Rûdaw - Rudaw.Net

KURDIStANî u 2-5<br />

• Nîqaşên Talabanî û Noşîrvan<br />

tansiyona siyasî bilind kir<br />

• 36 rojnameger di girtîgehê de ne<br />

JIN Û CIvAK u 9<br />

• AKP wê bi xutbêyan tundûtûjiyê<br />

asteng bike!<br />

EwRÛPA u 12<br />

• Prof. Dr. Udo Steinbach:<br />

“Tirkiye ketiye krîzeke siyasî”<br />

HEvPEyvîN u 15<br />

• Serokê PAK’ê Elî Qazî:<br />

“Min destê Şah maç nekir”<br />

KESKESOR u 16<br />

• “Rojnamegeriya kurdî ya înternetê<br />

kopî kirine...”<br />

ÇAND Û HUNER u 8<br />

• Helbestvana navdar Bejan Matur:<br />

Îsal tirs ketiye dilê min!<br />

اد�د ا�ﺳ ��در�� ا�ﻧ��ﯚه �ﺎ�داد<br />

تﺎ�ﺑ �رﺎ��ﺑ �ﺑ�د ن�ﺳ�ﺣ<br />

Great<br />

Britain<br />

6 t<br />

ÇAPA EWRÛPA<br />

Herçend budçeya Kurdistanê<br />

nagîjê nîvê vê mîkdarê jî, Hikûmeta<br />

Bexdayê, di dayina budçeyê<br />

de her pirsgirêkan derdixe.<br />

Derfirotina petrola rojane ji<br />

Herêma Kurdistanê îsal digîje<br />

150 hezar bermîlan û dahata mehane<br />

ya vê petrolê jî bi reqamên<br />

îro gihîştiye 300 milyon dolaran<br />

ku salane digîje nêzî 4 milyar<br />

dolaran. Hilberîna petrolê ya Herêma<br />

Kurdistanê rojane niha 100<br />

hezar bermîl e. Endamê Komîsyona<br />

Gaz û Petrolê li Parlamenê<br />

İraqê Dr. Bayezîd Hesen, dibêje<br />

di dawiya îsal de wê ev hejmar<br />

bigîje 150 hezar bermîlan. Bermîlek<br />

ku niha derdora 60 dolaran<br />

tê firotin, bihaya vê hilberîna rojane<br />

dike 10.5 milyon dolar û di<br />

mehekê de jî digîje 350 milyon<br />

dolaran. Li aliyê din dahata petrola<br />

Kerkûkê (ku li ser herema<br />

Kurdistanê nayê hesibandin) ya<br />

rojane ku nêzîkî 500 hezar bermîl<br />

e, digîje 30 milyon dolaran.<br />

Ev dewlemendiya bajêr lîstikên<br />

ser petrolê û zextên ser Hikûmeta<br />

Kurdistanê û şîrketên petrolê<br />

jî girantir dike. Dahata giştî<br />

îsal rojane wê bigîje 40 milyon<br />

dolaran.<br />

Komîteya Mafên Zarokan a<br />

<strong>Net</strong>ewên Yekbûyî, derbarê sedan<br />

zarokên kurd yên girtî ne û bi<br />

cezayên giran tên darizandin,<br />

Tirkiyeyê hişyar kir. Komîteyê<br />

xwest dewleta tirk yasayên xwe<br />

biguhurîne.<br />

Komîteya Mafên Zarokan a<br />

NY’ê, lêkolînên xwe yên derbarê<br />

rapora derbarê mafên zarokan<br />

a Tirkiyeyê şandibû bi dawî<br />

kir. Komîteyê, qeneat kir ku Tirkiye<br />

mafê zarokan binpê dike û<br />

ji ber vê yekê hişyarî da Tirki-<br />

:ﺎ�ﻧﺎ���� �زو�ﺳ �ﺗرﺎ� ��ۆر�ﺳوﺎه<br />

���ر�ﺗ ��ﻣژود و در�� ��ﺳۆد ��������<br />

yeyê. Raporê komîteyê, anî<br />

ziman ku ji ber guhertinên di Yasaya<br />

Dijî Terorê de (TMK) de ku<br />

rê li ber darizandina zarokên tenemê<br />

wan li ser 15 salî ya li dadgehên<br />

taybet ên cezayan giran<br />

vedike, gumanan wan hene. Her<br />

wiha hate nirxandin ku raporê ji<br />

aliyê Tirkiyeyê ve hatiye dayîn<br />

“ji derbaskirina gumanên heyî<br />

dûr e.”<br />

Di roporê de hate diyarkirin<br />

ku gelek xalên di TMK’ê de<br />

wekî Tirkiyeyê diyar kirî ninin û<br />

2 t<br />

ji bo gelek zarokan bi kar hatiye<br />

û ev yek di komîteyê de hatiye<br />

diyarkirin û wiha hate gotin: “Li<br />

dijî Peymanên Mafên Zarokan<br />

cezayên giran didin zarokan û<br />

pêkutiyên li gorî zagonên li dijî<br />

terorê zarokên tevlî meş û çalakiyan<br />

bûyî biguman e.” Li gorî<br />

van yekan komîteyê ji hikumeta<br />

tirk ev daxwaz kirin:<br />

• Li gorî zagonên li dijî terorê<br />

divê zarok wekî kesên temenê<br />

wan mezin neyên darizandin û<br />

wisa bê guhertin. Zarok di dad-<br />

HEJMARA NÛ DERKET · LI FIROŞGEHAN<br />

diplomatique kurdî<br />

LE<br />

MONDE<br />

www.lemondediplo-kurdi.com<br />

info@lemondediplo-kurdi.com<br />

Deutschland 1,50 Euro | Nederland, Belgique, France 1,50 Euro | Schweiz 2,70 CHF | England 1,40 GBP | Sverige 21,00 SEK | Danmark 15,00 DKK Hejmar/Nr. 27 | 12. Çile /Januar 2010 | www.rudaw.net<br />

�<br />

7 t<br />

��ﺑ���ه �ﻟ<br />

"���ﺑ نﺎ�ﺗ��ﺎﺷ �ﺑ�د مﺎ���ﺎﻗ"<br />

Serweta petrola Kurdistanê ji ereban,<br />

derdê wê ji kurdan re ye<br />

Hilberîna petrolê ya ser xaka Başûrê Kurdistanê ya rojane îsal bi giştî wê bigîje 650<br />

hezar bermîlan ku bihaya wê petrolê jî nêzîkî 40 milyon dolar e. Bi vî awayî dahata<br />

salane li gor reqamên îro digîje nêzîkê 14 milyar dolaran.<br />

Herçend pereyê ku ji petrola<br />

Kurdistanê tê bidestxistin diçe<br />

nav budçeya Bexdayê jî, Hikûmeta<br />

Malîkî heta niha jî pereyê<br />

şîrketên petrolê yên ku li Kurdistanê<br />

hilberîn û lêgerînê dikin<br />

nade. Li aliyê din Wezareta Petrolê,<br />

çend roj berê mudûrê Şîrketa<br />

Petrola Bakur guhert û<br />

mudurêkî nû ku erebêk di dema<br />

Saddam de li Kerkûkê hatibû bicîhkirin<br />

ji bo vî postî hilbijart û<br />

ew yek jî bû sedemê nerazîbûna<br />

kurdan. Li aliyê din herçend dahata<br />

petrol Kerkûkê herdiçe zêdetir<br />

dibe jî, Hikûmeta Bexdayê<br />

ji vê serwetê tiştekî nade Kerkûkê.<br />

Pêşniyaza ji pereyê her<br />

bermîlekî petrolê nîv dolar bo<br />

Kerkûkê veqetînin jî nehat qebûlkirin.<br />

Li gel vê yekê Kerkûk<br />

yek ji bajarên ku bihaya benzînê<br />

herî biha ye.<br />

Li aliyê din nedana kirêya şîrketên<br />

deranîna petrolê, Hikûmeta<br />

Herema Kurdistanê şandina<br />

petrolê bo derve sekinand.<br />

Wezareta Petrolê ya İraqê jî dibêje<br />

ger Hikûmeta Herêma Kurdistanê<br />

girêbestên petrolê bişîne<br />

Bexdayê, wê deynê şîrketan<br />

bide. u 6<br />

NY’ê ji bo ‘zarokên kurd’ Tirkiyeyê hişyar kir<br />

gehên asayî de bên darizandin û<br />

ji normên zarokan ên dadê yên<br />

parastinê feyde bigirin. Divê<br />

hemû doz, bê alî, bilez û bi awayekî<br />

adîlane bên kirin.<br />

• Divê normên têkildarî terorê<br />

li gorî biryarên Konseya Mafên<br />

Mirovan a <strong>Net</strong>ewên Yekbûyî be.<br />

• Divê di hemû dibistanan de<br />

dersa mafên mirovan bên dayîn<br />

û li ser aştiyê perwerdehî bê<br />

kirin û divê di vê mijarê de mamoste<br />

jî bên perwerdekirin.”

---

2<br />

NEwzAD MEHMûD<br />

Silêmaniyê - Nîqaşên dawîn yên<br />

navbera Serokê YNK’ê Celal Talabanî<br />

û Serokê Tevgera Goran Noşîrvan<br />

Mistefa bi taybetî li herema<br />

Silêmanî tansiyona siyasî bilind kir.<br />

Gel ji mezinbûna aloziyê ditirse ku<br />

ew yek bibe sedemê pirsgirêkên<br />

giran û di navbera aliyan de tundûtûjî<br />

destpêkbikin.<br />

Her wek dihat çaverêkirin, Noşîrvan<br />

Mistefa bi bersivdana bi Talabanî,<br />

sêyemîn kevirê mezin avêt<br />

hundirê gomê û bi vê çendê jî peywendiyên<br />

navbera herdû aliyên<br />

nakok gaveke din li asoya geşbîniyê<br />

dûr ket û niha daniştvanên Silêmaniyê<br />

ditirsin, ku hildana<br />

rûpelên berê, rewşeke metirsîdar a<br />

tundûtûjiyê bi xwe re bîne. Aliyên<br />

siyasî jî bi nigeranî temaşeyî helwêsta<br />

herdû aliyan dikin û daxwaz<br />

dikin ku pêvajo were sekinandin.<br />

Piştî ku Malpera ‘Sibey’ a Dezgeha<br />

Wişe di roja 05.01.2010’an de<br />

bersivdana Noşîrvan Mistefa weşand,<br />

roja 06.01.2010’an seet 8ê<br />

sibê Emîrê Komela Îslamî ji bo nabençîtiyê<br />

berbi bajarê Bexda birêket<br />

ku bikaribe ligel Talabanî rûne.<br />

Endamê Polîtburoya Komela Îslamî<br />

Zana Rustayî, derbarê wê serdana<br />

Emîrê Komelê, wiha axifî:<br />

“Yek ji mijarên hevdîtin ligel Mam<br />

Celal pirsa normalkirina wê rewşê<br />

ye. Ew tevlîhevî ger liser asta<br />

xwarê be, wê were çareserkirin, lê<br />

pirsgirêk ew e niha tevlîhevî di<br />

navbera herdû serkirdeyan de ye û<br />

ev jî encamên nebaş liser proseya<br />

hilbijartinan dike.” Bi baweriya Endamê<br />

Polîtburoya Komela Îslamî,<br />

pêwîst e hewla dilsozane bê dan ji<br />

bo ku dawî li wê tevliheviyê were<br />

anîn, di demekê de ku prosesa hilbijartinê<br />

li pêşiya me ye. Herwiha<br />

Yekgirtûya Îslamî jî liser zarê Kar-<br />

gêrê Polîtburoya xwe ve daxwaz<br />

dike ku herdû alî zimaneke nerm<br />

bikar bînin.<br />

Kargêrê Polîtburoya Yekgirtûya<br />

Îslamî Selaheddîn Babekr jî di daxwiyaniya<br />

xwe ya bo <strong>Rûdaw</strong>ê, diyar<br />

kir, ger daxwaz bê kirin Yekgirtû ji<br />

bo hemû hewleke navbeynkariyê<br />

amade ye: “Em bi nigeranî li wê<br />

rewşê dinerin, ger xwedê neke tevlîhevî<br />

bidomin, dibe bandora negatîv<br />

liser pêvajoya hilbijartinan<br />

bike.” Babekr got, wan heta niha<br />

çend hevdîtin ligel herdû aliyan kirine:<br />

“Lê pirsgirêk ew e ku îrada<br />

gotûbêjan di navbera wan de tuneye.”<br />

Bi baweriya aliyên siyasiyên<br />

kurd, milmilanê û hevrikiyên nav-<br />

Kurdıstanî Hejmar 26 | Sêşem | 5. Çile 2010 <strong>Rûdaw</strong><br />

Nîqaşên Talabanî û Noşîrvan tansiyonê bilind kir<br />

Foto“Bêguman xelkê wê bedela wê bide, her çawa bedela şerê navxwe jî da.” (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />

bera herdû serkirdeyan gihîştiye<br />

qonaxeke metirsîdar. Lewra ew<br />

daxwaz dikin pirsgirêk werin çareserkirin.<br />

Serkirdeyê yek ji partiyên<br />

kurdî wiha dibêje: “Pirsgirêka sereke<br />

ew e heta niha zamîna gotûbêjan<br />

di navbera wan de tuneye, ji ber<br />

vê çendê jî hewlên wan tu encamek<br />

dernakeve. Bêguman bi vê sedemê<br />

xelkê dê li dengdanê sar bibin û dê<br />

îstiqrar û aramiyê têk biçe.”<br />

Liser hêla, bi zimanê agir<br />

Talabanî di Plenûma 4. ya<br />

YNK’ê de çend mijarên hestiyar û<br />

metirsîdar anîbû ziman û gotibû ku<br />

Noşîrvan berpirsê gelek pirsgirêkan<br />

e ku li ber YNK’ê derxistine. Talabanî<br />

berpirsyariya kîmyabarnkirina<br />

Helebçeyê û Kerkûkê û çend pirsên<br />

din ên giring jî xistibû stûyê Noşîrvan<br />

Mistefa, ku wê demê ew cîhgirê<br />

Talabanî bû.<br />

Noşîrvan Mistefa jî, Talabanî<br />

wek berpirsê yekem yê destbirinên<br />

bûyerên borî û têkçûn û pirsgirêkan<br />

da xwiyakikrin: ‘’Piştî bidawîhatina<br />

şerê İraq û Îranê Talabanî çû<br />

derve. Di nebûna Sekreterê Giştî de<br />

– me bingehên stratejîk ên wê qonaxa<br />

ji nûh ve birêxist, me hêza<br />

Pêşmerge birêxist û ragehandinê<br />

xurt kir û di rojên şerê dûyem yê<br />

Kendavê de (têkçûna Enfalê) me<br />

serkeftina serhildanê bidest ist, me<br />

ew kar meşandin, wî çi kiriye?”<br />

Ji serkirdên Bizava Goran, Salar<br />

Ezîz wiha diaxife: “Em ji tevlîhevi-<br />

Profesorê Amerîkî Michael Günter:<br />

Şerê YNK û Goran deshilata kurd lewaz dike<br />

HAwAR EBDilREzAQ<br />

Hewlêr - Profesorê Zanistên Siyasî<br />

Michael Günther ku şehrezayê<br />

doza kurd û nakokiyên Rojhilata<br />

Navîn e û çendîn pirtûkan li ser<br />

kurdan nivîsandine, di hevpeyvîneke<br />

digel <strong>Rûdaw</strong>ê de ragehand ku<br />

şerê navbera serokatiya YNK û Goran’ê,<br />

ziyaneke mezin dide deskeftiyên<br />

kurdan bide: ”Dibe ku destên<br />

derveyî di van bûyer û nakokiyên<br />

navxweyî yên kurdan de hebin.”<br />

Günther ku çend salan jî di zanîngehên<br />

Tirkiye û çend welatên<br />

din de jî mamosteyê peywendiyên<br />

nêvnetewî bû, dilgiraniya xwe nîşanda<br />

ji êrîşkirina ser alîgirên<br />

Goran û tundûtûjiyên ku demeke bi<br />

sedema milmilaneya tund a navbera<br />

YNK û Tevgera Goran li devera<br />

Silêmaniyê heye. Ev metirsî jî<br />

bi sedema nêzîkbûna jivana helbijartinên<br />

Civata Nûnerên İraqê mezintir<br />

dibe û egera wê yekê heye ku<br />

tundûtûjî bêtir bibin: ”Ez bawer im<br />

ku ev polîtîkaya fermî ya YNK’ê be<br />

ku êrîşî alîgirên Goran’ê bike. Mam<br />

Profesor Michael Günther<br />

Celal jî ev tohmet redkirine û protestoya<br />

wan êrîşan kiriye, herweha<br />

daxwaz ji hêzên Asayişa Silêmanî<br />

û Hewlêrê kiriye ku hemû pêrabûnan<br />

encam bidin ji bona rêgirtina li<br />

her kiryareke ji vê corê di dahatûyê<br />

de. Serokkomarê İraqê û Sekreterê<br />

Giştî yê YNK’ê, kesekî rêzdar e û<br />

baweriya min bi daxuyaniyên wî<br />

heye. Kurd jî wê bikevin rewşeke<br />

xerab eger baweriya xwe pê<br />

nekin.” Di heman demê de gotî jî<br />

”Bêguman wê bûyerên êrîşkirin û<br />

revandina alîgirên Goran’ê tesîreke<br />

negatîf li ser aramiya Kurdistanê<br />

hebe.”<br />

Derbarê wê yekê ka kî li pişt van<br />

bûyeran de ye wiha got: ”Bêtir<br />

egera wê yekê heye ku hin kesên<br />

xeyidî yên nava YNK’ê li pişt van<br />

bûyerên metirsîdar bin. Lê xelk tiştekî<br />

ji wê yekê nizanin eger weha jî<br />

be.”<br />

Michael Günther di derbarê şere<br />

axaftinên navbera Talabanî û Noşîrwan<br />

de dipeyive û wiha dibêje:<br />

”Bêguman şere axaftinê yê navbera<br />

Talabanî û Noşîrwan, desthilata<br />

kurdî bi giştî lawaz dike. Hemû alî<br />

wê yekê baş dizanin ku di demên<br />

borî de bi sedemê perçebûna navxweyî,<br />

mezintirîn dijminê kurdan<br />

bûye.”<br />

Günther di wê baweriyê de ye ku<br />

li çav berê, rewşa niha ya kurdan ne<br />

metirsîdar e: ”Bi xweşhalî ve em<br />

dibînin ku li pêş berê, rewşa niha ne<br />

gelek metirsîdar e. Lê erkê hemû<br />

kurdan e ku rê nedin rewş xerabtir<br />

bibe.” Wî dilgiraniya xwe ji wê<br />

yekê nîşanda ku ew bûyer tesîreke<br />

nêgatîf bikin ser aramiya Kurdistanê.<br />

Herweha ew yek jî bi bîr anî<br />

ku yek ji sedemên sereke yên ku<br />

weha kirine ku ”Herêma Kurdistanê<br />

bala xelkê bikşîne ser xwe,<br />

aramî, derfetên karkirinê û serkeftîbûna<br />

proseya siyasî li vê herêmê.”<br />

Tevî ku Michael Günther di wê<br />

bawerê de ye ku belkî di helbijartinên<br />

îsal ên Parlamena İraqê de, ev<br />

perçebûna navxweyî zirarê li hêza<br />

Kurdî bide. Lê wî gotî jî ”Ev nayê<br />

wateya ku piştî hilbijartinan, PDK,<br />

YNK û Tevgera Goran ji bo berjewendiyên<br />

kurdan, nekarin bi hev re<br />

di Parlamenê İraqê de kar bikin.”<br />

Günther amaje dike girîngiya hebûna<br />

opozisyonê li Kurdistanê jî:<br />

”Ew hênceteke xerab e ku bibêjin<br />

nabe di nava kurdan de opozisyon<br />

hebe, ji ber ku ew jî zirarê digehîne<br />

yekgirtina kurdan. Ew hizir tenê<br />

berdewamiyê dide kiryarên derbasbûyê.<br />

Çunkî wê her kesên kevn li<br />

yan hez nakin û naxwazibin jî ku di<br />

navbera me û YNK’ê de pirsgirêk<br />

derkevin. Em rêza YNK’ê digrin,<br />

bila ew jî rêz li me bigrin. Em hez<br />

nakin behsa dîrokê bikin, lê Mam<br />

Celal, Kek Noşîrvan neçar dike ku<br />

bersiva wî bide.” Serkirdeyê Bizava<br />

Goran, YNK’ê tometbar dike<br />

ku dev ji Goran bernadin û diyar<br />

dike wek Bizava Goran wan ragehandiye<br />

ku tu peywendiya wan bi<br />

YNK’ê û derbasbûyî û pêşeroja wê<br />

re nemaye. Lê YNK dev ji wan bernade.<br />

Salar Ezîz daxwaz ji YNK’ê<br />

dike ku êrîşa ragehandinê bisekinîne:<br />

“Ji ber ku ew tu sûd û feydd<br />

jê nabînin.”<br />

Endamê Polîtburoya YNK’ê<br />

Îmad Ehmed jî wiha dibêje: “Zehmet<br />

e bersiv û bersivdan bi dawî<br />

were û raweste. Berpirsyariya encama<br />

wî karî jî dikeve stûyê aliyê<br />

ku pêşengî kiriye. Em hemû li wê<br />

derbasbûyiyê şirîk in û li başî û xerabiyên<br />

wê em hevbeş in.’’<br />

Xelk û rewşenbîr çi dibêjin?<br />

Daniştvanên Silêmaniyê ditirsin<br />

ku ji ber vê tevliheviyê tundûtûjî<br />

derkevin holê, bi taybet jî ku hilbijartin<br />

di rê de ne û hilbijartin jî<br />

bixwe agirê nakokî û dijheviyan<br />

gurtir dike. Demekê berî niha çend<br />

bûyerên teqekirin û lêdana hevwelatiyan<br />

li parêzgeha Silêmaniyê<br />

çêbûn. Gelek ji xelkê Silêmaniyê bi<br />

dirêjiya rojên kampanya hilbijartinên<br />

Parlamenê Kurdistanê jî dest li<br />

ser dilê xwe danîbûn, Bi baweriya<br />

Aga Salih ê 26 salî, rewşa niha<br />

berbi xerabiyê dimeşe û YNK’ê û<br />

Goran rexne dike û dibêje ku rikeberiya<br />

wan tu sûd û fêdeyek ji<br />

xelkê re tuneye: “Bêguman xelkê<br />

wê bedela wê bide, her çawa bedela<br />

şerê navxwe jî da.”<br />

ser deshilatê bihêle û wê rê li encamdana<br />

reformê bigire ku karekî<br />

gelekî pêwîst e. Demokrasî tê ramana<br />

hevrikiya di helbijartinê de û<br />

piştî hilbijartinan jî bi wateya tenazula<br />

ji bo berjewendiyên giştî tê.”<br />

Pisporê Amerîkî egera wê yekê<br />

bi dûr nexist ku destên derveyî û bi<br />

taybet jî Bexdayê li pişt nakokiyên<br />

navbera Noşîrwan Mistefa û Celal<br />

Talabanî de hebin: ”Dibe Bexda bi<br />

şêweyekî nehênî piştgitirya wan<br />

nakokiyên navbera YNK û Goran’ê<br />

bike. Taktîka perçebûnê taktîkeke<br />

belav e û ji aliyê dijminên kurdan<br />

ve bikar hatiye. Lê divê ez dakokiyê<br />

li ser wê yekê bikim ku eger<br />

destekî derveyî jî hebe, wê roleke<br />

biçûk hebe. Ji ber ku ev meseleyeke<br />

navxweyî ya Kurdan e.”<br />

Günther di derbarê bûyer û nakokiyên<br />

navbera YNK û Goran de, ji<br />

helwesta rêvebiriya Amerîka dilgiran<br />

e: ”Amerîka wê tenê wê demê<br />

dilgiran be eger ku ew bûyer xerabtir<br />

lêhatin û şer û pêkdadan dirust<br />

bibin. Ez ne di wê baweriyê de me<br />

ku tiştî weha biqewime.”

---

<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010 Kurdıstanî<br />

3<br />

Budceya Pêşmergeyan nayê çareserkirin!<br />

Bexda (<strong>Rûdaw</strong>) - Endamê Komîsyona<br />

Darayî li Parlamena İraqê,<br />

Samî Etrûşî dibêje îsal jî pirsgirêka<br />

budceya pêşmergeyan nayê çareserkirin.<br />

Samî Etrûşî di daxuyaniyekê<br />

de bo <strong>Rûdaw</strong>ê behsa budceya<br />

pêşmergeyên Kurdistanê kir û wiha<br />

got: “Pirsgirêka pêşmergeyan yek<br />

ji pirsgirêkên serekî ye di navbera<br />

Hewlêr û Bexda de û hê nehatiye<br />

çareserkirin. Ji 2007-2009’an xalek<br />

di nav yasaya budceya İraqê de<br />

hebû ku digot heqdest û pêdawîstiyên<br />

pêşmergeyan li gor peymana<br />

navbera serokwezîrê İraqê û serokwezîrê<br />

Kurdistanê de tê diyarkirin.<br />

Lê hê ev xal nehatiye çareserkirin.”<br />

Gelek pirsgirêkên daleqandî di<br />

navbera Hikûmeta Bexda û Hikûmeta<br />

Herêma Kurdistanê de hê nehatine<br />

çareserkirin. Ji vana<br />

girêbestên petrolê, budceya İraq û<br />

Herêma Kurdistanê, navçeyên cihê<br />

nakokiyê, maddeya 140’ê ya destûra<br />

İraqê û pirsgirêka pêşmergeyan<br />

heta niha jî li erdê mane.<br />

Etrûşî di vî warî de wiha axifî:<br />

“Hê li ser hejmar û erkên pêşmer-<br />

geyan nehatiye lihevkirin. Bexda<br />

dibêje divê hejmara pêşmergeyan<br />

bê kêmkirin û ger heqdestên wan ji<br />

aliyê Wezareta Bergiriya İraqê ve<br />

bên dayîn, divê pêşmerge li gor yasayên<br />

wezaretê kar bikin. Hewlêr jî<br />

bi vê yekê razî nabe. Lewma Bexda<br />

dibêje “ger hûn ne razî ne, heqdestê<br />

pêşmergeyan ji budceya xwe<br />

bidin.’’<br />

Derbarê awayê çareserkirina<br />

pirsa budceya pêşmergeyan jî, Etrûşî<br />

bawer nake ku mesele bê çareserkirin:<br />

“Ji ber ku me ji kesên<br />

nêzîkî Malikî bihîstiye ku wî çend<br />

caran li cihên ne fermî gotiye ku<br />

pirsgirêka pêşmergeyan qet nayê<br />

çareserkirin.”<br />

Navborî ku endamê Parlamena<br />

İraqê ser bi Lîsta Yekgirtû ya Îslamî<br />

ye, behsa pirsgirêka budceya geşkirina<br />

parêzgehan û awayê dabeşkirina<br />

wê kir û wiha pêde çû:<br />

“Budceya pêşvebirina parêzgehan<br />

li gor hejmara daniştvanên parêzgehan<br />

tê dabeşkirin. Lewma mafê<br />

Kurdistanê bi vî awayî tê xwarin, ji<br />

ber ku budceya me li gor rêjeya ji<br />

sedî 17 nadin hersê parêzgehên<br />

Kurdistanê, bi rêjeya ji sedî 13<br />

didin. Îsal bo parêzgehên Kurdistanê<br />

123 milyar dînar hatibû danîn.<br />

Lê ji ber ku hemû parêzgehên İraqê<br />

budceya pêşvebirinê ya 2008’an<br />

xerc nekiribûn, ev budce<br />

careke<br />

Ji bo nîv milyon Êzdî yek kursî<br />

EBDillA NiHÊlÎ<br />

Laliş – Bi nêzîkbûna hilbijartinên<br />

Parlamena İraqê, kesayetî û<br />

dezgehên Êzdiyan jî daxuyaniyan<br />

belav dikin û ji Êzdiyan re lîsteyen<br />

ku dengên xwe bidin wan pêşniyaz<br />

dikin. Noqteyeke ku çendîn kesayetiyên<br />

Êzdî rexne dikin, sîstema<br />

Kotayê li parêzgeha Mûsilê ye ku<br />

li gor wê sîstemê tenê yek kursî ji<br />

bo 400 hezar heta nîv milyon Êzdiyên<br />

li wê parêzgehê destnîşan dike.<br />

Şêwirmendê Celal Talabanî bo<br />

Karûbarên Êzdiyan, Îdo Babeşêx<br />

daxuyand ku ji bo Êzdiyan ew ne li<br />

gel sîstema Kotayê ne û li gor gotina<br />

wî hejmara kurdên Êzdî nêzîkî 600<br />

hezaran e û mafê wan ê 5-6 kursiyan<br />

heye, lê di Kotaya parêzgeha Mûsilê<br />

de ji wan re yek kursî hatiye dayîn.<br />

Îdo Babeşêx wiha dewam kir: ”Çendîn<br />

nûnerên me di nava lîsteyên hilbijartinan<br />

de hene. Lewra ez<br />

daxwazê ji Êzdiyan dikim ku ew<br />

dengê xwe nedin wê Kotayê, lê<br />

dengê xwe bidin Lîsteya Hevpeymaniya<br />

Kurdistanî, ji ber ku ew lîste<br />

xwestekên Êzdiyan bi cih tîne.”<br />

Li gorî serjimêriya Buroya Karûbarên<br />

Êzdiyan, hejmara Êzdiyan li<br />

Kurdistan û İraqê digihîje 540<br />

hezar kesan. Lewra ew bi kursiyekê<br />

ne qayîlin û weke berbijêr 31 nûnerên<br />

wan di lîsteyên Kurdistanî û<br />

İraqî de hene.<br />

Ji bo kursiyê Kotaya Êzdiyan li<br />

Mûsilê jî van kesan xwe weke berbijêr<br />

nîşan daye: Dr. Mîrza Hesen<br />

ku serbixwe ye, Emîn Ferhan ji Lîsteya<br />

Bizava Çaksazî Êzdiyan û<br />

Raid Selman weke kesatiyeke serbixwe.<br />

Li gor berpirsê Buroya Karûbarên<br />

Êzdiyan li Hewlêrê, Ezîz<br />

Şamo, şansê Dr. Mîrza Hesen ji hemûyan<br />

bêtire ku wî kursî bi dest<br />

xîne û got ku lîsteya Hevpeymaniya<br />

Kurdistanî jî piştgiriya wî<br />

dike.<br />

Rêveberê Karûbarên Êzdiyan li<br />

Wezareta Ewqaf û Karûbarên Olî,<br />

Dr. Xeyrî Bozanî jî di wê baweriyê<br />

de ye ku ew 31 berbijêrên Êzdî yên<br />

di nav lîsteyên cude, wê tesîreke<br />

mezin li ser pirt û belavbûna dengên<br />

Êzdiyan bike: ”Li Duhokê berbijêrekî<br />

Êzdiyan di Lîsteya<br />

Hevpeymanî de heye, li Mûsilê jî<br />

12 berbijêrên wan hene. Em di wê<br />

baweriyê de ne ku eger berbijêrên<br />

me gelek nebûna, meyê 4 kursî bi<br />

dest xistiba. Lê ji ber pirrbûna berbijêran<br />

dibe em 2-3 kursiyan bidest<br />

xînin.”<br />

Endamê Heyeta Bilind a Bingeha<br />

Laliş a Rewşenbîrî û Civakî, Qadir<br />

din hat dabeşkirin. Herçiqas Bexda<br />

nedixwest dînarekî ji budceya mayî<br />

bide Kurdistanê jî, piştî hewldanan<br />

me karîbû beşê hersê parêzgehên<br />

xwe wer-<br />

bigrin ku dikir 263 milyar dînarên<br />

İraqê.”<br />

Bexda dixwaze ku hejmara pêşmergeyan bê kêmkirin, eger na, ew naxwazin heqdestên wan jî bidin. (Wêne: Ed Kashi)<br />

