SAİT ŞAHİN’İN KALEMİNDEN YENİ NESİL SORULAR 8.SINIF DTİÜL RBİKLÇGİESİ780 becer temell dl bl gs s oruları SORU SORU B A N K ASI Akıllı Tahta Güncel Müfredata Tamamı Rekor Kırdıran Uyumlu Uygun Video Çözümlü Deneme Sınavları

Genel Koordinatör Yayınları İsmail BAYSAL 0212 852 12 00 / www.startfen.com Fatih Mah. 831. Yanyol Sok. No: 1/2A Küçükçekmece / İstanbul Genel Yayın Yönetmeni Fatih AY İÇİNDEKİLER Editör Fiilimsiler ............................................................................................................................................................... 5 İdris FIRAT Cümlenin Ögeleri .............................................................................................................................................................35 Senem AYGÖREN Rekor Deneme - 1 .......................................................................................................................................65 Noktalama İşaretleri .............................................................................................................................................................. 71 Yazar Rekor Deneme - 2 .......................................................................................................................................93 Sait ŞAHİN Yazım Kuralları .............................................................................................................................................................99 Rekor Deneme - 3 . ..................................................................................................................................... 121 Grafik Tasarım Fiilde Çatı ............................................................................................................................................................127 Zeynep YÜRÜK Rekor Deneme - 4 ......................................................................................................................................157 Cümle Türleri ........................................................................................................................................................... 163 Dizgi Rekor Deneme - 5 ..................................................................................................................................... 201 Startfen Dizgi Ekibi Anlatım Bozuklukları ...........................................................................................................................................................207 Rekor Deneme - 6 .................................................................................................................................... 225 Baskı – Cilt Cevap Anahtarı ..................................................................................................................................... 231 KORZA Yayıncılık Basım San. ve Tic. A.Ş. / ANKARA 0312 342 22 08 Matbaa Sertifika No 40961 Yayıncı Sertifika No 35768 ISBN 978-625-8448-74-0 Fikri ve Sınai Haklar Kanunu’na göre, her hakkı https://www.startfendijital.com ‘a aittir. startfen_yayincilik startfen Yayıncılık startfenyayincilik startfenakademi ‘ın yazılı izni olmaksızın kitabın Yayıncılık herhangi bir şekilde kısmen veya tamamen çoğaltılması, basım ve yayımı hâlinde gerekli yasal mevzuat uygulanır. Copyright © Tüm Hakları Saklıdır.

ÖN Değerli Öğrenciler, SÖZ Sınavda başarılı olabilmek için akademik olarak yeterli bilgi düzeyine sahip olmanın yanı sıra çok sayıda soruyu, anlayarak çözmek gerekir. Bu bağlam- da “STARTFEN Rekor Dil Bilgisi” kitabı, sizlere en üst düzeyde fayda sağlayacak ve emeklerinizin karşılığını fazlasıyla alacağınız bir bilgi ve birikim düzeyine ul- aşmanıza yardımcı olacaktır. Milli Eğitim Bakanlığının yayımladığı örnek sor- ulardaki dil bilgisiyle ilgili sorulan tüm soruları titiz- likle inceleyip bu kitabı oluşturdum. Kitabımızda, dil bilgisi adına öğrenilecek her şey hücreleme sistemi sayesinde MEB kazanımlarına uygun şekilde kolay- dan zora doğru ilerleyerek yeni nesil sorulara geçiş yapılmıştır. Ayrıca bu sistemin içine 6 adet “Rekor Dil Bilgisi Denemeleri” eklenilerek dil bilgisiyle ilgili tüm konuların pekiştirilmesi hedeflenmiştir. Bu değerli kitabın hayallerinizde güzel bir ge- lecek olan siz değerli öğrencilerime başarı ve mutlu bir gelecek getirmesini diliyorum. Başlamaktan sakın korkmayın. Hayallerinize “START” verin. Sait ŞAHİN

İSTİKLAL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Bastığın yerleri “toprak!” diyerek geçme, tanı: Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. Düşün altında binlerce kefensiz yatanı. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: O benimdir, o benim milletimindir ancak. Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Şûheda fışkıracak toprağı sıksan, şûheda! Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl… Canı, cananı, bütün varımı alsın da hüda, Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl! Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Ruhumun senden, ilahi, şudur ancak emeli: Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli. Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Bu ezanlar ki şahadetleri dinin temeli, Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli. Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar, O zaman vecd ile bin secde eder varsa taşım, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Her cerihamdan, ilahi, boşanıp kanlı yaşım, Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Fışkırır ruh-i mücerred gibi yerden na’şım; “Medeniyet!” dediğin tek dişi kalmış canavar? O zaman yükselerek arsa değer belki başım. Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın. Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Doğacaktır sana va’dettigi günler Hakk’ın… Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy

Fiilimsiler • İsim-fiil • Sıfat-fiil • Zarf-fiil • Adlaşmış Sıfat-fiil • Kalıcı Ad Kazanım: T.8.3.9 Fiilimsilerin cümledeki işlevini kavrar.

Fiilimsiler Fiillere getirilen birtakım eklerle oluşturulan ve Öğreten fiillerin isim, sıfat, zarf şeklini yapan sözcüklere Bilgi “fiilimsi” denir. Fiilimsiler üçe ayrılır: Bazı sıfat-fiil ekleri, kip ekleriyle benzerlik 1. İsim-fiil gösterir. Sıfat-fiil ekleriyle kip eklerini karıştır- mamak için sıfat fiillerin bir ismi niteleyip Fiillere getirilen “-me / -ma , -ış / -iş /-uş / -üş, nitelemediğine bakmak gerek. -mak / -mek “ ekleriyle oluşturulan ve fiillerin isim şekli olarak kullanılan fiilimsi çeşidir. Örnek: Bu olay dün yaşanmış. (kip eki) Yaşanmış olayları unutmadı. (sıfat-fiil) Öğreten Öğreten Bilgi Bilgi “-ma / -me” eklendiği sözcüğe olumsuzluk Sıfat-fiilin nitelediği isim düşer ve sıfat tek anlam katıyorsa olumsuzluk eki, olumsuzluk başına kullanılırsa buna “adlaşmış sıfat-fiil” anlamı katmıyorsa isim-fiil ekidir. denir. Örnek: Örnek: Beni anlamadı. (olumsuzluk eki) Okuduğun romanları bana ver. (sıfat-fiil) Beni anlamayı tercih etti. (isim-fiil eki) Okuduklarını bana ver. (adlaşmış sıfat-fiil) Öğreten 3. Zarf-fiil Bilgi Fiil kök ve gövdelerine “-ken, -alı, -esiye, İsim-fiil eklerini aldığı hâlde bir varlık veya -madan, -dığında, -ince, -ip, -arak, -dıkça, kavramın kalıcı adı olan sözcükler fiilimsi -maksızın, -a..-a, -r..-mez, -cesine…” fiilimsi olarak kabul edilmez. ekleriyle yapılır. Örnek: Annem dolma yaptı. (kalıcı ad) 2. Sıfat-fiil Öğreten Bilgi Fiil kök ve gövdelerine “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” fiilimsi eklerinden uygun olanı Zarf-fiiller, cümleye zaman ve durum anlamı getirilerek yapılan fiilimsi türüdür. katar. Örnek: Oturarak başarı elde edilmez. (durum an- lamı) Gelince mutlaka beni ara. (zaman anlamı) 6

1. Ünite İsim - Fiil 1 1. Kesme çiçek yetiştiriciliği, dünyada yeni olmasına 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yemek” sözcüğü karşın sürekli büyüyen bir faaliyettir. Dünya kesme isim-fiil olarak kullanılmıştır? çiçek üretim ve ihracatında Hollanda ve Kolombiya, en önemli ülkeler arasında olup dünya pazarının yarı- A) Yemek vakti! Herkes sofraya otursun, diye seslendi sından fazlasına sahiptir. Türkiye’de ise kesme çiçek annem. üretimi ve ihracatı henüz gelişme aşamasındadır. B) Çok fazla yemek yersen bu gidişle çok fazla kilo Bu parçadaki altı çizili sözcüklerden hangisi isim-fi- alacaksın. ildir? C) Bazı yemeklerin isimlerini söylemekte zorluk çeki- A) olmasına B) büyüyen yorum. C) üretim D) olup D) Küçük çocuk, masadaki elmayı bir an önce yemek istiyordu. 2. Aşağıdaki özlü sözlerin hangisinde isim-fiil yoktur? 5. “Oturuşu ile herkesin dikkatini üzerine çekti.” cümle- sindeki fiilimsinin türce özdeşi aşağıdakilerin han- A) İki farklı insan vardır: Gerçeği bilmek isteyen ve gisinde kullanılmıştır? yalana inanmak isteyen. (Friedrich Nietzsche) A) Kendi bahçesinde dal olmayan biri, girmiş bah- B) Boşuna korkmayın, doğru bir şey yaptığınızda çeme ağaçlık taslıyor. hayat o kadar güzeldir ki… (Dostoyevski) B) Bir kuşağın diktiği ağacın gölgesinde gelecek ku- C) Mucizeler için büyüğe değil; ter, kararlılık ve sıkı şaklar serinler. çalışmaya gerek vardır. (Colin Powell) C) Ağaçlar, yaşadıkça meyve verir; insanlar da meyve D) Bir şeyi sevmenin en kestirme yolu, bir gün yok verdikçe yaşar. olacağını bilmektir. (Gilbert K. Chesterton) D) Eğer ağaca tırmanmak istiyorsanız yıldızlara çık- maya niyet edin. 3. Eğer bir dileğin varsa ağacın karşısına diz çök(--I--) 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden fazla isim- dileğini fısıldamalısın. Ağaç, dileğini gerçekleştir(--II--) fiil kullanılmıştır? karar verir(--III--) başına tam ol(--IV--) on tane yaprak döker. A) Merak ettiğim bilgileri, giriş katında bulunan danış- maya sordum. Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine isim-fiil eki getirilmelidir? B) Şiir, öyle bir orkestradır ki bütün doğanın ve insan- lığın sesini yansıtır. A) I B) II C) III D) IV C) İçimden kumsalda olmak, denize doğru yürümek geliveriyordu. D) İnsana imtihan olarak ayrılık yeter: Bir şehirden, bir yardan, bir yemekten… 7

İsim - Fiil 7. “Onur’un annesi çok güzel sarma sarar.” cümlesinde “sarma” sözcüğü isim-fiil eki almış olmasına rağmen filimsi değildir. Bu sözcük, fiilimsi özelliğini kaybederek bir varlığa ad olmuştur. Aşağıdakilerden hangisinde bu açıklamaya uygun bir sözcük vardır? A) Annem, sabah kahvaltısında bize kızartma yaptı. B) Aldığım etleri, dondurma işleminden geçirdim. C) Çözemediği soruyu öğretmenine danışmaya gitti. D) Elindeki fidanları ekmek için öyle sabırsız dı ki... 8. İsim-fiil, fiillerin cümlede isim görevinde kullanılan hâlidir. Türkçedeki üç fiilimsi grubundan biridir. Fiil kök veya göv- delerine ”-me / -mek / -iş” eklerinin getirilmesiyle oluşturulur. Buna göre, (I) Tolstoy, 28 Ağustos 1828’de Tulainde Yasnaya Polyana’da doğdu. (II) Babası ve kardeşleriyle yaşadığı aile toprak- larında Rus kırsal yaşamını erkenden tanındı. (III) On beş yaşında Voltaire’i ve üstünde kalıcı bir etki bırakacak olan Rousseau’yu okudu. (IV) 1847’de üniversiteden ayrılarak köylülerine yararlı olmak amacıyla Yasnaya Polayana’ya döndü. metindeki numaralanmış cümlelerin hangisinde isim-fiil vardır? A) I B) II C) III D) IV 9. Fiillere getirilen isim-fiil “-ma / -me” eki ile olumsuzluk anlamı katan “-ma / -me” ekini birbirine karıştırmamak gerekir. Örneğin “Çiçekler açmadı.” cümlesinde “açmadı” sözcüğündeki “-ma” eki eklendiği cümleye olumsuzluk anlamı katmıştır. “Oyun oynamayı seviyor.” cümlesinde ise “oynamayı” sözcüğündeki “-ma” eki eklendiği “oyna-” fiilini isim- fiil yapmıştır. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-ma /-me” ekinin işlevi diğerlerinden farklıdır? A) Benimle düzgün bir şekilde konuşmanı istiyorum. B) Resim defterine bazı şekiller çizmeyi seviyormuş. C) Senin gelmediğin gün, ben de okulda yoktum. D) Bu soruyu çözebilmen için dikkatini toplamalısın. 10. “Alp, beni dikkatle dinliyordu.” cümlesinde “dinliyordu” sözcüğü çekimli fiildir ve cümlenin yüklemidir. “Beni dikkatle dinlemek istiyordu.” cümlesinde “dinlemek” sözcüğü ise fiil anlamını korumakla birlikte isim görevinde kullanıldığı için isim-fiil görevindedir. Buna göre aşağıdaki atasözlerinin hangisinde isim-fiil kullanılmıştır? A) Ağaç, meyvesi olunca başını aşağı salar. B) Ateş olmayan yerden duman çıkmaz. C) Aklına geleni işleme, her ağacı taşlama. D) Bağa bak, üzüm olsun; yemeye yüzün olsun. 8 1. Ünite

İsim - Fiil 11. Türkçede bazı sözcükler isim-fiil ekiyle türediği hâlde zamanla isimleşmiş, fiilimsi özelliğini kaybetmiştir. Buna göre aşağıdakilerin hangisi isim-fiil özelliğini kaybetmiş kalıcı adlardan biri olamaz? A) B) C) D) 12. I. Hiçbir zaman çıktığın kapıyı hızlı çarpma, bir gün geri dönebilirsin. II. Sakın unutma, ellerin cebindeyken başarı merdivenlerini çıkamazsın. III. Mutluluğu tatmanın tek çaresi, onu birbirimizle paylaşmaktır. IV. Asıl marifet buluttaydı ama herkes, yağmura şiir yazmayı tercih etti. Numaralanmış cümlelerin hangilerindeki fiilimsiler türce özdeştir? A) I - II B) I - III C) II - III D) III - IV 13. “Sait Öğretmen’in şiir okuyuşunu çok beğeniyorum.” cümlesinde “okuyuşunu” sözcüğü “-uş” ekini alarak isim-fiil görevinde kullanılmıştır. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili sözcük isim-fiildir? A) Gömleğin ilk düğmesi yanlış iliklenince diğerleri de yanlış gider. B) Ya susmak ya da suskunluktan daha kıymetli bir söz söylemek gerekir. C) Gülmek için mutlu olmayı beklemeyin, gülmek için sıra beklemeye gerek yoktur. D) Lafın nereye gideceğini bilmek gerek, düşünmeden konuşmamalıyız. 1. Ünite 9

İsim - Fiil 14. Semra ile Sevda, aralarında bir oyun oynamışlardır. Bu oyunda isim-fiil eki olan sözcükler, kırmızı renkteki pulların içine; çekimli fiil olan sözcükler ise mavi renkteki pulların içine yazılarak yatay, dikey veya çapraz şekilde 3’lü bir set oluşturulacaktır. Sevda adlı kişi bu seti doğru tamamlayıp oyunu kazandığına göre aşağıdaki tablolardan hangisi Sevda’ya ait olabilir? A) B) gülüş sever almayı çalmaya koşarlar çoşanlar gelmek beklemek oturuşu sevmek yüzdüm anlamak beyazladı kaçtı tatması yakalayış kazma geliş C) D) içmek okuyuş gelirler gelmeyi sergilemek alması tutmak seviyor kaçışı kaçmak yorulmuş üzülme okumuştu bilmişti bakması gözetlemişsin anladılar gösteriş 15. Ezgi Öğretmen: “Testteki yirmi soruyu çözün.”dedi. Ezgi Öğretmen, öğrencileri Bahar ve Senem’den yukarıdaki cümleyi isim-fiil yardımıyla dolaylı anlatıma dönüştürme- lerini istemiştir. Buna göre Senem’in doğru, Bahar’ın yanlış yazdığı bu cümle aşağıdaki tabloların hangisinde verilmiştir? Bahar Senem A) Ezgi Öğretmen, testteki yirmi soruyu çözeceğimizi Ezgi Öğretmen, testteki yirmi soruyu çözmemizi söy- söyledi. ledi. Bahar Senem B) Ezgi Öğretmen, testteki yirmi soruyu çözmemizi Ezgi Öğretmen, testteki yirmi soruyu çözeceğimizi söy- söyledi. ledi. Bahar Senem C) Ezgi Öğretmen, testteki yirmi sorunun çözüleceği- Ezgi Öğretmen testteki yirmi soru çözülsün, demiş. ni söylemiş. Bahar Senem D) Ezgi Öğretmen testteki yirmi soru çözülsün, demiş. Ezgi Öğretmen, testteki yirmi sorunun çözüleceğini söylemiş. 10 1. Ünite

1. Ünite İsim - Fiil 2 1. Beklemekte olan yayalar, kara asfalta çekilmiş beyaz 4. Aşağıdakilerden hangisinde aynı türden birden şeritlerin üzerinden yürümeye başladı. çok fiilimsiye yer verilmiştir? Bu cümledeki altı çizili fiilimsinin türce özdeşi aşa- A) Anlaşılmaz cümleler kuruyor, beni anlamıyorsun ğıdakilerin hangisinde yoktur? diye yakınıyordu. A) Ayaklarını kavrama pedalının üzerinde tutan sabır- B) Kaliteli bir film yapmanın inceliklerini anlatmak isti- sız sürücüler, arabalarını yüksek devirde çalıştır- yordu Ümran Hanım. mak için uğraşıyordu. C) Mahalle kasabımdan memnun olduğum için hep B) Bu sürücüler, kırbacın havada şaklayacağını önce- bu kasabı tercih ederim. den duyumsayan sinirli atlar gibi bir ileri bir geri gidiyorlardı. D) Emekli olduktan sonra Karadeniz’in incisi Artvin’de yaşamayı düşünüyorum. C) Yayaların hepsi geçmişti ne var ki yolu arabalara açacak olan ışığın yanması birkaç saniye daha gecikecekti. D) Üç ışığın art arda yanması, araç trafiğinin sıkışması diğer bir deyişle tıkanmaların en büyük nedeni olduğu ileri sürülüyor. 2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili ek di- 5. İsim-fiiller, cümlede yüklem olarak kullanılabilir. ğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır? Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim- A) Kardeşim araba sürmeyi çok seviyor. fiil, yüklem olarak kullanılmıştır? B) Bir türlü öğrenemedi yemek yapmayı. C) Her hafta sonu parkta koşmayı tercih ederim. A) Bugün bize düşen görev, millî takımımıza destek D) Akşamları televizyon izlemeyi çok severim. vermektir. B) En başarılı öğretmen, öğrencisine sevgiyle yakla- şandır. C) Sorunun iptal edilip edilmediğine dair bir bilgiye ulaşamadım. D) Yolunuzu bulmak için bu metro haritasına bakmalı- sınız. 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsinin türü 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde isim-fiil, isim diğerlerinden farklıdır? tamlaması içinde kullanılmıştır? A) Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç. A) Sınıfa en son gelenin adını yazdı. B) Kazandığı paraları bir çırpıda harcamış. B) Bu tartışmaya bir son verelim. C) Olgunlaşmamış meyveleri yediği için hastalandı. C) Çalışmanın önemini bilmek gerek. D) Kâğıttaki yazıları okumak imkânsıza yakındı. D) Az önce danışmadan anons edildi. 11

İsim - Fiil 7. Seni anlatabilmek seni İyi çocuklara, kahramanlara Aşağıdaki altı çizili fiilimsilerden hangisi bu dizelerdeki fiilimsiyle aynı türdedir? A) Gözlerden yaş akmadıkça kalp bayram etmezmiş. B) Bir bulut, taşıyamadığı yükü yağmur olarak gönderir. C) Bazen ağlamak istemezsin ama gözlerin seni dinlemez. D) Ne çok ağladım ben tek damla gözyaşı dökmeden. 8. “-ma / -me” eki, isim-fiil eki ya da olumsuzluk eki olarak kullanılabilir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-ma / -me” eki farklı bir görevde kullanılmıştır? A) Hasta olunca ilaç almaya başladı Rüya. B) Terliyken su içmen sağlığına zarar verir. C) Denizde yüzmeyi çok özlediğimi fark ettim. D) Beni anlamadığını söylüyordu her zaman. 9. İsim-fiiller, fiil özelliklerini yitirip kalıcı isim olarak kullanılabilir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kuralın örneği bulunmaktadır? A) Bir okur olarak bu kitaptaki tadı, başka bir kitapta bulamadım. B) Öğlen yemeğinde soslu bir döner yemek istiyorum. C) Öğretmenimiz uçurtma nasıl yapılır, diye sordu. D) Gelecek de elbet bir gün gelecek, dedi ünlü yazar. 10. Fiillerden “-ma / -mak / -iş” ekleriyle türetilip isim görevinde kullanılan sözcüklere “isim-fiil” denir. Örneğin “Beni din- lemekten asla vazgeçmedi.” cümlesinde “dinle-” fiili “-mek” isim-fiil ekini alarak isim-fiil olmuştur. Buna göre aşağıdaki dizelerin hangisinde isim-fiil kullanılmıştır? A) O günlerde bir ünlü ayak bastığında Yürüdü etrafında ümitler suna suna B) Ateşler içinden geçmek için gelen bir erdi Göğsünde toplanmıştı milyonla Türk’ün derdi C) Bu milyonla dert ona veriyordu başka hız Yürüdü arkasında genç, ihtiyar, kadın, kız D) O kimdir, gözleri deniz kadar yumuşak Saçı, güneşi emmiş bir demet altın başak 12 1. Ünite

İsim - Fiil HAFTALIK DERS PROGRAMI 11. Salı Çarşamba Perşembe Pazartesi Cuma Merve adlı 8. sınıf öğrencisi “fiilimsiler” konusunu pekiştimek için kendine bu konuyla ilgili bir haftalık program yaz- mıştır. Bu programı yukarıda görseldeki günlerin altında yer alan boşluklara içinde isim-fiil bulunan cümleleri, hafta- nın ilk gününden başlayarak sadece günaşırı şekilde doldurarak tamamlayacaktır. Buna göre Merve, haftalık programını aşağıdakilerden hangisiyle doldurursa programına aykırı davranmış olur? A) Pazartesi günü “Çabalama ile çarık yırtılır.” ve “El öpmekle dudak aşınmaz.” cümlelerini yazarak B) Çarşamba günü “Denenmişi, denemek ahmaklıktır.” ve “Taşıma su ile değirmen dönmez.” cümlelerini yazarak C) Perşembe günü “Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir.” ve “Bal demekle ağız tatlanmaz.” cümlelerini yazarak D) Cuma günü “Aşure yemeye giden kaşığını yanında taşır.” ve “Aç gezmekten tok ölmek yeğdir.” cümlelerini yazarak 12. Yapay zekâ alanında kullanılacak ilk çalışmalar, Walter Pitts ve Warren McCulloch tarafından 1943 yılında yapıldı. Bu çalışmaların konusu, yapay sinir hücreleri ile öneri mantığı geliştirip basit hesaplamalar yapabilen modellerdi. Bu modeller yapay zekâ teknolojisinin fikir babası Alan Turing’in hesaplama kuramına dayanıyordu. 1950 yılında “Mind” adlı felsefe dergisi için makale yazan Alan Turing, makalesinde ‘‘Makineler düşünebilir mi?’’ sorusunu sorarak yapay zekâları bilim dünyasının ve insanların tartışmasına açtı. Böylece “YZ” teknolojisi fikirsel olarak doğmuş oldu. “YZ” teknolojisinin isimsel doğuşu ise 1956 yılında John McCarthy’nin organize ettiği Darthmouth Konferansı’na dayanır. Bu metinle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) “Tartışmasına” ve “doğuşu” sözcükleri isim-fiil olarak kullanılmıştır. B) “İlk çalışmalar” söz grubu isim-fiiil eki alarak isim tamlaması oluşturmuştur. C) “Hesaplamalar” ve “yapay” sözcüğü kalıcı ad olarak kullanılmıştır. D) Metnin son cümlesinde birden fazla isim-fiile yer verilmiştir. 13. “Koşmanın bilinen ilk faydaları arasında kalp hastalıkları riskini azaltmak vardır.” cümlesinde “koşma” sözcüğü isim fiil olarak kullanılmıştır. “İnsan, sağlığı için koşmalıdır.” cümlesinde ise “koşmalıdır” sözcüğü cümlenin yüklemidir ve çekimli fiildir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “koş-” fiili, isim-fiil olarak kullanılmıştır? A) Upuzun çayırlarda, yalınayak koşmak istiyordu Aylin. B) Maraton yarışındaki koşucular, bir tertip içinde yarışıyorlar. C) Bir çita gibi koştu ve yarışmada birinciliği kimseye kaptırmadı. D) Yeni işine geç kalmamak için durağa doğru hızla koştu. 1. Ünite 13

İsim - Fiil 14. Aşağıdaki metinde yer alan isim-fiil almış sözcük sayılarıyla bir yapboz oluşturulacaktır. Bireysel ya da kolektif olarak şekillenen kimlik, geçmişten elde edilenlerle geleceğin şekillendirilmesinde sürekli- liği tesis eder. Bütün toplumlar, bireysel kimliği ve daha yaygın olarak işlev gören kolektif kimliği varlıklarının korunması, yayması ve sürdürülebilmesi için önemli bir araç olarak görür. Her renk parçasının bir isim-fiil alan sözcük sayısını belirttiğine göre oluşacak yapbozun şekli aşağıdakiler- den hangisi olur? A) B) C) D) 15. Hazal Öğretmen, öğrencilerine fiilimsiler konusunu anlattıktan sonra “Seyyar boza satıcıları, -sayıları oldukça azalsa da- Anadolu’da doğan bu geleneği İstanbul’un belli başlı semtlerinde sürdürmeye devam ediyor.” cümlesini tahtaya yazarak öğrencilerinden bu cümlede bununan özellikleri “ ”, bununmayan özellikleri ise “ ” sembolüyle belirtme- leirini istemiştir. Buna göre aşağıdaki öğrencilerden hangisi tüm özellikleri doğru işaretlemiştir? A) Öğrenci Adı İsim-Fiil Kalıcı ad Çekimli fiil ESLEM B) Öğrenci Adı İsim-Fiil Kalıcı ad Çekimli fiil EYMEN C) Öğrenci Adı İsim-Fiil Kalıcı ad Çekimli fiil EMRE D) Öğrenci Adı İsim-Fiil Kalıcı ad Çekimli fiil ECRİN 14 1. Ünite

1. Ünite Sıfat - Fiil 3 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil kullanıl- 4. I. Gömleğin ilk düğmesi yanlış iliklenince diğerleri de mamıştır? yanlış gider. A) Gününde koparılmayan çiçek elbette solar. II. Senden daha zeki insanları işe alırsan onlardan B) Çiçeklerin olmadığı yerde insan yaşayamaz. daha zeki olduğunu ispatlarsın. C) Güzel çiçekleri, nadir görünüşlü bitkiler verir. D) Çiçeklerin açtığı yerde umutlar da açar. III. Zekâ, ancak kendisine zorunluluk yüklenildiği za- man, yeteneklerini kullanır. IV. Bir insanın zekâsı bilgisine göre değil, bilgi edinme yeteneğine göre ölçülür. Numaralanmış cümlelerin hangilerindeki fiilimsiler türce özdeştir? A) I - II B) II - III C) I - IV D) III - IV 2. Aşağıdakilerin hangisinde adlaşmış sıfat-fiil var- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük dır? sıfat-fiil değildir? A) Beğendiğim resimleri aile albümünde sakladım. A) Dünya, bir sahnedir; herkes rolünü oynadıktan son- B) Okuduğum romanları arkadaşıma verdim. ra çekip gider. C) Maçtan dönenler çığlık atmaya başladı. D) Hastalanan kardeşime ilaçlarını verdim. B) Dünyayı küçümsemeyi öğrendim ancak şimdi onu fethedecek değerdeyim. C) Dünya, düşünen kişiler için bir komedi; hisseden- ler için bir trajedidir. D) İnsan, dünya gibidir; içinde yüzlerce fırtına kopar ama herkes kendi yaşadığını bilir. 3. Uykuların kaçar geceleri 6. Aşağıdakilerin hangisinde “-ecek, -acak” eki, eklen- I diği sözcüğü sıfat-fiil yapmıştır? Bir türlü sabah olmayı bilmez A) Arkadaşlarımla futbol oynayacağım cumartesi gü- II nü. Dikilir gözlerin tavanda bir noktaya B) Kemal, okunacak kitapların listesini dün belirledi. III C) Bu konular, önümüzdeki hafta tek tek konuşulacak. D) Yeni çıkan kitabının düzenlemesini yarın yapacak. Deli eden bir uğultudur başlar kulaklarında IV Bu dörtlükteki numaralanmış sözcüklerden hangisi sıfat-fiildir? A) I B) II C) III D) IV 15

Sıfat - Fiil 7. Fiilimsiler kalıplaşarak bir varlığın kalıcı ismi olabilir. Bu durumda fiilimsi özelliklerini yitirir. Aşağıdakilerin hangisinde bu kuralı örneklendiren bir kullanım yoktur? A) Geşmişini unutan milletler yok olmaya mahkûmdur, derdi babam. B) Geçen kış çok soğuk geçtiği için yakacaklarımız erken tükendi. C) Bindiğimiz dolmuş, ağır gidince işimize çok geç kaldık bu sabah. D) Annemin yaptığı poğaçalar o kadar lezzetliydi ki yemeye doyamadım. 8. Fiillerden belli başlı bazı ekler kullanmak suretiyle türetilip sıfat görevinde kullanılan sözcüklere “sıfat-fiil” denir. Buna göre, (I) Sıtma, tropikal ve subtropikal bölgelerde sık görülen ve günümüzde dünyada en sık ölüme neden olan paraziter bir hastalıktır. (II) Dünyada; her 30 saniyede bir çocuğun sıtma nedeniyle hayatını kaybettiği, dünya nüfusunun %40’ının sıtma riski altında olduğu, her yıl 300 milyon insanın sıtma ile enfekte olduğu ve yaklaşık 1-3 milyon kişinin sıtma nedeniyle öldüğü bildirilmektedir. (III) Dünya Sağlık Örgütü, sıtmayı önemli bulaşıcı hastalıklar kapsamında tüberküloz ve AIDS ile birlikte ilk üç içinde değerlendirmektedir. (IV) Sıtmayı tetikleyen plasmodium cinsi içinde günümüze kadar memeli, kuş ve sürüngenleri enfekte 150’den fazla tür tanımlanmıştır. numaralanmış cümlelerin hangilerinde birden fazla sıfat-fiil vardır? A) I - II B) I - IV C) II - III D) II - IV 9. Sıfat fiil eki “-ar / -er” ile geniş zaman “-ar, -er” ekini karıştırmamak gerekir. Örneğin “Koşar adımlarla yanıma geldi.” cümlesinde “koşar” sözcüğü sıfat fiil, “Melek, çok hızlı koşar.” cümlesinde “koşar” sözcüğü geniş zaman eki alarak yüklem görevinde kullanılmıştır. Aşağıdakilerin hangisinde “-ar, -er” eki sıfat-fiil olarak kullanılmıştır? A) Hafta sonları her zaman yüzmeye gideriz kardeşimle. B) Marketten hep bilinir markaların sütlerini alıyorum. C) Sabah kahvaltısında genellikle iki yumurta tüketirim. D) Okula gittiğimde de mutlaka dişlerimi fırçalarım. 10. Aşağıdaki cümleyle ilgili değerlendirmeler doğru ise “ ”, yanlış ise “ ” sembolüyle belirtilecektir. Buna göre, “Son yıllarda teknolojinin gelişmesiyle büyük küçük herkesi sinema salonlarına toplayan animasyon filmler, kültürel mirasın aktarılmasında önemli birer araç hâline gelmiştir.” cümlesiyle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? Değerlendirmeler Doğru Yanlış A) “Gelişmesiyle” sözcüğü sıfat-fiil eki almıştır. B) “Toplayan” sözcüğü adlaşmış sıfat-fiil değildir. C) “Aktarılmasıyla” sözcüğü isim-fiil eki almamıştır. D) “Gelmiştir” sözcüğü çekimli fiildir. 16 1. Ünite

Sıfat - Fiil 11. 8. sınıf öğrencisi Yasemin Aslanalp adlı kişi, arkadaşı Zeynep ile mektuplaşma yoluyla fiilimsi konusunu pekiştirmek istemiş; aşağıdaki mektup ve zarfı hazırlayarak arkadaşına yollamıştır. Sevgili Arkadaşım, Gönderen: Yasemin Aslanalp Adres: Bulut Mahallesi Hane Nasılsın, iyi misiniz? İki aydır senden uzak olmanın Sokak No.: 10 Beylikdüzü/İstanbul verdiği burukluk var içimde. Seni çok ama çok özle- dim. Hazırsan sana sorumu soruyorum. Alıcı: Zeynep Şahin Adres: Beyza Mahallesi Halk Evet, arkadaşım sana gönderdiğim mektupta ve Sokak No.: 15 Palu/Elazığ mektup zarfında toplam kaç tane sıfat-fiil alan söz- cük vardır? Mektubu eline ulaşan Zeynep, Yasemin’in sorusuna cevap olarak aşağıdaki rakamlardan hangisini yazmalıdır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 12. “Başına dolu yağan, dünyanın dört bucağını fırtına içinde sanır.” Bu cümledeki fiilimsinin türce özdeşi aşağıdakilerin hangisinde kullanılmıştır? A) Bir kapının kapalı olduğunu anlamak için o kapıyı itmek gerektir. B) Bir devleti kurmak için bin yıl ister, yıkmak için bir saat yeter. C) Yüreğin kapısı vurmakla açılmaz, oraya yürek yoluyla varılır. D) Bir memleketin yükselmesi ev ve aile muhabbetine bağlıdır. 13. • Öğretmenimiz bana üç soru sordu. • Hepsini doğru cevapladım. Yukarıdaki cümlelerin sıfat-fiil kullanılarak anlamlı ve kurallı bir biçimde birleştirilmiş hâli aşağıdakilerin han- gisinde doğru verilmiştir? A) Öğretmenimizin bana sorduğu üç sorunun hepsini doğru cevapladım. B) Öğretmenimiz bana üç soru sordu, doğru cevapladım hepsini. C) Öğretmenimiz bana üç soru sorunca hepsini doğru cevapladım. D) Öğretmenimiz bana üç soru sorduğunda hepsini doğru cevapladım. 1. Ünite 17

