Fueddàriu de Biddesartu - Amos Cardia
Fueddàriu de Biddesartu - Amos Cardia
Fueddàriu de Biddesartu - Amos Cardia
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
In sa manta: mirada <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu. Fotografia <strong>de</strong> Simona Axana.<br />
Comune di Villasalto (Cagliari) – Comunu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu (Casteddu)<br />
<strong>Fueddàriu</strong> <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu, <strong>de</strong> <strong>Amos</strong> <strong>Cardia</strong>, Simona Axana, Perdu Perra<br />
Prima edizione, giugno 2009 – Primu imprenta, làmpadas <strong>de</strong> su 2009.<br />
Progetto grafico e impaginazione – Progetu gràfigu e impaginadura: Studio<br />
grafico Graficamente - Lunamatrona<br />
Stampa – Imprenta: Comunicare Multimedia s.r.l. - Serrenti<br />
Su progetu Su fueddàriu bid<strong>de</strong>sartesu dd’eus fatu cun s’agiudu <strong>de</strong> s’Arregioni<br />
Autònoma <strong>de</strong> Sardìnnia, Provìntzia <strong>de</strong> Casteddu – Assessorau a sa Curtura.<br />
L.R. 26/1997 art. 13.<br />
Il progetto Su fueddàriu bid<strong>de</strong>sartesu è stato realizzato col contributo <strong>de</strong>lla<br />
Regione Autonoma <strong>de</strong>lla Sar<strong>de</strong>gna, Provincia di Cagliari – Assessorato alla<br />
Cultura. L.R. 26/1997 art. 13.
<strong>Fueddàriu</strong><br />
<strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu<br />
Progetu<br />
Su fueddàriu bid<strong>de</strong>sartesu<br />
L.R. 26/1997 art. 13<br />
<strong>de</strong> <strong>Amos</strong> <strong>Cardia</strong>, Simona Axana, Perdu Perra<br />
Tipografia Comunicare Multimedia - Serrenti
Ìndixi<br />
Saludu <strong>de</strong> su Sìndigu 7<br />
Premissa 9<br />
Cumenti eus fatu custu fueddàriu 11<br />
<strong>Fueddàriu</strong> 15<br />
Informadoras e informadoris 92<br />
<strong>Fueddàriu</strong>s <strong>de</strong> Campidanesu 93<br />
S’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sadra <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu 95<br />
Situs <strong>de</strong> Ofìtzius <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda 96<br />
Situs in italianu <strong>de</strong> atras Istitutzionis 96<br />
Dogumentus e situs <strong>de</strong> Sardu consillaus 97<br />
Is autoris 98
Saludu <strong>de</strong> su Sìndigu<br />
Custu fueddàriu chi teneis in is manus est una <strong>de</strong> is medas fainas chi<br />
s’aministratzioni comunali est fendu po fai connosci e mandai a innantis<br />
sa lìngua sadra. Est unu traballu <strong>de</strong> importu ca sa lìngua nosta<br />
est su fatu chi prus si fait pinnigai a pari e si ‘ònat su strùmbulu po<br />
sodigai a traballai po su beni <strong>de</strong> su logu nostu.<br />
Teneus obretus atrus srebìtzius puru, chi in Bid<strong>de</strong>sartu funt arrennescendu<br />
beni meda, gràtzias a s’agiudu <strong>de</strong> sa genti e <strong>de</strong> is assòtzius<br />
curturalis, cumenti su cursu <strong>de</strong> Sadru, s’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sadra e<br />
su situ Internet in Sadru.<br />
Po ‘onai sa possibilidadi a totus <strong>de</strong> gosai <strong>de</strong> custas ainas mo<strong>de</strong>rnas, in<br />
sa bibrioteca comunali s’aministratzioni at obretu su Capsda (Centro<br />
di Accesso per i Servizi Digitali Avanzati) chi est stètiu unu <strong>de</strong> is impinnus<br />
nostus giai <strong>de</strong> cumentzu.<br />
Su srebìtziu at a amellorai <strong>de</strong> prus ancoras, ca sa bibrioteca dd’eus a<br />
portai a su primu pranu <strong>de</strong> sa caserma bècia, chi su logu est mellus e<br />
sa genti nd’at a podi gosai <strong>de</strong> prus.<br />
Custu traballu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu funt apretziendiddu in atras biddas<br />
puru, tantis chi atrus Comunus ant agradèssiu custa sperièntzia manna<br />
<strong>de</strong> su Comunu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu e ant ‘òfiu chi fetzessit su cabu-fila<br />
in is progetus <strong>de</strong> presentai imparis, cun sa lei 482/99 po is minorias<br />
linguìstigas <strong>de</strong> totu Itàlia.<br />
Su Comunu nostu est incarrerendu po scriri in Sadru àutus, billetus <strong>de</strong><br />
bisita, manifestus, cumenti cussus po is festas tzivilis e arreligiosas.<br />
Custu fueddàriu dd’eus fatu cun sa lei 26 <strong>de</strong> s’Arregioni, chi seus<br />
pighendu totu is ocasionis chi fait po no lassai spedritziada dònnia<br />
possibilidadi <strong>de</strong> traballu cun sa curtura nosta. Custu fueddàrieddu est<br />
una primu ‘essida, ca in is annus at a bolli amanniau e amellorau. Po<br />
ddu fai, agatendi e narendi is fueddus bid<strong>de</strong>sartesus, ant pigau parti<br />
giai setanta personas, chi ddi torraus gràtzias meda.<br />
Torraus gràtzias a Simona Axana chi at fatu sa circa <strong>de</strong> is fueddus, a<br />
<strong>Amos</strong> <strong>Cardia</strong> chi at cordinau su traballu fintzas a fai su libru e a ddu<br />
presentai, a Perdu Perra chi at donau sa lista <strong>de</strong> is tremilla fueddus<br />
<strong>de</strong> partèntzia in italianu e in Sadru campidanesu literàriu.<br />
Traballaus po chi custu fueddàriu srebat a is giòvunus e a is giòvunas<br />
po imperai su Sadru sempri <strong>de</strong> prus, po fai su bilinguismu cumpriu. In<br />
Bid<strong>de</strong>sartu su Sadru e sa fueddada bid<strong>de</strong>sartesa ancoras ddus eus allogaus<br />
beni e po cussu tòcat a sighiri a ddus fai bivi e a ddus cresci.<br />
Su Sìndigu Giorgio Murtas
Premissa<br />
De s’Italianu a su Sadru<br />
Custu fueddàriu s’agàtat <strong>de</strong> s’Italianu a su Sadru sceti. No eus fatu sa<br />
parti <strong>de</strong> su Sadru a s’Italianu ca, po sa tenta nosta, iat a essi srebia<br />
pagu. Est a nai chi sa boluntadi nosta est a fai imparai su Sadru a chini<br />
scit s’Italianu sceti o comuncas a chini scit prus s’Italianu chi no su<br />
Sadru. Po cussu tòcat a partiri <strong>de</strong> sa lìngua <strong>de</strong> custus, s’Italianu, po<br />
arribai a su Sadru.<br />
Candu nosu imparaus s’Ingresu, a marolla parteus <strong>de</strong> is fueddus italianus<br />
chi giai scieus e agoa andaus a biri ita ddis nant in ingresu.<br />
Sa pròpiu cosa est po su Sadru. Fait a ddu imperai sempri <strong>de</strong> prus<br />
cumenti totu is lìnguas <strong>de</strong> su Mundu.<br />
Cali Sadru<br />
Su Sadru est una lìngua sceti, chi dda faint is duas bariedadis mannas<br />
- su Campidanesu e su Logudoresu - postas imparis. Custas duas bariedadis<br />
mannas, pigadas a solas, funt una parti <strong>de</strong> su Sadru. Su Sadru<br />
est su totu, Campidanesu e Logudoresu funt is duas partis chi faint<br />
custu totu.<br />
Custu traballu dd’eus fatu innantis <strong>de</strong> totu po sa genti <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu,<br />
intzandus dd’eus scritu in sa parti <strong>de</strong> Sadru chi chistionaus innoi: su<br />
Campidanesu.<br />
Cali Campidanesu<br />
Su Campidanesu est sa parti prus manna <strong>de</strong> su Sadru, po cantu est<br />
mannu su logu innui ddu chistionaus - <strong>de</strong> Tèulas a Aristanis, <strong>de</strong> Sant’Antiogu<br />
a Crabonaxa a Seulu 1 e <strong>de</strong> prus puru – e po tanti est sa<br />
genti chi ddu chistiònat 2 . Duncas, <strong>de</strong> cumenti est mannu, càmbiat<br />
segundu su logu chi seus. Su Campidanesu <strong>de</strong> su Surcis est difarenti<br />
<strong>de</strong> su <strong>de</strong> su Gerrei, su <strong>de</strong> s’Ollastra est difarenti <strong>de</strong> su Campidanu e<br />
aici nendi. Sa diferèntzia est pagu, ca seus a intrus <strong>de</strong> sa pròpiu parti<br />
(su Campidanesu) <strong>de</strong> sa pròpiu lìngua (su Sadru), ma comuncas dda<br />
inten<strong>de</strong>us luegus.<br />
1 Da Teulada a Oristano, da Sant’Antioco a Villasimius a Seulo.<br />
2 Ant apretziau chi intru <strong>de</strong> 1.650.000 <strong>de</strong> totu is Sardas e is Sardus, prus <strong>de</strong> 900.000<br />
bivint in logu chi chistiònant su Campidanesu. Càstia http://www.comitau.org//Mangaras/bariedadis/connosci.php
0<br />
Un’esempru po totus<br />
Sa fueddada <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu est difarenti <strong>de</strong> su Campidanesu literàriu<br />
ca no naraus sa r candu est innantis <strong>de</strong> sa t. Ddu bieus in su nòmini<br />
<strong>de</strong> sa bidda e totu, chi in Campidanesu literàriu scrieus Bid<strong>de</strong>sartu<br />
ma innoi naraus Bid<strong>de</strong>satu. Po custa chistioni is scriidoris, <strong>de</strong> candu<br />
ant cumentzau a scriri su Campidanesu 1 , ant dèpiu scioberai, fendi<br />
preferèntzia a cumenti nant, po nai, in Casteddu. Ma po atra cosa su<br />
Campidanesu literàriu fait preferèntzia a cumenti naraus in Bid<strong>de</strong>sartu,<br />
ca bolit a scriri ca<strong>de</strong>na, ludu, meda e no bolit a scriri carena, luru,<br />
mera, cumenti nant in Casteddu.<br />
1 Su primu dogumentu scritu in Campidanesu est <strong>de</strong> su 1089 e ddi nant Carta Calaritana.<br />
Est su primu dogumentu scritu <strong>de</strong> su Sardu e totu, giai chi su primu dogumentu<br />
scritu in Logudoresu benit a pustis, ca est <strong>de</strong> su 1113.
Cumenti eus fatu custu fueddàriu<br />
Custu fueddàriu tradusit is fueddus <strong>de</strong> s’Italianu a su Sadru Campidanesu,<br />
incrarendi, candu srebit, fintzas su Campidanesu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu,<br />
est a nai su Bid<strong>de</strong>sartesu.<br />
Duncas is fueddus ddus agatais postus aici:<br />
fueddu in<br />
italianu<br />
chi circais<br />
po biri in<br />
Sardu cumenti<br />
est<br />
abbaiare v apeddiai, baulai, tzaulai, bdst intzaulai<br />
litra <strong>de</strong><br />
cumentzu<br />
po si nai<br />
ita genia<br />
<strong>de</strong> fueddu<br />
est (innoi<br />
si nàrat ca<br />
custu est<br />
unu verbu)<br />
is fueddus<br />
campidanesus<br />
<strong>de</strong><br />
dònnia logu<br />
litras po si<br />
nai ca su<br />
fueddu chi<br />
sighit est<br />
su bid<strong>de</strong>sartesu<br />
fueddu<br />
bid<strong>de</strong>sartesu<br />
Craramenti, a nai chi intzaulai est su fueddu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu no bolit<br />
nai chi siat <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu sceti, ca podit essi <strong>de</strong> meda atrus logus<br />
puru.<br />
Candu su fueddu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu est su pròpiu <strong>de</strong> atrus logus, ma ddu<br />
naraus <strong>de</strong> una manera diferenti, intzandus dd’eus torrau a arripiti<br />
scriendiddu <strong>de</strong> un’atra manera, po fai sciri cumenti ddu naraus:<br />
ascoltare v ascurtai, bdst ascu(r)tai<br />
Sa r posta a intrus <strong>de</strong> parentesi bolit nai ca no dda naraus. Castiai chi<br />
custu <strong>de</strong> imperai sa parèntesi est po fai cumprendi cumenti ddu nai<br />
sceti, no est cosa chi fetzat a imperai in d-unu scritu.<br />
Unus cantu fueddus, candu ddoi est s’artìgulu innantis, ddus<br />
incrutzaus.<br />
Po nai, su fueddu granu, candu ddu naraus cun s’artìgulu, bessit su<br />
‘ranu.<br />
A custa chistioni ddi nant fonetica sintattica e dd’eus sinnalada, ma<br />
si consillaus su fueddu a ddu scriri totu.<br />
A bortas su fueddu bid<strong>de</strong>sartesu est su pròpiu <strong>de</strong> su campidanesu<br />
literàriu, ma ddu naraus <strong>de</strong> un’atra manera e cumenti ddu naraus fait<br />
fintzas a ddu sciri.
Candu no tenit parentesis in mesu bolit nai ca fait a ddu scriri a sa<br />
bid<strong>de</strong>sartesa puru:<br />
arginare v firmai, bdst frimai<br />
Candu no bieis is litras bdst bolit nai chi su fueddu in Bid<strong>de</strong>sartu est<br />
su pròpiu <strong>de</strong> is atrus logus campidanesus e chi ddu nant fintzas <strong>de</strong> sa<br />
pròpiu manera:<br />
abile agg àbili<br />
Candu ddoi est sa scèscia a s’acabu - est a nai custu sinnu × - bolit nai<br />
ca sa genti <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu no at scìpiu nai su fueddu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu po<br />
cussa cosa. A sa genti chi eus domandau, dd’est partu chi cussa cosa,<br />
chistionendi in Sadru in Bid<strong>de</strong>sartu, no dda neraus:<br />
abbastanza avv bastanti, bastantementi, ×<br />
Perou custus fueddus, mancai no tengant currispundèntzia in Bid<strong>de</strong>sartu,<br />
ddus eus lassaus su pròpiu. Podit essi chi su fueddu ge s’agatit<br />
in Bid<strong>de</strong>sartu puru e mancai dd’eus scarèsciu o, chi pròpiu seus<br />
sigurus chi in Bid<strong>de</strong>sartu cussu fueddu no dd’eus nau mai, custa est<br />
s’ocasioni bona po ddu imparai. Est s’ocasioni bona po cumentzai a<br />
ddu nai, pighendiddu <strong>de</strong> is atrus logus campidanesus, ca aici su Sadru<br />
bessit una lìngua sempri prus manna e nosu besseus sempri prus bonus<br />
a chistionai in Sadru <strong>de</strong> milli cosas.<br />
Scioberendi is fueddus <strong>de</strong> ponni in custu fueddàriu eus lassau a foras<br />
is nòminis <strong>de</strong> animàlis, piscis, pillonis, matas, partis <strong>de</strong> su corpus,<br />
maladias e aici nendi. Funt totu cosa chi agatais <strong>de</strong> manera fàtzili<br />
in atrus fueddàrius prus mannus o spetzialìstigus, po su chi spètat su<br />
Campidanesu literàriu, intamis po su Bid<strong>de</strong>sartesu iat a essi srebiu<br />
unu traballu mannu meda <strong>de</strong> circa a posta po cussu sceti.<br />
Is partìcipius passaus ddus eus postus candu funt agetivus chi imperaus<br />
meda e totu. Es.<br />
aperto agg obertu, bdst obretu<br />
De si nunca participius passaus no nd’eus postu e tòcat a circai su<br />
verbu a s’infiniu. Po nai, su fueddu abbassato no ddoi est, intzandus<br />
tòcat a circai su verbu a s’infiniu, agatais sa tradusidura e su particìpiu<br />
passau si ddu feis bosatrus.
abbassare v calai, bdst abasciai<br />
Candu agatais custu sinnu ~ bolit nai chi seus arripitendi su fueddu,<br />
ca no srebit a ddu torrai a scriri totu. Es.<br />
settimana f cida, la ~ prossima sa cida chi benit<br />
Po una chistioni <strong>de</strong> simplesa, medas pronòminis no ddus eus postus,<br />
ca est totu cosa chi agatais <strong>de</strong> manera prus crara in is gramàtigas.<br />
Is verbus chi s’agàtant arretrogaus puru (anche nella forma riflessiva),<br />
tòcat comuncas a ddus circai insa forma sintzilla intzoru. Po nai,<br />
chi boleis su fueddu lavarsi, circai <strong>de</strong>retu lavare e bàstat. Agoa, cumenti<br />
eis agatau custa, sa forma arretrogada si dd’eis a fai bosatrus<br />
e totu.<br />
lavare v samunai, bdst sciacuai<br />
Is verbus ddus agatais arretrogaus candu funt arretrogaus a marolla<br />
sceti, est a nai chi tenint custa forma e bàstat. Po nai, eus postu<br />
ammalarsi v s’amaladiai<br />
e no ammalare, ca in Italianu est arretrogau a marolla, ca no s’agàtat<br />
una fràsia cumenti Io ammalo qualcun altro.<br />
Candu agoa <strong>de</strong> unu fueddu sadru agatais sa litra f o m, bolit nai chi<br />
cussu fueddu sadru est <strong>de</strong> un’atru gèneri <strong>de</strong> su fueddu italianu. Es.<br />
accesso m intrada f<br />
Bolit nai chi in Italianu cussu fueddu est masculinu, ma in Sadru est<br />
femininu. A incrarai custu srebit meda candu su fueddu no ddu connosceus,<br />
e mancai in Sadru acàbat cun sa –i, chi podit essi siat femininu<br />
siat masculina.<br />
In is fueddus italianus <strong>de</strong> partèntzia, nd’eus postu fintzas chi in Sadru<br />
ancoras arresùrtant noulogismus, cumenti lavatrice, marciapie<strong>de</strong> e<br />
calancun’atru. Ddus eus postus ca oramai est cosa <strong>de</strong> sa vida nosta<br />
<strong>de</strong> dònnia di’ e ca oramai sempri prus campidanesus connoscint is<br />
fueddus sadrus propostus (sciacuadora e marciapei), ddus aprètziant<br />
e ddus impèrant e totu. Po cussu ddus eus bòfius provai e fai conosci<br />
in Bid<strong>de</strong>sartu puru.
Po acabai, castiai sa lista <strong>de</strong> is incrutzaduras (postas <strong>de</strong> filera arfabètiga)<br />
chi eus imperau po incrarai s’arratza gramatigali <strong>de</strong> is fueddus.<br />
INCRUTZADURA<br />
~<br />
×<br />
agg<br />
avv<br />
bdst<br />
conf<br />
f.<br />
inv<br />
invoc<br />
m<br />
m/f<br />
meccan<br />
neol<br />
plur<br />
pr<br />
prep<br />
sal<br />
tecn<br />
v<br />
volg<br />
FUEDDU CUMPRIU<br />
parola ripetuta<br />
parola non individuata durante l’indagine<br />
aggettivo<br />
avverbio<br />
Campidanese di Villasalto<br />
congiunzione<br />
sostantivo femminile<br />
invariabile per numero (uguale al singolare e plurale)<br />
invocazione<br />
sostantivo maschile<br />
invariabile per genere (uguale al maschile e femminile)<br />
meccanico<br />
neologismo<br />
plurale<br />
pronome<br />
preposizione<br />
saluto<br />
tecnologico<br />
verbo<br />
volgare<br />
Totu custus inditus funt po arrennesci a imperai su fueddàriu <strong>de</strong> sa<br />
manera prus profetosa chi fait. Su logu est pagu, dònnia fueddu est<br />
una sienda e iat a minesci una chistioni longa meda. Su sistema chi<br />
eus imperau est imparis lestru e, po su logu chi teneus, bastantementi<br />
cumpriu. Chi ancoras agatais cosa chi no cumpren<strong>de</strong>is, fait a<br />
domandai a s’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lingua Sadra <strong>de</strong> su Comunu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu,<br />
chi ddoi est Simona Axana.<br />
Custu fueddàriu dd’agatais fintzas in su situ www.bid<strong>de</strong>sartubilingua.<br />
it, chi ingunis, gràtzias a su cumendu circa fait fintzas a ddu imperai<br />
<strong>de</strong> su sadru a s’italianu. Bàstat a ddi fai circai su fueddus sadru chi<br />
no scieis e, in su logu chi si ddu agàtat, eis a ligi su fueddu italianu<br />
chi ddi currispundit.
