15.11.2014 Views

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

versione pdf - Sardegna DigitalLibrary

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

SALVATORE COLOMO<br />

GARE POETICHE IN LIMBA<br />

Barbagia di Ollolai<br />

VOLUME 16


Gare poetiche in limba – Barbagia di Ollolai<br />

Collana «Sardigna in limba»<br />

Progetto editoriale e testi: Salvatore Colomo<br />

Progetto grafico e impaginazione: Gabriella Tornatore, Essegierre Srl<br />

Ricerca e editing: Roberta Girola, Essegierre Srl<br />

© Copyright 2008 by Editrice Archivio Fotografi co Sardo s.a.s.<br />

di S. Colomo, per la Collana «Sardigna in limba»<br />

© 2008 by Editrice Archivio Fotografi co Sardo s.a.s - Nuoro,<br />

via Foscolo 45, per «Gare poetiche in limba – Barbagia di Ollolai»,<br />

Volume 16 della Collana «Sardigna in limba»<br />

Tutti i diritti sono riservati. Nessuna parte di questo volume può essere riprodotta,<br />

memorizzata o trasmessa in alcuna forma e con alcun mezzo, elettronico,<br />

meccanico, in fotocopia, in disco o in altro modo, compresi cinema, radio,<br />

televisione, internet, compact disk, senza autorizzazione scritta dell’editore.<br />

L’editore si scusa per un eventuale involontario utilizzo di materiali coperti da copyright<br />

ed è a disposizione degli eventuali aventi diritto che non è stato possibile contattare.<br />

1° edizione - 2008<br />

EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDO<br />

s.a.s. di S. Colomo, via Foscolo 45, 08100 Nuoro<br />

tel. e fax 0784/257121<br />

www.sardegnaweb.it - info@sardegnaweb.it


La collana «Sardigna in limba» nasce dal desiderio di<br />

leggere la vera cultura e la storia delle genti di <strong>Sardegna</strong><br />

attraverso il suono ritmato delle loro poesie. Perché i poeti<br />

sardi non sono quasi mai dei veri letterati, ma semplici<br />

cultori della lingua e delle tradizioni locali, provenienti<br />

dal popolo, di cui sono la voce più autentica.<br />

Ascoltare versi che parlano di vita, d’amore, di leggende,<br />

nel dialetto locale in cui sono stati scritti, ci collega istantaneamente<br />

all’essenza stessa dei luoghi e dei tempi in cui<br />

sono stati concepiti.<br />

È la forza della limba, legata alle tradizioni e al sapere più<br />

antico, che ci aiuta a rivivere i fatti e gli argomenti narrati<br />

con autenticità e a non dimenticare la potenza culturale<br />

della letteratura poetica, la più tradizionale dell’isola.<br />

Sottili o ironici, beffardi o delicati, i versi qui raccolti nascono<br />

dall’animo di poeti sardi che, dal Quattrocento a oggi,<br />

non hanno mai smesso di cantare la vita e i suoi eventi con<br />

naturalezza e spontaneità, ma anche con grande maestria<br />

e raffinatezza.<br />

L’opera è articolata in venti volumi: i primi quindici raccolgono<br />

poesie vere e proprie, gli ultimi cinque sono invece<br />

dedicati alle gare poetiche, di cui la <strong>Sardegna</strong> vanta una<br />

ricca e fantasiosa tradizione, purtroppo a forte rischio di<br />

scomparsa: i poeti improvvisatori ancora in attività risultano<br />

infatti ormai pochissimi.<br />

Gli agili libretti sono classificati per gruppi di subregioni<br />

e per periodo storico; all’interno gli autori sono elencati in<br />

ordine cronologico, in base alla loro data di nascita,<br />

e sono corredati da una breve nota biografica. Per le poesie,<br />

la subregione è relativa al luogo di nascita dell’autore, men-


tre per le gare poetiche al paese in cui sono state disputate.<br />

L’impostazione in base alle antiche subregioni della<br />

<strong>Sardegna</strong> (piuttosto che alle nuove province, per esempio)<br />

nasce dal pensiero che la poesia dialettale – per quanto<br />

sicuramente ritenuta importante e interessante da una vasta<br />

schiera di ammiratori “contemporanei” – sappia più di antico<br />

che di moderno. È dunque parso naturale collocarla in quelle<br />

che ancora oggi vengono considerate le regioni storiche<br />

per eccellenza, i veri “territori” della <strong>Sardegna</strong>, tuttora così<br />