Sıfat - Fiil 14. Alper, aşağıdaki balık kılçığı diyagramında sıfat-fiil olmayan bir cümlenin olduğunu fark etmiş ve bu cümleyi balığın ağzında bulunan “?” sembolüyle belirtilen yere taşımıştır. Zaman geçerken kendi- sine bağlı olan her şeyi de sürüklüyor. Zamanın kaybolduğunu ? bilenler, en çok acı çe- kenlerdir. Zamana verdiğimiz de- ğer, başarı veya başarı- sızlığımızı belirler. Zamanı ve sözleri dikkat- sizce kullanma, ikisi de geri alınamaz. Buna göre Alper’in taşıdığı cümle aşağıdakilerden hangisidir? A) B) Zamanın kaybolduğunu Zaman geçerken kendi- bilenler, en çok acı çe- sine bağlı olan her şeyi kenlerdir. de sürüklüyor. C) D) Zamana vediğimiz değer, Zamanı ve sözleri dikkat- başarı veya başarısızlığı- sizce kullanma, ikisi de mızı belirler. geri alınamaz. 15. I. İnsanlar tarafından en sevilen kuşlardan biri olan papağanların birçok türü vardır. II. Yüksek zekâya sahip olan bu papağanlar, rengârenk güzellikleriyle bizleri büyüleyen canlılardır. III. Kendilerini diğer türlerden ayıran en önemli özellikleri, konuşma eğilimde olmalarıdır. IV. Bu papağan familyası, yüksek zekâları sayesinde çok iyi taklit yapar. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde birden fazla sıfat-fiil kullanılmıştır? A) I - II B) II - III C) III - IV D) I - IV 18 1. Ünite

1. Ünite Sıfat - Fiil 4 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil kullanıl- 4. Bir sıfat-fiil ve bu sıfat-fiile bağlı unsur veya unsurlar- mıştır? dan kurulan kelime gruplarına “sıfat-fiil grubu” denir. Buna göre, A) Kitaplar zamanın büyük denizinde dikilmiş deniz Çağırıldığın yere erinme, çağırılmadığın yere görünme. fenerleridir. cümlesindeki sıfat-fiil grubu aşağıdakilerden han- B) Ben kitaplarımı değil, kitaplarım beni ortaya çıkar- gisinde doğru verilmiştir? mıştır. A) çağırıldığın yere / çağırılmadığın yere C) Bir kitabın ne kadar okuyucusu varsa o kadar farklı B) çağırıldığın yere erinme çeşidi vardır. C) çağırılmadığın yere görünme D) çağırıldığın yere erinme, çağırılmadığın yere görün- D) Bazı kitaplar tadılmak, bazıları da yutulmak için yazılmıştır. me 2. Aşağıdakilerin hangisinde “-mış, -miş,- muş,-müş” 5. Gökten düşenin parçası bulunur, gönülden düşenin eki, eklendiği sözcüğü sıfat-fiil yapmıştır? parçası bulunmaz. A) Geçen hafta okula gelmiş, beni görememiş. Bu cümleyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene- B) Bitirilmiş işlerin raporunu dün bana sundu. bilir? C) İki gün önce bitirmiş öğretmeninin verdiği kitabı. D) Zuhal Hanım, hastaneye geç varmış dün akşam. A) İsim-fiil ve sıfat fiil türlerine örnek sözcük vardır. B) Sıfat-fiil ekleriyle yapılmış kalıcı isim kullanılmıştır. C) Adlaşmış sıfat-fiiller kullanılmıştır. D) Bir sıfat-fiil bir ismi nitelemiştir. 3. Bende hiç tükenmez bir hayat vardı 6. “Aslan yattığı yerden belli olur.” atasözünde sıfat-fiil, I bir sıfat tamlaması oluşturmuştur. Kırlara yayılan ilkbahar gibi Buna benzer bir kullanım aşağıdakilerden hangi- Kalbim hiç durmadan hızla çarpardı sinde vardır? II III A) Abdalın dostluğu köy görününceye kadar. Göğsümün içinde ateş var gibi B) Çanakta balın olsun, Yemen’den arı gelir. C) Baba koruk yer, oğlunun dişi kamaşır. IV D) Erken öten horozun başını keserler. Bu dörtlükte numaralanmış sözcüklerden hangisi sıfat-fiildir? A) I B) II C) III D) IV 19

Sıfat - Fiil 7. Sıfat-fiiller, fiillerin sonuna “-en, -esi, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” sıfat-fiil ekleri getirilerek oluşturulur. Buna göre, I. Türk çizgi filminde kültürel değerlerin özgün olarak kullanıldığı ilk çalışma olan Tonguç Yaşar’ın 1969 yapımı “Amentü Gemisi Nasıl Yürüdü?” filmidir. II. Hat sanatından yola çıkarak hazırlanan film, geleneğin yenilenmesi ve yeniden düşünülmesi adına özgün bir çalışmadır. III. Film, 1972’de Adana Altın Koza’da seçici film özel ödülü almış ve 1973’de Annecy Film Şenliği’nde gösterime giren ilk Türk çizgi filmi olmuştur. numaralanmış cümlelerin hangilerinde birden fazla sıfat-fiil kullanılmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I - II D) I - II ve III 8. “Akacak kan damarda durmaz.” atasözünde “ak-” fiili “-acak” sıfat-fiil ekini almıştır. Yani “akacak” sözcüğü “kan” ismini anlamca tamamlamış ve sıfat görevinde kullanılmıştır. Dolayısıyla bu cümledeki “akacak” sözcüğü sıfat-fiildir. Buna göre, Tarihte ilk kez 1904’de Stanley Hall, ergenlik terimini kullanarak bu dönemin insan gelişiminde ayrı bir evre olduğunu ortaya koymuştur. Çoğu yazar, ergenliğin 12 yaş civarında başlayıp 19–21 yaşta sona erdiği görüşünde birleşmek- tedir. Ergenlik, insan gelişim dönemleri içinde toplumsal etkilerin birey için en fazla önem taşıdığı bir evredir. bu parçada kaç sıfat-fiil vardır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 9. Sıfat-fiiller, cümlede çoğunlukla sıfat görevinde kullanılır. Ancak niteledikleri isim düştüğünde onun yerine geçerek bir isim gibi kullanılır yani “adlaşmış sıfat-fiil” olur. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde adlaşmış sıfat-fiil vardır? A) Bildiğim tüm hikâyeleri çocuklarıma anlattım. B) Sunulan filmin bu kadar iyi olacağını tahmin edemezdim. C) Hastalanan arkadaşını hemen hastaneye götürdü. D) Sana anlattıklarımı kimseye söyleme sakın! 10. Fiil kök veya gövdelerine “-an /-en, -ası /-esi, -maz /-mez” gibi belirli eklerin getirilmesiyle sıfat-fiil oluşturulur. Buna göre, I. Akıllı adam, hem kitapları hem de doğrudan doğruya hayatı okur. II. Bir insanın aklı, bilgisine göre değil; bilgi edinme yeteneğine göre ölçülür. III. Başkalarının hürriyetlerini tanımayanlar, hürriyete layık değildir. IV. Bencil insan, tek başına kalmış meyvesiz bir ağaç gibi kurur gider. numaralanmış cümlelerin hangilerinde sıfat-fiil kullanılmamıştır? A) I - II B) I - IV C) II - III D) III - IV 20 1. Ünite

Sıfat - Fiil II. Yoğun, parlak yeşil yapraklar, sinek kuşlarını ve kelebekleri çeken renkli, 11. nektar bakımından zengin, çiçek yığın- ları için mükemmel bir fon sağlar. I. Orta Amerika ve Meksika'ya özgü yarasa yüzlü cuphea bitki- III. Yarasa yüzü cuphea, 12 ila 18 si, koyu mor ve parlak kırmızı inç (30-45 cm) arasında bir yayılma ilginç küçük yarasa yüzlü çiçek- ile 18 ila 24 inç (45-60 cm) gibi ol- leri için adlandırılmıştır. gun yüksekliklere ulaşır. Yukarıda görselde “cuphea bitkisi” ile ilgili numaralanmış cümlelerin hangilerinde sıfat-fiile yer verilmemiştir? A) Yalnız II B) I - II C) I - III D) II - III 12. “Bu kış için bir ton yakacak aldım.” cümlesindeki “yakacak”sözcüğü sıfat-fiil eki yardımıyla türemiş ve kalıcı isim olmuştur. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde sıfat-fiil ekiyle oluşturulmuş kalıcı isim örneği vardır? A) Çakmak ile oyun oynamayın, derdi dedem. B) Kasaptan bir kilo kıyma almayı düşünüyorum. C) İyi bir yazar, tüm eleştirilere açık olmalıdır. D) Yazın en çok dondurma tüketmeyi seviyorum. 13. Sıfat-fiiller, ek-fiil alarak yüklem olabilir. Aşağıdakilerden hangisi bu açıklamayı örneklemektedir? A) İnsan, ağzından çıkan sözlere dikkat etmeliymiş. B) Bizim için en önemli şey, senin ne söylediğindir. C) Bu sözümün değerini ileride mutlaka anlayacaksın. D) Benim için değerli olan bu sözleri, o söylemiş. 1. Ünite 21

Sıfat - Fiil 14. Haluk, aşağıdaki labirentte kırmızı ok yönünden başlayarak yeşil ok yönüne doğru sıfat-fiillerin bulunduğu sözcük- leri toplayarak labirentten çıkacaktır. Okunan kitaplar Tanıdık yüz Çalışmanın Yapılacak işler önemi Tükenmez dertler Tanınmış romanlar Okuma salonu Öpülesi eller Gelecek günler Buna göre Haluk, aşağıdaki sözcüklerden hangilerini toplarsa labirentten çıkar? A) Okunan kitaplar - Tanıdık yüz - Çalışmanın önemi - Yapılacak işler - Gelecek günler B) Okunan kitaplar - Tanıdık yüz - Tükenmez dertler - Öpülesi eller - Gelecek günler C) Okunan kitaplar - Tanınmış romanlar - Okuma salonu - Öpülesi eller - Gelecek günler D) Okunan kitaplar - Tanıdık yüz - Tükenmez dertler - Okuma salonu - Gelecek günler 15. Aşağıdaki dizelerin hangisinde sıfat-fiil kullanılmıştır? A) B) Sokakta bir bayramdı durakta bekleyişin Kente yanlızlık gelirdi sen uyuyunca Yüzümde mevsim değişirdi Sanki sonsuz bir ayrılıktı okula gidişin C) D) Gözlerim gözlerinden korkardı Bilmezdin her sabah seni yolcu ettiğimi Hatırlıyorum adın bahardı Yüreğim yol boyu ardından ağlardı 22 1. Ünite

1. Ünite Zarf - Fiil 5 1. Boşluk ve zaman içinde sınırlandırılmışlık olarak 4. Sen, hür adam, seveceksin denizi her zaman I Deniz aynandır senin, kendini seyredersin Bakarken akıp giden dalgaların ardından kavranan mekân, algılanabilirliğiyle doğru orantılı Sen de o kadar acı bir girdaba benzersin II III Bu dörtlüğün kaçıncı dizesinde zarf-fiil vardır? olarak ayırt edilebilmektedir. IV A) 1. B) 2. C) 3. D) 4. Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerden hangisi zarf-fiildir? A) I B) II C) III D) IV 2. “Damlaya damlaya göl olur.” 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf-fiil, cümleye durum anlamı katmıştır? Bu atasözündeki fiilimsinin türce özdeşi aşağıda- kilerin hangisinde vardır? A) Biraz ilerledikçe yemyeşil bir vadinin ortasına gel- dik. A) Bindik bir alamete gidiyoruz kıyamete. B) Büyük lokma ye büyük söz söyleme. B) Bu yılki sınavı kazanmak için ölesiye çalışıyordu. C) Bakarsan bağ bakmazsan dağ olur. C) Seni beklerken yanıma yetmişli yaşlarda bir teyze D) Baş başa vermeyince taş yerinden kalkmaz. geldi. D) İlçemizde baraj yapılalı her şey daha sistemli oldu. 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf-fiil kullanıl- 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf-fiil vardır? mıştır? A) Okul, insanların bulunması gereken en güzel yer- A) Birçok kişinin değeri, yontulmamış elmaslar gibi dir. içinde saklıdır. B) Okul hayata hazırlanış değil, hayatın kendisidir. B) Elmas yontulmadan, insan da yanılmadan mükem- C) Okul hayatı bitince hayat okulu başlar. melleşemez. D) Bir okul fazla yapın, bir hapishane eksiltmiş olursu- C) Çizik bir elmas, çizik olmayan bir çakıl taşından nuz. daha iyidir. D) Paslanmış eşsiz bir elmas, daima parlatılmış cama tercih edilir. 23

Zarf - Fiil 7. Zarf-fiiller, cümleye zaman anlamı katar. Cümleye sorulan “Ne zaman?” sorusuna cevap verir. Örneğin “Okula gider gitmez ders başladı.” cümlesinde “gider gitmez” zarf-fiili yüklemi “zaman” bakımından nitele- miş ve yükleme sorulan “Ne zaman?” sorusuna cevap vermiştir. Aşağıdakilerden hangisinde zarf-fiil cümleye zaman anlamı katmıştır? A) Yanı başımda duran çocuk durup durup ağlıyordu. B) Anlattığım şeyleri anlamışçasına yüzümüze baktı. C) Gideceği rotayı hiç düşünmeksizin belirledi Nursel. D) Öğrenciler, tenefüs zili çalınca koridora doğru koştu. 8. Zarf-fiiller fiil kök veya gövdelerine getirilen “-ıp, -arak, -ınca, -ken, -leyin, -mez, -diğinde, -dıkça, -eli, -esiye, -ir…-mez, -casına, -a” ekleriyle oluşturulur. Buna göre, Yetiştirilme alanı ve üretim miktarı bakımından dünyada ve ülkemizde ilk sıralarda yer alan bir meyve olan üzüm, eski çağlardan bu yana gerek sofralık olarak ve gerekse değişik şekillerde işlenmek suretiyle her mevsimde temin ede- bileceğimiz bir besindir. bu cümlede kaç zarf-fiil vardır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 9. “Hızlı koşunca nefes nefese kaldı.” ve “Konuşarak tüm sorunlarımızı hallettik.” cümlelerinde “koşunca” ve “konuşa- rak” zarf-fiilleri, yüklemi “zaman” ve “durum” bakımından etkilemiştir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “koşmak” fiili zarf-fiil olarak kullanılmıştır? A) Sanki kendi sözcüklerimin peşinden koşmak istiyordum. B) Yanımda yürümeyi bilmeyenler arkamdan dörtnala koşsa ne yazar. C) Haykıra haykıra koşmak, koşa koşa haykırmak ne saadet! D) Lüzumsuz şeylerin peşinden koşan, lüzumlu şeyleri kaçırır. 10. Zarf-fiil eklerinden “-ken” isim soylu sözcüklere de eklenebilir. Bu durumda “-ken” eki, eklendiği sözcüğe zarf görevi kazandırır ancak onu zarf-fiil yapmaz. Buna göre “-ken” eki aşağıdakilerden hangisinde zarf-fiil olarak kullanılmamıştır? A) Ben üzülürken o da çok üzüldüğünü söylüyor. B) Köpeğim Minnak ile oynarken zaman su gibi akıyor. C) Kitap okurken rahatsız edilmekten hoşlanmam. D) Terliyken soğuk su içersen hasta olursun kesinlikle. 24 1. Ünite

Zarf - Fiil 11. Türkçe Öğretmeni Sevda, 8-K sınıfında fiilimsiler konusunu anlatmış ancak bu sınıfın öğrencilerinden Beril, bu konuyu anlayamamıştır. Bunun üzerine Sevda Öğretmen, konuyu etkin bir şekilde öğretmek için konuyu tekrar etmiş ardından da içinde zarf-fiilin olduğu özlü sözlerden oluşan bir kupa hediye etmiştir öğrencisine. Buna göre Sevda Öğretmen, Beril’e aşağıdaki kupalardan hangisi hediye etmiştir? A) B) C) D) Öğrenmenin Lüzumsuz şeyler Öğrenmenin Düşünmeden sonsuzluğu, öğrenenler, sınırlarını öğrenmek, insana ne genellikle lüzumlu şeylere kendiniz zamanı kadar az kulak tıkamış koyarsınız. kaybetmektir. bildiğini olur. gösterir. 12. I. Yaşlanarak değil, hayatın her anını yaşayarak tecrübe kazanılır. II. Senin elmayı sevmen, elmanın seni sevmesi anlamına gelmez. III. Dostlarla içilen kahve neşedir, kahkahalar köpüklerin üzerinde yüzer. IV. Kahkaha attığımda değil, kötü zamanımda yanımda olmalısın. Numaralanmış cümlelerin hangilerindeki fiilimsiler türce özdeştir? A) I - III B) I - IV C) II - IV D) II - III 13. Halı, normal kumaş dokusunun yüzeyinde ilme iplikleriyle zemin dokusunu kapat(--I--) hav yüzeyli dokulardır. İlme iplikleri, el yardımıyla çözgüler etrafında bağlantı oluşturul(--II--) elde edilir. Hav yüzeyini oluştur(--III--) bu iplikler, daha sonra kirkit adı veril(--IV--) alet yardımıyla dokuya sıkıştırılarak halı yüzeyi oluşturulur. Bu parçada numaralanmış yerlerden hangisine zarf-fiil eki getirilmelidir? A) I B) II C) III D) IV 1. Ünite 25

Zarf - Fiil 14. Anlamasını Yaptığında Gelmesi Koşar koşmaz Öpülesi Çizdiğim 1 2 6 54 3 Yukarıdaki görselin sağında ve solunda bulunan sözcükler, bu görselin üstünde yer alan topların içine yerleştirilerek numaralanmış kutucuklara hedeflenip vurulacaktır. 1 ve 2 numaralı kutucuklara sıfat-fiil, 3 ve 4 numaralı kutucuklara isim-fiil, 5 ve 6 numaralı kutucuklara ise zarf- fiil olan sözcükler hedeflenip vurulduğunda sıfat-fiil olanlar sarıya, isim- fiil olanlar kırmızıya, zarf fiil olanlar da yeşil renge dönüşecektir. Buna göre sarı renge dönüşen toplar görselden çıkarılırsa oyun ekranında kalacak sözcükler aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) Anlamasını - Gelmesi - Öpülesi - Yaptığında B) Gelmesi - Öpülesi - Yaptığında - Çizdiğim C) Anlamasını - Gelmesi - Yaptığında - Koşar koşmaz D) Gelmesi - Öpülesi - Yaptığında - Koşar koşmaz 15. • Otuz dakika önce yemek yaptı. • Tüm aileye yemek servis etti. Yukarıdaki cümlelerin zarf-fiil kullanılarak anlamlı ve kurallı bir biçimde birleştirilmiş hali aşağıdakilerin han- gisinde doğru verilmiştir? A) Otuz dakika önce yemek yapıp tüm aileye yemek servis etti. B) Otuz dakika önce yaptığı yemeği tüm aileye servis etti. C) Otuz dakika önce yapılan yemek tüm aileye servis edildi. D) Otuz dakika önce hazırlanan yemek tüm servis edildi. 26 1. Ünite

1. Ünite Zarf - Fiil 6 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yorulmak” söz- 4. “Su içtikçe daha da içesi geldi.” cüğü zarf-fiil olarak kullanılmıştır? Bu cümledeki altı çizili fiilimsinin türce özdeşi aşa- A) Yorulunca kısa bir mola vermeye karar verdi. ğıdaki cümlelerin hangisinde vardır? B) Bugün iş yerinde çok çalıştığı için yoruldu. C) Yorulan işçiler, dinlenmek istediklerini söyledi. A) Acıkan yanağından, susayan dudağından belli olur. D) Yorulduğun an, işine hemen ara vermelisin. B) Bu dünya iki kapılı handır, gelen bilmez giden bil- mez. C) Sirkesini, sarımsağını sayan paçayı yiyemez. D) Atlar nallanırken kurbağalar ayak uzatmaz. 2. “Maya, sadece ekmeği kabartmak için kullanılmaz; 5. Aşağıdakilerin hangisinde “-madan / -meden” eki aynı zamanda içerisinde yer alan protein, çeşitli vita- diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır? minler ve mineraller ile sağlıklı bir besin kaynağıdır. Maya, probiyotik olarak hem insan hem de hayvan A) Buraya gelmeden önce kendisiyle parkta buluş- beslenmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır.” tum. Bu metindeki zarf-fiil olan sözcük aşağıdakilerden B) Kimse bir şey duymadan sessizce içeri süzüldü. hangisidir? C) Beklediğim koliyi danışmadan iki gün önce aldım. D) Babasıyla konuşmadan hiçbir işe girişmezdi. A) kabartmak B) kullanılmaz C) beslenmesinde D) olarak 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf-fiilin cüm- leye kattığı anlamlar yanlış belirtilmiştir? Cümleler Durum Zaman Anlamı Anlamı Aramızdaki dargınlığını unu- A) tup kuzeniyle barışmak isti- yor. 3. Aşağıdakilerin hangisinde zarf-fiil kullanılmamış- B) Hasta olan arkadaşımızın tır? başında nöbetleşe bekledik. A) Düşünce dizinden kan gelmeye başladı. C) Yunus Emre, gecesini gün- B) Yol boyunca birbirimizle sohbet ettik. düzüne katarak çalışıyordu. C) Bu soruyu anlayıp hemen cevap verdi. D) Düşünmeden karar verme sakın! D) İşimi bitirir bitirmez Asuman ile alışverişe çıkacağız. 27

Zarf - Fiil 7. Bir zarf-fiil ve bu zarf-fiile bağlı unsur veya unsurlardan kurulan kelime gruplarına “zarf-fiil grubu” denir. Buna göre, “Sınav başladığında bütün öğrenciler sessizliğe gömüldü.” bu cümledeki zarf-fiil grubu aşağıdakiler- den hangisidir? A) başladığında B) sınav başladığında C) sınav başladığında bütün D) sınav başladığında bütün öğrenciler 8. “Öğrencilerin hepsi sınıftan çıktı.” cümlesinde “çıktı” sözcüğü çekimli fiildir. “Sınıftan çıkınca bahçeye gitti.” cümle- sinde “çıkınca” sözcüğü fiil anlamını korumakla birlikte zarf anlamını koruduğu için zarf-fiildir. Buna göre, Sürücüsü tarafından itme gücü sağlanan iki tekerlekli ve kanıtları tartışmalı olmayan ilk taşıt, Alman Baron Karl von Drais de Sauerbrun tarafından icat edildi. İki tekerlekli taşıtın üzerine bir gidon ve bir sele oturtan Von Drais, aracını Laufmaschine (koşu makinası) olarak adlandırdı. Çünkü tahtadan yapılmış aracın sabit bir gidonu vardı fakat hareketi sağlamak için pedalları yoktu. Binici, ayakları ile yerden güç alıyor; bir denge tahtası binicinin kollarını destekliyordu. Zamanla bu isim yerine “draisienne” ve “velosipede” isimleri daha popüler hâle gelerek kullanılmaya başlandı. bu parçada kaç tane zarf-fiil vardır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 9. “Parktaki merdivenlerini koşarak çıktım.” cümlesinde “koş-” fiili, “-arak” ekini alarak “çık-” eyleminin nasıl yapıldığını belirttiği için zarf görevindedir. Ayrıca eylem olumsuzluk ekini “-me / -ma” de alabildiği için zarf-fiildir. Buna göre, Pisa Kulesi’nin inşaatı sırasında ilginç bir olay yaşandı. Zemin, zayıf ve suyla dolu olduğundan kulenin birinci katına I gelindiğinde kule yana doğru eğilmeye başladı. Kulenin batıya bakan kısmı adeta yere gömüldü. Eğik kulenin inşa- II atı, yaklaşık iki yüzyıl sonra 1372’de tamamlandı. 55 metre yükseklik ve yaklaşık 14 bin 500 tonluk ağırlığa sahip olan III Pisa Kulesi, yıllar geçtikçe eğim açısı 3,99 dereceye ulaştı. IV numaralanmış altı çizili sözcüklerden hangisi zarf-fiildir? A) I B) II C) III D) IV 10. Şekilce zarf-fiile benzeyen ancak fiilimsi olmayan bazı sözcükler vardır. Örneğin “Bu işi, ekip olarak yürüttük.” cüm- lesinde “ekip” sözcüğü zarf fiil eki olan “-ip” eki almış gibi görünse de bu cümlede zarf-fiil olarak kullanılmamıştır. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örneklemektedir? A) Okulumu gördükçe maziye dalar yüreğim. B) Olayı tekrar yaşarcasına anlatıyordu. C) Sen gidince her şey çok kötüye gitti. D) Tarlamızda derince bir su kuyusu kazdı. 28 1. Ünite

Zarf - Fiil Başvurumu müşteri hizmetlerine gitmeden nasıl yapabilirim? 11. Başvurunuza geri dönüş yapılmasını istiyorsanız Başvurum için bana iletişim bilgilerinizi bırakın. dönüş yapılmasını rica ediyorum. Telefon ile İnternet ile Yazılı olarak Telefon numaranız Açık adresiniz E-posta adresiniz Bu infografikte (bilgilendirici görsel) kaç zarf-fiil eki almış sözcük vardır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 12. • Tıp eğitimi, hastanelerde kurumlaşmadan önce hekimlerin usta-çırak yoluyla eğitildikleri yazma tıp kitaplarından yararlanılıyordu. • 1865 yılındaki kolera salgını sırasında Hunbarahane Kışlası hastahaneye çevrilince Askerî Tıbbiye Gergeroğlu Konağı’na göç eder. • İki sene sonra bu kez Galatasaray Sultanisi açılınca 1876’da tıbbiyeler tekrar Demirkapı Kışlası’na döner. Bu cümlelerdeki zarf-fiil olan sözcükler aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla doğru verilmiştir? A) eğitildikleri - çevrilince - açılınca B) eğitildikleri - sırasında - açılınca C) kurumlaşmadan - çevrilince - açılınca D) kurumlaşmadan - çevrilince - döner 13. (I) George Mortimer Pullman, 24 yaşındayken yaptığı bir tren yolculuğunda sabaha kadar gözünü kırpmamıştı. (II) Trenden inerken insanların rahatça uzanıp yatabileceği konforlu bir yolcu vagonu yapmaya karar vermişti. (III) Pull- man, babası gibi dülgerdi ve bu işlerden hem çok iyi anlıyor hem de zevk alıyordu. (IV) Önce kafasında tasarladıkla- rını kâğıda döktü, sonra da projesini gerçekleştirmek için para aramaya başladı. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) I. cümledeki “yaşındayken” sözcüğü zarf-fiildir. B) II. cümledeki “uzanıp” sözcüğü zarf-fiildir. C) III. cümledeki “uzanıyordu” sözcüğü zarf-fiildir. D) IV. cümledeki “tasarladıklarını” sözcüğü zarf-fiildir. 1. Ünite 29

Zarf - Fiil 14. Ayşegül, çiçekler üzerine yazılmış şiirleri araştırmış ve bu şiirlerde içinde zarf-fiil olan dörtlükleri sınıfta okumaya karar vermiştir. Buna göre aşağıdaki şiirlerden hangisi Ayşegül’ün sınıfta okuyacağı türden şiir değildir? A) B) İçimde mis kokulu Sen o karanfile eğilimsin, alıp sana veriyorum işte Kızıl bir gül gibi duruyor zaman Sen de bir başkasına veriyorsun daha güzel Ama bugün cumaymış, yarın cumartesiymiş O başkası yok mu bir yanındakine veriyor Çoğum gitmiş de azım kalmış, umurumda değil Derken karanfil elden ele C) D) Gözlerin kararan yollarda üzgün Sustum, sevincin sesleri de Ve bir zambak kadar beyazdı yüzün Bir iki deneyip susacak Süzülüp akasya dallarından gün Duvar diplerinde kedisel çığlıklar Erir damla damla ayaklarında 15. I. Cesurun bakışı korkağın kılıcından keskindir. II. Can çıkmayınca huy çıkmaz. III. Emek olmadan yemek olmaz. IV. Harman döven öküzün ağzı bağlanmaz. Numaralanmış atasözlerin hangilerindeki fiilimsiler türce özdeştir? A) I - II B) I - III C) II - III D) III - IV 30 1. Ünite

Ünite Değerlendirme Testi 7 1. I. İlk soruyu bilmesi, öz güvenini yerine getirdi. 4. Fiilimsiler, fiilden türeyen ancak fiilin bütün özellikle- rini göstermeyen sözcüklerdir. Bu sözcükler, fiiller II. Tüm soruları bilince sevinçten havalara uçtu. gibi olumsuz yapılabilir ama çekimlenemez. Örneğin “Onun kitap okuyuşunda bir asalet var.” cümlesinde III. Bildiği tüm soruları cevapladı Hasan Eymen. “okuyuşunda” isim-fiili, iyelik (-u) ve hâl ekini (-da) alarak fiilimsi olmuştur. Numaralanmış cümlelerde geçen “bilmek” sözcü- ğünün türleri aşağıdakilerin hangisinde doğru veril- Buna göre aşağıdakilerin hangisinde fiilimsi yok- miştir? tur? İsim-fiil Sıfat-fiil Zarf-fiil A) İnsan, aklındakilerle gündüzleri; yüreğindekilerle A) I II III geceleri uğraşıyormuş. B) II III II C) I III II B) Güzeli güzel yapan edeptir, edep ise güzeli sev- D) II I III meye sebeptir. C) Bir insanın zekâsı, verdiği cevaplardan değil; sor- duğu sorulardan belli olur. D) Ya susmak ya da suskunluktan daha kıymetli bir söz söylemek gerekir. 2. Koşu bandı temizliği yaparken dikkat edilmesi gere- 5. (I) Çocukların yaratıcılıklarını, zihinsel gelişimlerini ve ken nokta, yağlama işlemidir. Koşu bandı ne kadar hayal güçlerini geliştiren rengârenk oyun hamurlarını temiz ve yağ bakımı aksatılmadan kullanılırsa o kadar onlarla birlikte evde yapmaya ne dersiniz? (II) Bu ren- uzun süreli olacaktır. gârenk oyun hamurlarını tamamen doğal ve her evde bulunan malzemelerle hazırlarken çok eğleneceksi- Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene- niz. (III) Çünkü oyun hamurunun yapımı en az onunla mez? oynamak kadar eğlencelidir. A) “yaparken” sözcüğü zarf-fiildir. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangile- B) “edilmesi” sözcüğü isim-fiildir. rinde hem sıfat-fiil hem de zarf-fiil kullanılmıştır? C) “olacaktır” sözcüğü çekimli fiildir. D) “aksatılmadan” sözcüğü isim-fiildir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I - II D) I - II ve III 3. I. Gönül, gördüğünü sevmez; sevdiğini görür. 6. Aşağıdaki özlü sözlerin hangisinde aynı türde bir- II. Kapalı gözler, ruhu seyretmenin en güzel şeklidir. den fazla fiilimsi kullanılmıştır? III. Kalpten kalbe giden yolun ilk durağı, gözlerdir. IV. Gözlerin gözlerime değince felaketim olurdu. A) Mutluluğu tatmanın tek çaresi, onu paylaşmaktır. Numaralanmış cümlelerin hangilerinde yer alan fii- (Byron) limsiler türce özdeştir? B) Büyük şeyler, küçük şeylerin bir araya gelmesidir. A) I - II B) I - III C) II - III D) II - IV (Van Gogh) C) Derdi dünya olanın, dünya kadar derdi olur. (Yunus Emre) D) Her insan, yapmadığı tüm iyiliklerden suçludur. (Voltaire) 1. Ünite 31

Ünite Değerlendirme Testi 7. Fiilimsilerin kendinden önceki veya sonraki sözcüklerle oluşturdukları gruplara “fiilimsi grubu” denir. Örneğin “Oto- büs kalkınca içim huzurla doldu.” cümlesinde “kalkınca” sözcüğü zarf-fiildir ve “otobüs” sözcüğü biçim ve anlamca bu zarf-fiile bağlıdır. O hâlde “otobüs kalkınca” bir fiilimsi grubudur. Buna göre, Selde büyük hasara uğrayan evler tek tek boşaltıldı. cümledeki fiilimsi grubu aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) selde büyük B) selde büyük hasara C) selde büyük hasara uğrayan D) selde büyük hasara uğrayan evler 8. Fiillere getirilen birtakım eklerle oluşturulan; fiillerin isim, sıfat, zarf şeklini yapan sözcüklere “fiilimsi” denir. Fiilimsiler; isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olmak üzere üç farklı gruba ayrılmaktadır. Buna göre, Ayaklar, gün boyunca vücudu taşı(--I--) zorunda kalmaktadır. Bu nedenle tercih edilen ayakkabı ya da terlik seçimi- nin doğru yapıl(--II--) gerekmektedir. Doğru terlik seçimi, tıpkı ayakkabıda olduğu gibi çok önemlidir. Çünkü yanlış yapıl(--III--) bir tercih, ayakların sağlığının bozul(--IV--) neden olabilmektedir. parçadaki numaralanmış boş bırakılan yerlerden hangisine diğerlerinden farklı türde bir fiilimsi eki getirilme- lidir? A) I B) II C) III D) IV 9. İnternet sitemizden kazandığınız puanlarla her sayfanın sağ üst köşesinde bulunan Puan Kataloğu’na tıklayarak açı- lan sayfada seçtiğiniz ürünleri sepetinize ekleyerek puanlarınızla istediğiniz ürünü alabilirsiniz. Bu cümle yer alan fiilimsilerin türleri aşağıdaki tabloların hangisinde doğru işaretlenmiştir? A) İsim-fiil B) İsim-fiil C) İsim-fiil D) İsim-fiil Sıfat-fiil Sıfat-fiil Sıfat-fiil Sıfat-fiil Zarf-fiil Zarf-fiil Zarf-fiil Zarf-fiil 10. Bir eylemsinin tek başına ya da kendisine bağlı sözcüklerle oluşturduğu sözcük gruplarına “yan cümle” denir. Örne- ğin “Eve gelirken teyzemi gördüm.” cümlesinde “gelirken” fiilimsisinin bulunduğu altı çizili bölüm cümlenin yan cümlesidir. Buna göre, Yeni aldığım kitapları okumak bana kendimi daha iyi hissettiriyor. cümlesinde kaç yan cümle vardır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 32 1. Ünite

Ünite Değerlendirme Testi 11. Eymen Öğretmen, 8-A sınıfında fiilimsiler konusunu pekiştirmek adına Eda adlı öğrencisinden üzerinde isim-fiil ve sıfat fiillerin olduğu bir tebrik kartı hazırlamasını istemiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Eda’nın hazırlaması gereken tebrik kartlarından biridir? A) B) Birleşen elleriniz ve kalpleriniz İlk iş gününde yalnızca ofisin birbirinden hiç ayrılmasın. Bir kapısını açmayacaksın. Açtı- hayatı, tüm güzellikleriyle pay- ğın o kapı, sana sonsuz fırsat- laşmanız dileğimle… lar ve güzellikler getirecektir. Başarılar diliyorum. Mutluluklar dilerim. C) D) Nikahınıza gelemiyorum ancak Yaşantınız her günü, bugünkü mutluluk dileklerimi iletemeye- gibi sevgi dolu, mutlu ve heye- cek kadar da uzak değilim. can dolu geçsin. Birbirinize her Umarım her şey gönlünüzce zaman değer verin. olur. Mutluluklar diliyorum. Sevgiyle kalın. 12. Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç Bu son fasıldır ey ömrüm nasıl geçersen geç Bu dizelerdeki fiilimsinin türce özdeşi aşağıdakilerden hangisinde yoktur? A) Başkalarına imrenme, çok kimseler var ki senin hayatına imreniyor. B) Peşinden gidecek cesaretin olursa bütün hayaller gerçek olabilir. C) Ne kadar bilirsen bil, anlatabildiklerin karşındakinin anlayabileceği kadardır. D) Nerede olursanız olun, elinizde olan şeylerle en iyisini yapmaya çalışın. 13. Hurç yerine kullanılan vakumlu poşetler, evlerde temel ihtiyaç hissedilen eşyalar olarak listelenmiştir. Kıyafetlerin yer kapladığı ve eşyaların fazlalık yaptığı durumlarda görüntü kirliliğini engellemek amaçlı vakum poşetleri sağlıklı bir koruma kalkanı olacaktır. Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Adlaşmış - sıfat-fiil kullanılmıştır. B) Birden fazla zarf-fiil kullanılmıştır. C) İsim-fiil kullanılmamıştır. D) Birden fazla sıfat-fiil kullanılmıştır. 1. Ünite 33

Ünite Değerlendirme Testi 14. Ava giderken giyilen, kauçuktan ya da deriden yapılmış uzun çizmeye “avcı çizmesi”; ata binerken giyilen alçak ökçeli, uzun konçlu ve mahmuzlu, yumuşak deriden yapılmış çizmeye “binici çizmesi”; işçilerin ve balıkçıların giydiği, konç ağzı bol, lastik çizmeye “kauçuk çizme”; baldırın yarısını örten çizmeye “yarım çizme” denir. Önder ile Sait adlı iki arkadaş yukarıdaki metinde geçen sıfat-fiil eki ve ve zarf fiil eki almış sözcük sayılarını bulup bu sayıları bilardo masanına hedef koymuşlardır. Buna göre bu kişilerin hedef aldığı fiilimsi sayıları aşağıdaki görsellerin hangisinde verilmiştir? A) B) 5 6 2 2 C) D) 7 4 3 1 15. “Bu kitapta, yaşanmış olaylar anlatılmış.” cümlesinde “yaşanmış” sözcüğü “olay” ismini niteleyerek sıfat tamlaması kurduğu için bu sözcüğün aldığı “-mış” eki, sıfat-fiil ekidir. “Köyümüzde büyük bir deprem yaşanmış.” cümlesinde ise “yaşanmış” sözcüğü bir ismi nitelemediği için bu sözcüğün aldığı “-mış” eki kip ekidir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “-mış” eki, farklı bir görevde kullanılmıştır? A) Söylenmemiş türkülerimiz vardı bizim. B) Anlatılmamış sınıfta olup bitenler bize. C) Tiyatronun son perdesi sahnelenmemiş. D) Yapılmamış Beril’in bu haftaki sınavları. 34 1. Ünite

Cümlenin Ögeleri • Temel Ögeler • Yardımcı Ögeler • Ara Söz • Vurgu Kazanım: T.8.4.18. Cümlenin ögelerini ayırt eder.

