14.07.2013 Views

Fueddàriu de Biddesartu - Amos Cardia

Fueddàriu de Biddesartu - Amos Cardia

Fueddàriu de Biddesartu - Amos Cardia

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

In sa manta: mirada <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu. Fotografia <strong>de</strong> Simona Axana.<br />

Comune di Villasalto (Cagliari) – Comunu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu (Casteddu)<br />

<strong>Fueddàriu</strong> <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu, <strong>de</strong> <strong>Amos</strong> <strong>Cardia</strong>, Simona Axana, Perdu Perra<br />

Prima edizione, giugno 2009 – Primu imprenta, làmpadas <strong>de</strong> su 2009.<br />

Progetto grafico e impaginazione – Progetu gràfigu e impaginadura: Studio<br />

grafico Graficamente - Lunamatrona<br />

Stampa – Imprenta: Comunicare Multimedia s.r.l. - Serrenti<br />

Su progetu Su fueddàriu bid<strong>de</strong>sartesu dd’eus fatu cun s’agiudu <strong>de</strong> s’Arregioni<br />

Autònoma <strong>de</strong> Sardìnnia, Provìntzia <strong>de</strong> Casteddu – Assessorau a sa Curtura.<br />

L.R. 26/1997 art. 13.<br />

Il progetto Su fueddàriu bid<strong>de</strong>sartesu è stato realizzato col contributo <strong>de</strong>lla<br />

Regione Autonoma <strong>de</strong>lla Sar<strong>de</strong>gna, Provincia di Cagliari – Assessorato alla<br />

Cultura. L.R. 26/1997 art. 13.


<strong>Fueddàriu</strong><br />

<strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu<br />

Progetu<br />

Su fueddàriu bid<strong>de</strong>sartesu<br />

L.R. 26/1997 art. 13<br />

<strong>de</strong> <strong>Amos</strong> <strong>Cardia</strong>, Simona Axana, Perdu Perra<br />

Tipografia Comunicare Multimedia - Serrenti


Ìndixi<br />

Saludu <strong>de</strong> su Sìndigu 7<br />

Premissa 9<br />

Cumenti eus fatu custu fueddàriu 11<br />

<strong>Fueddàriu</strong> 15<br />

Informadoras e informadoris 92<br />

<strong>Fueddàriu</strong>s <strong>de</strong> Campidanesu 93<br />

S’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sadra <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu 95<br />

Situs <strong>de</strong> Ofìtzius <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda 96<br />

Situs in italianu <strong>de</strong> atras Istitutzionis 96<br />

Dogumentus e situs <strong>de</strong> Sardu consillaus 97<br />

Is autoris 98


Saludu <strong>de</strong> su Sìndigu<br />

Custu fueddàriu chi teneis in is manus est una <strong>de</strong> is medas fainas chi<br />

s’aministratzioni comunali est fendu po fai connosci e mandai a innantis<br />

sa lìngua sadra. Est unu traballu <strong>de</strong> importu ca sa lìngua nosta<br />

est su fatu chi prus si fait pinnigai a pari e si ‘ònat su strùmbulu po<br />

sodigai a traballai po su beni <strong>de</strong> su logu nostu.<br />

Teneus obretus atrus srebìtzius puru, chi in Bid<strong>de</strong>sartu funt arrennescendu<br />

beni meda, gràtzias a s’agiudu <strong>de</strong> sa genti e <strong>de</strong> is assòtzius<br />

curturalis, cumenti su cursu <strong>de</strong> Sadru, s’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sadra e<br />

su situ Internet in Sadru.<br />

Po ‘onai sa possibilidadi a totus <strong>de</strong> gosai <strong>de</strong> custas ainas mo<strong>de</strong>rnas, in<br />

sa bibrioteca comunali s’aministratzioni at obretu su Capsda (Centro<br />

di Accesso per i Servizi Digitali Avanzati) chi est stètiu unu <strong>de</strong> is impinnus<br />

nostus giai <strong>de</strong> cumentzu.<br />

Su srebìtziu at a amellorai <strong>de</strong> prus ancoras, ca sa bibrioteca dd’eus a<br />

portai a su primu pranu <strong>de</strong> sa caserma bècia, chi su logu est mellus e<br />

sa genti nd’at a podi gosai <strong>de</strong> prus.<br />

Custu traballu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu funt apretziendiddu in atras biddas<br />

puru, tantis chi atrus Comunus ant agradèssiu custa sperièntzia manna<br />

<strong>de</strong> su Comunu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu e ant ‘òfiu chi fetzessit su cabu-fila<br />

in is progetus <strong>de</strong> presentai imparis, cun sa lei 482/99 po is minorias<br />

linguìstigas <strong>de</strong> totu Itàlia.<br />

Su Comunu nostu est incarrerendu po scriri in Sadru àutus, billetus <strong>de</strong><br />

bisita, manifestus, cumenti cussus po is festas tzivilis e arreligiosas.<br />

Custu fueddàriu dd’eus fatu cun sa lei 26 <strong>de</strong> s’Arregioni, chi seus<br />

pighendu totu is ocasionis chi fait po no lassai spedritziada dònnia<br />

possibilidadi <strong>de</strong> traballu cun sa curtura nosta. Custu fueddàrieddu est<br />

una primu ‘essida, ca in is annus at a bolli amanniau e amellorau. Po<br />

ddu fai, agatendi e narendi is fueddus bid<strong>de</strong>sartesus, ant pigau parti<br />

giai setanta personas, chi ddi torraus gràtzias meda.<br />

Torraus gràtzias a Simona Axana chi at fatu sa circa <strong>de</strong> is fueddus, a<br />

<strong>Amos</strong> <strong>Cardia</strong> chi at cordinau su traballu fintzas a fai su libru e a ddu<br />

presentai, a Perdu Perra chi at donau sa lista <strong>de</strong> is tremilla fueddus<br />

<strong>de</strong> partèntzia in italianu e in Sadru campidanesu literàriu.<br />

Traballaus po chi custu fueddàriu srebat a is giòvunus e a is giòvunas<br />

po imperai su Sadru sempri <strong>de</strong> prus, po fai su bilinguismu cumpriu. In<br />

Bid<strong>de</strong>sartu su Sadru e sa fueddada bid<strong>de</strong>sartesa ancoras ddus eus allogaus<br />

beni e po cussu tòcat a sighiri a ddus fai bivi e a ddus cresci.<br />

Su Sìndigu Giorgio Murtas


Premissa<br />

De s’Italianu a su Sadru<br />

Custu fueddàriu s’agàtat <strong>de</strong> s’Italianu a su Sadru sceti. No eus fatu sa<br />

parti <strong>de</strong> su Sadru a s’Italianu ca, po sa tenta nosta, iat a essi srebia<br />

pagu. Est a nai chi sa boluntadi nosta est a fai imparai su Sadru a chini<br />

scit s’Italianu sceti o comuncas a chini scit prus s’Italianu chi no su<br />

Sadru. Po cussu tòcat a partiri <strong>de</strong> sa lìngua <strong>de</strong> custus, s’Italianu, po<br />

arribai a su Sadru.<br />

Candu nosu imparaus s’Ingresu, a marolla parteus <strong>de</strong> is fueddus italianus<br />

chi giai scieus e agoa andaus a biri ita ddis nant in ingresu.<br />

Sa pròpiu cosa est po su Sadru. Fait a ddu imperai sempri <strong>de</strong> prus<br />

cumenti totu is lìnguas <strong>de</strong> su Mundu.<br />

Cali Sadru<br />

Su Sadru est una lìngua sceti, chi dda faint is duas bariedadis mannas<br />

- su Campidanesu e su Logudoresu - postas imparis. Custas duas bariedadis<br />

mannas, pigadas a solas, funt una parti <strong>de</strong> su Sadru. Su Sadru<br />

est su totu, Campidanesu e Logudoresu funt is duas partis chi faint<br />

custu totu.<br />

Custu traballu dd’eus fatu innantis <strong>de</strong> totu po sa genti <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu,<br />

intzandus dd’eus scritu in sa parti <strong>de</strong> Sadru chi chistionaus innoi: su<br />

Campidanesu.<br />

Cali Campidanesu<br />

Su Campidanesu est sa parti prus manna <strong>de</strong> su Sadru, po cantu est<br />

mannu su logu innui ddu chistionaus - <strong>de</strong> Tèulas a Aristanis, <strong>de</strong> Sant’Antiogu<br />

a Crabonaxa a Seulu 1 e <strong>de</strong> prus puru – e po tanti est sa<br />

genti chi ddu chistiònat 2 . Duncas, <strong>de</strong> cumenti est mannu, càmbiat<br />

segundu su logu chi seus. Su Campidanesu <strong>de</strong> su Surcis est difarenti<br />

<strong>de</strong> su <strong>de</strong> su Gerrei, su <strong>de</strong> s’Ollastra est difarenti <strong>de</strong> su Campidanu e<br />

aici nendi. Sa diferèntzia est pagu, ca seus a intrus <strong>de</strong> sa pròpiu parti<br />

(su Campidanesu) <strong>de</strong> sa pròpiu lìngua (su Sadru), ma comuncas dda<br />

inten<strong>de</strong>us luegus.<br />

1 Da Teulada a Oristano, da Sant’Antioco a Villasimius a Seulo.<br />

2 Ant apretziau chi intru <strong>de</strong> 1.650.000 <strong>de</strong> totu is Sardas e is Sardus, prus <strong>de</strong> 900.000<br />

bivint in logu chi chistiònant su Campidanesu. Càstia http://www.comitau.org//Mangaras/bariedadis/connosci.php


0<br />

Un’esempru po totus<br />

Sa fueddada <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu est difarenti <strong>de</strong> su Campidanesu literàriu<br />

ca no naraus sa r candu est innantis <strong>de</strong> sa t. Ddu bieus in su nòmini<br />

<strong>de</strong> sa bidda e totu, chi in Campidanesu literàriu scrieus Bid<strong>de</strong>sartu<br />

ma innoi naraus Bid<strong>de</strong>satu. Po custa chistioni is scriidoris, <strong>de</strong> candu<br />

ant cumentzau a scriri su Campidanesu 1 , ant dèpiu scioberai, fendi<br />

preferèntzia a cumenti nant, po nai, in Casteddu. Ma po atra cosa su<br />

Campidanesu literàriu fait preferèntzia a cumenti naraus in Bid<strong>de</strong>sartu,<br />

ca bolit a scriri ca<strong>de</strong>na, ludu, meda e no bolit a scriri carena, luru,<br />

mera, cumenti nant in Casteddu.<br />

1 Su primu dogumentu scritu in Campidanesu est <strong>de</strong> su 1089 e ddi nant Carta Calaritana.<br />

Est su primu dogumentu scritu <strong>de</strong> su Sardu e totu, giai chi su primu dogumentu<br />

scritu in Logudoresu benit a pustis, ca est <strong>de</strong> su 1113.


Cumenti eus fatu custu fueddàriu<br />

Custu fueddàriu tradusit is fueddus <strong>de</strong> s’Italianu a su Sadru Campidanesu,<br />

incrarendi, candu srebit, fintzas su Campidanesu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu,<br />

est a nai su Bid<strong>de</strong>sartesu.<br />

Duncas is fueddus ddus agatais postus aici:<br />

fueddu in<br />

italianu<br />

chi circais<br />

po biri in<br />

Sardu cumenti<br />

est<br />

abbaiare v apeddiai, baulai, tzaulai, bdst intzaulai<br />

litra <strong>de</strong><br />

cumentzu<br />

po si nai<br />

ita genia<br />

<strong>de</strong> fueddu<br />

est (innoi<br />

si nàrat ca<br />

custu est<br />

unu verbu)<br />

is fueddus<br />

campidanesus<br />

<strong>de</strong><br />

dònnia logu<br />

litras po si<br />

nai ca su<br />

fueddu chi<br />

sighit est<br />

su bid<strong>de</strong>sartesu<br />

fueddu<br />

bid<strong>de</strong>sartesu<br />

Craramenti, a nai chi intzaulai est su fueddu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu no bolit<br />

nai chi siat <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu sceti, ca podit essi <strong>de</strong> meda atrus logus<br />

puru.<br />

Candu su fueddu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu est su pròpiu <strong>de</strong> atrus logus, ma ddu<br />

naraus <strong>de</strong> una manera diferenti, intzandus dd’eus torrau a arripiti<br />

scriendiddu <strong>de</strong> un’atra manera, po fai sciri cumenti ddu naraus:<br />

ascoltare v ascurtai, bdst ascu(r)tai<br />

Sa r posta a intrus <strong>de</strong> parentesi bolit nai ca no dda naraus. Castiai chi<br />

custu <strong>de</strong> imperai sa parèntesi est po fai cumprendi cumenti ddu nai<br />

sceti, no est cosa chi fetzat a imperai in d-unu scritu.<br />

Unus cantu fueddus, candu ddoi est s’artìgulu innantis, ddus<br />

incrutzaus.<br />

Po nai, su fueddu granu, candu ddu naraus cun s’artìgulu, bessit su<br />

‘ranu.<br />

A custa chistioni ddi nant fonetica sintattica e dd’eus sinnalada, ma<br />

si consillaus su fueddu a ddu scriri totu.<br />

A bortas su fueddu bid<strong>de</strong>sartesu est su pròpiu <strong>de</strong> su campidanesu<br />

literàriu, ma ddu naraus <strong>de</strong> un’atra manera e cumenti ddu naraus fait<br />

fintzas a ddu sciri.


Candu no tenit parentesis in mesu bolit nai ca fait a ddu scriri a sa<br />

bid<strong>de</strong>sartesa puru:<br />

arginare v firmai, bdst frimai<br />

Candu no bieis is litras bdst bolit nai chi su fueddu in Bid<strong>de</strong>sartu est<br />

su pròpiu <strong>de</strong> is atrus logus campidanesus e chi ddu nant fintzas <strong>de</strong> sa<br />

pròpiu manera:<br />

abile agg àbili<br />

Candu ddoi est sa scèscia a s’acabu - est a nai custu sinnu × - bolit nai<br />

ca sa genti <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu no at scìpiu nai su fueddu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu po<br />

cussa cosa. A sa genti chi eus domandau, dd’est partu chi cussa cosa,<br />

chistionendi in Sadru in Bid<strong>de</strong>sartu, no dda neraus:<br />

abbastanza avv bastanti, bastantementi, ×<br />

Perou custus fueddus, mancai no tengant currispundèntzia in Bid<strong>de</strong>sartu,<br />

ddus eus lassaus su pròpiu. Podit essi chi su fueddu ge s’agatit<br />

in Bid<strong>de</strong>sartu puru e mancai dd’eus scarèsciu o, chi pròpiu seus<br />

sigurus chi in Bid<strong>de</strong>sartu cussu fueddu no dd’eus nau mai, custa est<br />

s’ocasioni bona po ddu imparai. Est s’ocasioni bona po cumentzai a<br />

ddu nai, pighendiddu <strong>de</strong> is atrus logus campidanesus, ca aici su Sadru<br />

bessit una lìngua sempri prus manna e nosu besseus sempri prus bonus<br />

a chistionai in Sadru <strong>de</strong> milli cosas.<br />

Scioberendi is fueddus <strong>de</strong> ponni in custu fueddàriu eus lassau a foras<br />

is nòminis <strong>de</strong> animàlis, piscis, pillonis, matas, partis <strong>de</strong> su corpus,<br />

maladias e aici nendi. Funt totu cosa chi agatais <strong>de</strong> manera fàtzili<br />

in atrus fueddàrius prus mannus o spetzialìstigus, po su chi spètat su<br />

Campidanesu literàriu, intamis po su Bid<strong>de</strong>sartesu iat a essi srebiu<br />

unu traballu mannu meda <strong>de</strong> circa a posta po cussu sceti.<br />

Is partìcipius passaus ddus eus postus candu funt agetivus chi imperaus<br />

meda e totu. Es.<br />

aperto agg obertu, bdst obretu<br />

De si nunca participius passaus no nd’eus postu e tòcat a circai su<br />

verbu a s’infiniu. Po nai, su fueddu abbassato no ddoi est, intzandus<br />

tòcat a circai su verbu a s’infiniu, agatais sa tradusidura e su particìpiu<br />

passau si ddu feis bosatrus.


abbassare v calai, bdst abasciai<br />

Candu agatais custu sinnu ~ bolit nai chi seus arripitendi su fueddu,<br />

ca no srebit a ddu torrai a scriri totu. Es.<br />

settimana f cida, la ~ prossima sa cida chi benit<br />

Po una chistioni <strong>de</strong> simplesa, medas pronòminis no ddus eus postus,<br />

ca est totu cosa chi agatais <strong>de</strong> manera prus crara in is gramàtigas.<br />

Is verbus chi s’agàtant arretrogaus puru (anche nella forma riflessiva),<br />

tòcat comuncas a ddus circai insa forma sintzilla intzoru. Po nai,<br />

chi boleis su fueddu lavarsi, circai <strong>de</strong>retu lavare e bàstat. Agoa, cumenti<br />

eis agatau custa, sa forma arretrogada si dd’eis a fai bosatrus<br />

e totu.<br />

lavare v samunai, bdst sciacuai<br />

Is verbus ddus agatais arretrogaus candu funt arretrogaus a marolla<br />

sceti, est a nai chi tenint custa forma e bàstat. Po nai, eus postu<br />

ammalarsi v s’amaladiai<br />

e no ammalare, ca in Italianu est arretrogau a marolla, ca no s’agàtat<br />

una fràsia cumenti Io ammalo qualcun altro.<br />

Candu agoa <strong>de</strong> unu fueddu sadru agatais sa litra f o m, bolit nai chi<br />

cussu fueddu sadru est <strong>de</strong> un’atru gèneri <strong>de</strong> su fueddu italianu. Es.<br />

accesso m intrada f<br />

Bolit nai chi in Italianu cussu fueddu est masculinu, ma in Sadru est<br />

femininu. A incrarai custu srebit meda candu su fueddu no ddu connosceus,<br />

e mancai in Sadru acàbat cun sa –i, chi podit essi siat femininu<br />

siat masculina.<br />

In is fueddus italianus <strong>de</strong> partèntzia, nd’eus postu fintzas chi in Sadru<br />

ancoras arresùrtant noulogismus, cumenti lavatrice, marciapie<strong>de</strong> e<br />

calancun’atru. Ddus eus postus ca oramai est cosa <strong>de</strong> sa vida nosta<br />

<strong>de</strong> dònnia di’ e ca oramai sempri prus campidanesus connoscint is<br />

fueddus sadrus propostus (sciacuadora e marciapei), ddus aprètziant<br />

e ddus impèrant e totu. Po cussu ddus eus bòfius provai e fai conosci<br />

in Bid<strong>de</strong>sartu puru.


Po acabai, castiai sa lista <strong>de</strong> is incrutzaduras (postas <strong>de</strong> filera arfabètiga)<br />

chi eus imperau po incrarai s’arratza gramatigali <strong>de</strong> is fueddus.<br />

INCRUTZADURA<br />

~<br />

×<br />

agg<br />

avv<br />

bdst<br />

conf<br />

f.<br />

inv<br />

invoc<br />

m<br />

m/f<br />

meccan<br />

neol<br />

plur<br />

pr<br />

prep<br />

sal<br />

tecn<br />

v<br />

volg<br />

FUEDDU CUMPRIU<br />

parola ripetuta<br />

parola non individuata durante l’indagine<br />

aggettivo<br />

avverbio<br />

Campidanese di Villasalto<br />

congiunzione<br />

sostantivo femminile<br />

invariabile per numero (uguale al singolare e plurale)<br />

invocazione<br />

sostantivo maschile<br />

invariabile per genere (uguale al maschile e femminile)<br />

meccanico<br />

neologismo<br />

plurale<br />

pronome<br />

preposizione<br />

saluto<br />

tecnologico<br />

verbo<br />

volgare<br />

Totu custus inditus funt po arrennesci a imperai su fueddàriu <strong>de</strong> sa<br />

manera prus profetosa chi fait. Su logu est pagu, dònnia fueddu est<br />

una sienda e iat a minesci una chistioni longa meda. Su sistema chi<br />

eus imperau est imparis lestru e, po su logu chi teneus, bastantementi<br />

cumpriu. Chi ancoras agatais cosa chi no cumpren<strong>de</strong>is, fait a<br />

domandai a s’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lingua Sadra <strong>de</strong> su Comunu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu,<br />

chi ddoi est Simona Axana.<br />

Custu fueddàriu dd’agatais fintzas in su situ www.bid<strong>de</strong>sartubilingua.<br />

it, chi ingunis, gràtzias a su cumendu circa fait fintzas a ddu imperai<br />

<strong>de</strong> su sadru a s’italianu. Bàstat a ddi fai circai su fueddus sadru chi<br />

no scieis e, in su logu chi si ddu agàtat, eis a ligi su fueddu italianu<br />

chi ddi currispundit.