identificati da pastori, contadini, gente comune, cioè da quel<br />

popolo sardo che ha costruito nei secoli e che ora custodisce<br />

le tradizioni e i costumi della nostra isola.<br />

La poesia sarda è una sorta di plurisecolare epopea di<br />

dimensioni sterminate, per cui la presente opera non ha<br />

presunzione di completezza, anche se la ricerca è stata<br />

impegnativa e ha consentito di accedere a criteri di scelta<br />

validi sotto tutti i punti di vista: letterario, cronologico,<br />

territoriale.<br />

Per ora vuole essere quasi un assaggio generale, sia pure<br />

piuttosto ampio e omogeneamente riferito ai diversi territori,<br />

destinato a tutti, estimatori, conoscitori, ma anche comunissimi<br />

lettori che per la prima volta si avvicinano alla poesia<br />

dialettale. Per ogni autore sono state scelte alcune poesie,<br />

ma l’ambizione è quella di continuare a cercare e raccogliere<br />

materiale con cui proseguire, in altre collane simili, l’arduo<br />

compito di valorizzazione della nostra poesia, uno degli<br />

elementi più rappresentativi, e contemporaneamente poco<br />

conosciuti, della cultura del nostro popolo.<br />

Salvatore Colomo


I poeti improvvisatori di questo volume<br />

Salvatore Tucconi (Barore Tucone)<br />

(1885-1969)<br />

Nacque a Buddusò nel 1885.<br />

Figlio d’arte - anche il padre Salvatore era un<br />

poeta improvvisatore - vanta una carriera lunga<br />

e fortunata, sostenuta da qualità di grande pregio<br />

nell’arte di poetare nelle piazze.<br />

Si è sempre distinto per i suoi modi da antico<br />

fi losofo, che proponevano argomentazioni sagge<br />

e sottili. I suoi versi erano incisivi e di sostanza,<br />

anche a discapito della forma.<br />

Morì nel suo paese natale nel 1969, all’età di 84<br />

anni.<br />

Raimondo Piras (Remundu Piras)<br />

(1905-1978)<br />

Nacque a Villanova Monteleone nel 1905 ed è<br />

considerato il massimo poeta improvvisatore di<br />

tutta la <strong>Sardegna</strong>.<br />

Autodidatta, debuttò nei palchi delle sagre a soli<br />

19 anni, dimostrando fi n da subito un naturale<br />

senso critico e una vocazione formidabile per la<br />

composizione istantanea dei versi.<br />

Nelle gare poetiche ha sempre espresso<br />

5 d<br />

d


d<br />

intelligenza ed eleganza, accompagnate da una<br />

mimica particolare e non comune.<br />

La sua produzione è vastissima.<br />

Morì nel 1978 nel suo paese d’origine.<br />

Giovanni Chighine (Nanneddu Chighine)<br />

(1909-1978)<br />

Nacque a Ittireddu nel 1909.<br />

Le sue grandi doti nell’improvvisare versi lo<br />

hanno reso noto in tutta la <strong>Sardegna</strong>. Conosciuto<br />

per il suo animo buono, sincero e semplice,<br />

nonché per la sua umiltà, ha cantato in moltissime<br />

piazze dell’isola, disputando gare con i maggiori<br />

improvvisatori del tempo.<br />

Morì nel 1978.<br />

Dal 1991 il comune di Ittireddu bandisce ogni<br />

anno un concorso di poesia a lui intitolato.<br />

6 d


d<br />

Gara poetica cantata a Oliena nel 1946<br />

dai poeti improvvisatori Raimondo Piras<br />

e Salvatore Tucconi<br />

Tema:<br />

S’amore a sa mamma e s’amore<br />

a s’isposa<br />

Esordio<br />

1. Tucconi<br />

Populu interu, unidu d’Oliena<br />

Torr’a sa calma e isculta unu pagu<br />

Inu’est d’iniziare su disvagu<br />

Pro saziare tantu brama amena<br />

Istanotte cun sa matessi iscena<br />

Nos deves ascultare in modu vagu<br />

A nos torrar’a bider fors’istentas<br />

De sa visita nostra ti nd’ammentas.<br />

2. Piras<br />

S’ora si nd’est astrinta ischerza-ischerza<br />

Giusta, fi n’a su propriu momentu<br />

Però su turnu cun crudele isferza<br />

A su fi ngidu li curret su ’entu.<br />

E nois como a sa nottada terza<br />

Tenimus anzis, pagu impedimentu<br />

C’à chie pensat cosa genuina<br />

Paret chi che l’impedat dogni frina.<br />

7 d


d<br />

3. Tucconi<br />

Eolo est in simbolica caverna<br />

Ue sunt tottus inserrados sos bentos<br />

Forsis ded’haer tentu gherra interna<br />

Intro ’e sos oscuros apposentos<br />

Imbeces ch’han s’insoro forza eterna<br />

Sunt bessidos cun fi ssos movimentos<br />

E bennidos sunt fi nzas a inoghe<br />

Pro disturbare a nois versu e boghe.<br />

4. Piras<br />

Pro issos had’a esser una gloria<br />

Cando isparghen sas alas insoro<br />

Girat in dogni trettu una vittoria<br />

Cun alas invisibiles de oro<br />

E a nois su movimentu in coro<br />

Nos turbat, intantu, e sa memoria.<br />

Ma chie cheret imperare imperede<br />

Tant’hat forza ’e fagher su chi cherede.<br />

5. Tucconi<br />

Ite cherides, tottu custos bentos<br />

Ch’essin a bolu cun sas alas nettas<br />

E in su mare agattan bastimentos<br />

Los triulan ca b’andan che saettas<br />

Mancu dan piaghere a sos poetas<br />

Debiles e de poveros talentos<br />

Cando su ’entu frigidu s’arreada<br />

Su pagu chi possedin che lis leada.<br />

8 d


d<br />

6. Piras<br />

Nois in chirca de su disaogu<br />

Intr’e tottu sa mente’asie sesta<br />

Ma est ora de dare cuss’isfogu<br />

Ecc’Eolo iscadenat sa tempesta<br />

Paret chi b’hapat gustu e b’happat giogu<br />

A cherrer distrubare custa festa<br />

Si fid’istadu a lugura galanu<br />

Ness’istare che diat a manzanu.<br />

7. Tucconi<br />

Eolo mancu l’ischit chi b’hat festa<br />

E pro cussu est chi faghet cust’oltraggiu<br />

Ma unu marineri in su viaggiu<br />

Sa vela isparghet cun brios in testa<br />

Da ch’a subra l’aggiunghet sa tempesta<br />

S’armat de isperanzia est su coraggiu<br />

E non bistat a manu e no s’attontada<br />

Che-i su ’onu su malu l’affrontada.<br />

8. Piras<br />

Mancari in intro ’e sa grutta fi na,<br />

Ue solet su ’entu custodire<br />

Si had’Eolo una parte divina<br />

Cando mai non dede custu ischire?<br />

Chi da-e tantu in tantu imbiant frina<br />

E de nois sa notizia had’a battire<br />

E su ’entu chi gherrat e non lughede<br />

Cand’a nois notizia che giughende?<br />

9 d


9. Tucconi<br />

Cand’unu ’entu Eolo cumandada<br />

E-i sa ’ucca a sa caverna tappada<br />

Pro chi in parte unu controllo l’happada<br />

Ma carchi ’orta su ’entu si nd’andada<br />

Chie had’esser su ’entu chi mandada<br />

Impinguadu su cale unu iscappada<br />

A su momentu ch’esit pagu ’onu<br />

Ch’essit quasi a cua ’e su padronu.<br />

10. Piras<br />

Mi, so pensende su ’entu ch’imbolada<br />

Da-e chelu sas nues ch’ispianada<br />

Forzis sa legge de Giove violada<br />

Ca sas nues abbosas ch’alluntanada<br />

Proite vivet cando issu ’olada<br />

E sa nues nieddas che mattanada<br />

Sa nue a su ’entu la cunzedidi<br />

E de pioer a Giove l’impedidi.<br />

11. Tucconi<br />

Cuddu babbu had’a tenner bonu proe<br />

Ammitto chi padronu est de inie<br />

Però a cantu nde pared’a mie<br />

Che-i sos ballos chi no che sunt oe<br />

Unu fi zu requit a sas noe<br />

Unu che torrat poi ’e mesudie<br />

E cando cuddu a torrare resessidi<br />

Aberinde sa gianna unu si nd’essidi.<br />

10<br />

d<br />

d


12. Piras<br />

Ca sa moda ’e sos babbos est in donu<br />

Cumandende sos fi zos cun ammiru<br />

E cantos babbos no hant postu in tronu<br />

Ch’andan a piaghere e a delliru<br />

Non contat puru si ’olat su padronu<br />

Si cando cheret s’iscappat in giru<br />

Segundu su decretu chi no mancada<br />

Issu est padronu e inie los tancada.<br />

13. Tucconi<br />

No nd’has bidu de babbu si bi crese<br />

Su controllu severu gia b’est grae<br />

Da chi nd’intran sos fi zos chimbe o sese<br />

Falat a giosso e frisciat cun sa giae<br />

Però su birichinu che-i s’ae<br />

E iche l’essit in punt’e sos pese<br />

In su balcone o in d’un’istampolu<br />

Poi nde torrat in su fumajolu.<br />

14. Piras<br />

Faghen sos fi zos un’attera giae<br />

O buscan puru unu passapertuttu<br />

Mancari chi los tanchet in cuddae<br />

De s’autoridade no hat fruttu<br />

Si intro han’osservadu e no est grae<br />

Puru mancari ’alet risoluttu<br />

O chi puru a furinu s’incanalede<br />

Tantu mancu su titulu li ’alede.<br />

11<br />

d<br />

d


15. Tucconi<br />

Eolo in su viaggiu si est fidadu<br />

Cando chi de dimanda hat fattu prou<br />

E-i sos bentos intro s’otre sou<br />

A sa zattera de Ulisse hat dadu<br />

Sos cumpanzos chi no had’avvisadu<br />

Abberin s’otre e bessin da-e nou<br />

Tenen sos bentos malos cun isgrabbu<br />

E violadu han s’ordin’e su babbu.<br />

16. Piras<br />

Eolo nd’est istadu trappu prontu<br />

A s’esser postu sutta, in manu anzena<br />

S’idet chi nde hat fattu pagu contu<br />

E sunt bennidos a s’ispassur’amena<br />

Si comente che tando ancora est tontu<br />

No nde lassan ne chima ne arena<br />

Tand’est de badas chi nos invocamus<br />

E sa furia insoro agguantamus.<br />

17. Tucconi<br />

Cand’est in bonu non faghet azzola<br />

Ne nd’ischin sos umanos individos<br />

Preghend’a tottus ma no si sunt bidos<br />

Ma non solu pro una ’orta sola<br />

Finzas bindighi-dies in s’arzola<br />

E-i sos bentos fi n tottu dormidos<br />

Dormin, ma invoco umile e devotu<br />

Si no los cheres bi ’enin e tottu.<br />

12<br />

d<br />

d


18. Piras<br />

Da chi sunt issos de mala idea<br />

Cheres ponner isprones che a runzinos<br />

Si faeddare che dia a Tiltea<br />

Nettunu furat sos lidos marinos<br />

A che torrare a sa sua pelea<br />

E lassare sas abbas a puntinos<br />

Faeddareli male a sos concluos<br />

Dognunu abbarrat in sos logos suos.<br />

19. Tucconi<br />

Cando si moet unu bentigheddu<br />

Da-e s’altura murmurat sos salmos<br />

Però cando de ala isparghet ramos<br />

Tando sunt che-i cuddos de Rizzeddu<br />

E sunu vurriados de chelveddu<br />

Ti paren bravos da chi sunu calmos<br />

Da chi sunt agitados e los tenene<br />

Cun sa camisa ’e forza los mantenene.<br />

20. Piras<br />

Cando sunt calmos già sunt un’ammiru<br />

Si tremet sa natura tottu intrea<br />

Su ’e punire est cando ’essint in giru<br />

Chi ninnant tottu canta sa boréa<br />

Deo ammiru su nobile zeffi ru<br />

Cando bessit cun Flora bella dea<br />

Custos sunt astros de brutt’intellettu<br />

Bessint continu pro fagher dispettu.<br />

13<br />

d<br />

d


21. Tucconi<br />

Zeffi ru bellu, cando in chelu trazzada<br />

S’aria bella, frisca e liberale<br />

Cando s’isparit e cando s’affazzada<br />

Su maestrale cun alenu ’e sale<br />

E-i su ’entu frigidu e regale<br />

Su chi lentore e abba ti ghiazzada<br />

A cussu cheret chi sas alas tambene<br />

Comente che-i s’abba ’oghet su sambene.<br />

22. Piras<br />

A bi cres, postu chi s’est in suspettu<br />

Forzis a nois no tenzad’istima<br />

Tando pariat chi fid’inchiettu<br />

Cand’alzados che semus a sa prima<br />

Como intantu già paret chiettu<br />

Forzis a issos toccadu hat s’anima<br />

E s’est bennid’anghelu da-e mostru<br />

Como timet su rimproveru nostru.<br />

23. Tucconi<br />

Abbissu sese in su chelu azzurru<br />

No bi slat su sou vile alenu...<br />

A nois nos hat fattu malu murru<br />

Ch’ham’a s’impetu primu postu frenu<br />

Però nos faghet che pane in su furru<br />

Nos had’a cogher’a calore lenu<br />

Pro chi si happat fattu sa calmada<br />

Su tantu, cand’a fi ne nollu dada.<br />

14<br />

d<br />

d


24. Piras<br />

E si nos coghet a calore lenu<br />

Non deves lamentare a custa zente<br />

A da chi como postu ch’hat su frenu<br />

E chi lis hat toccadu coro e mente<br />

E si issu s’airat in pienu<br />

Tando faghet in modu violente<br />

Da duos pese cun sos giros suos<br />

Bolat fi nzas a chentu-trinta-duos.<br />

(Fine dell’esordio)<br />

15<br />

d<br />

d


Tema:<br />

S’amore a sa mamma e s’amore<br />

a s’isposa<br />

Tucconi: S’amore a sa mamma<br />

Piras: S’amore a s’isposa<br />

1. Tucconi<br />

Prima fit de venditta e de perdonu<br />

Su tema chi nde hamus conguidru<br />

Como un’atteru tema nd’hat bennidu<br />

D’istrategia e su nostru arrejonu<br />

Su chi a mie a cantar’est bessidu<br />

S’amore de sa mamma caru e bonu<br />

Finzas ch’in coro mi restat fi amma<br />

Dev’adorare e istimare a mamma.<br />

2. Piras<br />

Tottu cuddos fideles pensadores<br />

Chi faghen in bideas giru tundu<br />

Cheren ischire da sos cantadores<br />

De cantu che suzzedit in su mundu<br />