Cümlenin Ögeleri 1. Temel Ögeler 2. Yardımcı Ögeler 1. YÜKLEM 1. NESNE Kip ve kişi eki almış fiillerle ya da ek fiil almış Cümlede öznenin yaptığı işten etkilenen isim soylu sözcüklerle oluşturulan ve cümlede ögedir. Nesne, belirtili ve belirtisiz olmak üzere bir iş, oluş, durum veya yargı bildiren ögedir. iki gruba ayrılır. A) Belirtili Nesne: Belirtili nesne “neyi, kimi, Öğreten nereyi” sorularıyla bulunur. Bilgi B) Belirtisiz Nesne: Belirtisiz nesne “ne” soru- suyla bulunur. Yüklem, söz öbeklerinden (tamlama, deyim, birleşik fiil, ikileme) oluşabilir. Bu durumda Öğreten söz öbeğini oluşturan sözcüklerin tamamı Bilgi yüklem kabul edilir. Örnek: “Ne” sorusu hem özneyi hem de nesneyi Gittiğimiz yer, bozuk bir yoldu. (sıfat tamala- buldurmaktadır. Özne ve nesneyi karıştır- ması) mamak için nesne bulunmadan önce mutlaka özne belirlenmelidir. 2. ÖZNE 2. YER TAMLAYICISI (DOLAYLI TÜMLEÇ) Yükleme sorulan “ne” ve “kim” sorularıyla bulu- “Neye, neyde, neyden, kime, kimde, kimden, nur. nereye, nerede, nereden” sorularıyla bulunur. Öğreten 3. ZARF TAMLAYICISI (ZARF TÜMLECİ) Bilgi “Ne zaman, nasıl, ne kadar, niçin, kime göre, neyle, kiminle” gibi sorularla bulunur. Cümlenin içinde geçen özneye “gerçek özne”; cümlenin içinde yer almayan ancak Öğreten yüklemdeki kişi eki yoluyla belirlenebilen Bilgi özneye “gizli özne” adı verilir. Örnek: “Nasıl” ve “ne kadar” soruları sadece fiillere Alp, okula geldi. (gerçek özne) sorulduğunda zarf tümleci buldurur. Bu Okula geldi.(gizli özne) sorular bir isme sorulduğunda cevabın sıfat olacağı unutulmamalıdır. 36

2. Ünite Temel Ögeler 1 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem birden 4. Bir şeyi çok çabuk öğrenmek, o kişinin zeki olduğu fazla sözcükten oluşmuştur? (I) A) Şiiri okuyan kişi, öğretmenimizin kızıydı. anlamına gelmez. Aynı zamanda yavaş öğrenmek B) Uzun yolculuklar, tek bir adımla başlar. de zeki olmadığımızın göstergesi değildir. Her insanın C) Her şeyin mühim noktası başlangıçtır. D) Gezen tilki, yatan aslandan nasiplidir. (II) (III) öğrenme biçimi başkalarınınkinden farklılık göstere- bilir. Çünkü insanların bilişsel yeteneklerinin farklılığı (IV) onların öğrenme durumlarını değiştirir. Bu metinde numaralanmış söz gruplarından han- gisi diğerlerinden farklı bir ögedir? A) I B) II C) III D) IV 2. I. Hâtırada kalan şey değişmez zamanla. 5. Aşağıdakilerin hangisinde altı çizili söz grubu özne görevinde kullanılmamıştır? II. Bazı yenilgiler, başarının taksitidir. A) Şu karşımda duran her yanıyla harika bir güzelliktir. III. Boğucu bir kömür kokusu yaktı burnumuzu. B) O yalnız sahilde, denizin çığlığı duyulacak. C) Bir insanı başka bir insana ancak şiir sevdirir. IV. Sanatkârın başarısı, eserinin ölümsüzlüğüyle ölçü- D) Hayattaki her şeyden üstündür sohbetin tadı. lür. Numaralanmış cümlelerden hangisi yalnızca özne ve yüklemden oluşmuştur? A) I B) II C) III D) IV 3. “Sınıflar güzelce temizlendi.” cümlesinde işi yapan 6. “Büyük insan, yaşamı olduğu gibi kabul edendir.” belli değildir ancak işten etkilenen öğe vardır. “Temiz- cümlesinin yüklemi aşağıdakilerden hangisidir? lenen ne?” sorusu bize “sınıflar” sözcüğünü vermek- tedir. Bu şekildeki öznelere “sözde özne” denir. A) edendir. B) kabul edendir. Buna göre, C) olduğu gibi kabul edendir. D) yaşamı olduğu gibi kabul edendir. İstanbul’u dinliyorum, gözlerim kapalı Kuşlar geçiyor, derken Yükseklerden, sürü sürü, çığlık çığlık Ağlar çekiliyor dalyanlarda dörtlüğün hangi dizesinde sözde özne kullanılmış- tır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 37

Temel Ögeler 7. Yüklem, çekimli bir fiilden veya ek-fiil almış bir isimden oluşabilir. Yüklemi çekimli fiil olan cümle Yüklemi ek-eylem almış isim olan cümle 1. Hava kapanmıştı bu sabah uyandığımda. Bir hayaldir, peşine takılıp sürüklendiğimiz. 2. Sıcak yaz akşamlarında oturulurdu çardağın altında. Gün batınca huzurumuza eşlik eden cırcır böcekleridir. 3. Anadolu’nun her yöresinde pişirilir farklı isimlerle bu Yakıcı bir sırdır, senle geçip giden saatlerimiz. çorba. 4. Umut denilen şey, özgür bir kuşun kanatlarındadır. Bu yaz ülkemizin ciğerleri ormanlarımız yandı günlerce. Bu açıklamaya göre numaralanmış cümlelerin hangisinde yanlışlık yapılmıştır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 8. Cümlede işi, oluşu veya durumu kişiye bağlı olarak bildiren sözcük veya sözcük gruplarına “yüklem” denir. Yükle- min sözcük veya sözcük gruplarından oluşması yüklemi tam ve eksiksiz buldurmayı gerektirir. Buna göre aşağıdaki dizelerin hangisinde yüklem doğru gösterilmiştir? A) Gideceğiz bir gün B) Sevgiyle yeşeren yaşamımızla Dünya bu kadar güzelken Ödeyeceğiz bedelini özgürlüğün C) Akılla ışıldayan gözler, kaybolup gitti D) Sana söylemek istediğim en güzel söz Toprağın göz kapaklarının altında Henüz söylememiş olduğum sözdür 9. Sözcüklerin; bir varlığı, kavramı, özelliği, durumu, hareketi karşılamak üzere belli kurallar içinde yan yana gelerek meydana getirdikleri sözcük topluluklarına “sözcük grubu” adı verilir. Örneğin “Eymen, çalışkan bir öğrencidir.” cümlesinde “çalışkan bir öğrencidir.” ifadesi söz grubudur ve cümlenin yüklemidir. Buna göre, (I) Edebiyatımızın büyük ustalarından Ahmet Hamdi Tanpınar 1901’de İstanbul’da doğdu. (II) Tanpınar’ın hocası olan Yahya Kemal Beyatlı, onu edebiyat çevresiyle tanıştırdı. (III) Eserlerini mükemmeliyetçi bir anlayışla oluşturdu. (IV) Şiirlerinin yanı sıra hikâye ve romanlarıyla dikkatleri üzerine çekti. numaralanmış cümlelerin hangisinde yüklem bir söz grubundan oluşmuştur? A) I B) II C) III D) IV 10. Bir düşünceyi, bir dilek ya da duyguyu söz veya yazı ile anlatabilmek için en az iki öge gereklidir. Bunlar yüklem ve öznedir. Bu ögeler, cümlenin temel öğeleridir. Örnek: Mutfak dolapları, pırıl pırıldı. Özne Yüklem Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi temel ögelerden oluşmuştur? A) Modern hayatla birlikte edebiyatın sanat içindeki yeri daha belirginleşmiştir. B) Top, çeşitli oyunlarda kullanılan küre ya da yumurta biçimli spor aracıdır. C) Asya kıtasında bulunan Himalayalar, dünyanın zirvelerini içinde barındırır. D) Her yıl 7 milyon turistin ziyaret ettiği Eyfel Kulesi, bu yıl bakıma alındı. 38 2. Ünite

Temel Ögeler 11. Aşağıda K, L ve M isimli kuruluşların afişlerine yer verilmiştir. K L M Hayatımızı korumak, Her damla kan, sularımızı korumak kurtarılan bir ile mümkündür. candır. Yemyeşil ormanlar, içi sevgi dolu yüreklerin mirasıdır. Buna göre, I. Afişlerdeki cümlelerin tümü özne ve yüklemden oluşmuştur. II. L ve M afişlerindeki cümleler, özne ve yüklemden oluşmuştur. III. K ve L afişlerideki cümlelerin özneleri söz grubundan oluşmuştur. numaralanmış yargılardan hangisi ya da hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I ve III 12. Özne, cümlede bildirilen yargıyı yapan veya üzerine alan ögedir. Özne üçe ayrılır: Gerçek özne, gizli özne ve sözde özne. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne ve türü yanlış açıklanmıştır? A) “Depremlerin hayatın bir gerçeği olduğunu çocuklara öğretmeliyiz.” cümlesinin öznesi “biz” sözcüğüdür ve gizli öznedir. B) “Hayat, insanı en zayıf olduğu yerden sınav yapar.” cümlesinin öznesi “sınav” sözcüğüdür ve sözde öznedir. C) “Gençler, hayallerini gerçekleştirmek için durmaksızın çalışıyor.” cümlesinin öznesi “gençler” sözcüğüdür ve ger- çek öznedir. D) “İnanç, bütün galibiyetlerin ardında yer alır.” cümlesinin öznesi “inanç” sözcüğüdür ve gerçek öznedir. 13. İşi yapan veya işten etkilenen öge cümlede açık bir biçimde bulunmuyorsa “gizli özne”dir. Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinin öznesi gizlidir? A) Sevgi, bütün güzelliklerin ilk basamağıdır. B) İyi bir şiir, yazıldığı toprakların kokusunu taşır. C) Yapıtında bazı güncel sorunlara çözümler sundu. D) Kapanırdı daha gün batmadan kapılar. 2. Ünite 39

Temel Ögeler 14. Burak ile Mert aşağıdaki pusulanın yönlerine göre “Cümle Kurma” adını verdikleri bir oyun oynayarak oyunun kural- larını aşağıda vermişlerdir. KUZEY KUZEYBATI KUZEYDOĞU BATI DOĞU GÜNEYBATI GÜNEYDOĞU GÜNEY • Öznesi isim tamlamasından oluşan cümleyi yazan kişi, kuzeybatı yönüne, • Yüklemi isim tamlamasından oluşan cümleyi yazan kişi, doğu yönüne, • Sadece özne ve yüklemden oluşan cümleyi yazan kişi, güney yönüne, • Cümlenin tamamı yüklemden oluşan cümleyi yazan kişi, batı yönüne gidecektir. Buna göre, Al bayrağımız, bağımsızlığımızın sembolüdür. cümlesini yazan kişi aşağıdaki yönlerin hangilerine gidebilir? A) DOĞU - GÜNEY B) KUZEYBATI - DOĞU C) BATI - DOĞU D) KUZEYBATI - GÜNEY 15. Yüklemde belirtilen işin kim ya da kimler tarafından yapıldığının belli olmadığı cümlelerde işi yapan kişi ya da varlık yerine işten etkilen varlık, özne görevinde kullanılır Bu tür öznelere “sözde özne” adı verilir. “Ev güzelce temizlendi.” cümlesinde “ev” sözcüğü sözde öznedir. Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözde özne kullanılmıştır? A) Hayat, size başkalarının deneyimlerini anlatan zengin bir kitaptır. B) Gideceği yeri bilmeyen bir gemiye hiçbir rüzgâr yardım edemez. C) Yaratıcı fikirler, yaşamı sorgulayan ve ona farklı bakan kimselerce üretilir. D) Karanlıkta kalmadığınız müddetçe ışıkları nasıl yakacağınızı bilemezsiniz. 40 2. Ünite

2. Ünite Temel Ögeler 2 1. Bazı cümlelerde yüklem deyim veya tamlama gibi 4. Cümlede yargı bildiren ögeye “yüklem” denir. parçalanamayan söz gruplarından oluşur. Buna göre, Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yük- I. Kitap meraklısı aydınların, öğretmenlerin, öğrenci- lem bir söz grubu değildir? lerin buluşma yeriydi. A) Öğrendiğim her şey, geleceğime bir yatırımdır. II. Asırlık çınar ağacının gölgesinde yorgunluk çayı- B) Hayatımız, yaptığımız tercihlerin toplamıdır. mızı yudumluyoruz. C) Başarı, yalnızca risk alabilenlere göz kırpar. D) Azim ve kararlılık, açılmaz sanılan kapıları açmıştır. III. Bir zamanların kalabalık caddeleri şimdilerde ses- sizliğe gömülmüştü. IV. İstanbul’un Haliç’e bakan gözde mekânlarından birindeyiz. numaralanmış cümlelerden hangileri sadece yük- lemden oluşmuştur? A) I - II B) II - III C) III - IV D) I - IV 2. (I) Unutulup gitmek, eleştirmeni karamsarlığa iten tek 5. Yalnızca Nepal’den görünmeyip Asya kıtasının başka korkudur. (II) Eleştirmenin başına gelmesini isteme- ülkelerinden de kolaylıkla görülebilen ancak bu ülkede diği en büyük korkusudur. (III) Bu korkunun ele geçir- bulunmasından dolayı Nepal ile özdeşleşen Everest diği eleştirmenler zamanla verimsizleşir. (IV) Çünkü Tepesi ziyaretçilerini bekliyor. korku, onların üretkenliklerini yiyip bitirir. Bu cümlede geçen altı çizili ifade cümlenin hangi Bu metinde numaralanmış cümlelerden hangisi ögesidir? sadece yüklemden oluşmuştur? A) Özne B) Nesne A) I B) II C) III D) IV C) Yüklem D) Yer tamlayıcısı 3. “Ateş” sözcüğü aşağıdaki atasözlerinin hangisinde 6. Bir eser ortaya koyabilmek, büyük insanların özne göreviyle kullanılmıştır? başarabileceği bir iştir. A) Ateş düştüğü yeri yakar. Ağızdan çıkan her söz, sizi üstesinden gelmesi B) Altın ateşte, insan mihnette belli olur. güç durumlara düşürebilir. C) Ateş olmayan yerden duman çıkmaz. D) Boşboğazı ateşe atmışlar, “Odunum yaş.” demiş. Hayatın zorlukları, insanın olgunlaşmasını sağ- layan bir araçtır. Büyük bir merakla beklenen yeni edebiyat der- gisi, okuyucuları ile buluştu. Sembollerle gösterilen cümlelerden hangileri yal- nızca özne ve yüklemden oluşmuştur? A) ve B) ve C) ve D) ve 41

Temel Ögeler 7. Aşağıdaki sorulardan hangisine verilen cevaplar yüklemi buldurmaya yöneliktir? A) Umut nedir? B) Hava neyle dolar? Bir alıştırmadır umut Hava keskin bir kömür kokusuyla dolar Öbürlerinin azıcık nefes diye bağışladığı Kapanırdı daha gün batmadan kapılar C) Develer neyi kesmiş? D) Ne değişir? Değişir rüzgârın yönü İçimde damla damla bir korku birikiyor Solar ansızın yapraklar Sanıyorum, her sokak başını kesmiş devler 8. Yüklem, cümlede yargı bildiren en önemli ögedir. Bir cümlede birden fazla yüklem bulunabilir. Buna göre, Üsküdar’dan o rüyaya baktım, maviydin Bir özletip bir geri çekiyordun denizlerini Usul usul inandım, güzelliğin hatırına yağan Yağmurun üstümüzde hakkı vardır, inandım dizelerinin hangilerinde birden fazla yükleme yer verilmiştir? A) 1 ve 2. B) 1 ve 4. C) 2 ve 3. D) 2 ve 4. 9. Cümlede yüklemin bildirdiği işi yapan ögeye “gerçek özne”, bu işten etkilenen ögeye ise “sözde özne” denir. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde öznenin türü yay ayraç içinde yanlış gösterilmiştir? A) Tekerlek, çanak çömlek yapımında kullanılmak üzere yaklaşık MÖ 3500’de icat edildi. (sözde özne) B) Gözlük; çerçeveli mercek ya da merceklerden oluşan bir aksesuar, bir araçtır. (sözde özne) C) Cesaret ve korku, insanların kaderini çizen ve seçimlerini belirleyen iki önemli duygudur. (gerçek özne) D) Gereğinden fazla alçakgönüllü olan kişi, sıradan insandan nasihat dinlemek zorunda kalır. (gerçek özne) 10. Cümlede yargıyı gerçekleştiren öge, öznedir. Özne, cümlede bir sözcük hâlinde bulunabileceği gibi tamlama, fiilimsi veya edat grubu gibi sözcük grubu hâlinde de bulunabilir. Bundan dolayı öznenin cümlede tam ve eksik- siz biçimde bulunması gerekir. Buna göre “En eski tarihi mekânlardan olan Malatya’daki Arslantepe Höyüğü, 44. Dünya Miras Komitesi toplantı- sında alınan kararla UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydedildi.” cümlesinin öznesi aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) Arslantepe Höyüğü B) Malatya’daki Arslantepe Höyüğü C) Tarihi mekânlardan olan Malatya’daki Arslantepe Höyüğü D) En eski tarihi mekânlardan olan Malatya’daki Arslantepe Höyüğü 42 2. Ünite

Temel Ögeler 11. Aşağıdaki görsellerden hangisinde “başarı” sözcüğü cümlede özne görevinde kullanılmıştır? A) Birçok kimse, B) İstekli bir iradenin kaybetme korku- azimli bir yürekle sundan dolayı başar- buluşmasından mayı hayal bile edeme- çıkan sonuç, miştir. başarıdır. C) Başarı, insanın sınırlarını zorlayarak kendi D) Hiçbir insan, sabır göstermeden potansiyelini ortaya koyabilmesidir. ve zorluklara katlanmadan başa- rıya ulaşamamıştır. 12. I. Bazı insanlar, yağmuru hisseder; bazıları ise sadece ıslanır. II. Engelsiz bir yol, sizi muhtemelen hiçbir yere götürmeyecektir. III. Kızgınken karar veren insan, fırtınalı havada yelken açan kimsedir. IV. Bazen çok yorucu bazen de çok sıkıcı günlerin yetiştirdiği insanlarız. Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I. cümlede yüklem, birden fazla sözcükten oluşmuştur. B) II. cümlenin öznesi, sıfat tamlamasından oluşmuştur. C) III. cümlede altı çizili bölüm, cümlenin öznesidir. D) IV. cümle, sadece yüklemden oluşmuştur. 13. (1) Salda Gölü, Türkiye’nin en berrak, en temiz ve en derin göllerinden biridir. (2) Etrafı, yeşil tepeler ve alüvyon ova- larla çevrilidir. (3) Salda Göl’ü içerisinde bulunan magnezyum, gölün çevresindeki kumsalların bembeyaz olmasını sağlamıştır. (4) Dünyada Mars gezegeninin özelliklerini taşıyan iki yerden birisidir. Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) 1. cümlenin öznesi, bir isim tamlamasıdır. B) 2. cümlenin yüklemi, “çevrilidir” sözcüğüdür. C) 3. cümlenin öznesi, sözde öznedir. D) 4. cümlenin öznesi, cümlede yazılı değildir. 2. Ünite 43

Temel Ögeler 14. Haluk Öğretmen, cümlenin ögeleri konusunu pekiştimek amacıyla 8-F sınıfına bir etkinlik yapmış ve bu etkinliğin yönergesini aşağıda belirtmiştir. • Sınıf panosuna iki cümle yazılacaktır. • Bu cümlelerin öge sayıları kadar halka düzeneğe atılacaktır. • Bir cümlede geçen öge, diğer cümlede yer alıyorsa bu öge, ortak öge olarak sayılacaktır. • Bu cümlelerde yer alan her öge için bir halka atılacak olup ortak ögeler içinse tek halka atılacaktır. Buna göre, • Kuşlar, doğa adlı annenin güzel çalgıcılarıdır. • Karizmatik, anlayışlı, bilgili bir öğretmendir. cümlelerini yazan Alpaslan’ın her iki cümlede atacağı toplam halka sayısı, aşağıdaki görsellerin hangisinde doğru verilmiştir? A) B) C) D) 15. Özne ve yüklem, cümlenin temel ögelerini oluşturur. Özne; cümledeki yargıyı üstlenen, yüklem ise yargıyı bildiren ögedir. Buna göre aşağıdaki dörtlüklerden hangisinin ilk dizesi temel ögelerden oluşmamıştır? A) B) Yüzün çiçeklerin en güzelidir Yalnızlığım benim çoğul türkülerim Gözlerin bilinmez bir diyar gibi Ne kadar yalansız yaşarsak o kadar iyi C) D) Vakit, nisan ortasında bir akşamdı Yalnız kaldığımda hayalini kurarım Bu şiirde sevda sevda üstüne Seni arar gözlerim 44 2. Ünite

2. Ünite Yardımcı Ögeler 3 1. Aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı diğerlerin- 4. Aşağıdaki özdeyişlerin hangisinde altı çizili bölüm den farklı bir ögedir? cümlenin farklı bir ögesidir? A) – Ne zaman aramıza katılacaksınız? A) Tüm iyi şeyler, sabırdan sonra gelir. (Mevlana) – Yarın saat 12.00’de. B) Kimse, geçmişini satın alabilecek kadar zengin B) – Nerede büyüdünüz? değildir. (Oscar Wilde) – Elazığ’da. C) Yüzünü güneşe çeviren insan, gölge görmez. C) – Günlük ne kadar soru çözüyorsun? (Helen Keller) – Beş yüz D) Bir aptalı itaat ettiği zincirlerden kurtarmak, zordur. D) – Köpeğini neyle çağırıyorsun? (Voltaire) – Tozkoparan. 2. Aşağıdaki sembollerle temel ve yardımcı ögelere ait 5. Kitap okuyan kimse ----- açıklamalara yer verilmiştir. Bu söz grubu aşağıdakilerden hangisiyle tamam- Yükleme sorulan “ne, kim” sorularının cevabını ve- lanırsa yer tamlayıcısı kazanmış olur? ren ögedir. A) sorgulayıcı bir bakış açısı kazanır. Yükleme sorulan “neyi, kimi” sorularının cevabını B) her zaman hayatı daha iyi yorumlar. veren ögedir. C) okuduklarını yazarın gözleriyle inceler. D) deneyim kazanarak hayatına yön verir. Yükleme sorulan “neye, neyde, neyden, kime, kimde, kimden, nereye, nerede, nereden” soruları- 6. Aşağıda bazı ögeler sembollerle eşleştirilmiştir. nın cevabını veren ögedir. Öge Sembol Yükleme sorulan “nasıl, neden, niçin, nereye, ne Yüklem zaman, ne kadar, neyle, kimle” sorularının cevabını Özne veren ögedir. Nesne Zarf tamlayıcısı Buna göre “Samir ile Çağan Mert, öğretmenlerinin önerdiği “Körler Ülkesi” adlı kitabı zevkle okudular.” cümlesinde hangi sembolle açıklanan ögeye yer verilmemiştir? A) B) C) D) 3. Kitap fuarları, birçok okuyucunun yazarla buluşma- Bu tabloya göre “Geç yağan yağmurlar, kurumuş sına öncülük etmektedir. çiçekleri asla diriltemez.” öge sıralanışı aşağıdakile- rin hangisinde doğru verilmiştir? Altı çizili sözcük grubu bu cümlenin hangi ögesi- dir? A) - - - B) - - - A) Yüklem B) Özne C) - - - D) - - - C) Yer tamlayıcısı D) Nesne 45

Yardımcı Ögeler 7. Sınıf arkadaşım Selin, sevdiği kitapları keyifle okur. Bu cümlenin öge dizilişiyle özdeş olan cümle aşağıdakilerden hangisidir? A) Zorluklar, iradesi güçlü kimselere hiçbir zaman engel değildir. B) Başarıya ulaşanlar, hayallerini kararlılıkla gerçekleştirmişlerdir. C) Hatalardan ders çıkarmak, büyük insanların erdemlerindendir. D) Sabırsız insan, elde etmek isterken ellerindekinden olur. 8. 8/A sınıfından İlknur, İsmail, İrem ve İlyas isimli öğrencilerden her biri içinde zarf tamlayıcısı bulunan cümleler kur- muştur. Öğrenciler, zarf tamlayıcıları ile cümleye şu anlamları katmıştır: İlknur İsmail İrem İlyas durum zaman sebep yer-yön Buna göre İsmail’in kurduğu cümle aşağıdakilerden hangisidir? A) Bir hedefe tutunan kimse, kökleri derin ağaçlar gibi yaşar. B) Zihin bir çıkış yolu bulamadığından karamsarlık, düşüncelere hükmeder. C) Düşünce sahip olduğu gücü kaybedince beden maksadından vazgeçer. D) Engeller, amacımızı engellemelidir; hedefimizi hatırlayıp bir adım ileri gitmeliyiz. 9. Yüklemin bildirdiği işten etkilenen varlığı veya kavramı karşılayan sözcük veya sözcük gruplarına “nesne” denir. Nesneler ikiye ayrılır: 1) Belirtisiz nesne: Özne bulunduktan sonra yükleme sorulan “ne” sorusunun cevabını veren ögedir. Örneğin “Babam yeni bir kitap yazdı.” cümlesinde geçen “yeni bir kitap” söz grubu belirtisiz nesnedir. 2) Belirtili nesne: Yükleme sorulan “neyi, kimi” sorularının cevabını veren ögedir. Örneğin “Babam yeni kitabını yazdı.” cümlesinde geçen “yeni kitabını” söz grubu belirtili nesnedir. Buna göre aşağıdaki cümlelerde bulunan nesnelerden hangisi diğerlerinden farklıdır? A) Anne ve baba, çocuklarına eğitimi ve bazı alışkanlıkları küçük yaşta kazandırmalıdır. B) Planlı ve programlı hareket etmeyenler, eyleme geçecek zamanı bulamazlar. C) Motivasyon, bir insana çok kısa zamanda büyük işleri tamamlama kabiliyeti verir. D) Yaşam felsefesini doğruluk üzerine kuranlar, onurlu bir duruş sergilerler. 10. Sende seyrediyorum denizlerin en mavisini 2. Ünite Ormanların en kuytusunu sende gezmekteyim Dizelerindeki altı çizili ögenin özdeşi aşağıdaki atasözlerinin hangisinde yoktur? A) Perşembenin gelişi, çarşambadan bellidir. B) Komşunu sev ama bahçe duvarını yıkma. C) Kazma elin kuyusunu, kazarlar kuyunu. D) Her bildiğini söyleme, her söylediğini bil. 46

Yardımcı Ögeler 11. Aşağıda verilen kutucuklardaki altı çizili söz öbekleri cümlenin ögelerini karşılamaktadır. Başarılı insanların hepsi, kendilerinden öncekilerin yaşam tecrübelerine önem vermiştir. Belirtisiz Nesne Yer Tamlayıcısı İnsanlar, yiyecek ekmek ve yatacak yer Hoşuna giden her şeyi söyleyen kimse, bulduklarında düşünmekten vazgeçerler. hoşuna gitmeyecek şeyler işitir. Yer Tamlayıcısı Zarf Tamlayıcısı Belirtisiz Nesne Özne Buna göre ögeler doğru olarak bulunursa hangi emojiye ulaşılır? A) B) C) D) 12. (1) Sırtını yemyeşil bir ormana yaslamış bu köyün sakinleri, bizi oldukça sıcak karşıladı. (2) Ağustos ayının ortasında köyün havasının serinliği ve tazeliği bizlere iyi geldi. (3) Bu tertemiz ve taze hava, gruptaki herkesi acıktırmıştı. (4) Yöresel lezzetlerle dolu akşam yemeğinden sonra tavşankanı çaylarımız koyu muhabbetimize ortak oluyordu. Bu metinde numaralanmış cümlelerden hangisinin öge dizilişi “özne - belirtili nesne - yüklem” biçimindedir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 13. Cümlenin yardımcı ögelerinden biri de “yer tamlayıcısı”dır. İsim hâl eklerinden olan “-e, -de, -den” eklerini alarak cümleye “yönelme, bulunma ve ayrılma” anlamı katan sözcük ve sözcük grupları cümlenin yer tamlayıcısı olur. Örneğin “Öğrenciler biraz önce kurstan çıktı.” cümlesinde geçen “kurstan” sözcüğü “-den” eki alarak ayrılma anlamı kazanmış ve yer tamlayıcısı olmuştur. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde “-den” eki alan sözcük grubu cümlenin yer tamlayıcısı değildir? A) Karadeniz’in sisli yaylalarında günlük hayat daha gün doğmadan başlar. B) Çocuklar, küçük yaştaki tecrübelerinden kendilerini hayata hazırlarlar. C) Amaca ulaşmanın yolu, hoşumuza giden etkinliklerin fedakârlığından geçer. D) İnsan kişiliği, yapabildiklerinden ve yapamadıklarından meydana gelir. 2. Ünite 47