<strong>Fueddàriu</strong>


A<br />

abbaiare v baulai, tzaulai, bdst intzaulai<br />

abbandonare v abandonai, bdst lassai<br />

abbassare v calai, bdst abasciai<br />

abbastanza avv bastanti, bastantementi, ×<br />

abbattere v abati, fuliai a terra, bdst sciusciai<br />

abbondante agg abundosu, abundantziosu, bdst abundanti<br />

abbondanza f abundàntzia, abundori m, ×<br />

abbottonare v abutonai<br />

abbreviazione f acurtzadura, incurtzadura, bdst incrutzadura<br />

abbronzare v amoriscai, bdst annieddigai<br />

abile agg àbili<br />

abituare v acostumai, pigai s’ampitu, pigai s’avesu, bdst costumai<br />

abituato agg acostumau, imbitzau, bdst ingustau<br />

abitudine f avesu m, imbitzu m, bdst costumu m<br />

acca<strong>de</strong>re v aca<strong>de</strong>ssi, sutzedi, bdst capitai<br />

accarezzare v carinniai, imbimbrinai, bdst frandigai<br />

accen<strong>de</strong>re v allui<br />

accendino m alluidori, ×<br />

accesso m intrada f<br />

accettare v arriciri<br />

acciaio m atzàrgiu, bdst atzraxu<br />

acciecare v intzurpai, bdst intzrupai<br />

accoglienza f arricida, ×<br />

accogliere v arriciri, bdst aculli<br />

accordo m acòrdiu<br />

accorgersi v s’acatai<br />

aceto m axedu<br />

acido agg argu, aspu, àssidu, bdst axedu, agru, spuntu<br />

acido m. àssidu, ×<br />

acqua f àcua<br />

acquavite f filu <strong>de</strong> ferru, bdst àcua adrenti<br />

acquazzone m passada f <strong>de</strong> àcua, temporada f, bdst scutulada f <strong>de</strong><br />

àcua<br />

acquisto m còmpora f, ×<br />

acuto agg acutzu, bdst (fig.) abistu<br />

addirittura avv puru puru, po fintzas, bdst ad<strong>de</strong>retura<br />

addolorare v afrigiri, scorai, ×<br />

addomesticato agg amasedau, bdst domau, masedu


addormentare v durmiri, bdst dromiri<br />

a<strong>de</strong>sso avv imoi<br />

adoperare v portai, umperai, bdst imperai<br />

adulto m agg mannu<br />

aereo m abioni, bdst aparèchiu<br />

aeroporto m àiri-portu<br />

affare m afàriu<br />

affilato agg acutzu, bdst acutzau<br />

affitto m arrendu, bdst pesoni f<br />

affrettare v impressiri, bdst cuitai<br />

aggiungere v aciungi<br />

aggiustare v arrangiai<br />

agile agg lestu, agilosu, bdst lestru<br />

agio m axu, ×<br />

agitare v movi, scutulai, bdst sciumpulai<br />

aglio m allu<br />

ago m agu m. f.<br />

agosto m austu<br />

agricoltore m messaju<br />

agricoltura f laurera, laurantza, messarìtzia, messaria, ×<br />

aia f argiola<br />

aiutare v agiudai<br />

aiuto m agiudu, bdst (invoc) agitòriu<br />

ala plur ali f ala, plur alas<br />

alba f obrescidòrgiu m, bdst spanigadroxu m, obrescidroxu m,<br />

albergo m posada, ×<br />

albero m àrburi f, bdst mata f, ~ di nave bigu, ×<br />

alcol m inv àrcoli ,àrcolu , bdst spìritu<br />

alga f àliga<br />

alito m àlidu, sùlidu<br />

allacciare v acapiai<br />

allargare v alladiai, bdst sbambiai, allargai<br />

allegro agg allirgu, cuntentu, prexau, bdst alligru<br />

allenamento m allenamentu<br />

allenare v allenai<br />

allenatore m allenadori<br />

allestire v apariciai, bdst aprontai<br />

alloggio m aposentamentu, ospidàgiu, ×<br />

allontanare v stesiai, bdst andai allàrigu (rifl)<br />

allora avv intzandus, intzaras, bdst tandu<br />

allungare v allonghiai, bdst stendiai<br />

altalena f santzainedda, ×<br />

altezza f artària, bdst a(r)tesa<br />

alto agg artu, bdst a(r)tu


altrettanto avv su matessi, bdst su pròpiu<br />

altrimenti avv asinunca, <strong>de</strong> sinunca, bdst <strong>de</strong> chi no’<br />

altro agg àturu, bdst atru<br />

altrove avv in atru logu<br />

altura f cùcuru m<br />

alzare v artziai, bdst a(r)tziai<br />

alzarsi v si ndi pesai<br />

amare v (di cose) nci tenni; (di persone) stimai<br />

amaro agg marigosu<br />

ambiente m logu<br />

ambulanza f ambulàntzia, ×<br />

amicizia f amigàntzia, amistàntzia, amistadi, ×<br />

amico m. plur amici m amigu plur amigus<br />

ammalarsi v s’amaladiai<br />

ammazzare v morri, bdst bociri<br />

ammuffito agg allanau, annarbau, atufau, bdst annabrau<br />

amore m stima f<br />

ampio agg ladu, bdst mannu<br />

anche avv puru<br />

ancòra avv tambeni, ancoras, bdst torra<br />

àncora f lancioni, ×<br />

andare v andai<br />

anello m aneddu<br />

angelo m àngelu bdst àngiulu<br />

angolo m (geom.) àngulu; (cantuccio) cantoni, arrenconi, ungroni,<br />

bdst contoni<br />

angoscia f matana, bdst pensamentu<br />

anima f ànima<br />

animale m animali, pegus bdst bèstia f<br />

animatore m animadori<br />

annegare v allupai<br />

anno m annu<br />

annodare v annuai<br />

annoiare v annischitzai, amolentai, bdst arròsciri<br />

annoiarsi v s’annischitzai, s’amolentai, dda/ddu arrosci<br />

annunciare v fai sciri<br />

annuncio m annùntziu, bdst annùnciu<br />

antenna f antenna<br />

anticipo m acoitu, bdst antìcipu<br />

antico agg antigu<br />

anziano agg bèciu<br />

aperto agg obertu, abertu, abretu, bdst obretu<br />

apparecchiare v ponni mesa<br />

apparenza f bisura, bdst su chi parit m


appartamento m apartamentu<br />

appartenere v essi <strong>de</strong><br />

appello m tzerriada, bdst apellu<br />

appena avv apenas, cumenti, bdst imoi imoi<br />

appen<strong>de</strong>re v apicai<br />

appiccicare v apicigai<br />

applaudire v bati is manus<br />

appoggiare v arrimai; arrumbai, bdst (appoggiare contro) acotzai<br />

apposta avv a posta<br />

apprendista m/f scienti, discenti, imparanti, ×<br />

appuntamento m apuntamentu<br />

appunto avv pròpiu<br />

appunto m apuntu<br />

aprile m abrili<br />

aprire v aberri bdst oberri<br />

apriscatole m inv oberribòtulus, bdst oberibotus<br />

arancione agg colori <strong>de</strong> aràngiu<br />

arare v arai<br />

aratro m arau, bdst aràdulu<br />

arcobaleno m circhiolla, circu <strong>de</strong> Noeu, arcu <strong>de</strong> celu, bdst seti<br />

fròngias o cincu fròngias<br />

ar<strong>de</strong>sia f bitzarra, perda <strong>de</strong> bitzarra, ×<br />

ardito agg atriviu, alidantzosu<br />

argilla f terramàini, bdst terra<br />

arginare v firmai, bdst frimai<br />

aria f àiri m, bdst ària<br />

arma plur armi f arma plur armas<br />

armadio m armàriu, moarra f / ~ a muro, alasena f<br />

armare v armai<br />

arnese m aina f<br />

arrabbiarsi v s’inchietai, si pigai feli, s’arrennegai, bdst si pigai<br />

ferenu<br />

arrampicarsi v s’apiculai, bdst s’apicai<br />

arrivare v lompi, bdst arribai<br />

arrossire v, si fai sa faci in colori, bdst s’arrubiai<br />

arrosto m agg arrustiu, bdst arrustu<br />

arrugginire v arruinai<br />

arte f arti<br />

artigiano m artesanu, artisanu, ×<br />

artiglio m farrunca f, unghita f, bdst unga f<br />

ascensore m artziadori<br />

ascia f seguri<br />

asciugamano m tiallora f, sciutamanu, bdst pannu po is manus<br />

asciugare v asciutai, bdst sciutai, (con un panno) strexi<br />

0


ascoltare v ascurtai, bdst ascu(r)tai<br />

asino m burricu, molenti, bdst mulenti<br />

aspettare v abetai<br />

aspetto m bisura f, bdst (se di una persona) cara<br />

aspro agg aspu, argu, bdst agru<br />

assaggiare v tastai<br />

asse f tàula<br />

assegno m assinnu, sceca, ×<br />

assente agg ausenti, bdst chi no nc’est<br />

assicurazione f assiguradura, bdst assicuratzioni<br />

assolutamente avv <strong>de</strong> su totu, ×<br />

asta f dita<br />

attaccare v atacai, bdst apicigai<br />

attento agg atentu<br />

attenzione f atentzioni, fare ~ aturai atentu, bdst donai atentzioni<br />

atterrare v aterrai<br />

attimo m scuta f, arratu, bdst momentu<br />

atto (scritto) m strumentu, bdst àutu<br />

attorno avv a ingìriu, bdst a giru a giru<br />

attraversare v truessai, tressai, traessai, bdst atruessai<br />

attraverso prep <strong>de</strong> traessu, <strong>de</strong> tressu, bdst <strong>de</strong> truessu<br />

attrezzo m aina f<br />

augurare v aurai, fai is norabonas, bdst auguriai<br />

augurio m norabonas f pl, ×<br />

aumentare m amanniai, bdst acresci<br />

autobus m postali, bdst curriera f<br />

automobile f vetura, màchina<br />

autunno m otòngiu, bdst atòngiu<br />

avaro agg susuncu, asuriu, tanalla, bdst tìrchiu<br />

avere v tenni<br />

avvenimento m acontèssiu, acadèssiu, ×<br />

avvicinare v acostai<br />

avvisare v amonestai, bdst avisai<br />

avviso m amonestu, (opinione) parri, parrimentu, ×<br />

azienda f sienda<br />

azzurro agg asulu


B<br />

babbo m babai<br />

baciare v basai<br />

bacio m basu, bdst bàsidu<br />

baffo m mustatzu<br />

bagnare v sfundi, infundi, bdst sciundi<br />

bagno m còmudu, fare il ~ al mare fai su bàngiu, ×<br />

balbuziente agg achichiadori<br />

balcone m corridòriu<br />

baleno m lampu<br />

balia f dida, bdst allatera<br />

ballare v, ballai, bdst baddai<br />

bambino m pipiu<br />

bambola f pipia <strong>de</strong> tzàpulu<br />

banca f banca, monti m<br />

bancarella f parada<br />

banco m bangu<br />

bandiera f ban<strong>de</strong>ra<br />

bandito m bandiu<br />

bar m inv tzilleri, piola f, bdst barri<br />

bara f baullu m<br />

barba f braba<br />

barca f scafa<br />

barriera f traessa, bdst truessa<br />

basso agg bàsciu<br />

bastare v abastai, bdst bastai<br />

bastone m bastoni, bdst matzucu, bdst bàculu<br />

becco m bicu, bdst pitzu<br />

beffa f strocidura<br />

belare v belai<br />

bellezza f bellesa<br />

bello agg bellu<br />

benchè cong mancai, cun totu chi<br />

bene avv beni<br />

bene m beni<br />

benedire v beneixi, bdst benedixi<br />

benessere m benistàntzia, bdst stai beni<br />

benzina f benzina<br />

bere v bufai<br />

berretto m capeddu, bdst berrita<br />

bestemmiare v frastimai<br />

bestia f bèstia


estiame m bestiàmini<br />

bevanda f cosa <strong>de</strong> bufai<br />

biancheria f arroba<br />

bianco agg arbu, bdst biancu<br />

bibita f bìbida<br />

bicchiere m tassa f<br />

biglietto m billetu<br />

binario m frega f, bdst binàriu<br />

binocolo m binòculu<br />

biondo agg brundu, bdst (per gli animali) mu(r)tineddu, melieddu<br />

birra f birra<br />

biscotto m pistocu, bdst galleta f<br />

bisogno m abisòngiu<br />

bloccare v arresci<br />

bocca f buca<br />

boccia f bòcia, partita a bocce bociada<br />

boccone m buconi<br />

bolla f bulla, bdst bulluca, ~ di sapone luna <strong>de</strong> saboni, bdst bulla<br />

<strong>de</strong> saboni<br />

bollente agg bud<strong>de</strong>ndi, buddiu<br />

bollire v buddiri<br />

bomba spetzoni m, bdst bomba f<br />

bombola f bòmbola, bdst bòmbula<br />

bontà f inv bonidadi, bonesa, bontadi, bdst bundadi<br />

bordo m oru<br />

borsa f bussa, bdst ‘ussa<br />

bosco m pa<strong>de</strong>nti<br />

botte f carrada<br />

bottiglia f ampudda<br />

bottone m butoni<br />

bracciale m bratzali, ×<br />

braccio pl femm braccia m bratzu<br />

branco m tallu<br />

bran<strong>de</strong>llo m chirriolu, corriolu, ×<br />

bravo agg bravu, bonu<br />

bretella f tiranti m<br />

breve agg curtzu, bdst crutzu<br />

brevemente avv a sa curtza, ×<br />

briciola f pimpirina, bdst pitziala<br />

brillare v luxi<br />

brivido m striori, bdst (spavento) asrustu<br />

brocca f màriga<br />

bruciare v abruxai<br />

brutto agg lègiu


ucare v stampai<br />

buccia f scroxu m, scròciu m, bdst croxu m<br />

buco m stampu<br />

bugia f fàula, bdst fràula<br />

bugiardo agg faulànciu, faulòngiu, bdst frassu<br />

buio agg scuriosu; bdst scuriu m<br />

buio m scuriu<br />

buongiorno avv bona di’<br />

buono agg bonu<br />

burro m butiru, butirru, ×<br />

bussola f bùssula<br />

busta f bussa, bdst busta<br />

buttare v fuliai


C<br />

cabina f gabina<br />

caccia f cassa<br />

cacciatore m cassadori<br />

ca<strong>de</strong>re v arrui<br />

caduta f arrutroxa, bdst arrotroxa<br />

caffè m inv cafei, bdst cafeu<br />

cagare v cagai<br />

calare v calai, bdst abasciai<br />

calcio m (pedata) sticada <strong>de</strong> pei, bdst puntada <strong>de</strong> pei, (sport) fuba<br />

calcolare v carculai<br />

caldarrosta f castàngia arrustia<br />

caldo agg callenti<br />

caldo m basca f (naturale), callenti (artificiale)<br />

calma assèliu m, bdst paxi f, bdst (per il tempo) brandu m<br />

calmarsi v s’asseliai, bdst s’asseriai<br />

calmo m brandu<br />

calo m calada f<br />

calunnia f tragallu m, bdst fràula<br />

calvo agg scucau<br />

calza f mìgia<br />

calzare v cartzai, bdst cratzai<br />

calzino m peuncu, bdst mìgia<br />

calzolaio m sabateri<br />

cambiale f cambiali<br />

cambiamento m mudamentu, mudàntzia f, bdst cambiamentu m<br />

cambiare v mudai, bdst cambiai<br />

camera f aposentu m, ×<br />

cameriere m camareri, bdst camerieri<br />

camicia f camisa<br />

camino m giminera, bdst tziminera f<br />

camion m inv càmiu pl càmius<br />

camminare v caminai<br />

campagna f sartu m, bdst sa(r)tu m<br />

campana f campana<br />

campanile m campanili<br />

campare v campai, bdst tirai a innantis<br />

campione m (sport) campioni; (merci) amosta f<br />

campo m campu<br />

canale m canali<br />

cancellare v burrai, bogai, bdst scancellai<br />

cancro m càntziru, mali mandiori, bdst cànchiru


can<strong>de</strong>la f can<strong>de</strong>la, bdst cereu m, bdst stiàriga,<br />

canile m canili<br />

canino m <strong>de</strong>nti <strong>de</strong> s’ogu f<br />

canna da pesca f canna <strong>de</strong> piscai, bdst canna po piscai<br />

cannone m cannoni<br />

cannuccia f cannita, ×<br />

canovaccio m canàciu, ×<br />

cantante m/f cantadori /f -ra<br />

cantare v cantai<br />

cantico m càntidu<br />

cantiere m cantieri<br />

cantina f cantina, bdst magasinu<br />

canto m càntidu, bdst cantu<br />

canzonare v stroci, bdst struciri<br />

canzone f cantzoni<br />

capace agg bonu<br />

capanna f barraca, bdst barracu<br />

capello m pilu<br />

capire v cumprendi<br />

capitare v sutzedi, aca<strong>de</strong>ssi, acuntessi, bdst sucedi<br />

capo m (testa) conca; (dirigente) cabu, bdst meri<br />

capodanno m sa primu di’ <strong>de</strong> s’annu, annu nou, sa di’ <strong>de</strong> s’annu nou<br />

cappella f capedda, ×<br />

cappello m capeddu<br />

cappotto m arredingotu, bdst giacheta, bdst capotu<br />

cappuccio m cuguddu, cugudda f, bdst cambùsciu<br />

capriccio m schinitzu, bdst cuaddu<br />

caraffa f carafina<br />

caramella f boboi m<br />

carattere m naturali<br />

carbone m craboni<br />

carestia f scassesa, bdst carestia<br />

carica f càrriga<br />

caricare v carrigai<br />

carino agg bellixeddu, gratziosu<br />

carnagione f carrìtzia, bdst entina<br />

carne f (umana) carri; (animale) petza<br />

carnevale m carrasegai, cranovali, bdst carnovali<br />

caro agg caru<br />

carriola f carrùciu m<br />

carta f paperi m<br />

cartella f cartedda<br />

cartello m cartellu<br />

cartolina f cartuledda, cartoledda, ×


cartone m cartoni<br />

casa f domu<br />

casalinga f meri <strong>de</strong> domu<br />

cascare v arrui<br />

cascata f spèndula, ×<br />

casco m cascu, bdst (<strong>de</strong>l minatore) armetu<br />

caso m sorti, acasu, bdst so(r)ti<br />

caspita escl balla<br />

cassa f càscia<br />

cassapanca f càscia<br />

cassetto m calàsciu, bdst cadàsciu<br />

cassiere m casceri, bdst cassieri<br />

castano agg murenitu, colori <strong>de</strong> castàngia<br />

castello m casteddu<br />

castigo m castigu<br />

catalogo m catàlogu<br />

catastrofe f sciacu m<br />

catena f ca<strong>de</strong>na<br />

catrame m catràmini, bdst catramu<br />

cattiveria f malesa, maliori m, ×<br />

cattivo agg malu<br />

causa f arrexoni; (giudiz.) càusa, certu m<br />

cauzione f abonu m, fiantza, bdst cautzioni<br />

cava f mina, bdst gava<br />

cavaliere m cuad<strong>de</strong>ri<br />

cavarsela (da qualcosa) v si scabulli<br />

cavatappi m inv tirabussoni<br />

caviglia f burtzu m <strong>de</strong> su pei, ossu arrabiosu<br />

cavo m tuvu, tuvudu<br />

cazzo m volg minca f, catzu<br />

celibe agg bagadiu<br />

cemento m cimentu, bdst ciumentu<br />

cena f cena<br />

cenare v cenai<br />

cenere f cinixu m<br />

cenone m noti <strong>de</strong> cena f<br />

centesimo m (monetario) arriali; (ordinale, frazione) <strong>de</strong> centu unu<br />

cento centu<br />

centrale agg <strong>de</strong> centru, <strong>de</strong> mesu, bdst centrali<br />

