versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
versione pdf - Sardegna DigitalLibrary
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
SALVATORE COLOMO<br />
GARE POETICHE IN LIMBA<br />
Barbagia di Ollolai<br />
VOLUME 16
Gare poetiche in limba – Barbagia di Ollolai<br />
Collana «Sardigna in limba»<br />
Progetto editoriale e testi: Salvatore Colomo<br />
Progetto grafico e impaginazione: Gabriella Tornatore, Essegierre Srl<br />
Ricerca e editing: Roberta Girola, Essegierre Srl<br />
© Copyright 2008 by Editrice Archivio Fotografi co Sardo s.a.s.<br />
di S. Colomo, per la Collana «Sardigna in limba»<br />
© 2008 by Editrice Archivio Fotografi co Sardo s.a.s - Nuoro,<br />
via Foscolo 45, per «Gare poetiche in limba – Barbagia di Ollolai»,<br />
Volume 16 della Collana «Sardigna in limba»<br />
Tutti i diritti sono riservati. Nessuna parte di questo volume può essere riprodotta,<br />
memorizzata o trasmessa in alcuna forma e con alcun mezzo, elettronico,<br />
meccanico, in fotocopia, in disco o in altro modo, compresi cinema, radio,<br />
televisione, internet, compact disk, senza autorizzazione scritta dell’editore.<br />
L’editore si scusa per un eventuale involontario utilizzo di materiali coperti da copyright<br />
ed è a disposizione degli eventuali aventi diritto che non è stato possibile contattare.<br />
1° edizione - 2008<br />
EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDO<br />
s.a.s. di S. Colomo, via Foscolo 45, 08100 Nuoro<br />
tel. e fax 0784/257121<br />
www.sardegnaweb.it - info@sardegnaweb.it
La collana «Sardigna in limba» nasce dal desiderio di<br />
leggere la vera cultura e la storia delle genti di <strong>Sardegna</strong><br />
attraverso il suono ritmato delle loro poesie. Perché i poeti<br />
sardi non sono quasi mai dei veri letterati, ma semplici<br />
cultori della lingua e delle tradizioni locali, provenienti<br />
dal popolo, di cui sono la voce più autentica.<br />
Ascoltare versi che parlano di vita, d’amore, di leggende,<br />
nel dialetto locale in cui sono stati scritti, ci collega istantaneamente<br />
all’essenza stessa dei luoghi e dei tempi in cui<br />
sono stati concepiti.<br />
È la forza della limba, legata alle tradizioni e al sapere più<br />
antico, che ci aiuta a rivivere i fatti e gli argomenti narrati<br />
con autenticità e a non dimenticare la potenza culturale<br />
della letteratura poetica, la più tradizionale dell’isola.<br />
Sottili o ironici, beffardi o delicati, i versi qui raccolti nascono<br />
dall’animo di poeti sardi che, dal Quattrocento a oggi,<br />
non hanno mai smesso di cantare la vita e i suoi eventi con<br />
naturalezza e spontaneità, ma anche con grande maestria<br />
e raffinatezza.<br />
L’opera è articolata in venti volumi: i primi quindici raccolgono<br />
poesie vere e proprie, gli ultimi cinque sono invece<br />
dedicati alle gare poetiche, di cui la <strong>Sardegna</strong> vanta una<br />
ricca e fantasiosa tradizione, purtroppo a forte rischio di<br />
scomparsa: i poeti improvvisatori ancora in attività risultano<br />
infatti ormai pochissimi.<br />
Gli agili libretti sono classificati per gruppi di subregioni<br />
e per periodo storico; all’interno gli autori sono elencati in<br />
ordine cronologico, in base alla loro data di nascita,<br />
e sono corredati da una breve nota biografica. Per le poesie,<br />
la subregione è relativa al luogo di nascita dell’autore, men-
tre per le gare poetiche al paese in cui sono state disputate.<br />
L’impostazione in base alle antiche subregioni della<br />
<strong>Sardegna</strong> (piuttosto che alle nuove province, per esempio)<br />
nasce dal pensiero che la poesia dialettale – per quanto<br />
sicuramente ritenuta importante e interessante da una vasta<br />
schiera di ammiratori “contemporanei” – sappia più di antico<br />
che di moderno. È dunque parso naturale collocarla in quelle<br />
che ancora oggi vengono considerate le regioni storiche<br />
per eccellenza, i veri “territori” della <strong>Sardegna</strong>, tuttora così<br />
identificati da pastori, contadini, gente comune, cioè da quel<br />
popolo sardo che ha costruito nei secoli e che ora custodisce<br />
le tradizioni e i costumi della nostra isola.<br />
La poesia sarda è una sorta di plurisecolare epopea di<br />
dimensioni sterminate, per cui la presente opera non ha<br />
presunzione di completezza, anche se la ricerca è stata<br />
impegnativa e ha consentito di accedere a criteri di scelta<br />
validi sotto tutti i punti di vista: letterario, cronologico,<br />
territoriale.<br />
Per ora vuole essere quasi un assaggio generale, sia pure<br />
piuttosto ampio e omogeneamente riferito ai diversi territori,<br />
destinato a tutti, estimatori, conoscitori, ma anche comunissimi<br />
lettori che per la prima volta si avvicinano alla poesia<br />
dialettale. Per ogni autore sono state scelte alcune poesie,<br />
ma l’ambizione è quella di continuare a cercare e raccogliere<br />
materiale con cui proseguire, in altre collane simili, l’arduo<br />
compito di valorizzazione della nostra poesia, uno degli<br />
elementi più rappresentativi, e contemporaneamente poco<br />
conosciuti, della cultura del nostro popolo.<br />
Salvatore Colomo
I poeti improvvisatori di questo volume<br />
Salvatore Tucconi (Barore Tucone)<br />
(1885-1969)<br />
Nacque a Buddusò nel 1885.<br />
Figlio d’arte - anche il padre Salvatore era un<br />
poeta improvvisatore - vanta una carriera lunga<br />
e fortunata, sostenuta da qualità di grande pregio<br />
nell’arte di poetare nelle piazze.<br />
Si è sempre distinto per i suoi modi da antico<br />
fi losofo, che proponevano argomentazioni sagge<br />
e sottili. I suoi versi erano incisivi e di sostanza,<br />
anche a discapito della forma.<br />
Morì nel suo paese natale nel 1969, all’età di 84<br />
anni.<br />
Raimondo Piras (Remundu Piras)<br />
(1905-1978)<br />
Nacque a Villanova Monteleone nel 1905 ed è<br />
considerato il massimo poeta improvvisatore di<br />
tutta la <strong>Sardegna</strong>.<br />
Autodidatta, debuttò nei palchi delle sagre a soli<br />
19 anni, dimostrando fi n da subito un naturale<br />
senso critico e una vocazione formidabile per la<br />
composizione istantanea dei versi.<br />
Nelle gare poetiche ha sempre espresso<br />
5 d<br />
d
d<br />
intelligenza ed eleganza, accompagnate da una<br />
mimica particolare e non comune.<br />
La sua produzione è vastissima.<br />
Morì nel 1978 nel suo paese d’origine.<br />
Giovanni Chighine (Nanneddu Chighine)<br />
(1909-1978)<br />
Nacque a Ittireddu nel 1909.<br />
Le sue grandi doti nell’improvvisare versi lo<br />
hanno reso noto in tutta la <strong>Sardegna</strong>. Conosciuto<br />
per il suo animo buono, sincero e semplice,<br />
nonché per la sua umiltà, ha cantato in moltissime<br />
piazze dell’isola, disputando gare con i maggiori<br />
improvvisatori del tempo.<br />
Morì nel 1978.<br />
Dal 1991 il comune di Ittireddu bandisce ogni<br />
anno un concorso di poesia a lui intitolato.<br />
6 d
d<br />
Gara poetica cantata a Oliena nel 1946<br />
dai poeti improvvisatori Raimondo Piras<br />
e Salvatore Tucconi<br />
Tema:<br />
S’amore a sa mamma e s’amore<br />
a s’isposa<br />
Esordio<br />
1. Tucconi<br />
Populu interu, unidu d’Oliena<br />
Torr’a sa calma e isculta unu pagu<br />
Inu’est d’iniziare su disvagu<br />
Pro saziare tantu brama amena<br />
Istanotte cun sa matessi iscena<br />
Nos deves ascultare in modu vagu<br />
A nos torrar’a bider fors’istentas<br />
De sa visita nostra ti nd’ammentas.<br />
2. Piras<br />
S’ora si nd’est astrinta ischerza-ischerza<br />
Giusta, fi n’a su propriu momentu<br />
Però su turnu cun crudele isferza<br />
A su fi ngidu li curret su ’entu.<br />
E nois como a sa nottada terza<br />
Tenimus anzis, pagu impedimentu<br />
C’à chie pensat cosa genuina<br />
Paret chi che l’impedat dogni frina.<br />
7 d
d<br />
3. Tucconi<br />
Eolo est in simbolica caverna<br />
Ue sunt tottus inserrados sos bentos<br />
Forsis ded’haer tentu gherra interna<br />
Intro ’e sos oscuros apposentos<br />
Imbeces ch’han s’insoro forza eterna<br />
Sunt bessidos cun fi ssos movimentos<br />
E bennidos sunt fi nzas a inoghe<br />
Pro disturbare a nois versu e boghe.<br />
4. Piras<br />
Pro issos had’a esser una gloria<br />
Cando isparghen sas alas insoro<br />
Girat in dogni trettu una vittoria<br />
Cun alas invisibiles de oro<br />
E a nois su movimentu in coro<br />
Nos turbat, intantu, e sa memoria.<br />
Ma chie cheret imperare imperede<br />
Tant’hat forza ’e fagher su chi cherede.<br />
5. Tucconi<br />
Ite cherides, tottu custos bentos<br />
Ch’essin a bolu cun sas alas nettas<br />
E in su mare agattan bastimentos<br />
Los triulan ca b’andan che saettas<br />
Mancu dan piaghere a sos poetas<br />
Debiles e de poveros talentos<br />
Cando su ’entu frigidu s’arreada<br />
Su pagu chi possedin che lis leada.<br />
8 d
d<br />
6. Piras<br />
Nois in chirca de su disaogu<br />
Intr’e tottu sa mente’asie sesta<br />
Ma est ora de dare cuss’isfogu<br />
Ecc’Eolo iscadenat sa tempesta<br />
Paret chi b’hapat gustu e b’happat giogu<br />
A cherrer distrubare custa festa<br />
Si fid’istadu a lugura galanu<br />
Ness’istare che diat a manzanu.<br />
7. Tucconi<br />
Eolo mancu l’ischit chi b’hat festa<br />
E pro cussu est chi faghet cust’oltraggiu<br />
Ma unu marineri in su viaggiu<br />
Sa vela isparghet cun brios in testa<br />
Da ch’a subra l’aggiunghet sa tempesta<br />
S’armat de isperanzia est su coraggiu<br />
E non bistat a manu e no s’attontada<br />
Che-i su ’onu su malu l’affrontada.<br />
8. Piras<br />
Mancari in intro ’e sa grutta fi na,<br />
Ue solet su ’entu custodire<br />
Si had’Eolo una parte divina<br />
Cando mai non dede custu ischire?<br />
Chi da-e tantu in tantu imbiant frina<br />
E de nois sa notizia had’a battire<br />
E su ’entu chi gherrat e non lughede<br />
Cand’a nois notizia che giughende?<br />
9 d
9. Tucconi<br />
Cand’unu ’entu Eolo cumandada<br />
E-i sa ’ucca a sa caverna tappada<br />
Pro chi in parte unu controllo l’happada<br />
Ma carchi ’orta su ’entu si nd’andada<br />
Chie had’esser su ’entu chi mandada<br />
Impinguadu su cale unu iscappada<br />
A su momentu ch’esit pagu ’onu<br />
Ch’essit quasi a cua ’e su padronu.<br />
10. Piras<br />
Mi, so pensende su ’entu ch’imbolada<br />
Da-e chelu sas nues ch’ispianada<br />
Forzis sa legge de Giove violada<br />
Ca sas nues abbosas ch’alluntanada<br />
Proite vivet cando issu ’olada<br />
E sa nues nieddas che mattanada<br />
Sa nue a su ’entu la cunzedidi<br />
E de pioer a Giove l’impedidi.<br />
11. Tucconi<br />
Cuddu babbu had’a tenner bonu proe<br />
Ammitto chi padronu est de inie<br />
Però a cantu nde pared’a mie<br />
Che-i sos ballos chi no che sunt oe<br />
Unu fi zu requit a sas noe<br />
Unu che torrat poi ’e mesudie<br />
E cando cuddu a torrare resessidi<br />
Aberinde sa gianna unu si nd’essidi.<br />
10<br />
d<br />
d
12. Piras<br />
Ca sa moda ’e sos babbos est in donu<br />