Yardımcı Ögeler 14. Azra ile kardeşi Zara, okulda öğrendikleri cümlenin ögeleri konusunu pekiştirmek için bir oyun oynamaya karar ver- mişlerdir. Aşağıdaki altı farklı renkteki hediye kutusunun içindeki cümleler ve bu cümlelerin açıklamalarını “Doğru” veya “Yanlış” şeklinde cevaplayacaklardır. Her hediye kutusundaki açıklamaya verilen her doğru cevap için 25 puan kazanılacak, her yanlış cevap için 10 puan kaybedilecektir. “İnsanlar, mantıklı düşünür; “Okuma alışkanlığı, küçük yaş- “Sabır, kilitli bütün kapıları açar.” mantıksız karar verir.” cümle- larda kazandırılmalıdır.” cümlesi cümlesinde belirtili nesne kulla- sinde iki yüklem vardır. özne-yer tamlayıcısı-yüklemden nılmıştır. oluşmaktadır. “Gün doğumunda nice bere- “Ağaç, yaşken eğilir.” atasözün- “Her yağmurdan sonra güneş ketler gizlidir.” cümlesinde altı de belirtisiz nesne bulunmakta- açar.” cümlesi zarf tamlayıcı- çizili bölüm belirtisiz nesne dır. sı-nesne-yüklemden oluşmak- görevindedir. tadır. Bu doğrultuda Azra ile Zara’nın seçtikleri hediye kutuları ve bu hediye kutularına verdikleri cevaplar şu şekildedir: Yeşil hediye Azra Siyah hediye Sarı hediye Zara Kırmızı kutusu kutusu kutusu hediye kutusu Gri hediye Turuncu Doğru kutusu Doğru Yanlış hediye kutusu Yanlış Doğru Doğru Buna göre oyun sonundaki puanlama sonucu aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? Azra Zara A) 75 75 B) 40 40 C) 5 75 D) 40 5 15. 1. Ülkelerin gelişmişlik seviyesi, genç nesilleri nasıl yetiştirdiğinden anlaşılabilir. 2. Çocukların örnek bireyler olması, ailelerin örnek model olmasından geçmektedir. 3. Öğretmen, öğrenciye gideceği yolu gösterir; yolda yürüyecek olan öğrencinin kendisidir. 4. Çocuk kitapları, onların içinde bulunduğu gelişim dönemi esas alınarak hazırlanmalıdır. Numaralanmış cümlelerde geçen altı çizili ögelerden hangileri özdeştir? A) 1 ve 4 B) 1 ve 2 C) 2 ve 3 D) 3 ve 4 48 2. Ünite

2. Ünite Yardımcı Ögeler 4 1. Çocuklar, gerçek bilgiyi doğada yaşayarak öğrenirler. 4. Küçük tekne, bizleri bir saat içinde Kelebekler Vadi- si’ne kavuşturdu. Bu cümlenin ögeleri aşağıdakilerin hangisinde sı- rasıyla doğru verilmiştir? Bu cümlede aşağıdaki ögelerden hangisi yoktur? A) Özne - dolaylı tümleç - zarf tümleci - nesne - yüklem A) Özne B) Özne - zarf tümleci - nesne - dolaylı tümleç - yüklem B) Belirtisiz nesne C) Özne - nesne - dolaylı tümleç - zarf tümleci - yüklem C) Yer tamlayıcısı D) Nesne - özne - dolaylı tümleç - yüklem - zarf tümleci D) Zarf tamlayıcısı 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ögelere ayırmada 5. İnsan, hayatının büyük bir bölümünü yapamayacağı bir yanlışlık yapılmıştır? şeylerle geçirir. A) Sıcak yaz günlerinde / sevimli hayvan dostlarımızı Bu cümledeki altı çizili söz grubu cümlenin hangi / unutmayalım. ögesidir? B) Taze yağmur kokusu / gelen bereketin / habercisi / A) Dolaylı tümleç sayılır. B) Yüklem C) Zarf tümleci C) Dijital dünyanın gücünü bilen kişiyle iş yapmak / D) Belirtili nesne kolaydır. D) Her yalan / gerçeğin soğuk yüzüyle / bir gün / tanı- şacaktır. 3. Bir cümlede özneyi bulduktan sonra yükleme soru- 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili söz lan “ne” sorusu belirtisiz nesneyi bulmayı sağlar. grubu cümlenin farklı bir ögesidir? Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde belirti- A) Bir amaca tutunan kimse, başkalarının ne dediğiyle siz nesne vardır? uğraşmaz. A) Konu pekiştirmek için test çözmelisin, dedi. B) Olgun bir kişilik, zorlukların ve sıkıntıların gölge- B) Düzenli ders çalışmak, başarının anahtarıdır. sinde filizlenir. C) Merak, en zor konuları öğrenmeni sağlar. D) Tekrar, öğrenilen bilgilerin unutulmasını engeller. C) Akıllı insan, kendi hatalarından her zaman ders çıkarır. D) Her yaratıcı buluş, insan zihninde cılız bir fikir şek- linde belirir. 49

Yardımcı Ögeler 7. Aşağıdaki tabloda bulunan cümlelerde altı çizili bölümler karşıladıkları ögeyle eşleştirilmiştir. Belirtili Nesne Belirtisiz Nesne Dolaylı Tümleç Zarf Tümleci 1. Bazı alışkanlıklar çok zor terk edilir. 2. Sabır, insanlara beklemeyi öğretir. 3. Vakti gelince her tohum fidana dönüşür. 4. Yapay zekâya ne kadar güvenebiliriz? Bu tabloda kaç numaralı cümlede yanlışlık yapılmıştır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 8. I. Öğrenciler, konu tekrarından sonra test çözerek eksiklerini tamamladı. II. İşlenen konuları günaşırı bir şekilde tekrar ederek unutmuyorum. III. Süre tutarak test çözmek, başarının anahtarlarından biridir. IV. Derse hazırlıklı gittiğinden, konuları anlamada güçlük yaşamıyor. Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez? A) I. cümlede altı çizili bölüm, zarf tümlecidir ve cümleye durum anlamı katmıştır. B) II. cümlede altı çizili bölüm, “neyi” sorusunun cevabını veren belirtili nesnedir. C) III. cümlede altı çizili bölüm, belirtisiz nesnedir ve “ne” sorusuna cevap vermektedir. D) IV. cümlede altı çizili bölüm, zarf tümlecidir ve cümleye sebep anlamı katmıştır. 9. Yüklemi yönelme, bulunma veya ayrılma yönlerinden tamamlayan ögelere “dolaylı tümleç” veya “yer tamlayıcısı” denir. Örneğin “Çocuk, odasında ders çalışıyor.” cümlesinde geçen “odasında” sözcüğü yükleme bulunma anlamı kattığı için yer tamlayıcısıdır. Buna göre aşağıdaki dizelerin hangisinde altı çizili söz grubu yer tamlayıcısı değildir? A) Ellerim takılırken rüzgârların saçına B) Yeter, Nesimi bu feryadın yeter Asıldı arabamız bir dağın yamacına Biliyorum, yanıyorsun Kerem’den beter C) Gelin gülle başlayalım atalara uyarak D) Bebekler hayta hayta yürümeden Baharı koklayarak girelim kelimeler ülkesine Geleceğim diyorum, geleceğim sana 10. • Bulut ve Halide, kendilerine kimi örnek almışlardır? • Ünlü ressam bu çalışmasında kimden ilham aldı? • Heykeltıraş, eserini oluşturmaya ne zaman başladı? • Türkçe yazılı sınavından en yüksek notu kim aldı? Bu cümlelerdeki altı çizili sözcüklerin buldurduğu ögeler, aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla doğru verilmiştir? A) Nesne - zarf tamlayıcısı - yer tamlayıcısı - nesne B) Özne - yer tamlayıcısı - zarf tamlayıcısı - nesne C) Nesne - yer tamlayıcısı - yer tamlayıcısı - özne D) Nesne - yer tamlayıcısı - zarf tamlayıcısı - özne 50 2. Ünite

Yardımcı Ögeler 11. “İlkeler ya da ilk nedenler bilimidir felsefe.” cümlesinde yer alan ögeler sarı renge boyandığında oluşacak tablo aşağıdakilerden hangisi olur? A) Yüklem Özne Nesne Yer tamlayısı Zarf tamlayısı B) Yüklem Özne Nesne Yer tamlayısı Zarf tamlayısı C) Yüklem Özne Nesne Yer tamlayısı Zarf tamlayısı D) Yüklem Özne Nesne Yer tamlayısı Zarf tamlayısı 12. “Kendini yetiştiren yazar, ------” Bu cümle aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa cümlenin öge dizilişi “özne - zarf tamlayıcısı - belirtili nesne - yüklem” şeklinde olur? A) son kitabındaki özgün ifadelerle isminin çokça anılmasını sağlıyor. B) yurt dışında bulunduğu yıllarda bazı anılarını son kitabında anlatıyor. C) insanın içinde bulunduğu yalnızlığı kendine özgü anlatımıyla okuyuculara sunuyor. D) Türkçenin ifade gücünü ve zenginliğini dünkü çalıştayda ortaya koydu. 13. Geçti istemem gelmeni Yokluğunda buldum seni Bırak vehmimde gölgeni Gelme, artık neye yarar Bu dörtlüğün hangi dizesinde belirtili veya belirtisiz nesne kullanılmamıştır? A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 2. Ünite 51

Yardımcı Ögeler 14. Türkçe dersinde Hüseyin Öğretmen, öğrencilerinden bazı metinler oluşturmalarını ve bu metinlerdeki cümlelerde yardımcı ögeleri görsellerle anlatmalarını istemiştir. Bu çalışmada yapılacaklar şu şekildedir: • Zarf tamlayıcısı zaman ile ilgili unsurlar içermelidir. • Yer tamlayıcısı İstanbul’un gözde mekânlarından olmalıdır. • Belirtili nesne, bir yiyecek veya içecek olmamalıdır. Buna göre aşağıdaki öğrencilerden hangisi öğretmeninin istediği çalışmayı doğru tamamlamıştır? Metnim: Bugün erkenden uyandım. Hazırlıklarımı tamamladım ve yola koyuldum. Saat 10.00’da Kız Kulesi’ne vardım. Sıcacık çayıma eşlik eden simidi afiyetle yedim. Zarf tamlayıcısı Yer tamlayıcısı Belirtili nesne A) Ümran: Metnim: Galata Kulesi’ne çıkan sokakta yürüyordum. Fotoğraf makinemi çantamdan çıkardım. Saat on iki olduğunda gökyüzüne bakarak derin bir nefes aldım. Zarf tamlayıcısı Yer tamlayıcısı Belirtili nesne B) Eymen: Metnim: Bulunduğumuz gezi kafilesi Topkapı Sarayı’na ulaşıyor. Öğleden sonra ulaştığımız Topkapı Sarayı epey kalabalık. Bir köşede kahvemi yudumlarken bu dev yapıyı inceliyorum. Zarf tamlayıcısı Yer tamlayıcısı Belirtili nesne C) Erva: Metnim: Haliç Köprüsü'nde tek başıma salına salına yürüyorum. Kalabalık ve trafiğin arttığı bu saatlerde güneş kaybolup birden yağmur bastırıyor. Elimdeki şemsiyeyi yanıma almakla iyi etmişim. Zarf tamlayıcısı Yer tamlayıcısı Belirtili nesne D) Emre: 15. I. İnsanoğlu, bir amaca bağlanınca doğruyu bulur. II. Sanatçı, pandemi sürecinde şarkı yazmaya devam etti. III. Orman yangınları, bilinçsizliğin reçetesidir. IV. Kitabı okumaya başlayınca elinden düşüremedi. Numaralanmış cümlelerden hangileri öğe sayıları bakımından eşittir? A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) II ve IV 52 2. Ünite

2. Ünite Ara Söz / Cümlede Vurgu 5 1. Yüklem fiil ise vurgu yüklemden önceki öge üzerinde- 4. Ara söz, kendinden önceki ögenin açıklayıcısı duru- dir. mundadır. Buna göre, Buna göre, “Dünkü çalışmada makaledeki satırlara göz gezdir- • Konuşma ve yazma, dört beceriden ikisi, insanın dik.” kendini ifade etmesinde oldukça önemlidir. cümlesinde vurgulanan öge aşağıdakilerden han- gisidir? • Hazırlıkları tamamlanan dergi, yeni çocuk dergisi, önümüzdeki ay meraklılarıyla buluşacak. A) Belirtisiz nesne B) Özne • Edebiyatı, en önemli sanat dalını, uzun bir süre ihmal C) Zarf tamlayıcısı ettiğimizden yakınıyordu eleştirmen. D) Yer tamlayıcısı • Bizlere kitabı, en yakın dostumu, Türkçe öğretmeni- 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer tamlayıcısı min hediye ettiği çizgi roman sevdirmişti. vurgulanmıştır? • Editörlük, kitap düzenleyiciliği, gençlerin ilgi duydu- A) Bahar gelince her yeri mis kokulu çiçekler kaplar. ğu bir alan olarak karşımıza çıkıyor. B) Yarınki pikniğin hazırlıkları akşamdan tamamlan- cümlelerin kaçında özne açıklayıcısıyla birlikte mıştı. verilmiştir? C) Kentin manzarasını tarihi köprüden izleyebilirsiniz. D) “Eylül”, edebiyatımızın ilk psikolojik romanı kabul A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 edilir. 5. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde diğerlerinden farklı bir öge vurgulanmıştır? A) İnsanlar, çoğu zaman duygu ve düşüncelerini dile- diği gibi anlatamadıklarından yakınmaktadır. B) Konuşma becerisi, kendini en rahat ve en kolay ifade etme yöntemi olarak bilinmektedir. C) Birçok kurala uymayı gerektirdiğinden yazma bece- risi, diğerlerinden daha zor gelişmektedir. D) Anlama ve anlatma becerileri içerisinde dinleme becerisi, ilk önce oluşmaktadır. 3. I. Öğretmenine, kendisine yol gösteren insana, her 6. 1. İnsanların karakterleri, görünüşlerine bakıldığında zaman saygı gösterirdi. kolayca anlaşılabilir. II. Memleketini, Malatya’nın Pütürge ilçesini, on yıl 2. İnsan beyni, kendini yenilemek için zor zamanları sonra yeniden görecekti. iple çekmelidir. III. Yaylaya kış akşamları, en çok da şubat ayında, 3. İnsanoğlu, kabul etmek yerine sorgulamayı öğren- derin bir sessizlik çöker. diği vakit olgunlaşır. IV. Yazarın son kitabı, Veba Geceleri, en çok okunan 4. Öğrenme çalışmaları özellikle de sabahın ilk saat- kitaplar listesinde yer alıyor. lerinde yapılmalıdır. Numaralanmış cümlelerin hangisinde ara söz, belir- Numaralanmış cümlelerin hangilerinde vurgu, tili nesnenin açıklayıcısı olarak kullanılmıştır? “zaman” belirten ifade üzerindedir? A) I B) II C) III D) IV A) 1 ve 2 B) 1 ve 3 C) 3 ve 4 D) 2 ve 4 53

Ara Söz / Cümlede Vurgu 7. Cümle dışı unsurlar, cümlenin herhangi bir ögesi yani öznesi, nesnesi, yer tamlayıcısı veya zarf tamlayıcısı değil- dir. Bunlar; yüklemdeki işi, oluşu, hareketi veya yargıyı tamamlayan ögelerin dışında cümleye pekiştirme, açık- lama gibi anlamlar katarak cümleleri birbirine bağlar. Buna göre, I. Bugünlerde başımın ağrısı, lodosun sert esmesinden olabilir, dayanılmaz hâle geldi. II. Bazı hastalıklar -özellikle de genetiğe bağlı olanlar- diğerlerinden daha büyük risk oluşturur. III. Küresel sorunlar, ki çoğunun başını insanoğlu çekmektedir, çığ gibi büyümektedir. IV. Kalitesini hiç bozmayan, her yudumda lezzet kokan, 55 ülkeye ihraç edilen bir kahveyi övüyordu. numaralanmış cümlelerden hangisinde cümle dışı unsur kullanılmamıştır? A) I B) II C) III D) IV 8. Yüklemin fiil soylu sözcük veya sözcük öbeklerinden oluştuğu cümlelerde vurgulanmak istenen öge yükleme yak- laştırılır. Böylece cümlenin en önemli ögesi vurgulanmış olur. Buna göre, 1. 2. 3. 4. oluşmaya başlar küçük yaşlarda bilinçli ailelerde okuma alışkanlığı numaralalanmış sözcük öbekleriyle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturulduğunda zarf tamlayıcısı vurgulan- mak istenirse kaç numaralı kutucuk yüklemden önce gelmelidir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 9. 1. Merhaba, ben çocukları eğlendiren bir baloncuyum. 2. Anne ve babalar, çocuklarını benimle mutlu etmeye çalışır. 3. Çocuklar, beni görünce gözleri parlayarak yanıma koşar. 4. Hep neşeliyimdir ancak bazı günler daha neşeli olurum. Numaralanmış cümlelerin hangisinde cümle dışı unsur vardır? A) 1 ve 4 B) 1 ve 3 C) 2 ve 3 D) 2 ve 4 10. Aşağıdakilerden hangisindeki altı çizili ifade yay ayraçta verilen açıklama ile uyuşmamaktadır? 2. Ünite A) Kapı açılınca içeriye Elif’i -yeşil gözlü kızı- çağırdı. (nesnenin ara sözü) B) Bazı akşamlar, beni etkilemese de, yürüyüş yapardık. (ara cümle) C) Sevgili öğrenciler, hepinizi saygıyla selamlıyorum. (cümle dışı unsur) D) Bebeğini, yaşama sevincini, kucaklar ve öpücüklere boğardı. (öznenin ara sözü) 54

Ara Söz / Cümlede Vurgu 11. Ayfer, aşağıdaki kutucuklarda birinci cümlelerde vurgunun üzerinde olduğu ögeyi, ikinci cümlelerde de vurgulu öge olmasına dikkat ederek tekrar yazmıştır. 1. Komşunu sev ama bahçe duvarını yıkma. 1. Savaşın iyisi, barışın kötüsü yoktur. 2. Her bildiğini söyleme, her söylediğini bil. 2. Ümit, mutluluktan alınmış bir miktar borçtur. 1. Mutluluğun değerini, onu kaybettikten sonra 1. Derdi dünya olanın, dünya kadar derdi olur. anlarız. 2. Kaliteli insan işiyle, boş insan kişiyle uğraşır. 2. Öğrenmeye aç olan kişi, her bilgiye rahatça erişebilir. Buna göre Ayfer’in hata yaptığı kutucuğun çıkarılmış hâli aşağıdakilerden hangisi gibidir? A) B) C) D) 12. (I) İnsanlık, uzun bir aradan sonra “Ay macerası”na yeni bir başlangıç yapmaya hazırlanıyor. (II) Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) İnsanlı Ay Yolculuğu Projesi “Artemis”in bilgisini geçtiğimiz günlerde paylaşmıştı. (III) Şimdi, 18 kişilik ekibin duyurulmasına ve Ay’daki barınma alanlarına ilişkin detaylara sıra geldi. (IV) Ay’da yapılacak olan yapıların Ay toprağı ile yapılacak olması, barınma alanlarıyla ilgili en dikkat çeken bilgiydi. Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I numaralı cümlede vurgulanan öge yer tamlayıcısıdır. B) II numaralı cümlede “geçtiğimiz günlerde” söz öbeği vurgulanmıştır. C) III numaralı cümlede vurgu, yüklemden önceki zarf tamlayıcısı üzerindedir. D) IV numaralı cümlede virgülden sonrası vurguyu üzerine çekmiştir. 13. Yüklemin fiil soylu olduğu cümlelerde vurgu yüklemden önceki ögedir. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi nesne vurgulanmıştır? A) Üzüm üzüme baka baka kararır. B) Ne ekersen onu biçersin. C) Bir elin nesi var, iki elin sesi var. D) Fukaranın tavuğu tek tek yumurtlar. 2. Ünite 55

Ara Söz / Cümlede Vurgu 14. 1. 2. (------) (------) Her atık, Dün güzel bir çöp değildir. kitap okudum. Atıkların yeri, geri Başucunda hep bir dönüşümdür. kitap bulundur. 3. 4. (------) (------) Teknoloji Yanan ormanlar bağımlılaştırır. zor kazanılır. Telefonu sen yönet! Yeşile değer vermeyen güzelliği asla göremez. Yukarıdaki piramitlerde boş bırakılan yerlere, o piramitte yer alan cümlelerdeki vurgulanan ögelerden farklı bir öge yazılacaktır. Buna göre bu piramitlere yazılması gereken cümleler aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? 1. 2. 3. 4. Hayat, bir oyundur. A) Hayatı Kitaplar, geleceğe Hayata yeşil yeşil Oyun nihayet başladı. dönüştürüyoruz. uzanır. bak. Kısa bir öykü yazdı. Artık beni dinlemiyordu. B) Geri dönüşüm, Okumak, deneyim Doğa, yeşili sevince gelecektir. kazandırır. korunur. C) Atmadan önce Kitaplardır insana hayat Yaşanacak başka iyice düşün! veren. dünya yok! D) Gelecek için sıfır Kitap, düşüncenin Özgürlüğe yeşil atık şarttır. gıdasıdır. renk yak! 15. Aşağıdakilerin hangisinde ara söz, herhangi bir ögenin açıklaması durumunda değildir? 2. Ünite A) İzlediğimiz film, hoşuma gitmemiş olsa da, birçok dalda ödül kazanmış. B) Selahattin Bey, okulumuzun yeni müdürü, bugünden itibaren göreve başladı. C) Bahçedeki öğrenciler -Aykut, Akın, Mert- beni görünce yanıma geldiler. D) Hayatıma renk katanlar -canım çocuklarım- doğum günümü unutmamışlar. 56

2. Ünite Ara Söz / Cümlede Vurgu 6 1. Hitap, seslenme sözcükleri cümlenin herhangi bir 4. Ahmet Hamdi Tanpınar, hayalindeki şehri -Paris’i- ögesi sayılmaz; bu tür sözcükler cümle dışı unsur uzun bir bekleyişten sonra görmüştür. kabul edilir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ara söz bu cüm- Aşağıdakilerden hangisinde bu açıklamaya uygun ledeki görevi ile kullanılmıştır? bir kullanım yoktur? A) En lezzetli kayısı Malatya’dan, kayısının başkentin- A) Gençler, elbette yarınlarımızın mimarıdır. den, dünyaya ihraç edilmektedir. B) Öğretmenler, yeni nesil sizlerin eseri olacaktır! C) Sayın misafirler, lütfen sessizce sıranızı bekleyiniz. B) Öğretmenliğimin ilk göz ağrısını, Güçlükonak’ı, her D) Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul! zaman özlemle anarım. C) Onu en sevdiğim kitaptan, Saatleri Ayarlama Ens- titüsü’nden, alıntı yaparken dinledim. D) Emekli albay, yılarca hasretiyle yaşadığı yere -baba ocağına- dönebilmişti. 2. I. Askerlik yıllarımı geçirdiğim kent, Kütahya, görme- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde vurgu, eylemi yeli bir hayli değişmiş. gerçekleştiren ögeye yöneliktir? II. 29 Ekim’de, Cumhuriyet Bayramı’nda, büyük A) MÖ 2000’li yıllara ait olduğu düşünülen fincan, küçük herkes töreni izlemeye gelir. İzmir Arkeoloji Müzesinde sergilenmektedir. III. Özgür Bey’e, bu hayatta örnek aldığım adama, B) Şinasi, Ziya Paşa, Namık Kemal gibi aydınlar; Türk- hiçbir saygısızlık yapılmamıştır. çenin sadeleşmesi için çaba gösterdi. IV. Muzaffer Bey’le, ortaokuldaki Türkçe öğretme- C) İlk akçenin 1327’de Bursa’da Orhan Bey tarafın- nimle, aynı okulda çalışıyoruz. dan bastırıldığını ben de bilmiyordum. Numaralanmış cümlelerin hangisinde ara söz yer D) Margay kedileri, Meksika’dan Arjantin’in kuzeyine tamlayıcısının açıklayıcısı olarak kullanılmıştır? uzanan yağmur ormanlarında yaşar. A) I B) II C) III D) IV 3. Cümlede “mi” soru edatı hangi ögeden sonra gelirse 6. İlahi kardeşim! Bakıyorum olmadık şeylere, hemen vurguyu o ögenin üzerindedir. her şeye, aklını takıyorsun. Bu cümleyle ilgili, Buna göre aşağıdakilerin hangisinde farklı bir öge vurgulanmıştır? I. Ara söz kullanılmıştır. A) Birinci sırada oturan öğrenci mi bilgi yarışmasına II. Vurgu, zarf tamlayıcısının üzerindedir. seçildi? III. Cümle dışı unsura yer verilmiştir. B) Denemedeki bütün soruları Taylan mı doğru cevap- lamış? IV. Söz dizimi, yüklem - yer tamlayıcısı - yüklem biçi- mindedir. C) Koca şirkette rapor hazırlayacak başka adam mı yokmuş? numaralanmış yargılardan hangisi söylenemez? D) Bu özel günde sana özenle hazırlanmış bir buket A) I B) II C) III D) IV mi gönderdi? 57

Ara Söz / Cümlede Vurgu 7. Cümle içinde yer alan ancak doğrudan yüklemle ilgili olmayan veya yükleme yönelik sorulara cevap olarak alınama- yan söz unsurlarına “cümle dışı unsur” denilmektedir. Cümlenin kuruluşuna katılmayan ve dolaylı olarak cümlenin anlamına yardımcı olan unsurlar olarak kabul edilmektedir. Bazı bağlaçlar, ünlemler, ünlem grupları, hitap sözleri, ara sözler, açıklayıcı cümleler cümle dışı unsur olarak değerlendirilmektedir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya örnek bir kullanım yoktur? A) Ayşe Hanım, bir gün sonra -habersizce işten çıktığı günün ertesinde- görevine döndü. B) Eski duvarlar, hiç dikkat ettiniz mi, hep birbirlerine benziyor. C) Benim mi, Allah’ım, bu çizgili yüz? / Ya gözler altındaki mor halkalar? D) Canım kardeşim, biz gitmeden önce her türlü hazırlığı tamamlayıp bizi bekliyormuş. 8. Soru edatı olan “mı/mi” ile bağlaç olan “da/de” cümlede vurguyu kendinden önceki öğeye çeker. Bu kurala göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde özne vurgulanmamıştır? A) Her zaman gereken düzenlemeleri ben yaparken böyle bir günde bütün işlerimi bırakıp düzenlemeleri ben mi yapacağım yani? B) Bugüne kadar hiçbir işe elini atmayan, sırf annesine yaranmak için yapıyormuş gibi görünen bu genci mi övme- liyim? C) Yazıldığı dönemde fazla ses getireceğini hesap etmeyen ve bu nedenle bazı hatalara göz yuman yazar da ödül kazandı. D) Derslerinde özellikle matematikte başarısız olduğu için herkesin gözden çıkardığı öğrenci mi bütün soruları doğru çözmüş? 9. I. Bu kitabı okuyanlar -sen de bilirsin- yine okuduklarında ilk kez okuyormuş gibi olur. II. Hatırlatır çocuklar bir bayram sabahı avuçlarımdan kaçan kırmızı balonu. III. Efendiler! Yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz. IV. Rus bilim insanları, 1936’da “su ile çalışan bilgisayar” üretmiştir. Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I. cümlede ara cümle vardır. B) II. cümlede vurgu, yüklemin üzerindedir. D) IV. cümlede belirtili nesne vurgulanmıştır. C) III. cümlede cümle dışı unsur bulunmaktadır. 10. Cümle Öge açıklayıcısı var mı? 1. Ablam, işlemeli vazoyu kırınca annem çok üzüldü. Yok 2. Bu öğrenci, bütün öğrencilerden daha fazla hırslıydı. Var 3. Misafirliğe geldiği gün -gelmediği gün de olmaz- tartışmıştık. Var 4. Kırmızı renkli kalemi, yeşil desenli defteri hediye etmişti. Yok Numaralanmış cümlelerden hangisinde öge açıklayıcısı yanlış verilmiştir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 58 2. Ünite

Ara Söz / Cümlede Vurgu 11. Aşağıdaki numaralanmış satırlarda bulunan sözcükler zarf tamlayıcının vurgulanması şartıyla kurallı cümlelere dönüştürülecektir. 1. satır İstanbul’dan babam geldi uçakla 2. satır annem yapmış kurabiye dün 3. satır parkta bisikletle dolaşıyor çocuklar 4. satır götürelim sinemaya birlikte çocukları Buna göre bu cümlelerde yüklemden önceki sözcükler, aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir? A) ï Geldi B) • İstanbul’dan C) • uçakla D) • babam • Yapmış • Dün • dün • kurabiye • Dolaşıyor • Parkta • bisikletle • bisikletle • götürelim • sinemaya • birlikte • çocukları 12. Aşağıdaki dizelerden hangisinde belirtili nesne vurgulanmıştır? A) Ormanlar koynunda serin bir dere B) Deli bir gönülden kalkıp gitmeli Dikenler içinde sarı gül vardır Başka göklere, başka sevdalara C) Bir tenhada can cananı bulunca D) Geçtik yıllardır özlediğim Sinemi yaralar dil gizli gizli Erguvan ışıklı kıyılardan 13. I. Doğup büyüdüğüm yer, Elazığ, burnumda tütüyor. II. Kitap, defter, kalem ve silgi aldı kırtasiyeden. Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I numaralı cümlede ara söz kullanılmıştır. B) I numaralı cümlede vurgu özne üzerindedir. C) II numaralı cümlede ara söz kullanılmamıştır. D) II numaralı cümlede vurgu özne üzerindedir 2. Ünite 59

Ara Söz / Cümlede Vurgu 14. Cümlede vurgu; fiil, isim, koşul ve soru cümlelerinde vurgu olmak üzere dört türde incelenir. Buna göre aşağıdaki afişlerin hangisinde farklı bir öge vurgulanmıştır? A) Değerli müşterilerimiz, B) Kirleniyor, maskesiz girmek yasaktır. azalıyor, tükeniyor! C) D) Kan bağışı, Çizdiği şey, hayat kurtarır. üç boyutluydu. 15. Şimdi bir kuş olsam, kanadım olsa Seni saklayacağım, seni yazıp andıkça İzmir’e giden yolcu olsam Kendimi çoğaltıyor, seni kuşatıyorum Allah’ım! Cennet’teyim sanki Kuşlar gibi çırpınıyor orman Bu vadi, bu dağ, bu yeşillikler Kızgın bir boğa gibi soluyor güneş Sembollerle verilen dizelerin hangisinin birinci dizesinde cümlenin herhangi bir ögesi olmayan bir söz vardır? A) B) C) D) 60 2. Ünite

Ünite Değerlendirme Testi 7 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öge sayısı diğer- 4. Seyahatin önündeki tek engel kapının eşiğidir. lerinden azdır? Bu cümlede vurgulanan öge aşağıdakilerden han- A) Cem Yılmaz, dün akşam mahallemizde bir gösteri gisidir? sundu. A) Zarf tamlayıcısı B) Sunulan fırsatları kullanmayarak elindekilerden ol- B) Nesne muştu Buse. C) Yüklem D) Özne C) Akvaryumdaki balığıma günde iki kez yem veriyo- rum. D) Hayatta en üzüldüğüm şey, babamla tartıştığım zamandı. 2. Rüzgârın değdiği perdeler, dans eden bir balerin gibi 5. Zaman dediğimiz kavram, herkesin için farklı bir şekilde sağa sola uçuşuyordu. ilerler. Bu cümleyi ögelerine doğru olarak ayıran bir öğ- Aşağıdaki dizelerin hangisinde bu cümlede altı rencinin aşağıdaki ögelerden hangisini bulması çizili sözcük grubu ile aynı görevde kullanılan bir beklenemez? öge vardır? A) Yer tamlayıcısı A) Dolaşır birbirine yorgun ayaklarım / Ellerimi koya- B) Belirtisiz nesne cak bir yer bulamam C) Özne D) Yüklem B) Kelebekler çiçeğe bezenmiş / Çiçekler kelebeğe özenmiş C) Aynalı bir ceviz sandığı gibi / Duruyor karşımızda Marmaris D) Boynu bükük başaklar / Bilmem, hangi sırrı saklar 3. Desem ki vakitlerden bir nisan akşamıdır I Rüzgarların en ferahlatıcısı senden esiyor II Sende seyrediyorum denizlerin en mavisini III Toprakların en bereketlisini sende sürdüm 6. 1. Sen mi bu sorunun cevabını bulamadın? 2. Olimpiyat yarışmalarına katılan kimdi? IV 3. Bu sefer çiçekleri kim gönderdi? 4. Rezervasyonu şu hanım mı verdi? Sende tattım yemişlerin cümlesini Numaralanmış cümlelerden hangisinin cevabı özne V değildir? Numaralanmış dizelerden hangileri diğerlerinden farklı bir ögedir? A) I ve II B) II ve III A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 C) I ve IV D) IV ve V 61