centro m mesu, centru<br />

ceppo m mutzioni, bdst matzioni<br />

cera f cera<br />

ceramica f ceràmiga, bdst ceràmica<br />

cercare v circai, buscai, bdst ci(r)cai


cerchio m circu, bdst c(i)ricu<br />

cereale m lori inv<br />

cerimonia f tzirimònia<br />

certamente avv <strong>de</strong> siguru, bdst siguramenti<br />

cervello m cerbeddu, bdst c(i)robeddu<br />

cervo m c(i)rebu<br />

cespuglio m (selvatico) tupa f, (domestico) mola f<br />

cesto m cadinu, cofinu, scarteddu, bdst sca(r)teddu<br />

che pr rel chi; cong chi<br />

chi pron inter chini, pron ind chini<br />

chiacchierare v ciaciarrai<br />

chiamare v tzerriai<br />

chiarire v acrarai, fai craru<br />

chiaro agg craru; ~ di luna lugori<br />

chiave f crai<br />

chicco m nau<br />

chiesa f crèsia<br />

chilo m chillu<br />

chimica f chìmiga<br />

chinarsi v s’incruai, s’incrubai, bdst s’indulli<br />

chiocciola f sitzigorru m, bdst cicigorru<br />

chiodo m pùncia f<br />

chirurgo m silurgianu, solingianu, ×<br />

chitarra f ghitarra<br />

chiu<strong>de</strong>re v tancai, bdst serrai<br />

chiunque pron chinisisiat, chinichisiat<br />

chiuso agg tancau, bdst serrau<br />

ci pr e avv nci<br />

ciao sal ciau<br />

cibo m papai, bdst cosa (d)e papai<br />

cicatrice f marcu m, bdst semu m, bdst mrecu m<br />

ciclista m/f cicrista, bdst ciclista m/f, bdst curridori<br />

cieco agg tzurpu, bdst tzrupu<br />

cielo m celu<br />

cifra f tanti m, cifra<br />

ciglio m, pl femm -a cillu pl masch cillus<br />

cigolare v tzichirriai, schiulai, bdst tzirrichiai<br />

cima f pitzu m, cùcuru m<br />

cimitero m campusantu<br />

cinema m inv tzìnema, bdst cìnema<br />

cintura f cintu m, singeddu m, (anat) chintzu m, bdst cingeddu m<br />

cioccolato m ciuculati<br />

cioè cong est a nai<br />

ciottolo m coròngiu, caròngiu, ×


circa avv prus o mancu<br />

circo m circu<br />

città f inv tzitadi, bdst citadi<br />

clan<strong>de</strong>stino agg cuau, imbertu, cran<strong>de</strong>stinu, bdst clan<strong>de</strong>stinu<br />

classe f crassi<br />

cliente m borrochianu, ×<br />

clima m crima, bdst tempus<br />

clinica f spidali m<br />

coda f coa<br />

codice m còixi, coxi, ×<br />

cogliere v pigai, bdst arregolli<br />

cognome m sangunau<br />

colazione f smurtzu, murtzu, bdst mrutzu<br />

colla f acuagota, podda, ×<br />

collaborare v pigai parti, bdst agiudai<br />

collana f cannaca, bdst (collana d’argento) giunghillu<br />

colle m cùcuru, mòguru, mògumu, bruncu<br />

collega m/f cumpàngiu m<br />

collera f feli m, arrennegu m<br />

collezione f arregorta, bdst arrego(r)ta<br />

collo m tzugu<br />

colonia f colònia<br />

colonna f culunna<br />

colorare v colorai, bdst tingi<br />

colore m colori<br />

colpa f curpa, nexi, bdst crupa<br />

colpevole agg fartau, bdst crupau<br />

colpire v curpiri (senso fig.); atripai (senso pr.), bdst colpiri<br />

colpo m corpu<br />

coltello m corteddu, bdst gorteddu; ~ a serramanico arresoja f<br />

coltivare v (la terra) manigiai, bdst arai, (la passione) si speddiai po<br />

colto agg scìpiu, imparau, bdst studiau<br />

comandare v cumandai<br />

combattere v cumbati<br />

combattimento m batalla f<br />

come cong e avv cumenti, interr ita<br />

cominciare v inghitzai, incarrerai, bdst cumentzai<br />

commercio m cumèrtziu, comprabèndida f, bdst cumèrciu<br />

commestibile agg papaditzu, bdst chi fait a papai<br />

commuoversi v si cumovi<br />

comodino m mesixedda <strong>de</strong> noti f, cumo<strong>de</strong>ddu, ×<br />

comodo agg comodosu, bdst còmudu<br />

compaesano m <strong>de</strong> bidda<br />

compagno m cumpàngiu


compare m gopai<br />

compatire v cumpa<strong>de</strong>ssi<br />

compatriota m/f cumpatriotu m<br />

competere v fai a triva, bdst cumpeti<br />

compito m tarea f, faina f, bdst incàrrigu<br />

compleanno m is annus pl<br />

completare v cumpriri, bdst acabai<br />

completo agg cumpriu, bdst cumpretu<br />

complicato agg trumbullau, bdst traballosu<br />

complice agg acocubinau<br />

complimento m aprètziu, apocu, bdst cumprimentu<br />

comportarsi v si portai, bdst si cumportai<br />

comprare v comporai, pigai, bdst comprai<br />

compromettere f cumpromiti<br />

comune m cumunu, bdst comunu<br />

comunicare v cumunigai<br />

comunque avv e cong comuncas<br />

con prep cun<br />

conce<strong>de</strong>re v cuntzedi, bdst permiti<br />

concerto m cuntzertu, bdst cuncertu<br />

conchiglia f còciula<br />

concime m ladàmini, bdst cuncimu<br />

concorso m cuncursu<br />

condannare v cun<strong>de</strong>nnai<br />

condimento m cundimentu<br />

condizione f cunditzioni<br />

condurre v cundusi<br />

confessare v cunfessai<br />

congelatore m ghiacera f, gracera f, bdst cungeladori<br />

congestione f cungestioni, ~ polmonare puntori<br />

congresso m cungressu<br />

coniuge m maridu o mulleri, pobiddu o pobidda<br />

conoscenza f connoscèntzia<br />

conoscere v connosci<br />

consegnare (qualcosa) v intregai<br />

conseguenza f cunsighèntzia, bdst cunseguèntza<br />

consentire v nai ca eja, nai ca giai, bdst permiti<br />

conservare v stugiai, bdst allogai; (continuare ad avere) aporegai,<br />

mantenni, bdst apo<strong>de</strong>gai<br />

consigliare v cunsillai<br />

consiglio m cunsillu<br />

consolare v acunortai, bdst cunsolai<br />

consolazione f cunsolu m, acunortu m, bdst cunsolatzioni<br />

consultare v cunsurtai, ×<br />

0


consumare v spatiri, bdst spaciai<br />

contadino m messaju<br />

contatto m cuntatu<br />

contemporaneo agg avedali, ×<br />

continente m terramanna f<br />

continuare v andai a innantis, bdst sighiri<br />

conto m contu<br />

contorno m ingiriadura f, oru; (cucina) acumpàngiu<br />

contrario agg contras, bdst contràriu<br />

contratto m cuntratu, strumentu<br />

contro prep contras<br />

controllo m cuntrollu<br />

contusione f amaciugadura, abungiadura, bdst pistadura<br />

contuso agg amaciugau, bdst abungiau, bdst pistau<br />

convenire v cumbenni<br />

conversazione f arrexonada<br />

convincere v cumbinci, bdst cunvinci<br />

coperchio m cobercu, crubecu, bdst crobecu<br />

coperta f manta, burra, fanuga<br />

coperto agg tupau, cubertu, crubetu, bdst crobetu<br />

coppia f croba, bdst pariga, bdst loba<br />

coppola f bonetu m<br />

coprire v tupai<br />

coprirsi v s’imbussai<br />

coraggioso agg alientosu, atreviu, atriviu, bdst coragiosu<br />

corda f soga, funi<br />

cordiale agg amistantziosu, corali, bdst gentili<br />

cornice f grunissa, guarnissa, bdst tellaju m<br />

corno m corru<br />

coro m cuncòrdiu, bdst coru<br />

corona f corona<br />

corpo m coprus, bdst corpus<br />

corpulento agg trodolassu, ×<br />

correggere v currigi<br />

corrente f currenti<br />

correre v curri<br />

corretto agg giustu, currègiu<br />

corridoio m passaditzu, ×<br />

corridore m curridori<br />

corrispon<strong>de</strong>re v currispundi<br />

corrompere v corrumpi, bdst currompi<br />

corsa f cursa<br />

corteggiare v fastigiai<br />

corteo m acumpangiamentu, manifestada f


cortese agg amistantziosu, donosu, garbosu<br />

cortile m pratza f<br />

corto agg curtzu, bdst crutzu<br />

cosa f cosa; pron interr ita<br />

coscia f còscia<br />

così avv aici, di aici<br />

cosicché cong aici chi<br />

cosmo m scampu, ×<br />

costa f costera<br />

costola f costa<br />

costringere v custringi<br />

costruire v fraigai, bdst fai<br />

costume m avesu, impunna f, bdst costumu<br />

cotone m cotoni<br />

cotto agg cotu<br />

cozza f cotza<br />

crampo m cànchiru, càncaru, bdst grampu<br />

cranio m corròcia f, carròcia f, bdst conca<br />

cravatta f corbata, crobata<br />

creare v creai, fai<br />

cre<strong>de</strong>re v crei<br />

credito m fidu<br />

crepitare v stochidai, tzacarrai, bdst tzacai<br />

crescere v cresci<br />

crescita f crèscida<br />

crisi f inv crisi<br />

criticare v ataciai, nai cosa, strunciai, bdst criticai<br />

croce f gruxi, bdst cruxi<br />

crocevia m inv ingruxada f<br />

crosta f (su una ferita) crosta; (<strong>de</strong>l pane) croxu m, pilloncu m<br />

cru<strong>de</strong>le agg crueli, disapiadau, bdst mallu<br />

cru<strong>de</strong>ltà f inv cruelidadi, disapiedadi, ×<br />

crudo agg cruu<br />

crusca f pòddini m<br />

cucchiaio m cullera f<br />

cucina f coxina<br />

cucinare v coxinai<br />

cucire v cusiri, bdst cosiri<br />

cuffia f cicia, bdst barrita<br />

cugino/a fradili m, sorresta f<br />

culla f bartzolu m, bdst bratzolu m<br />

culo m culu<br />

culto m curtu<br />

cultura f curtura


cuneo m cotza f<br />

cuocere v coi<br />

cuoco m coxineri, bdst coidori, bdst cuocu<br />

cuoio m coirami, còrgiu, bdst peddi<br />

cuore m coru<br />

curare v coidai, bdst curai<br />

curioso agg curiosu, crosidadosu, bdst fichetu<br />

curvo agg incruau, girau, bdst incrubau<br />

cuscino m cabidali, cussinu, coscinu, bdst cuscinu<br />

custo<strong>de</strong> m castiadori, bdst guàdria f<br />

custodire v ca<strong>de</strong>lai, chistiri, bdst castiai


D<br />

da prep <strong>de</strong><br />

dado m dadu<br />

damigiana damisana, bdst dimizana<br />

danza f ballu m<br />

dappertutto avv aundisisiat, apetotu, in dònnia logu<br />

dare v donai<br />

data f dii, di’<br />

davanti prep a innantis, bdst ananti<br />

<strong>de</strong>bito m dèpidu<br />

<strong>de</strong>bole agg dèbili, fracu, bdst dèbuli, bdst gracilleddu<br />

<strong>de</strong>cente agg <strong>de</strong>xu, bdst chi <strong>de</strong>xit<br />

<strong>de</strong>ci<strong>de</strong>re v <strong>de</strong>tzidi, bdst <strong>de</strong>cidi<br />

<strong>de</strong>collare v artziai a bòlidu, bdst a(r)tziai a bòlidu<br />

<strong>de</strong>corare v afrorigiai, bdst <strong>de</strong>corai<br />

<strong>de</strong>dicare v intregai, ponni in nòmini, bdst <strong>de</strong>dicai<br />

<strong>de</strong>dicarsi v si ponni<br />

<strong>de</strong>gno agg dinnu, bdst dignu<br />

<strong>de</strong>linquente m/f <strong>de</strong>lincuenti<br />

<strong>de</strong>litto m crìmini<br />

<strong>de</strong>lizia f <strong>de</strong>lìtzia<br />

<strong>de</strong>lizioso agg <strong>de</strong>litziosu<br />

<strong>de</strong>lu<strong>de</strong>re v <strong>de</strong>ludi<br />

<strong>de</strong>lusione f <strong>de</strong>lidura, bdst <strong>de</strong>lusioni<br />

<strong>de</strong>naro m dinai<br />

<strong>de</strong>nso agg (liquidi) callau, (solidi) prenu, intipiu, tipiu, ×<br />

<strong>de</strong>nte m <strong>de</strong>nti f<br />

<strong>de</strong>ntro avv a intru<br />

<strong>de</strong>nunciare v <strong>de</strong>nuntziai, bdst <strong>de</strong>nunciai<br />

<strong>de</strong>porre v arrimai<br />

<strong>de</strong>serto m logu arètigu, èrrema f, bdst <strong>de</strong>sertu<br />

<strong>de</strong>si<strong>de</strong>rio m disìgiu<br />

<strong>de</strong>stra f <strong>de</strong>reta, ×<br />

<strong>de</strong>ttaglio m particulari<br />

di prep <strong>de</strong><br />

diavolo m tiàulu, coixedda, bdst dimòniu<br />

dibattito m dibatu, bdst dibàtitu<br />

dicembre m mesi <strong>de</strong> paschixedda, bdst mesi <strong>de</strong> idas<br />

dichiarare v <strong>de</strong>crarai<br />

dieta f dieta<br />

dietro prep e avv agoa, a segus, avatu, a palas<br />

difen<strong>de</strong>re v <strong>de</strong>fensai, bdst difendi


difetto m farta f, bdst <strong>de</strong>fetu<br />

differente agg diferenti, bdst difarenti<br />

differenza f diferèntzia<br />

difficile agg fadiosu, traballosu, bdst difìcili<br />

diffidare (da) v arreselai, ×<br />

diffon<strong>de</strong>re v spainai, bdst spaniai<br />

digerire v concoi, bdst digidiri<br />

digiuno m giaùngiu, a ~ a sa giauna, bdst digiunu<br />

dimagrire v slangiri, marriri, bdst stasiri<br />

dimenticare v orvidai, bdst scaresci<br />

dimostrare v proai, espressai, amostai, ×<br />

dio m <strong>de</strong>us<br />

dipingere v pintai, bdst intingi, bdst piturai, bdst (il muro)<br />

imbrachinai<br />

dire v narri, narai, bdst nai<br />

direttore m dirigidori, bdst diretori<br />

dirigere v dirigi<br />

diritto m <strong>de</strong>retu<br />

disastro m sciacu, bdst sciàsciu, bdst disastru<br />

discesa f calada, abasciada, bdst punta a bàsciu<br />

disco m discu<br />

disegnare v disinnai, bdst disegnai<br />

disegno m disinnu, bdst disegnu<br />

disfare v sculai<br />

disgrazia f disdìcia, bdst disgratzia<br />

disgraziato agg disdiciau, bdst disgratziau<br />

disgusto m spreu<br />

disoccupato agg disimpreau, bdst disocupau<br />

disoccupazione f disimpreu m, ×<br />

disordinato m treulau<br />

disordine m atrupèlliu, bdst trèulu<br />

disparte (in ~) a banda, bdst a una pa(r)ti<br />

dispiacere m disprexeri<br />

dispiacere v dispraxi<br />

disprezzare v spreai, ×<br />

disprezzo m spreu, ×<br />

disputa f abètiu m<br />

dissolvere v sciolli, bdst scallai<br />

distratto agg sbeliau, bdst sbentiau<br />

distruggere v <strong>de</strong>strui, bdst sciusciai, bdst distrugi<br />

distruzione f <strong>de</strong>struidura, bdst sciusciadura<br />

disturbare v strobai<br />

dito m didu, (pl. femm) dita, pl. didus<br />

diventare v, benni, furriai, bessiri, bdst diventai


diverso agg diferenti, bdst difarenti<br />

divertente agg spassiosu<br />

divertire v spassiai<br />

divi<strong>de</strong>re v spartziri, spratziri, bdst pratziri<br />

diviso agg spartiu, spratziu, bdst pratziu<br />

divorzio m scojamentu, bdst divòrtziu<br />

doccia f arrusciada, ×<br />

documento m dogumentu, f, bdst documentu<br />

doganiere m duaneri, bdst doganieri<br />

dolce agg durci, bdst druci<br />

dolmen m perda fita f<br />

dolore m (fisico) dolori, (morale) dolu<br />

domanda f pregunta, bdst domanda<br />

domandare v preguntai, domandai, bdst pregontai<br />

domani avv crasi<br />

domenica f domìnigu m<br />

domicilio m domu f<br />

donna f fèmina<br />

donnaiolo agg feminàrgiu, bdst feminàgiu<br />

dormire v dormiri, bdst dromiri<br />

dorso m pitzus, bdst ~ <strong>de</strong>lla mano s’imbressi <strong>de</strong> sa manu<br />

dose f dosi, bdst tanti m<br />

dotto agg scìpiu, sàbiu, bdst studiau<br />

dottore m dotori<br />

dove avv aundi, bdst innui<br />

dovere m dèpiu, dèpidu<br />

dovere v <strong>de</strong>pi<br />

dozzina f doxena, unus/as doxi, bdst dosina<br />

dritto agg <strong>de</strong>retu, bdst paris<br />

drizzare v artziai, bdst a(r)tziai, bdst pesai<br />

droga f droga<br />

dubitare v dudai, bdst dubitai<br />

duna f monti <strong>de</strong> arena m<br />

dunque avv duncas<br />

durante prep in s’interis<br />

durare v aporegai, bdst stentai<br />

duro agg tostau


E<br />

e cong e<br />

eccentrico agg (fig) stravanau<br />

eccetera avv e aici nendi, bdst e atra cosa<br />

ecco avv ne’, mi’, la’<br />

eco f/sg e m/pl torraboxi m, arretumbu m, ×<br />

economia f economia<br />

edificio m fàbrigu, bdst edifìciu<br />

effetto m efetu<br />

elastico agg làstigu, bdst ollàsticu<br />

elastico m làstigu, bdst ollàsticu<br />

elegante agg alleputzau, bdst beni bistiu, bdst allichidiu<br />

eleggere v eligi<br />

elemosina f limùsina, bdst limòsina<br />

elettricista m eletricistu<br />

elettricità f inv eletricidadi, bdst currenti<br />

elezione f eligidura, bdst eletzioni<br />

elicottero m elicòteru<br />

epoca f època, bdst tempus m<br />

equilibrio m echilìbriu<br />

erba f erba, bdst ebra<br />

eredità f inv eredadi, bdst eredidadi<br />

eremita m eremitanu, bdst eremita<br />

errore m faddina f, bdst sbàlliu<br />

esame m esàmini, bdst esami<br />

esatto agg giustu<br />

escremento m cascasina f, ×<br />

esempio m essempru, bdst esèmpiu<br />

esercito m esèrcitu<br />

esitare v dudai, arredutai, bdst stentai<br />

essere v essi<br />

est m est, orienti, levanti, bdst obrescidroxu<br />

estate f istadi m<br />

esterno agg <strong>de</strong> foras<br />

estintore m studadori<br />

estro m gèniu<br />

età f inv edadi<br />

etichetta f eticheta<br />

euro m francu nou, bdst èuru<br />

evi<strong>de</strong>nte agg craru


F<br />

fabbrica f fraigadòrgiu, fàbriga, bdst fàbrica<br />

faccenda f faina, bdst chistioni<br />

faccia f cara, bdst faci<br />

facile agg fàtzili, bdst fàcili<br />

facilitare v fatzilidai, bdst agiudai<br />

facoltativo agg a praximentu<br />

falegname m fusteri, bdst maistu <strong>de</strong> linna<br />

fallire v faddiri, sballiai, bdst falliri<br />

falò m inv fogaroni<br />

falso agg farsu, bdst frassu<br />

fama f nomenada, nomena, bdst fama<br />

fame f fàmini m<br />

famiglia f familla, famìllia<br />

famoso agg famau, nomenau, bdst famosu<br />

fango m ludu<br />

fantasia f pantasia, ×<br />

fantasma m pantuma, duenda f, bdst boboti<br />

fare v fai<br />

farfalla f (diurna) mariposa; bdst (notturna) studa-can<strong>de</strong>la<br />