Cumandende sos fi zos cun ammiru<br />
E cantos babbos no hant postu in tronu<br />
Ch’andan a piaghere e a delliru<br />
Non contat puru si ’olat su padronu<br />
Si cando cheret s’iscappat in giru<br />
Segundu su decretu chi no mancada<br />
Issu est padronu e inie los tancada.<br />
13. Tucconi<br />
No nd’has bidu de babbu si bi crese<br />
Su controllu severu gia b’est grae<br />
Da chi nd’intran sos fi zos chimbe o sese<br />
Falat a giosso e frisciat cun sa giae<br />
Però su birichinu che-i s’ae<br />
E iche l’essit in punt’e sos pese<br />
In su balcone o in d’un’istampolu<br />
Poi nde torrat in su fumajolu.<br />
14. Piras<br />
Faghen sos fi zos un’attera giae<br />
O buscan puru unu passapertuttu<br />
Mancari chi los tanchet in cuddae<br />
De s’autoridade no hat fruttu<br />
Si intro han’osservadu e no est grae<br />
Puru mancari ’alet risoluttu<br />
O chi puru a furinu s’incanalede<br />
Tantu mancu su titulu li ’alede.<br />
11<br />
d<br />
d
15. Tucconi<br />
Eolo in su viaggiu si est fidadu<br />
Cando chi de dimanda hat fattu prou<br />
E-i sos bentos intro s’otre sou<br />
A sa zattera de Ulisse hat dadu<br />
Sos cumpanzos chi no had’avvisadu<br />
Abberin s’otre e bessin da-e nou<br />
Tenen sos bentos malos cun isgrabbu<br />
E violadu han s’ordin’e su babbu.<br />
16. Piras<br />
Eolo nd’est istadu trappu prontu<br />
A s’esser postu sutta, in manu anzena<br />
S’idet chi nde hat fattu pagu contu<br />
E sunt bennidos a s’ispassur’amena<br />
Si comente che tando ancora est tontu<br />
No nde lassan ne chima ne arena<br />
Tand’est de badas chi nos invocamus<br />
E sa furia insoro agguantamus.<br />
17. Tucconi<br />
Cand’est in bonu non faghet azzola<br />
Ne nd’ischin sos umanos individos<br />
Preghend’a tottus ma no si sunt bidos<br />
Ma non solu pro una ’orta sola<br />
Finzas bindighi-dies in s’arzola<br />
E-i sos bentos fi n tottu dormidos<br />
Dormin, ma invoco umile e devotu<br />
Si no los cheres bi ’enin e tottu.<br />
12<br />
d<br />
d
18. Piras<br />
Da chi sunt issos de mala idea<br />
Cheres ponner isprones che a runzinos<br />
Si faeddare che dia a Tiltea<br />
Nettunu furat sos lidos marinos<br />
A che torrare a sa sua pelea<br />
E lassare sas abbas a puntinos<br />
Faeddareli male a sos concluos<br />
Dognunu abbarrat in sos logos suos.<br />
19. Tucconi<br />
Cando si moet unu bentigheddu<br />
Da-e s’altura murmurat sos salmos<br />
Però cando de ala isparghet ramos<br />
Tando sunt che-i cuddos de Rizzeddu<br />
E sunu vurriados de chelveddu<br />
Ti paren bravos da chi sunu calmos<br />
Da chi sunt agitados e los tenene<br />
Cun sa camisa ’e forza los mantenene.<br />
20. Piras<br />
Cando sunt calmos già sunt un’ammiru<br />
Si tremet sa natura tottu intrea<br />
Su ’e punire est cando ’essint in giru<br />
Chi ninnant tottu canta sa boréa<br />
Deo ammiru su nobile zeffi ru<br />
Cando bessit cun Flora bella dea<br />
Custos sunt astros de brutt’intellettu<br />
Bessint continu pro fagher dispettu.<br />
13<br />
d<br />
d
21. Tucconi<br />
Zeffi ru bellu, cando in chelu trazzada<br />
S’aria bella, frisca e liberale<br />
Cando s’isparit e cando s’affazzada<br />
Su maestrale cun alenu ’e sale<br />
E-i su ’entu frigidu e regale<br />
Su chi lentore e abba ti ghiazzada<br />
A cussu cheret chi sas alas tambene<br />
Comente che-i s’abba ’oghet su sambene.<br />
22. Piras<br />
A bi cres, postu chi s’est in suspettu<br />
Forzis a nois no tenzad’istima<br />
Tando pariat chi fid’inchiettu<br />
Cand’alzados che semus a sa prima<br />
Como intantu già paret chiettu<br />
Forzis a issos toccadu hat s’anima<br />
E s’est bennid’anghelu da-e mostru<br />
Como timet su rimproveru nostru.<br />
23. Tucconi<br />
Abbissu sese in su chelu azzurru<br />
No bi slat su sou vile alenu...<br />
A nois nos hat fattu malu murru<br />
Ch’ham’a s’impetu primu postu frenu<br />
Però nos faghet che pane in su furru<br />
Nos had’a cogher’a calore lenu<br />
Pro chi si happat fattu sa calmada<br />
Su tantu, cand’a fi ne nollu dada.<br />
14<br />
d<br />
d
24. Piras<br />
E si nos coghet a calore lenu<br />
Non deves lamentare a custa zente<br />
A da chi como postu ch’hat su frenu<br />
E chi lis hat toccadu coro e mente<br />
E si issu s’airat in pienu<br />
Tando faghet in modu violente<br />
Da duos pese cun sos giros suos<br />
Bolat fi nzas a chentu-trinta-duos.<br />
(Fine dell’esordio)<br />
15<br />
d<br />
d
Tema:<br />
S’amore a sa mamma e s’amore<br />
a s’isposa<br />
Tucconi: S’amore a sa mamma<br />
Piras: S’amore a s’isposa<br />
1. Tucconi<br />
Prima fit de venditta e de perdonu<br />
Su tema chi nde hamus conguidru<br />
Como un’atteru tema nd’hat bennidu<br />
D’istrategia e su nostru arrejonu<br />
Su chi a mie a cantar’est bessidu<br />
S’amore de sa mamma caru e bonu<br />
Finzas ch’in coro mi restat fi amma<br />
Dev’adorare e istimare a mamma.<br />
2. Piras<br />
Tottu cuddos fideles pensadores<br />
Chi faghen in bideas giru tundu<br />
Cheren ischire da sos cantadores<br />
De cantu che suzzedit in su mundu<br />
De custos duos perfettos amores<br />
Cale det esser su pius profundu<br />
Chi nos hat fattu intrare in meda cosa<br />
Invece a mie est toccada s’isposa.<br />
17<br />
d<br />
d
3. Tucconi<br />
Deo ammitto s’amor’e s’isposa<br />
Ch’est un’amore de data divina<br />
Però s’amore ’e mamma est una cosa<br />
De natura perenne pius ladina<br />
Iss’est comente una matta ’e rosa<br />
Chi ponet in su coro raighina<br />
Ca s’amor’e s’isposa si costruéde<br />
S’amor’e mamma in su latte si suede.<br />
4. Piras<br />
S’amore’e mamma in su latte si suede<br />
Circulat fi nzas intro ’e sas venas.<br />
Unu ch’a si cojare si reduede<br />
Li restat su ’e mamma solu appenas.<br />
Da chi su ’e sa mamma diminuéde<br />
Ch’aspirat sempre a sas dies serenas<br />
E-i s’amore veru tando avreschede<br />
Minimat unu e-i s’atteru creschede.<br />
5. Tucconi<br />
Su coro semitundu nd’est formadu<br />
A primu palpitu no l’isconquassada<br />
A s’amore ’e sa mamma radicadu<br />
E dogn’atteru amore ti lu lassada<br />
Intro su coro già est riservadu<br />
Perun’atteru amore ti trapassada<br />
Pro chi non tenzat amore pius grattu<br />
S’amore ’e mamma in coro istat intattu.<br />
18<br />
d<br />
d
6. Piras<br />
Si bene su pensamentu lu inghirada<br />
Già s’hat a abizare ’e custa cosa<br />
S’amor’e mamma seriu s’attirada<br />
Ca s’amat puru che mamm’amorosa<br />
Però s’amore chi pius dellirada<br />
A dogn’omine nadu est un’isposa<br />
Custu est chi attaccat su martiriu<br />
Movet, agitad’e ponet in delliriu.<br />
7. Tucconi<br />
S’amore de s’isposa est una rutta<br />
De ojada, pro cumbinazione<br />
E durat su delliriu un’iscutta<br />
In su fogu d’estrema passione<br />
S’ora chi sa fi amma istad’allutta<br />
Fremet su coro e brujat sa persone<br />
Poi s’amore fi nit e s’istudada<br />
Però s’amor’e mamma mai mudada.<br />
8. Piras<br />
S’amore de s’isposa est sa dulcura<br />
Chi mai l’hant sos santos cancellada<br />
A ti bider mirende anghela pura<br />
Intro su sinu su coro furàda<br />
Finas a s’ora ’e sa sepoltura<br />
S’isposu l’hat in mente cun s’ojada<br />
Finzas morzende la ’idet presente<br />
E mamma est isvanida da-e mente.<br />
19<br />
d<br />
d
9. Tucconi<br />
Sa mamma ’e sos affettos est un’asca<br />
Sa chi l’hat imparadu a minoreddu<br />
Su primu risu, su primu faeddu<br />
Chi beneittu l’hat sa prima pasca<br />
Sa chi l’hat postu su primu manteddu<br />
Ch’imboligadu e astrintu l’hat fasca<br />
Sa chi l’hat battijadu, premurosa<br />
E beniminde amores de isposa.<br />
10. Piras<br />
Sa mamma est chi l’hat postu su manteddu<br />
Imboligadu e ligadu l’hat fasca<br />
Ma da chi l’est bintradu in su cherveddu<br />
De leare a Franzisca, Peppa o Pasca<br />
Si ’enit s’ora ’e li ponner s’aneddu<br />
Cun sa cumpanza affrontat sa burrasca<br />
Cun issa s’idet in totale gloria<br />
E mamma no nde l’enit a memoria.<br />
11. Tucconi<br />
Cust’omine ch’isposat a Franzisca<br />
Chi nd’esserat un’anghela terrena<br />
Brujat su coro e brujat dogni vena<br />
Prit’hat sas laras che mendula frisca<br />
Eppuru fi nas chi andat in chisca<br />
Desizat puru una muzere anzena<br />
Però manc’unu fi zu tenet brama<br />
De disizare un’atter’una mamma.<br />
20<br />
d<br />
d
12. Piras<br />
A chie giughet samben’in sas venas<br />
Comente bramat su segretu coro<br />
Hat de l’unire sas dies serenas<br />
S’ischidad semper a sognos de oro<br />
Ma ite bramat sas mammas anzenas<br />
Da chi no amant sas mammas insoro<br />
Invece unu chi bramat cuss’ora<br />
Amat a issa e atteras ancora.<br />
13. Tucconi<br />
Nois già nd’hamos bidu meda cosa<br />
Su paragone, mi no est distante<br />
A l’amare, amende si est che rosa<br />
L’adorat cando issa istat galante<br />
E b’andat a chenare cun s’isposa<br />
Ma pro dormire bi tenet s’amante<br />
Però nisciunu in sa vida terrena<br />
Andat in chirca d’una mamm’anzena.<br />
14. Piras<br />
Chie hat viscios un’anzena bramada<br />
La ’idet rosa prima ’e repetire<br />
Però semper a s’isposa prus amada<br />
Ca l’est isposa si podet ischire<br />
E pro s’isposa su samben derramada<br />
Finzas a s’ora ’e la sepellire<br />
Morit sa mamma est calmada sa fua<br />
No bramat sas anzenas ne sa sua.<br />
21<br />
d<br />
d
15. Tucconi<br />
Sa mamma, tue lu deves ischire<br />
Issa mi, pro su fi zu bi disputada<br />
Si sa mamma su fi zu’idet patire<br />
Paret chi una lanza in coro juttada<br />
Morit s’isposa ’e luttu hat su ’estire<br />
Morit sa mamma, e su coro si luttada<br />
Su ’estire giambare podet gai<br />
Su coro ’e mamma no si giambat mai.<br />
16. Piras<br />
Cando’ enit de morte sa tempesta<br />
L’istat su coro sempre a sa ’eretta<br />
Deo faeddo, cando biu resta<br />
Su ’e s’isposa est amore perfetta<br />
Cun gautella la giughet a festa<br />
La ’ogat a ballare, a sa brazzetta<br />
Est de Cupido sa suprema iscola<br />
E-i sa mamma in domo lassat sola.<br />
17. Tucconi<br />
Cando la ’ogat l’est unu consolu<br />
Un’adulazione solu ebbia<br />
Però s’amore ’e mamma solu-solu<br />
Bessit da-e s’intragna in armonia<br />
E dogn’ora li cantat sa anninnia<br />
Finzas a si dormire in su balzolu<br />
Poi su fi zu a sa mamma s’acchittidu<br />
Pro s’anninnia li torrat s’attitidu.<br />
22<br />
d<br />
d
18. Piras<br />
Tue naras ch’est adulazione<br />
Deo ti naro est fi amm’amorosa<br />
Li cantat de dilettu una cantone<br />
Cantu pius est bella e lussuosa<br />
Li narat chi si bramat a cumone<br />
La trattat de columba, amada rosa<br />
Ca su coro li toccada cando parada<br />
E a sa mamma solu mamma narada.<br />
19. Tucconi<br />
Cand’est innamorende fittianu<br />
Li narat rosa e columbina mia<br />
Ma da su coro sou ch’est lontanu<br />
Su coro fremet pro sa bramosia<br />
E da-i poi chi l’intrat in manu<br />
No linarat columba ma istria<br />
E-i s’amore in odiu li buffada<br />
De sa mamma niunu si nd’istuffada.<br />
20. Piras<br />
Li had’a narrer troja arrabiadu<br />
