - del canone, del foro, di immunità, di competenza: 

kanona, foruma, imuneca, kompetenteca privilegio; privilegium fidei (lat): 

kreda privilegio; - paolino, pietrino, sabatino: paŭla, petra, sabata privilegio; 

privilegiato: privilegiita; altare privilegiato: privilegiita altaro; privilegiare: 

privilegii. 

pro: anstataŭ, pro; provicario: anstataŭanto de; pronunzio: pronuncio. 

probabile: probabla; probabilità: probableco; probabilismo (ne casi 

morali si può seguire l’interpretazione -): probablismo; probabiliorismo (si 

deve seguire l’interpretazione più probabile): pliprobablismo. 

probando, probanda: (a) provenda, (s) aspirant(in)o; probandato: tempo 

aŭ loko de provado por monak(in)iĝo. 

probità: honesteco. 

problema: problemo; insieme di problemi: (s) problemaro, demandaro. 

problematica: (a) problema, necerta; fede -: malcerta kredo (fido). 

procace: senpudore ekscita. 

procedere: (t) deveni; il Figlio procede dal Padre: la Filo devenas de la 

Patro; progredire: marŝi, progresi; modo di -: agmaniero, konduto. 

procedura: proceduro; - per proclamare un dogma, - per l’elezione del papa: 

proceduro por difini dogmon, por elekti papon. 

processione: procesio; - d’offerta: oferprocesio; - aux flambaux: torĉa procesio; 

- campestre: kampa procesio; (t) processioni divine: devenoj en Dio 

(filiĝo kaj spiriĝo). 

processo in tribunale: proceso; - di canonizzazione: kanoniza proceso; - a pa- 


trocinio gratuito: proceso laŭ senpaga pledo, senpaga proceso; - apostolico, 

ordinario (diocesano): eklezia (apostola, papa), dioceza proceso; metodo da 

seguire: procedo. 

proclamare: proklami; proclamazione di un dogma: difino de dogmo; - la 

propria innocenza: proklami sian senkulpecon; proclamazione matrimoniale: 

geedziĝanonco. 

procreabile: generebla, naskebla, almondebla. 

procreare: generi, naski. 

procreatico: genera, naska; turismo -: pornaska (porgenera) turismo. 

procreatore: generinto, naskinto. 

procreazione: generado; - assistita: v. fecondazione; stretto legame, per i 

cattolici, tra matrimonio e -: strikta ligiteco (deviga rilato), laŭ katolikoj, inter 

generado kaj geedziĝo; stretto legame, per i cattolici, tra unione sessuale 

e -: strikta ligilo, por katolikoj, inter seksa rilato kaj generado; atto alla -: 

taŭga por generado, generkapabla, generpova. 

procura: prokuro, prokurejo; atto di procura: prokurakto, prokurletero; 

procuratore (dir): prokuroro; procuratore di un ordine religioso: prokuristo; 

procuratore di un convento: (monakeja) administranto. 

prodigio: miraklo, mirindaĵo; Gesù il nazareno si mostrò tra voi con azioni 

potenti, prodigi e segni: Jesuo la nazaretano sin montris inter vi per potencaĵoj 

kaj mirakloj, kaj mirindaĵoj (Agoj 2) 

prodigo: prodiganta, malŝparema, fordonema; il figliol -: prodiga filo, perdiĝinta 

filo, la eraranta filo; prodigare: prodigi, disdoni, malŝpari. 

produrre esibire (dir): citi, prezenti; fabbricare: produkti. 

Pro Ecclesia et Pontifice (lat): Por la Eklezio kaj Pontifiko (papa distingo 

por plej katolike engaĝiĝintoj). 

proemio: enkonduko. 

profanare dissacrare: profani, malsanktigi (preĝejon, dimanĉon); sconsacrare: 

malsanktigi (altaron, preĝejon), destini al komunuzo preĝejon. 

profanatore: profananto; - di tombe: profananto de tomboj. 

profanazione: profanado, malsanktigado. 

profanità: profaneco, profanaĵo. 

profano non sacro: (a) nesanktigita, profana; indifferente verso la moralità: 

monduma, diboĉema; (fig) (inesperto): laiko, profano, nefakulo. 

professare: dichiarare: konfesi, deklari, esercitare una professione profesii, 

emettere i voti religiosi: voti. 


professione religiosa: (orden)promeso, religiula voto; - semplice, solenne: 

simpla, solena voto; - di fede: kredokonfeso; professo: votinto. 

profeta: profeto, antaŭdiranto; scuole di profeti (presenti in diverse culture 

e anche tra gli ebrei dell’A. T.): lernejo por la profeta arto; nessun - è accetto 

in patria (Luca): neniu profeto estas akceptita en sia patrujo (neniu profeta en 

sia urbeto); il Profeta (= Maometto): la Profeto; - di sventure: aŭguristo pri 

malfeliĉoj; il - biblico diviene tale solo per la chiamata divina: la biblia 

profeto fariĝas tia nur per la dia alvoko; la vocazione del - come quella del 

prete cattolico (nessuno aveva diritto di farsi profeta come nessuno ha diritto 

di accedere al sacerdozio cattolico): la vokiĝo de la profeto similas al tiu de 

la katolika pastro); profetico: profeta. 

profetare profetizzare (prevedere il futuro): profeti, antaŭdiri, antaŭvidi; - 

(essere delegato di Dio): Diŝarĝite porparoli, agi kiel proparolanto de Dio. 

profezia: (prevede il futuro): profetaĵo, profeta dono; - (intervento in nome 

di Dio): profetaĵo, dia komunikaĵo pere de profeto; - autoavverantesi: sinrealiganta 

profetaĵo, profetaĵo produktanta la eventon profetitan; profetismo: 

profeta epoko, profetismo, psika- religia fenomeno kiu faras el homo profeto. 

proficiente: (s) progresanto, (a) progresanta; - asceticamente: progresanto 

en spirita perfekteco. 

profilattico (preservativo): preventilo, kondomo. 

profitto: profito; il - secondo le Encicliche Sociali: profito laŭ la Socialaj 

Enciklikoj; il - non deve venire da sfruttamento: la profito ne koincidu kun 

kontraŭhoma ekspluatado; liceità, condanna, teoria del -: plenrajteco, kondamno, 

teorio de la profito. 

progenitori: pragepatroj; - biblici: bibliaj pragepatroj; Dio disse ai -: crescete 

e moltiplicatevi (Gn 1,28”): Dio diris al la pragepatroj: “fruktu kaj multiĝu“; 

i - biblici più che l’origine biologica stanno a dimostrare l’unità di natura 

e vocazione dell’umanità: la bibliaj pragepatroj pli ol la biologian originon 

montras la komunecon de naturo kaj destino de la homaro. 

progetto: plano, projekto; il - culturale della chiesa italiana: la kultura 

plano de la itala eklezio. 

progresso: progreso; per il mondo creato da e per Cristo, il - non può essere 

che nella direzione di Cristo: en momdo kreita per kaj por Kristo, la 

progreso eblas nur en la direkto al Kristo; progressi sociali compiuti dalla lingua 

esperanto: socialaj progresoj plenumitaj de esperanta lingvo. 

progressismo: progresismo; - agnostico (ideale di perfezione umana da 


aggiungersi nonostante o dopo il superamento del cristianesimo): progresismo, 

laikismema progresismo, kontraŭkristana progresismo; progressista: progresemulo, 

progresema politikisto; progressista cristiano (dà al - mete confacenti 

con il cristianesimo o ispirate da esso): kristana progresemulo. 

proibente: malpermesanta, malebliganta; - (impedimento al matrimonio): 

geedziĝmalpermesanta, geedziĝprohibanta; proibire, interdire: leĝmalpermesi. 

prole: idaro; - divina: dia ido; proletario: proleta; la chiesa ha perduto i 

proletari: la eklezio perdis la proletaron. 

prologo: prologo; - del vangelo di Luca: prologo de la Luka evangelio. 

promemoria: memorigilo, memornoto, memorando. 

promessa: promeso; la Terra -: la Promesita Lando; - di matrimonio: geedziĝopromeso, 

fianciĝo; promesse battesimali: baptopromesoj; promettere: 

promesi. 

prometeico: (titanico) titana, fortega, kvazaŭdia, (altruista) altruista, donacema, 

(contro il volere divino) kontraŭdia, ribela. 

Prometeo: Prometeo; -, il dio che soffre per il bene degli uomini, anticipa 

qualcosa di Gesù: eblas ke la mita Prometeo, la dio suferanta pro amo al la 

homaro, anticipas ion de Jesuo; il Dio della bibbia ha già donato ciò che – 

ruba dal cielo: la biblia Dio jam donis kion Prometeo rabas el la ĉielo. 

promiscuità: seksa mikseco. 

promotore: iniciatoro, iniciatinto, komisiito por; - della Fede: kre-dogardisto, 

jura opozicianto al la sanktiga proceso (ŝerce, “advokato de la diablo”); 

- locale, diocesano per le canonizzazioni: loka, dioceza komisiito por la kanonizadoj. 

promozione: sukceso, aprobo; - alla classe superiore: allaso al la supera klaso; 

- di grado: promocio; - della fede: pliigo de la kredo; crescita: promovo, 

pliigo; - umana: plibonigo (civila antaŭeneniĝo) de homa vivo; il cristiano si 

impegna nella - umana: kristano engaĝiĝas en antaŭenigo de la homa vivkondiĉoj. 

promulgare: proklami, publikigi leĝon; promulgazione: publikigo, proklamado; 

promulgazione canonica: kanonika proclamo. 

promuovere ad un ufficio: enoficigi iun, promocii, rangaltigi; lanciare una 

iniziativa: iniciati. 

pronao: (arch) pronao, templovestiblo; piazzale con - davanti al tempio: 

templovestiblo kun placo v. sagrato. 

prono: genuiĝinta, vizaĝaltera; incline: ema. 


pronto: preta; - a, per: ema; - a fare: agema. 

pronunciare i voti: voti. 

Propaganda Fide (De Propaganda Fide) oggi “Congregazione per l’evangelizzazione 

dei popoli”: Sankta Kongregacio por la evangelizado de la 

popoloj (Kongregacio por la disvastigo de la kredo). 

propagare: disvastigi, diskonigi; - la fede: disvastigi la kredon. 

propalare: diskonigi; divulgare inopportunamente e scorrettamente: senhonorigi, 

duonmisfamigi, apliki la igm-an arton v. igm 

propedeutica: propedeŭtiko. 

propensione: inklino, emo. 

propileo: (arch) propileo. 

propiziazione sacrificio di -: sankta pacofero; riti di -: favorakiraj ritoj; 

propiziatoria, vittima propiziatoria: paciganta, ofero repaciganta, favoriga ofero; 

propizio: favora, bonportanta. 

proponimento proposito: promeso, decido, intenco; far -: decidi, promesi; 

far - davanti a Dio di non più peccare: decidi antaŭ Dio ne plu peki; discrepanza 

tra proposito e condotta: diferenco (nekongrueco) inter decido kaj 

konduto. 

propositura: prepostejo. 

proposta: propono; accettare, rifiutare la -: akcepti, rifuzi la proponon; - 

di legge: leĝpropono. 

proprietà: proprieto, propraĵo; avere in -: proprieti ion; le Encicliche Sociali 

sostengono il regime della privata - armonizzata con il bene comune: la 

Socialaj Enciklikoj proponas la privatan proprieto-sistemon kie tamen la proprieto 

devas harmoniiĝi kun la publika utilo; - letteraria: literatura proprieto; 

caratteristica: eco, propreco. 

proprio: (a) propra, (s) propraĵo; - della messa: mesaj propraj tekstoj; il - 

del tempo, dei santi (lit): malkomun(aĵ)o, propraĵo; di propria mano: propramana, 

aŭtografa; di propria autorità: propradecide; di propria volontà: memvole; 

in -: propre; motu proprio (lat): suverena memdecido. 

propugnare: defendi, apogi, subteni. 

pro rata, prorata (lat): ĉiu laŭ sia kvoto. 

prosciogliere: liberigi; - da una promessa, da un voto: liberigi de promeso, 

de voto; assolvere: absolvi. 

proscrivere: proskribi, mortkondamni, ekzili; vietare: malpermesi; - la celebrazione 

della messa: malpermesi mescelebron. 


proselita al giudaismo: prozelito al judismo; (fig): nova varbito; gli ebrei 

facevano proseliti tra i pagani: hebreoj varbis inter gojoj; - della porta: konvertito 

al judismo sed nesubmetita al la cirkumcido. 

proselitismo: prozelitismo, varbemo, akceptemo; fare del -: prozeliti, varbadi; 

la chiesa cattolica non intende far - fra gli ortodossi: la katolika eklezio 

ekskludas prozelitismon inter la ortodoksiaj eklezioj (kvankam ne povas esti 

malpermesita individua libera katolikiĝo). 

prosperità: prospero, bonstato; (fig): florado; il rispetto delle norme 

morali favorisce la -: la observo de la moralaj normoj favoras al la prospero. 

prospero: prospera, bonstata, bonplena; prosperare: prosperi. 

Prospero (np): Prospero. 

prospettiva profetica vedere vicini gli avvenimenti lontani nel tempo: profeta 

perspektivo. 

prossimo: proksimulo, proksimularo, kunhomoj, homfrataro; amor del -: 

proksimulamo, karitato; ama il tuo - come te stesso: amu vian proksimularon 

tiom kiom vin mem; - (a): proksima, senpera, tuja; - (vicino nel tempo): baldaŭa, 

venonta, sekvonta; occasione prossima del peccato: proksima, senpera 

pekokazo. 

prosternare: sterni, terenfaligi; prosternarsi: adorkliniĝi, sin sterni; prosternarsi 

(prostrarsi) davanti ad uno: sin sterni antaŭ iu; prosternarsi 

davanti all’altare, davanti ai superiori: adorkliniĝi antaŭ la altaro, sin sterni 

antaŭ la superuloj. 

prosternazione: adorkliniĝo, adorsterniĝo; Gesù ricevette prosternazioni 

di adorazione e di scherno: Jesuo ricevis adorkliniĝojn de adorado kaj mokado. 

prostituire: prostitui; prostituirsi: sin prostitui; prostituto, prostituta: prostituito, 

prostituitino, (presso il tempio) jeroduloj, jerodulinoj. 

prostituzione: prostituado; - sacra: ĉetempla prostituado; sfruttamento della 

-: ekspluato de prostituado; organizzatore della -: prostituadorganizanto, 

putinekspluatisto. 

prostrazione: adorsterniĝo, surgenuiĝo; per chiedere perdono: pentosterniĝo; 

- davanti a Dio: adorkliniĝo antaŭ Dio; - (med): prostracio, malvigleco. 

proteggere: protekti, patroni; riparare: ŝirmi; difendere da: defendi, (savi, 

gardi) kontraŭ. 

Proteo mitico semidio marino che si manifestava sotto forme diverse: Proteo, 

(fig) multaspekta (ŝanĝaspekta) ulo. 


Protestantesimo: Protestantismo, protestantaj konfesioj; protestante: (s) 

protestanto, evangeliano, (a) protestanta, evangelia, evangeliana. (Protestantoj 

preferas nomiĝi evangelianoj (evangelikoj); KELI estas ilia Kristana Esperantista 

Ligo Internacia); interprotestante: interprotestanta. 

protestantizzare: protestantigi, reformaciuligi, disvastigi protetstantan religian 

pensmanieron; protestantizzarsi: protestantiĝi. 

protettorato: (azione di chi protegge) protektado, (stato di protezione) protektorato. 

protettore: protektanto, cardinale -: kardinalo-protektanto; - della prostituzione, 

della mafia: putinekspluatisto, mafia protektisto; Vergine protettrice: 

protektanta Virgulino. 

protettoria: protektado, patronado; - cardinalizia: kardinala protektado, 

kardinala preĝejo 

protezionismo: protektismo; - commerciale: komerca protektismo; - ideologico, 

religioso: ideologia, religia protektismo. 

protiro: (arch) porĉo, antaŭpordo. 

protocanonico: prakanona, libro de la malnova aŭ nova testamento akceptata 

kiel kanona ekde la unuaj kristanaj tempoj. 

protocollo: formulario, protokolo; cerimoniale: ceremoniaro; - vaticano: vatikana 

etiketo; protocollare: (a) protokola, etiketa, diplomata; (verbo): protokoli, 

registri. 

protoevangelo: praevangelio. 

protomartire: unua martiro (Sankta Stefano). 

protonotario numerario, soprannumerario, partecipante, di onore: matrikulita, 

aldonita, samrajta, honora ĉefnotario. 

protoparenti: pragepatroj, la mite simbolaj pragepatroj. 

prova: provo, eksperimento; - spirituale: premateco, elprovo, aflikto; prove 

provvidenziali: providencaj afliktoj; Dio ci mette alla -: Dio nin elmetas al 

provado; mettere alla -: tenti, riski, provi; dimostrazione: pruvo; - (t) ontologica: 

ontologia pruvo; - del fuoco: perfajra pruvo, ordalo; - di colpevolezza: 

kulpatesto; - per assurdo: pruvo per absurdo; prove circa la ragionevolezza 

del cristianesimo: preambolaj pruvoj pri la racia-historia praveco de kristanismo; 

ecco la - provata della convenienza: jen la pruvita pruvo pri la konveneco. 

provenienza: deveno, provenienco; concetto di - cristiana: koncepto de kristana 

deveno (provenienco). 


proverbio: proverbo; (SS) il libro dei Proverbi: Sentencoj; discorsi evangelici 

a volte prendono spunto da proverbi: evangeliaj paroladoj foje prenas 

sugeston el popolaj proverboj; proverbiale: proverba. 

provetta: provtubo; figlio della -: filo el provtubo; - selvaggia: sovaĝa (kaosa 

pro manko de reguliga leĝo). 

provincia: (ripartizione amministrativa): provinco; - ecclesiastica: eklezia 

provinco. 

provinciale: (di provincia) (a) provinca (s) provincano; superiore religioso: 

ordena provincialo, provincestro. 

provvidenza: providenco, Dio; la divina -: la Dia Providenco; la - divina 

opera con disegni misteriosi: la Dia Providenco prizorgas per misteraj solvaj 

vojoj; - illuministica (Dio si disinteressa dell’uomo e del mondo): klerisma 

providenco, laŭklerula providenco; casa della divina -: domo de la Dia Providenco 

(Cottolengo); tutto è -: ĉio estas providenco; la - prevede e dirige, il 

fato non vede ma destina, il caso nè vede né dirige: la Providenco antaŭvidas 

kaj disponas, la fato ne antaŭvidas sed destinas, la kazo nek antaŭvidas nek 

destinas; (provvedimento favorevole): helpo, favora preskribo; provvidenziale: 

providenca; provvidenzialmente: providence. 

prudenza: saĝeco, singard(em)o, memgard(em)o; virtù cardinale: Prudento; 

prudente: singarda, memgarda. 

pruderie (dal francese): prudeco. 

ps 

pseudo: (prefisso) pseŭdo; Pseŭdo-Origene: Pseŭdo-Origeno; pseudonimo: 

pseŭdonimo, pseŭda nomo. 

psicanalisi: psikanalizo, psikologio de la profundo, analiza psikologio; psicanalista 

(credente, non credente): psikanalizisto (dikredanta, nedikredanta); 

psicanalitico: psikanaliza; - della religiosità (tendenza a ridurre il fenomeno 

religioso a puro fatto psicologico): psikanalizo de la homa religieco. 

psicastenia: psikastenio. 

psiche (distinguibile, nel linguaggio cristiano, dall’anima): psiko; psichico: 

psika; psichedelico: psikedela; psicologico: psikologia; psicologo: psikologo; 

psicologo a indirizzo psicanalista (credente, non credente): perpsikanaliza 

psikologo; psicopatia: psikopatio; psicopatico: (a) psikopatia, (s) psikopatiulo. 

psicologia: psikologio, sciencoj pri la psiko; teoria psicologica: psicologia 

teorio; le teorie psicologiche tendono a prescindere dai profili morali dell’esperienza 

umana: la psikologiaj teorioj emas flankelasi la moralan kvali- 


fikaron de la homa sperto. 

psicologia della religione (si occupa dei fattori psichici che influiscono sulla 

religione vita): psikologio pri (de) religio. 

psicologismo (riduce la religione a solo fenomeno psichico): psikologiismo. 

pu 

pubblicano esattore delle imposte (SS): impostisto; pubblico peccatore: publika 

pekanto (pekulo). 

pubblicare: (rendere pubblico) diskonigi, publikigi, (una sentenza) publikigi 

verdikton, (un libro) eldoni libron. 

pubblicazione: publikigo, (di una legge) publikigo de leĝo; opera pubblicata: 

eldonaĵo, publikaĵo. 

pubblicazioni canoniche per matrimonio: geedziĝanonco, nuptoproklamo, 

kanonanonco; per ordinazione agli ordini sacri: ordinanonco. 

pubblicista: publicisto; - cattolico: katoliko publicisto. 

pubblico: (a) publika, (s) publiko; scuola -: publika lernejo (ŝtata kaj neŝtata); 

monastero aperto al -: monakejo malfermita al la publiko; la cosa 

pubblica: publikaj aferoj, publikaj havaĵoj; il - di una liturgia si chiama assemblea: 

la liturgia publiko nomiĝas (liturgia) asembleo; - non coincide con 

statale: publika ne koicindas kun ŝtata. 

pubertà: seksmatureco, pubereco; pubere: seksmatura, pubera. 

pudendo: (a) pudenda; le pudenda, le parti pudende: pudendo. 

Pudente (np): Pudento. 

pudibondo: pudor(plen)a, pudora; (che affetta vergogna): pruda, pudorafekta, 

(s) prudulo. 

pudicizia: pudoreco, pudoro, (con affettazione) prudo. 

pudico: pudora, hontema; fare il -: pudore sintesi, esti pudora. 

pudore: sekshontemo, pudoro; affettare -: prudi; attentato al: seksatenco; 

offesa al -: moratenco. 

pueri cantores (lat): ĉantista infanaro, ĥorknabaro. 

pula: grenŝelo, grajnventumaĵo; separare la - dal grano col ventilabro: disigi 

la grajnventumaĵaron de la grajnoj per ventumilo; l’empio è come la - 

dispersa dal vento: malpiulo similas grajnventumaĵaron disperdiĝintan pro la 

vento (Psalmo 1). 

pulpito: pupitro, katedro, predikejo; da che -!: el kia puiptro! 

punizione: puno; passibile di -: punebla; degno di -: puninda; ammenda: 

punpago. 


punto: punkto; in - di morte: en la momento de la morto. 

pupillo: (dir) edukato, zorgato. 

purezza di costumi: morpureco. 

purgante: puriĝanta; chiesa -: purgatoria, suferanta, puriĝanta eklezio; anime 

purganti: puriĝantaj (purgatoriaj) animoj. 

Purgatorio: Purgatorio, animpuriĝejo; anime del -: animoj de la purgatorio; 

i teologi discutono circa il momento purgatoriale: teologoj diskutas pri 

la purgatorie puriga momento. 

purificare: purigi; - l’anima con il pentimento: purigi la animon per la pento; 

purificarsi: sin purigi, puriĝi; - la memoria (trattare la storia secondo verità 

per riconoscere le proprie colpe. Leone XIII): purigi la memoron (per 

rekono pri la historia vero kaj eventuale pardonpeto). 

purificatoio: (lit) puriga tuko, kalikpurigilo. 

Purificazione 1 festa della -: Kandelfesto, festo de la Puriĝo; rito della -: 

purigado, puriĝrito. 

purificazione 2 : purigado, puriĝo; - dell’anima: animpuriĝo; - della ragione 

attraverso l’agate: puriĝo de la racio per la agapo (karitato); - della memoria 

mediate il riconoscimento della verità storica: puriĝo de la memoro per la rekono 

de la historia vero. 

puritano in senso religioso: (s) puritano, (a) puritan(ec)a; puritanesimo 

(chiesa protestante che accetta solo i riti presenti nella bibbia): puritanismo; 

(di severi costumi: puritano, rigorulo; i puritani: la kristana puritanaro. 

puro: (a) pura, ĉasta, senpeka, (s) purulo; puri di cuore: kore puraj, korpuruloj; 

purissimo spirito: purega spirito (= Dio), simpla reala Estulo ĉiohavanta, 

tute senmaterielementa Estanto; un amore -: pura amo; (fil) atto -: pura 

akto (= Dio), tute senpasiveculo; (fil) ragione pura: pura racio. 

pusillanime: (pauroso) malkuraĝa, malbrava, (meschino) etanima, (s) etanimulo, 

malkuraĝulo. 

pusillanimità: malgrandanimeco, etanimeco, (per paura) malbraveco. 

putacaso: eventuale. 

putativo: ŝajna, supozata; padre -: rolanta kiel patro, ŝajna patro. 

putiferio: konfuzego; - infernale: infera (diabla) konfuzego. 

puttana: putino, (fig) quello è una -: tiu estas perfidemulo (ventoflagulo); 

puttanella (ragazza di facili costumi): putineto. 

puttaneggiare: putinumi; - con gli idoli (SS): adori (kulti) al la dioj. 


Q 

qo 

Qoelet: (SS) Qohèlet, Koheleto, libro de la Sentencoj. 

qua 

quacchero: kvakero; quaccherismo, (religiosità evangelica con rifiuto di 

ogni rito religioso): kvakerismo; quaccheria: kvakaro. 

quadragesima: karesmo, la unua dimanĉo de karesmo. 

Quadragesimo Anno enciclica sociale (1931, rapporti tra bene pubblico e 

proprietà privata, e solidarietà): En la Kvardeka Datreveno. 

quadratura: kvadraturo; (fig): saĝo, prudento; - morale: morala honesteco. 

quadrilatero di Lambeth (principi fondamentali dell’ecumenismo anglicano): 

Lambeta kvarlatero. 

quadro: bildo, (dipinto) pentraĵo; i quadri della cattedrale: la pentraĵoj de 

la katedralo; cornice del -: kadro de pentraĵo; - clinico: klinika situacio. 

quaggiù: ĉi-sube, surtere; - perché Dio si immagina lassù: surtere ĉar Dio 

estis fantazie lokigita surĉielen. 

qualificatore: tribunala teologo. 

qualità della vita: vivbonecoj, la kvanto de priskribitaj ecoj ĝueblaj de la 

persono en la rilatoj kun la medio kaj socio. 

qualunquismo (atteggiamento di indifferenza e di pressapochismo): ajnismo; 

- religioso (dove si rinuncia ad analizzare e approfondire): religia ajnismo; 

qualunquista: ajnisto; qualunquistico: ajneca. 

quarantena: kvaranteno (karesmo); - di preghiera e digiuno: preĝa kaj 

fasta kvaranteno; indulgenza di 7 anni e 7 quarantene: indulgenco de 7 jaroj 

kaj 7 kvarantenoj (antaŭkonciliaj diroj, nun nuligitaj ĉar tiuj 7 tempoj, ĉe la 

publiko, fariĝis kvanto da tempoj de purigo formetita en Purgatorio); in -, mettere 

in -: kvaranteni, kvaratenigi. 

quarantore: kvardekhora adorado. 

quaresima: karesmo, fastotempo, la granda fasto; mezza -: fastomezo, karesmomezo. 

quaresimale: (a) karesma, (s) karesma predikaro. 

quarta parato in -: kvaropa mesvesto. 

quasidomicilio: (dir) kvazaŭdomicilo. 

quattro tempora: kvartempaj tagoj. 

que 


querimonia: plendado; querimonioso: plendema 

questione: (discussione) disputo, (faccenda) afero, (litigio) kverelo, (quesito) 

demando 

questione antropica (perché l’universo si è evoluto come se intendesse far 

esistere l’uomo?): antropika (antropica) problemo (demando); la - presume il 

finalismo in natura: la antropica problemo supozas la celiismon en naturo kaj 

universo. 

questione antropologica (chi è l’uomo? qual è il suo destino individuale e 

collettivo?): la antropologia problemo (demando). 

questione romana i difficili rapporti tra lo stato italiano e la santa sede 

dopo l’occupazione di Roma: roma problemo, priroma kverelego (sekve de la 

senakorda okupo de Romo). 

questione sociale (come superare le situazioni ingiuste nei e tra gruppi sociali): 

sociala problemo (demando); la soluzione della - dipende dal concetto 

di uomo: la solvo de la sociala problemo dependas de la koncepto pri homo. 

questua: monkolekto, kvesto; questuante: kvestisto, kvestanto; questuare: 

kvesti. 

qui 

quid est veritas? (lat: Pilato a Gesù): kio estas la vero? 

quietanza: kvitanco, kvitatesto; Cristo nostra -: Kristo nia kvitanco 

quietare: kvietigi, trankviligi; - le passioni, l’ira: kvietigi la pasiojn, la koleron. 

quietismo corrente della mistica cristiana, criticata dagli ambienti cattolici: 

kvietismo; condizione psichica: trankvileco, kvieteco; quietista: kvietisto. 

quinquagesima: iama antaŭkaresma dimanĉo. 

Quintino (np): Kvinteno 

quinto vangelo: kvina evangelio. 

Quirinale: Kvirinalo; - palazzo della residenza e dell’amministrazione del 

papa-re: Kvirinalo rezidejo kaj administrejo de la papo-reĝo (nun rezidejo de 

la prezidanto de la respubliko). 

Quirino (np): Kvireno. 

qum 

Qumran: Kumrano; qumranico: kumrana; i manoscritti di -: la kumranaj 

(marmortaj) manuskriptoj. 

quo 

quodlibetali: kvodlibetoj. 

quorum (lat): (dir) kvorumo, decidrajtiga nombro. 

quota: kvoto; quotare: kvoti; quotato (stimato): estime taksata, estimata; 


teologo quotato: estimata teologo. 

quotidiano: ĉiutaga; azioni quotidiane: ĉiutagaĵoj; quotidianità: ĉiutageco; 

dacci oggi il nostro pane -: ĉiutagan panon donu al ni hodiaŭ; (giornale): 

(ĉiutaga) ĵurnalo; - cattolico, diocesano, katolika, dioceza ĵurnalo. 


R 

ra 

rabbi: rabbi, mia majstro (alvoke). 

rabbia (che di per sé tende alla vendetta): kolero; la - non s’addice al cristiano: 

kolero (koleriĝo) kontraŭas al la kristanaj virtoj. 

rabbino: rabeno; rabbinato: rabenaro; rabbinismo: rabenismo (doktrino 

formita el la rabenaj diskutoj pri la Leĝo). 

raccogliersi: kolektiĝi, enmemiĝi, koncentriĝi; - in preghiera: koncentriĝi 

en preĝado; raccolto: izolita, enmemiĝinta. 

raccoglimento: koncentriĝo, enpensiĝo, enmemiĝo; - spirituale: spiritmaldisiĝo, 

medito; il - favorisce lo stato di preghiera: koncentrigo helpas al preĝstato. 

raccomandare: rekomendi, petpreĝi; - l’anima a Dio: rekomendi sian animon 

al Dio; (affidare): konfidi. 

raccomandazione: rekomendo, petpreĝo; - dell’anima: rekomendo de la animo, 

preĝo por ekmortanto; lettera di -: (bon)referenca letero, rekomendletero. 

racconto: rakonto; i racconti evangelici: evangeliaj rakontoj; vicenda inventata: 

novelo, romano. 

Rachele (np): Raĥela. 

racket: krimbando, ĉantaĝorganizo; gruppo monopolizzante: krime monopoliga 

koterio. 

raddrizzare: rektigi; raddrizzate le vie del Signore: rektigu la vojon de la 

Sinjoro (Jo 1,23); - le idee: rektigi la ideojn. 

radicalismo ideologia e partito politico, in Italia, agli antipodi del cristianesimo: 

radikalismo; radicale (esigente) (a) radikala, fidela, konstanta, (membro 

del partito) radikalulo; radicaleggiante: radikalema. 

radicamento: enradikiĝo, enradikigo; - della fede: enradikiĝo de la kredo. 

radici comuni dell’umanesimo cristiano e laico: komunaj radikoj de la humanismo 

kristana kaj laika (unikeco de la homa persono, respekto de la libero 

de konscienco, adhero al la principoj de libero, egaleco kaj frateco, ktp). 

radici giudaico-cristiane: jud-kristanaj radikoj, hebre-kristanaj radikoj; - 

della cultura europea (esempio: l’uomo è persona, lo stato è per la persona, 

legge morale naturale ecc.): hebre-kristanaj radikoj de la eŭropa kulturo (ek- 


zemple: homo estas persono, ŝtato estas por la persono, natura morala leĝo 

ktp); - dell’illuminismo storico: jud-kristanaj radikoj de la historia klerismo; 

il neoilluminismo rifiuta le - dell’illuminismo storico: novklerismo rifuzas 

jud-kristanajn radikojn de la historia klerismo. 

radio-Maria: radio-Maria, Maria-radio (amaskomunikila institucio ebligita 

kaj finance subtenata de aro de italaj Maria-devotuloj, jam filiiĝinta tra diversaj 

nacioj). 

radiomessaggio: radiomesaĝo; i radiomessaggi di Pio XII: la radiomesaĝoj 

de papa Pio XII. 

radio vaticana: vatikana radio (plurlingva tutmonda radielsendilo de la centro 

de la katolika eklezio); - in esperanto: vatikana radio en esperanto. 

raelismo (recente setta religiosa. L’uomo proverrebbe per clonazione da 

estraterrestri ed avrebbe un destino totalmente terreno; gli Elohim della bibbia 

sarebbero gli estraterrestri): raelismo; raeliano: raelano; il -, come il catarismo, 

contro la generazione sessuale: raelismo, kiel katarismo, kontraŭ la 

seksa generado. 

Raffaele, -a (np): Rafaelo; Raffaello (pittore): Rafaelo; un raffaello: rafaelaĵo. 

raffigurabile: prezentebla, bildebla; Dio non è -: Dio ne estas bildebla. 

ragazza: knabino, ulino needziniĝinta, fraŭlino; - di vita: juna prostituitino; 

mandato da Dio ad una - fidanzata ad un uomo: sendita al virgulino fianĉinigita 

kun viro. 

raggiera dell’Ostensorio: hostimontrila suno. 

ragion d’essere: (fil) fina celo. 

ragione: racio; la cattolica difesa della -: la katolika defendo de la raciokapablo; 

la - precede e accompagna l’atto di fede: la racio antaŭas kaj akompanas 

la kredagon; svilire le capacità della - equivale a rendere fideistico 

l’atto di fede: senvalorigi la kapablojn de la racio egalvaloras igi fidisma la 

kredagon (neebla la kredagon); - debole (che non conoscerebbe con certezza): 

febla racio; la - debole sa con certezza di essere tale (!): la febla racio 

scias kun certeco ke ĝi estas tia (!). 

ragionevole: (provvisto di ragione) raci(hav)a; (fig) persona -, prezzo -: prudenta 

persono, akceptebla prezo; essere -: homo; ragionevolmente: prudente, 

racieme. 

ragionevolezza: raciemo, prudento, intelektiĝemo; la - della fede: la intelektiĝemo 

de la kredo; - e razionalità nell’atto di fede: intektiĝemo kaj racieco en 


la kredago. 

Raimondo (np): Rajmondo. 

rallegrarsi: ĝoji; rallegratevi sempre, rallegratevi, ripeto: ĝojegu ĉiam, ĝojegu, 

mi ripetas (S. Paŭlo). 

Ramadan: Ramadano. 

rampante: (arch) apoga arko. 