farina f farra<br />

farmacia f potecaria<br />

farmacista m/f potecàriu<br />

faro m lantioni, bdst faru, bdst làntia<br />

fascino m ecisu, ×<br />

fastidio m apicigu, bdst segamentu<br />

fatica f cansàntziu m, fadiori m, strachèntzia, bdst fatiga<br />

faticare v fadiai, bdst fatigai<br />

fatto m fatu<br />

fattura f faidura, ×<br />

favola f contu m<br />

favore m prexeri<br />

fax m inv fachis (neol.)<br />

fazzoletto m mucadori, bdst (da naso) mancadori, bdst (da testa)<br />

muncadori<br />

febbraio m friaxu<br />

febbre f callentura<br />

fe<strong>de</strong> f fidi; (<strong>de</strong>gli sposi) aneddu m<br />

fe<strong>de</strong>le agg fieli, bdst fe<strong>de</strong>li<br />

fegato m figau<br />

felice agg prexau<br />

felicità f prexu m


femmina f fèmina<br />

femminile agg femininu, bdst feminili<br />

feriale agg <strong>de</strong> faina, bdst <strong>de</strong> traballu<br />

ferire v ferri<br />

ferita f ferta, bdst semu m<br />

fermata f firmada, bdst arrestu m<br />

fermo agg firmu<br />

ferro m ferru; ~ da stiro ~ <strong>de</strong> prenciai<br />

ferrovia f bia <strong>de</strong> ferru<br />

fertile agg saliosu, grassu, bdst fèrtili<br />

fesso agg tontu, scimpru<br />

fessura f sperradura, bdst spacadura<br />

festa f festa<br />

festeggiare v afestai, festai, bdst festegiai<br />

festivo agg <strong>de</strong> festa<br />

fetta f fita<br />

fiamma f pampa, bdst fràmbula<br />

fiammifero m allùmiu<br />

fianco m costau<br />

ficcanaso m fichetu<br />

fidanzato m sposu<br />

fiducia f cunfiantza, bdst fidùcia<br />

fienile m pallaxu, domu <strong>de</strong> palla f<br />

fieno m fenu<br />

fiera f fiera<br />

figlio m fillu<br />

fila f fila, filera<br />

filare v filai<br />

film m inv firmi, bdst filmi<br />

filmare v firmai (neol), bdst filmai (neol)<br />

filo m filu<br />

filtrare v ciuliri, bdst colai<br />

filtro m ciuliru, bdst coladori<br />

fine agg fini<br />

fine f acabu m<br />

finestra f fentana<br />

fingere v fingi<br />

finire v acabai, bdst spaciai<br />

finito agg (spacciato) spitiu; bdst acabau<br />

fino prep fintzas, bdst fìncias<br />

finora avv fintzas a imoi, po imoi, bdst fìncias a imoi<br />

finta f finta<br />

fiocco m frocu<br />

fioraio m froreri, ×


fiore m frori<br />

firma f firma, frima<br />

firmare v firmai, frimai<br />

fischiare v sulitai, zumiai, frusiai, bdst srubiai<br />

fisco m dàtziu<br />

fisionomia f bisura, faci<br />

fissare v mirai a fissu, bdst fissai<br />

fitto agg cracu<br />

fiume m frùmini, bdst arriu<br />

fiutare v fragai<br />

flauto m sulitu<br />

flusso m calada f, currenti f; (di persone, veicoli) tràfigu, bdst<br />

tràficu<br />

focaccia f fogatza, costedda, ×<br />

focolare m foxili, bdst forredda f<br />

foglia f folla<br />

foglio m follu, bdst fògliu<br />

folla f craca, tropèliu m, bdst genti<br />

follia f machìmini m, bdst machiori m<br />

fon<strong>de</strong>re v fundi, bdst scallai<br />

fondo m fundu<br />

fontana f funtana<br />

forare v stampai<br />

forbici f pl ferrus m pl, (da tosa) ~ <strong>de</strong> tundi, bdst scerrus<br />

forchetta f furchita, bdst fruchita<br />

foresta f pa<strong>de</strong>nti m<br />

forfora f scatu m, bdst scata<br />

forma f forma<br />

formaggio m casu<br />

formare v formai<br />

fornaio m paneteri<br />

fornello m forratzu, bdst forreddu<br />

fornire v fruniri, bdst forniri<br />

forno m forru<br />

forse avv fortzis, bdst forsis<br />

forte agg forti, bdst fo(r)ti<br />

fortuna f sorti, orba, dìcia, bdst cofa<br />

fortunato agg assortau, diciosu, bdst scofau<br />

forza f fortza<br />

fossa f fossu m<br />

fossato m forada f, bdst fossau<br />

fosso m fossu<br />

fotografare v pigai sa fotografia, arretratai, pigai s’arretratu, bdst<br />

fotografai<br />

0


fotografia f arretratu m, bdst fotografia<br />

fra prep intru <strong>de</strong>, bdst in mesu <strong>de</strong><br />

fragile agg lecu, stocatzinu, bdst <strong>de</strong>licau<br />

franchezza f franchesa<br />

francobollo m francubullu<br />

frase f fràsia, bdst fràsi<br />

fratello m fradi<br />

freccia f fèrcia, bdst frècia<br />

freddo agg fridu<br />

freddo m frius<br />

freddoloso agg friorosu, titirigosu, bdst fridarosu<br />

fregare v sfrigongiai, bdst frigai<br />

fregarsene v si ndi afuti, si ndi strufuddai, bdst si ndi frigai<br />

freno m frenu<br />

frequentare v abitai<br />

frequentazione f abitu m<br />

fresco agg friscu<br />

fretta f pressi<br />

friggere v friri<br />

frigorifero m niera f, bdst frigorìferu<br />

frittella f tzìpula<br />

fronte f fronti m<br />

fronte m fronti<br />

frontiera f làcana, ×<br />

frugare v forrogonai, bdst forrogai<br />

frumento m trigu<br />

frusta f fuetu m, bdst zirònia<br />

frutta f sing inv frutu m<br />

frutto m frutu<br />

fucile m fusili, bdst scupeta<br />

fuggire v fuiri<br />

fulmine m lampu<br />

fumare (tabacco) v pipai, bdst fumai<br />

fumatore m pipadori, bdst fumadori<br />

fumeggiare v fumiai<br />

fumo m fumu<br />

funerale m interru<br />

fungo m cordolinu, codrolinu, bdst cadrolinu<br />

funzionare v funtzionai<br />

fuoco m fogu<br />

fuorché prep foras chi, bogau<br />

fuori avv a foras, bdst in foras<br />

furbo agg furbu, bdst scidu<br />

furto m fura f<br />

futuro m e agg benidori, beni<strong>de</strong>ru, ×


G<br />

gabbia f càbia, ×<br />

galleggiare v abarrai a pillu<br />

galleria f galleria<br />

galoppo m galopu, barrancada, bdst trinchetu<br />

gamba f camba<br />

gambo m cambu, bdst atzalli<br />

gara f proa, triva, bdst atriva<br />

garage m inv garaxu, bdst garaxi<br />

garanzia f afiantza, ×<br />

gas m inv gassu, bdst gasi<br />

gatto m gatu, (micio) pisitu, bdst macìciu<br />

gelare v gelai, cilixiai<br />

gelato m e agg gelau<br />

gelo m cilixia f, gelu<br />

gelosia f imbìdia, bdst gelosia<br />

geloso agg gelosu, fengiosu<br />

gemello m fradi mugheddu, fradi allobau, bdst nàsciu a loba, bdst<br />

gemellu<br />

gemere v tzunchiai<br />

gemito m tzùnchiu<br />

gendarme m guàdria f<br />

genere m gèneri, spètzia, bdst arratza<br />

genero m gèneru, gènuru, ×<br />

generoso agg donosu, bdst generosu<br />

genitore m babu o mama f<br />

gennaio m gennàrgiu, bdst gennaxu<br />

gente f genti<br />

gentile agg donosu, coidadosu, bdst gentili<br />

geografia f giografia<br />

gergo m suspu<br />

germoglio m pilloni, tzèurra f , bdst intzèurra<br />

gesticolare v fai gestus<br />

gestire v condusi, bdst gestiri<br />

gesto m gestu<br />

gettare v ghetai<br />

ghetta v cratza, bdst gheta<br />

ghiaccio m àstragu, gràciu, bdst ghiàciu<br />

ghiandola f gràndula<br />

già avv giai<br />

giacca f giponi m, bdst giancheta f<br />

giallo agg grogu


giara f ziru m<br />

giardino m frageri, bdst giardinu<br />

gingillo m gioghitu<br />

ginocchio m genugu, bdst ginugu<br />

giocare v giogai<br />

giocatore m giogadori<br />

giocattolo m gioghitu, bdst giogu<br />

gioco m giogu<br />

gioia f prexu m<br />

gioiello m prenda f, bdst giojellu<br />

giornale m giorronali, bdst giornali<br />

giornalista m/f giorronalistu, bdst giornalistu<br />

giornata f giorronada, bdst dii<br />

giorno m di’<br />

giovane agg giòvunu<br />

giovedì m giòbia f<br />

gioventù f inv gioventudi<br />

girare v furriai, bdst girai<br />

giro m giru; andare in ~ andai a giru, pren<strong>de</strong>re in ~ stroci<br />

girovagare v bagamundai<br />

gita f bessida, ×<br />

giù avv in giossu, bdst a bàsciu<br />

giudicare v giuixai, bdst giudicai<br />

giugno m mesi <strong>de</strong> làmpadas<br />

giurare v giurai<br />

giustizia f giustu m, giustesa, giustidadi, bdst giustìtzia<br />

giusto agg giustu<br />

gloria f gròria<br />

goccia f stìddiu m<br />

goffo agg stramu<br />

gola f gùturu, bdst ‘ùturu<br />

golfo m grofu, ×<br />

goloso agg allurpiu, papagoni, bdst guturrosu, bdst satzagoni<br />

gomito m guidu<br />

gomma f guma, bdst goma<br />

gonfiare v unfrai<br />

gonna f farda, gunnedda, bdst gonnedda<br />

governo m cuberru, bdst guvernu<br />

grado m gradu<br />

grammo m gramu<br />

grana f pibinca, bdst segamentu <strong>de</strong> conca m<br />

gran<strong>de</strong> agg mannu, (riferito all’importanza di qlc.) grandu<br />

grandine f làndiri, bdst gràndili<br />

granito m graniu, bdst granitu


grano m trigu, bdst granu, (in fonetica sintattica) ‘ranu<br />

granturco m cixilianu, bdst cixirianu<br />

grasso m e agg grassu<br />

graticola f cardiga, bdst cadriga<br />

grattare v scrafi<br />

gratuito agg a donu, <strong>de</strong> badas<br />

grave agg grai, bdst gravi<br />

gravida agg f (animale) pròscima, pròssima, bdst prìngia<br />

gravidanza f impringiau m, ×<br />

grazia f gràtzia<br />

grazie interiez a mertzedis, bdst gràtzias<br />

gregge m cedda f, medda f, bdst tallu<br />

gridare v tzerriai, bdst aboxinai<br />

grigio agg murru, bdst grìgiu<br />

griglia f arrècia, arretza, ×<br />

grondaia f stiddiadòrgiu, bdst stiddiadroxu<br />

grosso agg grussu<br />

grotta f gruta<br />

groviglio m trebimentu<br />

gruppo m truma f, bdst grupu<br />

guadagnare v godangiai, bdst guadangiai<br />

guadagno m godàngiu, bdst guadàngiu<br />

guancia f trempa<br />

guanciale m cabidali, coscinu, bdst cuscinu<br />

guanto m guantu<br />

guardare v mirai, bdst castiai<br />

guardia f guàdria, bdst guàrdia<br />

guarire v sanai<br />

guastare v malograi, bdst guastai<br />

guastarsi v si atufai, si marcitai, bdst si pu<strong>de</strong>sci<br />

guasto agg malograu, bdst guastu<br />

guasto m dannu, bdst guastu<br />

guerra f gherra, bdst guerra<br />

guida f ghia, bdst guida<br />

guidare v ghiai, cundusi, pigai, bdst guidai


i<strong>de</strong>a f i<strong>de</strong>a, bdst bi<strong>de</strong>a<br />

i<strong>de</strong>ntico agg totunu, oguali oguali, bdst pròpiu<br />

idoneo agg bonu, bdst àbili<br />

iella f disdìcia, malasorti, bdst malaso(r)ti<br />

ieri ariserus, bdst oiseru<br />

illuminare v illuxiai, bdst allumiai<br />

imbarcare v imbarcai<br />

imbecille agg balossu, scimpru<br />

imbianchino m imbarchinadori, pitori, bdst imbrachinadori<br />

imbranato agg stramu<br />

imbrogliare v imbovai, bdst frigai<br />

immagine f màgini, bdst imàgini<br />

immediatamente avv illuegus, luegus, bdst imoi imoi<br />

immensità f stremau m<br />

immenso agg estremau, ×<br />

immergere v acabussai, bdst inciuvai<br />

immon<strong>de</strong>zzaio m muntronaxu<br />

imparare v imparai<br />

impareggiabile agg primorosu, primatziosu<br />

impari agg inv disaguali<br />

impastare v cumossai, bdst sciuexi<br />

impazzire v si trastocai, bdst s’amachiai<br />

impegno m impinnu, smeru, bdst impegnu<br />

impianto m imprantu, bdst impiantu<br />

impiegato m impreau, bdst impiegau<br />

impiego m impreu, ×<br />

importante agg <strong>de</strong> importu, bdst importanti<br />

impossibile agg chi no fait<br />

imposta (<strong>de</strong>lla finestra) f porteddu m, bdst scurinu m<br />

imposta (fiscale) f imposta, bdst afoghìgiu m<br />

impru<strong>de</strong>nte agg atriviu, sconcau, bdst arriscau<br />

incapace agg bonu a nudda, che a bubu, ciaputzu, bdst fatu e<br />

lassau<br />

incaricato agg incarrigau<br />

incendio m fogu<br />

incertezza f duda, bdst (<strong>de</strong>l cielo) trulu m<br />

inchiostro m tinta f<br />

inciampare v imburchinai, bdst imbruchinai<br />

incinta (donna) agg f prìngia, bdst pròvida<br />

incollare v apoddai, bdst apicigai<br />

incontro m atòbiu<br />

I


incoraggiare v incorai, incoragiri, ×<br />

incredibile agg chi no fait a crei<br />

incrocio m ingruxada f, ×<br />

incubo m bisu lègiu, bdst bisu malu<br />

indagare v scrucullai, spriculai, bdst scruculitai<br />

in<strong>de</strong>bolire v acalamai, infrachessi, bdst pedri is forzas<br />

in<strong>de</strong>nnità f inv smèndua, smenda, ×<br />

indice m ìndixi, ×<br />

indietreggiare v s’arretirai, bdst torrai agoa<br />

indietro avv agoa<br />

indipen<strong>de</strong>nza f indipendèntzia<br />

indirizzo m bivimentu, bdst indiritzu<br />

indovinare v intzertai, bdst intze(r)tai<br />

industria f indùstria<br />

infanzia f pipiesa<br />

infatti cong infatis, difatis, ×<br />

infermiere m infermeri, bdst infermieri<br />

infermo agg malàdiu<br />

inferno m inferru<br />

infilare v intrai, bdst stichiri<br />

influenza f infruèntzia, (malattia) afroèntzia, arremadiu m, bdst<br />

infruèntza<br />

informare v fai sciri<br />

ingannare v imbovai, collunai, bdst frigai<br />

ingegnere m inginneri, bdst ingegneri<br />

ingente agg mannu meda<br />

inghiottire v ingurti, tragai, bdst ingruti<br />

ingiuria f afrenta, ofèndida, ×<br />

ingorgo m arribimentu, ×<br />

ingrassare v ingrassai<br />

inizio m cumentzu, inghitzu, incarreru<br />

innamorato agg indiosau, amorau, colau, bdst innamorau<br />

innervosire v fai benni su nerbiosu, bdst fai benni su nervosu<br />

innocente agg notzenti, ×<br />

inoltre avv in prus<br />

inondare v undai, inundai, bdst inondai<br />

inquinamento m imbrutamentu, ×<br />

inquinare v imbrutai, ×<br />

insegnamento m imparu<br />

insensibile v coritostu<br />

insetto m baballoti, baboi, arresiu, tzerpiu, bdst tzrepiu<br />

insieme avv prep impari<br />

insipido agg sciàpidu, sciaboriau, bdst bambu<br />

insistere v sighiri, fortzai


insulto m afrenta f, agràviu, ofèndida f, ×<br />

intelligente agg abistu, bdst intelligenti<br />

intelligibile agg fatzili a cumprendi, làdinu, bdst craru<br />

inten<strong>de</strong>re v cumprendi<br />

interessante agg <strong>de</strong> interessu<br />

internazionale agg intrenatzionali, bdst internatzionali<br />

interno agg <strong>de</strong> aintru<br />

intero agg intreu<br />

interrogare v interrogai<br />

intesa f m intèndida, bdst acòrdiu<br />

intestino m stintinas pl f<br />

intonaco m arrebussu, intonicu<br />

intorno prep a ingìriu <strong>de</strong>, bdst a giru a giru<br />

inutile agg <strong>de</strong> badas<br />

invecchiare v imbeciai<br />

invece cong intamus, intamis, ×<br />

inventare v imbentai, bdst inventai<br />

inverno m ierru<br />

invidia f fèngia, imbìdia<br />

invidioso agg fengiosu, bdst fengosu<br />

inzolfare v tzurfurai, bdst tzrufurai<br />

inzuccherare v intzucurai, bdst indruciai<br />

ipocrita m/f fingidori<br />

ipoteca f finca, bdst ipoteca<br />

ipotesi f ipòtesi<br />

ironia f spìritu m<br />

irregolare agg a foras <strong>de</strong> arrègula<br />

isola f ìsula<br />

isterico agg arrabiosu<br />

istruzione f imparu m, stùdiu m


L<br />

là avv innia, bdst ingunis<br />

labbro (pl femm –a)m làbiu, bdst murru<br />

laboratorio m laboradroxu, oficina, ×<br />

laccio m (<strong>de</strong>lle scarpe) cordonera f, (di cuoio) latzu, bdst acàpiu,<br />

bdst curria f<br />

lacerare v lainai, bdst scorriai<br />

lacrima f làmbriga, bdst làgrima<br />

ladro m furoni, bdst furuncu<br />

laggiù avv innia in bàscius, inguni in bàscius, bdst ingud<strong>de</strong>i a bàsciu<br />

lago m lagu<br />

lama f frama, bdst lama<br />

lamentarsi v si chesciai<br />

lampada f làntia<br />

lampo m lampu<br />

lana f lana<br />

lanciare v ghetai, bdst scudi<br />

lardo m lardu, bdst ladru<br />

larghezza f ladària, bdst larghesa<br />

laringe m nuxis f pl <strong>de</strong> su gùturu, bdst cannarotza<br />

lasciare v lassai<br />

lassù avv innia in pitzus, inguni in pitzus, bdst ingud<strong>de</strong>i in pitzus<br />

lato m ladu, bdst oru<br />

latte m lati<br />

lavandino m acua<strong>de</strong>ra, bdst banniera<br />

lavare v samunai, bdst sciacuai<br />

lavatrice f sciacuadora, ×<br />

lavorare v traballai<br />

lavoratore m traballadori<br />

lavoro m traballu<br />

leale agg sintzillu, fieli, ×<br />

leccare v lingi<br />

legame m liòngiu, ×<br />

legare v liai, bdst acapiai, bdst alliongiai<br />

legge f lei<br />

leggenda f narada, bdst contu m<br />

leggere v ligi<br />

leggero agg ligeru, bdst lèbiu<br />

legna f linna<br />

legno m linna f<br />

lentamente avv abellu<br />

lente f lenti


lento agg lentu, bàmbiu<br />

lenzuolo pl femm -a lentzoru<br />

letame m ladàmini<br />

letizia f allirghia, cuntentesa, prexu m<br />

lettera f, lìtera bdst litra<br />

letteratura f literadura<br />

letto m càtiri, bdst letu<br />

lettore m ligidori<br />

levigato agg lisu, allisau, bdst allisciau<br />

lezione f letzioni<br />

lì avv innia, ingunis, bdst ingui<br />

libeccio m bentu <strong>de</strong> mari, bdst crabonaxa f<br />

liberare v alliberai, bdst scapai<br />

liberarsi (da qualcosa) v si scabulli<br />

libero agg lìberu, ×<br />

libertà f inv libertadi<br />

libraio m libreri<br />

libreria f libureria, bdst libreria<br />

libro m lìburu, bdst libru<br />

licenza f licèntzia, bdst permissu m<br />

lieto agg allirgu, prexau<br />

limite m làcana f, bdst trèmini<br />

linea f arraja, bdst lìnia<br />

lingua f lìngua<br />

lino m linu<br />

liquido agg e m lìchidu, bdst lìcuidu<br />

liquirizia f arregalìtzia<br />

liscio agg lisu, bdst lìsciu<br />

liscivia f lissia, ×<br />

lista f lista<br />

litigare v brigai, certai, pretai, bdst ce(r)tai<br />

litigio m briga f, certu, pretu, bdst ce(r)tu<br />

litro m litru<br />

livello m arrasu, pillu, bdst livellu<br />

locale agg <strong>de</strong> logu<br />

logorare v infinigai, stravacai, bdst spaciai<br />

lontano agg e avv atesu, aillargu<br />

lottare v cumbati, gherrai, peleai, bdst stumpai<br />

lotto (parte di area fabbricabile) m lotu<br />

luce f luxi<br />

lucidare v allustrai, alluxentai, bdst lustrai<br />

lucido agg luxenti, ~ per scarpe allustru, allùstriu, bdst lustru<br />

luglio m mesi <strong>de</strong> trèulas, mesi <strong>de</strong> su Cramu, bdst mesi <strong>de</strong> argiolas<br />

lume m luxi f, bdst làntia f


luna f luna<br />

lunedì m lunis<br />

lunghezza f longària, bdst longhesa<br />

lungo agg longu<br />

lungomare m oru <strong>de</strong> mari, bdst oru oru <strong>de</strong> mari<br />