Selî jî daxwaz ji Êzdiyan dike ku<br />

dengê xwe nedin kursiyê Kotayê, lê<br />

bidin wan nûnerên Êzdiyan yên di<br />

nava Lîsteya Hevpeymaniya Kurdistanî<br />

de. Qadir Selî ji <strong>Rûdaw</strong>ê re<br />

ragihand: ”Di navbera Hikûmeta<br />

İraqê û Herêma Kurdistanê de Êzdî<br />

bûne qurbanî. Heya niha deverên<br />

Êzdiyan bê xizmetguzarî mane,<br />

tenê Hikûmeta Kurdistanê li gor<br />

karîna xwe hinek alîkarî pêşkêşî<br />

Êzdiyan kirine.” Lewra Qadir Selî<br />

daxwazê ji Êzdiyan dike ku dengê<br />

xwe bidin Lîsteya Hevpeymaniya<br />

Kurdistanî, ji ber ku li gor wî tenê<br />

ew lîste dikare alîkariya Êzdiyan<br />

bike.<br />

Jinên Êzîdî li Başûrê Kurdistanê (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />

7 bûyerên AIDS’ê hatine tesbîtkirin<br />

laşfiroşan Kerkûk û<br />

Silêmanî dagir kirin<br />

AKo MiHEMED ŞiwANÎ<br />

Kerkûk / Silêmanî - Li gor agahiyên<br />

polîsên Kerkûkê bi sedan<br />

bandên laşfiroşiyê li bajarê Kerkûkê<br />

hene û ji ber zêdebûna grubên<br />

laşfiroşiyê rewş ji kontrolê derdikeve.<br />

Li gor çavkaniyên tendirustiyê<br />

li bajêr 7 bûyerên AIDS’ê jî<br />

hatine tomarkirin.<br />

Laşfiroşî li Kerkûkê meseleyeke<br />

kevn e û di serdema rejîma Baasê<br />

de gelek komên laşfiroşiyê li bajêr<br />

hebûne. Piştî azadiya İraqa gelek<br />

laşfiroş ji bajarên İraqê yên din hatine<br />

Kerkûkê.<br />

Li gor axaftina çavkaniyekê ji<br />

Rêveberiya Polîsên Kerkûkê, laşfiroşan<br />

Kerkûk kirine malbendê xwe<br />

yê sereke: “Diyardeya laşfiroşiyê li<br />

Kerkûkê zêde dibe, bi sedan grûb<br />

bi taybetî li taxên ereb yên Kerkûkê<br />

vî karî dikin. Herçiqasî herdem em<br />

wan desteser dikin lê nayên kontrolkirin.”<br />

Li gor yasayê laşfiroş ji 3 heta 6<br />

mehan tên zindanîkirin. Bi gotina<br />

Moferî grubên desteserkirî, bi piranî<br />

ji başûr û navenda İraqê hatine.<br />

Yek ji sedemên belavbûna nexweşiya<br />

AIDS’ê kirdarên cinsî ye. Li<br />

gor rapora Rêveberiya Tendirustiya<br />

Kerkûkê li sînorên Parêzgeha Kerkûkê<br />

7 bûyerên AIDS’ê hene û tê<br />

pêşbînîkirin ku jimar zêdetir jî bibe.<br />

Berpirsa Navenda PENA li Kerkûkê,<br />

Jiyan Mihemed wiha dibêje:<br />

“Dehan jin li navenda me ne ku bi<br />

sedemê laşfiroşiyê tên tehdîtkirin.<br />

Em dixwazin bi rêyeke saxlem van<br />

kesan vegerînin nava civakê lê ev jî<br />

karekî dijwar e.”<br />

Li aliyê din Silêmanî jî bo laşfiroşên<br />

ereb û faris bûye bazareke<br />

germ. Nehêniya vê jimara zêde ya<br />

kiryaran bi destvekirîbûna mêr û ciwanên<br />

Silêmaniyê ku dikarin pereyên<br />

zêde bo xewekê li gel van jinan<br />

bidin, girêdayî ye.<br />

Li gor daneyên polîsê bajarê Silêmaniyê<br />

ku taybet bo <strong>Rûdaw</strong> hatiye<br />

amadekirin, di sala 2009’an de<br />

bi giştî 44 kes bi tohemta laşfiroşî<br />

û delaliyê ji aliyê polîsan ve hatine<br />

desteserkirin. Jimareke van girtiyan<br />

jî mêr in, lê serjimariyên ne fermî<br />

behsa jimareke zêdetir dikin.<br />

Um Henîf (Dayika Henîf) jineke<br />

56 salî ji Bexda ye û niha li Silêmaniyê<br />

delaliya çend keç û jinên ereb<br />

dike, ew bi rêya telefonê wiha dibeje:<br />

“Neçar im cihekî aram û<br />

xwedî bazareke germ bo keçikên<br />

berdestên xwe peyde bikim. Di vî<br />

warî de Silêmanî baştirîn cih e.<br />

Hemû xêr û bêr e, aram e û hem pereyên<br />

wê zêde ne. Delal û laşfiroş<br />

ji bajarên din ên İraqê bi qefleyan<br />

berê xwe didin Silêmaniyê.”

---

4 Kurdıstanî<br />

Di Roja Rojnamevanên Cîhanê de rûyê tirkiyeyê reş e:<br />

36 rojnameger di girtîgehê<br />

de ne<br />

Ji sala 1915’an heta niha li Tirkiyeyê 82 rojnameger hatine kuştin. (Wêne: Diha)<br />

Stenbol (<strong>Rûdaw</strong>) - Digel gelek<br />

welatên cîhanê li Tirkiyeyê jî ji bo<br />

rojnamegeran saleke zehmet derbas<br />

bû. Herçend niha 36 rojnameger li<br />

girtîgehê ne jî, li gelek rojnamevanan<br />

jî doz hatiye vekirin. Pirraniya<br />

girtiyan kurd in. Platforma Piştgiriya<br />

Rojnamegerên Girtî bang li<br />

raya giştî kir ku ji rojnamevanên<br />

girtî re kartpostalek bişînin û bi vî<br />

awayî piştgiriya wan bikin.<br />

Tirkiye 10’ê Çile, salvegera Roja<br />

Rojnamegerên Cihanê, bi girtina 8<br />

midûrê karê nivîsaran û 35 rojna-<br />

Mêrdîn (<strong>Rûdaw</strong>) - Komîsyona<br />

Baweriyan a Kongreya Civaka Demokratîk<br />

(KCD) bi armanca nirxandina<br />

pirsgirêkên baweriyên li<br />

Mezopotamyayê bi beşdariya baweriyên<br />

cuda di meha Sibatê de li<br />

Mêrdînê cîvînekê pêk tîne.<br />

Komîsyona Baweriyan a KCD bi<br />

armanca çareserkirina pirsgirêkên<br />

baweriyên Mezopatamyê û afirandina<br />

polîtîkaya KCD’ê ya têkildarî<br />

megeran pêşwazî dike. Piştî ku li<br />

Tirkiyeyê Zagona Têkoşîna bi Terorê<br />

re (TMK) di Îlona 2006’an de<br />

ket jiyanê; hêjmara rojnamegerên<br />

girtî 4 qatan zêde bû. Bi pêkanîna<br />

qanûna 212’an a di derbarê mafê<br />

rojnamegeran di sala 1961’an de, 9<br />

xwediyê rojnameyan, ji bo vê zagonê<br />

protesto bike, 3 roj, rojname<br />

newaşandin. Piştî vê çalakiyê û<br />

şûnde 10’ê Çile wekî roja “Cejna<br />

Rojnamegerên Dixebitin’ hat pîrozkirin.<br />

baweriyan di navbera 6-7’ê Sibatê<br />

de bi beşdariya gelek bawerî û çandên<br />

cuda li Mêrdînê bi navê “Xebata<br />

Baweriyên Mezopotamyayê”<br />

civînekê pêk tîne. Tê pêşbînîkirin<br />

ku di navbera 50-70 nûnerên<br />

komên Elewî, Sunî, Êzdî, Xiristiyan,<br />

Keldanî û Aşûrê beşdarî civînê<br />

bibin. Di encama nîqaş û xebatên<br />

du rojan de wê Komîsyona Baweriyan<br />

a KCD’ê encamnameyekê ra-<br />

Tirkiye: Dijî rojnamevanan<br />

pêkanînên qirêj!<br />

Pêkanînên Tirkiyeyê yên di warê<br />

mafê rojnamegeran de pirr qirêj<br />

xuya dike. Di dîroka komarê de<br />

gelek kesên wekî Abdî Îpekçî,<br />

Musa Anter, Hrant Dînk, Metîn<br />

Göktepe hatin kuştin. Dosyayên cînayetên<br />

rojnamegeran yên ku kûjerên<br />

wan diyar in, hîn jî sergirtî ne.<br />

Rojnameger dixwazin di serî de<br />

xala TMY a 301’an û hemû zagonên<br />

ku mafê azadî û ramanê asteng<br />

dikin bên rakirin. Her wiha rojnameger<br />

dixwazin hevalên wan ên<br />

girtî jî serbest bên berdan.<br />

Li gorî lêkolîna Platforma Şêwirînê<br />

ya Rojnamegên Girtî (TGDP) ji<br />

sala 1915’an heta niha li Tirkiyeyê<br />

82 rojnameger hatine kuştin. Ji vana<br />

18 rojnameger di bin çavan de hatine<br />

wendakirin. Ji kesên hatin kuştin<br />

û windakirin jê 10’ê wan ermenî,<br />

34’ê wan jî kurd bûn. Li Tirkiyeyê<br />

pîştî dîsa TMK’a di Îlona 2006’an<br />

de ket jiyanê, 9 rojnameger hatin<br />

girtin. Di sala 2009’an de ev hêjmar<br />

derket 35’an. Niha 8 midûrê karê nivîsê<br />

û 35 rojnameger girtî ne.<br />

Berdevkê TGDP’ê Necatî Abay<br />

diyar kir ku dewlet ji ber ku ji rojnamegerên<br />

muxalîf ditirse û bi fîkir<br />

û ramanên xwe pergalê dixin zoriyê<br />

mudaxeleyê li wan dike. Abay anî<br />

ziman ku di 10’ê Çileya Roja Rojnamegeran<br />

de li Tirkiyeyê pirsgirêkên<br />

rojnamegeran yên azadbûna<br />

raman, azadbûna çapemeniyê,<br />

mafên agahdariya nûçeyan, mafên<br />

agahiyan, çalakî, gotin, azadbûna<br />

rêxistinî hene û mafên sendîqayan<br />

û azadbûna van di bin zextan de ye.<br />

Baweriyên Mezopotamya li<br />

Mêrdînê dicivin<br />

gihîne û vê encamnameyê ji bo ku<br />

wekî polîtîkaya baweriyê bikar<br />

bîne, pêşniyarî BDP’ê bike.<br />

Endamê komîsyonê Abdulkerim<br />

Bingöl di vê derbarê de bi bîr xist<br />

ku li Tirkiyeyê li hemberî baweriyan<br />

jî yekşêwazî heye û wiha got:<br />

“Ji bilî Sunîtiya tirk hemû baweriyên<br />

din bi zextan re rûbirû ne. Em<br />

dixwazin bi vê xebatê van pirsgirêkan<br />

derxin holê. Sê olên bingehîn<br />

BAYRAM AYAz<br />

yekem car li ser vê axê derketine.<br />

Gelek şerên mezin li ser vê axê pêk<br />

hatine. Dema em bandora baweriyê<br />

ya li ser şêwazgirtina civakê li ber<br />

çavan bigirin, lazim e perspektîfek<br />

me ya berfireh û rasteqîn a baweriyan<br />

hebe.”<br />

Bingöl têgihiştina laîqtiyê ya Tirkiyeyê<br />

jî rexne kir û wiha got: “Ev<br />

têgihiştineke eletewş e. Emê bi vê<br />

xebatê laîqtiya resteqîn û têgihiş-<br />

Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010<br />

Gelo PKK li dijî Ergenekone têra<br />

xwe hişyar e?<br />

<strong>Rûdaw</strong><br />

Em bi Eflatûn dest pê bikin. Fîlozof<br />

gotiye: ‘‘Bizanî û bêdeng bimînî<br />

jî, wekî nizanibî û biaxifî pîsîtî<br />

ye” û ‘‘Rewşenbîrên ku bi siyasetê<br />

ve mijûl nebin, dawiya wan razîbûna<br />

bi rêvebiriya cahilan e.”<br />

Demê ku tevliheviyên siyasî û civakî<br />

çêdibin, mij û dûman derdorê<br />

digre, divê kesên rewşenbîr ji xelkê xwe re rastiyan bêjin. Kesê nizanibe<br />

û biaxife xelkê gêj dike. Kesê bizane û neaxife rastiyan ji xelkê<br />

xwe vedişêre. Ev herdu cure jî xerabiyê bi doza miletî dikin. Li Bakurê<br />

Kurdistanê û Tirkiyeyê bûyerên girîng diqewimin. Aktorên curbecur<br />

ên biyanî û navxweyî li ser kar in. Rewş tevlihev e, gelek<br />

destdirêjahî çêdibe. Vê hêlê divê em li peywendiyên kurdan ên navxweyî<br />

şiyar bin, nehêlin neyartî û pevçûn di nav me de peyda bibe. Parastina<br />

yekrêziya kurdan û destkevtinên tevgera welaparêz erkekî<br />

girîng e. Baş e, em çawa dikarin vî erkî bi cîh bînin?<br />

Berê her tiştî divê mirov bûyerên li nav û derdorê PKK/<br />

KCK/DTK/DTP/BDP’ê diqewimin, qenc bişopîne û rast binirxîne.<br />

Îro sermiyanê welatperweriya Bakur bêhtir di bin kontrola wan de ye.<br />

Bêguman plan û leyistok jî zêdetir li ser wan in û bi destê wan tê gerandin.<br />

Di dîroka tevgera welatparêz de hertim wisa bûye. Partî û rêxistinên<br />

serkêşên demên xwe, bûne armanca êrîşên dewleta tirk. Destpêka<br />

salên 1960’î heta 1963‘an xwendevan, rewşenbîr, axa, mele, serokeşîr,<br />

seyîd û şêxên kurdperwer hatine girtin û surgun kirin. Salên 1965 heta<br />

1971 TKDP û DDKO bûye hedefa êrîşan. Salên 1975 heta 1980 Rizgarî,<br />

DDKD, TKSP, TKDP/KUK, Kawa, PKK‘yîyên li Kurdistanê di<br />

listeya dewleta tirk de wek dijmin cîh digirtin. Zindana Amedê û dadgehên<br />

cuntayê ti ferq û cudahî nexist nabeyna welatperweran. Pîvana<br />

wan serçimandin an berxwedan bû. Kî nirxên kurdeyatiyê biparêza<br />

dijminê dewletê bû, kî ji wan re serê xwe daniya, dibû ‘‘yê wan.”<br />

Piştî berxwedanên zindana Amedê û destpêkirina şerê çekdarî,<br />

PKK’ê li Bakurê Kurdistanê her çû pêşengiyê ji rêxistinên din girt û<br />

kontrola tevgera welatperwer bi dest xist. Îro tevgera Bakur di kontrola<br />

PKK’ê û derdorê wê de ye. Plan û hesab li ser PKK’ê tê kirin.<br />

Aktorên navnetewî, herêmî û navxweyî hesabên xwe bêhtir li ser<br />

PKK’ê dikin. Hesabên lêdan û têkdanê jî li ser PKK’ê tê kirin, hesabê<br />

întegrasyonê (ji nûve girêdana Kurdan bi dewleta Tirkiyeyê ve) jî bi<br />

rêya PKK’ê tê kirin. Hesabê şer û terorê jî li goreyê PKK’ê tê kirin.<br />

Leyistok û fehlbaziyên pûçkirina destkevtiyên tevgera welatparêz jî<br />

dixwazin bi destê PKK’ê û rêberê wê cîbecîh bikin. Ev yek normal e.<br />

PKK xwedî hêz e. Rêxistinên din di bazara siyasî de tune ne, nexuyane.<br />

Niha yê tevgerê têk jî dide û ‘‘berbihev” jî tîne PKK ye. Plan û<br />

hesabê li ser PKK’ê çiye? Plana dewleta tirk ya heta niha bêçekkirina<br />

PKK’ê ye. Tiştên din tên gotin hemî xemilandina derdorê vê armanca<br />

sereke ye. Testkirina siyaseta dewleta tirk hêsan e. Nasnameya xelkê<br />

kurd destûrî bipejirînin.<br />

Daxwaza PKK’ê çiye? Muxatab girtina A. Öcalan e. Xalên din<br />

xweşkirin e. Ceribandina siyaseta wan jî gelek hêsan e: Bila programekî<br />

pêşkêş bikin ku daxwazên gelê kurd bibin sereke û bi şertê ku<br />

muxatab girtina A. Öcalan ve neyên girêdan.<br />

Eger dewleta Tirk dest ji ‘‘kırmızı kitap”a xwe berde, hebûna gelê<br />

kurd qebûl bike û PKK jî rewşa A. Öcalan nexe pêşiya doza kurd û<br />

Kurdistanê, wê rê li ber çareseriyê vebe. Ev nebe, wê tevgera welatparêz<br />

a Bakurê Kurdistanê bibe goga nav lingê aktorên derve û hundir<br />

yê pêvejoya ‘‘pêşîlêvekirina demokrasiyê.”<br />

Xetera herî mezin statûkoperest û ergenekonî ne. Şax û guliyên ergenekonê<br />

yê nav PKK’ê wê belayên mezin bi ser PKK’ê û gelê kurd<br />

re bînin. PKK’yî dibêjin: ‘‘Dixwazin PKK’ê ji holê rakin.’ Rast e, planeka<br />

ji holê rakirinê heye. Lê ev plana pûçkirina kurdewariya nav û<br />

derdora PKK’ê ye. Yê ku vî karî jî dikin, ergenekoniyên li nav û dora<br />

PKK’ê ne. Ji kerema xwe carek jî berê xwe bidin vê tehlûkeyê! Reşadiye<br />

kilît e.<br />

tina wê danên holê. Bêguman emê<br />

baweriyên din jî li ber çavan bigirin<br />

û wan guhdar bikin. Eger ku derfet<br />

bê dayîn piştî xebatê em difikirin<br />

ku Konferansa Baweriyan a Mezopotamyayê<br />

li dar bixin. Di encamê<br />

de emê di bin banê KCD’ê de akademiya<br />

baweriyan vekin. Bi taybetî<br />

em dixwazin li Rihayê ku bawerî û<br />

ol lê derketine, akademiyê ava<br />

bikin.”

---

<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010 Kurdıstanî<br />

5<br />

Îran girtiyên kurd bi dizî<br />

sêdare dike<br />

Xoy (<strong>Rûdaw</strong>) – Rejîma Îslamî ya<br />

Îranê di demên dawîn de li çend zindanan<br />

bi awayekî veşartî gelek girtiyên<br />

kurd sêdare dike. Qurbanê<br />

dawîn ya rejima Îslamî, Fesîh Yasemînî<br />

bû. Li aliyekî ku sêdarekirina<br />

çalakvanên kurd li Rojhilatê Kurdistanê<br />

zêde bûn, Komîsyona li dijî<br />

darvekirinê jî dest bi çalakiyan kir.<br />

Du meh piştî ji darvekirina Îhsan<br />

Fetahyan, hefta borî jî rejima Îranê<br />

endamê PEJAK’ê Fesîh Yasemînî<br />

di zindana bajarê Xoy de darve kir.<br />

Yasemînî ji gundê Hinwan yê ser bi<br />

bajarê Xoyê bu.<br />

Çalakvana Komîsyona Parastina<br />

Mafê Mirovên Kurd, Nigîn Şêxulîslamî<br />

dibêje, ‘ji ber ku li Îranê û<br />

bi taybetî li Rojhilatê Kurdistanê li<br />

gelek girtiyan cezayê darvekirinê<br />

hatiye birîn, wan ev komîsyon damezirandine:<br />

“Li berçavgirtina<br />

rewşa xirab a zindaniyên kurd û<br />

darvekirina wan, bi hevkariya parêzvanên<br />

mafên mirovan û bo rawestandina<br />

cezaya darvekirinê û<br />

komkirina belgeyan û bilindkirina<br />

wan bo navendên navdewletî yên<br />

parastina mafên mirovan, me şaxê<br />

Kurdistanê yê vê komîsyonê li Roj-<br />

SABiR QADiRÎ<br />

Taybet – Li Rojhilatê Kurdistanê<br />

li dijî oldarên kurd, ji aliyê hêzên<br />

ewlekariyê yên Îranê ve operasyoneke<br />

girtinê hat destpêkirin. Polîsê<br />

İranê bi hinceta propagandaya fikrên<br />

Wahabî û Selefiyetê melayên<br />

kurd digre.<br />

Herwiha di sala 1999’an de di<br />

nav de mamoste Nasir Subhanî û<br />

mamoste Rebiî jî çend oldarên kurd<br />

li pey hev hatin kuştin. Di dema Serokkomariya<br />

Mihemed Xatemî de<br />

wî daxwaz dikir ku lêpirsîn di derbarê<br />

van bûyeran bên kirin. Lê paşê<br />

derket ku Îtîlata Îranê li pişt van bûyeran<br />

e. Dema Kazimî û Seîd<br />

Îmamî ku du karbidestên payebilind<br />

ên Wezareta Îtîlaata Komara<br />

Îslamî bûn, mikur hatin ku destê Îtî-<br />

Fesîh Yasemînî<br />

Îran meleyên kurd an<br />

dikuje an digre<br />

latê di van kuştinan de hebû, ti<br />

guman li holê neman.<br />

Piştî derbasbûna 11 salan di ser<br />

van bûyeran re, niha şepêleke nû ya<br />

çewisandina meleyên kurd dest pê<br />

kiriye. Di meha Remezana borî de,<br />

îmamê mizgefta Îmam Şafii ya Mehabadê,<br />

Mamoste Ebûbekirê Tîna,<br />

hat kuştin, piştre çend oldarên wek<br />

Mamoste Ebdulla Hesenzade, Burhan<br />

Şefiî û Eyûb Gencî jî hatin girtin.<br />

Herwiha di du mehên borî de,<br />

zêdetirî 30 oldarên kurd bi tohmeta<br />

belavkirina rêbaza Wehabî û Selefî<br />

hatin destgîrkirin.<br />

Herçiqas Komara Îslamî ya Îranê<br />

bi tohmeta propogandakirina Wehabî<br />

û Selefiyetê meleyên kurd desteser<br />

dike jî, lê hinek ji meleyan<br />

dibêjin, ew bêhtir ji ber hizrên netewî<br />

tên desteserkirin.<br />

hilatê Kurdistanê ava kir.”<br />

Li gor serjimariyekê ku ji aliyê<br />

Navenda Parastina Mafên Mirovan<br />

a Îranê hatiye belavkirin, di çend<br />

mehên borî de li zindana Dîzil<br />

Abad a Kirmaşanê de 15 kes hatine<br />

sêdarekirin. Lê ji ber sansûrê û<br />

rewşa daxistî ya medya û civakê, di<br />

derbarê van cînayetan de agahiyên<br />

berfireh nehatin bidestxistin.<br />

Di derheqê darvekirinên vê dawiyê<br />

de Nigînê wiha got: “Piştî<br />

darvekirina Îhsan, di bêdengiyeke<br />

seranserî de Fesîh Yasemînî jî darve<br />

kirin û destûra dijkirin û rizgarkirina<br />

giyanê navborî ji çalakvan û<br />

navendên mafên mirovan stendin.<br />

Darvekirina Fesîh di nav bêdengiyê<br />

de hat pêkanîn ku malbat û parêzerên<br />

wî jî nikarîbûn agahdarî darvekirina<br />

wî bibin. Lewma karên bi vî<br />

awayî pêkanîna navendeke wek a<br />

me pêwîsttir kir.”<br />

Li aliyê din li gor daneyên ajans<br />

û ragehandinê, di sê mehên borî de<br />

ji kurdên Rojhilat 26 kes bi pirranî<br />

li ser sînoran ji alî hêzên Komara<br />

Îslamî ve hatine kuştin û 29 kes birîndar<br />

bûn û 105 kes jî hatine desteserkirin.<br />

Îsmail Sohrabî ku mamosteyekî<br />

olî ye, meha borî bi sedemê guşarên<br />

hêzên ewlekariyê yên Îranê ji bajarê<br />

Mehabad koç kir. Di derbarê<br />

desteserkirina oldaran de Sohrabî ji<br />

<strong>Rûdaw</strong>ê re wiha axifî: “Herçiqasî<br />

yên tên desteserkirin oldar in jî, lê<br />

ticar li hember pirsgirêkên netewî<br />

bêdeng nemane, ew stûnên yekîtî û<br />

yekdengiya xelkê ne.”<br />

Sohrabî tohmetbarkirina meleyan<br />

ji aliyê dezgeha dadê ya Komara<br />

Îslamî ve wek belavkerên<br />

hizrên Wehabî û Selefî “neheq”<br />

binav dike û wiha dibêje: “Ev tohmetane<br />

tenê ji bo xirabkirina navê<br />

van kesayetiyan e. Ew bi xwe jî dizanin<br />

çiqasî xelk ji van oldaran hez<br />

dikin.”<br />

Rojnamevan û xelkê bajarê Qurewe<br />

yê Rojhilatê Kurdistanê Arif<br />

Nadirî rola oldaran di yekkirina<br />

xelkê de wek roleke girîng wesif<br />

dike û mînaka Mele Mihemedê<br />

Rebiî li bajarê Kirmaşan tîne û<br />

wiha dibêje: “Rebiî karîbû yekîtiyekê<br />

di navbera Şîî û Suniyên Kirmaşanê<br />

de dirust bike û hizrên<br />

netewî li navçeyê geş bike. Vê<br />

yekê Komara Îslamî aciz kir û<br />

lewma ew kuştin. Ger ku destê Komara<br />

Îslamî di kuştina Mamoste<br />

Rebiî û Mele Ebûbekir de tune be,<br />

çima heta niha kirdarên van bûyeran<br />

nehatine girtin?”<br />

Îmamê Mizgefta Qubaya Sine,<br />

Eyûb Gencî, ku sala borî li gel mamosteyekî<br />

din bi navê Hesen Zarî<br />

ji aliyê hêzên Îranê ve hatibûn desteserkirin,<br />

bi deh salan hatibû cezakirin.<br />

MUSTAFA ŞEFÎQ EDIlBÎ<br />

Rojên şerê sar li kurdan dizîvirin<br />

Ev demeke nûçeyên kuştin, darvexistin<br />

û girtina kurdan di çapemeniya<br />

kurdî û cîhanî de bi rengekî<br />

rojane cih digirin. Hema li her beşê<br />

Kurdistanê ev rastî bûye perçeyek<br />

ji jiyana rojane ya gelê kurd. Li<br />

Îranê ji derveyî şerê berdewam ku<br />

li dijî kurdan tê meşandin, xeberên<br />

lidarvekirina xortên kurd her ku diçe zêdetir dibin. Di mehekê de ev<br />

bûn du xortên kurd ku hatin darvexistin, nêzîka 20 kesên din jî li ber<br />

dilovaniya karbidestên Îranê çaverêyî mirinê ne. Dewleta Îranê xort<br />

û keçên kurdan kirine rêzê û her roj ewê hindeka bi darveke.<br />

Li İraqê, li Mûsil, Kerkûk, Xaneqîn an jî Şengalê rojane karên terorîstî<br />

li dijî kurdan tên encam dan û bi dehan kurd dibin qurbanî. Li<br />

Sûriyeyê ji derveyî girtin û binçavkirina bi dehan çalakvanên siyasî<br />

yên kurd, ev bû demek ku di nav artêşa Sûriyeyê de teko teko xortên<br />

kurdan tên kuştin û winda kirin. Li gor serjimêriyên dawiyê, ev bû 25<br />

xortên kurd ku bi vî awahî tên kuştin.<br />

Li Tirkiyeyê dîmenên girtin û kelepçekirina kurdan diroka Almanya<br />

ya dema Naziya û herweha komkujiyên faşîstên tirk di dema serhildanên<br />

Amedê û Dêrsimê tînin bîra mirov. Bi sedan çalakvanên kurd<br />

hatine binçavkirin, di destên wan de kelepçe û li du hev wana rêz dikin<br />

û ber bi girtîgehên Tirkiyeyê têne şandin. Ev kesên ku têne kuştin, an<br />

jî tên girtin, ne çekdar in ne jî li çiyê hatine girtin, teva kesên sîvîl in,<br />