<strong>Fueddàriu</strong>
A<br />
abbaiare v baulai, tzaulai, bdst intzaulai<br />
abbandonare v abandonai, bdst lassai<br />
abbassare v calai, bdst abasciai<br />
abbastanza avv bastanti, bastantementi, ×<br />
abbattere v abati, fuliai a terra, bdst sciusciai<br />
abbondante agg abundosu, abundantziosu, bdst abundanti<br />
abbondanza f abundàntzia, abundori m, ×<br />
abbottonare v abutonai<br />
abbreviazione f acurtzadura, incurtzadura, bdst incrutzadura<br />
abbronzare v amoriscai, bdst annieddigai<br />
abile agg àbili<br />
abituare v acostumai, pigai s’ampitu, pigai s’avesu, bdst costumai<br />
abituato agg acostumau, imbitzau, bdst ingustau<br />
abitudine f avesu m, imbitzu m, bdst costumu m<br />
acca<strong>de</strong>re v aca<strong>de</strong>ssi, sutzedi, bdst capitai<br />
accarezzare v carinniai, imbimbrinai, bdst frandigai<br />
accen<strong>de</strong>re v allui<br />
accendino m alluidori, ×<br />
accesso m intrada f<br />
accettare v arriciri<br />
acciaio m atzàrgiu, bdst atzraxu<br />
acciecare v intzurpai, bdst intzrupai<br />
accoglienza f arricida, ×<br />
accogliere v arriciri, bdst aculli<br />
accordo m acòrdiu<br />
accorgersi v s’acatai<br />
aceto m axedu<br />
acido agg argu, aspu, àssidu, bdst axedu, agru, spuntu<br />
acido m. àssidu, ×<br />
acqua f àcua<br />
acquavite f filu <strong>de</strong> ferru, bdst àcua adrenti<br />
acquazzone m passada f <strong>de</strong> àcua, temporada f, bdst scutulada f <strong>de</strong><br />
àcua<br />
acquisto m còmpora f, ×<br />
acuto agg acutzu, bdst (fig.) abistu<br />
addirittura avv puru puru, po fintzas, bdst ad<strong>de</strong>retura<br />
addolorare v afrigiri, scorai, ×<br />
addomesticato agg amasedau, bdst domau, masedu
addormentare v durmiri, bdst dromiri<br />
a<strong>de</strong>sso avv imoi<br />
adoperare v portai, umperai, bdst imperai<br />
adulto m agg mannu<br />
aereo m abioni, bdst aparèchiu<br />
aeroporto m àiri-portu<br />
affare m afàriu<br />
affilato agg acutzu, bdst acutzau<br />
affitto m arrendu, bdst pesoni f<br />
affrettare v impressiri, bdst cuitai<br />
aggiungere v aciungi<br />
aggiustare v arrangiai<br />
agile agg lestu, agilosu, bdst lestru<br />
agio m axu, ×<br />
agitare v movi, scutulai, bdst sciumpulai<br />
aglio m allu<br />
ago m agu m. f.<br />
agosto m austu<br />
agricoltore m messaju<br />
agricoltura f laurera, laurantza, messarìtzia, messaria, ×<br />
aia f argiola<br />
aiutare v agiudai<br />
aiuto m agiudu, bdst (invoc) agitòriu<br />
ala plur ali f ala, plur alas<br />
alba f obrescidòrgiu m, bdst spanigadroxu m, obrescidroxu m,<br />
albergo m posada, ×<br />
albero m àrburi f, bdst mata f, ~ di nave bigu, ×<br />
alcol m inv àrcoli ,àrcolu , bdst spìritu<br />
alga f àliga<br />
alito m àlidu, sùlidu<br />
allacciare v acapiai<br />
allargare v alladiai, bdst sbambiai, allargai<br />
allegro agg allirgu, cuntentu, prexau, bdst alligru<br />
allenamento m allenamentu<br />
allenare v allenai<br />
allenatore m allenadori<br />
allestire v apariciai, bdst aprontai<br />
alloggio m aposentamentu, ospidàgiu, ×<br />
allontanare v stesiai, bdst andai allàrigu (rifl)<br />
allora avv intzandus, intzaras, bdst tandu<br />
allungare v allonghiai, bdst stendiai<br />
altalena f santzainedda, ×<br />
altezza f artària, bdst a(r)tesa<br />
alto agg artu, bdst a(r)tu
altrettanto avv su matessi, bdst su pròpiu<br />
altrimenti avv asinunca, <strong>de</strong> sinunca, bdst <strong>de</strong> chi no’<br />
altro agg àturu, bdst atru<br />
altrove avv in atru logu<br />
altura f cùcuru m<br />
alzare v artziai, bdst a(r)tziai<br />
alzarsi v si ndi pesai<br />
amare v (di cose) nci tenni; (di persone) stimai<br />
amaro agg marigosu<br />
ambiente m logu<br />
ambulanza f ambulàntzia, ×<br />
amicizia f amigàntzia, amistàntzia, amistadi, ×<br />
amico m. plur amici m amigu plur amigus<br />
ammalarsi v s’amaladiai<br />
ammazzare v morri, bdst bociri<br />
ammuffito agg allanau, annarbau, atufau, bdst annabrau<br />
amore m stima f<br />
ampio agg ladu, bdst mannu<br />
anche avv puru<br />
ancòra avv tambeni, ancoras, bdst torra<br />
àncora f lancioni, ×<br />
andare v andai<br />
anello m aneddu<br />
angelo m àngelu bdst àngiulu<br />
angolo m (geom.) àngulu; (cantuccio) cantoni, arrenconi, ungroni,<br />
bdst contoni<br />
angoscia f matana, bdst pensamentu<br />
anima f ànima<br />
animale m animali, pegus bdst bèstia f<br />
animatore m animadori<br />
annegare v allupai<br />
anno m annu<br />
annodare v annuai<br />
annoiare v annischitzai, amolentai, bdst arròsciri<br />
annoiarsi v s’annischitzai, s’amolentai, dda/ddu arrosci<br />
annunciare v fai sciri<br />
annuncio m annùntziu, bdst annùnciu<br />
antenna f antenna<br />
anticipo m acoitu, bdst antìcipu<br />
antico agg antigu<br />
anziano agg bèciu<br />
aperto agg obertu, abertu, abretu, bdst obretu<br />
apparecchiare v ponni mesa<br />
apparenza f bisura, bdst su chi parit m
appartamento m apartamentu<br />
appartenere v essi <strong>de</strong><br />
appello m tzerriada, bdst apellu<br />
appena avv apenas, cumenti, bdst imoi imoi<br />
appen<strong>de</strong>re v apicai<br />
appiccicare v apicigai<br />
applaudire v bati is manus<br />
appoggiare v arrimai; arrumbai, bdst (appoggiare contro) acotzai<br />
apposta avv a posta<br />
apprendista m/f scienti, discenti, imparanti, ×<br />
appuntamento m apuntamentu<br />
appunto avv pròpiu<br />
appunto m apuntu<br />
aprile m abrili<br />
aprire v aberri bdst oberri<br />
apriscatole m inv oberribòtulus, bdst oberibotus<br />
arancione agg colori <strong>de</strong> aràngiu<br />
arare v arai<br />
aratro m arau, bdst aràdulu<br />
arcobaleno m circhiolla, circu <strong>de</strong> Noeu, arcu <strong>de</strong> celu, bdst seti<br />
fròngias o cincu fròngias<br />
ar<strong>de</strong>sia f bitzarra, perda <strong>de</strong> bitzarra, ×<br />
ardito agg atriviu, alidantzosu<br />
argilla f terramàini, bdst terra<br />
arginare v firmai, bdst frimai<br />
aria f àiri m, bdst ària<br />
arma plur armi f arma plur armas<br />
armadio m armàriu, moarra f / ~ a muro, alasena f<br />
armare v armai<br />
arnese m aina f<br />
arrabbiarsi v s’inchietai, si pigai feli, s’arrennegai, bdst si pigai<br />
ferenu<br />
arrampicarsi v s’apiculai, bdst s’apicai<br />
arrivare v lompi, bdst arribai<br />
arrossire v, si fai sa faci in colori, bdst s’arrubiai<br />
arrosto m agg arrustiu, bdst arrustu<br />
arrugginire v arruinai<br />
arte f arti<br />
artigiano m artesanu, artisanu, ×<br />
artiglio m farrunca f, unghita f, bdst unga f<br />
ascensore m artziadori<br />
ascia f seguri<br />
asciugamano m tiallora f, sciutamanu, bdst pannu po is manus<br />
asciugare v asciutai, bdst sciutai, (con un panno) strexi<br />
0
ascoltare v ascurtai, bdst ascu(r)tai<br />
asino m burricu, molenti, bdst mulenti<br />
aspettare v abetai<br />
aspetto m bisura f, bdst (se di una persona) cara<br />
aspro agg aspu, argu, bdst agru<br />
assaggiare v tastai<br />
asse f tàula<br />
assegno m assinnu, sceca, ×<br />
assente agg ausenti, bdst chi no nc’est<br />
assicurazione f assiguradura, bdst assicuratzioni<br />
assolutamente avv <strong>de</strong> su totu, ×<br />
asta f dita<br />
attaccare v atacai, bdst apicigai<br />
attento agg atentu<br />
attenzione f atentzioni, fare ~ aturai atentu, bdst donai atentzioni<br />
atterrare v aterrai<br />
attimo m scuta f, arratu, bdst momentu<br />
atto (scritto) m strumentu, bdst àutu<br />
attorno avv a ingìriu, bdst a giru a giru<br />
attraversare v truessai, tressai, traessai, bdst atruessai<br />
attraverso prep <strong>de</strong> traessu, <strong>de</strong> tressu, bdst <strong>de</strong> truessu<br />
attrezzo m aina f<br />
augurare v aurai, fai is norabonas, bdst auguriai<br />
augurio m norabonas f pl, ×<br />
aumentare m amanniai, bdst acresci<br />
autobus m postali, bdst curriera f<br />
automobile f vetura, màchina<br />
autunno m otòngiu, bdst atòngiu<br />
avaro agg susuncu, asuriu, tanalla, bdst tìrchiu<br />
avere v tenni<br />
avvenimento m acontèssiu, acadèssiu, ×<br />
avvicinare v acostai<br />
avvisare v amonestai, bdst avisai<br />
avviso m amonestu, (opinione) parri, parrimentu, ×<br />
azienda f sienda<br />
azzurro agg asulu
B<br />
babbo m babai<br />
baciare v basai<br />
bacio m basu, bdst bàsidu<br />
baffo m mustatzu<br />
bagnare v sfundi, infundi, bdst sciundi<br />
bagno m còmudu, fare il ~ al mare fai su bàngiu, ×<br />
balbuziente agg achichiadori<br />
balcone m corridòriu<br />
baleno m lampu<br />
balia f dida, bdst allatera<br />
ballare v, ballai, bdst baddai<br />
bambino m pipiu<br />
bambola f pipia <strong>de</strong> tzàpulu<br />
banca f banca, monti m<br />
bancarella f parada<br />
banco m bangu<br />
bandiera f ban<strong>de</strong>ra<br />
bandito m bandiu<br />
bar m inv tzilleri, piola f, bdst barri<br />
bara f baullu m<br />
barba f braba<br />
barca f scafa<br />
barriera f traessa, bdst truessa<br />
basso agg bàsciu<br />
bastare v abastai, bdst bastai<br />
bastone m bastoni, bdst matzucu, bdst bàculu<br />
becco m bicu, bdst pitzu<br />
beffa f strocidura<br />
belare v belai<br />
bellezza f bellesa<br />
bello agg bellu<br />
benchè cong mancai, cun totu chi<br />
bene avv beni<br />
bene m beni<br />
benedire v beneixi, bdst benedixi<br />
benessere m benistàntzia, bdst stai beni<br />
benzina f benzina<br />
bere v bufai<br />
berretto m capeddu, bdst berrita<br />
bestemmiare v frastimai<br />
bestia f bèstia
estiame m bestiàmini<br />
bevanda f cosa <strong>de</strong> bufai<br />
biancheria f arroba<br />
bianco agg arbu, bdst biancu<br />
bibita f bìbida<br />
bicchiere m tassa f<br />
biglietto m billetu<br />
binario m frega f, bdst binàriu<br />
binocolo m binòculu<br />
biondo agg brundu, bdst (per gli animali) mu(r)tineddu, melieddu<br />
birra f birra<br />
biscotto m pistocu, bdst galleta f<br />
bisogno m abisòngiu<br />
bloccare v arresci<br />
bocca f buca<br />
boccia f bòcia, partita a bocce bociada<br />
boccone m buconi<br />
bolla f bulla, bdst bulluca, ~ di sapone luna <strong>de</strong> saboni, bdst bulla<br />
<strong>de</strong> saboni<br />
bollente agg bud<strong>de</strong>ndi, buddiu<br />
bollire v buddiri<br />
bomba spetzoni m, bdst bomba f<br />
bombola f bòmbola, bdst bòmbula<br />
bontà f inv bonidadi, bonesa, bontadi, bdst bundadi<br />
bordo m oru<br />
borsa f bussa, bdst ‘ussa<br />
bosco m pa<strong>de</strong>nti<br />
botte f carrada<br />
bottiglia f ampudda<br />
bottone m butoni<br />
bracciale m bratzali, ×<br />
braccio pl femm braccia m bratzu<br />
branco m tallu<br />
bran<strong>de</strong>llo m chirriolu, corriolu, ×<br />
bravo agg bravu, bonu<br />
bretella f tiranti m<br />
breve agg curtzu, bdst crutzu<br />
brevemente avv a sa curtza, ×<br />
briciola f pimpirina, bdst pitziala<br />
brillare v luxi<br />
brivido m striori, bdst (spavento) asrustu<br />
brocca f màriga<br />
bruciare v abruxai<br />
brutto agg lègiu
ucare v stampai<br />
buccia f scroxu m, scròciu m, bdst croxu m<br />
buco m stampu<br />
bugia f fàula, bdst fràula<br />
bugiardo agg faulànciu, faulòngiu, bdst frassu<br />
buio agg scuriosu; bdst scuriu m<br />
buio m scuriu<br />
buongiorno avv bona di’<br />
buono agg bonu<br />
burro m butiru, butirru, ×<br />
bussola f bùssula<br />
busta f bussa, bdst busta<br />
buttare v fuliai
C<br />
cabina f gabina<br />
caccia f cassa<br />
cacciatore m cassadori<br />
ca<strong>de</strong>re v arrui<br />
caduta f arrutroxa, bdst arrotroxa<br />
caffè m inv cafei, bdst cafeu<br />
cagare v cagai<br />
calare v calai, bdst abasciai<br />
calcio m (pedata) sticada <strong>de</strong> pei, bdst puntada <strong>de</strong> pei, (sport) fuba<br />
calcolare v carculai<br />
caldarrosta f castàngia arrustia<br />
caldo agg callenti<br />
caldo m basca f (naturale), callenti (artificiale)<br />
calma assèliu m, bdst paxi f, bdst (per il tempo) brandu m<br />
calmarsi v s’asseliai, bdst s’asseriai<br />
calmo m brandu<br />
calo m calada f<br />
calunnia f tragallu m, bdst fràula<br />
calvo agg scucau<br />
calza f mìgia<br />
calzare v cartzai, bdst cratzai<br />
calzino m peuncu, bdst mìgia<br />
calzolaio m sabateri<br />
cambiale f cambiali<br />
cambiamento m mudamentu, mudàntzia f, bdst cambiamentu m<br />
cambiare v mudai, bdst cambiai<br />
camera f aposentu m, ×<br />
cameriere m camareri, bdst camerieri<br />
camicia f camisa<br />
camino m giminera, bdst tziminera f<br />
camion m inv càmiu pl càmius<br />
camminare v caminai<br />
campagna f sartu m, bdst sa(r)tu m<br />
campana f campana<br />
campanile m campanili<br />
campare v campai, bdst tirai a innantis<br />
campione m (sport) campioni; (merci) amosta f<br />
campo m campu<br />
canale m canali<br />
cancellare v burrai, bogai, bdst scancellai<br />
cancro m càntziru, mali mandiori, bdst cànchiru
can<strong>de</strong>la f can<strong>de</strong>la, bdst cereu m, bdst stiàriga,<br />
canile m canili<br />
canino m <strong>de</strong>nti <strong>de</strong> s’ogu f<br />
canna da pesca f canna <strong>de</strong> piscai, bdst canna po piscai<br />
cannone m cannoni<br />
cannuccia f cannita, ×<br />
canovaccio m canàciu, ×<br />
cantante m/f cantadori /f -ra<br />
cantare v cantai<br />
cantico m càntidu<br />
cantiere m cantieri<br />
cantina f cantina, bdst magasinu<br />
canto m càntidu, bdst cantu<br />
canzonare v stroci, bdst struciri<br />
canzone f cantzoni<br />
capace agg bonu<br />
capanna f barraca, bdst barracu<br />
capello m pilu<br />
capire v cumprendi<br />
capitare v sutzedi, aca<strong>de</strong>ssi, acuntessi, bdst sucedi<br />
capo m (testa) conca; (dirigente) cabu, bdst meri<br />
capodanno m sa primu di’ <strong>de</strong> s’annu, annu nou, sa di’ <strong>de</strong> s’annu nou<br />
cappella f capedda, ×<br />
cappello m capeddu<br />
cappotto m arredingotu, bdst giacheta, bdst capotu<br />
cappuccio m cuguddu, cugudda f, bdst cambùsciu<br />
capriccio m schinitzu, bdst cuaddu<br />
caraffa f carafina<br />
caramella f boboi m<br />
carattere m naturali<br />
carbone m craboni<br />
carestia f scassesa, bdst carestia<br />
carica f càrriga<br />
caricare v carrigai<br />
carino agg bellixeddu, gratziosu<br />
carnagione f carrìtzia, bdst entina<br />
carne f (umana) carri; (animale) petza<br />
carnevale m carrasegai, cranovali, bdst carnovali<br />
caro agg caru<br />
carriola f carrùciu m<br />
carta f paperi m<br />
cartella f cartedda<br />
cartello m cartellu<br />
cartolina f cartuledda, cartoledda, ×
cartone m cartoni<br />
casa f domu<br />
casalinga f meri <strong>de</strong> domu<br />
cascare v arrui<br />
cascata f spèndula, ×<br />
casco m cascu, bdst (<strong>de</strong>l minatore) armetu<br />
caso m sorti, acasu, bdst so(r)ti<br />
caspita escl balla<br />
cassa f càscia<br />
cassapanca f càscia<br />
cassetto m calàsciu, bdst cadàsciu<br />
cassiere m casceri, bdst cassieri<br />
castano agg murenitu, colori <strong>de</strong> castàngia<br />
castello m casteddu<br />
castigo m castigu<br />
catalogo m catàlogu<br />
catastrofe f sciacu m<br />
catena f ca<strong>de</strong>na<br />
catrame m catràmini, bdst catramu<br />
cattiveria f malesa, maliori m, ×<br />
cattivo agg malu<br />
causa f arrexoni; (giudiz.) càusa, certu m<br />
cauzione f abonu m, fiantza, bdst cautzioni<br />
cava f mina, bdst gava<br />
cavaliere m cuad<strong>de</strong>ri<br />
cavarsela (da qualcosa) v si scabulli<br />
cavatappi m inv tirabussoni<br />
caviglia f burtzu m <strong>de</strong> su pei, ossu arrabiosu<br />
cavo m tuvu, tuvudu<br />
cazzo m volg minca f, catzu<br />
celibe agg bagadiu<br />
cemento m cimentu, bdst ciumentu<br />
cena f cena<br />
cenare v cenai<br />
cenere f cinixu m<br />
cenone m noti <strong>de</strong> cena f<br />
centesimo m (monetario) arriali; (ordinale, frazione) <strong>de</strong> centu unu<br />
cento centu<br />
centrale agg <strong>de</strong> centru, <strong>de</strong> mesu, bdst centrali<br />
centro m mesu, centru<br />
ceppo m mutzioni, bdst matzioni<br />
cera f cera<br />
ceramica f ceràmiga, bdst ceràmica<br />
cercare v circai, buscai, bdst ci(r)cai
cerchio m circu, bdst c(i)ricu<br />
cereale m lori inv<br />
cerimonia f tzirimònia<br />
certamente avv <strong>de</strong> siguru, bdst siguramenti<br />
cervello m cerbeddu, bdst c(i)robeddu<br />
cervo m c(i)rebu<br />
cespuglio m (selvatico) tupa f, (domestico) mola f<br />
cesto m cadinu, cofinu, scarteddu, bdst sca(r)teddu<br />
che pr rel chi; cong chi<br />
chi pron inter chini, pron ind chini<br />
chiacchierare v ciaciarrai<br />
chiamare v tzerriai<br />
chiarire v acrarai, fai craru<br />
chiaro agg craru; ~ di luna lugori<br />
chiave f crai<br />
chicco m nau<br />
chiesa f crèsia<br />
chilo m chillu<br />