Ünite Değerlendirme Testi 7. Yüklem; cümlede özne tarafından gerçekleştirilen eylemi, oluşu, hareketi veya bir olguyu ya da yargıyı bildiren söz- cük veya sözcük grubudur. Buna göre, (I) Her sabah, işe giderken yolumun üzerinde bulunan çay ocağında oturan kır saçlı bir adam vardır. (II) Kısık gözleri ile etrafa bakış atan, geleni gideni umursamayan bir yapıdadır. (III) Hiçbir şeyi kafasına takmayan, hayatı günübirlik yaşayan bir adamdır. (IV) Bir gün “Nedir her gün sende bu telaş, gel de bir çay söyleyeyim.” demesin mi bana! numaralanmış cümlelerden hangileri yalnızca yüklemden oluşmuştur? A) I ve II B) II ve III C) I ve IV D) II ve IV 8. Ağacın gölgesinde dinlenen ziyaretçi- Sevgili Öğrencilerim, Bu cümlenin öge ler, öğle sıcağı bastırırken kendilerine dizilişini yazınız. ikram edilen şerbetlerle serinliyordu. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi öğretmeninin verdiği cümlenin öge dizilişini doğru bulmuştur? A) Gülnur: Özne / zarf tamlayıcısı / yer tamlayıcısı / yüklem B) Sümeyye: Yer tamlayıcısı / özne / zarf tamlayıcısı / yer tamlayıcısı / yüklem C) İsmail: Yer tamlayıcısı / özne / belirtili nesne / özne / yüklem D) Gökhan: Özne / zarf tamlayıcısı / zarf tamlayıcısı / yüklem 9. (I) Yaratıcılığın ve hayallerin resmedildiği ebru sanatı, Osmanlı’ya kadar uzanan bir tarihe sahiptir. (II) Batıda ebru sanatına “mermer kâğıdı, Türk kâğıdı” denilmektedir. (III) Bu sanatta sanatçı ebru teknesinde ruhunu suya resmeder ve ortaya muhteşem bir ahenk çıkar. (IV) Ebru sanatı yapılmaya başlamadan önce çalışılacak alan hazırlanır. Numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I numaralı cümlede özne bir söz grubundan oluşmaktadır. B) II numaralı cümlede tırnak içindeki ifadeler nesne görevindedir. C) III numaralı cümlede birden fazla yüklem bulunmaktadır. D) IV numaralı cümlenin öge dizilişi, zarf tümleci - özne - yüklemdir. 10. (I) Yemyeşil bir gölün kıyısında karşılaşmıştık. (II) Benimle karşılaştığında bir kitabın sonunu tamamlıyordu. (III) En kısa sürede kitabın yazıya dökülmesi gerekiyordu. (IV) Kitabın sonunun vurucu olmasına odaklanmıştı. Numaralanmış cümlelerden hangi ikisinde sırasıyla aynı öğeler yer almıştır? A) I ve II B) II ve III C) I ve IV D) III ve IV 62

Ünite Değerlendirme Testi 11. Yeni İleti Kimden: [email protected] Kime: [email protected] Konu: Tesekkür iletisi Sevgili Dostum Başar, Soru bankalarınızı uzun zamandır severek çözüyorum. Derslerime çalıştığım zamanlarda kitapla- rınızda gözüme çarpan farklı ve öğretici soruları çevremle paylaşıyorum. Farklı soru tiplerini gör- mem sayesinde netlerim arttı ve beni takdir edenler giderek çoğaldı. Arkadaşlarıma sizleri gönül rahatlığıyla tavsiye ediyorum. Başarılarınızın devamı dileğiyle Gönder Bu e-postada altı çizili söz ve söz grupları aşağıdaki ögelerden hangisini karşılamamaktadır? A) Belirtili nesne B) Yüklem C) Özne D) Yer tamlayıcısı 12. Herhangi bir ögenin açıklayıcısı ya da bir düşünceyi anlatarak cümleye giren, iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yer alan, cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında herhangi bir daralmaya yol açmayan, sözcük ya da sözcük gruplarına “ara söz” denir. Buna göre, I. Bir nisan gecesi, sen de hatırlayacaksın, gökyüzünde yıldızları seyretmiştik. II. Kemal Paşa Parkı’nda -evimizin alt sokağındaki parkta- seni bekliyoruz. III. Ultraviyole ışınları, güneşten gelen ve görünmeyen ışınlar, dalga boyunda yer alır. numaralanmış cümlelerin hangilerinde ara söz vardır? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D)I, II ve III 13. Özne, yüklemin bildirdiği anlamı tamamlayan, başka bir deyişle cümlede bildirilen hükmün meydana gelmesini sağ- layan ögedir. Örneğin “Annem, bu masalları dinletmeye bayılırdı.” cümlesinde hükmün meydana gelmesini sağla- yan “Annem” sözcüğüdür, yani öznedir. Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “özne” yanlış gösterilmiştir? A) Meyve ekşi bile olsa olmadıkça ona ham derler. B) Geç yetişen ağaçlar en iyi meyve verenlerdir. C) Bir ağaç herhangi bir prensten daha soyludur. D) Ağaçsız memleket duvaksız geline benzer. 63

Ünite Değerlendirme Testi 14. Aşağıdaki çarklar, okun belirttiği yeşil renkli çeyrek kutucuklardaki sözcüklerden başlayarak çevrilecektir. Bu çark- larda yer alan sözcüklerden herhangi biri, çarklardaki “Yüklem: ------ okudu.”, “Yüklem: ------ söylemiş.” ve “Yüklem: ------ boyuyor.” yazılan yerlere getirilerek cümlenin vurgulandığı ögeler bulunacaktır. Bu doğrultuda çarklar­dan 1. çark yeşil renk çeyrek kutucuk dışında saat yönünde yarım tur, 2. çark yeşil renk çeyrek kutucuk dışında saat yönünün tersinde bir yarım ve bir çeyrek tur, 3. çark yeşil renk çeyrek kutucuk dışında saat yönünün tersinde çeyrek tur döndürülecektir. Buna göre, 1. Çark 2. Çark 3. Çark Yüklem: ------ okudu. Yüklem: ------ söylemiş. Yüklem: ------ boyuyor. bugün okulda arkadaşım size müdür yine şiir herkes dün çalıştığımı odasını bizimle çarklarda oluşacak cümlelerin vurguları aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? 1. Çark 2. Çark 3. Çark A) Zarf tamlayıcısı Belirtili nesne Özne B) Özne Yer tamlayıcısı Belirtili nesne C) Belirtisiz nesne Zarf tamlayıcısı Zarf tamlayıcısı D) Özne Özne Belirtili nesne 15. Aşağıdaki dizelerin hangisinde “Yaşadığı sevinci anlayabilmek için gözlerinin içine baktı.” cümlesinde geçen “gözlerinin içine” söz grubuyla aynı görevde bir öge vardır? A) Kapalı gözler, ruhu seyretmenin en güzel şeklidir. B) Zihne ıstırap veren düşünceler, gözyaşıyla temizlenir. C) Gözler, kalpten kalbe giden yolun ilk durağıdır. D) Hiçbir şey, gözyaşından daha hızlı kurumaz. 64

1 1. Aşağıdaki numaralanmış cümleler fiilimsi konusu ile ilgili değerlendirilecektir. I. CÜMLE: Beni anlayamaması nedeniyle çok üzüldüm. Bu cümledeki altı çizili sözcük, sıfat-fiil ise 5 rakamının olduğu tuşa basınız. Bu cümledeki altı çizili sözcük, isim-fiil ise 8 rakamının olduğu tuşa basınız. Bu cümledeki altı çizili sözcük, zarf-fiil ise 2 rakamının olduğu tuşa basınız. Bu cümledeki altı çizili sözcük, çekimli fiil ise 3 rakamının olduğu tuşa basınız. II. CÜMLE: Yemeğe oturmadan ellerimizi mutlaka yıkamalıyız. Bu cümledeki altı çizili sözcük, isim-fiil ise 6 rakamının olduğu tuşa basınız. Bu cümledeki altı çizili sözcük, zarf-fiil ise 4 rakamının olduğu tuşa basınız. Bu cümledeki altı çizili sözcük, isim-fiil ise 7 rakamının olduğu tuşa basınız. Bu cümledeki altı çizili sözcük, çekimli fiil ise 9 rakamının olduğu tuşa basınız. Bu değerlendirmeye göre basılması gereken rakamlar aşağıdaki görsellerin hangisinde verilmiştir? A) B) C) D) 123 123 123 123 456 456 456 456 789 789 789 789 0 0 0 0 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin nesnesi, belirtili isim tamlamasıdır? A) Halk şairleri, şiirlerinde hece ölçüsünü kullanmışlardır. B) Sönen hatıralarımızı, biten düşlerimizi alıp şehirden çıktık. C) Dış mekânlar, serbest ölçüyle yazılan şiirlerinde yer edinmiştir. D) Şair, Anadolu’nun güzelliklerini heyecanla dile getirmiştir. 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf-fiil cümleye zaman anlamı katmıştır? A) Arkadaşımın benden istediği oyunu okuldan dönerken aldım. B) Onur, bu akşam hiçbir koşul öne sürmeksizin bizden ayrıldı. C) Üç ay önce müzik grubumuza isteyerek katılmıştı Asiye. D) Ünlü yönetmen, şahane bir dizi yayımlayarak tarihe geçti. 65

1 4. Söz grupları cümle içinde özne, nesne, tümleç ve yüklem görevinde kullanılır. Örneğin “Ölçülen şey, binanın yüksek- liğiydi.” cümlesinde “binanın yüksekliğiydi” bir söz grubudur ve cümlenin yüklemidir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem bir söz grubu değildir? A) Muğla’nın dağları, mini mini bir papatya ormanı gibiydi. B) Güzel gömleği, geniş kırmızı beyaz kolalarıyla ışıl ışıldı. C) Annesi, Cemil’in eski yaramazlıklarını gülerek anlattı. D) Okulumuzda dün söyleşi yapan kişi, ünlü bir yazardı. 5. Öz çekimin olmadığı zamanlarda ressamın ya görenlerin anlattıklarına ya da kendi izlenimine dayanıp hayal gücünü I II kullanarak bir ülkenin, bir eşyanın resmini yapmasıyla ortaya çıkarmış bu tablolar. III IV Bu cümledeki altı çizili numaralanmış sözcüklerden hangisi fiilimsi değildir? A) I B) II C) III D) IV 6. Bu roman, en duygulu hisleri bir arada verebilen güzel bir eserdir. Bu cümlenin öge dizilişi aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Özne - Belirtili Nesne - Yüklem B) Özne - Belirtisiz Nesne - Yüklem C) Özne - Zarf tamlayıcısı - Yüklem D) Özne - Yüklem 7. Fiilimsiler, fiilden türeyen ancak fiilin bütün özelliklerini göstermeyen sözcüklerdir. Bu sözcükler, fiiller gibi olumsuz yapılabilir ama çekimlenemez. Buna göre aşağıdaki dizelerin hangisinde fiilimsi yoktur? A) Ey suyun sesinden anlayan bağlar Ne söyler şu dağa çoban çeşmesi B) Gönlünü Şirin’in aşkı sarınca Yol almış hayatın ufuklarınca C) Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi D) Kuruyan gözlere yaş gönderen bu Sızmadı toprağa çoban çeşmesi 66

1 8. 1. Teyzem, yatana kadar kitap okurdu. 2. Elimden düşürmediğim tek şey, telefondur. 3. Sınıfı geçince etekleri zil çaldı. 4. Bugün de Anıtkabir ışıl ışıldı. 5. Hayatta en hakiki mürşit ilimdir. 6. Arkadaşının sözlerine kulak kabartmıştı. Ilgaz, numaralanmış cümleleri, cümlenin ögelerine göre aşağıdaki sembolle bir örüntü oluşturmuştur. Yüklemi çekimli fiilden oluşan cümleler Yüklemi kalıplaşmış söz grubu olan cümleler Yüklemi ikileme olan cümleler Yüklemi isim olan cümleler Buna göre Ilgaz’ın oluşturduğu örüntü, aşağıdaki sembollerin hangisinde doğru verilmiştir? A) B) C) D) 9. Kitap okumak bitmeyen bir maceranın içinde olmaktır. Bu afişte yer alan cümlenin yüklemi aşağıdakilerden hangisidir? A) olmaktır. B) içinde olmaktır. C) bir maceranın içinde olmaktır. D) bitmeyen bir maceranın içinde olmaktır. 67

1 10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ögeleri ayırmada bir yanlışlık yapılmıştır? A) Semtimizdeki yaşlı çınarın dalına / iki sevimli kuş / konmuştu. B) Dayım / iki yıl önce / Ankara’dan İstanbul’a / taşındı. C) İnsanlara / öğretmeyi gaye sayanlar / özgünlüğe ulaşmayı/ hak edenlerdir. D) Buraya geleli / bu sarı saçlı mavi gözlü çocuk / oldukça / değişti. 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf-fiil yoktur? A) Bu katta nöbetçi olduğu günler koridorda bağırarak konuşmayın. B) Okuldan eve gelir gelmez üzerini değiştirip bahçeye koştu. C) Kitap adları, her zaman içeriklerini yansıtıcı bir nitelik taşımayabilir. D) Her şeyi unutup yeniden başlamak iki taraf için de çok zordur. 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ara söz, bir nesnenin açıklayıcı olarak kullanılmıştır? A) Okul müdürü, Adnan Bey, beni geçen salı evine çağırdı. B) Eczacıbaşı’nı, voleybol takımımı, her zaman desteklerim. C) Her insanın buraya, Ankara’ya, yolu mutlaka düşmüştür. D) Doktorun kravatı, beyaz olanı, önlüğüyle uyumlu olmuştu. 13. İsim-fiillerin olumsuz hâlleri de vardır. Bu nedenle “-me” isim-fiil ekini olumsuzluk ekiyle karıştırmamalıyız. Örneğin “Onunla tanışmama nedenini açıklarken yüzünün rengi değişmişti.” cümlesindeki ilk “-ma” olumsuzluk eki, ikinci “-ma” ise fiilimsi ekidir. Buna göre, I. Gelecek ay, kazanım sorularının tamamı çözülmüş olur. II. Bir vakitler düğünüme katılmamasına çok üzülmüştüm. III. Haziran gelir gelmez tatile gitme planları yapmaya başladı. IV. Kitap okumama, günümüz gençlerinin en büyük sıkıntısıdır. numaralanmış cümlelerin hangilerinde bu durumu örnekleyen bir sözcük vardır? A) I ve II B) II ve IV C) II ve III D) III ve IV 68

1 14. Özne; yüklemin bildirdiği anlamı tamamlayan, başka bir deyişle cümlede bildirilen hükmün meydana gelmesini sağ- layan ögedir. Örneğin “Halam, bu videoları izlemeye bayılırdı.” cümlesinde hükmün meydana gelmesini sağlayan “halam” sözcüğüdür, yani öznedir. Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “özne” yanlış gösterilmiştir? A) Kollarım akşam akşam bu kadar yükü kaldırmadı. B) Kuru soğuk ve parıltılı ışık vücuduna zarar vermişti. C) Babaannemden kalan bu kayığı geçen yaz Fransızlar aldı. D) Okula yeni başlayan kardeşim odasında resim yapıyor. 15. Fiilimsiler; isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olmak üzere üç gruba ayrılır. Fiile gelen fiilimsi ekleriyle fiil olma görevini kaybe- den bu sözcük türü; isim-fiilde bir işin adı, sıfat-fiilde bir ismin niteleyicisi, zarf-fiilde ise cümleyi zaman ya da durum bakımından tamamlama görevindedir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi türlerinin tamamına yer verilmiştir? A) Başarılı bir yazarı diğer yazarlardan ayıran en büyük fark, yapıtlarında kullandığı dildir. B) Herkesin dünyaya bakışı ve gördüğü, yaşadığı şeylerin kişiye düşündürdüklerinden farklıdır. C) Yazdıklarıyla okurun gönlünde her zaman taht kurmuş, ayrı bir yer edinmiş bir sanatçıdır. D) Eski okulumdan tanıdık birini görme fikri aklıma geldikçe mutluluk gözyaşları dökerim. 16. Yüklemi fiil soylu sözcük olan cümlelerde vurgu, yükleme en yakın olan sözcük ya da söz sözcük öbeği üzerindedir. Örneğin “Bu şiir kitabını Babalar Günü’nde torunum almıştı.” cümlesinde yükleme en yakın olan sözcük olan “toru- num” sözcüğü yani işi yapan kişi özne vurgulanmıştır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer tamlayıcısı vurgulanmıştır? A) Bütün güz ara tatili beklerken derme çatma köy evinde oturdum. B) Gökyüzünü anlattığım bu eşsiz şiiri, gün doğarken kaleme aldım. C) Ben bu aralar Youtube’da video izlemeyi, yürümekten daha çok seviyorum. D) Çocukken akşam olunca heyecanla sokağın başında babamı bekliyordum. 69

1 17. Sen ve ben gözyaşıyla ıslanmış hamurdanız D) IV I Rengimize baksınlar kandan ve çamurdanız II Akrebin kıskacında yoğurmuş bizi kader III Aldırma böyle gelmiş, bu dünya böyle gider. IV Bu dörtlükte numaralanmış sözcüklerden hangisi sıfat-fiildir? A) I B) II C) III 18. Yüklemin anlamını zaman, yer, yön, durum, azlık-çokluk bakımından tümleyen zarflar cümlenin içinde zarf tümleci görevini üstlenir. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde altı çizili bölüm zarf tamlayıcısı değildir? A) Bütün yaz boyunca durmadan çalıştı ve istediğini elde etti. B) Bu yaz sonunda Ceylin, İngiltere’deki amcasının yanına gitti. C) İsmail Bey ve köpeği Tarçın, salı günü erkenden uyanıyor. D) Arkadaşlar! Her gün böyle beraberce okuyacağız, yazacağız. 19. İsim-fiil ekiyle türetilen bazı sözcükler, isim-fiil özelliğini yitirip bir nesne ya da kavram adı olabilir. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi bu açıklamaya uygun bir örnek değildir? A) Bütün gece pencere kenarından karın yağışını izledi. B) Annemin yaptığı zeytinyağlı dolmaların tadına doyum olmaz. C) Karnabaharın içine kıyma konulunca yeneceğini sandı. D) Geçen yıl Afyon’dan gelirken bize kaymak getirmişti. 20. Adana’nın ünlü kebabını yemek için Kurşunlu Cami civarındaki bir kebapçıya gittik. Bu cümledeki altı çizili söz grubu cümlenin hangi ögesidir? A) Zarf tamlayıcısı B) Özne C) Belirtisiz nesne D) Yer tamlayıcısı 70

Noktalama İşaretle• Virgül ri• Nokta • Soru işareti • Üç nokta • Noktalı virgül • İki nokta • Ünlem • Kısa çizgi • Kesme işareti • Köşeli yay ayraç • Yay ayraç Kazanım: T.8.4.16. Yazdıklarını düzenler.

Noktalama İşaretleri Öğreten Öğreten Bilgi Bilgi Sayılardan sonra nokta kullanıldığında”-ıncı / Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerin- -inci/ -uncu / -üncü” ekleri kullanılmaz. den hemen sonra konulabileceği gibi cüm- Örnek: lenin sonuna da konabilir. Sınavda 3. oldum. (doğru kullanım) Örnek: Sınavda 3. üncü oldum. (yanlış kullanım) Hey, buraya gelsene! Hey! Buraya gelsene. Öğreten Bilgi Öğreten Bilgi Zarf-fiil eklerinden sonra virgül konmaz an- cak art arda gelen zarf-fiil eki almış sözcük- Soru bildiren ancak soru eki veya sözü bu- ler arasında virgül kullanılır. lunmayan ifadelerin sonunda da soru işareti Örnek: kullanılır. Kitabı okuyup, yerine bıraktı. (yanlış kullanım) Örnek: Kitabı okuyup, değerlendirip yerine bıraktı. Gümrükteki memur başını kaldırdı: (doğru kullanım) — Adınız? Öğreten Öğreten Bilgi Bilgi “mı / mi” ekini alan yan cümle temel cümle- Kısa çizgi veya virgül; cümle içinde ara söz- nin zarf tümleci olduğunda cümlenin sonu- leri veya ara cümleleri ayırmak için ara söz- na soru işareti konmaz. lerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna Örnek: konur, bitişik yazılır. Akşam oldu mu sürüler döner? (yanlış kulla- Örnek: nım) Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- Akşam oldu mu sürüler döner. (doğru kulla- köye giren geniş yolun ağzında durmuştu. nım) Öğreten Öğreten Bilgi Bilgi Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesin- ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kes- de araya kısa çizgi konmaz. meyle ayrılmaz. Örnek: Örnek: Konyalı bir arkadaşım var. Üç-beş kişi geldi. (yanlış kullanım) Üç beş kişi geldi. (doğru kullanım)

3. Ünite Virgül (,) 1 1. Oyun, boş vakitleri değerlendirmek için yapılan eğlen- 4. I. Golf, doğada özel olarak yapılmış bir sahada golf dirici ve öğretici faaliyetlerin bütünüdür. sopaları ve küçük sert bir topla oynanan oyundur. Bu cümlede virgül (,) aşağıdaki işlevlerden hangi- II. Golf, iki ana prensip üzerine inşa edilen kurallar siyle kullanılmıştır? üzerinde durmaktadır: Oyuncuya ve sahaya saygı. A) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime III. Rough (kaba çim) adı verilen bölgede uzun otlar, gruplarının arasına konur. çalılıklar, ağaçlar veya kumlu, topraklı bölgeler yer alabilir. B) Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur. IV. Golf çukurunun içinde metal veya plastikten yapıl- C) Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan mış çanak cup bulunur, bu çukurun çapı 10,8 san- özneyi belirtmek için konur. timetredir. D) Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya Numaralanmış cümlelerin hangisinde virgül (,) eş kelime gruplarıyla yapı ve anlam bakımından bağ- görevli sözcükleri ayırmak için kullanılmıştır? lantısı olmadığını göstermek ve anlam karışıklığını önlemek için kullanılır. A) I B) II C) III D) IV 2. I. Batı ve Doğu edebiyatları birbirini güçlü şekilde 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül yanlış kul- etkilemiş, bu etki günümüze kadar ulaşmıştır. lanılmıştır? II. Romanda anlatılan olaylar kahramanlık öyküleri A) Tuz insanlık tarihinde büyük bir öneme sahip olup, değil, sıradan insanların günlük yaşantılarıdır. üretilmesi tarih öncesindeki antik uygarlıklara kadar dayanmaktadır. III. Agatha Christie polisiye roman türünde ün yapmış, “polisiye romanların kraliçesi” seçilmiştir. B) Basit bir kimyasal bileşik olan sodyum klorür, yemek tuzu, önemi olan bir gıda maddesidir. IV. Dostoyevski, Franz Kafka ve Bertold Brecht’in ro- manları dışavurumcu türün öncülerindendir. C) Erimiş tuz veya çözelti hâlindeki tuzların çoğu eksi ile artı yüklü iyonlarına ayrışır, elektriği iletir. Numaralanmış cümlelerin hangisinde virgül (,) farklı görevde kullanılmıştır? D) Tuz, bir asitle bir bazın tepkimeye girmesi netice- sinde meydana gelen maddedir. A) I B) II C) III D) IV 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde boş bırakılan yere 6. Psikolojinin hedefi; zihinsel süreçleri ve davranışları ta- virgül (,) getirilemez? nımlamak(I) neden ve nasıl oluştuklarını açıklamak(II) ileride nasıl bir gelişim göstereceklerini öngörmek ve A) Thomas çeliği( ) çeliğin elde ediliş yöntemlerine bu süreçleri kontrol etmektir. göre sınıflandırılmış hâllerinden biridir. Bu cümlede numaralanmış yerlere sırasıyla aşağı- B) Çelik alaşımındaki karbon miktarları( ) çeliğin sınıf- daki noktalama işaretlerinden hangileri getirilmeli- landırılmasında etkin rol oynar. dir? C) Yüksek karbon içeren alaşımlar, düşük erime nokta- A) (,) (,) B) (,) (;) ları ve dökme kabiliyetleri( ) nedeniyle dökme demir olarak bilinir. C) (;) (,) D) (,) (:) D) Demir alaşımlamada magnezyum, krom( ) vanad- yum ve volfram gibi elementler kullanılabilir. 73

Virgül (,) 7. • Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur. • Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur. • Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül (,) verilen görevlerin herhangi biriyle kullanılmamıştır? A) Elmas ısı iletkenliği en yüksek olan maddedir, bu özelliğinden dolayı zarar görmeden kesilebilir. B) Karbonado; torna tezgâhlarında, cam kesme âletlerinde ve pikap iğnelerinde kullanılır. C) Elmasın kıymeti; kesme tekniğinin gelişmesinden sonra,17. yüzyılın sonlarına doğru, başlamıştır. D) Elmas; ziynet eşyası, küpe, kolye ve yüzük taşı olarak kullanılmaya başlanmıştır yakın zamanda. 8. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplarıyla yapı ve anlam bakımından bağlantısı olmadı- ğını göstermek ve anlam karışıklığını önlemek için kullanılır. Aşağıdaki cümlelerrin hangisinde virgül (,) bu işleviyle kullanılmıştır? A) Konuştuk, anlaştık ve yolumuza devam ettik. B) On beş yaşındaki genç, adama yardım etti. C) Kayseri, Bursa ve Malatya’ya gitmek istiyorum. D) Yazarın kitabı, Dil Bilgisi Kitabı, geçen ay yayımlandı. 9. Bilye oyunlarının adı ve kuralları oynandığı ülkeye göre değişiklik gösterir. Türkiye’de renkli cam bilyelere “misket” denir. En çok oynanan bilye oyunları ise “tumba”, “kuyu” ve “üçgen”dir. Bilye oyunlarında ortak nokta, bilyeyi yuvar- layarak başka bir bilyeye çarptırmak ve onu kazanmaktır. Bilye, kıvrılan işaret parmağının içine oturtulur ve başpar- makla itilerek atılır. “Kaptan Oyunu”nda bilyeler yerde açılan belirli sayıda çukura önceden saptanmış bir sıraya göre sokulmaya çalışılır. Bunu başaran oyuncu, rakibinin bilyesine atış yapma hakkı kazanır. Bu parçada, I. Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur. II. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konur. III. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur. virgülün görevlerinden hangilerinin örneği vardır? A) I - II B) I - III C) II - III D) Yalnız III 10. Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra virgül konur. Buna göre, Yener(I) Mavisel, Eğlenceli Şeyler Kitabı(II) Bilgi Yayınları, Ankara( III) 2014(IV) bu bibliyografik künyede yay ayraç içinde numaralanmış yerlerden hangisine virgül getirilemez? A) I B) II C) III D) IV 74 3. Ünite

Virgül (,) 11. 1 2 3 Ok, yay vasıtasıyla atılan ucu sivri ya Tahta; inşaat malzemesi, kâğıt ve Yunanlar bölgelerindeki şehirler da özellikle ucuna metalden sivri bir yakıt yapımında ham madde olarak Romalılara geçince Romalılar tara- başlık takılan çubuktur. kullanılmaktadır. fından balista geliştirildi, kullanıldı. Sıralı cümleleri birbirinden ayır- Birbiri ardınca sıralanan eş görevli Uzun cümlelerde yüklemden uzak mak için konur. kelime ve kelime gruplarının arasına düşmüş olan özneyi belirtmek için konur. konur. Numaralanmış cümleler, virgülün işlevleriyle eşleştirildiğinde ortaya çıkacak tablo aşağıdakilerden hangisi olur? A) 1 B) 1 C) 1 D) 1 2222 3333 12. Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgülün bu işlevini örneklemektedir? A) Yolun sonundan dönerek hedeflediğim noktaya geldim, dedi. B) Tüm öğreciler, öğretmenlerinin verdiği kitabı bir ayda okuyacaklar. C) Annesi, askerlikten dönen oğlunu göğsüne basarak hasret giderdi. D) Kardeşim gibi sevdiğim arkadaşım, Elifsu, bana bir kitap hediye etti. 13. • Şart ekinden sonra virgül konmaz. Örnek: Tenha köşelerde ağız ağıza konuşurken yanlarına biri gelecek olursa hemen susuyorlardı. Bu kurala göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgülün kullanımında yanlışlık yapılmıştır? A) Bazı insanlar yağmuru hisseder, bazıları ise sadece ıslanır. B) Peşinden gideceğin cesaretin varsa, bütün hayallerin gerçek olabilir. C) Gereksiz işlerle çok fazla uğraşan kişiler, bir girdabın içinde yok olurlar. D) Mutluluk, elin erişebileceği çiçeklerden bir demet yapma sanatıdır. 3. Ünite 75

Virgül (,) 14. daklı bir şehir İnsan ve Çevre Şehirlerde çevre kirliliğini azaltmak, şehir içi ulaşımda doğa dostu ulaşım imkânlarını artırmak için çalışıyoruz. Önceliğimiz, sağlıklı yaşam ve sürdürülebilir çevre için politikalar gerçekleştirmektir. Bu infografikte virgül (,) aşağıdaki işlevlerin hangisiyle kullanılmıştır? A) Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur. B) Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur. C) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur. D) Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur. 15. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için virgül konur. Örnek: Bal, arılar tarafından çiçeklerden ve meyve tomurcuklarından alınarak yutulan nektarın arıların “bal midesi” denilen organlarında invertaz enzimi sayesinde kimyasal değişime uğramasıyla oluşan ve kovandaki petek hüc- relerinde yerleştirilen çok faydalı bir besindir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi virgülün bu işlevini örneklemektedir? A) Patlıcan; Türkiye’de daha çok imambayıldı, karnıyarık yemekleri ve kızartması şeklinde tüketilir. B) Maydonozun yaprakları tüysüz, yeşilimsi, esmer renkli, armut seklinde olup özel kokusu vardır. C) Romalılar, Yunanlar ve Persler yeşillikleri karıştırarak karışık salata benzeri bir yemek yapıyorlardı. D) Pancar, bir çiçekli bitkiler ailesinden olan ıspanakgiller içinde bulunan beta cinsinin en bilinen türüdür. 76 3. Ünite

3. Ünite Nokta (.), Soru İşareti (?), Üç Nokta (...) 2 1. Kapı çalar: 4. Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna — Kimsiniz? soru işareti konur. —… — Adınız nedir? Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisi bu kuralı —… örneklememektedir? Bu diyalogda üç nokta (…) aşağıdaki görevlerin A) Uzunluk, kullanım ve yükseklik bakımından birbi- hangisiyle kullanılmıştır? rine farklılık gösteren noktalama işareti çizgi midir? A) Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime B) 1884’te (?) “John Southward’un Practical printing: veya bölümlerin yerine konur. a handbook of the art of typography” adlı kitabında “en çizgi”nin üç ana kullanımına yer vermiştir. B) Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün oku- yucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek C) Cümledeki bir sonu işaretlemek veya çift paran- veya ifadeye güç katmak için konur. tezler içindeki ifadeleri göstermek için hangi çizgi kullanılır? C) Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur. D) Alıntı yapılmış sözlerin sahiplerini veya alıntı kay- nağını göstermek için “em çizgi” ya da “yatay bar- D) Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bıra- dan” birileri mi kullanılır? kılan cevaplarda kullanılır. 2. Hayattaki tek gayem şudur: Başarılı olmak 5. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin sonuna nokta (.) konulmalıdır? Bu cümlenin sonuna aşağıdaki noktalama işaretle- rinden hangisi getirilmelidir? A) Eyvah, yemeği ocakta unuttum B) Türkçe sınavı saat kaçta başlayacak A) Soru işareti C) Poşetleri taşımaktan kolum koptu B) Nokta D) Manavdan elma da alacak mısınız C) Ünlem işareti D) Üç nokta 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yay ayraçla belir- 6. Toprak, bitki örtüsünün beslendiği kaynakların ana tilen yere nokta (.) getirilemez? deposudur( ) 1 cm( ) toprak ortalama olarak 1000 yılda oluşur( ) Toprak üzerindeki ölü bitkileri yakmak, A) 1 kg( ) biber alarak evine gitmeyi düşünüyor. toprağa çok büyük zararlar verir( ) ve toprağı verim- B) 18( )15’te son vapur da rıhtımdan kalktı. sizleştirir( ) C) 19( )05( )1919’da Atatürk Samsun’a mı çıktı? D) Av( ) Mehmet Ali Bey, sizinle görüşmek istiyor. Bu parçadaki numaralanmış yerlerden kaç tane- sine nokta (.) getirilmelidir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 77

Nokta (.), Soru İşareti (?), Üç Nokta (...) 7. Aşağıda üç noktanın (…) bazı kullanım alanları verilmiştir. • Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur. • Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur. • Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde üç nokta (…) verilen görevlerin herhangi biriyle kullanılmamıştır? A) Bahçemizde domates, biber, salatalık, patlıcan… B) Peki, öyle olsun… Bir gün sen de beni anlayacaksın. C) … derken bir gürültüyle uyandım ve doğruldum. D) Kılavuzu karga olanın burnu p…ten çıkmaz. 8. • Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle ya da ibarelerin sonuna konur. • Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlem işareti (!) bu görevlerin dışında kullanılmıştır? A) Seni görmek istemiyorum, anlasana! B) Üstün başarıları (!) sayesinde ödül almış. C) Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri D) Vay canına! Çok başarılı bir resim olmuş. 9. I. Göz çukurunda bulunan, iri bir bilye büyüklüğünde görmeyi sağlayan küremsi bir organdır göz II. Göz, ışığı geçirmeye ve kırmaya elverişli üç tabakanın birleşmesinden mi oluşmuştur III. Yalın canlılarda gözler bedenin önünde, deride yer alan ışığa duyarlı hücrelerden IV. Gözün üçüncü ve çok ince tabakası olan ağ tabaka, duyarlı bir tabakadır Aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisi numaralanmış cümlelerden herhangi birinin sonuna getirilemez? A) (...) B) (.) C) (?) D) (!) 10. 8-C sınıfı öğrencilerinden Mert adlı öğrenci, kitap okumayı sevmez ancak “Çok kitap okurum.” diye övünürmüş. Yine bir gün okulda “Arkadaşlar! Dün tam beş yüz sayfalık romanı bir saatte(?) bitirdim.” demiş. Bu cümlede soru işaretinin (?) kullanımıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Şüpheyle karşılanan durumlar için kullanılmıştır. B) Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra kullanılmıştır. C) Bilinmeyen yer, tarih vb. durumlar için kullanılmıştır. D) Soru bildiren cümle ve sözlerin sonunda kullanılmıştır. 78 3. Ünite