De custos duos perfettos amores<br />

Cale det esser su pius profundu<br />

Chi nos hat fattu intrare in meda cosa<br />

Invece a mie est toccada s’isposa.<br />

17<br />

d<br />

d


3. Tucconi<br />

Deo ammitto s’amor’e s’isposa<br />

Ch’est un’amore de data divina<br />

Però s’amore ’e mamma est una cosa<br />

De natura perenne pius ladina<br />

Iss’est comente una matta ’e rosa<br />

Chi ponet in su coro raighina<br />

Ca s’amor’e s’isposa si costruéde<br />

S’amor’e mamma in su latte si suede.<br />

4. Piras<br />

S’amore’e mamma in su latte si suede<br />

Circulat fi nzas intro ’e sas venas.<br />

Unu ch’a si cojare si reduede<br />

Li restat su ’e mamma solu appenas.<br />

Da chi su ’e sa mamma diminuéde<br />

Ch’aspirat sempre a sas dies serenas<br />

E-i s’amore veru tando avreschede<br />

Minimat unu e-i s’atteru creschede.<br />

5. Tucconi<br />

Su coro semitundu nd’est formadu<br />

A primu palpitu no l’isconquassada<br />

A s’amore ’e sa mamma radicadu<br />

E dogn’atteru amore ti lu lassada<br />

Intro su coro già est riservadu<br />

Perun’atteru amore ti trapassada<br />

Pro chi non tenzat amore pius grattu<br />

S’amore ’e mamma in coro istat intattu.<br />

18<br />

d<br />

d


6. Piras<br />

Si bene su pensamentu lu inghirada<br />

Già s’hat a abizare ’e custa cosa<br />

S’amor’e mamma seriu s’attirada<br />

Ca s’amat puru che mamm’amorosa<br />

Però s’amore chi pius dellirada<br />

A dogn’omine nadu est un’isposa<br />

Custu est chi attaccat su martiriu<br />

Movet, agitad’e ponet in delliriu.<br />

7. Tucconi<br />

S’amore de s’isposa est una rutta<br />

De ojada, pro cumbinazione<br />

E durat su delliriu un’iscutta<br />

In su fogu d’estrema passione<br />

S’ora chi sa fi amma istad’allutta<br />

Fremet su coro e brujat sa persone<br />

Poi s’amore fi nit e s’istudada<br />

Però s’amor’e mamma mai mudada.<br />

8. Piras<br />

S’amore de s’isposa est sa dulcura<br />

Chi mai l’hant sos santos cancellada<br />

A ti bider mirende anghela pura<br />

Intro su sinu su coro furàda<br />

Finas a s’ora ’e sa sepoltura<br />

S’isposu l’hat in mente cun s’ojada<br />

Finzas morzende la ’idet presente<br />

E mamma est isvanida da-e mente.<br />

19<br />

d<br />

d


9. Tucconi<br />

Sa mamma ’e sos affettos est un’asca<br />

Sa chi l’hat imparadu a minoreddu<br />

Su primu risu, su primu faeddu<br />

Chi beneittu l’hat sa prima pasca<br />

Sa chi l’hat postu su primu manteddu<br />

Ch’imboligadu e astrintu l’hat fasca<br />

Sa chi l’hat battijadu, premurosa<br />

E beniminde amores de isposa.<br />

10. Piras<br />

Sa mamma est chi l’hat postu su manteddu<br />

Imboligadu e ligadu l’hat fasca<br />

Ma da chi l’est bintradu in su cherveddu<br />

De leare a Franzisca, Peppa o Pasca<br />

Si ’enit s’ora ’e li ponner s’aneddu<br />

Cun sa cumpanza affrontat sa burrasca<br />

Cun issa s’idet in totale gloria<br />

E mamma no nde l’enit a memoria.<br />

11. Tucconi<br />

Cust’omine ch’isposat a Franzisca<br />

Chi nd’esserat un’anghela terrena<br />

Brujat su coro e brujat dogni vena<br />

Prit’hat sas laras che mendula frisca<br />

Eppuru fi nas chi andat in chisca<br />

Desizat puru una muzere anzena<br />

Però manc’unu fi zu tenet brama<br />

De disizare un’atter’una mamma.<br />

20<br />

d<br />

d


12. Piras<br />

A chie giughet samben’in sas venas<br />

Comente bramat su segretu coro<br />

Hat de l’unire sas dies serenas<br />

S’ischidad semper a sognos de oro<br />

Ma ite bramat sas mammas anzenas<br />

Da chi no amant sas mammas insoro<br />

Invece unu chi bramat cuss’ora<br />

Amat a issa e atteras ancora.<br />

13. Tucconi<br />

Nois già nd’hamos bidu meda cosa<br />

Su paragone, mi no est distante<br />

A l’amare, amende si est che rosa<br />

L’adorat cando issa istat galante<br />

E b’andat a chenare cun s’isposa<br />

Ma pro dormire bi tenet s’amante<br />

Però nisciunu in sa vida terrena<br />

Andat in chirca d’una mamm’anzena.<br />

14. Piras<br />

Chie hat viscios un’anzena bramada<br />

La ’idet rosa prima ’e repetire<br />

Però semper a s’isposa prus amada<br />

Ca l’est isposa si podet ischire<br />

E pro s’isposa su samben derramada<br />

Finzas a s’ora ’e la sepellire<br />

Morit sa mamma est calmada sa fua<br />

No bramat sas anzenas ne sa sua.<br />

21<br />

d<br />

d


15. Tucconi<br />

Sa mamma, tue lu deves ischire<br />

Issa mi, pro su fi zu bi disputada<br />

Si sa mamma su fi zu’idet patire<br />

Paret chi una lanza in coro juttada<br />

Morit s’isposa ’e luttu hat su ’estire<br />

Morit sa mamma, e su coro si luttada<br />

Su ’estire giambare podet gai<br />

Su coro ’e mamma no si giambat mai.<br />

16. Piras<br />

Cando’ enit de morte sa tempesta<br />

L’istat su coro sempre a sa ’eretta<br />

Deo faeddo, cando biu resta<br />

Su ’e s’isposa est amore perfetta<br />

Cun gautella la giughet a festa<br />

La ’ogat a ballare, a sa brazzetta<br />

Est de Cupido sa suprema iscola<br />

E-i sa mamma in domo lassat sola.<br />

17. Tucconi<br />

Cando la ’ogat l’est unu consolu<br />

Un’adulazione solu ebbia<br />

Però s’amore ’e mamma solu-solu<br />

Bessit da-e s’intragna in armonia<br />

E dogn’ora li cantat sa anninnia<br />

Finzas a si dormire in su balzolu<br />

Poi su fi zu a sa mamma s’acchittidu<br />

Pro s’anninnia li torrat s’attitidu.<br />

22<br />

d<br />

d


18. Piras<br />

Tue naras ch’est adulazione<br />

Deo ti naro est fi amm’amorosa<br />

Li cantat de dilettu una cantone<br />

Cantu pius est bella e lussuosa<br />

Li narat chi si bramat a cumone<br />

La trattat de columba, amada rosa<br />

Ca su coro li toccada cando parada<br />

E a sa mamma solu mamma narada.<br />

19. Tucconi<br />

Cand’est innamorende fittianu<br />

Li narat rosa e columbina mia<br />

Ma da su coro sou ch’est lontanu<br />

Su coro fremet pro sa bramosia<br />

E da-i poi chi l’intrat in manu<br />

No linarat columba ma istria<br />

E-i s’amore in odiu li buffada<br />

De sa mamma niunu si nd’istuffada.<br />

20. Piras<br />

Li had’a narrer troja arrabiadu<br />

Ma l’addurat cuss’ira unu momentu<br />

Tantu a dogni unu est capitadu<br />

Ca cun s’isposa solu so cuntentu<br />

E pro sa mamma est ispensieradu<br />

E intendet sas boghes che-i su ’entu<br />

Sa mamma a sa ’idea chi li portada<br />

Lu giamat e issu non si ’ortada.<br />

23<br />

d<br />

d


21. Tucconi<br />

Cand’unu fi zu est isposadu a mannu<br />

Hat isfogadu a s’isposa ogni brama<br />

E-i sa mamma sun seriu pannu<br />

Mantenet de amore una fi amma<br />

Ma si su fi zu tenet un’affannu<br />

Curret tando a su sinu ’e sa mamma<br />

Ca non b’hat pius nobile cunsitu<br />

Che-i su ’e de sa mamma pro su fi zu.<br />

22. Piras<br />

Ded’andare si tenet affannu<br />

Comente a che leare su duttore<br />

Ma da poi chi passat cuss’impannu<br />

Si nd’allontanat cun pagu fervore<br />

Da chi est cojadu e da ch’est mannu<br />

Est cun s’isposa su profundu amore<br />

Inie b’est s’amore e b’est s’affettu<br />

E sa cascia afrisciada ’e su segrettu.<br />

23. Tucconi<br />

A ti nd’abizas ch’est a limba vaga<br />

Est sa mamma chi tenet centru e pernu<br />

Sutta ’e sos affettos già s’allaga<br />

Est su depositu de s’amor’eternu<br />

E pro s’amore in coro sa piaga<br />

Cando chircas su balsamu maternu<br />

Ca non tenet sa forza virtuosa<br />

D’haer amore su coro ’e s’isposa.<br />

24<br />

d<br />

d


24. Piras<br />

C’abbandonet in tottu no lu neras<br />

Non cretas deo lu cherzo imprimire<br />

Però non chirco tantu sa manera<br />

Ch’andana ue sa mamma a require<br />

Ca luego est s’isposa e cando a sera<br />

Non bidet pius s’ora de s’aunire<br />

E passat de sas dies sos fragellos<br />

Da ch’est presente a cuddos ojos bellos.<br />

25. Tucconi<br />

Osserva d’esa mamma su pipiu<br />

Est pius altu s’amor’a sa cumpagna?<br />

Ca s’amor’est bessidu da-e s’intragna<br />

Generadu, difesu e tentu biu<br />

Che abba chi pioet in muntagna<br />

Torrat a mare currende in su riu<br />

Gai s’affettu ’e fi zu, amor’e brama<br />

Torrat a sas intragnas de sa mamma.<br />

26. Piras<br />

Ma sa mamma si est ancora bia<br />

Prite su tempus l’hattid’a obbligu<br />

E had’a narrer: “Mamma, sola ebbia<br />

Ma cantu duras bia pro castigu?”<br />

Unu si est presente a un’amigu<br />

Narada: “Custa est s’isposa mia!”<br />

E pomposa e galana la presentada<br />

E de sa mamma mancu si nd’ammentada.<br />

25<br />

d<br />

d


27. Tucconi<br />

Sa mamma ch’hat passadu sos beranos<br />

E sa pianta ch’hat dadu su fruttu<br />

Cantu sunt bellas cuddas lanzas manos<br />

Chi carignadu m’hant cando happo suttu<br />

E cuddos duos fi nes pilos canos<br />

Chi sas lagrimas prima mi han’asciuttu<br />

Hant de attraer dogni podere<br />

Chi no attraet gai sa muzere.<br />

28. Piras<br />

Cagliadi mudu. Pianu pianu<br />

Analiza sa cosa da-e fundu<br />

Ogni fi zu si nd’istat a lontanu<br />

Da-e sa mama cando intrat in mundu<br />

Olvidat fi nzas cuddu pilu canu<br />

Proite amat su pilu biundu<br />

E cando la presentat, no l’affrontada<br />

Che su pilu imbezzadu pius non contada.<br />

29. Tucconi<br />

Sa mamma est un’affettu, ch’in tottue<br />

Ti amat, ch’est sinceru e opportunu<br />

Ma un’isposa si bi moris tue<br />

Si nde leat a s’annu un’atter’unu<br />

E si nde cazzat cuddu mantu brunu<br />

E bolat in s’aéra che sa nue<br />

Sa mamma si suzzedit s’isventura<br />

Giughet su luttu fi n’a sepoltura.<br />

26<br />

d<br />

d


30. Piras<br />

No m’interessat, como mi est cumpagna<br />

De cantu ten’in coro a ti nd’abizas<br />

Si istas tue una die in campagna<br />

A torrare a su sero a lu disizas?<br />

Non chircas chie t’hat giuttu in s’intragna<br />

Happat patidu dies fi n’a mizas<br />

No t’interessat nudda ’e cussa cosa<br />

Disizas solu s’amabile isposa.<br />

31. Tucconi<br />

A disizare, disizan a bottu<br />

Non sas isposas ma atteras puru<br />

Ma est sa passione ch’hamos tottu<br />

De s’amore brutale fruttu oscuru<br />

Ma su maternu amore e devottu<br />

De s’amore infallibil’e seguru<br />

Su chi devet andare a drittu fi lu<br />

E-i su coro est chi dat sempre asilu.<br />

32. Piras<br />

Lassamus sos disizos d’insolenzia<br />

Feos, d’unu carnale piaghere<br />

Chi da-e sa dimora est in assenzia<br />

In campagna pro fagher su dovere<br />

Disizada s’amore a sa presenzia<br />

Des a sagrada e amada muzere<br />

Ca est dulche inue solu abitada<br />

E a sa mamma mancu la visitada.<br />

27<br />

d<br />

d


33. Tucconi<br />

Sa mamma est un’amore geniale<br />

E semper venerada est cussa chiza<br />

Issa no est pro nemos parziale<br />

Cantu amat su fi zu, amat sa fi za<br />

Su ’e mamma est s’amore naturale<br />

Su ’e s’isposa est amore a postiza<br />

Su ’e sa mamma est amore de natura<br />

Cudd’est amore de pizzigadura.<br />

34. Piras<br />

No est pizzigadura e ne offerta<br />

Chi l’hat elettrizadu intro sas venas<br />

Ca cando sa pupia i’had’abberta<br />

Bidet tottu sas anghelas terrenas<br />

E custas fagher già ischin s’iscerta<br />

Pro si passare sas dies serenas<br />

Issa invece l’hamat a puntinu<br />

Comente li hat dadu su destinu.<br />

35. Tucconi<br />

A giovaneddu trapassat sa lanza<br />

E da chi ’idet una bella rosa.<br />

E faghet iscrittura in alleanza<br />

Però pro s’iscrittura est paga cosa<br />

In Inghilterra, America e in Franza<br />

Bi tenen su divorziu de s’isposa<br />

Però manc’unu fi zu tenet brama<br />

Su divorziu nd’haer da’ sa mamma.<br />

28<br />

d<br />

d


36. Piras<br />

Si tenen su divorziu ’e s’isposa<br />

Si no cumbinan in sos naturales<br />

Finzas dogni dulzura est velenosa<br />

Segundu sos eventos temporales<br />

Però pro s’isfozare de una rosa<br />

No s’isfaghet su mundu in generales<br />

Si sa mamma non benit divorziada<br />

Mi, ch’est attesu e bisonzu non b’hada.<br />

37. Tucconi<br />

Sa mamma est s’amore pius santa<br />

Chi organos e carena ti hat costruttu<br />

Sa vida hat dadu a tie tottaganta<br />

Anima coro e-i su latte has suttu.<br />

Est cudda venerabile pianta<br />

Chi deves adorare essende fruttu<br />

Est sa pianta chi su fruttu hat fattu<br />

E madurare in su propriu rattu.<br />

38. Piras<br />