mirovên normal yên civakê ne û tenê tawana wan ewe ku ew kurd in.<br />

Ev ne rewşekî normal e, şerekî pirr qirêj li dijî gelê kurd tê meşandin,<br />

lê li hemberi vî şerî êdî cîhan bê deng dimîne, ji bêdengiyê wêdatir<br />

cîhan weke temaşevan li vê rewşê dinêre, cîhan bi giştî û Rojava<br />

bi taybetî li hember komkujiya kurdan ker û kor maye, tiştekî nabihîze,<br />

tiştekî nabîne.<br />

Bi kurtahî ji bona kurdan dema aşitî, mafên mirov, azadî û jiyana<br />

weke hemû gelan êdî bi dawî hat, carek din rojên reş ên demên şerê<br />

sar li kurdan dizîvirin. Bê guman kes nikare dîrokê şûnde vegerîne lê<br />

bûyerên wek hev jî çê dibin. Ji aliyekî ve hovîtiya dagirkerên Kurdistanê<br />

û di heman demê de hemuyan bi hevre li dijî kurdan carek din<br />

dest avêtine zorê û ji aliyê din ve bêdeng mana cîhanê li hember vê<br />

rewşê dibin sedem ku gumanên kurda zêdetir bibin.<br />

Nexasim ev rewş weke rewşeke tevayî tê xuyakirin, lê mixabin<br />

hinek derdorên kurd jî dixwazin li hember vê rewşê xwe ker û kor<br />

bikin, weke ku wana eleqeder neke nêzîk dibin. Lê divê em bizanîn,<br />

rewşa ku îro bi ser kurdan re derbaz dibe, canê xortên kurd distîne,<br />

xwîna mirovê kurd dirijîne. Ev kes divê tev bi wîjdan tevbigerin, kort<br />

û keçên kurd çaverêyî darvekirinê ne, gelo çawa wîjdana me ewê<br />

qebûl bike ku em çavê xwe li van rastiyan bigirin û weke ku tiştek<br />

nebe çavgirtî li dora xwe binêrîn?<br />

li Sûriyeyê jî girtin<br />

berdewam e<br />

<strong>Rûdaw</strong>/AFP – Roj derbas nabin<br />

ku kurd li Sûriyeyê nayên binçavkirin.<br />

Saziya Ewlekariyê ya Sûriyê<br />

di van rojên dawî de melayeki kurd<br />

yê xanenişînkirî û rojnamevanekî<br />

kurd kirin bin çavan.<br />

Li gor agahiyên Rêxistiya Kurdî<br />

bo Mafên Mirovan, hêzên sûrî melayê<br />

kurd yê bi navê Ebdilrezaq<br />

Cengo li firokexaneya Helebê binçav<br />

kirine. Di daxuyaniya li ser girtina<br />

Ebdilrezaq Cengo rêxistina<br />

navborî ku navenda wê li Londonê<br />

ye, wiha gotiye:<br />

“Roja Îna borî (1’ê Çileya 2010)<br />

dema ku Mela Ebdilrezaq Cengo<br />

xwe ji bo sefera Dewleta Îmaratê û<br />

ziyaretkirina hin xizmên xwe li wir<br />

amade dikir, ew ji aliyê Şaxa Muhaberata<br />

Asmanî li firokxaneya Helebê<br />

hate girtin.” Li ser sedemên<br />

girtina Cengo rêxistina mafê mirovan<br />

ti agahî nedane.<br />

Mela Ebdilrezaq Cengo di sala<br />

1948’an de li Qamişlo ji dayik bûye<br />

û bawernameya xwe ya di Şerîetê<br />

de ji Zanîngeha paytexta Sûriyeyê,<br />

Şamê bi dest xistiye. Wî li qutabxaneyên<br />

Qamişlo û Îmaratê waneyên<br />

Perwerdeya Olî gotine û niha jî xanenişîne.<br />

Ji aliyekî din ve Hevgirtiya Sûrî<br />

ji bo Mafên Mirov ragehand ku<br />

hêzên Sûriyeyê rojnamevan Elî<br />

Teha jî binçav kirine. Piştî ku ew di<br />

Çileya sala 2010’an ji aliyê saziyeke<br />

ewlekariyê ya Şamê ve hate<br />

bangkirin, ew hate binçavkirin.<br />

Di vê navberê de neh partiyen<br />

kurd yên Rojavayê Kurdistanê girtina<br />

sê endamên Lijneya Siyasî ya<br />

Partiya Yekîtiya Kurd li Sûriyeyê bi<br />

daxuyaniyeke nivîskî protesto kirin<br />

û daxwaza serbestberdana wan û<br />

hemû girtiyên siyasî li Sûriyeyê<br />

kirin. Kesên binçavkirî ev in:<br />

Hesen Salih, Merov Mille Ehmed û<br />

Mihemed Mistefa.

---

6 Nûçe Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010 <strong>Rûdaw</strong><br />

n FRANSA<br />

2009 bo rojnamegeran<br />

bû sala mirinê<br />

Lo gor rapora Rêxistina Rojnamegerên<br />

Sînornenas (RSF) di rapora<br />

xwe ya li ser 2009’an daxuyand<br />

ku sala borî 76 rojnameger hatine<br />

kuştin. Di rapora RSF’ê ya Azadiya<br />

Çapemeniyê ya Sala 2009’an<br />

weşand û de wiha tê gotin: “Di serdema<br />

şer û hilbijartinan de, di sala<br />

2009’an de rojnameger bi tehdîdên<br />

mezin re rû bi rû mane. Li Filipînan<br />

erîşeke li hemberî konvoya hilbijartinê<br />

de 30 rojnamegerî hatin kuştin.<br />

Li Îranê piştî hilbijartinê li hemberî<br />

rojnamegeran jî bûyerên dramatîk<br />

bûn.‘‘ Rapor radigihîne ku ‘‘33 rojnameger<br />

hatine revandin, 573 rojnameger<br />

hatine tewqîfkirin, 1456<br />

rojnameger bi tehdîdê re rû bi rû<br />

mane, 157 rojnamegerî jî welatê<br />

xwe terk kiriye.” Her wiha rapor dibêje<br />

ku li 60 welatan li hemberî înternetê<br />

sansur hatiye kirin.<br />

Komîteya Parastina Rojnamegeran<br />

CPJ’ê jî di rapora xwe ya sala<br />

2009’an de ji bo endamên çapemeniyê<br />

wekî ‘sala mirinê’ bi nav kir.<br />

Cîgirê Serokê CPJ’e Robert Mahoney<br />

got ji sedî 85‘ê bûyeran neçûne<br />

ber dozgeriyê jî.<br />

n SWÊD<br />

PEN: Divê tirkiye rêz li<br />

mafê mirovan bigire<br />

PEN‘a Swêdê li ser bûyerên<br />

dawîn ên Tirkiyeyê û li ser girtina<br />

nivîskar û berpirsiyarê komeleya<br />

mafên mirovan ya Diyarbekirê Muharrem<br />

Erbey, şaredaran û siyasetvanên<br />

kurd daxuyaniyek belavkir.<br />

Di daxuyaniya PEN‘ê de tê gotin<br />

ku ‘bi girtina DTP‘ê rewşa Tirkiyeyê<br />

ber bi aloziyê ve çûye, demokrasî<br />

û endametiya Tirkiyê ya<br />

Yekîtiya Ewrûpayê ketiye xeterê.<br />

Hêzên xêrnexwaz û paşverû ya ku<br />

bûn sebebê girtina DTP‘ê, girtina<br />

Muharrem Erbey û bi dehan siyasetvanên<br />

kurd, bi du armancan ev<br />

pêk anîne; Yek, ji ber nijadperestiya<br />

xwe, ya din jî ji bo ku mesafeyekê<br />

têxe navbera Tirkiyê û YÊ‘yê. Herweha<br />

di daxuyaniyê de tê gotin ku<br />

Swêdê dikare di demeke kurt de, di<br />

vê krîzê de roleke mezin bilîze.<br />

n TIRKIYE<br />

Nijadperestan êrişê<br />

qerecan jî kirin<br />

Nîjadperestên tirk vê carê li bajarê<br />

Manisa, li navça Selendiyê<br />

êrîşî ser malên qerecan kirin, xanî<br />

û otomobîlên wan şewitandin û 18<br />

malbatên qerec ji navçeyê qewirandin.<br />

Rayedar dixwazin qerecan<br />

niha li navçeya Salihli, ku ew jî girêdayî<br />

Manîsayê ye, bi cîh bikin.<br />

Serokê Komelaya Welatiyên Roman<br />

(qerec) Seyfettin Budak li ser<br />

buyeran wiha got: “Hêvîdar im ev<br />

bûyerên hanê li seranserê Tirkiyeyê<br />

pêk neyê. Li dijî me neheqiyekî<br />

mezin heye û em ditirsin. Em<br />

bawer dikin ku wê dewlet me mexdûr<br />

neke.”<br />

Ev demek dirêj e li metrepolên<br />

Tirkiyê û li hinek navçên bajarê herema<br />

Trakya û Ege yê ji nijadperestên<br />

tirk êrişê kurdan dikin. Piştî<br />

bûyaran mexdûrên êrişan jî ji alî<br />

polîsan ve tên girtin û ji cîhên navborî<br />

tên derxistin.<br />

Bexda ji bo dayina deynê şîrketan<br />

girêbestê dixwaze<br />

Hewlêr / Kerkûk – Bi sedemê<br />

lihevnekirina Bexda û Hewlerê li<br />

ser derşandina petrola Kurdistanê,<br />

hilberîna li heremê wek xwe dimîne.<br />

Şîrketên hilbirêner yên petrolê<br />

bale dikşînin ser sekna şandina<br />

petrola berhemhatî û dibêjin ger<br />

şandina derve bê berbestkirin, wê<br />

zerereke mezin bibînin.<br />

Rayedarên Hikûmeta Kurdistanê<br />

dibêjin eger Bexda mafê şîrketên<br />

petrolê yên ku li kêlgehên Tawikê<br />

û Teqteqê kar dikin, li wan vegerîne,<br />

ew jî amade ne dest bi şandina<br />

petrola xam ya derve bikin.<br />

Di çar mehên borî de, Hikûmeta<br />

Kurdistanê nêzîkî 500 milyon dolar<br />

ji dahata petrola firotî li xezîneya<br />

İraqê zêde kir, lê berpirsên Hewlerê<br />

gazinan dikin ku Bexda heta niha<br />

spasnameyek jî neşandiye bo wan,<br />

herwiha pereyên şîrketan jî nedaye.<br />

Li gor çavkaniyên Komîsyona<br />

Gaz û Petrolê li Parlamenê İraqê,<br />

Wezîrê Petrolê Husên Şehristanî bi<br />

şertê hurdekariyên girêbestên navbera<br />

şîrketan û Hikûmeta Kurdistanê<br />

bo Bexdayê bên şandin razî<br />

bûye ku deynê van şîrketan ku li<br />

Kurdistanê di kolana bîrên petrolê<br />

de kar dikin bide û karê deranîna<br />

petrolê li herdû kêlgehên navbirî de<br />

bidomînin..<br />

Endamê Komîsyona Gaz û Petrolê<br />

li Parlamenê İraqê Dr. Bayezîd<br />

Hesen ji <strong>Rûdaw</strong>ê re got ger Şehristanî<br />

pereyê girêbestên petrolê yên<br />

Kurdistanê nede bareke giran dikeve<br />

ser butçeya Kurdistanê: “Ger<br />

Hikûmeta Kurdistanê girêbestên<br />

xwe neşîne Bexdayê, divê ew deyn<br />

ji butçeya Kurdistanê bê dayîn.”<br />

Li gor Bayezîd Hesen şandina<br />

derve ya petrola Kurdistanê ji çend<br />

aliyan ve girîng e:: “Ragirtina şandina<br />

petrola Herêma Kurdistanê di<br />

demekê de tê ku şandina petrola<br />

İraqê bi awayekî balkêş daketiye.<br />

Herwiha şîrketên ku li gel Hikû-<br />

Li ser nûçeyên <strong>Rûdaw</strong>ê, wezîrê Derve yê Holanda got:<br />

Tirkiyê bi vî awayî nabe endamê YE’yê<br />

Denhag - Wezîrê Derve yê Holanda<br />

ragehand ku ger mafê kêmnetewan<br />

neparêze Tirkiyê nikare<br />

bibe endama YE‘yê. Di bersiva pirsiyarnameyeke<br />

parlamenê Holanda<br />

de, derbarê helwêsta Hikûmeta Holanda<br />

derheqê daxistina Partiya Civaka<br />

Demokratîk (DTP) de, Wezîrê<br />

Derve yê Holanda Maxim Ferhagen<br />

ron kir ku welatê wî bi nîgeranî<br />

berê xwe dide pêngava dadgeha<br />

destûrî ya Tirkiyeyê. Bi baweriya<br />

Ferhagen daxistina DTP’ê zirerê<br />

digîjîne proseya demokrasiya Tirkiyeyê.<br />

Dû hefte berê parlamenterê Holandî<br />

yê ji Lîste ya Partiya Sosyalîst<br />

Harry Van Bomel bi rêya destnîşankirina<br />

nûçe û raporên beşê Holandî<br />

yê <strong>Rûdaw</strong>net`ê, pirsiyarnameyek<br />

arasteyê Ferhagen kir. Wezîrê<br />

Derve yê Holanda di bersiva vê pirsiyarnameyê<br />

de wiha got: “Ger Tirkiyê<br />

rêz li mafên kêmnetewn negire<br />

meta Herêma Kurdistanê girêbest<br />

îmzekirine gelek pere li derhênana<br />

petrola Kurdistanê xerc kirine, helbet<br />

ew dixwazin bi lezgînî pirsgirêk<br />

bê çareserkirin da ku ew jî qazanca<br />

xwe bidest bixin. Herwiha bi vî<br />

awayî şîrketên din jî bo berhemanîna<br />

petrola Kurdistanê tên dehfdan.”<br />

Dahata petrola Kerkûkê<br />

Serokê Komîsyona Gaz û Petrolê<br />

li Civata Parêzgeha Kerkûkê, Elî<br />

Saleyî ragehand ku çar bircên kolandina<br />

bîrên petrolê wê bo Kerkûkê<br />

bên dabînkirin û bi vî awayî<br />

rêjeya hilberîna petrolê li Kerkûkê<br />

wê sala pêş bi milyonan dolar zêde<br />

bibe. Elî Saleyî, bo <strong>Rûdaw</strong>ê ragehand<br />

ku niha bircekî kolandina<br />

bîrên petrolê gihiştiye Kerkûkê û<br />

yên din jî di demeke nêzîk de wê<br />

bigihin: “Bircê yekem Îtalî ye û 25<br />

milyon dolar lê çûye û dikare 35<br />

hezar metre kûr bikole.”<br />

Saleyî da zanîn li gel gihiştina<br />

birca yekem wê rêjeya hilberîna<br />

petrolê zêde bibe: “Em dikarin rêjeya<br />

berhemanîna petrolê di rojê de<br />

bigihînin 219 milyon bermîlan.<br />

Eger bircê dûyem jî bigihê wê hilberîn<br />

du caran zêde bibe.”<br />

Li gel vê dewlemendiya bajêr daniştvanên<br />

Kerkûkê dibêjin ji bilî<br />

gurkirina nakokiyan wan ti xêr ji<br />

petrolê nedîtine. Li gel zêdebûna<br />

hilberîn û firotina petrola wan, Kerkûkî<br />

dilgiran in., Li gor niştecihên<br />

bajêr, petrola wan ji bilî nexweşiyê,<br />

ti xêr û xweşiyek bo wan ne aniye.<br />

Derbarê zêdebûna şandina petrola<br />

Kerkûkê bo derve, mamosteyê<br />

xwendingeha seretayî li Kerkûkê,<br />

Elî Xalib Zengene bo <strong>Rûdaw</strong>ê wiha<br />

dibêje: “Heta niha xêra petrola Kerkûkê<br />

bo kesên din bûye lê şerên wê<br />

bo me. Ger sed caran ji niha zêdetir<br />

petrol bo derve bê şandin ezê kêfxweş<br />

nebim. Ji ber ji dema dîtina<br />

petrolê li Kerkûkê û heta îro em ji<br />

nikare bibe endama YE’yê.” Herwiha<br />

berê jî Swêd wek serpirştiyara<br />

gera niha ya YE’yê, daxwaz ji Tirkiyê<br />

kir guherînên destûrî bike heta<br />

rê bo daxistina partiyan li Tirkiyeyê<br />

neyê vekirin.<br />

Wezîrê Derve yê Holanda ragehand<br />

ku hikûmeta wî bawer dike ku<br />

reformên civakî, aborî û çandî bo<br />

kurdan, bi hebûna dengê siyasî yê<br />

kurdan li Parlamenê Tirkiyeyê de jî,<br />

girêdayî ye: “Herçiqasî divê çaverê<br />

bin da ku em bizanin derencamên<br />

daxistina DTP’ê çi dibin, lê herwiha<br />

me têbînî kir ku biryara dadgehê<br />

ne di xizmeta proseya vebuna<br />

ser kurdan e ku Hikûmeta Tirkiyeyê<br />

destpê kiriye.”<br />

Van Ferhagen soz dide parlamenê<br />

ku liser astê peywendiyên dûqolî<br />

û liser astê YE’yê jî: “Bi ciddî<br />

hewldanên girîngîdanê bi baştirkirina<br />

postê kurdan li Tirkiyeyê<br />

bidin.”<br />

ber şer dinalin û hê Kerkûkî ji<br />

hemû bajarên İraqê yên din girantir<br />

benzînê dikirin.”<br />

Ji her bermîlekî nîv dolar<br />

bo Kerkûkê<br />

Parêzgarê Kerkûkê Evdilrehman<br />

Mistefa pêşniyar kiribû bo her bermîleke<br />

petrolê ku ji bajarê Kerkûkê<br />

derdikeve, nîv dolar bo xelkê bajêr<br />

bê parastin. Tevî ku pêşniyar li Parlamena<br />

İraqê hatibû bahskirin heta<br />

niha hê nehatiye qebûlkirin. Waliyê<br />

Kerkûkê Evdilrehman Mistefa<br />

rexne li Wezareta Petrolê ya İraqê<br />

digre ku heta niha tu proje li bajarê<br />

Kerkûkê cîbicî nekiriye: “Piraniya<br />

wezaretên din ên İraqê proje û hevkariya<br />

Kerkûkê dikin, lê Wezareta<br />

Petrolê ya İraqê ne tenê proje lê<br />

peywendiyan jî li gel me nake.<br />

Jiber beşeke zêde ya petrola ku İraq<br />

difroşe, ji Kerkûkê dice, diviyabû<br />

peywendiyên wan bêhtir li gel îdareya<br />

Kerkûkê bûna.”<br />

Cîgirê Serokê Encûmenê Parêzgeha<br />

Kerkûkê Rêbiwar Talabanî bo<br />

<strong>Rûdaw</strong>ê ragehand ku niha rojane<br />

nêzîka 500 hezar bermîlên petrolê<br />

ji kêlgehên Kerkûkê bo derveyê<br />

İraqê tên şandin: “Jiber teqandina<br />

boriyên petrolê, rêjeya şandina petrolê<br />

ne cêgîr e û rojina astê şandinê<br />

digihe 700 bermîlên petrolê, rojên<br />

asayî jî di navbera 250-500 hezar<br />

bermîlan e û gelek caran jî jiber kiryarên<br />

teroristî, çend rojan şandina<br />

petrolê tê ragirtin.”<br />

Rêbiwar Talabanî dibêje ev daxwazkarî<br />

ji aliyê Encûmenê Parêzgeha<br />

Kerkûk û Besre ve bo<br />

Serokatiya Parlamenê İraqê hat bilindkirin<br />

lê heta niha tu biryar liser<br />

nehatiye girtin: “Em pêdagir in<br />

liser vê daxwazkariyê.”<br />

Li gor gotinên Rêbiwar Talabanî<br />

firotina petrola Kerkûkê rojane 20<br />

milyon dolaran dixe gencîneya<br />

İraqê: “Ger rojane petrola Kerkûkê<br />

bi asayî bê şandin û tu pirsgirêk<br />

dernekevin, bi bihayê 20 milyon<br />

dolaran petrol wê bê şandin.”<br />

Guhertina rêvebirê şîrketa<br />

petrolê siyasî ye<br />

Wezareta Petrolê ya İraqê hefta<br />

borî li dewsa Mena Ubêdî, Hemîd<br />

Saîdî wek Rêvebirê Giştî yê Şîrketa<br />

Petrola Bakur tayîn kir. Encûmenê<br />

Parêzgeha Kerkûkê guherandina<br />

rêvebirê Şîrketa Petrola Bakur wek<br />

“biryareke siyasî” wesif kir.<br />

Serokê Encûmenê Parêzgeha<br />

Kerkûkê Rizgar Elî bo Rojnameya<br />

El Heyatê ragehand ku ew êdî li<br />

hember avêtina rêveberên fermangehên<br />

parêzgehê bê pirs û şêwiriya<br />

encûmenê, bêdeng namînin. Elî<br />

pêşan da ku danîna rêveberekî nû<br />

bo Şîrketa Petrola Bakur û avêtina<br />

rêveberê kevin ê şîrketê de wiha<br />

got: “Armancên siyasî li pişt hene.<br />

Biryarên hinek wezaretan bo damezrandin<br />

û jikaravêtina rêvebirên<br />

fermangehên Kerkûkê bê şêwirkirina<br />

li gel encûmenê parêzgehê,<br />

binpêkirina destûrê ye û cîbicînekirina<br />

biryara jimare 17 a desthilata<br />

hevpeyman ne.”<br />

Berdevkê Wezareta Petrolê ya<br />

İraqê Asim Cîhad vê tohmetê red<br />

dike û dibêje: “Rêveberê berê wek<br />

yê nû, herdû jî Ereb in. Çawa dibe<br />

tohmetên nijadî bên kirin lê tenê rêveberê<br />

berê dema xanenişînbûna wî<br />

hatibû.”<br />

Mudurê nû Saîdî ku vê dema<br />

dawî bûbû Cîgirê Ubêdî, demeke<br />

dirêj e fermanberê şîrketa petrola<br />

bakur li Kerkûkê ye lê bi eslê xwe<br />

xelkê Parêzgeha Mîsan a Başûrê<br />

İraqê ye, lewma hinek wî wek yek<br />

ji erebên ku Saddam wan li Kerkûkê<br />

bicîh dikirin, dijmêrin.<br />

Li aliyê din Rêveberê nû yê Şîrketa<br />

Petrola Bakur Hemîd Saîdî ji<br />

<strong>Rûdaw</strong>ê got, “Ger pirsgirêk dernekevin,<br />

em dikarin rojane 500<br />

hezar bermîl bişînin derve.”<br />

Wezîrê Derve yê Holanda Maxim Ferhagen<br />

<strong>Rûdaw</strong><br />

Xwedî: <strong>Rudaw</strong> Media GmbH · Serokê Civata Birêvebir: Nûredîn Weysî ·<br />

nuradinwaisi@rudaw.net Sernûser: Ako Mihemed · akopress74@yahoo.com · Rêvebirê Beşa<br />

Kurmancî: Faysal Dağlı · faysaldagli@rudaw.de Rêvebirê Beşa Soranî: Hêmin Ebdulla ·<br />

hemen@rudaw.nl · Navnîşan: <strong>Rudaw</strong> Media GmbH · Gutenbergstr. 63a · 50823Köln/ Almanya<br />

Telefon: +49 (0) 221.26 00 40 02 · Telefax: +49 (0) 221.26 00 49 81 Web: www.rudaw.net ·<br />

E-maîl: info@rudaw.de (Beşa Kurmancî) · E-maîl: rudaw@rudaw.net (Beşa Soranî)

---

<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010 Çand û Huner<br />

7<br />

n WEŞAN<br />

Şerefname ji nû ve tê<br />

çapkirin<br />

Şerefnameya ku ji aliyê desthilatdarê<br />

Bidlîsê Şerefxanê 5. ve di sala<br />

1597’an de bi farisî dest bi nivîsandina<br />

wê hatiye kirin û wek çavkaniya<br />

herî girîng a dîroka Kurdistanê<br />

tê pejirandin, ji aliyê Weşanxaneya<br />

Yaba ve vê carê di nav 5 cildan de<br />

li Stenbolê tê çapkirin. Her sê cildên<br />

pêşîn ên Şerefnameyê hatine<br />

çapkirin û niha amadekariyên çapkirina<br />

du cildên mayîn jî tên kirin.<br />

Berhema navdar a Şerefxan, ji orjînalê<br />

wê farisî, ji aliyê Celal Kabadayı<br />

ve hatiye wergerandin û bi<br />

notên raveker jî hatiye dewlemendkirin.<br />

Berhem ji orjînalê xwe cildek<br />

zêdetir hatiye amadekirin. Di derbarê<br />

bûyeran de jî wêne û gravûr li<br />

berhemê hatine zêdekirin û di dawiya<br />

her cildekî de jî fêhristekî<br />

navan hatiye amadekirin. Orjînala<br />

destnivîsa Şerefnameyê, li Pirtûkxaneya<br />

Bodleian a Oxfordê ye û<br />

gelek nushayên destnivîs li pirtûkxaneyên<br />

Tirkiyeyê jî hene. Şerefname<br />

di sala 1806’an de bi rûsî, di<br />

sala 1868’an bi fransî, di sala 1958-<br />

1868’an de bi erebî hatiye wergerandin.<br />

n SÎNEMA<br />

10 fîlmên herî serkeftî<br />

yên 10 salên dawî<br />

Rojnameya Washington Postê 10<br />

fîlmên herî serkeftî yên 10 salên<br />

dawî diyar kir. Di nav van deh fîlman<br />

de “Masiyê Winda Nemo” di<br />

rêza yekem de ye. Fîlmê “Jiyana<br />

hinên din” (The Lives of Others) ê<br />

ku di sala 2007’an de Xelata Fîlmê<br />

Biyanî yê Oscarê girtibû, di rêza<br />

sêyem de cih girtiye. Fîlmê ku li ser<br />

Almanyaya Rojhilat a Sosyalîst bû,<br />

gelek bal kişandibû.10 fîlmên ku<br />

weke fîlmên 10 salên dawî yên herî<br />

serkeftî hatine hilbijartin: Masiyê<br />

Winda Nemo (2003), You Can<br />

Count on Me (Tu dikarî bi min<br />

bawer bî) (2000), Jiyana Hinên Din<br />

(The Lives of Others) (2006), Kêmîna<br />

Mirinê (2009), Diya Te Jî (Y<br />

Tu Mama Tambien) (2001), Labîrenta<br />

Pan (Pan’s Labyrinth) (2006),<br />

Li Qeraxa Jiyanê (Yaşamin Kiyisinda)<br />

(2007), Bayê Dostaniyê (A<br />

Mighty Wind) (2003), Ji Serî De<br />

(Eternal Sunshine of the Spotless<br />

Mind) (2004), Wê Xwîn Birije<br />

(There Will Be Blood) (2007).<br />

n PIRTÛK<br />

Hunera Şer a Nû<br />

Pirtûka lêkolîner û stratejîstê<br />

navdar Gérard Chaliand ya bi navê<br />

“Hunerê Şer a Nû” derket. Nivîskar<br />

di pirtûka xwe de balê dikşîne ser<br />

şerê Afxanîstanê. Chaliand dibêje<br />

ku Rojava bêyî ku bi awayekî kulturî<br />

dijminê xwe binase, şerê Afxanîstan<br />

û İraqê da dest pê kirin.<br />

Nivîskar dibêje herçiqas hêz bi hev<br />

re neyên miqayesekirin jî, di şerê<br />

asîmetrîk de têkçûn tune ye, heta<br />

yek ji hêzên di şer de qebûl neke ku<br />

têk çûye. Nivîskar şerê çeçen û yê<br />

kurdan ku li hember Rûsya û Tirkiyeyê,<br />

du dewletên ku hê jî adetên<br />

despotîk didomînin, ji şerê din vediqetîne,<br />

lê dibêje “di encamê de<br />

Tirkiye wê mecbûr bimîne ku<br />

mafên kurdan qebûl bike.”<br />

Rockvanê kurd Mirady:<br />

Çerxa mûzîka<br />

rojava cuda dizîvire<br />

Rockvanêkurd Mirady<br />

EvDilA KoÇER<br />

Rockvanê kurd Mirady bi albûma<br />

xwe ya yekem hêviyeke<br />

mezin dabû mûzîka kurdî. Ev<br />

demek dirêj e haziriya albûma xwe<br />

ya duyem dike, lê ji ber hin sedeman<br />

nikare derxîne. Mirady di derbarê<br />

mûzîk û jiyana xwe de ji<br />

<strong>Rûdaw</strong>ê re axifî. Mirady di destpêka<br />

salên 90’î de, dema dest bi zanîngehê<br />

kiriye, gav avêtiye nava<br />

mûzîkê. Niha ji bilî karê mûzîkê<br />

mamostetiya fizîkê jî dike. Ew<br />

bawer dike ku wêjeya kurdî, bi taybetî<br />

jî helbesta kurdî, baş dişopîne<br />

û dixwîne.<br />

Li ser stîla mûzîka xwe naxwaze<br />

tiştekî bibêje; “Xwezî ne min lê<br />

rexnegirekî mûzîkê ev bibersivanda,<br />

ango çerxeke rast ku tiştê<br />

hûn dikin baş dinirxîne… Dîsa valahiyeke<br />

din ku divê bê dagirtin bi<br />

nebûna bazarê ve eleqedar e lê ez<br />

dikarim bibêjim ku Xemname albûmeke<br />

pop-rockî bû û xebata ku<br />

niha ez dikim nigeke wê li wir nigê<br />

din jî hîn cûda dibe, bi pêş dikeve<br />

û xurt dibe...”<br />

Mirady xebatên repertûarî ya albûma<br />

nû jî bi pirranî xelas kiriye,<br />

“Lê aliyê wê yê sazûmankarî û<br />

maddî mixabin hîn çareser nebûye.<br />

Di demên pêş de nizanim wê çawa<br />

bibe lê ez dikarim bibêjim ku niha<br />

fikr û stranên cûda di serê min de<br />

hene. Di vê xebata min a nû de<br />

hemû beste yên min in, lê peyv û<br />

gotinên wan hinek jê yên hevalên<br />

helbestvan in, hinek jî yên helbestvanên<br />

mîna Cegerxwîn û Feqiyê<br />

Teyran in...”<br />

Li ser pirsa me ya guhdarîkirina<br />

mûzîkê, Mirady dibêje ku ew ji her<br />

kesê ku mûzîka kurdî ango mûzîka<br />

devkî ya kurdî bi samîmîyetî û bi<br />

kalîte çêdikin guhdarî û pîroz dike.<br />

Dema ew li profîla guhdêran dinêrin,<br />

dibînin ku cihê nebûna cureyên<br />

mûzîkal kesên biyanî ango mûzîkjenên<br />

tirkan dadigirin, “Lê ji ber ku<br />

ev cure mûzîk tune ne, em vê wek<br />

kêmanî bibînin û bibêjin ka em dest<br />

bi vê bikin çiqasî rast e, divê bê nîqaşkirin.<br />

Dema em dikevin marketeke<br />

mûzîkê em dibînin ku mûzîka<br />

funk, rock, reggea, elektronîk û yên<br />

din cûda cûda hatine bicihkirin lê<br />

albûmên kurdî li ser hev hatine<br />

danîn. Mixabin di van şertan de,<br />

divê em vê rewşa xwe qebûl bikin<br />

û ew jî dîsa nîşana tunebûna bazarê<br />

ye...”<br />

Çanda rexnê li cem<br />

me çê nebûye<br />

Mirady dibêje ku ji çêbûna cûreyên<br />

mûzîkê re wext lazim e: “Heta<br />

niha berhemên ku gîtar tê de hebûn<br />

weke şêweya Ciwan Haco hat nirxandin.<br />

Bêtir bi mantixa kom, gruban<br />

mûzîk hatin çêkirin, şêwe û<br />

cûreyên ji bilî van nehat serifandin.<br />

Her kes dikare li hêviya tiştekî din<br />

be û ti formûl ji bo vê yekê tune lê<br />

ji bo ku ev tişt rûnin, wextekî fireh<br />

divê. Rastiyeke me ya din jî ev e ku<br />

çanda rexnê li cem me çê nebûye.<br />

Dema kêmaniyên xebatan bên nirxandin<br />

jî divê ji helwestên ku derûniya<br />

mirovan xerab dikin û ne<br />

çêker in, mirov dûr bisekine...”<br />

Em jê dipirsin ka gelo mûzîkjenên<br />

kurd çiqasî dikarin bi mûzîkjenên<br />

dinyayê re qayîşê bikişînin, ew<br />

destnîşan dike ku ji vê yekê re hêzeke<br />

mezin lazim e, “Ji bo ku berhemeke<br />

mûzîkê bi yên dinyê re<br />

kaban bavêje, divê hêza berhemê û<br />

hêzeke maddî ya xurt li pişta wê be.<br />

Bazara mûzîkê ku rê dide ber mûzîka<br />

dinyayê ne weke ya me ye.<br />

Gelo mûzîkjenên xurt tune ne? Miheqeq<br />

hene; ji Şakiro yekî wekî<br />

Fredy Mercury der nediket, ango<br />

nikarîbû bibûya karîzmayeke pirr<br />

mezin? Gelek kes û berhemên din<br />

hene dikarin weke mînak bên dayîn<br />

lê mixabin çerxa bazara mûzîka rojava<br />

pirr cuda dizîvire. Bazara mûzîkê<br />

ya rojava dema sektorên<br />

mûzîka wan ditengije mûzîkên<br />

etnîk didin pêş û bi pirrani tehamûla<br />

wan ji zimanên cûda re jî<br />

tune...”<br />

Divê maf û heqên mûzîkjenan<br />

bên zêdekirin<br />

Li ser pirsgirêkên mûzîka kurdî<br />

Mirady dibêje ku mesele pirralî û<br />

tevlihev e: “Lê ez bêtir dixwazim li<br />

ser aliyê hunermendiyê tiştinan bibêjim,<br />

lê ev jî rastiyek e ku hîn jî<br />

astengî û qedexe bi tevahî ji holê<br />

ranebûne. Ji aliyê qanûnî ve divê<br />

sererastkirin bên kirin û di vê rewşê<br />

de be jî, gav û fikrên xurt, pozîtîf û<br />

çêker bên avêtin. Divê maf û heqên<br />

mûzîkjenan bên zêdekirin û hin dubendiyên<br />

li hember wan ji holê bên<br />

rakirin. Ji bo ku bazar û bazara mûzîka<br />

kurdî çê bibe û geş bibe û li<br />

hev bizîvire, herkes divê di nava<br />

cehd û xebatekê de be, ji xwe em<br />

nikarin qala bazarekê bikin...”<br />

MÜSlÜM YÜCEl<br />

Balkêşiya zayendî ya<br />

leşkeran<br />

Di romana tirkî de leşkerê tirk<br />

tim qeşeng e. Lehengê romana<br />

Cezmî ya Namik Kemal ê bi navê<br />

Adil Giray, du jinên li dijî hev dibin<br />

evîndarê wî; ji van yek jina Şahê<br />

Îranê û ya duyemîn jî xwîşka Şah<br />

Perîhan e. Lehengên herî berdil ên<br />

Halide Edip leşker in û jin bi giştî<br />

bi navê Zeynep di radeya azweriyê de li pey van leşkerên mêr dirin.<br />

Di meşa wan de evînek tune, îtîata fermanekî heye û zarok, weke fermana<br />

vê îtîatêne. Leşkerên hêla din jî xirab in. Jinên wan jî tim li pey<br />

leşkeran dibezin. Jinên wan ên dilxirab, leşkerê dilpaqij ji rê derdixin.<br />

Leşkerên wan ên dilxirab, dest davêjin keçên me yên bê guneh.<br />

Çîrokeke Ömer Seyfettin a bi navê Beyaz Lale (Laleya Spî) heye.<br />

Di vê çîrokê de leşkerê bûlgar, dixwaze dest bavêje keçeke tirk. Seyfettin<br />

beriya dest avêtinê bi van gotinan tîne ziman: “Bedia, şêweya<br />

ku rehnê wê û lingên wê di her gavê de digirt, di dilê wî de heyecanên<br />

nikare li dij derdikeve geş dikir.” Ji vir û pê ve Seyfettin weke verişandina<br />

gore li du hev rêz dike. Bedia, bi xwekûştinê ji destê leşkerên<br />

bûlgar xelas dibe. Sahneyên destavêtin û tecavûzê em li cem Yakup<br />

Kadri yek ji şagirtên Ömer Seyfettin rast tên; di Hüküm Gecesi (Şeva<br />

Hukmê) de sahneke wiha heye: “Dema ku Bîzans dihat gotin, hewayeke<br />

bi bêhnên tûj ên biharatan tijî, yên weke dara odê, darçîn, qerenfîl<br />

dihat pozê Ahmet Kerim.” Piştî demekê dîlbera rûm Despîna<br />

xûya dibe. Ahmet Kerim, Despina’yê “ji milên wê digire” digindirîne<br />

erdê. Destavêtina leşkerên yewnan jî bi çavên zarokeke heşt salî tê<br />

ravekirin:<br />

“Ewê liv û tevgera destên ku rîha spî ya kalkê wê bi xwîna sor kiribû<br />

û tevgera heywanî ya laşên ku bi diya wê ya li erdê digewixîn ti<br />

carî ji bîr nekiriba. Ev lewha, wê weke qirêjiyeke ku di jiyana wê de<br />

roj bi roj mezin dibe, fireh dibe bimaya û rojek ji rojan wê hebûna wê<br />

bida ber xwe.”<br />

Eger mirov bala xwe bide ser, hesteke weke ya herî baş tim a min<br />

e û yên li hemberî min jî tim xirab in heye; ji nivîskarên tirk û îslamî<br />

Raif Cilasun dinivîsîne ku leşkerên wan, bi taybetî romî keçên xwe<br />

pêşkêşî leşkerên xwe dikin û keçên romî “dema bê şerm seks dikirin”<br />

ji qebraxên li pey xwe jî çepikan dixistin.<br />

Carinan jî tişteke ku Cilasun metel dihêle heye, dibêje ku “Çawa<br />

dibe ku gawirek, qehpik jî be, dest bide jineke tirk.”<br />

Mînaka herî tewş a celebê xwe Atilla Ihlan dide; jinên kêmenetewan<br />

bi pirranî fahîşene û tenê fahîşetiyê bes nabînin. Eroîna bi navê Marîka<br />

ya em bi Zilamê Li Kolanê re nas dikin, bi kartîne. Evganiya, mala<br />

wî, heye jinan dide xetandin. Heman xet, di romana Sırtlan Payı (Para<br />

Keftar) û romanên din de jî berdewam dike. Derbarê leşker û kêmenetewan<br />

de karektera bînbaşi Ferit a Atilla Ilhan heye, balkêş e; bedena<br />

Ferit û Kalyopî di cengeke meydanê de dikevin şer de û her<br />

perçeyeke laşê wan navgîneke şer e: “Di germahiya hilma hevcarê<br />

çolê de, devên wan ên mîtralyoz, (…) weke jehra leylankê vebû. (…)<br />

weke nivînê Osmanî, bi xasî û xûrtî kete hundirê jinikê de, tiştika biyanî,<br />

wî got qey tişta di bin wî de dirêj bûyî û razayî Yewnanîstan e.”<br />

Yeka din belge romanek heye, Doludizgin a Samim Kacagöz; Kacagöz<br />

dibêje, ewî vê romana xwe ya Şerê Îstîklalê dike mijar, bi agahiyên<br />

belgeyan nivîsandiye. Di Doludizgin de ku berdewamiya<br />

romana Kalpaklar e, sahneyeke ku mirovan li ber xwe bizmar dikin<br />

heye, serbazek dibêje ku ew êsîran naxwaze. Leşkerên yewnanî bi<br />

tevî avahiyeke agir tê berdan dişewitin. Yek ji lehengê romanê Yusuf,<br />

dema leşker dişewitin çixareyekê vêdixe û dibêje: “ Ev kar qediya<br />

komandanê min. Dilê min hindik jî be hênik bû. Encama yên axîna<br />

millet bistînin, temam e.”<br />

Mohr jî wer xûya dike Kemal Tahir e, ji ber ku em behsa tam navîna<br />

têkçûnê dike, cih Burdur e. Bi hatina kurdan re roj hiltê ji leşkerên<br />

nezewicî yên li Burdurê re: “Dema keçên kurd, bûkên kurdan çavên<br />

xwe digirtin, leşkerên li ser wan jî bi heman lezê tevdigeriyan. Leşkeran<br />

nanê di bin çengê xwe de nîşan dida. Jinên li hêla din a dîwar jî<br />

şerwalên xwe vedikirin û bi ser piştê ve xwe vedizilandin.<br />

Di yek ji romanên Halikarnas Balıkçısı de jineke romî, mûmê vedixwe<br />

û dûa dike, “Yarebî, heskiriyekî tirk bide min.”<br />

Mesele jî ev e: Dema behsa yên din tê kirin rast û çepê romannûsên<br />

tirk dibe yek; romannûsên em wan sosyalîst dizanin û yên rastgirê<br />

herî dijwar tên cem hev, yanî ku ez bêjim tirî û bidoşim, heman<br />

şerab e...

---

8<br />

ŞARo I. GARiP<br />

Stuttgart – “Bahoz bû, sar bû,<br />

baran bu, berf bû, tu nediwestiyayî,<br />

ji Bakur çûyî Başûr, ji Rojhilat çuyî<br />

Rojava; nizanim tu li çi digeriyayî.<br />

Nizanim tu evdalek bûyî an gerokek!<br />

Tu şemitî, hatî ber deriyê welatên<br />

şervanên Hetitê. Te hemû<br />

stran û lorînên xwe yên kevn şewitandin.<br />

Tu ne diçuyî qesran, ne jî<br />

mizgeftan, lê li ber qebran te mîna<br />

lawên pîroz lorand, biskên xwe rûçikandin.<br />

Bi helbestan re hestirên<br />

min meşiyan. Nizanim te êşên dîrokê<br />

çiqas derman kirin, lê ku te hîn<br />

êşên xwe aşt nekirine, yek ez, yek<br />

jî jinên Hetitê karîn têbighîjin.‘‘<br />

Bejan Matur van rojan li Almanyayê<br />

helbestên xwe dixwîne. Matur<br />

huqûq xwendiye û rêvebira Weqfa<br />

Huner û Çanda Amedê ye.<br />

Tu xwe wek helbestwaneke kurd<br />

dihesîbînî?<br />

Ez kurd im, lê bi tirkî dinivsînim.<br />

Ez nikarim bêjim ez helbestvaneke<br />

kurd im, lê ne jî helbestvaneke tirk<br />

im.<br />

Tu ji Maraşê yî, tekiliyên te hîn bi<br />

bajarê te re berdewam dikin?<br />

Erê, dayîk û bavê min li Mereşê<br />

ne. Ez jî hertim diçim.<br />

Di helbestên te de gelek xemgînî<br />

heye. Mirov dikare bêje tu helbestvana<br />

xemgîniyê yî?<br />

Ji xwe ji kêfê helbest dernakeve,<br />

helbest ji dilşewatî û xemgîniyê<br />

derdikevin. Ji ber ku çîroka mirovan<br />

li ser cihanê çîrokekî bi xemgîn<br />

e, mirov ji ber ku ji mirovbûyîna<br />

xwe veqetiyaye, helbest jî li van tiştan<br />

digere.<br />

Gîyaye te çawa û bi çi hatiye şêwandin?<br />

Ew lorînên te ew gotinên<br />

te...<br />

Min qala wêje û çanda devkî kir.<br />

Bi taybet jî nirxandina zimanê di<br />

nava jinan de. Mirov bi zimanê dayîke<br />

mezin dibe. Ez jî bi zimanê<br />

kurdî mezin bûm. Her zimanek melodiyekî<br />

xwe heye. Ziman ne bes<br />

rêzik û peyv in, ziman hîsek e û tê<br />

transferkirin.<br />

Yanî tu lorînan dibêjî?<br />

Erê, formekî lorandinê ye.<br />

Hînek helbestvan hene, weke Mayakowskî,<br />

Şerko Bêkes, gava helbestên<br />

xwe dixwînin, pê re digirîn.<br />

Tu jî car caran digirî?<br />

Ez jî gelek kelgirî dibim, lê ez<br />

nebêjim girî.<br />

Ne pirsek baş e, lê belê dîsa ji dilê<br />

min nayê ber min. Gelek helbestvan<br />

wek Mayakowskî, Soysal<br />

Ekinci, Hemingway herçiqas ne<br />

helbestvan bin Wirginia Wolf xwe<br />

vidarxistin. Çima di nava helbestvanan<br />

de ev zêde ye? Ew nikarin<br />

civakê bi vî halî qebûl bikin, yan jî?<br />

Hîsên helbestan li sinorên extrêm<br />

digerin. Nivîsa helbestvanan ne<br />

aleta vegotina hîsan e, berovajî<br />

aleta je revîne ye.<br />

Tu helbest û wejêya kurdî çiqas<br />

nas dikî? Bandora kesên wek Cigerxwîn<br />

li ser te heye?<br />

Mixabin ez nikarim bi kurdî bixwînim,<br />

lewma bandora wan li ser<br />

min nîne, lê ya mûzîkê heye...<br />

Bandora helbestvanên tirk?<br />

Na na, kesek ku ez bêjim ew mamosteyê<br />

min e, tune. Helbestvanên<br />

ku ez nêzîkî xwe dibînim hene,<br />

mina Cemal Sürreya, Ismet Özel.<br />

Bi pirranî kîjan helbestvanan dixwînî?<br />

Murathan Mungan.<br />

Li Tirkiyeyê roman û helbest pirr<br />

tên xwendin?<br />

Tê gotin ku roman pirr tê nivîsandin,<br />

lê helbest zedetir tê nivisandin.<br />

Eger hûn li hemberî hev<br />

bigirin, înflasyonek heye.<br />

Pirtûkên te çiqas tên xwendin?<br />

Pirtûkên min li gor ên din baş tên<br />

xwendin. Heta niha 5 pirtûkên min<br />

hatine çapkirin û a 6’ê di sala nû de<br />

wê bê çapkirin. Min a 7’em jî nivîsandiye.<br />

Tu gelek metaforan bi kar tînî. Tu<br />

xwe nezîkî kîjan ekolê dibînî?<br />

Bawerîya min bi ekolan nîne. Ji<br />

bo min kûrbûna gotinê girîng e.<br />

Gere bi carekê ve neyê fahmkrin.<br />

Eger gira gotinê bi carekî vebibe,<br />

ew ne helbestekî baş e. Wê demê<br />

helbest sist e, ne kûr e.<br />

Nerîna civaka hunermendan li ser<br />

te çawa ye? Mînak, me dit çî anîn<br />

serê Orhan Pamuk...<br />

Nivîskarên baş, helbestvanên baş<br />

li Tirkiyeyê tên qewrandin. Lê ez<br />

dikarim bêjim qedra min hatiye girtin<br />

û mafê helbestên min jî hatiye<br />

dayîn. Xwendevanên min dilsoz in.<br />

Ti pirsgirekên min di vî alî de tune.<br />

Civaka hunrmendan durê min e. Ez<br />

qet neketim nav û naxwazim jî. Hesûdî<br />

pirr e. Lê belê ev hemû diçin,<br />

lê helbest dimînin. Ya girîng qedir-<br />

Çand û Huner<br />

girtina mirovên ku hûn jê hezdikin<br />

e. Ez jî fêrî wan bûm.<br />

Tu di rojnameyeke Musulman de<br />

dinîvisînî. Tu dikarî bêji ku keveneşopiya<br />

lîberal pejirandine, texamûla<br />

cudahiyan di nav<br />

entelektuelên Musulman de rûniştiye?<br />

Ez bawer dikim êre. Lê binêrin<br />

ez li gel wan dinivisînim. Bi rastî<br />

bingeha Zaman û xwendekarên<br />

wan konservatîv in.<br />

Li te jî wek Rojînê qet rê hatin girtin?<br />

Mirov hene pêşeng in. Sînoran<br />

fireh dikin. Ez bi serê xwe me û<br />

xwe di nava siyaseta A, B an jî C<br />

de nabînim. Ew bi xwesteka min a<br />

serxwebûnê ve girêdayî ye. Nivîskarên<br />

Zamanê lîberal in, lê rêya Zamanê<br />

konservatîv e. Lê dîsa jî<br />

xwediyê texamûlê ne. Li vir berê<br />

Ethem Mahçupyan, Şahin Alpay û<br />

Hrant Dink dinivîsandin. Yanî platformek<br />

entelektuel heye. Ez berxwedaneke<br />

mezin li Zamanê<br />

dibînim.<br />

Lê çepemeniya çep?<br />

Erê ew girtî ne û bi hêrs in.<br />

Hînekî jî li ser siyasetê em biaxifin.<br />

AKP di vekirina xwe di ciddî ye,<br />

yan na?<br />

AKP partiyeke gelek pragmatîk<br />

e; yanî siyasetmedarên wan ji bazirganiyê<br />

tên, ji ber vê dizanin kîjan<br />

mal bi çi awayî tê firotin. Pirr zû<br />

fahm dikin û angorî hesabê xwe zû<br />

digrin. Di siyaseta Tirkiyeyê de bi<br />

xwe re dînamîzmek anîn. Li hemberê<br />

artêş û kemalizmê derketin. Lê<br />

ew ne xwediyê îdeolojiyekê ne,<br />

gelek pragmatîk in. Armancên<br />

mezin dane ber xwe. Lê bi çareserkirina<br />

pirsgirêka kurd şansê wan jî<br />

nîne. Her kîjan hizb tê bila bê, eger<br />

vê pirsgirêkê çareser neke, têk diçe.<br />

AKP ji bo vekirinê israr dike û xetereka<br />

mezin dide ser milên xwe. Bi<br />

rastî jî ne mecbûr in, lê ew baş dizanin<br />

ji bo berjewendiyê pêwîst e.<br />

Te gava din qala pirên di nava<br />

çand û gelan de kir. Xebatên rewşenbîr<br />

û hunermendên li Tirkiyeyê<br />

têrî vê dike?<br />

Guherandin xebatek zehmet e.<br />

Kesên ku xwe ji bo wan tiştan<br />

amade dikin pirr zû tên naletkirin.<br />

Tirkiye civaka cemaatê ye. Herkes<br />

di cemaata xwe de dimîne. Piştî ku<br />

min li Zamanê dest bi nivîsandinê<br />

kir, min dît ku em hevdu nas nakin.<br />

Em wan, ew me nas nakin, di navberê<br />

de planet hene; mînak Sunni û<br />

Alevi.... Gava ku em bi tiştekî digirin,<br />

em bawer dikin ku ev her tişt e.<br />

Bûyerên li İzmîrê te ditirsînin?<br />

Ez 25 sal in li rojavayê Tirkiyeyê,<br />

li Enqere û Stenbolê dijîm, lê<br />

îsal tirs ketiye dilê min. Stenbol<br />

kozmopolît e, lê disa jî di taksiyan<br />

Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010<br />

<strong>Rûdaw</strong><br />

Helbestvana navdar Bejan Matur:<br />

Îsal tirs ketiye dilê min!<br />

Sînema-Filmên nû:<br />

Ay lav yu!<br />

NURETTiN AKAD<br />

Fîlma Aylavyu ku di sala<br />

2009’an de li Mêrdînê hate kişandin,<br />

‘pêngavên’ ku rojeva siyasî<br />

ya Tirkiyê mijûl dike tîne perda<br />

spî û vê yekê bi ser navê; ‘Evîn<br />

weke li her deverê tê nivîsandin tê<br />

xwendin’ dide ragihandin.<br />

Derhêner û senarîstiya fîlm ji<br />

aliyê Sermiyan Midyat, çêkirina<br />

wê ji aliyê Sinan Çetin û prodûksiyana<br />

wê jî ji aliyê Plato Fîlm ve<br />

hatiye çêkirin. Fîlm 100 deqe ye<br />

û tê de li gel zimanê Kurdî, her<br />

wiha zimanê Suryanî, Îngîlîzî û<br />

Tirkî jî tê bikaranîn.<br />

Beşên fîlm ku tê de êrîşên 11’ê<br />

Îlonê yên li ser Amerîkayê jî hatiye<br />

destgirtin, di 38 dereceya<br />

germê de li Heskîfê û li gundên<br />

Mêrdînê hatin kişandin. Di fîlm<br />

de lîstikvanên Amerîkî yên navdar<br />

ên weke Steve Guttenberg, Mariel<br />

Hemingway, Kathie Gill û Josh<br />

Folan dilîzin. Di fîlm de gundê<br />

Tine ku li nêzî bajarê Mêrdînê ye<br />

lê belê di rastiyê de di xerîta dewletê<br />

de tineye û weke erdekî vala<br />

derbas dibe, hewil dide xwe bi<br />

dewletê bide hesandin û ji tinebûnê<br />

bibe xwedê dibistan, nexweşxane,<br />

rê û av. Gund jixwe<br />

navê xwe ji vê rewşa tinebûna girtiye<br />

û bûye gundê Tine. Lewma<br />

axayê gund Yûsif ji bo guherandina<br />

vê rewşê tim û tim nameyan<br />

ji dewletê re dinivîsîne.<br />

Hin xalên ji fîlm wiha ne:<br />

-Di fîlm de gundiyên qet kamera<br />

nedîtine û starên amerîkî<br />

hatin cem hev.<br />

-Di fîlm de denbêjên kurd hatin<br />

bikaranîn.<br />

-Di fîlmekî de cara yekemîn<br />

kurdî, suryanî, îngîlîzî û tirkî di<br />

heman demê de hate axavtin.<br />

-Di fîlm de behsa di navhevbûna<br />

ol û dînên li Kurdistanê hate<br />

kirin.<br />

û di kolonan de hûn vê tirsê hîs<br />

dikin. Min di Zamanê de nivîsî: Li<br />

Tirkiyeyê xirabî ne tiştekî kûr e.<br />

Herçiqas hinek bixwazin jî, ev lîstik<br />

nameşin. Baweriya min bi vijdanê<br />

vî welatî heye. 40 xezar kes<br />

mirin, dîsa jî birakujî di nav gelan<br />

de derneket, ez bawer dikim emê ji<br />

vê tengasiyê jî derkevin. Ew bûyerên<br />

ku niha li rojhilata Tirkiyeyê<br />

dibin, bi salan eşkere nedibûn.<br />

Medyayê gelek manîpûle dikir, binêrin<br />

Dêrsim îro tê şîrovekirin!<br />

Baş e, tu dikarî bêjî rewşenbîrên<br />

tirk hestên kurdan hîs dikin?<br />

Li gor fikra min êre. Rojnameyek<br />

wek Tarafê heye, lê disa jî baweriya<br />

min li ser vijdanê gel heye.<br />

Te got tu diçî Kurdistanê, li wir<br />

piştî van êrişan helwesta mirovan<br />

çawa ye?<br />

Mirov li wir rehet in. Wan şer û<br />

siyaset bi germî li wir dîtin. Ev tişt<br />

ji wan re ne nû ne. Lê xeter li rojavayê<br />

Tirkiyeyê ye, ji ber ku rojava,<br />

wek herema Marmara, Deryaya<br />

Navîn û Behra Reş heterojen e.<br />

MHP û CHP jî her dicing û agir gur<br />

dikin. Li gor dîtîna min, di bin şerê<br />

kesatiyê de, şerê berjewendiyê tê<br />

kirin. Eger Tirkiye peşve biçe û ji<br />

pastayê her kes bixwe, şer sar dibe.<br />

Birêz Matur mesaja te ya dawiyê?<br />

Bila herkes helbestan bixwînin,<br />

helbest wê mirovan bipêrezin.<br />

-Di germahîyeke pir dijwar de<br />

fîlm hate kişandin. Gelek kesên ji<br />

ekîbê, ji ber tavê li serê wan xist,<br />

rakirin nexweşxaneyê.<br />

-Sermiyan Midyat û Kathie<br />

Gill, ji ber kêmasiyên teknîkî yên<br />

ji ber germahiyê, neçar man li ser<br />

Heskîfê bi caran hevûdin maçî<br />

bikin.<br />

-Di fîlm de George Bush û<br />

Usame Bîn Ladîn hatin cem hev.<br />

Di fîlm de temaşevan George<br />

Bush û Usame Bin Ladin bi karekterê<br />

fîlm-karton ên bi Kurdî<br />

xeber didin temaşe bikin.

---

<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010<br />

n KURDISTAN<br />

Kuştinên namûsê<br />

kêm dibe<br />

Li gor Wezareta Mafê Mirovan,<br />

di sala 2008’an de li Kurdistanê<br />

117 jin hatine kuştin. (52 li Hewlêrê,<br />

43 li Silêmaniyê û 22 jî li Dihokê).<br />

Li gor statîstîka Rêveberiya<br />

Giştî ya Polîsê Kurdistanê jî di sala<br />

2009’an de 17 jin li ser namûsê hatine<br />

kuştin (7 li Hewlêrê, 1 li Soran<br />

û 1 li Germiyan).<br />

Li gor daneyên Yekîtiya Jinên<br />

Kurdistanê li Silêmanî, ew jinên ku<br />

îsal gef li ser wan hebûye, ji sala<br />

borî kêmtir bûye. Di sala 2008’an<br />

de zêdeyî 100 jinan li vê saziyê gilî<br />

kirine. Di sala 2009’an de hejmarê<br />

jinên tehdîtkirî 80 bûye.<br />

Rêvebera Laney Hêlîn Aram li<br />

Silêmaniyê, Leyla Ebdula, dibêje<br />

‘lazim e qanûna di derbarê kujerên<br />

jinan werin tundtirkirin, ji ber ku<br />

gelek car kuştina jinekê bi yasayên<br />

eşîriyê tê çareserkirin.<br />

n KURDISTAN<br />

Jin diçin dibistanên olî<br />

Li Kurdistanê piştî girtina dibistan<br />

û peymangehên ne fermî yên<br />

partiyên Îslamî, Wezareta Ewqaf 13<br />

dibistanên olî vekirin. Li van dibistanan<br />

zêdetirî 400 keç dixwînin û<br />

herwiha li bajarokê Enkawa dibistanek<br />

olî ya Mesîhiyan jî hatiye vekirin.<br />

Îsal cara yekem bû ku 30<br />

xwendevanên jin ji dibistanên olî<br />

derdiçin. Ev peymangehe ji bo pêşnimêjî<br />

(melatî) û gotarbêjiyê xwedekaran<br />

digihênin.<br />

Rêveberê Ragihandina Wezareta<br />

Ewqafê, Merîwan Neqşebendî daxuyand<br />

ku heta niha çarenûsa wan<br />

xwendevanên keç ya di pêşerojê de<br />

ne diyar e.<br />

Şîretkarê Wezîrê Ewqaf û Karên<br />

Olî, Osman Mûftî dibêje hebûna<br />

keçan li peymangehên olî ‘ji bo hişyarkirina<br />

jinan gûhertinek baş e.’<br />

Mûftî di derbarê pêşeroja xwendevanên<br />

jin de jî wiha dibêje: “Ew<br />

keç nikarin bibin mela, belkî dibin<br />

bangewazxwazên Îslamî yan jî<br />

bibin xebatkarên wezareta Ewqaf.”<br />

n AMERÎKA<br />

Ev jin 4.4 milyon salî ye<br />

Govara Science (zanistî) ya amêrîkî<br />

hejmareke taybet li ser vê kifşê<br />

nû di derbarî koka mirovahiyê weşand.<br />

Ji 10 welatên cuda 47 zanyar<br />

beşdarî lêkolînê bûn. Lêkolînê 17<br />

salan ajot. Zanyaran li skeletê ku<br />

temenê wê 4.4 mîlyon salî ye navê<br />

Ardî lê kirin. Ardî, jina pêşîn di dîroka<br />

mirovahiyê de, di sala 1974‘an<br />

li Etyopya hatibû dîtin. Tê texmîn<br />

kirin ku dirêjbûna Ardî 1.20 metre<br />

û giranbûna wê 50 kg bûye. Li gor<br />

encamên lêkolînê, Ardî di nav<br />

daran de jiyaye û li ser dest û lingên<br />

xwe liviyaye. Li gor lêkolînan mêjiyê<br />

Ardî wek yê şempazekî bûye.<br />

AKP wê bi xutbêyan<br />

tundûtûjiyê<br />

asteng bike!<br />

Wezîra Malbatê Aliye Kavaf<br />

Enqere (<strong>Rûdaw</strong>) – Hikûmeta<br />

AKP’ê li dijî tundûtûjiya li dijî<br />

jinan hawara melayan dike. Wezîra<br />

Malbatê Aliye Kavaf got wê bi xutbeyên<br />

înê li dijî tundûtûjiyê têbikoşin.<br />

Demekî berê li bajarê Wanê jineke<br />

bi navê Sıddıka Platin ku ji<br />

aliyê mêrê xwe ve dihat lêdan û ji<br />

malê reviyabû û xwe sipartibû<br />

hêzên ewlekariyê, cardin ew radestê<br />

hevserê wê hatibû kirin. Ev<br />

mijar ji alî Parlamentera BDP’ê<br />

Fatma Kurtulan hatibû rojeva Parlamena<br />

Tirkiyeyê û Kurtulan di<br />

derbarê mijarê de çend pirs ji Wezîra<br />

ji Malbat û Jinê berpirsyar<br />

Aliye Kavaf kiribû. Wezîre Kavaf<br />

di bersîva xwe de angaşt kir ku Platin<br />

bi daxwaza xwe vegeriyaye<br />

mala xwe û ewê wek hikûmet wê<br />

şîdeta li dijî jinê bi xutbeyên înê çareser<br />

bike.<br />

Li Navçeya Seraya Wanê jina bi<br />

navê Sıddıka Platin bi boneya rastî<br />

şideta hevserê xwe tê serî li Dozgeriya<br />

Komarê ya Serayê dabû. Piştî<br />

demekê Platin cardin radestî hevserê<br />

wê hate kirin. Pirsyarnameya<br />

Parlamentera BDP’ê Fatma Kurtulan<br />

têkildarî mijarê ji hêla Wezîra ji<br />

Malbat û Jinê berpirsyar Aliye<br />

Kavaf ve hate bersivandin. Kavaf<br />

di bersiva xwe de sûcê radestkirina<br />

Platin bo hevserê wê avêt ser Dadgeha<br />

Asliye Ceza a Serayê û got di<br />

radestkirinê de jî pirsgirêk tune ye.<br />

Kavaf di derbarê şert û mercên parastina<br />

jinan de jî diyar kir ku niha<br />

li Tirkiyeyê ji bo astengkirina şîdeta<br />

li dijî jinê 40 hezar polîs, 42 hezar<br />

xebatkarên tenduristiyê hatine perwerdekirin<br />

û 125 dadgehên malbatê<br />

hatine hişyarkirin. Kavaf diyar kir<br />

ku li ser jinan zordariyek mezin<br />

heye. Di warê çareseriyê de jî<br />

Kavaf da zanîn ku wê bi xutbeyan<br />

vî karî çareser bikin. Wezîrê diyar<br />

kir ku li Tirkiyeyê tenê 54 stargehên<br />

jinan hene.<br />

Jinên Erdîşê wê<br />

ciwantir bin!<br />

Wan (<strong>Rûdaw</strong>) - Li Navçeya Erdîşê<br />

navenda yekem ya ciwaniyê<br />

hat vekerin. Navend ji alî 5 jinan<br />

hat vekirin. Xwediyê navendê dibêjin<br />

armanca wan ne tenê xweşikkirina<br />

jinan e, ew dixwazin jinan<br />

rêkbixin û asta zanebûna wan bilind<br />

bikin.<br />

Li Navçeya Erdîşê jinên bi navê<br />

Melek Butun, Hatun Çelikhasir,<br />

Huveyla Keser, Fatma Özer, Muhlise<br />

Guneş, Emine Varlı û Keser<br />

Fidan navenda xweşikbûnê ya jinê<br />

vekirin. Pênc jinên ku bi pereyên<br />

deynkirî navenda ciwaniyê vekirin,<br />

dibêjin armanca wan ne tenê venerin<br />

û ciwaniya jinê ye, her wiha rêxistinkirin<br />

û zanebûn jî armanca<br />

wan e. Jinan da zanîn ku ewê li navendê<br />

niqaşên li dijî şîdet, zewaca<br />

bi zorê, cînayetên<br />

namûsê û<br />

binpêkirina<br />

Jın û Cıvak 9<br />

mafê jinê bimeşînin û jinan<br />

hişyar û zane bikin. Berpirsiyara<br />

navendê Melek<br />

Butun, diyar kir ku armanca<br />

wan a yekem ew e<br />

ku jinê di qada aborî de<br />

azad bikin û bikin xwedî<br />

vîn. Butun da zanîn ku<br />

ew dixwazin jin jî karibin<br />

pêşengiya aborî û civakê<br />

bikin û wê ji bo vê yekê di<br />

nava hewildanên hişyariyê<br />

de bin.<br />

Butun destnîşan kir ku<br />

li Erdîşê jin her tim li<br />

paş mane û muhtacê<br />

mêr hatine hiştin.<br />

Butun, daxuyand ku<br />

ew dixwazin bi vê xebata<br />

navenda<br />

Jina bo zewacê ev e!<br />

New York - Di anketekê de derket holê ku mêr dixwazin bi vê delala<br />

Hollywoodê re bizewicin. Bi vê anketê wê gelek jin li dû xwe hiştin.<br />

Kovara Esquire anketeke “jina bo zewacê” li dar xist. Di anketê de lîstikvana<br />

Hollywoodê Rachel Weisz (39 salî) bû<br />

yekemîn. Weisz bekar e û heta niha nezewiciye.<br />

Xwediya xelata Oscarê Weisz ji encamê<br />

anketê gelekî şaş bûye: “Xwedê, ev<br />

encam gelekî balkêş û pirr jî komîk e.”<br />

xweşikbûnê<br />

li gel<br />

venerîn û<br />

xweşikb<br />

û n a<br />

j i n ê<br />

xebat<br />

ê n<br />

rêxistinî<br />

û zane-<br />

bûna jinê jî bimeşînin: “Em dixwazin<br />

riya pêşengiya kar li ber wê<br />

vekin.”<br />

Huveyla Keser jî da zanîn ku ew<br />

dixwazin jin bibin xwedî biryar û<br />

vîn û astengiyên feodal ên li pêşiya<br />

xwe bişkînin. Keser destnîşan kir<br />

ku ji bo ew pêşengiya jinê bikin<br />

cara yekem gaveke bi vî rengî avêtin<br />

û di pêşerojê de ewê hunerên<br />

destan û xebatên<br />

din jî bidin<br />

meşandin.

---

10 Dîaspora<br />

“Revê Min Hilbijart”<br />

Îsmail osman û Matthias Chilling pirtûkek bi navê “Revê Min<br />

Hilbijart” li Stokholmê çap kirin. Kitêb bo naskirina iraq, Baas,<br />

Saddam û xebata gelê kurd jêderekî baş e.<br />

KAwA EMÎN<br />

Stockholm – Di dawiya Cotmehê<br />

de, Îsmail Osman û Matthias<br />

Chilling pirtûkek bi zimanê swêdî<br />

bi navê “Revê Min Hilbijart” li<br />

Stokholmê çap kirin.<br />

Di pêşgotina kitêba xwe de bo<br />

xwendevanan dane zanîn ku kesê<br />

serekî di kitêbê de Îsmail Osman e<br />

û rojnamevanê swêdî Matthias<br />

Chilling di darêştina kitêbê de beşdarî<br />

kiriye û tenê zimanê nivîsandina<br />

kitêbê sererast kiriye. Pirtûk<br />

zêdetir ji bo ciwanên kurd yên ku<br />

nikarin bi zimanê kurdî bixwînin<br />

hatiye nivîsandin. Di heman demê<br />

de swêdî jî dikarin bi rêya kitêbê<br />

sîstema dîktatoriya Partiya Baasê û<br />

Saddam Huseyn nas bikin.<br />

Herçiqas mirov di destpêkê de<br />

wiha hest dike ku Îsmail Osman<br />

dixwaze bîranînên xwe bi hûrî vebêje,<br />

lê piştî çend rûpelan sînorên<br />

bîranînan kal dibin û xwendevan<br />

rastî dîroka partiya Baasê û Saddam<br />

Huseyn tên. Nivîskar li xwe<br />

mikur tê, ku ji ber zêdebûna bûyeran<br />

û azar û îşkenceyên li dijî gelê<br />

kurd nikare bi tevahî şewata nava<br />

dilê xwe ser kaxezan birijîne.<br />

Îsmail Osman di kitêba xwe de<br />

qala serdema zaroktiya xwe û<br />

xwendina bilind li Zanîngeha Bexdayê<br />

dike, ku li wir dibe nasyarê siyaset<br />

û kurdayetiyê. Çar salên<br />

jiyana zanîngehê di serdema şerê<br />

navbera Îran û İraqê de ji bo xwendevanekî<br />

kurd ne hêsan bû.<br />

Nivîskar hemû bûyerên ku Saddam<br />

Huseyn bi sere gelê kurd de<br />

anîn tîne bîra xwendevanan. Wek<br />

Enfala Barzaniyan, Enfalên Germiyan<br />

û navçeyên din ên Kurdistanê,<br />

kîmyabarankirina Helebce, kuştin û<br />

dersînorkirina Feyliyan, herwiha<br />

şerê birakujiyê di navbera partiyên<br />

kurd ên Başûrê Kurdistanê de, raperîn,<br />

hilbijartina parlamen, damezrandina<br />

Bereya Kurdistanî û<br />

hwd. Nivîskar herwiha hemû pirsgirêkên<br />

İraqê bi pirsa kurd ve girêdide.<br />

Îsmail Osman dibe endamê Serkirdayetiya<br />

Partiya Gel bi seroka-<br />

Köln - Welatên Ewrûpayê di wê<br />

baweriyê de ne ku ji bo Ewrûpa peravên<br />

Spanya, Îtaliya, Yewnanistan<br />

û Tirkiyê deriyê koçberên ne yasayî<br />

ne. Tirkiye ku bi çend welatên din<br />

yên Rojhilata Navîn re cîran e,<br />

bûye deriyê derbasbûna koçber û<br />

penaberên ku ji şer û pevçûnên li<br />

İraq, Afxanîstan û Pakîstanê direvin.<br />

Piştî ku koçber tên Tirkiyeyê,<br />

ew derbasî Yunanîstanê dibin. Piştî<br />

ku Yûnanîstan tevlî bazineya Shengenê<br />

bû, Atînayê mengeneya derdora<br />

koçber û penabaran qayim kir.<br />

Îsmail Osman<br />

tiya Samî Evdilrehman û yek ji wan<br />

kesên ku zêde ji Samî Evdilrehman<br />

nêzîk bû. Nivîskar ku di nav şoreşê<br />

û Partiya Gel de wek Muhendiz<br />

Cemal dihat naskirin, di kitêba xwe<br />

de behsa beşek ji dîroka Partiya Gel<br />

a Demokrat a Kurdistanê dike. Partiya<br />

Gel jî wek partiyên din ên Kurdistanê<br />

ne. Xwediyê çavkaniyeke<br />

darayî ya eşkere<br />

ye û Îsmail Osman<br />

ku nêzîktirîn kes ji sekreterê Partiya<br />

Gel bû, nizanîbû jêderê darayî yê<br />

partiya wan ji kuderê tê û ew jî wek<br />

pirraniya endamên partiyên kurdî<br />

baweriya xwe bi vê çîrokê aniye<br />

ku: “Aboneyên endaman, hevka-<br />

li Ewrûpa hejmara<br />

biyaniyan gihîşt 30 milyonî<br />

Tenê di sala 2008’an de hêzên yewnanî<br />

150 hezar koçber girtin ku bêtiriya<br />

wan bi rêya Tirkiyeyê<br />

hatibûn. Atîna Tirkiyeyê bi wê yekê<br />

tometbar dike ku weke karteke givaştinê<br />

ji bo ku bibe endama Yekîtiya<br />

Ewrûpayê, ew li hember<br />

koçberan nermiyê nîşan dide. Di<br />

bersîva zextên Atîna û welatên Ewrûpayê<br />

de jî, Tirkiyê dibêje, ew ne<br />

amade ye bibe mezintirîn kampa<br />

penaberan.<br />

Li gor raporekê ku Buroya<br />

Amara Ewrûpayê (Eurostat) di 16’ê<br />

riya dewlemendên kurd û dewleta<br />

Lîbya.”<br />

Xaleke din a girîng ku di kitêbê<br />

de behsa wê hatiye kirin diyardeya<br />

koçkirin û penaberiyê bo Swêdê û<br />

pirsgirêka jihev tênegihiştina penaber<br />

û swêdiyan e. Bi baweriya nivîskar<br />

beşek ji swêdiyan bi sedemê<br />

agahiyên kêm nikarin Musulmanên<br />

tundrew û Musulmanên nerm ji hev<br />

cuda bikin. Hinek caran wiha fahm<br />

dikin ku her penaberê rengê wî ne<br />

Ewrûpî yan Skandînavî be, divê<br />

Musulman û alîgirê Bin Ladin e.<br />

Ev kitêb jêderekî baş e bo bêhtir<br />

naskirina İraq, Baas û Saddam Huseyn<br />

û xebata gelê kurd li Başûrê<br />

Kurdistanê. Lê divê em vêya jî<br />

bêjin ku agahî hemû wergirtî ne û<br />

beşek ji wan ji vir û wir berê hatine<br />

bahskirin.<br />

Nivîskar dikarîbû bi rêya dokumentên<br />

ku di wê dema dûrûdirêj<br />

de, dema endamê serkirdayetiya<br />

Partiya Gel bû, li ba wî mane yan jî<br />

dikarîbû bidest bixe û kitêba xwe<br />

dewlemendtir bike. Gelek tiştên veşartî,<br />

nemaze li ser şerê birakujiyê<br />

û peywendiyên wan li gel Îran û<br />

Sûriyê eşkere bike.<br />

Lê dibe ku ev ji<br />

x w e n d e v a n ê n<br />

swêdî re ewqasî ne<br />

girîng bin. Bi baweriya<br />

min, ger kitêb<br />

bi awayekî edebî bê<br />

wergerandin ser zimanê<br />

kurdî, vê ciwantir<br />

wergire. Ji ber<br />

nivîskar jî bi xwe dibêje,<br />

hê ji zaroktiyê<br />

ve û li ser destê bavê<br />

xwe yê rehmetî ve ku<br />

meleyekî navdar û<br />

xwende bû, evîndarê kitêb<br />

û wêjeya kurdî, farisî û erebî<br />

bûye. Ji xeynî ku pisporiyeke wî<br />

ya baş li ser çandên Rojhilata<br />

Navîn bi giştî û Kurdistan û Îranî bi<br />

taybetî heye. Îsmail Osman endamê<br />

Partiya Gel a Swêdî ye û endamekî<br />

yedek yê li Parlamena Swêdê li ser<br />

lîsta Partiya Gel a Swêdî ye. Herwiha<br />

kesekî çalak û wergervanekî<br />

bawerpêkirî ye.<br />

Çile 2009’an de belav kiriye, hejmara<br />

biyaniyên li welatên Ewrûpî<br />

gihîştiye 30 milyonî. Ew rêjeya ji<br />

sedî 3.9’ên şêniyên Ewrûpayê ye.<br />

Heman rapor diyar dike ku koçberên<br />

Tirkiye û Mexrîbê ji hemûyan<br />

bêtir in û hejmara wan koçberên ku<br />

ji derveya welatên Ewrûpî hatine,<br />

digîje 19.5 milyon kesî. Herweha<br />

rêjeya Ewrûpiyên ku li derveyê welatên<br />

xwe dijîn digîje 11.3 milyon<br />

kesî û rêjeya wan digehe ji sedî 2.3<br />

yên hemû nifûsa welatên Yekîtiya<br />

Ewrûpayê.<br />

Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010<br />

Rizgar Emîn xwediyê înternetcafêyek e li Münchenê (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />

MiSTEFA ÇiwARTAYÎ<br />

München - Berê dikana Rizgar<br />

xirab bû lê wî dikana xwe kir înternetcafê<br />

û niha ji xeynî kurdên ku li<br />

bajarê Münchenê dijîn, rojane hejmareke<br />

zêde ya almanan û kesên<br />

din berê xwe didin înternetcafêya<br />

Rizgar û bi rêya înternêtê hevalên<br />

nû nas dikin.<br />

Tê texmînkirin ku hejmara kurdên<br />

ku li Almanyayê dijîn nêzîka<br />

milyonekê be û di kar û cihên cuda<br />

de cihê xwe girtine. Lê kurdên Başûrê<br />

Kurdistanê hê nû ne û wek penaber<br />

li Almanya di karên wek<br />

ajotina otomobîlan û di xwaringeh<br />

û înternetcafêyan de karên xwe<br />

dikin. Lewma Rizgar jî înternetcafêyek<br />

vekir.<br />

Rizgar Emîn ne tenê xwediyê înternetcafê<br />

ye, lê karê çêkirina komputeran<br />

jî dike û ji ber ku bi gelek<br />

zimanan dizane, hejmara muştiriyên<br />

wî yên ji neteweyên cuda zêde ne.<br />

Rizgar pêdagiriyê li ser vê yekê dike<br />

ku herçiqasî karê wî ne giran e lê ne<br />

asane jî û bi pirranî rastî hinek pirsgirêkan<br />

tê: “Carinan hinek kesên<br />

alman yan biyanî tên, zêde telefonan<br />

dikin û dema xilas dikin dibên pereyên<br />

me nînin û ez neçar dimînim<br />

mobile yan pasportê wan ji wan bistînim<br />

heta pereyên min bînin. Lê ew<br />

diçin polîsan tînin ser min û dibêjin<br />

pasporta me nade me.”<br />

Divê Rizgar di karê xwe de aram<br />

û rûxweş be û bi awayekî baş di<br />

derbarê komputeran de şehreza be:<br />

<strong>Rûdaw</strong> Şertên Abonetiyê<br />

Ji bo salekî: Almanya, Belçîka, Awûstûrya, Fransa,<br />

Hollanda: 60 Euro · Swîsre: 120 CHF · Brîtanya: 60<br />

GBP Swêd (Schweden): 900 SEK · Danîmarka<br />

(Danemark): 600 DKK · DYA (USA): 100 USD<br />

Kanada : 120 CD · Tirkiye: 100 TL<br />

Ji bo şeş mehan: Almanya, Belçîka, Awûstûrya,<br />

Fransa, Hollanda: 30 Euro · Swîsre: 60 CHF · Brîtanya:<br />

30 GBP · Swêd: 450 SEK · Danîmarka: 300 DKK<br />

DYA (USA): 50 USD · Kanada: 60 CD · Tirkiye: 50 YTL<br />

<strong>Rûdaw</strong><br />

Kurd înternetcafêyên<br />

Almanya dagir dikin<br />

“li pirraniya malan xeta înternêtê heye.<br />

li her malekê qehwe jî heye. lê xelk li<br />

qehwexaneyan qehwê vedixwin. Ev der jî<br />

cihekî germ e, xelk tê û hevalên xwe dibînin,<br />

peywendiyên nû dirust dikin.”<br />

“Karê me ne sanahî ye, divê bi kêmanî<br />

mirov ji komputer û bikaranîna<br />

wê zanyar be û ji her tiştî<br />

girîngtir awayê tevgerîna li gel<br />

muştiriyan e, ji ber ku ji hemû temenan<br />

in û ji neteweyên cuda ne.<br />

Rûyê xweş li gel xelkê roleke girîng<br />

dilîze di warê kişandina muştiriyan<br />

de. Berê çend mirovên afgan<br />

û ereb ev dikan birêve dibirin lê bi<br />

zor kirêya dikanê derdixistin. Di<br />

karên bi vî rengî de, mirov dikare<br />

peywendiyên xwe yên civakî jî bi<br />

hêz bike û xwe wek mirov û çand<br />

bi xelkên din bide naskirin.”<br />

Derbarê karên ku kurdên Almanya<br />

dikin Rizgar wiha dibêje:<br />

“Pirraniya kurdên me li vir ji ber<br />

bawernameya Almanya nestandine,<br />

derfeta ku karên baştir bikin bidest<br />

wan nakeve. Karên em dikin dewreyên<br />

taybet û xwendin bo wan ne<br />

pêwîst in, herwiha xelkê me li vir<br />

nû ne û bi zimanê almanî baş nizanin.”<br />

Li Almanya bi awayekî giştî li<br />

hemû malan înternet heye lê dîsa jî<br />

dikana Rizgar ji muştiriyan vala<br />

nabe: “Rast e li pirraniya malan<br />

xeta înternêtê heye, lê dibe li mal<br />

komputer yan prînter ne baş be.<br />

Niha li her malekê qehwe heye lê<br />

gelo ji ber çi xelk diçin qehwexaneyan,<br />

qehwê vedixwin? Ev der jî<br />

cihekî germ e, xelk tê û hevalên<br />

xwe dibînin, peywendiyên nû dirust<br />

dikin, lewma ne şerte ger li<br />

mala min înternêt hebe, êdî neçim<br />

înternetcafê.”<br />

Ji bo Almanya: <strong>Rudaw</strong> Media GmbH<br />

Bank: Deutsche Bank Köln · Konto Nr: 2450161<br />

BLZ: 37070024<br />

Ji derveyî Almanya:<br />

IBAN: DE48370700240245016100<br />

BIC: DEUTDEDBKOE<br />

Navnîşan:<br />

<strong>Rudaw</strong> Media GmbH · Gutenbergstr. 63a<br />

50823 Köln / Almanya<br />

E-maîl: info@rudaw.de

---

<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010 Dîaspora<br />

11<br />

Şîrketên tûrîzmê kurdên diyasporayê tirsandin<br />

MISTEFA ÇIwARTAYÎ<br />

Köln - Rêvebirê şîrketa Sefîn ya<br />

geştûguzariyê li Almanya ragihand,<br />

ew şîrketên firokevaniyê ku geştyaran<br />

dixapînin, ji bo demeke kîn û ji<br />

bo heyameke dirêj nehatine damezrandin.<br />

Navborî diyar kir ku giranbûna<br />

buhayê bilêtan peywendî bi<br />

wê çendê heye ku “kurd ne xwediyê<br />

firokeyên xwe ne û bi taybetî<br />

jî şîrketa balafiran bi kirê digirin.”<br />

Li gel avakirina balafirxaneyên<br />

Hewlêr û Silêmanî, çend şîrketên<br />

firokevaniyê ên geştûguzariyê hatin<br />

damezrandin. Ew yek ji xewnên<br />

kurdên diyasporayê bû, lê ne ew<br />

xewn bû ku wan bi tevahî didît, ji<br />

ber ku hinek li wan şîrketên firokevaniyê<br />

ketine xapandina welatiyan.<br />

Şîrketan bilêt difrotin welatiyan, lê<br />

gelek caran dema ku ew vedigeriyan,<br />

ne balafir bi dest diket, ne buroya<br />

şîrketa firokevaniyê mabû.<br />

Carna jî hinekên wan şîrketan di<br />

bingeh de sexte bûn û bilêta bê bawerî<br />

û bê balafir difirotin xelkê.<br />

Şîrketa Sefîn a geştyarî ku buroya<br />

sereke a wê li bajarê München<br />

Bûyera kuştina Gülsüm’ê<br />

ya Almanya ye, li gel şîrketa û<br />

hêlên firokevaniyê peywendî heye<br />

û bilêtên seferkirina bo Kurdistan û<br />

welatên din ên cîhanê difiroşe. Hoşeng<br />

Cewher Qadir ku rêveberê şîrketê<br />

ye, amaje da vê çendê ku<br />

şîrketa wan geştyarî ye û karê wan<br />

ji bo hemû welatên cîhanê ye, lê<br />

geştên wan ên taybet ji bo Kurdistanê<br />

hene, herwiha wekîlê hemû<br />

şîrketan an hêlên asîmanî ne ku<br />

geşta Kurdistanê û İraqê hene û li<br />

gel hemû wan şîrketan kar dikin ku<br />

ji Ewrûpa û Almanya dixebitin.<br />

Hoşeng Cewher behsa pirsgirêkên<br />

şîrketên firokevanî li Kurdistan<br />

û Ewrûpayê dike. Di derbarê giranbûna<br />

bilêtên ji bo Kurdistanê ku<br />

heman buhayê bilêtên Hong Kong,<br />

Awûstûralya û Amerîkayê ne, Hoşeng<br />

diyar dike: “Balafirên me kurdan<br />

yên taybet tune û hemû balafir<br />

kirêkirî ne û firoke bi giranî li ser<br />

me radiwestin û buhayê bilêtan jî li<br />

gor giranbûna kirêya wan balafiran<br />

e. Ji xeynî hesabên sûd ên şîrketan,<br />

karmend û hewcedariyên din yên<br />

wan.”<br />

Derbarê pirsgirêka şîrketên sexte<br />

de Hoşeng nerînên xwe wiha rave<br />

kir: “Hin şîrket demeke kurt kar<br />

dikin, hin ji wan jî fikra pêşerojê<br />

dikin û dixwazin berdewam bin.”<br />

Bi baweriya Hoşeng, ji bo çareserkirina<br />

wê pirsgirêkê divê qanûnek<br />

Jinkuj be, kurd e! Köln (<strong>Rûdaw</strong>) - Wezîrê Derve<br />

yê Almanya û Serokê Partiya Azad<br />

a Demokrat (FDP) Guido Westerwelle<br />

hefta borî derket gerek Rojhilata<br />

Navîn. Rawestgeha wî ya<br />

yekem Tirkiye bû. Rojnameyên<br />

Almanyayê cihekî fireh dan serdana<br />

Westerwelle ya Tirkiye. Di<br />

rojeva Westerwelle de ji bilî Tirkiye,<br />

Afxanîstan û hinêk welatên<br />

ereb weke Yemen û Katar jî hebûn.<br />

Frankfurter Allgemeine Zeitung<br />

(FAZ), di gotarek xwe ya li<br />

ser serdana Westerwelle bo Tirkiyeyê<br />

wiha nivîsandiye: “Westerwelle<br />

ji bo domkirina reforman<br />

Tirkiyê hişyar kir“, û ev peyvên<br />

wî aniye ziman: “Em hemû dizanin<br />

ku fikirazadî, çapazadî û olazadî<br />

stûnên hilgirtina civaka me ya<br />

Ewrûpayî ne.“<br />

Kleve (<strong>Rûdaw</strong>) - Li despêka meha<br />

Adar a borî de jinek bi navê Gülsüm<br />

Semin (20) hate kuştin û çend<br />

roj berê jî kûjerên wê ji aliyê dadgeheke<br />

alman ve hatin sezadan. Çapemeniya<br />

almanî jî cîheke fireh da<br />

bûyerê û gelek ji wan jî li ser kurdbûna<br />

wê malbatê sekinîn. Lê diyar<br />

bû ku Gülsüm ji malbete ereb e.<br />

Dadgeha bajarê Kleve, neh sal û<br />

nîv cezaya zîndanê li birayê Gülsüm,<br />

Dawud Semin birrîn. Hevalekî<br />

rûs yê Dawud ku tevlî cînayetê<br />

bûbû jî ji aliyê dadgehê ve bi 7 sal<br />

zindanê ve hat cezakirin. Diyar<br />

bûbû ku tawanbarê rûs, tevlî plankirina<br />

kuştina Gülsüm bûye.<br />

Rûniştvanekî bajarê Kleve ku li<br />

gundê Rees ku malbata Semîn lê dijî,<br />

çîroka wê ji <strong>Rûdaw</strong>ê re vegot: ”Gülsüm<br />

di warê firoşkariya marketan de<br />

xwendibû û peywendiyeke wê ya<br />

sozdariyê digel kurekî hebû. Paşê<br />

malbata wê ew dan pismamê wê. Li<br />

wir diyar bû ku ew ducanî ye.”<br />

Kurdekî ku di saziyeke rêvebi-<br />

riya bajarê Kleve de kar dike, li ser<br />

çend bûyerên revîna keçên biyaniyan<br />

û herweha behsa kuştina Gülsümê<br />

jî kir û got: “Wê rojê<br />

berpirsyarê min ji min re got ‘kurdan<br />

xerabiyeke din jî kirin.’ Min jî<br />

ji wî re got di nav hemû miletan de<br />

kesên xerab hene..”<br />

Di derbarê netewa malbata Gülsümê<br />

de, kesekî naskirî yê kurd li<br />

Kleve ji <strong>Rûdaw</strong>ê re diyar kir ku ew<br />

malbat hinekî kurdî dizanin: “Rojekê<br />

gundiyekî wan ji min re got ku<br />

ew ereb in û ji gundekî devera Mêrdînê<br />

ne. Wan jî weke gelek kes û<br />

malbatên din ji bo ku mafê penabertiyê<br />

wergirin, xwe kirine kurd.”<br />

Paşnavê malbatê ku “Semîn’’ e û<br />

ev peyv jî erebî ye û tê wateya<br />

“qelew’’ nîşaneke din a erebbûna<br />

wan e. Di dema axaftinê me ya<br />

digel xizmekî wê malbatê de ku<br />

kurdî nedizanibû û bi erebiyeke<br />

ciwan dipeyivî, diyar dibû ku ew<br />

malbata ku bêtirî sêzde salan e li<br />

Almanya dijî, malbateke ereb e.<br />

Rêveberê şîrketê Sefîn a geştyarî Hoşeng Cewher Qadir. (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />

Die Welt, di mijara Tirkiyê de<br />

bala xwendevanên xwe kişandiye<br />

ser nakokiyên di nav Hikumeta Almanya<br />

de ku ji koalisyona CDU/<br />

CSU û FDP pêk tê û wiha nivîsandiye:<br />

“FDP û CSU di pirsgirêka<br />

Tirkiyê de li ser rêya lihevketinê de<br />

ye“. Di bihevçûna di navbera CSU<br />

û FDP’ê li ser endametiya Tirkiyê,<br />

her ku diçe helwest tê tûjkirîn. Wezîrê<br />

derva dixwaze peywendiyên<br />

aborî bi Tirkiye re dîsa baş bike û<br />

ji bo wê yekê wêzîr di berjewendî<br />

de dibîne ku “Tirkiye dîsa xwe li<br />

rêya Ewrûpa de bişidîne“. Derdora<br />

3900 şîrketên alman li Tirkiyeyê<br />

hene.“<br />

Süddeutsche Zeitung, ku li bajarê<br />

Münchenê derdikeve, nivîsandiye<br />

ku “heta niha Partiya Azad a<br />

Demokrat (FDP) ji bo Tirkiye xisletek<br />

nediyar ya siyasî bû.“ Rojname<br />

wiha dom dike: “Feqet<br />

Hikûmeta Enqere pirr bi zû fam kir<br />

ku Westerwelle çi ye û ne çi ye, qîmeta<br />

wî fam kir.” Gelek derdor<br />

bawer dikin ku qutbûna danûstan-<br />

bo pêşîlêgirtina li wan binpêkirinan<br />

bê danîn û wiha da zanîn: “Divê bi<br />

cûrekê be ku îmze ji wan şîrket û<br />

aliyan were sitandin ku balafiran bi<br />

kirê didin û xelkê ji bo Kurdistanê<br />

vedighezînin û hinek pere wek ga-<br />

dinên li ser endametiya Tirkiye bo<br />

Yekîtiya Ewrûpayê wê proseya demokratîbûna<br />

li Tirkiyeyê têxê metirsiyê.<br />

Financial Times: “Tirkiye êdî<br />

ne hevkareke pêbawer e!” Rojnameya<br />

navdar Financial Times li ser<br />

têkiliyên DYA û Tirkiyeyê radiweste<br />

û destnîşan dike ku êdî bi<br />

Tirkiyeyê bawerî nabe. Gotar balê<br />

dikşîne ser pêwendiyên Tirkiye,<br />

Hindistan, Afrîka Başûr û Brezîlyayê<br />

yên bi Çîn û Îranê re û îdîa<br />

dike ku ev welat hêdî hêdî xwe<br />

nêzî van herdu welatên otorîter<br />

dikin û ji dêlva DYA’yê dil dikin li<br />

gel Çîn û Îranê bin. Rojname bal<br />

dikşîne ser anketên li Tirkiyeyê ku<br />

di derbarê DYA’yê de têne çêkirin<br />

û dibêje ji şerê Îraqê û vir ve li Tirkiyeyê<br />

dijminatiya li hemberî<br />

DYA’yê bilind bûye.<br />

Libération û Le Figaro: Hikûmeta<br />

Fransa dixwaze lixwekirina<br />

burkayê qedexe bike û kesê ku qedexeyê<br />

binpê bike, wê bi nezikê<br />

750 euro bê cezakirin. Ev ceza wê<br />

ji bo kesên ku ji bo lixwekirina<br />

burkayê jin û keçên Musluman<br />

rantî û piştrastbûn ji wan werbigrin.<br />

Wextê ku binpêkirinek çêbû, an ew<br />

kesên ku çûne welat û balafir tunebû<br />

vegerin, bi wî pereyî bên qerebûkirin,<br />

da ku bi vî awayî ziyan û<br />

xesar negihe xelk.”<br />

Rojeva çapemeniya Ewrûpayê<br />

dixin bin zorê jî derbasdar be. Li<br />

gor qanûneke ku di parlamene de<br />

li ser rê ye, divê burka li cihên derveyî<br />

malê qedexe be. Lê di çalakiyên<br />

çandî û cihên wekî karnevalan<br />

de wê burka serbest be.<br />

The Economist: Kovara siyasî<br />

û aborî ya îngilizî The Economist,<br />

generalên Tirk bi amadekariya pîlanên<br />

lanetkirî sûcdar kir û sala<br />

2009’an jî ji bo artêşê wek salekî<br />

‘rezîl’ binav kir û wiha dinivisîne:<br />

“Sala 2009’an ji bo generalên tirk<br />

saleke rezîl bû. Bi dokumentên<br />

hatî çizirandin, bi qeydên dengan<br />

û carna jî bi derketina meydanê a<br />

gelek dek û dolaban, baweriya<br />

kesên laîq jî li hember artêşê qels<br />

kir. Serokwezîr Erdoğan vêga<br />

bahsa “guhertinek dîrokî’’ dike.<br />

Dibe ku ew demên ku sivîlan ji<br />

leşkeran emir digirt, êdî di dîrokê<br />

de mabin. Herçiqas di destpêkê de<br />

laqayî hin berxwedanan jî bên,<br />

dozger êdî dikevin qerargehên<br />

hêzên taybet yên Enqerê û bi rojane<br />

ketine dû şopa pîlanên bê îstîkrarkirina<br />

hikûmetê û rûxandina<br />

AKP’ê. Dibe ku li vê derê hin pîlanên<br />

rezîlane jî bi dest xistibin.<br />

Wiha tê bawer kirin ku li pişt gelek<br />

bûyerên tarî û provokasyonan ev<br />

dezgehên bi artêşê ve girêdayî<br />

hebin. Di destpêkê de Erdoğan<br />

herçiqas ne biryardar bû jî, wiha<br />

xuya dike ku wê herê ser artêşê. Di<br />

çarçova doza Ergenekonê de hin<br />

general û efserên artêşê, bi sûcdariya<br />

amadekariya derbeyê di zindanan<br />

rizî dibin. Bi derketina her<br />

bûyerekî nû de, gel êdî difikire û<br />

guman dike ku artêş temelê dewletê<br />

dikole. Sererkanê artêşê İlker<br />

Başbuğ da zanîn ku lêgerînên dawî<br />

li gor qanûnan tên kirin. Bi vî<br />

awayî tê dîtin ku Başbuğ jî ji bo vê<br />

lêpirsînê bi hikûmetê re hevkariyê<br />

dike.

---

12 Ewrûpa<br />

Pisporê Rojhilata Navîn Prof. Dr. Udo Steinbach:<br />

Tirkiye ketiye krîzeke siyasî<br />

“Pirsa kurdan jî ji aliyê Yekîtiya Ewrûpayê ve weke pirsgirêkeke<br />

siyasî ya Tirkiyeyê tê dîtin, lê Yekîtiya Ewrûpayê vê gavê zorê<br />

dikşîne ku xwe têxe nav vê pirsê.”<br />

“Yekîtiya Ewrûpayê di mesela pirsa kurdî de gelek hewldan nedan,<br />

ji ber ku ev pirsa kurdî li Tirkiyeyê bi xwe jî cihê nêrînên cuda ye.<br />

lê dîsa jî divê bê gotin ki serokwezîr di mehên borî de herî kem<br />

çendîn gavên giring jî ceribandin.”<br />

REŞAD ÖzKAN<br />

Munîh - Pisporê Rojhilata Navin<br />

û Kurdistanê Prof. Dr. Udo Steinbach<br />

bi munasebeta serdana Wezîrê<br />

Derve yê Almanyayê Guido Westerwelle<br />

bo Tirkiyê, pirsên me li ser<br />

endambûna Tirkiyê bo YE’yê,<br />

hewldanên Tirkiyê bo gihiştina hêzekî<br />

sereka li herêmê û li ser hilbijartinên<br />

pêş li İraqê bersivandin.<br />

Di derbarê endametiya Tirkiyê ya<br />

YE’yê Wezîrê Derve yê Almanyayê<br />

Guido Westerwelle got: “Ma- fê Tirkiyeyê<br />

ye ku bi awayekî adil û bi hevkarekî<br />

pêbawer danûstandin li gel<br />

wê bên meşandin.“ Lê ew behsa endametiyeke<br />

tam di YE’yê de nake. Bi<br />

rastî jî Almanya li gel endambûna<br />

Tirkiyê di YE’yê ye. Kîjan berjewedî<br />

di vir de hene?<br />

CDU û hem jî CSU li dijî endametiyeke<br />

tam ya Tirkiye di Yekîtiya<br />

Ewrûpayê de ne û alîgirê hevkariyeke<br />

pêşketî ne. FDP alîgirê wê<br />

yekê ye ku danûstandin vê gavê bidomin<br />

û bi peymanê re pêbend bin,<br />

ji xwe Westerwelle jî ev yek anî<br />

ziman. Li gor Westerwelle ev yek<br />

“encam vekirî“ rêve diçe, yanî eger<br />

danûstandin bi erênî bi dawî bibin,<br />

wê demê Tirkiye dibe xwedî perspektîvekê<br />

bo endamatiyeke tam. Lê<br />

vê gavê ew nikarê vê yekê li Enqere<br />

bi eşkereyî ragihîne, ji ber ku<br />

bi vi awayî ev tişt di peymana koalisyonê<br />

de nehatiye nivîsîn.<br />

Çima danûstandinên di navbera<br />

Tirkiye û Yekîtiya Ewrûpayê li ser<br />

endametiyê, ku ji sala 2005’an ve<br />

têne meşandin, hewqasî giran<br />

giran bi pêş dikevin?<br />

Çendîn sedemên vê yekê hene.<br />

Noqteya yekê: optîmizm û heyecana<br />

danûstandinan ji destpêkê ve<br />

ne gelekî bi hêz bû. Noqteya duyan:<br />

Tirkiye kete krîzeke siyasî, weke<br />

ku em dizanin. Nakokiyên bi artêş<br />

û dadgeha destûrê re hebûn. Van<br />

hêmû tiştan bala serokwezîr ji ser<br />

reforman vegerand û bi vî awayî bi<br />

rastî jî rawestandinek ji aliyê tirk jî<br />

pêk hat. Û heta ku aliyê tirk gavên<br />

ber bi pêş neavêtin, YE’yê jî ji aliye<br />

xwe ve tu pêwistî nedît ku ji aliyê<br />

xwe ve gavan bavêje. Wekî din jî,<br />

û ev noqteya sêyan e, pirsgirêka<br />

Qibrisê heye. Ev hemû di ser hev<br />

“Ez bawer dikin ku<br />

wan niha serkeftinên<br />

mezin bi dest xistine<br />

û ji bo serkeftinên din<br />

divê ew gelekî hessas<br />

tevbigerin.“<br />

de sedemên wê yekê nîşan didin ku<br />

çima danûstandin bi lez pêş ve<br />

neçûn. Lê dîsa jî divê em bibînin ku<br />

danûstandin bi pêş dikevin û îsal<br />

wê danûstandinên endametiyê li ser<br />

çendîn babetên din jî bêne destpêkirin.<br />

Çima ne pirsa kurdan lê ya Qibrisê<br />

weke “mifte“ ji bo danûstandinên<br />

endametiya YE’yê tê nîşandan?<br />

Pirsa kurdan jî ji aliyê Yekîtiya<br />

Ewrûpayê weke pirsgirêkeke siyasî<br />

ya Tirkiyeyê tê dîtin, lê YE vê gavê<br />

zorê dikşîne ku xwe têxe nav vê<br />

pirsê. Li aliyekî serokwezîr Erdoǧan<br />

heye: Wezîrê Derve yê Almanyayê<br />

Weserwelle ji ber hewldanên<br />

wî yên bipêşxistina demokratiyê,<br />

wesfê Erdoǧan dan. Lê av tenê<br />

aliyeke. Li aliyê din jî Dadgeha<br />

Destûrê heye ku partiya kurdan<br />

DTP girt. Li vir bêguman YE jî xwe<br />

di zoreke mezin de dibîne, lê dîsa jî<br />

Tirkiyeyê dehf dide ku bi prensîpên<br />

dadwerane re pêbend be. YE’yê di<br />

mesela pirsa kurdî de gelek hewldan<br />

nedan, ji ber ku ev pirsa kurdî<br />

li Tirkiyeyê bi xwe jî cihê nêrînên<br />

cuda ye. Lê dîsa jî divê bê gotin ki<br />

serokwezîr di mehên borî de herî<br />

kem çendîn gavên giring jî ceribandin.<br />

Lê pirsa Qibrisê pirseke legal<br />

e. Di vir de şertên destnîşankirî<br />

hene. Qibris ji sala 2004’an ve endamê<br />

YE’yê ye û bi vê yekê xwedan<br />

maf e ku bibe endamê yekîtiya<br />

gumrikê û Hikûmeta Tirkiyê li pêşiya<br />

vê yekê dibe asteng. Ji bo<br />

YE’yê lîstina karta Qibrisê gelekî<br />

hêsantir e ji lîstina karta kurdan ku<br />

qelekî kompleks e û vê gavê di<br />

nava Tirkiyeyê de cihê nêrînên<br />

cuda ye.<br />

Tê gotin ku Tirkiye ji ber rola xwe<br />

ya mina pirekê, di nakokiyên di<br />

navbera Ewrûpa û Rojhilata Navîn<br />

de navbeynkareke giring e.<br />

Hûn vê yekê çawa dinirxînin?<br />

Ez vêna gelekî giring dibînim. Ez<br />

bawer dikim ku Tirkiye, berî hertiştî<br />

di bin wezîrtiya derve ya<br />

Ahmet Davutoǧlu, gavên berbiçav<br />

ji bo arambûna derdorê li Rojhilata<br />

Navîn û Qefqasyayê avêt.<br />

Tirkiye hewl dide ku li Rojhilata<br />

Navîn bibe hêzêke sereke ya herêmê.<br />

Ew hewl dide ku li gel Îran,<br />

İraq û Sûriyeyê hevpeymaniyên<br />

nû ava bike û di heman demê de bi<br />

her awayî li dijî mafên siyasî-netewî<br />

yên kurdan e. Ev hevgirtinên<br />

ku li dijî Îsraîlê ne jî, bi siyasetên<br />

derve yên YE û DYA’yê diguncin?<br />

Bi çend rêzan ne hêsan e ku bersiv<br />

bê dayîn. Ji aliyekî ve rast e ku<br />

Tirkiye hewl dide ku rola pirekê bilîze,<br />

rola hêzeka biquwet ya herêmî.<br />

Li ser siyaseta di derbarê<br />

kurdan li hundurê Tirkiyeyê, bêguman<br />

mesele negihiştiye wê asta ku<br />

diviyabû lê bûye. Lê divê em ji bîr<br />

nekin ku birêz Erdoǧan di mehên<br />

borî de herî kêm çendîn însyatîfên<br />

giring ceribandin. Lê kurd ji min<br />

baştir dizanin ku li hemberî van<br />

hewldanan dijayetiyeke mezin ji<br />

gelek aliyan derket pêş û dijayetiya<br />

van hêzan rê li girtina DTP’ê vekir.<br />

Nakokiya li ser bernameya atomê<br />

ya Îranê çi rolê ji bo pêwendiyên<br />

tirk-ewrûpî dilîze? Nîşanên wê<br />

yekê hene ku Tirkiye jî hewl dide<br />

ku bibe hêzeke atomî?<br />

Ew nîşan tune, eger min tiştek ne<br />

borandibe. Lê tiştê ku vê gavê bêguman<br />

di orteyê de ye, roleke muhtemel<br />

ya navbeynkariyê ji aliyê<br />

Tirkiyeyê ve ye. Hîn jî ew pêşniyaz<br />

di ortê de ye ku beşek ji madeyên<br />

atomî yên Îranê bo Tirkiyeyê anjî di<br />

ser Tirkiyeyê re bo Ewrûpayê bên<br />

şandin. Yanî herî kêm Tirkiye weke<br />

hevkar ji bo aramkirina wê nakokiyê<br />

li ser zimana ye.<br />

Di Adara bê de hilbijartinên parlamenoyê<br />

li İraqê hene. Kurd îsrar<br />

dikin ku Kerkûk beşek ji Kurdistanê<br />

ye lê ereb û dewletên cîran di<br />

vê yekê de “tehlûkeyeke kurdî“ dibînin.<br />

Hûn pêşeroja vê pirsgirêkê<br />

çawa dibînin? Şerekî navxweyi li<br />

pêş me ye? DYA’yê di vê derbarê de<br />

çi rolê dilîzin?<br />

Eger kurd li ser wê yekê îsrar<br />

bikin ku Kerkûk beşek ji Kurdistana<br />

Federe ye, wê gavê nanokiyeke<br />

din li pêş me misoger e. Ti<br />

ereb û bêguman ti cîran wê qebûl<br />

Köln (<strong>Rûdaw</strong>) – Hejmara bûyerên<br />

şîdetê yên ji aliyê kesên nijadperest<br />

têne pêkanîn li Almanyayê<br />

piştî şeş salan bo cara yekê<br />

dîsa ber bi kêmbûnê diçe. Ev yek<br />

ji aliyê rojnama almanî “Bild“<br />

hate belavkirin. Wekî çavkanî rojnama<br />

navborî Saziya Federal ya<br />

Tawanan “Bundeskriminalamt”<br />

(BKA) nîşan da.<br />

Li gor rojnama Bild di 11<br />

mehên destpêkê yên sala 2009’an<br />

de ji hêman dema sala 2008’an<br />

kêmtir bûyerên şîdetê bi paşxaneya<br />

nijadperestîk hatine jimartin.<br />

Li hemberî van agahiyan,<br />

BKA li Wiesbadenê daxuyand ku<br />

hejmarên belavkirî ne ji wan hatine<br />

wergirtin û hejmarên di vê<br />

derbarê de wê di demeke nêz de<br />

ji aliyê Wezîrê Navxwe yê Almanyayê,<br />

Thomas de Maizière,<br />

bêne eşkere kirin. Ev agahî çawa<br />

gihane rojnama Bild, li ser vê<br />

yekê BKA jî niha ketina nava lêkolînan.<br />

Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010<br />

neke ku Kerkûk bibe beşek ji Kurdistana<br />

İraqê. Di vir de metirsiyek<br />

mezin ji bo hebûna konfederal anjî<br />

federal ya yekîtiya İraqê heye: Eger<br />

kurd li İraqê bi daxwazên xwe ji<br />

çarçoveyê derkevin, ewê zû anjî dereng<br />

xwe di nav aliyê binketî de bibînin.<br />

Ez bawer dikin ku wan niha<br />

serkeftinên mezin bi dest xistine û<br />

ji bo serkeftinên din divê ew gelekî<br />

hessas tevbigerin. Divê ew daxwazên<br />

xwe bi hessasî kontrol bikin û<br />

bi hessasî bibînin, ew heta kuderê<br />

dikarin bi pêş ve herin. Ne tenê ji<br />

ber Hikûmeta Bexdayê, lê ji ber ya<br />

Enqere û Tahranê jî. Bêguman<br />

amerîkî jî xwedan berjewendî ne li<br />

herêmê. Lê amerîkî jî, ku vê gavê<br />

di nava pêwendiyên xurt li gel desthilata<br />

kurdî li İraqê de ne, eger kurd<br />

bi daxwazên xwe çarçoveyê derbas<br />

bikin, wê nikaribin weke hevalbend<br />

li aliyê kurdan bimînin.<br />

Udo Steinbach kî ye?<br />

<strong>Rûdaw</strong><br />

Prof. Udo Steinbach pisporê Zanistê<br />

Îslamî û Rojhilata Navîn e û ji<br />

sala 1976 heta 2006’an dîrektorê<br />

Enstîtuya Alman ya Orîent li Hamburg<br />

ê bû. Steinbach niha doçentiyê<br />

li Navenda Lekolînên li ser Rojhilat<br />

Nêzîk û Navîn (Centrum für Nahund<br />

Mittelost-Studien) li zanîngeha<br />

Philipps ya bajarê Almanya, Marburgê<br />

dike.<br />

Almanya:<br />

Şîdeta nîjadperest<br />

kêm dibe<br />

Wekî ku rojnama navborî<br />

belav kiriye, heta dawiya Mijdara<br />

2009’an 624 bûyerên şîdetê ji<br />

aliyê kesên nijadperest hatine jimartin.<br />

Li gor heman dema sala<br />

2008’an ev tê wateya kêmbûneke<br />

ji sedî 8,5. Hejmara kesên ku ji<br />

aliyê kesên nijadperest ve hatine<br />

birîndarkirin jî ji sedî 14 kêmtir<br />

bûne û ji 713 kesan daketiye 614<br />

kesan. Lê li hemberî kêmbûna<br />

bûyerên şîdetê, hejmara kiryarên<br />

dijqanûnî yên bi paşxaneya nijadperestîk<br />

bi giştî ji sedî 0,35 hilketiye.<br />

Di nava wan kiryaran de<br />

bûyerên propagandayê, mîna nivîsîna<br />

nîşanên Naziyan, anjî nîşana<br />

silava Hîtler hatine komkirin.<br />

Li gor agahiyên heman rojnameyê,<br />

li hemberî kêmbûna bûyerên<br />

bi paşxaneya nijadperestîk,<br />

tenê di neh mêhên destpêkê yên<br />

sala 2009’an de hejmara bûyerê<br />

şîdetê bi paşxaneya çep-tundrew<br />

ji sedî 49,4 zêdetir bûye.

---

<strong>Rûdaw</strong><br />

Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010<br />

Nûçeyên di derbarê<br />

bicihbûna hêzên DYA’yê li<br />

Yemenê zêde dibin.<br />

Tevî ku rayedarên amerîkî<br />

tevlîbûna hêzên xwe di<br />

operasyonên lu dijî<br />

Al-Qaîda red jî dikin,<br />

nîşanên tevlîbûna hêzên<br />

wan li dijî şervanên<br />

Al-Qaîda zêde dibin.<br />

Serwîsa Cîhanê (<strong>Rûdaw</strong>) – Piştî<br />

rûxana rejîma Saddam Huseyn li<br />

İraqê, gelek derdor li bendê bûn ku<br />

Îran êdî bibe hedefa rokêtên artêşa<br />

DYA’yê. Lê welatekî jibîrkirî yê li<br />

ber têkçûnê, ku li gor daxuyaniyên<br />

rayedaran rojavayî bi hezaran şervanên<br />

Al-Qaîdayê lê bi cih bûne, vê<br />

dawiyê bala berpirsên amerîkî bêtir<br />

dikşîne ser xwe.<br />

Piştî ku welatiyekî Nîjeryayê bi<br />

navê Omar Faruk Abdulmutallab di<br />

hewldana xwe ya teqandina balafireke<br />

rêwiyan li ser bajarê Detroit a<br />

DYA’yê di 25’ê Kanûna borî de bi<br />

ser neket û hate desteserkirin, welatê<br />

ku Abdulmutallab lê perwedeya<br />

leşkerî dîtibû, Yemen, bêtir<br />

ket nav nîqaşên raya giştî yên li ser<br />

şerê DYA’yê yê li dijî Al-Qaîda û<br />

rêxistinên “terorîstî“. Tê îdiakirin<br />

ku Abdulmutallab gelek caran rêya<br />

xwe bi Yemenê xistiye û li wê derê<br />

hem di kampên Al-Qaîda de hatiye<br />

perwerdekirin û hem jî ji bo “misyona“<br />

xwe hatiye amadekirin. Di<br />

daxuyaniyeke piştî girtina Abdulmutallab<br />

de, rêxistina “Al-Qaîda li<br />

Nîvgirana Erebî“ berpirsyariya çalakiya<br />

Abdulmutallab jî girt ser<br />

xwe. Piştî van bûyeran, ji ber sedemên<br />

ewlekariyê, di destpêka vê salê<br />

de çendîn welatên rojavayî yên<br />

weke DYA, Brîtanya û Fransayê bo<br />

çend rojan balyozxaneyên xwe li<br />

Yemenê girtin.<br />

Berê jî gelek caran behsa wê<br />

yekê dihat kirin ku hêzên taybet<br />

Çîn dibe bihuşta qumarê<br />

Serwîsa Cîhanê (<strong>Rûdaw</strong>) – Di<br />

sala 2006’an de Makau cihê Las<br />

Vegasê girt. Li bajarê xwedî mezintirîn<br />

kasînoyên cîhanê, ji Las Vegasê<br />

bêtir bi qumarê tê lîstin. Salê<br />

derdora 25 milyon kes ji bo lîstinê<br />

serdana Makau dikin û bi milyaran<br />

dolar li wî bajarî dihêlin. Pirraniya<br />

mêvanan çînî ne.<br />

Makau ya tenê 22 metre qarî, ku<br />

heta sala 1999’an koloniyeke Portûgalê<br />

bû û niha bi awayekî taybet<br />

ji aliyê Çînê ve tê rêvebirin, xwedî<br />

39 kasînoyên rojane 24 saetan vekirî<br />

ye. Kasînoyên Makau salane<br />

derdora 25 milyon kesan dikşînin<br />

vê nîvgirava li başûrê Çînê. Pirra-<br />

niya wan kesan ji Komara Gel ya<br />

Çînê ne. Li Çînê bi xwe qumar bi<br />

fermî heta niha jî qedexe ye. Ji ber<br />

vê yekê bi hezaran çînî berê xwe<br />

didin bihuşta li pêş deriyê xwe:<br />

Makau.<br />

Gavekî mezin ji bo pêşxistina<br />

sektora qumarê li Makau beriya<br />

çend salan hate avêtin, dema ku hikûmetê<br />

biryar girt ku monopola qumarê<br />

ya milyarder Stanley Ho rake<br />

û lîsansa vekirina kasînoyan bide<br />

pênc şîrketan. Ji hingî ve çendîn kasînoyên<br />

lûks bi buhayê milyaran<br />

dolar hatin vekirin. Mezintirîn kasînoya<br />

cîhanê “Venetian“ bi buhayê<br />

2,5 milyar euro di havîna 2007’an<br />

yên DYA’yê li Yemenê hêzên wî<br />

welatî perwerde dikin. Li ser alîkariya<br />

leşkerî ya DYA’yê bo Yemenê<br />

agahiyên cuda hene. Li gor rojnama<br />

New York Times, DYA bo<br />

dema 18 mehan bi buhayê 70 milyon<br />

Dolar alîkariya perwerdeya<br />

hêzên yemenî yên dijterorê dike,<br />

çavkaniyên din behsa heta 100 milyon<br />

Dolar dikin. Di havîna borî de<br />

serfermandarê Hêzên DYA’yê li herêmê,<br />

general David Petraeus û şêwirmendê<br />

Barack Obama yê têkoşîna<br />

li dijî terorê John Brennan,<br />

bêyî haydarbûna raya giştî, serdana<br />

Yemenê kiribûn. Çend rojan beriya<br />

sersalê dîsa Petraeus çûbû Yemenê.<br />

Di sala borî nûçeyên li ser bicihbûna<br />

hêzên Al-Qaîda li Yemenê<br />

Çîn bi hêmû hêza xwe bi pêş dikeve. Bajarekî başûrê Çînê<br />

jî bazara qumara Cîhanê li xwe kom kiriye.<br />

Karkerên li qumarxaneyan mehane 1000 Dolar distînin - pênc qatî karê normal li Çînê.<br />

Cîhan<br />

Yes we can – vê carê li Yemenê?<br />

Yemen xizantirîn welatê Nîvgirava Erebî ye û ji bilî pirsgirêkê navxweyî niha jî ji ber “terorîzma navnetewî“ di fokûsa hêzên cîhanê de ye.<br />

de li Makau ji aliyê milyarderê<br />

amerîkî Sheldon Adelson hate vekirin.<br />

Venetian xwedî 870 maseyên<br />

qumarê, 3 hezar û 400 otomatên lîstikê,<br />

16 hezar karker, 30 restorant û<br />

3 hezar odeyên hotelê ye.<br />

Salane derdora 30 milyon mêvan<br />

dibin sedema danûstandina salane<br />

derdora 15 milyar dolaran li vî bajarî.<br />

Peşketin û qezanca ji qumarê<br />

welatên din yên başûr-rojhilatê Asyayê<br />

jî hesûdî û hişyar kirin. Welatên<br />

weke Sîngapûr û Taiwanê jî<br />

dest bi lêgalîze û avakirina kasînoyan<br />

kirine û hêvî dikin ku serkeftina<br />

Makau li welatê xwe jî dubare<br />

bikin.<br />

Qûmar li Makau xwedî kevneşopiyeke<br />

dirêj e. Dema ku Hong<br />

Kong a cîran bi bazirganiya bi Brîtanyayê<br />

re her ku diçû giringtir<br />

dibû, Makau mecbûr ma ku li rêyên<br />

nû yê bidestxistina pereyan bigere.<br />

Weke ku dîroknasa çînî Ana Vong<br />

dibeje, Makau ji bo ku têk neçe, di<br />

sala 1847’an de qumar lêgalîze kir<br />

û her ku çû qumar ji bo bajêr giringtir<br />

bû: “Makau ya îro pirranî bi<br />

hatina ji qumarê û ji bazara afyonê<br />

hate avakirin.“ Afyon hate qedexekirin,<br />

lê qumar ma.<br />

Makau ya xwedî 600 hezar nîştecih,<br />

bajarekî ku bi pêş dikevê ye.<br />

Berî her tiştî, ji hatina ji qumarê.<br />

Heqdesta karkerên vî bajarî ku gelekên<br />

wan di sektora qumar û lîstikê<br />

de kar dikin, mehane derdora<br />

pirrtir bûbûn û di navbera hêzên<br />

Yemenê û şervanên serhildêr de<br />

pevçûn zêde bûbûn. Tenê di operasyonên<br />

hewayî yên di Kanûna borî<br />

de bêtirî 30 kesên, ku tê îdiakirin<br />

endamên Al-Qaîda bûn, hatibûn<br />

kuştin. Tê gotin ku di nav kesên ku<br />

di wan operasyonan de hatine kuştin,<br />

îmamê radîkal yên xwedî bandor,<br />

Anwar al-Awlakî, jî hebûye. Bi<br />

wî îmamî re hem pêwendiyên Abdulmutallab<br />

jî hebûn.<br />

Herçiqaqs tê gotin ku ew operasyon<br />

ji aliyê hêzên yemenî hatiye<br />

meşandin jî, lê tê guman kirin ku bi<br />

îhtimalekî mezin hêzên DYA’yê jî<br />

tevlî êrişan bûne. Heta niha rayedarên<br />

amerîkî naxwazin qebûl bikin<br />

ku ew bi awayekî rasterast tevlî ça-<br />

Serwîsa Cîhanê (<strong>Rûdaw</strong>) – Di<br />

navbera 11’ê Pûşper û 11’ê Tîrmeha<br />

vê salê, Peşbirka Futbolê ya<br />

Cîhanê li Afrîkaya Başûr tê lidarxistin.<br />

Tevî ku cara yekê ev pêşbirka<br />

futbolê li Afrîkayê li dar<br />

dikeve jî û ji niha ve tansyona futbolhezên<br />

Afrîkanî roj bi roj mezintir<br />

dibe, futbol li vê parzemînê<br />

ji pêşbirkeke werzîşî bêtir e.<br />

Herî zêde heyecana vê pêşbirka<br />

werzişî li Afrîkaya Başûr, tê<br />

hîs kirin. Hemû tax û kolanên bajarên<br />

Kapstadt, Johannesburg û<br />

Durban bi reklamên hatine xemilandin.<br />

Lê pisporên futbolê bi şik<br />

in ku Afrîkaya Başûr dewra yekê<br />

ya pêşbirkê jî derbas bike. Di van<br />

salên dawî de tîma Afrîkaya<br />

Başûr herî zêde bi têkçûn û gendeliya<br />

federasyona futbolê ya wî<br />

welatî SAFA bal kişand ser xwe.<br />

Lê Afrîkaya Başûr ne tekane<br />

welate ku futbol lê cihekî taybet<br />

digre. Li gelek welatên din yên<br />

Afrîkayê desthilatdar futbolê ji<br />

bo berjewendiyên xwe yên şeqsî<br />

700 euro ye. Lê dîsa jî hinek kes ji<br />

rewşa bajarê xwe dilgiran in. Tevî<br />

ku Makau wekî Hong Kongê bi<br />

awayekî taybet jî tê rêvebirin, gazin<br />

tên kirin ku rêveberiya taybet li<br />

Makau di rastiyê de tenê ji aliyê<br />

aborî ve taybet e û ji aliyê mafê mirovan<br />

û demokrasiyê ve ferqeke<br />

mezin di navbera tevaya Çînê û<br />

Makau de tune. Lê ji ber rewşa<br />

lakiyên çekdarî dibin. Li ser rola îstixbarata<br />

DYA’yê û ka wê çi agahî<br />

dane rayedarên yemenî, ti agahî<br />

nayên dayîn.<br />

Rayedarên amerîkî pêşbînî dikin<br />

ku li Yemenê heta 1500 şervanên<br />

Al-Qaîdayê têne perwerde kirin. Li<br />

ser pêşveçûna pêwendiyên DYA’yê<br />

û Yemenê, senatorê eyaleta Connecticut,<br />

Joseph Lieberman, li ser<br />

danûstandineke van rojan di navbera<br />

xwe û payebilindekî Xesra Spî<br />

de wiha got: “İraq şerê doh bû, Afxanîstan<br />

şerê îro ye. Eger em pêş li<br />

pêşveçûnan negrin, Yemen wê şerê<br />

sibe be.” Hinek bûyerên vê dawiyê<br />

wekî nîşanên wê yekê dixuyin ku<br />

Washingtonê şerê li Yemenê dest pê<br />

kiriye jî.<br />

Afrîka 2010:<br />

Futbol: Afyona gel<br />

13<br />

bi kar tînin. Bo mînak di salên<br />

90’î de serokê Nîjeryayê, Sani<br />

Abacha, rasterast destêwerdan di<br />

tîma netewî de dikir û serkeftinên<br />

tîma netewî bo xwe bi kar dianî.<br />

Wekî ku nivîskarê pirtûkeke li ser<br />

futbola Afrîkayê, Bartholomäus<br />

Grill yê alman dibeje, futbol dikare<br />

weke afyonê jî bê bikaranîn,<br />

bo ku bala xelk ji desthilatê bê<br />

gerandin û li welatekî diktotorî<br />

hizra netewî bê avakirin. Bi<br />

heman awayî serokê cîranê Nîjeryayê,<br />

Kamerûn, Paul Biya jî<br />

tîma netewî bo zedekirina hezkirina<br />

xwe di nav gel de bi kar tîne:<br />

Her cara ku tîma Kamerûn bi ser<br />

dikeve, sê roj betlane tên îlankirin.<br />

Di destê rejîmên tundrew futbol<br />

jî dibe xwedî rolekî taybet.<br />

Têvî van aliyên neyênî yên futbola<br />

Afrîkayê, çendîn tîmên qurt<br />

ji Afrîkayê jî wê alîgirên xwe bicoşînin.<br />

Di nav wan tîman de<br />

tîmek xwedî potenziyela heta fînalê<br />

jî heye: Peravê Diranfîl.<br />

aborî ya baş gelek kes ji hikûmeta<br />

xwe razî ne û kêm hewldanên guhertinan<br />

tên kirin. Lê Hikûmeta<br />

Çînê bi xwe hewl dide ku hinek guhertinan<br />

li Makau pêk bîne: Niha ji<br />

sedî 90’ê hatina bajar ya ji bacê ji<br />

sektora qumarê ye. Pêkîng bi xwe<br />

vê rêjeyê gelek dibîne û dixwaze ku<br />

bajar sektorên din jî bipêş bixe û ne<br />

tenê bi hatina ji qumarê bijî.

---

14 Zazakî<br />

Faşîstîya Cîrananê Ma<br />

RoŞAN lEzGÎN<br />

Keyepelî înternetî yê rojnameyê<br />

Zemanî de bi sernameyê “NBC<br />

televizyonunda skandal görüntü<br />

(Televîzyonê NBC de manzaraya<br />

skandale)” (*) yew xebere weşanîyaya.<br />

Mexrecê xebere ajansa<br />

ANKA ya. Destpêkê metnê xebere<br />

de mîyanê parantezî de îbareyê<br />

(VÎDEO) nuşteyo. Yanî, merdim<br />

wina fehm keno ke hem xebere<br />

hem zî vîdeoyê manzaraya skandale<br />

esto. La keyepel de tena metnê<br />

xebere esto, vîdeoyê manzaraya<br />

skandale çin o. Wina fehm beno ke<br />

edîtoran bi zanayîş vîdeo, yanî<br />

manzaraya skandale nêweşanaya.<br />

Çunkî beno ke skandal yewna<br />

skandalî xo reyde bîyaro!<br />

Muhtewaya xebere bi kilmîye<br />

wina ya: Kanalê televîzyonî yo<br />

tewr gird yê Amerîka (DYA) NBC<br />

de yew xebere weşanîyaya. Xebere<br />

derheqê hîrê tene ciwananê amerikayîjan<br />

de ya. Nê her hîrê ciwanan<br />

waşto sînorê Îranî ra bi qaçaxî bivîyarê<br />

la hetê hêzanê leşkerî yê<br />

Îranî ra tepişîyay. Kanalê televîzyonî<br />

NBC gama ke derheqê na bîyene<br />

de programanê hela sibaynan<br />

ra programo bi nameyê “Today’s<br />

Show” de xebere pêşkêş kerda, xerîteyê<br />

mintiqa zî ekran de nîşan<br />

dayo û ser o îbareyê “Kurdîstan”î<br />

nuşto. Tirkê ke Amerîka de ciwîyenê<br />

naye ser o har bîyê û tofan<br />

kerdo ra! Şaristanê Nîw Yorkî yê<br />

Amerîka de bi nameyê “Radyo<br />

Türküm” yew kanalê radyoyî esto.<br />

No radyo na mesela de bîyo merkezê<br />

reaksîyonê tirkan. Sey yew<br />

kampanya protestonameyêk nuşto<br />

û kanalê televîzyonê NBC rê şawito.<br />

Xebera nê reaksîyonî û protestoyî<br />

hetê ajansa ANKA ra<br />

virazîyaya û ro heme cîhanê çapemenîya<br />

tirkan vila kerda.<br />

Tercumeyê metnê protestoyê tirkan<br />

tam wina yo:<br />

“Today’s Show” ke hela sibaynan<br />

televîzyonê NBC de weşanîyêno,<br />

a xebera ke derheqê 3<br />

ciwananê DYA ke hetê Îranî ra bi<br />

sucê ke înan waşto bêdestûr sînor<br />

ra bivîyarê tepişîyay de weşanaya,<br />

mintiqaya ke ciwanî uca sînor ra<br />

vîyartê sey Kurdîstanî nîşan dayo.<br />

Na xebera ke behs bena de nê 3 ciwanê<br />

ke hetê Îranî ra tepşîyay ra<br />

mesajê dadîya Sarah Shourde yo<br />

derheqê Îranî de ca girewt. Dayîke<br />

nê mesajî de vato, nê ciwanî merdimê<br />

hol ê û înan nêwaşto ke Îranî<br />

rê bêhurmetîye bikerê, ez hêvî kena<br />

ke serbest veradîyê. Labelê xeberêka<br />

winayêne de zî televîzyonê<br />

NBC û weşangerê “Today’s Show”î<br />

ke hurmet nîşanê yekpareyîya erdê<br />

Tirkîya û Îraqî nêdanê, serê xerîteyî<br />

de îbareyê Kurdîstanî ronayo. Ma<br />

sey cematê Radyo Türküm NBC<br />

şermezar kenê ke yew welato xeyalî<br />

yo ke hetê dewletanê cîhanî ra nasnêbîyo,<br />

bin ra çin bîyo, belgeyanê<br />

resmîyan de nameyê ey zî çin o,<br />

seke estbo nîşan dayo.<br />

Yê ke nê çîyan vanê, dewleta Tir-<br />

Faydeyê Hewice<br />

Hewice (gizêr, bûncike) hetê vîtamînanê<br />

A, C, B1 û B2 ra zaf zengîn<br />

a. Hewice hem kal hem pewte<br />

û hem zî sorawke de werîyêna. Hewice<br />

panke nêbo zî hewna ganî toleyê<br />

aye nîyero pacitiş. Çunkî yew<br />

hewice de 30 mg vîtamînê C, vîtamînê<br />

B1-B-B6, mînarelê kalsîyum,<br />

asin û potasyumî estê. Qismêko pîl<br />

yê nê vîtamîn û mînarelan toleyê<br />

hewice de yê. Eke toleyê hewice bipacîyo,<br />

zafaneyê vîtamînî vindî<br />

beno. Herinda ke toleyê hewice bipacîyo,<br />

verê awa musluxe de bi<br />

firçe bîyero şutiş hîna hol o.<br />

Dermanê kurmancîye de seba<br />

masayîşê pîzeyî, teberkerdişê îdrarî<br />

û edet bîyayîşê cinîyan de toximê<br />

hewice ra îstîfade beno.<br />

Goreyê tesbîtê cigêrayoxanê sihetî<br />

eke cinî hewte de panc rey hewice<br />

biwerê, cinîyan de se ra 68 enfarktusê<br />

qelbî û tahlukeyê felcî kêmî<br />

beno. Şitê dadîya ke pitikî lewnena<br />

zêdîyêno. Eke camêrdî roje di hewican<br />

biwerê kolesterolê gonî se ra 10<br />

yeno war. Merdim roje yew hewice<br />

biwero tahlukeyê qansêrê kezebe<br />

nîme ra nîme kêmî beno.<br />

Hewice posteyê merdimî tenik,<br />

nermek û rindek kena, rengê posteyê<br />

merdimî kena pembeyî, çiqranê<br />

rî û milê merdimî kena vindî.<br />

Eke merdim zêde ra hewice biwero,<br />

cîldê merdimî biney rengê<br />

porteqale de zerd bibo zî zerarê xo<br />

çin o. Karbonhîdratê kompleksî ke<br />

hewice de estê, enerjî danê mer-<br />

dimî. Hewice sîstemê wucûdê merdimî<br />

yê xoverodayîşî (bağışıklık<br />

sîstemî) hêzdar kena. Hormonanê<br />

seksî aktîv kena û hêzê cinsî zêdnena,<br />

qewetê merdimî vêşî kena.<br />

Beta-karoteno ke hewice de esto<br />

vînayîya çiman vêşî keno. Hewice<br />

nêweşîyanê sey kêmvînayîş, dewqeşîyayîş,<br />

kewtişê tansîyonî û bêhalîye<br />

tedawî kena. Mezgê merdi-<br />

kîya yan yew dezgeyêkê dewlete,<br />

ma vajin ke artêşe, yan zî yew mesûlê<br />

dewlete nîyo, şar bi xo yo. Tirk<br />

ê. Sey min û şima merdimê sivîl ê.<br />

Vanê, “Ma NBC şermezar kenê<br />

ke yew welato xeyalî yo ke hetê<br />

dewletanê cîhanî ra nasnêbîyo,<br />

bin ra çin bîyo, belgeyanê resmîyan<br />

de nameyê ey zî çin o, seke<br />

estbo nîşan dîyayo.” Perrê wetênî<br />

yê dinya de, ta Amerîka de, yew kanalê<br />

televîzyonî, eke qezaen bo zî,<br />

xerîteyî ser o nameyê yew mintiqa<br />

sey “Kurdîstan”î nîşan bido, tirkî<br />

na kerdene sey “skandal” vînenê!<br />

Tavilî har benê û kampanyaya protestoyî<br />

organîze kenê.<br />

Na kerdene senî îzeh bena?<br />

Ez vana qey tirkî wazenê bi no<br />

qayde çimê her kesî bitersnê. Qezaen<br />

yan bi şaşî bo zî, ganî tu kes<br />

nêvajo “Kurdîstan esto.” Eke vajo,<br />

tirkî har benê û înan protesto kenê.<br />

Eke destê înan ra bîyero beno ke<br />

qetlîam zî virazê. Ez tekrar vana, ê<br />

ke nê çîyan kenê dewlete yan yew<br />

dezgeyêkê dewlete yan zî yew mesûlê<br />

dewlete nîyo, tirkê sivîl ê, şarê<br />

tirkan bi xo yo.<br />

Merdim na kerdene, yanî nê reaksîyonî,<br />

na helwêste senî name bikero?<br />

Esas merdim çi name pirano?<br />

Îran de, hemeyê mintiqaya kurdan<br />

nêbo zî, erdê kurdan ra qismêko<br />

pîl bi nameyê “Ostanê<br />

Kordistan”, yanî “Eyaleta Kurdîstanî”<br />

name beno. No namedayîş<br />

resmî yo. Yanî, cayo ke her hîrê ciwananê<br />

amerîkayijan waşto bi qa-<br />

mî hîna vêşî şuxulnena, vîrê merdimî<br />

teze kena. Bronşan akena, kulxutikî<br />

(kixika ziwa) vindarnena û<br />

roqilayan nerm kena. Hewice bi<br />

suret gonî virazena, qebzbîyayîşî<br />

bena, îshalî vindarnena, sefra erzena<br />

teber, dejê velgan vindarnena<br />

û qewet dana kezebe. Hewice reyan<br />

(damaranê gonî) nermek kena, nêweşîya<br />

qelbî rê zî zaf baş a.<br />

çaxî sînor ra bivîyarê, hetê dewletêk<br />

ra bi hawayêko resmî sey<br />

Kurdîstanî şinasîyêno. Eynen,<br />

belgeyanê resmî de zî “Kurdîstan”<br />

nuşte yo.<br />

Teberê sînorê Îranî de, bakûrê<br />

Îraqî de mintiqayêka girde hetê<br />

zafê dewletan ra, hetta ke, hetê<br />

dewleta tirkan ra, yanî hetê Tirkîya<br />

ra zî bi hawayêko resmî sey Kurdîstanî<br />

şinasîyêna. Belgeyanê resmîyan<br />

de zî na mintiqa sey Kurdîstanî<br />

qeydkerde ya.<br />

Dewrê dewleta Osmanî de mintiqaya<br />

ke kurdî tede ronişenê sey<br />

Kurdîstanî name bîyêne. Belgeyanê<br />

resmîyan de nameyê na mintiqa<br />

Kurdîstan bi. Nika zafê erdê Kurdîstanî<br />

mîyanê sînorê dewleta tirkan<br />

Tirkîya de yo. Badê ke<br />

faşîstanê tirkan (Îtîhad we Teraqî)<br />

serektîya Mistefa Kemalî de ko-<br />

Hûmare 27 | Sêşeme | 12. Çele 2010<br />

Çapa hîrêyine ya hîrakerdîye yê<br />

Ferhengê Kirmanckî (Zazakî)-<br />

Tirkî/Kırmancca (Zazaca)-Türkçe<br />

Sözlük ke hetê Grûba Xebate ya<br />

Vateyî ra amade bîyo, vejîya.<br />

Na çape de çekuyê ke Grûba<br />

Xebate Ya Vateyî 16 kombîyayîşan<br />

de tesbît kerdê ca gênê. Ferheng<br />

de 34 hezarî ra vêşêr çekuyî<br />

estê. Nînan ra dorê 20 hezarî varyant<br />

ê, yanî yê ke manaya “biewnîye”<br />

de bi “b.” îşaret bîyê. 14<br />

hezarî çekuyanê bînan ra, dorê 4<br />

hezarî çekuyî kar yan zî çekuyê<br />

pêrabeste yê. Grûba Xebate ya Vateyî<br />

16 kombîyayîşan de dorê 10<br />

hezarî çekuyî formê standardî de<br />

tesbît kerdê.<br />

Endamê Grûba Xebate ya Vateyî<br />

ke no ferheng amade kerdo,<br />

kurdê kirmanc (zaza) ê. Kesê ke<br />

na grûbe de ca gênê cayanê cîyacîyayan<br />

yê Kurdîstanê Bakûrî ra<br />

yê. Serra 1996 ra nat xebata arêdayîş,<br />

standardîzekerdiş û averberdişê<br />

kirmanckî (zazakî) kenê.<br />

Endamê grûbe çerçewaya na xebate<br />

de serre di rey kom benê.<br />

Kombîyayîşanê Grûba Xebate ya<br />

Vateyî de qaydeyê rastnuştişê na<br />

lehçe tesbît benê, çerçevaya temayêk<br />

de çeku û terman ser o munaqeşe<br />

kenê. Peynî de sey meylê<br />

grûbe, yew formê çeku yan zî<br />

termî sey formo standard qebul<br />

kenê. Çekuya ke sey standard<br />

<strong>Rûdaw</strong><br />

mara Tirkîya rona û Lozan de resmîyetê<br />

aye tescîl kerd, weriştî bi<br />

darê zorî kurdî înkar kerdî û nameyê<br />

Kurdîstanî qedexe kerd.<br />

Ewro her kes mutabiq o, dinya<br />

alem pêro zano ke nufûsê kurdan<br />

40 mîlyonî ra vêşêr o. Her cayê<br />

dinya de kurdî estê. Helbet Amerîka<br />

de zî kurdî estê. Labelê tirkî,<br />

şarê tirkan, qasê panc perey kurdan<br />

ra fikare nêkenê, pax bi kurdan nêkenê.<br />

Werzenê dewletêka tewr<br />

girde yê cîhanî de, kanalê televîzyonêkê<br />

tewr girdî protesto kenê,<br />

tehdîd kenê, çimê înan tersnenê ke<br />

yew nameyo ke tirkan qedexe<br />

kerdo, çira ê zî qedexe nêkenê.<br />

(Nuşte dom keno...)<br />

_____________<br />

(*) http://www.zaman.com.tr/haber.do?<br />

haberno=929516&title=nbctelevizyonunda-skandal-goruntu<br />

Ferhengê Kirmanckî<br />

(zazakî)-Tirkî<br />

qebul bîya, heme versîyonê aye ke<br />

tesbît bîyê zî ferheng de ca gênê.<br />

Bi nê şeklê xo, mîyanê ferhenganê<br />

nê tewiran de na xebate xebata<br />

tewr biserûber û biîstîqrar a.<br />

Adresa waştişî:<br />

Vate Yayınları<br />

Katip Mustafa Çelebi Mahallesi,<br />

Tel Sok. No: 18 Kat: 3<br />

Beyoğlu – İstanbul<br />

Tel: 0 212 244 94 14<br />

wesanxaneyevateyi@hotmail.com<br />

Kunyeya kitabî:<br />

Grûba Xebate ya Vateyî, Ferhengê<br />

Kirmanckî (Zazakî)-Tirkî/ Kırmancca<br />

(Zazaca)-Türkçe Sözlük,<br />

Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul,<br />

2009, 624 rîpelî, ISBN: 978-975-<br />

6278-40-6

---

<strong>Rûdaw</strong> Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010 Hevpeyvîn 15<br />

Serokê PAK’ê Elî Qazî:<br />

Min destê Şah maç nekir û ez li hevdîtina wî jî<br />

gelekî poşman im<br />

“Mixabin, rêza ku divê ji bo Pêşewa were pêşkêşkirin, nayê pêşkêşkirin. Berê li Hewlêrê Festîvala Pêşewa hebû.<br />

wezîrê Rewşenbîriyê yê wê demê Samî Şoreş got ku Îran pirsgirêkan derdixîne. Ez Qazî Mihemed ne tenê bavê xwe<br />

dibînim, Qazî Mihemed yekemîn Serokê Komara Kurdistanê bû ye, ala Kurdistanê yadîgara Pêşewa Qazî Mihemed e,<br />

doza serxwebûna Kurdistanê kiriye. Gotina pêşmerge, Ey Reqîb hemû yadîgarên Pêşewa ne...”<br />

DIlBIxwÎN DARA<br />

Em ji Partî Azadî Kurdistan<br />

(PAK) dest pê bikin, weke ku diyar<br />

dibe partiyeke bêdeng û ne pir<br />

çalak e.<br />

Nexêr, PAK ne lawaz e. Lê ji ber<br />

ku em naxwazin di warê dîplomasiyê<br />

de ji Herêma Kurdistanê re<br />

pirsgirêk derkevin, em xebata çekdarî<br />

li Rojhilatê Kurdistanê nakin.<br />

Her wiha em hewl didin eniyeke<br />

Kurdistanî ji bo Rojhilatê Kurdistanê<br />

ava bikin. Rojnameya me<br />

heye, radyoyeke me hebû, lê niha<br />

kar nake. Em hewl didin televîzyneke<br />

satelîtê ava bikin.<br />

Pêwendiyên we li gel partiyên din<br />

yên Rojhilatê Kurdistanê di çi astê<br />

de ye?<br />

Pêwendiyên me baş in, weke ku<br />

min got, em niha hewl didin hizbên<br />

Rojhilat nêzîkî hev bikin û eniyeke<br />

niştimanî ava bikin.<br />

Hûn dixwazin li Kurdistanê çi<br />

bikin kek Elî, armanca we ya sereke<br />

çi ye?<br />

Em ji Rojhilatê Kurdistanê re<br />

serxwebûnê dixwazin.<br />

Pirsekê bala min kişand, tu çima<br />

neçûyî nava partiya ku bavê te Pêşewa<br />

ava kir, mebesta min HDKI<br />

ye. Tu çûyî nava Yekîtî Şorêşgêranî<br />

Kurdistan, piştre we ew kir Partiya<br />

Azadiya Kurdistanê.<br />

Min Partî Azadî Kurdistan<br />

(PAK) hilbijart. Kîjan partî baş be<br />

li wir kar dikim. Min cihê di nava<br />

PAK de dît. Li aliyê din jî Hizba<br />

Demokrat, bi şêweyekî fermî ez dawetî<br />

nava Hizb nekirim. Lê têbiniyên<br />

min jî li ser Hizb hebûn, min ji<br />

bo xwe PAK baştir dît.<br />

Navbera te û kek Hisên Yezdan<br />

Pena çawa ye? Hinek xeber dibêjin<br />

ku navbera we gelekî nebaş e.<br />

Nexêr, pêwendiya me gelekî xurt<br />

û gelekî baş e. Ji xeynî karê PAK jî,<br />

em xizmên hev in. Di navbera me<br />

de ti pirsgirêk tune ne.<br />

Ji her du perçeyên Hizba Demokrat,<br />

kîjan bêhtir nêzîkî fikra te ye?<br />

Pêwendiya min li gel her balên<br />

Hizbî Demokrat hene. Ji xwe ti ferqeke<br />

mezin di navbera her du balên<br />

hizb de tune ne. Herdu balan jî şaşiyek<br />

kirin, bi nêrîna min, wan roja<br />

26 Mijdarê weke “Roja Pêşmerge“<br />

ragihandin, ev şaşiyeke mezin e.<br />

Roja 26 Mijdarê roja bilindkirina<br />

ala Kurdistanê ye. Di wê rojê de,<br />

sala 1945 li Mehabadê ala Kurdistanê<br />

hate hildan. Zêdetirî 20 hezar<br />

kes di merasîma hildana alê de beşdar<br />

bûn.<br />

Eger Îran rê bide we, hûn amade<br />

ne biçin li Rojhilatê Kurdistanê siyasetê<br />

bikin?<br />

Em nikarin li benda Îranê bin ku<br />

rê bide em biçin li Rojhilatê Kurdistanê<br />

karekî siyasî bikin.<br />

Tu kurê tekane yê Pêşewa Qazî<br />

Mihemed î, bi navê Kurî Reş tê<br />

naskirin. Kê ev nav, çima li te kir?<br />

Mamê min Abulqasim Sedrî<br />

Qazî, jêre digotin Sedrulîslam, ew<br />

bi temenê xwe ji bavê min biçûktir<br />

bû, wî li pey bavê min jin anî. Du<br />

keçên wî çêbûn. Ji bavê min re jî<br />

keç çêbû, di wê demê de bapîrê min<br />

Elî Qazî çû rehmetê, piştre ez ji<br />

dayîk bûm, takekurek bûm di malê<br />

de, bapîrê min jî taze wefat kiribû,<br />

navê wî li min kirin. Ji bo rêzgirtina<br />

ji bapîrê min re, ji bo ku her demê<br />

navê wî neyê gotin, ji min re gotin<br />

Kurî Reş. Dibêjin di Kurdewariyê<br />

de, dema ku kurek xoşewîst be, jêre<br />

Kurî Reş dibêjin.<br />

Biborîne kek Elî, belkî ev pirs te<br />

biêşînin, dixwazim bipirsim, daleqandina<br />

bavê te tê bîra te? Tu çend<br />

salî bû yî?<br />

Ez wê dem 13 û nîv salî bûm.<br />

Tê ber çavên te?<br />

Na, min bavê xwe bi darê ve<br />

nedît.<br />

We çawa bihîst?<br />

Em li mal bûn, me dît xelk bi girî<br />

û bi hawar berê xwe daye mala me.<br />

Bi roj bû, seet derdora şeş bû. Wê<br />

demê me dizanibû çi rû daye.<br />

Dema ku em ji mal derketin û me<br />

xwest em biçin Çar Çira, eskeran<br />

pêşiya me girtin. Wê demê dewletê<br />

dixwest çend rojan Pêşewa û her du<br />

mamên min Sedrî û Seyfî Qazî daleqandî<br />

bihêle, ji bo ku bibe îbret.<br />

Lê dema dît ku xelkê Mihabadê civiya<br />

ye û dike hawar û xwedî li Pêşewa<br />

û birayên wî derdikevin, êdî<br />

tirsiya û her sê şehîd ji darê kirin.<br />

Cara dawîn te bavê xwe li ku dît?<br />

Li Mizgeftê, dema ku ew ji bo<br />

şûştinê biribûn mizgeftê, min li wir<br />

dît. Piştre ew birin goristanê. Ew<br />

cara dawîn bû ku min bavê xwe û<br />

her du apên xwe dîtin.<br />

Piştî darvekirina Pêşewa, zaroktiya<br />

te çawa derbas bû? Şah çawa<br />

nêzîkî malbata we?<br />

Dema ku bavê min hate<br />

îdamkirin, ez li Mehabadê bûm. Hikûmetê<br />

em gelekî nerihet kirin. Her<br />

roj ji me re pirsgirêk derdixistin.<br />

Weke nimûne, eger pêwendiya min<br />

bi kurekî hevtemenê min re hebûya,<br />

wê demê SAVAK tûnebû,<br />

îdareyeke îstîxbarata eskerî li Îranê<br />

bi navê Ruknî Duwem hebû, yekser<br />

diçûn cem bavê wî zarokî û zor lê<br />

dikirin ku pêwendiyê li gel min qut<br />

bike. Ji ber vê yekê diya min ez ji<br />

bo xwendinê şandim Tahranê. Pêwendiya<br />

min li gel Partiya Tûde<br />

çêbû.<br />

Wê demê dayîka te Mîna Xanim li<br />

Mehabad bû?<br />

Belê ew li Mehabad bû, ez bi<br />

tenê li Tehranê dimam.<br />

Kek Elî weke ku ez dizanim, te li<br />

Tehranê Şahê Îranê dît, ew hevdîtin<br />

çawa çêbû?<br />

Belê, rastê. Şahê Îranê xwest min<br />

bibîne. Wê demê Dr. Qasimlo li<br />

Mehabadê bû, min ji wî re got ku<br />

Şah dixwaze min bibîne, biraderên<br />

Hizb çi bidêjin? Qasimlo got, başrite<br />

ku tu xwe veşêrî, piştre em te bi<br />

rê dikin. Min ew rast nedît, min<br />

hevdîtina Şah qebûl kir û çûme cem<br />

wî. Wê demê ez 18 salî bûm.<br />

Armanca Şah ji hevdîtina te çi bû?<br />

Got ku destê wî di kuştina bavê<br />

min de tune ye, serfermandarê artêşa<br />

Îranê emrê îdamkirina bavê<br />

min daye û her wekî din. Helbet<br />

Şahê Îranî rastî nedigot. Şahê Îranê<br />

bi xwe hukmê îdamkirina merhûmê<br />

bavê min dabû.<br />

Bi wê hevdîtinê Şah dixwest çi peyamê<br />

bide?<br />

Dixwest malbata Pêşewa razî<br />

bike û nîşan bide ku ew di kuştina<br />

bavê min de bêsûc e û vaye ew li<br />

gel kurê Pêşewa rûniştiye…<br />

Te bawer dikir ku Şah bavê te nekuştiye?<br />

Belê destpêkê baweriya min bi<br />

axaftina Şah hat. Wê demê belgeyek<br />

di destê min de tune bû ku Şahê<br />

Îranê bi xwe fermana îdamkirina<br />

bavê min daye. Lê belê van salên<br />

dawiyê belgeyek bi dest min ket,<br />

Elî Qazî (Kurî Reş) vê gavê li Almanyayê dijî. (Wêne: <strong>Rûdaw</strong>)<br />

têde dibêje ku Şahê Îranê îdamkirina<br />

bavê min û her du birayên wî<br />

îmze kiriye.<br />

Daniştin eşkere bû?<br />

Belê eşkere bû. Wê demê hemû<br />

rojnameyên Îranê û cîhanê xeber<br />

belav kiribûn ku ez Şah dibînim,<br />

gelek peyamnêr, rojnamevan hatibûn<br />

hevdîtina me bikin xeber. Gelekî<br />

qerebelix bû, ji ber vê yekê<br />

serokê Bilata Şah, rojnamevan derxistin,<br />

niha sûretên wê hevdîtinê<br />

tune ne.<br />

Min bihîst ku te destê Şah maç kiriye…<br />

Belê min jî bihîst, lê qet qet tiştekî<br />

wiha tune ye, min destê Şah<br />

maç nekiriye. Tenê me dest daye<br />

hev.<br />

Helwesta Hizbî Demokrat û binemala<br />

Pêşewa li hember wê hevdîtinê<br />

çi bû?<br />

Diyare Hizbî Demokrat razî<br />

nebû.<br />

Xebera Mîne xanim ji hevdîtina<br />

we hebû?<br />

Belê<br />

Razî bû?<br />

Na, nedixwest ez biçim hevdîtina<br />

Şah.<br />

Eger belgeyek di destê te de haba<br />

ku Şah bavê te îdam kiriye, wê te<br />

di hevdîtinê de çi ji Şah re bigotiba?<br />

Ez nediçûm cem wî. Ez vê jî<br />

bêjim, Şah pirr bi hurmet pêşwaziya<br />

min kir.<br />

Tiştek ji bo te pêşkeş kir?<br />

Piştre wî ez şandim Almanya.<br />

Hedefa Şah ew bû ku min ji netewa<br />

kurd bi dûr bixîne.<br />

Dibêjin Elî Qazî li ser mîrasê Pêşewa<br />

siyasetê dike?<br />

Mixabin, rêza ku divê ji bo Pêşewa<br />

were pêşkêşkirin, mixabin<br />

nayê pêşkêşkirin. Berê li Hewlêrê<br />

Festîvala Pêşewa hebû. Wezîrê<br />

Rewşenbîriyê yê wê demê Samî<br />

Şoreş got ku Îran pirsgirêkan derdixîne.<br />

Ez Qazî Mihemed ne tenê<br />

bavê xwe dibînim, Qazî Mihemed<br />

yekemîn Serokê Komara Kurdistanê<br />

bû ye, ala Kurdistanê yadîgara<br />

pêşewa Qazî Mihemed e, doza<br />

serxwebûna Kurdistanê kiriye. Gotina<br />

pêşmerge, Ey Reqîb hemû yadîgarên<br />

Pêşewa ne… Kek Mesûd<br />

bi xwe jî li Mehabadê ji dayîk bû<br />

ye. Ew bi xwe jî dibêje ew di bin<br />

wê alê de ji dayîk bû ye. Wî jiyana<br />

xwe xist ximet netewa xwe, divabû<br />

zor zor rêza wî bihatiba girtin. Ez<br />

qet li ser mîrasa Qazî Mihemed ne<br />

siyastê dikim û ne jî min kiriye,<br />

min bêhtir ziyan ji wê yekê dîtiye.<br />

Tiştê pirr zêde lê poşman bû ye?<br />

Pirr pirr li hevdîtina Şah poşman<br />

bû me. Nedibû biçim cem Şah û wî<br />

bibînim.<br />

Çi bi serê Kitêbxaneya Pêşewa<br />

hat?<br />

Min ew anî, niha li nik kak<br />

Mesûd e. Gelek kesan xwest ji min<br />

bikire, lê belê min nexwest pirtûkxaneya<br />

Pêşewa bi peran bifroşim.<br />

Çend kitêb bûn?<br />

1640 kitêb bûn, bi hemû zimanên<br />

cîhanê bûn. 600 cild jî bi dest hatibûn<br />

nivîsandin.<br />

Pêşewa ji bo te bavekî çawa bû?<br />

Pirr hêmin bû. Pirr ji min hez<br />

dikir, lê belê nîşan nedida. Diya<br />

min digot, dema ku tu radiketî,<br />

bavê te dihat dêmên te maç dikirin,<br />

tu hembêz dikirî. Lê dema ku biçûba<br />

cihekî ez bi xwe re dibirim, ez<br />

her demê li gel wî bûm.<br />

Çend caran li te da?<br />

Tenê carekê. Dema ku min li zarokekî<br />

mamostayê bavê xwe da, me<br />

şer kir. Bavê min wê demê xeyidî,<br />

xwest min bigire û li min bide, lê ez<br />

reviyam, wî kevirek rakir û avêt di<br />

pişta min de lêxist. Tenê ew car bû.<br />

Di dilê te de çi maye tu bikî?<br />

Min dixwest cîgirekî layîq bim ji<br />

bo Pêşewa Qazî Mihemed.

---

16<br />

Trêna hewayî ya Wuppertalê 13,3 kîlometre dirêj e û rojane 50 hezar mirov bi kar tînin.<br />

“Me bêriya trêna<br />

xwe kir”<br />

Wuppertal (<strong>Rûdaw</strong>) – Schwebebahna<br />

ku bûye sembola barajê<br />

Wuppertalê westiya ye. Trêna hewayî<br />

ku salane bi dehhezaran turîst<br />

dikşîne Wuppertalê, di nav salan de<br />

çûye û îsal ket 110 saliya xwe.<br />

Schwebebahn niha tê tamîrkirin.<br />

Wuppertalî jî li benda trêna xwe ne.<br />

Ji ber ku trêna hewayî di çûnûhatina<br />

Wûppertalê de roleke taybet dilîst,<br />

niha barê trafîka bajêr giran<br />

bûye. Ji ber ku rêwîngiya Schwebebahnê<br />

hêsan, zû û xweştir e,<br />

Wuppertaliya bêriya trêna xwe kirine<br />

û dixwazin demek berê were<br />

tamîrkirin.<br />

Xeyala Carl Eugen Langen ji<br />

sala 1890’an û virve îcada trêneke<br />

hewayî bû. Langen li fabrîqeyeke<br />

şekir a li Kölne dîtibû ku alavên<br />

fabrîqê li ser rêyên biçûk yên daleqandî<br />

dibin û tînin. Wî projeya xwe<br />

pêşiyê bi şaredarên bajarên Berlîn,<br />

Munîh û Breslau re nîqaş kir. Şare-<br />

Servet Ziya Çoraklı<br />

daran fikra “trêna li hewayê” red<br />

kirin. Piştî çend hewldanan meclîsên<br />

bajarên Elberfeld û Barmenê<br />

(ku paşê bûn Wuppertal) biryar girtin<br />

ku “trêna hewayê” ava bikin.<br />

Avakirina sektora îndustirûyê li<br />

bajêr di destpêka sedsala 19‘an de<br />

dest pê kiribû. Lê ji ber ku kolanên<br />

bajêr ji bo erebeyên hespan û peyayan<br />

hatibûn avakirin, nedibû ku<br />

tramway ji kolanan derbas bibin. Bi<br />

vî awayî fikra Langen ya trêna hewayî<br />

gihîşt hewara wan. Di havîna<br />

1898‘an de avakirina trêna hewayê<br />

dest pê kir. Ji bo avakirina rêyan 19<br />

hezar û 200 ton hesin hat bikaranîn.<br />

Qralê demê yê Almanyayê Wîlhelm<br />

II. tevî keybanûya xwe Auguste<br />

Viktorîna jî di sala 1900‘î bi<br />

vê trênê rewitiyek kir. Wagona hejmara<br />

5‘an, ya ku Qral lê siwar<br />

bûbû, hîn jî bi navê “Wagona Qral“<br />

tê binav kirin û carcaran hin kes tê<br />

de dizewicin.<br />

Helbestvan û şoreşger Servet Ziya Çoraklı hefta borî li Hamburga<br />

Almanya jiyana xwe wendakir. Şoreşgerê tirk Servet Ziya wek dostekî<br />

kevn yê kurdan dihat naskirin. Em wek rojnama <strong>Rûdaw</strong> ji malbat û<br />

hezkiriyên wî re sersaxî dixwazin.<br />

Keskesor<br />

“Rojnamegeriya<br />

kurdî ya înternetê<br />

kopî kirine...”<br />

Stockholm (<strong>Rûdaw</strong>) - Malpera<br />

Kulturname (www.kulturname.<br />

com) ev salek bêtir e li ser înternetê<br />

weşanê dike. Malpereka xwerû bi<br />

kurdiya kurmancî ye û babetên tê<br />

de tên belav kirin girêdayî kultur,<br />

wêje û zimanê kurdî ne. Edîtorê<br />

Malpera Kulturnameyê Sidqî Hirorî<br />

di derbarê kar û barê malperê<br />

de ji <strong>Rûdaw</strong>ê re axifî. Hirorî da<br />

zanîn ku wan xwestiye êdî bi kurdiya<br />

kurmancî jî malperên taybet<br />

yên ku xwe bo warekî bi tenê terxan<br />

bikin hebin: ”Me ew warê bêtir<br />

nêzîkî hezkirinên xwe, ku kultur e,<br />

bijart. Mebesta me ji avakirina vê<br />

malperê hem konsentrebûn e li ser<br />

nûçe, zanyarî û babetên kulturî û<br />

hem jî yên edebiyatê û zimanî. Lê<br />

mebesta ji hemiyan mezintir jî ew<br />

e ku ev malper bibe forûmek bo<br />

hevgehiştina kurmancînivîs û<br />

xwendevanên kurmanciyê yên ji<br />

hemî parçeyên welêt û herweha di<br />

nivîsandinê de praktîsekirina zimanekê<br />

nivîskî yê hevbeş yê li gor<br />

gramer û rênivîsa kurdiya kurmancî<br />

ya ku di van çend salên dawiyê de<br />

cih girtî...”<br />

Astengiya herî mezin zimanê<br />

nivîsan e<br />

Sidqî Hirorî lê zêde dike ku astengiyên<br />

bingehîn yên her malpereka<br />

kurdî nebûna çavkaniyên<br />

fînans û aboriyê ne, ”lê astengiya<br />

me ya rojane di Kulturnameyê de<br />

zimanê nivîsan e, yê ku em pêrgî<br />

dibin. Pirraniya nivîsaran gelek devokî,<br />

dûrî rêdarên gramer û rênivîsa<br />

kurdiyê ne û divê, eger em wan<br />

belav bikin, pêşiyê serrast bikin. Lê<br />

em vî karî ji hezkirina xwe bo kultur,<br />

ziman, edebiyat û rojnamevaniyê<br />

dikin. Em heta niha pêrgî<br />

hestên poşmaniyê nebûne û hêvî<br />

dikim ew çê nebe...”<br />

Li ser tikandin û balkêşandina<br />

malperê jî Hirorî diyar dike ku bêtir<br />

ji Bakûrê welêt, Tirkiye û Ewrûpayê<br />

serîlêdana malperê çêdibe:<br />

”Malpera me bê şik ji bo texeka<br />

xwendevanan e û ew ne wek malpereka<br />

giştî ye ku xwe li ber gelek<br />

tex û mijûlbûnan vedike ye û lewma<br />

jî mêvanên wê sinordartir in. Ez<br />

dikarim bêjim ku Kulturnameyê ne<br />

kêmtir ji 600 tikandinên rojane û<br />

20 000-ên mehane hene...”<br />

Hîrorî dibeje ku xwendevan herî<br />

zêde dixwazin ku di malperê de<br />

bêtir nivîs û nûçeyên ji başûrê welatî<br />

hebin: ”Her wiha dixwazin ku<br />

nivîskarên Başûr yên bi kurdiya<br />

kurmancî dinivîsin, bi alfabeya latînî<br />

tê de beşdar bibin...” Hirorî,<br />

Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010<br />

“Bê şik gelek malperên pirr înformatîv û dewlemend hene ku<br />

rojane bi dehan nûçeyên nû tê de belav dibin.”<br />

Malezya - Navê wî Santhosperumal<br />

e. Ew ji Malezya ye. Temenê<br />

wî 6 sal e. Lê belê ew niha li seranserê<br />

cîhanê navdar e. Hunera wî jî<br />

hêza wî ye. Her çiqas 6 salî be jî,<br />

ew dikare otomobîleke ku giraniya<br />

wê 1650 kîlo ye, bikişîne. Bavê wî<br />

N. Thiagu dibêje, dema ku kurê wî<br />

4 salî bû, wî xwe fêrî ajotina otomobîlê<br />

kiribû. Santhosperumal, aliyekî<br />

werîs bi otomobîla Mercedes<br />

ve, aliyê din jî bi nava xwe ve girêdide<br />

û wê dikişîne. Piştî çend gavên<br />

destpêkê, ku têde zehmetiyê dibîne,<br />

piştre ji wî re kişandina otomobîlê<br />

hêsan tê.<br />

Kesê ku vê yekê dibihîse, bawer<br />

nake, lê belê dema ku lawikê 6 salî<br />

derdikeve pêşberî kamerayan û hunera<br />

xwe nîşan dide, her kes lê ecêb<br />

dimîne.<br />

“Her wiha dixwazin<br />

ku nivîskarên Başûr<br />

yên bi kurdiya<br />

kurmancî dinivîsin,<br />

bi alfabeya latînî tê<br />

de beşdar bibin...”<br />

Bavê wî dibêje, wê rojek were ku<br />

navê kurê wî di Pirtûka Guinnessê<br />

ya Rekoran de were nivîsandin. N.<br />

Thiagu li ser taybetmendiyên kurê<br />

xwe diaxife û dibêje, dema ku wî<br />

xwest tiştekî bike, zû be dereng be,<br />

<strong>Rûdaw</strong><br />

Edîtorê Malpera Kulturnameyê Sidqî Hirorî<br />

dide diyarkirin ku wan heta niha çi<br />

alîkariyeke madî ji ti kes û derekê<br />

nexwestiye û nestendiye.<br />

Rojnamegeriya kopî kirinê!<br />

Em jê dipirsin ka ew rojnamegeriya<br />

li ser înternetê çawa dibîne:<br />

”Rojnamegeriya kurdî ya înternetê<br />

di pirraniyê de rojnamegeriyeka<br />

kopîkirina ji hevûdu ye û gelek pêgiriyê<br />

bi prensîpên rojnamevaniyê<br />

nake. Sedemên vê jî bêguman ji bilî<br />

astengiyên aborî, nebûna rojnamevanên<br />

profesyonel û astengiyên bidestxistina<br />

nûçeyan e. Bê şik gelek<br />

malperên pirr înformatîv û dewlemend<br />

hene ku rojane bi dehan nûçeyên<br />

nû tê de belav dibin.”<br />

Li ser tunebûna reklaman di<br />

medya kurdî de Hirorî balê dikişîne<br />

ser çend xalan, ”Belkî ji bo bersivdanê<br />

vê pirsê pêwîstiya me bi lêkolînekê<br />

hebe, lê dikare sedem dualî<br />

be; neşehrezahiya rêvebirên medyaya<br />

kurdî ya înternetî di warê peydakirina<br />

reklaman, anjî qîmetnedana<br />

xwediyên reklaman bi medyaya<br />

înternetî ya kurdî.”<br />

Edîtorê Kulturnameyê behsa<br />

xeyalên xwe yên li ser înternetê<br />

dike û dibeje: “Ku malperên kurdî<br />

yên profesyonal yên ku mîhneya<br />

rojnamevaniyê bêtir pêve diyar e û<br />

di warê naverok û babetên xwe de<br />

her gavê xwe nû bikin û ji hevûdu<br />

kopî nekin zêde bibin. Û Ez hez<br />

dikim ku Kulturname bibe sê beş,<br />

kultur, ziman û edebiyat û naveroka<br />

wan ne bes kurdî lê cîhanî jî bin, lê<br />

ev hezkirin e û pêçêbûn jî tiştekê<br />

din e...”<br />

6 salî ye û 1650 kîlo dikişîne<br />

ewê bike. Li ser xwarin û vexwarina<br />

zarokê 6 salî jî, bav diyar dike<br />

ku ew weke her zarokî dixwe û vedixwe.<br />

Santhosperumal her wiha,<br />

pirr li fîlmên zarokan û fîlmên kartonan<br />

jî temaşe dike.