Ranieri, Rainiero (np): Rajnero; San -: Sankta Rajnero; San - protegge i 

ladri!: sankta Rainero protektas (patronas) la ŝtelistojn! (laŭ popolareska ŝercdiro). 

rantolo: stertoro, mortostertoro. 

rapimento: forrabo, (hom)rabo; estasi: ekstazo, raviĝo. 

rapporto: referaĵo, referato, protokolo; rapporti coniugali: geedzaj interilatoj, 

geedzparaj intimaĵoj. 

rappresaglia: reprezalio; far -: reprezalii; diritto di -: reprezalia rajto; per -: 

reprezalie. 

rappresentazione: prezent(ad)o; - teatrale: teatra prezentado, ludo; - della 

Passione: Pasiona teatraĵo, Pasiona spektaklo. 

rassegnare: rezigni, forlasi ion, eksiĝi pri io; rassegnato: rezignaciinta; rassegna: 

revuo, magazino, ekzameno, elmontro. 

rassegnarsi: rezignacii, malribeli, submetiĝi; - alla divina volontà per forza, 

per amore: submetĝi al la dia volo prodeve, proame (laŭdeve, laŭame). 

rassegnazione: rezignacio, submetiĝo, cedo, kapitulaco; la - cristiana non 

è cedimento o capitolazione, ma riconoscimento della propria condizione di 

creatura: kristana rezignacio ne estas cedo aŭ kapitulaco, sed agnosko de siaj 

limoj kiel kreitaĵo. 

rastremare: (arch) mallarĝigi (de sube al supre aŭ inverse); colonna rastremata: 

mallarĝiĝanta kolono. 

ratifica: ratifiko; ratificare: ratifiki 

rato, matrimonio -: ratifikita, valida edziĝo; matrimonio - e consumato: ratifikita 

kaj kopulaciita edzigo. 

ratto: forrabo; impedimento matrimoniale: forpreno, forrabo; estasi: ekstazo, 

raviĝo; impedimento matrimoniale per il - della fidanzata: kanona geedziĝmalhelpo 

pro fianĉinforrabo. 

raziocinante: rezon(ant)a. 

raziocinio: rezonkapablo, rezonuzado, dedukkapablo, (ragionamento): rezonado, 

rezonaĵo. 


azionale: (a) racia; (s) (liturgia greca): ĉefsacerdota agrafgarnaĵo, liturgia 

libro. 

razionalismo (la ragione, unica fonte di conoscenza, a scapito del contributo 

dei sensi e dell’esperienza oggettiva e soggettiva): racionalismo, raciismo; 

razionalista: (s) raciismano, racionalisto, raciisto, (a) raciisma, racionalisma, 

racionalista, raciista; razionalisticamente: raciisme, racionalisme; il - è 

respinto dalla chiesa perché nega la possibilità della rivelazione divina: racionalismo 

estas kondamnita de la eklezio pro tio ke ĝi neas la eblecon de la 

dia revelacio. 

razionalizzare: rendere razionale raciigi; (tendenza a dare motivazioni razionali 

alle proprie scelte): raciigi, konvinkiĝi pri ŝajnsaĝaj eksplikoj; razionalizzazione: 

raciigo, raciecigo, nekonscia konstruiĝo de imagitaj psikfenomenaj 

kaŭzoj. 

razza: raso; lo sfuggente concetto di - umana: la malfacile difininebla koncepto 

pri homa raso; - pura: purraso; - superiore a cui è destinato il dominio 

sugli altri uomini (es: l’impero romano e gli ebrei dei Talmud): supera raso 

al kiu estas destinita la superregado super la aliaj popoloj; le razze umane sono 

tutte eguali nei diritti umani: la homaj rasoj egalas rilate la homajn rajtojn. 

razziale: rasa; discriminazione -: rasa diskriminacio; l’Italia promulgò leggi 

razziali: Italio promulgis ras(diskriminaciajn) leĝojn; la rivelazione ebreo- 

-cristiana offre i fondamenti contro il -: la hebre-kristana revelacio sciigas la 

kialojn rifuzigantajn ĉiun rasismon (komuna el Dio kreiĝo, unika supernatura 

destino ktp). 

razzismo: rasismo; il - contraddice il cristianesimo: rasismo kontraŭas kristanismon; 

- nascosto, camuffato: kaŝita, kamuflita rasismo; accusa di -: kulpigita 

pri rasismo; la facile accusa di -: la ruze utila akuzo pri rasismo; la rivelazione 

ebreo-cristiana offre i fondamenti contro il -: la hebre-kristana revelacio 

sciigas la kialojn rifuzigantajn ĉiun rasismon (komuna el Dio kreiĝo, 

unika supernatura destino ktp); razzista: rasisto. 

re: reĝo; libro dei Re (SS): Reĝoj; idealizzate prerogative del - spesso, nella 

bibbia, servono per illustrare quelle di Dio e Cristo: idealigitaj prerogativoj 

de reĝo ofte, en la biblio, utilas kiel identigilo pri la prerogativoj de Dio 

kaj Kristo; festa di Cristo -: liturgia festo de Kristo Reĝo; le prerogative di 

Cristo Re non sono prerogative della chiesa: la prerogativoj de Kristo Reĝo 

ne estas prerogativoj de la eklezio; soldati di Cristo -: militistoj de Kristo Reĝo. 

re 

realismo, aderenza alla realtà: realismo; - (fil): realismo (la ekstera mondo 


ekzistas sendepende de la homa esploragado); realista: realisto; reale: reala; 

presenza reale: sakramenta ĉeesto. 

realtà: realeco, realaĵo; aspetti oggettivi di una cultura (leggi, costumi, arte 

ecc.): realio. 

realtà terrene: teraj realaĵoj; le - date da Dio, compromesse dal peccato, 

rinnovate da Cristo: la teraj realaĵoj kreitaj de Dio por la homo, endanĝerigitaj 

de la pekoj, renovigitaj de Kristo. 

reazionario: (a) reakcia, (s) reakciulo; - indirizzato generalmente contro i 

cattolici a causa della resistenza nei loro principi morali e sociali: (katolika) 

reakcia, reakciema, reakciemulo, reakciulo. 

reazione: reago; - improvvisa: subita reago; la - incontrollata diminuisce 

la responsabilità: ju pli da subita reago, des malpli da respondeco; - chimicofisica: 

reakcio. 

recessione: recesio, (economica o di promessa): regreso. 

recezione, ricezione detto di sacramenti: ricevo. 

recidivo: (a) recidiva, (s) recidivulo; - nel peccato: pekrecidivulo; recidiva 

(s): recidivo, refalo. 

recitare: reciti; - salmi: psalmi; - le preghiere della sera: reciti vesperan preĝon; 

- un Padre Nostro: preĝi Patronian; - il breviario: legi, preĝlegi brevieron 

(brevieri). 

recolletti di S. Agostino: (rel) rekolektaj fratoj de S. Aŭgusteno. 

recupero, ricupero: reakiro, rekupero; - dei tossico-dipendenti: rekupero de 

la drogodependuloj; - del peccatore: rekupero de la pekulo; - sociale (del deviato): 

sociala rekupero; - sociale praticato dall’Inquisizione (rimandava, il 

carcerato, in famiglia per aiutare o per recuperare la salute ecc,): sociala rekupero 

jam praktikita de la Inkvizicio; - di un oggetto materiale: rekupero, reutiligado. 

redento: elaĉetita, (liberato) liberigita, (fig) redemptita; - né con oro né 

con argento (San Pietro): redemptita nek per oro nek per arĝento; - con sangue 

prezioso (fig): redemptita per grandvalora sango; anche Maria è redenta: 

ankaŭ la Virgulino Maria estas redemptita. 

Redentore: Redemptoro, Elaĉetanto, Elaĉetinto; basilica del Santissimo -: 

baziliko de la sanktega Redemptoro. 

redentorista: (rel) redemptorano. 

redenzione: elaĉeto, redempto; l’opera di Cristo viene espressa anche con 

il concetto di -: la tutfaro de Kristo estas difinita ankaŭ per la koncepto de e- 


laĉeto; - come indicazione della via per raggiungere la salvezza totale: elaĉeto 

kiel indiko pri la deviga vojo por ke homo atingu sian homan destinon; - 

dalla paura della morte: (elaĉeto) liberiĝo el la tim(eg)o pri la morto; - come 

indicazione circa la via per uscire dallo stato di peccato: elaĉeto kiel indiko 

pri la deviga vojo por eliri el peka stato; la - operata da Cristo è tanto necessaria 

quanto misteriosa: la redempto farita de Kristo tiom estas necesa kiom 

mistera; secondo alcuni teologi, Adamo necessitava di - già prima di mangiare 

il frutto proibito: Adamo bezonis redempton jam antaŭ ol li manĝis la 

malpermesitan frukton; autoredenzione: memelaĉeto; essere sulla via della -: 

esti sur la vojo al la redemptiĝo. 

referendario: referendario, portempa taskito pri religiceremonioj. 

referendum: referendumo. 

refugium peccatorum (lat: rifugio dei peccatori): ĉiupentinta rifugejo, 

rifuĝejo de pekemuloj (dirite pri la Virgulino Maria). 

regale: reĝa; il compito - di Cristo: la reĝa tasko de Kristo; regalità: reĝeco; 

l’immagine della regalità contribuisce a far comprendere le caratteristiche 

della missione di Cristo: la koncepto pri reĝeco kontribuas klarigi la karakterizojn 

de la misio de Kristo; le caratteristiche della regalità di Cristo 

non sono trasmesse a organismi terreni: la karakterizoj de la Krista reĝeco ne 

transdoneblas al teraj organismoj; Opera della Regalità (associazione cattolica): 

porkrista reĝeco asocio. 

reggente nelle Congregazioni Romane: anstataŭanto. 

regime: reĝimo; - democratico, assolutista: demokrata, absolutista reĝimo 

(aŭtoritatio). 

regina: reĝino; - del Cielo: Reĝino de la Ĉielo; - della Pace: Reĝino de la 

Paco; (np): Reĝina. 

Reginaldo (np): Rejnaldo. 

regione: regiono; - ecclesiastica: eklezia distrikto. 

regnare: reĝi; dominare: regi; regnante: (a) reganta, (s) reganto; felicemente 

regnante: glorplene reganta. 

regno: regno; - di Dio, - dei cieli (là dove si annuncia e si realizza la parola 

di Gesù): dia regno, ĉiela regno (ĉielregno); per 122 volte i vangeli parlano 

del - di Dio: 122 fojojn “dia regno kaj ĉielregno”, aperas en la evangelioj; 

- di Dio escatologico: eskatologia dia regno; ricordati di me quando 

entrerai nel tuo -: memoru min kiam vi venos en vian regnon (Lk 23,42); il 

mio - non è di questo mondo: mia regno ne estas el ĉi tiu mondo; venga il tuo 


-: venu via regno; la chiesa non si identifica con tutto il - di Dio: la eklezio 

ne ampleksas la tutan dian regnon; colui che non accetterà il - di Dio come 

un fanciullo non entrerà in esso: kiu ne akceptos la regnon de Dio kiel infano, 

tiu neniel eniros en ĝin (Marko); - dei morti (secondo il linguaggio mitico): 

mortoregno. 

regola: regulo, regularo, ordenregulo; - di fede: kredonormo; regolamento: 

regularo, reglamento; regolare: (s) regula frato, regulano. 

regressione: malprogreso, regreso; - morale, culturale: morala, kultura regreso; 

la religione è una regressione psico-mentale secondo alcuni antropologi: 

religio estas psika-mensa regreso laŭ iuj antropologoj; regredire: regresi. 

reincarnarsi: reenkarniĝi. 

reincarnazione: reenkarniĝo; la - contrasta con il Nuovo Testamento che 

afferma che l’uomo muore una volta sola: la reenkarniĝo kontrastas kun la 

Nova Testamento laŭ kiu oni mortas nur unufojon. 

reincidenza ricaduta: refalo, recidivo (kun perdo de la subkondiĉa suspendo). 

relativismo: relativismo; - assoluto, morale (secondo cui non esistono norme 

morali naturali): absoluta, morala relativismo; a volte, anche negli ambienti 

esperantisti, si confonde - con tolleranza: foje oni, eĉ en esperantaj 

rondoj, opinias ke tolero (reciproka akcepto) postulus relativismon; relativista: 

relativisto; relatività, teoria della relatività: relativeca teorio; dittatura 

del -: diktaturo de relativismo. 

relativismo religioso (auspica la fusione di tutte le religioni in una sola): 

religia relativismo; - di Zamenhof (affratella le religioni nel loro denominatore 

comune rispettando l’originalità di ciascuna): Zamenhofa ŝajna religia 

relativismo, kuniĝo inter religioj laŭ ilia komuna denominatoro. 

relativizzare: (sminuire) malpliigi, (sconfessare principi assoluti) relativigi; 

secondo certuni, per vivere in pace le religioni devono - il monoteismo: 

laŭ supraĵuloj, religioj por pace vivi devas relativigi sian monoteismon. 

relatore: raportisto, referanto. 

relazionalità: rilato-kapablo; l’uomo è capace di - rispettosa in ogni circostanza: 

homo ĝuas respekteman rilatokapablon en ĉiu cirkonstanco. 

relazione: (riferire) raporto, referaĵo, referato, (legame di persone) rilato, 

(connessione) rilato de kaŭzeco, (sentimentale) amrilato; tra Dio e il mondo 

c’è - di causa ed effetto: inter Dio kaj la mondo estas rilato de kaŭzo kaj efiko; 

aver -: rilati. 

religione: religio; la - (l’insieme degli aspetti pubblici) è distinguibile dalla 


fede (il lato delle personali convinzioni): la religio, laŭ iuj fakuloj, distingeblas 

disde la fido; la - consiste nel doppio legame Dio/divinità-uomo e uomodivinità/Dio: 

religio konsistas je la duobla ligo Dio/dieco-homo kaj homo- 

Dio/dieco; - positiva, naturale: pozitiva, natura religio; di diversa -: alireligiano, 

alikredanto; ogni - ritiene di essere quella vera, ma rispetta le altre che 

hanno le stesse convinzioni: ĉiu religio firme kredas esti la sola vera, sed respektas 

la aliajn kiuj sampensas pri si; la definizione di - secondo i vocabolari 

è non univoca e a volte contraddittoria: la difino pri religio en la vortaroj 

diversas kaj foje sin kontraŭdiras; società fissa: ordeno, religia (pontifikrajta, 

diocezrajta) ordino; superreligione (che supererebbe tutte le religioni esistenti, 

fondendole, per impedire che diventino potenziali fonti di guerre): superreligio, 

ĉiureligia miksaĵo; alcuni riducono la - all’etica: iuj pensuloj identigas 

religion al etika sistemo (morala kodaro); - di stato: ŝtata religio (de la 

ŝtato) 

religione fai da te secondo i gusti personali: memfara religio, propraruze 

eltrovita religio. 

religione naturale (concetto odiernamente usato, a volte, per emarginare 

la religione rivelata): natura religio; origine della religione (diverse teorie: 

personificazione dei fenomeni naturali, divinizzazione di personaggi famosi, 

dall’animismo all’Essere Supremo, bisogno di protezione e liberazione, fenomeni 

psichici che si proiettano in esseri immaginari, archetipi orientanti le esperienze 

ecc. Per i cristiani in generale, la religione sorge dall’apertura 

dello spirito umano alla trascendenza mentre la mente ne scopre le ragioni): 

origino de la religio; religio instrumentum regni (lat): religio rimedo por regni 

(dirite pri registaro kiu elmontras respekton aŭ adheron kaj protektas religion 

por akiri plian konsenton ĉe la regatoj); sorgono continuamente nel 

mondo nuove religioni: daŭras, en la mondo, la naskiĝo de novaj religioj. 

religione secolarizzata: sekularigita (sentrascendigita, sendiigita) religio. 

religione senza nome: nedifinebla, sen(plur)enhava religio. 

religioni senza Dio o con la divinità non sufficientemente distinta dal mondo: 

sendiaj religioj, aŭ kun Dio nesufiĉe malsimiliĝanta el naturo (Budhismo, 

Konfuceismo, Ŝintoismo). 

religiosità in senso proprio: religieco, inklino, sente kaj sintene, al la transcenda 

Dio; in senso generico: altiriĝo al io mistere tuteca; la - come la salute 

non può essere troppa, può solo eventualmente essere deformata: religieco 

kiel sano ne povas atingi troecon, povas nur esti eventuale mistraktata; - lai- 


ca: insista taskiĝo en devoj kaj sekularaj ritoj, fidela engaĝiĝo en idealoj; - 

popolare: popola religieco (religiaĵaro); la - popolare fu giudicata per - delle 

classi subalterne: la popolan religiecon (religiaĵaron) iam ideologiaj fakuloj 

konfuzis kun religieco de subalternaj klasoj. 

religioso in generale: (a) religia, (s) religian(in)o, religiisto; - (con voti): 

(s) religiulo (votreligiulo), regulano, ordenano; - secolare (con voti): sekulara 

religiulo (sekulara votreligiulo); vita religiosa: monaĥismo, religia vivo; 

stato -: religia stato; superiore -: religia superulo; bisogno -: religia bezono 

(emo); fenomeno - e ritardo culturale: religia fenomeno kaj kultura malfruo 

(rekta dependeco de unu de la alia, laŭ miskompreno ĉe supraĵa antropologia 

branĉo); il sacro (la percezione del divino) si distingue dal - (riti di risposta 

a quella percezione): sanktec-sento (percepto pri manifestiĝo de dieca mistereco) 

diferencas de la religiec-sento (rita respondreago al tiu supozita manifestiĝo); 

sentimento -: religia sento; ascoltare con - silenzio: aŭskulti per religia 

silento; bricolage -: brikolada religio. 

religioso laico (vita consacrata condotta nel mondo): laika religiulo (laika 

votreligiulo), laika religiulino (laika votreligiulino). 

reliquia: relikvo; - insigne: respektinda relikvo; il culto delle reliquie: kulto 

de la relikvoj; reliquiario: relikvujo; solo se autenticata dall’autorità religiosa, 

una - può essere oggetto di pubblico culto: nur se aŭtentigita de la eklezia 

aŭtoritato, relikvo povas ĝui publikan kulton; la - ricorda e spinge all’imitazione: 

relikvo memorigas kaj invitas al la imitado. 

Re Magi: Tri Magoj, Tri Reĝoj, Orientaj Saĝuloj. (La Evangelio ne diras ilin 

reĝoj, nek ke ili estis tri). 

Remigio (np): Remiĝo. 

remissione: (di colpa) pardonado, (di pena) punpardono, indulgo; - dei peccati: 

pardon(ad)o de la pekoj; la - della pena è possibile solo dopo la - dei peccati: 

la punpardono eblas nur post la pardonado de la pekoj; remissibile: pardonebla; 

- di una malattia: remito de malsano; - di un debito: ŝuldonuligo. 

remissività: indulgemo, cedemo; remissorio: (a) liberiga. 

remissoriale lettera -: liberiga reskripto. 

Remo (np): Remo. 

rendere: restituire: redoni; - l’anima a Dio: redoni sian animon al Dio; - 

del denaro rubato: redoni ŝtelitan monon; io mi rendei a Quei che volentier 

perdona: mi min ekkonfidis al Tiu Kiu emas pardoni. 

render conto: raporti, doni konton. 


endiconto: referato, reguligo de la kontoj. 

rendimento: di grazie dankesprimo (al Dio), dankprezento, (di macchinario) 

rendimento. 

rendita: rento; l’ordine francescano non accetta rendite: franciskanoj rifuzas 

rentojn. 

reposizione: demetado; - del SS. Sacramento nel Giovedì Santo: solena eŭkaristia 

depono. 

reprobo: damnito, forigita el Dio, foriĝinta el Dio; (fig): fiulo. 

repugnanza, ripugnanza: malinklino, naŭzo, hidecsento; - per le cose religiose: 

malinklino al la religiaĵoj; ripugnante: abomeninda. 

repulsione: forpuŝo, malallogo; - morale: (morala) repuŝo, abomeno; sentire 

- per la calunnia: abomeni kalumnion; repulsivo: repuŝa. 

reputazione: reputacio, fameco; danneggiare la - altrui: damaĝi la alies reputacion. 

requiem un -: rekviemo; messa da -: funebra meso, rekviema meso; messa 

da - di Verdi: rekviema meso de Verdi; - all’anima sua: rekviemo al lia animo; 

dire un - per i propri cari defunti: rekviemi por siaj mortintoj. 

requisire: rekvizicii; requisizione: rekvizicio, laŭleĝa forpreno; requisizione 

dei beni ecclesiastici: rekvizicio (laŭleĝga rabo) de la ekleziaj komunumaj 

havaĵoj; requisitoria: akuza parolado. 

Rerum Novarum enciclica sociale di Leone XIII (1891, dedicata alla questione 

operaia): Pri Ĵusaj Aferoj (pri la laboristaj vivkondiĉoj). 

rescindibile: nuligebla, solvebla. 

res clamat ad dominum (lat): ŝtelitaĵo postulas sian proprietulon. 

rescritto: reskripto; - papale: papa reskripto. 

residenza: rezidejo; (lit) poreŭkaristia troneto; residenziale: rezida; vescovo 

residenziale: dioceza, rezida episkopo. 

respiro: spiro; esalare l’ultimo -: eligi la lastan spiron (morti). 

responsabile: (colui che sceglie pienamente libero) responsulo, respondeculo; 

(colpevole): kulpulo. 

responsabilità: (rispondere davanti ad altri in quanto si è capaci di scegliere 

il bene o il male) respondeco, respondo. 

responsorio: (lit) responsorio; responsoriale: responsoria; salmo responsoriale: 

responsoria psalmo. 

restaurazione: restaŭrado, regenerado; nella - vi saranno nuovi cieli e terra 

nuova: en la regeneradstato ekestos novaj ĉieloj kaj nova tero; - (epoca 


storica): restaŭrado, nova surtronigo. 

restauro: restaŭrado, restaŭraĵo; restaurare le opere d’arte ecclesiastiche: 

restaŭri ekleziajn artverkojn; scuola di -: lernejo por restaŭristoj. 

restituire: (dare indietro) redoni, (di cosa rubata) restitui, repagi, (ricambiare) 

reciproki, (ristabilire) restarigi; - il maltolto: restitui ion malrajte prenitan 

restituzione: repago, redono, (di cosa rubata) restituado; o - o dannazione!: 

aŭ restituado aŭ pekpunado!; il dovere della - del maltolto: la morala precepto 

de la restituado aŭ repago de ŝtelaj forprenaĵoj; - occulta: kaŝa repago. 

resto: restaĵo; il - fedele di Israele: la fidela izraela restaĵo. 

restrizione mentale (mor) lasciare nell’errore, per esempio, chi non ha 

diritto di sapere: mensa rezervo, senkulpa erarigo, (lasi en la eraro la nerajtigiton 

scii); pochezza di mente: mensmallarĝiĝo. 

rete: reto; - da pesca: fiŝreto; “e, abbandonate le reti”: “kaj ili tuj forlasis 

la retojn”. 

reticente: silentema, nedirema; - nel confessionale: pekkonfesanto nedirema. 

retribuzione: rekompenso, pago; la - nell’antica alleanza, la - nel nuovo 

testamento: rekompenso laŭ la malnova kaj nova testamento; la - è già insita 

nel bene operare: rekompenso jam ekestas en la animo de la bonaganto. 

retro: resto; vade retro, Satana! (lat): iru retro, Satano! 

retroproiezione (attribuire eventi e concetti ad epoche precedenti): retroprojekcio; 

a volte la bibbia ricorre a retroproiezioni: foje biblio sin servas je 

retroprojekcioj. 

reverendo: (a) respektinda, (s) reverendo (pastra titolo). 

revisione della vita: revizio de sia vivkonduto. 

revisionismo: reviziismo; - storico, (tendenza a rivedere per correggere interpretazioni 

ritenute ormai acquisite): historia reviziismo; revisionista: reviziisto. 

ri 

rianimare: (med) reanimi, (una cosa smorta) revigligi, (ridare la vita) revivigi; 

rianimazione: reanimado. 

riattualizzare: reaktualigi, replenumi; - sacramentalmente: sakramente reaktualigi; 

i cristiani riattualizzano un fatto, non un mito: kristanoj sakramente 

reaktuligas fakton, ne miton. 

ricapitolare: resumi; - tutto in Cristo: referenci (sumigi) ĉion al Kristo kiel 

al ties kaŭzo kaj celo (Paŭla koncepto); ricapitolazione: resumo. 

ricattare: ĉantaĝi; ricatto: ĉantaĝo; credere, acconsentire perché sotto ri- 


catto: kredi, konsenti ĉar ĉantaĝite. 

ricchezza: riĉeco, riĉaĵo; i vangeli allarmano circa i rischi della -: evangelio 

alarmas kontraŭ la riskoj de la riĉeco. 

ricerca: serĉado, esploro, priserĉado; - scientifica, empirica: scienca, empiria 

esplorado; il dovere della - della verità: la devo de la serĉado pri la vero; - 

del senso della vita: esploro pri la vivsenco; Dio suggerisce ad Adamo la - 

quando lo invita a dare “il nome” alle creature: Dio proponas al Adamo la 

priserĉadon lin invitante doni “la nomon” al la kreaĵoj (Gen 2). 

ricompensa: rekompenco; ripagamento: kompenso; rallegratevi ed esultate 

perché grande è la vostra - nei cieli (vangelo): ĝoju kaj raviĝu ĉar via rekompenco 

estos granda en la ĉielo; - uguale per lavoro disuguale: egala rekompenco 

por malegala laboro; la - è insita nell’azione morale: la rekompenco 

jam ekenas en la morala agado; operare il bene per la -: bonagadi pro 

la rekompenco; il cristiano mira alla - come Gesù Cristo che ha amato disinteressatamente 

gli uomini fino alla morte di croce: kristano celas rekompencon 

laŭ simileco de Jesuo kiu senrepage amis la homaron ĝis krucumiĝo. 

ricompensare: rekompenci; ripagare: kompensi, repagi; Dio ti ricompensi!: 

Dio vin rekompencu! 

riconciliare: interpacigi. 

riconciliazione: repaciĝo; - sacramentale: konfeso, sakramenta pekkonfeso; 

sentire il bisogno di -: senti bezonon je repaciĝo; lasciatevi riconciliare 

con Dio: repaciĝu al Dio (2 Kor 5,10). 

riconoscere: rekoni; (ammettere): rekoni, agnoski; - i propri peccati: agnoski 

proprajn pekojn. 

ricordare: memori, memorigi; - amici e nemici nelle preghiere: memorigi 

amikojn kaj malamikojn en la preĝoj; non - i peccati della mia gioventù: ne 

memoru pri la pekoj de mia junaĝo; ricordarsi: (re)memori; ricordati di me 

quando entrerai nel tuo regno: memoru min, kiam vi venos en vian regnon. 

ricreare: rekrei; ricrearsi (distendersi, riposarsi): distriĝi, amuziĝi; ricreazione: 

rekreo; il battesimo è la ricreazione in Gesù Cristo: bapto estas rekreo 

en Jesuo Kristo. 

ricreatorio: amuzejo; - parrocchiale: poroĥa amuzejo, paroĥa eduka amuzejo. 

ricuperare, recuperare: rekuperi, reakiri; - il peccatore: rekuperi pekulon; 

- i tossicodipendenti: rekuperi drogulojn (narkotulojn); (riutilizzare): rekuperi, 

reutiligi. 


idere: ridi; - dei credenti: ridi pro (pri) kredantoj, moki kredantojn; non 

farmi -: ne ridigu min; c’è poco da -: estas nenio priridinda; Sara rise dentro 

di sé: Sara interne ridis; Dio può -?: ĉu Dio povas ridi?; non si legge che 

Gesù abbia riso: oni ne legas ke Jesuo ridis; ridersene: mokridi, montre neglekti; 

me ne rido: tion mi priridas. 

riduzionismo: reduktismo (emo de ero da scienculoj striktigi la homajn karakterizojn 

al neŭrobiologiaj kaj psikologiaj aspektoj); - materialistico: materia 

reduktismo (identigi la spiritan vivon kun materiaj fenomenoj). 

riflesso: (fisiologia) reflekso; - condizionato: kondiĉita reflekso; religione 

come - condizionato: religio kiel kondiĉita reflekso. 

riflettere: (sopra) pripensi, prikonsideri; - la luce: reflekti la lumon; - Dio 

nella propria vita: (fig) reflekti Dion el siaj travivaĵoj. 

riforma: reformo; - cattolica (detta anche controriforma): katolika reformo; 

- protestante: reformacio; (riformare se stessi): reformiĝo. 

riformato: membro della chiesa riformata: reformaciulo, kalvinano. 

riformatore: (a) reforma, (s) reformulo; indole riformatrice: reforma spirito; 

riformatori delle chiese protestanti: evangelikaj reformatoroj (kvakeroj, 

pentekostanoj ktp). 

rifugio: rifuĝo; - dei peccatori: rifuĝo de la pekantoj. 

rigenerare: regeneri; rigenerarsi: regeneriĝi, renoviĝi; rigenerato: regenerita; 

rigenerato in Cristo: regenerita (renaskita) en Kristo. 

rigenerazione: regenerado, (rigenerarsi) regeneriĝo; nella - non vi saranno 

né maschi né femmine: en la renaskiĝo la homoj ne plu aspektos vire kaj 

virine. 

rigore: rigor(ec)o; - ragionevole, fanatico: prudenta, fanatika rigoro; i fraticelli 

imponevano il proprio - a tutta la chiesa: la rigidaj franĉiskanoj emis altrudi 

sian rigoron pri senhaveco al la tuta eklezio. 

rigorista: rigora; religiosi rigoristi: strikte observantaj dikredantoj; rigorismo: 

rigorismo, rigoreco; rigorismo protestante (circa le immagini sacre, ad 

esempio): protestanta rigorismo; rigoroso, rigido: rigora, rigida. 

rilassamento: rilaks(iĝ)o, malstreĉ(iĝ)o; - della religiosità, dei costumi: malseveriĝo 

de la religieco, de la moroj; rilassato (di costumi): nerigora, moliĝinta; 

disciplina rilassata: moliĝinta disciplino. 

rimediare: ripari; - ad una ingiustizia: ripari maljustaĵon. 

rimedio: rimedo; alla morte non c’è -: ne ekzistas forto kontraŭ la morto; - 

contro il peccato: rimedo kontraŭ la peko (nome, la pento). 


imettere: pardoni; - i peccati: pardoni la pekojn, liberigi el la pekoj; Dio 

solo può - i peccati: nur Dio rajtas pardoni la pekojn. 

rimorso: rimorso, konsciencriproĉo; il - può accompagnare il pentimento, 

ma non è il pentimento cristiano: la rimorso povas kunekzisti kun la pento, 

sed ne estas kristana pento. 

rimozione: formovo, delokado; - psichica (fenomeno poco cosciente): psika 

formovo, psika anstataŭigo; - psicologica della morte: psicologia formovo 

de la morto; il direttore spirituale aiuta l’assistito a scoprire questo imbroglio 

della – nell’animo umano: la spirita gvidanto helpas por ke la konsilito 

malkovru en sia propro tian ruzemon de la homa animo. 

rinascere: renaskiĝi; - nello Spirito: renaskiĝi en la Sankta Spirito. 

rinascita: renaskiĝo; - spirituale: spirita renaskiĝo; tutte le religioni hanno 

il concetto di - spirituale: ĉiuj religioj entenas la kategorion “spirita renaskiĝo”. 

ringraziamento: danko; il giorno del -: la danka tago. 

ringraziare: danki; rendere grazie al Signore: danki al la Sinjoro; Ti ringrazio, 

o Dio, che non sono come gli altri uomini: mi Vin dankas, ho Dio, ke 

mi ne estas kiel la ceteraj homoj. 

rinnegamento: forneo, malkonfeso; - di Pietro: la malkonfeso de Petro; rinnegare: 

renegi, malkonfesi. 

Rinnovamento Carismatico (movimento spirituale riconosciuto dal Pontificio 

Consiglio per i Laici): Karisma Renovigo (Renoviĝo). Karismana Renoviĝo. 

Rinnovamento nello Spirito, Rinnovamento dello Spirito (movimenti spirituali 

cattolici riconosciuti dall’autorità religiosa centrale): Renovigo (Renoviĝo) 

en la Spirito. 

riparare: (risarcire) kompensi; - un’offesa, una colpa: kompensi ofendon, 

kulpon; davanti a Dio la colpa si ripara con pentimento e penitenza: antaŭ 

Dio sian kulpon oni kompensas per pento kaj pentofaro; - ad un errore: rebonigi 

(ripari) eraron; - un attrezzo: reĝustigo, riparo. 

riparazione: kompenso, kontentigo; - di un’offesa, di un peccato: kompenso 

pro ofendo, pro peko. 

riposare: ripozi; venite in disparte e riposatevi un po’: apartiĝu en soleca 

loko, kaj iom ripozu (Marko); - nella nuda terra: ripozi en la nuda tero. 

riposo: ripozo; - eterno: eterna paco, plena realiĝo en Kristo; - sabbatico: 

sabata ripozo; l’eterno - dona loro, Signore: eternan pacon donu al ili, Sinjoro. 


ipresentare: ree prezenti; - un dramma: denove ludi teatraĵon; - nell’Eucaristia: 

mistere ree realigi (refari) en Eŭkaristio; ripresentazione: rea prezento; 

l’Eucaristia è anche ripresentazione della passione, morte e resurrezione di 

Cristo: Eŭkaristio estas ankaŭ mistere rea realiĝo de la Kristaj pasiono, morto 

kaj resurekto. 

riproduzione: reproduktado, (concreto) reproduktaĵo; - umana (eticamente 

approvabile solo se non sostitutiva dell’atto coniugale): homa generado; - 

per clonazione: generado per klonado (neniam lica, laŭ kristana moralo). 

riprovazione: mallaŭdo, malaprobo; - della coscienza: konsciencriproĉo, 

malaprobo de la konscienco. 

risanare: (re)sanigi; - un ammalato: resanigi malsanulon; risanato: resanigita; 

- evangelicamente (fig): savi spirite, liberigi el pekstato; Signore, di’ una 

sola parola e io sarò risanato: Sinjoro, diru unusolan vorton kaj mi estos 

savita; risanarsi: resaniĝi. 

risarcimento: kompens(ad)o; - del peccato: pento, pentofaro; risarcire: kompensi; 

risarcire l’onore di Dio: kompensi al Dio malhonoron; - occulto: kaŝita 

kompenso. 

riscattabile: elaĉetebla; l’uomo è -: homo estas elaĉetebla. 

riscattare: elaĉeti; Cristo riscatta dal peccato come il denaro riscattava gli 

schiavi: Kristo elaĉetas el la pekoj samekiel oni elaĉetis homojn el sklsvecstato. 

riscatto: elaĉeto; la bibbia si serve anche del concetto di - per descrivere 

l’opera di Cristo: biblio utiligas ankaŭ la koncepton de elaĉeto por komprenigi 

la agadon de Kristo. 

rischio: risko; puntare sul regno dei cieli non è mai un -: elekti la ĉielan regnon 

neniam suferas riskon. 

risiedere: rezidi. 

riso: rido; il - fa buon sangue: rido ekscitas bonhumoron; - beffardo: hiena 

rido, rikano; il - abbonda sulla bocca degli stolti: rido abundas sur la buŝo de 

la stultuloj (biblio); davvero il cristianesimo bandisce il -?: ĉu vere kristanismo 

elpelas ridon?; sorriso: rideto. 

risoluzione decisione: decido, propono, promeso; - di contratto, di voto 

(dir): nuligo; decisione di assemblea: rezolucio. 

risorgere: resurekti, (tornare alla vita) reviviĝi, (- dai morti): leviĝi el la 

mortintoj. NB: La terza espressione di per sé non afferma la risurrezione, anche 

se è completata da el mortintoj. La seconda non esclude forze naturali o 


esterne. Solo la prima è teologicamente appropriata per esprimere la risurrezione 

di Cristo per la sua stessa volontà e potenza; Cristo risorse dopo tre 

giorni: Kristo resurektis post tri tagoj. 

rispettare: respekti; - la legge, il dolore di qualcuno: respekti la leĝon, ies 

doloron; - la natura, pensata e amata dal suo Creatore: respekti kaj protekti 

naturon, antaŭplanitan kaj amatan de ĝia Kreinto; - la violenza o la libertà?: 

ĉu respekti perforton aŭ la liberon? 

rispetto: respekto, timo; - umano: moktimo, homtimo. 

risplendere: brili; - di virtù, di santità: brili pro virto, pro sankteco. 

rispondere: respondi; - alla messa: servi la meson, partopreni en la meso; - 

all’invito di Dio: obei al la dia invito. 

risurrezione, resurrezione: resurekto, memleviĝo el mortintoj. 

risuscitare, resuscitare: revivigi, reviviĝi, resurektigi; Gesù ha risuscitato 

Lazzaro: Jesuo revivigis (resurektigis) Lazaron.v. risorgere. 

Rita (np): Rita. 

Riti Cattolici Orientali: Katolikaj Orientaj Ritoj: 1) Aleksandria, 2) Antioĥia, 

3) Bizanca, 4) Kaldea, 5) Armena). 