chimica f chìmiga<br />
chinarsi v s’incruai, s’incrubai, bdst s’indulli<br />
chiocciola f sitzigorru m, bdst cicigorru<br />
chiodo m pùncia f<br />
chirurgo m silurgianu, solingianu, ×<br />
chitarra f ghitarra<br />
chiu<strong>de</strong>re v tancai, bdst serrai<br />
chiunque pron chinisisiat, chinichisiat<br />
chiuso agg tancau, bdst serrau<br />
ci pr e avv nci<br />
ciao sal ciau<br />
cibo m papai, bdst cosa (d)e papai<br />
cicatrice f marcu m, bdst semu m, bdst mrecu m<br />
ciclista m/f cicrista, bdst ciclista m/f, bdst curridori<br />
cieco agg tzurpu, bdst tzrupu<br />
cielo m celu<br />
cifra f tanti m, cifra<br />
ciglio m, pl femm -a cillu pl masch cillus<br />
cigolare v tzichirriai, schiulai, bdst tzirrichiai<br />
cima f pitzu m, cùcuru m<br />
cimitero m campusantu<br />
cinema m inv tzìnema, bdst cìnema<br />
cintura f cintu m, singeddu m, (anat) chintzu m, bdst cingeddu m<br />
cioccolato m ciuculati<br />
cioè cong est a nai<br />
ciottolo m coròngiu, caròngiu, ×
circa avv prus o mancu<br />
circo m circu<br />
città f inv tzitadi, bdst citadi<br />
clan<strong>de</strong>stino agg cuau, imbertu, cran<strong>de</strong>stinu, bdst clan<strong>de</strong>stinu<br />
classe f crassi<br />
cliente m borrochianu, ×<br />
clima m crima, bdst tempus<br />
clinica f spidali m<br />
coda f coa<br />
codice m còixi, coxi, ×<br />
cogliere v pigai, bdst arregolli<br />
cognome m sangunau<br />
colazione f smurtzu, murtzu, bdst mrutzu<br />
colla f acuagota, podda, ×<br />
collaborare v pigai parti, bdst agiudai<br />
collana f cannaca, bdst (collana d’argento) giunghillu<br />
colle m cùcuru, mòguru, mògumu, bruncu<br />
collega m/f cumpàngiu m<br />
collera f feli m, arrennegu m<br />
collezione f arregorta, bdst arrego(r)ta<br />
collo m tzugu<br />
colonia f colònia<br />
colonna f culunna<br />
colorare v colorai, bdst tingi<br />
colore m colori<br />
colpa f curpa, nexi, bdst crupa<br />
colpevole agg fartau, bdst crupau<br />
colpire v curpiri (senso fig.); atripai (senso pr.), bdst colpiri<br />
colpo m corpu<br />
coltello m corteddu, bdst gorteddu; ~ a serramanico arresoja f<br />
coltivare v (la terra) manigiai, bdst arai, (la passione) si speddiai po<br />
colto agg scìpiu, imparau, bdst studiau<br />
comandare v cumandai<br />
combattere v cumbati<br />
combattimento m batalla f<br />
come cong e avv cumenti, interr ita<br />
cominciare v inghitzai, incarrerai, bdst cumentzai<br />
commercio m cumèrtziu, comprabèndida f, bdst cumèrciu<br />
commestibile agg papaditzu, bdst chi fait a papai<br />
commuoversi v si cumovi<br />
comodino m mesixedda <strong>de</strong> noti f, cumo<strong>de</strong>ddu, ×<br />
comodo agg comodosu, bdst còmudu<br />
compaesano m <strong>de</strong> bidda<br />
compagno m cumpàngiu
compare m gopai<br />
compatire v cumpa<strong>de</strong>ssi<br />
compatriota m/f cumpatriotu m<br />
competere v fai a triva, bdst cumpeti<br />
compito m tarea f, faina f, bdst incàrrigu<br />
compleanno m is annus pl<br />
completare v cumpriri, bdst acabai<br />
completo agg cumpriu, bdst cumpretu<br />
complicato agg trumbullau, bdst traballosu<br />
complice agg acocubinau<br />
complimento m aprètziu, apocu, bdst cumprimentu<br />
comportarsi v si portai, bdst si cumportai<br />
comprare v comporai, pigai, bdst comprai<br />
compromettere f cumpromiti<br />
comune m cumunu, bdst comunu<br />
comunicare v cumunigai<br />
comunque avv e cong comuncas<br />
con prep cun<br />
conce<strong>de</strong>re v cuntzedi, bdst permiti<br />
concerto m cuntzertu, bdst cuncertu<br />
conchiglia f còciula<br />
concime m ladàmini, bdst cuncimu<br />
concorso m cuncursu<br />
condannare v cun<strong>de</strong>nnai<br />
condimento m cundimentu<br />
condizione f cunditzioni<br />
condurre v cundusi<br />
confessare v cunfessai<br />
congelatore m ghiacera f, gracera f, bdst cungeladori<br />
congestione f cungestioni, ~ polmonare puntori<br />
congresso m cungressu<br />
coniuge m maridu o mulleri, pobiddu o pobidda<br />
conoscenza f connoscèntzia<br />
conoscere v connosci<br />
consegnare (qualcosa) v intregai<br />
conseguenza f cunsighèntzia, bdst cunseguèntza<br />
consentire v nai ca eja, nai ca giai, bdst permiti<br />
conservare v stugiai, bdst allogai; (continuare ad avere) aporegai,<br />
mantenni, bdst apo<strong>de</strong>gai<br />
consigliare v cunsillai<br />
consiglio m cunsillu<br />
consolare v acunortai, bdst cunsolai<br />
consolazione f cunsolu m, acunortu m, bdst cunsolatzioni<br />
consultare v cunsurtai, ×<br />
0
consumare v spatiri, bdst spaciai<br />
contadino m messaju<br />
contatto m cuntatu<br />
contemporaneo agg avedali, ×<br />
continente m terramanna f<br />
continuare v andai a innantis, bdst sighiri<br />
conto m contu<br />
contorno m ingiriadura f, oru; (cucina) acumpàngiu<br />
contrario agg contras, bdst contràriu<br />
contratto m cuntratu, strumentu<br />
contro prep contras<br />
controllo m cuntrollu<br />
contusione f amaciugadura, abungiadura, bdst pistadura<br />
contuso agg amaciugau, bdst abungiau, bdst pistau<br />
convenire v cumbenni<br />
conversazione f arrexonada<br />
convincere v cumbinci, bdst cunvinci<br />
coperchio m cobercu, crubecu, bdst crobecu<br />
coperta f manta, burra, fanuga<br />
coperto agg tupau, cubertu, crubetu, bdst crobetu<br />
coppia f croba, bdst pariga, bdst loba<br />
coppola f bonetu m<br />
coprire v tupai<br />
coprirsi v s’imbussai<br />
coraggioso agg alientosu, atreviu, atriviu, bdst coragiosu<br />
corda f soga, funi<br />
cordiale agg amistantziosu, corali, bdst gentili<br />
cornice f grunissa, guarnissa, bdst tellaju m<br />
corno m corru<br />
coro m cuncòrdiu, bdst coru<br />
corona f corona<br />
corpo m coprus, bdst corpus<br />
corpulento agg trodolassu, ×<br />
correggere v currigi<br />
corrente f currenti<br />
correre v curri<br />
corretto agg giustu, currègiu<br />
corridoio m passaditzu, ×<br />
corridore m curridori<br />
corrispon<strong>de</strong>re v currispundi<br />
corrompere v corrumpi, bdst currompi<br />
corsa f cursa<br />
corteggiare v fastigiai<br />
corteo m acumpangiamentu, manifestada f
cortese agg amistantziosu, donosu, garbosu<br />
cortile m pratza f<br />
corto agg curtzu, bdst crutzu<br />
cosa f cosa; pron interr ita<br />
coscia f còscia<br />
così avv aici, di aici<br />
cosicché cong aici chi<br />
cosmo m scampu, ×<br />
costa f costera<br />
costola f costa<br />
costringere v custringi<br />
costruire v fraigai, bdst fai<br />
costume m avesu, impunna f, bdst costumu<br />
cotone m cotoni<br />
cotto agg cotu<br />
cozza f cotza<br />
crampo m cànchiru, càncaru, bdst grampu<br />
cranio m corròcia f, carròcia f, bdst conca<br />
cravatta f corbata, crobata<br />
creare v creai, fai<br />
cre<strong>de</strong>re v crei<br />
credito m fidu<br />
crepitare v stochidai, tzacarrai, bdst tzacai<br />
crescere v cresci<br />
crescita f crèscida<br />
crisi f inv crisi<br />
criticare v ataciai, nai cosa, strunciai, bdst criticai<br />
croce f gruxi, bdst cruxi<br />
crocevia m inv ingruxada f<br />
crosta f (su una ferita) crosta; (<strong>de</strong>l pane) croxu m, pilloncu m<br />
cru<strong>de</strong>le agg crueli, disapiadau, bdst mallu<br />
cru<strong>de</strong>ltà f inv cruelidadi, disapiedadi, ×<br />
crudo agg cruu<br />
crusca f pòddini m<br />
cucchiaio m cullera f<br />
cucina f coxina<br />
cucinare v coxinai<br />
cucire v cusiri, bdst cosiri<br />
cuffia f cicia, bdst barrita<br />
cugino/a fradili m, sorresta f<br />
culla f bartzolu m, bdst bratzolu m<br />
culo m culu<br />
culto m curtu<br />
cultura f curtura
cuneo m cotza f<br />
cuocere v coi<br />
cuoco m coxineri, bdst coidori, bdst cuocu<br />
cuoio m coirami, còrgiu, bdst peddi<br />
cuore m coru<br />
curare v coidai, bdst curai<br />
curioso agg curiosu, crosidadosu, bdst fichetu<br />
curvo agg incruau, girau, bdst incrubau<br />
cuscino m cabidali, cussinu, coscinu, bdst cuscinu<br />
custo<strong>de</strong> m castiadori, bdst guàdria f<br />
custodire v ca<strong>de</strong>lai, chistiri, bdst castiai
D<br />
da prep <strong>de</strong><br />
dado m dadu<br />
damigiana damisana, bdst dimizana<br />
danza f ballu m<br />
dappertutto avv aundisisiat, apetotu, in dònnia logu<br />
dare v donai<br />
data f dii, di’<br />
davanti prep a innantis, bdst ananti<br />
<strong>de</strong>bito m dèpidu<br />
<strong>de</strong>bole agg dèbili, fracu, bdst dèbuli, bdst gracilleddu<br />
<strong>de</strong>cente agg <strong>de</strong>xu, bdst chi <strong>de</strong>xit<br />
<strong>de</strong>ci<strong>de</strong>re v <strong>de</strong>tzidi, bdst <strong>de</strong>cidi<br />
<strong>de</strong>collare v artziai a bòlidu, bdst a(r)tziai a bòlidu<br />
<strong>de</strong>corare v afrorigiai, bdst <strong>de</strong>corai<br />
<strong>de</strong>dicare v intregai, ponni in nòmini, bdst <strong>de</strong>dicai<br />
<strong>de</strong>dicarsi v si ponni<br />
<strong>de</strong>gno agg dinnu, bdst dignu<br />
<strong>de</strong>linquente m/f <strong>de</strong>lincuenti<br />
<strong>de</strong>litto m crìmini<br />
<strong>de</strong>lizia f <strong>de</strong>lìtzia<br />
<strong>de</strong>lizioso agg <strong>de</strong>litziosu<br />
<strong>de</strong>lu<strong>de</strong>re v <strong>de</strong>ludi<br />
<strong>de</strong>lusione f <strong>de</strong>lidura, bdst <strong>de</strong>lusioni<br />
<strong>de</strong>naro m dinai<br />
<strong>de</strong>nso agg (liquidi) callau, (solidi) prenu, intipiu, tipiu, ×<br />
<strong>de</strong>nte m <strong>de</strong>nti f<br />
<strong>de</strong>ntro avv a intru<br />
<strong>de</strong>nunciare v <strong>de</strong>nuntziai, bdst <strong>de</strong>nunciai<br />
<strong>de</strong>porre v arrimai<br />
<strong>de</strong>serto m logu arètigu, èrrema f, bdst <strong>de</strong>sertu<br />
<strong>de</strong>si<strong>de</strong>rio m disìgiu<br />
<strong>de</strong>stra f <strong>de</strong>reta, ×<br />
<strong>de</strong>ttaglio m particulari<br />
di prep <strong>de</strong><br />
diavolo m tiàulu, coixedda, bdst dimòniu<br />
dibattito m dibatu, bdst dibàtitu<br />
dicembre m mesi <strong>de</strong> paschixedda, bdst mesi <strong>de</strong> idas<br />
dichiarare v <strong>de</strong>crarai<br />
dieta f dieta<br />
dietro prep e avv agoa, a segus, avatu, a palas<br />
difen<strong>de</strong>re v <strong>de</strong>fensai, bdst difendi
difetto m farta f, bdst <strong>de</strong>fetu<br />
differente agg diferenti, bdst difarenti<br />
differenza f diferèntzia<br />
difficile agg fadiosu, traballosu, bdst difìcili<br />
diffidare (da) v arreselai, ×<br />
diffon<strong>de</strong>re v spainai, bdst spaniai<br />
digerire v concoi, bdst digidiri<br />
digiuno m giaùngiu, a ~ a sa giauna, bdst digiunu<br />
dimagrire v slangiri, marriri, bdst stasiri<br />
dimenticare v orvidai, bdst scaresci<br />
dimostrare v proai, espressai, amostai, ×<br />
dio m <strong>de</strong>us<br />
dipingere v pintai, bdst intingi, bdst piturai, bdst (il muro)<br />
imbrachinai<br />
dire v narri, narai, bdst nai<br />
direttore m dirigidori, bdst diretori<br />
dirigere v dirigi<br />
diritto m <strong>de</strong>retu<br />
disastro m sciacu, bdst sciàsciu, bdst disastru<br />
discesa f calada, abasciada, bdst punta a bàsciu<br />
disco m discu<br />
disegnare v disinnai, bdst disegnai<br />
disegno m disinnu, bdst disegnu<br />
disfare v sculai<br />
disgrazia f disdìcia, bdst disgratzia<br />
disgraziato agg disdiciau, bdst disgratziau<br />
disgusto m spreu<br />
disoccupato agg disimpreau, bdst disocupau<br />
disoccupazione f disimpreu m, ×<br />
disordinato m treulau<br />
disordine m atrupèlliu, bdst trèulu<br />
disparte (in ~) a banda, bdst a una pa(r)ti<br />
dispiacere m disprexeri<br />
dispiacere v dispraxi<br />
disprezzare v spreai, ×<br />
disprezzo m spreu, ×<br />
disputa f abètiu m<br />
dissolvere v sciolli, bdst scallai<br />
distratto agg sbeliau, bdst sbentiau<br />
distruggere v <strong>de</strong>strui, bdst sciusciai, bdst distrugi<br />
distruzione f <strong>de</strong>struidura, bdst sciusciadura<br />
disturbare v strobai<br />
dito m didu, (pl. femm) dita, pl. didus<br />
diventare v, benni, furriai, bessiri, bdst diventai
diverso agg diferenti, bdst difarenti<br />
divertente agg spassiosu<br />
divertire v spassiai<br />
divi<strong>de</strong>re v spartziri, spratziri, bdst pratziri<br />
diviso agg spartiu, spratziu, bdst pratziu<br />
divorzio m scojamentu, bdst divòrtziu<br />
doccia f arrusciada, ×<br />
documento m dogumentu, f, bdst documentu<br />
doganiere m duaneri, bdst doganieri<br />
dolce agg durci, bdst druci<br />
dolmen m perda fita f<br />
dolore m (fisico) dolori, (morale) dolu<br />
domanda f pregunta, bdst domanda<br />
domandare v preguntai, domandai, bdst pregontai<br />
domani avv crasi<br />
domenica f domìnigu m<br />
domicilio m domu f<br />
donna f fèmina<br />
donnaiolo agg feminàrgiu, bdst feminàgiu<br />
dormire v dormiri, bdst dromiri<br />
dorso m pitzus, bdst ~ <strong>de</strong>lla mano s’imbressi <strong>de</strong> sa manu<br />
dose f dosi, bdst tanti m<br />
dotto agg scìpiu, sàbiu, bdst studiau<br />
dottore m dotori<br />
dove avv aundi, bdst innui<br />
dovere m dèpiu, dèpidu<br />
dovere v <strong>de</strong>pi<br />
dozzina f doxena, unus/as doxi, bdst dosina<br />
dritto agg <strong>de</strong>retu, bdst paris<br />
drizzare v artziai, bdst a(r)tziai, bdst pesai<br />
droga f droga<br />
dubitare v dudai, bdst dubitai<br />
duna f monti <strong>de</strong> arena m<br />
dunque avv duncas<br />
durante prep in s’interis<br />
durare v aporegai, bdst stentai<br />
duro agg tostau
E<br />
e cong e<br />
eccentrico agg (fig) stravanau<br />
eccetera avv e aici nendi, bdst e atra cosa<br />
ecco avv ne’, mi’, la’<br />
eco f/sg e m/pl torraboxi m, arretumbu m, ×<br />
economia f economia<br />
edificio m fàbrigu, bdst edifìciu<br />
effetto m efetu<br />
elastico agg làstigu, bdst ollàsticu<br />
elastico m làstigu, bdst ollàsticu<br />
elegante agg alleputzau, bdst beni bistiu, bdst allichidiu<br />
eleggere v eligi<br />
elemosina f limùsina, bdst limòsina<br />
elettricista m eletricistu<br />
elettricità f inv eletricidadi, bdst currenti<br />
elezione f eligidura, bdst eletzioni<br />
elicottero m elicòteru<br />
epoca f època, bdst tempus m<br />
equilibrio m echilìbriu<br />
erba f erba, bdst ebra<br />
eredità f inv eredadi, bdst eredidadi<br />
eremita m eremitanu, bdst eremita<br />
errore m faddina f, bdst sbàlliu<br />
esame m esàmini, bdst esami<br />
esatto agg giustu<br />
escremento m cascasina f, ×<br />
esempio m essempru, bdst esèmpiu<br />
esercito m esèrcitu<br />
esitare v dudai, arredutai, bdst stentai<br />
essere v essi<br />
est m est, orienti, levanti, bdst obrescidroxu<br />
estate f istadi m<br />
esterno agg <strong>de</strong> foras<br />
estintore m studadori<br />
estro m gèniu<br />
età f inv edadi<br />
etichetta f eticheta<br />
euro m francu nou, bdst èuru<br />
evi<strong>de</strong>nte agg craru
F<br />
fabbrica f fraigadòrgiu, fàbriga, bdst fàbrica<br />
faccenda f faina, bdst chistioni<br />
faccia f cara, bdst faci<br />
facile agg fàtzili, bdst fàcili<br />
facilitare v fatzilidai, bdst agiudai<br />
facoltativo agg a praximentu<br />
falegname m fusteri, bdst maistu <strong>de</strong> linna<br />
fallire v faddiri, sballiai, bdst falliri<br />
falò m inv fogaroni<br />
falso agg farsu, bdst frassu<br />
fama f nomenada, nomena, bdst fama<br />
fame f fàmini m<br />
famiglia f familla, famìllia<br />
famoso agg famau, nomenau, bdst famosu<br />
fango m ludu<br />
fantasia f pantasia, ×<br />
fantasma m pantuma, duenda f, bdst boboti<br />
fare v fai<br />
farfalla f (diurna) mariposa; bdst (notturna) studa-can<strong>de</strong>la<br />
farina f farra<br />
farmacia f potecaria<br />
farmacista m/f potecàriu<br />
faro m lantioni, bdst faru, bdst làntia<br />
fascino m ecisu, ×<br />
fastidio m apicigu, bdst segamentu<br />
fatica f cansàntziu m, fadiori m, strachèntzia, bdst fatiga<br />
faticare v fadiai, bdst fatigai<br />
fatto m fatu<br />
fattura f faidura, ×<br />
favola f contu m<br />
favore m prexeri<br />
fax m inv fachis (neol.)<br />
fazzoletto m mucadori, bdst (da naso) mancadori, bdst (da testa)<br />
muncadori<br />
febbraio m friaxu<br />
febbre f callentura<br />
fe<strong>de</strong> f fidi; (<strong>de</strong>gli sposi) aneddu m<br />
fe<strong>de</strong>le agg fieli, bdst fe<strong>de</strong>li<br />
fegato m figau<br />
felice agg prexau<br />
felicità f prexu m
femmina f fèmina<br />
femminile agg femininu, bdst feminili<br />
feriale agg <strong>de</strong> faina, bdst <strong>de</strong> traballu<br />
ferire v ferri<br />
ferita f ferta, bdst semu m<br />
fermata f firmada, bdst arrestu m<br />