luogo m logu<br />

lusingare v losingai, imbrimbinai, ×<br />

lusso m lussori, bdst lussu<br />

lutto m currutu, dolu, intintu, bdst lutu<br />

0


M<br />

macchia f (mediterranea) tupìngiu m, bdst (segno di sporco) mància<br />

macchina f (congegno) màchina; bdst (automobile) vetura, bdst<br />

màchina<br />

macchinazione f trassa, treta, trampa, ×<br />

macellaio m pangàrgiu, bdst pangaxu, bdst cranatzeri<br />

madre f mama<br />

madrina f nonna, bdst padrina<br />

maestro m maistu<br />

maggio m maju<br />

maggiore agg majori, bdst prus mannu<br />

maggiorenne agg mannu <strong>de</strong> edadi, intrau in edadi<br />

maglia f màllia, bdst franella<br />

magnifico agg stravanau, bdst meda bellu<br />

magro agg làngiu, marriu, bdst stasiu<br />

mai avv mai<br />

mal di testa m dolori <strong>de</strong> conca<br />

malaria f intemporra, bdst malària<br />

malato agg malàdiu<br />

malattiaf maladia<br />

male avv e m mali, mi fa ~ la schiena mi increscit sa schina, bdst<br />

mi ‘olit sa schina<br />

maleducato agg scundiu, bdst scurregiu<br />

malgrado prep mancai, cun totu chi<br />

mamma f mamai, bdst mama<br />

mammella f tita<br />

mancanza f farta, bdst mancàntzia<br />

mancare v amancai, bdst mancai<br />

mancia f strina<br />

manciata f manada, bdst farrancada<br />

mandare v mandai; ~ via spesai, bogai<br />

mangiare v mandiai, bdst papai<br />

manica f màniga<br />

maniera f manera<br />

manifestare v espressai<br />

manifestazione f espressada, manifestada, ×<br />

maniglia f manuntza, bdst crica<br />

mano f manu<br />

marca f sinnu m<br />

marciapie<strong>de</strong> m marciapei<br />

marcio v martzu, pudèsciu, bdst pudriau, bdst mratzu<br />

mare m mari


margine m oru<br />

marinaio m marineri, bdst marinaju<br />

marmo m màrmuri, bdst marmu<br />

martedì m martis<br />

martello m marteddu, bdst ma(r)teddu<br />

marzo m martzu, bdst mratzu<br />

mascella f massidda, bdst barra<br />

maschera f facili m, caratza, bdst carota<br />

maschio agg e m mascu<br />

masticare v matzulai, bdst matziai<br />

mastice m màstigu, ×<br />

materasso m matalafu, bdst mantalafu<br />

matita f lapis m<br />

matrimonio m bodas f pl, bdst coja f<br />

mattina f mengianu m<br />

mattinata f mengianu m<br />

mattiniero agg chitzanu<br />

matto agg macu<br />

mattone m matoni<br />

maturo agg (di frutto) cotu, (di persona) fatu<br />

mazza f matzoca, bdst massa<br />

mazzo m (di carte) baràgia f, (di fiori) arramalletu, bdst matzu<br />

medaglia f patena, ×<br />

medicina f mexina, bdst mixina<br />

medico m mèigu, megu, bdst dotori<br />

medio agg mesanu, ×<br />

mediocre agg <strong>de</strong> pagu balori, bdst <strong>de</strong> pagu contu<br />

meglio avv mellus<br />

memoria f memòria, arregordu m, arregoru m, bdst arregodu<br />

menhir m perda fita f<br />

meno avv mancu, bdst prus pagu<br />

mensile agg mesili<br />

mento m barba f, bdst braba f<br />

mentre cong in s’interis, ×<br />

meraviglia f spantu m<br />

mercante m/f merca<strong>de</strong>ri, bdst bendidori<br />

mercato m mercau, a buon ~ baratu<br />

merce f mercantzia, bdst arroba<br />

mercoledì m mèrcuris<br />

merenda f pichetu m, smurtzu m, bdst murtzu m<br />

merletto m arranda f<br />

mese m mesi<br />

messa f missa<br />

messaggio m missada f (neol.) , ×


mestiere m arti f, traballu<br />

metallo m metallu<br />

metro m metru<br />

mettere v ponni<br />

mezzanotte f mesunoti, mesunotis, bdst mesanoti<br />

mezzo agg mesu<br />

mezzo m mèdiu, bdst aina f<br />

mezzogiorno m mesudii, mesudi’, bdst mesadì<br />

mezzora f mesora<br />

miagolare v maulai, bdst meulai<br />

miele m meli<br />

mietitura f messa<br />

migliore agg mellus<br />

mignolo m didu piticu, didixeddu, bdst pistirrincu<br />

minaccia f ameletzu m, ×<br />

minchione m mincioni, balossu, bovu, scimpru<br />

minestra f minestra<br />

miniera f minera, bdst mina<br />

minoranza f minoràntzia, minoria, ×<br />

minuto m minudu<br />

miracolo m miràgulu, bdst miràculu<br />

mischiare v amesturai<br />

miseria f mindighèntzia, bdst mindigu m<br />

missione f missioni<br />

mistero m mistèriu<br />

misurare v mesurai, bdst misurai<br />

mitigare v apasiguai, assussegai, bdst abrandai<br />

mobile m mobìlia f<br />

mo<strong>de</strong>rno agg mu<strong>de</strong>rru, mo<strong>de</strong>rnu, bdst <strong>de</strong> oi<br />

modo m manera f<br />

moglie f mulleri, bdst pobidda<br />

mollare v lassai<br />

molle agg moddi<br />

mollica f prupa, bdst matza<br />

molto avv tropu, bdst meda<br />

momento m mamentu, arratu, bdst momentu<br />

mondo m mundu<br />

montagna f monti m<br />

monumento m monumentu<br />

morbido agg moddi<br />

mor<strong>de</strong>re v mussiai, bdst mossiai<br />

morire v morri<br />

mormorare v murmutai, bdst ciaciarrai<br />

mormorio m murmutu, ×


morte f morti, bdst mo(r)ti<br />

morto agg mortu, bdst mo(r)tu<br />

mostra f amosta<br />

mostrare v amostai<br />

motore m motori<br />

motorizzare v motorisai<br />

movimento m movimentu<br />

mucchio m muntoni, bdst spuntoni<br />

mulino m molinu<br />

multa f machìtzia, bannu, bdst contraventzioni<br />

municipio m comunu<br />

muovere v movi<br />

muratore m picaper<strong>de</strong>ri, bdst maistu <strong>de</strong> muru<br />

muro m muru<br />

muschio m lana f <strong>de</strong> mata, lana f <strong>de</strong> perda, bdst lana ‘e pedra<br />

muscolo m mùsculu<br />

museo m museu<br />

musica f mùsiga, bdst mùsica<br />

musicista m/f musigheri, bdst sonadori<br />

mutanda f mudanda<br />

mutevole agg mudòngiu<br />

muto agg mudu


N<br />

nano m nanu, bdst autitzu<br />

nascere v nasci<br />

nascita f nàscida, nascimentu m<br />

nascon<strong>de</strong>re v cuai<br />

nascondiglio m cuadòrgiu, bdst cuadrògiu<br />

nascosto agg cuau, di ~ a sa cua, a cua, a sa scusi, bdst a scusi<br />

naso m nasu<br />

nassa f natza, bdst nassa<br />

nastro m feta f<br />

natale m Paschixedda f<br />

natica f nàdia<br />

nativo agg nadiu<br />

natura f naturalesa<br />

naturale agg naturali<br />

naufragio m afungamentu, ×<br />

nausea f gana mala<br />

nave f nai<br />

navigare v naiai, ×<br />

navigatore m naiadori, ×<br />

nazionale agg natzionali<br />

nazione f natzioni<br />

neanche avv nimancu, bdst mancu<br />

nebbia f buera, bdst nèbida<br />

nebbioso agg abuerau, bdst annebidau<br />

necessario agg pretzisu, bdst bisongiosu<br />

necessità f inv abisòngiu m<br />

negare v <strong>de</strong>nnegai, bdst negai<br />

negligere v discuidai<br />

negozio m butega f<br />

nemico m inimigu, nimigu, bdst nemigu<br />

nero agg nieddu<br />

nervo m nerbi, bdst nèbriu<br />

nesso m liòngiu, bdst acàpiu<br />

nessuno agg nisciunu<br />

nessuno pron in<strong>de</strong>f nisciunus, bdst nemus<br />

neve f nii<br />

nevicare v sollai, bdst niai<br />

niente pron nudda<br />

nipote m/f nebodi/neta<br />

nitido agg nìdu, bdst lùcidu, bdst craru<br />

nobile agg nòbili


nodo m nuu<br />

noia f nischitzu m, arroscimentu m, bdst arroscèntzia<br />

nome m nòmini<br />

nominare v nomenai, bdst nominai<br />

nonna f jaja, nannai, bdst ajaja<br />

nonno m jaju, nonnoi, mannoi, bdst ajaju<br />

nostrano agg nostu, <strong>de</strong> logu nostu<br />

notaio m notàriu, bdst notaju<br />

notevole agg <strong>de</strong> importu<br />

notizia f noa, noba, nova, bdst sceda<br />

notte f noti f/m<br />

novembre m mesi <strong>de</strong> santu Sadurru, sant’Andria, bdst donniasantu<br />

novità f inv novidadi, noidadi, bdst cosa noa<br />

nubile agg f bagadia<br />

nuca f pistiddu m, tidìngiu m, bdst (colpo alla nuca) spistiddada f<br />

nudo agg scoitu, spollau, spollincu, bdst spullitu<br />

nulla avv nudda<br />

numero m nùmeru, bdst nùmuru<br />

nuocere v noxi, bdst nociri<br />

nuora f nura<br />

nuotare v annadai, anadai, bdst nadai<br />

nuoto m nàdidu<br />

nuovo agg nobu, bdst nou<br />

nuvola f nua, bdst nui


O<br />

occasione f ocasioni<br />

occhiale m ulleras f pl<br />

occhio m ogu<br />

occi<strong>de</strong>nte m oci<strong>de</strong>nti, scurigadroxu<br />

occorrere v arrechedi, bdst srebiri<br />

occupare v ocupai<br />

odiare v tirriai, bdst odiai<br />

odio m tìrria f, bdst òdiu<br />

odore m fragu<br />

offen<strong>de</strong>re v ofensai, agraviai, bdst ofendi<br />

offerta f oferta<br />

offrire v oferri, bdst donai<br />

oggi avv oi<br />

ogni agg inv dònnia<br />

ognuno pron donniunu<br />

olio m ollu<br />

ombelico m bìddiu, bdst ‘ìddigu<br />

ombra f umbra<br />

ombrello m paracu, peràculu, bdst paràculu<br />

ombrellone m parasoli<br />

omero m coddu<br />

onda f unda<br />

onere m pesu, càrrigu (fig.), arrespunsabilidadi f, ×<br />

onesto agg onestu<br />

onore m onori<br />

opera f òbera, obra, bdst traballu m<br />

operaio m obràrgiu, obraxu, bdst operaju<br />

operazione f oberatzioni, ×<br />

operoso agg faidori, bdst traballadori<br />

opinione f parri, parrimentu, bdst pareri<br />

opporre v oponni, bdst abetiai<br />

opportuno agg oportunu, bdst giustu<br />

ora avv imoi<br />

ora f ora<br />

orario m oràriu<br />

oratore m oradori, preigadori, bdst predicadori<br />

ordinare v (disporre le cose) acabidai, bdst arremediai, (dare<br />

ordini) cumandai<br />

ordinario agg govàciu, gavàciu, ×<br />

ordine m (disposizione di cose) acàbidu, (comando) cumandu<br />

orecchio m origa f


organo m òrgunu, bdst òrganu<br />

orgoglio agg artivu, bdst (in senso negativo) suprebu<br />

orgoglio m artivesa f, ×<br />

oriente m orienti, obrescidroxu<br />

orizzonte m fundali, fundus, ×<br />

oro m oru<br />

orologio m arrelògiu<br />

orribile agg arrorosu, orrorosu, bdst tropu lègiu<br />

orrore m arrori, bdst orrori<br />

orto m ortu, bdst o(r)tu<br />

osare v atreviri, bdst arriscai<br />

oscuro agg scuriu, bdst scuriosu<br />

ospedale m spidali<br />

ospitalità f ospidàgiu m, ×<br />

ospitare v aculli<br />

ossequio v acatu, arrecadu, acatamentu, acasàgiu, ×<br />

osservare v ca<strong>de</strong>lai, spegulai, spriculai, bdst castiai<br />

osso pl femm -a m ossu pl masch ossus<br />

ostacolo m arrocu, barrancu, ×<br />

ottenere v otenni<br />

ottimo agg bonu meda<br />

ottobre m mesi <strong>de</strong> ladàmini<br />

ovest m inv ponenti, scurigadroxu<br />

ovvio agg craru<br />

ozio m strùscia f, bdst mandronia f


P<br />

pacchetto m pachitu, ×<br />

pace f paxi<br />

pa<strong>de</strong>lla f sartànnia, bdst cassarola<br />

padre m babu<br />

padrino m nonnu, bdst padrinu<br />

padrone m meri<br />

paese m bidda f<br />

paga f pagamenta, bdst paga<br />

pagamento m pagamenta f, pagamentu<br />

pagare v pagai<br />

pagina f pàgina<br />

paglia f palla<br />

paio pl femm -a m pariga f, bdst (per gli animali) loba f<br />

pala f pàlia<br />

palato m paladari, bdst palau<br />

palazzo m palàtziu<br />

palesare m amostai, bdst scoviai<br />

palla f bòcia<br />

pallido agg grogu<br />

pallone m bòcia f<br />

pallottola f balla<br />

palo m puntali, bdst palu<br />

palpebra f prapedda, prabarista, pibirista, bdst peddi <strong>de</strong> s’ogu<br />

palu<strong>de</strong> f pauli m, bdst foxi<br />

panca f sedìlliu m, bdst sedili m<br />

pancia f brenti<br />

panciotto m gilecu, corpetu, bdst cropetu<br />

pane m pani<br />

panetteria f forru m<br />

pantalone m cratzonis pl<br />

pantofola f babùcia, bdst cratzola<br />

papà m babai<br />

papa m paba, bdst papa<br />

paradiso m paraisu, bdst paradisu<br />

paragonare v cumparai, ponni cun, acarai, bdst ponni a cunfrontu<br />

paralizzare v frimai, frimai<br />

parare v parai<br />

parecchio agg, pron e avv meda<br />

parente m/f parenti, bdst areu<br />

parere m parri, parrimentu, bdst bi<strong>de</strong>a<br />

parere v parri, ×


parete f muru m<br />

pari agg paris, avv pari<br />

parlamento m stamentu, ×<br />

parlare v fueddai, bdst chistionai<br />

parola f fueddu m<br />

parolaccia f fueddu malu m<br />

parrocchia f filigrèsia, bdst crèsia<br />

parroco m arretori, bdst predi<br />

parrucchiere m pilucheri, bdst parrucchieri / brabieri<br />

parte f parti, bdst pa(r)ti<br />

partecipare v pigai parti, bdst pigai pa(r)ti<br />

partenza f partèntzia, bdst mòvida<br />

partito m partidu<br />

partorire v scendiai, sfendiai, bdst (per animali) angiai<br />

pascolare m pasci<br />

pascolo m pascidòrgiu, paberili, bdst pastura f<br />

pasqua f Pasca Manna<br />

passaggio m passada, bdst intacu<br />

passaporto m passaportu<br />

passare v passai<br />

passatempo m discansu, bdst passatempus<br />

passeggiata f passillada<br />

passione f spèddiu m, schìssiu m, bdst passioni<br />

passo m passu<br />

pasta f pasta<br />

pasticceria f ofelleria, ×<br />

pasticcio m (cucina) pastissu, (fig.) improddu<br />

pastiglia f pìndula, bdst mixina<br />

pasto m papai<br />

pastoia f trobea<br />

pastore m pastori<br />

patire v patiri, bdst sunfriri<br />

pattumiera f bòtulu m <strong>de</strong> s’àliga, bdst botu m <strong>de</strong> s’àliga<br />

paura f timoria, bdst timori m<br />

pausa f pasu m, bdst abàsiu<br />

pavimento m pomentu, pamentu, bdst arregiola<br />

pazienza f passièntzia<br />

pazzo agg macu<br />

peccato m pecau, che ~ ta làstima, bdst ta pecau<br />

pece f pixi<br />

pecora f brebei, bdst brabei<br />

peggio avv peus<br />

peggiorare v impeorai, bdst andai peus<br />

peggiore agg peus<br />

0


pelle f peddi<br />

pena f pena, che ~ ta làstima<br />

pen<strong>de</strong>re v pendi<br />

penetrare v intrai<br />

penna f pinna<br />

pennello m pinzellu<br />

pensare v pentzai, bdst pensai<br />

pensiero m pentzamentu, bdst pensamentu<br />

pensione f pentzioni, bdst pensioni<br />

pentirsi v s’arrepentiri, bdst si ndi pentiri<br />

pentola f pingiada<br />

perbene agg amodau, garbosu, ×<br />

percepire v (riscossione) incasciai, bdst (udito) intendi<br />

per<strong>de</strong>re v perdi, bdst pedri<br />

perdita f pèrdida, ×<br />

perduto agg pèrdiu, bdst pèdriu<br />

perfetto agg perfetu<br />

perfino avv puru<br />

pericolo m perìgulu<br />

pericoloso agg perigulosu<br />

periferia f apendìtziu m<br />

permaloso agg primòsigu, maleteri, frìschidi, bdst dilisca, bdst<br />

fìschidu<br />

permesso m permissu<br />

permettere v permiti<br />

però cong perou, ma<br />

persona f persona<br />

persua<strong>de</strong>re v cumbinci<br />

pesante agg grai<br />

pesare v pesai<br />

pesca f pisca, andare a ~ andai a piscai<br />

pesca f prèssiu m<br />

pescare v piscai<br />

pescatore m piscadori<br />

pesce m pisci<br />

peso m pesu<br />

pestare v pistai<br />

petrolio m pedrollu, ×<br />

pettegolezzo m cràstulu, bdst pìssinu<br />

pettinare v petonai<br />

pettine m pètoni, bdst pètini<br />

petto m petus, bdst piturra f<br />

pezzo m arrogu<br />

piacere m prexeri


piacere v agradai, bdst praxi<br />

piacevole agg praxili, prexerosu, ×<br />

piaga f liaga<br />

piangere v prangi<br />

piano agg e m pranu, paris<br />

piano avv a pagu, a bellu<br />

pianoforte m pranuvorti, pranu-forti, ×<br />

pianta f pranta, bdst mata<br />

piantare v prantai<br />

pianterreno m pranu <strong>de</strong> bàscius<br />

pianura f pranu m, paris m<br />

piatto m pratu, (piatto fondo) pratu cupudu<br />

piattiera f parastàgiu m, ×<br />

piatto agg pratu, pranu, paris<br />

piazza f pratza<br />

picchiare v donai una surra, atripai, bdst arropai, bdst scudi<br />

piccolo agg pitiu, bdst piticu<br />

pie<strong>de</strong> m pei, a ~-i a pei, in ~i strantaxu agg<br />

piega f pinnica, bdst frùngia<br />

piegare v pinnicai, girai, bdst apetzai<br />

pieno agg prenu<br />

pietà f piedadi<br />

pietanza f pitantza, mandiari m, ×<br />

pietra f perda, bdst pedra<br />

pigiama m pigiama<br />

pigiare v cracai<br />

pigliare v leai, neai, bdst pigai<br />

pigrizia f preitza, bdst mandronia<br />

pigro agg preitzosu, pritzosu, bdst mandroni<br />

pillola f pìndula, bdst mixina<br />

pilota m pilotu, ×<br />

pinna f ala <strong>de</strong> pisci<br />

pioggerella f tzìvina, arrosina<br />

pioggia f proja, àcua <strong>de</strong> celu, bdst àcua<br />

piombo m prumu<br />

piovere v proi<br />

pipa f pipa<br />

piscina f bartza po anadai, anadadroxu, bdst piscina<br />

pittore m pintori, bdst pitori<br />

più avv prus<br />

piuma f pinna<br />

piuttosto avv prus a prestu, bdst prus chi atru<br />

pizzicare v spitzulai<br />

pizzo m arranda f


plastica f pràstiga, bdst plàstica<br />

plurale m prurali<br />

poco avv e agg pagu (in sardo anche femm.)<br />

poesia f poesia<br />

poeta m poeta<br />

poi avv a pustis, <strong>de</strong> pustis, bdst agoa<br />

poiché cong ca<br />

politica f polìtiga<br />

politicante m politigheri, ×<br />

polizia f polima, bdst politzia<br />

poliziotto m giustinu, bdst politzotu<br />

pollice m pòddixi, bdst didu mannu<br />

polmone m prumoni<br />

polso m burtzu<br />

poltiglia f amisturu<br />

poltrona f cadironi m<br />

polvere f pruini, ~ da sparo bruvura<br />

pomeriggio m meri’, meigama, tardo ~ mericeddu<br />

pompa f pompa<br />

pompiere m studa-fogu, studavogu, bdst pompieri<br />

ponente m ponenti, scurigadroxu<br />

ponte m ponti<br />

popolazione f populatzioni, pòpulu m<br />

popolo m pòpulu<br />

poppare v suciai, bdst sui<br />

porgere v aporri<br />

porre v ponni<br />

porta f enna<br />

portafoglio m cartera f, bussighitu, bussigheddu, bdst catamunera f<br />

portamonete m inv portamuneda, ×<br />

portare v batiri, betiri, portai, bdst ingolli<br />

porto m portu<br />

posacenere m inv porta-cinixu, portaxinixu, ×<br />

possibile agg chi fait<br />

posto m logu<br />

potere m po<strong>de</strong>ri<br />

potere v porri, bdst podi<br />

povero agg pòburu<br />

povertà f inv poburesa, poboresa<br />

pozzanghera f lutzina, piscina, bdst pràgia<br />

pozzo m putzu, funtana f<br />

pranzare v prandi<br />

pranzo m pràngiu<br />

pratico agg pràtigu, bdst pràticu


prato m pardu, bdst padru<br />

precauzione f precautzioni, assiguru m<br />

precipizio v sperefundu, garropu, scabiossu, bdst mràxini<br />

preciso agg precisu<br />

preferire v preferri<br />

pregare v pregai<br />

preghiera f pregadoria, bdst preghiera<br />

pregio m balori, calidadi bona f<br />

premere v cracai<br />

premio m prèmiu<br />

pren<strong>de</strong>re v pigai<br />

prenotare m prenodai, bdst prenotai<br />

preoccuparsi v si ponni in pentzamentu bdst si ponni in pensamentu<br />

preoccupazione f pentzamentu m, bdst pensamentu m<br />

preparare v apariciai, bdst aprontai<br />

presentare v aparai, bdst presentai<br />

presenza f presèntzia, bdst presentza<br />

presepio m nascimentu, ×<br />

preservativo m ghindolu, bdst cundou<br />

presi<strong>de</strong> m dirigidori <strong>de</strong> scola, bdst prèsidi<br />