Tottu cumpletu su genere umanu<br />

Mira chi l’ischit chi sa mamma l’hada<br />

A da chi nd’est a trettu nd’est bajanu<br />

E bidet cudd’amabile adorada<br />

Chi li hat postu s’aneddu in sa manu<br />

Cuss’est sa sorte sua Ninfa o Fada<br />

Tott’incue su coro si mattanada<br />

E da-e mamma ognunu s’allontanada.<br />

29<br />

d<br />

d


39. Tucconi<br />

Sa mamma est s’amorosa, eterna frizza<br />

Ch’hat pius mortale simpatia<br />

Issa est semper cun dulche armonia<br />

Est de su fi zu sou sa capizza<br />

A da chi no li restat una trizza<br />

Narat: “Cust’est sa trizza ’e mamma mia”<br />

Chi pro m’amare si ch’est incanida<br />

A custa trizza li devo sa vida.<br />

40. Piras<br />

A da chi est un’omine cojadu<br />

Sa mamma est continu abbandonada<br />

Ca sa mamma chi su fi zu hat criadu<br />

Mi, ch’est in domo cun s’ispos’amada<br />

Issu li hat sas dies cunfortadu<br />

Che fundamentu ’e viver in s’istrada<br />

Est issa ch’hat d’amore sos tributtos<br />

Est sa funtana ’e sos novellos fruttos.<br />

41. Tucconi<br />

Da chi s’omine diventat maridu<br />

S’abbandonu ’e sa mamma est unu dannu<br />

Proprio had’a girare su sentidu<br />

Ca su samben ’uddit da’ s’affannu<br />

Cando passat in su maternu nidu<br />

In cuddu nidu chi ses fattu mannu<br />

Narad’: “Inoghe est su nidu mammescu<br />

Ch’est su puzone chi m’hat dad’addescu...”.<br />

30<br />

d<br />

d


42. Piras<br />

Deo nd’happ’intesu pius d’una’ia<br />

Da-e sa mamma s’omine confusu<br />

A narrer: “Balla, cuss’ancora est bia<br />

A bisu meu non morit piusu”<br />

Ma sa funtana de sa simpatia<br />

Inue sos affettos b’had’inclusu<br />

Istat semper timende si li mancada<br />

S’animu d’issa, su coro l’iscancada.<br />

43. Tucconi<br />

Ello, custu est omine terrenu?<br />

Ingratu, barbaru e d’anima bruna<br />

In terra puru est cosa comuna<br />

Chi nde hada ogn’orija pienu<br />

Certos han dadu a s’isposa velenu<br />

Solu pro nde lograre un’atter’una<br />

Prite b’est su maridu iscapricciadu<br />

Comente b’est su fi zu isnaturadu.<br />

44. Piras<br />

S’esagerazione no distinghede<br />

S’eccezione est semper fastizosa<br />

Sa mamma tant’in coro no l’ispinghede<br />

Ca no lassat s’anima luttuosa<br />

Ma mira, a unu chi morit s’isposa<br />

Ancora sa camija si nde tinghede<br />

Chi a s’affl ittu coro si nd’aggianghede<br />

E pro sa mamma mancu bi pianghede.<br />

31<br />

d<br />

d


45. Tucconi<br />

A ti caglias, o cheres chi t’entule<br />

Ca si ti naro tottu ti est cundanna<br />

Ca nd’happ’intesu in sa ’idda ’e Nule<br />

Omines attitende a boghe manna<br />

Mirende cun d’un’oju a su baule<br />

Cun s’atter’oju abbistend’a sa gianna<br />

Cun d’un’attitu sa mala fortuna<br />

Pritte nde fit mirende un’atter’una.<br />

46. Piras<br />

Mi, chi dogn’unu ammirat sa chi est morta<br />

Tant’oramai ch’est fora ’e via<br />

Cando bia in vida l’hat regorta<br />

Ch’in amore fundadu e simipatia<br />

Como ch’istat mirende a cussa porta<br />

Pro un’attera isposa solu ebbia<br />

Ca d’un’isposa nde tenet sa brama<br />

Però no est osservende sa mamma.<br />

47. Tucconi<br />

Si gasie s’istraziat est guai<br />

Su cojadu chi mirat una nubile<br />

Cheret narrer s’amore tou est gai<br />

Ca mudat ogni die nd’est volubile<br />

Però s’amor’e mamma est involubile<br />

Est un’amore chi no mudat mai<br />

Intro su coro si frisciad’e tancada<br />

E non si sostituit cando mancada.<br />

32<br />

d<br />

d


48. Piras<br />

Sa chi t’est morta nd’est certu mancanzia<br />

Prite la chircas, non torrat a vida<br />

Ca nd’has d’una novella sa sustanzia<br />

Restat in coro s’isposa imprimida<br />

Non sentis de sa mamma sa lognanzia<br />

S’in casu suzzederat s’isparida<br />

Nen cantu durat bia la favoridi<br />

E ne la sentit da chi si nde moridi.<br />

49. Tucconi<br />

Osserva sa materna nobilesa<br />

E-i su coro ch’in su sinu battidi<br />

S’a sa muzere faghes un’offesa<br />

S’offendet lestramente e non cumpattidi<br />

Sa mamma invece semper la cumbattidi<br />

E perdonat su fi zu cun prontesa<br />

Pro chi su fi zu siat pagu ’onu<br />

Sa mamma li dat semper su perdonu.<br />

50. Piras<br />

Tue ses nende chi l’hat perdonadu<br />

Ma no est giustu faeddu perfettu<br />

Cantos nde han sas mammas iscolladu<br />

De cuddos chi si cojan’a dispettu<br />

Cantos pitzinnos no han’affogadu<br />

Pro no los bider pranghendi’in lettu<br />

Ma chircheras giustizia e rejones<br />

Non calculemas sas ecceziones.<br />

33<br />

d<br />

d


51. Tucconi<br />

A bocchire maridos e muzeres<br />

Suzzedit meda non d’eccezione<br />

Ma cussas lasso già chi no las cheres<br />

E passamos a un’atteru istradone<br />

S’affettu ’e mamma ne sacros doveres<br />

Non bramat fi zu anzenu ed est rejone<br />

Bramat solu su veru fi zu sou<br />

Ma no est gai nò su coro tou.<br />

52. Piras<br />

A mi faghes su santu piaghere<br />

E fi las drittu in pacifica istrada<br />

S’amare una mamma già est dovere<br />

Però già ’ides chi pagu est amada<br />

Osserva cando leas sa muzere<br />

Comment’enit sa mamma abbandonada<br />

S’abbandonada si mi has cumpresu<br />

Est tollerada ma est giutt’a pesu.<br />

53. Tucconi<br />

Sa mamma est de s’amore su casteddu<br />

Issa tenet in coro raighinas<br />

Sa pisedda ti leat su piseddu<br />

Cun giros e regiros in banchinas<br />

Luego b’hat fermagliu e b’had’aneddu<br />

B’hat regalos ancora e oricinas<br />

Chi paret una cosa comporada<br />

Pro sa mamma de custu no bi nd’hada.<br />

34<br />

d<br />

d


54. Piras<br />

Pro sa mamma non si faghet impignos<br />

S’idet ch’est mesu morta sa fi ama<br />

Pro un’isposa si tracciat disignos<br />

E no s’isfi lat s’intricada trama<br />

A s’isposa dat basos e carignos<br />

Ma nara, chie si ’asat sa mamma<br />

Da-e minore l’istat sempr’affaccu<br />

Ma si s’asat sa mamma est mesu maccu.<br />

55. Tucconi<br />

S’idet chi a s’isposa has dad’azzoccos<br />

Cun basu ’e passione e no l’ignoro<br />

Massimamente cando sun pizzoccos<br />

Est bestiale mì, s’amore insoro<br />

Adornada de aneddos e fioccos<br />

Sos fioccos de mamma sunt in coro<br />

Sunt cussos sos affettos de natura<br />

E non bi cheret affioccadura.<br />

56. Piras<br />

Sun sos fioccos chi han galantidu<br />

Adattos pro sas suas dies bellas<br />

Fattende de cumprender s’individu<br />

Ch’hat sebaradu una ’e sas istellas<br />

Cando s’aunin muzere e maridu<br />

Ismentigan sas insoro parentellas<br />

Sun custos solu chi si sentin bene<br />

Ligados cun sos nodos de Imene.<br />

35<br />

d<br />

d


57. Tucconi<br />

Deo cheria ischire de sos nodos<br />

Faeddos tuos mi podes battire<br />

Sa mamma t’amat in tottu sos modos<br />

Non b’hat bisonzu in logu ’e l’ischire<br />

Pro s’isposa in s’Imene sunu sodos<br />

Proite timet de si che fuire<br />

Solu tando s’amore ricostruede<br />

Prite si no est presa si che fuede.<br />

58. Piras<br />

Ma no est presa cun funes o restes<br />

S’est presa chin sos nodos de Imene<br />

Sun invisibiles e sunu celestes<br />

Sos nodos chi ligadu han cussu bene<br />

Finzas de mammas s’agattat arestes<br />

Gai est giustu s’isposa ch’incadene<br />

Sa ch’hat suffertu dolores e fadigas<br />

Ma si prenden a tie ti ch’isligas.<br />

59. Tucconi<br />

Nara cale isposa che a Fantina<br />

Ch’hat fattu sende morta a sos viventes<br />

No teniat isposu ne parentes<br />

Teniat solamente una bambina.<br />

Issa si nd’hat bogadu duas dentes<br />

L’has bendet pro leare meighina<br />

Mai a mancun’isposa est capitadu<br />

Pro su maridu hat gai cumbinadu.<br />

36<br />

d<br />

d


60. Piras<br />

Unu romanzu fattu a meraviza<br />

Non b’intrat mai in mesu a cusa trama<br />

Poi s’esseret sa mamma a sa fi za<br />

Ma no l’hat fattu sa fi z’a sa mamma<br />

Ch’est istada diversa ti nd’abiza<br />

Custa no est che s’attera fi ama<br />

Est s’amor’a s’isposa chi s’estendede<br />

De pius andat e de pius s’azzendede.<br />

61. Tucconi<br />

Tue li naras amore divessu<br />

Pro leare a sa mamma su meritu<br />

Ma a tie non benzat mancu a pessu<br />

Si naras gai committis delittu<br />

Cando su sole colpit su granitu<br />

Ferit su raggiu e torrat su riflessu<br />

Da-e sa mamma s’affettu s’afforrada<br />

Chi da-e mamma a fi zu andat e torrada.<br />

62. Piras<br />

Cal’est sa mamma, a su fi zu minore<br />

E poi no nd’haiat atter’una?<br />

Però su fi zu non faghet errore<br />

Ca no possedit sa mamma comuna<br />

Su fi zu chircat de s’isposa s’amore<br />

Inie tenet totta sa fortuna<br />

E pius chin sa mamma si mattanada<br />

Pius sa mamma ’ezza l’allontanada.<br />

37<br />

d<br />

d


63. Tucconi<br />

De un’isposa non solu s’ammentada<br />

L’hat giovana d’amore coronada<br />

E de su coro chi gai presentada<br />

S’amore d’ipocrisia mascherada<br />

Ma si la ’ides mesu ismentigada<br />

Non sol’issu pro s’isposa s’istentada<br />

Anzis si cuat cun trassa ’e monza<br />

Ca fi n’a la mustrare nd’hat birgonza.<br />

64. Piras<br />

S’enzerant sas isposas, provvisoriu<br />

A ti fagher ischire mi nd’onoro<br />

Chircat s’isposa, s’isposu: “Ajutoriu!”<br />

Pro fagher bene sa cumpassada insoro<br />

Si procurat sas dentes de avoriu<br />

Siant d’argentu o ancora de oro<br />

Ma unu fi zu a sa mamma non proas<br />

Chi l’hapat comporadu dentes noas.<br />

65. Tucconi<br />

Su fi zu a sa mamma hat simpatia<br />

La tenede che perla e l’appianada<br />

Sa mamma s’unu fi zu hat maladia<br />

Istat fi nzas chi morit o chi sanada<br />

S’attaccat a s’isposu sa tisia<br />

Luego sa muzere s’allontanada<br />

Mancar’in faccia non ti che lu frundada<br />

Prit’a paura chi su male la cundada.<br />

38<br />

d<br />

d


66. Piras<br />

A faccia de s’isposa sa tisia<br />

Tentada de bi l’haere guarida<br />

E si nd’hat bidu pius d’una ia<br />

In sa propria edade e abbellida<br />

Ca forza de amore e simpatia<br />

Carcuna pro s’isposu s’est bocchida<br />

E-i s’isposu si b’est bidu ancora<br />

De s’occhire pro sa sua signora.<br />

67. Tucconi<br />

Como chi de fi nire ’ennid’est s’ora<br />

Non boghemas cavillos da-e nou.<br />

Cristos sa mamma hat che aurora<br />

E d’esser fi zu d’issa hat dadu prou<br />

E a fi ancu de su fi zu sou<br />

Sezzid’in chelu est Nostra Segnora<br />

Ma s’ispera de Deus luminosa<br />

Che-i sa mamma no sentit s’isposa.<br />

68. Piras<br />

Gesugristu, ca fit galu bajanu<br />

Zertu, pro forza amaiat sa mamma<br />

Però Santu Zoseppe s’anzianu<br />

Had’a Maria e a issa sol’amat<br />

E Santu Zuacchinu soberanu<br />

De Anna soberana tenet brama<br />

A sas muzeres fi ni affi ancados<br />

E si sunt de sa mamma ismentigados.<br />

39<br />

d<br />

d


Gara poetica cantata a Oliena nel 1950<br />

dai poeti improvvisatori Raimondo Piras<br />

e Giovanni Chighine<br />

Temi:<br />

1) Sas virtudes e diffettos<br />

de sas femminas<br />

2) S’era antiga e moderna<br />

Esordio<br />

1. Chighine<br />

Una ’orta faghindem’una gita<br />

Connoschei sa tua fratellanzia<br />

E so in sa matessi circustanzia<br />

Pro chi unu e s’atteru l’invitat<br />

Casi perdidu haia s’isperanzia<br />

Populu caru a ti vagher visita<br />

E da chi como ’ennidu che so<br />

Unu saludu Oliana ti dò.<br />

2. Piras<br />

Si no m’isbaglio est sa quarta ia<br />

Chi Oliana t’happo visitadu<br />

S’ultima ’orta chi cun bois fi a<br />

41<br />

d<br />

d


Happo cun d’unu adiu saludadu<br />

E deo, cando mai bi creia<br />

Chi de me ti nde fi st’ismentigadu?<br />

A da chi m’has cherfidu che poeta<br />

Unu caru saludu meu azzetta.<br />

3. Chighine<br />

Hamos lassadu unu jau lampante<br />

Cun su cumpanzu chi deo tenia<br />

Invec’inoghe sa segunda ia<br />

Custa gara est pius incostante<br />

Ca m’has affi ancadu a su zigante<br />

De s’ischietta e sarda poesia<br />

Si non resesso sa gara a sustenner<br />

So cunvintu ch’incontru m’has a benner.<br />

4. Piras<br />

Chighine, no accuses su guai<br />

Ses chi bonu a cumprender ses continu<br />

Ca su venturu non si l’ischit mai<br />

Est in s’incognidade su destinu<br />

Poi su dicciu antigu hat nadu gai<br />

Caddu non b’hat chi non benzat runzinu<br />

Tantu perdonu no nde lis domando<br />