Ma l’addurat cuss’ira unu momentu<br />
Tantu a dogni unu est capitadu<br />
Ca cun s’isposa solu so cuntentu<br />
E pro sa mamma est ispensieradu<br />
E intendet sas boghes che-i su ’entu<br />
Sa mamma a sa ’idea chi li portada<br />
Lu giamat e issu non si ’ortada.<br />
23<br />
d<br />
d
21. Tucconi<br />
Cand’unu fi zu est isposadu a mannu<br />
Hat isfogadu a s’isposa ogni brama<br />
E-i sa mamma sun seriu pannu<br />
Mantenet de amore una fi amma<br />
Ma si su fi zu tenet un’affannu<br />
Curret tando a su sinu ’e sa mamma<br />
Ca non b’hat pius nobile cunsitu<br />
Che-i su ’e de sa mamma pro su fi zu.<br />
22. Piras<br />
Ded’andare si tenet affannu<br />
Comente a che leare su duttore<br />
Ma da poi chi passat cuss’impannu<br />
Si nd’allontanat cun pagu fervore<br />
Da chi est cojadu e da ch’est mannu<br />
Est cun s’isposa su profundu amore<br />
Inie b’est s’amore e b’est s’affettu<br />
E sa cascia afrisciada ’e su segrettu.<br />
23. Tucconi<br />
A ti nd’abizas ch’est a limba vaga<br />
Est sa mamma chi tenet centru e pernu<br />
Sutta ’e sos affettos già s’allaga<br />
Est su depositu de s’amor’eternu<br />
E pro s’amore in coro sa piaga<br />
Cando chircas su balsamu maternu<br />
Ca non tenet sa forza virtuosa<br />
D’haer amore su coro ’e s’isposa.<br />
24<br />
d<br />
d
24. Piras<br />
C’abbandonet in tottu no lu neras<br />
Non cretas deo lu cherzo imprimire<br />
Però non chirco tantu sa manera<br />
Ch’andana ue sa mamma a require<br />
Ca luego est s’isposa e cando a sera<br />
Non bidet pius s’ora de s’aunire<br />
E passat de sas dies sos fragellos<br />
Da ch’est presente a cuddos ojos bellos.<br />
25. Tucconi<br />
Osserva d’esa mamma su pipiu<br />
Est pius altu s’amor’a sa cumpagna?<br />
Ca s’amor’est bessidu da-e s’intragna<br />
Generadu, difesu e tentu biu<br />
Che abba chi pioet in muntagna<br />
Torrat a mare currende in su riu<br />
Gai s’affettu ’e fi zu, amor’e brama<br />
Torrat a sas intragnas de sa mamma.<br />
26. Piras<br />
Ma sa mamma si est ancora bia<br />
Prite su tempus l’hattid’a obbligu<br />
E had’a narrer: “Mamma, sola ebbia<br />
Ma cantu duras bia pro castigu?”<br />
Unu si est presente a un’amigu<br />
Narada: “Custa est s’isposa mia!”<br />
E pomposa e galana la presentada<br />
E de sa mamma mancu si nd’ammentada.<br />
25<br />
d<br />
d
27. Tucconi<br />
Sa mamma ch’hat passadu sos beranos<br />
E sa pianta ch’hat dadu su fruttu<br />
Cantu sunt bellas cuddas lanzas manos<br />
Chi carignadu m’hant cando happo suttu<br />
E cuddos duos fi nes pilos canos<br />
Chi sas lagrimas prima mi han’asciuttu<br />
Hant de attraer dogni podere<br />
Chi no attraet gai sa muzere.<br />
28. Piras<br />
Cagliadi mudu. Pianu pianu<br />
Analiza sa cosa da-e fundu<br />
Ogni fi zu si nd’istat a lontanu<br />
Da-e sa mama cando intrat in mundu<br />
Olvidat fi nzas cuddu pilu canu<br />
Proite amat su pilu biundu<br />
E cando la presentat, no l’affrontada<br />
Che su pilu imbezzadu pius non contada.<br />
29. Tucconi<br />
Sa mamma est un’affettu, ch’in tottue<br />
Ti amat, ch’est sinceru e opportunu<br />
Ma un’isposa si bi moris tue<br />
Si nde leat a s’annu un’atter’unu<br />
E si nde cazzat cuddu mantu brunu<br />
E bolat in s’aéra che sa nue<br />
Sa mamma si suzzedit s’isventura<br />
Giughet su luttu fi n’a sepoltura.<br />
26<br />
d<br />
d
30. Piras<br />
No m’interessat, como mi est cumpagna<br />
De cantu ten’in coro a ti nd’abizas<br />
Si istas tue una die in campagna<br />
A torrare a su sero a lu disizas?<br />
Non chircas chie t’hat giuttu in s’intragna<br />
Happat patidu dies fi n’a mizas<br />
No t’interessat nudda ’e cussa cosa<br />
Disizas solu s’amabile isposa.<br />
31. Tucconi<br />
A disizare, disizan a bottu<br />
Non sas isposas ma atteras puru<br />
Ma est sa passione ch’hamos tottu<br />
De s’amore brutale fruttu oscuru<br />
Ma su maternu amore e devottu<br />
De s’amore infallibil’e seguru<br />
Su chi devet andare a drittu fi lu<br />
E-i su coro est chi dat sempre asilu.<br />
32. Piras<br />
Lassamus sos disizos d’insolenzia<br />
Feos, d’unu carnale piaghere<br />
Chi da-e sa dimora est in assenzia<br />
In campagna pro fagher su dovere<br />
Disizada s’amore a sa presenzia<br />
Des a sagrada e amada muzere<br />
Ca est dulche inue solu abitada<br />
E a sa mamma mancu la visitada.<br />
27<br />
d<br />
d
33. Tucconi<br />
Sa mamma est un’amore geniale<br />
E semper venerada est cussa chiza<br />
Issa no est pro nemos parziale<br />
Cantu amat su fi zu, amat sa fi za<br />
Su ’e mamma est s’amore naturale<br />
Su ’e s’isposa est amore a postiza<br />
Su ’e sa mamma est amore de natura<br />
Cudd’est amore de pizzigadura.<br />
34. Piras<br />
No est pizzigadura e ne offerta<br />
Chi l’hat elettrizadu intro sas venas<br />
Ca cando sa pupia i’had’abberta<br />
Bidet tottu sas anghelas terrenas<br />
E custas fagher già ischin s’iscerta<br />
Pro si passare sas dies serenas<br />
Issa invece l’hamat a puntinu<br />
Comente li hat dadu su destinu.<br />
35. Tucconi<br />
A giovaneddu trapassat sa lanza<br />
E da chi ’idet una bella rosa.<br />
E faghet iscrittura in alleanza<br />
Però pro s’iscrittura est paga cosa<br />
In Inghilterra, America e in Franza<br />
Bi tenen su divorziu de s’isposa<br />
Però manc’unu fi zu tenet brama<br />
Su divorziu nd’haer da’ sa mamma.<br />
28<br />
d<br />
d
36. Piras<br />
Si tenen su divorziu ’e s’isposa<br />
Si no cumbinan in sos naturales<br />
Finzas dogni dulzura est velenosa<br />
Segundu sos eventos temporales<br />
Però pro s’isfozare de una rosa<br />
No s’isfaghet su mundu in generales<br />
Si sa mamma non benit divorziada<br />
Mi, ch’est attesu e bisonzu non b’hada.<br />
37. Tucconi<br />
Sa mamma est s’amore pius santa<br />
Chi organos e carena ti hat costruttu<br />
Sa vida hat dadu a tie tottaganta<br />
Anima coro e-i su latte has suttu.<br />
Est cudda venerabile pianta<br />
Chi deves adorare essende fruttu<br />
Est sa pianta chi su fruttu hat fattu<br />
E madurare in su propriu rattu.<br />
38. Piras<br />
Tottu cumpletu su genere umanu<br />
Mira chi l’ischit chi sa mamma l’hada<br />
A da chi nd’est a trettu nd’est bajanu<br />
E bidet cudd’amabile adorada<br />
Chi li hat postu s’aneddu in sa manu<br />
Cuss’est sa sorte sua Ninfa o Fada<br />
Tott’incue su coro si mattanada<br />
E da-e mamma ognunu s’allontanada.<br />
29<br />
d<br />
d
39. Tucconi<br />
Sa mamma est s’amorosa, eterna frizza<br />
Ch’hat pius mortale simpatia<br />
Issa est semper cun dulche armonia<br />
Est de su fi zu sou sa capizza<br />
A da chi no li restat una trizza<br />
Narat: “Cust’est sa trizza ’e mamma mia”<br />
Chi pro m’amare si ch’est incanida<br />
A custa trizza li devo sa vida.<br />
40. Piras<br />
A da chi est un’omine cojadu<br />
Sa mamma est continu abbandonada<br />
Ca sa mamma chi su fi zu hat criadu<br />
Mi, ch’est in domo cun s’ispos’amada<br />
Issu li hat sas dies cunfortadu<br />
Che fundamentu ’e viver in s’istrada<br />
Est issa ch’hat d’amore sos tributtos<br />
Est sa funtana ’e sos novellos fruttos.<br />
41. Tucconi<br />
Da chi s’omine diventat maridu<br />
S’abbandonu ’e sa mamma est unu dannu<br />
Proprio had’a girare su sentidu<br />
Ca su samben ’uddit da’ s’affannu<br />
Cando passat in su maternu nidu<br />
In cuddu nidu chi ses fattu mannu<br />
Narad’: “Inoghe est su nidu mammescu<br />
Ch’est su puzone chi m’hat dad’addescu...”.<br />
30<br />
d<br />
d
42. Piras<br />
Deo nd’happ’intesu pius d’una’ia<br />
Da-e sa mamma s’omine confusu<br />
A narrer: “Balla, cuss’ancora est bia<br />
A bisu meu non morit piusu”<br />
Ma sa funtana de sa simpatia<br />
Inue sos affettos b’had’inclusu<br />
Istat semper timende si li mancada<br />
S’animu d’issa, su coro l’iscancada.<br />
43. Tucconi<br />
Ello, custu est omine terrenu?<br />
Ingratu, barbaru e d’anima bruna<br />
In terra puru est cosa comuna<br />
Chi nde hada ogn’orija pienu<br />
Certos han dadu a s’isposa velenu<br />
Solu pro nde lograre un’atter’una<br />
Prite b’est su maridu iscapricciadu<br />
Comente b’est su fi zu isnaturadu.<br />
44. Piras<br />
S’esagerazione no distinghede<br />
S’eccezione est semper fastizosa<br />
Sa mamma tant’in coro no l’ispinghede<br />
Ca no lassat s’anima luttuosa<br />
Ma mira, a unu chi morit s’isposa<br />
Ancora sa camija si nde tinghede<br />
Chi a s’affl ittu coro si nd’aggianghede<br />
E pro sa mamma mancu bi pianghede.<br />
31<br />
d<br />
d
45. Tucconi<br />
A ti caglias, o cheres chi t’entule<br />
Ca si ti naro tottu ti est cundanna<br />
Ca nd’happ’intesu in sa ’idda ’e Nule<br />
Omines attitende a boghe manna<br />
Mirende cun d’un’oju a su baule<br />
Cun s’atter’oju abbistend’a sa gianna<br />
Cun d’un’attitu sa mala fortuna<br />
Pritte nde fit mirende un’atter’una.<br />
46. Piras<br />
Mi, chi dogn’unu ammirat sa chi est morta<br />
Tant’oramai ch’est fora ’e via<br />
Cando bia in vida l’hat regorta<br />
Ch’in amore fundadu e simipatia<br />
Como ch’istat mirende a cussa porta<br />
Pro un’attera isposa solu ebbia<br />
Ca d’un’isposa nde tenet sa brama<br />
Però no est osservende sa mamma.<br />
47. Tucconi<br />
Si gasie s’istraziat est guai<br />
Su cojadu chi mirat una nubile<br />
Cheret narrer s’amore tou est gai<br />
Ca mudat ogni die nd’est volubile<br />
Però s’amor’e mamma est involubile<br />
Est un’amore chi no mudat mai<br />
Intro su coro si frisciad’e tancada<br />
E non si sostituit cando mancada.<br />
32<br />
d<br />
d
48. Piras<br />
Sa chi t’est morta nd’est certu mancanzia<br />
Prite la chircas, non torrat a vida<br />
Ca nd’has d’una novella sa sustanzia<br />
Restat in coro s’isposa imprimida<br />
Non sentis de sa mamma sa lognanzia<br />
S’in casu suzzederat s’isparida<br />
Nen cantu durat bia la favoridi<br />
E ne la sentit da chi si nde moridi.<br />
49. Tucconi<br />
Osserva sa materna nobilesa<br />
E-i su coro ch’in su sinu battidi<br />
S’a sa muzere faghes un’offesa<br />
S’offendet lestramente e non cumpattidi<br />
Sa mamma invece semper la cumbattidi<br />
E perdonat su fi zu cun prontesa<br />
Pro chi su fi zu siat pagu ’onu<br />
Sa mamma li dat semper su perdonu.<br />
50. Piras<br />
Tue ses nende chi l’hat perdonadu<br />
Ma no est giustu faeddu perfettu<br />
Cantos nde han sas mammas iscolladu<br />
De cuddos chi si cojan’a dispettu<br />
Cantos pitzinnos no han’affogadu<br />
Pro no los bider pranghendi’in lettu<br />
Ma chircheras giustizia e rejones<br />
Non calculemas sas ecceziones.<br />
33<br />
d<br />
d
51. Tucconi<br />
A bocchire maridos e muzeres<br />
Suzzedit meda non d’eccezione<br />
Ma cussas lasso già chi no las cheres<br />
E passamos a un’atteru istradone<br />
S’affettu ’e mamma ne sacros doveres<br />
Non bramat fi zu anzenu ed est rejone<br />
Bramat solu su veru fi zu sou<br />
Ma no est gai nò su coro tou.<br />
52. Piras<br />
A mi faghes su santu piaghere<br />
E fi las drittu in pacifica istrada<br />
S’amare una mamma già est dovere<br />
Però già ’ides chi pagu est amada<br />
Osserva cando leas sa muzere<br />
Comment’enit sa mamma abbandonada<br />
S’abbandonada si mi has cumpresu<br />
Est tollerada ma est giutt’a pesu.<br />
53. Tucconi<br />
Sa mamma est de s’amore su casteddu<br />
Issa tenet in coro raighinas<br />
Sa pisedda ti leat su piseddu<br />
Cun giros e regiros in banchinas<br />
Luego b’hat fermagliu e b’had’aneddu<br />
B’hat regalos ancora e oricinas<br />
Chi paret una cosa comporada<br />
Pro sa mamma de custu no bi nd’hada.<br />
34<br />
d<br />
d
54. Piras<br />
Pro sa mamma non si faghet impignos<br />
S’idet ch’est mesu morta sa fi ama<br />
Pro un’isposa si tracciat disignos<br />
E no s’isfi lat s’intricada trama<br />
A s’isposa dat basos e carignos<br />
Ma nara, chie si ’asat sa mamma<br />
Da-e minore l’istat sempr’affaccu<br />
Ma si s’asat sa mamma est mesu maccu.<br />
55. Tucconi<br />
S’idet chi a s’isposa has dad’azzoccos<br />
Cun basu ’e passione e no l’ignoro<br />
Massimamente cando sun pizzoccos<br />
Est bestiale mì, s’amore insoro<br />
Adornada de aneddos e fioccos<br />
Sos fioccos de mamma sunt in coro<br />
Sunt cussos sos affettos de natura<br />
E non bi cheret affioccadura.<br />
56. Piras<br />
Sun sos fioccos chi han galantidu<br />
Adattos pro sas suas dies bellas<br />
Fattende de cumprender s’individu<br />
Ch’hat sebaradu una ’e sas istellas<br />
Cando s’aunin muzere e maridu<br />
Ismentigan sas insoro parentellas<br />
Sun custos solu chi si sentin bene<br />
Ligados cun sos nodos de Imene.<br />
35<br />
d<br />
d
57. Tucconi<br />
Deo cheria ischire de sos nodos<br />
Faeddos tuos mi podes battire<br />
Sa mamma t’amat in tottu sos modos<br />
Non b’hat bisonzu in logu ’e l’ischire<br />
Pro s’isposa in s’Imene sunu sodos<br />
Proite timet de si che fuire<br />
Solu tando s’amore ricostruede<br />
Prite si no est presa si che fuede.<br />
58. Piras<br />
Ma no est presa cun funes o restes<br />
S’est presa chin sos nodos de Imene<br />
Sun invisibiles e sunu celestes<br />
Sos nodos chi ligadu han cussu bene<br />
Finzas de mammas s’agattat arestes<br />
Gai est giustu s’isposa ch’incadene<br />
Sa ch’hat suffertu dolores e fadigas<br />
Ma si prenden a tie ti ch’isligas.<br />
59. Tucconi<br />
Nara cale isposa che a Fantina<br />
Ch’hat fattu sende morta a sos viventes<br />
No teniat isposu ne parentes<br />
Teniat solamente una bambina.<br />
Issa si nd’hat bogadu duas dentes<br />
L’has bendet pro leare meighina<br />
Mai a mancun’isposa est capitadu<br />
Pro su maridu hat gai cumbinadu.<br />
36<br />
d<br />
d
60. Piras<br />
Unu romanzu fattu a meraviza<br />
Non b’intrat mai in mesu a cusa trama<br />
Poi s’esseret sa mamma a sa fi za<br />
Ma no l’hat fattu sa fi z’a sa mamma<br />
Ch’est istada diversa ti nd’abiza<br />
Custa no est che s’attera fi ama<br />
Est s’amor’a s’isposa chi s’estendede<br />
De pius andat e de pius s’azzendede.<br />
61. Tucconi<br />
Tue li naras amore divessu<br />
Pro leare a sa mamma su meritu<br />
Ma a tie non benzat mancu a pessu<br />
Si naras gai committis delittu<br />
Cando su sole colpit su granitu<br />
Ferit su raggiu e torrat su riflessu<br />
Da-e sa mamma s’affettu s’afforrada<br />
Chi da-e mamma a fi zu andat e torrada.<br />
62. Piras<br />
Cal’est sa mamma, a su fi zu minore<br />
E poi no nd’haiat atter’una?<br />
Però su fi zu non faghet errore<br />
Ca no possedit sa mamma comuna<br />
Su fi zu chircat de s’isposa s’amore<br />
Inie tenet totta sa fortuna<br />
E pius chin sa mamma si mattanada<br />
Pius sa mamma ’ezza l’allontanada.<br />
37<br />
d<br />
d
63. Tucconi<br />
De un’isposa non solu s’ammentada<br />
L’hat giovana d’amore coronada<br />
E de su coro chi gai presentada<br />
S’amore d’ipocrisia mascherada<br />
Ma si la ’ides mesu ismentigada<br />
Non sol’issu pro s’isposa s’istentada<br />
Anzis si cuat cun trassa ’e monza<br />
Ca fi n’a la mustrare nd’hat birgonza.<br />
64. Piras<br />
S’enzerant sas isposas, provvisoriu<br />
A ti fagher ischire mi nd’onoro<br />
Chircat s’isposa, s’isposu: “Ajutoriu!”<br />
Pro fagher bene sa cumpassada insoro<br />
Si procurat sas dentes de avoriu<br />
Siant d’argentu o ancora de oro<br />
Ma unu fi zu a sa mamma non proas<br />
Chi l’hapat comporadu dentes noas.<br />
65. Tucconi<br />
Su fi zu a sa mamma hat simpatia<br />
La tenede che perla e l’appianada<br />
Sa mamma s’unu fi zu hat maladia<br />
Istat fi nzas chi morit o chi sanada<br />
S’attaccat a s’isposu sa tisia<br />
Luego sa muzere s’allontanada<br />
Mancar’in faccia non ti che lu frundada<br />
Prit’a paura chi su male la cundada.<br />
38<br />
d<br />
d
66. Piras<br />
A faccia de s’isposa sa tisia<br />
Tentada de bi l’haere guarida<br />
E si nd’hat bidu pius d’una ia<br />
In sa propria edade e abbellida<br />
Ca forza de amore e simpatia<br />
Carcuna pro s’isposu s’est bocchida<br />
E-i s’isposu si b’est bidu ancora<br />
De s’occhire pro sa sua signora.<br />
67. Tucconi<br />
Como chi de fi nire ’ennid’est s’ora<br />
Non boghemas cavillos da-e nou.<br />
Cristos sa mamma hat che aurora<br />
E d’esser fi zu d’issa hat dadu prou<br />
E a fi ancu de su fi zu sou<br />
Sezzid’in chelu est Nostra Segnora<br />
Ma s’ispera de Deus luminosa<br />
Che-i sa mamma no sentit s’isposa.<br />
68. Piras<br />
Gesugristu, ca fit galu bajanu<br />
Zertu, pro forza amaiat sa mamma<br />
Però Santu Zoseppe s’anzianu<br />
Had’a Maria e a issa sol’amat<br />
E Santu Zuacchinu soberanu<br />
De Anna soberana tenet brama<br />
A sas muzeres fi ni affi ancados<br />
E si sunt de sa mamma ismentigados.<br />
39<br />
d<br />
d
Gara poetica cantata a Oliena nel 1950<br />
dai poeti improvvisatori Raimondo Piras<br />
e Giovanni Chighine<br />
Temi:<br />
1) Sas virtudes e diffettos<br />
de sas femminas<br />
2) S’era antiga e moderna<br />
Esordio<br />
1. Chighine<br />
Una ’orta faghindem’una gita<br />
Connoschei sa tua fratellanzia<br />
E so in sa matessi circustanzia<br />
Pro chi unu e s’atteru l’invitat<br />
Casi perdidu haia s’isperanzia<br />
Populu caru a ti vagher visita<br />
E da chi como ’ennidu che so<br />
Unu saludu Oliana ti dò.<br />
2. Piras<br />
Si no m’isbaglio est sa quarta ia<br />
Chi Oliana t’happo visitadu<br />
S’ultima ’orta chi cun bois fi a<br />
41<br />
d<br />
d
Happo cun d’unu adiu saludadu<br />
E deo, cando mai bi creia<br />
Chi de me ti nde fi st’ismentigadu?<br />
A da chi m’has cherfidu che poeta<br />
Unu caru saludu meu azzetta.<br />
3. Chighine<br />
Hamos lassadu unu jau lampante<br />
Cun su cumpanzu chi deo tenia<br />
Invec’inoghe sa segunda ia<br />
Custa gara est pius incostante<br />
Ca m’has affi ancadu a su zigante<br />
De s’ischietta e sarda poesia<br />
Si non resesso sa gara a sustenner<br />
So cunvintu ch’incontru m’has a benner.<br />
4. Piras<br />
Chighine, no accuses su guai<br />
Ses chi bonu a cumprender ses continu<br />
Ca su venturu non si l’ischit mai<br />
Est in s’incognidade su destinu<br />
Poi su dicciu antigu hat nadu gai<br />
Caddu non b’hat chi non benzat runzinu<br />
Tantu perdonu no nde lis domando<br />
Finamentas de s’ora chi mi ch’ando.<br />
5. Chighine<br />
No est pedire perdonu a frade meu<br />
Indulgenzia domando a tottu prou<br />
Ca l’happo nadu e ripito da-e nou<br />
42 d<br />
d
Chi tue ses unu zigante intreu<br />
E a negare tottu su ch’est tou<br />
Est che negare sas grascias a Deu<br />
Deo sos brazzos mios los abberzo<br />
Mancari laudare non ti cherzo.<br />
6. Piras<br />
Ma deo so de paga educascione<br />
Massimu cando canto in d’una gara<br />
Ca nd’este veramente una rejone<br />
Adulare sos atteros in cara?<br />
Ca s’unu est de pagu cumprensione<br />
Sa cosa pius licita la nara<br />
Non giuttas indichende puntos fi ssos<br />
Tantu pro giudicare che sun issos.<br />
7. Chighine<br />
Menzus usare dogni riguardu<br />
E camminare pianu pianu<br />
Est su matessi ’e mi narrer: “Marranu!”<br />
Chenza mi attrivire a tantu azzardu<br />
Ca est a ponner unu ’oe in beranu<br />
Cun d’unu boiteddu lanzu e sardu<br />
Bisonzat ch’happat bona cumpentenzia<br />
Ma inoghe b’hat una differenzia.<br />
8. Piras<br />
Ue mi cheres render sos onores<br />
Poninde dispertoria e isprecos<br />
Ma non toccat a nois che autores<br />
43 d<br />
d
A esaltare virtudes e peccos<br />
Ca semus duos improvvisadores<br />
E bintran pagu sos boes e beccos<br />
Non bi dêt haer nisciun’artifi ziu<br />
A su populu toccat su giudiziu.<br />
9. Chighine<br />
Creo non t’hat a esser un’ofesa<br />
Ma la cherzo lottare sa rejone<br />
E tue puru l’has bene cumpresa<br />
Ca Remundu b’has dad’attenzione<br />
Happo nadu a sa populazione<br />
Cant’est manna sa mia debilesa<br />
Prite debile sò ti l’happo nadu<br />
E-i sa forza tua happo proadu.<br />
10. Piras<br />
Caru collega non ti lees pena<br />
Però pius leale ti cumporta<br />
Tantu sa fama mia torr’incorta<br />
Deo la creo una vana iscena<br />
Podes cumprender tantu in Oliena<br />
Chi a mie han intesu attera ’orta<br />
Su chi sò deo l’ischin in tottue<br />
Non b’hat bisonzu de lu narrer tue.<br />
11. Chighine<br />
Tue s’onore dadu tene in mente<br />
L’ischit tottu sa populazione<br />
Finzas deo in custa occasione<br />
44 d<br />
d
Cantad’happo de fronte a custa zente<br />
Ma lu neit fi nzas s’Onnipotente<br />
Chie amat s’umiliazione<br />
Chie s’umiliat a tempus pezisu<br />
Nde benit collocadu in paradisu.<br />
12. Piras<br />
In sos tempos antigos sos mischinos<br />
Adoraian s’omine che Deu<br />
E mortu han a cussos miserinos<br />
Ca naraian: “Oh, signore meu!”<br />
Como che sun bogados sos inchinos<br />
Dognunu si presentat reu – reu<br />
Ecco s’umilidade e pro rejone<br />
E fi nidu han s’umiliazione.<br />
13. Chighine<br />
S’umiliazione has bene ischidu<br />
Chi fi nzas oe s’omine had’istrintu<br />
Tantu chi de la perder so cunvintu<br />
O in custu o atteru partidu<br />
Bisonzu chi mi dias tottu vintu<br />
Tant’a la perder mi vid’opprimidu<br />
Però in tottu custu no la zedo<br />
Ma nessi custa grascia ti pedo.<br />
14. Piras<br />
Pro forza de ischire e de arranca<br />
Tantu da cando mamma a mie hat lintu<br />
Sò semper liberale a fazza franca<br />
45 d<br />
d
Chenza peruna duda ista cunvintu<br />
Ca cherzo fi nzas chi mi ch’ettes s’anca<br />
Non ti nd’incures pro chi m’idas chintu<br />
Ca cando no lu giutto su piuer<br />
Mi’ dogn’omine ch’est suggettu a ruer.<br />
15. Chighine<br />
E tando happo rejon’e sa pretesa<br />
S’umile mi presento in sa disputa<br />
Da-e sa prima o sigunda ripresa<br />
A mie dolet si che ruo sutta<br />
Ca bidende sa tua fortilesa<br />
Tando sa ruta mia est troppu brutta<br />
Ca est suggettu a nde fagher abusu<br />
Pro cuss’eo mi dia cherrer susu.<br />
16. Piras<br />
Tue ses postu, dolia s’intentu<br />
Si de s’abba non cheres fagher usu<br />
Ecco custu ch’hat doppiu talentu<br />
A chi est sutta ponet in abusu<br />
Ma si non bi nd’hat un’a fundamentu<br />
Non bi nde podet rezer unu susu<br />
Su ’e subra pro legge be-i cheret<br />
Bisonzat su ’e sutta chi poderet.<br />
17. Chighine<br />
Tue però sa legge a sinnu tortu<br />
Sighis, e m’hat sa rutta impauridu<br />
Ca narat unu dicciu a modu noltru<br />
46 d<br />
d
Deo no isco si tue l’has ischidu<br />
Menzus narrer: da inoghe so fuidu<br />
Chi no narrer: ingoi m’hana mortu<br />
E pro cussu ti l’happo fattu ischire<br />
Chissa chi tenza sa forza ’e fuire.<br />
18. Piras<br />
Si b’hat gherra e pistas in sas alas<br />
Cheret narrer ses pagu gherradore<br />
Si tenes in sa vida bruttu onore<br />
Non podes haer meritu in sas galas...<br />
Menzus restes in gherra ch’in valore<br />
Chi non salvu ’ortende sas palas<br />
Proit’est chi sa gherra rinfiorit?<br />
Chie morit gherrende mai morit.<br />
l9. Chighine<br />
Però sa morte nd’hat oju biancu<br />
E diat esser a nde fagher tuffu<br />
Ses chi fagher non ti la potto a zuffu<br />
che-i su sardu ’oe a su fi ancu<br />
Prite da cue tottu fatto a mancu<br />
Massimu prite si ponet baruffu<br />
Inue morit s’omine gherrende<br />
Comente tue oe cumbattende.<br />
20. Piras<br />
S’has in sa mente chi times sa rutta<br />
Prite pensas su ruer ch’est abusu<br />
A ruer mi’ ja l’isco est cosa brutta<br />
47 d<br />
d
Prit’enit a su pruere confusu<br />
Però non poden ruer tottus sutta<br />
Ca cheret unu sutta e unu susu<br />
E gai sa disfida bi la creo<br />
A ruer sutta tue o sutta deo.<br />
(Fine dell’esordio)<br />
48<br />
d<br />
d
Primo tema:<br />
Sas virtudes e sos diffettos<br />
de sas femminas<br />
Chighine: Sas virtudes<br />
Piras: Sos diffettos<br />
1. Chighine<br />
Posca un’iscutta de esser arressu<br />
Proit’est su reposu nezessariu<br />
De nou si nde fi ssat unu variu<br />
Dramma prezisu ch’hat pius interessu<br />
Su chi presento est istraordinariu<br />
Prite bos canto su nobile sessu<br />
Basta chi tue cun calma m’azudes<br />
De sa femina canto sas virtudes.<br />
2. Piras<br />
Tue has ispiegadu sos cunzettos<br />
Chi cantas sa virtude peregrina<br />
De custa bella immagine divina<br />
De pettus, d’iscultura e d’ojos nettos<br />
A mie invece de ogni femmìna<br />
Hana dad’a cantare sos diffettos<br />
E de cantare no nde fatt’a mancu<br />
Tantu pedde non b’hat chenza fi ancu.<br />
49<br />
d<br />
d
3. Chighine<br />
Populu d’Oliana, bista attentu<br />
Si s’argumentu leat bona via<br />
Sa femmin’ona est pro parte mia<br />
Utile nd’est in domo ogni momentu<br />
Pro chi diffettos issa tenzat chentu<br />
E virtude chi nd’happat un’ebbia<br />
Una virtude solu happes connotu<br />
Chi sos diffettos che coberit tottu.<br />
4. Piras<br />
Sa femmìn’est funtana ’e fi nzione<br />
Peus colora d’issa non s’acciapat<br />
Issa tenet sa trassa ’e su mazzone<br />
Ma cun peddes de lepore si tappat<br />
E ch’in sa pius trista inbenzione<br />
Ch’in sa mania sua nos iscappat<br />
Bella, intantu, issa si attenet<br />
Finzas a ti ’occhire ti mantenet.<br />
5. Chighine<br />
Non sias gai tantu cori duru<br />
Prite cussa campana non si sonat<br />
Sa femmina in s’amare ti buffonat<br />
E pensat sempr’a su tempus futuru<br />
E si pro casu s’omine coglionat<br />
La creo una virtude cussa puru<br />
No est santa virtude, pensa inque?<br />
Però tando su maccu lu ses tue.<br />
50<br />
d<br />
d
6. Piras<br />
Omines chi tenides intellettu<br />
De femmina non bos fidedas nudda<br />
No affides a custa ne a cudda<br />
Chi dogni cosa naran a dispettu<br />
E si dades a femmina segretu<br />
In segretesa sun che-i sa pudda<br />
Oriolada issa si nd’ispantat<br />
Da chi si criat s’ou si lu cantat.<br />
7. Chighine<br />
Sa femmina meritat onorada<br />
Non b’hat bisonzu’e li narrer errores<br />
Est issa sa funtana ’e sos dolores<br />
E Deus pro patire l’hat criada<br />
Est issa puru ch’hat sacros amores<br />
Solu cheret pro custu venerada<br />
Deus l’hat nadu gai: cara mia<br />
Ses tue unica e bona cumpagnia!<br />
8. Piras<br />
Cand’est pizzinna est irventiada<br />
Cand’est ajana non tenet cherveddu<br />
S’est anziana est iscartarada<br />
Non bettat a derettu unu faeddu<br />
In dogni tempus giughet arrodada<br />
Sa limba sua coment’un’urteddu<br />
Ch’attesu paret e issa l’hat gai<br />
Chi non dat a niunu logu mai.<br />
51<br />
d<br />
d
9. Chighine<br />
Sa femmina est limbuda pro natura<br />
Ma no sun cosas mancu de osservare<br />
S’omin’abbortas un’anima dura<br />
Tenet cun cosas de poder zitare<br />
Lassat in primu e bonu cunsizare<br />
Su maridu, e sa femmina, s’iscura!<br />
E cuminzat cun sabiu arrejonu<br />
Tentende sempr’a lu ponner in bonu.<br />
10. Piras<br />
Tue ti leas sas femminas bezzas<br />
Chi tenen una fi za ch’est che rosa<br />
Sunu siguras in piscare avezzas<br />
E a sa fi za l’imparan dogni cosa<br />
Issas li naran: “Faghedi pomposa<br />
S’ides zovanos isparghe sas rezzas<br />
Deo a piscare happo fattu prou<br />
E como tue pisca in tempus tou”.<br />
11. Chighine<br />
Ello no est virtude, si s’amore<br />
Lu n’hat de incontrare in custa vida<br />
Zertu a muzere tua chi l’has bida<br />
Carchi ’orta in casu ’e terrore<br />
Si ti connoschet chi b’est su dolore<br />
Bides a issa puru addolorida<br />
Ca de amore hat fattu sa promissa<br />
Su male tou nde resentit issa.<br />
52<br />
d<br />
d
12. Piras<br />
Muzere mia, a mie hat coglionadu<br />
Comente tue mai nde guaris<br />
Inue b’hat femmina in bighinadu<br />
Sustanzia non b’hat de ses dinaris<br />
E cando sunu nende unu contadu<br />
Bintran a faeddare tottu paris<br />
Anna, Maria, Franzisca e Antonia<br />
Chi paret una turre ’e Babilonia.<br />
13. Chighine<br />
Abbolottu nde faghen sas femminas<br />
Nde cont’un’e sas primas solamente<br />
Sende sa nostra patria in ruinas<br />
B’haia unu connadu in continente<br />
E in mesu a sas penas peregrinas<br />
Fit custa una femmina fiorente<br />
Chi l’hat salvadu e s’unica guida<br />
S’affettu sou l’hat torradu a vida.<br />
14. Piras<br />
Sas femminas zovanas sun serpentes<br />
Cheren ammacchiare cun s’accisu<br />
Cand’abberin sa laras a su risu<br />
Bos ammustran trinta-duas dentes<br />
E abberin s’eternu paradisu<br />
Tantu d’ammacchiare sos viventes<br />
E da chi frizza in su coro hat amissu<br />
Serra su chelu e abberit s’abissu.<br />
53<br />
d<br />
d
15. Chighine<br />
Pensa, solu s’abissu est un’incantu<br />
Chi Deus hat a nois favoridu<br />
Osserva, sa muzere a su maridu<br />
Chi hat virtude e l’istimat tantu<br />
Si nd’idet su maridu addoloridu<br />
Ispuntat in ojos suos su piantu<br />
Ca sa pupilla a lagrimare abberit<br />
Sas penas de s’isposu nd’allizerit.<br />
16. Piras<br />
Cand’una bella in s’ispiju si mirat<br />
Est a bider comente passionat<br />
Alzat sos ojos, abbasciat e lo zirat<br />
S’istirat, si rincascat, s’abbandonat<br />
Riet in milli modos e s’istirat<br />
Mustrat sas dentes tottu e arrejonat<br />
Istudiat sa cosa pius mundana<br />
Est de sa vanidade sa funtana.<br />
17. Chighine<br />
Non bi hat vanidade, ajò retene<br />
Si naras gai faghes un’errore<br />
In domo b’est su fi zu e genitore<br />
S’odiu b’est e no si cheren bene<br />
Tra su babbu e su fi zu Cordiene<br />
Prit’a su fi zu teniat amore<br />
E pro sa vida l’enit de azudu<br />
Ch’a s’istoccada serveit d’iscudu.<br />
54<br />
d<br />
d
18. Piras<br />
Deo potto contare unu volumen<br />
De sas femminas de su Logudoro<br />
In Ittiri a leare unu costumen<br />
Cun cadenazzos e zondolos d’oro<br />
Bi cheren sas intradas senza lumen<br />
Sun sa ruina ’e su maridu insoro<br />
Sas femminas sun bellas dês ischire<br />
Chi mandan sos maridos a pedire.<br />
19. Chighine<br />
Propriu a Ittiri mi has fentomare<br />
Paren chi rajos in pettus mi ruan<br />
Sas femminas s’amore han no lu cuan<br />
Mancu tue mi l’has a dinnegare<br />
Cand’essit s’ittiresa a tribagliare<br />
In sa campagna sos maridos azuan<br />
E lu cuntentan cun festa e cun giogu<br />
Est s’unica cumpagna in dogni logu.<br />
20. Piras<br />
Giove cando criadu hat a Pandora<br />
S’iscatula serrada li hat offertu<br />
Isse l’hat nadu nessi pro un’ora<br />
Mantenela serrada, custu est zertu<br />
Ma prima sa femmina l’hat abbertu<br />
E ches boladu su puzone a fora<br />
Ca sa femmina debile nd’est gai<br />
Non bos fidedas de femmina mai.<br />
55<br />
d<br />
d
21. Chighine<br />
Tue nde naras male e deo bene<br />
Ca sa femmina cheret onorada<br />
Issa est sa sabiesa de Orispene<br />
E carchi ’orta est fi nzas azzardada<br />
S’azzardat pro virtude Sant’Elene<br />
Mira ch’est a s’Arabia tuccada<br />
Fattende a s’umanidade conchistu<br />
Nde ’attit su giau ’e Gesu Gristu.<br />
22. Piras<br />
Ma de s’isposa como ’e Deorè<br />
Nara proite no l’has post’in lista<br />
No est virtude sa-e Salomé<br />
Ch’hat cherfi du isconcare su Battista<br />
Ma ite orrenda e tragica vista!<br />
Pro premiare ’e femmina unu pê<br />
Isconcadu hat su Santu pius profundu<br />
Sun sa ruina ’e tottu su mundu.<br />
23. Chighine<br />
Salomé! Non la fettas de gasie<br />
Si cussu sentimentu orrendu criat<br />
Mira a Penelope, naro a tie<br />
Cale virtude issa possediat<br />
Prite su chi tessiat a dedie<br />
Intro ’e notte che l’isconzaiat<br />
Tantu pro haer sos Procios lassadu<br />
Finzas chi su maridu est arribadu.<br />
56<br />
d<br />
d
24. Piras<br />
Mira, cantas si ponen brazzalettos<br />
Ispesa ’e vanidade e cosa trista<br />
Bi sunu chi si ponen sos bellettos<br />
Da-e biancas, rujas sun de vista<br />
In ungias e in laras sos rossettos<br />
E da-e poi in sa pibirista<br />
Paret ch’in sa resorza si las munden<br />
Pro parrer pius bellas si las tunden.<br />
25. Chighine<br />
A santa Elisabetta mira in cara<br />
Ajò Remundu non sias crudele<br />
Tue osserva virtudes in Sara<br />
O si no mira s’affettu ’e Rachele<br />
Ch’a su maridu est istada fidele<br />
Prite est issa in sa losa pius rara<br />
E poi a s’alta Mama osserva ancora<br />
Femmina ’ona s’unica segnora.<br />
26. Piras<br />
Nostra Segnora fi at in bunneddas<br />
Femmina vera, chentu no nde fundas<br />
Tue, osserva ’ene sa piseddas<br />
Sun tottu iscollazzadas e giocundas<br />
Oe las bides a trizzas nieddas<br />
E cras las bides a trizzas biundas<br />
Ca s’intingher lis paret unu giogu<br />
Forzis si tinghen in atteru logu.<br />
57<br />
d<br />
d
27. Chighine<br />
Virtudes cussas sun? No est cunvinta<br />
Terra-terra sa limba malaitta<br />
Cando sa femmina si passat sa tinta<br />
Paret chi faghet cosa beneitta<br />
Osservare ti des a Santa Rita<br />
Chi sempr’a su maridu s’est astrinta<br />
Issu in malu modu si est divertidu<br />
Invece issa bona lu hat cumbertidu.<br />
28. Piras<br />
Femminas chi si tinghen a s’iscuja<br />
Diana cherrer chi sa modas jamben<br />
E a sas vanidades chi si tamben<br />
Si nono sa virtude torrat buja<br />
Da ch’usan una tinta latti ruja<br />
Paret ch’happan manigadu samben<br />
Tue has sa virtudes de una monza<br />
Ajò, faghidebonde sa ’irgonza.<br />
29. Chighine<br />
Leat’a Eleonora de Arborea<br />
O a Zuanna d’Arco, l’has cumpresa?<br />
In sa rivoluscion’orrenda e fea<br />
Sa ch’hat difesu sa terra franzesa<br />
O sa sarda eroina ti nde lea<br />
Chi a sos sardos servit de difesa<br />
Non b’hat diffettu ch’istet in sa bussa<br />
Ca sa virtude ’e sa femmina est cussa.<br />
58<br />
d<br />
d
30. Piras<br />
Pro coglionare s’omine ignorante<br />
Nde tramat sa femmina a fi l’e fusu<br />
Mesa die preghende pro Gesusu<br />
E da dogni faina’istat distante<br />
Si passat in piatta unu mercante<br />
Ammacchiada non si movet piusu<br />
Trainare lu cheren a prodoju<br />
Si che lu cheren pappare cun s’oju.<br />
31. Chighine<br />
B’andan ca est abberta sa barracca<br />
E han rejone de bi l’osservare<br />
A Oloferne ti dês ammentare<br />
Chi l’est leada sa bidea macca<br />
Betulia de s’assediu est istracca<br />
No b’hat modu ’e la poder liberare<br />
Tando si est Giuditta incaminada<br />
Virtuosa pro l’haer liberada.<br />
32. Piras<br />
Giuditta, non fit femmina morale<br />
Ti l’ispiego deo su segretu<br />
Si nd’est ballada cun su generale<br />
E sun corcados in tott’unu lettu<br />
Innantis tributadu li hat affettu<br />
E poi mortu l’hat cun su pugnale<br />
Prima s’amore in coro li hat poltu<br />
Innantis l’hat amadu e poi moltu.<br />
59<br />
d<br />
d
33. Chighine<br />
No lu nerzas, amadu, a totta fua<br />
Mancari happat usadu s’ingannia<br />
Si mustresit piena ’e simpatia<br />
Ma s’odiu serradu hat a sa cua<br />
Solu pro liberare a Betulìa<br />
Prite fit cussa sa patria sua<br />
Da ch’est andada, sa ’inchida est celta<br />
Tantu l’hat bintu e segadu sa telta.<br />
34. Piras<br />
Giuditta a Oloferne gasi hat nadu<br />
Deo ti tenzo amore inteneridu<br />
Oloferne si nd’est approffettadu<br />
Da chi s’est soddisfattu s’est dormidu<br />
Però su chi hat issa cummittidu<br />
Che femmina terrena b’hat peccadu<br />
E puntu l’hat su pugnal’in s’ischina<br />
E contat peccadora e assassina.<br />
35. Chighine<br />
Peccadora no est. Fattu a dispettu<br />
L’hat, e nde chirco un’atter’a favore<br />
Impresonadu su sou genitore<br />
Deviat morrer de famine nettu<br />
B’andat sa fi za cun titta de amore<br />
Dat a su babbu su latt’e su pettu<br />
Cussa est virtude ch’in amore adattat<br />
E da-e morte segura lu riscattat.<br />
60<br />
d<br />
d
36. Piras<br />
Giuditta ca fit bella in gioventude<br />
Tenet amore e diffettu terrenu<br />
Andat pomposa che puddedra rude<br />
Dat a Oloferne amore in pienu<br />
Ma sa femmina chi tenet virtude<br />
Là, non si ch’andat a su lettu anzenu<br />
Comente mai ’e Giuditta t’ispantas<br />
Chi fit femmina ’ona mi la ’antas?<br />
37. Chighine<br />
Torr’a Giuditta chi la giamas rude<br />
Paret sa ’ucca tua chi s’appannat<br />
Nannedd’invece l’onorat e l’ispannat<br />
Cando fit in sas menzus gioventude<br />
Cun s’amore lu giogat e l’ingannat<br />
S’ingannu est puru inoghe una virtude<br />
Mancu tue mi l’has a dinnegare<br />
Peus pro chie si lassat ingannare.<br />
38. Piras<br />
Ingannu pro virtude ’eo non potto<br />
Azzettare, ca dat pena cun tragu<br />
Nara Nanneddu sas fi zas de Lotto<br />
Si tenian virtude meda o pagu?<br />
Prima su babb’insoro han’imbreagu<br />
Poi si ch’intran sutta su capotto<br />
Osserva-osserva ite fi zas de grabbu<br />
Ch’han induidu a peccare su babbu.<br />
61<br />
d<br />
d
39. Chighine<br />
Si sas fi zas de Lot has osservadu<br />
Lu deves narrer cun diversu grabbu<br />
Si nono a criticare pone accabu<br />
Menzus a nd’haer femmina unoradu<br />
Noe da-e sas abbas si est salvadu<br />
Sas fi zas solas salvana unu babbu<br />
Però cun sa virtude arreu-arreu<br />
Populadu han su mundu tott’intreu.<br />
40. Piras<br />
Noé hat fattu s’arca solu in canna<br />
D’omine, non de femmina est s’onore<br />
Ma sas fi zas de Lot su fiore<br />
Si ’enden e non contan che Susanna<br />
Prima ’e tottu hat peccadu sa manna<br />
E poi hat cunsizadu sa minore<br />
A si corcare cun su babbu a lettu<br />
Narami s’est virtude o s’est diffettu.<br />
41. Chighine<br />
Virtude bi la conto veramente<br />
A cumbincher su sou genitore<br />
Ajò, non sias Remundu impertinente<br />
No mi deves negare cussu onore<br />
Sa femmina si mustrat sorridente<br />
Tottuganta piena de amore<br />
Negare no lu podes como tue<br />
Ca b’hat una virtude fi nzas cue.<br />
62<br />
d<br />
d
42. Piras<br />
Appena Deus a Eva hat criadu<br />
L’avvertit chi haeret ubbididu<br />
Adamu unu momentu si est fi dadu<br />
Luego testat su fruttu proibidu<br />
Oltre ch’issa hat cummissu su peccadu<br />
Hat iscolladu fi nzas su maridu<br />
Che a Adamu ses tue in ruina<br />
Tottu custu pro culpa ’e sa femmina.<br />
43. Chighine<br />
Tue ses arrogante e pesas bolos<br />
Subra d’Adamu ed Eva in su giardinu<br />
Si no haiat peccadu a puntinu<br />
Non haias godidu sos consolos<br />
Fin bistados in su mundu solos-solos<br />
Invece osserva e torrabei in sinu<br />
Eva cun su peccadu fattu inie<br />
Oe han fattu nascher fi nz’a tie.<br />
44. Piras<br />
Ma nos hat mortu, s’anima dannada<br />
Ca est piena ’e mala intenzione<br />
Benit ogni tres oras chi est tentada<br />
In sa vida da sa tentazione<br />
In dogni modu restat indudada<br />
Da sa mira e tremenda occasione<br />
Infattis narat unu dicciu mannu<br />
Invece ’e narrer “donna” a narrer “dannu”.<br />
63<br />
d<br />
d
45. Chighine<br />
Cheren a la fi nire e si maltrattat<br />
Sa femmina onesta chi s’ispannat<br />
Beru chi una femmìna nos cundannat<br />
Chi s’anima a Luciferu barattat<br />
Ma sa virtude sa femmina irmannat<br />
Ca un’attera b’hat chi nos riscattat<br />
Pro non ch’ogare da su peccadu fora<br />
Beru chi ’ennid’est Nostra Segnora.<br />
46. Piras<br />
Deo la fi no, ma sessu gentile<br />
Iscusami si so impertinente<br />
Sa femmina est sa Fada pius deghile<br />
S’anima vera ’e su mundu vivente<br />
Sa rosa pius deghida de abrile<br />
S’istella pius rara e risplendente<br />
Amore pius nobile e profundu<br />
Si mancat issa s’oscurat su mundu.<br />
64<br />
d<br />
d
Secondo tema:<br />
S’era antiga e moderna<br />
Piras: S’era antiga<br />
Chighine: S’era moderna<br />
1. Chighine<br />
In sa gara si faghet fratellanzia<br />
Sa ’oghe cheret fagher agonia<br />
Però pro nde cumprender sa sustanzia<br />
Como bi cheret silenziu ebbia<br />
Èccobos unu tema de importanzia<br />
Chi in fide nd’est ruttu in parte mia<br />
Ma dêt istare azzesa che lanterna<br />
Ca m’est toccada s’epoca moderna.<br />
2. Piras<br />
Deo menzus a narrer m’assomo<br />
Ca cumprendende ’ene su motivu<br />
De sos datos precisos ti fentomo<br />
De cantu b’hat d’attivu e de passivu<br />
Nanneddu tenet s’omine de como<br />
Deo tenzo s’omine primitivu<br />
Lende in generale tottu a semina<br />
Tantu de omine comente de femina.<br />
65<br />
d<br />
d
3. Chighine<br />
Tando so deo chi tenzo rejone<br />
Tue matessi su popul’has cunvintu<br />
Femmin’o omine no happo distintu<br />
Solu trattende custa occasione<br />
Tue dês haer sa cunvinzione<br />
E chè omine antigu ses cunvintu<br />
S’omin’antigu fidele che eroe<br />
E deo canto sos tempos de oe.<br />
4. Piras<br />
Bides Adamu, su primu criadu<br />
Da sa manu de Deus est naschidu<br />
Da isse una costa nd’hat bogadu<br />
Cun d’una costa ’e mancu nd’est bessidu<br />
Issa nan chi hat cummissu su peccadu<br />
C’hat toccadu su fruttu proibidu<br />
E gai prosighidu han in totute<br />
Comente hat fattu issu faghes tue.<br />
5. Chighine<br />
Leade s’omin’oe chenza ingannu<br />
O s’antigu ti lea veramente<br />
Mundu non connoschiat pro niente<br />
Si fit minore oppuru si fit mannu<br />
Andare a su lontanu continente<br />
Sas naes tando cherian un’annu<br />
Inveces oe ch’in s’era m’onoras<br />
Arrivare nde potto in pagas oras.<br />
66<br />
d<br />
d
6. Piras<br />
Deo de tempus nde cheria assai<br />
Ca sa zattera haia in s’oceanu<br />
No happo mancu sonniadu mai<br />
Su famosu tremendu arioplanu<br />
Ma unu dizzu antigu narat gai<br />
Chie andat a bellu arribat sanu<br />
Inveces chie ’e sa calma si brivat<br />
Andat currende e non s’ischit s’arrivat.<br />
7. Chighine<br />
No est cue a leare su camminu<br />
Chie arribat in presse chie sanu<br />
Tando su continente fit lontanu<br />
Ca fit s’antigu pensende continu<br />
Esseret accurzu ma pro casu istranu<br />
Ammenta ch’oe s’agattat vicinu<br />
Ca s’antigu arribare non podiat<br />
Sende chi mare meda non b’haiat.<br />
8. Piras<br />
Tando si s’inimigu fit lontanu<br />
Non tenimis nessunu pensamentu<br />
Prite s’andait pianu-pianu<br />
No nde daiat no cumbattimentu<br />
Como si sezzit in arioplanu<br />
Andat currende comente su ’entu<br />
Ecco chi dogni tempus pius nou<br />
Abizadinde ch’est a dannu tou.<br />
67<br />
d<br />
d
9. Chighine<br />
No est su dannu, e tenetila fi ssa<br />
Lea sos patriarcas pius mannos<br />
Suno a tie sos chi faghen dannos<br />
Ca no ischian ite cosa est rissa<br />
Mosé andende a sa terra promissa<br />
Proit’est ch’est bistadu barant’annos?<br />
Siat pro su destinu a pro sa peste<br />
In barant’annos arribadu non b’este.<br />
10. Piras<br />
Mosé fit in camminu barant’annos<br />
Andat infattu sou Giosué<br />
Nara s’isula ’e Malta, sena ingannos<br />
Finas andende in sos tempos de te<br />
Hana fatt’una gherra e tantos dannos<br />
E ancora no b’hamus postu pé<br />
Ca sos ch’andan a tardu no imbaran<br />
Ma s’inimigu costoin e riparan.<br />
11. Chighine<br />
Poi chi hat motivu si oriolat<br />
Pro cant’a fattu s’essere vivente<br />
Forsis s’est caligunu intelligente<br />
Crês pro lu fagher forsis si che colat<br />
Nar’a s’antigu chi s’ainu ’olat<br />
E cun fide lu credet totalmente<br />
Invece a sos modernos no andat bene<br />
Si bi lu naras Remundu non crene.<br />
68<br />
d<br />
d
12. Piras<br />
Si no crês a bassissimos talentos<br />
Su chi non crêt no est omine mai<br />
Lea a Mosè ch’in subra ’e su Sinai<br />
Iscrittu hat deghe sos cumandamentos<br />
Tue modernu pro ti leare appentos<br />
Proa a nde fagher un’atteru gai?<br />
A bi nd’aggiungher unu has a proare<br />
O si no proes unu a che nd’ogare!<br />
13. Chighine<br />
No nd’ogo ne nd’aggiungo como e mai<br />
Ma sa cretida d’issos ti l’imploro<br />
Abbandonadu han su Deus insoro<br />
Chi los salvesit da ogni guai<br />
Sende Mosè in su monte Sinai<br />
Adoraian su vitellu ’e s’oro<br />
E osserva sa gente chi nde fi at<br />
Coment’andait su tempus giraiat.<br />
14. Piras<br />
Modernu si no nd’has de altu prou<br />
Ti naro chi non toccas s’Empireu<br />
Mosè iscrittu hat sas legges de Deu<br />
In pedra ’ia su poddighe sou<br />
Intantu tue comente su meu<br />
Nara como a nde faghes unu nou?<br />
Ca su meu est in foras da-e fi lu<br />
Ma si tenes talentu faghedilu.<br />
69<br />
d<br />
d
15. Chighine<br />
Leamus como s’antigu a presenzia<br />
De s’istoria pro l’istudiare<br />
Chie teniat forza pro gherrare<br />
Chie pienu ’e tanta prepotenzia<br />
Su populu chi fit in s’impotenzia<br />
Ca fit capace de lu dominare<br />
Fiat giamadu su tempus de sos bravos<br />
E-i su tempus de sos ischiavos.<br />
16. Piras<br />
Como sezis plus angariados<br />
Innantis fi n benignos, e t’impones<br />
Oe lea sos Russos cundennados<br />
Da dittatoras dominaziones<br />
In trabagliu pro obbligu forzados<br />
Bei nd’hat chent’ottanta miliones<br />
Sos chi cumandan sun parizzos bravos<br />
Narami, custos no sun ischiavos?<br />
17. Chighine<br />
Si su totale affi ancadu pones<br />
Lu deves giudicare appena-appena<br />
Oe sun chent’ottanta miliones<br />
Ch’istan sutta sa voluntade anzena<br />
Tando, sa parte manna ’e sas persones<br />
La tenian a bula in sa cadena<br />
E pro sa forza o pro timer a Deu<br />
Ischiavu nde fit su mund’intreu.<br />
70<br />
d<br />
d
18. Piras<br />
Oe a narrer, s’in terra has podere<br />
Non lees de s’antigu sos importos<br />
Nara su salmu de su Miserere<br />
Su ch’ancora cantades a sos mortos<br />
Est antigu e mi faghet piaghere<br />
Si lu naras cun atteros supportos<br />
Proite non t’arriscas e das prou<br />
E cantas unu Miserere nou?<br />
19. Chighine<br />
Miserere non canto, non dò isfogu<br />
Cussa trista rejone ’ogamindela<br />
Fit s’antigu a pinnetta in dogni logu<br />
O dormiat, mischinu, in sa carrela<br />
Senza su fumu orrendu de su fogu<br />
Mi’ chi bi fumaiat sa candela<br />
Risultaian cussos bruttos pegos<br />
Da-e su meda fumu mesu zegos.<br />
20. Piras<br />
Lassa sos zegos e cammina drittu<br />
Ne a zegu bi dias lampione<br />
Ma iscas chi su tempiu ’e Sione<br />
Fit fattu forte, artisticu ’e peritu<br />
Nara s’has tue una costruzione<br />
Comente sas piramides d’Egittu<br />
Sas de oe nde ruen in pag’ora<br />
Ma in s’Egittu sun reas ancora.<br />
71<br />
d<br />
d
21. Chighine<br />
Bi sunu meda tempus a puntiglia<br />
Pro tempus bonu o siat incostante<br />
Ma su modernu est pius triunfante<br />
Ca godit una vida tranquiglia.<br />
Osservati sa cupola ’e Bramante<br />
Si la ’ides est una meraviglia<br />
Ca su tempus modernu est beneittu<br />
Atteru che piramides d’Egittu.<br />
22. Piras<br />
Sas piramides d’Egittu onore mannu<br />
Donan a Micerinu e a Talgalas<br />
Pius de chentu-miz’omines a sannu<br />
B’han tribagliadu cun suor’e palas<br />
E pro pigare a subra chenza dannu<br />
B’hana fattu treghentas-otto iscalas<br />
Chentu-barantases metros est alta<br />
E no l’han trinta seculos gualta.<br />
23. Chighine<br />
Trinta seculos non dana terrore<br />
Proit’a masellare han fatt’appellu<br />
De Napoli ti lea un’iscultore<br />
Chi sos modernos l’hamus pro modellu<br />
In sa cheja ’e Santa Maria Mazore<br />
Nde l’hat fattu de bruzu su cancellu<br />
Mi ch’est bella a l’ider oe in die<br />
Ma pag’antigu nd’osservas inie.<br />
72<br />
d<br />
d
24. Piras<br />
Oe in beridade non nde annaghes<br />
Ispantu, in monumentos e palattos<br />
Mira sos antighissimos Nuraghes<br />
Cilindricos, ermeticos, cumpattos<br />
Nara si che-i cussos a nde faghes?<br />
Non s’ischit mancu chie los hat fattos<br />
Sende chi sos modernos nde costruen<br />
Ma los fraigan oe e eras nde ruen.<br />
25. Chighine<br />
Sa musica, sa ’oghe hat disturbadu<br />
Ma mira chi Nuraghes no nde contes<br />
Paret chi faghen sos eternos montes<br />
Chi a su tempus tou onore han dadu<br />
Invece oe osservati sos pontes<br />
Chi deo fatto de cimentu armadu<br />
Sos omines modernos nde costruen<br />
Fattos afforte e mai si nde ruen.<br />
26. Piras<br />
Nara s’has postu turre in su camminu<br />
Si ses andadu mai e nd’has distruttu<br />
Unu ponte romanu granitinu<br />
Mai unda peruna nde l’hat giuttu<br />
Pensande chi su ponte ’e su Cedrinu<br />
Battor’o chimbe ’ortas si nd’est ruttu<br />
Ca est fattu de ferru e de cimentu<br />
Nde l’hat bettadu s’unda e-i su ’entu.<br />
73<br />
d<br />
d
27. Chighine<br />
Remundu a Oristainis ti avvicina<br />
Chi da inoghe est pagu lontanu<br />
Ma s’opera t’ammires genuina<br />
De su ponte artisticu e romanu<br />
Cussu antigu ponte est in ruina<br />
Su modernu a fi ancu est fort’e sanu<br />
No est prus forte nen fatt’a pinzellu<br />
Senza sa forza ancora est pius bellu.<br />
28. Piras<br />
Nara si mai has bidu o intesu<br />
De sas muraglias de Babele o Cina<br />
Narami cantos annos b’han ispesu<br />
inghiriende sa terra Divina<br />
Cussas muraglias de pedra o cudina<br />
S’antigu l’has hat fattas s’has cumpresu?<br />
Rispondemi modernu, cando mai<br />
Has fraigad’una muraglia gai...?<br />
29. Chighine<br />
Senza muraglias de pedra in avanzu<br />
Como ti leas un’agricoltore<br />
Terra preparat, semenat laore<br />
Cun d’unu roccu ’e linna fatt’a ganzu<br />
Oe inveces cun mossu licanzu<br />
Bi lu semenat cun d’unu trattore<br />
A dies d’oe li mancat s’istragu<br />
Meda produit e tribagliat pagu.<br />
74<br />
d<br />
d
30. Piras<br />
Oe sa zente est tottu viziada<br />
Deus hat malaittu ogni piseddu<br />
Bides sa zente ch’est disoccupada<br />
Famida e furriendes’in cherveddu<br />
Arados bonos e motores b’hada<br />
Ma mandigamus su pane nieddu<br />
O sun caschende peus de su cane<br />
Arados e motores senza pane.<br />
31. Chighine<br />
Oe su pane bonu no hat azzua<br />
Ajò Remundu pensa ’e ponner frenos<br />
Però ammenta de s’epoca tua<br />
Trattados fi n che teraccos anzenos<br />
Tene presente sos Aborigénos<br />
S’atattaian de sa petta crua<br />
Ca mai petta ’ene nd’hana cottu<br />
E mossu saboridu no han connotu.<br />
32. Piras<br />
Tando sa zente pappaiat petta<br />
Addoppiu ’e su riccu e s’istrozzinu<br />
Si passaian in d’una pinnetta<br />
Toppaian su pane a su camminu<br />
Oe su ’inu est in su butteghinu<br />
Ca s’han bettadu tottu a sa zanchetta<br />
Prite sa zente est intrad’in maliscia<br />
Est tott’istrozzinismu e ingiustiscia.<br />
75<br />
d<br />
d
33. Chighine<br />
Finzas tando sa zente fit suggetta<br />
A s’istrozzinu malu, incue mancas<br />
Oe nd’idimus tiazas biancas<br />
E in sas bancas piattos de petta<br />
B’est sa cuciara, burteddu e furchetta<br />
Tando mandigaian cun sas francas<br />
Ma però cussu tempus est addane<br />
Oe inveces b’hat petta, ’inu e pane.<br />
34. Piras<br />
Tue no ischis de Lupu unu romanu<br />
E nen de Trimalcione sa dimora<br />
E su bellu Decliniu galanu<br />
Pranzaian fi n’a s’aurora<br />
Oe o siat cras in Campidanu<br />
Sos omines iscurzos sun ancora<br />
Da chi si lean a ungiadas como<br />
B’est sa necessidade in dogni domo.<br />
35. Chighine<br />
Nono chi no est gai in Campidanu<br />
Pro chi lu sias nende chenza dudas<br />
Est menzus chi Remundu che l’escludas<br />
Trattare de decliniu romanu<br />
De su signore pomposu e galanu<br />
Sas ischiavas fi ni mesu nudas<br />
Issos buffande ’ene e mandighende<br />
Cuddas in dainnanti fi n ballende.<br />
76<br />
d<br />
d
36. Piras<br />
Tando bi nde haiat de disprezzos<br />
Ch’haiat mesu nudas sas femmìnas<br />
Ma bona parte giovanos e bezzos<br />
Fin pagas turtulanas, mussolinas<br />
S’osservas oe tue in sas marinas<br />
Tottu ’estidas sun a duos pezzos<br />
Ninfas inappuntadas, las saludas<br />
E non sun bestidas e ne nudas.<br />
37. Chighine<br />
Cussas puru las deves onorare<br />
Remundu si b’has dadu attenzione<br />
Nde deves haer sa cumbinzione<br />
Chi sa salude est vicinu a su mare<br />
Massimu s’est in custa istajone<br />
Sa chi nois giamamus balneare<br />
Criticadore ’e cussas no nde sias<br />
Ca tue ancora no nde connoschias.<br />
38. Piras<br />
Nd’haiana sos grecos e romanos<br />
Bagnos friscos e bonos riguardos<br />
De sa zente de como fi n prus sanos<br />
Bi fit sa cura de sos bagnos cardos<br />
B’had’una terma antiga in Fordongianos<br />
Ch’attera no nde tenene sos Sardos<br />
Su tempus tou est ruttu che babbeu<br />
No est comente fit in tempus meu.<br />
77<br />
d<br />
d
39. Chighine<br />
A Fordongianus bene osservatilu<br />
Tott’est distruttu e deo lu fentomo<br />
Però osserva in sos tempos de como<br />
Chi ch’hamus dogni cosa post’in fi lu<br />
Da sa telegrafi a senza fi lu<br />
Che nd’intendes sas musicas in domo<br />
E invece pro tua imbenzione<br />
Sonaias a colpos de bastone.<br />
40. Piras<br />
Aradiu est niente, ti decide<br />
Tantu b’est naturale s’armonia<br />
Ma sonadores antigos nde ’ide<br />
Mastros, vates ’e vera melodia<br />
Ca unu sonadore fit Davìde<br />
Hat calmadu a Saulle sa mania<br />
Ecco sa vera musica divina<br />
Ch’est derettu sovrana meighina.<br />
41. Chighine<br />
Est derettu sovrana, però proven<br />
Pro chi si sonet in s’edade mia<br />
Ti lea pro sa musica a Betoven<br />
Chi iscrittu hat sa nona sinfonia<br />
Appenas chi nd’intenden s’armonia<br />
Sos coros chi l’iscultan si cummoven<br />
Da chi su sonu amante nd’ammiran<br />
Luego si nd’incantan e suspiran.<br />
78<br />
d<br />
d
42. Piras<br />
Betoven s’est formadu in tempus meu<br />
Pubblicadu hat niente e non protestas<br />
Nara ite contat de fronte a Orfeu<br />
Chi bintrat de Plutone a sas forestas<br />
E Cerberu criadu da-e Deu<br />
Cudd’infernale cane ch’in tres testas<br />
Da ch’hat intesu su sonu dechìdu<br />
Mancari cane malu s’est dormidu.<br />
43. Chighine<br />
A lu dromire? Credenzones fi ni<br />
Lu crêt s’antigu e cheret s’oriolu<br />
Ascultati sa musica ’e Rossini<br />
Chi su sonare sou ti est consolu<br />
O si nono ti lea a Paganini<br />
Chi sonait cun d’una corda solu<br />
Non nde had’azzegadu manc’arreu<br />
Ma incantad’a su popul’intreu.<br />
44. Piras<br />
Però Orfeu cun sa cetra in manu<br />
Est intradu in sos regnos de Plutone<br />
Tue no has intesu e tott’est vanu<br />
Sos duos frades Sestro e Alfione<br />
Chi si moet su monte pius sovranu<br />
Sas pedras cun sos montes accumone<br />
Iscultati su sonu e-i su versu<br />
Movet su monte e mirat s’universu.<br />
79<br />
d<br />
d
45. Chighine<br />
Cussa no est de crêr, no est adatta<br />
Prite la leo a sensu diversu<br />
Osservati s’antigu de ogni versu<br />
Comente sa cosa sua si l’hat fatta<br />
Nara, s’isfera li restat piatta<br />
E nd’est falada subra s’universu<br />
Però s’era moderna ’enit sigunda<br />
Ti giustificat s’isfera ch’est tunda.<br />
46. Piras<br />
Omero narat d’Ercole in s’iscudu<br />
Ti mirat s’universu tundu-tundu<br />
E-i su globo lu dipinghet nudu<br />
Su chelu subra e s’abissu in fundu<br />
Però cun sos antigos de Remundu<br />
Pone mente modernu e bista mudu<br />
Copiend’eo non so da-e te<br />
Però tue leadu has da-e me.<br />
47. Chighine<br />
Tue ses primu e deo poi ’enzei<br />
De me connosches sa vida economica<br />
Opero deo in sa banca anatomica<br />
Lu giustificas tue e naras e-i<br />
Ca si no pro gherrare deo appei<br />
Sa chi est fentomada bomb’atomica<br />
Como pensala tue a sa ’eretta<br />
Ca giughias fusiles a bacchetta.<br />
80<br />
d<br />
d
48. Piras<br />
Deo happo gherradu e fattu motu<br />
Ch’in arma curza pro dogn’interessu<br />
E mai cosas tortas hat successu<br />
Tue umanidade no has connotu<br />
Has fattu bombas contra su progressu<br />
Sas chi han’a bocchire a tie e totu<br />
E ch’imbolas da susu su palattu<br />
Menzus pro gai no nd’haeres fattu.<br />
49. Chighine<br />
Non solu est fatta pro lu distruire<br />
Ma bi deves pensare a ogni cosa<br />
Cun d’unu grammu d’issa has de ischire<br />
No hat prus cudda forza luminosa<br />
Chi s’isfera de terra ispaziosa<br />
Nde devet vigilare e non dromire<br />
Cun d’unu pezzu ’e cussa a parrer meu<br />
Podes girare s’universu intreu.<br />
50. Piras<br />
A ti lu narrer modernu so gratu<br />
In teoria sovrana has dogni moda<br />
Nara no est s’antigu su ch’hat fattu<br />
E inventadu t’hat sa prima roda<br />
Pro dare a su veiculu cumpattu<br />
Ma si nde’ogas a-i cussa a coda<br />
Mi a boghe Remundu ti domandat<br />
Si nde ’ogas sa roda coment’andat?<br />
81<br />
d<br />
d
51. Chighine<br />
Tue l’has in s’antigu costruida<br />
Su modernu l’hat perfezionada<br />
Lea una moribunda addolorida<br />
De si salvare isperanza no hada<br />
S’iscenzia moderna est arrivada<br />
Sende morzende a la torrar’in vida<br />
Però s’antigu in cussu non fit certu<br />
Oe sa meighin’han iscobertu.<br />
52. Piras<br />
Da cando meighina han postu in pé<br />
Oe non che nde restat tantu a mannos<br />
Nara si bi nde campat che Noè<br />
Pro bonos noighentos-sessant’annos...?<br />
E-i su ’ezzu de Matusalé<br />
Ch’est mortu a noighento-chimbant’annos?<br />
Tue los curas in campagn’o in domo<br />
Nde durat gai a sos tempos de como?<br />
53. Chighine<br />
A su campare para sa pettorra<br />
Prite incue sa rejone est tua<br />
Ma ti che dio narrer como accua<br />
A carchi cosighedda in parte torra<br />
Ammentati de Sodoma e Gomorra<br />
Ch’antigamente leadu nd’hat fua<br />
Proit’est da cuss’anghelu cumpettida<br />
Intantu sos modernos no l’han crettida.<br />
82<br />
d<br />
d
54. Piras<br />
Cando mi das risposta miserina<br />
Ti giuro chi risponder non ti potto<br />
Oe d’una piattula puddina<br />
Senza su carnazzale no la noto<br />
Oe puru distrutta ’enit Messina<br />
Da sas iscossas d’unu maremoto<br />
Custu lu faghet Deus ch’est eternu<br />
E non b’intrat antigu ne modernu.<br />
55. Chighine<br />
Bintrat s’antigu ca la pensat male<br />
Gai Nanneddu a tie arrejonat<br />
E chi barbaru tenet s’ideale<br />
B’hat una ’idda chin feu buffonat<br />
Bi passat unu e li ’ettat su sale<br />
Ite faghet s’antigu? L’abbandonat<br />
Abbandonende ricchesas e domo<br />
Ma no lu faghen in tempos de como.<br />
56. Piras<br />
Hana distruttu da manzanu a sero<br />
Annago, credemila, tott’accetta<br />
Da sos modernos lea unu poeta<br />
Chi cunfrontare podat cun Omero<br />
Sos poetas de oe contan zero<br />
Ca sun cantadoreddos de pinnetta<br />
No lis hat dadu su talentu meu<br />
De lu cantaren custu tempus feu.<br />
83<br />
d<br />
d
57. Chighine<br />
A Omero lu lassa abbandonedu<br />
Ch’in sos modernos non b’hat paragone<br />
S’italicu ti lea campione<br />
Chi cantas cosas bellas hat cantadu?<br />
O a Santu Franziscu has osservadu<br />
B’est sa natura in sa sua cantone<br />
Eccol’unu modernu in mus’arcana<br />
Chi ti cantat sa fide cristiana.<br />
58. Piras<br />
Leat’a Dante puru campione<br />
E naras ch’hat cantadu e no est zero<br />
Leat da-e Virgiliu Marone<br />
Unu pagu nde leat da-e Omero<br />
Da Aristotile e da-e Platone<br />
Hat leadu da custos cunsidero<br />
Tando hat fattu unu cantu chiberu<br />
Da tantos mios faghet unu liberu.<br />
59. Chighine<br />
A Dante happo citadu sutta-sutta<br />
Tu’has cumpresu su fattu prezisu<br />
Osserva cantu leadu hat Gibuta<br />
Chi a descrier s’isfera hat decisu<br />
Non solu s’opera sua restat brutta<br />
Iscritt’inferru hat e su paradisu<br />
E da cantu iscrittu hat a puntinu<br />
Chi l’han giamadu poeta divinu.<br />
84<br />
d<br />
d
60. Piras<br />
Da-e me si che leat a Plutone<br />
Si che leat su riu ’e Vegetonte<br />
Che leat a Minosse e Gerione<br />
Si che leat a Cerberu e Caronte<br />
Pro cumponner de Dante sa cantone<br />
Si ch’hat leadu fi nzas s’Acheronte<br />
Ma bi nd’hat fi nzas leadu a Tirteu<br />
Leadu si ch’hat tottu su ch’est meu.<br />
61. Chighine<br />
Si che leat su tou e l’hat descrittu<br />
In terzina ch’est versu moderadu<br />
E non podes negare su dirittu<br />
Ca cosas mannas Dante est arrivadu<br />
Hat precisadu s’epoca, su situ<br />
Inue cussu fattu est capitadu<br />
Insumma tue critica non fattas<br />
Ch’in tempus tou gai no nd’agattas.<br />
62. Piras<br />
Mira si godo in su tempus empiricu<br />
Aristofane in s’antiga cummedia<br />
Da poi puru in su cantu satiricu<br />
E Istalope in sa sua tragedia<br />
Andana prima in su cantigu liricu<br />
Esopo hat de sas fabulas sa sedia<br />
In fabulas, elogios o in odes<br />
Tue modernu gai non ti lodes.<br />
85<br />
d<br />
d
63. Chighine<br />
A it’alen sas lodes de Odissea<br />
Ben’a inoghe e sezzed’a vicinu<br />
E un’antiga femmina ti lea<br />
Cando nde passaiat in camminu<br />
Cun sas sua bunnedda tott’intrea<br />
Faghiat pulizia in su terrinu<br />
Bunneddas longas pro las fagher ruer<br />
Poi che trazaian su piuer.<br />
64. Piras<br />
Non chi fi a che unu cherubinu<br />
Cun bestimenta ’ona, bella e netta<br />
Como si ’estin cun d’unu velinu<br />
S’iscandalu e bei est su prefeta<br />
Cando passan in rughes de camminu<br />
Paren nende: “Eh, chie leat petta...!”<br />
E-i su dossu mannu a corzu fora<br />
Chi paren isfidende sa colora.<br />
65. Chighine<br />
Sas antigas leade, no est ofesa<br />
Ses chi la naras giusta la presenta<br />
Ma pro si fagher una ’estimenta<br />
Ammentade chi manna fit s’ispesa<br />
Ca giughian addossu una ricchesa<br />
Ma sa gente moderna non cuntenta<br />
Non solu cun su pettus dad’istragu<br />
Bestinde civilmente ispendet pagu.<br />
86<br />
d<br />
d
66. Piras<br />
Nde cheren una festa dogni mese<br />
Gioghende paren a bell’imbellizza<br />
Innanti haian lughida sa trizza<br />
Isolta falaiat fi n’a pese<br />
Como tottu tundinde ti las sese<br />
Sun conchi duras che beccu t’abizza<br />
E perdene su pampinu e sa sida<br />
Ma lis mancat su menzus de sa vida.<br />
67. Chighine<br />
Menzus chi sas modernas a crêr fettene<br />
Atteru che su mattulu ’e sa sida<br />
Sas femminas antigas chi l’accettene<br />
S’est ch’in cust’ora deo fatto isfida<br />
Ca cando in manos si lean su pettene<br />
Istuzend’istaian totta chida<br />
Ma non sun gai nono sas de como<br />
Ca s’ispizzan in presse e faghen domo.<br />
68. Piras<br />
Oe, a sun vanitosas l’has cumpresa<br />
Chi s’anima s’han bendidu che Giudas<br />
Ba-e a dogn’ispiaza de bruttesa<br />
Ue sas passiones sunu mudas<br />
Faghindesi fotografare nudas<br />
Pro mustrare s’insoro debilesa<br />
E pro las faghes nessi a campione<br />
Ah, bruttu tempus de corruzione...!<br />
87<br />
d<br />
d
69. Chighine<br />
Non bruttu tempus de corruzione<br />
Ca est pro appagare sos disizos<br />
In bidd’haiat un’antiga fastizos<br />
Andat a su duttore pro rejone<br />
E pro li fagher una inizione<br />
Giughiat sa ’unnedda e noe pizos<br />
Assuconada de sa punt’acuta<br />
Azumai nde fi a morta sutta.<br />
70. Piras<br />
Fruttu de una femmina ’e Tissi<br />
Ch’andat a s’ispiaza Turritana<br />
E-i sos giornalistas nadu l’hana<br />
Fettasi nuda e la faghimus missi<br />
Nd’ogat da chintu sa ’este mundana<br />
L’han tott’applaudida e nadu: “Bissi!”<br />
Osservade ite tempus troppu erroniu<br />
Chi ti sun intreghend’a su demoniu.<br />
71. Chighine<br />
Ma, babbu meu una ’orta m’hat nadu<br />
Deo m’ammento ca li fi a fi zu<br />
Unu ch’a s’isposare hat su desizu<br />
Una femmin’antiga hat isposadu<br />
Sa prima notte ch’a lettu est corcadu<br />
Cuminzat a s’ispozare a pizu a pizu<br />
Babbu poi fattei su retrattu<br />
Ca cando istesit nuda die hat fattu.<br />
88<br />
d<br />
d
72. Piras<br />
Ista pulidu, si podes, sighi e batte<br />
De fronte a sa populazione<br />
Nara si sabiu nd’has che Salomone<br />
O unu meigu che a Ippocràte<br />
Un’oratore che a Cicerone<br />
Unu fi losofu cante a Socràte<br />
E che Platone o che Amiscotile<br />
O si unu nde has che Aristotile.<br />
73. Chighine<br />
Tue trattas s’antigu ca est rejone<br />
Ammenta, nande meda t’arruinas<br />
Cunsizos che peraulas divinas<br />
Ch’in tempus tou fi a campione<br />
Nan chi fit sapiente Salomone<br />
Ma teniat treghentas concubinas<br />
Como lu nerzas ai custa zente<br />
Si unu goi est bonu e sabiente.<br />
74. Piras<br />
Bi cheret pagu a ruer in ruina<br />
Prite sa carre umana est peccadora<br />
Lea modernu sa via ’e sa dottrina<br />
Esistin sos proverbios ancora<br />
Nara si tenes gai una femmìna<br />
Chi s’assimizet a Nostra Segnora<br />
O de razza bianca, ruja o groga<br />
Si nd’has una moderna nde la ’oga.<br />
89<br />
d<br />
d
75. Chighine<br />
Non b’hat Nostra Segnora ch’han connottu<br />
Osserva sa politica ’e Mazzini<br />
Si no ti lea a monsignor Marini<br />
Chi ti hat una Bibbia tradottu<br />
Da-e sos iscrittores chi bi fi ni<br />
S’istoria ’e s’Italia est in mottu<br />
Oe su mundu hat prus esperienzia<br />
Dendesi passos mannos a s’iscenzia.<br />
76. Piras<br />
Sa Bibbia ca sale hat in sa zucca<br />
L’hat iscritta Mosè antigu anelu.<br />
Sos ch’han iscrittu ’e Cristos s’Evangelu<br />
Sun Zuanne, Matteu, Marcu e Luca<br />
De fronte a custas operas de chelu<br />
Caros modernos serrade sa ’ucca<br />
Chi nde fattedas oe non bi creo<br />
Leggidebos sa ch’happo iscrittu deo.<br />
77. Chighine<br />
Za lu leggimus e za has rejone<br />
I ordin’han dadu ’e che la congruire<br />
Senza modernu bo lu fatto ischire<br />
Chi siat pius soddisfazione<br />
Ch’a dogni cosa solet ubbidire<br />
Osservati sa televisione<br />
Chi su retrattu ti mustrat in manu<br />
De chie faeddat da-e lontanu.<br />
90<br />
d<br />
d
78. Piras<br />
Nois la congruimus pro dovere<br />
Ma a s’antigu ’alzadeli sa manu<br />
Osservati su Giove Fidianu<br />
O s’artisticu Apollo ’e Belvedere<br />
Venere tenedil’a un’arcanu<br />
Istatua est de veru piaghere<br />
Custas si chi sun operas antigas<br />
E tue coglidinde sas ispigas.<br />
91<br />
d<br />
d
Fonti bibliografiche<br />
Remundu Piras, Barore Tucconi, S’amore a sa<br />
mamma e S’amore a s’isposa, a cura di Remundu<br />
Ruiu, Antoni Cuccu, San Vito, seconda edizione.<br />
Remundu Piras, Nanneddu Chighine, Sas Virtudes<br />
e diffettos de sas femminas - S’era antiga e moderna,<br />
a cura di Antoni Canu, Antoni Cuccu, San Vito.<br />
93<br />
d<br />
d
Indice<br />
Salvatore Tucconi 5<br />
Raimondo Piras 5<br />
Giovanni Chighine 6<br />
Raimondo Piras e Salvatore Tucconi<br />
Gara poetica cantata a Oliena, 1946 7<br />
Esordio 7<br />
Tema: S’amore a sa mamma<br />
e s’amore a s’isposa 17<br />
Raimondo Piras e Giovanni Chighine<br />
Gara poetica cantata a Oliena, 1950 41<br />
Esordio 41<br />
Primo tema: Sas virtudes e diffettos<br />
de sas femminas 49<br />
Secondo tema: S’era antiga e moderna 65<br />
95<br />
d<br />
d
Finito di stampare nel mese di Settembre 2008<br />
per conto di:<br />
EDITRICE ARCHIVIO FOTOGRAFICO SARDO<br />
NUORO