pressione f pressioni, prentzu m, prentzamentu m, prentzadura<br />

prestito m prèstidu, làssidu, dare in ~ lassai; pren<strong>de</strong>re in ~ pigai<br />

presto avv (rapidamente) a sa lestra, dre pessi, bdst chitzi, bdst <strong>de</strong><br />

pressi,<br />

presumibilmente avv sincàpada<br />

presuntuoso agg presumiu, paleri, bdst barrosu<br />

presunzione f presumu m, barrosia<br />

prete m prèidi, bdst predi<br />

pretesto m scusa f<br />

prezioso agg balidosu, bdst pretziosu<br />

prezzo m prètziu<br />

prigione f prisoni m, bdst presoni m<br />

prigioniero m presoneri<br />

prima avv innantis<br />

primavera f beranu m<br />

primogenito agg primu nàsciu<br />

principiante m nobìssiu, noitzu, cumentzadori, ×<br />

privato agg privau<br />

probabilmente avv capatzi, capassu, bdst forsis<br />

problema m probrema, barrancu, arrocu, bdst problema<br />

processo m certu, dibatimentu<br />

prodotto m produtu, prodùsiu, ×<br />

produrre v produsi<br />

professione f arti, a(r)ti


professore m professori<br />

profilattico m ghindolu, bdst cundou<br />

profittare v profetai, bdst profitai<br />

profondo agg fungudu, fundudu, ×<br />

profugo m disterrau, foressiu, bdst emigrau<br />

profumo m nuscu, bdst fragu bellu<br />

progetto m prugetu, pranu, disinnu, bdst progetu<br />

programma m programa<br />

progresso m a<strong>de</strong>lantamentu, caminu, ×<br />

proiettile m balla f<br />

pronto agg prontu<br />

pronuncia f pronùntzia, pronùntziu m, bdst pronùncia<br />

propizio agg propìtziu, bdst giustu<br />

proporre v proponni<br />

proposta f proposta<br />

proprietario m meri<br />

proprio avv pròpiu<br />

prosciutto m presutu, bdst prosciutu<br />

prossimo agg bixinu, chi benit<br />

protagonista m/f protagonistu, bdst protagonista<br />

proteggere v amparai, bdst difendi, bdst arriparai<br />

protezione f amparu m, bdst arriparu m<br />

protuberanza f tzùmburu m, bdst bùngiu<br />

prova f proa, bdst prova<br />

provare v proai, bdst provai<br />

provincia f provìntzia, bdst provìncia<br />

pru<strong>de</strong>nte agg pru<strong>de</strong>nti<br />

prurito m scrafìngiu<br />

pubblicare v imprentai, ×<br />

pubblicità f inv pregonàntzia, bdst pubricidadi<br />

pubblico agg e m pùbrigu, bdst pùbricu<br />

pulire v allichidiri, bdst limpiai<br />

pulizia f limpiesa, limpiori m, ×<br />

pulpito m trona f, ×<br />

pungere v pungi<br />

punire v puniri<br />

punta f punta<br />

punto m puntu<br />

puntura f puntura, (di insetto) spìtzulu m<br />

pure cong puru<br />

puro agg sintzillu, ×<br />

purtroppo avv a dolu mannu, ×<br />

pus m sàngia f, bdst matèria f<br />

puttana f trugiota, baca, burrica, bdst bagassa, bdst ègua


puzzare f fragai<br />

puzzo m fragu lègiu


Q<br />

qua avv innoi<br />

qua<strong>de</strong>rno m cartulàriu, bdst cua<strong>de</strong>rnu<br />

quadrante m mostra f, ×<br />

quadrato m e agg cuadrau<br />

quadro m cuadru<br />

qualche agg solo sing calincunu/a<br />

qualcosa pr solo sing calincuna cosa<br />

qualcuno pr solo sing calincunu<br />

qualità f inv calidadi<br />

qualora cong chi<br />

qualsiasi agg solo sing calisisiat, calisiollat, calichisiat, ×<br />

qualunque agg solo sing calisisiat, calisiollat, calichisiat, ×<br />

quando cong candu<br />

quantità f inv cantidadi<br />

quanto agg e pron cantu<br />

quantunque cong mancai, cun totu chi<br />

quaresima f carèsima, ×<br />

quartiere m bixinau<br />

quasi avv giai, bdst casi<br />

quattrino m pilla f, bdst dinai<br />

quello agg e pron cussu<br />

querela f carella, bdst cuerella<br />

questione f chistioni<br />

questo agg e pron custu<br />

questua f circa, pedimenta, bdst ci(r)ca<br />

qui avv innoi<br />

quieto agg chetu, chietu, asseliau, bdst calmu<br />

quindi avv a pustis, agoa, <strong>de</strong> sighida, ×<br />

quindi cong po-i custu, insandus, intzandus, bdst duncas, bdst<br />

etandu<br />

quintale m cuintali<br />

quota f parti, prorata, tanda, tanti, mota, (di luogo) artura, bdst<br />

pa(r)ti<br />

quotidiano agg cotidianu, bdst <strong>de</strong> dònnia di’


R<br />

rabbia f arràbiu m<br />

rabbrividire v atitirigai, bdst tenni titi-frius<br />

raccogliere v ingolli, pinnigai, bdst arregolli<br />

raccolta f arregorta, incùngia, bdst arrego(r)ta<br />

raccolto m arregorta f, bdst arrego(r)ta<br />

raccomandare v arrecumandai<br />

raccontare v contai<br />

racconto m contu<br />

raddrizzare v ad<strong>de</strong>retzai, bdst a<strong>de</strong>retzai<br />

radiatore m arradiadori<br />

radicare v arrexinai<br />

radice f arrèxini<br />

radio f inv arràdiu m<br />

rado agg scrassu, bdst scarsu<br />

radunare v acorrai, bdst pinnigai<br />

raffica f fùria<br />

raffigurare v afigurai, ×<br />

raffreddare v sfridai, bdst scidrai<br />

raffreddore m arresfriori, bdst arresfriu<br />

ragazzo m piciocu<br />

raggio m arraju, ×<br />

raggiungere v sodigai, lompi<br />

raggruppare v atrumai, ameddai, bdst acorrai, bdst pinnigai<br />

ragionare v arrexonai<br />

ragione f arrexoni<br />

ragioneria f arrexoneria<br />

ragliare v corruxinai, bdst currinai<br />

ragnatela f napa<br />

rallegrare v allirgai, cumpraxi, bdst alligrai<br />

rame m arràmini<br />

rammendare v sartziri, arrangiai, bdst aconciai<br />

ramo m arrampu, nai f, bdst cambu<br />

rana f arrana<br />

rapido agg lestu, bdst lestru<br />

rapire v scicutai, bdst furai<br />

rapporto m arrelatu, arrelata f, ×<br />

raramente avv calancuna borta, giai mai, bdst calincuna ‘o(r)ta<br />

raro agg arraru<br />

rasare v (ridurre a superficie piana) fai arrasu, tundi<br />

raso agg arrasu, ~ terra terra terra<br />

rasoio m arresoja f


assicurare v assigurai<br />

rauco agg arregau, bdst serregau<br />

razza f arratza<br />

razzista agg arratzistu, ×<br />

razzo m (fuoco d’artificio) guetu<br />

re m inv urrei, bdst rei<br />

reato m crìmini<br />

reazione f arrespusta, bdst arreatzioni<br />

recarsi v andai<br />

recente agg nou; di ~ <strong>de</strong> pagora<br />

recinto m corti f, co(r)ti f<br />

recitare v nai<br />

reddito m goràngiu, bdst afoghìgiu<br />

reduce m torrau<br />

regalare v arregalai<br />

regalo m donu, bdst arregalu<br />

reggere v aporegai, bdst aguantai<br />

reggipetto m petìlliu, piturrera f, bdst arregipetu<br />

regina f arreina<br />

regione f arregioni<br />

registrare v arregistrai<br />

registro m arregistru<br />

regnare v arrennai, arreinai, bdst regnai<br />

regno m urrennu, bdst ragnu<br />

regola f arrègula<br />

regolare agg arregulari, bdst regulari<br />

regolare v arregulai<br />

religione f arreligioni<br />

religioso agg arreligiosu<br />

remare v arremai, ×<br />

remo m arremu, ×<br />

ren<strong>de</strong>re v torrai<br />

rendita f arrenda, bdst rèndida<br />

rene m/sg f/pl arrigu<br />

reperire v agatai<br />

repubblica f arrepùbriga, bdst arrepùbrica<br />

resa f arrenda, ×<br />

resi<strong>de</strong>nza f arresidèntzia, ×<br />

resistere v aporegai, bdst arresisti<br />

respingere v arrefudai, bdst arrespingi<br />

respirare v alidai, sulidai, ×<br />

responsabile agg arrespunsàbili<br />

restare v aturai, bdst abarrai<br />

resto m arrestu


estringere v stringi<br />

rete f arretza, bdst reti<br />

reumatismo m arreumatismu<br />

rialzo m artziamentu, (<strong>de</strong>i prezzi) incaramentu, ×<br />

riapertura f obertura, bdst torrai a oberri<br />

riassunto m arresùmini<br />

ricamare v arrandai<br />

ricambio m càmbiu<br />

ricchezza f arrichesa<br />

ricco agg arricu<br />

ricerca f circa, busca, bdst ci(r)ca<br />

ricercare v circai, buscai, bdst ci(r)cai<br />

ricetta f arritzeta, bdst arretzeta<br />

ricevere v arriciri<br />

ricevimento m arricimentu<br />

ricevuta f arricida<br />

richiamare v torrai a tzerriai<br />

ricominciare v torrai a cumentzai<br />

riconoscere v (ravvisare) connosci, (ammettere) arreconnosci<br />

ricordarsi v arregordai, arregorai, arrego(r)dai<br />

ri<strong>de</strong>re v arriri<br />

riempire v preni<br />

rifare v torrai a fai<br />

rifiutare v arrefudai, ×<br />

rifiuto m arrefudu, pl àliga sing f, ×<br />

riflesso m arrefressu, bdst arreflessu<br />

riflettere v (pensare) pensai, arrexonai<br />

rifornire v fruniri, bdst riforniri<br />

rifugio m apigu, bdst arreparu<br />

rigido agg cìrdinu<br />

rimanere v abarrai<br />

rimborsare v arrembursai<br />

rimedio m (preparato medicinale) meixina f, mexina f, bdst<br />

arremèdiu, bdst mixina<br />

rimpiangere v lastimai<br />

rimpianto m làstima, bdst pentimentu<br />

rimproverare v strunciai, certai, straulai, bdst nai cosa<br />

rimprovero m strùnciu, stràulu, bdst stratalai<br />

rinfacciare v murrungiai<br />

rinforzare v afortiai, bdst afo(r)tiai<br />

rinfrescare v infriscai<br />

rinfusa (alla ~ ) loc a s’imbistimbistoni, a su cumenti bessit, bdst<br />

ghetau a pari<br />

ringraziare v torrai gràtzias, bdst ringratziai<br />

0


inomanza f nomenada, nomena, bdst fama<br />

rinomato agg famau, ×<br />

rintocco m tocu<br />

riparo m arreparu<br />

ripetere v torrai a nai<br />

ripiano m arrepranu, ×<br />

riporre v torrai a ponni<br />

riposare v pasiai, bdst abasiai<br />

riposo m pàsiu, pàsidu, bdst abàsiu<br />

ripren<strong>de</strong>re v torrai a pigai<br />

risarcimento m smenda f, bdst arrembursu m<br />

risarcire v smendai, bdst arrembursai<br />

risata f scracàlliu m<br />

riscaldare v callentai<br />

rischio m arriscu<br />

riservato agg allogau<br />

riso m (cibo) arrosu<br />

riso m (il ri<strong>de</strong>re) arrisu<br />

risolvere v arresorvi, ×<br />

risparmiare v arrisparmiai, cincinai, bdst arrespramiai<br />

rispettare v arrespetai<br />

rispetto m arrespetu<br />

rispon<strong>de</strong>re v arrespundi<br />

risposta f arrespusta<br />

ristorante m posada f, ×<br />

risultato m arresurtau, bdst arresu(r)tau<br />

ritardare v trigai<br />

ritardo m disora f, bdst arretradu<br />

ritmo m arrìtimu<br />

ritornello m torrada f<br />

ritorno m torrada<br />

ritto agg strantaxu<br />

riunione f acorrada, pinnigu, bdst riunioni<br />

riunire v acorralai, bdst acorrai, bdst pinnigai<br />

riuscire v arrennesci<br />

riva f oru m<br />

rive<strong>de</strong>re v torrai a biri<br />

rivelare v scoviai<br />

rivista f arrevista, bdst giornali<br />

rivolta f avolotu m, ×<br />

rivoluzione f arrevolutzioni, furriada<br />

roba f arroba<br />

robusto agg corriatzu, forti, bdst fo(r)ti<br />

roccia f arroca


o<strong>de</strong>re v arresigai, bdst arrasigai, bdst arroi<br />

romanzo m arromanzu<br />

rompere v segai, arrogai<br />

rompicapo m sega-conca, segagonca, ×<br />

rompiscatole m inv pibincosu, segamentu <strong>de</strong> matza<br />

rosa f arrosa<br />

rosso agg arrùbiu<br />

rotolare v arrumbulai<br />

rotondo agg tundu<br />

rotto agg arrogau, segau<br />

rovesciare v furriai<br />

rovescio avv umbessi, imbressi, bdst imbessi<br />

rovina f arruina, ×<br />

rubare v furai<br />

rubinetto m grifoni<br />

ruga f frunza, bdst frùngia<br />

ruggine f arruìngiu m, bdst arruina<br />

rugiada f arrosu m<br />

rumore m arrumòriu, arremòriu, bdst arrumori<br />

ruolo m arrolu<br />

ruota f arroda<br />

rupe f barrocu m<br />

ruscello m arriu<br />

russare v surruschiai<br />

rustico agg arrùstigu<br />

ruvido agg arrasposu, bdst arraspinu


S<br />

sabato m sàbudu<br />

sabbia f arena<br />

sacco m sacu<br />

sacro agg sagru, bdst sacru<br />

saggio agg sàbiu<br />

sala f aposentu m, bdst sala<br />

salario m paga f<br />

salato agg saliu<br />

sale m sali m e f<br />

salina f salina<br />

salire v artziai, ampiai, ampuai, bdst a(r)tziai<br />

salita f artziada, ampiada, ampuada, bdst a(r)tziada, in ~ bdst<br />

puntasusu<br />

salotto m sala f<br />

salsa f bànnia<br />

saltare v sartiai, sartai, brincai, bdst sa(r)tai, bdst atidai<br />

salto m sàrtiu, brìnchidu, sàrtidu, sartu, sa(r)tu, bdst atìdidu<br />

salume m salùmini, salumu, bdst salumi<br />

salutare v saludai<br />

salute f saludi<br />

saluto m saludu<br />

salvadanaio m stugiadinai, bdst sravadinai<br />

salvare v sarbai, srabai, bdst sravai<br />

salvatore m sarbadori, bdst srabadori<br />

salve! escl saludi!<br />

salvo agg sarbu, srabu, bdst salvu<br />

sangue m sànghini, sànguni, bdst sanguini<br />

sanguinare v sangunai, bdst sanguinai<br />

sano agg sanu<br />

santo agg santu<br />

sapere v sciri<br />

sapone m saboni<br />

saporito agg saboriu<br />

sarto m cosingianu, bdst maistu <strong>de</strong> pannu<br />

sasso m perda f, coròngiu, caròngiu, bdst pedra f<br />

satollo agg abiddiau, bdst satzau<br />

sbadigliare v cascai<br />

sbagliare v faddiri, bdst sballiai<br />

sbarrare v serrai<br />

sbattere v sbati<br />

sbornia f imbriaghera


sbucciare v scroxai, bdst scrociai<br />

sbuffare v sulai<br />

scacciapensieri m inv trunfa f, ×<br />

scacciare v bogai<br />

scaduto agg scadiu, passau<br />

scala f scala<br />

scalare v artziai, ampuai, ampiai, bdst a(r)tziai<br />

scaldare v callentai<br />

scalfire v arresigai, bdst arrasigai<br />

scalino m grada f, scaleri, bdst gradinu<br />

scalzo agg scurtzu, bdst scrutzu<br />

scambiare v cuncambiai, bdst cambiai<br />

scampare v si sarbai <strong>de</strong>, si srabai <strong>de</strong>, bdst si sravai <strong>de</strong><br />