fermo agg firmu<br />
ferro m ferru; ~ da stiro ~ <strong>de</strong> prenciai<br />
ferrovia f bia <strong>de</strong> ferru<br />
fertile agg saliosu, grassu, bdst fèrtili<br />
fesso agg tontu, scimpru<br />
fessura f sperradura, bdst spacadura<br />
festa f festa<br />
festeggiare v afestai, festai, bdst festegiai<br />
festivo agg <strong>de</strong> festa<br />
fetta f fita<br />
fiamma f pampa, bdst fràmbula<br />
fiammifero m allùmiu<br />
fianco m costau<br />
ficcanaso m fichetu<br />
fidanzato m sposu<br />
fiducia f cunfiantza, bdst fidùcia<br />
fienile m pallaxu, domu <strong>de</strong> palla f<br />
fieno m fenu<br />
fiera f fiera<br />
figlio m fillu<br />
fila f fila, filera<br />
filare v filai<br />
film m inv firmi, bdst filmi<br />
filmare v firmai (neol), bdst filmai (neol)<br />
filo m filu<br />
filtrare v ciuliri, bdst colai<br />
filtro m ciuliru, bdst coladori<br />
fine agg fini<br />
fine f acabu m<br />
finestra f fentana<br />
fingere v fingi<br />
finire v acabai, bdst spaciai<br />
finito agg (spacciato) spitiu; bdst acabau<br />
fino prep fintzas, bdst fìncias<br />
finora avv fintzas a imoi, po imoi, bdst fìncias a imoi<br />
finta f finta<br />
fiocco m frocu<br />
fioraio m froreri, ×
fiore m frori<br />
firma f firma, frima<br />
firmare v firmai, frimai<br />
fischiare v sulitai, zumiai, frusiai, bdst srubiai<br />
fisco m dàtziu<br />
fisionomia f bisura, faci<br />
fissare v mirai a fissu, bdst fissai<br />
fitto agg cracu<br />
fiume m frùmini, bdst arriu<br />
fiutare v fragai<br />
flauto m sulitu<br />
flusso m calada f, currenti f; (di persone, veicoli) tràfigu, bdst<br />
tràficu<br />
focaccia f fogatza, costedda, ×<br />
focolare m foxili, bdst forredda f<br />
foglia f folla<br />
foglio m follu, bdst fògliu<br />
folla f craca, tropèliu m, bdst genti<br />
follia f machìmini m, bdst machiori m<br />
fon<strong>de</strong>re v fundi, bdst scallai<br />
fondo m fundu<br />
fontana f funtana<br />
forare v stampai<br />
forbici f pl ferrus m pl, (da tosa) ~ <strong>de</strong> tundi, bdst scerrus<br />
forchetta f furchita, bdst fruchita<br />
foresta f pa<strong>de</strong>nti m<br />
forfora f scatu m, bdst scata<br />
forma f forma<br />
formaggio m casu<br />
formare v formai<br />
fornaio m paneteri<br />
fornello m forratzu, bdst forreddu<br />
fornire v fruniri, bdst forniri<br />
forno m forru<br />
forse avv fortzis, bdst forsis<br />
forte agg forti, bdst fo(r)ti<br />
fortuna f sorti, orba, dìcia, bdst cofa<br />
fortunato agg assortau, diciosu, bdst scofau<br />
forza f fortza<br />
fossa f fossu m<br />
fossato m forada f, bdst fossau<br />
fosso m fossu<br />
fotografare v pigai sa fotografia, arretratai, pigai s’arretratu, bdst<br />
fotografai<br />
0
fotografia f arretratu m, bdst fotografia<br />
fra prep intru <strong>de</strong>, bdst in mesu <strong>de</strong><br />
fragile agg lecu, stocatzinu, bdst <strong>de</strong>licau<br />
franchezza f franchesa<br />
francobollo m francubullu<br />
frase f fràsia, bdst fràsi<br />
fratello m fradi<br />
freccia f fèrcia, bdst frècia<br />
freddo agg fridu<br />
freddo m frius<br />
freddoloso agg friorosu, titirigosu, bdst fridarosu<br />
fregare v sfrigongiai, bdst frigai<br />
fregarsene v si ndi afuti, si ndi strufuddai, bdst si ndi frigai<br />
freno m frenu<br />
frequentare v abitai<br />
frequentazione f abitu m<br />
fresco agg friscu<br />
fretta f pressi<br />
friggere v friri<br />
frigorifero m niera f, bdst frigorìferu<br />
frittella f tzìpula<br />
fronte f fronti m<br />
fronte m fronti<br />
frontiera f làcana, ×<br />
frugare v forrogonai, bdst forrogai<br />
frumento m trigu<br />
frusta f fuetu m, bdst zirònia<br />
frutta f sing inv frutu m<br />
frutto m frutu<br />
fucile m fusili, bdst scupeta<br />
fuggire v fuiri<br />
fulmine m lampu<br />
fumare (tabacco) v pipai, bdst fumai<br />
fumatore m pipadori, bdst fumadori<br />
fumeggiare v fumiai<br />
fumo m fumu<br />
funerale m interru<br />
fungo m cordolinu, codrolinu, bdst cadrolinu<br />
funzionare v funtzionai<br />
fuoco m fogu<br />
fuorché prep foras chi, bogau<br />
fuori avv a foras, bdst in foras<br />
furbo agg furbu, bdst scidu<br />
furto m fura f<br />
futuro m e agg benidori, beni<strong>de</strong>ru, ×
G<br />
gabbia f càbia, ×<br />
galleggiare v abarrai a pillu<br />
galleria f galleria<br />
galoppo m galopu, barrancada, bdst trinchetu<br />
gamba f camba<br />
gambo m cambu, bdst atzalli<br />
gara f proa, triva, bdst atriva<br />
garage m inv garaxu, bdst garaxi<br />
garanzia f afiantza, ×<br />
gas m inv gassu, bdst gasi<br />
gatto m gatu, (micio) pisitu, bdst macìciu<br />
gelare v gelai, cilixiai<br />
gelato m e agg gelau<br />
gelo m cilixia f, gelu<br />
gelosia f imbìdia, bdst gelosia<br />
geloso agg gelosu, fengiosu<br />
gemello m fradi mugheddu, fradi allobau, bdst nàsciu a loba, bdst<br />
gemellu<br />
gemere v tzunchiai<br />
gemito m tzùnchiu<br />
gendarme m guàdria f<br />
genere m gèneri, spètzia, bdst arratza<br />
genero m gèneru, gènuru, ×<br />
generoso agg donosu, bdst generosu<br />
genitore m babu o mama f<br />
gennaio m gennàrgiu, bdst gennaxu<br />
gente f genti<br />
gentile agg donosu, coidadosu, bdst gentili<br />
geografia f giografia<br />
gergo m suspu<br />
germoglio m pilloni, tzèurra f , bdst intzèurra<br />
gesticolare v fai gestus<br />
gestire v condusi, bdst gestiri<br />
gesto m gestu<br />
gettare v ghetai<br />
ghetta v cratza, bdst gheta<br />
ghiaccio m àstragu, gràciu, bdst ghiàciu<br />
ghiandola f gràndula<br />
già avv giai<br />
giacca f giponi m, bdst giancheta f<br />
giallo agg grogu
giara f ziru m<br />
giardino m frageri, bdst giardinu<br />
gingillo m gioghitu<br />
ginocchio m genugu, bdst ginugu<br />
giocare v giogai<br />
giocatore m giogadori<br />
giocattolo m gioghitu, bdst giogu<br />
gioco m giogu<br />
gioia f prexu m<br />
gioiello m prenda f, bdst giojellu<br />
giornale m giorronali, bdst giornali<br />
giornalista m/f giorronalistu, bdst giornalistu<br />
giornata f giorronada, bdst dii<br />
giorno m di’<br />
giovane agg giòvunu<br />
giovedì m giòbia f<br />
gioventù f inv gioventudi<br />
girare v furriai, bdst girai<br />
giro m giru; andare in ~ andai a giru, pren<strong>de</strong>re in ~ stroci<br />
girovagare v bagamundai<br />
gita f bessida, ×<br />
giù avv in giossu, bdst a bàsciu<br />
giudicare v giuixai, bdst giudicai<br />
giugno m mesi <strong>de</strong> làmpadas<br />
giurare v giurai<br />
giustizia f giustu m, giustesa, giustidadi, bdst giustìtzia<br />
giusto agg giustu<br />
gloria f gròria<br />
goccia f stìddiu m<br />
goffo agg stramu<br />
gola f gùturu, bdst ‘ùturu<br />
golfo m grofu, ×<br />
goloso agg allurpiu, papagoni, bdst guturrosu, bdst satzagoni<br />
gomito m guidu<br />
gomma f guma, bdst goma<br />
gonfiare v unfrai<br />
gonna f farda, gunnedda, bdst gonnedda<br />
governo m cuberru, bdst guvernu<br />
grado m gradu<br />
grammo m gramu<br />
grana f pibinca, bdst segamentu <strong>de</strong> conca m<br />
gran<strong>de</strong> agg mannu, (riferito all’importanza di qlc.) grandu<br />
grandine f làndiri, bdst gràndili<br />
granito m graniu, bdst granitu
grano m trigu, bdst granu, (in fonetica sintattica) ‘ranu<br />
granturco m cixilianu, bdst cixirianu<br />
grasso m e agg grassu<br />
graticola f cardiga, bdst cadriga<br />
grattare v scrafi<br />
gratuito agg a donu, <strong>de</strong> badas<br />
grave agg grai, bdst gravi<br />
gravida agg f (animale) pròscima, pròssima, bdst prìngia<br />
gravidanza f impringiau m, ×<br />
grazia f gràtzia<br />
grazie interiez a mertzedis, bdst gràtzias<br />
gregge m cedda f, medda f, bdst tallu<br />
gridare v tzerriai, bdst aboxinai<br />
grigio agg murru, bdst grìgiu<br />
griglia f arrècia, arretza, ×<br />
grondaia f stiddiadòrgiu, bdst stiddiadroxu<br />
grosso agg grussu<br />
grotta f gruta<br />
groviglio m trebimentu<br />
gruppo m truma f, bdst grupu<br />
guadagnare v godangiai, bdst guadangiai<br />
guadagno m godàngiu, bdst guadàngiu<br />
guancia f trempa<br />
guanciale m cabidali, coscinu, bdst cuscinu<br />
guanto m guantu<br />
guardare v mirai, bdst castiai<br />
guardia f guàdria, bdst guàrdia<br />
guarire v sanai<br />
guastare v malograi, bdst guastai<br />
guastarsi v si atufai, si marcitai, bdst si pu<strong>de</strong>sci<br />
guasto agg malograu, bdst guastu<br />
guasto m dannu, bdst guastu<br />
guerra f gherra, bdst guerra<br />
guida f ghia, bdst guida<br />
guidare v ghiai, cundusi, pigai, bdst guidai
i<strong>de</strong>a f i<strong>de</strong>a, bdst bi<strong>de</strong>a<br />
i<strong>de</strong>ntico agg totunu, oguali oguali, bdst pròpiu<br />
idoneo agg bonu, bdst àbili<br />
iella f disdìcia, malasorti, bdst malaso(r)ti<br />
ieri ariserus, bdst oiseru<br />
illuminare v illuxiai, bdst allumiai<br />
imbarcare v imbarcai<br />
imbecille agg balossu, scimpru<br />
imbianchino m imbarchinadori, pitori, bdst imbrachinadori<br />
imbranato agg stramu<br />
imbrogliare v imbovai, bdst frigai<br />
immagine f màgini, bdst imàgini<br />
immediatamente avv illuegus, luegus, bdst imoi imoi<br />
immensità f stremau m<br />
immenso agg estremau, ×<br />
immergere v acabussai, bdst inciuvai<br />
immon<strong>de</strong>zzaio m muntronaxu<br />
imparare v imparai<br />
impareggiabile agg primorosu, primatziosu<br />
impari agg inv disaguali<br />
impastare v cumossai, bdst sciuexi<br />
impazzire v si trastocai, bdst s’amachiai<br />
impegno m impinnu, smeru, bdst impegnu<br />
impianto m imprantu, bdst impiantu<br />
impiegato m impreau, bdst impiegau<br />
impiego m impreu, ×<br />
importante agg <strong>de</strong> importu, bdst importanti<br />
impossibile agg chi no fait<br />
imposta (<strong>de</strong>lla finestra) f porteddu m, bdst scurinu m<br />
imposta (fiscale) f imposta, bdst afoghìgiu m<br />
impru<strong>de</strong>nte agg atriviu, sconcau, bdst arriscau<br />
incapace agg bonu a nudda, che a bubu, ciaputzu, bdst fatu e<br />
lassau<br />
incaricato agg incarrigau<br />
incendio m fogu<br />
incertezza f duda, bdst (<strong>de</strong>l cielo) trulu m<br />
inchiostro m tinta f<br />
inciampare v imburchinai, bdst imbruchinai<br />
incinta (donna) agg f prìngia, bdst pròvida<br />
incollare v apoddai, bdst apicigai<br />
incontro m atòbiu<br />
I
incoraggiare v incorai, incoragiri, ×<br />
incredibile agg chi no fait a crei<br />
incrocio m ingruxada f, ×<br />
incubo m bisu lègiu, bdst bisu malu<br />
indagare v scrucullai, spriculai, bdst scruculitai<br />
in<strong>de</strong>bolire v acalamai, infrachessi, bdst pedri is forzas<br />
in<strong>de</strong>nnità f inv smèndua, smenda, ×<br />
indice m ìndixi, ×<br />
indietreggiare v s’arretirai, bdst torrai agoa<br />
indietro avv agoa<br />
indipen<strong>de</strong>nza f indipendèntzia<br />
indirizzo m bivimentu, bdst indiritzu<br />
indovinare v intzertai, bdst intze(r)tai<br />
industria f indùstria<br />
infanzia f pipiesa<br />
infatti cong infatis, difatis, ×<br />
infermiere m infermeri, bdst infermieri<br />
infermo agg malàdiu<br />
inferno m inferru<br />
infilare v intrai, bdst stichiri<br />
influenza f infruèntzia, (malattia) afroèntzia, arremadiu m, bdst<br />
infruèntza<br />
informare v fai sciri<br />
ingannare v imbovai, collunai, bdst frigai<br />
ingegnere m inginneri, bdst ingegneri<br />
ingente agg mannu meda<br />
inghiottire v ingurti, tragai, bdst ingruti<br />
ingiuria f afrenta, ofèndida, ×<br />
ingorgo m arribimentu, ×<br />
ingrassare v ingrassai<br />
inizio m cumentzu, inghitzu, incarreru<br />
innamorato agg indiosau, amorau, colau, bdst innamorau<br />
innervosire v fai benni su nerbiosu, bdst fai benni su nervosu<br />
innocente agg notzenti, ×<br />
inoltre avv in prus<br />
inondare v undai, inundai, bdst inondai<br />
inquinamento m imbrutamentu, ×<br />
inquinare v imbrutai, ×<br />
insegnamento m imparu<br />
insensibile v coritostu<br />
insetto m baballoti, baboi, arresiu, tzerpiu, bdst tzrepiu<br />
insieme avv prep impari<br />
insipido agg sciàpidu, sciaboriau, bdst bambu<br />
insistere v sighiri, fortzai
insulto m afrenta f, agràviu, ofèndida f, ×<br />
intelligente agg abistu, bdst intelligenti<br />
intelligibile agg fatzili a cumprendi, làdinu, bdst craru<br />
inten<strong>de</strong>re v cumprendi<br />
interessante agg <strong>de</strong> interessu<br />
internazionale agg intrenatzionali, bdst internatzionali<br />
interno agg <strong>de</strong> aintru<br />
intero agg intreu<br />
interrogare v interrogai<br />
intesa f m intèndida, bdst acòrdiu<br />
intestino m stintinas pl f<br />
intonaco m arrebussu, intonicu<br />
intorno prep a ingìriu <strong>de</strong>, bdst a giru a giru<br />
inutile agg <strong>de</strong> badas<br />
invecchiare v imbeciai<br />
invece cong intamus, intamis, ×<br />
inventare v imbentai, bdst inventai<br />
inverno m ierru<br />
invidia f fèngia, imbìdia<br />
invidioso agg fengiosu, bdst fengosu<br />
inzolfare v tzurfurai, bdst tzrufurai<br />
inzuccherare v intzucurai, bdst indruciai<br />
ipocrita m/f fingidori<br />
ipoteca f finca, bdst ipoteca<br />
ipotesi f ipòtesi<br />
ironia f spìritu m<br />
irregolare agg a foras <strong>de</strong> arrègula<br />
isola f ìsula<br />
isterico agg arrabiosu<br />
istruzione f imparu m, stùdiu m
L<br />
là avv innia, bdst ingunis<br />
labbro (pl femm –a)m làbiu, bdst murru<br />
laboratorio m laboradroxu, oficina, ×<br />
laccio m (<strong>de</strong>lle scarpe) cordonera f, (di cuoio) latzu, bdst acàpiu,<br />
bdst curria f<br />
lacerare v lainai, bdst scorriai<br />
lacrima f làmbriga, bdst làgrima<br />
ladro m furoni, bdst furuncu<br />
laggiù avv innia in bàscius, inguni in bàscius, bdst ingud<strong>de</strong>i a bàsciu<br />
lago m lagu<br />
lama f frama, bdst lama<br />
lamentarsi v si chesciai<br />
lampada f làntia<br />
lampo m lampu<br />
lana f lana<br />
lanciare v ghetai, bdst scudi<br />
lardo m lardu, bdst ladru<br />
larghezza f ladària, bdst larghesa<br />
laringe m nuxis f pl <strong>de</strong> su gùturu, bdst cannarotza<br />
lasciare v lassai<br />
lassù avv innia in pitzus, inguni in pitzus, bdst ingud<strong>de</strong>i in pitzus<br />
lato m ladu, bdst oru<br />
latte m lati<br />
lavandino m acua<strong>de</strong>ra, bdst banniera<br />
lavare v samunai, bdst sciacuai<br />
lavatrice f sciacuadora, ×<br />
lavorare v traballai<br />
lavoratore m traballadori<br />
lavoro m traballu<br />
leale agg sintzillu, fieli, ×<br />
leccare v lingi<br />
legame m liòngiu, ×<br />
legare v liai, bdst acapiai, bdst alliongiai<br />
legge f lei<br />
leggenda f narada, bdst contu m<br />
leggere v ligi<br />
leggero agg ligeru, bdst lèbiu<br />
legna f linna<br />
legno m linna f<br />
lentamente avv abellu<br />
lente f lenti
lento agg lentu, bàmbiu<br />
lenzuolo pl femm -a lentzoru<br />
letame m ladàmini<br />
letizia f allirghia, cuntentesa, prexu m<br />
lettera f, lìtera bdst litra<br />
letteratura f literadura<br />
letto m càtiri, bdst letu<br />
lettore m ligidori<br />
levigato agg lisu, allisau, bdst allisciau<br />
lezione f letzioni<br />
lì avv innia, ingunis, bdst ingui<br />
libeccio m bentu <strong>de</strong> mari, bdst crabonaxa f<br />
liberare v alliberai, bdst scapai<br />
liberarsi (da qualcosa) v si scabulli<br />
libero agg lìberu, ×<br />
libertà f inv libertadi<br />
libraio m libreri<br />
libreria f libureria, bdst libreria<br />
libro m lìburu, bdst libru<br />
licenza f licèntzia, bdst permissu m<br />
lieto agg allirgu, prexau<br />
limite m làcana f, bdst trèmini<br />
linea f arraja, bdst lìnia<br />
lingua f lìngua<br />
lino m linu<br />
liquido agg e m lìchidu, bdst lìcuidu<br />
liquirizia f arregalìtzia<br />
liscio agg lisu, bdst lìsciu<br />
liscivia f lissia, ×<br />
lista f lista<br />
litigare v brigai, certai, pretai, bdst ce(r)tai<br />
litigio m briga f, certu, pretu, bdst ce(r)tu<br />
litro m litru<br />
livello m arrasu, pillu, bdst livellu<br />
locale agg <strong>de</strong> logu<br />
logorare v infinigai, stravacai, bdst spaciai<br />
lontano agg e avv atesu, aillargu<br />
lottare v cumbati, gherrai, peleai, bdst stumpai<br />
lotto (parte di area fabbricabile) m lotu<br />
luce f luxi<br />
lucidare v allustrai, alluxentai, bdst lustrai<br />
lucido agg luxenti, ~ per scarpe allustru, allùstriu, bdst lustru<br />
luglio m mesi <strong>de</strong> trèulas, mesi <strong>de</strong> su Cramu, bdst mesi <strong>de</strong> argiolas<br />
lume m luxi f, bdst làntia f
luna f luna<br />
lunedì m lunis<br />
lunghezza f longària, bdst longhesa<br />
lungo agg longu<br />
lungomare m oru <strong>de</strong> mari, bdst oru oru <strong>de</strong> mari<br />
luogo m logu<br />
lusingare v losingai, imbrimbinai, ×<br />