Nokta (.), Soru İşareti (?), Üç Nokta (...) III Acaba bu gelenek, nesilden nesile geçerek ne zamana 11. kadar devam edecektir? I Horoz şekeri, Ramazan ayında IV Şekerler horoz başta olmak çocukların yemesi için yapılan üzere kuzu, tavşan, at, kuş, Sivas’a özgü bir şeker türüdür. tabanca, lokomotif ve vapur şeklinde… II 19. yüzyılın sonlarında Rusya’da öğrendikleri horoz şekeri gele- neğini Sivas bölgesine getirmiş- tir. Numaralanmış cümlelerdeki noktalama işaretleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) I numaralı cümlede, arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konmuştur. B) II numaralı cümlede, dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konmuştur. C) III numaralı cümlede, soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna soru işareti konmuş- tur. D) IV numaralı cümlede, anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna üç nokta konmuştur. 12. I. Her zaman sen mi doğruyu yapacaksın? II. Yine bize uzaklardan izlemek mi düştü? dedi. III. Nüfus memuru aniden seslendi: — Kimlik? IV. Bir ihitimal daha var, o da sevmek mi dersin? Numaralanmış cümlelerin hangisinde soru işareti yanlış kullanılmıştır? A) I B) II C) III D) IV 13. Halife Al-Ma’mün zamanında Maveraünnehir’de doğan 9. yüzyılın ilk yarısında yaşayan Abdülhamîd bin Vâsi bin Türk’e, ( ? – 847) Ceyl kentinden olduğu için “el-Ceyli” veya matematikçi anlamına gelen “el-Hasip” denilmiştir. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde soru işareti (?) bu cümledeki göreviyle kullanılmıştır? A) Fatih Sultan Mehmet, İstanbul’u 1453’te mi fethetti? B) İstediğin bilgisayarı baban ne zaman alacakmış? C) Herkesten çok çalıştığını (?) sürekli söylüyordu. D) Nasreddin Hoca, 1208 (?) Akşehir’de doğmuştur. 3. Ünite 79

Nokta (.), Soru İşareti (?), Üç Nokta (...) 14. (I) En uygun uçak biletlerini anında yakalamak için kampanyalarımızı yakından takip etmelisiniz (…) (II) Dünyanın dört bir yanına gerçekleştirdiğimiz uçak seferlerimiz, kampanya dönemlerinde indirimli uçak biletlerini barındırı- yor(…) (III) Seyahat etmeyi düşündüğünüz noktaya bilet bulmak için uçuş sorgulama ekranlarımız aracılığıyla(…) (IV) Hem ekonomik uçak bileti satın almanıza hem de konforlu bir yolculuğa çıkmanıza olanak sağlıyoruz(.) (V) En uygun fiyatlarla yurt içi uçak bileti ya da yurt dışı uçak bileti almak için kampanyalarımızı(.) Bu parçada yay ayraç içinde verilen noktalama işaretlerinin doğru kullanımını gösteren sayı, aşağıdaki zar çiftlerinden hangisinde verilmiştir? Nokta Üç nokta Nokta Üç nokta A) B) Nokta Üç nokta Nokta Üç nokta C) D) 15. • Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için nokta konur. • Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz. • Romen rakamları tarihlerde ayların yazılışında kullanılır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktanın kullanımında yanlışlık yapılmıştır? A) 23.Nisan.1923 tarihinde hangi tarihi olay gerçekleşti? B) 23.04.1923 tarihinde hangi tarihi olay gerçekleşti? C) 23.IV.1923 tarihinde hangi tarihi olay gerçekleşti? D) 23 Nisan 1923 tarihinde hangi tarihi olay gerçekleşti? 80 3. Ünite

3. Ünite Noktalı Virgül (;), İki Nokta (:), Ünlem (!) 3 1. Cümle içinde ayrılmış tür ve takımları birbirinden ayır- 4. Arkadaşım Buse’nin en sevdiğim yanı şudur: Dürüst mak için noktalı virgül kullanılır. olması. Aşağıdaki cümlelerden hangisi noktalı virgülün bu Bu cümlede iki noktanın (:) kullanımıyla ilgili aşa- işlevini örneklememektedir? ğıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Erzurum, Elazığ, Malatya doğu illeri; Bursa, Aydın, A) Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten söz- İzmir batı illerdir. lerden sonra konmuştur. B) Zeynep; Deniz, Mustafa ve Hediye ile çok iyi anlaş- B) Kendisiyle ilgili açıklama yapılacak cümlenin so- maktadır. nuna konmuştur. C) Erkek çocuklarına Selim, Tahsin, Batu; kız çocuk- C) Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna larına Serap, Yıldız, Pelin isimlerini verdi. konmuştur. D) Pazardan domates, biber, ıspanak; muz, kivi, man- D) Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifa- dalina aldı. denin sonuna konmuştur. 2. İnsanı hayata bağlayan üç şey vardır ( ) Aile ( ) yaşama 5. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yay ayraçla gös- sevinci ( ) umut ( ) terilen yere noktalı virgül (;) getirilemez? Bu cümlede yay ayraçla belirtilen yerlere sırasıyla A) Elleri, ayakları buz tuttu( ) kendini içeriye zor attı. aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangileri geti- B) Kırtasiyeye uğradı( ) defter, kalem ve silgi aldı. rilmelidir? C) Çok sevdiğini -Aslı’yı- özledi( ) telefonla aradı. D) Gökyüzüne baktı ( ) serçe, şahin, atmaca gördü. A) (;) (,) (,) (.) B) (:) (,) (,) (.) C) (:) (,) (,) (…) D) (;) (,) (,) (…) 3. – Buğdaydan başka ne yetişir bu arazide? 6. I. Tüh, biraz daha acele etmezsem işe geç kalaca- Çiftçi sayar( ) ğım! – Yulaf, pancar, arpa... II. “Çiçek” sözcüğünü çoğul yapmak için “-ler / -lar” Bu diyalogda yay ayraç içine aşağıdaki noktalama ekini mi kullanacağız? işaretlerinden hangisi getirilmelidir? III. LGS sonuçları saat 10.00’da http://meb.gov.tr adre- A) İki nokta sinden açıklanacak. B) Noktalı virgül C) Üç nokta IV. Bu yangından sonra elinde avucunda tek şey D) Ünlem kaldı; oğlu. Numaralanmış cümlelerin hangisinde noktalama yanlışlığı yapılmıştır? A) I B II C) III D) IV 81

Noktalı Virgül (;), İki Nokta (:), Ünlem (!) 7. • Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur. • Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde noktalı virgül (;) diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır? A) Kübra, Merve, Ecrin sınıfın çalışkan öğrencilerdir; bunlar sınıfımızın medarıiftiharlarındandır. B) Parkta, sokakta rahatça dolaşabiliyorum; düşüncelerimi özgürce haykırabiliyorum. C) Hamiyet; Nil, Kübra, Erdem ve Arda’nın okuldaki en yakın arkadaşlarından biriydi. D) “Dolunay”, “Mavi Zamanlar” romanlarını okudum; “Öğretmenim Atatürk”e başlamayı düşünüyorum. 8. Karıncalar, dünya üzerinde hemen hemen her kara parçasında bulunur. Kendine özgü karınca türleri bulunan ender yerler Antarktika ile birlikte bazı uzak ve yaşama uygun olmayan adalardır. Karıncalar, ekosistemlerin çoğunda yaşa- yabilir( ) kara hayvanları biyokütlesinin yaklaşık %15 ile %25’ini oluşturur. Bu başarıları sosyal örgütlenmelerine, yaşam alanlarını değiştirebilmelerine, kaynaklardan yararlanmalarına ve kendilerini savunmalarına bağlanmış( ) diğer türlerle birlikte geçirdikleri uzun evrim sürecinde, benzerlik, ortakçılık, asalaklık ve karşılıklılık içeren türler arası ilişkiler geliştirmişlerdir. Bu parçada yay ayraçla gösterilen yerlere aşağıdakilerden hangisinde verilen noktalama işaretleri sırasıyla getirilmelidir? A) (:) (:) B) (;) (:) C) (:) (;) D) (;) (;) 9. Aşağıda iki noktanın (:) kullanım yerlerinden bazıları verilmiştir. • Ses bilgisinde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır. • Genel ağ adreslerinde kullanılır. • Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde iki nokta (:) bu görevlerin herhangi biriyle kullanılmamıştır? A) Tanzimat edebiyatı şairlerinden bir kısmını sıralayalım: Şinasi, Namık Kemal. B) Kendimi takdim edeyim: Okulumuzun Türkçe öğretmenlerindenim. C) Türkçe öğretmenimiz a:ile sözcüğünün okunuşunu telaffuz etti. D) İki nokta konusunu https://www.tdk.gov.tr adresinden inceleyebilirsin. 10. Okuma; yazılı iletişimleri duyu organları yoluyla algılayarak, algılananı, anlamlandırma ve yorumlama amacı ile zihnin duyu organları ile ortaklaşa yaptığı bir etkinliktir. Okuma işi, vücuttaki birden fazla merkezin bir araya gelerek oluştur- duğu bir verimdir. Kitap; insanların bilgi birikimlerini ve kültürlerini artıran, dili kullanma yeteneğini geliştiren önemli araç- lardan birisidir. Hayatta her şey yaşanarak öğrenilmez ancak yaşanmış ya da yaşanması muhtemel şeyleri okuyarak bir şeyler öğrenilebilir, kelime hazineleri zenginleştirilebilir. Okumak; düşünceyi besleyen, geliştiren, çabuklaştıran ana kay- naklardan birisidir. Okumak aynı zamanda anlama gücünü ve güzel konuşma yeteneğini kuvvetlendirir. Okumanın ger- çekleşebilmesi için öncelikle bir metne ihtiyaç vardır. Metin göz yardımı ile okunur ve insan zihninde bir imaj oluşur. Bu metinde, I. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur. II. Ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur. III. İkiden fazla eş değer ögeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir. noktalı virgül (;) numaralanmış işlevlerinden hangileriyle kullanılmıştır? A) I - II B) I - III C) Yalnız II D) Yalnız III 82 3. Ünite

Noktalı Virgül (;), İki Nokta (:), Ünlem (!) 11. DİKKAT! Çevre, canlı ve cansız her türlü varlığın bulunduğu fiziksel alan- lardır. Çevreyi oluşturan alanlar ise şunlardır: Hava, su, toprak, okyanuslar, denizler, göller, ne- hirler, akarsular, dağlar, tepeler, vadiler, ovalar, ormanlar, kentler, köyler, mahalleler, evler, parklar, tarlalar ve sulak alanlar… Bu görseldeki noktalama işaretleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için virgül konmuştur. B) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına virgül konmuştur. C) Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna iki nokta konmuştur. D) Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna üç nokta konmuştur. 12. Sosyal yaşamda çeşitli durumlarda uyulması gereken kurallara “nezaket kuralları” denir. İletişimden tavıra, duruştan beden diline kadar geniş bir ağı temsil eder. Nezaket ve görgü kuralları, kişileri ve toplulukları birbirinden ayırmaya ve yaşamı kolaylaştırmaya yardımcı olur. Bireylerin ve toplulukların davranışlarına düzen getirir, nasıl davranılması gerektiğini belirleyici rol oynar. Nezaket ve görgü kuralları uyulması durumunda bireyi veya toplulukları başkalarına karşı saygılı, uygar ve ince olarak gösteren kurallardır ve ortama, zamana, bireye ve topluluklara göre değişiklik gös- terebilir. Ancak herkes tarafından kabul edilen kurallar şunlardır; Yüz yüze iletişim, ziyaret, kılık ve kıyafet, sofra… Bu parçada aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisi yanlış kullanılmıştır? A) Nokta B) Noktalı virgül C) Üç nokta D) Virgül 13. Ünlem işareti, ünlem ifadesinden hemen sonra kullanılabileceği gibi cümlenin sonunda da kullanılabilir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlem (!) cümlenin sonuna getirilemez? A) Bravo, çok iyi bir iş çıkardınız B) Eyvah, okula çok geç kaldım C) Vah vah, çok yazık olmuş D) Niçin bu kadar çok ısrarcısın 3. Ünite 83

Noktalı Virgül (;), İki Nokta (:), Ünlem (!) 14. Birlikte yem mi Karagöz’üm, okula mı yiyelim? gidiyorsun? Birlikte yürüyelim mi? Sezer’e ne diyeyim? Ne yemi? Beraber gidelim, diyorum. Gidiyoruz ya( ) Aaaa, yeter( ) Okula kadar konuşarak gidelim, diyorum. Bu diyalogda yay ayraç içinde boş bırakılan yerlere aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisi getirilmelidir? A) Nokta B) Soru İşareti C) Ünlem D) Virgül 15. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır. Buna göre, I. Beş yüz metreyi 5 saniyede (!) koşmuş. II. Hey! Burada beklemek yasaktır. III. Eyvah, anahtarımı evde unuttum! IV. Çok nazikçe bir davranıştı (!) teşekkür ederim. cümlelerin hangilerinde ünlem (!) bu işlevde kullanılmıştır? A) I - IV B) I - III C) II - III D) II - IV 84 3. Ünite

3. Ünite Köşeli Ayraç ([ ]), Yay Ayraç ( ), 4 Kısa Çizgi (-), Keşme İşareti (‘) 1. I. Bursa-Bilecik yolunda dün gece zincirleme trafik 4. YazıMakinesi(I)AhmetMithatEfendi(II)1844(III)1912(IV) kazası olmuş. (V) en güzel eserlerini İstanbul’da yazmıştır. Bu cümlede numaralanmış yerlerden hangilerine II. “kur-” fiil köküyle oluşturulan isim türünde sözcük- köşeli ayraç getirilmelidir? lere örnekler veriniz. A) I ve III B) II ve III C) I ve V D) II ve V III. Ünlü şarkıcılar -Edis, Sümer Ezgü, Kubat- bu festi- val için konsere gelecek. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yay ayraç ( ) işa- reti, diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır? IV. Birinci Dünya Savaşı, 1914-1918 yılları arasında A) Güz (sonbahar) mevsiminde ağaçların usul usul gerçekleşmiştir. yaşlandığını görürüz. B) Bu asır (yüzyıl) medeniyetin internetle harmanlan- Numaralanmış cümlelerin hangilerinde kısa çizgi dığı bir dönemdir. (-) aynı işlevde kullanılmıştır? C) Mesafesine göre göçler iki gruba (iç göç, dış göç) ayrılarak incelenir. A) I ve II B) I ve IV D) Karşımızdaki ahali(halk) her konuda fikri olan bir C) II ve IV D) III ve IV insan topluluğudur. 2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde kısa çizginin(-) kullanımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? A) Çanakkale’de yapılan yeni köprü ile Gelibolu-İs- tanbul yolu kısaldı. B) Fiilimsi yapan “-miş” eki, geçmiş zaman eki olarak da kullanılır. C) Bedri Rahmi, yazar olarak –aynı zamanda res- samdı- büyük başarılara imza attı. D) Ünlü voleybolcunun ölüm tarihi mezar taşında “26- 12-2021” olarak görünüyor. 3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yay ayraç ( ) 6. Küçük Çocuk: ( ) Utanarak ( ) Elimde bir sürü kitap… yanlış kullanılmıştır? Ali Bey: Aaa bir kitabın üstünde “Memleketimden İnsan Manzaraları” ( )Nazım HİKMET( )1902( )1963( ) A) Benzetme (teşbih) ve kişileştirme(teşhis) sanatları ( ) yazıyor. edebiyatımızda çok kullanılır. Bu parçada yay ayraçla gösterilen yerlere sırasıyla B) Dilimizde tüm sözcükler genel olarak iki (isimler ve aşağıdakilerden hangisinde verilen noktalama işa- fiiller) grupta incelenir. retleri sırasıyla getirilmelidir? C) Sevimli Çocuk: (Yavaş yavaş Cumhurbaşkanı’na A) (( ) ( )) ([ ) (( ) (…) ( ) ) ( ] ) yaklaşır.) Bir istirhamım olacak. B) (( ) ( )) ([ ) (( ) (-) ( ) ) ( …) C) (( ) ( )) ([ ) (( ) (-) ( ) ) ( ]) D) 8-A sınıfı öğrencileri (Kendi Gök Kubbemiz) adlı şiiri D) ([ ) ( ] ) (( ) (( ) (-) ( ) ) ( )) Türkçe dersinde incelediler. 85

Keşme İşareti (‘) Köşeli Ayraç ([ ]), Yay Ayraç ( ), Kısa Çizgi (-), Keşme İşareti (‘) 7. Bir ok attım karlı dağın ardına (Karacaoğlan) Düştü m’ola sevdiğimin yurduna İl yanmazken ben yanarım derdine Engel aramızı açtı neyleyim Bu dörtlükte kesme işaretinin kullanımıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenir? A) Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine gelen ekleri ayırmak için konulmuştur. B) Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme eklerinden sonra konulmuştur. C) Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konulmuştur. D) Şiirde seslerin ölçü dolayısıyla düştüğünü göstermek için konulmuştur. 8. Sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti kon- maz. Bu kurallara göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde yay ayraçla gösterilen yere kesme işareti (‘) getirilemez? A) Büyük Selçuklu Devleti( ) ndeki bazı hükümdarlar Farsça unvan almıştır. B) Taptuk Emre( )nin doğum ve ölüm tarihleri hakkında net bir bilgi yoktur. C) Çanakkale Köprü( )müzün güzelliği dillere destan olacak diyerek açıldı. D) 21 Mart 1996( ) da yağmurlu bir ilkbahar günü kardeşim dünyaya gelmiş. 9. I. Bilgi yarışmada “sol-” fiilinden türetilen bir sözcük sorulmuştu. II. Ankara’daki üniversitesini -hasret duyduğu o yeri- çok seviyordu. III. İtalya-ABD maçı, çeyrek finalin en iyi karşılaşmaları arasına girdi. Numaralanmış cümlelerde kısa çizginin (-) aşağıdaki işlevlerinden hangisinin örneği yoktur? A) Yapım ve çekim eklerini göstermek için kullanılır. B) Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur. C) Fiil kök veya gövdelerini göstermek için kullanılır. D) “Arasında, ve, ile, ila, …-den…-e” anlamları vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır. 10. • Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır. • Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır. • Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde kesme işareti(‘) verilen işlevlerinden herhangi birinin örneği yoktur? A) Fatma Hanım’dan aldığım salçalık biberlerin tadı güzel olunca babaannem mutlu oldu. B) Üniversitelere Giriş Sınavı ile ilgili yeni yönetmelik dün gece Resmi Gazete’de yayımlandı. C) Dün gece iklim değişikliği önlemleri Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde fazlaca konuşuldu. D) TTK’nin kuruluş yıllarında Türkiye Cumhuriyeti tam bir yenilik dönemi yaşamaktaydı. 86 3. Ünite

Köşeli Ayraç ([ ]), Yay Ayraç ( ), Kısa Çizgi (-), Keşme İşareti (‘) 11. Aşağıdaki görsellerin hangisinde kesme işareti yanlış kullanılmıştır? A) B) Avrupa’nın birçok yerin- Okullar 15 Haziran’da de salgın var. tatil edilecek. C) D) Maliye Bakanlığı’ndan Millî Eğitim Temel Kanu- önemli bir açıklama geldi. nu’nun 4. maddesi değişti. 12. Bando Astsubay Meslek Yüksekokulu sınav başvurusu 17 Şubat’a kadar sürecektir. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde kesme işareti(‘) bu cümledeki göreviyle kullanılmıştır? A) Yeniköy’de bulunan Said Halim Paşa Yalısı’nda iki arslan heykeli bulunmaktadır. B) Mithat Paşa’ya karşı gelen süvariler, köşkü kuşatmaktan vazgeçti. C) Bu yasa, dün Avrupa Birliği’ne üye devletler tarafından kabul edildi. D) 10 Kasım 1938’in Türkiye Cumhuriyeti tarihi için önemi büyüktür. 13. • Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur. • Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır. • Kelimeleri kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde kısa çizgi verilen işlevlerinden herhangi birinin örneği yoktur? A) Kayseri’nin hava sıcaklığı zaman zaman –2 °C’nin altında seyrediyor. B) Şimdi fiil köklü kelimelere örnekler verelim: giy-in, yan-ık, yırt-ık… C) Küçük bir Youtube kanalı -bir bina birkaç program- kurma hayali vardı. D) Bu akşam futbolda Real Madrid-Barcelona derbisinin heyecanı var. 14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısa çizgi (-) yanlış kullanılmıştır? A) 2021-2022 öğretim yılı ara tatili, kasım ayının üçüncü haftası yapılacak. B) Türk-Yunan ilişkilerindeki gerilim, ülkeler arasındaki adalara yansıdı. C) “-t” gibi Türkçede tek bir sesten oluşan yapım eklerinin de olduğunu görebilirsiniz. D) Artık Şampiyonlar Ligi maçlarının tamamı 21-45’te başlamıyor. 3. Ünite 87

Köşeli Ayraç ([ ]), Yay Ayraç ( ), Kısa Çizgi (-), Keşme İşareti (‘) 15. Aylin ve Ege adındaki iki arkadaş, kesme işaretini daha iyi anlamak için aşağıdaki oyun parkuru hazırlamışlar. 112’nci Birleşiminin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 7 2’nci Oturumunda Başkanlığından açıklama geldi. yankı uyandırdı. 3 5 2 6 1 4 Buna göre, • 1 ve 6 numaraya; “özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.” kullanım örneği yazılacak. • 3 ve 4 numaraya; kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için kesme işaretinin kullanım örneği yazılacak. • Haritadaki 2 ve 5 numaralı yerlerde yazılan özel isimlere gelen eklerin kullanım amaçları yazılacak. • 7 numaraya; 3 ve 6 numaradaki kesme işaretinin kullanım örneği yazılmayacaktır. yönergeleri takip edildiğinde numaralanmış yerlere yazılacaklar aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. A) Kurtuluş Özel adlara getirilen Aytekin Türk Dil Kurum, kuruluş, TBMM’nin Yükselme Savaşı’nın yapım ekleri, çokluk Bey’den özel Kurumu kurul, birleşim, son toplantısı Dönemi’ne önemini eki ve bunlardan bir ricada Başkanı’na oturum ve iş yeri yapıldı. değindi bilmeyen sonra gelen diğer bulundum. dilekçe adlarına gelen ekler öğretmeni- yoktur. ekler kesmeyle yazdı. kesmeyle ayrılmaz. miz. ayrılmaz. Kurum, kuruluş, Türk Dil Aytekin Özel adlara Yunus Bey’den getirilen yapım Emre’nin Ahmet kurul, birleşim, Kurumu özel bir ekleri, çokluk eki ve Mehmet Emin (1240?-1320) B) Arif’se bir oturum ve iş yeri ricada bunlardan sonra Yurdakul’dan yaşadığı Başkanı’na bulundum. gelen diğer ekler bir şiir okudu. bilinmektedir. kesmeyle ayrılmaz. halk şairidir. adlarına gelen ekler dilekçe kesmeyle ayrılmaz. yazdı. Kurum, kuruluş, Türk Dil Enver Kurum, kuruluş, Yükselme Paşa’ya kurul, birleşim, Dönemi’nin Ahmet kurul, birleşim, Kurumu selamımı oturum ve iş yeri en önemli TBMM’nin C) Arif’se bir oturum ve iş yeri iletmemi adlarına gelen ekler padişahı son toplantısı Başkanı’na istedi. kesmeyle ayrılmaz. kimdir? yapıldı. halk şairidir. adlarına gelen ekler dilekçe kesmeyle ayrılmaz. yazdı. Kurtuluş Özel adlara getirilen Yükselme Türk Dil Kurum, kuruluş, Enver Paşa’ya Yunus Savaşı’nın yapım ekleri, çokluk Dönemi’nin Kurumu kurul, birleşim, selamımı Emre’nin D) önemini eki ve bunlardan en önemli Başkanı’na oturum ve iş yeri iletmemi (1240?-1320) bilmeyen sonra gelen diğer padişahı dilekçe adlarına gelen ekler istedi. yaşadığı yoktur. ekler kesmeyle kimdir? yazdı. kesmeyle ayrılmaz. bilinmektedir. ayrılmaz. 88 3. Ünite

Ünite Değerlendirme Testi 5 1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin sonuna soru işa- 4. Fransız şair Victor Hugo ( )Dilenci( ) şiiriyle ünlenir( ) reti (?) getirilmez? Şiirin ilk dizesi şöyledir( ) A) Şiirlerimi neden sevmediğinizi açıklar mısınız Bu parçada boş bırakılan yay ayraçlara sırasıyla B) Dizilerinizde neden aynı karakterlere yer veriyorsu- aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangileri geti- rilmelidir? nuz C) Ünlü yönetmen bu filmle de ödül aldı mı bilmiyo- A) (“) (”) (.) (…) B) (,) (,) (:) (:) rum C) (“) (”) (.) (:) D) Bu saatten sonra neden dışarı çıkma ihtiyacı duy- D) (“) (”) (.) (.) dunuz 2. • Meral Hanım’ın kızı Tuğçe benim sınıf arkadaşımdır. 5. • Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur. • II. Abdulhamit, Antonio Vivaldi’nin bestelerini bile • Adres yazarken apartman numarası ile daire numa- dinlemiştir. rası arasına ve şehir ile semt arasına konur. • “Güzelliğin on par’etmez. / Bu bendeki aşk olmasa” • Genel ağ adreslerinde kullanılır. şairin en sevdiğim dizeleridir. Bu açıklamalara göre aşağıdakilerin hangisinde Bu cümlelerde kesme işareti (‘) aşağıdaki işlevle- eğik çizginin verilen görevlerinden herhangi biriyle rinden hangisinin örneği yoktur? kullanılmamıştır? A) Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözle- A) http://www.sozluk.gov.tr adresinde soruların cevap- rine getirilen ekleri ayırmak için kullanılır. larını bulabilirsiniz. B) Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekle- B) Bu akşamüzeri Uşak / Dikilitaş’taki adresime bir rini ayırmak için kullanılır. paket gelmiş. C) Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için C) 8. sınıf konusu olan fiilimsi türlerinden isim-fiilin ek- kullanılır. leri “-ma / -ış/ -mak”tır. D) Seslerin söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için D) Bir Mustafa Kemal vardı dalga dalga / Koşup gelirdi konur. her derdine memleketin 3. Noktanın bazı işlevleri aşağıda verilmiştir: 6. Bütün kasaba bu aylarda kapılarını kapatır (I) kendi evrenine çekilirdi (II) At üstünde yeşil paltolu(III) uzun • Bazı kısaltmaların sonuna konur. çizmeli, iri yapılı habercilerin birkaç hafta bir getirdik- leri telgrafların haberleri kıraathanede uzun uzun tartı- • Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur. şılır(IV) geçmiş zaman anıları anlatılırdı. • Tarihlerin yazımında gün, ay ve yılı gösteren sayıları Bu metinde numaralanmış yerlerden hangisinde birbirinden ayırmak için konur. noktalı virgül (;) getirilmelidir? Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nokta, belirtilen A) I B) II C) III D) IV işlevlerin herhangi biriyle kullanılmamıştır? A) Prof. Ziya Üstündağ, eğitimle ilgili seminer verdi. B) Zümre, saat 10.20’de öğretmenler odasında baş- ladı. C) 6, 7 ve 8. sınıflar hep birlikte Huzurpark’ta piknik yaptı. D) 29.10.1923 günü, Türk tarihe altın harflerle yazıl- mıştır. 3. Ünite 89

Ünite Değerlendirme Testi 7. Sıralı cümleleri birbirinden VİRGÜLÜN KULLANIMI Anlam karışıklığını önlemek ayırmak için kullanılır. için kullanılır. Eş görevli sözcük ve sözcük gruplarını ayırmak için kullanılır. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül belirtilen görevlerinden herhangi biriyle kullanılmamıştır? A) Sabahleyin erkenden eve geldi, bir güzel kahvaltı etti. B) Doktor, Şebnem Hanım’a bu yiyecekleri yemeyi yasakladı. C) Bilgisayarıma yeni oyunlar, makaleler ve denemeler yükledim. D) Yoldan geçen kişi, komşumuz Aliye Hanım, bana baktı. 8. • Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır. Tırnak içindeki alıntıların sonunda bulunan işaret tırnak içine alınır. • Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır. • Cümle içerisindeki eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır. Bunlara getirilen çekim ekleri tırnağın dışında kalır. Bu açıklamalara göre aşağıdakilerin hangisinde tırnak işaretinin kullanımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır? A) Mustafa Kemal’i anlatan “Tek” Adamı” her okuduğumda tüylerim diken diken oluyor. B) Mevlana’ın “Gönül han değil dergâhtır.” sözü dönemin sosyolojisi hakkında fikir verir. C) Bazı arkadaşlarım Necip Fazıl’ın “Sakarya Türküsü” şiirini üç günde ezberledi. D) Kuzey Kore’de yeni bir “barış harekâtı” daha başlarken Güney Kore’den bir hamle geldi. 9. Ünlem işaretinin bazı işlevleri şunlardır: • Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarele¬rin sonuna konur. • Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur. • Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlem işaretin kullanımında yanlışlık yapılmıştır? A) Bu semtin en akıllısı(!) senmişsin öyle mi? B) Bugün hava ne kadar da soğuk! C) Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle! D) Yazar(!-1798), Türk edebiyatında çığır açmıştır. 90 3. Ünite

Ünite Değerlendirme Testi 10. Gazeteci: Bu yöredeki çayın diğer yörelerden farkı var mı? Muhtar: Olmaz olur mu hiç? Lotus çiçeğinin içine eklenen ve yöresel olarak değişiklik gösteren çayımız sıcak suya atılarak demlenilir. Hele bir de tarçın, karanfil kokusu eklenirse… Aşağıdakilerden hangisi bu metinde kullanılan noktalama işaretlerinden herhangi birinin işlevi değildir? A) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına virgül konur. B) Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna soru işareti konur. C) Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna nokta konur. D) Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra iki nokta konur. 11. Bengisu: Arkadaşlar bir haber okudum. Çok heyecanlandım. Oğuz: Ne haberi? Bengisu: NASA, Mars gezegenine talepte bulunanların ismini gönderecekmiş. Yaren: NASA, Mars’a ismimizi mi gönderecek? Oğuz: İnanılmaz bir şey bu? Bengisu: Başvuralım mı? Yaren: Haberi gov veya edu uzantılı siteden mi okudun? İnternette okuduğun her yazıya inanmamalısın. Bengisu: Evet, haberi gov uzantılı bir siteden okudum. Aşağıdakilerden hangisi bu yazışmada kullanılan noktalama işaretlerinden herhangi birinin işlevi değildir? A) Kendisinden sonraki cümleye ret, kabul ve teşvik bildiren kelimelerden sonra virgül kullanılır. B) Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerden sonra soru işareti kullanılır. C) Kişi adlarından sonra getirilen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır. D) Anlamca tamamlanmış cümlelerin sonuna nokta kullanılır. 12. I. Bu olay, Türk-Arap ilişkilerinde bir dönüm noktası oldu. II. Bu kelime Ural-Altay dil ailesinin özelliklerindedir. III. İngilizce-Türkçe sözlüğünü getirmeyenler ayağa kalksın. IV. Ankara’da bu hafta hava -6 dereceye kadar düşecekmiş. Numaralanmış cümlelerin hangisinde kısa çizgi (-) diğerlerinden farklı bir işlevde kullanılmıştır? A) I B) II C) III D) IV 3. Ünite 91

Ünite Değerlendirme Testi 13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesme işaretinin kullanımı yanlıştır? A) Türkiye’nin bu sorunlarla baş etme azmi bulunmaktadır. B) Mehmet Akif Ersoy Ortaokulu’na gelen mektupta sizin adınız var. C) Bu yazıda Türk Dil Kurumu Başkanı’na bir atıfta bulunulmuş. D) Bu önemli konuda TSK’nin çalışmalarını sürdürüyordu. 14. Aşağıdaki görselde bir dilekçe örneği verilmiştir: ORDU BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİNE I ORDU Mahallemizde sahipleri tarafından sokağa bırakılan hayvanlar -kedi, köpek- var. Soğuk kış günlerinde aç ve susuz kalan sahipsiz hayvanların barınma ihtiyaçlarının karşılanmasını istiyorum. Gereğinin yapılmasını arz ederim. II III V Bucak Mahallesi 609. Sokak No; 25 09-11-2021 CENK NOLA ALTINORDU / ORDU IV Bu dilekçede numaralanmış noktalama işaretlerinden hangisi yanlış kullanılmıştır? A) II ve IV B) III ve V C) I ve III D) IV ve V 15. Virgülün bazı işlevleri aşağıda verilmiştir: • Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur. • Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur. • Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözler ve ara cümlelerin başına ve sonuna konur. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül, belirtilen işlevlerin herhangi biriyle kullanılmamıştır? A) Bilecik’ten pazar sanahı ayrılacağım, dedi. B) Mutlu, neşeli, yerinde duramayan bir insandı. C) Uzak dağlara doğru baktı, elini beline dayadı. D) Anneannesini, tek varlığını, arkasında bırakmıştı. 92 3. Ünite

2 1. 8/A sınıfı öğrencileri kendi aralarında fiilimsilerle ilgili “TAMAMDIR!” adını verdikleri oyunu oyna- mışlardır. Ebru, Hasret, İmren, Sinan ve Burak adlı öğrencilerin oyun sıraları sabit kalmak şartıyla aşağıdaki yönergeyi uygulamışlardır: Birinci sıradaki öğrenci isim-fiil, ikinci sıradaki öğrenci sıfat-fiil, üçüncü sıradaki öğrenci zarf-fiil, dördüncü sıradaki öğrenci kalıplaşmış fiilimsi içeren cümle yazacak; beşinci sıradaki öğrenci ise bu öğrencilerin doğru örnekler vermesi hâlinde “TAMAMDIR!” diyerek oyunu sonlandıracaktır. Burak adlı öğrenci bu oyunu sonlandırdığına göre oyunda yazılan örnek cümleler aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla doğru verilmiştir? A) Dünkü davette tanıdık yüzleri göremedik. B) Dikiş kursuna gitmek için kayıt yaptırdım. Dikiş kursuna gitmek için kayıt yaptırdım. Dünkü davette tanıdık yüzleri göremedik. Eve gelirken iki ekmek al, diye seslendi. Eve gelirken iki ekmek al, diye seslendi. Bindiğim dolmuş arıza yapınca yolda kaldı. Bindiğim dolmuş arıza yapınca yolda kaldı. C) Bindiğim dolmuş arıza yapınca yolda kaldı. D) Dünkü davette tanıdık yüzleri göremedik. Dikiş kursuna gitmek için kayıt yaptırdım. Bindiğim dolmuş arıza yapınca yolda kaldı. Dünkü davette tanıdık yüzleri göremedik. Dikiş kursuna gitmek için kayıt yaptırdım. Eve gelirken iki ekmek al, diye seslendi. Eve gelirken iki ekmek al, diye seslendi. 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem yanlış gösterilmiştir? A) Yaşam, bin dille yazılmış uzun bir destandır. B) Dik dağlardan örülmüş dört duvar içindeyim. C) Annem, yeni aldığı tencereyi dolapta saklıyordu. D) İstanbul’un sokaklarında köpek gezdiriyorlardı. 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktanın kullanımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır? A) Uşak’taki Çarşamba Pazarı, II. Murat Hüdavendigar Caddesi’nde kuruluyor. B) Mahmut Özer, haftaya cuma 19.00’da Radyo Cumhuriyet’te misafirimiz olacak. C) Kıbrıs, 29. Temmuz. 1573’te Kanuni Sultan Süleyman tarafından fethedildi. D) “Alan Yeterlilik Testi” sonrası 4.901 silgi, köy okulları için üniversitelilerce toplandı. 93