scandalo m bregùngia f, bdst brigùngia f<br />

scapolo m bagadiu<br />

scappare v fuiri<br />

scaricare v scarrigai, bdst scarriai<br />

scarpa f sabata, bdst crapita<br />

scarponcino m botinu, bdst butinu<br />

scarso agg scrassu<br />

scatenare v sca<strong>de</strong>nai<br />

scatola f scàtula<br />

scaturire v benai, bdst bessiri<br />

scavare v tuvai, sgavai, ×<br />

scegliere v scioberai, bdst sceddai<br />

scelta f scioberu m<br />

scen<strong>de</strong>re v calai<br />

scheda f scheda<br />

scheggia f liesca, bdst lesca, àstula<br />

schermo m bisori (neol.)<br />

scherzare v brullai<br />

scherzo m brulla f<br />

schiacciare v strecai<br />

schiaffo m bussinada f<br />

schiena f schina<br />

schifoso agg ascherosu, grisosu, bdst schifosu<br />

schiuma f spuma, sguma<br />

schizzinoso agg grivillosu, bdst schivilletu<br />

sci m inv sci<br />

sciacquare v sciacuai<br />

scialare v scialai, sperditziai, bdst spedritziai<br />

sciarpa f scerpa, bdst sciarpa<br />

sciatica f siàtiga, bdst dolu a su anconi<br />

scienziato m scientziau, bdst scentziau<br />

scintilla f cincidda, frarissa, bdst cicidda


sciocchezza f sciollòriu m, bdst scimproriu m<br />

sciogliere v sciolli<br />

sciolto agg scallau<br />

sciopero m sciòperu<br />

scivolare v alliscinai, bdst liscinai<br />

scivoloso agg alliscinosu, bdst liscinosu<br />

scoccare v scrocai, bdst (<strong>de</strong>l rintocco) tocai<br />

scocciare v nischitzai, bdst segai sa conca<br />

sco<strong>de</strong>lla f cìcara, bdst cicaroni m<br />

scogliera f scolliera, arrochili <strong>de</strong> mari, ×<br />

scoglio m scòlliu, arroca <strong>de</strong> mari, ×<br />

scolaro m studianti, bdst piciocheddu <strong>de</strong> scola<br />

scolastico agg <strong>de</strong> scola<br />

scolpire v scurpiri, bdst scubiai<br />

scommessa f scumissa<br />

sconfitta f pèrdida, pèdrida, ×<br />

sconosciuto agg disconnotu, bdst stràngiu<br />

scontento agg scuntentu, bdst mali cuntentu, bdst primau<br />

sconto m abàsciu, bdst scontu<br />

scontrino m arrescontru (neol.), bdst billetu, bdst assentu<br />

scontro m atumbu, atùmbidu, stumbada f, bdst atumbadura<br />

scopa f scova<br />

scopo m tarea f, tenta f, ×<br />

scoppiare v tzacarrai, bdst sciopai<br />

scoppio m sciopu, bdst tzàchidu<br />

scoprire v scuberri, bdst scoberri<br />

scoraggiare v sconsillai, (scoraggiarsi) si scorai, ×<br />

scordare v scaresci<br />

scorgere v apubai, biri<br />

scorreggia f tròddiu m, pidu m<br />

scorreggiare v troddiai, pidai<br />

scorretto agg scundiu, scurregiu, bdst disonestu<br />

scorza f croxu m<br />

scottare v uscrai, bdst abruxai<br />

scovare v scuberri, cassai, bdst scoberri, bdst agatai<br />

scribacchiare v scriri a ciaputzadura<br />

scricchiolare v tzichirriai<br />

scritto m scritu<br />

scrittore m scriidori<br />

scrittura f scriidura<br />

scrivere v scriri<br />

scrofa f mardi, bdst madri<br />

scrutinio m scrutìniu<br />

sculacciata f nadiada<br />

scuola f scola


scuotere v scutulai<br />

scuro agg scuriu<br />

scusa f scusa<br />

scusare v scusai<br />

sdraiare v sterrinai, bdst sterri, bdst arrimai, bdst crocai<br />

se cong chi<br />

sebbene cong candu puru, chi puru, bdst mancai<br />

seccare v (scocciare) segai sa conca, (essiccare) sicai<br />

secchio m carcida, bdst sìcia, bdst cracida<br />

secco agg sicu, sicau<br />

secolo m sègulu<br />

secondo m segundu, bdst sigundu<br />

secondo prep segundu<br />

se<strong>de</strong>re m paneri, culu<br />

se<strong>de</strong>re v sei, bdst setzi<br />

sedia f cadira<br />

sedile m sedìlliu, bdst sedili<br />

sedurre v sedusi, ×<br />

seduta f sètzida, ×<br />

sega f serra<br />

segnale m sinnali<br />

segnare v sinnai<br />

segno m sinnu<br />

segretario m serchetàriu, bdst sreghetàriu<br />

segreto m serchetu, bdst segretu<br />

seguire v sighiri<br />

selvaggina f fera<br />

selvaggio agg aresti<br />

sembrare v parri<br />

seme m sèmini, pisu<br />

seminare v semenai, bdst seminai, bdst arai<br />

semplice agg simpri, bdst sèmplici<br />

sempre avv sèmpiri, bdst sempri<br />

sennò cong <strong>de</strong>ghinou, <strong>de</strong> sinunca, sinunca, bdst sinuncas<br />

senno m assentu, cuscièntzia f, cuscèntzia f, ×<br />

seno m petus, piturra f, bdst tita f<br />

sensibile agg dilicau, bdst sensìbili<br />

senso m sentidu, bdst sensu<br />

sentiero m morim caminera f<br />

sentimento m sentimentu, sentidu<br />

sentire v intendi<br />

senza prep sena, sena <strong>de</strong>, chena <strong>de</strong>, bdst chena<br />

sequenza f scalera, arringheru m, bdst filera<br />

sequestrare v scicutai, bdst (una cosa) pinnigai, bdst (una persona)<br />

sequestrai


sera f merii, meri’ m<br />

serata f merii, meri’ m<br />

serie f inv filera<br />

serio agg sèriu<br />

serratura f tancadura, bdst criàmini m<br />

servire v serbiri, bdst srebiri<br />

servizio m serbìtziu, bdst servìtziu<br />

servo m serbidori, srebidori, tzeracu, bdst tzaracu<br />

sesso m sessu<br />

seta f seda, bdst seta<br />

sete f sidi m<br />

settembre m cabudanni<br />

settimana f cida, la ~ prossima sa cida chi benit<br />

settimanale agg <strong>de</strong> sa cida<br />

sfacciato agg sfaciu<br />

sfamare v sfamigai, bdst sfamai<br />

sfavillare v cinciddai, luxi<br />

sfiducia f discunfiantza, bdst scunfiantza<br />

sfortunato agg disdiciau, malassortau, ×<br />

sgabello m bangheddu, bdst banghitu, bdst (se di fèrula) cadiredda<br />

<strong>de</strong> fèurra f<br />

sghignazzare v scracalliai<br />

sgualcire v afriscillonai<br />

sguardo m oghiada f, bdst castiada f<br />

siccome cong sigumenti<br />

sicurezza f seguresa, segurantza, bdst siguresa<br />

sicuro agg seguru, bdst siguru<br />

siepe f cresura, bdst cresuri<br />

sigaretta f sigarreta<br />

sigaro m zigarru, bdst tzigarru<br />

sigillo m siddu, bdst sigillu<br />

significare v espressai, bdst bolli nai<br />

significato m sinnifigau, ×<br />

signora f tzia<br />

signore m tziu<br />

signorina f sennorica<br />

silenzio m mu<strong>de</strong>sa f, mudori m<br />

silenzioso agg mudu, bdst citiu<br />

simile agg simbillanti, assimbillanti<br />

sindacato m sindigau<br />

sindaco m sìndigu<br />

sinfonia f sinfonia<br />

singhiozzo m sucuritu, tzuculitu, bdst tzùculu<br />

sinistra f manca, manu manca<br />

sinistro agg mancosu, bdst <strong>de</strong> manca, bdst (mancino) mancheddu


sistema m sistema<br />

sistemare v arrangiai, assetiai<br />

sito m logu, (tecn) situ<br />

situare v ponni<br />

sloggiare v spesai, bdst si troci, bdst si nd’andai<br />

smettere v acabai<br />

sobbalzo m brìnchidu, bdst atididu<br />

sobillare v atzitzai, insullai, bdst intzullai, bdst insulli<br />

soccorso m sucursu, bdst agiudu<br />

sociale agg sotziali, bdst sociali<br />

società f inv sotziedadi, bdst sociedadi<br />

sodo agg tostu, bdst tostau<br />

soffiare v sulai<br />

soffocare v allupai<br />

soffrire v sunfriri<br />

soglia f liminàrgiu m, bdst liminaxu m<br />

sognare v bisai, sonnai<br />

sogno m bisu, sonnu<br />

soldato m sordau, bdst sodrau<br />

soldo m soddu<br />

sole m soli<br />

solido agg corriatzu, forti, bdst fo(r)ti<br />

solitario agg solianu, (per gli animali) assolau<br />

solleticare v chirighitai, ×<br />

solletico m chirighitas f pl, calighitas f pl, bdst chilighiti<br />

sollevare v(dare sollievo) allebiai, (portare in alto) artziai, ampuai,<br />

ampiai, bdst a(r)tziai, bdst pesai<br />

solo agg solu, bdst a solu<br />

soltanto avv sceti, feti<br />

soluzione f sciollidura, sciollimentu m, bdst soluzioni<br />

somigliare v assimbillai<br />

sonnellino m surti<strong>de</strong>ddu, sùrtidu, bdst sonnixeddu<br />

sonno m sonnu<br />

sopportare v aporegai, bdst baliai<br />

sopra prep a suba, a pitzus, bdst in pitzus<br />

sopracciglio m cillu<br />

soprattutto avv massimanenti, prus che totu, màssima, bdst prus <strong>de</strong><br />

totu<br />

sordo agg surdu, bdst sudru<br />

sorella f sorri<br />

sorgente f mitza<br />

sorpresa f surprèndida, bdst spantu m<br />

sorri<strong>de</strong>nte agg arrisulanu, ×<br />

sorriso m arrisixeddu<br />

sorte f sorti, bdst so(r)ti


sorvegliare v castiai, bdst billai<br />

sosta f frimada<br />

sostituire v arremprasai, bdst cambiai<br />

sottile agg fini<br />

sotto prep in giossu, bdst a suta, bdst a bàsciu<br />

sottomettere v asutai, assugetai, ×<br />

spaccare v segai, arrogai, bdst sperrai<br />

spada f spada<br />

spadroneggiare v fai su meri<br />

spaesato agg cunfùndiu, ×<br />

spago m spagu<br />

spalla f pala<br />

sparare v sparai<br />

sparire v sparessi<br />

spaventare v assuconai, bdst assicai, bdst spramai<br />

spazio m logu, bdst tretu<br />

sopratutto avv màssima, prus <strong>de</strong> totu, prus che totu<br />

sortilegio mazina, bdst bruxeria<br />

spazzare v scovai, mundai<br />

spazzola f spumadori m, bdst strìgiula f<br />

spazzolino m spumadoreddu<br />

specchio m sprigu<br />

speciale agg spetziali, bdst speciali<br />

specialista m spetzialista, bdst specialista<br />

specie f inv spètzia, genia, bdst arratza<br />

spedire v mandai<br />

spegnere v bociri, bdst studai<br />

spen<strong>de</strong>re v gastai, ingastai, bdst spendi<br />

spensierato agg chena <strong>de</strong> pensamentus<br />

spento agg bociu, studau<br />

speranza f speru m, bdst speràntza<br />

spesa f gastu m, spèndida, ×<br />

spesso avv soventi, ×<br />

spesso agg ladu, grussu<br />

sposa f mulleri, bdst pobidda<br />

spostare v movi, bdst troci<br />

sprecare v sperditziai, bdst spedritziai<br />

spruzzare v tzaviai, bdst striddicai<br />

spugna f spòngia, ×<br />

spuntino m pichetada f, smurtzu, bdst mrutzu<br />

sputare v sercai, srecai, bdst spudai<br />

sprofondare v aciuvai, bdst inciuvai<br />

sputo v serca f, sreca f, bdst spudu<br />

squadra f scuadra<br />

squama f scata


squisito agg bonu meda, bdst saboriu<br />

stabile agg firmu, bdst frimu<br />

stabilirsi v stabilessi, ×<br />

staccare v stacai, distacai<br />

sta<strong>de</strong>ra f arromana, ×<br />

staffile m zirònnia f<br />

stagione f tèmpora<br />

stagno m stàini<br />

stalla f (per bovini) stàuli m, bdst (per suini) urra, bdst stadda<br />

stamani avv custu mengianu<br />

stampare v imprentai<br />

stampella f baceddu m<br />

stanchezza f strachesa, cansàntziu m, bdst fadiori m<br />

stanco agg stracu, cansau, bdst afadiau<br />

stanotte avv notesta<br />

stanza f aposentu m<br />

stappare v stupai<br />

stare v stai<br />

starnutire v sturrudai, bdst sturridai<br />

starnuto m sturrudu, bdst stùrridu<br />

stasera avv custu meri’<br />

statale agg stadali<br />

statistica f statìstiga<br />

Stato m Stadu<br />

statua f stàtua<br />

stazione f statzioni<br />

stella f steddu m<br />

sten<strong>de</strong>re v spraxi, (per terra) sterri<br />

stentare v stentai<br />

stento m scassesa f<br />

stesso agg matessi, bdst pròpiu m e f<br />

stirare v prenciai, bdst pranciai, bdst stirai<br />

stivale m bota f , bdst (stivaletto) botinu<br />

stomaco m stògumu<br />

storia f stòria<br />

stoviglia f strexu m<br />

strada f (urbana) arruga, bdst (urbana o extraurbana) bia, ‘ia<br />

straccio m tzàpulu<br />

strangolare v agangai, agangulitai, bdst allupai<br />

straniero agg stràngiu<br />

strano agg stramu, bdst stranu<br />

strappare v scorriai, (estorcere) arrancai<br />

straripare v inundai<br />

strega f coga, bdst brùscia<br />

stretto agg strintu<br />

0


stringere v stringi<br />

strumento m aina f<br />

stu<strong>de</strong>nte m studianti<br />

studiare v studiai<br />

studio m stùdiu<br />

stufarsi v dda/ddu arrosci<br />

stufo agg arròsciu<br />

stupendo agg spantosu, bdst bellu meda<br />

stupidaggine f tontidadi, bdst tontesa<br />

stupido agg scimpru, bdst sc(i)rimpu<br />

stupito agg spantau<br />

stuprare v sburbai, sbrubai, bdst violentai<br />

stuzzicare v atzitzai, insullai, bdst intzullai, bdst insulli<br />

su prep a susu, a pitzu, bdst in susu<br />

subire v patiri, bdst sunfriri<br />

subitaneo agg arrepentinu<br />

subito avv luegus, illuegus, bdst luegu<br />

succe<strong>de</strong>re v (subentrare) arremprasai, intrai, ×<br />

succe<strong>de</strong>re v (acca<strong>de</strong>re) sutzedi, aca<strong>de</strong>ssi, acontessi, bdst sucedi<br />

succo m suci, bdst sùcidu<br />

sud m inv suddu<br />

sudare v insorai, bdst sudai<br />

sudore m sori, suori, bdst sudori<br />

sugo m bànnia f<br />

suicidio m suicìdiu<br />

suino agg <strong>de</strong> procu<br />

sunto m arresùmini, ×<br />

suo agg suu<br />

suocero m sorgu, bdst srogu<br />

suola f soleta, bdst sola<br />

suolo m tèrra f<br />

suonare v sonai<br />

suonatore m sonadori<br />

suono m sonu<br />

superbia f creitu m, presumu m, bdst suprèbia<br />

superbo agg (sprezzante) creitosu, presumiu, (bellissimo)<br />

stravanau, bdst suprebu<br />

svogliato agg sganiu<br />

svoltare v girai, bdst furriai


T<br />

tabacchino m gabellotu, stangu<br />

tabacco m tobacu, bdst tabacu<br />

tabella f tabedda, ×<br />

tacco m tacu<br />

taccuino m brochetu<br />

tacere v si citiri<br />

tagliare v segai<br />

tagliente agg acutzu<br />

taglio m trincu<br />

tale m fulanu<br />

tamburo m tumborru, tamburru, bdst tamburu<br />

tana f stampu m, cuili m, bdst tana<br />

tanto agg meda<br />

tanto avv tanti<br />

tappa f tapa (neol)<br />

tappeto m tapitu, tapissu, bdst tapetu<br />

tappo m tuponi, bdst tapu<br />

tardi avv trigadiu, bdst tradu<br />

tasca f buciaca, bdst busciaca<br />

tascapane m barsaca f, brassaca f, bdst (di pelle) tasca, bdst (di<br />

stoffa) muncìllia<br />

tassa f imposta, bdst afoghìgiu<br />

tastare v aprapai, bdst aprapuddai<br />

tasto m tecla f, bdst butoni<br />

tattica f tàtiga<br />

tavola f tàula<br />

tavolo m mesa f<br />

tazza f cìcara<br />

tazzina f cicaredda<br />

tè m inv tei<br />

te pron (dopo prep) tui<br />

teatro m tiatru<br />

tecnica f tènniga<br />

tegame m tianu<br />

tegola f tèula<br />

tela f tela, arroba<br />

telefono m telèfonu, bdst telèfunu<br />

telegrafare v telegrafai<br />

telegramma m telegrama<br />

televisione f telebisioni, bdst televisioni<br />

tema m tema


temere v timi<br />

temperatura f temperadura<br />

tempesta f disàriu m, bdst temporada<br />

tempo m tempus<br />

temporale m temporada f, disàriu<br />

tenda f tenda, cortina, co(r)tina<br />

tenebra f scuridadi<br />

tenere v (reggere) aporegai, bdst apo<strong>de</strong>gai, bdst (posse<strong>de</strong>re) tenni<br />

tenerezza f ternura, ×<br />

tenero agg tènneru, ternurosu, ×<br />

tentare v fai su tenta tenta, bdst tentai<br />

tentennare v santziai<br />

terra f terra<br />

terrazza f sutea, ×<br />

terremoto m terramotu, bdst terremotu<br />

terreno m terra f<br />

terribile agg arrorosu, ×<br />

territorio m sartu, bdst sa(r)tu<br />

terrore m arrori, bdst sprama f, bdst che ~ t’arrori<br />

terrorismo m terrorismu<br />

tesoro m scusòrgiu, scrusoxu, bdst scusrògiu<br />

tessera f carta<br />

tessuto m tèssiu, pannu, bdst arroba f<br />

testa f conca<br />

testimone m/f testimòngiu<br />

testo m scritu, ×<br />

tetto m crabetura, (con le tegole) teulada<br />

tiepido agg tèbidu, tebi tebi<br />

timbro m siddu, bdst timbru<br />

timido agg bregungiosu, bdst brigungiosu<br />

timone m timoni, ×<br />

timoroso agg timorosu, timi timi, ×<br />

tirare v tirai<br />

titolo m tìtulu<br />

toccare v tocai<br />

tocco m (rintocco) tocu<br />

togliere v bogai, bdst troci, bdst pigai<br />

tollerare v baliai, bdst cumpa<strong>de</strong>ssi<br />

tomba f tumba, bdst fossa<br />

tondo agg tundu<br />

tonnellata f tunnellada, bdst <strong>de</strong>xi cuintalis m.plur, bdst milla<br />

chillus m.plur<br />

tono m tonu<br />

torcere v troci, bdst trotoxai<br />

tornare v torrai, ~ a casa furriai


torre f turri<br />

torta f truta<br />

torto m agrau. afrenta f, ×<br />

tosare v tundi<br />

tosse f tussi m<br />

tossico agg toscu, bdst chi nocit<br />

tossire v tussiai, bdst tussiri<br />

tovaglia f tialla<br />

tovagliolo m tiallora f, bdst pannixeddu<br />

tra prep intru <strong>de</strong>, in mesu <strong>de</strong><br />

traccia f arrastu m, ×<br />

tracolla f apicollu m<br />

tradimento m traitoria f<br />

tradire v traixi<br />

traditore m traitori<br />

tradizionale agg <strong>de</strong> su connotu<br />

tradizione f connotu m<br />

tradurre v tradusi<br />

trafelato agg spentumau, ×<br />

traguardo m arringu, bdst arribu<br />

tramonto m scurigadòrgiu, scurigadroxu, bdst scurigadrògiu<br />

tranne prep bogau, foras <strong>de</strong><br />

tranquillo agg asseliau, sullenu, bdst sèriu<br />

traslocare v trasladai, cambiai <strong>de</strong> domu, bdst cambiai domu, bdst<br />