lusso m lussori, bdst lussu<br />
lutto m currutu, dolu, intintu, bdst lutu<br />
0
M<br />
macchia f (mediterranea) tupìngiu m, bdst (segno di sporco) mància<br />
macchina f (congegno) màchina; bdst (automobile) vetura, bdst<br />
màchina<br />
macchinazione f trassa, treta, trampa, ×<br />
macellaio m pangàrgiu, bdst pangaxu, bdst cranatzeri<br />
madre f mama<br />
madrina f nonna, bdst padrina<br />
maestro m maistu<br />
maggio m maju<br />
maggiore agg majori, bdst prus mannu<br />
maggiorenne agg mannu <strong>de</strong> edadi, intrau in edadi<br />
maglia f màllia, bdst franella<br />
magnifico agg stravanau, bdst meda bellu<br />
magro agg làngiu, marriu, bdst stasiu<br />
mai avv mai<br />
mal di testa m dolori <strong>de</strong> conca<br />
malaria f intemporra, bdst malària<br />
malato agg malàdiu<br />
malattiaf maladia<br />
male avv e m mali, mi fa ~ la schiena mi increscit sa schina, bdst<br />
mi ‘olit sa schina<br />
maleducato agg scundiu, bdst scurregiu<br />
malgrado prep mancai, cun totu chi<br />
mamma f mamai, bdst mama<br />
mammella f tita<br />
mancanza f farta, bdst mancàntzia<br />
mancare v amancai, bdst mancai<br />
mancia f strina<br />
manciata f manada, bdst farrancada<br />
mandare v mandai; ~ via spesai, bogai<br />
mangiare v mandiai, bdst papai<br />
manica f màniga<br />
maniera f manera<br />
manifestare v espressai<br />
manifestazione f espressada, manifestada, ×<br />
maniglia f manuntza, bdst crica<br />
mano f manu<br />
marca f sinnu m<br />
marciapie<strong>de</strong> m marciapei<br />
marcio v martzu, pudèsciu, bdst pudriau, bdst mratzu<br />
mare m mari
margine m oru<br />
marinaio m marineri, bdst marinaju<br />
marmo m màrmuri, bdst marmu<br />
martedì m martis<br />
martello m marteddu, bdst ma(r)teddu<br />
marzo m martzu, bdst mratzu<br />
mascella f massidda, bdst barra<br />
maschera f facili m, caratza, bdst carota<br />
maschio agg e m mascu<br />
masticare v matzulai, bdst matziai<br />
mastice m màstigu, ×<br />
materasso m matalafu, bdst mantalafu<br />
matita f lapis m<br />
matrimonio m bodas f pl, bdst coja f<br />
mattina f mengianu m<br />
mattinata f mengianu m<br />
mattiniero agg chitzanu<br />
matto agg macu<br />
mattone m matoni<br />
maturo agg (di frutto) cotu, (di persona) fatu<br />
mazza f matzoca, bdst massa<br />
mazzo m (di carte) baràgia f, (di fiori) arramalletu, bdst matzu<br />
medaglia f patena, ×<br />
medicina f mexina, bdst mixina<br />
medico m mèigu, megu, bdst dotori<br />
medio agg mesanu, ×<br />
mediocre agg <strong>de</strong> pagu balori, bdst <strong>de</strong> pagu contu<br />
meglio avv mellus<br />
memoria f memòria, arregordu m, arregoru m, bdst arregodu<br />
menhir m perda fita f<br />
meno avv mancu, bdst prus pagu<br />
mensile agg mesili<br />
mento m barba f, bdst braba f<br />
mentre cong in s’interis, ×<br />
meraviglia f spantu m<br />
mercante m/f merca<strong>de</strong>ri, bdst bendidori<br />
mercato m mercau, a buon ~ baratu<br />
merce f mercantzia, bdst arroba<br />
mercoledì m mèrcuris<br />
merenda f pichetu m, smurtzu m, bdst murtzu m<br />
merletto m arranda f<br />
mese m mesi<br />
messa f missa<br />
messaggio m missada f (neol.) , ×
mestiere m arti f, traballu<br />
metallo m metallu<br />
metro m metru<br />
mettere v ponni<br />
mezzanotte f mesunoti, mesunotis, bdst mesanoti<br />
mezzo agg mesu<br />
mezzo m mèdiu, bdst aina f<br />
mezzogiorno m mesudii, mesudi’, bdst mesadì<br />
mezzora f mesora<br />
miagolare v maulai, bdst meulai<br />
miele m meli<br />
mietitura f messa<br />
migliore agg mellus<br />
mignolo m didu piticu, didixeddu, bdst pistirrincu<br />
minaccia f ameletzu m, ×<br />
minchione m mincioni, balossu, bovu, scimpru<br />
minestra f minestra<br />
miniera f minera, bdst mina<br />
minoranza f minoràntzia, minoria, ×<br />
minuto m minudu<br />
miracolo m miràgulu, bdst miràculu<br />
mischiare v amesturai<br />
miseria f mindighèntzia, bdst mindigu m<br />
missione f missioni<br />
mistero m mistèriu<br />
misurare v mesurai, bdst misurai<br />
mitigare v apasiguai, assussegai, bdst abrandai<br />
mobile m mobìlia f<br />
mo<strong>de</strong>rno agg mu<strong>de</strong>rru, mo<strong>de</strong>rnu, bdst <strong>de</strong> oi<br />
modo m manera f<br />
moglie f mulleri, bdst pobidda<br />
mollare v lassai<br />
molle agg moddi<br />
mollica f prupa, bdst matza<br />
molto avv tropu, bdst meda<br />
momento m mamentu, arratu, bdst momentu<br />
mondo m mundu<br />
montagna f monti m<br />
monumento m monumentu<br />
morbido agg moddi<br />
mor<strong>de</strong>re v mussiai, bdst mossiai<br />
morire v morri<br />
mormorare v murmutai, bdst ciaciarrai<br />
mormorio m murmutu, ×
morte f morti, bdst mo(r)ti<br />
morto agg mortu, bdst mo(r)tu<br />
mostra f amosta<br />
mostrare v amostai<br />
motore m motori<br />
motorizzare v motorisai<br />
movimento m movimentu<br />
mucchio m muntoni, bdst spuntoni<br />
mulino m molinu<br />
multa f machìtzia, bannu, bdst contraventzioni<br />
municipio m comunu<br />
muovere v movi<br />
muratore m picaper<strong>de</strong>ri, bdst maistu <strong>de</strong> muru<br />
muro m muru<br />
muschio m lana f <strong>de</strong> mata, lana f <strong>de</strong> perda, bdst lana ‘e pedra<br />
muscolo m mùsculu<br />
museo m museu<br />
musica f mùsiga, bdst mùsica<br />
musicista m/f musigheri, bdst sonadori<br />
mutanda f mudanda<br />
mutevole agg mudòngiu<br />
muto agg mudu
N<br />
nano m nanu, bdst autitzu<br />
nascere v nasci<br />
nascita f nàscida, nascimentu m<br />
nascon<strong>de</strong>re v cuai<br />
nascondiglio m cuadòrgiu, bdst cuadrògiu<br />
nascosto agg cuau, di ~ a sa cua, a cua, a sa scusi, bdst a scusi<br />
naso m nasu<br />
nassa f natza, bdst nassa<br />
nastro m feta f<br />
natale m Paschixedda f<br />
natica f nàdia<br />
nativo agg nadiu<br />
natura f naturalesa<br />
naturale agg naturali<br />
naufragio m afungamentu, ×<br />
nausea f gana mala<br />
nave f nai<br />
navigare v naiai, ×<br />
navigatore m naiadori, ×<br />
nazionale agg natzionali<br />
nazione f natzioni<br />
neanche avv nimancu, bdst mancu<br />
nebbia f buera, bdst nèbida<br />
nebbioso agg abuerau, bdst annebidau<br />
necessario agg pretzisu, bdst bisongiosu<br />
necessità f inv abisòngiu m<br />
negare v <strong>de</strong>nnegai, bdst negai<br />
negligere v discuidai<br />
negozio m butega f<br />
nemico m inimigu, nimigu, bdst nemigu<br />
nero agg nieddu<br />
nervo m nerbi, bdst nèbriu<br />
nesso m liòngiu, bdst acàpiu<br />
nessuno agg nisciunu<br />
nessuno pron in<strong>de</strong>f nisciunus, bdst nemus<br />
neve f nii<br />
nevicare v sollai, bdst niai<br />
niente pron nudda<br />
nipote m/f nebodi/neta<br />
nitido agg nìdu, bdst lùcidu, bdst craru<br />
nobile agg nòbili
nodo m nuu<br />
noia f nischitzu m, arroscimentu m, bdst arroscèntzia<br />
nome m nòmini<br />
nominare v nomenai, bdst nominai<br />
nonna f jaja, nannai, bdst ajaja<br />
nonno m jaju, nonnoi, mannoi, bdst ajaju<br />
nostrano agg nostu, <strong>de</strong> logu nostu<br />
notaio m notàriu, bdst notaju<br />
notevole agg <strong>de</strong> importu<br />
notizia f noa, noba, nova, bdst sceda<br />
notte f noti f/m<br />
novembre m mesi <strong>de</strong> santu Sadurru, sant’Andria, bdst donniasantu<br />
novità f inv novidadi, noidadi, bdst cosa noa<br />
nubile agg f bagadia<br />
nuca f pistiddu m, tidìngiu m, bdst (colpo alla nuca) spistiddada f<br />
nudo agg scoitu, spollau, spollincu, bdst spullitu<br />
nulla avv nudda<br />
numero m nùmeru, bdst nùmuru<br />
nuocere v noxi, bdst nociri<br />
nuora f nura<br />
nuotare v annadai, anadai, bdst nadai<br />
nuoto m nàdidu<br />
nuovo agg nobu, bdst nou<br />
nuvola f nua, bdst nui
O<br />
occasione f ocasioni<br />
occhiale m ulleras f pl<br />
occhio m ogu<br />
occi<strong>de</strong>nte m oci<strong>de</strong>nti, scurigadroxu<br />
occorrere v arrechedi, bdst srebiri<br />
occupare v ocupai<br />
odiare v tirriai, bdst odiai<br />
odio m tìrria f, bdst òdiu<br />
odore m fragu<br />
offen<strong>de</strong>re v ofensai, agraviai, bdst ofendi<br />
offerta f oferta<br />
offrire v oferri, bdst donai<br />
oggi avv oi<br />
ogni agg inv dònnia<br />
ognuno pron donniunu<br />
olio m ollu<br />
ombelico m bìddiu, bdst ‘ìddigu<br />
ombra f umbra<br />
ombrello m paracu, peràculu, bdst paràculu<br />
ombrellone m parasoli<br />
omero m coddu<br />
onda f unda<br />
onere m pesu, càrrigu (fig.), arrespunsabilidadi f, ×<br />
onesto agg onestu<br />
onore m onori<br />
opera f òbera, obra, bdst traballu m<br />
operaio m obràrgiu, obraxu, bdst operaju<br />
operazione f oberatzioni, ×<br />
operoso agg faidori, bdst traballadori<br />
opinione f parri, parrimentu, bdst pareri<br />
opporre v oponni, bdst abetiai<br />
opportuno agg oportunu, bdst giustu<br />
ora avv imoi<br />
ora f ora<br />
orario m oràriu<br />
oratore m oradori, preigadori, bdst predicadori<br />
ordinare v (disporre le cose) acabidai, bdst arremediai, (dare<br />
ordini) cumandai<br />
ordinario agg govàciu, gavàciu, ×<br />
ordine m (disposizione di cose) acàbidu, (comando) cumandu<br />
orecchio m origa f
organo m òrgunu, bdst òrganu<br />
orgoglio agg artivu, bdst (in senso negativo) suprebu<br />
orgoglio m artivesa f, ×<br />
oriente m orienti, obrescidroxu<br />
orizzonte m fundali, fundus, ×<br />
oro m oru<br />
orologio m arrelògiu<br />
orribile agg arrorosu, orrorosu, bdst tropu lègiu<br />
orrore m arrori, bdst orrori<br />
orto m ortu, bdst o(r)tu<br />
osare v atreviri, bdst arriscai<br />
oscuro agg scuriu, bdst scuriosu<br />
ospedale m spidali<br />
ospitalità f ospidàgiu m, ×<br />
ospitare v aculli<br />
ossequio v acatu, arrecadu, acatamentu, acasàgiu, ×<br />
osservare v ca<strong>de</strong>lai, spegulai, spriculai, bdst castiai<br />
osso pl femm -a m ossu pl masch ossus<br />
ostacolo m arrocu, barrancu, ×<br />
ottenere v otenni<br />
ottimo agg bonu meda<br />
ottobre m mesi <strong>de</strong> ladàmini<br />
ovest m inv ponenti, scurigadroxu<br />
ovvio agg craru<br />
ozio m strùscia f, bdst mandronia f
P<br />
pacchetto m pachitu, ×<br />
pace f paxi<br />
pa<strong>de</strong>lla f sartànnia, bdst cassarola<br />
padre m babu<br />
padrino m nonnu, bdst padrinu<br />
padrone m meri<br />
paese m bidda f<br />
paga f pagamenta, bdst paga<br />
pagamento m pagamenta f, pagamentu<br />
pagare v pagai<br />
pagina f pàgina<br />
paglia f palla<br />
paio pl femm -a m pariga f, bdst (per gli animali) loba f<br />
pala f pàlia<br />
palato m paladari, bdst palau<br />
palazzo m palàtziu<br />
palesare m amostai, bdst scoviai<br />
palla f bòcia<br />
pallido agg grogu<br />
pallone m bòcia f<br />
pallottola f balla<br />
palo m puntali, bdst palu<br />
palpebra f prapedda, prabarista, pibirista, bdst peddi <strong>de</strong> s’ogu<br />
palu<strong>de</strong> f pauli m, bdst foxi<br />
panca f sedìlliu m, bdst sedili m<br />
pancia f brenti<br />
panciotto m gilecu, corpetu, bdst cropetu<br />
pane m pani<br />
panetteria f forru m<br />
pantalone m cratzonis pl<br />
pantofola f babùcia, bdst cratzola<br />
papà m babai<br />
papa m paba, bdst papa<br />
paradiso m paraisu, bdst paradisu<br />
paragonare v cumparai, ponni cun, acarai, bdst ponni a cunfrontu<br />
paralizzare v frimai, frimai<br />
parare v parai<br />
parecchio agg, pron e avv meda<br />
parente m/f parenti, bdst areu<br />
parere m parri, parrimentu, bdst bi<strong>de</strong>a<br />
parere v parri, ×
parete f muru m<br />
pari agg paris, avv pari<br />
parlamento m stamentu, ×<br />
parlare v fueddai, bdst chistionai<br />
parola f fueddu m<br />
parolaccia f fueddu malu m<br />
parrocchia f filigrèsia, bdst crèsia<br />
parroco m arretori, bdst predi<br />
parrucchiere m pilucheri, bdst parrucchieri / brabieri<br />
parte f parti, bdst pa(r)ti<br />
partecipare v pigai parti, bdst pigai pa(r)ti<br />
partenza f partèntzia, bdst mòvida<br />
partito m partidu<br />
partorire v scendiai, sfendiai, bdst (per animali) angiai<br />
pascolare m pasci<br />
pascolo m pascidòrgiu, paberili, bdst pastura f<br />
pasqua f Pasca Manna<br />
passaggio m passada, bdst intacu<br />
passaporto m passaportu<br />
passare v passai<br />
passatempo m discansu, bdst passatempus<br />
passeggiata f passillada<br />
passione f spèddiu m, schìssiu m, bdst passioni<br />
passo m passu<br />
pasta f pasta<br />
pasticceria f ofelleria, ×<br />
pasticcio m (cucina) pastissu, (fig.) improddu<br />
pastiglia f pìndula, bdst mixina<br />
pasto m papai<br />
pastoia f trobea<br />
pastore m pastori<br />
patire v patiri, bdst sunfriri<br />
pattumiera f bòtulu m <strong>de</strong> s’àliga, bdst botu m <strong>de</strong> s’àliga<br />
paura f timoria, bdst timori m<br />
pausa f pasu m, bdst abàsiu<br />
pavimento m pomentu, pamentu, bdst arregiola<br />
pazienza f passièntzia<br />
pazzo agg macu<br />
peccato m pecau, che ~ ta làstima, bdst ta pecau<br />
pece f pixi<br />
pecora f brebei, bdst brabei<br />
peggio avv peus<br />
peggiorare v impeorai, bdst andai peus<br />
peggiore agg peus<br />
0
pelle f peddi<br />
pena f pena, che ~ ta làstima<br />
pen<strong>de</strong>re v pendi<br />
penetrare v intrai<br />
penna f pinna<br />
pennello m pinzellu<br />
pensare v pentzai, bdst pensai<br />
pensiero m pentzamentu, bdst pensamentu<br />
pensione f pentzioni, bdst pensioni<br />
pentirsi v s’arrepentiri, bdst si ndi pentiri<br />
pentola f pingiada<br />
perbene agg amodau, garbosu, ×<br />
percepire v (riscossione) incasciai, bdst (udito) intendi<br />
per<strong>de</strong>re v perdi, bdst pedri<br />
perdita f pèrdida, ×<br />
perduto agg pèrdiu, bdst pèdriu<br />
perfetto agg perfetu<br />
perfino avv puru<br />
pericolo m perìgulu<br />
pericoloso agg perigulosu<br />
periferia f apendìtziu m<br />
permaloso agg primòsigu, maleteri, frìschidi, bdst dilisca, bdst<br />
fìschidu<br />
permesso m permissu<br />
permettere v permiti<br />
però cong perou, ma<br />
persona f persona<br />
persua<strong>de</strong>re v cumbinci<br />
pesante agg grai<br />
pesare v pesai<br />
pesca f pisca, andare a ~ andai a piscai<br />
pesca f prèssiu m<br />
pescare v piscai<br />
pescatore m piscadori<br />
pesce m pisci<br />
peso m pesu<br />
pestare v pistai<br />
petrolio m pedrollu, ×<br />
pettegolezzo m cràstulu, bdst pìssinu<br />
pettinare v petonai<br />
pettine m pètoni, bdst pètini<br />
petto m petus, bdst piturra f<br />
pezzo m arrogu<br />
piacere m prexeri
piacere v agradai, bdst praxi<br />
piacevole agg praxili, prexerosu, ×<br />
piaga f liaga<br />
piangere v prangi<br />
piano agg e m pranu, paris<br />
piano avv a pagu, a bellu<br />
pianoforte m pranuvorti, pranu-forti, ×<br />
pianta f pranta, bdst mata<br />
piantare v prantai<br />
pianterreno m pranu <strong>de</strong> bàscius<br />
pianura f pranu m, paris m<br />
piatto m pratu, (piatto fondo) pratu cupudu<br />
piattiera f parastàgiu m, ×<br />
piatto agg pratu, pranu, paris<br />
piazza f pratza<br />
picchiare v donai una surra, atripai, bdst arropai, bdst scudi<br />
piccolo agg pitiu, bdst piticu<br />
pie<strong>de</strong> m pei, a ~-i a pei, in ~i strantaxu agg<br />
piega f pinnica, bdst frùngia<br />
piegare v pinnicai, girai, bdst apetzai<br />
pieno agg prenu<br />
pietà f piedadi<br />
pietanza f pitantza, mandiari m, ×<br />
pietra f perda, bdst pedra<br />
pigiama m pigiama<br />
pigiare v cracai<br />
pigliare v leai, neai, bdst pigai<br />
pigrizia f preitza, bdst mandronia<br />
pigro agg preitzosu, pritzosu, bdst mandroni<br />
pillola f pìndula, bdst mixina<br />
pilota m pilotu, ×<br />
pinna f ala <strong>de</strong> pisci<br />
pioggerella f tzìvina, arrosina<br />
pioggia f proja, àcua <strong>de</strong> celu, bdst àcua<br />
piombo m prumu<br />
piovere v proi<br />
pipa f pipa<br />
piscina f bartza po anadai, anadadroxu, bdst piscina<br />
pittore m pintori, bdst pitori<br />
più avv prus<br />
piuma f pinna<br />
piuttosto avv prus a prestu, bdst prus chi atru<br />
pizzicare v spitzulai<br />
pizzo m arranda f
plastica f pràstiga, bdst plàstica<br />
plurale m prurali<br />
poco avv e agg pagu (in sardo anche femm.)<br />
poesia f poesia<br />
poeta m poeta<br />
poi avv a pustis, <strong>de</strong> pustis, bdst agoa<br />
poiché cong ca<br />
politica f polìtiga<br />
politicante m politigheri, ×<br />
polizia f polima, bdst politzia<br />
poliziotto m giustinu, bdst politzotu<br />
pollice m pòddixi, bdst didu mannu<br />
polmone m prumoni<br />
polso m burtzu<br />
poltiglia f amisturu<br />
poltrona f cadironi m<br />
polvere f pruini, ~ da sparo bruvura<br />
pomeriggio m meri’, meigama, tardo ~ mericeddu<br />
pompa f pompa<br />
pompiere m studa-fogu, studavogu, bdst pompieri<br />