Finamentas de s’ora chi mi ch’ando.<br />

5. Chighine<br />

No est pedire perdonu a frade meu<br />

Indulgenzia domando a tottu prou<br />

Ca l’happo nadu e ripito da-e nou<br />

42 d<br />

d


Chi tue ses unu zigante intreu<br />

E a negare tottu su ch’est tou<br />

Est che negare sas grascias a Deu<br />

Deo sos brazzos mios los abberzo<br />

Mancari laudare non ti cherzo.<br />

6. Piras<br />

Ma deo so de paga educascione<br />

Massimu cando canto in d’una gara<br />

Ca nd’este veramente una rejone<br />

Adulare sos atteros in cara?<br />

Ca s’unu est de pagu cumprensione<br />

Sa cosa pius licita la nara<br />

Non giuttas indichende puntos fi ssos<br />

Tantu pro giudicare che sun issos.<br />

7. Chighine<br />

Menzus usare dogni riguardu<br />

E camminare pianu pianu<br />

Est su matessi ’e mi narrer: “Marranu!”<br />

Chenza mi attrivire a tantu azzardu<br />

Ca est a ponner unu ’oe in beranu<br />

Cun d’unu boiteddu lanzu e sardu<br />

Bisonzat ch’happat bona cumpentenzia<br />

Ma inoghe b’hat una differenzia.<br />

8. Piras<br />

Ue mi cheres render sos onores<br />

Poninde dispertoria e isprecos<br />

Ma non toccat a nois che autores<br />

43 d<br />

d


A esaltare virtudes e peccos<br />

Ca semus duos improvvisadores<br />

E bintran pagu sos boes e beccos<br />

Non bi dêt haer nisciun’artifi ziu<br />

A su populu toccat su giudiziu.<br />

9. Chighine<br />

Creo non t’hat a esser un’ofesa<br />

Ma la cherzo lottare sa rejone<br />

E tue puru l’has bene cumpresa<br />

Ca Remundu b’has dad’attenzione<br />

Happo nadu a sa populazione<br />

Cant’est manna sa mia debilesa<br />

Prite debile sò ti l’happo nadu<br />

E-i sa forza tua happo proadu.<br />

10. Piras<br />

Caru collega non ti lees pena<br />

Però pius leale ti cumporta<br />

Tantu sa fama mia torr’incorta<br />

Deo la creo una vana iscena<br />

Podes cumprender tantu in Oliena<br />

Chi a mie han intesu attera ’orta<br />

Su chi sò deo l’ischin in tottue<br />

Non b’hat bisonzu de lu narrer tue.<br />

11. Chighine<br />

Tue s’onore dadu tene in mente<br />

L’ischit tottu sa populazione<br />

Finzas deo in custa occasione<br />

44 d<br />

d


Cantad’happo de fronte a custa zente<br />

Ma lu neit fi nzas s’Onnipotente<br />

Chie amat s’umiliazione<br />

Chie s’umiliat a tempus pezisu<br />

Nde benit collocadu in paradisu.<br />

12. Piras<br />

In sos tempos antigos sos mischinos<br />

Adoraian s’omine che Deu<br />

E mortu han a cussos miserinos<br />

Ca naraian: “Oh, signore meu!”<br />

Como che sun bogados sos inchinos<br />

Dognunu si presentat reu – reu<br />

Ecco s’umilidade e pro rejone<br />

E fi nidu han s’umiliazione.<br />

13. Chighine<br />

S’umiliazione has bene ischidu<br />

Chi fi nzas oe s’omine had’istrintu<br />

Tantu chi de la perder so cunvintu<br />

O in custu o atteru partidu<br />

Bisonzu chi mi dias tottu vintu<br />

Tant’a la perder mi vid’opprimidu<br />

Però in tottu custu no la zedo<br />

Ma nessi custa grascia ti pedo.<br />

14. Piras<br />

Pro forza de ischire e de arranca<br />

Tantu da cando mamma a mie hat lintu<br />

Sò semper liberale a fazza franca<br />

45 d<br />

d


Chenza peruna duda ista cunvintu<br />

Ca cherzo fi nzas chi mi ch’ettes s’anca<br />

Non ti nd’incures pro chi m’idas chintu<br />

Ca cando no lu giutto su piuer<br />

Mi’ dogn’omine ch’est suggettu a ruer.<br />

15. Chighine<br />

E tando happo rejon’e sa pretesa<br />

S’umile mi presento in sa disputa<br />

Da-e sa prima o sigunda ripresa<br />

A mie dolet si che ruo sutta<br />

Ca bidende sa tua fortilesa<br />

Tando sa ruta mia est troppu brutta<br />

Ca est suggettu a nde fagher abusu<br />

Pro cuss’eo mi dia cherrer susu.<br />

16. Piras<br />

Tue ses postu, dolia s’intentu<br />

Si de s’abba non cheres fagher usu<br />

Ecco custu ch’hat doppiu talentu<br />

A chi est sutta ponet in abusu<br />

Ma si non bi nd’hat un’a fundamentu<br />

Non bi nde podet rezer unu susu<br />

Su ’e subra pro legge be-i cheret<br />

Bisonzat su ’e sutta chi poderet.<br />

17. Chighine<br />

Tue però sa legge a sinnu tortu<br />

Sighis, e m’hat sa rutta impauridu<br />

Ca narat unu dicciu a modu noltru<br />

46 d<br />

d


Deo no isco si tue l’has ischidu<br />

Menzus narrer: da inoghe so fuidu<br />

Chi no narrer: ingoi m’hana mortu<br />

E pro cussu ti l’happo fattu ischire<br />

Chissa chi tenza sa forza ’e fuire.<br />

18. Piras<br />

Si b’hat gherra e pistas in sas alas<br />

Cheret narrer ses pagu gherradore<br />

Si tenes in sa vida bruttu onore<br />

Non podes haer meritu in sas galas...<br />

Menzus restes in gherra ch’in valore<br />

Chi non salvu ’ortende sas palas<br />

Proit’est chi sa gherra rinfiorit?<br />

Chie morit gherrende mai morit.<br />

l9. Chighine<br />

Però sa morte nd’hat oju biancu<br />

E diat esser a nde fagher tuffu<br />

Ses chi fagher non ti la potto a zuffu<br />

che-i su sardu ’oe a su fi ancu<br />

Prite da cue tottu fatto a mancu<br />

Massimu prite si ponet baruffu<br />

Inue morit s’omine gherrende<br />

Comente tue oe cumbattende.<br />

20. Piras<br />

S’has in sa mente chi times sa rutta<br />

Prite pensas su ruer ch’est abusu<br />

A ruer mi’ ja l’isco est cosa brutta<br />

47 d<br />

d


Prit’enit a su pruere confusu<br />

Però non poden ruer tottus sutta<br />

Ca cheret unu sutta e unu susu<br />

E gai sa disfida bi la creo<br />

A ruer sutta tue o sutta deo.<br />

(Fine dell’esordio)<br />

48<br />

d<br />

d


Primo tema:<br />

Sas virtudes e sos diffettos<br />

de sas femminas<br />

Chighine: Sas virtudes<br />

Piras: Sos diffettos<br />

1. Chighine<br />

Posca un’iscutta de esser arressu<br />

Proit’est su reposu nezessariu<br />

De nou si nde fi ssat unu variu<br />

Dramma prezisu ch’hat pius interessu<br />

Su chi presento est istraordinariu<br />

Prite bos canto su nobile sessu<br />

Basta chi tue cun calma m’azudes<br />

De sa femina canto sas virtudes.<br />

2. Piras<br />

Tue has ispiegadu sos cunzettos<br />

Chi cantas sa virtude peregrina<br />

De custa bella immagine divina<br />

De pettus, d’iscultura e d’ojos nettos<br />

A mie invece de ogni femmìna<br />

Hana dad’a cantare sos diffettos<br />

E de cantare no nde fatt’a mancu<br />

Tantu pedde non b’hat chenza fi ancu.<br />

49<br />

d<br />

d


3. Chighine<br />

Populu d’Oliana, bista attentu<br />

Si s’argumentu leat bona via<br />

Sa femmin’ona est pro parte mia<br />

Utile nd’est in domo ogni momentu<br />

Pro chi diffettos issa tenzat chentu<br />

E virtude chi nd’happat un’ebbia<br />

Una virtude solu happes connotu<br />

Chi sos diffettos che coberit tottu.<br />

4. Piras<br />

Sa femmìn’est funtana ’e fi nzione<br />

Peus colora d’issa non s’acciapat<br />

Issa tenet sa trassa ’e su mazzone<br />

Ma cun peddes de lepore si tappat<br />

E ch’in sa pius trista inbenzione<br />

Ch’in sa mania sua nos iscappat<br />

Bella, intantu, issa si attenet<br />

Finzas a ti ’occhire ti mantenet.<br />

5. Chighine<br />

Non sias gai tantu cori duru<br />

Prite cussa campana non si sonat<br />

Sa femmina in s’amare ti buffonat<br />

E pensat sempr’a su tempus futuru<br />

E si pro casu s’omine coglionat<br />

La creo una virtude cussa puru<br />

No est santa virtude, pensa inque?<br />

Però tando su maccu lu ses tue.<br />

50<br />

d<br />

d


6. Piras<br />

Omines chi tenides intellettu<br />

De femmina non bos fidedas nudda<br />

No affides a custa ne a cudda<br />

Chi dogni cosa naran a dispettu<br />

E si dades a femmina segretu<br />

In segretesa sun che-i sa pudda<br />

Oriolada issa si nd’ispantat<br />

Da chi si criat s’ou si lu cantat.<br />

7. Chighine<br />

Sa femmina meritat onorada<br />

Non b’hat bisonzu’e li narrer errores<br />

Est issa sa funtana ’e sos dolores<br />

E Deus pro patire l’hat criada<br />

Est issa puru ch’hat sacros amores<br />

Solu cheret pro custu venerada<br />

Deus l’hat nadu gai: cara mia<br />

Ses tue unica e bona cumpagnia!<br />

8. Piras<br />

Cand’est pizzinna est irventiada<br />

Cand’est ajana non tenet cherveddu<br />

S’est anziana est iscartarada<br />

Non bettat a derettu unu faeddu<br />

In dogni tempus giughet arrodada<br />

Sa limba sua coment’un’urteddu<br />

Ch’attesu paret e issa l’hat gai<br />

Chi non dat a niunu logu mai.<br />

51<br />

d<br />

d


9. Chighine<br />

Sa femmina est limbuda pro natura<br />

Ma no sun cosas mancu de osservare<br />

S’omin’abbortas un’anima dura<br />

Tenet cun cosas de poder zitare<br />

Lassat in primu e bonu cunsizare<br />

Su maridu, e sa femmina, s’iscura!<br />

E cuminzat cun sabiu arrejonu<br />

Tentende sempr’a lu ponner in bonu.<br />

10. Piras<br />

Tue ti leas sas femminas bezzas<br />

Chi tenen una fi za ch’est che rosa<br />

Sunu siguras in piscare avezzas<br />

E a sa fi za l’imparan dogni cosa<br />

Issas li naran: “Faghedi pomposa<br />

S’ides zovanos isparghe sas rezzas<br />

Deo a piscare happo fattu prou<br />

E como tue pisca in tempus tou”.<br />

11. Chighine<br />

Ello no est virtude, si s’amore<br />

Lu n’hat de incontrare in custa vida<br />

Zertu a muzere tua chi l’has bida<br />

Carchi ’orta in casu ’e terrore<br />

Si ti connoschet chi b’est su dolore<br />

Bides a issa puru addolorida<br />

Ca de amore hat fattu sa promissa<br />

Su male tou nde resentit issa.<br />

52<br />

d<br />

d


12. Piras<br />

Muzere mia, a mie hat coglionadu<br />

Comente tue mai nde guaris<br />

Inue b’hat femmina in bighinadu<br />

Sustanzia non b’hat de ses dinaris<br />

E cando sunu nende unu contadu<br />

Bintran a faeddare tottu paris<br />

Anna, Maria, Franzisca e Antonia<br />

Chi paret una turre ’e Babilonia.<br />

13. Chighine<br />

Abbolottu nde faghen sas femminas<br />

Nde cont’un’e sas primas solamente<br />

Sende sa nostra patria in ruinas<br />

B’haia unu connadu in continente<br />

E in mesu a sas penas peregrinas<br />

Fit custa una femmina fiorente<br />

Chi l’hat salvadu e s’unica guida<br />

S’affettu sou l’hat torradu a vida.<br />

14. Piras<br />

Sas femminas zovanas sun serpentes<br />

Cheren ammacchiare cun s’accisu<br />

Cand’abberin sa laras a su risu<br />

Bos ammustran trinta-duas dentes<br />

E abberin s’eternu paradisu<br />

Tantu d’ammacchiare sos viventes<br />

E da chi frizza in su coro hat amissu<br />

Serra su chelu e abberit s’abissu.<br />

53<br />

d<br />

d


15. Chighine<br />

Pensa, solu s’abissu est un’incantu<br />

Chi Deus hat a nois favoridu<br />

Osserva, sa muzere a su maridu<br />

Chi hat virtude e l’istimat tantu<br />

Si nd’idet su maridu addoloridu<br />

Ispuntat in ojos suos su piantu<br />

Ca sa pupilla a lagrimare abberit<br />

Sas penas de s’isposu nd’allizerit.<br />

16. Piras<br />

Cand’una bella in s’ispiju si mirat<br />

Est a bider comente passionat<br />

Alzat sos ojos, abbasciat e lo zirat<br />

S’istirat, si rincascat, s’abbandonat<br />

Riet in milli modos e s’istirat<br />

Mustrat sas dentes tottu e arrejonat<br />

Istudiat sa cosa pius mundana<br />

Est de sa vanidade sa funtana.<br />

17. Chighine<br />

Non bi hat vanidade, ajò retene<br />

Si naras gai faghes un’errore<br />

In domo b’est su fi zu e genitore<br />

S’odiu b’est e no si cheren bene<br />

Tra su babbu e su fi zu Cordiene<br />

Prit’a su fi zu teniat amore<br />

E pro sa vida l’enit de azudu<br />

Ch’a s’istoccada serveit d’iscudu.<br />

54<br />

d<br />

d


18. Piras<br />

Deo potto contare unu volumen<br />

De sas femminas de su Logudoro<br />

In Ittiri a leare unu costumen<br />

Cun cadenazzos e zondolos d’oro<br />

Bi cheren sas intradas senza lumen<br />

Sun sa ruina ’e su maridu insoro<br />

Sas femminas sun bellas dês ischire<br />

Chi mandan sos maridos a pedire.<br />

19. Chighine<br />

Propriu a Ittiri mi has fentomare<br />

Paren chi rajos in pettus mi ruan<br />

Sas femminas s’amore han no lu cuan<br />

Mancu tue mi l’has a dinnegare<br />

Cand’essit s’ittiresa a tribagliare<br />

In sa campagna sos maridos azuan<br />

E lu cuntentan cun festa e cun giogu<br />

Est s’unica cumpagna in dogni logu.<br />

20. Piras<br />

Giove cando criadu hat a Pandora<br />

S’iscatula serrada li hat offertu<br />

Isse l’hat nadu nessi pro un’ora<br />

Mantenela serrada, custu est zertu<br />