(per gli animali) muntuai<br />

trasmettere v trasmiti<br />

trasparire v trasluxi, ×<br />

trasporto m tragada f, bdst tragu (trasportato legato ad asino o<br />

carro), bdst biaxi (trasportato sulla spalla)<br />

trattenere v aguantai<br />

trattore m tratori<br />

travaglio m tribulia f<br />

tremare v tremi, bdst tenni titi-frius<br />

treno m trenu<br />

triangolo m triàngulu<br />

tribunale m tribunali, corona f<br />

triste agg tristu, bdst primau<br />

tronco m truncu<br />

troppo avv e agg tropu<br />

trovare v agatai<br />

truppa f trupa<br />

tu pron tui<br />

tubo m tubu<br />

tuffare v tzurruvigai, bdst si nci scudi, si nci ‘etai


tuono m tronu<br />

turismo m turismu<br />

turista m/f turistu<br />

tuttavia cong cun totu custu, mancai, bdst custu e puru<br />

tutto agg totu inv


U<br />

ubbidire v obe<strong>de</strong>ssi, bdst ponni menti<br />

ubriaco agg inciariu, bdst imbriagu<br />

ubriacone m imbriagoni, bdst imbriagaciollu<br />

uccello m pilloni<br />

ucci<strong>de</strong>re v morri, bdst bociri<br />

ufficiale agg ofitziali<br />

ufficio m ofìtziu<br />

uguale agg aguali, oguali, bdst uguali<br />

ultimo agg ùrtimu solo m, bdst u(r)timu<br />

umanità f inv umanidadi<br />

umano agg umanu<br />

umido agg umidosu, bdst ùmbidu<br />

umile agg ùmili<br />

umore m spètzia f<br />

uncino m gànciu<br />

ungere v untai, bdst ungi<br />

unghia f unga<br />

unico agg ùnigu, bdst solu<br />

unità f inv unidadi<br />

unito agg uniu, giuntu<br />

università f inv universidadi<br />

uno art unu<br />

unto agg ollosu, bdst untu<br />

uomo pl uomini m òmini<br />

uovo pl femm uova m ou<br />

urbano agg ubranu, ×<br />

urgente agg apretau<br />

urlare v tzerriai, bdst aboxinai<br />

urtare v stumbai, bdst atumbai<br />

usanza f avesu m, imbitzu m, bdst costumu m<br />

usare v (adoperare) umperai, manigiai, portai, bdst imperai<br />

usare v (essere solito) costumai<br />

uscire v bessiri<br />

uso m umperu, bdst imperu<br />

utensile m aina f<br />

utile agg utilosu, bdst chi srebit


V<br />

vacanza f bagàntzia, bdst fària, bdst abàsiu m<br />

valere v balli<br />

valicare v barigai, sartai, bdst passai<br />

valigia f balìgia, bdst valìgia<br />

valle f baddi, bacu m, bdst cea<br />

valore m balori<br />

vangelo m bangelu, bdst vangelu<br />

vanità f bantaxeria, ×<br />

vanitoso agg scioreri, bdst bantaxeri<br />

vantaggio m bantaxu, profetu, ×<br />

vantare v bantai<br />

vapore m pampori, (nave a vapore) vapori<br />

varcare v barigai, sartai, bdst passai<br />

vasca f bartza, bràtziga, bdst vasca, bdst lacu m<br />

vaso m testu, bdst vasu, ~ da notte bassinu<br />

vassoio m sarfata f, bdst safata f<br />

vecchiaia f becesa<br />

vecchio agg bèciu<br />

ve<strong>de</strong>re v biri<br />

vedovo m fiudu<br />

veduta f bista, bdst bisura<br />

vegliare v billai<br />

vela f bela<br />

veleno m ferenu, bdst velenu<br />

velluto m belludu, bdst velludu<br />

veloce agg lestru<br />

velocità f lestresa<br />

vena f bena, bdst vena<br />

ven<strong>de</strong>re v bendi<br />

ven<strong>de</strong>tta f vengàntzia, bdst rivesa<br />

vendicare v vengai, bdst rivesai<br />

venerdì m cenàbara<br />

venire v benniri, bdst benni<br />

vento m bentu<br />

ver<strong>de</strong> agg birdi, bdst bidri<br />

verdura f birdura, bdst bidrura<br />

vergine agg ìnnidu<br />

vergogna f bregùngia, bdst brigùngia<br />

vergognoso agg <strong>de</strong> ndi parri brigùngia<br />

verificare v averiguai, bdst controllai<br />

verità f inv beridadi<br />

verme m brèmini, bdst brèmi


vernice f tinta<br />

verniciare v intingi<br />

vero agg beru<br />

versante m costa f, bdst costera f<br />

verso prep conca a, cara a, bdst faci a<br />

vescica f busciuca<br />

vescovo m obispu<br />

vespaio m niu <strong>de</strong> espis<br />

vestibolo m intrada f<br />

vestire v bistiri<br />

vestito m bistiri<br />

veterinario m veterinàriu<br />

vetro m imbirdi, bdst imbidri<br />

vettura f vetura<br />

via f bia, ‘ia, arruga<br />

viaggiare v biaxai, bdst viagiai<br />

viaggiatore m biaxadori, ×<br />

viaggio m biaxu, bdst viàgiu<br />

viale m biali, bdst viali<br />

vicino avv a canta<br />

vicino m bixinu<br />

vicolo m corronada f, bdst ùbridu<br />

vi<strong>de</strong>o m inv bìdiu f, bdst vìdiu<br />

vidimare v firmai<br />

vietato agg proibiu<br />

vigile m guàrdia f<br />

vigna f bìngia<br />

villaggio m bidda<br />

villoso agg pilurtzu, bdst pilu(r)tzu<br />

vincere v binci<br />

vino m binu<br />

viola agg tannau, ×<br />

violentare v sburbai, bdst violentai<br />

violento agg infrusau, bdst violentu<br />

violenza f violèntzia, bdst violèntza<br />

virgola f vìrgula<br />

virtù f birtudi, bdst virtudi<br />

visita f abisita<br />

viso m cara f, bdst faci f<br />

vista f bista, bdst vista<br />

vita f (<strong>de</strong>l corpo) chintzu, bdst cintroxu<br />

vita f (esistenza) bida, bdst vida<br />

vite f (meccan) màdria, bdst via<br />

vittoria f bìncida<br />

vituperio m disfama f, ×


vivanda f papai m<br />

vivere v bivi<br />

vivo agg biu<br />

viziare v <strong>de</strong>ngai<br />

voce f boxi<br />

voglia f bolla, bdst gana<br />

voi pron bosatrus<br />

volare v bolai<br />

volentieri avv a bonolla, bdst cun prexeri<br />

volere v bolli<br />

volo m bolu, bdst bòlidu<br />

volontà f inv boluntadi<br />

volta f borta, bdst bo(r)ta<br />

voltare v furriai, bdst girai<br />

vomitare v caciai<br />

vomito m càciu<br />

vostro agg <strong>de</strong> bosatrus, (dando <strong>de</strong>l Voi) Bostu<br />

votare v votai<br />

votazione f votatzioni<br />

voto m votu<br />

vulcano m vurcanu<br />

vuotare v sbuidai, sbudiai<br />

vuoto agg sbuidu, bdst buidu


0<br />

Z<br />

zaino m mucilla f, tasca f<br />

zampa f camba<br />

zappa f marra<br />

zappare v marrai<br />

zeppo agg stibiu, bdst prenu<br />

zero m zeru<br />

zingaro m zìngaru<br />

zio m tziu<br />

zitella f bagadia<br />

zitto agg mudu, bdst citiu<br />

zoccolo m tzòculu, bdst cratzola f<br />

zolfo m tzrùfuru, bdst tzùfuru<br />

zona f parti f, bdst logu m<br />

zoppicare tzopiai<br />

zoppo agg tzopu<br />

zucchero m tzùcuru<br />

zuppa f supa, ~ di pesce cassola


Informadoras e informadoris<br />

Po fai custu fueddàriu Simona Axana sa circadora at interbistau,<br />

sighendi is arrègulas <strong>de</strong> sa circa lessicali e curturali 1 , sessantases<br />

bid<strong>de</strong>sartesas e bid<strong>de</strong>sartesus, chi in Bid<strong>de</strong>sartu faint unu campioni<br />

mannu meda.<br />

Custu fait cumprendi, mancai su pagu dinai arriciu po custu progetu,<br />

sa seriedadi chi nci eus postu po arribai a un’arresurtau bonu e <strong>de</strong><br />

calidadi, chi siat un’aina po totu sa genti <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu, e no sceti,<br />

chi sempri <strong>de</strong> prus bolit chistionai e scriri in Sadru.<br />

Torraus gràtzias a totu is informadoras e is informadoris chi ant<br />

agiudau meda e ant arriciu sa circadora <strong>de</strong> bonu coru. Chentza <strong>de</strong><br />

issas e <strong>de</strong> issus, custu fueddàriu chi seis ligendi no dd’emus a essi<br />

pòtziu fai.<br />

De custas sessantases fèminas e òminis <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu, bintixincu no<br />

ant bòfiu a assentai innoi su nòmini insoru. Is atrus corantunu funt:<br />

Alba Maria Teresa, 62 annus<br />

Axana Antonio, 65 annus<br />

Axana Giovanni, 64 annus<br />

Axana Monica, 32 annus<br />

Axana Pasquina, 57 annus<br />

Cappai Alessandro, 38 annus<br />

Cappai Rosalba, 50 annus<br />

Cinus Ettore, 41 annus<br />

Cinus Pietrina, 90 annus<br />

Cinus Rosaria, 65 annus<br />

Congiu Antonia, 75 annus<br />

Congiu Gesuina, 83 annus<br />

Congiu Gino, 65 annus<br />

Congiu Maria Candida, 31 annus<br />

Cotza Assunta, 62 annus<br />

Cotza Giovanni, 81 annus<br />

Cotza Graziella, 59 annus<br />

Cotza Leonardo, 48 annus<br />

Cotza Tiziana, 46 annus<br />

Deidda Antonio, 77 annus<br />

Dezza Michele, 87 annus<br />

Gessa Antonia, 76 annus<br />

Lusso Angela, 86 annus<br />

Lusso Gigliola, 41 annus<br />

Lusso Maria, 87 annus<br />

Lusso Stefania, 38 annus<br />

Lusso Teresa, 35 annus<br />

Lusso Tiziana, 40 annus<br />

Lusso Vittorio, 33 annus<br />

Marzolino Anna, 51 annus<br />

Melis Felice, 64 annus<br />

Melis Maria, 93 annus<br />

Melis Paolo, 54 annus<br />

Murtas Peppino, 77 annus<br />

Murtas Sandro, 45 annus<br />

Pisanu Pietrina, 86 annus<br />

Placido Dino, 56 annus<br />

Placido Eugenia, 58 annus<br />

Spanu Gilda, 87 annus<br />

Usai Antonina, 71 annus<br />

Zedda Dino, 70 annus<br />

1 DELITALA ENRICA, Come fare ricerca sul campo, E<strong>de</strong>s, Sassari, 1992.


<strong>Fueddàriu</strong>s <strong>de</strong> Campidanesu<br />

(o <strong>de</strong> Campidanesu impari a atras bariedadis).<br />

Bibriografia pitica<br />

AA.VV., Vocabolario Sardo-Italiano, Zonza Editori, Casteddu, 2006.<br />

ARTIZZU LUCIO, Il dizionario di Cagliari, Edizioni <strong>de</strong>lla Torre, Casteddu,<br />

1996.<br />

CANTALUPO NICOLA, CARDIA AMOS, PERRA PIETRO, SANNA DANIELE,<br />

<strong>Fueddàriu</strong> Sardu (Campidanesu) – Italianu (9.400 fueddus), Cuartu,<br />

2003 [www.comitau.org//Mangaras/fueddariu/fueddariu_sardu.pdf].<br />

CASCIU GIOVANNI, Vocabulariu sardu campidanesu–italianu, Grafica<br />

<strong>de</strong>l Parteolla, Partiolla, 1999.<br />

DEMONTIS LOCI GIUSEPPE, Vocabolario manuale italiano-sardo [campidanese],<br />

Casteddu, 1850, in sa Bibrioteca Universidària <strong>de</strong> Casteddu<br />

(manuscritu n. 36, micr. 337.1-3).<br />

LEPORI ANTONIO, Dizionario Italiano - Sardo Campidanese, Castello,<br />

Casteddu, 1988.<br />

LEPORI ANTONIO, <strong>Fueddàriu</strong> campidanesu <strong>de</strong> sinònimus e contràrius,<br />

Edizioni Castello, Casteddu, 1987<br />

LEPORI ANTONIO, Vocabolario mo<strong>de</strong>rno sardo - italiano (8400 vocaboli),<br />

CUEC, Casteddu, 1980.<br />

LEPORI ANTONIO, Zibaldone Campidanese, Edizioni Castello, Casteddu,<br />

1983.<br />

MELIS ONNIS GIOVANNI, Fueddariu Sardu Campidanesu-Italianu, Domus<br />

<strong>de</strong> Janas. Ceraxus, 2004.<br />

MURA GIOVANNI, Fueddus e chistionis in Sardu e Italianu – Dizionario<br />

fraseologico di Sardo Campidanese, I.S.R.E. Edizioni, Casteddu,<br />

1999.<br />

PITTAU MASSIMO, Dizionario <strong>de</strong>lla lingua sarda, Ettore Gasperini Editore,<br />

Casteddu, 2000.<br />

PORRU VINCENZO RAIMONDO, Nou dizionariu universali sardu-italianu,<br />

Tipografia Arciobispali, Casteddu, 1832 [imoi in imprenta anastàtiga,<br />

Edizioni 3T, Casteddu, 1981 e Ilisso, Nùgoro, 2003].


PUDDU MARIO, Ditzionàriu <strong>de</strong> sa limba e <strong>de</strong> sa cultura sarda, Condaghes,<br />

Casteddu, 2002 [www.ditzionariu.org].<br />

RUBATTU ANTONINO, Dizionario Universale <strong>de</strong>lla lingua di Sar<strong>de</strong>gna,<br />

E<strong>de</strong>s, Tàtari, 2003.<br />

VACCA DANIELE, Dizionario Italiano-Campidanese / Campidanese-Italiano,<br />

Carlo Delfino Editore, Tàtari, 2006.


S’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sadra <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu<br />

S’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sadra <strong>de</strong> su Comunu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu, trabàllat<br />

po pesai su bilinguismu in bidda nosta puru. Bolit nai a imperai e a fai<br />

andai ananti su Sadru comenti s’italianu e duncas, po su chi spètat a<br />

cust’ofìtziu.<br />

• a tradusi is àutus pùbricus e is manifestus chi andant a sa genti<br />

• a agiudai is aministradoris, is impreaus/adas comunalis e sa genti<br />

chi bolint tradusiduras in Sadru<br />

• a studiai is leis <strong>de</strong> is minorias linguìsticas e a apariciai progetus<br />

• a apariciai cuncursus e a imprentai librus po spainai su Sadru<br />

• a arregolli is mellus documentus <strong>de</strong> polìtica linguìstica<br />

• a circai e a studiai is fueddus <strong>de</strong> su connotu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu,<br />

campidanesu e sadru<br />

• ... e tanti atra cosa ancoras.<br />

Po cust’arrexoni s'Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sadra <strong>de</strong> su Comunu <strong>de</strong><br />

Bid<strong>de</strong>sartu est arrelatau cun is atrus Comunus e Provìntzias chi tenint<br />

sa pròpiu tenta <strong>de</strong> strantaxai su bilinguismu in Sardìnnia.<br />

Medas traballus ddus feus imparis, cordinendisi' e fendi nasci unu<br />

connotu chi balit po totus, po no essi ancora una borta centu concas<br />

e centu berritas, cosa chi no at fatu beni a sa terra nosta.<br />

Cun custu traballu boleus ascurtai e arriciri totu is cunsillus chi ant a<br />

arribai <strong>de</strong> sa genti, <strong>de</strong> su mundu <strong>de</strong> su traballu e <strong>de</strong> s’Universidadi.<br />

Spereus chi custu esempru ddu ant a sighiri totu is atrus Comunus<br />

puru.<br />

S'Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sadra <strong>de</strong> su Comunu <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu ddu fait<br />

Simona Axana e est a intrus <strong>de</strong> sa bibrioteca comunali.


Situs <strong>de</strong> Ofìtzius <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda<br />

Biddaspitziosa: www.comune.villaspeciosa.ca.it/sardu<br />

Bid<strong>de</strong>sartu: www.bid<strong>de</strong>sartubilingua.it<br />

Cuartu: www.cuartu.it<br />

Nuràminis: www.nuraminisbilingua.net<br />

Pramantellu: www.comunepimentel.it/sardu<br />

Samatzai: www.samatzainsardu.eu<br />

Santadi: www.santadisarda.net<br />

Santu Sperau: www.sansperate.net/sardu<br />

Scal’‘e Pranu: www.comune.escalaplano.ca.it/uls/scalepranu.htm<br />

Serrenti: www.serrentisarda.net<br />

Siddi: http://ufitziu.comunesiddi.sar<strong>de</strong>gna.it<br />

Sìnnia: www.sinniabilingua.net<br />

Soramanna: www.ussaramannasarda.net<br />

Su Masu: www.comune.elmas.ca.it/sardu<br />

Unioni <strong>de</strong> is Comunus <strong>de</strong> Partiolla e <strong>de</strong> Campidanu <strong>de</strong> Bàscius:<br />

www.unionecomuniparteolla.ca.it/sc<br />

Situs in italianu <strong>de</strong> atras Istitutzionis<br />

Sa Provìntzia <strong>de</strong> Casteddu:<br />

www.provincia.cagliari.it<br />

S’Arregioni Autònoma <strong>de</strong> Sardìnnia:<br />

www.regione.sar<strong>de</strong>gna.it<br />

Su Master Approci interdisciplinari nella didattica <strong>de</strong>l Sardo:<br />

http://mastersardo.netsoul.net


Dogumentus e situs <strong>de</strong> Sardu consillaus<br />

Una gramàtiga sarda (campidanesa)<br />

http://www.comitau.org//Mangaras/gramatiga/gramatiga_sarda.<br />

pdf<br />

Contus in Sardu po pipius (e no sceti)<br />

http://www.radiopress.it/allui/sardocamp.html<br />

Unu Sardu standard, campidanesu e logudoresu<br />

http://www.comitau.org//SDT.pdf<br />

Preguntas e arrespustas po sa chistioni <strong>de</strong> su Sardu<br />

http://www.sardu.net/dir/artìculus/cosa_<strong>de</strong>_incrarai.asp<br />

S’Arcivu Sardu <strong>de</strong> Bilinguismu<br />

www.comitau.org<br />

Su Portali <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda<br />

www.sardu.net<br />

Noas <strong>de</strong> Lìngua e Curtura Sarda<br />

http://ivomurgia.splin<strong>de</strong>r.com<br />

SuperEva po sa Lìngua Sarda<br />

http://gui<strong>de</strong>.dada.net/lingua_sarda<br />

S’Acadèmia Campidanesa <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda<br />

www.acalisa.org<br />

Sa literadura sarda in s’Arretza<br />

www.linguasarda.org<br />

Su libru <strong>de</strong> stòria in Sardu S’Italinu in Sardìnnia<br />

www.comitau.org/cardia<br />

Su libru <strong>de</strong> contus in Sardu Apedala dimòniu!<br />

www.comitau.org/apedaladimoniu


Is autoris<br />

<strong>Amos</strong> <strong>Cardia</strong> tenit 34 annus e bivit in Sìnnia.<br />

In su 2002 s’est laureau in s’Universidadi <strong>de</strong> Casteddu cun sa tesi<br />

Lingua e politica in Sar<strong>de</strong>gna dal 1720 al 1848. Inguni e totu, agoa at<br />

fatu su master Approcci interdisciplinari nella didattica <strong>de</strong>l Sardo.<br />

De su 2000 est traballendi imparendi su Sardu, cordinendi progetus<br />

curturalis e fendi s’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda in medas scolas e<br />

Comunus <strong>de</strong> Sardìnnia, cumenti Biddaspitziosa, Bid<strong>de</strong>sartu, Brucei,<br />

Dèxim’‘e Putzu, Genuri, Nuràminis, Pramantellu, Santadi, Santu<br />

Sperau, Serrenti, Setzu, Sìnnia, s’Unioni <strong>de</strong> is Comunus <strong>de</strong> Partiolla e<br />

<strong>de</strong> Campidanu ‘e Bàscius.<br />

Cun medas <strong>de</strong> custus est sighendi a traballai.<br />

Scit beni su Sardu e s’Italianu e mali s’Ingresu e su Spanniolu.<br />

Custu <strong>Fueddàriu</strong> <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu est su <strong>de</strong> cincu librus suus.<br />

Simona Axana tenit 27 annus e bivit in Bid<strong>de</strong>sartu e in Casteddu.<br />

S’est dipromada in sa scola po su turismu <strong>de</strong> Bidd’‘e Putzu e in su 2008<br />

s’est laureada in s’Universidadi <strong>de</strong> Casteddu a obradora curturali po<br />

su turismu, cun sa tesi Il Parco geominerario storico e ambientale<br />

<strong>de</strong>lla Sar<strong>de</strong>gna e le prospettive di sviluppo turistiche tra Villasalto<br />

e il Gerrei.<br />

At traballau in posadas <strong>de</strong> Casteddu, S’Alighera, Rimini e in agentzias<br />

<strong>de</strong> turismu e <strong>de</strong> biaxus <strong>de</strong> Murera e <strong>de</strong> Cuartu. Fait sa ghia turìstiga<br />

in su Museu <strong>de</strong> sa Mina <strong>de</strong> Su Suèrgiu in Bid<strong>de</strong>sartu.<br />

In su 2008 at fatu s’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda <strong>de</strong> su Comunu <strong>de</strong><br />

Bid<strong>de</strong>sartu (www.bid<strong>de</strong>sartubilingua.it). Scit su Sardu, s’Italianu,<br />

s’Ingresu, su Frantzesu e su Spanniolu.<br />

Custu <strong>Fueddàriu</strong> <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu est su primu libru suu.<br />

Perdu Perra tenit 32 annus e bivit in Cuartu. In su 2003 s’est laureau<br />

in s’Universidadi <strong>de</strong> Casteddu cun sa tesi L’insurrezione di Cagliari<br />

<strong>de</strong>l 28 aprile 1794 e le sue conseguenze nei Campidani di Cagliari e<br />

Oristano.<br />

Inguni e totu, agoa at fatu su master Approcci interdisciplinari nella<br />

didattica <strong>de</strong>l Sardo.<br />

De su 2002 est traballendi imparendi su Sadru, cordinendi progetus<br />

curturalis e fendi s’Ofìtziu <strong>de</strong> sa Lìngua Sarda in medas scolas e<br />

Comunus <strong>de</strong> Sardìnnia, cumenti Biddaspitziosa, Bid<strong>de</strong>sartu, Brucei,<br />

Dèxim’‘e Putzu, Genuri, Mara, Pramantellu, Samatzai, Santadi,<br />

Santu Sperau, Setzu e Su Masu. Cun medas <strong>de</strong> custus est sighendi a<br />

traballai.<br />

Scit beni su Sardu, s’Italianu e s’Ingresu.<br />

Custu <strong>Fueddàriu</strong> <strong>de</strong> Bid<strong>de</strong>sartu est su <strong>de</strong> tres librus suus.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!