ponente m ponenti, scurigadroxu<br />
ponte m ponti<br />
popolazione f populatzioni, pòpulu m<br />
popolo m pòpulu<br />
poppare v suciai, bdst sui<br />
porgere v aporri<br />
porre v ponni<br />
porta f enna<br />
portafoglio m cartera f, bussighitu, bussigheddu, bdst catamunera f<br />
portamonete m inv portamuneda, ×<br />
portare v batiri, betiri, portai, bdst ingolli<br />
porto m portu<br />
posacenere m inv porta-cinixu, portaxinixu, ×<br />
possibile agg chi fait<br />
posto m logu<br />
potere m po<strong>de</strong>ri<br />
potere v porri, bdst podi<br />
povero agg pòburu<br />
povertà f inv poburesa, poboresa<br />
pozzanghera f lutzina, piscina, bdst pràgia<br />
pozzo m putzu, funtana f<br />
pranzare v prandi<br />
pranzo m pràngiu<br />
pratico agg pràtigu, bdst pràticu
prato m pardu, bdst padru<br />
precauzione f precautzioni, assiguru m<br />
precipizio v sperefundu, garropu, scabiossu, bdst mràxini<br />
preciso agg precisu<br />
preferire v preferri<br />
pregare v pregai<br />
preghiera f pregadoria, bdst preghiera<br />
pregio m balori, calidadi bona f<br />
premere v cracai<br />
premio m prèmiu<br />
pren<strong>de</strong>re v pigai<br />
prenotare m prenodai, bdst prenotai<br />
preoccuparsi v si ponni in pentzamentu bdst si ponni in pensamentu<br />
preoccupazione f pentzamentu m, bdst pensamentu m<br />
preparare v apariciai, bdst aprontai<br />
presentare v aparai, bdst presentai<br />
presenza f presèntzia, bdst presentza<br />
presepio m nascimentu, ×<br />
preservativo m ghindolu, bdst cundou<br />
presi<strong>de</strong> m dirigidori <strong>de</strong> scola, bdst prèsidi<br />
pressione f pressioni, prentzu m, prentzamentu m, prentzadura<br />
prestito m prèstidu, làssidu, dare in ~ lassai; pren<strong>de</strong>re in ~ pigai<br />
presto avv (rapidamente) a sa lestra, dre pessi, bdst chitzi, bdst <strong>de</strong><br />
pressi,<br />
presumibilmente avv sincàpada<br />
presuntuoso agg presumiu, paleri, bdst barrosu<br />
presunzione f presumu m, barrosia<br />
prete m prèidi, bdst predi<br />
pretesto m scusa f<br />
prezioso agg balidosu, bdst pretziosu<br />
prezzo m prètziu<br />
prigione f prisoni m, bdst presoni m<br />
prigioniero m presoneri<br />
prima avv innantis<br />
primavera f beranu m<br />
primogenito agg primu nàsciu<br />
principiante m nobìssiu, noitzu, cumentzadori, ×<br />
privato agg privau<br />
probabilmente avv capatzi, capassu, bdst forsis<br />
problema m probrema, barrancu, arrocu, bdst problema<br />
processo m certu, dibatimentu<br />
prodotto m produtu, prodùsiu, ×<br />
produrre v produsi<br />
professione f arti, a(r)ti
professore m professori<br />
profilattico m ghindolu, bdst cundou<br />
profittare v profetai, bdst profitai<br />
profondo agg fungudu, fundudu, ×<br />
profugo m disterrau, foressiu, bdst emigrau<br />
profumo m nuscu, bdst fragu bellu<br />
progetto m prugetu, pranu, disinnu, bdst progetu<br />
programma m programa<br />
progresso m a<strong>de</strong>lantamentu, caminu, ×<br />
proiettile m balla f<br />
pronto agg prontu<br />
pronuncia f pronùntzia, pronùntziu m, bdst pronùncia<br />
propizio agg propìtziu, bdst giustu<br />
proporre v proponni<br />
proposta f proposta<br />
proprietario m meri<br />
proprio avv pròpiu<br />
prosciutto m presutu, bdst prosciutu<br />
prossimo agg bixinu, chi benit<br />
protagonista m/f protagonistu, bdst protagonista<br />
proteggere v amparai, bdst difendi, bdst arriparai<br />
protezione f amparu m, bdst arriparu m<br />
protuberanza f tzùmburu m, bdst bùngiu<br />
prova f proa, bdst prova<br />
provare v proai, bdst provai<br />
provincia f provìntzia, bdst provìncia<br />
pru<strong>de</strong>nte agg pru<strong>de</strong>nti<br />
prurito m scrafìngiu<br />
pubblicare v imprentai, ×<br />
pubblicità f inv pregonàntzia, bdst pubricidadi<br />
pubblico agg e m pùbrigu, bdst pùbricu<br />
pulire v allichidiri, bdst limpiai<br />
pulizia f limpiesa, limpiori m, ×<br />
pulpito m trona f, ×<br />
pungere v pungi<br />
punire v puniri<br />
punta f punta<br />
punto m puntu<br />
puntura f puntura, (di insetto) spìtzulu m<br />
pure cong puru<br />
puro agg sintzillu, ×<br />
purtroppo avv a dolu mannu, ×<br />
pus m sàngia f, bdst matèria f<br />
puttana f trugiota, baca, burrica, bdst bagassa, bdst ègua
puzzare f fragai<br />
puzzo m fragu lègiu
Q<br />
qua avv innoi<br />
qua<strong>de</strong>rno m cartulàriu, bdst cua<strong>de</strong>rnu<br />
quadrante m mostra f, ×<br />
quadrato m e agg cuadrau<br />
quadro m cuadru<br />
qualche agg solo sing calincunu/a<br />
qualcosa pr solo sing calincuna cosa<br />
qualcuno pr solo sing calincunu<br />
qualità f inv calidadi<br />
qualora cong chi<br />
qualsiasi agg solo sing calisisiat, calisiollat, calichisiat, ×<br />
qualunque agg solo sing calisisiat, calisiollat, calichisiat, ×<br />
quando cong candu<br />
quantità f inv cantidadi<br />
quanto agg e pron cantu<br />
quantunque cong mancai, cun totu chi<br />
quaresima f carèsima, ×<br />
quartiere m bixinau<br />
quasi avv giai, bdst casi<br />
quattrino m pilla f, bdst dinai<br />
quello agg e pron cussu<br />
querela f carella, bdst cuerella<br />
questione f chistioni<br />
questo agg e pron custu<br />
questua f circa, pedimenta, bdst ci(r)ca<br />
qui avv innoi<br />
quieto agg chetu, chietu, asseliau, bdst calmu<br />
quindi avv a pustis, agoa, <strong>de</strong> sighida, ×<br />
quindi cong po-i custu, insandus, intzandus, bdst duncas, bdst<br />
etandu<br />
quintale m cuintali<br />
quota f parti, prorata, tanda, tanti, mota, (di luogo) artura, bdst<br />
pa(r)ti<br />
quotidiano agg cotidianu, bdst <strong>de</strong> dònnia di’
R<br />
rabbia f arràbiu m<br />
rabbrividire v atitirigai, bdst tenni titi-frius<br />
raccogliere v ingolli, pinnigai, bdst arregolli<br />
raccolta f arregorta, incùngia, bdst arrego(r)ta<br />
raccolto m arregorta f, bdst arrego(r)ta<br />
raccomandare v arrecumandai<br />
raccontare v contai<br />
racconto m contu<br />
raddrizzare v ad<strong>de</strong>retzai, bdst a<strong>de</strong>retzai<br />
radiatore m arradiadori<br />
radicare v arrexinai<br />
radice f arrèxini<br />
radio f inv arràdiu m<br />
rado agg scrassu, bdst scarsu<br />
radunare v acorrai, bdst pinnigai<br />
raffica f fùria<br />
raffigurare v afigurai, ×<br />
raffreddare v sfridai, bdst scidrai<br />
raffreddore m arresfriori, bdst arresfriu<br />
ragazzo m piciocu<br />
raggio m arraju, ×<br />
raggiungere v sodigai, lompi<br />
raggruppare v atrumai, ameddai, bdst acorrai, bdst pinnigai<br />
ragionare v arrexonai<br />
ragione f arrexoni<br />
ragioneria f arrexoneria<br />
ragliare v corruxinai, bdst currinai<br />
ragnatela f napa<br />
rallegrare v allirgai, cumpraxi, bdst alligrai<br />
rame m arràmini<br />
rammendare v sartziri, arrangiai, bdst aconciai<br />
ramo m arrampu, nai f, bdst cambu<br />
rana f arrana<br />
rapido agg lestu, bdst lestru<br />
rapire v scicutai, bdst furai<br />
rapporto m arrelatu, arrelata f, ×<br />
raramente avv calancuna borta, giai mai, bdst calincuna ‘o(r)ta<br />
raro agg arraru<br />
rasare v (ridurre a superficie piana) fai arrasu, tundi<br />
raso agg arrasu, ~ terra terra terra<br />
rasoio m arresoja f
assicurare v assigurai<br />
rauco agg arregau, bdst serregau<br />
razza f arratza<br />
razzista agg arratzistu, ×<br />
razzo m (fuoco d’artificio) guetu<br />
re m inv urrei, bdst rei<br />
reato m crìmini<br />
reazione f arrespusta, bdst arreatzioni<br />
recarsi v andai<br />
recente agg nou; di ~ <strong>de</strong> pagora<br />
recinto m corti f, co(r)ti f<br />
recitare v nai<br />
reddito m goràngiu, bdst afoghìgiu<br />
reduce m torrau<br />
regalare v arregalai<br />
regalo m donu, bdst arregalu<br />
reggere v aporegai, bdst aguantai<br />
reggipetto m petìlliu, piturrera f, bdst arregipetu<br />
regina f arreina<br />
regione f arregioni<br />
registrare v arregistrai<br />
registro m arregistru<br />
regnare v arrennai, arreinai, bdst regnai<br />
regno m urrennu, bdst ragnu<br />
regola f arrègula<br />
regolare agg arregulari, bdst regulari<br />
regolare v arregulai<br />
religione f arreligioni<br />
religioso agg arreligiosu<br />
remare v arremai, ×<br />
remo m arremu, ×<br />
ren<strong>de</strong>re v torrai<br />
rendita f arrenda, bdst rèndida<br />
rene m/sg f/pl arrigu<br />
reperire v agatai<br />
repubblica f arrepùbriga, bdst arrepùbrica<br />
resa f arrenda, ×<br />
resi<strong>de</strong>nza f arresidèntzia, ×<br />
resistere v aporegai, bdst arresisti<br />
respingere v arrefudai, bdst arrespingi<br />
respirare v alidai, sulidai, ×<br />
responsabile agg arrespunsàbili<br />
restare v aturai, bdst abarrai<br />
resto m arrestu
estringere v stringi<br />
rete f arretza, bdst reti<br />
reumatismo m arreumatismu<br />
rialzo m artziamentu, (<strong>de</strong>i prezzi) incaramentu, ×<br />
riapertura f obertura, bdst torrai a oberri<br />
riassunto m arresùmini<br />
ricamare v arrandai<br />
ricambio m càmbiu<br />
ricchezza f arrichesa<br />
ricco agg arricu<br />
ricerca f circa, busca, bdst ci(r)ca<br />
ricercare v circai, buscai, bdst ci(r)cai<br />
ricetta f arritzeta, bdst arretzeta<br />
ricevere v arriciri<br />
ricevimento m arricimentu<br />
ricevuta f arricida<br />
richiamare v torrai a tzerriai<br />
ricominciare v torrai a cumentzai<br />
riconoscere v (ravvisare) connosci, (ammettere) arreconnosci<br />
ricordarsi v arregordai, arregorai, arrego(r)dai<br />
ri<strong>de</strong>re v arriri<br />
riempire v preni<br />
rifare v torrai a fai<br />
rifiutare v arrefudai, ×<br />
rifiuto m arrefudu, pl àliga sing f, ×<br />
riflesso m arrefressu, bdst arreflessu<br />
riflettere v (pensare) pensai, arrexonai<br />
rifornire v fruniri, bdst riforniri<br />
rifugio m apigu, bdst arreparu<br />
rigido agg cìrdinu<br />
rimanere v abarrai<br />
rimborsare v arrembursai<br />
rimedio m (preparato medicinale) meixina f, mexina f, bdst<br />
arremèdiu, bdst mixina<br />
rimpiangere v lastimai<br />
rimpianto m làstima, bdst pentimentu<br />
rimproverare v strunciai, certai, straulai, bdst nai cosa<br />
rimprovero m strùnciu, stràulu, bdst stratalai<br />
rinfacciare v murrungiai<br />
rinforzare v afortiai, bdst afo(r)tiai<br />
rinfrescare v infriscai<br />
rinfusa (alla ~ ) loc a s’imbistimbistoni, a su cumenti bessit, bdst<br />
ghetau a pari<br />
ringraziare v torrai gràtzias, bdst ringratziai<br />
0
inomanza f nomenada, nomena, bdst fama<br />
rinomato agg famau, ×<br />
rintocco m tocu<br />
riparo m arreparu<br />
ripetere v torrai a nai<br />
ripiano m arrepranu, ×<br />
riporre v torrai a ponni<br />
riposare v pasiai, bdst abasiai<br />
riposo m pàsiu, pàsidu, bdst abàsiu<br />
ripren<strong>de</strong>re v torrai a pigai<br />
risarcimento m smenda f, bdst arrembursu m<br />
risarcire v smendai, bdst arrembursai<br />
risata f scracàlliu m<br />
riscaldare v callentai<br />
rischio m arriscu<br />
riservato agg allogau<br />
riso m (cibo) arrosu<br />
riso m (il ri<strong>de</strong>re) arrisu<br />
risolvere v arresorvi, ×<br />
risparmiare v arrisparmiai, cincinai, bdst arrespramiai<br />
rispettare v arrespetai<br />
rispetto m arrespetu<br />
rispon<strong>de</strong>re v arrespundi<br />
risposta f arrespusta<br />
ristorante m posada f, ×<br />
risultato m arresurtau, bdst arresu(r)tau<br />
ritardare v trigai<br />
ritardo m disora f, bdst arretradu<br />
ritmo m arrìtimu<br />
ritornello m torrada f<br />
ritorno m torrada<br />
ritto agg strantaxu<br />
riunione f acorrada, pinnigu, bdst riunioni<br />
riunire v acorralai, bdst acorrai, bdst pinnigai<br />
riuscire v arrennesci<br />
riva f oru m<br />
rive<strong>de</strong>re v torrai a biri<br />
rivelare v scoviai<br />
rivista f arrevista, bdst giornali<br />
rivolta f avolotu m, ×<br />
rivoluzione f arrevolutzioni, furriada<br />
roba f arroba<br />
robusto agg corriatzu, forti, bdst fo(r)ti<br />
roccia f arroca
o<strong>de</strong>re v arresigai, bdst arrasigai, bdst arroi<br />
romanzo m arromanzu<br />
rompere v segai, arrogai<br />
rompicapo m sega-conca, segagonca, ×<br />
rompiscatole m inv pibincosu, segamentu <strong>de</strong> matza<br />
rosa f arrosa<br />
rosso agg arrùbiu<br />
rotolare v arrumbulai<br />
rotondo agg tundu<br />
rotto agg arrogau, segau<br />
rovesciare v furriai<br />
rovescio avv umbessi, imbressi, bdst imbessi<br />
rovina f arruina, ×<br />
rubare v furai<br />
rubinetto m grifoni<br />
ruga f frunza, bdst frùngia<br />
ruggine f arruìngiu m, bdst arruina<br />
rugiada f arrosu m<br />
rumore m arrumòriu, arremòriu, bdst arrumori<br />
ruolo m arrolu<br />
ruota f arroda<br />
rupe f barrocu m<br />
ruscello m arriu<br />
russare v surruschiai<br />
rustico agg arrùstigu<br />
ruvido agg arrasposu, bdst arraspinu
S<br />
sabato m sàbudu<br />
sabbia f arena<br />
sacco m sacu<br />
sacro agg sagru, bdst sacru<br />
saggio agg sàbiu<br />
sala f aposentu m, bdst sala<br />
salario m paga f<br />
salato agg saliu<br />
sale m sali m e f<br />
salina f salina<br />
salire v artziai, ampiai, ampuai, bdst a(r)tziai<br />
salita f artziada, ampiada, ampuada, bdst a(r)tziada, in ~ bdst<br />
puntasusu<br />
salotto m sala f<br />
salsa f bànnia<br />
saltare v sartiai, sartai, brincai, bdst sa(r)tai, bdst atidai<br />
salto m sàrtiu, brìnchidu, sàrtidu, sartu, sa(r)tu, bdst atìdidu<br />
salume m salùmini, salumu, bdst salumi<br />
salutare v saludai<br />
salute f saludi<br />
saluto m saludu<br />
salvadanaio m stugiadinai, bdst sravadinai<br />
salvare v sarbai, srabai, bdst sravai<br />
salvatore m sarbadori, bdst srabadori<br />
salve! escl saludi!<br />
salvo agg sarbu, srabu, bdst salvu<br />
sangue m sànghini, sànguni, bdst sanguini<br />
sanguinare v sangunai, bdst sanguinai<br />
sano agg sanu<br />
santo agg santu<br />
sapere v sciri<br />
sapone m saboni<br />
saporito agg saboriu<br />
sarto m cosingianu, bdst maistu <strong>de</strong> pannu<br />
sasso m perda f, coròngiu, caròngiu, bdst pedra f<br />
satollo agg abiddiau, bdst satzau<br />
sbadigliare v cascai<br />
sbagliare v faddiri, bdst sballiai<br />
sbarrare v serrai<br />
sbattere v sbati<br />
sbornia f imbriaghera
sbucciare v scroxai, bdst scrociai<br />
sbuffare v sulai<br />
scacciapensieri m inv trunfa f, ×<br />
scacciare v bogai<br />
scaduto agg scadiu, passau<br />
scala f scala<br />
scalare v artziai, ampuai, ampiai, bdst a(r)tziai<br />
scaldare v callentai<br />
scalfire v arresigai, bdst arrasigai<br />
scalino m grada f, scaleri, bdst gradinu<br />
scalzo agg scurtzu, bdst scrutzu<br />
scambiare v cuncambiai, bdst cambiai<br />
scampare v si sarbai <strong>de</strong>, si srabai <strong>de</strong>, bdst si sravai <strong>de</strong><br />
scandalo m bregùngia f, bdst brigùngia f<br />
scapolo m bagadiu<br />
scappare v fuiri<br />
scaricare v scarrigai, bdst scarriai<br />
scarpa f sabata, bdst crapita<br />
scarponcino m botinu, bdst butinu<br />
scarso agg scrassu<br />
scatenare v sca<strong>de</strong>nai<br />
scatola f scàtula<br />
scaturire v benai, bdst bessiri<br />
scavare v tuvai, sgavai, ×<br />
scegliere v scioberai, bdst sceddai<br />
scelta f scioberu m<br />
scen<strong>de</strong>re v calai<br />
scheda f scheda<br />
scheggia f liesca, bdst lesca, àstula<br />
schermo m bisori (neol.)<br />
scherzare v brullai<br />
scherzo m brulla f<br />
schiacciare v strecai<br />
schiaffo m bussinada f<br />
schiena f schina<br />
schifoso agg ascherosu, grisosu, bdst schifosu<br />
schiuma f spuma, sguma<br />
schizzinoso agg grivillosu, bdst schivilletu<br />
sci m inv sci<br />
sciacquare v sciacuai<br />
scialare v scialai, sperditziai, bdst spedritziai<br />
sciarpa f scerpa, bdst sciarpa<br />
sciatica f siàtiga, bdst dolu a su anconi<br />
scienziato m scientziau, bdst scentziau<br />
scintilla f cincidda, frarissa, bdst cicidda
sciocchezza f sciollòriu m, bdst scimproriu m<br />
sciogliere v sciolli<br />
sciolto agg scallau<br />
sciopero m sciòperu<br />
scivolare v alliscinai, bdst liscinai<br />
scivoloso agg alliscinosu, bdst liscinosu<br />
scoccare v scrocai, bdst (<strong>de</strong>l rintocco) tocai<br />
scocciare v nischitzai, bdst segai sa conca<br />
sco<strong>de</strong>lla f cìcara, bdst cicaroni m<br />
scogliera f scolliera, arrochili <strong>de</strong> mari, ×<br />
scoglio m scòlliu, arroca <strong>de</strong> mari, ×<br />
scolaro m studianti, bdst piciocheddu <strong>de</strong> scola<br />
scolastico agg <strong>de</strong> scola<br />
scolpire v scurpiri, bdst scubiai<br />
scommessa f scumissa<br />
sconfitta f pèrdida, pèdrida, ×<br />
sconosciuto agg disconnotu, bdst stràngiu<br />
scontento agg scuntentu, bdst mali cuntentu, bdst primau<br />
sconto m abàsciu, bdst scontu<br />
scontrino m arrescontru (neol.), bdst billetu, bdst assentu<br />