1) Aleksandria rito kun la ritoj: Kopta (Egiptujo), Etiopa (Etiopio); 

2) Antioĥia aŭ Okcidenta Siria Rito kun la ritoj: Malankara (Hindio), Maronita 

(Libano, Palestino), Siria (Libano, Irako, Egiptio, Sirio, Turkio); 

3) Bizanca aŭ Konstantinopola rito kun la ritoj: Albana (Albanio), Blank- 

Rutena (Bielorusio), Bulgara (Bulgario), Greka (Grekio, Turkio), Itala-Albana 

(Italio), Serbia (Serbio), Melkita (Sirio, Libano, Jordanio, Palestino, Irako, 

Usono, Egiptio kaj Sudano), Rumana (Rumanio), Rusa: (Ruslando, ĉinio), Rutena 

(Usono, Ukrainio), Slovaka (ĉeĥio, Slovakio), Ukraina (Ukrainio, Pollando, 

Usono, Kanado, Britio, Aŭstralio, Germanio, Francio, Brazilio, Argentino), 

Hungara (Hungario); 

4) Kaldea aŭ Orienta-Siria kun la ritoj: Kaldea (Irako, Irano, Jordanio, Libano, 

Egiptio, Sirio, Turkio) Sirio-Malabara (Hindio); 

5) Armena (Irako, Irano, Egiptio, Sirio, Turkio, Libano, Palestino, Pollando, 

Francio, Grekio, Rumanio). 

riti satanici: satana ritaro, porhonora al satano ritaro; - qualche volta sfociano 

nel sacrificio di sangue: la satanaj ritoj foje kuntrenas sangoferaĵojn; - 

permessi: laŭleĝe permesita satana ritaro. 

ritiro spirituale: spirita retiriĝo, spiritaj ekzercoj; casa di -: retiriĝejo; giornata 

di -: pormedita tago; ritirarsi (concentrarsi): retiriĝi. 


ito: rito; - nuziale: nupta ceremonio; - funebre: funebra ceremonio; secondo 

il - religioso, civile: laŭ la religia, civila (laika) rito; - della comunione: rito 

de komunio. 

ritornare: reveni; - alla casa del Padre: reveni al la Patro, rehejmiĝi ĉe la 

Patro. 

ritrattazione: revoka (formulo), malkonfirmo. 

rituale: (a) rita, (s) benaro, ritlibro, ritaro, ritualo; - magico, sadico, satanico: 

magia, sadisma, satana ritaro; nel cristianesimo il - non provoca influenze 

magiche sulla divinità: en kristanismo la ritaro havas neniun magian influon 

sur la dia volo. 

ritualizzare trasformare una azione utile in un simbolo comunitario: ritigi. 

rivelare: riveli, aperigi, montri, malkaŝi; in senso religioso: revelacii; rivelarsi: 

riveliĝi, sin montri, (religione) revelaciiĝi; Dio si è rivelato in Cristo: 

Dio revelaciiĝis en Kristo; Cristo “rivela l’uomo all’uomo” (Manzoni e Vaticano 

II): Kristo revelacias pri homo al la homo. 

rivelatore: rivelanto; il divino -: la dia revelacianto. 

rivelazione: rivelo, riveliĝo, (da Dio) revelacio, revelaciiĝo; deposito della 

-: revelaciaro; possibilità della - divina: ebleco de la dia revelacio; - scritturale: 

revelacio el Sanktaj Skriboj; - tradizionale: revelacio el la (dia-apostola) 

tradicio; - pubblica, - privata: publika, privata revelacio; - privata, approvata, 

privata non approvata: revelacio aprobita (de la eklezio), malaprobita 

(ĉar trompiĝa kaj trompiga); la - prima va provata e poi creduta: revelacio 

unue pruvitas poste kreditas; - venuta dal “cielo”, - interiore: elĉiela revelacio, 

interna revelacio; tutte le religioni presumono rivelazioni o interne illuminazioni: 

ĉiuj religioj montras kaj fieras pri siaj diaj revelacioj kaj internaj 

iluminiĝoj. 

riverenza: reverenco, respekto; fare -: reverenci; riverenziale: respektoplena; 

timore riverenziale: respektega timo. 

rivincita: revanĉo; - sul male: revanĉo kontraŭ la malbono; spirito di -: revanĉemo; 

spirito di - o di vendetta?: ĉu spirito de revanĉo aŭ de revenĝo? 

rivivere: reviviĝi, revivi. 

rivoluzione: revolucio; - francese, industriale, cristiana, conservatrice: franca, 

industria, kristana, konservema revolucio; la - cristiana è pacifica perché 

parte dalla carità: kristana revolucio estas paciga ĉar ĝi startas el karitato; 

siamo passati dalla - proletaria a quella femminista e sessuale: oni transiris 

el la proleta revolucio al tiuj feminisma kaj seksa; rivoluzionario: (a) revolu- 


ciema, (s) revoluciulo. 

ri 

roba: aĵoj, havaĵoj, varoj; (droga): narkotaĵo, aĵo. 

Roberto (np): Roberto. 

robòt, ròbot: roboto; robotica: robotiko; roboetica: robotetiko; il - non è 

capace di etica: roboto ne taŭgas al kompreno kaj etikagado. 

rocchetto: surpliseto. 

Rocco (np): Roĥo. 

rock and roll: rokenrolo; melodie e ritmi - a volte diventano musica religiosa: 

rokenrolaj melodiaj kaj ritmoj foje fariĝis religia muziko; si discute se 

il clima trasgressivo sia essenziale nel -: oni diskutas ĉu la malobservaj fono 

kaj etoso estas necesaj en rokenrolo; il satanismo a volte si è servito del -: satanismo 

profitis rokenrolon por sin disvastigi. 

Rodolfo (np): Rudolfo. 

rogatorio processo: komisiita proceso; per rogatoria: komisiite. 

rogaziani, setta donatista: rogacianoj. 

rogazioni: (lit) rogacioj. 

rogazionisti: (rel) rogacionistoj. 

Roma: Romo, Urbo; romano: roma; dell’impero romano: romia; gli antichi 

romani: romianoj; pontefice romano: roma pontifiko; la chiesa cattolica 

romana: romia katolika eklezio, katolika eklezio, romkatolika eklezio; la 

chiesa cattolica di - (comunità locale): roma katolika eklezio; la terza - (e non 

può essercene una quarta!): la tria Romo (Moskvo, post Romo kaj Konstantinopolo 

“kaj ne eblas la kvara”, laŭ la monaĥo Filoteo). 

Romani: Romanoj; lettera di San Paolo ai -: letero de sankta Paŭlo al la 

Romanoj. 

romanico: (arch) romanika. 

romanticismo: romantikismo, romantismo. 

romantico: romantisma; periodo -: romantisma epoko; l’arte romantica esalta 

il folclore religioso: la romantisma arto ekzaltas la religian folkloron. 

Romeo (np): Romeo. 

romitani scalzi: (rel) senŝuaj ermitoj; romito: (a) ermita; romitaggio: ermitejo. 

Romolo (np): Romulo. 

Romualdo (np): Romualdo. 

Rosa 1 (np): Roza. 

rosa 2 colore: rozkoloro; paramenti color -: rozkoloraj ornatoj; il colore - dei 


paramenti liturgici simboleggia festività: la rozkoloro en la liturgiaj ornatoj 

simbolas festecon; rosaceo: rozkolora. 

rosa 3 fiore: rozo; - d’oro: or-rozo; la - di Lutero (blasone): la blazona rozo 

de Lutero (de li kreita kiel propra blazono kaj komentita); (fig) balletti -: erotikaj 

festenoj; la - degli eletti: la grupo de la elektitoj; (fig) romanzo -: romantika 

romano. 

Rosa Bianca organizzazione segreta di cristiani antihitleriani: Blanda Rozo. 

Rosalia (np): Rosalia. 

rosario: rozario; - intero: plena rozario; i venti misteri (gaudiosi, luminosi, 

dolorosi, gloriosi) del -: la dudek misteroj de la rozario; recitare il -: rozarii; corona 

del -: rozario, rozaria bildĉeno; - preghiera apparentemente meccanica e 

ripetitiva e noiosa: rozaripreĝo supraĵe taksata senfantazia, ripeteca, teda; - vivente: 

kunviva rozario (preĝoĉeno de dudek personoj: ĉiu metitas ĉiutage pri la 

mistero al li/ŝi konfidita) 

rosminiano: rosminiano. 

rosone: (arch) rozvitralo. 

rosso: (a) ruĝa. (s) ruĝo, ruĝkoloro; (lit) paramento -: ruĝa ornato; il - nella 

liturgia cattolica è segno di martirio (e amore): ruĝo en la katolikaj ornatoj 

simbolas martiriĝon (kun amo); persona che si ispira alla sinistra: ruĝulo; 

persona insignita del -: kardinalo. 

Rota Sacra Romana -: Sankta Roma Rotao. 

Rotary Club: Rotario, Rotaria Klubo. 

rotolo: rulaĵo; - delle antiche Scritture: rulskribaĵo; rotoli del Mar Morto: 

rulaĵoj de la Morta Maro. 

rover scoltismo: rovero. 

ru 

rubare: ŝteli; - per necessità: ŝteli en stato de neceso; - l’onore: senhonorigi; 

impossessarsi delle opere dell’ingegno: ŝteli mensajn verkojn; - in chiesa: 

ŝteli en preĝejo; rubato: (a) ŝtelita, (s) ŝtelitaĵo; il rubato va restituito: 

ŝtelitaĵo revenu al sia mastro, ŝtelaĵo reklamacias, ĉe konscienco de ŝtelinto, 

por reveni al sia mastro; rubacchiare: ŝteleti. 

rubrica: rubriko; le rubriche della messa: mesrubrikoj. 

rubricare: listigi; un codice: ruĝigi la komencajn ĉapitrajn literojn. 

rubricista: liturgiisto. 

rude: kruda (maldelikata), (s) krudulo; insegnare il catechismo ai rudi: katekizi 

krudulojn. 

rudere: rubo; i ruderi dell’abbazia: rubo de la abatejo; - umano: kadukulo, 


kompatinda povrulo. 

ruffiano: svatisto, parigisto, (fig) flataĉulo. 

Rufino (np): Rufeno. 

Ruggero, Ruggiero (np): Roĝero. 

ruolo: etato, registro, (di attore) rolo, ludi rolon. 

ruota: rado; - della clausura, della fortuna, della storia: turnogiĉeto, rado 

de la fortuno, de la historio; - degli esposti: infansava rado. 

russo: rusa, ruso; misticismo -, liturgia russa: rusa mistikismo, rusa liturgio. 

Ruth: (SS) Ruta, Rut. 


S 

sa 

Saba (regione): Sabo, Ŝebao; regina di -: reĝino de Ŝebao (Sabo). 

Sabaoth: (SS) universo, armeo, anaro, ĉiela armeo, stelara dia armeo. (Il 

concetto di potenza e sovranità presso i semiti si esprimeva con quello di potenza 

militare. Questo è un chiaro esempio in cui Dio “si consegna” alla cultura 

umana… in cui la cultura cristiana deve trovarlo). 

sabatino cena di grasso consumata dopo la mezzanotte del venerdì santo: 

sabatino, grasmanĝo post la sanktavendredaj noktaj ritoj. 

sabatismo tendenza a divinizzare il sabato: sabatismo; sabatista: sabatisto. 

sabato: sabato; - santo: sankta sabato, granda sabato; riposo del -: sabata 

ripozo. 

sabba convegno, secondo la mitologia dei popoli germanici, in cui streghe 

e diavoli inneggiavano a Satana: sabatorgio, orgia festo, orgia sorĉistina kunveno. 

sabbateo: (a) dimanĉista, (s) dimanĉisto. 

sabbatico, sabatico: sabata; anno -: jarsabata ripozo; privilegio sabatico 

(sabatino): sabata privilegio; anno sabbatico biblico (per far riposare la terra 

e ricreare migliori condizioni sociali): biblia ĉiusepjara sabata jaro. 

Sabina (np): Sabina. 

sacco: sakaĵo; saio: sakaĵo, sutano; (saccheggio): disrabado; il - di Roma 

(st.e): disrabado de Romo; vestito di - per penitenza: sakaĵe vestita. 

sacello: kapeleto; terreno sacro: sankta kampo, sankta tereno; - mortuario: 

antaŭtombeja kapeleto. 

sacerdote: sacerdoto (indikanta, laŭ nPIV specife la pastrojn de la katolika, 

ortodoksa kaj anglikana eklezioj); diventare -: sacerdotiĝi; - in cura d’anime: 

pastro; - novello: novsacerdoto; - regolare: monaka, ordena, religiula sacerdoto; 

- secolare: dioceza, sekulara sacerdoto; sommo - (SS): ĉefsacerdoto, pontifiko; 

dignità sacerdotale: sacerdota rango; ministero sacerdotale: sacerdota 

ofico; potere sacerdotale: sacerdota povo; ordinazione sacerdotale: ordino, 

pastriĝo, sacerdotiĝo; (fig) - della scienza: gardistoj de la scienco. 

sacerdotessa: sacerdotino; nei culti pagani agivano anche sacerdotesse: en 

paganaj kultoj sanktigadis ankaŭ sacerdotinoj. 

sacerdozio: sacerdoteco, institucio de sacerdoteco; - celibatario, - uxorato: 


fraŭla, nefraŭla (edziĝinta) sacerdoteco; - maschile, femminile: vira, virina sacerdoteco; 

diritto di accedere al -: rajto akiri sacerdotan dignon (ordinon), 

rajto al sacerdotiĝo; solo Cristo sceglie per il -: nur Kristo elektas por la sacerdoteco; 

scegliendo il maschio per il -, Cristo dimostra che il - nasce da 

scelta divina senza radici nelle qualità umane: elektinte la virgenron por la 

sacerdoteco, Kristo demonstras ke la sacerdotstato fundiĝas sur lia elekto, ne 

sur la homaj kvalitoj. 

sacrale: sankteca, sakraleca, kulta. 

sacralismo (tendenza a sacralizzare): sakralismo, sanktigemo. 

sacralità: sakraleco. 

sacralizzare: sakraligi, sanktigi, apartigi for de la komuna uzado pro religia 

destino. 

sacramentale, da sacramento: (a) sakramenta (graco); (importante, impegnativa): 

solena; - da sacramentale: sakramentala; i sacramentali cattolici: 

la katolikaj sakramentaloj (sakramentaĵoj); libro dei sacramentali: libro de la 

sakramentaloj, sakramentala ritaro. 

sacramentare: administri sakramentojn; giurare: solene ĵuri; (bestemmiare): 

sakri, blasfemi. 

sacramentato: sakramenta; Gesù -: sakrament(iĝint)a Jesuo. 

sacramentino, -a: (rel) sakramentan(in)o. 

sacramento: sakramento; (giuramento): solena ĵuro; far -: solene ĵuri; sacramenti: 

sakramentoj (bapto, konfirmacio, eŭkaristio, geedziĝa sakramento, 

konfeso (repaciĝo), sanktoleado, ordino); - dei vivi, - dei morti: sakramentoj 

de la vivantoj, de la mortintoj (mortantoj); il Santissimo -: la plej Sankta Sakramento, 

altarsakramento; - formato, informe: efika, (senforma) senefika sakramento; 

sacramentale: (a) sakramenta, (da sacramentale) sakramento-aspekta, 

sakramento-simila, sakramentala; sacramentario: sakramentaritaro. 

sacrare: konsekri; (bestemmiare): blasfemi, sakri. 

sacrario: preĝeja puteto, sanktaĵkuveto; - dei caduti: sanktejo de la militfalintoj. 

sacratissimo degno della massima venerazione: sanktega, tre honorinda; - 

Cuore: Sanktega Koro. 

sacrestano, sagrestano: sakristiano. 

sacrificare: oferi, ofer(buĉi); - un vitello agli dei: ofer(buĉi) bovidon al la 

diaĵoj; - la propria vita: oferi sian vivon; rinunciare: rezigni, forrezigni; sacrificarsi: 

sin (for)oferi. 


sacrificio: ofero; il santo -: eŭkaristio, meso; col - si riconosce il supremo 

dominio di Dio: per ofero oni rekonas la superan dian regadon; - cruento: 

sanga, sangverŝa ofero; - di ringraziamento, - di propiziazione: dankofero, 

pacofero; - per il peccato, - della croce: pekofero, krucofero; nella chiesa si 

offre un unico -: en la eklezio estas kultata unika ofero; sofferenza sopportata 

come -: sufero por ofero; sviluppo biblico del concetto di -: biblia evoluo de 

la koncepto pri ofero; vittime e sacrifici per i peccati Tu non vuoi (Salmo 

39/40, 6): bruloferon kaj pekoferon vi ne postulas; superamento del - etnico: 

abolicio de ofero, abolicia senmasko pri sangofero (Dio celas al la koro ne al 

la ofera sufero kaj viktimo); - umano: homsangverŝa ofero; sacrificale: sanktofera; 

è controverso il senso del -: estas pridiskutata la senco de ofero. 

sacrificio interiore (concetto biblico): interna ofero, intima rezigno pro amo 

al Dio. 

sacrilegamente: sakrilegie. 

sacrilegio: sakrilegio, malsanktigo; commettere un -: sakrilegii; - personale, 

locale, reale: persona, loka, objekta sakrilegio; sacrilego: (a) sakrilegia. 

sacrista: sacrestano, sagrestano: sakristia oficulo (pedelo), sakristiano; contegno 

da sacrestano: aspekto de sakristiano; - pontificio: apostolsankteja prefekto. 

sacristia, sagrestia, sacrestia: sakristio 

sacro: (a) sankta, sakrala, (s) sanktaĵo, sakralaĵo (io apartigita for de la komuna 

uzado pro religia karaktero kaj inspiranta respektoplenan timon); Sacra 

Scrittura: Biblio, Sankta Skribo; dottore in sacra scrittura: bibliisto; luogo -: 

sanktejo; ritorno al -, ma sganciato dalla razionalità: reveno al nova sanktecsento 

sed dehokita el racieco; osso -: sakro. 

Sacro Romano Impero: Sankta Romia Imperio (de la jaro 800 al la jaro 

1806). 

sacrosanto: sanktega, plejsankta; parole sacrosante: pravegaj vortoj; schiaffo 

-: plenmeritita manfrapo; cosa giusta: (a) tutprava, (s) tutpravaĵo. 

sadduceo: sadukeo, (a) sadukea; sadduceismo: sadukeismo; la casta sacerdotale 

tendeva al sadduceismo: la sacerdota kasto kutime konfesis sadukeismon. 

sadico: (s) sadisto, sadismulo, (a) sadista, sadisma. 

sadismo: sadismo (tendenco akiri ĝuon el dolorigo kaj suferigo en seksa rilatado 

aŭ en ĉia okazaĵo). 

sadomasochismo: sadomasoĥismo; fenomeni dell’ambito religioso posso- 


no, talvolta, derivare da -: religiaj sintenoj, foje originiĝas el sadomasoĥismo. 

saga narrazione epica nordica: sagao; ampio racconto della storia d’un 

popolo: sagao; la - di Salomone: la Salomona sagao (parte historia, parte legenda); 

saghe cristiane (il Signore degli Anelli, le Cronache di Narnia ecc): 

kristanaj sagaoj, kristanaj fantastaj rakontoj. 

saggezza: saĝo; rendere saggio: saĝigi; affettare -: saĝumi. 

saggi i tre - dell’Oriente: la Saĝuloj, la tri Magoj, la tri Reĝoj. 

saggio studio: eseo; uomo -: saĝulo. 

sagra in senso religioso: konsekrocelebrado; festa popolare: popolfesto, 

kermeso. 

sagrato: preĝeja antaŭplaco. 

saio: sakaĵo, monaka vesto, sutano, ordenvesto. 

salario: salajro; la morte - del peccato: morto salajro de la peko. 

sala, salone: ĉambro, ejo, salono; - del Regno (testimoni di Geova): Jehovana 

salono; - stampa del Vaticano: vatikana gazetara salono; - clementina: klementa 

salonego; - di rappresentanza (vasta): halo, salonego. 

sale: salo; - battesimale: bapta salo; voi siete il - della terra, ma se il - si contamina, 

con che cosa essa sarà salata?: vi estas la salo de la tero, sed se la 

salo sengustiĝis, per kio ĝi estos salita? (Mt 5,13); spesso nella bibbia il - significa 

alleanza, solidarietà, sapienza, giudizio, purificazione: ofte en la biblio 

salo signifas aliancon, solidarecon, saĝon, juĝon, puriĝon. 

salesiano, -a: (rel) salezan(in)o. 

saliva: salivo: bagnare con -: salivigi; emettere -: salivumi. 

salmello (nella liturgia ambrosiana): psalmeto. 

salmista: psalmisto, psalmkomponisto; il - (Davide, per comune opinione 

di un tempo): la Psalmisto (= David). 

salmo: psalmo; tutti i salmi finiscono in gloria: post la kunveno venas festeno; 

salmeggiare, salmodiare coralmente: psalmi, duono-duone psalmi; salmodia: 

psalmo-ĉanto, psalmo-kantado; salmodiante: psalmanta, psalmanto. 

Salomone: Salomono; salomonico: salomona; giudizio salomonico: salomona 

juĝo. 

salterio: (libro dei salmi) psalmaro, (musica) psalterio, psaltero. 

salutare: saniga, (san)efika, (utile) profitiga, utila, (salvifico) sava, savdona, 

saviga; dare il saluto: saluti. 

salutazione: saluto; - angelica: anĝela saluto; - (saluto) dell’angelo a Maria: 

la saluto de la anĝelo al Maria. 


salute: sano; stato di -: farto; dibattito intorno alla - riproduttiva: diskuto 

pri la porreproduktiga sano; quando c’è la - c’è tutto: sano estas ĉio bona (nekristane 

dirite). 

salutifero: saniga, (spiritualmente) savdona. 

salutismo: higienismo; (cura eccentrica della salute): sanismo, trosanzorgismo, 

sanobsediĝo; il - fa vivere da malato per far morire da sano: sanismo 

igas vivi malsanule por elvivigi sanule. 

salutista: sanisto, higienisto; salutarista: sanigisto. 

Salvatore: Savanto; Gesù Salvatore: Jesuo Savanto; - che verrà: Savonto, 

Mesio; salvifico: sava, savodona; - della patria: Patrujsavanto. 

salvatoriano: (rel) salvataran(in)o. 

salve: saluton!; - Regina: salton, Reĝino. 

salvezza: (salvamento) savo, saviĝo; il piano della -: savordo; le due dimensioni 

della - cristiana: la du dimensioj de la kristana savo; - temporale, - 

eterna: savo portempa, savo eterna; la - viene dagli ebrei (SS): savo el hebreoj; 

la - cristiana riguarda soprattutto la - eterna: kristana savo rilatas precipe 

la eternan savon; la - è per chi si riconosce bisognoso di misericordia: la 

krista savo estas por la deziranto esti pardonita; in nessun altro c’è -: en neniu 

alia estas savo (Agoj 4,12); - secondo le religioni orientali antiche: savo 

laŭ orientaj pra religioj; (scampo): eskapo; - intramondana e anticristica: intramonda 

(enmonda) kaj senkrista savo. 

samaritano: samariano; sei un -!: vi estas kiel samariano!; il Buon - (Gesù): 

la bona Samariano. 

sampietrino: sanktapetra laboristo, laboristo de la Sanktapetro-baziliko; (elemento 

della pavimentazione): pavimŝtono, pavimero. 

Samuele (np): Samuelo, Samuel. 

sanazione in radice: elradika rebonigo (jura alĝustigo). 

Sancta Sanctorum (lat) Santo dei Santi, nel tempio ebraico: Plejsankta 

Sanktejo, la Plejsankta Templa Loko; nel - della coscienza: en la fundo de sia 

konscienco. 

sanctus acclamazione liturgica durante la messa: sanktus, sanktuso. 

sanfedismo: sanfedismo, (fig) klerika reakcio; sanfedista: sanfedisto, defendanto 

de la papaj rajtoj; (fig): klerikreakciulo. 

sangue effusione di -: sangverŝo; - dell’alleanza: interliga sango; beato te, 

Pietro, perché né il - né la carne te l’hanno rivelato: feliĉa vi, Petro, ĉar nek 

la sango nek la karno al vi tion revelaciis (evangelio); battesimo di -: bapto 


per sango, martirbapto; la periodica liquefazione del - di San Gennaro: perioda 

likvigo (likviĝo) de la sango de Sankta Januaro (perioda, kaj aperioda, 

fenomeno okazanta en religia kunteksto, objekto de scienco kaj pieco, ne tamen 

de eklezia dogmo); Preziosissimo -: Valorega Sango; bere il - di bambini 

battezzati (leggendaria accusa contro ebrei): trinki sangon de infanoj baptitaj; 

non te l’ha rivelato la carne e il -: tion al vi ne sciigis karno kaj sango. 

sano: sana, bonfarta; preteso diritto al figlio - (e, quindi, di eliminare quello 

non sano): pretendita rajto je sana filo. 

Santa Claus San Nicola di Mira nordicizzato (fatto conoscere al Nord dai 

Crociati): Sankta Nikolao, Santa Klaus. 

Sante (np): Ksanto. 

santificare: sanktigi; - la domenica: sanktigi la dimanĉon; santificazione 

personale: plijustiĝo, memsanktiĝo; canonizzazione: kanonizado, sanktoproklamo, 

sanktuligo. 

Santina (np): Sanktina. 

santino: religia bildeto; (piccolo santo): sanktuleto, (ironico) mienanta tutsankte. 

santissimo: (a) sanktega; il Santissimo Sacramento: la tre sankta Eŭkaristio. 

santità: sankteco; - di vita: vivsankteco; la - di Nostro Signore: la sankteco 

de la reganta Papo; Vostra -: Via Moŝta Sankteco. 

santo, -a: (a) sankta, (s) sanktul(in)o; santi contemplativi: kontemplaj sanktul(in)oj; 

Santa Sede: Sankta Seĝo (Sankta Sidejo); Santa Scrittura: Sankta 

Skribo; Terra Santa: Sankta Lando; Santa Alleanza: Sankta Alianco; - patrono: 

sankta patrono; passata la festa gabbato lo -: danĝero ĉesas, ni Dion forgesas; 

un sant’uomo: (s) sankthomo, sankteculo, (a) sankthoma, sanktecula; - 

da calendario: kandelara sanktulo; elenco dei santi: sanktullisto. 

sàntolo: baptopatro, baptopatrino. 

santone: derviŝo, mago, supozata plejkompetentulo; - della pranoterapia: 

maga manterapiulo. 

santorale libro liturgico: propraĵo de ĉiu sanktulo. 

santuario: sanktejo; (rifugio nella propria intimità): plej intima rifuĝejo; il 

- della coscienza: la sanktejo de la konscienco. 

sanzione punizione o ricompensa: sankcio. 

sapiente: saĝulo. 

sapienza: saĝo; (SS) libro della -: Libro de la Saĝ(ec)o; la - collima e va oltre 

la conoscenza: la saĝo koincidas kaj samtempe transpasas la pure intele- 


ktan konon; - uno dei sette doni dello Spirito Santo: Saĝeco. 

sapienziale: prisaĝa, saĝeca; libri sapienziali: prisaĝaj libroj. 

sarcofago: sarkofago. 

Satana: Satano, diablo; satanasso: diablego, bruto, demono; allontanati da 

me, -: iru malantaŭ mi, Satano (Jesuo al Petro); - scimmia di Dio (detto popolare): 

Satano kun la dia vizaĝo, Satano trompige imitanto de Dio; - principe 

di questo mondo: Satano princo (mastro, sinjoro) de tiu ĉi mondo; - angelo di 

luce (San Paolo): Satano, anĝelo de lumo; - il nemico di Dio e dei suoi 

fedeli: Satano la malamiko al Dio kaj ties fideluloj; - sempre in lotta contro 

Cristo e i suoi: Satano ĉiam malamiko al Kristo kaj al ties sekvantaro. (Lk 

22,31); - sarà definitivamente vinto da Cristo: Satano estos venkita por ĉiam 

de Kristo; Chiesa di - (razionalista, occultista), Bambini di -: (raciista, okultista) 

Eklezio de Satano, Infanoj de Satano; il fumo di - è entrato nel tempio 

di Dio: siajn spurojn satano enŝtelis en la dian templon (Paŭlo VI). 

satanico: satana, diabla. 

satanismo: satanismo (hodiaŭa homagregado atribuanta al Satano ĉiujn diajn 

karakterizojn senescepte de la amo al la homaro); - selvaggio (dedito a droghe): 

kruda satanismo; - non organizzato: neorganizita satanismo; satanista: 

satanisto; attratto dai simboli del -: allogita de la satanismaj emblemoj; gli adepti 

del - chiedono a Satana sesso, fama, danaro e potere: la satanistoj petas 

de Satano famon, seksĝuadon, monon, potencon. 

SAT2000: Sat2000, satelita televido de la italaj katolikoj. 

satira: satiro, satiraĵo; è presente la - nella bibbia?: ĉu troviĝas en la biblio 

satiraĵoj (nome sanktaskriberoj mokantaj kaj ridindigantaj)?; satireggiare: satiri; 

satireggiare con fini morali: prisatiri (satiromoki) moraligcele; satirico: 

satira. 

satiro: satiruso, ĉevala- aŭ kapra-forma helenmita eta dio; (fig): homo cinike 

voluptama. 

Saturnino (np): Saturneno. 

Saulo: (SS) Saŭlo. 

saveriano: (rel) ksaverano. 

saziare: satigi; sfamare l’affamato: satigi malsatanton; - gli istinti: satigi 

siajn instinktojn; saziarsi: satiĝi. 

sazio: sata, esti sata; - d’amore di Dio: sata je dia amo; guai a voi che siete 

sazi (Luca 6,25): ve al vi satigitaj! (ĉar vi malsatos). 

sb 

sbagliare: erari; sbaglia anche il prete sull’altare: eĉ la pastro sur la altaro 


videblas en eraro (neniu sanktulo estas sen makulo); peccare: peki. 

sbaglio: eraro, peko; ogni peccato è -, ma non ogni - è peccato: se ĉiu peko 

estas erano, ne ĉiu eraro estas peko. 

sballo (gergo: effetto della droga): el(mem)iĝo, translimiĝo, drogiĝo; che 

sballo!: mirinda ekscitiĝo! 

sbandare: disagi, dispeliĝi; sbandato: (s) perdiĝint(in)o, (a) perdiĝinta; cristiani 

sbandati nel mondo: kristanoj tramonde perdiĝintaj. 

sbattersi: (affaticarsi) klopodegi, (infischiarsene) prifajfi; sbattersene di 

Dio e chiesa: prifajfi Dion kaj eklezion. 

sbattezzarsi: nome) nomŝanĝi, alinomiĝi; abbandonare la religione cristiana: 

forlasi la kristanan religion; farsi cancellare dal registro dei battesimi: 

forviŝigi sian nomon el baptoregistro. 

sc 

scacciare i demoni: ekzorci. 

scaccino: preĝejgardisto, sakristiano. 

scagionare: senkulpigi. 

scalabriniano: (rel) skalabriniano. 

scala: ŝtuparo, - dell’altare (gradini): altarŝtuparo, suraltarŝtupoj; - di marmo, 

di legno: marmora, ligna ŝtuparo; Scala Santa: Sankta Ŝtuparo, “Skala- 

Sankta”; scala di Giacobbe (in cui contenporaneamente salivano e discendevano 

gli angeli): Jakoba Ŝtuparo (per kiu samtempe supreniris kaj malsupreniiris 

la anĝeloj). 

scalzo: senŝua, nudpieda; carmelitano -: (rel) senŝua karmelano. 

scambiarsi il segno della pace nella liturgia: interŝanĝi pacsignon. 

scampanio: sonorilado. 

scandalismo ricercare o esagerare o inventare scandali: skandalismo, skandalemo, 

skandalprofitemo; scandalista: skandalamanto, skandalreportisto. 

scandalizzare: skandali, maledifi; - i piccoli (i pusilli): skandali infanojn; 

scandalizzarsi: skandaliĝi, ŝokiĝi, esti ofendita pro; menare scandalo: ŝajnskandaliĝi. 

scandalizzato: skandaliĝinta, ŝokita, maledifita, logiĝinta al la malbono; finto 

-: ŝajniga skandaliĝinta. 

scandalo: skandalo, maledifo, (inciampo) falilo, stumbligilo; - pubblico: publika 

skandalo; pietra di -: falpuŝilo; causare -: skandali, maledifi iun, esti skandala 

por; - dei pusilli: skandalo por humilaj personoj; è necessario che accadano 

scandali ma guai all’uomo a causa del quale accade lo -: necese estas, 

ke venu skandaloj, sed ve al tiu homo, per kiu la skandalo venas!; se la tua 


mano o il tuo piede ti dà -, taglialo e gettalo via da te: se via mano aŭ via 

piedo vin faligas, detranĉu ĝin kaj forĵetu ĝin de vi (Mateo). 

scandaloso: skandala; in modo -: skadale, na skandala maniero. 

scapolare: skapulario, ŝultrovesto. 

scapolarità: fraŭleco, senedzeco; la - del sacerdote cattolico è sponsale (per 

l’adesione, anche affettiva, a Cristo, e la generazione spirituale): la fraŭleco 

de la katolika pastro estas edza (edziĝema); scapolo: fraŭlo, senedzinulo. 

scaramanzia superstizione o moda: ŝajnliberigaj misfortunpreventaj formuloj, 

ekzocumajoj, ekzorcumgestoj; scaramantico: misfortunoforiga; gesto 

scaramantico: misfortunopreventilo, kontraŭmisfortuna gesto, superstiĉa gesthelpilo, 

gestsuperstiĉilo. 

scardinare: elkardinigi, elhokigi; - dalla diocesi: malligi el diocezo, eldiocezigi; 

scardinato: elkardinigita; prete scardinato: eksdiocezigita pastro; scardinazione: 

elkardinigo, (di prete) eldiocezigo. 

scartare: (escludere) formeti, elimini; scartato: rifuzita, formetita; la pietra 

angolare scartata dai costruttori: la angula ŝtono rifuzita de la konstruantoj. 

scegliere: elekti; - liberamente: libere elekti; non voi avete scelto me, ma io 

ho scelto voi (vangelo): ne vi elektis min, sed mi elektis vin. 

scelta: elekto; libertà di -: libero de elekto; diritto di libera -: rajto je libera 

elekto; di fronte alla verità conosciuta non si ha diritto di libera -: fronte al 

la agnoskita vero oni ne rajtas je libera elekto; realtà e illusione di libera -: 

realo kaj iluzio de libera elekto; capacità di - davanti al bene e al male morali: 

kapablo de libera elekto antaŭ la bono kaj malbono; solo la capacità di 

libera - rende l’uomo un essere morale: nur la kapablo de libero de elekto igas 

la homon morala estulo; - (raccolta): elekto; (selezione): selekto. 

scelta dello stato: elekto de vivistato. 

scendere: malsupreniri, descendi; discese agli inferi: descendis al la infero 

(= Jesuo vere spertis morton). 

scetticismo: skeptikismo; - per mancanza di interesse: skeptikeco pro indiferento, 

pro manko de intereso; - nonostante l’impegno e la ricerca: skeptikeco 

kun emo al serĉado pri la vero; (fil) impossibilità di superare il dubbio: 

skeptikismo; posizione scettica: skeptikeco; - di moda, di prestigio: moda, prestiĝa 

skeptikumeco; superare lo -: venki skeptitecon; scetticheggiare: skeptikumi, 

plezuriĝi pri sia emo al dubeca stato; scetticheggiante: (a) skeptikumema, 

(s) skeptikumemulo. 


scettro: sceptro; - di David: davida sceptro. 

sceverare: dispartigi; - il bene dal male, il vero dal falso: dispartigi (distingi) 

la bonon de malbono, la veron de malvero. 

schernire: moki, primoki, ridindigi; e lo schernivano: kaj ili lin primokis. 

scherno: moko, primoko; la persecuzione dello -: persekuto per moko. 

scherzare: ŝerci; scherza coi fanti e lascia stare i santi: forludu la fantulojn, 

respektu la sanktulojn; scherzo: ŝerco, (musica) skerco. 

scherzetto o dolcetto? (lo dicono in Italia le maschere di Halloween alla 

porta dei visitati): ĉu “ruz’ aŭ amuz’? (ĉu dolĉaĵo aŭ ĝenaĵo?). 

schiavina: sklavmantelo, (dei pellegrini medievali) pilgrima mantelo. 

schiavitù privazione ingiustificata dei diritti essenziali: sklaveco, sklavecstato, 

sklavado; il cristianesimo tollerò, ma svuotò di legittimazione la -: kristanismo 

toleris sed senigis je ligitimeco la sklavecstaton; - del peccato, - del 

fumo: la sklaveco de la peko, de la fumado; ridurre in -: sklavigi; - psicologica, 

sessuale: psikologia, seksa sklaveco; sistema schiavistico: sklavisma ekonomio; 

- camuffata: kamuflita sklaveco; tra i musulmani si poteva ridurre a - 

solo gli infedeli: ĉe islamanoj nur la alireligianojn oni rajtis sklavigi; riscattarsi 

dalla -: sin elaĉeti el sklavstato; i concetti di - e riscatto hanno favorito 

la comprensione dell’opera di Cristo (redenzione): la konceptoj de sklaveco 

kaj elaĉeto liveris konceptojn por priskribi la elaĉetan agadaron kaj celaron 

de Kristo. 

schiavizzare: sklavigi. 

schiavo: sklavo; - di Cristo: Kristsklavo, libere sindoninto al Kristo; tratta 

degli schiavi: sklavmerkato; la chiesa cattolica riprovò e sanzionò la tratta 

degli schiavi: la katolika eklezio malagnoskis kaj incitis kontraŭ la sklavmerkato 

(sklavpreno); moderni mercanti di schiavi: aktualaj sklavkomercantoj; il 

papa chiese perdono (1992) per il commercio degli schiavi: la papo pardonpetis 

(en insulo Gorée dum vizito al Senegalio) pro la sklavigo kaj komerco 

per sklavoj. 

schola cantorum: ĉantistaro. 

sciamanismo credenza nella capacità di qualcuno di comunicare con le 

potenze superiori: ŝamanismo. 

sciamano: ŝamano, sorĉisto. 

sciamanzia divinazione con evocazione delle anime dall’oltretomba: ŝamancio, 

animelvoka divenarto. 

scientismo tendenza a ritenere che le scienze diano risposta a tutti i biso- 


gni umani, compresi quelli di ordine metafisico e spirituale: sciencismo; lo - 

contraddice il cristianesimo: sciencismo kaj kristanismo kontraŭas inter si; - 

tecnologico: teknologia sciencismo; scientista: (s) sciencismano, sciencismulo, 

sekvulo de sciencismo, (a) sciencisma. 

scientology: scientologio (kvazaŭreligio celanta havigi spirita-fizikan feliĉon, 

kaj psikan harmoniiĝon inter homa interno kaj natura ekstero, kaj tiucele 

konstruas specifan kontraŭkristanan konceptadon pri homo kaj mondo kaj 

transmondo). 

scienza: scienco; - favorita da concetti di Creazione e Incarnazione: scienco 

ebligita de la konceptoj de Kreado kaj Enkarniĝo; autonomia della - (riconosciuta 

dal Concilio Vaticano II): aŭtonomio de la scienco; - delle religioni: 

scienco pri religioj; ciò che è possibile secondo la -, potrebbe non essere etico: 

kio eblas laŭscience ne ĉiam licas konscience; tra - e fede non può esserci 

contraddizione, tuttavia può accadere che nel suo sviluppo la - contraddica 

la fede: inter scienco kaj kredo ne eblas kontrastoj, sed povas okazi ke 

scienco, dum sia disvolviĝo, kontrastaŭras la kredon; la - morale scopre che 

bisogna rispettare l’uomo fin dal suo concepimento: la scienco pri moralo 

malkovras ke al homo oni devas respekton ekde ties koncipiĝo; scienze dello 

spirito e scienze della mente: sciencoj pri la spirito, sciencoj pri la menso; 

scienziato: scienculo; scientifico: scienca. 

scimmia: simio; (peso della droga): drogopezo, simio; il diavolo si fa - di 

Dio: la diablo imitas la diajn trajtojn. 

scintoismo: ŝintoismo; scintoista: ŝintoisto. 

sciogliere dai voti religiosi: sekularigi; - un ordine religioso: estingi ordenon; 

- un matrimonio: malligi, nuligi geedziĝon; adempiere un voto, una promessa: 

plenumi voton, promeson; sciogliersi: malligiĝi, liberiĝi; - da un obbligo: 

liberiĝi el sindevigo. v. legare. 

scisma: skismo, kreda disdivido; - d’Oriente, - d’Occidente: Orienta skismo, 

Granda Skismo; fare uno -: skismi, estigi skismon, skismiĝi de; evoluzione 

del concetto di -: evoluo de la koncepto pri skismo; scismatico: (a) skisma, (s) 

skimulo, skismano. 

scolastica dottrina, filosofia: skolastiko; uno scolastico: skolastikano. 

scolopi piaristi: (rel) piaristoj. 

scommessa: veto, (cosa -) vetaĵo; la - di B. Pascal: la veto de B. Pascal. 

scommettere: veti, vete ludi; - la testa: veti per sia kapo; - sull’immortalità: 

priveti supervivon (transvivon). 


scomunica: ekskomuniko, anatemo. 

scomunicare: ekskomuniki, forigi el la eklezia komunumo; eklezia deklaro 

pri foriĝo el la eklezio. 

scomunicato: ekskomunikito, anatemito; - vitando: evitenda ekskomunikito; 

sia scomunicato!: estu ekskomunikita! 

sconfitta: malvenko, venkiĝo; sconfiggere: malvenki; Gesù viene umiliato, 

non sconfitto: Jesuo estas humiligita, ne malvenkita. 

scongiurare: ĵurpeti iun; allontanare un pericolo: deturni minacon, eviti 

danĝeron; (esorcizzare): ekzorci. 

scongiuro: (preghiera) preĝpeto; - deprecativo: ĵurordono, ĵurvoko; (- di 

convenienza): ekzorcumo, ekzorcumaĵo; fare scongiuri: fari ekzorcsignojn. 

sconsacrare: (profanare) profani (dismettere dal culto) destini for de la religiaj 

servoj. 

scontro: kolizio, kunpuŝiĝo; pericolo di - tra religioni, tra civiltà: danĝero 

de militkunpuŝiĝo inter religioj (civilizoj). 

scopo: celo; avere uno -: havi celon, celi; - della religione: celo de la religio; 

- della religione cristiana è quello di rendere l’uomo cosciente di essere 

figlio adottivo di Dio ed erede di Cristo: la kristana religio agadas por ke 

la homo koresponde konsciu pri siaj fila adoptiĝo ĉe Dio kaj heredantiĝo rilate 

la kristajn bonaĵojn; senza -: sencelismo, senlaŭceligo, (a) sencela, sendirekta. 

Scoto: Skoto; scotismo: skotismo; scotista: skotano. 

scout: skolto; scoltismo: skoltismo; campo - dell’Ikue: Ikueana skolta tendaro; 

Madonna degli -: Madono de la skoltoj. 

Scozia: Skotlando; Chiesa protestante di -: Skota Eklezio. 

scranno: doktora brakseĝo; sedere a -: pontifik(um)i, afekti solenecon; - del 

coro: ĥoreja sedilo. 

scriba: skribisto, skriboscienculo. 

scristianizzare: senkristanigi; scristianizzazione: senkristanigo. 

scrittura: (scritto) skribaĵo, (sacri testi) Sanktaj Skriboj; - originale, di mano 

propria: aŭtografo; - automatica, aŭtomata skribado, memskribado; la - 

automatica è ritenuta un fenomeno naturale: memskribado kalkuleblas natura 

psikfenomeno; - continuata (senza interspazi e interpunzione): kontinua 

(seninterspaca) skribo; bella -: belskribado; conoscere la -: koni la Skribojn; 

falso in -: skribfalsado, skribfalsaĵo. 

scritturale: (a) skriba, (s) skribisto, (da sacra scrittura) sanktaskriba; ma- 


noscritto -: sanktaskriba manuskripto, mane skribita skripturaĵo; interpretazione 

-: interpretado de la Sankta Skribo. 

scrupolo: skrupulo; - motivato, immotivato: pravigita, nepravigita skrupulo; 

cadere negli scrupoli: skrupuliĝi; senza scrupoli: (a) senskrupula, senmorala. 

scrupolosità: (stato di dubbio di coscienza) skrupulemo, maltrankvileco pro 

konscienca dubo, (attenzione) zorgemo. 

scrupoloso: skrupula; essere scrupoloso: skrupuli; (atento, diligente) zorgema, 

skrupula; coscienza scrupolosa: skrupula konscienco. 

scrutare: atente rigardi, funde esplori; scrutate le Scritture: atente rigardi la 

Sanktajn Skribojn. 

scrutinio: skrutinio; scrutinatore: skrutinianto. 

scuola indirizzo filosofico, artistico e simili: skolo; - neutra: nekonfesia lernejo; 

- mista: gea, geknaba lernejo; - pubblica, statale e non statale, paritaria: 

publika, ŝtata kaj neŝtata, egalrajta lernejo; fratelli delle Scuole Cristiane: 

fratoj de la Kristanaj Lernejoj; - critica (gli scrittori delle fonti cristiane 

si sarebbero ingannati in buona fede), - mitica (gli scrittori delle fonti cristiane 

avrebbero compiuto una inconscia mitizzazione), - tradizionale (gli 

scrittori né si ingannarono né mitizzarono): kritika, mita, tradicia skolo. 

scusante: ekskuzo, senkulpigo; (mor) cause scusanti: ekskuzaj kaŭzoj; non 

avere scusanti: ne havi senkulpigojn. 

sd 

sdegnare: malŝati, malaprezi, rifuzi, (indignare) indignigi; - gli onori: rifuzi 

la honorojn; non - gli onori può essere un dovere: ne rifuzi la honorojn povas 

esti devo. 

sdegnarsi: ekindigni, koleriĝi; - contro qualcuno: indigni kontraŭ iu; sdegnato: 

indignoplena, (nauseato) naŭzita. 

sdegno: (indignazione) indigno; - giusto: prava indigno; - virtù cristana: indigno 

kristana virto; gesto di -: indignoplena gesto; lo - in Dio è antropomorfismo: 

indigno en Dio estas antropomorfismo; lo - di Gesù contro i peccatori 

(lc 18,7-8): indigno de Jesuo kontraŭ la pekuloj; (disprezzo): malŝato. 

sdilinquimento: sven(afekt)o, (fig) amosveno, langvorafekto; - da estasi: 

ekstaza langvorafekto. 

sdrogarsi: eldrogiĝi, eltoksiĝi; sdrogato: eldroniĝinto; sdrogato da una falsa 

ideologia: eldroniĝinta el trompa ideologio. 

se 

Sebastiano (np): Sebastiano. 

secchiello dell’acqua santa: sanktakvujo. 

secolare: (mondano) monda, monduma; (civile): civila, civilulo; clero -: 


dioceza pastraro; laico: laika, neklerika; tempo: jarcenta; più che -: pli-oljarcenta. 

secolarismo: tendenza ad annullare le realtà religiose: sekularismo, kontraŭreligiismo. 

secolarizzare: sekularigi, sekularizi, laikigi; secolarizzarsi: sekulariĝi, sekulariziĝi, 

forlasi la transcendan sencon de la religioj; assumere 

comportamenti mondani: sekularumi, mondumiĝi; tendenza a confinare la 

religione nel privato: emo igi religion nura privata afero. 

secolarizzazione scomparsa del sacro: sekularigo (sekularizigo), sekularismo; 

(contrasto alla religione): laikismo, malnovlaikismo; i dotti dibattono se 

la - distruggerà la religiosità o soltanto ne modificherà le qualità: scienculoj 

pridiskutas ĉu sekularigo malaperigos religiecon aŭ nur ĝi modifos ĝiajn karakterizojn; 

secolarizzare la religione: sekularigi religion, senigi religion je 

sia transcenda aludo 

secolo: (periodo di cento anni) jarcento, centjaro; nei secoli dei secoli: en 

ĉiuj jarcentoj; con il passare dei secoli: kun la paso de jarcentoj; mentalità 

dell’altro -: pensmaniero de la pasinta jarcento; (mondo): mondo; egli al secolo 

si chiamava…: laŭ la mondo li nomiĝis…, sekulare; abbandonare il -: 

eniri religiulan staton, momaĥ(in)iĝi; le vanità del -: la mundumaj vantaĵoj; 

secolarità (mondanità): sekulareco, mondumeco; nel secolo…: en la epoko 

de; figlio del suo -: filo de sia jarcento. 

Secondo (np): Sekundo. 

secondo: laŭ; - me: laŭ mi; Gesù non dice mai secondo me: Jesuo, neniam 

diras “laŭ mi”; - la fede: parolate en kredo (laŭkrede). 

secondo fine: kaŝita intenco. 

sede: sidejo; Sede Apostolica: Apostola (Sankta) Seĝo, Apostola (Sankta) 

Sidejo; - vacante: vakanta seĝo, interregado; - piena: nevakanta (kunreĝa) seĝo. 

sedia: seĝo; - episcopale: episkopa katedro, trono; sediario (portatore della 

- gestatoria): seĝoportisto; sedili dei ministri dell’altare: pastraj sidfakoj. 

sedimentazione: sedimentiĝo; - letteraria nei testi biblici: literatura sedimentiĝo 

(historia tavoliĝo) en la bibliaj tekstoj. 

sedurre: delogi, tenti, pekigi, forlogi. 

seduta: kunsido, seanco; - spiritica: spiritista seanco; nelle sedute spiritiche 

(spiritistiche) si crede di evocare i defunti mentre, quando non accadono 

inganni o anche autoinganni, si comunica con realtà preternaturali non a- 


miche dell’uomo: en spiritistaj seancoj oni kredas kaj kredigas elvoki kaj aŭdi 

mortintojn dum, kiam ne okazas trompoj aŭ trompiĝoj, oni komunikas kun 

preternaturaj estaĵoj ne amikaj al homo. 

seduttore: deloganto, deloginto; quel -: tiu trompanto (laŭ Mateo 27,63). 

segnalibro: paĝosigno. 

Segnatura Apostolica: Apostola Signaturo. 

segno: signo, rekonilo, (fig) mirindaĵo, miraklaĵo; - sensibile ed efficace: 

sensa kaj efika signo; Maestro, vorremmo vedere da te un -: Majstro, ni deziras 

vidi signon de vi (Mateo); - di croce: krucsigno; segnarsi: sin krucsigni. 

segno sensibile della grazia: ekstera graco-signo. 

segreta: (lit) silentaj preĝoj de la meso. 

segreteria di stato del Vaticano: vatikana ŝtatsekretariejo; segretario di 

stato vaticano: papa (kardinala) ŝtatsekretario; segretario dei memoriali: referendario 

de ŝtatestraj peticioj; segretariato, luogo: sekretariejo; ufficio: sekretariato. 

segreto: sekreto, sekretaĵo; - d’ufficio: ofica sekreto; - commesso: (dir) interkonsenta 

sekreto; - naturale: sekreto el natura juro; - epistolare: letersekreto; 

- confessionale: konfesa sekreto; - di stato: ètata sekreto; (a): sekreta, 

(nascosto) kaŝa, kripta; ligio al -: sekretema; cameriere, cappellano -: intima, 

doma ĉambristo, kapelano; e il Padre tuo che vede nel segreto…: kaj via Patro 

kiu vidas en la sekreto… (Mt 6,4); segreti di Fatima: sekretoj de Fatima; 

segretezza: sekreteco; aria di segretezza: sekretumo; togliere il -: malsekretigi, 

(nei riti misterici) inici. 

seguace: sekvanto, …ano, ekz. krist…ano. 

seguimi!: sekvu min! (Luko 5,27). 

seguito corteo: sekvantaro; di articolo: daŭrigo el. 

seicentosessantasei, 666, il - (numero della bestia - v. Ap 13,18 - molto 

probabilmente indicante, in valore numerico delle lettere ebraiche che lo 

compongono, Nerone Cesare o altro Cesare, allora persecutori dei cristiani. 

Alcuni preferiscono identificare la bestia con Satana): 666 sescentsesdeksesulo, 

sessessesulo (kelkloke 616: sescentdeksesulo). 

selezione: elektado, selektado; - naturale: natura selektado; - eugenetica degli 

embrioni (prima della trasposizione nell’utero): eŭgenika selektado (de la 

embrioj por ne enplanti la malsanajn - leĝe malpermesite al la profitantoj de 

leĝe asistata fekundigo, en Italio. 2004). 

Sem: Semo; semita: (s) semido, (a) semida; lingue semite: semidaj lingvoj. 


semantica: semantica; strategia - (a volte per nascondere il vero senso di 

alcune parole): semantika strategio (por ŝanĝi la vortsignifon). 

semi: duon, duone (semi-serio: duonserioza). 

semidio mitico eroe assunto al rango divino: duondio. 

seminare: semi; seminatore: semanto; uscì il seminatore: eliris la semanto. 

seminario ecclesiastico: pastriga, porpastra seminario; seminario maggiore, 

minore: maĵora, minora seminario; seminarista: seminariano. 

semiotica: semiotiko (moderna scienco priesploranta la komunikajn signojn 

(signalojn) kaj, kutime, emas limigi al la scienciĝo de la signifo nur el la 

interrilatoj de la elementoj tekstinternaj). 

semipelagiano: duonpelaĝano. 

semita: semida. 

semitico: semida; lingua semitica: semida lingvo. 

semplice: simpla; di carattere: (a) simplanima, (s) simplanimulo; semplicista: 

(a) naivsimpla, (s) (tro)simplemulo, simplulo; i semplici evangelici: la evangeliaj 

senmaliculoj; semplicità: simpleco, (ingenuità) naiveco; semplicismo: 

simplemo. 

seniori: (SS) la plej aĝuloj. 

sensazionale: (impressionante): sensacia; cercare il - nella religione: serĉi 

sensaciaĵojn el religio; (che interessa i sensi): sensaca, sensaĵa; sensazione: 

sensaco; sensazioni soprannaturali: ekstersensaj sensacoj (pseŭdreligiaj psikfenomenoj). 

sensi biblici: la sencoj en la biblio; i - sono molteplici (spirituale, pieno, 

allegorico, tipologico, morale, anagogico…): la bibliaj sencoj estas diversaj 

(spirita, plena, alegoria, tipologia, morala, anagogia…). 

sensibilità tenerezza: sentemo, delikateco, molkoreco; - dei sensi: sensiveco; 

degli strumenti: sentiveco. 

senso: senso (sensoj: vidado, aŭdado, flarado, gustumado kaj tuŝado); sensibile: 

(di organo) sensiva, (di apparecchio) sentiva, (che eccita o accarezza) 

sensalloga, plezurveka; sensi esterni, sensi spirituali: korpaj kaj spiritaj sensoj; 

percepire con i sensi: sensi; piacere dei sensi: volupto, sensplezuro; l’incarnazione 

nobilita i sensi umani: enkarniĝo nobligas la homajn sensojn; privato 

dei sensi: senkonscia; andar fuori dei sensi: senkonsciiĝi; buon -: sana 

prudento; aver buon -: esti saĝa; uomo di buon -: prudenta homo; sensoriale: 

sensa; (significato): senco, signifo; frase a doppio -: dusenca frazo; - 

proprio, figurato: propra, figura senco; ai sensi della legge canonica: laŭ 


(konforme al) la kanona leĝo. 

senso della vita domanda sul -: demando pri la senso de la vivo v. domanda. 

senso di colpa: kulposento; il - può accompagnare il pentimento, ma non 

costituisce il pentimento cristiano: kulposento povas kunekzisti kun pento, 

sed ne estas kristana pento. 

senso morale: moralsento, sento pri moralo; il - è presente solo nell’uomo: 

la sento pri moralo apartenas nur al la homa konscienco. 

sensuale: sensa, sensplezura, sensema, ĝuama, voluptema. 

sensualità: sensamo, volupteco; sensualismo: sensualismo, voluptamo, voluptemo, 

sensismo. 

sensus fidei fidelium (lat): kredkonscio de la fidelularo. 

sentenza declaratoria, condannatoria: deklara, kondamna verdikto; - latae 

sententiae (lat): per deklarita verdikto; - ferendae sententiae (lat): per deklarenda 

verdikto. 

Sentenze: (SS) Sentencoj, Koheleto. 

sentiero: vojo, pado; i sentieri per Santiago di Compostella: la pilgrimaj 

irejoj al Kompostela sanktejo. 

sentimentalismo: sentimentaleco, sentimentalismo, (concreto) sentimentalaĵo; 

la religiosità rifugge dal -: religieco ne ŝatas sentimentalecon; sentimentalmente: 

sentimentale. 

sentimento sensibilità: sento; emozione: sentimento; aspirazione: sento, aspiro; 

propensione: simpatio; abbandonarsi ai sentimenti: sin allasi al la sentoj; 

avere gli stessi sentimenti che furono in Gesù Cristo: havi la samajn sentojn 

kiuj estis en Kristo Jesuo (Rom 15; Kol 2); l’importanza dei sentimenti: 

la graveco de la sentoj; - religioso: religia sentado; fare del - la giustificazione 

della religione: igi la sentadon fundamento de la religio; il cristianesimo 

insegna ad apprezzare e disciplinare i sentimenti ma non si appoggia 

su essi: kristanismo instruas ŝati kaj regi la sentan sferon, sed ne sin apogas 

sur ĝin. 

sentina: sentino, bilĝo; una - di vizi: nesto de malvirtoj. 

sentire: senti; ascoltare: senti, aŭdi; - la messa: ĉeesti la meson; sentirsi: 

sin senti; sentirsi in buona coscienza: sin senti en paco kun sia konscienco. 

senza Dio: (s) sendiulo, (a) sendia; i senza Dio: sendiularo (sendiismo); - e 

libero pensatore non coincidono: sendiulo kaj liberpensulo ne samas. 

senza scrupolo (eufemismo per “senza moralità”): senmoralece. 

separatezza: diseco, aparteco; - delle culture (marciano in parallelo): apat- 


iĝo de la kulturoj (ili marŝas paralele); - della cultura cattolica: marĝenigo 

(apartiĝo) de la katolika kulturo. 

separati fratelli -: disiĝintaj, apartiĝintaj fratoj (= la eklezioj ne katolikaj); 

coniugi -: separataj geedzoj; fratelli maggiori -: unuenaskitaj fratoj (= hebrea 

popolo). 

separazione di coniugi: separo, disiĝo; - tra stato e chiesa: apartigo inter 

ŝtato kaj eklezio; - pacifica, violenta: paca, malpaca apartigo (disiĝo). 

sepolcro: tombo, ĉerkujo, sepultejo; Santo -: Sankta Tombo; santo - del Giovedì 

Santo: la sankta tabernaklo, la Sankta Eŭkaristia Deponejo; sepolcreto: 

tombaro. 

sepoltura inumazione: enterigo, sepultado, entombigo; tomba: sepultejo; 

dare -: sepulti. 

seppellire: entombigi, enterigi; lascia che i morti seppelliscano i morti: lasu 

ke mortintoj enterigu siajn mortintojn (Lk 9,60) 

sequela: (al seguito) sekvado, (i seguaci) sekvantaro; la - di san Francesco: 

la sekvado de sankta Francisko; (serie): vico, sinsekvo. 

sequenza cantico nella messa: sekvenco, kantiko. 

sera: vespero; preghiere della sera: vesperpreĝoj. 

serafico: serafa; ardore -: serafa ardo; tutto - in ardore (s. Francesco. Paradiso 

XI): tute serafa en ardeco. 

Serafino, -a (np): Serafeno, Serafena; (nella gerarchia angelica) serafo. 

serenità: sereneco; la serenità non sempre è indice di innocenza: sereneco 

ne ĉiam estas frukto de senkulpeco; - da buona coscienza, - da indifferenza: 

sereneco el bona konscienco, sereneco el indiferento; sereno: serena. 

Sergio (np): Sergo, Serĝjo. 

Sermig Servizio Missionario Giovanile: Sermig, misia servo de gejunuloj. 

sermoncino: okaza paroladeto, prediketo, (fig) riproĉadmono. 

sermone: prediko, religia parolado; (fig) tenere un - a qualcuno: fari predikon, 

riproĉi. 

Sermone della Montagna: la beatecoj, la surmonta parolado (laŭ Mateo), 

la surebena parolado (laŭ Luko); - magna carta del cristianesimo: surmonta 

parolaro granda ĉarto de kristanismo. 

serpente: serpento; il - simbolo biblico del tentatore: serpento biblia simbolo 

de la tentanto; (fig) ipocrita, perfido: serpento, perfidulo. 

Serse (np): Kserkso. 

serva: servantino, sklavino; ecco la - del Signore: jen la sklavino de la E- 


ternulo; serve di Gesù: (rel) servantinoj de Jesuo. 

Servazio (np): Servaco. 

servile: servit(ec)a, servila, sklaveca; giorno -: labortago; neferitago; opera 

-: sklava laboro, manlaboro. 

servilità: troservemo, servileco, sklava submetiĝo. 

servizio: servo; - divino: diservo, meso; - divino con assistenti: meso asistata; 

servire: servi, servadi; (di sacerdote): pastri; essere di servizio: deĵori; - 

civile: civila servo; - volontario civile: volontula civila servo. 

Servo di Dio persona vissuta e morta santamente e, come tale, riconosciuta 

dal vescovo locale: Diservanto; servo dei servi di Dio: servisto de la 

servistoj de Dio (la papo); persona pia: piulo; servitore della messa: akolito, 

messervanto. 

servo di Maria, servita: (rel) servisto de Maria. 

sessagesima: iama tria antaŭkaresma dimanĉo, seksagesimo. 

sessione: sesio. 

sessismo tendenza a discriminare un sesso rispetto all’altro: seksismo; - 

maschile: virseksa seksismo; - ecclesiastico: eklezia (klerika) seksismo; - apparente: 

ŝajna seksismo (de la katolika eklezio); sessista: (a) seksisma, (s) 

seksisto; atmosfera sessista maschile: virseksisma etoso. 

sesso: sekso; uso del -: seksado; mania, fobia del -: seksomanio, seksofobio; 

sessuale: seksa; rapporto sessuale: seksa interrilato; educazione sessuale: 

seksklerigo; discutere sul - degli angeli: diskuti pri la sekso de la anĝeloj 

(= diskuti pri stultaĵoj). 

sessualità: sekseco (samseksema, aliseksema); - (distinzione dei sessi) imposta 

dalla cultura e non dalla natura (teoria respinta dalla cultura cattolica): 

sekseco altrudita de kulturo, ne de naturo; il supposto diritto di scegliere 

la propria - (maschile, femminile, omosessuale): la supozita rajto elekti 

sian seksecon (viran aŭ virinan aŭ samsekseman). 

sessualizzare: seksecigi; - il linguaggio, i gesti: seksecigi la lingvaĵon, la 

gestojn. 

sesta: sesa; ora canonica: seksto. 

Sesto (np): Seksto; sesto (ordinale): sesa; peccare contro il sesto: peki kontraŭ 

la sesa ordono. 

setta (sètta): sekto; - segreta: sekreta sekto; - cristiana (con questo termine 

le lettere degli Apostoli designano con biasimo le conventicole entro le comunità 

cristiane): kristana sekto, ideologie fermita religia grupo, aro da per- 


sonoj kun la sama apartiganta kredo; i caratteri della - (difficile definirli: separazione 

astiosa, apriorismo illogico ecc.): la karakterizoj de sekto; il fascino 

della -: fascino de la sekto; settario: (a) sektema, sekt(ec)a, (s) sektano, 

sekteculo, sektismano; settarismo: sektismo, sektemo. 

Settanta, la - traduzione della bibbia dall’ebraico-aramaico al greco: la 

Septuaginto, la biblio de la sepdek tradukistoj; settanta volte sette: sepdekoble 

sep. 

sette: sep; il numero - nella bibbia indica pregnanza, bellezza, totalità: la 

numero sep en la Biblio aludas kompletecon, belon, totalecon; i - sigilli dell’Apocalisse: 

la sep apokalipsaj sigeloj; i - sacramenti: la sep sakramentoj; i - 

vizi capitali: la sep ĉefmalvirtoj (ĉefpekoj); fino a settanta volte -: ĝis sepdekoble 

sepfojoj; settimo: sepa; il settimo sigillo: la sepa sigelo; innalzare 

fino al settimo cielo: gloraltigi ĝis la sepa ĉielo; le - opere di misericodia corporale: 

la sep korpaj verkoj de la mizerikordo (doni manĝi al malsatantoj, 

doni trinki al la soifantoj, vesti senvestitojn, akcepti fremdulojn, viziti malsanulojn, 

viziti malliberulojn, entombigi mortintojn); le - opre di misericordia 

spiritulale: la sep spiritaj verkoj de la mizerikordo (instrui nesciantojn, konsili 

dubantojn, konsoli plorantojn, korekti pekulojn, toleri malagrablulojn, 

pardoni ofendintojn, preĝi por vivantoj kaj mortintoj). 

settimana: semajno; - santa: sankta (granda) semajno; - Sociale dei cattolici 

italiani: Sociala Semajno de la italaj katolikoj; - per l’unità delle chiese 

cristiane: semajmo por la unueco de la kristanaj eklezioj. 

settuagesima: iama kvara antaŭkaresma dimanĉo, septuagesimo. 

sf 

sfera: sfero. - d’azione missionaria: agadsfero de la misiejo. 

sfida: defio; - del male: la defio de la malbono; le sfide culturali e storiche: 

la defioj de la kulturo, de la historio; sfidare: defii, provoki; sfidare Dio: defii 

(spiti) Dion; sfidare a duello: defii pri duelo; (affrontare): spiti, maltimi, defii; 

sfidare la morte: maltimi la morton; sfidante: defianto. 

sfortunato: (s) malbonŝanculo, (a) malbonŝanca; senza opportunità: senŝanculo; 

lo - è benedetto da Dio come il fortunato: malbonŝanculo estas dibenata 

samekiel bonŝanculo. 

sforzarsi: peni, klopodi, strebi, streĉi; - per motivi morali: peni pro moralaj 

kaŭzoj; sforzo: streĉo, peno. 

sfratato, -a: (s) eksmonak(in)o, (a) senfrokiĝinta. 

sfrattato: eldomigito. 

sfrondare: maldensigi, (fig) senbalastigi; - le leggende dalla vita dei santi: 


liberigi el legendoj (fantaziaĵoj) la sanktularan agiografion. 

sfruttamento: ekspluatado; - della prostituzione: putinekspluatado, ekspluatado 

de la prostituiĝo; - dei lavoratori: ekspluatado de la laboristoj; la tradizione 

cristiana annovera tra i peccati che gridano vendetta presso Dio anche 

lo - del lavoro umano e diniego della giusta mercede: la kristana tradicio alkalkulas 

inter la pekoj kriantaj al venĝo antaŭ Dio la forprenon de la justa salajro 

de la laboristoj; - della religione: ekspluatado de la religio. 

sfruttare: ekspluati, misuri. 

sfumatura: nuanco; uomini di tutte le sfumature del credo: personoj kun 

ĉiaj krednuancoj. 

sg 

sgranare: elpuŝigi (pizojn); (fig) - il rosario, le litanie: (tra)preĝi la rozarion, 

la litaniojn. 

sh 

shalom (parola dai molti beneaugurali significati): salom, shalom, saluton, 

pacon. 

sharia sistema religioso-civile che trae origine da un’unica autorità, 

quella della legge islamica: ŝario, civila-religia islama leĝo. 

sheol, sceol (nella mitologia dell’antico testamento): (spesso) tombo, morto, 

ŝeolo; (a volte) luogo del soggiorno dei defunti, esistente nelle profondità 

della terra: ŝeolo, lando de tenebro kaj morto, infero, hadeso, subtera animejo 

por forpasintoj. 

Shintoismo buddismo giapponese: Sintoismo. 

shoah olocausto: ŝoaho, shohao (ofero pro la pekoj); - (fig) sterminio degli 

ebrei: ŝoaho; la - ha inghiottito anche ebrei cristiani: ŝoaho englutis ankaŭ kristanajn 

hebreojn. 

si 

sì: jes; dire -: jesi; non fu sì e no, in lui (= in Gesù) c’è stato solo il sì: ne estis 

Jes kaj Ne, en li nur Jes estiĝis (2 kor 1,19); - perentorio, retorico, cordiale: 

jes senreplika, retorika, kora. 

Sibilla: Sibilo; sibillino: enigma, sibila; Sibillini (libri, scritti o riscritti anche 

da ebrei e cristiani, attribuiti furbescamente alla - di Cuma): Sibilaj libroj 

(diversmaniere verkitaj aŭ reverkitaj ankaŭ de hebreoj kaj kristanoj kaj 

ruze atribuitaj al la Sibillo de Kuma). 

sicurezza: (tranquillità) sekureco, sendanĝereco, (di sé) memfido, konfido 

je si, memcerteco, (d’animo) animfortikeco, sentimeco, kuraĝo; ispirare -: naski 

konfidon; - sociale: sociala sekureco; allargare, stringere l’ambito della - 

sociale: pliigi, malpliigi la socialajn sekurecojn; dotare la chiesa di sistema 


di -: provizi preĝejon per sekurigilo. 

sicuro: (senza timore) sekura, (senza pericoli) sendanĝera, (fidato) fidinda; 

- nella fede: solida en la kredo; credente -: fidinda fidelulo. 

Sidone: Cidono. 

siero della verità: vermalkaŝa serumo. 

sigillo: sigelo, (strumento per sigillare) sigelilo; - sacramentale: konfessigelo; 

- del Pescatore: sigelilo de la Fiŝkaptisto; i sigilli dell’Apocalisse: la apokalipsaj 

sigeloj. 

signora: sinjorino; Nostra - della Speranza: Nia Sinjorino de la Espero; signorile: 

sinjoreca; signorina: fraŭlino. 

signore: sinjoro; il Signore Dio: Nia Sinjoro; Nostro - Gesù Cristo: Nia Sinjoro 

Jesuo Kristo; io sono il - Dio tuo: mi estas la Sinjoro Dio via; il signore 

degli anelli: la mastro de l’ringoj. 

Sikhismo: Siĥiismo (hinda religia sinkretaĵo de islamismo kaj induismo); 

sikh: siĥo, membro de siĥismo. 

Sila (np): Silo, Silaso. 

silenzio: silento; - liturgico: liturgia silento, silenta paŭzo dum liturgia servo; 

il - concilia la meditazione: silento kongruas kun medito; il - di Dio di 

fronte alle catastrofi: la silento de Dio okaze de grandaj ruiniĝoj; - di Dio o 

distrazione dell’uomo?: ĉu sielnto de Dio aŭ malatento de la homo?; suonare 

il -: ludi la silentosignalon. 

sillabo: indekso, listo; - (st.e) di Pio IX (Syllabus): Silabuso. 

Silvano, -a (np): Silvano, Silvana. 

silvestrini ramo dei benedettini: (rel) silvestranoj. 

Silvestro (np): Silvestro; Ordine di S. Silvestro: Sankta Silvestro Ordeno 

(rangoj: kavaliro, komandoro, medala komandoro, grandkruca kavaliro). 

Silvio, -a (np): Silvio, Silvia (Silvjo, Silvja). 

simboleggiare: simboli; il bianco simboleggia l’innocenza: blanko simbolas 

senkulpecon; simbolizzare (attribuire simboli): simboligi; i cristiani attribuiscono 

al rosso il simbolo del martirio: kristanoj simboligis martiriĝon per 

ruĝo. 

simbolismo: simbolismo; il - cristiano fa intravedere la realtà divina: la 

kristana simbolismo aludas kaj konigas ion de la dia objekto; - positivista, 

modernista (si conosce solo il simbolo ma niente della realtà divina), cabalico 

(di pura fantasia): pozitivisma kaj modernisma (= la simbolo konigas 

nur sin mem, nenion pri Dio), kabala (= frukto de inventema fantazio) konce- 


pto pri simbolismo 

simbolo: simbolo; - apostolico, - della fede: apostola simbolo, apostola kredkonfeso, 

resumo de kristanaj dogmoj; simboli eucaristici, matematici: eŭkaristiaj, 

matematikaj simboloj; simboli della passione: pasiona simbolaro; (distintivo): 

simbolo, signo, emblemo; simbolico: simbola; simbologia: simboliko. 

simbolo satanico: satanista (satana) simbolo (signo); simboli satanici (tatuaggi, 

cranio, croce capovolta, 666, rosa tatuata sul polso, stretta di mano 

particolare, immagine della rosa rossa…): satanistaj (satanaj) simboloj (tatuaĵoj, 

kranio, emblemoj, renversa kruco, 666, tatuata rozo sur pojno, specifa 

manpremo, bildo de ruĝa rozo…). 

Simeone (np): Simeono. 

similitudine: komparo; i vangeli sono ricchi di similitudini: riĉas je komparoj 

la evangelioj. 

Simone (np): Simono. 

Simone mago (immaginò di poter comperare lo Spirito Santo per aumentare 

il suo potere magico): Simono sorĉisto (Agoj). 

simonia traffico di cose spirituali con valori materiali: simonio; far -: simoni(um)i; 

simoniaco: (a) simonia, (s) simoniulo; beni simoniaci: simoni(deven)aj 

posedaĵoj. 

simposio: simpozio, diskutforumo; - di teologia: simpozio pri teologio. 

simulacro: statuo, bildo, figur(aĵ)o; parvenza: ŝajno, ŝajnigaĵo; dell’antica 

chiesa non resta che un -: de la antikva preĝejo restas nur ŝajno. 

simulare: simuli, ŝajnigi; - pietà, interesse religioso: simuli piecon, intereson 

pri religio; simulatore: simulanto. 

sinagoga: sinagogo; capo della -: sinagogestro; - comunità (popolo israelitico): 

judaro. 

Sinai: Sinajo; codice sinaitico: sinaja kodekso. 

sinassi letture liturgiche: kolekto de liturgilegaĵoj; sinassario: orientrita preĝlibro; 

adunanza di fedeli: komunio, komuniumo, eŭkaristia kunveno. 

sincerità: sincereco, malkaŝeco. 

sincero: sincera; sincerare: certigi; sincerarsi: certiĝi (pri io). 

sincretismo fusione: sinkretismo; - religioso: religia sinkretismo, miksaĵo 

de religioj; tutte le religioni sono frutto di -: ĉiuj religioj estas sinkretaĵoj; il - 

fa tutte le religioni uguali: laŭ sinkretismo ĉiuj religioj samvaloras; il - va 

escluso nell’azione ecumenica cattolica: en katolika ekumena agado oni forigu 

sinkretismon; sincretista: sinkretisto; sincretistico: sinkretisma. 


sindacato: sindikato; - bianco: sindikato de katolikoj; sindacalista: sindikatisto; 

sindacalista, sacerdote del lavoro (papa Giovanni Paolo II): sindikatisto 

rolu sacerdoto de la laborstato. 

sindaco: urbestro; amministratore di convento: ekonomo, sindiko. 

sindone: mortotuko, tombotuko; origine naturale o soprannaturale delle 

figure sulla - di Torino: origino natura aŭ supernatura (laŭ la katolika eklezio, 

temas pri libera diskuto inter fakuloj pri scienco/teologio/Historio) de la bildoj 

de la Torina mortotuko; significato religioso della -: religia signifo de la 

mortotuko (signo, eble dokumento, de la pasiono de Kristo). 

sindonologo: esploristo pri la mortotuko, pri la Torina mortotuko fakulo. 

sinedrio: sinedrio. 

sine qua non condizione - (lat): nepra kondiĉo. 

sinistra: (mano) maldekstra, liva; non sappia la tua - quello che fa la tua 

destra (quando fai l’elemosina): ne lasu vian maldekstran manon scii kion 

faras via destra (Mt 6,2); nell’immaginario evangelico i reprobi si collocano 

alla - di Cristo e di lì scendono all’inferno: en la evangelia imagaro la repuŝitaro 

lokiĝas ĉe la Krista maldekstro kaj de tie enfalas en la inferon. 

sinodo: sinodo; - generale, provinciale: ĝenerala, provinca sinodo; sinodale: 

sinoda; età sinodale: laŭkanona aĝo. 

sinossi: sinoptiko; (s) sinottico: sinoptiko; tavola sinottica: sinoptika tabelo; 

i tre sinottici: la tri sinoptikaj evangelioj (Mateo, Marko, Luko). 

Sion: Cion. 

sionismo movimento ebraico con lo scopo di ottenere la costituzione in Palestina 

di una sede nazionale ebraica: cionismo; sionista: cionisto; antisionista: 

kontraŭcionisto; antisionismo e antiebraismo e antisemitismo a torto 

vengono identificati: neprave kunfandiĝas kontraŭcionismo kaj antihebreismo 

kaj antisemitismo. 

lSiracide, Ecclesiastico: (SS) Sirakido. 

Siro (np): Siro; siriaco: siria; rito siromalancarico: sirio-malankara rito; 

siromalabarico: sirio-malabara rito. 

Sisto (np): Siksto; cappella sistina: siksta kapelo. 

sito: oko, (geografico) sito; (internet) situo, web, hejmpaĝo, TTT-paĝaro; 

siti cattolici: katolikaj retsituoj, ekzemple (2004): siticattolici.it e santiebeati.it 

sl 

slancio fervore: vivimpeto, fervoro, elano. 

sm 

smadonnare: blasfemi (kontraŭ Dio kaj la Madono). 


smitizzare liberare i libri biblici dagli involucri del linguaggio e dei concetti 

mitici serviti per esprimere il messaggio rivelato: senmitigi, elmitigi la 

sanktajn librojn el esprimoj kaj konceptoj utiligitaj por rakonti la dian revelacion; 

- il linguaggio dei vangeli (secondo R. Bultman): liberigi la evangeliojn 

el la mitaj lingvaĵaj envolviloj; - il Risorgimento: senmitigi la Releviĝon; 

smitizzazione: senmitigo; smitizzazione secondo la critica cattolica, 

secondo la critica storicistica: senmitigo laŭ katolikaj prihistoriaj skoloj, laŭ 

historiisma kritiko. 

smodato: malsobra, malmodera. 

sn 

snobbare: snobi; - la religione: snobe neglekti religion, snobi religion. 

so 

sobrio: sobra; sobrietà: sobreco. 

soccorrere: helpi, helpe alkuri; - i bisognosi come fece Gesù: helpi bezonulojn 

imite de Jesuo; soccorrevole: helpema. 

Soccorritrice, Maria -: Helpantino Maria. 

soccorso: helpo; Madonna del -: Madono de la Helpo; (med): sukuro, helpo; 

pronto -: sukuro, unua helpo; (sovvenzione): monhelpo. 

sociale: (vita in comune) socia, (raporti economici) sociala, (associazione) 

asocia; impegnato nel -: engaĝiĝanta en socialaj servoj. 

società in generale: socio; - ecclesiastica: eklezia socio; oggi la - è multietnica, 

multireligiosa, multilinguistica, multiculturale: la hodiaŭa socio estas 

pluretnika, plurreligia, plurlingva, plurkultura; associazione: societo. 

società dell’immagine: socio de bildo; oggi viviamo oltre la -: hodiaŭ ni travivas 

trans la bildo-socio (socio de bildo); quale religiosità emerge nella -?: 

kiu religio aperas en la bildo-socio? 

società del “tutto in mostra”: socio de “ĉio deviga parademo”; quale religiosità 

appare nella -?: kia religiemo elstariĝas en la socio de la “obstina parademo 

(montriĝo)”? 

Società di Gesù: (rel) Societo de Jesuo; religioso della -: jezuito. 

società religiosa comunità: religia asocio; società religiosa senza voti: senvota 

religia komunumo. 

Socino: Socinio, Socino; sociniano: socinia, socina; socinismo (eresia antidogmatica 

e in particolare antitrinitaria): socini(an)iismo, socinismo. 

sociologia: sociologio; - della chiesa, dei credenti: sociologio pri eklezio 

(eklezisociologio), pri kredantoj; sociologo: sociologo. 

sociologismo (secondo cui ogni attività umana sarebbe determinata da circostanze 

sociali): sociologiismo; sociologista: sociologiisto; trattare gli a- 


spetti trascendenti della chiesa sociologisticamente: trakti sociologiisme la 

transcendajn trajtojn de la eklezio. 

Socrate: Sokrato. 

sodalizio: religia asocio. 

soddisfatorio: reboniga, kompensa; atto - (riparazione, soddisfazione): satisfakcio, 

kompenso. 

soddisfazione: (soddisfacimento) kontentigo, (riparazione) riparo, rebonigo, 

(compiacimento) kontenteco; - sacramentale: sakramenta pentofaro; con 

- di tutti: kun ĉies kontento. 

sodomia rapporti sessuali per via anale: sodomio, sodomismo (sodomismo); 

la sodomia fu sempre riprovata sia dalla tradizione biblica che da 

quella ecclesiastica: sodomio estis ĉiam malaprobita ĉe la tradicio jen biblia 

jen kristana. 

sodomita: sodomiano, sodomianto; sodomitico: sodomia; rapporto sodomitico: 

sodomia rilato. 

sodomizzare: sodomii. 

sofferente: afliktita, suferanta, (s) suferanto, afliktito; essere - delle leggi 

ecclesiastiche: suferi pro (pri) la ekleziaj leĝoj; meditazione su Gesù -: meditado 

pri Jesuo suferanta; pregare per i sofferenti: preĝi por la suferantoj. 

sofferenza: sufer(ad)o; il cristiano lotta contro la sofferenza, ma, combattendola, 

si abbandona alla volontà salvifica di Dio: kristano kontraŭstaras 

suferon, sed ĝin batalas kaj samtempe akceptas sin forlasante al la sava dia 

volo. 

soffio: blovo; - della grazia: gracinspiro; - di vita: vivospiro, ekspiro; - al 

cuore: korbruo. 

soffitto a cassettoni: (arch) kasonplafono. 

soffocato: sufokita, subpremita; era proibito mangiare l’animale -: estis malpermesite 

manĝi el sufokato. 

soffrire: suferi; - per il bene e virtù altrui: suferi (diable envii) pro alies bonsorto 

kaj virtoj; far -: suferigi; - in continuità: trasuferi; - con pazienza: pacience 

elteni; - senza perché: suferi senkiale. 

Sofia città: Sofio; (np): Sofio. 

sofisma deduzione senza legame coerente con le premesse: sofismo; sofista: 

sofisto; sofistico: sofisma; sofisticare: sofistikumi. 

Sofonia: (SS) Sofonio. 

soggettivismo (tendenza a tenere poco conto della realtà): subjektivismo; - 


etico (esclude la norma oggettiva): etika subjektivismo; soggettivista (slegato 

dalla realtà): subjektiva, pasiema, malrealisma. 

soggettivo: subjektiva; ciò che esiste solo in funzione del soggetto: subjektivaĵo. 

soggolo delle suore: brustotolaĵo, ĉegorĝa tolaĵo. 

soglio: trono; assistente al -: tronasistanto. 

sognare: (nel sonno) sonĝi, (vagheggiare) revi, (immaginare) imagi, (riflettere) 

pripensi, mediti; nel vangelo di Matteo “sognano” Giuseppe e i Magi: 

laŭ la evangelio de Mateo “sonĝas” Jozefo kaj la Magoj. 

sogno: sonĝo; interpretazione dei sogni: sonĝinterpretarto, sonĝodivenado; 

il -, nella bibbia, a volte serve per introdurre teofanie, frutto di meditazione e 

di ispirazioni divine: sonĝo (eble ankaŭ duondormo) utilas, en la biblio, por 

prezenti teofaniojn, fruktojn de medito kaj diaj inspiroj. 

sola grazia: sola graco (latine: sola gratia. Moto de protestantoj, laŭ kiuj la 

justiĝo kaj saviĝo estas nuraj donacoj de Dio). 

sola scriptura sola scrittura (motto del protestantesimo, non solo delle origini, 

secondo cui l’unica fonte della rivelazione sono le Scritture): Sola Sankta 

Skribo; - fa sopravalutare la Scrittura: “Sola Skribo” emigas al supertaksado 

pri la sankta skribo 

sole: suno; frate -: frato suno; il premio “Frate Sole” (per architettura sacra): 

la premio “Frato Suno, Frate Sole”; Re Sole: Reĝo Suno; il - della libertà: 

la suno de la libero; il - spesso viene fatto simbolo di Dio: la sunon oni ofte 

igas simbolo de Dio. 

solenne: solena; solennità: soleno, unuaklasa festo; solennizzare: soleni, 

festi, celebri. 

solesmense: benediktano de Solesmes, solesmano; scuola - (gregoriana): 

solesma skolo. 

solidale: solidara, kunrespondeca; in solido (restituzione): solidara repago. 

solidarietà: solidareco, interdependeco; umana, istintiva, cristiana: instinkta, 

humana, kristana solidareco; - motivata dal cristianesimo: solidareco motivita 

de kristanismo. 

solidarismo dottrina sociale che si oppone all’individualismo e al collettivismo: 

solidarismo; il - delle encicliche sociali (conciliare le spinte individuali 

con i bisogni sociali): solidarismo de la socialaj enciklikoj (akordigi la 

individuan profitemon kun la komunumaj bezonoj). 

solidaristico: (secondo solidarismo) solidarisma, (secondo solidarietà) so- 


lidareca. 

solitario: soleca; vizio solitario: masturbo, onanismo. 

solitudine: soleco; (in mancanza di interlocutore) izoleco, separateco; - di 

Dio: soleco (izoleco) de Dio; le religioni etniche popolarono la - di Dio moltiplicando 

gli dei, il cristianesimo con la fede nelle tre divine persone, uguali 

e distinte: la etnaj religioj plenigis la dian solecon per multobligo de dioj, kristanoj 

per la tri diaj personoj egalaj kaj apartaj. 

sollecitazione: instigo al, urĝigo; sollecitante: tentanto. 

sollecitudine: zorgo. 

Sollicitudo Rei Socialis enciclica sociale di Giovanni Paolo II (1987, implicazioni 

morali della dottrina sociale naturale e cristiana): Zorgemo pri la 

Socialaj Aferoj. 

somaschi: (rel) somaskaj religiuloj. 

somatizzazione sintomi fisici provocati da disturbi psichici: somatigo; somatogamia 

(fecondazione attraverso cellule somatiche): somatogamio. 

somma: sumo; compendio: sumo, kompendio; - teologica-filosofica: filozofia-teologia 

sumo (latine summa); sommista: sumisto, (operatore in tribunale) 

tribunala notario; (matematica, denaro): sumo. 

sommo: (a) plejsupera, plejalta; - bene: plejbono, plejbonulo; - sacerdote: 

ĉefsacerdoto. 

sopportare: toleri, rezignacii; - il dolore: elteni suferon; sopportazione: toleremo, 

elteno. 

soppressione: forigo, ekstermo, forstreko, abolicio; - degli Ordini Religiosi: 

Ordenforigo, Ordenproskribo; - napoleonica, del Regno Sardo, del Regno 

d’Italia: Ordenforigo pro la leĝoj de la napoleona epoko, de la Sardinia Regno 

(1848), de la Itala Regno (1866). 

sopraffazione: superfortado, perfortaĵo; - dei deboli: superfortado kontraŭ 

malfortuloj. 

soprannaturale (supera la natura fisicamente): eksternatura, mirakleca; 

(supera la natura in ogni caso): (a) supernatura, (s) supernatura ordo, graco, 

transformiĝo per la graca donaco de la dia vivo. 

soprannumerario: supernombra, aldonita, ekstra. 

sopravvissuto: postvivinta, pretervivanta. 

sopravvivenza: pluekzisto, postvivo, supervivo; l’al di là: transvivo; sopravvivere 

a qualche cosa: supervivi. 

soprintendente, sovrintendente: prefekto, direktoro. 


sordido: malpurega, sordida. 

sordo alla pietà: senkompata, kormalmola, (s) kormalmolulo. 

sordomuto: surdomutulo; ha fatto parlare i muti e udire i sordi: Li igis la 

mutulojn parolantaj kaj la surdulojn aŭdantaj. 

sorella: fratino; suora: fratino. 

Sorella morte: fratino morto (laŭ franciskana lingvaĵo). 

sorella natura: fratino naturo; premio - (fondazione e premio ispirati dai 

movimenti e università vicini al francescanesimo): Fratino-Naturo premio. 

sorridere: rideti. 

sorriso: rideto; - di compassione verso il cattolico che si dichiara tale: rideto 

de kompato por la katoliko publike sin prezentatnta tia. 

sorte: sorto, destino; la - non sta nelle mani degli uomini: la sorto ne kuŝas 

en la manoj de la homoj. 

sortilegio: sorĉaĵo, magiaĵo; fare sortilegi: envulti, sorĉi. 

sortilego: sortodivenisto, aŭguristo. 

sospensione di canone: provizora senvalidigo, provizora interdikto; - a 

divinis: malrajtigo celebri, puna malpermeso de la pastraj oficoj, forigo el la 

pastraj oficoj, suspendo pri la pastraj oficoj; sospeso: (a divinis) suspendita, 

(in alto) ŝvebanta. 

sospetto temerario: malprudenta suspekto, sefundamenta juĝo; sospettoso: 

suspektema. 

sospirare: suspiri (esprimi sian plendon per forta elspiro), sopiri, (rimpiangere) 

postsopiri; rimpiangere il passato d’innocenza: sopiri la senkulpan pasinton; 

nella preghiera egli sospirava e piangeva: dumpreĝe li ploris kaj suspiris. 

sostanziale: (fil) substanca; Verbo, Amore -: personiĝanta Vorto (Amo). 

sostentamento: vivtenado, vivrimedaro; provvedere al - del clero: doni vivrimedojn 

por la ekleziaj paŝtiste agadantoj. 

sostituto: anstataŭanto; - della segreteria di Stato: anstataŭanto de la Ŝtatsekretario; 

(dir) -: substituito al la prokuroro. 

soteriologico: saviga, savo-dona; soteriologia: doktrino de la elaĉeto, doktrino 

pri la agadaro de la Elaĉetinto. 

sottana: robo; - sacerdotale: sutano; - degli avvocati: talaro. 

sottomettere: subigi, submeti, perforte obeigi; - i sentimenti alla ragione: 

postmeti la sentojn al la racio; Dio non sottomette, ma aspetta la libera adesione: 

Dio ne submetas sed atendas la liberan decidon. 


sottomissione: subigo submetigo, (atto del sottomettersi) subiĝo, submetiĝo; 

- in libertà, per amore, per paura: libervola submetiĝo, subiĝo pro amo, 

pro timo (sklavece); (docilità): obeemo, respektemo. 

sottomettersi: sin submeti, submetiĝi; - a Dio: libervole obei al Dio. 

sottopriore, -a: subprior(in)o. 

sovrannaturale: v. soprannaturale. 

Sovrano Pontefice: ĉefpontifiko, Pontifiko, Suverena Pontifiko. 

sp 

spacciare vendere droga: vendi robon, narkodebiti; - nei pressi dell’oratorio: 

narkodebeti ĉirkaŭe de la oratorio. 

spacciarsi (farsi credere): sin kredigi; - per prete: sin kredigi pastro; - per 

persona virtuosa: sin kredigi virtan personon. 

spacciato: nesavebla, likvidita; nessuno è - per il regno dei cieli: neniu nesaveblas 

por la dia regno. 

spaccio: debito, vendo; - di droga: narkotdebitado, spacciare: disvendi, 

debeti (varon, narkotaĵojn), (uccidere) mortigi; spacciatore: narkodebitanto. 

sparlare: klaĉi, kritiki. 

spartito: (a) dividita, (s) partituro; lo - del Te Deum: la partituro de la Tedeumo. 

spazientire: senpaciencigi, malpaciencigi; spazientirsi: senpacienciĝi, (fig) 

iritiĝi; impazienza: malpacienco. 

specchio: spegulo; - della confessione: konfesmodelo, konfesprepara libreto; 

conosciamo come attraverso uno - (San Paolo, che si riferiva agli specchi 

del suo tempo): ni konas kvazaŭ per spegulo; gli occhi sono lo - dell’anima: 

de l’koro spegulo estas la okulo. 

specie eucaristiche: eŭkaristiaj akcidencoj, eŭkaristiaj formoj, formoŝajnoj. 

speculare teorizzare: spekulativi, (borsa) spekuli, spekulacii; speculazione, 

operazione finanziaria o gioco di borsa: spekulaĵo, spekulado; la coscienza 

morale deve vigilare in ogni speculazione finanziaria: la morala konscienco 

devas vigli eĉ en ĉiu spekulaĵo; speculativo: speculativa, (borsa) spekula. 

spendere: elspezi; spendersi: elspeziĝi; (fig) spendersi per gli altri: sin elspezi 

(sin fordoni) por proksimuloj. 

speranza virtù teologale (atteggiamento di attesa certo e fiducioso): Espero; 

- (che spera): espero esperanta; - (beni sperati): esperendaĵoj; simboli della 

- (elmo e ancora): simboloj de la kristana espero (helmo kaj ankro); - tra presunzione 

e disperazione: espero inter trofidemo kaj malespero; la - cristiana 

è certezza del bene promesso: la kristana espero estas certeco pri la promesita 


ono; avere mezza -: havi duonesperon; lasciate ogni - voi che entrate (Inferno 

Dantesco): ĉiun esperon lasu ĉe la enpaŝo (vi enirantoj); nell’attesa della 

beata speranza (Tito 2,13): atendantaj la feliĉan esperon; Speranza Cattolica: 

Espero Katolika (revuo de IKUE). 

sperare: esperi ion, pri io, en; - che: esperi ke ...os; il cristiano spera perché 

non presume né dispera: kristano esperas ĉar li ne trofidas pri si kaj ne 

malesperas. 

spergiurare: ĵurrompi, false ĵuri; giurare e -: ĵurĵuraĉi, ripete ĵuradi; spergiurante: 

ĵurrompanto; spergiuro: ĵurrompo, falsa ĵuro. 

sperimentalismo tendenza a dare valore ad una ipotesi attraverso l’esperimento: 

eksperimentismo; sperimentalismi religiosi, morali: eksperimentismoj 

pri religio, moralo. 

sperma: semo, spermo; spargere in terra il seme: elverŝi la semon sur la 

teron (Onan, SS). 

spermatozoo: spermatozoo. 

speron d’oro Ordine dello -: Ordeno de l’Ora Sprono. 

spiegare commentare: komentarii; - la bibbia: klarigi la biblion, ekzegezi. 

spirare: elspiri, finiĝi, morti, ellasi la lastan spiron. 

spiriti: (esseri fantasmatici) spiritoj, fantomoj; (esseri immateriali): spiritoj, 

senkarnaj animoj. 

spiritismo: dottrina che afferma l’esistenza, manifestazioni e insegnamenti 

degli spiriti dei defunti: spiritismo (nPiv: spiritualismo); la chiesa rifiuta la 

dottrina spiritistica: la eklezio malakceptas la spiritisman (nPiv: spitualisman) 

doktrinon (kiu peras supozitajn kontaktojn kun spiritoj de forpasintaj homoj, 

kaj ilin religie kultas). 

spiritista: spiritisto (Pive: spiritualisto). 

spirito: spirito, nemateria (memkonscia) substanco, animo, superhoma senkorpa 

ento; - di carità: karitata spirito; - maligno: malica spirito, demono; - 

di Dio: Dia spirito; lo - di Dio aleggiava sulle acque: la Spirito de Dio ŝvebis 

super la akvoj; (fantasma): fantomo, reaperanto; le mitologie e religioni sono 

popolate di spiriti: mitologioj kaj religioj plenas je spiritoj kaj fantomoj; 

(brio): sprito. 

spirito di (inclinazione): spirito, emo, sento, karakteriza tendencaro (de iu, 

de popolo ktp). 

Spirito di Dio: Sankta Spirito. 

Spirito Santo: Sankta Spirito, Parakleto, Tria Persono de la sankta Triu- 


nuo; per opera dello -: influe de l’ Parakleto, pro inspiro de la Sankta Spirito; 

ridurre lo - a forza attiva (testimoni di Geova), al progresso della mente e 

dell’etica: redukti la Sanktan Spiriton al “aktiva forto” (atestantoj de Jeovo), 

al mensa kaj etika progreso (T. Martinus); spiritani, frati della congregazione 

dello Spirito Santo: (rel) spiritanoj. 

spirituale: spirita; amore -: spirita amo; potere -: spirita potenco; padre -: 

religia patro, animpatro; beni spirituali: spiritaj bonoj (spiritkvalitojn); gli 

Spirituali (corrente rigida e spesso ereticale dei fraticelli francescani): Spiritualoj 

(rigoraj franciskanoj); spiritualmente: spirite. 

spiritualismo dottrina che, in contrapposizione al materialismo, sostiene 

la realtà dello spirito o la spiritualizzazione della natura: spiritualismo; - 

naturalistico: naturalisma spiritualismo; spiritualista: spiritualisto; spiritualistico: 

spiritualisma; pan-spiritualismo (dottrina che sostiene che esiste solo 

lo spirito): pan-spiritualismo. 

spiritualità: percezione della sacralità: spiriteco, spiritualeco; - di Dio, degli 

angeli: spiriteco de Dio, de la anĝeloj; - cristiana (vissuta in relazione alla 

persona di Dio): kristana spiriteco (spiritualeco); - intimistica (che rinuncia 

all’azione): intima spiritualeco; coltivare la -: ŝati (flegi) spiritemon, spiritemiĝon; 

- buddista (orienta all’annientamento di sé): budhana spiritualeco; 

- alla New Age (orienta alla propria soddisfazione e si affina circa i concetti 

di spirito e sacralità ma sfigura la nozione di Dio persona e creatore): spiritualeco 

laŭ New Age (Nova Epoko); - francescana, domenicana ecc.: spirita 

franciskana, dominikana ktp pieco. 

spiritualizzare: spirit(ual)igi, idealigi; - l’amore: spiritigi la amsentojn, platonigi 

la amforton; (uscire dalla realtà): deturniĝi de la realo, alienecigi. 

spiritualizzazione: (rendere spirituale) spiritualigo, (rendere spirito) spiritigi; 

- della materia: spiritigo de la materio. 

spiritualmente: spirite; sono - con voi: mi estas spirite kun vi. 

spogliazione, spoliazione: senvestigo, nudigo, (con violenza) rabo; - degli 

altari: (lit) senornamado de altaroj; - dei beni ecclesiastici: konfisko, sekvestrado 

(senigo, spoliado, prirabado) de la ekleziaj havaĵoj. 

sponsorizzare: sponsori; - una festa religiosa: sponsori religian feston. 

sposalizio: geediziĝofesto; - del mare, cerimonia civile-religiosa della Repubblica 

di Venezia: marnupto. 

sposare: edz(in)igi al; sposarsi: edz(in)iĝi, geedziĝi; sposi: geedzoj. 

sposo, -a: edzo, edzino; sposato, a: (a) edziĝinta (edzigita), edziniĝinta (ed- 


zinigita), (s) edziĝinta viro, edziniĝinta virino; come gioisce lo - della sua -, 

così il tuo Dio gioirà di te (Isaia 62): kiel fianĉo ĝojas pri sia fianĉino, tiel 

ĝojos pri vi via Dio; - novello, - novella: (s) novedz(in)o; - in senso mistico: 

(aldia) fianĉ(in)o. 

spreco: malŝpar(ad)o; - di tempo, di energia, di risorse naturali: malŝparo 

de tempo, energio, naturrimedaro; lo - costituisce una disobbedienza a principi 

etici fondamentali: malŝparo konstituas malobeon al fundamentaj etikaj 

principoj. 

spregiudicatezza: (assenza di remore morali) kontraŭmoraleco; (al di 

fuori delle convenzioni sociali): senskrupuleco; (assenza di pregiudizi): 

senantaŭjuĝa konduto; spregiudicato: (a) kontraùmorala, senskrupula, 

senantaŭjuĝa. 

spretarsi: ekspastriĝi, laikiĝi. 

spretato: ekspastro, ekspastriĝinto, senfrokiĝinto, pastro neministeria. 

sproposito: erarego, fuŝaĵo; azione inconsueta: enormaĵo, stultaĵo, malmoralaĵo. 

sputare: sputi, kraĉi; e sputarono su di Lui: kaj ili kraĉis sur Lin; ed Egli 

sputò sui suoi occhi: kaj Li salivigis liajn okulojn, (kaj Li kraĉis sur liajn okulojn). 

sr 

sradicare: elradikigi, elŝiri; - un pregiudizio, un vizio pubblico: elradikigi 

antaŭjuĝon, publikan malvirton. 

st 

Stabat Mater sequenza della festa dell’Addolorata: Stabat Mater (starado 

de Maria antaŭ la kruco). 

staccarsi: seniĝi; - dalle ricchezze: senigi sin de riĉaĵoj. 

stallo di coro: sidofako. 

staminale: stamena; cellule staminali (immature e indifferenziate ma atte a 

generare specifici tessuti): stamenaj (plurpotencaj) ĉeloj. 

Stanislao (np): Stanislao. 

starez monaco o prete della chiesa russa che assume la guida spirituale di 

un gruppo sociale: starezo, (respektinda) pliaĝulo, spirita-socia gvidanto. 

stato condizione: stato; - delle anime: paroka registro; - di grazia, di vita, 

di peccato mortale: stato de graco, de vivo, de mortpeko; grazia di -: faka digraco; 

stato, nazione: ŝtato; - laicista (avverso alla religione): laikisma ŝtato, 

malnovlaika ŝtato; - laico (indipendente dalla religione): laika ŝtato, novlaika 

ŝtato; - etico (impone una morale religiosa o laica): etika ŝtato; - islamico: islama 

ŝtato; - fonte di laicità, non di eticità: ŝtato fonto de laikeco, ne de eti- 


ko; concezione cristiana dello - laico: laika ŝtato laŭ kristana koncepto; separazione 

tra - e Chiesa: apartigo inter Ŝtato kaj Eklezio; dal cristianesimo nasce 

la separazione del potere dello Stato da quello della Chiesa (“date a Cesare 

quel che è di Cesare e a Dio quel che è di Dio”): el la kristana konceptado 

pri ŝtato naskiĝis la apartigo inter Ŝtata Politika Povo kaj Eklezia Povo; 

secondo il cristianesimo i poteri dello - sono sottoposti al giudizio di legittimità 

da parte della coscienza morale: laŭ kristanismo, la ŝtataj povoj estas 

submetitaj al la juĝo de la morala konscienco; - pontificio (cessato nel 1870): 

papa (pontifika) ŝtato (nun vatikana ŝtato); - della Città del Vaticano: Vatikano, 

Vatikana Ŝtato, Vatikanurbo. 

statolatria: ŝtatolatrio, antaŭĉia ŝtato; il cristianesimo giudica la - immorale 

e distruttiva dei diritti umani: kristanismo taksas kontraŭmorala kaj kontraŭhomrajta 

la ŝtatolatrion. 

statu quo (ante) (lat): antaŭstato, neŝanĝenda aktuala stato. 

statura: staturo; - morale: morala staturo; “era piccolo di -” (Zaccheo in 

Luca): ĉar li estis malgranda je staturo”. 

status-symbol: rangosimbolo; schiavo dello -: sklavigita pro rangosimbolo; 

quanti sacrifici per conservare lo -!: kiom da penoj por konservi rangosimbolon! 

statuto: statuto. 

stazione: stacio, haltejo; - missionaria: misiejo, misia stacio, misia rezidejo; 

- della Via Crucis: krucvoja stacio; - della quaresima: karesma stacio. 

Stefano (np): Stefano. 

stella: stelo; - del Mattino (riferito a Maria): Matena Stelo; le dodici stelle 

della bandiera dell’Europa Unita e le dodici stelle (apocalisse) che da sempre 

onorano il diadema di Maria: la dekdu steloj de la eŭropunia flago kaj la 

dekdu steloj kiuj deĉiam honoras la diademon de Maria; adorare le stelle: adori 

stelojn; deificare le stelle: diigi la stelojn. 

stendardo: standardo. 

sterile: sterila, malfekunda; sterilizzato: steriligita (oggetti) sterilizita; sterilizzante: 

steriliga; sterilità: sterileco, malfenkundeco. 

sterilizzare: steriligi, (di oggetti) sterilizi; (su persone) sterilizzazione: steriligo; 

- chimica, eugenetica: kemia, eŭgenetika steriligo (taksata, de la katolika 

eklezio, perforto kontraŭ la homa digneco). 

stilita: kolonermito. 

stima di sé: aprezado (estimado) pri si mem; - senza vanagloria: memtaksi 


kun justa memŝato; stimare se stessi come immagine di Dio: estimi sin mem 

kiel bildon de Dio. 

stimmata, stimmate, stigmate: stigmato, stigmatoj; stimmatizzato: stigmatizita; 

stimmatizzazione: stigmatizo; - e santità, - e fenomeni psico-fisici: stigmatoj 

kaj sankteco, stigmatoj kaj psiko-fizikaj fenomenoj; stimmatini, stimmatine: 

(rel) religiul(in)noj de la stigmatoj. 

stipendio della messa: meshonorario; morte, - del peccato: morto salajro 

de la peko. 

stipulare: konvencii, proponi; - un contratto: kontrakti. 

stirpe: gento, raso, deveno; farò la tua - come la polvere della terra: mi faros 

vian idaron kiel (estas) polvo de la tero; essere di - davidica: esti de davida 

gento; la - di Abramo: la idaro (posteularo) de Abrahamo. 

stoicismo: (fil) stoikismo; seguace dello -: stoikisto; si fece credere che la 

morale cristiana derivasse dallo -: oni pensigis ke la kristana moralo kopiis 

tiun de stoikismo; la morale dello - affascina ma non è cristiana: stoikisma 

moralo allogas, sed ne estas kristana. 

stoico: stoika, stoikulo, stoikano; stoicità: stoikeco; stoicizzare: stoikumi. 

stola: stolo; - battesimale: baptovesto; macchiare la - battesimale: makuli la 

baptan stolon (peki); stolone (lit): stolego; diritti di -: eksterbenefica gajno, aldonaj 

pastraj profitoj (hodiaŭ preskaŭ ĉie aboliciitaj interŝanĝe kontraŭ libera 

donaco (monkontribuaĵo) pro la materiaj kaj funkciaj bezonoj de la paroko). 

stolidità: stulteco; stolido: stulta. 

stoltaggine: stulteco, stultaĵo. 

stoltezza: stulteco; stolto: stulta, ŝtipa; per la bibbia è stolto chi rifiuta la 

sapienza di Dio: por la biblio stultas kiu rifuzas la dian saĝon. 

stonatura stecca: mistono, falsa tono. 

stoppino: kandel-meĉo. 

storia: historio; - biblica: biblio, biblia historio; - profana, - sacra: profana, 

religia historio; - storicista: historiisma historiografio; (scienza) delle religioni: 

historio (plimoderne: scienco) de la religioj (pri religioj); - della salvezza 

vera - e non serie di mitici racconti: savhistorio vera historio kaj ne vico da 

mitaj rakontoj; nessun ordine immanente nella -: neniu imanenta ordo en la 

historio; il senso della -, per i cristiani, sta fuori della storia: la celoj de la historio, 

laŭ kristanoj, kuŝas ekster la historio; storico: (a) historia (historieca), 

(s) historiisto. 

storicismo: historiismo (kritiko laŭ kiu la kulturaj konceptoj havas plen- 


kompletajn fonton kaj valoron nur el sia historia disvolviĝo, do eĉ la revelacio 

havas nur homan originon); storicista: historiisma kritikisto, ŝatanto de la 

supozitaj imanentaj celoj de la historio; storicistico: historiisma; storicità: historieco. 

storicizzare: historisme kritiki; - i vangeli (renderli effetto dell’epoca): historiisme 

kritiki la evangeliojn. 

storiografico: historiografia. 

stracciare: disŝiri; il sommo sacerdote si stracciò le vesti per indignazione: 

la ĉefsacerdoto disŝiris siajn vestojn pro indigno. 

strage: masakro; inutile - (Benedetto XV): senutila masakro (rilate la unuan 

mondmiliton); - degli innocenti: masakro de la Senpekaj Infanoj. 

straordinario: eksterordinara; inviato -: eksterordinara sendito; missione 

straordinaria: eksterordinara senditaro. 

strascico: (abbigliamento) trenaĵo, (conseguenze) postsekvo, trenaĵo; reggere 

lo - del cardinale (una volta): subteni (porti) la kardinalan trenaĵon. 

straziante: korŝira. 

straziato: ŝirita, premata; il corpo - del Signore: la ŝirita korpo de la Sinjoro. 

strega: sorĉistino; caccia alle streghe: persekutado kontraŭ sorĉistinoj; la 

caccia alle streghe, errore della cristianità: la persekutado al sorĉistinoj, eraro 

de la kristanaro; - realtà o frutto di tensioni psicosociali?: ĉu sorĉistino realo 

aŭ kreo de psiko-sociaj tensioj?; donna cattiva: megero; brutta come una 

-: malpela (misaspekta) kiel sorĉistino. 

stregare: sorĉi, (incantare) sorĉiumi; stregato: sorĉita. 

stregone colui che è ritenuto possedere l’arte di piegare spiriti e forze naturali 

(mentre il sacerdote è concepito come mediatore): sorĉisto, magiisto; 

apprendista -: sorĉolernanto; stregoneria: sorĉarto, sorĉaĵo; liberare dalla 

stregoneria: elsorĉigi, elsorĉiumi; processi e condanne contro la stregoneria 

dimostrano quanto possa ingannarsi la mente umana: la procesaj punoj kontraŭ 

gesorĉistoj montras kiom povas trompiĝi la homa menso. 

strenna scambio di doni originariamente in onore della dea romana Strenia: 

(kristnaska kaj novjara) donaco, donacfesto. 

stretto: strikta, mallarĝa, (severo) rigora, severa; frate di stretta osservanza: 

severregula monako. 

stridore di denti: grincado de dentoj, dentogrincado; ivi sarà pianto e -: tie 

estos la plorado kaj la grincado de dentoj (Mt 8,12) 


strimpellare: fuŝfrapeti, ludetaĉi; - l’organo: misludeti la orgenon. 

strumento: instrumento, ilo; egli fu lo - della grazia divina: li estis instrumento 

de la Digraco. 

struttura: strukuro; strutture sociali, ecclesiastiche: socialaj, ekleziecaj strukturoj; 

le strutture della chiesa non sono la chiesa: la strukturoj de la eklezio 

ne estas la eklezio. 

studio ricerca: esploro, studaĵo; saggio: eseo; arte, musica: etudo; a bello 

-: intence. 

stupa: stupao. 

stupro: stupro, seksperforto. 

su 

Sua Santità: Lia Sankta Moŝto. 

subcosciente, subconscio (ciò che sfugge alla chiara coscienza): (a) subkonscia, 

(s) subkonscio (subkonsciaĵo); - segnalato dalla urgenza della direzione 

spirituale per i proficienti: subkonscio alertrimarkigita de la urĝo pri 

spirita gvidado por la religiulaj trejniĝantoj. 

subdelegare: subdelegi; subdelegato: vicdelegito. 

subdiacono, suddiacono: subdiakono; suddiaconato: subdiakoneco. 

sublimare: (elevare) sublimigi, suprenlevi; - fino alla gloria dell’altare: 

sanktproklami, kanonizi; - fenomeni fisico-chimici: sublimiĝi, sublimi. 

sublime: sublima, noblega; il - Discorso della Montagna: la Sublima Montanonco; 

essere -: tre altesenti. 

subordinazionismo (st.e) condannata eresia secondo cui il Figlio è inferiore 

al Padre nella divinità e potenza: subordigismo, subordigitismo; - 

apparente: ŝajna subordigismo; subordinazionista: subordigisto. 

successione: postveno, postsekvado; - apostolica: apostola postsekvado, 

posteularo; - ereditaria: heredado, heredordo, (heredaĵo); diritto di - (di vescovo): 

heredrajto, sekvadrajto; ordine: serio, sinsekvo. 

successo: sukceso; - spirituale: spirita sukceso, spirita perfektiĝo. 

successore: posteulo, anstataŭanto. 

sudario: ŝvitotuko, (mortotuko), tomba tolaĵo; - e sindone: ŝvitotuko kaj 

mortotuko; il - di Oviedo: la Ovieda ŝvitotuko; il - della Veronica: la Veronika 

ŝvitotuko; discussione circa il -, di cui il Vangelo di Giovanni: diskutoj 

pri la ŝvitotuko de la Johana evangelio. 

sudare sangue: sangoŝviti; Gesù sudò sangue nell’Orto degli Olivi: Jesuo 

sangoŝvitis en Olivarba Monto. 

suddito, -a: subul(in)o. 


sufi mistico dell’islam: sufio; sufismo (confraternismo in cui era ammessa 

intimità spirituale e devozione personale verso Dio, non coltivate dall’islam 

ufficiale). 

suffraganeo: sufragana; vescovo -: sufragana episkopo. 

suffragio preghiera per i defunti: propeto, propeta preĝo; per espiazione: 

kulpopago; voto: voĉo, voĉdono, balotado. 

suggellare: sigeli; - l’amicizia con la stretta di mano (durante la messa): 

sigeli reciprokan amon per dummesa manpremo. 

suggello: sigelo. 

suggestionare: sugestii, limigi liberan decidon per ruza prezento de ideo, 

malhelpi percepton pri realo; suggestionabile: sugestiebla. 

suggestione: sugestio; - diabolica: kulpa (diableca) sugestio. 

suicidio: suicido, memmortigo, sinmortigo; tentato -: intencita memmortigo; 

- assistito (fornire mezzi e aiuti): asistita memmortigo; - della stirpe umana: 

sinmortigo de la homa raso. 

sui juris (lat): memstare. 

Sulpicio (np): Sulpicio; sulpiciano: (rel) sulpiciano. 

sultano: sultano. 

summa cum laude (lat): kun eminenta aprobo, plejalta poento kun laŭdo. 

sunna versetto del corano: sunao. 

suocero, -a: bopatr(in)o; Gesù guarì la - di Pietro: Jesuo sanigis la bopatrinon 

de Petro. 

suonare: sonorigi; - l’organo, l’armonio: ludi orgenon, harmoniumon. 

suonare le campane: sonorigi; - a messa: sonorigi por la meso; - a morto: 

funebre sonoradi; - a martello: alarme sonoradi. 

suora: fratino (por aktiva vivo), monakino (por kontempla vivo), - infermiera: 

flegfratno, flegreligiulino (flegmonaĥino). 

superbia (vizio capitale): malhumileco, fierego, aroganteco, orgojlo; orgoglio 

(vanagloria): fiereco, vantemo; la - avvelena non solo la virtù ma anche 

il vizio: malhumileco venenas ne nur la virton sed ankaŭ la malvirton; superbo: 

(s) arogantulo, fieregulo, orgojlulo, (a) aroganta, malhumila; vanaglorioso: 

(a) vantema, superbia, (s) vantiĝulo, memadmirulo, superbiulo. 

superficiale: (in superficie) surfaca, (poco profondo) supraĵa; religiosità, 

pietà -: supraĵa prireligia intereso (pietato). 

superfluo: superflu(aĵ)o; la carità cristiana va oltre il superfluo: kristana 

karitato iras trans la superfluon. 


superiore, -a: (rel) superul(in)o, monak(in)o. 

superstizione attribuire a Dio un culto indebito e limitativo, o strani influssi 

a cose: superstiĉo; superstiziosità: superstiĉeco; superstizioso: superstiĉa. 

superuomismo tendenza a svincolarsi dai comuni principi morali o a crearsi 

una morale di comodo): superhomismo. 

superuomo: (di eccellenti qualità) granda, grandioza homo, (indipendente 

da tutto e al di là di ogni morale) superhomo, transhomo. 

suppellettile sacra: preĝeja meblaro; sankta ilaro. 

supplet ecclesia (lat): (t) la eklezio riparas. 

supplica preghiera: propeto; domanda scritta: petletero, peticio; supplicare: 

petegi (supliki), propeti. 

supplire completare: kompletigi; - qualcuno: substitui iun. 

supremo Essere Supremo, Ente -: Plej Supera Estulo, Plejsupera Ento; - 

Tribunale della Segnatura Apostolica: Apostola Signaturo; giudizio -: lasta, 

fina, universala juĝo; Ordine - di Cristo: Plej Alta Kristordeno. 

sura sezione del corano: surao. 

Susanna: Suzana; la casta -: la ĉasta Suzana 

suscitare: kaŭzi, elvoki; - scandalo, un dubbio: naski skandalon, dubon; il 

Dio che atterra e suscita, che affanna e che consola: faliga kaj stariga Di’, 

deprima kaj konsola (Manzoni). 

sussidiarietà principio di -: principo de kunlaboro kun malsupera aŭtoritato, 

principo de komplementeco, principo de origina rajto aŭtonomie agadi, 

subsidiareco; sussidiario: subsidiareca, komplementeca, helpa. 

sussistere: ekzisti, pluesti; - per sé, per opera d’un altro: ekzisti per si 

mem, helpe de aliulo. 

sv 

svecchiare: renovigi, modernigi; - la liturgia, la predicazione: rejunigi liturgion, 

predikadon. 

sventura: malfeliĉo, malbonŝanco; compagno di -: malbonsorto-kunulo; la 

- per il cristiano non è fatalità: por kristano, malpeliĉo ne estas fatalo; provvida 

-: antaŭzorg(em)a malbonŝanco. 

sventurato: (s) malfeliĉulo, (a) malfeliĉa; e la sventurata rispose: kaj la malfeliĉulino 

respondis. 

svergognare: hontigi, senmaskigi; sbugiardare: dementi; il falso profeta sarà 

sbugiardato davanti a tutti: la mensoga profeto estos dementita antaŭ ĉiuj. 

svergognato: (a) senhonta, (s) senhontulo. 


sviamento: devojigo, deturnado; - dal bene operare: devojigo el la bona 

konduto. 

sviare: devojigi, deturpi, delogi; - dalla retta via: deturpi el la honesta vojo. 

sviluppato: evoluinta; chiesa sviluppata: evoluinta (kreskiĝinta) eklezio. 

sviluppo: (evoluzione) disvolvo, (crescita) progresigo; - sostenibile (cui, 

secondo i proponenti, dovrebbe essere sacrificato anche l’essere umano e la 

sua morale): eltenebla progresigo (laŭ proponantoj), al progresigo subiiĝu eĉ 

homo kaj ties moralo); - del dogma, - dell’ateismo moderno: evoluigo de la 

dogmo, de la moderna ateismo. 

svizzera guardia - del papa: svisgardisto, svisa gardistaro; (stato): Svisio. 


T 

ta 

tabella: tabelo; udienza di -: fakaŭdienco, laŭtabela aŭdienco. 

tabernacolo: tabernaklo; - dell’alleanza: kesto de interligo; - dell’altare: la 

sankta tabernaklo, la sankta ŝranko; - portatile: portebla tabernaklo; festa dei 

tabernacoli (SS): festo de la laŭdoj, tendofesto. 

tabù, tabu: tabuo; vietato, interdetto per motivi sacrali: tabua; dichiarare 

qualcosa tabù, cioè allontanare dall’orizzonte dell’attenzione angosciante: tabui 

ion; stato di -: tabueco; liberare dal tabù: maltabuigi; il - può assecondare 

la morale, ma non ne costituisce il fondamento: tabuo povas favori al la 

moralo, sed ne konsistigas ties fundamenton. 

taccheggiare: ŝteli en butikoj; - in chiesa: ŝteli el almozkestoj. 

taccheggio: ŝtelado en butikoj; taccheggiatore: butika ŝtelisto; il taccheggiatore 

pecca davanti a Dio e deve restituire: la butika ŝtelisto pekas antaŭ la 

Eternulo kaj devas revenigi la ŝtelitaĵon al la priŝtelito. 

tacere: silenti; - in chiesa: silenti en preĝejo; mettere a - uno scandalo: forsilentigi 

skandalon; - la verità: prisilenti la veron. 

Taddeo (np): Tadeo. 

taglione legge del -: egalvenĝo, la leĝo de la redona puno, la leĝo de la rebata 

puno (kontraŭ arbitra individua justicsistemo); la cultura biblica (ne 

parla per tre volte) è passata anche attraverso la cultura del -: la biblia civilizacio 

spertis ankaŭ la leĝon de la rebata puno. 

Taizé centro di spiritualità ecumenica nel nord della Francia: Tezé. 

talare: (veste ufficiale dei giudici in tribunale) talaro, (dei sacerdoti): sutano, 

talaro. 

talento dote di ingegno: talento; uomo di -: talentulo; (SS) moneta pubblica: 

talanto, biblia talanto; la parabola dei talenti: la parabolo de la talantoj 

(talantoj komisiitaj). 

talismano: talismano, magia objekto, magia efektigilo, superstiĉa kontraŭmalbonilo; 

(fig) la modestia è un - contro l’invidia: modesteco estas talismano 

kontraŭ envio. 

Talmud raccolta di pensieri religiosi della diaspora ebraica: Talmudo (= 

scio), Talmudoj; - di Gerusalemme, - di Babilonia: jerusalema, babilona Talmudo. 


tamburo di cupola: tamburo. 

tangente grado di consanguineità: tanĝanta parenceco; quota estorta sui 

lavori pubblici e attività economiche: pagenda procentaĵo, trudpago sur publikaj 

vorkoj kaj ekonomiaj aktivecoj. 

Tantra, Tantrismo testi del buddismo in cui la magia esercita un grave 

ruolo: Tantro, Tantrismo (en kiu magio ludas grandan rolon). 

Tao: Tao; taoismo: taoismo; taoista: taoisto. 

Tarcisio (np): Tarciso. 

Targum, Targumim bibbia nella lingua aramaica: Targumo, Targumoj. 

tartaro: tartaro (mita abismo en hadeso), infero, pagana transtombo. 

tasse: impostoj; il cristiano paga le - secondo le leggi: kristano imposte 

kontribuas laŭ la leĝoj. 

tasto d’organo, carillon: klavo; - di campane: sonorilklavaro. 

taumaturgia: taŭmaturgio; taumaturgico: taŭmaturgia, mirakla. 

taumaturgo: miraklisto, miraklofaranto. 

taurobolio: taŭroferbuĉo taŭrsangofero (al la diino Cibelo). 

tavola d’altare, il piano dell’altare: altartablo, eŭkaristia tablo, la sankta 

tablo; le tavole della legge: la tabeloj de la interligo, la leĝo de la malnova 

testameno; tavole giranti o rotanti: rotaciantaj tabloj; far ballare la -: dancigi 

la tablon; tavoletta per il calendario del giorno indicante i diversi uffici corali: 

kalendara tabelo. 

te 

teandrico: di-homa; azione solamente umana e azione teandrica: nure homa 

agado kaj di-homa agado. 

teatini: (rel) teatinoj. 

teca: hostiujo. 

Tecla (np): Tekla. 

tecnica: tekniko; la - sottostà al giudizio morale della coscienza del tecnico: 

tekniko subestas al la morala juĝo de la konscienco de la teknikisto; tecnicismo: 

teknikismo, senarta perfekteco; la - non è scienza: tekniko ne estas 

scienco. 

tecnologia: teknologio; attratto dalla -: teknologiema, teknologiemulo; anche 

la - entra nel disegno del Creatore che dona all’uomo il giardino di 

Eden perché lo coltivi e custodisca: ankaŭ teknologio estas celata kiam Dio 

donis al la homo la Edenan ĝardenon por ke li ĝin gardu kaj ĝin prilaboru; la 

- deve servire la morale: teknologio obeu moralon. 

Te Deum, teddeum, tedeum, teddeo: Tedeumo; cantare il - di ringraziamen- 


to: kanti la dankan tedeumon, tedeumi; composizione musicale: tedeumo. 

tefillàh (ebraico. Preghiera di petizione e di ringraziamento in piccoli contenitori 

portatili): tefillāh, tefilao. 

teismo: teismo; teista: teisto; il Dio astratto e senza contorni del -: la abstrakta 

kaj sendifina Dio de teismo; - devoto: pia teismo (ironiaĵo kontraŭ laikulaj 

inklinoj agnoski kristanajn valorojn. 

teleologia (ammette il finalismo in natura): (fil) teleologio. 

teleologico (predisposto a un determinato fine): teleologia. 

telepatia: telepatio, distanca intermensa komunikiĝo; telepatico: (a) telepatia, 

(s) telepatie komunikanto. 

televisione: televido, televizio; - digitale: digita televizio; apparire in -: sin 

montri per televido, aperi el televidilo; esiste solo ciò che appare in -!: ekzistas 

nur kio ekvidiĝas el televidilo!; presentare la religione per -: prezenti religion 

per televido; apparecchio televisivo: televidilo. 

temerarietà: temerareco, trofido, tromemfido; temerariamente: temerare, 

aŭdace. 

temerario: (a) temerara, (s) temerarulo; giudizio -: senbaza (aŭdaca, temerara) 

prijuĝo, senfundamenta prijuĝo; sospetto -: malprudenta suspekto. 

temere: timi; - il Signore: respekti, obei, timi la Sinjoron, timi antaŭ Dio; 

esitare: heziti. 

temperante: abstina, sobra, modera; - nel bere: modera en trinkado. 

temperanza sobrietà: abstinemo, sobreco; virtù cardinale: modereco; temperare: 

moderigi, mildigi. 

templare: templano; templari, ordine cavalleresco: templanoj, templo-kavaliroj. 

tempo: tempo; - cronologico (kronos): trakuranta tempo; - dell’esperienza 

significativa (kairòs): oportuna tempo; nel buon - antico: en la bona malnova 

tempo, en la pratempoj; il - non è parte dell’eternità: la tempo ne estas ero de 

la eterneco; nel - stabilito: en la antaŭdifinita tempo; nella pienezza dei tempi: 

en la tempo de Dio fiksita; fuori del -: ekster la tempo; (atmosferico) vetero;(di 

musica): takto; battere il -: takti; (dir) - utile, scaduto, chiuso, programmato: 

laŭleĝa, finiĝinta, malpermesa, laŭprograma tempo; - liturgico: liturgia 

tempo; - di spiritualità: tempo de spiritualeco, spiritualectempo. 

temporale pena -: nedaŭra, provizora, portempa puno; potere -: surtera potenco; 

beni temporali: mondaj, maleternaj havaĵoj; - atmosferico: ŝtormo; potere 

- dei papi, della chiesa: tera potenco de la papo (de la eklezio). 


temporalismo: tera potenco, tera potencismo; (intromissione abusiva della 

chiesa nelle politiche degli stati): senrajta eklezia tera potenco; agire perché 

nella legislazione degli stati sia rispettata l’etica umana non è -: agadi por ke 

en la ŝtata leĝfarado oni respektu la naturan moralan leĝon aŭ orientiĝu laŭevangelie 

ne estas tera potenco; temporalista: tera potenculo. 

Tenah (successione dei libri biblici nella tradizione ebraica): Tenaĥ. 

tenda: (da campo) tendo; accampamento: tendaro; esperantisti cattolici al 

campo: katolikaj esperantistoj tendumantaj; festa delle tende (ebraismo): tendofesto; 

- da sole: kurteno. 

tendenza: tendenco, emo, instinkta inklino; la - non è né buona né cattiva: 

inklino nek bonas nek malbonas; - nel romanzo: daŭra emo disvastigi siajn ideojn 

per romano; tendenzioso: tendenca, kaŝintenca. 

tendere: emi, tendenci, inklini; l’uomo tende al male: homo tendencas al la 

malbono (pri tio jen la moto: (lat) video meliora, proboque, sed deteriora sequor: 

mi vidas la plejbonan, kaj aprobas, sed la mapliplejbonan mi sekvas): 

homo tendencas al la malbonfarado; - a Dio: strebi al Dio; (dare tensione) 

streĉi; - ad uno scopo: celi; tensione: tensio, streĉo; tensione morale, religiosa: 

emo al la morala, al la religia (valoro). 

tenebre: tenebroj, mallumo; il re delle tenebre (linguaggio biblico): la reĝo 

de la tenebro; le - simboleggiano, nella bibbia, il male: la tenebroj simbolas, 

en la biblio, la malbonon; - divine (quando ci si avvicina a Dio nella contemplazione): 

dia mallumo; tenebroso: tenebra; tenebroso è l’inferno secondo il 

metaforismo biblico: tenebra estas la infero laŭ la biblia metaforbildismo. 

tenerezza: tenereco; Madonna della -: Madono de la tenero; la - di Dio è 

rappresentata attraverso la - materna di Maria: la dia tenereco bildigatas per 

la patrina tenereco de Maria; tenero: (a) molkora, (s) molkorulo 

tenore di vita: vivteno, vivmaniero, vivkonduto, vivnivelo. 

tentare: (provare, sforzarsi) provi, klopodi, peni; - al male: tenti, delogi, 

konduki al peko; non - il Signore Dio tuo: ne provu la Sinjoron vian Dion; - 

di: riski, elprovi, sondi; Dio non tenta al male: Dio ne tentas. 

tentatore: tentanto, deloganto, Satano; i volti attraenti del -: la allogaj aspektoj 

de la tentanto. 

tentazione: tento, instigo; la - viene da noi stessi o da Satana: tento venas 

el ni mem aŭ de Satano; le tre tentazioni di Gesù nel deserto: la tri tentoj 

spertitaj de Jesuo en la dezerto; non ci indurre in -: ne konduku nin en tenton; 

nel linguaggio biblico Dio è causa anche della -: en la biblia lingvaĵo eĉ la 


tento estis atribuata al Dio; (scherzando) posso liberarmi dalla – cedendole: 

oni povas sin liberigi el la tento per cedo al ĝi. 

tentennare: (fig) heziti, ŝanceliĝi; - nella fede: heziti en la kredo, dubi pri 

krederoj. 

teocentrico: teocentra; pensiero - (mette Dio al centro del pensare e agire): 

teocentra viv(mond)konceptado (mondpercepto); teocentrismo: teocentrismo. 

teocon (theocon), teoconservatori (movimenti cristiani secondo cui morale 

legge e Dio devono emergere e orientare politica e legislazione): teokon, teokonservativuloj, 

Di-konservativuloj. 

teodicea: (dal greco “Dio-giustizia”, scienza che tratta di Dio): teodiceo 

(teodikeo). 

Teodoro (np): Teodoro. 

Teodosio (np): Teodozio. 

Teofane (np): Teofano. 

teofania: dia aperaĵo; le teofanie del vangelo dell’infanzia: la teofanioj en 

la evangelio de la Jesua infanaĝo. 

Teofilo (np): Teofilo; Luca dedica ad un immaginario - i suoi libri: Luko 

dediĉas al imagita Teofilo (= amanto de Dio) siajn librojn. 

teoforo: Di-portanto. 

teogamia (nozze sacre tra gli dei del mito): teogamio. 

teogonia (origine e discendenza degli dei nel mito): teogonio. 

teologale: teologia; (infusa da Dio) didonita (dienverŝita). 

teologia discorso sui contenuti della fede: teologio; - apofatica: apofatika 

kaj negativa (temas pri la kvalitoj de la homa kono pri Dio) teologio; - catafatica: 

katafatika, aserta, pozitiva teologio; - cherigmatica: kristanonca teologio; 

- della liberazione (come annunciare la redenzione per contribuire alla 

liberazione sociale): porliberiga teologio; - della secolarizzazione: teologio 

de la sekularigo, teologio pri la malapero de la sakraleco; - spirituale (riguarda 

l’ascetica e la mistica): spirita teologio, porunuiga kun Dio teologio; 

la - è nata e prospera nella religione cristiana: teologio naskiĝis kaj prosperas 

en la kristana mondo; teologico: teologia. 

teologo: teologo, teologiisto; - della Casa pontificia: papa teologo; è possibile 

il - ateo?: ĉu eblas teologo nedikredanta? 

teomania rapporti visionari e ossessivi con la divinità: teomanio; il teomaniaco 

ama se stesso: teomaniulo ama sin mem. 


teopaschismo attribuire la sofferenza (e da alcuni anche la morte) a Dio 

stesso: teosuferismo, teopasionismo; teopaschista: teosoferisto, teopasionisto. 

teosofia pretende di penetrare nell’essenza divina e, perciò, nei segreti delle 

cose: teozofio; il cristianesimo respinge le diverse teosofie: kristanismo 

foriĝas el ĉiuspecaj teozofioj; teosofo: teozofo. 

terafim (oggetti di culto famigliare tra i primitivi ebrei): terafim(oj). 

Terapeuti (adoratori di Dio, simili e contemporanei agli Esseni): Diadorantoj, 

Pasikuracistoj, Liberantoj el la malvirtoj; (med): terapeŭtoj. 

terapia: terapio; la -, secondo la deontologia cristiana, deve rifuggire sia 

l’accanimento terapeutico sia l’eutanasia: laŭdeontologia terapio, el kristana 

vidpunkto, kontraŭas jen terapeŭtikan obstinon jen eŭtanazion; - riparativa 

dell’omosessualità: ripara kontraŭsamsekseca terapio. 

Terenzio, -a (np): Terencio, Terencia. 

Teresa (np): Tereza; - del Bambino Gesù: Tereza de l’Infano Jesuo; - d’Avila: 

Tereza el Avila; Maria Teresa: Maria Teresia. 

teriomorfismo (tendenza a rappresentare la divinità in forma animale): teriomorfismo; 

divinità (entità) teriomorfa (teratomorfa): teriomorfa diaĵo (entaĵo). 

terra: tero; - incognita: nekonata tero; le cose della -: surteraĵoj, mondaĵoj; 

cieli nuovi e - nuova: novaj ĉieloj kaj nova tero; cielo e terra passeranno, ma 

le mie parole non passeranno: ĉielo kaj tero forpasos, sed miaj vortoj ne forpasos; 

la - Promessa, Terrasanta: la Promesita Lando; - Santa: Sankta Lando; 

è dovere dei credenti rispettare la - per le future generazioni: por kredantoj 

estas devo respekti la teron por la venontaj generacioj; secondo l’Apocalisse, 

Satana danneggia la -: Satano damaĝas la teron, laŭ Apokalipso. 

terreno: tera; (mondano): monda; la vita terrena: surtera vivo. 

territorio: teritorio; territoriale: teritoria; - diocesano: dioceza teritorio. 

terrore: (paura) teruro, timego; il - attenua la colpa: timego malpliigas respondecon; 

(azione sistematica e intenzionale): teroro; film del -: terorfilmo. 

terrorismo violenza intimidatoria: terorismo; - internazionale, di matrice 

islamica, cattolica, protestante: internacia, matrice islamista, katolikista, protestantista 

terorismo; - in nome di Dio: pordia terorismo, sankta terorismo; il 

- in nome di Dio disonora Dio: terorismo je nomo de Dio malhonoras Dion 

mem; - secondo l’ONU: teroro laŭ ONU (laŭ rezolucio de 9/ 12/ 1999). 

terrorista: teroristo; - in nome di Dio: pordia teroristo; - kamikaze: kamikaza 

teroristo. 


Tertulliano: Tertuliano. 

terza ora canonica: terco; parato in -: triopa mesvesto. 

terziario: terciaro, tria ordenano; Terz’Ordine: Tria Ordeno; Ordine Regolare 

di San Francesco: Tria Regula Ordeno de Sankta Francisko. 

tesoriere: trezoristo, kasisto. 

tesoro: trezoro; - di San Pietro: trezoro (arta, kultura, religia) de Sankta Petro; 

- artistico della chiesa: preĝeja arta trezorejo; fanno discutere i tesori in 

oro dei santuari mariani: diskutigas la oraj trezoroj en Mariaj sanktejoj. 

Tessalonicesi: (SS) Tesalonikanoj; le lettere ai Tessalonicesi: la leteroj al 

la Tesalonikanoj. 

testamento: testamento; - formato, informe: laŭleĝa, ne(laŭ)leĝa testamento; 

- per cause pie: karitatcela testamento; Nuovo, Vecchio -: Nova, Malnova Testamento 

(Olda Testamento), N.T., NT., M.T., MT. (O.T.). 

testamento biologico: disposizione legale circa il trattamento medico in 

caso di impossibilità di disporre di sé: biologia testamento. 

Testimoni di Geova: Atestantoj de Jehovo, Jehovanoj; per i - la divinità di 

Gesù e la Trinità sono invenzioni diaboliche: laŭ la atestantoj de Jehovo, la 

dieco de Jesuo kaj la Triunuo estas diablaj elpensaĵoj; per i - il regno di Dio è 

millenaristico e imminente sulla terra: laŭ la Jehovanoj la regno de Kristo estos 

jarmilisma kaj tuj baldaŭa sur la tero. 

testimoniale: atesta; lettere testimoniali: atestaj leteroj; prova - degli apostoli: 

atesta pruvo de la apostoloj. 

testimonianza: atesto; non dire falsa -: ne parolu malveran ateston; - della 

fede: atesto pri la kredo. 

testimoniare: atesti; - la fede: atesti la kredon, kredkonfesi. 

testimonio, testimone: atestanto; falso -: mensoga atestanto; - della fede: kredatestanto, 

kredkonfsanto. 

tetragramma (le quattro lettere ebraiche del nome che Dio si è dato sul 

monte Sinai): tetragramo (JHWH: mi estas, mi estas kiu estas, hebree: 

mi estas la Estanto. Se punktita per imagitaj vokaloj de la nomo 

Adonaj oni ĝin elparolus “Jehovo”, kiun tamen eble hebreoj tiel neniam 

elparoladis). 

tetto: tegmento; il - del mondo: la tegmento de la mondo; - coniugale: geedza 

tegmento (hejmo); non sono degno che tu entri sotto il mio -: mi ne estas 

inda ke vi venu sub mian tegmenton; (fig) dimora: domo, hejmo. 

teutonico ordine cavalleresco: Teŭtona Ordeno. 


th 

Theotokos (Madonna con il Bambino in braccio): Theotokos, Dinaskintino. 

ti 

Tiberio (np): Tiberio; Tiberiade: Tiberiado; mare di Tiberiade: Tiberiada 

maro (lago). 

tiburio: (arch) transepta turo. 

Tiburzio (np): Tiburco. 

tiepidezza, tiepidità: tepideco; (fig) - nella vita ascetica: senfajreco, senentuziasmeco, 

spirita arideco. 

tiepido: (a) tepida, malfervora, malvarmeta, (s) senĝoja religie praktikanto, 

(fig) varmeta, tepida; poiché non sei né caldo né freddo, io comincio a emetterti 

dalla mia bocca (Ap): ĉar vi estas nek malvarma nek varma, mi eksputos 

el mia buŝo (Apokalipso). 

tilma: tilmo; - di agave: agava tilmo; l’mmagine non dipinta sulla - del 

santuario di Guadalupe: la nehompentrita bildo sur la tilmo de la sanktejo de 

Guadalupe. 

timido: timida, timema. 

timorato: respektema; - di Dio: diotima, (s) diotimulo. 

timore: (paura attenuata) timo, (terrore) teruro; - di Dio: timo antaŭ Dio, 

timo al Dio; non abbiate -: ne miregu (Mk 16,6), ĝi estas mi, ne timu (Jo 

6,20); - panico: paniko; - reverenziale: respektoplena timo; il - di Dio si accorda 

con l’amore di Dio: timo antaŭ Dio ne kontraŭas al amo al Dio. 

Timoteo (np): Timoteo; le lettere a Timoteo: la leteroj al Timoteo. 

tintinnabolo campanella del portatore nelle processioni presso le basiliche 

romane: procesia tintilo. 

Tito (np): Tito; la lettera a Tito: la letero al Tito. 

titolo: titolo; colorato, presunto: ŝajna, probabla rajto; - giuridico, idoneo: 

laŭjura, taŭga rajto; - dell’altare, della chiesa: altartitolo, preĝejtitolo; vescovo 

con - (titolare): titulara episkopo, sendioceza episkopo; dare - (intitolare): titoli. 

to 

Tobia (np): Tobio. 

tocco: tuŝo; - divino (nozione della Mistica): dia ektuŝo; riconoscere il - 

del Signore: rekoni la dian stampon; berretto: bireto. 

tolleranza: toleremo; - esperantista, cristiana (diverse nelle motivazioni): 

esperanta, kristana toleremo; la - si distingue dall’indifferenza e dallo scetticismo: 

ne samas toleremo kaj indiferenteco aŭ skeptikismo; indulgenza: in- 


dulgemo; casa di -: prostituejo; (- nella meccanica): tolero; tollerabile: eltenebla, 

(nella meccanica) tolerebla; intollerabile: neeltenebla; editto di -: Konstantena 

tolera edikto (313). 

tollerare: (permettere) toleri, (sopportare) elteni; non - la bestemmia: ne 

toleri blasfemon; tollerante: tolerema. 

tomba: tombo; secondo rabbini la - è la bocca dello sheol: laŭ rabenoj la 

tombo estas la buŝo de la ŝeolo; secondo rabbini l’anima vaga per tre giorni 

attorno alla -: laŭ rabenoj la animo vagas laŭ tri tagoj ĉirkaŭe de la tombo; 

tombale: tomba; oltretomba: transmondo. 

tomismo: tomismo; tomistico (a): tomisma, (s) tomisisto, tomisto; metodo 

tomistico: tomisma metodo. 

Tommaso (np): Tomaso; - d’Aquino: Tomaso el Akvino, (Tomaso la Akvinano). 

tonaca: (klerika) sutano, ordenvesto. 

tono: tono; - gregoriano: gregoria tono; dare il -: doni la tonon; (fig) trascinare, 

tracciare la via: allogi per ekzemplo, per prestiĝo. 

tonsura: tonsuro; tonsurato: tonsurito; tonsurare: tonsuri, konsekri al la Sinjoro 

per tonsuro; il costume della - sta scomparendo nei chierici sia 

regolari che diocesani: la tonsuro jam malaperas el la kapo de ekleziuloj jen 

religiulaj jen diocezaj. 

Torah (i primi cinque libri della bibbia): Torao; fedeltà e critica alla - in 

Gesù si armonizzano perfettamente: en Jesuo harmonie kunvivas Torao-fideleco 

kaj Torao-distanciĝo. 

torcia: torĉo; portatore di -: torĉisto; processione con torce: torĉa procesio; 

torcetto: torĉeto; - simbolo di amore: torĉo simbolo de amo. 

Torquemada: Torkemado; la leggenda nera su -: la nigra legendo pri Torkemado. 

torre campanaria: sonorilturo. 

torre con cupola a bulbo: bulbokupola turo. 

tortura: torturo, turmento; strumento di -: torturilo; norme nella - durante 

l’Inquisizione: torturo en inkvizicia proceso (ne pli ol dek kvin minutoj, nur 

dudek kvar horoj post la tribunala dekreto kaj ne sen la konsento de la loka 

episkopo kaj ĉiam sub la eksterjuĝistara kontrolo de sperta laikulo ŝarĝita de 

la leĝo); regole circa la confessione sotto la - inquisitoriale: normoj pri la 

krimkonfeso en inkvizicia proceso (konfesitaĵoj neniam uzeblis kontraŭ la akuzito 

krimkonfesanta); la coscienza cristiana oggi rifiuta la - perché chiara- 


mente antievangelica: hodiaŭ la kristana konscienco malaprobas la torturon 

ĉar nun ĝi estas perceptata kiel kontraŭevangelia. 

torzone, tozzone frate addetto alla cerca (spregiativo): fratkvestisto, krudreligiulo. 

toscano: (arch) toskana stilo. 

totalitarismo sistema politico che esclude la libera elezione al potere: totalismo, 

totalitarismo; totalitario: totalisto, totaliraristo. 

totem: totemo, klana protektanta simbolo; totemismo: totemismo (soci-religia 

sistemo). 

toties quoties (lat) indulgenza -: indulgenco ĉiufoje akirebla. 

tovaglia d’altare: altartuko; - per comunione: komunia tuko. 

tr 

trabeazione: (arch) entablemento. 

tracce: (post)signoj; - di vita cristiana: postsignoj de kristana vivo; - di riflessione: 

pormeditaj sugestoj. 

tracciabile: spurebla, (di un prodotto) origin- trair-spurebla; tracciabilità: 

spurebleco; tracciabilità del concetto di peccato originale: origina-traira spurebleco 

de la koncepto de la origina peko (historia spuriĝebleco de la koncepto 

de origina peko). 

tradire un giuramento: ĵurrompi; - la fede: apostati. 

traditore: perfidanto, perfidulo; - della fede: apostato. 

tradizionalismo dottrina secondo cui il singolo uomo è incapace di giungere 

alla verità, nell’ordine naturale, senza il soccorso di una tradizione: tradiciismo; 

il - è rifiutato dalla tradizione cattolica: tradiciismo estas repuŝita 

de la katolika tradicio. 

tradizionalista: tradiciisto, tradiciemulo; (pedissequo e vincolato) senkritika 

(fundamentisma) tradiciisto. 

tradurre: traduki; - in esperanto: traduki en esperanton, esperantigi; - la 

bibbia: traduki biblion; - alla lettera: laŭvorte traduki; - liberamente: libere 

traduki; traduttore: tradukanto, (di professione) tradukisto; il traduttore può 

farsi traditore: la tradukisto povas fariĝi perfidisto; il traduttore della bibbia 

necessita di molteplici competenze: la tradukisto de la biblio bezonas multsciencajn 

kompetentojn; traduzione: traduko; traduzione automatica: aŭtomata 

perkomputila traduko. 

trafiggere: trapiki; trafitto: trapikita; è stato trafitto per i nostri peccati: li 

estis trapikita pro niaj pekoj (laŭ Jesaja); trafitto da frecce (San Sebastiano): 

trapikita per sagoj (Sankta Sebastiano). 


Traiano: Trajano. 

trance: tranco; essere in -: tranci; entrare in -: ektranci; - fenomeno tra psicologia 

e parapsicologia: tranco fenomeno inter psikologio kaj parapsikologio. 

transessuale (a disagio nel proprio sesso): transseksulo. 

transetto: (arch) transepto. 

transfert: transmeto, transŝovo; - pedagogico, psicanalitico, religioso: pedagogia, 

psikanaliza, religia transmeto. 

transgenesi trasposizione di geni da una specie all’altra per ottenere caratteristiche 

utili: transgeno, transgeniĝo. 

transgenico: transgena; agricoltura, cibo -: agrikulturo, nutraĵo trangenaj. 

transustanziazione: transsubstancigo, alisubstancigo. 

Trappa: Trapo; trappista: (rel) trapisto. 

trascendentale: transcendentala, (eccezionale) ekstermonda; trascendente: 

transcenda, (il trascendente) transcendulo, transcendaĵo. 

trascendenza: transcendo, transcendeco; le religioni tradizionali (cristianesimo, 

ebraismo, islamismo, buddismo, induismo ecc.) aprono all’uomo un 

orizzonte di -: la tradiciaj religioj sugestas al la homo transmondan horizonton; 

la - è retaggio sicuro delle religioni monoteistiche: transcendo estas firma 

heredo de la monoteismaj religioj; - razionale, irrazionale: racieca, neracieca 

transcendo. 

trascendere: transcendi; la ragione trascende la sfera delle cose umane: la 

racio transcendas la sferon de la homaj sensaĵoj; - i limiti della convenienza: 

trapasi la limojn de la konveneco. 

trascorso: (a) pasinta, antaŭa, (s) (colpa) antaŭa eraro, pasinta kulpo; respingere 

il cristianesimo o l’esperantismo per i passati trascorsi degli aderenti: 

forpuŝi kristanismon aŭ esperantismon pro la pasintaj krimoj de iliaj anoj. 

trascurare: preterlasi; trascuratezza: neglekto, malzorgo. 

Trasfigurazione festa della -: Transfiguriĝo; la - di Gesù: la Transfiguriĝo 

de Jesuo. 

trasformismo in politica: transformismo; in biologia: specievoluo (radikala 

aŭ modera), transformismo. 

trasgressione: malobservo, malobeo, transleĝiĝo; la - di Adamo ed Eva: 

malobeo de Adamo kaj Eva; il peccato di Adamo ed Eva è una simbolica -: la 

peko de Adamo kaj Eva estas simbola malobeo; il fascino della -: la fascino 

de la malobservo; la - può lasciare l’illusione di spirito indipendente e incon- 


dizionato: foje malobeo markas la malobeanton per iluziaj sendependeco kaj 

senkondiĉeco. 

trasmettere: transdoni, transigi; - la fede: transdoni la kredon; - (un movimento 

meccanico): transmisii. 

trasmigrazione delle anime: animtransmigrado, metempsikozo. 

trasumanare, transumanare: transhumaniĝi, pasi el humaneco al dieco; 

far -: transhumanigi. 

tratta: traffico komerc(ad)o; - degli schiavi: sklavkomerco, homkomerco, 

komerco; - negriera: prinegra sklavkomerco; anche cristiani si macchiarono 

di questo crimine: eĉ kristanoj plenumis tian krimon. 

trattato: traktato; - di pace: pactraktato; - tra la Santa Sede e lo Stato Italiano: 

traktato inter Sankta Seĝo kaj Itala Ŝtato. 

tratto: (lit) traktuo; caratteristica: trajto; comportamento: sinteno. 

traviamento: devojiĝo, delog(iĝ)o. 

traviare: devojigi, delogi; traviarsi: devojiĝi, delogiĝi. 

tregenda: sorĉorenkontiĝo, sabatorgio; ore di -: teruraj horoj; grande fracasso, 

pandemonio: malordiga disrompo, pandemonio. 

tregua: militpaŭzo; - di Dio (giorni e settimane in cui, nel medioevo, era 

vietato l’uso della forza, pena la scomunica): diordona (kristana) militpaŭzo, 

malpermeso militi dum sanktaj tagoj. 

tremare: tremi; - per il timore: timtremi; la terra tremò: la tero tremis. 

Trento Concilio di -: Trenta Koncilio, Koncilio de Trento; tridentino: trenta. 

Tre Re: Tri Reĝoj, la Tri Magoj, Orientaj Saĝuloj; storia o midrash il racconto 

dei Magi?: ĉu historio aŭ midraza legendo la rakonto pri la evangeliaj 

Magoj? 

tre volte santo: trifoja sankta. 

triade: triopo; le triadi di molte religioni politeiste: la triadoj de diversai politeistaj 

religioj; (trinità) triunuo. 

triangolo: (lit) triangula kandeleto. 

tribale: triba, (chiuso nelle proprie opinioni) triba, (s) tribmensulo. 

tribolazione: suferado. 

tribù: tribo; le dodici tribù d’Israele: la dekdu triboj de Izraelo. 

tribuna: tribuno; - perduta: perdiĝinta tribo. 

tribunale: tribunalo, forumo, juĝistaro, juĝejo; - della confessione: tribunalo 

de la Pentofaro; - dell’inquisizione: inkvizicia tribunalo. 

tributo: tributo; è lecito o no pagare il - a Cesare?: ĉu konvenas doni tri- 


uton al Cezaro aŭ ne? 

tricorno: trikorno, tripinta ĉapelo. 

tricoro: (arch) triĥorejo, retangulo kun tri absidoj. 

triduo: tagtrio, preĝtagtrio. 

Trifone: Trifono; il Dialogo con -, di Giustino: Dialogo kun (ebrea) Trifono 

(de Justino). 

trifora: (arch) triforo, triarka fenestro. 

triforio: (arch) triforio. 

trigesimo: trideka tago (post morto); - di preghiera per i defunti: la trideka 

tago por preĝi helpe al la forpasintoj; il - secondo Sant’Efrem (306-373. “Nel 

trigesimo della mia morte, ricordatevi di me, fratelli, nella preghiera. I 

morti, infatti, ricevono aiuto dalla preghiera fatta dai fratelli”): la trideka 

tago laŭ Sankta Efremo (“En la trideka tago de mia morto, bonvolu memorigi 

pri mi, fratoj, en viaj preĝoj: la mortintoj, fakte, ricevas helpon per la preĝoj 

de la fratoj”). 

Trimurti: Trimurto, (hinda) triunuo. 

Trinità: Triunuo, Trinitato, triunueco de Dio; la Santissima -: la Sanktega 

Triunuo, unu kaj tripersona Dio; le controversie trinitarie: pritriunuaj disputoj. 

trinitari: (rel) trinitarianoj; credenti nella Trinità: triunuokredantoj, trinitaraj; 

cattolici, protestanti, ortodossi sono -: katolikoj, protestantoj kaj ortodoksuloj 

estas triunukredantaj, trinitaraj; trinitarismo: trinitarismo. 

trino: trieca; Dio uno e -: Dio unueca kaj trieca; ogni - è perfetto: trino perfekta, 

trio plaĉas al Dio. 

trionfante chiesa -: triumfa, ĉiela eklezio. 

triregno tre corone sovrapposte, un tempo simbolico accostamento di tre 

potestà attribuite al papa: papa tiaro. 

trisagio: triobla sankta-kanto; - angelico: triobla anĝela kanto. 

triteismo tendenza, ereticale, a fare delle tre persone della Trinità tre nature 

diverse: triteismo. 

trittico: triptiko. 

trono papale, vescovile: trono, katedro; sala del -: tronejo, tronsalono; Troni, 

coro angelico: Tronoj; tronetto per l’ostensorio: troneto, montrilsoklo. 

troppa grazia, Sant’Antonio!: pro superfluo malbonigxas la ĝuo (ho Sankta 

Antono!), troa bonvolemo estas malfavoremo. 

tu 

Tullio, -a (np): Tulio (Tullo), Tulia (Tulla). 


tumulare: entombigi; tumulazione: entombigo, sepultado. 

tumulo catafalco: katafalko; tomba: tumulo. 

tunica: tuniko; - inconsutile: senkudra tuniko. 

tunicella: (lit) tuniketo. 

turba: popolamaso. 

turbine: (vento)kirlo, il - delle passioni: la kirlo de la pasioj; Dio (fig) parlava 

dal -: Dio parolis el la ventokirlo (Jiob). 

turco: (s) turko, (a) turka; i turchi alle porte: la turkoj ĉe la pordoj; cose 

turche: teruraĵoj; fermare i turchi, aprirsi ai turchi: bloki la turkojn, malfermiĝi 

al la turkoj; gabinetto, caffè alla turca: suspensia kafo (turka kafo), senpelva 

necesejo. 

turibolo: incensilo. 

turiferario: incensisto, incensoportisto. 

turificato cristiano che incensava (fingendo di onorarli) gli dei pagani per 

evitare il martirio: incensinto, kristano ŝajnadore incensinta al la paganaj dioj 

por eviti persekuton. 

turismo: turismo; - religioso: religia turismo; - sessuale: seksa turismo; turistico: 

turisma; agenzia diocesana per il - religioso: dioceza agentejo por religia 

turismo. 

turpe: turpa, fia; voglia -: fia deziro, fideziraĵo; azione -: aĉfaraĵo, fifaro. 

turpiloquio: fiparolo, fiparolaĵo. 

turpitudine: turpeco, fieco. 

tutela: protekto, defendo; a - del cristianesimo: por defendi kristanan reputacion; 

sotto la - della chiesa: sub la proktetado de la eklezio. 

tutelare: porotekti; - i tesori artistici della comunità cristiana: protekti (konservi) 

la artajn trezorojn de la kristana komunumo; - gli indifesi: defendi la 

sendefendulojn. 

tutore: kuratoro. 

tutorio: kuratela, kuratora. 

Tutti i Santi festa di -: Sanktulara Tago (Festo); chiesa di -: sanktulara preĝejo. 

tutto: (a) tuta; amare Dio con - il cuore: ami al Dio per la tuta koro (tutkore); 

(ogni): ĉiu; predicare il vangelo a tutte le creature: prediki la evangelion 

al ĉiu kreaĵo. 

tuziorismo: dottrina teologico-morale secondo cui si deve seguire, nel dubbio 

tra diverse opinioni circa la legge morale, l’interpretazione più rigo- 


osa: plicertismo; tuziorista: plicertisto. 


U 

ub 

uc 

Ubaldo (np): Ubaldo. 

uccidere: mortigi, murdi; il non - del quinto comandamento: la “ne mortigu” 

de la kvina ordono. 

uccisione: mortigo, murdo; - rituale: laŭrita mortigo. 

uccisore: mortiganto, murdisto. 

UCID Unione Cristiana Imprenditori e Dirigenti: UCID, KUED (Kristana 

Unuiĝo Entreprenistoj kaj Direktantoj). 

ud 

udienza: aŭdienco; - generale, privata, semipubblica, segreta: ĝenerala, privata, 

semipublika, sekreta aŭdienco; - di tabella: laŭtabela aŭdienco, fakaŭdienco; 

sala dell’-: aŭdienca salono, aŭdiencejo. 

uditore: aŭskultanto, (dir) aŭditoro; - della Sacra Rota: aŭditoro de la Sankta 

Roto. 

uditorio gli ascoltatori: aŭdantaro; l’- della predica: la aŭskultantaro de la 

prediko. 

ue 

UECI: Unione Esperantista Cattolica Italiana, fondita en 1920. Ĝia oficiala 

organo: la dumonata “Katolika Sento” formale vivecigas la movadon ekde 

1922 kun mallonga obskuriĝo dum la dua monda milito. 

uf 

ufficiale: (civile) civilregistristro, (dell’esercito) oficiro; (a): oficiala; render 

-: oficialigi. 

ufficiare: ofici, (mes)celebri. 

ufficio: ofico; - diocesano per la catechesi: dioceza ofico por la katekizado; 

- di fiducia: posteno, fidoficiĝo; - divino: breviera preĝo, dia ofico, liturgio 

de la horoj; - delle tenebre (lit): nokta liturgio; - dei morti: liturgia preĝo por 

mortintoj; incaricato d’-: oficisto, funkciulo. 

ufficioso: duonoficiala. 

uffizio Sant’Offizio, tribunale del Sant’Offizio: tribunalo de la Sankta 

Ofico, hodiaŭ (1965) tribunalo ĉe la Kongregacio por la Doktrino de la Kredo. 

ufologia: ufologio; - come ricerca (che non ha nulla di anticristiano), - come 

nuova religione (rifiutata dai cristiani): ufologio, esploro (ĉu ekzistas 

eksterteraj vivformoj), ufologio nova religio. 


ufologo: ufologo; - ricercatore: ufologo-esploristo, esploristo pri ufologio, 

- contattatore (coltiva rapporti e trasmette messaggi di solito con una visione 

anticristiana): ufologo kontaktisto. 

ug 

Ugo (np): Hugo. 

Ugonotti: Ugenotoj; la strage degli - (24 agosto 1572): masakro kontraŭ 

Ugenotoj; le stragi operate dagli -: la ugenotaj masakroj kontraŭ katolikoj. 

uguaglianza: egaleco; l’- fra gli uomini nasce dalla comune creazione e redenzione: 

egaleco inter la homoj naskiĝas el la komunaj kreiteco kaj elaĉetiteco. 

uguale: egala; uguali e distinte (le tre Persone della SS. Trinità): egalaj kaj 

apartaj. 

ul 

ulema, ulama: ulemo (islama teologo-juristo kun klerika karaktero). 

ulivo: v. olivo. 

ultima cena: lasta vespermanĝo. 

ultimo: (a) lasta; ci sono ultimi che saranno primi e ci sono primi che saranno 

ultimi: jen estas lastaj, kiuj estos unuaj kaj estas unuaj kiuj estos lastaj 

(Lk 13,30); negli ultimi giorni accadrà: en la lastaj tagoj okazos; all’- si è 

convertito: lastamomente li konvertiĝis. 

ultra: (prefisso) ultra, (ultrà) ultraso. 

ultrafondamentalista: (s) ultrafundamentisto, (a) ultrafundamentisma. 

ultramoderno: modernega, ultramoderna. 

ultramondano: transmonda. 

ultramontanismo (corrente di cattolici schierati contro le libertà gallicane 

e giuseppinistiche ecc.): ultramontanismo. 

ultrareligioso: ultrareligia, troreligia, misreligia v. religiosità 

um 

umanarsi (farsi uomo, detto di Gesù): homiĝi. 

umanesimo mettere la persona umana al centro nelle dottrine sociali e 

politiche: humanismo; - rinascimentale (movimento che rivalutava i valori 

classici e mondani in contrasto, o assieme, a quelli ultramondani del cristianesimo): 

renesanca humanismo; - biblico (considera l’uomo come appare dai 

testi biblici): biblia humanismo; - devoto: devota humanismo; - integrale: integra 

(kompleta, tuta) humanismo; - inumano, neognostico: nehumana (kontraŭhoma), 

novgnostika humanismo; ogni - dipende dalla concezione dell’uomo: 

ĉiu humanismo dependas de la koncepto pri homo; (umanità): homaro; 

(qualità): humaneco, bonkoreco, komprenemo; umanista: humanisto; - e u- 


manitarismo sono nati in terra cristiana: humanismo kaj homamo naskiĝis 

en kristanaj landoj. 

umanesimo cristiano ricerca del vero, del bello, del giusto considerando 

l’uomo nella sua realtà di creatura redenta ed elevata: kristana (biblia) humanismo; 

pericoli dell’umanesimo religioso (integralismo): danĝeroj de la 

religia humanismo (integrismo). 

umanesimo non cristiano: ne kristana (kontraŭkristana) humanismo; nuovi 

umanesimi proclamano, non cristianamente, che il bene possa trionfare 

definitivamente nel tempo: novaj humanismoj proklamas, diference ol kristanismo, 

ke la bono kapablas triumfi en la tempo; pericoli dell’umanesimo ateo 

(fondamentalismo, relativismo): danĝeroj de la ateisma humanismo (fundamentalismo, 

relativismo). 

umanitarismo: homamo, homaranismo; umanitaristico: humaneca, homaraneca; 

principi umanitaristici: humanitarismaj (homaranismaj) principoj. 

umanizzare: (rendere uomo) homigi; (rendere con qualità umane): humanigi; 

umanizzato: humanigita. 

umano: humana; il cristianesimo valorizza tutto ciò che è - kristanismo 

valorigas ĉion humanan. 

umanoide: humanoido, homsimilulo. 

umile: (a) humila, (s) humilulo; gli umili: la humilularo; beati gli umili: beataj 

la humiluloj; vostro umilissimo servo: via sindone humilulo. 

umiliare: humiligi, malhonorigi. 

umiliarsi: humiliĝi; - di fronte a: humiliĝi antaŭ; chi si umilia sarà esaltato: 

kiu estos humila, tiu estos ekzaltita; umiliazione: humiliĝo. 

umiliati: (st.e) humilfrataro, humiliĝantaj fratuloj. 

umiltà: humileco; - è riconoscere la propria condizione: per humileco homo 

rekonas sian kondiĉon. 

umma (l’insieme dei popoli musulmani): humo, humujo. 

umorismo: (disposizione a facezia e arguzia) humuro, (stato temperamentale) 

humoro (humorismo); le nozze di Cana invitano all’-: la Kanaj nuptoj ekscitas 

humuron; l’- è una virtù cristiana: humuro helpas al kristana vivo; umorista: 

(s) humuristo; umoristico: humora, humura; - nero: nigra humuro. 

un 

unanime: unuanima, unuvoĉa. 

unanimismo: unuanimismo; unanimità: unuanimeco; unanimità di fede e di 

sentimenti: kreda kaj senta unuanimeco; unanimemente: unuanime; eletto unanimemente 

al papato: unuvoĉe papproklamita (papelektita). 


undici: dekunu; gli undici: dekunuo; gli - elessero il dodicesimo: la dekunuo 

elektis la dekduan. 

ungere: ŝmiri; consacrare, dare il sacramento: unkti, sanktolei, unkti per 

oleo; - un moribondo: sanktolei mortanton; ungersi: sin ŝmiri; ungersi prima 

della gara: sin ŝmiri; sporcare: makuli v. unzione. 

uniate appartenente alle chiese orientali unite a Roma: unia, uniano; uniatismo: 

uniismo 

unicità: unikeco; il cristianesimo professa l’- di Dio: kristanismo konfesas 

la unikecon de Dio. 

unico figlio: solfilo. 

uniformarsi a Cristo: konformiĝi al Kristo. 

unigenito: ununaskita; unico figlio: solfilo; Gesù è l’-: Jesuo estas la ununasnkito 

(Rom 8,32; Tito 3,5; Jo 3,6). 

unione: unuiĝo, unio, kuniĝo; - ipostatica: hipostaza unuiĝo (en la persono de 

la Verbo: Jesuo); - del clero: unuiĝo de la klerikaro; - matrimoniale, sessuale: 

geedza, seksa kuniĝo; l’- non fa la famiglia: unuiĝo familion ne faras; - 

con Cristo: kuniĝo al Kristo; - Europea: Eŭropa Unio (EU); Chiese Orientali 

Cattoliche Unite: Uniaj Eklezioj, Unuigitaj Orientaj Katolikaj Eklezioj (v. 

riti); - Cattolica Italiana Insegnanti Medi (UCIIM): Unuiĝo Katolika Itala Instruistoj 

Mezlernejaj (UKIIM); unito: unueca, unuiĝa, unuiĝinta, unuigita; Nazioni 

Unite: Unuiĝintaj Nacioj (ONU, UNO). 

unità: unueco; - di Dio: unueco de Dio; - della persona di Cristo: unueco 

de la persono de Kristo; - dei cristiani: unueco de la kristanaro; invocazione 

all’-: alvoko al la unueco; - tra fede e vita: unueco inter kredo kaj vivo; - e 

Trinità di Dio (secondo i cristiani): Unueco (laŭ naturo) kaj Triunueco (laŭ 

personoj) de Dio; - dei cristiani per l’unione delle chiese: unueco de la kristanaro 

por la unuiĝo de la eklezioj. 

unitarianismo, unitarismo: (dottrina che propone una concezione riduttiva 

della divinità - come l’abolizione dei dogmi della Trinità e Redenzione - 

per unificare le diverse correnti religiose e filosofiche o umanistiche: unitarianismo, 

unitariismo (v. homaranismo); unitariano: unitariano, unitariulo, (a) 

unitara. 

unitariano: (prot) unitariano, uniisma, ano de unuismo (protestanta movado). 

universale: (riguardo l’universo) universa, (generale) universala; la questione 

degli universali (fil): la problemo de la universalaĵoj (pri la formiĝo 


kaj valoro de la homaj mensaj ideoj); giudizio -: lasta juĝo; preghiera - (dei 

fedeli nella messa): fidelula preĝo, fidelulpreĝo, universala preĝo. 

universalismo dottrina valida per tutti gli uomini: universalismo; - etico: 

etika universalismo; - cristiano: kristana universalismo; - ebraico e cristiano 

di Zamenhof: universalismo de Zamenhof el hebreismo kaj kristanismo; universalistico: 

universalisma; il cristianesimo è religione universalistica: kristanismo 

estas religio universalisma. 

universalità: universaleco; - della salvezza, della redenzione: universaleco 

de la savo, de la elaĉeto; universalizzare: universaligi, tutmondigi; universalizzazione: 

universaligo, tutmondigo. 

università: universitato; (comunità) komunumo, kolektivo; - dei cristiani: 

kolektivo de la kristanoj; universitario: (a) universitata, (s) universitatano. 

università cattoliche: katolikaj universitatoj; università del Sacro Cuore: 

universitato de la Sankta Koro. 

universo: universo, tutmondo; formazione dell’universo: formiĝo de la universo. 

univoco: unusenca; (fil) conoscenza univoca (in filosofia, pretesa di potere 

attribuire a Dio le qualità delle creature tali e quali si manifestano in esse): 

unusenca kono (v. kono analogia kaj ekvivoka aŭ ambigueca). 

unto: (a) ŝmirita, (con olio) oleita; l’Unto del Signore: (SS) la Sanktoleito. 

unzione: ŝmirado, oleado; estrema - (oggi: - degli infermi): (lasta) sanktoleado, 

unktado de malsanuloj; dare l’- degli infermi: sanktolei; ricevere l’- 

degli infermi: sanktoleiĝi; - delle mani: manunktado, mansanktoleado; - della 

cresima: krismado. 

uo 

uomo: homo; - di chiesa: ekleziulo; - di poco valore: malgravulo (homonkulo); 

tutte le culture si pongono la domanda: chi è l’-’?: ĉiuj kulturoj sin 

demandas: kio estas la homo?; gli uomini: homaro; farsi -: homiĝi, enkarniĝi; 

-Dio: Di-homo; Dio creò l’- in forma di maschio e femmina li creò: Dio kreis 

la homon en formo de viro kaj virino li ilin kreis; l’- non è completamente 

prodotto della natura: la homo ne estas nura produkto de la naturo; l’- come 

l’erba che “al mattino germoglia e verdeggia, alla sera è falciata e disseccata” 

(salmo 89): homo kiel herbo kiu “matene floras kaj ĝermas, vespere 

kuŝas dehakite kaj sekigite”; l’- nuovo (colui che vive secondo Gesù): nova 

homo, laŭkriste renoviĝinta homo; l’- antico (colui che non ha ancora accettato 

la redenzione): antikva homo, laŭkarna homo, nelaŭkriste renoviĝinto; - 

di fede: sincere kredanto; l’- è la via primaria della chiesa: homo estas la u- 


nuaranga (primara) vojo de la eklezio; l’- è un animale che pone domande sul 

destino della vita: homo estas animalo kiu demandas pri la destino de sia vivo; 

non completamente - (il cosidetto pre-embrione, l’ammalato inguaribile 

ecc.) è una invenzione antiscientifica: la netuta homo estas ideologia elpensaĵo; 

(persona di sesso maschile): viro. 

uomo di scienza: ano de scienco; - in quanto scienziato indaga, deduce, 

crea, in quanto uomo valuta eticamente il proprio operare: ano de scienco 

kia scienculo esploras, deduktas, kreas, kia homo laŭetike cienzajuĝas sian 

agadon. 

uomo secondo varie filosofie: homo laŭ diversaj filozofioj aŭ filozofoj; 

uomo secondo J. J. Rousseau (ĝi naskiĝas bona, sed socio kaj kulturo ĝin 

malbonigas), secondo K. Marx (tuta ĝia missorto devenas el socialaj kaj ekonomiaj 

kondiĉoj), secondo il neoilluminismo (ĝi ne bezonas eksteran elaĉeton), 

secondo il Rinascimento (ĝi kapablas altiĝi kaj brutiĝi laŭ la mezuro de 

ĝia konsento kun Dio), secondo il cristianesimo (por fari la bonon kaj eliri el 

la malbono ĝi bezonas Elaĉetinton); secondo correnti laiche (ĝi havas destinon 

ur teran); secondo il postmodernismo (ĝi ne kapablas koni la veron)… 

ur 

Urbi et Orbi (lat) alla città e al mondo benedizione universale del Papa: al 

Romo kaj al Mondo, tutmonda beno, (al la urbo kaj mondo beno). 

uri (vergini del paradiso coranico): hurioj. 

Urim e Tummim strumenti, famigliari e personali, per responsi sacri presso 

clan ebrei: Urim kaj Tummim. 

urna cineraria: cindra urno; urna del giovedì santo: eŭkaristia kesto. 

us 

usa e getta: ununuruza, uzu kaj ĵetu; religione -: ununuruza religio. 

usanza: kutimo, moro, uzanco; conservare le buone usanze: konservi la bonajn 

morojn (uzancojn); l’- non scusa: uzanco ne senkulpigas. 

usbergo: ŝildo; l’- della fede: la ŝildo de la kredo. 

uscire per la messa: komenciĝi; - dalla chiesa (abbandonare): apostati, forlasi 

la kredon; - dalla grazia di Dio: freneziĝi. 

uso: uz(ad)o; - capzioso della parola per capovolgerne il senso: artifikeca 

(insidema) uzo de vortoj por renversi ĝian signifon. 

uso di ragione: racipovo; all’età di sette anni l’- permette di ricevere l’eucaristia: 

por sepjarulo la racipovo konsentas la ricevadon de la eŭkaristio. 

ussita: husano; ussitismo: husismo. 

usucapione: uzukapo; acquistare per -: uzukapi. 

usufrutto: fruktuzo; usufruttuario: fruktuzanto. 


usura: uzuro; prestare a -: uzuri, preni procentegon, uzure pruntedoni; usuraio: 

uzuristo; l’- è antievangelica: uzuro kontraŭevangelias. 

usurpare: uzurpi; usurpazione: uzurpado; usurpatore: uzurpanto; - onori 

divini: uzurpi diecajn honorojn. 

ut 

utero: utero; dare l’- in affitto (disapprovato dalla morale cattolica): ludoni 

uteron. 

utilitarismo: utilismo (bono koncidas kun utilo). 

utilitarista: utilisto; per l’- è valido solo ciò che è utile: por utilisto valoras 

nur kio utilas; utilitario: utileca; morale utilitaria: utileca moralo; la morale 

utilitaria non rispetta l’uomo: la utileca moralo ne respektas la homan dignecon. 

utilitaristico: utileca, utilisma; religiosità utilitaristica (fare il bene per avere 

un premio ultraterreno): utileca religiano; il cristiano è superficialmente 

accusato di fare il bene per avere il premio da Dio: supraĵa observanto kristanon 

senfudamente taksas bonfaranto nur celanta al la ĉiela rekompenco. 

utopia: (progetto non suscettibile di realizzazione) utopio, (ideale irrealizzabile 

ma stimolante) utopieca idealo; il cristianesimo è una proposta realizzabile, 

quindi non è un’-: kristanismo estas propono realigebla, do ne utopio; 

gli ideali dell’esperanto sono realizzabili, dunque non sono utopici: la idealoj 

de esperanto estas realigeblaj, do ili ne estas utopiaj; utopico: utopieca; utopista: 

utopiulo; utopia di T. Moro, di T. Campanella: utopio de T. Moro, de T. 

Campanella. 

utraquista di Utrech, Chiesa: Utrakvista Eklezio; utraquista (affermava il 

diritto e l’obbligo dell’assunzione delle due specie nella comunione): utrakvisto. 

utroque (lat) dottore in -: ambaŭjura doktoro. 

utteriani (gruppo anabattista): huterianoj. 


V 

va 

vacante: (dir) vaka; rendere -: vakigi; sede -: vakanta seĝo; uffici vacanti: 

vakantaj postenoj; vacanza, assenza: vakanteco. 

vacca: bovino; le sette vacche grasse e le sette vacche magre: la sep bovinoj 

grasaj kaj la sep malgrasaj; (fig) riferito a donna: ĉiesulino, fivirino; 

porca -!: damne! 

vacuità: vakueco; - morale: morala vakueco. 

vacuo: vakua, malplena, (vano) vanta; conversazione vacua: vanta (sensenca) 

conversacio. 

vademecum: vademekumo; - delle mie devozioni: vademekumo de miaj 

devotaĵoj. 

vagabondo: trampo, vagulo. 

vago (dir) senza fissa dimora: vaganto, nomado; chierici vaganti (vaghi): 

vaganta klerikaro (iama); (a) impreciso: svaga, malpreciza; leggiadro: gracia, 

ĉarma. 

valdese: valdano, adepto de Petro Valdo; Chiesa Valdese: Valdana Eklezio. 

Valente (np): Valento. 

Valentino, -a (np): Valenteno; Valentina: Valentena; valentiniano (seguace 

di Valentino fondatore di una setta sincretico-agnostica): valentiniano; 

san -: sankta Valenteno; san - (14 febbraio) patrono degli innamorati e ispiratore 

di sani sentimenti: sankta Valenteno, protektanto de la geenamiĝintoj 

(gefianĉoj, paroj ekfamiliĝontaj) kaj inspiranto de sanaj sentemoj. 

valere: valori, (secondo le leggi) validi; voi valete più di molti passeri: vi 

valoras pli ol multe da paseroj; ogni uomo vale il sangue di Cristo: ĉiu homo 

valoras la sangon de Kristo; (prezzo): kosti. 

Valeriano (np): Valeriano. 

valido: valida; sacramento -: valida sakramento; validità: valideco; diventar 

-: validiĝi. 

valle: valo; - di lacrime: larmovalo, larmoplena valo; valle d’esilio: ekzila 

valo. 

Vallombrosa: Valombrozo; vallombrosano: (rel) valombrozano. 

valori: valoroj, (oggetti) valoraĵoj; (ciò che viene abitualmente apprezzato 

individualmente o collettivamente in una cultura): valoroj; - comuni: onie 


ŝatataj (kune partoprenitaj) valoroj; - naturali, umanistici ecc: naturaj, humanismaj 

valoroj ktp; - cristiani resisi autonomi dal cristianesimo: kristanaj valoroj 

memstariĝintaj el sia kristana fonto; i - hanno bisogno di un fondamento 

razionale: la valoroj postulas racian fundamenton; gerarchia dei -: hierarkio 

inter la valoroj; senza valore: senvalora; valoriale: valora, valorema. 

vampiresco: vampir(ec)a. 

vampirismo: vampirismo; vampiro: vampiro, (sfruttatore, profittatore) vampiro. 

vana osservanza: superstiĉo, senefika religia rito; peccato di -: peko pri 

senefika religia rito. 

vandeano: vandeano, (fig) fidelega al la eklezio; genocidio dei vandeani: 

genocido de (kontraŭ) la vandeanoj. 

Vangelo, Evangelo, Evangelio: Evangelio; vangele (i vangeli): Evangelioj; 

libro dei Vangeli: Evangeliaro; studio della formazione dei vangeli: 

studo pri la formado de la evangelioj; racconto della vita e operato di Gesù: 

evangelio; l’insieme dei principi di una dottrina: evangelio (de futurismo, de 

romantikismo...). 

Vangelo Eterno (espressione del gioachimismo): Evangelio Eterna. 

vanità: vantemo, vanteco, malmodesteco; - delle -: vantaĵo de vantaĵoj; fiera 

delle -: vantoparado, vantomontro; inutilità: vaneco, senutileco; - delle faccende 

terrene: vaneco de teraferoj. 

vanitoso: vant(em)a, vantulo. 

vano: vana, senutila; l’amore a Dio e al prossimo non è -: amo al Dio kaj 

proksimularo ne estas vana (senrekompenca). 

vantaggio: avantaĝo, (profitto) profito; trarre vantaggi economici dalla religione: 

eltiri ekonomian profiton el religio. 

vantare: laŭdi, glori; - i propri meriti: glori pri siaj meritoj. 

vantarsi: fieri, sin glori, malmodesti; - davanti a Dio è ingannevole: memlaŭdi 

antaŭ Dio egalvaloras stultiĝi; - delle proprie virtù: fieri pri siaj virtoj. 

vanteria: memlaŭdo, sinlaŭdo. 

variabile: ŝanĝema, nestabila, malkonstanta, variema; religione, morale -: 

ŝanĝanta religio, moralo; variazione: variado; variante: (s) varianto. 

varietà: varieco; - di virtù e di peccati: varieco de virtoj kaj pekoj; - di ordini 

religiosi: varieco de religiulaj ordenoj; spettacolo di -: varieteo. 

vaso: vazo; - di elezione (san Paolo): elektita vazo; - “ignobile”: noktovazo; 

- di Pandora: skatolo de Pandora; - da fiori: florvazo, florpoto; vasi sacri: san- 


ktaj vazoj. 

vate: poeto (humanece engaĝiĝa poeto), (profeta) profeto. 

Vaticano: Vatikano, Vatikana Ŝtato; sigla internazionale: SCV; radio, biblioteca 

vaticana: elsendilo, biblioteko vatikana. 

vaticinare: aŭguri, profeti. 

vaticinio: aŭgurado, profetado; - di Isaia: profetaĵo de Jesaja. 

ve 

Vecchi Cattolici Chiesa dei - (che non riconobbero il dogma dell’infallibilità): 

Malnova Katolika Eklezio. 

vedere: vidi; - (biblicamente): vidi, kompreni, malkovri, sperti; - la luce: 

naskiĝi, vidi la lumon; vide e credette (Giovanni nella tomba vuota); vidis kaj 

kredis; venite e vedete: venu kaj vidu (Johano). 

vedova: vidvino; i libri sacri parlano spesso della sorte della vedova: la 

sanktaj libroj ofte rakontas pri la sorto de la vidvino; - nella chiesa postapostolica 

venne a significare assistente ai bisogni materiali e spirituali dei credenti: 

virino tutdediĉanta al la servo de la eklezia komunumo; - vergine: needziniĝinta 

virino plenumanta la ekleziajn taskojn proprajn de vidvino. 

vedovanza: vidv(in)eco, vidvstato. 

vedovo: vidv(in)o, vidv(in)iĝintulo. 

vegetalista: (vegetariano) vegetalano; vegetalismo (abolisce dalla dieta 

ogni cibo di origine animale): vegetalismo; vegetalismo per motivazioni religiose: 

religimotivita vegetalismo. 

vegetariano: vegetarano; per il - cattolico non esistono tabù alimentari: 

por katolika vegetarano ne ekzistas nutraj tabuoj 

veggente: (di cose soprannaturali) viziul(in)o, (di cose future) divenisto, 

aŭguristo, (di cose lontane) traviziul(in)o; - nella bibbia (di solito il - conosce 

nel sogno. Ciò sta a significare una situazione non comune): biblia profeto. 

veglia eucaristica: dumnokta adorado. 

vela: velo; andar a gonfie vele: navigi kun plena velaro; dispiegare, sciogliere 

le vele: hisi, malhisi, (fig) starti, elvivi) la velojn; andar via di - (= essere 

omosessuale) esti samseksulo); volta a - (ad arco): (arch) velforma plafono. 

velleità: duonvolo, aspiro; intenzione passeggera: nedaŭra intenco; pretesa: 

pretendo; - di adeguare il cristianesimo alla modernità: pretendo konformigi 

kristanismon al la moderneco; aver delle -: duonvoli, volemi; aver pretese: 

pretende voli; velleitario: malpersista, kvazaŭvola; propositi velleitari: 

malpersistaj planoj (celoj). 


velo: vualo; - del calice: kalikvualo; - della comunione: komunia tuko; prendere 

il -: monakiniĝi; velato: vualita; la donna orante o “profetante”… abbia 

il capo velato (1 Kor): virino, preĝanta aŭ profetanta… estu vualita. 

vendetta: venĝo; - trasversale: transversa, nerekta venĝo; peccato che grida 

- presso Dio: peko kiu krias al venĝo antaŭ Dio, peko kiu vokas venĝon el 

Dio; la - cristiana è il perdono: la kristana venĝo estas la pardono. 

vendicatore: venĝanto; angelo -: la venĝa anĝelo. 

venerabile: honorinda, respekteginda; titolo che precede la beatificazione: 

kultinda; titolo massonico: loĝiestro honorinda. 

venerare: veneri; i santi si venerano, non si adorano: la sanktulojn oni veneras, 

ne adoras; Dio si adora, il santo si venera, l’icona ricorda: Dio adoratas, 

sanktulo veneratas, ikono memorigas. 

venerazione: devocio, kulto, kultado, respektego, venerado; a volte la - 

sembra sconfinare nell’adorazione: okazas, foje, ke venerado similas al adorado. 

venerdì santo: sankta, granda vendredo. 

Venere: Venuso; darsi ai piaceri di -: sin fordoni al la venusaj plezuroj; veneree 

(malattie): venereaj (malsanoj). 

venia perdono: pardono; prostrazione: pentosterniĝo, pentofaro. 

veniale peccato veniale: veniala, malgrava, pardonebla peko, indulginda 

peko. 

ventre: ventro; il frutto del tuo -: la frukto de via ventro (sino); consacrato 

a Dio fin dal - di sua madre: konsekrita al Dio jam en la ventro de sia patrino. 

verbiti (religiosi della Società del Verbo Divino): verbitoj. 

Verbo: Vorto, Dio-Vorto; - Incarnato: Enkorpiĝinta (Homigita) Vorto; - 

cioè luce intellettuale di Dio che illumina ogni uomo (Giovanni 1,9): Vorto, 

nome dia intelekta “lumo kiu lumas al ĉiu homo”; (grammaticale): verbo; 

verbale: (a) buŝa, parola, (s) protokolo; verbalizzazione: protokolado. 

verde: verdo, verdkoloro; paramenti liturgici verdi (simbolo della speranza): 

verdaj ornatoj (simbolo de espero); essere al -: esti senmone; il – stendardo: 

la verda standardo. 

verdetto: verdikto. 

verga: vergo; - dei penitenzieri: penitenciera vergo; - divinatoria: rabdo; la 

“leggendaria” - di Mosè: la “legenda” vergo de Moseo. 

vergine: (a) virga, (s) virgulo, virgulino; la Santa Vergine Maria: la Sankta 

Virgulino Maria, la Virgulino (Virgino); una - fidanzata con un uomo chia- 


mato Giuseppe: virgulino fianĉinigita kun viro, nomata Jozefo; voto di -: 

virgecvoto; segno zodiacale: Virgo (ekvatora konstelacio). 

verginità castità perfetta: virgeco, perfekta ĉasteco; - perpetua: porĉiama 

(dumtutaviva) virgeco; - fisica e spirituale: fizika (korpa) kaj spirita (kora) 

ĉasteco; perdere, conservare la -: perdi, konservi sian virgecon. 

vergogna: honto; - frutto del peccato, della stoltezza: honto frukto de la peko, 

stultado; le vergogne (i genitali): la hontaĵoj. 

vergognarsi: honti; - di far sapere di essere credente in Gesù: honti manifesti 

sian kredon je Jesuo. 

vergognoso: (che ispira vergogna) hontinda, (che ha vergogna) hontema; - 

per il male compiuto: hontema pro la plenumita malbono. 

verificabile: kontrolebla; verificare: kontroli. 

verità: vero; possedere la -: posedi la veron; la - non dipende dalla maggioranza: 

la vero ne dependas de la majoritataj decidoj; - di fede: kredovero, 

dogmo, kredoveraĵo; ipotesi con parvenza di -: ŝajnvalida hipotezo; - basilari: 

la bazaj veroj; che cos’è la -? (Giovanni 18,38): kio estas la vero?; la - 

vi farà liberi: la vero igos vin liberaj; in - vi dico: vere mi diras al vi (Mt 6,5); 

dubitare della - di qualcosa: pridubi la verecon de io; la - vale quanto e più 

della libertà: la vero samvaloras kaj eĉ pli valoras ol la libero; la - non diminuisce 

la libertà: vero marŝas kun libero; il criterio della -: la kriterio de la 

vero; - e diritto di scelta: vero kaj elektorajto; di fronte alla - conosciuta, il 

conoscente non ha diritto di scelta: antaŭ konata vero, la koninto ne havas 

elektorajton; la - tutta intera (Giovanni): la vero tutplena; nella - l’origine 

della pace: en la vero la fonto de la paco. 

verme: vermo; (fig) il dubbio onesto è un - pulito: dubo sincera vermo tolera; 

- che non muore (Isaia): vermo kiu neniam mortas (infero). 

vero: (a) vera, (s) vero. 

Veronica (np): Veronika. 

versetti: (della bibbia) versegoj; divisione della bibbia in - (in ambiente 

cattolico, Sante Pasquini nel 1528 per l’antico testamento, Roberto Stefano 

per il nuovo nel 1555): divido laŭ versegoj (laŭversega) de la biblio; - satanici 

(nel corano, probabilmente non di provenienza divina): satanaj versegoj. 

versicolo, versetto, passo: psalmoverso, verseto, verso, versego. 

versione: versio; - originale: originala versio; - tradotta: tradukita versio; 

versioni tradotte della bibbia: bibliaj tradukitaj versioj. 

vertice: verto, kulmino; - di persone: eminentularo, plej alta ŝtupo. 


verve: vervo; - predicatoria: predika vervo. 

vescovado episcopio: episkopejo, episkopa palaco; permanenza nell’episcopato: 

episkopado, episkopeco; ufficio, dignità: episkopa rango, episkopa 

misio; territorio: diocezo, episkopa jurisdikcio. 

vescovo: episkopo; - ausiliare, suffraganeo, titolare: helpepiskopo, sufragano, 

titola episkopo (prelato); - di un popolo disperso: pordiasporgenta episkopo. 

vespertina messa: vespera meso, vespermeso. 

vespro: (lit) vespro. 

vessazione: turmentado, ĉikano; vessatorio: ofenda (ĉikana) sinteno. 

vessillo: standardo, flago; vessillifero: flagportisto. 

vestale: vestalo. 

veste liturgica: ornato, pormesa vesto, liturgia vesto; - religiosa: ordenvesto, 

robo, froko; - nuziale: nupta vesto; vestizione: pormonak(in)a vestado; 

vestirsi a festa: festvesti sin; vesti candide (nel linguaggio biblico, simbolo 

d’innocenza e della presenza di Dio, perciò, di salvezza): blankaj vestoj; e i 

soldati presero le sue vesti e le divisero in quattro parti: kaj la soldatoj prenis 

iliajn vestojn kaj Ilin dividis en kvar partojn. 

vestibolo: vestiblo. 

vestire: vesti; - gli ignudi (= aiutare i bisognosi): vesti nudulojn; vestirsi: 

sin vesti; vestirsi di porpora e bisso: sin vesti per purpuro kaj bisino; vestito: 

(a) vestita; vestito a festa: feste vestita; vestirsi nella foggia iconografica del 

proprio santo patrono (nel giorno di tutti i santi): sin vesti laŭ la ikonografia 

prezento de sia patrono (en la soleno de Ĉiuj Sanktuloj). 

vestizione: vestado; - dei novizi: vestado de novicoj. 

veto: vetoo; diritto di -: vetorajto; porre il -: vetoi. 

vetrata a colori: pentrita vitrofenestro, vitralo. 

vetro: vitro; - soffiato: blovita vitro; ampolle di - soffiato: blovovitraj buretoj; 

- della finestra: fenestro(vitro). 

vi 

via: vojo, (fig) condotta konduto; - purgativa, unitiva, illuminativa (ascetismo): 

puriga, kuniga, ilumina vojo; le vostre vie non sono le mie vie: viaj vojoj 

ne estas miaj vojoj (Jes 55, 8); le vie a san Giacomo di Compostella: la 

vojoj (irejoj) al Sankra Jakobo de Kompostela; le vie del Signore sono infinite: 

sennombraj estas la vojoj de la Sinjoro; perdere la giusta -: perdi la ĝustan 

vojon; per la - stretta: laŭ la mallarĝa vojo; (avverbio): for. 

Via Crucis: Krucvojo, pasiona itinero; stazioni della -: stacioj de la pasio- 


na vojo; (via della passione, in Gerusalemme): vojo de la pasiono, kalvaria 

vojo. 

viatico sacramento: viatiko; provvigione per viaggio: vojaĝmono, provianto. 

viatore: pilgrimanto; uomo -: homo trairanta sian surteran vivon. 

vicariato: (sede) vikariejo, (dignità) vikaria rango; vicarietà: vikarieco; 

l’azione vicaria di Gesù: la vikaria agado de Jesuo. 

vicario: vikario, anstataŭanto; - di Cristo: vikario de Kristo; cardinale -: 

vikaria kardinalo; - generale, capitolare, foraneo: ĝenerala, kapitula, eksterurba 

vikario; potestà vicaria: vikaria, anstataŭa povo; vicariale: vikaria, leĝe 

anstataŭanto. 

vice...: vic... 

vicinanza: proksimeco, apudeco; vicino: apuda; Dio vicino, Dio tra noi: 

Dio la Emanuelo, Dio kun ni. 

vietare: malpermesi; vietato: malpermesita; vietato -: malpermesite malpermesi; 

Dio vieta per chi ancora non ama: Dio malpermesas al tiu kiu ne 

jam amas. 

vigilanza: gardado; - per non cadere in tentazione: viglado por ne eniri en 

tenton. 

vigilia: antaŭfesta tago, vigilo; fare -: vigili, fasti laŭ vigila leĝo; - d’armi: 

kavalira tranokto. 

vigliaccheria: malbraveco, malkuraĝeco; vigliacco: (s) malkuraĝulo, (a) malkuraĝa. 

vigna: vitejo, vitĝardeno, vinberejo; (vite): vito, vitplanto; la vite simboleggia 

l’unione dei fedeli (tralci) con Cristo (pianta): la vito simbolas la unuiĝon 

de la fideluloj (vitbranĉoj) kun Kristo (vitplanto); andate anche voi nella 

mia -: vi ankaŭ iru en la vinberejojn (Mt 20,4). 

Vincenzo (np): Vincento (de Paŭli). 

vincere: venki, superi (konkurenton, malfacilaĵojn); - il male, il peccato: 

venki la malbonon, la pekon; - contro se stessi: venki siajn malbonajn inklinojn; 

- nel gioco, nella lotta: gajni; vinci il male con il bene (Rom 12,21): 

venku la malbonon per la bono. 

vincitore: venkisto; il - sta sulla croce: la venkisto brakenetendiĝas sur la 

kruco; Cristo e la chiesa sono vincitori tra innumerevoli sconfitte: Kristo kaj 

eklezio estas venkantoj inter sennombraj malvemkoj. 

vincolo: ligilo; difensore del -: priliga pledanto; - coniugale: ligo de edzeco, 

nupta interligo; sotto il - del giuramento: ĵurlige. 


vino: vino; il miracolo della trasformazione dell’acqua in -: mirakla vinigo 

el akvo; il - allieta il cuore dell’uomo (Salmo 104): la vino gajigas la koron 

de la homo; - segno del favore divino: vino signo de la dia favoro (laŭ la biblio); 

- per realizzare l’Eucaristia: vino por realigi Eŭkaristion; l’eucaristia è 

sorta nella zona della cultura del -: Eŭkaristio naskiĝis en zono de kulturo 

pri la vino; nel - la verità (lat: in - veritas): vera opinio en ebrio. 

viola: (a) viol(kolor)a, (s) violkoloro; (lit) - simbolo di penitenza: violkoloro 

simbolo de pento (pentofaro). 

violare un’osservanza: malobservi; - un luogo santo: malsanktigi, profani; 

- un segreto: malsekretigi; - una legge: leĝatenci, malobservi; violazione di 

contratto: atenco, malobeo, rompo de kontrakto. 

violentare: perforti; (sessualmente): violenti, seksatenci; violentatore: violentanto, 

seksatencanto. 

violenza uso illecito della forza: perforto, violento; usar -: perforti; - relativa, 

assoluta: venkebla, nevenkebla perforto; gusto per la -: plezuro perforti, 

gustemo al perforto. 

virago: masklino, virulino; quella suora dirige da -: tiu fratulino estras viruline. 

Virgilio (np): Vergilio, Virgilio, Virgilo; nella Divina Commedia - rappresenta 

la ragione: en la Dia Komedio Virgilio reprezentas la homan racion. 

Virgo fidelis patrona dell’Arma dei Carabinieri: Virgulino fidela, patronino 

de la Karabenista Korpuso. 

virtù: virto; - infuse (teologali): didonitaj, enverŝitaj virtoj; - cardinali (prudenza, 

giustizia, fortezza, temperanza): kardinalaj virtoj (prudento, justeco, 

forto, modereco); le - non spengono ma dominano le passioni: virtoj ne estingas 

la pasiojn sed ilin regas; le - non infuse sono volute: la virtoj nedidonitaj 

estas volitaj; coro angelico: Ĉielaj Fortoj. 

virtuale: (possibile) ebla, eventuala, (reale ma non ancora manifestata) potenciala, 

virtuala (la homa vivo en la homa embrio, ekzemple), (reale nella 

finzione artistica) fikcia, virtuala; realtà -: fikcia realo, fikciaĵo. 

virtualità: (potenzialità ancora inespresse) potencialo, (qualità possibili) 

ebleco, eventualeco, (potenzialità immaginate e desiderate) virtualeco; le - della 

grazia divina: la virtualecoj de la dia graco. 

virtuosismo: (anche in senso ironico) virtuozismo, virtuozeco; (concreto): 

virtuozaĵo. 

virtuoso: (a) virta, (s) virtulo. 


viscere: visceroj, (fig) internaĵo, (fig) (amore, affetto): koramo, indulgemo; 

- materne (attribuite a Dio dalla Bibbia per centinaia di volte): patrinecaj visceroj, 

diaj patrinecaj sentoj. 

visibilità: videbl(ec)o; dare - al messaggio cristiano: igi videbla la kristanan 

mesaĝon. 

visionario: (a) vizia, (s) viziul(in)o, (dispregiativo) viziokaptulo, viziemulo. 

visione: vido, (apparizione) vizio, (attivamente) viziiĝo; - mistica: mistika 

vizio; - beatifica: beatiga vizio; - ingannevole: trompiga vizio; - privata: privata 

vizio; la chiesa non si fa garante delle visioni private: la eklezio ne garantias 

pri privataj vizioj; concezione del mondo, della vita, della storia ecc.: 

konceptado, komceptado pri la mondo, la vivo, la historio ktp; - cosmo-teologica: 

kosma-teologia konceptado. 

visita: vizito; - al SS. Sacramento: adorvizito; - canonica: kanona inspektado; 

visitatore: inspektisto; visitatore apostolico: papa inspektanto; - di calore: 

gratulvizito; - ad limina (apostolorum) (lat): vizito ĉe la sojlo de la apostoloj. 

Visitazione: Vizito (de Maria al s. Elizabeta); chiesa della -: preĝejo de la 

Eniro de Maria en la templon; visitandina: (rel) vizitantino. 

Visnuismo: Visnuismo. 

viso: vizaĝo; aspetto: mieno; quanto è lecito farsi mettere il viso di un altro?: 

kiom decas plastie surmeti la haŭtan vizaĝon de alia persono? 

vissuto: (a) travivita; il - religioso: religia travivado. 

vita: vivo; - attiva, contemplativa: aktiva, kontempla vivo; maniera di vivere: 

vivmaniero, vivkonduto; - religiosa (consacrata): monaĥismo, monaĥa 

vivo, religia vivo; abbandonare la - religiosa: eksmonak(in)iĝi; la - ha origine 

da Dio (nel senso che Egli la creò direttamente o la fa derivare attraverso 

l’evoluzione o dalle scoperte dell’intelligenza umana): la vivo originas el Dio 

per kreo el nenio; chi perde la propria - l’avrà salva (vangelo): kiu ofere 

perdas sian vivon ĝin savas; aspettativa di -: vivekspekto, antaŭkalkulo de vivebleco; 

passare a miglior -: transiri al pli bela mondo, morti; dolce -: gaja 

vivo; fare la -: sin prostitui; ragazzi di -: vivokaptaj knaboj; perdere la -: 

perdi la vivon; la - è mia e ne faccio ciò che voglio (motto non del tutto cristiano): 

mia vivo estas mia kaj mi pri ĝi disponas laŭ mia volo; qualità della 

-: vivkvalito; albero della -: arbo de vivo; nel mezzo del cammin di nostra -: 

je l’ vojomez’ de mia vivo; per il cristiano la - è dono di Dio in attesa d’un 

dono migliore: por kristano la vivo estas Didonaco kaj mem atendas pri ĝi eĉ 


pliŝatindan komplementon; soltanto allegoricamente si attribuisce la - a Dio: 

nur alegorie oni atribuas la vivon al Dio. 

vita embrionale: embria vivo (homa ekde la unua momento). 

vita eterna (vita divina, in Giovanni): dia vivo, partopreniĝo en la samspecadia 

vivo. 

vita interiore riferimento ai fatti dello spirito e della coscienza: interna 

vivo; senza -: seninterna vivo, senpensulo, disipemulo; far coltivare la -: prizorgigi 

pri la interna vivo. 

vita morale: morala vivo, laumorala vivo; la - è sia obbedienza a leggi esterne 

sia sviluppo di esigenze interiori dell’uomo: la morala vivo estas jen 

obeo al ekstera morala leĝo jen disvolvo de internaj homaj postuloj; la - è 

autonoma obbedienza a precetti immutabili che irrefrenabilmente procedono 

dallo stesso soggetto: la morala vivo estas autonoma obeo al moralaj trincipoj 

neprige altruditaj de la konscienco de aganto mem. 

vita suscitata in laboratorio: vivo laboratorie aranĝita; non è impossibile, 

secondo pensatori cristiani, che l’uomo nel futuro riesca a suscitare forme di 

vita: ne maleblas, laŭ kristanaj pensistoj, ke homo estontece sukcesos laboratorie 

aranĝi vivformojn. 

Vitale: (np): Vitalo. 

vitale: viva, vitala, vivkapabla; feto vivo e -: viva kaj vivkapabla feto; slancio 

- (fil): elano vitala. 

vitalismo (afferma la completa autonomia dei processi vitali da quelli non 

vitali): vitalismo; vitalistico: vitalisma 

Vito (np): Vito. 

vittima: buĉofero, viktimo; - sacrificale: oferviktimo; - divina: dia viktimo; 

- che offre se stessa o voluta da Dio?: ĉu viktimo sinoferanta aŭ pretendata 

de Dio? 

Vittore (np): Viktoro. 

vittoria: venko; - contro la morte, contro il peccato: venko kontraŭ la morto, 

kontraŭ la peko; - contro la paura della morte: venko kontraŭ mortotimo; 

dov’è, o morte, la tua -?: ĉu ankoraŭ ie via venko, ho morto?; nessuna - è 

promessa contro i persecutori: neniu venko estas promesita kontraŭ la persekuntantoj. 

Vittorio, -a (np): Viktoro (Vitorjo), Viktora (Vitorja). 

vivaddio: vivu Dio, plej certe! 

vivente: (a) vivanta, (s) vivulo, vivanta estaĵo; il Vivente (Ap): la Vivanto. 


vivere: (intransitivo) vivi, (transitivo) travivi; goia di -: vivĝojo; - per un ideale: 

vivi por idealo; - la fede: vivi laŭ sia kredo; fatti non foste a viver come 

bruti: vi ne naskiĝis ja por brutvegeto; vissuto: travivita, travivata; fede, 

religione vissuta: travivata kredo, vivo laŭ la kredo (laŭ la religia leĝo). 

vivere come se Dio non esistesse: vivi kvazaŭ Dio ne estus. 

vivificare: animi, vivigi; vivificatore: viviganto (la Sankta Spirito). 

vivisezione: vivosekcado, vivsekcio; si discute sulla liceità della -: oni diskutas 

pri liceco de la vivsekcio. 

vivo: (a) viv(ant)a, (s) vivulo; perché cercate tra i morti colui che è -?: kial 

vi serĉas inter la mortintoj tiun kiu vivas?; giudicare i vivi e i morti: juĝi la 

vivantojn kaj la mortintojn; - nel Signore: vivanta ĉe la Sinjoro. 

viziare: trodorloti, prenigi malbonan kutimon. 

viziato: trodorlotita. 

vizi capitali: v. capitale. 

vizio: malvirto; - capitale: ĉefpeko; - di consenso (dir): difekto, manko de 

konsento; avvolto nel -: trempita, envolvita en malvirto; vantarsi del -, sbandierare 

il -: fieri, paradi pri sia malvirto; vizioso: malvirta; circolo vizioso: sofisma 

elturniĝo, argumento en cirklo, cirklorezono. 

viziosità: malvirtemo; - di un ragionamento: eraro, sofismo. 

vo 

vocale preghiera -: parola preĝado. 

vocalizzo, melisma nella liturgia: liturgia okalizo. 

vocazione: alvokiĝo, vokiĝo, vokiteco; - matrimoniale, - presbiterale: geedza, 

sacerdota vokiteco; la chiamata: alvoko; Società Divine Vocazioni, padri 

vocazionisti: Asocio por Diaj Alvokoj, Di-alvokasocio, (rel) patroj vokiĝzorgantoj. 

voce: voĉo; ad alta, bassa -: laŭte, mallaŭte; a mezza -: duonvoĉe, subvoĉe; 

parola, termine: vorto; suffragio: voĉdono; - attiva, passiva: aktiva, pasiva 

voĉo, elektorajto, elektiĝrajto; - deliberativa, consultiva: decidvoĉo, konsilvoĉo; 

a una -, unanimemente: unuanime, unuvoĉe; - pubblica: publika opinio; 

dalla viva - di uno: el liaj lipoj, el li mem; a tre, a quattro voci: trivoĉa, 

kvarvoĉa; questo compendio ha più di 10.000 voci: tiu ĉi vortkompendio entenas 

pli ol dekmil kapvortojn. 

volentieri: volonte, bonvole, libervole; volontarietà, buona disposizione: 

bonvolo; volontario: (a) libervola, (s) volontulo; (mor) volontario perfetto, 

imperfetto: perfekte, neperfekte libervola konsento; volontario abituale: konsento 

el kutimo; volontario interpretativo: opiniita konsento; volontario in 


sé: rekte celita; volontario in causa: ne rekta konsento al efiko (kiu tamen inkludiĝas 

en kaŭzo). 

Volgata: v. Vulgata. 

volontà: volo; - libera: libera volo; - divina: dia volo; la - di Dio rispetta la 

umana -: la dia volo respektas la homan volon; volontarietà: (mem)volo. 

volontariato: volontuleco; incoraggiare il -: kuraĝigi (favori al) volontula 

iniciato. 

volontario: (di libera scelta) (mem)vola, memvolulo, (non obbligato) volontula 

(a), volontulo (s); il sacerdote è un volontario: sacerdoto estas volontulo. 

volontarismo: (fil) volismo, (libera collaborazione) volontulismo. 

volta a crociera: (arch) eĝvolbo; - a botte: barelvolbo. 

volto: vizaĝo; - santo: sankta vizaĝo; - di Dio (antropomorfismo): dia vizaĝo. 

volubile: malkonstanta, kaprica, ŝanĝema. 

voluttà: volupto, voluptamo; voluttuoso: (a) volupta, voluptema, voluptokaptema, 

(s) voluptulo, voluptokaptulo; cercare la - in tutte le azioni: serĉi volupton 

en ĉiuj agoj. 

votazione: voĉdonado; - per scrutinio: balotado 

voto: voto, ĵurpromeso; - religioso: religia voto, ordenpromeso; - semplice, 

solenne, temporale, perpetuo, pubblico, privato: simpla, solena, (por)tempa, 

(por)ĉiama, publika, privata voto; - riservato, condizionato: rezervita, kondiĉa 

voto; fare un -: voti, ĵure promesi, elparoli siajn votojn; mancare ad un -: 

malobservi, rompi voton; esprimere un - (desiderio, proposta): proponi, deziresprimi; 

votarsi a: sindediĉi al, memdediĉi al; votivo: vota; messa votiva: 

vota meso balot(ad)o; ai voti: balote, voĉdone; relazione di esperto: ekspertizo; 

collegio dei votanti: ekspertizista komisiono. 

vox clamantis in deserto (lat: voce di uno che grida nel deserto): voĉo de 

krianto en la deserto (Jo 1,23). 

vox populi vox Dei (lat: voce del popolo voce di Dio): voĉo de popolo 

voĉo de Dio. 

vu 

Vudù, Vodù: Vuduo (popola, afrika-devena, haitana precipe dance esprimita, 

ritaro kun emo al magio); seguace del Vudù: vuduisto, vuduano. 

Vulgata testo biblico latino usato dalla chiesa fino al Concilio Vaticano II: 

Vulgato, Vulgata; la - fu iniziata da san Girolamo: la Vulgaton iniciatis sankta 

Hieronimo; (fig) la - corrente (contrapposta a ignoto e, a volte, sottintendente 

dubbio): vulgato, komuna onidiro. 


W 

wagneriano: vagnera. 

way of live: vivmaniero, vivostilo. 

wicca: wicca-sorĉarto, religieca plursorĉarto. 

Wien, Vienna: Vieno. 

Wycliffe: Wycliffe. 

X 

x, il signor x: ikso, la nekonato, sinjoro ikso. 

xenofobia: ksenofobio; lo xenofobo o è ammalato o contraddice il cristianesimo: 

ksenofobo aŭ suferas je malsano aŭ kontraŭas kristanismon. 

xilografia: ksilografio; xilografare: ksilografi; testo xilografato: ksilografa 

teksto. 

Y 

Yahweh, nome biblico di Dio: Javeo. 

yes-man: (in senso positivo) jesulo, (in senso negativo) lakeo. 

yiddish: (s) jido, (a) jida. 

yoga, sistema di esercizi fisici e mentali miranti a rendere possibile la visione 

mistica e la conoscenza superconcettuale: jogo; è possibile uno – cristiano?: 

ĉu eblas jogo kristana? 


Z 

za 

Zaccaria (np): Zakario, Zaĥaria. Zeĥarjo. 

zampino: piedeto; (fig) influsso: influo; qui c’è lo - del diavolo: ĉi tie ludas 

diabla influo. 

zampogna: sakfluto; zampognaro: sakflutisto. 

Zaratustra: Zaratuŝtro; così parlò -: tiel parolis Zaratuŝtro. 

ze 

zecchino, moneta-oro: zekino, venecia ormonero; - d’oro (selezione di canti 

per bambini): ora zekino; zecchini sulla veste della Madonna: zekinoj (orornamaĵoj) 

sur la vesto de la Madono. 

Zefirino (np): Zefirino. 

zelare: akceli (transitive), fervori (netransitive); zelante: fervora. 

zelatore: fervora subtenanto en religiecaj aferoj (disvastiganto), fervorulo. 

zelo: fervoro, zorgemo, zorgego; divorato dallo -: konsumita pro zorgego; 

non rovinare tutto per troppo -: ne fuŝu ĉion pro tro da zorgemo; con -: fervore. 

zelota, setta ebraica: zeloto, ribelemulo; Simone lo -: Simono zeloto. 

zen (fil, rel) scuola buddista: zeno. 

Zenone (np): Zenono. 

zeon (rito nella liturgia bizantina): zeono. 

Zeus: Jupitero, Zeuso; - padre degli dei e degli uomini: Jupitero patro de la 

dioj kaj homoj; - tonante: tondranta Jupitero; attributi di - e attributi del Dio 

biblico a volte coincidono: atribuoj de Jupitero foje similas al tiuj de la biblia 

Dio. 

zi 

zigurat: zigurato (templa turo en Babilonio). 

zimarra: talaro, sutano. 

zimbello: (oggetto di scherno): mokcelo, mokobjekto; Cristo ridotto a -: 

Kristo farita mokcelo. 

Zita (np): Zita. 

zizzania: lolo, zizanio, (fig) malordo, malakordo; seminare -: semi malkonkordon. 

zo 

zombi (dal culto magico-religioso nelle Antille): (cadavere animato dallo 

spirito di un defunto) zombio, avataro, (persona apatica e incapace di reazio- 


ne), zombio, duonforpasinto, duonsenvivulo. 

zoofilia: (protezione animali) bestprotektado, (attrazione sessuale verso gli 

animali) bestoamoremo. 

Zoroastro: Zoroastro; zoroastrismo: Zoroastrismo. 

zu 

zucchetto: vertoĉapo, kaloto. 

Zurvanismo (religione iraniana): Zurvanismo. 

zw 

Zwingli, Zuinglio: Zuingli, Zuinglio; zuingliano: (prot) zuingliano. 

Ĉe la fino, lace kaj feliĉe, oni kantas kun la poeto Novalis: 

Mi dolĉe esprimita trovas 

En bildoj mi, Maria, vin, 

Sed ili vin ne montri povas, 

Kia vin vidas la anim’. 

Compendio italiano-esperanto di termini religiosi 413 

Roma 1981 - Torino 2006

Il Cantico delle Creature di San Francesco d’Assisi 

Altissimu, onnipotente bon Signore 

Tue so’ le laude, la gloria e l’honore et onne benedictione. 

Ad Te solo, Altissimo, se konfano, 

et nullu homo ène dignu te mentovare. 

Laudato sie, mi’ Signore cum tucte le Tue creature, 

spetialmente messer lo frate Sole, 

lo qual è iorno, et allumini noi per lui. 

Et ellu è bellu e radiante cum grande splendore: 

de Te, Altissimo, porta significatione. 

Laudato si’, mi Signore, per sora Luna e le stelle: 

in celu l’ài formate clarite et pretiose et belle. 

Laudato si’, mi’ Signore, per frate Vento 

et per aere et nubilo et sereno et onne tempo, 

per lo quale, a le Tue creature dài sustentamento. 

Laudato si’, mi Signore, per sor’Aqua. 

la quale è multo utile et humile et pretiosa et casta. 

Laudato si’, mi Signore, per frate Foco, 

per lo quale ennallumini la nocte: 

ed ello è bello et iocundo et robustoso et forte. 

Laudato si’, mi Signore, per sora nostra matre Terra, 

la quale ne sustenta et governa, 

et produce diversi fructi con coloriti fior et herba. 

Laudato si’, mi Signore, per quelli che perdonano per lo Tuo amore 

et sostengono infirmitate et tribulatione. 

Beati quelli ke ‘l sosterranno in pace, 

ca da Te, Altissimo, sirano incoronati. 

Laudato si mi Signore, per sora nostra Morte corporale, 

da la quale nullu homo vivente pò skappare: 

guai a quelli ke morrano ne le peccata mortali; 

beati quelli ke trovarà ne le Tue sanctissime voluntati, 

ka la morte secunda no ‘l farrà male. 

Laudate et benedicete mi Signore, 

et rengratiatee serviateli cum grande humilitate. 


Kantiko De La Kreitajoj De Sankta Francisko 

Plejalta, Ĉiopova, Bona Sinjoro, 

Viaj estas la laŭdoj, la gloro kaj la honoro kaj ĉiuj benoj; 

nur al Vi, Plejalta, ili konvenas 

kaj neniu homo estas inda Vin nomi. 

Laŭdata estu, mia Sinjoro, kun ĉiuj Viaj kreitajoj, 

precipe sinjoro frato Suno, 

kiu portas tagon kaj Vi lumigas per ĝi; 

kaj ĝi estas bela kaj brilege elradianta 

kaj de Vi, Plejalta, ĝi estas simbolo. 

Laŭdata estu, mia Sinjoro, pro frato Luno kaj Steloj, 

kiujn Vi formis en ĉielo helaj, multvaloraj kaj belaj. 

Laŭdata estu, mia Sinjoro, pro frato Vento 

kaj pro Aero nuba, serena kaj ĉia vetero, 

per kiu Vi donas vivtenon al Viaj kreitaĵoj. 

Laŭdata estu, mia Sinjoro, pro fratino Akvo, 

kiu estas tre utila, multvalora, ĉasta kaj humila. 

Laŭdata estu, mia Sinjoro, pro frato Fajro, 

per kiu Vi lumigas la nokton, 

kaj ĝi estas bela, gaja, forta kaj fortika. 

Laŭdata estu, mia Sinjoro, pro nia patrino, fratino Tero, 

kiu vivtenas nin kaj regas 

kaj produktas diversajn fruktojn kaj kolorajn florojn kaj herbon. 

Laŭdata estu, mia Sinjoro, de tiuj, kiuj pardonas pro Via amo, 

kaj suferas malsanojn kaj dolorojn; 

beataj tiuj, kiuj suferas ilin trankvile, 

ĉar ili estos kronataj de Vi. 

Laŭdata estu, mia Sinjoro pro nia fratino Morto de l’korpo, 

kiun neniu vivanta homo povas eviti: 

ve al tiuj, kiuj mortos en mortaj pekoj! 

Beataj tiuj, kiuj troviĝas en Viaj tre sanktaj Voloj, 

ĉar lamorto ne trafos ilin. 

Laudu kaj benu mian Sinjoron, kaj danku 

kaj honoru Lin kun granda humileco. 


DEKRETO 196/92/S-61/B-25 

PER KIU lA PONTIFIKA KONSILIO POR LA LAIKOJ REKONIS I.K.U.E. 

KIEL PRIVATA ASOCIO DE FIDELULOJ 

Konsidere de la peto prezentita 12.12.1991 de la Internacia Katolika 

Unuiĝo Esperantista (I.K.U.E.) al la Pontifika Konsilio por Laikoj cele al ĝia 

agnosko kiel internacia asocio de fideluloj la pontifika juro. 

Kalkulante la longan kaj fruktodonan asocian tradicion de la dirita Unuiĝo, 

fondita en 1910, kiu nombras hodiaŭ milojn da membroj en pli ol 30 landoj 

de la kvin kontinentoj; 

Aprezante la celojn de la Unuiĝo kiu, pere de esperanto, proponas al si 

a) plenumi la ordonon de Jesuo Kristo: “Iru en la tutan mondon kaj prediku 

la Evangelion al ĉiuj kreitajoj” (Mar 16,15); 

b) montri la unuecon de la Eklezio utiligante la internacian lingvon en la 

liturgia kaj en la apostola agado; 

c) kontribui al la efektivigo de la interkompreniĝo inter la homoj, la frateco 

kaj la paco en la nuna mondo; 

d) strebi “por ke ĉiuj estu unu” (Joh 17,21)” (Statuto, n. 5); samkiel la diversajn 

aktivecojn plenumatajn de la Unuiĝo en siaj programoj kaj servoj 

(kristana formado, publikajoj kaj komunikado, bonfara kaj ekumena agado); 

Sciante pri la traduko en esperanto, laŭdeve aprobita, de la liturgiaj tekstoj, kaj 

pri la utiligo de ĉi tiu lingvo en eŭkaristiaj celebroj laŭ la “reguloj por la celebrado 

de la Meso en esperanto” diskonigitaj de la Kongregacio pri la Dia Kulto 

kaj la Reglamentado de Sakramentoj 23.3.1981 kaj gisdatigitaj 20.3.1990; 

LA PONTIFIKA KONSILIO POR LA LAIKOJ 

Konsciante pri la mesaĝoj de saluto, bondeziro kaj beno senditaj al la Unuiĝo 

de pluraj Papoj kaj la multnombraj atestoj de Kardinalaj kaj Episkopaj 

Moŝtoj, kiuj laŭdas kaj kuragigas ĝian agadon; dekretas la agnoskon de la Internacia 

Katolika Unuiĝo Esperantista (I.K.U.E.) kiel internacia privata asocio 

de fideluloj, laŭ pontifika juro, kun jura personeco, laŭ la kanonoj 298- 

311 de la titolo Kvina (Libro Dua, Parto Unua) de la kanonjura Kodo, kaj la 

aprobon de ĝia Statuto, kies originala teksto estas deponita en la arkivoj de la 

Administrejo. Kun la konfido de la Unuiĝo al la Madono de la Espero, al 

Sankta Pio la Deka, al Beata Maksimiliano Kolbe, ĝiaj ĉielaj patronoj, ĉi tiu 

dekreto estas donita en Romo la 11-an de februaro 1992, festo de la Beata 

Virgulino Maria de Lurdo. 

Kard. Eduardo F. Pironio Paul Josef Cordes 

Prezidanto Vic-Prezidanto 


DECRETO 196/92/S-61/B-25 

In considerazione della domanda presentata il 12.12.1991 dall’Unione 

Internazionale Cattolica Esperantista (I.K.U.E.) al Pontificio Consiglio per i 

Laici in vista del riconoscimento della medesima come associazione internazionale 

di fedeli di diritto pontificio, 

Tenendo conto della lunga e feconda tradizione associativa della suddetta 

Unione, fondata nel 1910, che conta oggi migliaia di membri in più di trenta 

paesi dei cinque continenti, 

Apprezzando gli scopi dell’Unione che, mediante l’esperanto, si propone 

di: 

a) adempiere all’ordine di Gesù Cristo: “Andate in tutto il mondo e predicate 

il Vangelo ad ogni creatura” (Mc 16,15); 

b) mostrare l’unità della Chiesa adoperando la lingua internazionale nella 

liturgia e nell’azione apostolica; 

c) contribuire alla realizzazione della comprensione fra gli uomini, la fratellanza 

e la pace nel mondo odierno; 

d) tendere “a che tutti siano una sola cosa” (Gv 17,21)” (Statuti, n. 5); così 

come le varie attività realizzate dall’Unione nei suoi programmi e servizi 

(formazione cristiana, pubblicazioni e comunicazione, azione caritativa ed 

ecumenica); 

Essendo a conoscenza della traduzione in esperanto, debitamente approvata, 

dei testi liturgici e dell’uso di questa lingua in celebrazioni eucaristiche 

secondo le norme per la celebrazione della Messa in esperanto rese note dalla 

Congregazione per il Culto Divino e la Disciplina dei Sacramenti il 23 3. 

1981 e aggiornate il 30.3.1990; 

Avendo presenti i messaggi di saluto, augurio e benedizione inviati all’Unione 

da vari Pontefici e le numerose testimonianze di Em.mi Cardinali ed 

Ecc.mi Vescovi che ne lodano ed incoraggiano l’azione; 


IL PONTIFICIO CONSIGLIO PER I LAICI 

decreta il riconoscimento dell’Unione internazionale Cattolica Esperantista 

(I.K.U.E.) come associazione internazionale privata di fedeli, di diritto 

pontificio con personalità giuridica; secondo i canoni 298-311 del titolo V 

(Libro II, Parte I) del Codice di Diritto Canonico, e l’approvazione dei suoi 

Statuti, il cui testo originale è depositato negli archivi del dicastero. 

Affidando l’Unione alla Madonna della Speranza, a San Pio X, al Beato 

Massimiliano Kolbe, suoi patroni celesti, questo decreto è dato in Roma l’11 

febbraio 1992, festività della Beata Vergine Maria di Lourdes. 

Eduardo F. Card. Pironio Paul Jasef Cordes 

Presidente Vice- Presidente 


La preĝo de la Sinjoro 4 

Patro nia, kiu estas en la ĉielo, 

sanktigata estu via nomo. 

Venu via regno. 

Fariĝu Via volo, 

kiel en la ĉielo, tiel ankaŭ sur la tero. 

Nian panon ĉiutagan donu al ni hodiaŭ, 

Kaj pardonu al ni niajn ŝuldojn, 

kiel ankaŭ ni pardonas al niaj ŝuldantoj. 

Kaj ne konduku nin en tenton, 

Sed liberigu nin de la malbono. 

4 Esperantigis L. L. Zamenhof el Mateo 6,9-13 


Se ĉi tiu libro ne havas prezon, ĉar la evangelizado devas esti senpaga, 

ĝi tamen havis koston. 

Memeldono. UECI

Formato '.pdf' - UECI

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?