Ma prima sa femmina l’hat abbertu<br />

E ches boladu su puzone a fora<br />

Ca sa femmina debile nd’est gai<br />

Non bos fidedas de femmina mai.<br />

55<br />

d<br />

d


21. Chighine<br />

Tue nde naras male e deo bene<br />

Ca sa femmina cheret onorada<br />

Issa est sa sabiesa de Orispene<br />

E carchi ’orta est fi nzas azzardada<br />

S’azzardat pro virtude Sant’Elene<br />

Mira ch’est a s’Arabia tuccada<br />

Fattende a s’umanidade conchistu<br />

Nde ’attit su giau ’e Gesu Gristu.<br />

22. Piras<br />

Ma de s’isposa como ’e Deorè<br />

Nara proite no l’has post’in lista<br />

No est virtude sa-e Salomé<br />

Ch’hat cherfi du isconcare su Battista<br />

Ma ite orrenda e tragica vista!<br />

Pro premiare ’e femmina unu pê<br />

Isconcadu hat su Santu pius profundu<br />

Sun sa ruina ’e tottu su mundu.<br />

23. Chighine<br />

Salomé! Non la fettas de gasie<br />

Si cussu sentimentu orrendu criat<br />

Mira a Penelope, naro a tie<br />

Cale virtude issa possediat<br />

Prite su chi tessiat a dedie<br />

Intro ’e notte che l’isconzaiat<br />

Tantu pro haer sos Procios lassadu<br />

Finzas chi su maridu est arribadu.<br />

56<br />

d<br />

d


24. Piras<br />

Mira, cantas si ponen brazzalettos<br />

Ispesa ’e vanidade e cosa trista<br />

Bi sunu chi si ponen sos bellettos<br />

Da-e biancas, rujas sun de vista<br />

In ungias e in laras sos rossettos<br />

E da-e poi in sa pibirista<br />

Paret ch’in sa resorza si las munden<br />

Pro parrer pius bellas si las tunden.<br />

25. Chighine<br />

A santa Elisabetta mira in cara<br />

Ajò Remundu non sias crudele<br />

Tue osserva virtudes in Sara<br />

O si no mira s’affettu ’e Rachele<br />

Ch’a su maridu est istada fidele<br />

Prite est issa in sa losa pius rara<br />

E poi a s’alta Mama osserva ancora<br />

Femmina ’ona s’unica segnora.<br />

26. Piras<br />

Nostra Segnora fi at in bunneddas<br />

Femmina vera, chentu no nde fundas<br />

Tue, osserva ’ene sa piseddas<br />

Sun tottu iscollazzadas e giocundas<br />

Oe las bides a trizzas nieddas<br />

E cras las bides a trizzas biundas<br />

Ca s’intingher lis paret unu giogu<br />

Forzis si tinghen in atteru logu.<br />

57<br />

d<br />

d


27. Chighine<br />

Virtudes cussas sun? No est cunvinta<br />

Terra-terra sa limba malaitta<br />

Cando sa femmina si passat sa tinta<br />

Paret chi faghet cosa beneitta<br />

Osservare ti des a Santa Rita<br />

Chi sempr’a su maridu s’est astrinta<br />

Issu in malu modu si est divertidu<br />

Invece issa bona lu hat cumbertidu.<br />

28. Piras<br />

Femminas chi si tinghen a s’iscuja<br />

Diana cherrer chi sa modas jamben<br />

E a sas vanidades chi si tamben<br />

Si nono sa virtude torrat buja<br />

Da ch’usan una tinta latti ruja<br />

Paret ch’happan manigadu samben<br />

Tue has sa virtudes de una monza<br />

Ajò, faghidebonde sa ’irgonza.<br />

29. Chighine<br />

Leat’a Eleonora de Arborea<br />

O a Zuanna d’Arco, l’has cumpresa?<br />

In sa rivoluscion’orrenda e fea<br />

Sa ch’hat difesu sa terra franzesa<br />

O sa sarda eroina ti nde lea<br />

Chi a sos sardos servit de difesa<br />

Non b’hat diffettu ch’istet in sa bussa<br />

Ca sa virtude ’e sa femmina est cussa.<br />

58<br />

d<br />

d


30. Piras<br />

Pro coglionare s’omine ignorante<br />

Nde tramat sa femmina a fi l’e fusu<br />

Mesa die preghende pro Gesusu<br />

E da dogni faina’istat distante<br />

Si passat in piatta unu mercante<br />

Ammacchiada non si movet piusu<br />

Trainare lu cheren a prodoju<br />

Si che lu cheren pappare cun s’oju.<br />

31. Chighine<br />

B’andan ca est abberta sa barracca<br />

E han rejone de bi l’osservare<br />

A Oloferne ti dês ammentare<br />

Chi l’est leada sa bidea macca<br />

Betulia de s’assediu est istracca<br />

No b’hat modu ’e la poder liberare<br />

Tando si est Giuditta incaminada<br />

Virtuosa pro l’haer liberada.<br />

32. Piras<br />

Giuditta, non fit femmina morale<br />

Ti l’ispiego deo su segretu<br />

Si nd’est ballada cun su generale<br />

E sun corcados in tott’unu lettu<br />

Innantis tributadu li hat affettu<br />

E poi mortu l’hat cun su pugnale<br />

Prima s’amore in coro li hat poltu<br />

Innantis l’hat amadu e poi moltu.<br />

59<br />

d<br />

d


33. Chighine<br />

No lu nerzas, amadu, a totta fua<br />

Mancari happat usadu s’ingannia<br />

Si mustresit piena ’e simpatia<br />

Ma s’odiu serradu hat a sa cua<br />

Solu pro liberare a Betulìa<br />

Prite fit cussa sa patria sua<br />

Da ch’est andada, sa ’inchida est celta<br />

Tantu l’hat bintu e segadu sa telta.<br />

34. Piras<br />

Giuditta a Oloferne gasi hat nadu<br />

Deo ti tenzo amore inteneridu<br />

Oloferne si nd’est approffettadu<br />

Da chi s’est soddisfattu s’est dormidu<br />

Però su chi hat issa cummittidu<br />

Che femmina terrena b’hat peccadu<br />

E puntu l’hat su pugnal’in s’ischina<br />

E contat peccadora e assassina.<br />

35. Chighine<br />

Peccadora no est. Fattu a dispettu<br />

L’hat, e nde chirco un’atter’a favore<br />

Impresonadu su sou genitore<br />

Deviat morrer de famine nettu<br />

B’andat sa fi za cun titta de amore<br />

Dat a su babbu su latt’e su pettu<br />

Cussa est virtude ch’in amore adattat<br />

E da-e morte segura lu riscattat.<br />

60<br />

d<br />

d


36. Piras<br />

Giuditta ca fit bella in gioventude<br />

Tenet amore e diffettu terrenu<br />

Andat pomposa che puddedra rude<br />

Dat a Oloferne amore in pienu<br />

Ma sa femmina chi tenet virtude<br />

Là, non si ch’andat a su lettu anzenu<br />

Comente mai ’e Giuditta t’ispantas<br />

Chi fit femmina ’ona mi la ’antas?<br />

37. Chighine<br />

Torr’a Giuditta chi la giamas rude<br />

Paret sa ’ucca tua chi s’appannat<br />

Nannedd’invece l’onorat e l’ispannat<br />

Cando fit in sas menzus gioventude<br />

Cun s’amore lu giogat e l’ingannat<br />

S’ingannu est puru inoghe una virtude<br />

Mancu tue mi l’has a dinnegare<br />

Peus pro chie si lassat ingannare.<br />

38. Piras<br />

Ingannu pro virtude ’eo non potto<br />

Azzettare, ca dat pena cun tragu<br />

Nara Nanneddu sas fi zas de Lotto<br />

Si tenian virtude meda o pagu?<br />

Prima su babb’insoro han’imbreagu<br />

Poi si ch’intran sutta su capotto<br />

Osserva-osserva ite fi zas de grabbu<br />

Ch’han induidu a peccare su babbu.<br />

61<br />

d<br />

d


39. Chighine<br />

Si sas fi zas de Lot has osservadu<br />

Lu deves narrer cun diversu grabbu<br />

Si nono a criticare pone accabu<br />

Menzus a nd’haer femmina unoradu<br />

Noe da-e sas abbas si est salvadu<br />

Sas fi zas solas salvana unu babbu<br />

Però cun sa virtude arreu-arreu<br />

Populadu han su mundu tott’intreu.<br />

40. Piras<br />

Noé hat fattu s’arca solu in canna<br />

D’omine, non de femmina est s’onore<br />

Ma sas fi zas de Lot su fiore<br />

Si ’enden e non contan che Susanna<br />

Prima ’e tottu hat peccadu sa manna<br />

E poi hat cunsizadu sa minore<br />

A si corcare cun su babbu a lettu<br />

Narami s’est virtude o s’est diffettu.<br />

41. Chighine<br />

Virtude bi la conto veramente<br />

A cumbincher su sou genitore<br />

Ajò, non sias Remundu impertinente<br />

No mi deves negare cussu onore<br />

Sa femmina si mustrat sorridente<br />

Tottuganta piena de amore<br />

Negare no lu podes como tue<br />

Ca b’hat una virtude fi nzas cue.<br />

62<br />

d<br />

d


42. Piras<br />

Appena Deus a Eva hat criadu<br />

L’avvertit chi haeret ubbididu<br />

Adamu unu momentu si est fi dadu<br />

Luego testat su fruttu proibidu<br />

Oltre ch’issa hat cummissu su peccadu<br />

Hat iscolladu fi nzas su maridu<br />

Che a Adamu ses tue in ruina<br />

Tottu custu pro culpa ’e sa femmina.<br />

43. Chighine<br />

Tue ses arrogante e pesas bolos<br />

Subra d’Adamu ed Eva in su giardinu<br />

Si no haiat peccadu a puntinu<br />

Non haias godidu sos consolos<br />

Fin bistados in su mundu solos-solos<br />

Invece osserva e torrabei in sinu<br />

Eva cun su peccadu fattu inie<br />

Oe han fattu nascher fi nz’a tie.<br />

44. Piras<br />

Ma nos hat mortu, s’anima dannada<br />

Ca est piena ’e mala intenzione<br />

Benit ogni tres oras chi est tentada<br />

In sa vida da sa tentazione<br />

In dogni modu restat indudada<br />

Da sa mira e tremenda occasione<br />

Infattis narat unu dicciu mannu<br />

Invece ’e narrer “donna” a narrer “dannu”.<br />

63<br />

d<br />

d


45. Chighine<br />

Cheren a la fi nire e si maltrattat<br />

Sa femmina onesta chi s’ispannat<br />

Beru chi una femmìna nos cundannat<br />

Chi s’anima a Luciferu barattat<br />

Ma sa virtude sa femmina irmannat<br />

Ca un’attera b’hat chi nos riscattat<br />

Pro non ch’ogare da su peccadu fora<br />

Beru chi ’ennid’est Nostra Segnora.<br />

46. Piras<br />

Deo la fi no, ma sessu gentile<br />

Iscusami si so impertinente<br />

Sa femmina est sa Fada pius deghile<br />

S’anima vera ’e su mundu vivente<br />

Sa rosa pius deghida de abrile<br />

S’istella pius rara e risplendente<br />

Amore pius nobile e profundu<br />

Si mancat issa s’oscurat su mundu.<br />

64<br />

d<br />

d


Secondo tema:<br />

S’era antiga e moderna<br />

Piras: S’era antiga<br />

Chighine: S’era moderna<br />

1. Chighine<br />

In sa gara si faghet fratellanzia<br />

Sa ’oghe cheret fagher agonia<br />

Però pro nde cumprender sa sustanzia<br />

Como bi cheret silenziu ebbia<br />

Èccobos unu tema de importanzia<br />

Chi in fide nd’est ruttu in parte mia<br />

Ma dêt istare azzesa che lanterna<br />

Ca m’est toccada s’epoca moderna.<br />

2. Piras<br />

Deo menzus a narrer m’assomo<br />

Ca cumprendende ’ene su motivu<br />

De sos datos precisos ti fentomo<br />

De cantu b’hat d’attivu e de passivu<br />

Nanneddu tenet s’omine de como<br />

Deo tenzo s’omine primitivu<br />

Lende in generale tottu a semina<br />

Tantu de omine comente de femina.<br />

65<br />

d<br />

d


3. Chighine<br />

Tando so deo chi tenzo rejone<br />

Tue matessi su popul’has cunvintu<br />

Femmin’o omine no happo distintu<br />

Solu trattende custa occasione<br />

Tue dês haer sa cunvinzione<br />

E chè omine antigu ses cunvintu<br />

S’omin’antigu fidele che eroe<br />

E deo canto sos tempos de oe.<br />

4. Piras<br />

Bides Adamu, su primu criadu<br />

Da sa manu de Deus est naschidu<br />

Da isse una costa nd’hat bogadu<br />

Cun d’una costa ’e mancu nd’est bessidu<br />

Issa nan chi hat cummissu su peccadu<br />

C’hat toccadu su fruttu proibidu<br />

E gai prosighidu han in totute<br />

Comente hat fattu issu faghes tue.<br />

5. Chighine<br />

Leade s’omin’oe chenza ingannu<br />

O s’antigu ti lea veramente<br />

Mundu non connoschiat pro niente<br />

Si fit minore oppuru si fit mannu<br />

Andare a su lontanu continente<br />

Sas naes tando cherian un’annu<br />

Inveces oe ch’in s’era m’onoras<br />

Arrivare nde potto in pagas oras.<br />

66<br />

d<br />

d


6. Piras<br />

Deo de tempus nde cheria assai<br />

Ca sa zattera haia in s’oceanu<br />

No happo mancu sonniadu mai<br />

Su famosu tremendu arioplanu<br />

Ma unu dizzu antigu narat gai<br />

Chie andat a bellu arribat sanu<br />

Inveces chie ’e sa calma si brivat<br />

Andat currende e non s’ischit s’arrivat.<br />

7. Chighine<br />

No est cue a leare su camminu<br />

Chie arribat in presse chie sanu<br />

Tando su continente fit lontanu<br />

Ca fit s’antigu pensende continu<br />

Esseret accurzu ma pro casu istranu<br />

Ammenta ch’oe s’agattat vicinu<br />

Ca s’antigu arribare non podiat<br />

Sende chi mare meda non b’haiat.<br />

8. Piras<br />

Tando si s’inimigu fit lontanu<br />

Non tenimis nessunu pensamentu<br />

Prite s’andait pianu-pianu<br />

No nde daiat no cumbattimentu<br />

Como si sezzit in arioplanu<br />

Andat currende comente su ’entu<br />

Ecco chi dogni tempus pius nou<br />

Abizadinde ch’est a dannu tou.<br />

67<br />

d<br />

d


9. Chighine<br />

No est su dannu, e tenetila fi ssa<br />

Lea sos patriarcas pius mannos<br />

Suno a tie sos chi faghen dannos<br />

Ca no ischian ite cosa est rissa<br />

Mosé andende a sa terra promissa<br />

Proit’est ch’est bistadu barant’annos?<br />

Siat pro su destinu a pro sa peste<br />

In barant’annos arribadu non b’este.<br />

10. Piras<br />

Mosé fit in camminu barant’annos<br />

Andat infattu sou Giosué<br />

Nara s’isula ’e Malta, sena ingannos<br />

Finas andende in sos tempos de te<br />

Hana fatt’una gherra e tantos dannos<br />

E ancora no b’hamus postu pé<br />

Ca sos ch’andan a tardu no imbaran<br />

Ma s’inimigu costoin e riparan.<br />

11. Chighine<br />

Poi chi hat motivu si oriolat<br />

Pro cant’a fattu s’essere vivente<br />

Forsis s’est caligunu intelligente<br />

Crês pro lu fagher forsis si che colat<br />

Nar’a s’antigu chi s’ainu ’olat<br />

E cun fide lu credet totalmente<br />

Invece a sos modernos no andat bene<br />

Si bi lu naras Remundu non crene.<br />

68<br />

d<br />

d


12. Piras<br />

Si no crês a bassissimos talentos<br />

Su chi non crêt no est omine mai<br />

Lea a Mosè ch’in subra ’e su Sinai<br />

Iscrittu hat deghe sos cumandamentos<br />

Tue modernu pro ti leare appentos<br />

Proa a nde fagher un’atteru gai?<br />

A bi nd’aggiungher unu has a proare<br />

O si no proes unu a che nd’ogare!<br />

13. Chighine<br />

No nd’ogo ne nd’aggiungo como e mai<br />

Ma sa cretida d’issos ti l’imploro<br />

Abbandonadu han su Deus insoro<br />

Chi los salvesit da ogni guai<br />

Sende Mosè in su monte Sinai<br />

Adoraian su vitellu ’e s’oro<br />

E osserva sa gente chi nde fi at<br />

Coment’andait su tempus giraiat.<br />

14. Piras<br />

Modernu si no nd’has de altu prou<br />

Ti naro chi non toccas s’Empireu<br />

Mosè iscrittu hat sas legges de Deu<br />

In pedra ’ia su poddighe sou<br />

Intantu tue comente su meu<br />

Nara como a nde faghes unu nou?<br />

Ca su meu est in foras da-e fi lu<br />

Ma si tenes talentu faghedilu.<br />

69<br />

d<br />

d


15. Chighine<br />

Leamus como s’antigu a presenzia<br />

De s’istoria pro l’istudiare<br />

Chie teniat forza pro gherrare<br />

Chie pienu ’e tanta prepotenzia<br />

Su populu chi fit in s’impotenzia<br />

Ca fit capace de lu dominare<br />

Fiat giamadu su tempus de sos bravos<br />

E-i su tempus de sos ischiavos.<br />

16. Piras<br />

Como sezis plus angariados<br />

Innantis fi n benignos, e t’impones<br />

Oe lea sos Russos cundennados<br />

Da dittatoras dominaziones<br />

In trabagliu pro obbligu forzados<br />

Bei nd’hat chent’ottanta miliones<br />

Sos chi cumandan sun parizzos bravos<br />

Narami, custos no sun ischiavos?<br />

17. Chighine<br />

Si su totale affi ancadu pones<br />

Lu deves giudicare appena-appena<br />

Oe sun chent’ottanta miliones<br />

Ch’istan sutta sa voluntade anzena<br />

Tando, sa parte manna ’e sas persones<br />

La tenian a bula in sa cadena<br />

E pro sa forza o pro timer a Deu<br />

Ischiavu nde fit su mund’intreu.<br />

70<br />

d<br />

d


18. Piras<br />

Oe a narrer, s’in terra has podere<br />

Non lees de s’antigu sos importos<br />

Nara su salmu de su Miserere<br />

Su ch’ancora cantades a sos mortos<br />

Est antigu e mi faghet piaghere<br />

Si lu naras cun atteros supportos<br />

Proite non t’arriscas e das prou<br />

E cantas unu Miserere nou?<br />

19. Chighine<br />

Miserere non canto, non dò isfogu<br />

Cussa trista rejone ’ogamindela<br />

Fit s’antigu a pinnetta in dogni logu<br />

O dormiat, mischinu, in sa carrela<br />

Senza su fumu orrendu de su fogu<br />

Mi’ chi bi fumaiat sa candela<br />

Risultaian cussos bruttos pegos<br />

Da-e su meda fumu mesu zegos.<br />

20. Piras<br />

Lassa sos zegos e cammina drittu<br />

Ne a zegu bi dias lampione<br />

Ma iscas chi su tempiu ’e Sione<br />

Fit fattu forte, artisticu ’e peritu<br />

Nara s’has tue una costruzione<br />

Comente sas piramides d’Egittu<br />

Sas de oe nde ruen in pag’ora<br />

Ma in s’Egittu sun reas ancora.<br />

71<br />

d<br />

d


21. Chighine<br />

Bi sunu meda tempus a puntiglia<br />

Pro tempus bonu o siat incostante<br />

Ma su modernu est pius triunfante<br />

Ca godit una vida tranquiglia.<br />

Osservati sa cupola ’e Bramante<br />

Si la ’ides est una meraviglia<br />

Ca su tempus modernu est beneittu<br />

Atteru che piramides d’Egittu.<br />

22. Piras<br />

Sas piramides d’Egittu onore mannu<br />

Donan a Micerinu e a Talgalas<br />

Pius de chentu-miz’omines a sannu<br />

B’han tribagliadu cun suor’e palas<br />

E pro pigare a subra chenza dannu<br />

B’hana fattu treghentas-otto iscalas<br />

Chentu-barantases metros est alta<br />

E no l’han trinta seculos gualta.<br />

23. Chighine<br />

Trinta seculos non dana terrore<br />

Proit’a masellare han fatt’appellu<br />

De Napoli ti lea un’iscultore<br />

Chi sos modernos l’hamus pro modellu<br />

In sa cheja ’e Santa Maria Mazore<br />

Nde l’hat fattu de bruzu su cancellu<br />

Mi ch’est bella a l’ider oe in die<br />

Ma pag’antigu nd’osservas inie.<br />

72<br />

d<br />

d


24. Piras<br />

Oe in beridade non nde annaghes<br />

Ispantu, in monumentos e palattos<br />

Mira sos antighissimos Nuraghes<br />

Cilindricos, ermeticos, cumpattos<br />

Nara si che-i cussos a nde faghes?<br />

Non s’ischit mancu chie los hat fattos<br />

Sende chi sos modernos nde costruen<br />

Ma los fraigan oe e eras nde ruen.<br />

25. Chighine<br />

Sa musica, sa ’oghe hat disturbadu<br />

Ma mira chi Nuraghes no nde contes<br />

Paret chi faghen sos eternos montes<br />

Chi a su tempus tou onore han dadu<br />

Invece oe osservati sos pontes<br />

Chi deo fatto de cimentu armadu<br />

Sos omines modernos nde costruen<br />

Fattos afforte e mai si nde ruen.<br />

26. Piras<br />

Nara s’has postu turre in su camminu<br />

Si ses andadu mai e nd’has distruttu<br />

Unu ponte romanu granitinu<br />

Mai unda peruna nde l’hat giuttu<br />

Pensande chi su ponte ’e su Cedrinu<br />

Battor’o chimbe ’ortas si nd’est ruttu<br />

Ca est fattu de ferru e de cimentu<br />

Nde l’hat bettadu s’unda e-i su ’entu.<br />

73<br />

d<br />

d


27. Chighine<br />

Remundu a Oristainis ti avvicina<br />

Chi da inoghe est pagu lontanu<br />

Ma s’opera t’ammires genuina<br />

De su ponte artisticu e romanu<br />

Cussu antigu ponte est in ruina<br />

Su modernu a fi ancu est fort’e sanu<br />

No est prus forte nen fatt’a pinzellu<br />

Senza sa forza ancora est pius bellu.<br />

28. Piras<br />

Nara si mai has bidu o intesu<br />

De sas muraglias de Babele o Cina<br />

Narami cantos annos b’han ispesu<br />

inghiriende sa terra Divina<br />

Cussas muraglias de pedra o cudina<br />

S’antigu l’has hat fattas s’has cumpresu?<br />

Rispondemi modernu, cando mai<br />

Has fraigad’una muraglia gai...?<br />

29. Chighine<br />

Senza muraglias de pedra in avanzu<br />

Como ti leas un’agricoltore<br />

Terra preparat, semenat laore<br />

Cun d’unu roccu ’e linna fatt’a ganzu<br />

Oe inveces cun mossu licanzu<br />

Bi lu semenat cun d’unu trattore<br />

A dies d’oe li mancat s’istragu<br />

Meda produit e tribagliat pagu.<br />

74<br />

d<br />

d


30. Piras<br />

Oe sa zente est tottu viziada<br />

Deus hat malaittu ogni piseddu<br />

Bides sa zente ch’est disoccupada<br />

Famida e furriendes’in cherveddu<br />

Arados bonos e motores b’hada<br />

Ma mandigamus su pane nieddu<br />

O sun caschende peus de su cane<br />

Arados e motores senza pane.<br />

31. Chighine<br />

Oe su pane bonu no hat azzua<br />

Ajò Remundu pensa ’e ponner frenos<br />

Però ammenta de s’epoca tua<br />

Trattados fi n che teraccos anzenos<br />

Tene presente sos Aborigénos<br />

S’atattaian de sa petta crua<br />

Ca mai petta ’ene nd’hana cottu<br />

E mossu saboridu no han connotu.<br />

32. Piras<br />

Tando sa zente pappaiat petta<br />

Addoppiu ’e su riccu e s’istrozzinu<br />

Si passaian in d’una pinnetta<br />

Toppaian su pane a su camminu<br />

Oe su ’inu est in su butteghinu<br />

Ca s’han bettadu tottu a sa zanchetta<br />

Prite sa zente est intrad’in maliscia<br />

Est tott’istrozzinismu e ingiustiscia.<br />

75<br />

d<br />

d


33. Chighine<br />

Finzas tando sa zente fit suggetta<br />

A s’istrozzinu malu, incue mancas<br />

Oe nd’idimus tiazas biancas<br />

E in sas bancas piattos de petta<br />

B’est sa cuciara, burteddu e furchetta<br />

Tando mandigaian cun sas francas<br />

Ma però cussu tempus est addane<br />

Oe inveces b’hat petta, ’inu e pane.<br />

34. Piras<br />

Tue no ischis de Lupu unu romanu<br />

E nen de Trimalcione sa dimora<br />

E su bellu Decliniu galanu<br />

Pranzaian fi n’a s’aurora<br />

Oe o siat cras in Campidanu<br />

Sos omines iscurzos sun ancora<br />

Da chi si lean a ungiadas como<br />

B’est sa necessidade in dogni domo.<br />

35. Chighine<br />

Nono chi no est gai in Campidanu<br />

Pro chi lu sias nende chenza dudas<br />

Est menzus chi Remundu che l’escludas<br />

Trattare de decliniu romanu<br />

De su signore pomposu e galanu<br />

Sas ischiavas fi ni mesu nudas<br />

Issos buffande ’ene e mandighende<br />

Cuddas in dainnanti fi n ballende.<br />

76<br />

d<br />

d


36. Piras<br />

Tando bi nde haiat de disprezzos<br />

Ch’haiat mesu nudas sas femmìnas<br />

Ma bona parte giovanos e bezzos<br />

Fin pagas turtulanas, mussolinas<br />

S’osservas oe tue in sas marinas<br />

Tottu ’estidas sun a duos pezzos<br />

Ninfas inappuntadas, las saludas<br />

E non sun bestidas e ne nudas.<br />

37. Chighine<br />

Cussas puru las deves onorare<br />

Remundu si b’has dadu attenzione<br />

Nde deves haer sa cumbinzione<br />

Chi sa salude est vicinu a su mare<br />

Massimu s’est in custa istajone<br />

Sa chi nois giamamus balneare<br />

Criticadore ’e cussas no nde sias<br />

Ca tue ancora no nde connoschias.<br />

38. Piras<br />

Nd’haiana sos grecos e romanos<br />

Bagnos friscos e bonos riguardos<br />

De sa zente de como fi n prus sanos<br />

Bi fit sa cura de sos bagnos cardos<br />

B’had’una terma antiga in Fordongianos<br />

Ch’attera no nde tenene sos Sardos<br />

Su tempus tou est ruttu che babbeu<br />

No est comente fit in tempus meu.<br />

77<br />

d<br />

d


39. Chighine<br />

A Fordongianus bene osservatilu<br />

Tott’est distruttu e deo lu fentomo<br />

Però osserva in sos tempos de como<br />

Chi ch’hamus dogni cosa post’in fi lu<br />

Da sa telegrafi a senza fi lu<br />

Che nd’intendes sas musicas in domo<br />

E invece pro tua imbenzione<br />

Sonaias a colpos de bastone.<br />

40. Piras<br />

Aradiu est niente, ti decide<br />

Tantu b’est naturale s’armonia<br />

Ma sonadores antigos nde ’ide<br />

Mastros, vates ’e vera melodia<br />

Ca unu sonadore fit Davìde<br />

Hat calmadu a Saulle sa mania<br />

Ecco sa vera musica divina<br />

Ch’est derettu sovrana meighina.<br />

41. Chighine<br />

Est derettu sovrana, però proven<br />

Pro chi si sonet in s’edade mia<br />

Ti lea pro sa musica a Betoven<br />

Chi iscrittu hat sa nona sinfonia<br />

Appenas chi nd’intenden s’armonia<br />

Sos coros chi l’iscultan si cummoven<br />

Da chi su sonu amante nd’ammiran<br />

Luego si nd’incantan e suspiran.<br />

78<br />

d<br />

d


42. Piras<br />

Betoven s’est formadu in tempus meu<br />

Pubblicadu hat niente e non protestas<br />

Nara ite contat de fronte a Orfeu<br />

Chi bintrat de Plutone a sas forestas<br />

E Cerberu criadu da-e Deu<br />

Cudd’infernale cane ch’in tres testas<br />

Da ch’hat intesu su sonu dechìdu<br />

Mancari cane malu s’est dormidu.<br />

43. Chighine<br />

A lu dromire? Credenzones fi ni<br />

Lu crêt s’antigu e cheret s’oriolu<br />

Ascultati sa musica ’e Rossini<br />

Chi su sonare sou ti est consolu<br />

O si nono ti lea a Paganini<br />

Chi sonait cun d’una corda solu<br />

Non nde had’azzegadu manc’arreu<br />

Ma incantad’a su popul’intreu.<br />

44. Piras<br />

Però Orfeu cun sa cetra in manu<br />

Est intradu in sos regnos de Plutone<br />

Tue no has intesu e tott’est vanu<br />

Sos duos frades Sestro e Alfione<br />

Chi si moet su monte pius sovranu<br />

Sas pedras cun sos montes accumone<br />

Iscultati su sonu e-i su versu<br />

Movet su monte e mirat s’universu.<br />

79<br />

d<br />

d


45. Chighine<br />

Cussa no est de crêr, no est adatta<br />

Prite la leo a sensu diversu<br />

Osservati s’antigu de ogni versu<br />

Comente sa cosa sua si l’hat fatta<br />

Nara, s’isfera li restat piatta<br />

E nd’est falada subra s’universu<br />

Però s’era moderna ’enit sigunda<br />

Ti giustificat s’isfera ch’est tunda.<br />

46. Piras<br />

Omero narat d’Ercole in s’iscudu<br />

Ti mirat s’universu tundu-tundu<br />

E-i su globo lu dipinghet nudu<br />

Su chelu subra e s’abissu in fundu<br />

Però cun sos antigos de Remundu<br />

Pone mente modernu e bista mudu<br />

Copiend’eo non so da-e te<br />

Però tue leadu has da-e me.<br />

47. Chighine<br />

Tue ses primu e deo poi ’enzei<br />

De me connosches sa vida economica<br />

Opero deo in sa banca anatomica<br />

Lu giustificas tue e naras e-i<br />

Ca si no pro gherrare deo appei<br />

Sa chi est fentomada bomb’atomica<br />

Como pensala tue a sa ’eretta<br />

Ca giughias fusiles a bacchetta.<br />

80<br />

d<br />

d


48. Piras<br />

Deo happo gherradu e fattu motu<br />

Ch’in arma curza pro dogn’interessu<br />

E mai cosas tortas hat successu<br />

Tue umanidade no has connotu<br />

Has fattu bombas contra su progressu<br />

Sas chi han’a bocchire a tie e totu<br />

E ch’imbolas da susu su palattu<br />

Menzus pro gai no nd’haeres fattu.<br />

49. Chighine<br />

Non solu est fatta pro lu distruire<br />

Ma bi deves pensare a ogni cosa<br />

Cun d’unu grammu d’issa has de ischire<br />

No hat prus cudda forza luminosa<br />

Chi s’isfera de terra ispaziosa<br />

Nde devet vigilare e non dromire<br />

Cun d’unu pezzu ’e cussa a parrer meu<br />

Podes girare s’universu intreu.<br />

50. Piras<br />

A ti lu narrer modernu so gratu<br />

In teoria sovrana has dogni moda<br />

Nara no est s’antigu su ch’hat fattu<br />

E inventadu t’hat sa prima roda<br />

Pro dare a su veiculu cumpattu<br />

Ma si nde’ogas a-i cussa a coda<br />

Mi a boghe Remundu ti domandat<br />

Si nde ’ogas sa roda coment’andat?<br />

81<br />

d<br />

d


51. Chighine<br />

Tue l’has in s’antigu costruida<br />

Su modernu l’hat perfezionada<br />

Lea una moribunda addolorida<br />

De si salvare isperanza no hada<br />

S’iscenzia moderna est arrivada<br />

Sende morzende a la torrar’in vida<br />

Però s’antigu in cussu non fit certu<br />

Oe sa meighin’han iscobertu.<br />

52. Piras<br />

Da cando meighina han postu in pé<br />

Oe non che nde restat tantu a mannos<br />

Nara si bi nde campat che Noè<br />

Pro bonos noighentos-sessant’annos...?<br />

E-i su ’ezzu de Matusalé<br />

Ch’est mortu a noighento-chimbant’annos?<br />

Tue los curas in campagn’o in domo<br />

Nde durat gai a sos tempos de como?<br />

53. Chighine<br />

A su campare para sa pettorra<br />

Prite incue sa rejone est tua<br />

Ma ti che dio narrer como accua<br />

A carchi cosighedda in parte torra<br />

Ammentati de Sodoma e Gomorra<br />

Ch’antigamente leadu nd’hat fua<br />

Proit’est da cuss’anghelu cumpettida<br />

Intantu sos modernos no l’han crettida.<br />

82<br />

d<br />

d


54. Piras<br />

Cando mi das risposta miserina<br />

Ti giuro chi risponder non ti potto<br />

Oe d’una piattula puddina<br />

Senza su carnazzale no la noto<br />

Oe puru distrutta ’enit Messina<br />

Da sas iscossas d’unu maremoto<br />

Custu lu faghet Deus ch’est eternu<br />

E non b’intrat antigu ne modernu.<br />

55. Chighine<br />

Bintrat s’antigu ca la pensat male<br />

Gai Nanneddu a tie arrejonat<br />

E chi barbaru tenet s’ideale<br />

B’hat una ’idda chin feu buffonat<br />

Bi passat unu e li ’ettat su sale<br />

Ite faghet s’antigu? L’abbandonat<br />

Abbandonende ricchesas e domo<br />

Ma no lu faghen in tempos de como.<br />

56. Piras<br />

Hana distruttu da manzanu a sero<br />

Annago, credemila, tott’accetta<br />

Da sos modernos lea unu poeta<br />

Chi cunfrontare podat cun Omero<br />

Sos poetas de oe contan zero<br />

Ca sun cantadoreddos de pinnetta<br />

No lis hat dadu su talentu meu<br />

De lu cantaren custu tempus feu.<br />

83<br />

d<br />

d


57. Chighine<br />

A Omero lu lassa abbandonedu<br />

Ch’in sos modernos non b’hat paragone<br />

S’italicu ti lea campione<br />

Chi cantas cosas bellas hat cantadu?<br />

O a Santu Franziscu has osservadu<br />

B’est sa natura in sa sua cantone<br />

Eccol’unu modernu in mus’arcana<br />

Chi ti cantat sa fide cristiana.<br />

58. Piras<br />

Leat’a Dante puru campione<br />

E naras ch’hat cantadu e no est zero<br />

Leat da-e Virgiliu Marone<br />

Unu pagu nde leat da-e Omero<br />

Da Aristotile e da-e Platone<br />

Hat leadu da custos cunsidero<br />

Tando hat fattu unu cantu chiberu<br />

Da tantos mios faghet unu liberu.<br />

59. Chighine<br />

A Dante happo citadu sutta-sutta<br />

Tu’has cumpresu su fattu prezisu<br />

Osserva cantu leadu hat Gibuta<br />

Chi a descrier s’isfera hat decisu<br />

Non solu s’opera sua restat brutta<br />

Iscritt’inferru hat e su paradisu<br />

E da cantu iscrittu hat a puntinu<br />

Chi l’han giamadu poeta divinu.<br />

84<br />

d<br />

d


60. Piras<br />

Da-e me si che leat a Plutone<br />

Si che leat su riu ’e Vegetonte<br />

Che leat a Minosse e Gerione<br />

Si che leat a Cerberu e Caronte<br />

Pro cumponner de Dante sa cantone<br />

Si ch’hat leadu fi nzas s’Acheronte<br />

Ma bi nd’hat fi nzas leadu a Tirteu<br />

Leadu si ch’hat tottu su ch’est meu.<br />

61. Chighine<br />

Si che leat su tou e l’hat descrittu<br />

In terzina ch’est versu moderadu<br />

E non podes negare su dirittu<br />

Ca cosas mannas Dante est arrivadu<br />

Hat precisadu s’epoca, su situ<br />

Inue cussu fattu est capitadu<br />

Insumma tue critica non fattas<br />

Ch’in tempus tou gai no nd’agattas.<br />

62. Piras<br />

Mira si godo in su tempus empiricu<br />

Aristofane in s’antiga cummedia<br />

Da poi puru in su cantu satiricu<br />

E Istalope in sa sua tragedia<br />

Andana prima in su cantigu liricu<br />

Esopo hat de sas fabulas sa sedia<br />

In fabulas, elogios o in odes<br />

Tue modernu gai non ti lodes.<br />

85<br />

d<br />

d


63. Chighine<br />

A it’alen sas lodes de Odissea<br />

Ben’a inoghe e sezzed’a vicinu<br />

E un’antiga femmina ti lea<br />

Cando nde passaiat in camminu<br />

Cun sas sua bunnedda tott’intrea<br />

Faghiat pulizia in su terrinu<br />

Bunneddas longas pro las fagher ruer<br />

Poi che trazaian su piuer.<br />

64. Piras<br />

Non chi fi a che unu cherubinu<br />

Cun bestimenta ’ona, bella e netta<br />

Como si ’estin cun d’unu velinu<br />

S’iscandalu e bei est su prefeta<br />

Cando passan in rughes de camminu<br />

Paren nende: “Eh, chie leat petta...!”<br />

E-i su dossu mannu a corzu fora<br />

Chi paren isfidende sa colora.<br />

65. Chighine<br />

Sas antigas leade, no est ofesa<br />

Ses chi la naras giusta la presenta<br />

Ma pro si fagher una ’estimenta<br />

Ammentade chi manna fit s’ispesa<br />

Ca giughian addossu una ricchesa<br />

Ma sa gente moderna non cuntenta<br />

Non solu cun su pettus dad’istragu<br />

Bestinde civilmente ispendet pagu.<br />

86<br />

d<br />

d


66. Piras<br />

Nde cheren una festa dogni mese<br />

Gioghende paren a bell’imbellizza<br />

Innanti haian lughida sa trizza<br />

Isolta falaiat fi n’a pese<br />

Como tottu tundinde ti las sese<br />

Sun conchi duras che beccu t’abizza<br />

E perdene su pampinu e sa sida<br />

Ma lis mancat su menzus de sa vida.<br />

67. Chighine<br />

Menzus chi sas modernas a crêr fettene<br />

Atteru che su mattulu ’e sa sida<br />

Sas femminas antigas chi l’accettene<br />

S’est ch’in cust’ora deo fatto isfida<br />

Ca cando in manos si lean su pettene<br />

Istuzend’istaian totta chida<br />

Ma non sun gai nono sas de como<br />

Ca s’ispizzan in presse e faghen domo.<br />

68. Piras<br />

Oe, a sun vanitosas l’has cumpresa<br />

Chi s’anima s’han bendidu che Giudas<br />

Ba-e a dogn’ispiaza de bruttesa<br />

Ue sas passiones sunu mudas<br />

Faghindesi fotografare nudas<br />

Pro mustrare s’insoro debilesa<br />

E pro las faghes nessi a campione<br />

Ah, bruttu tempus de corruzione...!<br />

87<br />

d<br />

d


69. Chighine<br />

Non bruttu tempus de corruzione<br />

Ca est pro appagare sos disizos<br />

In bidd’haiat un’antiga fastizos<br />

Andat a su duttore pro rejone<br />

E pro li fagher una inizione<br />

Giughiat sa ’unnedda e noe pizos<br />

Assuconada de sa punt’acuta<br />

Azumai nde fi a morta sutta.<br />

70. Piras<br />

Fruttu de una femmina ’e Tissi<br />

Ch’andat a s’ispiaza Turritana<br />

E-i sos giornalistas nadu l’hana<br />

Fettasi nuda e la faghimus missi<br />

Nd’ogat da chintu sa ’este mundana<br />

L’han tott’applaudida e nadu: “Bissi!”<br />

Osservade ite tempus troppu erroniu<br />

Chi ti sun intreghend’a su demoniu.<br />

71. Chighine<br />

Ma, babbu meu una ’orta m’hat nadu<br />

Deo m’ammento ca li fi a fi zu<br />

Unu ch’a s’isposare hat su desizu<br />

Una femmin’antiga hat isposadu<br />

Sa prima notte ch’a lettu est corcadu<br />

Cuminzat a s’ispozare a pizu a pizu<br />

Babbu poi fattei su retrattu<br />

Ca cando istesit nuda die hat fattu.<br />

88<br />

d<br />

d


72. Piras<br />

Ista pulidu, si podes, sighi e batte<br />

De fronte a sa populazione<br />

Nara si sabiu nd’has che Salomone<br />

O unu meigu che a Ippocràte<br />

Un’oratore che a Cicerone<br />

Unu fi losofu cante a Socràte<br />

E che Platone o che Amiscotile<br />

O si unu nde has che Aristotile.<br />

73. Chighine<br />

Tue trattas s’antigu ca est rejone<br />

Ammenta, nande meda t’arruinas<br />

Cunsizos che peraulas divinas<br />

Ch’in tempus tou fi a campione<br />

Nan chi fit sapiente Salomone<br />

Ma teniat treghentas concubinas<br />

Como lu nerzas ai custa zente<br />

Si unu goi est bonu e sabiente.<br />

74. Piras<br />

Bi cheret pagu a ruer in ruina<br />

Prite sa carre umana est peccadora<br />

Lea modernu sa via ’e sa dottrina<br />

Esistin sos proverbios ancora<br />

Nara si tenes gai una femmìna<br />

Chi s’assimizet a Nostra Segnora<br />

O de razza bianca, ruja o groga<br />

Si nd’has una moderna nde la ’oga.<br />

89<br />

d<br />

d


75. Chighine<br />

Non b’hat Nostra Segnora ch’han connottu<br />

Osserva sa politica ’e Mazzini<br />

Si no ti lea a monsignor Marini<br />

Chi ti hat una Bibbia tradottu<br />

Da-e sos iscrittores chi bi fi ni<br />

S’istoria ’e s’Italia est in mottu<br />

Oe su mundu hat prus esperienzia<br />

Dendesi passos mannos a s’iscenzia.<br />

76. Piras<br />

Sa Bibbia ca sale hat in sa zucca<br />

L’hat iscritta Mosè antigu anelu.<br />

Sos ch’han iscrittu ’e Cristos s’Evangelu<br />

Sun Zuanne, Matteu, Marcu e Luca<br />

De fronte a custas operas de chelu<br />

Caros modernos serrade sa ’ucca<br />

Chi nde fattedas oe non bi creo<br />

Leggidebos sa ch’happo iscrittu deo.<br />

77. Chighine<br />

Za lu leggimus e za has rejone<br />

I ordin’han dadu ’e che la congruire<br />

Senza modernu bo lu fatto ischire<br />

Chi siat pius soddisfazione<br />

Ch’a dogni cosa solet ubbidire<br />

Osservati sa televisione<br />

Chi su retrattu ti mustrat in manu<br />

De chie faeddat da-e lontanu.<br />

90<br />

d<br />

d


78. Piras<br />

Nois la congruimus pro dovere<br />

Ma a s’antigu ’alzadeli sa manu<br />

Osservati su Giove Fidianu<br />

O s’artisticu Apollo ’e Belvedere<br />

Venere tenedil’a un’arcanu<br />

Istatua est de veru piaghere<br />

Custas si chi sun operas antigas<br />

E tue coglidinde sas ispigas.<br />

91<br />

d<br />

d


Fonti bibliografiche<br />

Remundu Piras, Barore Tucconi, S’amore a sa<br />

mamma e S’amore a s’isposa, a cura di Remundu<br />

Ruiu, Antoni Cuccu, San Vito, seconda edizione.<br />

Remundu Piras, Nanneddu Chighine, Sas Virtudes<br />

e diffettos de sas femminas - S’era antiga e moderna,<br />

a cura di Antoni Canu, Antoni Cuccu, San Vito.<br />

93<br />

d<br />

d


Indice<br />

Salvatore Tucconi 5<br />

Raimondo Piras 5<br />

Giovanni Chighine 6<br />

Raimondo Piras e Salvatore Tucconi<br />

Gara poetica cantata a Oliena, 1946 7<br />

Esordio 7<br />

Tema: S’amore a sa mamma<br />

e s’amore a s’isposa 17<br />

Raimondo Piras e Giovanni Chighine<br />

Gara poetica cantata a Oliena, 1950 41<br />

Esordio 41<br />

Primo tema: Sas virtudes e diffettos<br />

de sas femminas 49<br />

Secondo tema: S’era antiga e moderna 65<br />

95<br />

d<br />

d


Finito di stampare nel mese di Settembre 2008<br />

per conto di:<br />

EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDO<br />

NUORO

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!