scontro m atumbu, atùmbidu, stumbada f, bdst atumbadura<br />
scopa f scova<br />
scopo m tarea f, tenta f, ×<br />
scoppiare v tzacarrai, bdst sciopai<br />
scoppio m sciopu, bdst tzàchidu<br />
scoprire v scuberri, bdst scoberri<br />
scoraggiare v sconsillai, (scoraggiarsi) si scorai, ×<br />
scordare v scaresci<br />
scorgere v apubai, biri<br />
scorreggia f tròddiu m, pidu m<br />
scorreggiare v troddiai, pidai<br />
scorretto agg scundiu, scurregiu, bdst disonestu<br />
scorza f croxu m<br />
scottare v uscrai, bdst abruxai<br />
scovare v scuberri, cassai, bdst scoberri, bdst agatai<br />
scribacchiare v scriri a ciaputzadura<br />
scricchiolare v tzichirriai<br />
scritto m scritu<br />
scrittore m scriidori<br />
scrittura f scriidura<br />
scrivere v scriri<br />
scrofa f mardi, bdst madri<br />
scrutinio m scrutìniu<br />
sculacciata f nadiada<br />
scuola f scola
scuotere v scutulai<br />
scuro agg scuriu<br />
scusa f scusa<br />
scusare v scusai<br />
sdraiare v sterrinai, bdst sterri, bdst arrimai, bdst crocai<br />
se cong chi<br />
sebbene cong candu puru, chi puru, bdst mancai<br />
seccare v (scocciare) segai sa conca, (essiccare) sicai<br />
secchio m carcida, bdst sìcia, bdst cracida<br />
secco agg sicu, sicau<br />
secolo m sègulu<br />
secondo m segundu, bdst sigundu<br />
secondo prep segundu<br />
se<strong>de</strong>re m paneri, culu<br />
se<strong>de</strong>re v sei, bdst setzi<br />
sedia f cadira<br />
sedile m sedìlliu, bdst sedili<br />
sedurre v sedusi, ×<br />
seduta f sètzida, ×<br />
sega f serra<br />
segnale m sinnali<br />
segnare v sinnai<br />
segno m sinnu<br />
segretario m serchetàriu, bdst sreghetàriu<br />
segreto m serchetu, bdst segretu<br />
seguire v sighiri<br />
selvaggina f fera<br />
selvaggio agg aresti<br />
sembrare v parri<br />
seme m sèmini, pisu<br />
seminare v semenai, bdst seminai, bdst arai<br />
semplice agg simpri, bdst sèmplici<br />
sempre avv sèmpiri, bdst sempri<br />
sennò cong <strong>de</strong>ghinou, <strong>de</strong> sinunca, sinunca, bdst sinuncas<br />
senno m assentu, cuscièntzia f, cuscèntzia f, ×<br />
seno m petus, piturra f, bdst tita f<br />
sensibile agg dilicau, bdst sensìbili<br />
senso m sentidu, bdst sensu<br />
sentiero m morim caminera f<br />
sentimento m sentimentu, sentidu<br />
sentire v intendi<br />
senza prep sena, sena <strong>de</strong>, chena <strong>de</strong>, bdst chena<br />
sequenza f scalera, arringheru m, bdst filera<br />
sequestrare v scicutai, bdst (una cosa) pinnigai, bdst (una persona)<br />
sequestrai
sera f merii, meri’ m<br />
serata f merii, meri’ m<br />
serie f inv filera<br />
serio agg sèriu<br />
serratura f tancadura, bdst criàmini m<br />
servire v serbiri, bdst srebiri<br />
servizio m serbìtziu, bdst servìtziu<br />
servo m serbidori, srebidori, tzeracu, bdst tzaracu<br />
sesso m sessu<br />
seta f seda, bdst seta<br />
sete f sidi m<br />
settembre m cabudanni<br />
settimana f cida, la ~ prossima sa cida chi benit<br />
settimanale agg <strong>de</strong> sa cida<br />
sfacciato agg sfaciu<br />
sfamare v sfamigai, bdst sfamai<br />
sfavillare v cinciddai, luxi<br />
sfiducia f discunfiantza, bdst scunfiantza<br />
sfortunato agg disdiciau, malassortau, ×<br />
sgabello m bangheddu, bdst banghitu, bdst (se di fèrula) cadiredda<br />
<strong>de</strong> fèurra f<br />
sghignazzare v scracalliai<br />
sgualcire v afriscillonai<br />
sguardo m oghiada f, bdst castiada f<br />
siccome cong sigumenti<br />
sicurezza f seguresa, segurantza, bdst siguresa<br />
sicuro agg seguru, bdst siguru<br />
siepe f cresura, bdst cresuri<br />
sigaretta f sigarreta<br />
sigaro m zigarru, bdst tzigarru<br />
sigillo m siddu, bdst sigillu<br />
significare v espressai, bdst bolli nai<br />
significato m sinnifigau, ×<br />
signora f tzia<br />
signore m tziu<br />
signorina f sennorica<br />
silenzio m mu<strong>de</strong>sa f, mudori m<br />
silenzioso agg mudu, bdst citiu<br />
simile agg simbillanti, assimbillanti<br />
sindacato m sindigau<br />
sindaco m sìndigu<br />
sinfonia f sinfonia<br />
singhiozzo m sucuritu, tzuculitu, bdst tzùculu<br />
sinistra f manca, manu manca<br />
sinistro agg mancosu, bdst <strong>de</strong> manca, bdst (mancino) mancheddu
sistema m sistema<br />
sistemare v arrangiai, assetiai<br />
sito m logu, (tecn) situ<br />
situare v ponni<br />
sloggiare v spesai, bdst si troci, bdst si nd’andai<br />
smettere v acabai<br />
sobbalzo m brìnchidu, bdst atididu<br />
sobillare v atzitzai, insullai, bdst intzullai, bdst insulli<br />
soccorso m sucursu, bdst agiudu<br />
sociale agg sotziali, bdst sociali<br />
società f inv sotziedadi, bdst sociedadi<br />
sodo agg tostu, bdst tostau<br />
soffiare v sulai<br />
soffocare v allupai<br />
soffrire v sunfriri<br />
soglia f liminàrgiu m, bdst liminaxu m<br />
sognare v bisai, sonnai<br />
sogno m bisu, sonnu<br />
soldato m sordau, bdst sodrau<br />
soldo m soddu<br />
sole m soli<br />
solido agg corriatzu, forti, bdst fo(r)ti<br />
solitario agg solianu, (per gli animali) assolau<br />
solleticare v chirighitai, ×<br />
solletico m chirighitas f pl, calighitas f pl, bdst chilighiti<br />
sollevare v(dare sollievo) allebiai, (portare in alto) artziai, ampuai,<br />
ampiai, bdst a(r)tziai, bdst pesai<br />
solo agg solu, bdst a solu<br />
soltanto avv sceti, feti<br />
soluzione f sciollidura, sciollimentu m, bdst soluzioni<br />
somigliare v assimbillai<br />
sonnellino m surti<strong>de</strong>ddu, sùrtidu, bdst sonnixeddu<br />
sonno m sonnu<br />
sopportare v aporegai, bdst baliai<br />
sopra prep a suba, a pitzus, bdst in pitzus<br />
sopracciglio m cillu<br />
soprattutto avv massimanenti, prus che totu, màssima, bdst prus <strong>de</strong><br />
totu<br />
sordo agg surdu, bdst sudru<br />
sorella f sorri<br />
sorgente f mitza<br />
sorpresa f surprèndida, bdst spantu m<br />
sorri<strong>de</strong>nte agg arrisulanu, ×<br />
sorriso m arrisixeddu<br />
sorte f sorti, bdst so(r)ti
sorvegliare v castiai, bdst billai<br />
sosta f frimada<br />
sostituire v arremprasai, bdst cambiai<br />
sottile agg fini<br />
sotto prep in giossu, bdst a suta, bdst a bàsciu<br />
sottomettere v asutai, assugetai, ×<br />
spaccare v segai, arrogai, bdst sperrai<br />
spada f spada<br />
spadroneggiare v fai su meri<br />
spaesato agg cunfùndiu, ×<br />
spago m spagu<br />
spalla f pala<br />
sparare v sparai<br />
sparire v sparessi<br />
spaventare v assuconai, bdst assicai, bdst spramai<br />
spazio m logu, bdst tretu<br />
sopratutto avv màssima, prus <strong>de</strong> totu, prus che totu<br />
sortilegio mazina, bdst bruxeria<br />
spazzare v scovai, mundai<br />
spazzola f spumadori m, bdst strìgiula f<br />
spazzolino m spumadoreddu<br />
specchio m sprigu<br />
speciale agg spetziali, bdst speciali<br />
specialista m spetzialista, bdst specialista<br />
specie f inv spètzia, genia, bdst arratza<br />
spedire v mandai<br />
spegnere v bociri, bdst studai<br />
spen<strong>de</strong>re v gastai, ingastai, bdst spendi<br />
spensierato agg chena <strong>de</strong> pensamentus<br />
spento agg bociu, studau<br />
speranza f speru m, bdst speràntza<br />
spesa f gastu m, spèndida, ×<br />
spesso avv soventi, ×<br />
spesso agg ladu, grussu<br />
sposa f mulleri, bdst pobidda<br />
spostare v movi, bdst troci<br />
sprecare v sperditziai, bdst spedritziai<br />
spruzzare v tzaviai, bdst striddicai<br />
spugna f spòngia, ×<br />
spuntino m pichetada f, smurtzu, bdst mrutzu<br />
sputare v sercai, srecai, bdst spudai<br />
sprofondare v aciuvai, bdst inciuvai<br />
sputo v serca f, sreca f, bdst spudu<br />
squadra f scuadra<br />
squama f scata
squisito agg bonu meda, bdst saboriu<br />
stabile agg firmu, bdst frimu<br />
stabilirsi v stabilessi, ×<br />
staccare v stacai, distacai<br />
sta<strong>de</strong>ra f arromana, ×<br />
staffile m zirònnia f<br />
stagione f tèmpora<br />
stagno m stàini<br />
stalla f (per bovini) stàuli m, bdst (per suini) urra, bdst stadda<br />
stamani avv custu mengianu<br />
stampare v imprentai<br />
stampella f baceddu m<br />
stanchezza f strachesa, cansàntziu m, bdst fadiori m<br />
stanco agg stracu, cansau, bdst afadiau<br />
stanotte avv notesta<br />
stanza f aposentu m<br />
stappare v stupai<br />
stare v stai<br />
starnutire v sturrudai, bdst sturridai<br />
starnuto m sturrudu, bdst stùrridu<br />
stasera avv custu meri’<br />
statale agg stadali<br />
statistica f statìstiga<br />
Stato m Stadu<br />
statua f stàtua<br />
stazione f statzioni<br />
stella f steddu m<br />
sten<strong>de</strong>re v spraxi, (per terra) sterri<br />
stentare v stentai<br />
stento m scassesa f<br />
stesso agg matessi, bdst pròpiu m e f<br />
stirare v prenciai, bdst pranciai, bdst stirai<br />
stivale m bota f , bdst (stivaletto) botinu<br />
stomaco m stògumu<br />
storia f stòria<br />
stoviglia f strexu m<br />
strada f (urbana) arruga, bdst (urbana o extraurbana) bia, ‘ia<br />
straccio m tzàpulu<br />
strangolare v agangai, agangulitai, bdst allupai<br />
straniero agg stràngiu<br />
strano agg stramu, bdst stranu<br />
strappare v scorriai, (estorcere) arrancai<br />
straripare v inundai<br />
strega f coga, bdst brùscia<br />
stretto agg strintu<br />
0
stringere v stringi<br />
strumento m aina f<br />
stu<strong>de</strong>nte m studianti<br />
studiare v studiai<br />
studio m stùdiu<br />
stufarsi v dda/ddu arrosci<br />
stufo agg arròsciu<br />
stupendo agg spantosu, bdst bellu meda<br />
stupidaggine f tontidadi, bdst tontesa<br />
stupido agg scimpru, bdst sc(i)rimpu<br />
stupito agg spantau<br />
stuprare v sburbai, sbrubai, bdst violentai<br />
stuzzicare v atzitzai, insullai, bdst intzullai, bdst insulli<br />
su prep a susu, a pitzu, bdst in susu<br />
subire v patiri, bdst sunfriri<br />
subitaneo agg arrepentinu<br />
subito avv luegus, illuegus, bdst luegu<br />
succe<strong>de</strong>re v (subentrare) arremprasai, intrai, ×<br />
succe<strong>de</strong>re v (acca<strong>de</strong>re) sutzedi, aca<strong>de</strong>ssi, acontessi, bdst sucedi<br />
succo m suci, bdst sùcidu<br />
sud m inv suddu<br />
sudare v insorai, bdst sudai<br />
sudore m sori, suori, bdst sudori<br />
sugo m bànnia f<br />
suicidio m suicìdiu<br />
suino agg <strong>de</strong> procu<br />
sunto m arresùmini, ×<br />
suo agg suu<br />
suocero m sorgu, bdst srogu<br />
suola f soleta, bdst sola<br />
suolo m tèrra f<br />
suonare v sonai<br />
suonatore m sonadori<br />
suono m sonu<br />
superbia f creitu m, presumu m, bdst suprèbia<br />
superbo agg (sprezzante) creitosu, presumiu, (bellissimo)<br />
stravanau, bdst suprebu<br />
svogliato agg sganiu<br />
svoltare v girai, bdst furriai
T<br />
tabacchino m gabellotu, stangu<br />
tabacco m tobacu, bdst tabacu<br />
tabella f tabedda, ×<br />
tacco m tacu<br />
taccuino m brochetu<br />
tacere v si citiri<br />
tagliare v segai<br />
tagliente agg acutzu<br />
taglio m trincu<br />
tale m fulanu<br />
tamburo m tumborru, tamburru, bdst tamburu<br />
tana f stampu m, cuili m, bdst tana<br />
tanto agg meda<br />
tanto avv tanti<br />
tappa f tapa (neol)<br />
tappeto m tapitu, tapissu, bdst tapetu<br />
tappo m tuponi, bdst tapu<br />
tardi avv trigadiu, bdst tradu<br />
tasca f buciaca, bdst busciaca<br />
tascapane m barsaca f, brassaca f, bdst (di pelle) tasca, bdst (di<br />
stoffa) muncìllia<br />
tassa f imposta, bdst afoghìgiu<br />
tastare v aprapai, bdst aprapuddai<br />
tasto m tecla f, bdst butoni<br />
tattica f tàtiga<br />
tavola f tàula<br />
tavolo m mesa f<br />
tazza f cìcara<br />
tazzina f cicaredda<br />
tè m inv tei<br />
te pron (dopo prep) tui<br />
teatro m tiatru<br />
tecnica f tènniga<br />
tegame m tianu<br />
tegola f tèula<br />
tela f tela, arroba<br />
telefono m telèfonu, bdst telèfunu<br />
telegrafare v telegrafai<br />
telegramma m telegrama<br />
televisione f telebisioni, bdst televisioni<br />
tema m tema
temere v timi<br />
temperatura f temperadura<br />
tempesta f disàriu m, bdst temporada<br />
tempo m tempus<br />
temporale m temporada f, disàriu<br />
tenda f tenda, cortina, co(r)tina<br />
tenebra f scuridadi<br />
tenere v (reggere) aporegai, bdst apo<strong>de</strong>gai, bdst (posse<strong>de</strong>re) tenni<br />
tenerezza f ternura, ×<br />
tenero agg tènneru, ternurosu, ×<br />
tentare v fai su tenta tenta, bdst tentai<br />
tentennare v santziai<br />
terra f terra<br />
terrazza f sutea, ×<br />
terremoto m terramotu, bdst terremotu<br />
terreno m terra f<br />
terribile agg arrorosu, ×<br />
territorio m sartu, bdst sa(r)tu<br />
terrore m arrori, bdst sprama f, bdst che ~ t’arrori<br />
terrorismo m terrorismu<br />
tesoro m scusòrgiu, scrusoxu, bdst scusrògiu<br />
tessera f carta<br />
tessuto m tèssiu, pannu, bdst arroba f<br />
testa f conca<br />
testimone m/f testimòngiu<br />
testo m scritu, ×<br />
tetto m crabetura, (con le tegole) teulada<br />
tiepido agg tèbidu, tebi tebi<br />
timbro m siddu, bdst timbru<br />
timido agg bregungiosu, bdst brigungiosu<br />
timone m timoni, ×<br />
timoroso agg timorosu, timi timi, ×<br />
tirare v tirai<br />
titolo m tìtulu<br />
toccare v tocai<br />
tocco m (rintocco) tocu<br />
togliere v bogai, bdst troci, bdst pigai<br />
tollerare v baliai, bdst cumpa<strong>de</strong>ssi<br />
tomba f tumba, bdst fossa<br />
tondo agg tundu<br />
tonnellata f tunnellada, bdst <strong>de</strong>xi cuintalis m.plur, bdst milla<br />
chillus m.plur<br />
tono m tonu<br />
torcere v troci, bdst trotoxai<br />
tornare v torrai, ~ a casa furriai
torre f turri<br />
torta f truta<br />
torto m agrau. afrenta f, ×<br />
tosare v tundi<br />
tosse f tussi m<br />
tossico agg toscu, bdst chi nocit<br />
tossire v tussiai, bdst tussiri<br />
tovaglia f tialla<br />
tovagliolo m tiallora f, bdst pannixeddu<br />
tra prep intru <strong>de</strong>, in mesu <strong>de</strong><br />
traccia f arrastu m, ×<br />
tracolla f apicollu m<br />
tradimento m traitoria f<br />
tradire v traixi<br />
traditore m traitori<br />
tradizionale agg <strong>de</strong> su connotu<br />
tradizione f connotu m<br />
tradurre v tradusi<br />
trafelato agg spentumau, ×<br />
traguardo m arringu, bdst arribu<br />
tramonto m scurigadòrgiu, scurigadroxu, bdst scurigadrògiu<br />
tranne prep bogau, foras <strong>de</strong><br />
tranquillo agg asseliau, sullenu, bdst sèriu<br />
traslocare v trasladai, cambiai <strong>de</strong> domu, bdst cambiai domu, bdst<br />
(per gli animali) muntuai<br />
trasmettere v trasmiti<br />
trasparire v trasluxi, ×<br />
trasporto m tragada f, bdst tragu (trasportato legato ad asino o<br />
carro), bdst biaxi (trasportato sulla spalla)<br />
trattenere v aguantai<br />
trattore m tratori<br />
travaglio m tribulia f<br />
tremare v tremi, bdst tenni titi-frius<br />
treno m trenu<br />
triangolo m triàngulu<br />
tribunale m tribunali, corona f<br />
triste agg tristu, bdst primau<br />
tronco m truncu<br />
troppo avv e agg tropu<br />
trovare v agatai<br />
truppa f trupa<br />
tu pron tui<br />
tubo m tubu<br />
tuffare v tzurruvigai, bdst si nci scudi, si nci ‘etai
tuono m tronu<br />
turismo m turismu<br />
turista m/f turistu<br />
tuttavia cong cun totu custu, mancai, bdst custu e puru<br />
tutto agg totu inv
U<br />
ubbidire v obe<strong>de</strong>ssi, bdst ponni menti<br />
ubriaco agg inciariu, bdst imbriagu<br />
ubriacone m imbriagoni, bdst imbriagaciollu<br />
uccello m pilloni<br />
ucci<strong>de</strong>re v morri, bdst bociri<br />
ufficiale agg ofitziali<br />
ufficio m ofìtziu<br />
uguale agg aguali, oguali, bdst uguali<br />
ultimo agg ùrtimu solo m, bdst u(r)timu<br />
umanità f inv umanidadi<br />
umano agg umanu<br />
umido agg umidosu, bdst ùmbidu<br />
umile agg ùmili<br />
umore m spètzia f<br />
uncino m gànciu<br />
ungere v untai, bdst ungi<br />
unghia f unga<br />
unico agg ùnigu, bdst solu<br />
unità f inv unidadi<br />
unito agg uniu, giuntu<br />
università f inv universidadi<br />
uno art unu<br />
unto agg ollosu, bdst untu<br />
uomo pl uomini m òmini<br />
uovo pl femm uova m ou<br />
urbano agg ubranu, ×<br />
urgente agg apretau<br />
urlare v tzerriai, bdst aboxinai<br />
urtare v stumbai, bdst atumbai<br />
usanza f avesu m, imbitzu m, bdst costumu m<br />
usare v (adoperare) umperai, manigiai, portai, bdst imperai<br />
usare v (essere solito) costumai<br />
uscire v bessiri<br />
uso m umperu, bdst imperu<br />
utensile m aina f<br />
utile agg utilosu, bdst chi srebit
V<br />
vacanza f bagàntzia, bdst fària, bdst abàsiu m<br />
valere v balli<br />
valicare v barigai, sartai, bdst passai<br />
valigia f balìgia, bdst valìgia<br />
valle f baddi, bacu m, bdst cea<br />
valore m balori<br />
vangelo m bangelu, bdst vangelu<br />
vanità f bantaxeria, ×<br />
vanitoso agg scioreri, bdst bantaxeri<br />
vantaggio m bantaxu, profetu, ×<br />
vantare v bantai<br />
vapore m pampori, (nave a vapore) vapori<br />
varcare v barigai, sartai, bdst passai<br />
vasca f bartza, bràtziga, bdst vasca, bdst lacu m<br />
vaso m testu, bdst vasu, ~ da notte bassinu<br />
vassoio m sarfata f, bdst safata f<br />
vecchiaia f becesa<br />
vecchio agg bèciu<br />
ve<strong>de</strong>re v biri<br />
vedovo m fiudu<br />
veduta f bista, bdst bisura<br />
vegliare v billai<br />
vela f bela<br />
veleno m ferenu, bdst velenu<br />
velluto m belludu, bdst velludu<br />
veloce agg lestru<br />
velocità f lestresa<br />
vena f bena, bdst vena<br />
ven<strong>de</strong>re v bendi<br />
ven<strong>de</strong>tta f vengàntzia, bdst rivesa<br />
vendicare v vengai, bdst rivesai<br />
venerdì m cenàbara<br />
venire v benniri, bdst benni<br />
vento m bentu<br />
ver<strong>de</strong> agg birdi, bdst bidri<br />
verdura f birdura, bdst bidrura<br />
vergine agg ìnnidu<br />
vergogna f bregùngia, bdst brigùngia<br />
vergognoso agg <strong>de</strong> ndi parri brigùngia<br />
verificare v averiguai, bdst controllai<br />
verità f inv beridadi<br />
verme m brèmini, bdst brèmi
vernice f tinta<br />
verniciare v intingi<br />
vero agg beru<br />
versante m costa f, bdst costera f<br />
verso prep conca a, cara a, bdst faci a<br />
vescica f busciuca<br />
vescovo m obispu<br />
vespaio m niu <strong>de</strong> espis<br />
vestibolo m intrada f<br />
vestire v bistiri<br />
vestito m bistiri<br />
veterinario m veterinàriu<br />
vetro m imbirdi, bdst imbidri<br />
vettura f vetura<br />
via f bia, ‘ia, arruga<br />
viaggiare v biaxai, bdst viagiai<br />
viaggiatore m biaxadori, ×<br />
viaggio m biaxu, bdst viàgiu<br />
viale m biali, bdst viali<br />
vicino avv a canta<br />
vicino m bixinu<br />
vicolo m corronada f, bdst ùbridu<br />
vi<strong>de</strong>o m inv bìdiu f, bdst vìdiu<br />
vidimare v firmai<br />
vietato agg proibiu<br />
vigile m guàrdia f<br />
vigna f bìngia<br />
villaggio m bidda<br />
villoso agg pilurtzu, bdst pilu(r)tzu<br />
vincere v binci<br />
vino m binu<br />
viola agg tannau, ×<br />
violentare v sburbai, bdst violentai<br />
violento agg infrusau, bdst violentu<br />
violenza f violèntzia, bdst violèntza<br />
virgola f vìrgula<br />
virtù f birtudi, bdst virtudi<br />
visita f abisita<br />
viso m cara f, bdst faci f<br />
vista f bista, bdst vista<br />
vita f (<strong>de</strong>l corpo) chintzu, bdst cintroxu<br />
vita f (esistenza) bida, bdst vida<br />
vite f (meccan) màdria, bdst via<br />
vittoria f bìncida<br />
vituperio m disfama f, ×
vivanda f papai m<br />
vivere v bivi<br />
vivo agg biu<br />
viziare v <strong>de</strong>ngai<br />
voce f boxi<br />
voglia f bolla, bdst gana<br />
voi pron bosatrus<br />
volare v bolai<br />
volentieri avv a bonolla, bdst cun prexeri<br />
volere v bolli<br />
volo m bolu, bdst bòlidu<br />
volontà f inv boluntadi<br />
volta f borta, bdst bo(r)ta<br />
voltare v furriai, bdst girai<br />
vomitare v caciai<br />
vomito m càciu<br />
vostro agg <strong>de</strong> bosatrus, (dando <strong>de</strong>l Voi) Bostu<br />
votare v votai<br />
votazione f votatzioni<br />
voto m votu<br />
vulcano m vurcanu<br />
vuotare v sbuidai, sbudiai<br />
vuoto agg sbuidu, bdst buidu
0<br />
Z<br />
zaino m mucilla f, tasca f<br />
zampa f camba<br />
zappa f marra<br />
zappare v marrai<br />
zeppo agg stibiu, bdst prenu<br />
zero m zeru<br />
zingaro m zìngaru<br />
zio m tziu<br />
zitella f bagadia<br />
zitto agg mudu, bdst citiu<br />
zoccolo m tzòculu, bdst cratzola f<br />
zolfo m tzrùfuru, bdst tzùfuru<br />
zona f parti f, bdst logu m<br />
zoppicare tzopiai<br />
zoppo agg tzopu<br />
zucchero m tzùcuru<br />
zuppa f supa, ~ di pesce cassola
Informadoras e informadoris<br />
Po fai custu fueddàriu Simona Axana sa circadora at interbistau,<br />
sighendi is arrègulas <strong>de</strong> sa circa lessicali e curturali 1 , sessantases<br />
bid<strong>de</strong>sartesas e bid<strong>de</strong>sartesus, chi in Bid<strong>de</strong>sartu faint unu campioni<br />
mannu meda.<br />
Custu fait cumprendi, mancai su pagu dinai arriciu po custu progetu,<br />
sa seriedadi chi nci eus postu po arribai a un’arresurtau bonu e <strong>de</strong><br />
calidadi, chi siat un’aina po totu sa genti <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu, e no sceti,<br />
chi sempri <strong>de</strong> prus bolit chistionai e scriri in Sadru.<br />
Torraus gràtzias a totu is informadoras e is informadoris chi ant<br />
agiudau meda e ant arriciu sa circadora <strong>de</strong> bonu coru. Chentza <strong>de</strong><br />
issas e <strong>de</strong> issus, custu fueddàriu chi seis ligendi no dd’emus a essi<br />
pòtziu fai.<br />
De custas sessantases fèminas e òminis <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu, bintixincu no<br />
ant bòfiu a assentai innoi su nòmini insoru. Is atrus corantunu funt:<br />
Alba Maria Teresa, 62 annus<br />
Axana Antonio, 65 annus<br />
Axana Giovanni, 64 annus<br />
Axana Monica, 32 annus<br />
Axana Pasquina, 57 annus<br />
Cappai Alessandro, 38 annus<br />
Cappai Rosalba, 50 annus<br />
Cinus Ettore, 41 annus<br />
Cinus Pietrina, 90 annus<br />
Cinus Rosaria, 65 annus<br />
Congiu Antonia, 75 annus<br />
Congiu Gesuina, 83 annus<br />
Congiu Gino, 65 annus<br />
Congiu Maria Candida, 31 annus<br />
Cotza Assunta, 62 annus<br />
Cotza Giovanni, 81 annus<br />
Cotza Graziella, 59 annus<br />
Cotza Leonardo, 48 annus<br />
Cotza Tiziana, 46 annus<br />
Deidda Antonio, 77 annus<br />
Dezza Michele, 87 annus<br />
Gessa Antonia, 76 annus<br />
Lusso Angela, 86 annus<br />
Lusso Gigliola, 41 annus<br />
Lusso Maria, 87 annus<br />
Lusso Stefania, 38 annus<br />
Lusso Teresa, 35 annus<br />
Lusso Tiziana, 40 annus<br />
Lusso Vittorio, 33 annus<br />
Marzolino Anna, 51 annus<br />
Melis Felice, 64 annus<br />
Melis Maria, 93 annus<br />
Melis Paolo, 54 annus<br />
Murtas Peppino, 77 annus<br />
Murtas Sandro, 45 annus<br />
Pisanu Pietrina, 86 annus<br />
Placido Dino, 56 annus<br />
Placido Eugenia, 58 annus<br />
Spanu Gilda, 87 annus<br />
Usai Antonina, 71 annus<br />
Zedda Dino, 70 annus<br />
1 DELITALA ENRICA, Come fare ricerca sul campo, E<strong>de</strong>s, Sassari, 1992.
<strong>Fueddàriu</strong>s <strong>de</strong> Campidanesu<br />
(o <strong>de</strong> Campidanesu impari a atras bariedadis).<br />
Bibriografia pitica<br />
AA.VV., Vocabolario Sardo-Italiano, Zonza Editori, Casteddu, 2006.<br />
ARTIZZU LUCIO, Il dizionario di Cagliari, Edizioni <strong>de</strong>lla Torre, Casteddu,<br />
1996.<br />
CANTALUPO NICOLA, CARDIA AMOS, PERRA PIETRO, SANNA DANIELE,<br />
<strong>Fueddàriu</strong> Sardu (Campidanesu) – Italianu (9.400 fueddus), Cuartu,<br />
2003 [www.comitau.org//Mangaras/fueddariu/fueddariu_sardu.pdf].<br />
CASCIU GIOVANNI, Vocabulariu sardu campidanesu–italianu, Grafica<br />
<strong>de</strong>l Parteolla, Partiolla, 1999.<br />
DEMONTIS LOCI GIUSEPPE, Vocabolario manuale italiano-sardo [campidanese],<br />
Casteddu, 1850, in sa Bibrioteca Universidària <strong>de</strong> Casteddu<br />
(manuscritu n. 36, micr. 337.1-3).<br />
LEPORI ANTONIO, Dizionario Italiano - Sardo Campidanese, Castello,<br />
Casteddu, 1988.<br />
LEPORI ANTONIO, <strong>Fueddàriu</strong> campidanesu <strong>de</strong> sinònimus e contràrius,<br />
Edizioni Castello, Casteddu, 1987<br />
LEPORI ANTONIO, Vocabolario mo<strong>de</strong>rno sardo - italiano (8400 vocaboli),<br />
CUEC, Casteddu, 1980.<br />
LEPORI ANTONIO, Zibaldone Campidanese, Edizioni Castello, Casteddu,<br />
1983.<br />
MELIS ONNIS GIOVANNI, Fueddariu Sardu Campidanesu-Italianu, Domus<br />
<strong>de</strong> Janas. Ceraxus, 2004.<br />
MURA GIOVANNI, Fueddus e chistionis in Sardu e Italianu – Dizionario<br />
fraseologico di Sardo Campidanese, I.S.R.E. Edizioni, Casteddu,<br />
1999.<br />
PITTAU MASSIMO, Dizionario <strong>de</strong>lla lingua sarda, Ettore Gasperini Editore,<br />
Casteddu, 2000.<br />
PORRU VINCENZO RAIMONDO, Nou dizionariu universali sardu-italianu,<br />
Tipografia Arciobispali, Casteddu, 1832 [imoi in imprenta anastàtiga,<br />
Edizioni 3T, Casteddu, 1981 e Ilisso, Nùgoro, 2003].
PUDDU MARIO, Ditzionàriu <strong>de</strong> sa limba e <strong>de</strong> sa cultura sarda, Condaghes,<br />
Casteddu, 2002 [www.ditzionariu.org].<br />
RUBATTU ANTONINO, Dizionario Universale <strong>de</strong>lla lingua di Sar<strong>de</strong>gna,<br />
E<strong>de</strong>s, Tàtari, 2003.<br />
VACCA DANIELE, Dizionario Italiano-Campidanese / Campidanese-Italiano,<br />
Carlo Delfino Editore, Tàtari, 2006.
S’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sadra <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu<br />
S’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sadra <strong>de</strong> su Comunu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu, trabàllat<br />
po pesai su bilinguismu in bidda nosta puru. Bolit nai a imperai e a fai<br />
andai ananti su Sadru comenti s’italianu e duncas, po su chi spètat a<br />
cust’ofìtziu.<br />
• a tradusi is àutus pùbricus e is manifestus chi andant a sa genti<br />
• a agiudai is aministradoris, is impreaus/adas comunalis e sa genti<br />
chi bolint tradusiduras in Sadru<br />
• a studiai is leis <strong>de</strong> is minorias linguìsticas e a apariciai progetus<br />
• a apariciai cuncursus e a imprentai librus po spainai su Sadru<br />
• a arregolli is mellus documentus <strong>de</strong> polìtica linguìstica<br />
• a circai e a studiai is fueddus <strong>de</strong> su connotu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu,<br />
campidanesu e sadru<br />
• ... e tanti atra cosa ancoras.<br />
Po cust’arrexoni s'Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sadra <strong>de</strong> su Comunu <strong>de</strong><br />
Bid<strong>de</strong>sartu est arrelatau cun is atrus Comunus e Provìntzias chi tenint<br />
sa pròpiu tenta <strong>de</strong> strantaxai su bilinguismu in Sardìnnia.<br />
Medas traballus ddus feus imparis, cordinendisi' e fendi nasci unu<br />
connotu chi balit po totus, po no essi ancora una borta centu concas<br />
e centu berritas, cosa chi no at fatu beni a sa terra nosta.<br />
Cun custu traballu boleus ascurtai e arriciri totu is cunsillus chi ant a<br />
arribai <strong>de</strong> sa genti, <strong>de</strong> su mundu <strong>de</strong> su traballu e <strong>de</strong> s’Universidadi.<br />
Spereus chi custu esempru ddu ant a sighiri totu is atrus Comunus<br />
puru.<br />
S'Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sadra <strong>de</strong> su Comunu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu ddu fait<br />
Simona Axana e est a intrus <strong>de</strong> sa bibrioteca comunali.
Situs <strong>de</strong> Ofìtzius <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda<br />
Biddaspitziosa: www.comune.villaspeciosa.ca.it/sardu<br />
Bid<strong>de</strong>sartu: www.bid<strong>de</strong>sartubilingua.it<br />
Cuartu: www.cuartu.it<br />
Nuràminis: www.nuraminisbilingua.net<br />
Pramantellu: www.comunepimentel.it/sardu<br />
Samatzai: www.samatzainsardu.eu<br />
Santadi: www.santadisarda.net<br />
Santu Sperau: www.sansperate.net/sardu<br />
Scal’‘e Pranu: www.comune.escalaplano.ca.it/uls/scalepranu.htm<br />
Serrenti: www.serrentisarda.net<br />
Siddi: http://ufitziu.comunesiddi.sar<strong>de</strong>gna.it<br />
Sìnnia: www.sinniabilingua.net<br />
Soramanna: www.ussaramannasarda.net<br />
Su Masu: www.comune.elmas.ca.it/sardu<br />
Unioni <strong>de</strong> is Comunus <strong>de</strong> Partiolla e <strong>de</strong> Campidanu <strong>de</strong> Bàscius:<br />
www.unionecomuniparteolla.ca.it/sc<br />
Situs in italianu <strong>de</strong> atras Istitutzionis<br />
Sa Provìntzia <strong>de</strong> Casteddu:<br />
www.provincia.cagliari.it<br />
S’Arregioni Autònoma <strong>de</strong> Sardìnnia:<br />
www.regione.sar<strong>de</strong>gna.it<br />
Su Master Approci interdisciplinari nella didattica <strong>de</strong>l Sardo:<br />
http://mastersardo.netsoul.net
Dogumentus e situs <strong>de</strong> Sardu consillaus<br />
Una gramàtiga sarda (campidanesa)<br />
http://www.comitau.org//Mangaras/gramatiga/gramatiga_sarda.<br />
pdf<br />
Contus in Sardu po pipius (e no sceti)<br />
http://www.radiopress.it/allui/sardocamp.html<br />
Unu Sardu standard, campidanesu e logudoresu<br />
http://www.comitau.org//SDT.pdf<br />
Preguntas e arrespustas po sa chistioni <strong>de</strong> su Sardu<br />
http://www.sardu.net/dir/artìculus/cosa_<strong>de</strong>_incrarai.asp<br />
S’Arcivu Sardu <strong>de</strong> Bilinguismu<br />
www.comitau.org<br />
Su Portali <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda<br />
www.sardu.net<br />
Noas <strong>de</strong> Lìngua e Curtura Sarda<br />
http://ivomurgia.splin<strong>de</strong>r.com<br />
SuperEva po sa Lìngua Sarda<br />
http://gui<strong>de</strong>.dada.net/lingua_sarda<br />
S’Acadèmia Campidanesa <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda<br />
www.acalisa.org<br />
Sa literadura sarda in s’Arretza<br />
www.linguasarda.org<br />
Su libru <strong>de</strong> stòria in Sardu S’Italinu in Sardìnnia<br />
www.comitau.org/cardia<br />
Su libru <strong>de</strong> contus in Sardu Apedala dimòniu!<br />
www.comitau.org/apedaladimoniu
Is autoris<br />
<strong>Amos</strong> <strong>Cardia</strong> tenit 34 annus e bivit in Sìnnia.<br />
In su 2002 s’est laureau in s’Universidadi <strong>de</strong> Casteddu cun sa tesi<br />
Lingua e politica in Sar<strong>de</strong>gna dal 1720 al 1848. Inguni e totu, agoa at<br />
fatu su master Approcci interdisciplinari nella didattica <strong>de</strong>l Sardo.<br />
De su 2000 est traballendi imparendi su Sardu, cordinendi progetus<br />
curturalis e fendi s’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda in medas scolas e<br />
Comunus <strong>de</strong> Sardìnnia, cumenti Biddaspitziosa, Bid<strong>de</strong>sartu, Brucei,<br />
Dèxim’‘e Putzu, Genuri, Nuràminis, Pramantellu, Santadi, Santu<br />
Sperau, Serrenti, Setzu, Sìnnia, s’Unioni <strong>de</strong> is Comunus <strong>de</strong> Partiolla e<br />
<strong>de</strong> Campidanu ‘e Bàscius.<br />
Cun medas <strong>de</strong> custus est sighendi a traballai.<br />
Scit beni su Sardu e s’Italianu e mali s’Ingresu e su Spanniolu.<br />
Custu <strong>Fueddàriu</strong> <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu est su <strong>de</strong> cincu librus suus.<br />
Simona Axana tenit 27 annus e bivit in Bid<strong>de</strong>sartu e in Casteddu.<br />
S’est dipromada in sa scola po su turismu <strong>de</strong> Bidd’‘e Putzu e in su 2008<br />
s’est laureada in s’Universidadi <strong>de</strong> Casteddu a obradora curturali po<br />
su turismu, cun sa tesi Il Parco geominerario storico e ambientale<br />
<strong>de</strong>lla Sar<strong>de</strong>gna e le prospettive di sviluppo turistiche tra Villasalto<br />
e il Gerrei.<br />
At traballau in posadas <strong>de</strong> Casteddu, S’Alighera, Rimini e in agentzias<br />
<strong>de</strong> turismu e <strong>de</strong> biaxus <strong>de</strong> Murera e <strong>de</strong> Cuartu. Fait sa ghia turìstiga<br />
in su Museu <strong>de</strong> sa Mina <strong>de</strong> Su Suèrgiu in Bid<strong>de</strong>sartu.<br />
In su 2008 at fatu s’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda <strong>de</strong> su Comunu <strong>de</strong><br />
Bid<strong>de</strong>sartu (www.bid<strong>de</strong>sartubilingua.it). Scit su Sardu, s’Italianu,<br />
s’Ingresu, su Frantzesu e su Spanniolu.<br />
Custu <strong>Fueddàriu</strong> <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu est su primu libru suu.<br />
Perdu Perra tenit 32 annus e bivit in Cuartu. In su 2003 s’est laureau<br />
in s’Universidadi <strong>de</strong> Casteddu cun sa tesi L’insurrezione di Cagliari<br />
<strong>de</strong>l 28 aprile 1794 e le sue conseguenze nei Campidani di Cagliari e<br />
Oristano.<br />
Inguni e totu, agoa at fatu su master Approcci interdisciplinari nella<br />
didattica <strong>de</strong>l Sardo.<br />
De su 2002 est traballendi imparendi su Sadru, cordinendi progetus<br />
curturalis e fendi s’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda in medas scolas e<br />
Comunus <strong>de</strong> Sardìnnia, cumenti Biddaspitziosa, Bid<strong>de</strong>sartu, Brucei,<br />
Dèxim’‘e Putzu, Genuri, Mara, Pramantellu, Samatzai, Santadi,<br />
Santu Sperau, Setzu e Su Masu. Cun medas <strong>de</strong> custus est sighendi a<br />
traballai.<br />
Scit beni su Sardu, s’Italianu e s’Ingresu.<br />
Custu <strong>Fueddàriu</strong> <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu est su <strong>de</strong> tres librus suus.