2 4. Yalnız senin gezdiğin bahçede açmaz çiçek Bizim diyarımız da bin bir baharı saklar Bu dizelerdeki fiilimsinin türce özdeşi aşağıdakilerden hangisinde vardır? A) Küçük çocuk, aklı başından gidercesine bağırmaya başladı. B) Alışkanlıklar, anahtarı kaybolmuş bir kelepçeye benzer. C) Şiir yazmaya devam etmesi neticesinde başarılı şiirlere imza atabilir. D) O gün de tren istasyonuna girerken büyük bir gürültü duyuldu. 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili bölüm cümlenin farklı bir ögesidir? A) Bu sokaktaki bütün gençler, Muammer Amca’ya dert yanar. B) Sazlıdere’de baharda yemyeşil bir sessizlik kaplar her yanı. C) Bu sanatçı, dilin ritmini yakalamak için sözcüklerle oynuyor. D) Kampüse doğru giden ana yolun üzerinde bir trafik kazası olmuş. 6. Noktanın bazı işlevleri aşağıda verilmiştir. • Bazı kısaltmaların sonuna konur. • Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur. • Tarihlerin yazımında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nokta, belirtilen işlevlerin herhangi biriyle kullanılmamıştır? A) Karşı komşunun oğlu Dr. Fuat Bey’in akrabasıymış. B) Süper Lig karşılaşmaları 14.00’ten önce başlamayacak. C) Bizim oğlan, geçen deneme sınavında 17. olmuş. D) Torunun nikâhı 11.11.2021 günü Bilecik’teymiş. 7. Sıfatın nitelediği isim düştüğünde sıfat fiil ekini alan sıfat-fiilin cümlede isim olarak kullanılmasıyla “adlaşmış sıfat-fiil” ortaya çıkar. Buna göre, I. Çok gezen insanların birikimleri de yoktur. II. Pencereden dışarı bakanları bir bir uyarmıştı. III. Biz Van’ı görmeyeli Van ne çok değişmiş! cümlelerin hangisinde adlaşmış sıfat-fiil bulunmaktadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III 94

2 8. Aşağıdaki çizgi roman görsellerinin hangisinde virgülün kullanımı diğerlerinden farklıdır? A) Evet, mesaim bitti. B) Evime gidip şöyle Hayır, olamaz. Ben iki saat güzel bir yemek daha çalışacağım. yapayım. C) Harika görünüyor, afiyetle D) Elbette, şunu yiyeceğim hepsini. da arkadaşıma vermeliyim. 9. 1. Cömertlik ve yardım etme konusunda akarsu gibi ol. 2. Şefkat ve merhamette güneş gibi ol. 3. Başkalarının kusurunu örtmede gece gibi ol. 4. Hiddet ve asabiyette ölü gibi ol. 5. Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak gibi ol. 6. Hoşgörülülükte deniz gibi ol. 7. Ya olduğun gibi görün ya göründüğün gibi ol. Bu görseldeki numaralanmış cümlelerle ilgili, I. İki numaralı cümlede isim-fiil yoktur ancak üç numaralı cümlede isim-fiil vardır. II. Dört, beş ve altı numaralı cümlede en az bir fiilimsi türü örneği vardır. III. Beş numaralı cümlede sıfat-fiil yoktur ancak yedi numaralı cümlede sıfat-fiil vardır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III 95

2 10. Cümlenin anlamını durum, yön, miktar, sebep ve zaman bakımından tamamlayan sözcüklere “zarf tamlayıcısı” denir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde zarf tamyayıcısı yanlış gösterilmiştir? A) Haftaya Ertuğrul Gazi Mahallesi’ne dişçiye gideceğim. B) Öğrenciler, biraz nefes almak için dışarı çıkmışlar. C) Ben de bütün yemekleri annemden öğrendim. D) Dün izlediğim yeni diziyi pek beğenmedim. 11. Fiilimsiler; eylemlerden belli eklerle türetilip ad, sıfat veya belirteç görevinde kullanılan sözcüklerdir. Fiilimsiler; isim- fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olmak üzere üçe ayrılır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde diğerlerinden farklı bir fiilimsi örneği kullanılmıştır? A) Bu işe başlayalı on beş yıldan fazla oluyor. B) Elindeki telefona bakıp bakıp duruyordu. C) Yönetmen, dizide bilindik isimlere yer vermiş. D) Sabah, fırının orada yanımdan koşarak geçti. 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil ve zarf-fiil birlikte kullanılmıştır? A) 1975-1976 ve 1976-1977 sezonlarında üst üste iki şampiyonluk kazanarak Anadolu devrimini gerçekleştiren efsane Trabzonspor kadrosunun sol bekiydi. B) Cumhuriyet Dönemi yazarı Halide Edip Adıvar, edebiyat sanatının her şeyden önce bir dil sanatı olduğunu savun- muştur. C) Türk sinemasında “sinemada yönetmenin işlevi”ne örnek gösterebileceğimiz en iyi eserlerden biri Halit Refik’in “Hanım” filmidir. D) Kahramanlarının kitaplara, yazarlara, ressamlara olan sevgisini betimlemek için roman boyunca birçok kitap, yazar ve ressam adı sayıyor. 13. • Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur. • Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur. • Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eğik çizgi ( / ) bu işlevlerinin dışında kullanılmıştır? A) Kelimelerin güncel yazılışını http://tdk.gov.tr adresinden öğrenebilirsiniz. B) Bize son sınav tarihi 19/05/2022 günü olarak belirlenmiş. C) “Ne şair yaş döker ne aşık ağlar / Tarihe karıştı eski sevdalar” dizelerinin yazarıdır. D) Kargonun altına Eşme / Uşak şeklinde bir not eklemeyi ihmal etmedi. 96

2 14. Aşağıda iki noktanın bazı görevleri verilmiştir. Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlelerin sonuna konur. Genel ağ adreslerinde kullanılır. Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde iki nokta verilen görevlerin dışında kullanılmıştır? A) Günümüz türkücülerinden bir kısmını sıralayalım: Orhan Hakalmaz, Arif Sağ… B) Sizlere kendimi takdim edeyim: Bu okulun yeni müdüresiyim. C) Bu videoyla ilgili eleştirilerinizi https://eba.gov.tr adresine gönderiniz. D) İ:cat kelimesinde iki nokta konmasının sebebi nedir acaba? 15. “Babasının elini tuttu.” cümlesinde “tuttu” sözcüğü çekimli fiildir ve cümlenin yüklemidir. “Karşıdan karşıya geçerken babasının tutulası ellerini hatırladı.” cümlesinde ise “tutulası” sözcüğü fiil anlamını korumakla birlikte kendisinden sonra gelen ismi nitelediği için sıfat-fiildir. Buna göre aşağıdakilerin hangisinde sıfat-fiil kullanılmıştır? A) Öğretmen öğrencilerini anlamaya çalışıyordu. B) Menfaati için istenilen her şeyi yapmaya hazırdı. C) Benim kahramanlarım, hayallerini hiçbir şeye değişmez. D) Bu okulda okuyup kendini geliştirmek için çabalamış. 16. I. Davetliler yukarı çıkıyorlar. II. Davetliler yukarıyı izliyorlar. III. Davetliler yukarıya bakıyorlar. IV. Davetliler yukarıda duruyorlar. Numaralanmış cümlelerin hangilerinde altı çizili sözcük yer tamlayıcısı görevinde kullanılmıştır? A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) III ve IV 97

2 17. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne vurgulanmıştır? A) Matematik öğretmenimiz, bugün derste oran orantı konusunu anlatacak. B) Oran orantı konusunu bugün derste matematik öğretmenimiz anlatacak. C) Bugün derste matematik öğretmenimiz oran orantı konusunu anlatacak. D) Oran orantı konusunu matematik öğretmenimiz bugün derste anlatacak. 18. • Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur. • Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur. • Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır. UYARI: Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kesme işaretinden (‘) kaynaklı noktalama yanlışlığı yapılmıştır? A) Mustafa Kemal Paşa, 10 Kasım 1938’de hayata gözlerini yumdu. B) TCDD’nin açılması, Türk tarihinin büyük yenilikleri arasındadır. C) Türk kadının mücadelesi sayesinde Kurtuluş Savaşı’nı kazandık. D) Türkiye Radyo Televizyonu’nun yaptığı belgeseller ödül aldı. 19. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ara söz, belirtili nesnenin açıklayıcısı olarak kullanılmıştır? A) Bu aldığım ödülü en değerli varlığıma, babama, armağan ediyorum. B) Bu parfümü orta doğu ülkesinden, Mısır’dan, getirmişti. C) Yurtta kaldığı günlerde okul arkadaşını, Faruk’u, çok özlemişti. D) Okula konferans vermek için iki gün önce, salı, geldiler. 20. • Kitap, dergi vb.nin künyelerini yazarken yazar, eser, basımevi vb. maddeleri ayırmak için virgül(,) en sona da nokta konur. • Tek tırnak işareti (‘ ’) tırnak içinde verilen cümlede yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü, ibareti belirtmek için kullanılır. • Sevinç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna ünlem işareti (!) konur. • Arasında ve, ile, ila, …-den, …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılara arasında kısa çizgi(-) kullanılır. Bu kurallara göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama yanlışı yapılmıştır? A) Türkçe öğretmenimiz “Şiirler içinde ‘Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor’ gibi var mı?” diyordu. B) Orhan Veli, yeni oluşturduğu şiir akımı sebebiyle Türk şiirinde çığır açmıştır! C) Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) Macaristan veliahdının öldürülmesiyle başladı. D) Abasıyanık, Sait Faik, Haritada Bir Nokta, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007. 98

Yazım Kuralları • Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler • De - Ki - Mi’nin Yazımı • Birleşik ve Ayrı Yazılan Sözcükler • Yazımı Karıştırılan Sözcükler • Pekiştirme Sözcüklerin Yazımı • İkilemelerin Yazımı • Sayıların Yazımı • Kısaltmaların Yazımı Kazanım: T.8.4.16. Yazdıklarını düzenler.

Yazım Kuralları Öğreten Öğreten Bilgi Bilgi Kişi adlarından önce ve sonra gelen “unvan, Ay ve gün adları bir rakamla kullanıldığında saygı, lakap, meslek” bildiren sözcükler bü- belirli bir tarih bildirdiği için büyük harfle yük harfle başlar. başlar, bir rakamla kullanılmayan ay ve gün adları büyük harfle başlamaz. Öğreten Öğreten Bilgi Bilgi Akrabalık bildiren sözcükler küçük harfe baş- Büyük harfle yapılan kısaltmalara getirilen lar ancak bu sözcükler lakap niteliği kazandı- ekler, kısaltmanın okunuşu veya kısaltmanın ğında büyük harfle başlayabilir. son harfinin okunuşuna uygun olmalıdır. Öğreten Öğreten Bilgi Bilgi “Dünya, güneş, ay” sözcükleri gezegen “de, da” cümleden çıkarıldığında cümle an- anlamı dışında kullanıldığında küçük harfle lamlı kalıyorsa bağlaçtır ve ayrı yazılır, an- başlar. lamsızlaşıyorsa ektir, bitişik yazılır. Öğreten Öğreten Bilgi Bilgi Sıra sayıları ekle ya da noktayla gösterilebi- “ki” yi alan sözcüğe çoğul eki (-ler / -lar) ge- lir ancak ek ve nokta aynı anda kullanılmaz. tirilebiliyorsa “ki” ektir, getirilemiyorsa bağ- laçtır.

4. Ünite Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler 1 1. Hacettepe Üniversitesi, 892 sayılı Kanun ile Türkiye 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük- Cumhuriyeti’nin başkenti Ankara’da kurulmuş olan bir lerin yazımında yanlışlık yapılmıştır? devlet üniversitesidir. Merkez yerleşkesi Sıhhiye’de, en büyük yerleşimi ise Beytepe’de olan üniversitenin A) Cermen halklarından olan Orta Avrupa yerlisi bir toplam beş yerleşkesi bulunmaktadır. etnik gruptur Almanlar. Bu metinde aşağıdaki yazım kurallarından hangisi- B) Bugün dünya üzerinde yaklaşık 500 milyonu aşkın nin örneği yoktur? inananı bulunan bir dindir budizm. A) Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam C) Uranüs ve Neptün buz ve kaya oranı daha yükse- veya unvan sözleri büyük harfle başlar. kolan Uranian gezegenler grubundadır. B) Merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, D) Birçok gazetenin haberleri Milliyet gazetesinin inter- tüzük, yönetmelik ve makam sözleri asılları kaste- net sitesinde yer almaktadır. dildiğinde büyük harfle başlar. 5. Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde C) Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi sadece özel adlar büyük harfle başlar. büyük harfle başlar. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım D) Devlet adları büyük harfle başlar. yanlışı vardır? 2. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle A) İri ve göz alıcı çiçeklere sahip olan Japon Gülü, başlar. süs bitkisi olarak yetiştirilir. Bu kurala göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde B) Yabancı turistlerin talep ettikleri ürünlerin başında yazım yanlışı vardır? Çorum leblebisi gelir. A) Kırım Hanlığı, Rusya’nın Kırım’ı işgali sonucu 9 C) Frenk lahanasının küçük yumru şeklinde ve kalınca Temmuz 1783 tarihinde Rusya’ya bağlı bir eyalet kat kat yaprakları vardır. hâline geldi. D) Farklı şekillerde tüketilebilen lezzetli bir tropik bitki- B) Patrona Halil idaresindeki ayaklanma, 28 Eylül dir Hindistan cevizi. 1730’da başlayıp günlerce sürmüştür. 6. 1. Cahiliye döneminde Araplar arasındaki yaygın C) I. Mahmut’un Osmanlı tahtına geçtiğini ilan eden inanç, puta tapmaktı. cülus topları, 2 Ekim 1730’da İstanbul’da atıldı. 2. Elazığ ili, Doğu Anadolu Bölgesi’nin güneybatısında D) Sultan III. Ahmed, 22 ağustos 1703 tarihinde otuz yer almaktadır. yaşında iken Edirne’de tahta geçti. 3. Güneşe en yakın gezegen Merkür, en uzak gezegen 3. Leylâ İle Mecnun, bir Arap efsanesine dayanan klasik Neptün’dür. I II Bu cümlelerdeki altı çizili sözcük ve sözcük grup- larının yazımıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğ- bir aşk hikâyesidir. Hikâye, 10. yüzyılın sonlarında rudur? İran’a geçmiş, ilk defa Fars şairi Nizami tarafından ya- III zılmıştır. Türk edebiyatında otuzdan fazla şair tarafın- IV 1. cümle 2. cümle 3. cümle A) Doğru Yanlış Yanlış dan işlenen ve çok sevilen bu aşk için yazılan en ünlü B) Doğru Doğru Yanlış C) Yanlış Doğru Doğru mesnevidir. D) Yanlış Yanlış Doğru Bu parçadaki numaralanmış altı çizili sözcük grup- larından hangisinin yazımında yanlışlık yapılmış- tır? A) I B) II C) III D) IV 101

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler 7. Aşağıda büyük harflerin kullanıldığı yerlerle ilgili bazı kurallar verilmiştir. • Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar. • Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar. • Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar. Bu kurallara göre, I. Saadetdere mahallesinde satılık dairelerin son bir yıllık ortalama metrekare fiyatları açıklandı. II. Mostar’ın merkezinden akan Neretva Nehri üzerindeki iki köprüden biri de Mostar köprüsüdür. III. Uluslararası Tiyatro Enstitüsü, 1961 yılında aldığı bir kararla 27 Mart gününü Dünya Tiyatrolar Günü olarak kabul etti. cümlelerinden hangilerinde yazım yanlışı yapılmıştır? A) I - II B) I - III C) II - III D) I - II - III 8. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar. Bu açıklamaya göre aşağıdakilerin hangisinde yanlışlık yapılmıştır? A) Neredeyse tamamı hidrojen ve helyum gazlarından oluşan Güneş; Güneş sisteminin ısı, ışık ve enerji kaynağıdır. B) Bugüne kadar yalnızca bir uzay aracı tarafından ziyaret edilen Uranüs’ün yirmi yedi adet uydusu vardır. C) Dünya ile benzer özellikler göstermesinden dolayı Mars’ta yaşam olabileceğine dair çok sayıda teori vardır. D) Bir gün içerisinde hem -173 derece hem de 427 derece sıcaklık gözlemlenebilmektedir merkür gezegeninde. 9. • Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar. • Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar. • Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her kelimesi büyük harfle başlar. • Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.) büyük harfle başlar. Bu kurallara göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır? A) 1950’li yıllara kadar bugün Bahçelievler ilçesinin bulunduğu bölgede Kocasinan ve Yenibosna köyleri vardı. B) Yüzyıllık Yalnızlık Romanı, gerçekçi anlatımının yanı sıra fantastik kurgusuyla dünya edebiyatının kültleri arasında yer alıyor. C) “Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak”, Ziya Gökalp’in temel konulardaki fikirlerini söylediği en önemli eseridir. D) Edebiyatımızda, Tanzimat Dönemi’ne kadar yalnızca halk hikâyesi ile mesnevi türünde anlatılan hikâyeler yer alıyordu. 10. Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar. 4. Ünite Bu kurala uygun bir örnek kullanım aşağıdakilerden hangisinde vardır? A) Antalya’nın çam ormanları da içine alan muhteşem doğası, görenleri büyülüyor. B) Kiraz çiçekleri yedi gün ağaçta durduktan sonra solmadan düşer. C) Türkiye sınırları içinde meşhur olan bir elma türüdür Amasya elması. D) Kestane meyvesi, haşlanmış veya suda kaynatılmış olarak tüketilebilir. 102

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler Tabii ki çok zor bir soru bu. Yanılmıyor- 11. Osmanlı padişahlarının çoğu gibi şair san muhibbi mahlasıyla biliniyor. olan Kanuni Sultan Süleyman’ın takma adı nedir? Bu diyaloglardaki yazım yanlışı aşağıdaki değişikliklerden hangisiyle giderilebilir? A) “Osmanlı padişahlarının çoğu gibi” yerine “Osmanlı Padişahlarının çoğu gibi” yazılarak B) “Kanuni Sultan Süleyman” yerine “kanuni sultan süleyman” yazılarak C) “Tabii ki çok zor bir soru bu.” yerine “Tabi ki çok zor bir soru bu.” yazılarak D) “muhibbi mahlasıyla” yerine “Muhibbi mahlasıyla” yazılarak 12. Düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde “doğu” ve “batı” sözlerinin ilk harfleri büyük yazılır. UYARI: Bu sözler yön bildirdiğinde küçük yazılır. Buna göre, I. Erzincan’ın batısında Kemah, doğusunda Çayırlı ve Üzümlü yer alır. II. Antik Yunan ve Roma medeniyetlerine dayanır batı medeniyetinin kökleri. III. Güney Karadeniz’deki kentlerimiz, ne yazık ki beton yığını olmuş. IV. Fransa’nın kuzeyinde gezilecek en güzel yerler nerelerdir? numaralanmış cümlelerden hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır? A) I B) II C) III D) IV 13. Akrabalık bildiren sözcükler büyük harfle başlamaz. Ancak bu sözcükler, akrabalık bildirmeyip lakap olarak kullanı- lırsa büyük harfle yazılır. Aşağıdakilerin hangisinde akrabalık bildiren sözcüklerin yazımıyla ilgili yanlışlık vardır? A) Nene Hatun, Rus işgaline karşı Erzurum’daki halk direnişinin simgesi hâline gelmiş Türk kadın kahramandır. B) Baba Gündüz olarak Türk futbol tarihine geçen Gündüz Kılıç’ın Galatasaray’daki futbolculuk dönemi başarılarla doludur. C) Türk arabesk ve halk müziği sanatçısı Müslüm Gürses, ülke genelinde Müslüm baba olarak tanınır. D) “Susuz Dede”, Cumhuriyet öncesi Aya Agapi adıyla bilinen tepede bulunan ve günümüzde yatıra dönüşen bir mezara ait olduğu söylenen kişinin halk arasındaki adıdır. 4. Ünite 103

Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler 14. • Kitap, makale, tiyatro eseri, kurum adı vb. özel adlarda yer alan kelimelerin ilk harfleri büyük yazıldığında “ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de” sözleriyle “mı, mi, mu, mü” soru eki küçük harfle yazılır. • Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz. • Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar. • Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar. Bu kurallara göre aşağıdaki görsellerin hangisinin yazımında yanlışlık yapılmıştır? A) Dolmabahçe Sarayı B) Palu ilçesi C) D) Felatun Bey ile Rakım Efendi İnci Küpeli Kız Tablosu 15. Yer adlarında ilk isimden sonra gelen ve deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle baş- lar. Bu kurala göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yer adlarının yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır? A) Azak Denizi, Karadeniz’in kuzeydoğusunda yer alan ve Kerç Boğazı ile Karadeniz’e bağlanan Rusya ve Ukrayna arasındaki bir iç denizdir. B) Kura Nehri, Ardahan’ın Göle ilçesi dolaylarından başlar, Gürcistan’dan geçerek Azerbaycan’ın Sabirabad şeh- rinde Aras Nehri ile birleşir. C) Sapanca Gölü; Sakarya kent merkezinin 12 km batısında, İzmit’in ise 27 km doğusunda yer alan tektonik kökenli bir tatlı su gölüdür. D) Süphan Dağı, Doğu Anadolu Bölgesi’nde Van gölünün hemen kuzeyinde bulunan bir stratovolkandır. 104 4. Ünite

4. Ünite De - ki - mi’nin Yazımı 2 1. I. Gel gör ki yaptıklarıma çok pişmanım. 4. I. Su altı akustiği; deniz yatağı ve su altında ki ses II. Anladım ki hiçbir şey eskisi gibi olmayacak. dalgalarının yayılımı, saçılımı ve etkileşimini inceler. Bu cümlelerde geçen “ki” lerin yazımıyla ilgili aşa- II. Psikolojik ve fizyolojik akustik, insan ve hayvanla- ğıdakilerden hangisi doğrudur? rın sesler karşısında ki fizyolojik ve psikolojik tep- kilerini inceler. 1. cümle 2. cümle A) Yanlış Yanlış III. Fiziksel akustik, ses dalga yayılımındaki fiziksel B) Doğru Yanlış özellikleri (iletim, yansıma, kırınım, etkileşim, dağı- C) Doğru Doğru lım) inceler. D) Yanlış Doğru IV. Biyolojik akustik; sesin balina, yunus, yarasa ve baykuş gibi hayvanların kullanımdaki becerilerini inceler. Numaralanmış cümlelerin hangilerinde “ki”nin yazı- mında yanlışlık yapılmamıştır? A) I - II B) II - III C) I - IV D) III - IV 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “mi”nin yazımında 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “de”nin yazımı ile yanlışlık yapılmıştır? ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? A) Anlattıklarımın hepsini anlıyor musunuz? A) Kuşlar arasında kendini ayna da tanıyan tek kuş B) Köyümüzde güzel mi güzel bir köpeğim var. türü, Avrupa saksağanı’dır. C) Yağmur yağdı mı hep hüzünlenir yüreğim. D) Bu sorunun püf noktasını anladınmı? B) Sincaplar da kış mevsimi döneminde zorluk çek- memek için yiyecek saklar. 3. (I) Müzik, sesin ve sessizliğin belirli bir zaman aralı- ğında ifade edildiği sanatsal bir formdur. (II) Biçim ve C) Kuzgunların da maymunlar gibi geleceğe yönelik titreşim içeren bir ses oluşumunda melodi olarak plan yaptığı bilinmektedir. kabul görmesi için dinleyen de duygulara yönelik etki- leşim yapması beklenmektedir. (III) Tarihsel dönem, D) Özel bakım altında yaşayan kargalar, 30 yıla kadar bölge, kültür ve kişisel beğenilere bağımlı olarak ele yaşam sürdürebilmektedir. aldığında müzik teriminin tanımı önemli farklılık göste- rebilmektedir. (IV) Özellikle 20. yüzyıl Batı müziğinde 6. Bu kitabı ------ ortaya çıkan çok farklı müzik akımları, ortak bir tanımı Bu söz grubu aşağıdakilerden hangisiyle tamam- büyük ölçüde zorlaştırmaktadır. lanırsa “mi”nin yazımında yanlışlık yapılmış olur? Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde A) beğenmediğimi mi düşünüyorsunuz? bağlaç olan “de” veya ek olan “-de”nin yazımında B) okumak için zamanmı bulamıyorsun? yanlışlık yapılmıştır? C) detaylı mı detaylı bir şekilde inceledim. D) en uygun fiyattan mı almak istediler? A) I B) II C) III D) IV 105

De - ki - mi’nin Yazımı 7. Bir cümlede “-ki” ekinin bitişik mi ayrı mı yazıldığını anlamak için “-ki”li olan kelimeye “-ler” eki getirdiğimizde kelime anlamlıysa bitişik yazılır, kelime anlamsızsa ayrı yazılır. Aşağıdakilerin hangisinde bu kurala uymamaktan kaynaklanan bir yazım yanlışı vardır? A) Hızlı gidelim ki derse geç kalmayalım. B) Bu konudaki her şeyi anladım galiba. C) Anladıki sorduğum soruyu cevaplayabildi. D) Domatesleri ince ince öyle güzel doğradı ki… 8. Soru eki olan “mi” ayrı yazılır ve kendisinden önceki sözcüğün son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar. Soru ekinden sonra gelen ekler, bu ekle bitişik olarak yazılır. Örnek: Beni anlıyor musunuz? Buna göre, I. Telefon sözcüğü, eski Yunanca “telos” ve “phone” sözcüklerinin birleşmesinden mi oluşmuştur? II. Helyum, hidrojen gibi havadan hafif gazlar ya da havayla doldurulmuş genelde kauçuktan yapılan esnek oyun- cak balonmudur? III. Anemometre, rüzgârın bir pervaneyi döndürme hızından yararlanarak rüzgârın hızını gösteren ölçüm aletimidir? numaralanmış cümlelerin hangilerinde “mi”nin yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? A) Yalnız II B) I - II C) I - III D) II - III 9. İsmin hâl eklerinden “-de, -da” geldiği sözcüğe bitişik yazılarak cümlede “bulunma” ve “kalma” anlamları ifade eder. Buna göre, Aykırı bir uçurumum yolunun üzerinde I Elini uzatacağın dalları yamacında saklayan II Birdenbire de patlayan III Bir çığlığım sessizliğin de IV Ele güne karşı seni utandıran numaralanmış sözcüklerin hangisinde “de”nin yazımında yanlışlık yapılmıştır? A) I B) II C) III D) IV 10. • Bağlaç olan “ki” ayrı yazılır ve cümleden çıkarıldığında anlam bozulmaz. • Sıfat yapan “ki” bir ismin önüne gelerek ismin özelliği olur. Kelimeye bitişik yazılır ve “Hangi?” sorusunun cevabı olur. • İlgi zamiri olan “ki” ismin yerine kullanılır. Kelimeye bitişik yazılır ve ilgi ekinden sonra gelir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ki”nin yazımında yanlışlık yapılmamıştır? A) Beyza’nın göz rengi teyzesinin kine benziyordu. B) Duydum ki benim hakkımda kötü şeyler söylemişsin. C) Dün kü maçta birbirinden güzel beş gol attı Hüseyin. D) Koridorda ki tüm öğrenciler bir anda sınıflarına gittiler. 106 4. Ünite

De - ki - mi’nin Yazımı 11. a la ey aü - e n ld ls ln -ğ k ae ka bk - r i km i k u ü - k ik ik -i i i- “SİMBOHÇAM” bağlaç olduğu hâlde kalıplaşarak bitişik yazılan “ki”lerin şifrelenmiş hâlidir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “ki”nin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? A) Bilgisayar oyunlarını sevmezdi oysa ki şimdi başını kaldırmıyor. B) Mademki burada kalacaksın kıyafetlerini de getirsen iyi olur. C) TDK’ye göre illaki kelimesinin sözlük anlamı ne dedir? D) Bu dükkândan hiçbir şey almayacağım çünkü burası çok pahalı. 12. Bağlaç olan “da, de” ayrı yazılır. Kendisinden önceki sözcüğün son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar. Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında bozulma olmaz. Örnek: Beril de konuyu iyi anladı. Aşağıdakilerin hangisinde “de”nin yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? A) Önümüzdeki hafta yapılacak toplantıya ben de katılacağım. B) Necip Fazıl Kısakürek’in yeni kitabının ikinci baskısıda yapıldı. C) Kıyafetlerimde mavi rengin yanında griyi de tercih ederim. D) Yurt dışında yapılacak yüzme yarışmasına okulumuz da katılacak. 13. Soru eki “mi” her zaman ayrı yazılır. Kendisinden sonra gelen ekler “mi”ye bitişik yazılır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “mi”nin yazımında yanlışlık yapılmıştır? A) Bu çocukluk fotoğrafın Elazığ’da mı çekildi? B) Seninle yarın büyük parkta görüşelim mi? C) Sınavımız cumamı yoksa salımı yapılacak? D) Sen de benim gibi bu sesi duyuyor musun? 4. Ünite 107

De - ki - mi’nin Yazımı 14. El ayasında üç büyük çizgi vardırki bunlar, avuç içindeki belirli alanları sınırlayan kanal tarzındaki derin çizgilerdir. Bunlara “bükülme çizgileri” veya “el çizgileri” adıda verilir. Bu kemikler, eklem yerlerinde bulunur. Bu parçadaki yazım yanlışlıklarını gösteren grafik aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) B) 22 11 0 “De”nin 0 “De”nin yazımı yazımı “Ki”nin “Ki”nin yazımı yazımı C) D) 2 2 1 0 “De”nin 0 “De”nin yazımı yazımı “Ki”nin “Ki”nin yazımı yazımı 15. 2040 yılına kadar dünyada yaklaşık 3 septilyon bit verinin depolanacağı tahmin ediliyor. Bu kadar büyük boyutlar- daki verilerin gelecekte saklanması için hâlihazırda kullanılan çiplerde yeterli olmayabilir. Bu cümledeki yazım yanlışı aşağıdaki değişikliklerden hangisiyle giderilebilir? A) “dünyada” sözcüğü “dünya da” şeklinde yazılarak B) “boyutlardaki” sözcüğü “boyutlarda ki” şeklinde yazılarak C) “gelecekte” sözcüğü “gelecek te” şeklinde yazılarak D) “çiplerde” sözcüğü “çipler de” şeklinde yazılarak 108 4. Ünite

4. Ünite Sayıların - Kısaltmaların Yazımı 3 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların yazılışı 4. Aşağıdakilerden hangisinde sayıların yazımıyla il- ile ilgili bir yanlışlık yapılmamıştır? gili bir yanlışlık yapılmıştır? A) Ondört gün boyunca arama kurtarma çalışmaları A) Arktik Deniz Buzu, son 40 yılda %50 oranında eridi. yapıldı. B) Testteki 12’nci soru tüm öğrencileri terletti. C) Türkiye geneli deneme sınavına 1500 kişi katıldı. B) Sınıfa girmek için 2’şer 2’şer dizilmemizi söyledi D) II. Elizabeth, 6 Şubat 1952’de tahta çıkmıştır. öğretmenimiz. 5. Sayılara gelen ekler kesme işareti ile ayrılır ve sayının C) Formula yarışı heyecanını 2 milyar 500 milyon kişi okunuşuna uygun olarak yazılır. izleyecek. Bu bilgiye göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların yazılışı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? D) Altmış altı oyunu, iskambil kâğıdı ve 2 veya 4 kişi ile oynanır. A) Genel Kurulumuz, 12.09.2021 tarihinde 17’inci top- lantısını gerçekleştirmiştir. 2. İçişleri Bakanlığının “Kısmi Kapanma” konulu genel- gesi doğrultusunda zincir market ve AVM’larin 17.30’da, B) İstanbul, 1453’te fethedildi ve bu şehir yüzyıllardır Organize Sanayi Bölgesi (OSB) ve sanayi tesislerinde Türk hâkimiyetindedir. ise 1. vardiyanın 17.00’de bitirileceği duyuruldu. Bu cümledeki yazım yanlışının nedeni aşağıdaki- C) Futbol takımımız, saat 14.00’te katıldığı turnuvada lerden hangisidir? derece elde ederek 2’nci oldu. A) Sayıların yazımında yanlışlık yapılması D) Cumhuriyet Dönemi edebiyatı yazarlarından Reşat B) Kısaltmalara getirilen ekin yanlış yazılması Nuri Güntekin, 1889’da doğmuştur. C) Saatlerin yanlış yazılması D) Kısaltmalara getirilen eklerin yanlış yazılması 3. Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde 6. Osmanlı İmparatorluğu; 1299 da Oğuz Türklerinden sözcüğün okunuşu esas alınır. Osman Gazi’nin kurduğu, Osmanoğlu Hanedanı’nın hükümranlığında Orta Çağ’dan Yakın Çağ’a kadar Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu varlığını sürdürmüş, İslam dinine bağlı bir Türk devle- kurala uyulmamıştır? tidir. A) En yaygın olarak kullanılan ölçü birimi cm’dir. Bu cümledeki yazım yanlışı aşağıdaki değişiklikle- B) Yüksek km’ye sahip araçların piyasa değeri düşük rin hangisiyle giderilebilir? kabul edilir. A) “Oğuz Türklerinden” yerine “Oğuz Türkleri’nden” C) Bir kg’nin binde birine eşit olan bir metrik ağırlık şeklinde yazılarak birimi g’dır. B) “Türk devletidir” yerine “Türk Devleti’dir” şeklinde D) Metrenin binde biri değerindeki uzunluk birimi yazılarak mm’dir. C) “İslam dinine” yerine “İslam Dini’ne” şeklinde yazı- larak D) “1299 da” yerine “1299’da” şeklinde yazılarak 109

Sayıların - Kısaltmaların Yazımı 7. Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır. Ancak kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısaltmaların yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır? A) ASELSAN’ın 2021 yılı finansal sonuçları açıklandı. B) NATO’nun kuruluşunun 72. yıl dönümü kutlandı. C) TDK’dan beklenen açıklama nihayet geldi. D) THY’nin iç ve dış hat uçuşları dün başladı. 8. • Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde kullanılır. • Sıra sayıları yazıyla ve rakamla gösterilebilir. Rakamla gösterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti konularak derece gösteren ek yazılır. • Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir. Buna göre, I. Arkadaşım Bora, alışkanlık olarak merdivenleri hep 2‘şer çıkıp 2‘şer iner. II. VII’nci yüzyıl başlarında Sasaniler, Konya ve çevresine hâkim olmuştur. III. XIII. 03. 2020’de Avrupa, koronavirüs krizinin “merkez üssü” haline geldi. numaralanmış cümlelerin hangilerinde yazım yanlışı yapılmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I - III D) I - II - III 9. • Kırk beşer dakikalık iki devre hâlinde oynanacak maçın başlangıcı 17.30’dur. • On üç bin beş yüz elli kişi kapasiteli spor salonu yapımında sona gelindi. • Yirmibir, Fransız Dönemi’nden günümüze kadar ulaştırılan şans oyunudur. Bu cümlelerde sayıların yazımıyla ilgili aşağıdakilerden hangisinin örneği yoktur? A) Adları sayılardan oluşan iskambil oyunları bitişik yazılır. B) Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır. C) Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur. D) Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir. 10. “Numara” sözünün kısaltması da kelime gibi okunduğundan getirilecek olan ek, okunuşa göre getirilecektir. Bu kurala göre, I. Bodrum katta bulunan 1 no.lu daireye ait bölümler şunlardır: II. Hastaneden verilen bilgiye göre hastalara no.suz işlem yapılmayacak. III. Elazığ’dan gelecek otobüs 3 no.lı perona yaklaşacak. numaralanmış cümlelerin hangilerinde yazım yanlışı yapılmamıştır? A) I - II B) I - III C) II - III D) I - II - III 110 4. Ünite

Sayıların - Kısaltmaların Yazımı 11. Aşağıdaki görsellerin hangisinde kısaltmaların yazımında yanlışlık yapılmıştır? A) B) A.S.K.İ C) D) ANKARA SANAT TİYATROSU ANKARA ŞEHİRLER ARASI İŞLETMESİ 12. Romen rakamları; tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi cilt- lerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kulla- nılır. Buna göre aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır? A) I. Bayezid; yuvarlak yüzlü, beyaz tenli, elâ gözlü, kumral saçlı, sık sakallı biriydi. B) VIII. Edward’ın tahttan çekilmesi üzerine VI. George, 11 Aralık 1936’da kral oldu. C) II’inci Dünya Savaşı, dünyanın siyasi gruplaşmaları ve sosyal yapısını değiştirdi. D) ABD; ilk atom bombasını 06.VIII.1945’te Hiroşima’ya, 09.IX.1945’te ise Nagazaki’ye attı. 13. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla ölçülerin dışında kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler dikkate alınır. Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur. Bu kurala göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır? A) Oğlum ing.yi beş ayda öğrenebileceğini söyledi. B) Saadetdere Mah. 79. Sokak’ta ikamet ediyorum. C) Bu güzel haberi, Av. İsmail Baysal verdi. D) Size Dr. Önder Doruk’u görmenizi tavsiye ediyorum. 4. Ünite 111

Sayıların - Kısaltmaların Yazımı 14. Atatürk Anadolu Lisesi (A.A.L.) sunar. EN İYİ MASKE YARIŞMASI Tarih: 25 Nisan 2021 Saat: 16.00 Yer: Atatürk Anadolu Lisesi Konferans Salonu Bu görselde aşağıdakilerin hangisiyle ilgili bir yazım yanlışı yapılmıştır? A) Saatlerin yazımı B) Kurum adlarının yazımı C) Tarihlerin yazımı D) Kısaltmaların yazımı 15. II. Wilhelm, 15 Haziran 1888'den 9 Kasım 1918’e kadar hüküm sürdü. 1993 yılında Gürcistan'ın da katılımı ile BDT’nin üye sayısı 12 olmuştur. Tüm derslerin içinde en yüksek notu Alm.dan almış Burak Emre. Atatürk’ün Denizli’ye gelişinin 89’ncu yıl dönümü törenle kutlandı. Bu tablodaki yazım yanlışı olan sütuna “” , olmayan sütuna ise “” sembolü konulduğunda aşağıdaki tab- loların hangisine ulaşılır? A) B) C) D)              112 4. Ünite

4. Ünite Birleşik ve Ayrı Yazılan Sözcükler / 4 Yazımı Karıştırılan Sözcükler / Pekiştirme / İkilemelerin Yazımı 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik sözcük- 4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde pekiştirme söz- lerin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? cüklerin yazımında yanlışlık yapılmıştır? A) Dün geçirdiği kazada bir çok yerinden yaralanmıştı. A) Sapsarı; sözcük olarak her tarafı sarı, baştan başa sarı, çok sarı anlamına gelir. B) Yeni Zelanda’da yaşayanların çoğunun ana dili İngilizcedir. B) Yüzüne sert bir yumruk almasına rağmen hâlâ kapı gibi sapa sağlam duruyordu. C) Güneybatıdan esen yerel rüzgârların adları kıble ve lodostur. C) Dün akşam arkadaşı Eylül’den kötü haber alınca yüzü birden mosmor kesildi. D) Aşevi, ürettiği yemekleri kendi araçlarıyla dağıtmak- tadır. D) Zehra’nın tüm çaresi tükenince kendini birden yapayalnız hissetmeye başladı. 2. “Birebir” sözcüğü “etkisi kesin olan” anlamında kulla- 5. Yazım Yazım nıldığında bitişik, “aynı, tıpkı, yüz yüze” anlamında Cümleler yanlışı yanlışı kullanıldığında ise ayrı yazılır. I. Öğretmenimiz birazdan Yok Bu kurala göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde geleceğini söyledi. yazım yanlışı yapılmıştır? Var II. Her hangi bir sebep gös- A) Fikrince, güya bu koku göğüs darlığına birebirmiş. termeden çıkıp gitti. Var B) Bu çalışmaları, seçmenle bire bir görüşerek yaptı. C) Annemin verdiği ilaçlar, mideme bire bir geldi. III. Anlatılan konuyu hiç biri- Yok D) Yumurta ve süt, kemik gelişimi için birebirdir. miz anlayamadık. IV. Pekçok kişi bu haftaki ödevi yapmadı. Bu tablodaki numaralanmış cümlelerin hangisinde birleşik sözcüklerin yazımıyla ilgili yanlışlık yapıl- mıştır? A) I B) II C) III D) IV 3. “Hane, name, zade” kelimeleriyle oluşturulan birleşik 6. “Et-, ol-” yardımcı eylemleri ayrı yazılır ancak birinci kelimeler bitişik yazılır. sözcükte ünlü düşmesi ya da ünsüz türemesi varsa iki sözcük bitişik yazılır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır? Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yanlış- lık yapılmamıştır? A) Amcazade; amcanın oğlu, amca oğlu, emmi oğlu anlamına gelen bir sözcüktür. A) Zannediyorum ki yarın yağmur yağacak. B) Kimi kast ettiğimi bir türlü anlayamadı. B) Ofis ve bürolar hep bir soğukluğu, yazı haneler ise C) Aralarında küçük bir problem olduğunu farketti. bir sıcaklığı çağrıştırır bana. D) Yarınki sınavımın iyi geçeceğini his ediyorum. C) Öğrencilere okul dışında para ile ders veren özel kuruluştur dershane. D) Osmanlı topraklarında gördüklerini “Seyahatnâme” adlı eserinde topladı. 113

rıştırılan Sözcükler/Pekiştirme/İkilemelerin Yazımı Birleşik ve Ayrı Yazılan Sözcükler/Yazımı Karıştırılan Sözcükler/Pekiştirme/İkilemelerin Yazımı 7. Somut olarak yer belirten “alt” ve “üst” sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır. Somut olarak yer bildirmeyen “alt, üst ve üzeri” sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler ise bitişik yazılır. Bu açıklamaya göre, I. Olağanüstü bir durum olmazsa toplantımıza vaktinde yetişeceğim. II. Yeraltı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi ne kadardır? III. İmplant, deri altına yerleştirilen dört cm uzunluğunda bir çubuktur. cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır? A) Yalnız II B) Yalnız III C) II ve III D) I, II ve III 8. • “Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift” sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır. • “Renk” sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır. • Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki “başı” sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları bitişik yazılır. • Her iki kelimesi “-r / -ar / -er” geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik kelimeler bitişik yazılır. Bu kurallara göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün yazımında yanlışlık yapılmıştır? A) Kurumlar arasında bilgi alışverişi yapılırken yazılan resmi yazıların tümüdür üst yazı. B) Gece mavisi, dolunay zamanında Ay’ın aydınlattığı gökyüzünde sezilen koyu mavi renktir. C) Ekini hem biçen hem de bağ durumuna getiren makineye verilen ad biçer bağlardır. D) Dümen sisteminin verimli çalışmasından, onarımı ve bakımından sorumlu kişidir çarkçıbaşı. 9. • İkilemeler her zaman ayrı yazılır. • İsim durum ekleri ve iyelik ekiyle yapılan ikilemeler ayrı yazılır. • Sıfat veya zarf görevindeki pekiştirmeli sözler bitişik yazılır. Bu kurallara göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır? A) Bu soruyu enine boyuna düşünerek çözmelisin. B) Babamla gözgöze gelince hafifçe tebessüm ettim. C) Kaza yapan aracın her tarafı eğri büğrü oldu. D) Yağmurda on dakika kalınca sırılsıklam oldum. 10. Aşağıda birleşik sözcüklerin yazımıyla ilgili örnek cümleler verilmiştir. • İlacını almadan önce çorbadan biraz içmelisin. • Güneybatıdan esen lodos ülkeyi etkisi altına aldı. • Küçükken hacıyatmaz oyuncağımla oynardım. Aşağıdaki kurallardan hangisi bu cümlelerdeki altı çizili sözcüklerin yazımıyla ilişkilendirilemez? A) Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır. B) Belirsizlik sıfat ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır. C) Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır. D) “-an /-en, -r /-ar /-er / -ır /- ir, -maz /-mez ve -mış / -miş” sıfat-fiil ekleriyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır. 114 4. Ünite

Birleşik ve Ayrı Yazılan Sözcükler/Yazımı Karıştırılan Sözcükler/Pekiştirme/İkilemelerin Yazımı 11. Aşağıdaki görsellerle ifade edilen sözcüklerden hangisinin yazımında yanlışlık yapılmıştır? A) B) Hanımgöbeği Bohça böreği C) D) Kedidili Bülbül yuvası 12. “Birtakım” sözcüğü belgisizlik ifade etmek için kullanılıyorsa bitişik, “bir” sözcüğü “takım” sözcüğünün sayısını bil- dirirse ayrı yazılır. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “birtakım” sözcüğü yanlış yazılmıştır? A) Oturma salonuna annemle birlikte bir takım seçtik. B) Yeni iş yeri için bir takım elbiseye ihitiyacım var. C) Son haftaya girilirken ligden birtakım düşecek. D) Birtakım sorunları olduğunu söyleyip duruyor. 13. Yardımcı fiillerle yapılan birleşik fiiller, ses düşmesine veya ses türemesine uğradığında bitişik, uğramadığında ise ayrı yazılır. Buna göre aşağıdakilerden hangisinde bu kurala uyulmamasından kaynaklanan yazım yanlışı vardır? A) İnsanlar, tüm isteklerine kavuştukları zaman mutlu olamazlar. B) Cevizin kabuğunu kırıp özüne inmeyen, cevizin tümünü kabuk zanneder. C) Birinin suçunu affedip bağışladıktan sonra pişman olma. D) Zamanın kayıp olduğunu bilenler, en çok üzüntü duyanlardır. 4. Ünite 115

Birleşik ve Ayrı Yazılan Sözcükler/Yazımı Karıştırılan Sözcükler/Pekiştirme/İkilemelerin Yazımı 14. Ayda Öğretmen, 8-B sınıfında “yazımı karıştırılan sözcükler” etkinliği yapmış ve bu etkinliğin kurallarını aşağıdaki gibi belirtmiştir: • Yazımı doğru yazılan sözcüklere “”, • Yazımı yanlış yazılan sözcüklere ise “” sembolü koyulacaktır. • Sözcükler, görsellerle desteklenecektir. Buna göre aşağıdaki öğrencilerden hangisi öğretmenin istediği kriterleri yerine getirememiştir? A) Hamza: Dinozor Dinazor B) Elif: Şoför Şöför D) Gonca: C) Burak: Profösör Profesör Kirpik Kiprik 15. İkilemeler ayrı yazılır. Buna göre, I. Evine yakın bir yerde açtığı iş yeri tıkır tıkır işliyordu. II. Yirmi yıl yaşadığı apartmandan evini barkını toplayıp gittiler. III. Esra’nın dırdırından başının şiştiğini ikide bir yana yakıla anlatıyordu. IV. Faturalarını günügününe ödemeyi bir türlü öğrenemedi. cümlelerin hangisinde ikilemelerin yazımında yanlışlık yapılmıştır? A) I B) II C) III D) IV 116 4. Ünite

Ünite Değerlendirme Testi 5 1. Bağlaç olan “da, de” ayrı yazılır. Cümleden çıkarıldı- 4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde pekiştirme söz- ğında cümlenin anlamında bozulma olmaz. Örneğin cüklerin yazımında yanlışlık yapılmıştır? “Ben de seninle gelmek istiyorum.” cümlesinde “de” bağlacı cümleden çıkarıldığında “Ben seninle gelmek A) O gün güpegündüz İstanbul’un üstünde düşman istiyorum.” şeklindeki okunduğunda cümlenin anla- tayyareleri dolaştı. mında herhangi bir bozulma olmaz. B) Kuşatma sırasında şehri çepeçevre sarmalarına Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde “de”nin rağmen beklenen fetih gerçekleşmedi. yazımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmamıştır? C) Gömgök bir denizin ortasında teknemiz arıza yaptı A) Vakkas Köprüsü adıyla bilinen Kısa Köprü’nünde 6 ve denizin ortasında kaldık. asırlık geçmişi var. D) Bir sözü düpe düz söylemek dururken niçin dolam- B) Tarihi köprülerde kültür mirasımıza ait değerleri ka- baçlı yollardan söylüyorsun? zandırmayı hedefliyoruz. 5. 1. Emniyettepe Mahallesi, İstanbul’un Avrupa Yaka- C) 861 tarihi köprünün restorasyon uygulama proje- sı’nda bulunan Eyüpsultan ilçesine bağlı 21 mahal- lerinide bitirdik leden biridir. D) Bugüne kadar 395 tarihi köprününde restorasyo- 2. Tokat ili; kuzeyde Samsun, kuzeydoğuda Ordu, do- nunu tamamladık. ğu ve güneyde Sivas, güneybatıda Yozgat ve batıda Amasya ile komşudur. 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birleşik sözcük- lerin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? Bu cümlelerdeki altı çizili sözcük gruplarının yazı- mıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Dün red edilmek, bugün terk edilmekten iyidir. B) Kaybolan gün, hiç gülmeden geçen gündür. 1. cümle 2. cümle C) Acıların en büyüğü kendini suçlu hissetmektir. A) Doğru Yanlış D) İnsanlar, akıllarına koydukları kadar mutlu olurlar. B) Yanlış Doğru C) Doğru Doğru 3. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, Dev- D) Yanlış Yanlış let Hava Meydanları İşletmesi (D.H.M.İ.) Genel Müdür- lüğünce geliştirilen “Uçuş Rehberim” uygulaması tanı- 6. I. Dünyada bin kadar yaşayan kuş türü bulunurki tımı için 15 Ekim 2020 tarihinde düzenlenen törene bunların yarısından fazlasını ötücü kuşlar oluşturur. katıldı. II. Kuşların ilk sınıflandırması Francis Willughby’un Bu cümledeki yazım yanlışı aşağıdaki değişiklik- 1676 yılındaki Ornithologiae kitabında yapılmıştır. lerden hangisiyle giderilebilir? III. Yaklaşık 160 milyon yıl önceye ait Avialae fosilleri, A) “Devlet Hava Meydanları İşletmesi” yerine “Devlet Çin’deki Tiaojishan bölgesinde bulunmuştur. Hava Meydanları işletmesi” yazılarak Numaralanmış cümlelerin hangilerinde “ki”nin yazı- B) (D.H.M.İ.) yerine (DHMİ) yazılarak mında yanlışlık yapılmıştır? C) “Genel Müdürlüğünce” yerine “Genel Müdür- A) Yalnız I B) I - II lük’ünce” yazılarak C) I - III D) II - III D) “15 Ekim 2020” yerine “15 ekim 2020” yazılarak 4. Ünite 117

Ünite Değerlendirme Testi 7. • Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır. • “-an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş” sıfat-fiil ekleriyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır. • Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere bitki, hayvan ve nesne adlarıyla kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır. • Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır. Buna göre, I. Hava basıncını ölçerek yer yükseltilerini ve hava değişimlerini tespit etmek için kullanılan aletttir basın ölçer. II. Madde başı, sözlük yapma düzeninde başlı başına bir anlam ifade eden ve siyah olarak yazılan, tanımı verilen sözlük birimidir. III. Teyzemle ne kadar konuşursan konuş, çok çetinceviz biri olduğundan onu verdiği kararların hiçbirinde döndü- remezsin. IV. Tutkal; deri, kıkırdak vb. hayvansal maddelerden elde edilen, katılaşıp sertleşme özelliğiyle tahta, kâğıt vb. yapış- tırmaya yarayan maddedir. numaralanmış cümlelerin hangilerinde yazım yanlışı yapılmıştır? A) I - II B) II - IV C) I - III D) III - IV 8. 2016 yılının Aralık ayında kurulan İstinye Hastanesi Bahçeşehir, sağlık alanındaki çeyrek asırlık bilgi ve tecrübesinin katkılarıyla hizmete açıldı. Eğitim ve araştırma çalışmalarının yanı sıra dünya standartlarında sağlık hizmeti verme- siyle bilinmekte tüm tıp dallarında tıbbi yardıma ihtiyaç duyan hastaları kabul etmektedir. Bu metinde aşağıdaki yazım kurallarından hangisinin örneği yoktur? A) “Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak” yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır. B) Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar. C) Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar. D) Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar. 9. • Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır. • Kuruluş, ülke, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır. • Sonunda nokta bulunan kısaltmalarla üs işaretli kısaltmalara gelen ekler kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek noktadan ve üs işaretinden sonra, kelimenin veya üs işaretinin okunuşuna uygun olarak yazılır. • Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla ölçülerin dışında kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler dikkate alınır. Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur. Bu kurallara göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısaltmaların yazımında yanlışlık yapılmıştır? A) Batı Karadeniz’i vuran sel felaketinde bölgeye yüksek miktarda yağış düşerken m²ye en fazla yağış 125 kg ile Zonguldak oldu. B) Birçok ülkede coğrafi yerler arasındaki mesafeleri ifade etmek için kullanılan resmî ölçü birimi km’dır. C) TBMM’nin yeni yasama yılı başlıyor. Peki, Türkiye Büyük Millet Meclisinin gündeminde neler var? D) Gen. Asım Gündüz, 18 Ağustos 1921’de Batı Cephesi Komutanlığı Kurmay Başkanlığına vekâleten atanmıştır. 118 4. Ünite

Ünite Değerlendirme Testi 10. • Özgün biçimleri tek heceli bazı Arapça kökenli kelimeler “etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak” yardımcı fiil- leriyle birleşirken ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türemesine uğradıklarında bitişik yazılır. • “Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak” yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde yardımcı fiillerin yazımında yanlışlık yapılmıştır? A) Varolmak, adil olmayan seçeneklere rağmen hayatta kalmaktır. B) Kendisi ile mücadele eden insan, dünyadaki en değerli insandır. C) En kötü sorun, yeteri kadarına sahip olduğunu bilmemektir. D) Başarı kolay elde edilir ancak zor olan başarıyı hak etmektir. 11. Aşağıdaki görsellerdeki kitap adlarının hangisinde yazım yanlışı vardır? A) B) C) D) 12. Soru eki olan “mi” ayrı yazılır ve kendisinden önceki sözcüğün son ünlüsüne bağlı olarak ünlü uyumlarına uyar. Soru ekinden sonra gelen ekler, bu ekle bitişik olarak yazılır. Örnek: Bu yollar biter mi arabacı? Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangilerinde “mi”nin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? A) “N Kolay 43. İstanbul Maratonu” 7 Kasım 2021 tarihinde yapılacak mı? B) Bu maraton, kıtalar arası koşulan tek maraton olma özelliğine mi sahiptir? C) Erkekler maratonu, 1896’dan beri mi olimpik atletizm programında yer alıyor? D) 20.000 kişilik kontenjanlı halk koşusu kayıtları, bu yıl çevrim içi yapılacakmıydı? 13. • Ceza mahkemelerinde görülen 1.922 dosya devralındı, bunların 121’i arşiv dosyalarıdır. • Ünlü yazar, bugün saat on dört kırk beşte düzenlenecek törenle anılacak. • XX. yüzyıl, Gregoryen takvimine göre 1 Ocak 1901’de başlar. Bu cümlelerde sayıların yazımıyla ilgili aşağıdakilerden hangisinin örneği yoktur? A) Dört veya daha çok basamaklı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve aralarına nokta konur. B) Saatler ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir. C) Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla belirtilir. D) Romen rakamları tarihî olaylarda, yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde ayların yazılışında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların asıl bölümlerinden önceki sayfaların numaralandırılmasında, maddelerin sıralandırılmasında kullanılır. 4. Ünite 119

Ünite Değerlendirme Testi 14. Hakan Öğretmen, 8-D sınıfında yazım kurallarıyla ilgili bir etkinlik düzenlemiş ve etkinliğin kurallarını aşağıdaki gibi belirtmiştir. • “Osmanlı İmparatorluğu, bugünkü Türkiye’nin Bilecik ilinin Söğüt ilçesinde kurulmuş bir beylik iken 29 Mayıs 1453’te II. Mehmed’in Konstantinopolis’i fetih edip Bizans İmparatorluğu’na son vermesiyle imparatorluk hâline geldi.” cümlesindeki yazım yanlışı bulunacaktır. • Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir adlarının yazmıyla ilgili yanlışlık varsa yeşil topla, sayılara getirilen eklerin yazımıyla ilgili yanlışlık varsa kırmızı topla, belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarının yazımıyla ilgili yanlışlık varsa mavi topla, yardımcı fiillerin yazımıyla ilgili yanlışlık varsa mor topla balonlar hedef alınıp patlatılacaktır. Ebrar adlı öğrenci etkinliği doğru tamamladığına göre bu öğrencinin patlatması gereken balonlar aşağıdaki görsellerin hangisinde verilmiştir? A) B) C) D) 15. Aşağıda büyük harflerin kullanıldığı yerlerle ilgili bazı kurallar verilmiştir. • Akrabalık adı olup lakap veya unvan olarak kullanılan kelimeler büyük harfle başlar. • Akrabalık bildiren kelimeler küçük harfle başlar. • Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar. • Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar. Bu kurallara göre, I. 15. yüzyıl sonlarıyla 16. yüzyıl başlarında yaşamış şair bir Bektaşi dervişidir Gül baba. II. Batı Türkistan’ın Harezm bölgesinde yaşayan en kalabalık Türk topluluğudur özbekler. III. Nermin teyzesini Amerika Birleşik Devletleri’nde iki yıl önce ziyaret etmişti Kübra. IV. İslam dininde bulunan dört sünni mezheplerinden bir tanesi de Hanefi mezhebidir. cümlelerinden hangilerinde yazım yanlışı yapılmıştır? A) I - II B) I - IV C) II - III D) III - IV 120 4. Ünite

3 1. Yüklem Nesne Özne Aşağıdaki cümlelerden hangisinin ögeleri görseldeki gibi sıralanmıştır? A) Defterlerini, kitaplarını arkadaşına verdi Haluk Eymen. B) Öteden beri gözüne çarpan bir noktaya parmak bastı Haluk. C) “Dönülmez akşamın ufundayız” adlı şarkıyı Beril beğeniyor. D) “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir” demiştir Atatürk. 2. Aşağıdakilerden hangisinde “de”nin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? A) Songül Hanım, “Evde bulaşık yıka!” diyenlere inat otobüs şoförü olarak herkesi şaşırttı. B) “Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı” filmi, yeniden televizyon ekranlarında izleyicisiyle buluşuyor. C) İlçe Kaymakamı Bayram Sağır, kemer takmayan sürücüleri tatlı ikram ederek uyardı denetim de. D) 83. yıl dönümünde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün anısına büyük bir konser düzenlendi. 3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yazım yanlışı yoktur? A) Oyuncular kuralları çiğnemeye devam ederse cezalar gitgide ağırlaşacak. B) Dünyanın geleceğini hep birlikte elele inşa edeceğiz, dedi Cumhurbaşkanı. C) Ankara’nın Kahramankazan İlçesi’nde bir yazıhane açtığını duydum. D) 18 yaş üzerinde ki tüm vatandaşlar, hatırlatma dozu aşısı yaptırabilecek. 121

3 4. • Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur. • Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur. • Alıntılarda; başta, ortada veya sonda alınmayan sözcük ve bölümlerin yerine konur. Üç nokta (...) aşağıdaki cümlelerden hangisinde bu işlevlerinin dışında kullanılmıştır? A) …gümüş söğütler altında görünmeyen derenin hüzünlü şırıltısını işitirdik… B) Arkadaşım yarım saat kadar Çerkez Mahmut Bey’in gülünç menkıbelerini… C) Olayın aslını apartman yöneticisi A… S…’den öğrendiklerini söylediler. D) Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar: — Murat… Murat, be!.. 5. “Ülkemizin gerçekleştirdiği kalkınma hamlesi, 2000’li yıllarda yakalanan istikrarla birlikte ciddi bir ivme kazandı.” cümlesinde aşağıdaki ögelerden hangisi yoktur? A) Özne B) Zarf tamlayıcısı C) Nesne D) Yer tamlayıcısı 6. Aşağıdakilerden hangisinde birleşik fiillerin yazımıyla ilgili yanlışlık yapılmıştır? A) Açgözlülüğü içeride de dışarıda da affetmeyen gözü tok insanlarız. B) Kötü davranışlar sergileyen öğrenciye “Sınıfı terket!” dedi öğretmen. C) Ömürleri boyunca kendilerini hep başkalarından sorumlu hissetmişler. D) Başarının anahtarının sabretmek olduğunu asla unutmamalıyız. 7. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde virgül (,) diğerlerinden farklı bir görevde kullanılmıştır? A) Rıfat Ilgaz, edebiyatımızın güçlü yazarlarından, eserlerinde yaşadığı toplumu anlattı. B) Musul’daki bir köy okulunu tercih etti, mutlu bir hayat sürdü. C) Irmağın kıyısında durdu, ayaklarını suya değdirdi, su henüz soğuktu. D) Oda çok temiz ve rahattı, döşemeden taze bir boya kokusu yayılıyordu. 122

3 8. Aşağıdaki zarların üstünde yer alan her nokta o zarın sayısal değerini vermektedir. Örneğin üç nokta, 3 sayısını ifade etmektedir. Buna göre, • “Cumhuriyet’in kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’tür.” cümlesi 4 sayısının üstüne, “Emel, sınava çalışmak için erken- den uyandı.” cümlesi 5 sayısının üstüne, “Sonbaharın gelmesiyle ağaçlar yapraklarını döktü.” cümlesi 1 sayısının üstüne, “Genç adam, gün geçtikçe iyileşiyordu.” cümlesi ise 6 sayısının üstüne yazılacaktır. • Bu cümlelerin özneleri bulunacaktır. öznenin söz grubu olduğu parçalar görselden çıkarıldığında görselde oluşacak son şekil aşağıdakilerden hangisi olur? A) B) C) D) 9. Fiilimsiler, fiilden türeyen ancak fiilin bütün özelliklerini göstermeyen sözcüklerdir. Bu sözcükler, fiiller gibi olumsuz yapılabilir ama çekimlenemez. Buna göre aşağıdaki dizelerden hangisinde fiilimsi yoktur? A) Dönülmez akşamın ufkundayız, vakit çok geç B) Bin yıldan uzun bir gecenin bestesidir bu Bu son fasıldır, ey ömrüm, nasıl geçersen geç Bin yıl sürecek zannedilen kar sesidir bu C) Gönlümle oturdum da hüzünlendim o yerde D) Cihana bir daha gelmek hayal edilse bile Sen nerdesin, ey sevgili, yaz günleri nerde Avunmak istemeyiz böyle bir teselli ile 123

3 10. Gençlik ve Spor Bayramı, ilk defa 1926 yılında “Gazi Günü” adı altında Samsun’da kutlanmış; 24 Mayıs 1935’te “Ata- türk Günü” adı altında resmiyet kazanmıştır. Beşiktaş’ın girişimleriyle Fenerbahçe Stadı’nda kutlanan bu ilk 19 Mayıs, Galatasaray ve Fenerbahçeli yüzlerce sporcununda katılımıylada bir spor günü hâline gelmiştir. Bu metinde aşağıdakilerin hangisiyle ilgili bir yazım yanlışı yapılmıştır? A) Bağlaç olan da / de’nin yazımı B) Belli bir tarih bildiren ay ve gün adları C) Bulunma durum eki “-da, -de”nin yazımı D) Ulusal, resmî ve dinî bayram isimlerinin yazımı 11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yay ayraçla gösterilen yere noktalı virgül (;) getirilmelidir? A) Masal olsun roman olsun( ) ikisi de anlatı sanatıdır. B) Düğün evinin avlusuna girdi( ) yeni düze inmiş efeler gibi nara attı. C) Sinirleniyor( ) kendi kendimi ikna için daha fazla konuşuyordum. D) Murat( ) Esma, Hakan, Yunus, Hande kadar başarılı bir öğrencidir. 12. (I) Oku---- zihin gelişimi için çok önemlidir. (II) Bilinçli ve düzenli bir okuma uygulaması yapan insan, değişik düşünceleri yorumla---- ve bunlar üzerinde kurulmuş mantığı tespit etme yeteneği kazanır. (III) Bilgiler, oku---- ile artırılır.(IV) Bireyleri gerçek anlamda oku---- toplumlar, ileri ve uygar toplum olurlar. Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisinde boş bırakılan yere diğerlerinden farklı türde bir fiilimsi eki getirilmelidir? A) I B) II C) III D) IV 13. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yüklem yanlış gösterilmiştir? A) Onları sıkmamak için bahçeyi terk etmek zarafetin en sade kaidelerindendi. B) Hececiler, kendilerinden sonra yeni bir edebî neslin yetişmediğini söylüyor. C) TBMM, Başkumandanlık yetkilerini Mustafa Kemal Paşa’ya devretmiştir. D) Sınıf arkadaşım Bedirhan, testteki son soruyu çözene dek akla karayı seçti. 124

3 14. Desemki vakitlerden bir nisan akşamıdır I Rüzgârların en ferahlatıcısı senden esiyor II Sende seyrediyorum denizlerin en mavisini III Ormanların en kuytusunu sende gezmekteyim IV Bu dizelerde numaralanmış sözcüklerden hangisinde yazım yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV 15. Ben yürürüm yana yana Aşk boyadı beni kana Ne akîlem ne divâne Gel, gör beni aşk neyledi Bu dizelerdeki fiilimsinin türce özdeşi aşağıdakilerden hangisinde vardır? A) Burak’ın saçları dökülünce hemen saç ektirmeye karar verdi. B) Karabaş, bostan duvarının gölgesinde öğle uykusuna serilir. C) Kalbinin hafif ve sık çarpıntıları arasında ansızın tokmak gibi vuruşlar var. D) Satılamayan ne kadar bayat, bozuk mal varsa pansiyonerlere gönderdi. 16. • Birbiri ardınca sıralanan eş görevli sözcük veya sözcük gruplarını ayırmak için kullanılır. • Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için kullanılır. • Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde virgülün verilen işlevlerinden herhangi birinin örneği yoktur? A) Vazo, zarif bir bayan eliyle yapılan, beyaz oymalı bir örtünün üzerindeydi. B) Vali, burada yapılmış olan peynirlerden bir örnek görmek istedi. C) Akşamdan beri ben arkalarından koştum, biraz da onlar yorulsun. D) Onun gelişine kadar çürümüş, küflenmiş yapı ayakta zor durur. 125

3 17. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde hem zarf-fiil hem sıfat-fiil kullanılmıştır? A) Alıştığımız çerçevenin içinden çıkmak, suya yazı yazmak gibidir. B) Basın mensupları, bağlı oldukları yayın kuruluşları ile iletişim hâlindeydi. C) Mehmet, on iki yaşındayken ayda iki hikâye kitabı bitiriyormuş. D) Gözleri, örste dövülen kızgın demir gibi kıvılcımlar saçarak büyüyordu. 18. Eserinin üzerinde imzası olmayan yegâne sanatkâr öğretmendir. Bu cümlenin ögeleri, aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) Yer tamlayıcısı - belirtili nesne - özne - yüklem B) Özne - belirtisiz nesne - yüklem C) Yer tamlayıcısı - özne - yüklem D) Özne - