ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 12.11.2020

COM(2020) 705 final

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

σχετικά με την εφαρμογή των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ











1η Ιανουαρίου 2019 - 31η Δεκεμβρίου 2019

{SWD(2020) 263 final}

Πίνακας περιεχομένων

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ    

2. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΠΟΡΙΣΜΑΤΩΝ: ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΡΟΕΣ    

3. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΠΟΡΙΣΜΑΤΩΝ ΑΝΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ    

3.1 ΑΣΙΑ    

3.1.1 Νότια Κορέα    

3.1.2 Ιαπωνία    

3.1.3 Σινγκαπούρη (προπαρασκευαστικές εργασίες για την έναρξη ισχύος)    

3.2 ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΗΠΕΙΡΟΣ    

3.2.1 Καναδάς    

3.2.2 Χώρες-εταίροι της Λατινικής Αμερικής    

3.3 ΓΕΙΤΟΝΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΕ    

3.3.1 Εταίροι της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής    

3.3.2 Γεωργία, Μολδαβία, Ουκρανία    

3.3.3 Δυτικά Βαλκάνια    

3.3.4 Ελβετία    

3.3.5 Νορβηγία    

3.3.6 Τουρκία    

3.4    ΚΡΑΤΗ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ, ΤΗΣ ΚΑΡΑΪΒΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΙΡΗΝΙΚΟΥ    

4. ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ    

5. ΕΜΠΟΡΙΟ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ ΤΗΣ ΕΕ    

6. ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ, ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ, ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ    

6. 1 Υπηρεσίες και άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ)    

6.2 Δημόσιες συμβάσεις    

6.3 Δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ)    

7. MΙΚΡΕΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ    

8. ΝΟΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ    

8.1    Επίλυση διαφορών με τη Νότια Κορέα όσον αφορά το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη    

8.2    Επίλυση διαφορών με την Ουκρανία    

8.3    Επίλυση διαφορών με την Τελωνειακή Ένωση της Μεσημβρινής Αφρικής (ΤΕΜΑ)    

9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ    

ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΚΘΕΣΗ

(Συμφωνία/ημερομηνία εφαρμογής) 1

ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΚΘΕΣΗ

(Συμφωνία/ημερομηνία εφαρμογής)

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ευρωπαϊκή εμπορική πολιτική σημείωσε ικανοποιητική πρόοδο το 2019. Η ΕΕ προώθησε το θεματολόγιό της για τις διμερείς εμπορικές συναλλαγές κυρώνοντας τις εμπορικές συμφωνίες της με τη Σινγκαπούρη και το Βιετνάμ, οι οποίες τέθηκαν σε ισχύ τον Νοέμβριο του 2019 και τον Αύγουστο του 2020, αντίστοιχα. Το 2019 η ΕΕ εφάρμοσε 44 εμπορικές συμφωνίες με 76 εταίρους 6 · Οι εμπορικές συναλλαγές με τους εν λόγω εταίρους ανήλθαν σε 1 345 δισ. EUR, ποσό που αντιστοιχεί στο 33 % του εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ (34 % των συνολικών εξαγωγών και 33 % των συνολικών εισαγωγών).

Παράλληλα, όσον αφορά το 2020, η πανδημία του κορονοϊού αναμένεται να έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ της ΕΕ και των εμπορικών εταίρων της, συμπεριλαμβανομένων των προτιμησιακών εμπορικών εταίρων της. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι ενδέχεται να σημειωθεί πτώση κατά 9 %-15 % για τις εξαγωγές της ΕΕ προς τρίτες χώρες και κατά 11 %-14 % για τις εισαγωγές (προϊόντα και υπηρεσίες μαζί). Το μεγάλο δίκτυο εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση και στον μετριασμό αυτών των αρνητικών επιπτώσεων, στην οικοδόμηση ανθεκτικότητας και στη διαφοροποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντείνει επί του παρόντος τις προσπάθειές της για την περαιτέρω βελτίωση της εφαρμογής και της επιβολής των εν λόγω συμφωνιών, διασφαλίζοντας ότι μπορούν να επωφεληθούν όλες οι επιχειρήσεις, ιδίως οι μικρότερες. Ο πρώτος επικεφαλής για την επιβολή των εμπορικών συμφωνιών, ο οποίος διορίστηκε από το Σώμα των Επιτρόπων στις 24 Ιουλίου 7 , θα καθοδηγήσει τις προσπάθειες αυτές, σε στενή συνεργασία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, καθώς και με τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

Στην παρούσα έκθεση παρέχονται επικαιροποιημένα στοιχεία για 36 σημαντικές εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με 65 εμπορικούς εταίρους 8 . Οι συμφωνίες καλύπτουν το 91 % των εμπορικών συναλλαγών της ΕΕ με προτιμησιακούς εταίρους και αντιπροσωπεύουν το 30,4 % του συνολικού εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ. Η έκθεση εστιάζει την προσοχή στην εφαρμογή των συμφωνιών της ΕΕ στην Ασία, στην αμερικανική ήπειρο, στις γειτονικές χώρες της ΕΕ (χώρες της Ανατολικής και της Νότιας Γειτονίας και Δυτικά Βαλκάνια) και στα κράτη της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού. Επιπλέον των τμημάτων σχετικά με το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη, τα γεωργικά είδη διατροφής και τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, η φετινή έκθεση περιλαμβάνει χωριστό τμήμα σχετικά με τις υπηρεσίες, τις επενδύσεις, τις δημόσιες συμβάσεις και τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής 9 περιλαμβάνει 36 δελτία πληροφοριών ανά χώρα 10 . Εξετάζει πόσο αποτελεσματικά εφαρμόζονται οι συμφωνίες, παρέχει στατιστικά στοιχεία και περιλαμβάνει επικαιροποιημένα στοιχεία σχετικά με την εφαρμογή του σχεδίου δράσης των 15 σημείων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη 11 .

2. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΠΟΡΙΣΜΑΤΩΝ: ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΡΟΕΣ

Το παρόν τμήμα καλύπτει την ανάπτυξη του εμπορίου μεταξύ της ΕΕ και 65 σημαντικών προτιμησιακών εμπορικών εταίρων το 2019, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 29 % των συνολικών εισαγωγών της ΕΕ και το 32 % των συνολικών εξαγωγών της ΕΕ, με αποτέλεσμα την παραγωγή ενωσιακού εμπορικού πλεονάσματος ύψους 113 δισ. EUR, ήτοι αύξηση της τάξης του 12 % σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

Η Ελβετία εξακολούθησε να αποτελεί τον μεγαλύτερο προτιμησιακό εταίρο της ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας το 21 % του εμπορίου, ακολουθούμενη από την Τουρκία με 11 %, την Ιαπωνία με 10 % και τη Νορβηγία με 8,5 %. Από κοινού, οι εν λόγω εταίροι αντιπροσώπευαν το 50 % του προτιμησιακού εμπορίου της ΕΕ.

Το 2019 οι εμπορευματικές συναλλαγές της ΕΕ με τους 65 εταίρους αυξήθηκαν κατά 3,4 %. Πρόκειται για ποσοστό μεγαλύτερο από το ποσοστό των εμπορικών συναλλαγών της ΕΕ με τον υπόλοιπο κόσμο (δηλαδή με όλους τους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ, +2,5 %) και μεγαλύτερο από το ποσοστό των εμπορικών συναλλαγών της ΕΕ με τους μη προτιμησιακούς εταίρους της χωριστά (υπόλοιπος κόσμος μη συμπεριλαμβανομένων των 65 προτιμησιακών εταίρων, +2,1 %). Η αύξηση των προτιμησιακών εξαγωγών (+4,1 %) και των προτιμησιακών εισαγωγών (+2,6 %) προϊόντων κατέγραψε μεγαλύτερη άνοδο από ό, τι οι εξαγωγές και οι εισαγωγές με τον υπόλοιπο κόσμο, 3,5 % και 1,4 % αντίστοιχα.

Τάσεις στις εξαγωγές προϊόντων

Το 2019 το 92 % του συνόλου των εξαγωγών της ΕΕ σε προτιμησιακούς εταίρους ήταν βιομηχανικά προϊόντα. Τα μηχανήματα, τα χημικά προϊόντα και ο εξοπλισμός μεταφορών συνέχισαν να αποτελούν τους κορυφαίους εξαγωγικούς τομείς της ΕΕ και παρουσίασαν ποσοστά αύξησης 1,5 %, 6,3 % και 5,7 %, αντίστοιχα. Τα μηχανήματα και οι συσκευές εξακολούθησαν να αποτελούν τη σημαντικότερη κατηγορία, δεδομένου ότι αντιστοιχούσαν περίπου στο 25 % των εξαγωγών στο πλαίσιο προτιμησιακών συμφωνιών. Τα μηχανήματα, οι μηχανικές συσκευές και τα μηχανοκίνητα οχήματα εξακολούθησαν να αποτελούν τα σημαντικότερα προϊόντα από πλευράς αξίας, δεδομένου ότι αντιπροσώπευαν περίπου το 30 % των συνολικών εξαγωγών μη γεωργικών προϊόντων στους 65 προτιμησιακούς εταίρους. Τα ηλεκτρικά μηχανήματα και ο ηλεκτρικός εξοπλισμός, καθώς και τα φαρμακευτικά προϊόντα, αντιστοιχούσαν περίπου στο 9 %. Οι μεγαλύτερες ετήσιες αυξήσεις στις εξαγωγές αφορούσαν τα αεροσκάφη (+50 %), τα δέρματα (+43 %) και τα μαργαριτάρια και τους πολύτιμους λίθους (+35 %).

Οι εξαγωγές γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ αυξήθηκαν το 2019 κατά 8,7 %. Τα ποτά ήταν κορυφαία κατηγορία από πλευράς αξίας, δεδομένου ότι αντιστοιχούσαν στο 15 % των προτιμησιακών εξαγωγών γεωργικών ειδών διατροφής (+8,6 %). Οι κατηγορίες των σιτηρών, των γαλακτοκομικών προϊόντων και του κρέατος αντιστοιχούσαν περίπου στο 8 % έκαστη, καταγράφοντας αύξηση κατά 39 %, 13,2 % και 0,7 % αντίστοιχα.

Τάσεις στις εισαγωγές προϊόντων

Το 91 % του συνόλου των εισαγωγών από τους 65 προτιμησιακούς εταίρους είναι βιομηχανικά προϊόντα· οι εξαγωγές αυτές αυξήθηκαν το 2019 κατά 2 %. Οι τρεις πρώτες κατηγορίες ήταν μηχανήματα και συσκευές (+3 %), χημικά προϊόντα (+16 %) και ορυκτά προϊόντα (‑7 %). Οι εισαγωγές γεωργικών ειδών διατροφής αυξήθηκαν κατά 8,3 %. Οι κορυφαίες εισαγωγές ήταν καρποί και φρούτα βρώσιμα (+3,9 %), παρασκευάσματα κακάο (+6,5 %), καφές και τσάι (‑0,2 %) και σιτηρά (+22,9 %) 13 .

Βιομηχανικά προϊόντα και γεωργικά είδη διατροφής

Το εμπόριο βιομηχανικών προϊόντων με τους 65 εταίρους κατέγραψε αύξηση κατά 3 %, ενώ το εμπόριο γεωργικών ειδών διατροφής αυξήθηκε κατά 8,5 %. Το εμπόριο βιομηχανικών προϊόντων της ΕΕ παρουσίασε πλεόνασμα ύψους 106,6 δισ. EUR, δηλαδή αύξηση κατά 11,8 δισ. EUR σε σύγκριση με το 2018. Το εμπόριο γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ παρουσίασε πλεόνασμα ύψους 6,4 δισ. EUR, δηλαδή αύξηση κατά 651 εκατ. EUR σε σύγκριση με το 2018.

Τάσεις στο εμπόριο υπηρεσιών

Όσον αφορά το εμπόριο υπηρεσιών, τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία ανάγονται στο 2018. Το εμπόριο υπηρεσιών με τους 65 εταίρους που καλύπτονται από την παρούσα έκθεση αυξήθηκε το 2018 κατά 1,7 %, ήτοι με βραδύτερο ρυθμό σε σύγκριση με το συνολικό εμπόριο υπηρεσιών της ΕΕ (+2,3 %), ενώ το εμπορικό πλεόνασμα ανήλθε σε 80 δισ. EUR, σημειώνοντας αύξηση κατά 11,5 % σε σύγκριση με το 2017. Πολλές από τις συμφωνίες που συνάφθηκαν πριν από την ανακοίνωση του 2007 για την Ευρώπη στον κόσμο 14 δεν περιέχει σύστημα φιλόδοξων κανόνων σχετικά με τις υπηρεσίες, όπως, για παράδειγμα, η εμπορική συμφωνία της ΕΕ με την Ελβετία, τον δεύτερο σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της στον τομέα των υπηρεσιών. Το 2018 το εμπόριο υπηρεσιών με τους προτιμησιακούς εταίρους που καλύπτονται από την παρούσα έκθεση, και οι οποίοι ανέλαβαν δεσμεύσεις στον τομέα των υπηρεσιών 15 , αυξήθηκε κατά 3,3 %, δηλαδή περισσότερο από το σύνολο των εμπορικών συναλλαγών της ΕΕ στον τομέα των υπηρεσιών. Το εμπόριο υπηρεσιών παρουσίασε αισθητά μεγαλύτερη αύξηση με προτιμησιακούς εταίρους πιο πρόσφατων εμπορικών συμφωνιών (+7,6 %) από ό, τι με παλαιότερους εταίρους (+0,8 %).

3. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΠΟΡΙΣΜΑΤΩΝ ΑΝΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

3.1 ΑΣΙΑ

Το 2019 η ΕΕ εφάρμοσε προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες με τρεις ασιατικές οικονομίες: Νότια Κορέα, Ιαπωνία και Σινγκαπούρη 16 . Οι συμφωνίες αυτές συνδράμουν τις επιχειρήσεις της ΕΕ ώστε να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους έναντι των εμπορικών συμφωνιών που έχουν συναφθεί πρόσφατα μεταξύ τρίτων χωρών, όπως η συνολική και προοδευτική συμφωνία για την εταιρική σχέση του Ειρηνικού 17  , στην οποία είναι συμβαλλόμενα μέρη τόσο η Ιαπωνία όσο και η Σινγκαπούρη. Συμβάλλουν επίσης στην ενίσχυση των διεθνών προτύπων, τα οποία αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των μη δασμολογικών δεσμεύσεων των τριών συμφωνιών. Ειδικότερα, οι πλέον πρόσφατες συμφωνίες με τη Σινγκαπούρη, μέλος του Συνδέσμου Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), και με την Ιαπωνία αποτελούν σημαντικούς άξονες για ολόκληρη την περιοχή, από τις οποίες οι επιχειρήσεις της ΕΕ μπορούν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους σε γειτονικές χώρες. Η συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών (ΣΕΣ) μεταξύ της ΕΕ και της Νότιας Κορέας εφαρμόζεται επί οκτώ έτη και, σύμφωνα με τη σχετική εκ των υστέρων αξιολόγηση 18 που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2019, απέφερε οφέλη τόσο για την οικονομία της ΕΕ (+4,4 δισ. EUR) όσο και για την οικονομία της Νότιας Κορέας (+4,9 δισ. EUR), παρά τη δύσκολη περίοδο μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία περιόρισε τη ζήτηση και τις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές.

3.1.1 Νότια Κορέα

Το 2019 η οικονομική ανάπτυξη στη Νότια Κορέα παρέμεινε υποτονική, δεδομένου ότι η παγκόσμια επιβράδυνση και οι εμπορικές εντάσεις παρεμπόδισαν τις εξαγωγές, ενώ το υψηλό επίπεδο αβεβαιότητας είχε αρνητικό αντίκτυπο στις επενδύσεις. Η μείωση των βιομηχανικών εξαγωγών της ΕΕ προς τη Νότια Κορέα κατά 1,3 % θα μπορούσε να αιτιολογηθεί έως κάποιον βαθμό από την ασθενή εγχώρια ζήτηση λόγω, μεταξύ άλλων, της κάμψης του κύκλου των ημιαγωγών και της εμπορικής διαφοράς ΗΠΑ-Κίνας. Το 2018 το εμπόριο υπηρεσιών συνέχισε να αυξάνεται κατά 3,6 % σε σύγκριση με το 2017, καταγράφοντας μεγαλύτερη άνοδο από ό, τι το εμπόριο της ΕΕ με τον υπόλοιπο κόσμο. Η ΣΕΣ ΕΕ-Νότιας Κορέας έδωσε επίσης ώθηση στην αύξηση των ΑΞΕ μεταξύ των δύο εταίρων. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία καταδεικνύουν ότι το 2018 το απόθεμα ΑΞΕ της ΕΕ στη Νότια Κορέα αυξήθηκε κατά 4 % και ανήλθε σε 46 δισ. EUR, ενώ το απόθεμα ΑΞΕ της Νότιας Κορέας στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 1 % και ανήλθε σε 25 δισ. EUR.

3.1.2 Ιαπωνία

Το 2019 ήταν το πρώτο πλήρες ημερολογιακό έτος εφαρμογής της συμφωνίας οικονομικής εταιρικής σχέσης ΕΕ-Ιαπωνίας 20 . Η Ιαπωνία είναι ο έβδομος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ και αντιπροσωπεύει το 3 % του εξωτερικού της εμπορίου.

Το 2019 οι εμπορευματικές συναλλαγές μεταξύ των μερών αυξήθηκαν κατά 5,8 %. Οι παραδοσιακές εξαγωγές της ΕΕ προς την Ιαπωνία, όπως φάρμακα, εξοπλισμός μεταφορών και μηχανήματα, ευνοήθηκαν από σταθερή αύξηση. Οι κατηγορίες προϊόντων που επωφελούνται από δασμολογικές μειώσεις σημείωσαν μεγαλύτερη αύξηση, συμπεριλαμβανομένων των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και των ειδών ένδυσης και υπόδησης, τα οποία αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά περίπου 10 %.

Η Ιαπωνία ήταν ο 2ος μεγαλύτερος προορισμός μεταξύ των προτιμησιακών εταίρων που καλύπτονται από την παρούσα έκθεση για τις εξαγωγές γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 16 % το 2019. Επομένως, η συμφωνία αρχίζει να αξιοποιεί τις τεράστιες δυνατότητές της για την αύξηση των εξαγωγών πολλών προϊόντων της ΕΕ, όπως το χοίρειο κρέας, το βόειο κρέας, τα τυριά, τα μεταποιημένα γεωργικά προϊόντα και ο οίνος. Αξιοσημείωτο επίτευγμα αποτελεί η σταδιακή έγκριση και αναγνώριση των οινολογικών πρακτικών της ΕΕ από την Ιαπωνία.

Το 2019 επωφελήθηκε στην πραγματικότητα από δασμολογικές προτιμήσεις ποσοστό άνω του 50 % του συνόλου των προϊόντων της ΕΕ που ήταν επιλέξιμα για δασμολογικές προτιμήσεις στο πλαίσιο της συμφωνίας οικονομικής εταιρικής σχέσης ΕΕ-Ιαπωνίας (53 %). Οι περισσότερες εξαγωγές γεωργικών προϊόντων της ΕΕ επωφελήθηκαν από τις δασμολογικές προτιμήσεις (κατά μέσο όρο 86 %), με ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά για το κρέας (99 %) και τον οίνο (93 %). Τα ποσοστά για τα βιομηχανικά προϊόντα, λόγω των πολύπλοκων αλυσίδων εφοδιασμού και των σχετικά μικρότερων περιθωρίων προτιμήσεων, ήταν σημαντικά χαμηλότερα τόσο για την Ιαπωνία όσο και για την ΕΕ, δηλαδή κατά μέσο όρο της τάξης του 35 %. Για παράδειγμα, από τις εξαγωγές χημικών και κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων της ΕΕ θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν άλλα 115 εκατ. EUR και 92 εκατ. EUR, αντίστοιχα. Κατά κανόνα, η χρησιμοποίηση προτιμήσεων αυξάνεται με την πάροδο των ετών, δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις χρειάζονται συχνά ορισμένο χρονικό διάστημα για να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες εμπορικών συναλλαγών, επανεξετάζοντας, για παράδειγμα, τις αλυσίδες εφοδιασμού και τους εσωτερικούς λογιστικούς μηχανισμούς. Για τους σκοπούς της αύξησης της ευαισθητοποίησης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέτεινε επίσης τη συνεργασία με τα κράτη μέλη και τις επιχειρήσεις και συμμετείχε σε κοινές επιχειρήσεις με την Ιαπωνία, κυρίως σε δράσεις ενημέρωσης από το κέντρο βιομηχανικής συνεργασίας ΕΕ-Ιαπωνίας 21 .

3.1.3 Σινγκαπούρη (προπαρασκευαστικές εργασίες για την έναρξη ισχύος)

Η συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών ΕΕ-Σινγκαπούρης άρχισε να ισχύει την 21η Νοεμβρίου 2019. Αναμένεται να ευνοήσει τις εξαγωγές και τους επενδυτές της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των 10 000 και πλέον επιχειρήσεων της ΕΕ που είναι εγκατεστημένες στη Σινγκαπούρη. Η Σινγκαπούρη αποτελεί τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της ΕΕ στη Νοτιοανατολική Ασία, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο των εμπορικών συναλλαγών της ΕΕ με την περιοχή και πάνω από τα δύο τρίτα του αποθέματος άμεσων ξένων επενδύσεων της ΕΕ στην περιοχή.

Το 2019 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κλιμάκωσε τις προπαρασκευαστικές εργασίες για την έναρξη ισχύος της συμφωνίας μέσω επαφών με τα ενδιαφερόμενα μέρη και των δύο πλευρών και της ενίσχυσης του εποπτικού της ρόλου έναντι των αρχών της Σινγκαπούρης ήδη κατά το στάδιο πριν από την εφαρμογή. Στα πρώτα επιτεύγματα συγκαταλέγονταν η καταχώριση και η προστασία των ονομασιών 138 γεωγραφικών ενδείξεων της ΕΕ στη Σινγκαπούρη βάσει του δικαίου της Σινγκαπούρης.

3.2 ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΗΠΕΙΡΟΣ

3.2.1 Καναδάς

Η συνολική οικονομική και εμπορική συμφωνία ΕΕ-Καναδά (CETA) εφαρμόζεται προσωρινά από την 21η Σεπτεμβρίου 2017, με εξαίρεση ορισμένες διατάξεις, ιδίως τις διατάξεις που αφορούν το Σύστημα Επενδυτικών Δικαστηρίων. Το 2019 πραγματοποιήθηκε ένα σημαντικό βήμα προόδου όσον αφορά τη μελλοντική εφαρμογή του Συστήματος Επενδυτικών Δικαστηρίων 23 : Τον Οκτώβριο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε τέσσερις προτάσεις 24 που θα συμβάλουν στη διασφάλιση των προτύπων δεοντολογίας και ακεραιότητας των δικαστών και της αποτελεσματικής λειτουργίας του συστήματος όσον αφορά την άσκηση προσφυγών. Πρόκειται για την πρώτη φορά που θα τεθούν σε ισχύ καθήκοντα αυτού του είδους όσον αφορά την άσκηση προσφυγών στο πλαίσιο διεθνών επενδυτικών προσφυγών.

Κατά τη διάρκεια του δεύτερου έτους προσωρινής εφαρμογής της CETA, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημείωσε περαιτέρω πρόοδο όσον αφορά την αποτελεσματική εφαρμογή της συμφωνίας, βάσει των εργασιών των 20 επιτροπών και διαλόγων που συγκροτήθηκαν το 2018. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθιξε ορισμένους εμπορικούς φραγμούς, κυρίως όσον αφορά τις εξαγωγές γεωργικών προϊόντων. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέχισε να εντατικοποιεί και να εμπλουτίζει το θεματολόγιο της συνεργασίας της με τον Καναδά σε ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος (όπως οι ΜΜΕ, το φύλο και η κλιματική αλλαγή), τόσο σε διμερές όσο και σε πολυμερές επίπεδο.

Διμερείς εμπορικές συναλλαγές — τάσεις το 2019

Χάρη στη CETA, το διμερές εμπόριο προϊόντων και υπηρεσιών συνέχισε να αυξάνεται και ανήλθε στα 92 δισ. EUR, καταγράφοντας αύξηση της τάξης του 24,5 % σε σύγκριση με το εμπόριο πριν από τη CETA, που ανερχόταν κατά μέσο όρο σε 73,9 δισ. EUR κατά την περίοδο 2015-2017. Όσον αφορά τα βιομηχανικά προϊόντα, τα μηχανήματα και τα φάρμακα, καταγράφηκε η υψηλότερη αύξηση των εξαγωγών της ΕΕ σε σύγκριση με το 2018, της τάξης έως και του 15 % και 18 %, αντίστοιχα.

Το ποσοστό χρησιμοποίησης προτιμήσεων στις εξαγωγές προϊόντων της ΕΕ προς τον Καναδά για την ΕΕ-27 αυξήθηκε από 38 % το 2018 σε 48 %. Το συνολικό ποσοστό χρησιμοποίησης προτιμήσεων ή ΠΧΠ εξακολουθεί να επηρεάζεται από τη χαμηλή χρησιμοποίηση προτιμήσεων στις εξαγωγές αυτοκινήτων και εξαρτημάτων αυτοκινήτων της ΕΕ (26 %), οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 39 % των επιλέξιμων εξαγωγών της ΕΕ-27 προς τον Καναδά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεργάστηκε προδραστικά με κλαδικές βιομηχανικές ενώσεις, ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις και εμπειρογνώμονες προκειμένου να κατανοήσει καλύτερα τους λόγους. Η βιομηχανία, ιδίως η αυτοκινητοβιομηχανία, διευκρίνισε ότι η συμφωνία εξακολουθεί να είναι σχετικά νέα και ότι οι επιχειρήσεις χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να θέσουν σε εφαρμογή τις μεθόδους παραγωγής και τα συστήματα ΤΠ, ώστε να είναι σε θέση να λαμβάνουν τα απαραίτητα στοιχεία από τους προμηθευτές. Η αυτοκινητοβιομηχανία επιβεβαίωσε επίσης ότι σκοπεύει να διεκδικήσει αναδρομικά τις δασμολογικές προτιμήσεις, δεδομένου ότι η CETA παρέχει αυτή τη δυνατότητα για μέγιστη χρονική περίοδο τριών ετών. Συνολικά, η βιομηχανία επισήμανε την ανάγκη να ενισχυθεί περαιτέρω η προσέγγιση των επιχειρήσεων της ΕΕ, ώστε να ενημερωθούν τόσο για τα οφέλη της CETA όσο και για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να αξιοποιηθούν. Προκειμένου να διευκολύνει τη χρήση των προτιμήσεων, το 2019 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέχισε να παρέχει εξειδικευμένη καθοδήγηση, με τη δημοσίευση ενός οδηγού σχετικά με τους κανόνες καταγωγής που περιλαμβάνονται στη CETA τον Σεπτέμβριο του 2019 26 και ενός ενημερωτικού δελτίου για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τα είδη ένδυσης, το οποίο είναι διαθέσιμο σε πολλές γλώσσες της ΕΕ 27 .

3.2.2 Χώρες-εταίροι της Λατινικής Αμερικής

Η ΕΕ έχει συνάψει τέσσερις εμπορικές συμφωνίες με 11 χώρες της Λατινικής Αμερικής: το Μεξικό, τη Χιλή, τις χώρες-εταίρους της περιοχής των Άνδεων Κολομβία, Ισημερινό και Περού και τις 6 χώρες-εταίρους της Κεντρικής Αμερικής (Κόστα Ρίκα, Ελ Σαλβαδόρ, Γουατεμάλα, Ονδούρα, Νικαράγουα και Παναμάς). Μετά την έναρξη ισχύος της συμφωνίας Mercosur, η ΕΕ θα έχει προτιμησιακές εμπορικές σχέσεις με όλες σχεδόν τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, εκτός από τη Βολιβία και τη Βενεζουέλα· πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό χωρών-εταίρων από οποιαδήποτε άλλη περιοχή, και σε ισότιμη βάση με την ΕΖΕΣ. Η συμφωνία με το Μεξικό, για παράδειγμα, χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 και εκσυγχρονίστηκε ώστε να αυξηθούν οι εμπορικές συναλλαγές, να προαχθεί η συμμετοχή ΜΜΕ και να εισαχθούν νέοι τομείς, όπως οι υπηρεσίες (ψηφιακές, θαλάσσιες, χρηματοπιστωτικές κ.λπ.), η ενέργεια ή οι επενδύσεις, που θα αυξήσουν τις ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις της ΕΕ και θα ωφελήσουν τους καταναλωτές, ενώ στα κεφάλαια σχετικά με το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη προβλέπονται δεσμεύσεις για την εργασία και το περιβάλλον, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη συμφωνία του Παρισιού και τις θεμελιώδεις συμβάσεις της ΔΟΕ. Παρόμοια διαδικασία εκσυγχρονισμού βρίσκεται επί του παρόντος σε εξέλιξη με τη Χιλή.

Όσον αφορά τους εταίρους της Λατινικής Αμερικής, η κατάργηση των δασμών της ΕΕ στην πλειονότητα των προϊόντων τους διευκολύνει να διαφοροποιήσουν τις εξαγωγές τους και να ενσωματωθούν καλύτερα στις αξιακές αλυσίδες και στην παγκόσμια οικονομία. Όσον αφορά τις επιχειρήσεις της ΕΕ, οι συμφωνίες προσφέρουν νέες ευκαιρίες σε αναδυόμενες αγορές με υψηλό δυναμικό ανάπτυξης, καθώς και πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες και εισροές για τη βιομηχανία και τη γεωργία.

Ο ρόλος της ΕΕ στη Λατινική Αμερική παραμένει ισχυρός: η ΕΕ είναι η μεγαλύτερη πηγή αναπτυξιακής συνεργασίας και άμεσων ξένων επενδύσεων στη Λατινική Αμερική και αποτελεί τον τρίτο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα. Μολονότι οι ΗΠΑ διατηρούν την πάγια θέση τους ως του μεγαλύτερου εμπορικού εταίρου της Λατινικής Αμερικής, η Κίνα έχει ξεπεράσει την ΕΕ ως ο δεύτερος μεγαλύτερος εταίρος κατά τα τελευταία έτη. Οι πρακτικές ποικίλλουν, καθώς το Μεξικό και η Κεντρική Αμερική συνδέονται στενότερα με την οικονομία των ΗΠΑ, οι πλούσιες σε ορυκτά χώρες της περιοχής των Άνδεων ενισχύουν τις εμπορικές συναλλαγές με την Κίνα, ενώ η Κίνα και η ΕΕ είναι οι σημαντικότεροι εταίροι για τις χώρες της Mercosur.

Διμερείς εμπορικές συναλλαγές: Τάσεις το 2019

Με την πάροδο του χρόνου, οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ συνέβαλαν στην εδραίωση της θέσης της ΕΕ ως επενδυτή και εμπορικού εταίρου στην περιοχή. Οι συμφωνίες διευκόλυναν επίσης την αντιμετώπιση της διάβρωσης των δασμολογικών προτιμήσεων, η οποία προέκυψε από εμπορικές συμφωνίες που έχουν συνάψει εταίροι της Λατινικής Αμερικής με χώρες όπως οι ΗΠΑ ή η Κίνα.

Οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ της ΕΕ και των υφιστάμενων εμπορικών εταίρων της στη Λατινική Αμερική, καθώς και των χωρών της Mercosur, ανήλθαν σε 192 δισ. EUR, ενώ η ΕΕ παρουσιάζει πλεόνασμα ύψους 22 δισ. EUR. Οι εξαγωγές προϊόντων της ΕΕ προς τις 11 χώρες της Λατινικής Αμερικής με τις οποίες έχει συνάψει εμπορικές συμφωνίες αυξήθηκαν κατά 12 %, σε 66 δισ. EUR από ελαφρώς λιγότερο από 59 δισ. EUR το 2015. Η ΕΕ διατήρησε μερίδιο αγοράς της τάξης περίπου του 12 % στις εισαγωγές των εν λόγω χωρών, ενώ το αντίστοιχο μερίδιο των ΗΠΑ μειώθηκε ελαφρώς από 42,5 % σε 40,3 % και το μερίδιο αγοράς της Κίνας παρέμεινε επίσης σταθερό, περίπου στο 19 % 28 .

Οι εμπορικές συμφωνίες μπορούν να ανοίξουν νέες αγορές για τα γεωργικά είδη διατροφής της ΕΕ. Κατά την τελευταία δεκαετία, οι εξαγωγές γεωργικών προϊόντων της ΕΕ σε χώρες της Λατινικής Αμερικής που έχουν συνάψει εμπορικές συμφωνίες με την ΕΕ υπερδιπλασιάστηκαν. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην κατάργηση ή στη μείωση των δασμών στο πλαίσιο των εμπορικών συμφωνιών, οι οποίοι βρίσκονταν συνήθως σε σχετικά υψηλά επίπεδα για τα γεωργικά προϊόντα.

Οι μπανάνες εξακολουθούν να αποτελούν το κύριο βασικό προϊόν που εξάγεται στην ΕΕ από την Κεντρική Αμερική και την κοινότητα των Άνδεων και οι εν λόγω εξαγωγές υπόκειντο σε μηχανισμό σταθεροποίησης, ο οποίος έληξε στο τέλος Δεκεμβρίου του 2019. Σύμφωνα με τον μηχανισμό αυτόν, όταν επιτευχθεί ο ετήσιος όγκος ενεργοποίησης των εισαγωγών ανά χώρα, όπως ορίζεται στη συμφωνία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει τον αντίκτυπο των εν λόγω εισαγωγών στην κατάσταση της αγοράς μπανάνας της Ένωσης και αποφασίζει είτε να αναστείλει προσωρινά τον προτιμησιακό δασμό είτε να κρίνει ότι η αναστολή αυτή δεν ενδείκνυται. Το 2019 οι συνολικές ετήσιες εισαγωγές νωπών μπανανών από χώρες της Λατινικής και της Κεντρικής Αμερικής που υπόκειντο στον μηχανισμό σταθεροποίησης της μπανάνας αντιστοιχούσαν στο 72,9 % του σωρευτικού επιπέδου ενεργοποίησης. Μεταξύ των ενδιαφερόμενων χωρών-εταίρων, μόνο το Περού, η Νικαράγουα και η Γουατεμάλα υπερέβησαν τους όγκους ενεργοποίησης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν ενδείκνυτο η προσωρινή αναστολή, δεδομένου ότι το μερίδιο των εισαγωγών από τις χώρες αυτές στις συνολικές εισαγωγές μπανάνας ήταν πολύ μικρό κατά τη χρονική στιγμή της υπέρβασης των αντίστοιχων ανώτατων ορίων.

Το 2019, κατόπιν αιτήματος των εταίρων της περιοχής των Άνδεων και της Κεντρικής Αμερικής, πραγματοποιήθηκαν συζητήσεις, βάσει των διατάξεων των αντίστοιχων συμφωνιών, προκειμένου να εξεταστεί η περαιτέρω ελευθέρωση των δασμών για τις μπανάνες. Αφού εξετάστηκαν όλοι οι σχετικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της σταθερότητας της αγοράς της ΕΕ, συνάχθηκε το συμπέρασμα ότι οι δασμοί για τις νωπές μπανάνες από χώρες της Κεντρικής Αμερικής και την Κολομβία/τον Ισημερινό/το Περού θα πρέπει να διατηρηθούν στο τρέχον επίπεδό τους, το οποίο ανέρχεται στα 75 EUR/τόνο.

Πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή το 2019

Οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ συμβάλλουν στη διαμόρφωση εταιρικών σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και της Λατινικής Αμερικής, είτε όσον αφορά την πολυμερή προσέγγιση είτε τους στόχους αειφορίας, όπως συμβαίνει και στο πλαίσιο των ευρύτερων συμφωνιών σύνδεσης που έχει συνάψει η ΕΕ με χώρες της Λατινικής Αμερικής. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής διαδραμάτισαν και εξακολουθούν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο του ΠΟΕ: στην περιοχή βρίσκονται πάνω από το ένα τρίτο των χωρών που υποστηρίζουν την πρόταση της ΕΕ για τη θέσπιση πολυμερούς προσωρινής ρύθμισης διαιτητικού δευτεροβάθμιου οργάνου του ΠΟΕ. Η ΕΕ και οι χώρες της περιοχής των Άνδεων και η Κεντρική Αμερική συζήτησαν επίσης εθνικά καθορισμένες συνεισφορές στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού, παρά το γεγονός ότι οι εμπορικές συμφωνίες προηγούνται χρονικά των εν λόγω συνεισφορών.

3.3 ΓΕΙΤΟΝΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΕ

3.3.1 Εταίροι της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής

Οι ζώνες ελεύθερων συναλλαγών που έχουν συναφθεί στο πλαίσιο των ευρύτερων συμφωνιών σύνδεσης με τις χώρες της Νότιας Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής (στο εξής: εμπορικές συμφωνίες) τέθηκαν σε ισχύ στις αρχές του 2000. Η ΕΕ και οι οκτώ χώρες της Νότιας Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, δηλαδή η Αλγερία, η Αίγυπτος, η Ιορδανία, ο Λίβανος, το Ισραήλ, η Παλαιστίνη 33 , το Μαρόκο και η Τυνησία είναι παραδοσιακά πολύ στενοί εταίροι που συνδέονται με ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς και γεωγραφική εγγύτητα. Η ΕΕ αποτελεί τον κορυφαίο εμπορικό εταίρο για όλες τις χώρες, εκτός από την Ιορδανία και την Παλαιστίνη, καθώς και για την περιοχή στο σύνολό της. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας, η ΕΕ προσφέρει στις χώρες αυτές μια προνομιακή σχέση, η οποία βασίζεται στην ανάληψη αμοιβαίας δέσμευσης όσον αφορά κοινές αξίες —δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα, κράτος δικαίου, χρηστή διακυβέρνηση, αρχές της οικονομίας της αγοράς και αειφόρος ανάπτυξη.

Τα περισσότερα βιομηχανικά προϊόντα μεταξύ της ΕΕ και των εν λόγω εταίρων τελούν πλέον υπό εμπορικό καθεστώς δασμολογικής απαλλαγής 34 . Η Αίγυπτος ολοκλήρωσε τη διαδικασία πλήρους κατάργησης των δασμών στα βιομηχανικά προϊόντα την 1η Ιανουαρίου 2019, με την κατάργηση των δασμών στις εξαγωγές αυτοκινήτων της ΕΕ. Τον Ιανουάριο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε τη διενέργεια εκ των υστέρων αξιολόγησης έξι εμπορικών συμφωνιών. Η ενδιάμεση έκθεση 35 δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο του 2020. Τα προκαταρκτικά πορίσματα καταδεικνύουν ότι η κατάργηση των τελωνειακών δασμών έχει αποφέρει οικονομικά οφέλη στις χώρες της Νότιας Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Η τελική έκθεση αναμένεται να δημοσιευτεί στο τέλος Δεκεμβρίου του 2020.

Δεδομένου ότι οι υφιστάμενες εμπορικές συμφωνίες επικεντρώνονται στο εμπόριο προϊόντων, βρίσκονται σε εξέλιξη ή δρομολογούνται στην περιοχή διάφορες διμερείς διαπραγματεύσεις, ιδίως με την Τυνησία και το Μαρόκο, με σκοπό την εμβάθυνση των δεσμεύσεων και την επέκταση του πεδίου εφαρμογής σε άλλους τομείς, όπως η γεωργία, οι υπηρεσίες, οι επενδύσεις, οι εμπορικοί κανόνες, η κανονιστική σύγκλιση, καθώς και το εμπόριο και η αειφόρος ανάπτυξη.

Διμερείς εμπορικές συναλλαγές: Τάσεις το 2019

Μολονότι η περιοχή αντιπροσωπεύει μόνο το 4 % του εξωτερικού εμπορίου της ΕΕ, αποτελεί πολύ σημαντική αγορά για τις εξαγωγές της ΕΕ, με ευκαιρίες ιδίως για τις ΜΜΕ σε ορισμένους παραδοσιακούς τομείς, όπως τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τα κεραμικά είδη. Η περιοχή εξακολουθεί επίσης να αποτελεί σημαντική πηγή εισαγωγών, ιδίως στους τομείς της ενέργειας και των γεωργικών ειδών διατροφής. 

Το 2019 οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ της ΕΕ και της περιοχής ανήλθαν περίπου σε 150 δισ. EUR για τα βιομηχανικά προϊόντα και σε 15 δισ. EUR για τα γεωργικά προϊόντα. Οι εμπορικές συναλλαγές παρουσίασαν ελαφρά μείωση σε ετήσια βάση κατά 0,17 % ή 248 εκατ. EUR. Μεταξύ του 2018 και του 2019 οι εξαγωγές της ΕΕ προς την περιοχή μειώθηκαν κατά 0,38 %, από 100 δισ. EUR σε 99 δισ. EUR, κυρίως λόγω των περιοριστικών εμπορικών μέτρων που επέβαλαν ορισμένες χώρες. Το Μαρόκο, το Ισραήλ και η Αλγερία συνέχισαν να αποτελούν τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ στην περιοχή.

Το 2019 το Μαρόκο ήταν η κύρια αγορά εξαγωγών της ΕΕ, ακολουθούμενη από το Ισραήλ και την Αίγυπτο.

Όσον αφορά τις εμπορικές συναλλαγές ανά τομέα, το 90 % των εμπορικών συναλλαγών της ΕΕ με την περιοχή αφορούν βιομηχανικά προϊόντα (ενεργειακός τομέας και μεταποιημένα προϊόντα), με μείωση των εξαγωγών κατά 0,5 % και τη διατήρηση των εισαγωγών σε στάσιμο επίπεδο. Αντιθέτως, οι εμπορικές συναλλαγές γεωργικών ειδών διατροφής αυξήθηκαν κατά 6,2 % —6,4 % για τις εξαγωγές της ΕΕ, ή 623 εκατ. EUR, και 6 % για τις εισαγωγές. Από τα στοιχεία αυτά συνάγεται ότι υπάρχουν αναξιοποίητες δυνατότητες περαιτέρω ελευθέρωσης των εμπορικών συναλλαγών γεωργικών προϊόντων, ιδίως για την Τυνησία και την Αλγερία 36 . Η Αλγερία και το Ισραήλ ήταν οι σημαντικότεροι προορισμοί γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ στην περιοχή. Οι κύριες εξαγωγές της ΕΕ ήταν σίτος και άλλα σιτηρά, βρεφικές τροφές και ζώντα ζώα.

Σύμφωνα με τον δείκτη «Doing Business» της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2020, το 2019 βελτιώθηκε το επιχειρηματικό κλίμα για την πλειονότητα των χωρών της Νότιας Μεσογείου, ιδίως για την Ιορδανία, η οποία συγκαταλέχθηκε στις 10 κορυφαίες χώρες που παρουσίασαν βελτίωση 37 . Το 2018 η ΕΕ εξακολούθησε να αποτελεί τον μεγαλύτερο επενδυτή σε πολλές από τις εν λόγω χώρες, αντιπροσωπεύοντας ποσοστό άνω του 50 % των ΑΞΕ στο Μαρόκο 38 και του 85 % στην Τυνησία 39 . Στην Αίγυπτο, η ΕΕ αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο ξένο επενδυτή, αντιπροσωπεύοντας το 21 % των ΑΞΕ μετά το Ηνωμένο Βασίλειο (39 %), ποσοστό που αντιστοιχεί σε ποσό άνω των 15 δισ. USD (περίπου 12,7 δισ. EUR), με την παροχή τουλάχιστον 192 000 θέσεων εργασίας από τις 6 339 επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή 40 . Στο Μαρόκο, ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας δημιούργησε περισσότερες από 85 000 άμεσες θέσεις εργασίας κατά την περίοδο 2014-2018, αυξάνοντας τον συνολικό αριθμό θέσεων εργασίας στον τομέα σε 163 000 έως το 2018. Ορισμένες χώρες, κυρίως το Ισραήλ, αποτελούν σημαντική πηγή ΑΞΕ στην ΕΕ.

Οι συχνές επαφές τόσο σε τεχνικό όσο και σε υπουργικό επίπεδο κατά την τελευταία δεκαπενταετία συνέβαλαν στη δημιουργία στενότερης εταιρικής σχέσης μεταξύ της ΕΕ και των εταίρων της στην περιοχή της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής σε πολυμερές επίπεδο. Για παράδειγμα, η ΕΕ συνδράμει την Αλγερία και τον Λίβανο στο πλαίσιο των αιτήσεων προσχώρησής τους στον ΠΟΕ και υποστηρίζει το αίτημα της Παλαιστίνης για τη χορήγηση καθεστώτος παρατηρητή στο Γενικό Συμβούλιο του ΠΟΕ και στα επικουρικά του όργανα.

3.3.2 Γεωργία, Μολδαβία, Ουκρανία

Οι σφαιρικές και σε βάθος ζώνες ελεύθερων συναλλαγών (DCFTA) που εφαρμόζονται μεταξύ της ΕΕ και της Γεωργίας και της Μολδαβίας από το 2016 και μεταξύ της ΕΕ και της Ουκρανίας από το 2017 αποτελούν μέρος του ευρύτερου πλαισίου της ανατολικής εταιρικής σχέσης, μιας κοινής πρωτοβουλίας πολιτικής που ξεκίνησε το 2009 για την εμβάθυνση και την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ, αφενός, της ΕΕ και των κρατών μελών της και, αφετέρου, των έξι ανατολικών γειτόνων τους 41 . Οι DCFTA αποτελούν βασικά εργαλεία τόσο για την αμοιβαία πρόσβαση στην αγορά όσο και για την επιδίωξη ενός θεματολογίου αξιών, την προώθηση της δημοκρατίας και διαφανών και ανεξάρτητων θεσμικών δομών, καθώς και για την παροχή βοήθειας στις χώρες-εταίρους ώστε να μετασχηματίσουν τις οικονομίες τους και να συμμετάσχουν πιο ενεργά στο διεθνές εμπόριο. Οι DCFTA χαρακτηρίζονται από δύο βασικά στοιχεία: την ελευθέρωση των εμπορικών συναλλαγών και την κανονιστική προσέγγιση.

Ελευθέρωση των εμπορικών συναλλαγών (η συνιστώσα «ελεύθερο εμπόριο» των DCFTA) σημαίνει άρση των δασμών και μείωση των μη δασμολογικών φραγμών στο εμπόριο προϊόντων, υπηρεσιών και επενδύσεων, αυξάνοντας με αυτόν τον τρόπο την πρόσβαση στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών και για τις δύο πλευρές. Τα συμβαλλόμενα μέρη σε καθεμία από τις συμφωνίες ανταλλάσσουν τακτικά πληροφορίες και παρακολουθούν τις εξελίξεις στο εμπόριο. Και για τις τρεις αυτές χώρες των DCFTA η ΕΕ αποτελεί τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο. Συνολικά, το σύνολο των εμπορικών συναλλαγών με τις χώρες των DCFTA αυξήθηκε ελαφρώς σε ετήσια βάση και το 2019 ανήλθε σε 50,6 δισ. EUR. Οι διμερείς εμπορικές συναλλαγές ΕΕ-Ουκρανίας κατέγραψαν αμφίδρομα σταθερή αύξηση και το 2019 ανήλθαν σε 43,3 δισ. EUR. Η Ουκρανία αποτελεί επίσης τον 4ο μεγαλύτερο εξαγωγέα γεωργικών προϊόντων προς την ΕΕ. Το 2019 το σύνολο των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και της Γεωργίας μειώθηκαν σε ετήσια βάση κατά 3 %, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 2,6 δισ. EUR, ενώ το σύνολο των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και της Μολδαβίας αυξήθηκαν κατά 3,9 % σε σύγκριση με το 2018, υπερβαίνοντας ελαφρώς τα 4,7 δισ. EUR.

Η κανονιστική προσέγγιση αποτελεί τη «σφαιρική και σε βάθος» συνιστώσα των DCFTA. Οι χώρες-εταίροι της ΕΕ δεσμεύονται να προσεγγίσουν τη νομοθεσία τους με τη νομοθεσία της ΕΕ (στο εξής: κεκτημένο) σε διάφορους τομείς πολιτικής που αφορούν το εμπόριο, όπως τα υγειονομικά και φυτοϋγειονομικά θέματα, οι τεχνικές προδιαγραφές και τα πρότυπα (μείωση των τεχνικών φραγμών στο εμπόριο), οι δημόσιες συμβάσεις, οι υπηρεσίες και τα τελωνειακά καθεστώτα. Οι σχετικές νομοθετικές πράξεις της ΕΕ παρατίθενται στα παραρτήματα της συμφωνίας σύνδεσης/DCFTA, τα οποία επικαιροποιούνται ανά τακτικά χρονικά διαστήματα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί τη διαδικασία, λαμβάνοντας υπόψη την ανάπτυξη του κεκτημένου της ΕΕ στους τομείς που καλύπτονται από τη συμφωνία σύνδεσης/DCFTA.

Πρόοδος όσον αφορά την κανονιστική προσέγγιση το 2019 — παραδείγματα

3.3.3 Δυτικά Βαλκάνια

Η ΕΕ έχει συνάψει συμφωνίες σταθεροποίησης και σύνδεσης (ΣΣΣ) και με τις έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων: Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βόρεια Μακεδονία, Μαυροβούνιο, Σερβία και Κοσσυφοπέδιο. Όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν σαφή ευρωπαϊκή προοπτική, η οποία επιβεβαιώθηκε τελευταία στη σύνοδο κορυφής Δυτικών Βαλκανίων που πραγματοποιήθηκε στις 6 Μαΐου 2020. Η προοπτική αυτή αποτυπώνεται στο περιεχόμενο και στο πεδίο εφαρμογής των ΣΣΣ, οι οποίες περιλαμβάνουν στοιχεία που βαίνουν πέραν των προτιμησιακών εμπορικών συμφωνιών, δεδομένου ότι προβλέπουν την εναρμόνιση της νομοθεσίας με το κεκτημένο της ΕΕ. Οι ΣΣΣ προβλέπουν επίσης την άρση όλων των ποσοτικών περιορισμών. Ωστόσο, δεν περιέχουν ορισμένα άλλα στοιχεία που περιλαμβάνονται στις πιο πρόσφατες προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ, όπως οι διατάξεις για το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη.

Κατά την τελευταία δεκαετία οι ΣΣΣ διευκόλυναν τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ της ΕΕ και της περιοχής, συμβάλλοντας στην αύξησή τους σχεδόν κατά 130 %, με αποτέλεσμα να ανέλθουν το 2019 σε 55 δισ. EUR, ποσό που αντιστοιχεί σε αύξηση της τάξης του 3,8 % σε σύγκριση με το 2018. Τα προϊόντα που αποτελούν αντικείμενο του μεγαλύτερου όγκου των εμπορικών συναλλαγών είναι μηχανήματα, βασικά μέταλλα, ορυκτά και χημικά προϊόντα. Το 2019 οι εξαγωγές της ΕΕ προς τα Δυτικά Βαλκάνια αυξήθηκαν κατά 4,4 %, με αποτέλεσμα τη δημιουργία εμπορικού πλεονάσματος ύψους 8,9 δισ. EUR για την ΕΕ. Οι εισαγωγές από τα Δυτικά Βαλκάνια αυξήθηκαν κατά 3 %.

Παρότι οι έξι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων αντιπροσωπεύουν από κοινού μόνο το 1,4 % των συνολικών εμπορικών συναλλαγών της ΕΕ, η αποτελεσματική εφαρμογή των ΣΣΣ αποτελεί εξόχως σημαντικό μέσο για τη διασφάλιση της περαιτέρω ενσωμάτωσης αυτών των γειτονικών χωρών στην αγορά της ΕΕ, τη βελτίωση του επιχειρηματικού και επενδυτικού κλίματος και την προώθηση των προτύπων της ΕΕ. Η ΕΕ αποτελεί τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο για καθεμία από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το 70 % των συνολικών εμπορικών συναλλαγών της περιοχής.

3.3.4 Ελβετία

Το 2019 οι συνολικές διμερείς εμπορευματικές συναλλαγές με την Ελβετία ανήλθαν σε ποσό άνω των 257 δισ. EUR, αξία που καθιστά την Ελβετία τον τέταρτο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της ΕΕ συνολικά και την πρώτη χώρα εμπορικό εταίρο της ΕΕ στο πλαίσιο των προτιμησιακών εμπορικών συμφωνιών. Σε σύγκριση με το 2018, οι διμερείς εμπορικές ροές αυξήθηκαν κατά 9 % και η ΕΕ διατήρησε εμπορικό πλεόνασμα της τάξης των 36 δισ. EUR.

Με εμπορικές συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών αξίας άνω των 170 δισ. EUR το 2018, η Ελβετία αποτελεί τον τρίτο σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της ΕΕ στον τομέα των υπηρεσιών. Η ΕΕ παρουσίασε εμπορικό πλεόνασμα ύψους 39,5 δισ. EUR.

Δεδομένου του πολύ υψηλού επιπέδου ολοκλήρωσης μεταξύ της ΕΕ και της Ελβετίας, η Ελβετία αποτελεί επίσης πολύ σημαντικό εταίρο στον τομέα των επενδύσεων. Το 2018 τα ελβετικά αποθέματα άμεσων ξένων επενδύσεων στην ΕΕ ανήλθαν σε 750 δισ. EUR, σημειώνοντας αύξηση κατά 58 % από το 2014, ενώ τα αποθέματα ΑΞΕ της ΕΕ στην Ελβετία ανήλθαν σε ποσό άνω του ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ, δηλαδή αυξήθηκαν κατά 40 % από το 2014. Η Ελβετία αποτελεί τον αποδέκτη περίπου του 12 % των συνολικών ΑΞΕ της ΕΕ-27.

Η συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών της ΕΕ με την Ελβετία συνιστά την πλέον μακρόχρονη συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών της ΕΕ και χαρακτηρίζεται από περιορισμένο πεδίο εφαρμογής 42 και λιγότερο αυστηρό σύστημα κανόνων, ενώ στερείται επίσης αποτελεσματικού μηχανισμού επίλυσης διαφορών σε σύγκριση με τις σύγχρονες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ, ορισμένες από τις οποίες συνάφθηκαν με πιο απομακρυσμένους εταίρους μικρότερης οικονομικής σημασίας. Ωστόσο, παρά την άνθηση του εμπορίου, το 2019 η Ελβετία δεν ήταν σε θέση να σημειώσει περαιτέρω πρόοδο όσον αφορά την έγκριση της διαπραγματευθείσας συμφωνίας για το θεσμικό πλαίσιο. Η συμφωνία για το θεσμικό πλαίσιο θα μπορούσε να προετοιμάσει το έδαφος για τον περαιτέρω εκσυγχρονισμό των εμπορικών σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και της Ελβετίας, διότι προβλέπει τη θέσπιση ανεξάρτητου μηχανισμού επίλυσης διαφορών, τη διασφάλιση ασφάλειας δικαίου και την εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού, που θα αποφέρουν οφέλη στους διαχειριστές αγοράς της ΕΕ και της Ελβετίας που δραστηριοποιούνται στην εσωτερική αγορά. Η συμφωνία για το θεσμικό πλαίσιο συνεπάγεται επίσης περαιτέρω πρόσβαση στην αγορά σε νέους τομείς (π.χ. ηλεκτρική ενέργεια) και θέσπιση κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, καθώς και τη δέσμευση των μερών για τον εκσυγχρονισμό της συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών του 1972 και άλλων συμφωνιών που αφορούν τις εμπορικές συναλλαγές.

3.3.5 Νορβηγία

Οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Νορβηγίας διεξάγονται τόσο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) όσο και στο πλαίσιο της διμερούς συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών του 1973. Παρότι εξακολουθεί να ισχύει, η διμερής εμπορική συμφωνία έχει αντικατασταθεί στην πράξη από πολλές απόψεις από τη συμφωνία για τον ΕΟΧ, η οποία επιτρέπει την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών, των κεφαλαίων και των προσώπων.

Το 2019 οι συνολικές διμερείς εμπορευματικές συναλλαγές μεταξύ της ΕΕ και της Νορβηγίας ανήλθαν σε 106 δισ. EUR, σημειώνοντας πτώση κατά 5 % σε σύγκριση με το 2018, κυρίως λόγω της μείωσης των εισαγωγών ορυκτελαίων από τη Νορβηγία κατά 16,5 %. Συνολικά, το σύνολο των εξαγωγών της Νορβηγίας προς την ΕΕ-27 μειώθηκαν κατά 11 %, ενώ οι εξαγωγές της ΕΕ-27 προς τη Νορβηγία αυξήθηκαν κατά 3 %. Η πτώση των εξαγωγών της Νορβηγίας προς την ΕΕ και η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ είχε ως συνέπεια την πτώση της Νορβηγίας από την έκτη στην όγδοη θέση των μεγαλύτερων εμπορικών εταίρων της ΕΕ.

Οι εμπορικές συναλλαγές γεωργικών προϊόντων μεταξύ της ΕΕ και της Νορβηγίας ανήλθαν σχεδόν σε 5 δισ. EUR, με σαφές πλεόνασμα για την ΕΕ, οι εξαγωγές της οποίας στον τομέα των γεωργικών προϊόντων είναι κατ’ αξία οκταπλάσιες από τις αντίστοιχες εισαγωγές της από τη Νορβηγία. Τόσο οι εισαγωγές όσο και οι εξαγωγές καταγράφουν σταθερή αύξηση από το 2009.

Η επανεξέταση του εμπορικού καθεστώτος για τα μεταποιημένα γεωργικά προϊόντα εξακολουθεί να αποτελεί εκκρεμές ζήτημα. Το ζήτημα αυτό τέθηκε στην κοινή επιτροπή το 2019, στο πλαίσιο μιας προσπάθειας για την αντιμετώπιση των υψηλών τελωνειακών δασμών που παρεμποδίζουν τις εξαγωγές ορισμένων μεταποιημένων γεωργικών προϊόντων από την ΕΕ στη Νορβηγία. Η ΕΕ εξακολούθησε επίσης να εμμένει στη θέση της για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων σχετικά με την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων.

Η Νορβηγία αποτελεί την όγδοη μεγαλύτερη χώρα εμπορικό εταίρο της ΕΕ στον τομέα των υπηρεσιών. Από τα 40 δισ. EUR των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ τους το 2018, οι εξαγωγές της Νορβηγίας ανήλθαν σε 14 δισ. EUR και οι εξαγωγές της ΕΕ σε 26 δισ. EUR, παρέχοντας στην ΕΕ πλεόνασμα, θέση που παρέμεινε σταθερή καθ’ όλη τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών.

3.3.6 Τουρκία

Η Τουρκία αποτελεί τον παλαιότερο και δεύτερο μεγαλύτερο προτιμησιακό εμπορικό εταίρο της ΕΕ και τον έκτο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της συνολικά. Η τουρκική οικονομία ανέκαμψε ταχύτερα από ό,τι αναμενόταν από τη νομισματική κρίση που ξεκίνησε το καλοκαίρι του 2018, αλλά παρέμεινε σε ύφεση για το μεγαλύτερο μέρος του 2019 και η αύξηση του ΑΕΠ ήταν υποτονική στο 0,9 %. Λόγω της υποτίμησης της τουρκικής λίρας, η Τουρκία μείωσε σημαντικά το συνολικό εμπορικό της έλλειμμα. Οι εμπορευματικές συναλλαγές με την ΕΕ παρουσίασαν έλλειμμα ύψους 1,5 δισ. EUR υπέρ της Τουρκίας, μετά τα μακροχρόνια πλεονάσματα της ΕΕ, αφού οι εξαγωγές της ΕΕ προς την Τουρκία κατέγραψαν πτώση κατά 1,3 % και μειώθηκαν σε 68,3 δισ. EUR, ενώ οι εισαγωγές από την Τουρκία αυξήθηκαν κατά 4,4 % και ανήλθαν σε 69,8 δισ. EUR.

Οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας διέπονται από την τελωνειακή ένωση του 1995 για τα βιομηχανικά προϊόντα και ορισμένα μεταποιημένα γεωργικά προϊόντα, καθώς και από δύο διμερείς προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες που καλύπτουν τα γεωργικά προϊόντα και τα προϊόντα άνθρακα και χάλυβα, αντίστοιχα. Το 82 % των εμπορικών συναλλαγών της ΕΕ με την Τουρκία αφορά βιομηχανικά προϊόντα. Κυρίως λόγω αυτών των εμπορικών συμφωνιών και ιδίως της τελωνειακής ένωσης, οι διμερείς εμπορικές συναλλαγές έχουν υπερτετραπλασιαστεί από τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Για την επέκταση του πεδίου εφαρμογής των διμερών προτιμησιακών εμπορικών συναλλαγών και τον εκσυγχρονισμό της τελωνειακής ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε στις 21 Δεκεμβρίου 2016 σύσταση για απόφαση του Συμβουλίου με την οποία εγκρίνεται η έναρξη διαπραγματεύσεων με την Τουρκία. Ωστόσο, οι συζητήσεις έχουν επί του παρόντος ανασταλεί, σε συνέχεια των συμπερασμάτων του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων της 26ης Ιουνίου 2018 και της 18ης Ιουνίου 2019.

Το 2019 η Τουρκία διατήρησε τους εμπορικούς φραγμούς κατά παράβαση της συμφωνίας τελωνειακής ένωσης, κυρίως με τη συνέχιση —και τη διεύρυνση— της μακροχρόνιας παρέκκλισής της από το κοινό δασμολόγιο, μέσω της επιβολής πρόσθετων δασμών σε προϊόντα καταγωγής εκτός της ΕΕ ή προτιμησιακών εμπορικών εταίρων της Τουρκίας. Λόγω των δασμών αυτών, η Τουρκία απαιτεί την υποβολή πληροφοριών και εγγράφων, όπως απόδειξη της καταγωγής, κατά παράβαση της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας που έχει θεσμοθετηθεί στο πλαίσιο της τελωνειακής ένωσης. Επιπλέον, το 2019 η Τουρκία δεν άνοιξε εκ νέου τη δασμολογική της ποσόστωση για το βόειο κρέας.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε τα ζητήματα αυτά στις ετήσιες συνεδριάσεις της μεικτής επιτροπής, καθώς και στο πλαίσιο συχνών διμερών ανταλλαγών. Η Επιτροπή συνέχισε επίσης να ζητεί τη χωρίς διακρίσεις εφαρμογή του πρόσθετου πρωτοκόλλου της συμφωνίας σύνδεσης έναντι όλων των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένης της Δημοκρατίας της Κύπρου. Στις 2 Απριλίου 2019 η ΕΕ κίνησε διαδικασίες στο πλαίσιο του ΠΟΕ κατά των μέτρων που έλαβε η Τουρκία για την υποχρέωση τοπικής παραγωγής όσον αφορά την παραγωγή φαρμάκων 43 .

3.4    ΚΡΑΤΗ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ, ΤΗΣ ΚΑΡΑΪΒΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΙΡΗΝΙΚΟΥ

Επί δέκα και πλέον έτη, τα κράτη της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ) συγκαταλέγονται στις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες παγκοσμίως. Οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ της ΕΕ και της υποσαχάριας Αφρικής, ειδικότερα, έχουν διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία και οι επενδύσεις των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στην Αφρική ανέρχονται σε 200 δισ. EUR, με τεράστιες δυνατότητες επέκτασης. Η ΕΕ εξακολουθεί να αποτελεί τον μεγαλύτερο εμπορικό και επενδυτικό εταίρο για την πλειονότητα των κρατών ΑΚΕ, ιδίως για τα κράτη που εφαρμόζουν συμφωνία οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) με την ΕΕ.

Το 2019 31 κράτη ΑΚΕ εφάρμοζαν ΣΟΕΣ με την ΕΕ: 14 στην υποσαχάρια Αφρική, 14 στην Καραϊβική και τρία στον Ειρηνικό 44 . Οι ΣΟΕΣ είναι εμπορικές συμφωνίες αναπτυξιακού προσανατολισμού, στο πλαίσιο των οποίων η ΕΕ παρέχει απαλλαγμένη από δασμούς και ποσοστώσεις πρόσβαση στην αγορά της 45 , ενώ οι χώρες-εταίροι ελευθερώνουν τουλάχιστον το 80 % των εισαγωγών τους σε περίοδο 10 έως 20 ετών. Οι ΣΟΕΣ περιλαμβάνουν επίσης ειδικές διασφαλίσεις για τη διαφύλαξη της προστασίας της επισιτιστικής ασφάλειας, των νεοσύστατων βιομηχανιών ή των περιβαλλοντικών και κοινωνικών στόχων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΕ παρέχει σημαντική αναπτυξιακή βοήθεια για την ανάπτυξη ικανοτήτων στον τομέα της εμπορικής πολιτικής και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της τοπικής παραγωγής.

Οι ΣΟΕΣ έχουν αποκτήσει πλέον κανονικό ρυθμό εφαρμογής, παρά την παρουσία προκλήσεων, όπως η περιορισμένη ικανότητα των δημόσιων αρχών, το ασθενές επιχειρηματικό κλίμα και η περιορισμένη ευαισθητοποίηση και ικανότητα των εταιρειών να κάνουν χρήση των συμφωνιών. Μολονότι η διαμόρφωση συνολικής εκτίμησης είναι ακόμη πρώιμη, διαπιστώνεται θετική τάση όσον αφορά την αύξηση των εξαγωγών και τη διαφοροποίηση. Το 2019 η ΕΕ και πέντε χώρες 46 της ΣΟΕΣ της Ανατολικής και Μεσημβρινής Αφρικής (ΑΜΑ) ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για την προσθήκη κανόνων σχετικά με το εμπόριο υπηρεσιών, τις επενδύσεις, τις δημόσιες συμβάσεις, τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας και, κυρίως, το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη.

Πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή το 2019 — παραδείγματα

Διμερείς εμπορικές συναλλαγές: Τάσεις το 2019

Το 2019 οι εισαγωγές της ΕΕ από τις 31 χώρες-εταίρους των ΣΟΕΣ αυξήθηκαν κατά 4,6 %. Για παράδειγμα, το Εσουατίνι, τα Φίτζι, το Καμερούν, η Νότια Αφρική και η Δομινικανή Δημοκρατία παρουσίασαν διψήφια ποσοστά αύξησης των εξαγωγών τους προς την ΕΕ. Το 2019 οι εξαγωγές γεωργικών ειδών διατροφής του CARIFORUM προς την ΕΕ αυξήθηκαν κατά 11 %, λόγω των σημαντικών εξαγωγών ρυζιού, μπύρας, πούρων, τροπικών φρούτων και ρουμιού. Παρότι οι εισαγωγές αυτές εξακολουθούν να εξαρτώνται από τους πόρους, παρατηρείται αύξηση της διαφοροποίησης για ορισμένες χώρες. Για παράδειγμα, οι εισαγωγές από τη Νότια Αφρική ποικίλλουν και κυριαρχούνται από οχήματα, μηχανήματα και φρούτα, καθώς και από ορυκτά προϊόντα. Ο Μαυρίκιος και η Δομινικανή Δημοκρατία ξεκίνησαν πρόσφατα τις εξαγωγές ιατρικού και εργαστηριακού εξοπλισμού. Οι χώρες CARIFORUM διαφοροποιούν επίσης επί του παρόντος τις εξαγωγές τους.

Οι εξαγωγές της ΕΕ προς τις χώρες ΣΟΕΣ αυξήθηκαν κατά 5 %, λόγω της αύξησης των εξαγωγών προς τη Νότια Αφρική και, σε μικρότερο βαθμό, προς τον Μαυρίκιο και τα Φίτζι. Οι εξαγωγείς της ΕΕ κάνουν ολοένα και μεγαλύτερη χρήση των προτιμήσεων που χορηγούνται στο πλαίσιο των ΣΟΕΣ, ιδίως από τη Νότια Αφρική, τη μεγαλύτερη οικονομία μεταξύ των χωρών ΣΟΕΣ.

Η ΕΕ εργάζεται επί του παρόντος για την επίλυση εμπορικών διαφορών. Τον Ιούνιο ξεκίνησε επίσημη διαδικασία αποφυγής και επίλυσης διαφορών κατά της Τελωνειακής Ένωσης της Μεσημβρινής Αφρικής (ΤΕΜΑ) για την αντιμετώπιση των μέτρων διασφάλισης που επιβλήθηκαν το 2018 στα προϊόντα πουλερικών της ΕΕ, η οποία οδήγησε σε επίσημες διαβουλεύσεις τον Σεπτέμβριο του 2019, κατά τις οποίες, ωστόσο, τα μέρη δεν μπόρεσαν να συμβιβάσουν, δυστυχώς, τις διαφορές τους 47 .

4. ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Στόχοι και προκλήσεις

Τα κεφάλαια σχετικά με το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση της μόχλευσης αυξημένων εμπορικών συναλλαγών και επενδύσεων για την επίτευξη προόδου σε βασικά ζητήματα, όπως η προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας και της προστασίας του περιβάλλοντος ή η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Οι διατάξεις που περιλαμβάνονται στα κεφάλαια σχετικά με το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη προάγουν τη συμμόρφωση με τα πρότυπα της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) και τις πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες.

Η εφαρμογή των κεφαλαίων σχετικά με το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη εγείρει συγκεκριμένες προκλήσεις. Για παράδειγμα, εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις όσον αφορά την καθολική κύρωση και την αποτελεσματική εφαρμογή των θεμελιωδών συμβάσεων της ΔΟΕ, μεταξύ άλλων από τους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ. Η συμμόρφωση με τις δεσμεύσεις για το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη συνεπάγεται συχνά την αντιμετώπιση μακροχρόνιων και βαθιά ριζωμένων εγχώριων ζητημάτων και διαφορετικών πολιτικών προτεραιοτήτων. Για τον σκοπό αυτόν απαιτείται μακροπρόθεσμη προοπτική ως προς την εφαρμογή, η οποία πρέπει να στηρίζεται από την επιβολή και την ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και των επιχειρήσεων. Επομένως, οι εργασίες εφαρμογής επικεντρώνονται επίσης στη δημιουργία πλατφορμών συνεργασίας και κοινών πρωτοβουλιών σε ζητήματα που εκτείνονται από τη δίκαιη αμοιβή, την εργασία σε ασφαλές και υγιές περιβάλλον έως την προώθηση φιλικών προς το κλίμα τεχνολογιών.

Ανάπτυξη του σχεδίου δράσης των 15 σημείων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 48  

Η ανάπτυξη του σχεδίου δράσης των 15 σημείων 49 του Φεβρουαρίου 2018 διευκολύνει την υιοθέτηση πιο συστηματικής και διαρθρωμένης προσέγγισης για την υλοποίηση των δεσμεύσεων σχετικά με το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη. Αξιοποιώντας τα διδάγματα που αντλήθηκαν από το στάδιο των διαπραγματεύσεων και τις προηγούμενες εμπειρίες εφαρμογής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει σε εφαρμογή μια σειρά στοχευμένων δράσεων, οι οποίες συνάδουν με τις ειδικές προτεραιότητες που καθορίζονται για κάθε εμπορικό εταίρο.

Οι συντονισμένες και αμοιβαία υποστηρικτικές δράσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της ΔΟΕ πριν από την εφαρμογή έχουν λειτουργήσει ικανοποιητικά, για παράδειγμα στο Βιετνάμ.

Το σχέδιο δράσης των 15 σημείων προωθεί επίσης τη σύναψη στενότερων εταιρικών σχέσεων μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των κρατών μελών, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και διεθνών οργανισμών, όπως η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ), οι οποίοι έχουν αποδειχθεί καίριας σημασίας για την προσεκτική παρακολούθηση της προόδου.

Η ενίσχυση της θέσης των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην ΕΕ και στους εμπορικούς εταίρους της αποτελεί έναν ακόμη πυλώνα του σχεδίου δράσης των 15 σημείων. Το 2019 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέχισε να παρέχει βοήθεια στις εγχώριες συμβουλευτικές ομάδες (ΕΣΟ) που δημιουργήθηκαν για την παρακολούθηση των συμφωνιών. Στόχος είναι να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την αποτελεσματικότερη συμμετοχή τους στη διαδικασία εφαρμογής. Στο πλαίσιο του Μέσου Εταιρικής Σχέσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέχισε να παρέχει χρηματοδότηση στα μέλη των ΕΣΟ για τη συμμετοχή τους σε συναντήσεις με ομολόγους και άλλους εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων. Το έργο, το οποίο ξεκίνησε το 2018, χρηματοδότησε επίσης τη διοργάνωση εργαστηρίων ανάπτυξης ικανοτήτων για την αύξηση της εμπειρογνωσίας των μελών των ΕΣΟ, κυρίως για τον προσδιορισμό και την ανάπτυξη των δικών τους προτεραιοτήτων εφαρμογής.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέχισε επίσης να δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε οι επιχειρήσεις να δραστηριοποιηθούν περισσότερο για να διασφαλίσουν ότι το εμπόριο και η αειφορία συμβαδίζουν με την προώθηση υπεύθυνων επιχειρηματικών πρακτικών. Η δρομολόγηση, τον Ιανουάριο του 2019, ενός νέου σχεδίου τεχνικής βοήθειας για τη Λατινική Αμερική παρέσχε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη δυνατότητα να προωθήσει συγκεκριμένες δράσεις και να εξασφαλίσει τη συμμετοχή των κυβερνήσεων και των ενδιαφερόμενων μερών, αξιοποιώντας την αναγνωρισμένη εμπειρογνωσία και τη μακροχρόνια πείρα της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), του ΟΟΣΑ και της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR).

Το 2019 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέχισε την πολιτική της όσον αφορά την αυστηρή εφαρμογή για την αντιμετώπιση των προκλήσεων με την υλοποίηση των δεσμεύσεων ως προς το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη. Σχετικό παράδειγμα αποτελούν οι διαβουλεύσεις με την κυβέρνηση και οι διαδικασίες της ειδικής ομάδας σε διμερή υπόθεση που κίνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά της Νότιας Κορέας. Από την έναρξη ισχύος της εμπορικής συμφωνίας ΕΕ-Νότιας Κορέας το 2012, η ΕΕ έχει επισημάνει επανειλημμένα τη μη εφαρμογή των εργασιακών διατάξεων της συμφωνίας από την Κορέα. Δεδομένου ότι οι παρεμβάσεις αυτές δεν ήταν επιτυχείς, τον Δεκέμβριο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων με την κυβέρνηση, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν τον Ιανουάριο του 2019, ενώ τον Ιούλιο του ίδιου έτους η ΕΕ ζήτησε τη συγκρότηση ομάδας εμπειρογνωμόνων 52 . Στην περίπτωση του Περού, το 2019 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενίσχυσε τη διμερή ανάληψη δεσμεύσεων σε τεχνικό και πολιτικό επίπεδο για την υλοποίηση των δεσμεύσεων σχετικά με το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη. Κατά τη συνεδρίαση της υποεπιτροπής εμπορίου και αειφόρου ανάπτυξης τον Οκτώβριο, το Περού υπέβαλε στοιχεία σχετικά με την πρόοδο που σημειώθηκε σε διάφορα μέτωπα για την αντιμετώπιση των ουσιαστικών ανησυχιών της ΕΕ 53 .

5. ΕΜΠΟΡΙΟ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ ΤΗΣ ΕΕ 54

Το εμπόριο γεωργικών ειδών διατροφής με προτιμησιακούς εταίρους καταγράφει ανοδική πορεία

Το 2019 το εμπόριο γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ με τους προτιμησιακούς εταίρους αυξήθηκε, τόσο σε απόλυτες τιμές (αξία των προϊόντων που αποτελούν αντικείμενο εμπορίας) όσο και σε σχετικούς όρους σε σύγκριση με το συνολικό εμπόριο γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ. Το εμπόριο γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ με χώρες που είναι προτιμησιακοί εμπορικοί εταίροι αντιπροσώπευε περίπου το 35 % του εμπορίου γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ με τρίτες χώρες —30 % και 40 % των συνολικών εξαγωγών και εισαγωγών γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ, αντίστοιχα. Το ποσοστό αυτό καταγράφει ανοδική πορεία κατά την τελευταία δεκαετία.

Το 2019 οι τρεις κυριότεροι εξαγωγικοί προορισμοί για τις εξαγωγές γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ μεταξύ των προτιμησιακών εμπορικών εταίρων ήταν η Ελβετία, η Ιαπωνία και η Νορβηγία, οι οποίες αντιπροσώπευαν το 11 % των εξαγωγών γεωργικών ειδών διατροφής. Ο Καναδάς κατείχε την 4η θέση. Περίπου το 19 % των εξαγωγών της ΕΕ ήταν παρασκευάσματα τροφίμων, όπως σοκολάτα, παρασκευάσματα για βρέφη και ζυμαρικά, ενώ το 12 % ήταν οίνος, βερμούτ, μηλίτης και ξίδι.

Το 2019 οι τρεις πρώτες χώρες για τις εισαγωγές γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ από χώρες προτιμησιακούς εμπορικούς εταίρους ήταν η Ουκρανία (σιτηρά, εκτός από σιτάρι και ρύζι, και φυτικά έλαια, εκτός από φοινικέλαιο και ελαιόλαδο), η Ελβετία (πεφρυγμένος καφές και τσάι και παρασκευάσματα τροφίμων) και η Τουρκία (τροπικά φρούτα, καρποί και μπαχαρικά και παρασκευάσματα λαχανικών και φρούτων). Συνολικά, αντιστοιχούσαν στο 13 % των συνολικών εισαγωγών γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ.

Τάσεις και εξελίξεις στις εμπορικές ροές γεωργικών ειδών διατροφής

Το 2019 οι εξαγωγές γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ στο πλαίσιο των προτιμησιακών συμφωνιών αυξήθηκαν κατά 8,7 % (+4,4 δισ. EUR), σε σύγκριση με τις συνολικές εξαγωγές γεωργικών ειδών διατροφής προς τον υπόλοιπο κόσμο, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 7,6 %.

Οι εισαγωγές γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ στο πλαίσιο των προτιμησιακών συμφωνιών αυξήθηκαν με παρόμοιο ρυθμό με τις εξαγωγές (8,3 %), σε σύγκριση με την αύξηση των εισαγωγών γεωργικών ειδών διατροφής από τον υπόλοιπο κόσμο μόνο κατά 2,3 %. Το εμπορικό ισοζύγιο γεωργικών ειδών διατροφής στο πλαίσιο των προτιμησιακών συμφωνιών διατηρήθηκε στα +6,4 δισ. EUR. Οι εισαγωγές από προτιμησιακούς εταίρους εξακολουθούν να έχουν στρατηγική σημασία για τον τομέα γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ, διότι παρέχουν τις απαραίτητες προμήθειες προϊόντων που δεν καλλιεργούνται στην ΕΕ για κλιματικούς λόγους (τροπικά φρούτα, κακάο, καφές και άλλα ποτά) και εισροές προϊόντων, όπου η ΕΕ είναι λιγότερο ανταγωνιστική ή δεν παράγει αρκετά για την κάλυψη της ζήτησης στην ΕΕ (ελαιώδεις σπόροι, ζωικά ή φυτικά λίπη/έλαια).

Οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ λαμβάνουν υπόψη τις ευαισθησίες του γεωργικού τομέα της ΕΕ. Ευαίσθητα προϊόντα, όπως το βόειο κρέας, τα πουλερικά ή η ζάχαρη, είτε εξαιρούνται από τις προτιμησιακές εμπορικές συναλλαγές είτε τελούν υπό καθεστώς προτιμησιακής πρόσβασης μέσω επιμελώς σταθμισμένων δασμολογικών ποσοστώσεων περιορισμένου όγκου. Οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ δημιουργούν επίσης νέες ευκαιρίες εξαγωγών για ορισμένα από αυτά τα ευαίσθητα προϊόντα που εξάγονται από την ΕΕ. Αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί το βόειο κρέας. Κατά την τελευταία πενταετία οι εξαγωγές βόειου κρέατος και ζώντων βοοειδών της ΕΕ προς προτιμησιακούς εμπορικούς εταίρους αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 30 % (από 406 εκατ. EUR σε 529 εκατ. EUR), παρά την ελαφρά μείωση που σημείωσαν το 2019.

Γεωγραφικές ενδείξεις (ΓΕ)

Στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων. Το 2019 χορηγήθηκε καθεστώς προστασίας στον Καναδά σε πέντε νέες γεωγραφικές ενδείξεις (ΓΕ) τροφίμων της ΕΕ (Piave, Pancetta piacentina, Salame piacentino, Coppa piacentina και Vinagre de Jerez) μέσω διαδικασίας άμεσης αίτησης καταχώρισης γεωγραφικής ένδειξης, η οποία θεσπίστηκε στο πλαίσιο της CETA, της εμπορικής συμφωνίας της ΕΕ με τον Καναδά. Από την έναρξη ισχύος της συμφωνίας οικονομικής εταιρικής σχέσης ΕΕ-Ιαπωνίας την 1η Φεβρουαρίου 2019 έχουν υπαχθεί σε καθεστώς προστασίας στην Ιαπωνία 211 γεωγραφικές ενδείξεις. 

Η προστασία γεωγραφικών ενδείξεων στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία καθώς αυξάνεται το μερίδιο των προστατευόμενων γεωγραφικών ενδείξεων στις εξαγωγές της ΕΕ. Το 2019 μια μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 55 κατέδειξε ότι κατά την περίοδο 2010-2017 το μερίδιο των προϊόντων ΓΕ + ΕΠΙΠ (εγγυημένο παραδοσιακό ιδιότυπο προϊόν 56 ) στις κατ’ αξία εξαγωγές της ΕΕ προς τρίτες χώρες αυξήθηκε κατά 56 % και αντιστοιχούσε σε 17 δισ. EUR για την ΕΕ-28 το 2017 και σε ποσοστό 23 % των συνολικών πωλήσεων προϊόντων ΓΕ/ΕΠΙΠ της ΕΕ. Οι οίνοι συνέχισαν να αποτελούν τη σημαντικότερη κατηγορία προϊόντων όσον αφορά το εμπόριο εκτός ΕΕ (50 %) προϊόντων ΓΕ/ΕΠΙΠ, ακολουθούμενοι από τα αλκοολούχα ποτά (39 %) και άλλα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα (10 %). Οι δύο μεγαλύτερες κατηγορίες γεωργικών προϊόντων διατροφής ΓΕ που εξάγονται σε τρίτες χώρες ήταν τα τυριά και τα προϊόντα κρέατος.

Προώθηση των γεωργικών ειδών διατροφής της ΕΕ

Στο πλαίσιο των εμπορικών συμφωνιών, στις χώρες-εταίρους εφαρμόζονται προγράμματα για την προώθηση των γεωργικών ειδών διατροφής. Επιπλέον της αποστολής υψηλού επιπέδου στην Ιαπωνία (Μάιος 2019), με επικεφαλής τον τότε αρμόδιο Επίτροπο της ΕΕ για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη κ. Phil Hogan, η ΕΕ συμμετείχε στη σημαντική έκθεση γεωργικών ειδών διατροφής μεταξύ επιχειρήσεων στην Ασία (Foodex Japan), με θεματικό περίπτερο της ΕΕ ειδικά για τη γνησιότητα, την ασφάλεια και την ποιότητα των προϊόντων της ΕΕ. Παράλληλα, διοργανώθηκε σεμινάριο σχετικά με τις ευκαιρίες που παρέχονται στο πλαίσιο της συμφωνίας οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΣΟΕΣ) ΕΕ-Ιαπωνίας για τις ευρωπαϊκές και ιαπωνικές επιχειρήσεις γεωργικών ειδών διατροφής, ενώ το κέντρο βιομηχανικής συνεργασίας ΕΕ-Ιαπωνίας δημιούργησε ένα γραφείο υποστήριξης ΣΟΕΣ για την παροχή απαντήσεων σε ερωτήσεις που υποβάλλουν ΜΜΕ, πολλές από τις οποίες δραστηριοποιούνται στους τομείς γεωργικών ειδών διατροφής. Ξεκίνησαν επίσης δραστηριότητες προώθησης, μεταξύ άλλων, στο Μεξικό και τη Σινγκαπούρη.

Παρακολούθηση των υγειονομικών και φυτοϋγειονομικών μέτρων

Οι εμπορικές συμφωνίες υποστηρίζουν τις ανταλλαγές και τη συνεργασία μεταξύ των εταίρων, ιδίως μέσω τακτικών επαφών μεταξύ εμπειρογνωμόνων σε θέματα υγειονομικών και φυτοϋγειονομικών μέτρων. Με τον τρόπο αυτόν μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση δυνητικών και υφιστάμενων εμπορικών φραγμών.

Καλή μεταχείριση των ζώων

Από το 2002 η ΕΕ έχει επισημάνει επανειλημμένα ότι η καλή μεταχείριση των ζώων πρέπει να υπάγεται στους στόχους που επιδιώκονται στο πλαίσιο των διμερών συμφωνιών της ΕΕ με την ανάπτυξη κατάλληλων μηχανισμών συνεργασίας, στο πλαίσιο των οποίων θα μπορούσαν να ανταλλάσσονται και να προάγονται βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές με τις χώρες-εταίρους.

Αποτελέσματα της διμερούς συνεργασίας στον τομέα της καλής μεταχείρισης των ζώων — παραδείγματα

6. ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ, ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ, ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ

6. 1 Υπηρεσίες και άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ)

Οι υπηρεσίες αντιστοιχούν περίπου στο 75 % του ΑΕΠ της ΕΕ 58 , η βιομηχανία στο 25 % και η γεωργία στο 2 %. Η ΕΕ αποτελεί τον μεγαλύτερο εξαγωγέα υπηρεσιών παγκοσμίως. Το εμπόριο υπηρεσιών αντιπροσωπεύει το 25 % του ΑΕΠ της ΕΕ, ενώ οι εξαγωγές υπηρεσιών της ΕΕ υπερβαίνουν τα 900 δισ. EUR ετησίως. Το εμπόριο υπηρεσιών στηρίζει άμεσα ή έμμεσα 21 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην ΕΕ. Το 60 % του συνόλου των ΑΞΕ της ΕΕ στον υπόλοιπο κόσμο αφορά υπηρεσίες, δεδομένου ότι ανέρχονται σχεδόν στο 90 % του συνόλου των ΑΞΕ που εισέρχονται στην ΕΕ.

Διατάξεις για τις υπηρεσίες και τις επενδύσεις στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ

Οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ που περιλαμβάνουν διατάξεις για τις υπηρεσίες και το ψηφιακό εμπόριο διασφαλίζουν ότι οι πάροχοι υπηρεσιών της ΕΕ επιτρέπεται να παρέχουν υπηρεσίες στις αγορές των χωρών-εταίρων και δεν εισάγονται διακρίσεις εις βάρος τους σε σύγκριση με εθνικές ή ξένες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον ίδιο τομέα.

Οι διατάξεις για την ελευθέρωση των επενδύσεων ακολουθούν την ίδια αρχή, τόσο στον τομέα των υπηρεσιών (εγκατάσταση) όσο και σε τομείς εκτός των υπηρεσιών (μεταποίηση, εξόρυξη, γεωργία κ.λπ.), όσον αφορά την αντιμετώπιση των περιορισμών στην πρόσβαση στην αγορά, την ξένη ιδιοκτησία και τους τύπους εμπορικής παρουσίας. Αφορούν επίσης τις διαδικασίες ελέγχου, αδειοδότησης και έγκρισης που εμπεριέχουν διακρίσεις, τους περιορισμούς στο αλλοδαπό προσωπικό, την εξέταση των οικονομικών αναγκών και τη διακριτική μεταχείριση που ευνοεί τις εγχώριες επιχειρήσεις έναντι αλλοδαπών εταιρειών.

Όλες οι πιο πρόσφατες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ περιλαμβάνουν διατάξεις για τις υπηρεσίες, οι οποίες συμβάλλουν στη θέσπιση και στην ενίσχυση ενός κανονιστικού πλαισίου για τη διευκόλυνση της παροχής υπηρεσιών, με την προστασία παράλληλα των καταναλωτών.

Στους «πίνακες υποχρεώσεων», τα μέρη απαριθμούν τους όρους σχετικά με την πρόσβαση στην αγορά και την εθνική μεταχείριση που παρέχουν αμοιβαία στα αντίστοιχα εδάφη τους. Οι ειδικές υποχρεώσεις έχουν παρόμοιο αποτέλεσμα με τη δασμολογική παγιοποίηση: συνιστούν εγγύηση για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε άλλες χώρες ότι οι όροι για την είσοδο και τη λειτουργία τους στην αγορά δεν θα αλλάξουν εις βάρος τους.

Η συνολική οικονομική και εμπορική συμφωνία ΕΕ-Καναδά (CETA) περιλαμβάνει ορισμένες από τις εκτενέστερες διατάξεις σχετικά με το εμπόριο υπηρεσιών που έχει διαπραγματευτεί μέχρι στιγμής η ΕΕ και, για πρώτη φορά, αρνητικό κατάλογο δεσμεύσεων. Οι εξαγωγές υπηρεσιών της ΕΕ προς τον Καναδά αυξήθηκαν από 16 926 εκατ. EUR το 2017 σε 19 000 εκατ. EUR το 2018, καταγράφοντας ετήσια αύξηση της τάξης του 12,3 %. Το συνολικό εμπόριο υπηρεσιών αυξήθηκε κατά 15,2 %.

Σε αντίθεση με τις διατάξεις των εμπορικών συμφωνιών για τις εμπορευματικές συναλλαγές, οι διατάξεις για τις υπηρεσίες και το ψηφιακό εμπόριο δεσμεύουν κατά κύριο λόγο ως προς τα υφιστάμενα επίπεδα ανοίγματος. Κατά κανόνα, οι εμπορικοί εταίροι δεν χρειάζεται να τροποποιήσουν ή να προσαρμόσουν τις νομοθετικές ή τις κανονιστικές διατάξεις τους ούτε να λάβουν άλλα μέτρα για την εφαρμογή της συμφωνίας, πέρα από τη δέσμευση ότι δεν θα περιορίσουν τις δυνατότητες των επιχειρήσεων της ΕΕ να προσφέρουν υπηρεσίες και να υλοποιούν επενδύσεις στο έδαφός τους. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί μέχρι στιγμής η CETA, στο πλαίσιο της οποίας ο Καναδάς προχώρησε πέραν της δέσμευσης του υφιστάμενου επιπέδου του ανοίγματος της αγοράς του σε δύο τομείς.

Αρχής γενομένης από τη CETA, οι διατάξεις των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ σχετικά με τη ρύθμιση των υπηρεσιών έχουν ενισχυθεί σημαντικά. Η συμφωνία ΕΕ-Ιαπωνίας, για παράδειγμα, περιλαμβάνει ολοκληρωμένες δεσμεύσεις για τις υπηρεσίες και τις επενδύσεις.

Παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των διατάξεων για τις υπηρεσίες στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ

Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν «τιμολόγια» για τις υπηρεσίες και τις επενδύσεις, η αξιολόγηση της υλοποίησης των δεσμεύσεων όσον αφορά τις υπηρεσίες και τις επενδύσεις στο πλαίσιο των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ είναι πιο πολύπλοκη από ό,τι η αντίστοιχη αξιολόγηση για τα προϊόντα. Σε συνδυασμό με την παρακολούθηση των τάσεων των εμπορικών και επενδυτικών ροών στον τομέα των υπηρεσιών και προκειμένου να διασφαλίζεται η ακριβής εκτίμηση της αποτελεσματικότητας των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βασίζεται πρωτίστως σε καταγγελίες μεμονωμένων εταιρειών ή επιχειρηματικών ενώσεων που αναφέρουν προβλήματα όσον αφορά την πρόσβαση στην αγορά μιας χώρας-εταίρου. Οι επιχειρήσεις της ΕΕ μπορούν να αναφέρουν τα ζητήματα αυτά στην ΕΕ ή στις εθνικές αρχές τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί στη συνέχεια, με τη σειρά της, να θίξει τα προβλήματα στους εμπορικούς εταίρους της, για παράδειγμα, στις επιτροπές υπηρεσιών και επενδύσεων που συγκροτούνται βάσει των συμφωνιών.

Τέλος, οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ, εάν εφαρμοστούν αποτελεσματικά, τείνουν να ενισχύσουν την οικονομική σχέση μεταξύ της ΕΕ και του αντίστοιχου εταίρου, με αποτέλεσμα την αύξηση των αμοιβαίων επενδύσεων τόσο στον τομέα των υπηρεσιών όσο και σε τομείς εκτός των υπηρεσιών. Το ίδιο ισχύει και για τις εμπορικές συμφωνίες που δεν περιλαμβάνουν ειδικές διατάξεις για τις υπηρεσίες και τις επενδύσεις. Για παράδειγμα, οι συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης της ΕΕ με αφρικανικές χώρες καλύπτουν προς το παρόν μόνο το εμπόριο προϊόντων, αλλά συμβάλλουν στην αύξηση της ελκυστικότητας των αφρικανικών οικονομιών για την υλοποίηση ενωσιακών επενδύσεων, κυρίως ενόψει του τοπικού μετασχηματισμού και της ανάπτυξης της βιομηχανικής δυναμικότητας. Ομοίως, οι επενδύσεις της ΕΕ στο Μαρόκο αυξήθηκαν σταθερά μετά την έναρξη ισχύος της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ-Μαρόκου το 2000, με τη σύνδεση των τοπικών αξιακών αλυσίδων, ιδίως στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας.

6.2 Δημόσιες συμβάσεις

Η αγορά δημόσιων συμβάσεων της ΕΕ 62 παρουσιάζει ισχυρές ενδείξεις ανοικτού χαρακτήρα και στους τρεις τρόπους παροχής 63 .

Στο διάγραμμα κατωτέρω παρουσιάζεται η αξία των διασυνοριακών δημόσιων συμβάσεων που ανατέθηκαν άμεσα ή έμμεσα σε εταιρείες εκτός της ΕΕ το 2017. Και για τους τρεις τρόπους συνολικά, το ποσό ανήλθε σε 50 δισ. EUR. 64  

Διάγραμμα 14: Άνοιγμα της ΕΕ στις ξένες δημόσιες συμβάσεις, κατά τρόπο παροχής (σε δισ. EUR)

Οι δημόσιες συμβάσεις αντιπροσωπεύουν κατά μέσο όρο το 10-25 % του ΑΕΠ 65 . Από τα τελευταία στοιχεία της Eurostat και του ΟΟΣΑ σχετικά με τους εθνικούς λογαριασμούς στην ΕΕ προκύπτει ότι οι δαπάνες δημόσιων συμβάσεων σε σχέση με το ΑΕΠ αντιστοιχούν στο 13,7 % του ΑΕΠ της ΕΕ ή, σε απόλυτους όρους, περίπου σε 2 015,3 δισ. EUR (εξαιρουμένων των συμβάσεων κοινής ωφέλειας και των αμυντικών συμβάσεων).

Διατάξεις για τις δημόσιες συμβάσεις στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ

Τα κεφάλαια των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις παρέχουν στις επιχειρήσεις της ΕΕ πρόσβαση σε δημόσιες συμβάσεις που χρησιμοποιούνται για την αγορά προϊόντων και υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων έργων. Η πρόσβαση στην αγορά ή η κάλυψη της συμφωνίας καθορίζει το πεδίο εφαρμογής του ανοίγματος της αγοράς δημόσιων συμβάσεων μιας χώρας σε προσφέροντες, προϊόντα και υπηρεσίες της ΕΕ. Οι εφαρμοστέοι κανόνες καθορίζουν τους όρους πρόσβασης στην αγορά ώστε να διασφαλίζεται η διαφάνεια των διαδικασιών και προβλέπουν την απαγόρευση των διακρίσεων και την ίση μεταχείριση μεταξύ των μερών, ώστε να παρέχεται στους τοπικούς προμηθευτές και στους προμηθευτές του άλλου μέρους η δυνατότητα υποβολής προσφορών υπό τους ίδιους όρους και να εξασφαλίζεται η αποτελεσματική επανεξέταση σε περίπτωση καταγγελιών δημόσιων συμβάσεων. Ορισμένα απτά παραδείγματα:

Εφαρμογή των διατάξεων για τις δημόσιες συμβάσεις — εργασίες στις επιτροπές εμπορίου

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέχισε να παρακολουθεί την υλοποίηση των δεσμεύσεων για τις δημόσιες συμβάσεις στο πλαίσιο των προτιμησιακών εμπορικών συμφωνιών της, σε στενή συνεργασία με τους εμπορικούς της εταίρους στις μεικτές επιτροπές δημόσιων συμβάσεων και εμπορίου που έχουν συγκροτηθεί στο πλαίσιο των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ, καθώς και μέσω ειδικών διαλόγων.

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέβαλε σημαντικές προσπάθειες για την προώθηση της διαφάνειας στις διαδικασίες σύναψης δημόσιων συμβάσεων με τη δημιουργία ηλεκτρονικών πλατφορμών μίας στάσης για τους διαγωνισμούς. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της δεύτερης επιτροπής της CETA για τις δημόσιες συμβάσεις, ο Καναδάς υπέβαλε έκθεση σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής όσον αφορά τη δημιουργία ενιαίου σημείου πρόσβασης, το οποίο θα παρέχει στις επιχειρήσεις πρόσβαση σε όλες τις διαδικασίες δημόσιων διαγωνισμών που καλύπτονται από τη CETA.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε περαιτέρω μέτρα για τη βελτίωση της επικοινωνίας σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις στο πλαίσιο των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ. Το 2019 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε νέο οδηγό για τις δημόσιες συμβάσεις στον Καναδά 68 . Το κέντρο βιομηχανικής συνεργασίας ΕΕ-Ιαπωνίας, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Υπουργείο Οικονομικών Υποθέσεων της Ιαπωνίας, εγκαινίασε ένα γραφείο υποστήριξης ΣΟΕΣ για την παροχή στήριξης και καθοδήγησης σε ΜΜΕ της ΕΕ οι οποίες αναζητούν πληροφορίες. Επιπλέον της διοργάνωσης διαδικτυακών σεμιναρίων, το κέντρο δημοσίευσε ενημερωτικό δελτίο και κατευθυντήριες γραμμές για τις δημόσιες συμβάσεις 69 . Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέσχε επίσης καθοδήγηση στους αγοραστές του δημόσιου τομέα της ΕΕ σχετικά με την αντιμετώπιση των προσφορών από τρίτες χώρες 70 , υπογραμμίζοντας την τήρηση των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η ΕΕ στο πλαίσιο των διαφόρων εμπορικών συμφωνιών.

Για την ενημέρωση των εμπορικών διαπραγματεύσεων της ΕΕ σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τη νέα βάση δεδομένων της με τίτλο «International Public Procurement Initiative (IPPI)» (Πρωτοβουλία για τις διεθνείς δημόσιες συμβάσεις), την πρώτη ολοκληρωμένη βάση δεδομένων παγκοσμίως που περιλαμβάνει λεπτομερή δεδομένα για τις δημόσιες συμβάσεις και τους φραγμούς στις διεθνείς δημόσιες συμβάσεις. Η βάση δεδομένων είναι η πληρέστερη του είδους της, με πληροφορίες για σχεδόν 40 εκατομμύρια δημόσιες συμβάσεις. Μέχρι στιγμής, μόνο ένας προτιμησιακός εμπορικός εταίρος, ο Καναδάς, καλύπτεται από τη βάση δεδομένων 71 .

6.3 Δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) 72  

Το 93 % όλων των προϊόντων και υπηρεσιών που εξάγει η ΕΕ καλύπτονται από τουλάχιστον ένα δικαίωμα διανοητικής ιδιοκτησίας. 73 Σύμφωνα με μελέτη 74 που εκπονήθηκε από το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας και το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2019, το 2016 οι κλάδοι έντασης ΔΔΙ στους τομείς των προϊόντων και των υπηρεσιών αντιστοιχούσαν στο 86 % των εισαγωγών της ΕΕ και στο 93 % των εξαγωγών της ΕΕ. 75

Τα ΔΔΙ στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ

Οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ έχουν ως στόχο τη διασφάλιση της αποτελεσματικής προστασίας των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας των δικαιούχων της ΕΕ στις χώρες εμπορικούς εταίρους, καθώς και την εξασφάλιση της δυνατότητας των δικαιούχων να ασκούν τα δικαιώματά τους. Αντί της κατάργησης των δασμών, οι συμφωνίες δεσμεύουν τα συμβαλλόμενα μέρη ώστε να τηρούν τους κανόνες και τις αρχές που καθορίζονται στο κεφάλαιο σχετικά με τα ΔΔΙ. Οι εν λόγω κανόνες και αρχές καλύπτουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, τα εμπορικά σήματα, τα σχέδια και υποδείγματα, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τις φυτικές ποικιλίες, τις μυστικές πληροφορίες (εμπορικό απόρρητο), διατάξεις αστικού δικαίου και σχετικές με τον έλεγχο της τήρησης των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας στα σύνορα κ.λπ. Οι διατάξεις για τα ΔΔΙ στις εμπορικές συμφωνίες επιβάλλουν στα συμβαλλόμενα μέρη την υποχρέωση να τηρούν τις σχετικές διεθνείς συνθήκες και συμβάσεις, όπως η συμφωνία του ΠΟΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου (συμφωνία TRIPS) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ), ή να βαίνουν και πέραν των αρχών αυτών.

Υλοποίηση των δεσμεύσεων ΔΔΙ στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ

Για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ όσον αφορά την προστασία των ΔΔΙ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί τη νομοθεσία των εμπορικών εταίρων της στον τομέα αυτόν, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην πραγματική επιβολή της νομοθεσίας. Επικοινωνεί τακτικά με επιχειρηματικές ενώσεις στην ΕΕ και στο εξωτερικό, ελέγχει τυχόν καταγγελίες και, εάν κρίνει ότι είναι βάσιμες, τις θέτει στους εμπορικούς εταίρους της στο πλαίσιο των αντίστοιχων θεσμικών οργάνων, όπως η υποεπιτροπή ΔΔΙ ή οι διάλογοι για τα ΔΔΙ που έχουν συγκροτηθεί στο πλαίσιο των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ.

7. MΙΚΡΕΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) 76 αποτελούν πυλώνα της οικονομίας της ΕΕ. Αντιπροσωπεύουν το 99 % του συνόλου των επιχειρήσεων της ΕΕ και το 87 % των εξαγωγικών επιχειρήσεων της ΕΕ. Οι εξαγωγικές ΜΜΕ στηρίζουν περισσότερες από 13 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην ΕΕ, ενώ παρόμοια είναι και η συμβολή των προϊόντων και των υπηρεσιών.

Στο διάγραμμα κατωτέρω παρουσιάζονται οι εξαγωγείς προϊόντων της ΕΕ-27 κατά μέγεθος επιχειρήσεων, αριθμό και αξία εξαγωγών: το 2017 (τελευταία διαθέσιμα στοιχεία) περισσότερες από 700 000 επιχειρήσεις της ΕΕ-27 πωλούσαν προϊόντα εκτός της ΕΕ, από τις οποίες οι 615 000 ήταν ΜΜΕ και αντιπροσώπευαν κατ’ αξία ποσοστό μεταξύ 28 % και 30 % των εξαγωγών της ΕΕ 77 .

Διάγραμμα 15: Εξαγωγείς προϊόντων της ΕΕ-27 κατά μέγεθος, αριθμό επιχειρήσεων και αξία εξαγωγών, 2017

Πηγή: Επιτροπή/Μονάδα του επικεφαλής οικονομολόγου της ΓΔ Εμπορίου· υπολογισμοί σύμφωνα με στοιχεία της βάσης δεδομένων TEC της Eurostat

Διαπιστώνονται ελλείψεις όσον αφορά τις διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τις εξαγωγές των ΜΜΕ σε εμπορικούς εταίρους, συμπεριλαμβανομένων των προτιμησιακών εμπορικών εταίρων, δεδομένου ότι μόνο τα μισά περίπου κράτη μέλη της ΕΕ συνηθίζουν να υποβάλλουν πληροφορίες σχετικά με τις εξαγωγές κατά μέγεθος επιχειρήσεων και κατά εμπορικό εταίρο. Η βάση δεδομένων TEC [Trade by Enterprise Characteristics (εμπόριο ανά χαρακτηριστικά επιχειρήσεων)] της Eurostat είναι πληρέστερη από τη βάση δεδομένων STEC [Services Trade by Enterprise Characteristics (εμπόριο υπηρεσιών ανά χαρακτηριστικά επιχειρήσεων)], μεταξύ άλλων λόγω του ότι δεν υποβάλλουν όλα τα κράτη μέλη στοιχεία βάσει του πλαισίου STEC. Ένα πιλοτικό έργο της Eurostat για τη συμμετοχή των ΜΜΕ στο εμπόριο υπηρεσιών (STEC) αποσκοπεί στην παροχή περισσότερων πληροφοριών σχετικά με τα χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων 78 .

Ωστόσο, τα τελευταία εμπειρικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι ο αριθμός των ΜΜΕ της ΕΕ που εξάγουν εκτός της ΕΕ αυξήθηκε σταθερά κατά την περίοδο μεταξύ του 2014 και του 2017, συγκεκριμένα κατά 6 % κατά μέσο όρο, ενώ ο συνολικός αριθμός των εξαγωγικών επιχειρήσεων της ΕΕ μειώθηκε κατά 8 % 79 . Όσον αφορά τις εξαγωγικές ΜΜΕ, οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ έχουν ζωτική σημασία, διότι διευκολύνουν την επιχειρηματική δραστηριότητα στο εξωτερικό μέσω της άρσης των εμπορικών φραγμών και της εξάλειψης των ανεπαρκειών, οι οποίες έχουν δυσανάλογες επιπτώσεις στις μικρότερες επιχειρήσεις.

Πρόοδος το 2019 όσον αφορά την εφαρμογή των διατάξεων σχετικά με τις ΜΜΕ που περιλαμβάνονται στις εμπορικές συμφωνίες

Δραστηριότητες για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ΜΜΕ στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ

Το 2019 η Επιτροπή συνέχισε τις εκδηλώσεις της για την Ημέρα Πρόσβασης στην Αγορά, οι οποίες διοργανώθηκαν από κοινού με τα κράτη μέλη της ΕΕ, με σκοπό την ευαισθητοποίηση των τοπικών επιχειρήσεων σχετικά με τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι προτιμησιακές συμφωνίες και τον τρόπο με τον οποίο η εταιρική σχέση για την πρόσβαση στην αγορά τις βοηθά να ξεπεράσουν τα εμπόδια. Πραγματοποιήθηκαν σύνοδοι εργασίας στη Δανία, στην Ισπανία, στις Κάτω Χώρες, στη Λιθουανία, στην Πορτογαλία, στη Γαλλία και στη Λετονία.

Η Επιτροπή ενέτεινε τη συνεργασία της με το δίκτυο «Enterprise Europe Network» (EEN) 80  και τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς προώθησης του εμπορίου στα κράτη μέλη της ΕΕ προκειμένου να διερευνηθούν πιθανοί τρόποι με τους οποίους οι σύμβουλοι επιχειρήσεων και οι κοινοπραξίες που συγκροτούν το δίκτυο θα μπορούσαν να διαδώσουν τις πληροφορίες σε επιχειρηματίες, άντρες και γυναίκες. Το 2019 το δίκτυο άρχισε να διορίζει υπεύθυνους επικοινωνίας EEN ειδικά για τις εμπορικές συμφωνίες, οι οποίοι θα λάβουν εξειδικευμένη κατάρτιση από την Επιτροπή.

Σημαντική πρόοδος σημειώθηκε επίσης όσον αφορά την ανάπτυξη μιας νέας δικτυακής πύλης εισαγωγών και εξαγωγών, η οποία εγκαινιάστηκε στις 13 Οκτωβρίου 2020.

8. ΝΟΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Από το τέλος του 2018 η ΕΕ έχει αξιοποιήσει τους διμερείς μηχανισμούς επίλυσης διαφορών που θεσπίστηκαν στο πλαίσιο των συμφωνιών με τη Νότια Κορέα, την Ουκρανία και την Τελωνειακή Ένωση της Μεσημβρινής Αφρικής. Σύμφωνα με στοιχεία του Ιουνίου 2020, οι εν λόγω διαφορές εξακολουθούν να εκκρεμούν· βλ. λεπτομέρειες κατωτέρω.

Όταν το επίμαχο μέτρο φαίνεται να παραβιάζει τόσο τη συμφωνία του ΠΟΕ όσο και μια εμπορική συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και της χώρας-εταίρου, η ΕΕ έχει τη δυνατότητα επιλογής δικαστηρίου, που πρέπει να αξιολογείται βάσει κατά περίπτωση εξέτασης. Ο ΠΟΕ εξακολουθεί να αποτελεί ένα δοκιμασμένο σύστημα επίλυσης διαφορών, το οποίο διασφαλίζει τη συνοχή όσον αφορά την ερμηνεία των σχετικών δεσμεύσεων. Το 2019 η ΕΕ προσέφυγε στο σύστημα επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ σε δύο περιπτώσεις.

Στις 2 Απριλίου 2019 η ΕΕ ζήτησε τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων στο πλαίσιο του ΠΟΕ με την Τουρκία και, σε συνέχεια των διαβουλεύσεων που πραγματοποιήθηκαν στις 9 και 10 Μαΐου και δεν κατέληξαν στην επίλυση της διαφοράς, στις 2 Αυγούστου ζήτησε τη συγκρότηση ειδικής ομάδας στο πλαίσιο του ΠΟΕ 81 .

Στις 15 Νοεμβρίου 2019 η ΕΕ κίνησε διαδικασία επίλυσης διαφορών στο πλαίσιο του ΠΟΕ και ζήτησε τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων 82  με την Κολομβία σχετικά με την επιβολή παράνομων δασμών αντιντάμπινγκ στις εισαγωγές κατεψυγμένων τηγανητών πατατών από το Βέλγιο, τη Γερμανία και τις Κάτω Χώρες. Οι διαβουλεύσεις δεν κατέληξαν στην επίλυση της διαφοράς. Στις 29 Ιουνίου 2020, κατόπιν αιτήματος της ΕΕ, 83  το όργανο επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ συγκρότησε ειδική ομάδα επίλυσης διαφορών.

Η επιβολή των δικαιωμάτων της ΕΕ στο πλαίσιο των εμπορικών συμφωνιών αποτελεί μία από τις βασικές αρχές της εμπορικής πολιτικής της τρέχουσας Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί στενά την εφαρμογή των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ και θα εξετάσει το ενδεχόμενο χρήσης μέσων νομικής εφαρμογής, όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο, ιδίως σε περιπτώσεις μείζονος οικονομικής ή συστημικής σημασίας. Οι προτιμησιακές εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ προβλέπουν την αυστηρή εφαρμογή των δεσμεύσεων με σκοπό τη διασφάλιση της αποτελεσματικής και έγκαιρης επίλυσης των διαφορών, μεταξύ άλλων για θέματα πέραν της συμφωνίας του ΠΟΕ, όπως, για παράδειγμα, η διαφορά με τη Νότια Κορέα για τα εργασιακά δικαιώματα.

Στο πλαίσιο της πανδημίας COVID-19, είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη ότι οι ανοικτές και βασιζόμενες σε κανόνες εμπορικές συναλλαγές θα στηρίξουν κάθε μελλοντική οικονομική ανάκαμψη. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για τη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής των εμπορικών συμφωνιών της, κατά περίπτωση.

8.1    Επίλυση διαφορών με τη Νότια Κορέα όσον αφορά το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη 

Στο πλαίσιο του κεφαλαίου σχετικά με το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη, το οποίο περιλαμβάνεται στην εμπορική συμφωνία ΕΕ-Νότιας Κορέας, η Νότια Κορέα δεσμεύτηκε να «σέβεται και να υλοποιεί στη νομοθεσία και στις πρακτικές της» τα θεμελιώδη δικαιώματα της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), ιδίως το συνδικαλιστικό δικαίωμα και το δικαίωμα συλλογικής διαπραγμάτευσης. Η Νότια Κορέα δεσμεύτηκε επίσης να καταβάλλει «συνεχείς και επίμονες προσπάθειες» για την κύρωση των εκκρεμών συμβάσεων της ΔΟΕ 84 .

Ελλείψει προόδου ως προς το ζήτημα αυτό, στις 17 Δεκεμβρίου 2018 η ΕΕ αποφάσισε να ζητήσει τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων 85 με τη Νότια Κορέα στο πλαίσιο του κεφαλαίου σχετικά με το εμπόριο και την αειφόρο ανάπτυξη. Λόγω των πλημμελών προσπαθειών για την κύρωση των σχετικών συμβάσεων της ΔΟΕ, στις 4 Ιουλίου 2019 η ΕΕ ζήτησε τη συγκρότηση ομάδας εμπειρογνωμόνων 86 , η οποία συγκροτήθηκε επίσημα στις 30 Δεκεμβρίου 2019. Οι διαδικασίες βρίσκονται επί του παρόντος σε εξέλιξη.

8.2    Επίλυση διαφορών με την Ουκρανία

Τον Ιανουάριο του 2019, στο πλαίσιο του διμερούς καθεστώτος επίλυσης διαφορών της συμφωνίας σύνδεσης ΕΕ-Ουκρανίας, η ΕΕ αποφάσισε να ζητήσει τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων 87 με την Ουκρανία για τους εξαγωγικούς περιορισμούς της χώρας όσον αφορά την ξυλεία. Ο περιορισμός κάλυπτε αρχικά την ξυλεία και την πριστή ξυλεία δέκα ειδών και από το 2015 επεκτάθηκε και στην ακατέργαστη ξυλεία, συμπεριλαμβανομένου του πευκοξύλου από το 2017.

Η ΕΕ είχε θέσει επανειλημμένως το ζήτημα αυτό στην Ουκρανία, δεδομένου ότι ο περιορισμός των εξαγωγών δεν συνάδει με τη συμφωνία σύνδεσης. Το 2019 η Ουκρανία δεν προέβη σε καμία ενέργεια για την κατάργηση της απαγόρευσης. Ως εκ τούτου, και σε συνέχεια διμερών διαβουλεύσεων για την επίλυση της διαφοράς, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν τον Φεβρουάριο του 2019 και δεν κατέληξαν στην επίλυση του ζητήματος, η ΕΕ ζήτησε την επίσημη συγκρότηση ειδικής ομάδας διαιτησίας για τη λήψη απόφασης σχετικά με το εν λόγω ζήτημα. Το αίτημα υποβλήθηκε στο τέλος του Ιουνίου 2019 88 και η ειδική ομάδα διαιτησίας —η οποία αποτελεί και την πρώτη ομάδα αυτού του είδους στο πλαίσιο οποιασδήποτε συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών της ΕΕ— συγκροτήθηκε επίσημα στις 28 Ιανουαρίου 2020. Οι διαδικασίες βρίσκονται επί του παρόντος σε εξέλιξη.

8.3    Επίλυση διαφορών με την Τελωνειακή Ένωση της Μεσημβρινής Αφρικής (ΤΕΜΑ)

Στις 14 Ιουνίου 2019 η ΕΕ ζήτησε τη διεξαγωγή διαβουλεύσεων 89 με την Τελωνειακή Ένωση της Μεσημβρινής Αφρικής (ΤΕΜΑ) στο πλαίσιο του σκέλους αποφυγής και επίλυσης διαφορών της συμφωνίας οικονομικής εταιρικής σχέσης ΕΕ-ΚΑΜΑ (ΣΟΕΣ ΕΕ-ΚΑΜΑ). Το αίτημα αφορούσε το μέτρο διασφάλισης που επιβάλλεται σε εξαγωγές κατεψυγμένων τεμαχίων κοτόπουλων με κόκαλα από την ΕΕ. Η ΕΕ θεωρεί ότι η ΤΕΜΑ επέβαλε το μέτρο αυτό κατά παράβαση των αρχών και κανόνων της ΣΟΕΣ ΕΕ-ΚΑΜΑ. Η ισχύς του μέτρου διασφάλισης λήγει στις 11 Μαρτίου 2022. Ωστόσο, θα μπορούσε να παραταθεί για άλλα 4 έτη.

Οι διαβουλεύσεις που πραγματοποιήθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2019 δεν οδήγησαν σε αμοιβαία ικανοποιητική λύση, αλλά επιβεβαίωσαν τη θέση της ΕΕ ότι το μέτρο διασφάλισης δεν συνάδει με τις διατάξεις της ΣΟΕΣ ΕΕ-ΚΑΜΑ. Στις 21 Απριλίου 2020 η ΕΕ ζήτησε τη συγκρότηση ειδικής ομάδας διαιτησίας 90 με την ΤΕΜΑ στο πλαίσιο του σκέλους αποφυγής και επίλυσης διαφορών της ΣΟΕΣ ΕΕ-ΚΑΜΑ.

9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Το 2019, παρά την παρατεταμένη κρίση του ΠΟΕ και τις τάσεις προστατευτισμού, καθώς και την επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου και των επενδύσεων, οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ εξακολούθησαν να διευκολύνουν το δίκαιο εμπόριο προϊόντων, υπηρεσιών και επενδύσεων, να εδραιώνουν το πλαίσιο των διεθνών κανόνων, να προωθούν τους στόχους βιωσιμότητας και να συμβάλλουν στη διεθνή διάσταση της βιομηχανικής πολιτικής της ΕΕ 91 . Η εξέλιξη αυτή καταδεικνύει ότι οι εν λόγω συμφωνίες μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην ανάκαμψη μετά την παγκόσμια πανδημία COVID-19, η οποία αναμένεται να επισύρει συρρίκνωση της οικονομίας της ΕΕ κατά 8,3 % το 2020 92 . Ειδικότερα, οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ στηρίζουν τη διαφοροποίηση των ευρωπαϊκών αλυσίδων εφοδιασμού, διευκολύνουν το ψηφιακό εμπόριο και προσφέρουν πλατφόρμες για βαθύτερη συνεργασία με τους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ όσον αφορά την υιοθέτηση πολυμερούς προσέγγισης και ευρύτερα ζητήματα βιωσιμότητας. Επικεφαλής των προσπαθειών για τη βελτίωση της αποτελεσματικής εφαρμογής και επιβολής των συμφωνιών αυτών θα είναι ο νέος επικεφαλής για την επιβολή των εμπορικών συμφωνιών, σε στενή συνεργασία με άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη, τα ενδιαφερόμενα μέρη και την κοινωνία των πολιτών.

(1)

 Για λόγους συνέπειας, στην παρούσα έκθεση χρησιμοποιούνται οι συντομογραφίες των εμπορικών εταίρων της ΕΕ όπως παρατίθενται στον διοργανικό οδηγό, ο οποίος είναι διαθέσιμος στην ακόλουθη διεύθυνση:  https://publications.europa.eu/code/el/el-5000500.htm

(2)

Η ονομασία αυτή δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως αναγνώριση κράτους της Παλαιστίνης και δεν θίγει τις επιμέρους θέσεις των κρατών μελών σχετικά με το θέμα αυτό.

(3)

* Η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση 1244/1999 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου.

(4)

Η συμφωνία εφαρμόζεται για τις Κομόρες από τις 7 Φεβρουαρίου 2019.

(5)

Η συμφωνία εφαρμόζεται επίσης για τη Σαμόα από την 31η Δεκεμβρίου 2018.

(6)

 Αλφαβητικός κατάλογος των συμφωνιών διατίθεται στον ιστότοπο της ΓΔ Εμπορίου: https://ec.europa.eu/trade/policy/countries-and-regions/negotiations-and-agreements/  

(7)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/IP_20_1409

(8)

Η συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών ΕΕ-Σινγκαπούρης άρχισε να ισχύει μόλις την 21η Νοεμβρίου 2019.

(9)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/september/tradoc_158926.pdf

(10)

 Η συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και της Σινγκαπούρης άρχισε να ισχύει μόλις την 21η Νοεμβρίου και, ως εκ τούτου, στην παρούσα έκθεση και στο σχετικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής παρέχεται μόνο μια επισκόπηση των προπαρασκευαστικών εργασιών. Πλήρης έκθεση θα δημοσιευτεί στην έκδοση του 2021.

(11)

 Το σχέδιο δράσης των 15 σημείων διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση: https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2018/february/tradoc_156618.pdf

(12)

Βλ., για παράδειγμα, εκ των υστέρων αξιολόγηση της ΣΕΣ ΕΕ-Νότιας Κορέας (τελική έκθεση, τμήμα 10.7)· εκ των υστέρων αξιολόγηση των συμφωνιών σύνδεσης με 6 χώρες της Μεσογείου (ενδιάμεση έκθεση, σ. 16, 106, 198-200)· εκ των υστέρων αξιολόγηση της ΣΟΕΣ ΕΕ-CARIFORUM (σχέδιο ενδιάμεσης έκθεσης, τμήμα 4.5).

(13)

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις εξελίξεις στο εμπόριο γεωργικών ειδών διατροφής, βλ. τμήμα 6.

(14)

  https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2006:0567:FIN:el:PDF  

(15)

Νορβηγία, Ουκρανία, Μολδαβία, Γεωργία, Χιλή, Κεντρική Αμερική, χώρες της περιοχής των Άνδεων, Μεξικό, Καναδάς, CARIFORUM, Νότια Κορέα και Ιαπωνία.

(16)

Η συμφωνία της ΕΕ με τη Σινγκαπούρη άρχισε να ισχύει την 21η Νοεμβρίου 2019.

(17)

  https://www.mti.gov.sg/Improving-Trade/Free-Trade-Agreements/CPTPP  

(18)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2019/march/tradoc_157716.pdf

(19)

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εκκρεμή διαφορά, βλ. τμήμα 8, «Νομική εφαρμογή».

(20)

 Συνοπτική παρουσίαση των κύριων επιτευγμάτων όσον αφορά την πρώτη επέτειο εφαρμογής της συμφωνίας διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση: https://trade.ec.europa.eu/doclib/press/index.cfm?id=2107

(21)

  https://www.eu-japan.eu/

(22)

 Οι δράσεις που πρέπει να υλοποιήσουν οι τελωνειακές αρχές είναι διαθέσιμες στην ακόλουθη διεύθυνση: https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2019/july/tradoc_157973.pdf  

(23)

Οι διατάξεις του Συστήματος Επενδυτικών Δικαστηρίων δεν εφαρμόζονται προσωρινά και θα τεθούν σε ισχύ μόνο μετά την κύρωση της CETA από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.

(24)

Οι προτάσεις αφορούν 1) τους κανόνες για το εφετείο, 2) τον κώδικα δεοντολογίας για τα μέλη των δικαστηρίων, 3) τους κανόνες για τη διαμεσολάβηση και 4) τη διαδικασία έκδοσης δεσμευτικών ερμηνειών.

(25)

Ο φόρος επί των εισαγόμενων αλκοολούχων ποτών αμφισβητήθηκε στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου από την Αυστραλία, με την ΕΕ ως τρίτο μέρος.

(26)

  https://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/ceta_guidance_en.pdf

(27)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2019/november/tradoc_158417.pdf  

(28)

Πηγή: ΔΝΤ, DOTS Trade.

(29)

  http://mneguidelines.oecd.org/rbclac.htm  

(30)

  https://www.ilo.org/americas/programas-y-proyectos/WCMS_735906/lang--en/index.htm  

(31)

  https://www.ohchr.org/EN/Issues/Business/Pages/JointProjectResponsibleBusinessConduct.aspx  

(32)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/press/index.cfm?id=2083  

(33)

Η ονομασία αυτή δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως αναγνώριση του Κράτους της Παλαιστίνης και δεν θίγει τις επιμέρους θέσεις των κρατών μελών σχετικά με το θέμα αυτό.

(34)

 Μόνο στην Αλγερία επιτράπηκε να αναβάλει έως το τέλος Σεπτεμβρίου 2020 (αντί του Σεπτεμβρίου 2017) το τελευταίο στάδιο της κατάργησης των δασμών όσον αφορά ορισμένα βιομηχανικά προϊόντα για τα οποία εξακολουθούσαν να επιβάλλονται τελωνειακοί δασμοί, αν και σε μειωμένη μορφή.

(35)

https://case-research.eu/en/ex-post-evaluation-of-the-impact-of-trade-chapters-of-the-euro-mediterranean-association-agreements-with-six-partners-algeria-egypt-jordan-lebanon-morocco-and-tunisia-interim-technical-report-101329  

(36)

 Πρόσθετες συμφωνίες για τα γεωργικά, μεταποιημένα γεωργικά και αλιευτικά προϊόντα ισχύουν ήδη μεταξύ της ΕΕ και της Αιγύπτου, του Ισραήλ, της Ιορδανίας και του Μαρόκου, αλλά όχι ακόμη μεταξύ της ΕΕ και της Τυνησίας.

(37)

Η βαθμολογία του δείκτη της Αλγερίας παρέμεινε αμετάβλητη με πολύ χαμηλή κατάταξη, ενώ ο δείκτης του Λιβάνου και της Παλαιστίνης υποβαθμίστηκε.

(38)

Office des Changes.

(39)

ΟΟΣΑ, Investment Policy Reviews: Tunisia 2012.

(40)

Γενική Αρχή της Αιγύπτου για τις Επενδύσεις και τις Ελεύθερες Ζώνες.

(41)

Γεωργία, Μολδαβία, Ουκρανία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν και Λευκορωσία.

(42)

Καλύπτονται μόνο οι εμπορικές συναλλαγές βιομηχανικών προϊόντων. Όσον αφορά τις υπόλοιπες εμπορικές συναλλαγές (υπηρεσίες, δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, εμπόριο γεωργικών προϊόντων) είτε δεν υπάρχουν κανόνες (πέραν των κανόνων του ΠΟΕ) είτε περιλαμβάνονται αποσπασματικά σε διάφορες συμφωνίες.

(43)

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη συγκεκριμένη υπόθεση επίλυσης διαφορών διατίθενται στο τμήμα 8, «Νομική εφαρμογή».

(44)

Οι Νήσοι Σολομώντος υπέγραψαν τη συμφωνία τον Μάιο του 2020, αυξάνοντας τον αριθμό των συμφωνιών στις τέσσερις.

(45)

Εξαίρεση αποτελεί η Νότια Αφρική, συμβαλλόμενο μέρος στη ΣΟΕΣ ΕΕ-ΚΑΜΑ, όπου η ΕΕ έχει καταργήσει πλήρως ή εν μέρει τους τελωνειακούς δασμούς για το 98,7 % των εισαγωγών της Νότιας Αφρικής.

(46)

Κομόρες, Μαδαγασκάρη, Μαυρίκιος, Σεϋχέλλες και Ζιμπάμπουε.

(47)

Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. τμήμα 8 σχετικά με τη νομική εφαρμογή.

(48)

 Λεπτομέρειες σχετικά με τις εργασίες εφαρμογής το 2019 ανά ομάδα του σχεδίου δράσης περιλαμβάνονται στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής: https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/september/tradoc_158926.pdf

(49)

 Το σχέδιο δράσης των 15 σημείων διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση: https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2018/february/tradoc_156618.pdf

(50)

Η παιδική εργασία αποτελεί αντικείμενο δύο βασικών συμβάσεων της ΔΟΕ: της «Σύμβασης περί κατώτατου ορίου ηλικίας» του 1973 (αριθ. 138), και της «Σύμβασης για την απαγόρευση των χειρότερων μορφών εργασίας των παιδιών» του 1999 (αριθ. 182).

(51)

 Η έρευνα είναι διαθέσιμη στην ακόλουθη διεύθυνση: https://www.government.nl/topics/responsible-business-conduct-rbc/evaluation-and-renewal-of-rbc-policy

(52)

Για λεπτομερέστερες πληροφορίες σχετικά με την διαφορά, βλ. τμήμα 8, «Νομική εφαρμογή».

(53)

Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. τα πρακτικά της συνεδρίασης: https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2019/november/tradoc_158481.pdf

(54)

Για τους σκοπούς της παρούσας έκθεσης χρησιμοποιήθηκε ο ορισμός του ΠΟΕ για τα «γεωργικά είδη διατροφής», δηλαδή τα γεωργικά προϊόντα που περιλαμβάνουν τα κεφάλαια 1-24 του εναρμονισμένου συστήματος, καθώς και διάφορες κλάσεις των κεφαλαίων 33, 35, 38, 41, 43 και 51-53, εξαιρουμένων, ωστόσο, των ιχθύων και των προϊόντων ιχθύων.

(55)

Μελέτη σχετικά με την οικονομική αξία των συστημάτων ποιότητας της ΕΕ:

https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/a7281794-7ebe-11ea-aea8-01aa75ed71a1   

 

(56)

Μολονότι δεν ήταν δυνατόν να διαχωριστούν τα προϊόντα ΓΕ και ΕΠΙΠ για τους σκοπούς της μελέτης, μόνο τα προϊόντα γεωγραφικών ενδείξεων (ΓΕ) καλύπτονται από εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ.

(57)

Η Χιλή άνοιξε την αγορά της γαλακτοκομικών προϊόντων σε τέσσερα ακόμη κράτη μέλη (άδεια έχουν 20 κράτη μέλη) και την αγορά βόειου κρέατος σε τέσσερα ακόμα κράτη μέλη (άδεια έχουν 14 κράτη μέλη). Η Χιλή επέτρεψε επίσης τις εισαγωγές κρέατος πουλερικών (σχετική άδεια έχουν 8 κράτη μέλη).

(58)

  https://ec.europa.eu/growth/single-market/services_en

(59)

Eurostat, 2012-2017, ΕΕ-28.

(60)

Policy Center for the New South, Has Morocco Benefited from the Free Trade Agreement with the European Union?, Φεβρουάριος 2020.

(61)

 Πηγή: Υπουργείο Βιομηχανίας του Μαρόκου, http://www.mcinet.gov.ma/en/content/automotive-0  

(62)

Πηγή: Βάση δεδομένων Tenders Electronic Daily (TED) (2017).

(63)

Τρόπος 1: άμεσες διασυνοριακές διεθνείς δημόσιες συμβάσεις· τρόπος 2: δημόσιες συμβάσεις εμπορικής παρουσίας· τρόπος 3: έμμεσες διεθνείς δημόσιες συμβάσεις.

(64)

 Βλ. επίσης «Public Procurement: How open is the European Union to US firms and beyond?»· άρθρο των Lucian Cernat και Zornitsa Kutlina-Dimitrova στο CEPS, Μάρτιος 2020·  https://www.ceps.eu/ceps-publications/public-procurement/

(65)

Πηγή: ΟΟΣΑ (2002)· βλ. επίσης το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της ΣΔΣ του ΠΟΕ, του Robert Anderson (2011), και τον ιστότοπο της ΓΔ Εμπορίου:  https://ec.europa.eu/trade/policy/accessing-markets/public-procurement/  

(66)

 Ο πλήρης κατάλογος είναι διαθέσιμος στην ακόλουθη διεύθυνση: https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-10973-2016-ADD-4/el/pdf#page=11

(67)

Νέα έκδοση του νόμου για τις δημόσιες συμβάσεις (όπως εγκρίθηκε στις 19.9.2019 με αριθμό 114-IX), που αντικαθιστά τον νόμο αριθ. 922 του 2015· ο νέος νόμος άρχισε να ισχύει στις 20 Απριλίου 2020.

(68)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/february/tradoc_158655.pdf  

(69)

Το ενημερωτικό δελτίο και οι κατευθυντήριες γραμμές διατίθενται στην ακόλουθη διεύθυνση: https://www.eubusinessinjapan.eu/library/publication/infopack-epa-government-procurement#  

(70)

C(2019) 5494 final, που εκδόθηκε στις 24 Ιουλίου 2019, «Κατευθυντήριες γραμμές για τη συμμετοχή προσφερόντων και αγαθών από τρίτες χώρες στην αγορά δημόσιων συμβάσεων της ΕΕ».

(71)

Οι άλλοι βασικοί εμπορικοί εταίροι της ΕΕ που καλύπτονται από την IPPI είναι η Αυστραλία, η Βραζιλία, η Κίνα, η Ινδία, η Ινδονησία, η Νέα Ζηλανδία, η Ταϊλάνδη και οι Ηνωμένες Πολιτείες.

(72)

 Για λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με την προστασία και την επιβολή ΔΔΙ, βλ. τη σχετική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τρίτη χώρα, https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/january/tradoc_158561.pdf , και τον κατάλογο επιτήρησης της παραποίησης/απομίμησης και της πειρατείας: https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2018/december/tradoc_157564.pdf  

(73)

Ορισμένα προϊόντα και ορισμένες υπηρεσίες καλύπτονται από ταυτόχρονα από διάφορα ΔΔΙ. Πρόκειται για τη λεγόμενη συμπληρωματική προστασία. Παραδείγματα αποτελούν τα αυτοκίνητα, τα έπιπλα, τα ρολόγια και τα τρόφιμα.

(74)

Η έκθεση είναι διαθέσιμη στην ακόλουθη διεύθυνση: https://www.epo.org/news-events/news/2019/20190925.html

(75)

Στη μελέτη προσδιορίστηκαν 356 κλάδοι έντασης ΔΔΙ.

(76)

Οι ΜΜΕ ορίζονται συνήθως ως επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από 250 εργαζόμενους.

(77)

Τα στοιχεία αυτά είναι εκτιμήσεις, δεδομένου ότι τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τα κράτη μέλη της ΕΕ όσον αφορά τις εξαγωγές εκτός της ΕΕ περιλαμβάνουν μη αμελητέο αριθμό επιχειρήσεων «άγνωστου» μεγέθους.

(78)

  https://ec.europa.eu/eurostat/web/experimental-statistics/stec

(79)

 Βλ. σημείωμα του επικεφαλής οικονομολόγου της ΓΔ TRADE της 1ης Μαΐου 2020 (Ο ρόλος των ΜΜΕ στις εξαγωγές της ΕΕ), που είναι διαθέσιμο στην ακόλουθη διεύθυνση: https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/june/tradoc_158778.pdf  

(80)

  https://een.ec.europa.eu/  

(81)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2019/august/tradoc_158308.pdf

(82)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/february/tradoc_158645.pdf

(83)

  WT/DS591 — Colombia — Anti-Dumping Duties on Frozen Fries from Belgium, Germany and the Netherlands

(84)

Σύμβαση αριθ. 87 για τη συνδικαλιστική ελευθερία· σύμβαση αριθ. 98 για το δικαίωμα οργάνωσης και συλλογικής διαπραγμάτευσης· σύμβαση αριθ. 29 για την αναγκαστική εργασία· και σύμβαση αριθ. 105 για την κατάργηση της αναγκαστικής εργασίας.

(85)

  http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2018/december/tradoc_157586.pdf  

(86)

  http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2019/july/tradoc_157992.pdf

(87)

  http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2019/january/tradoc_157625.pdf

(88)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2019/june/tradoc_157943.pdf  

(89)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2019/june/tradoc_157928.pdf  

(90)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/april/tradoc_158717.pdf

(91)

 Βλ. COM(2017) 479.

(92)

 Πηγή: Θερινές οικονομικές προβλέψεις της Επιτροπής για το 2020: https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/economy-finance/ip132_en.pdf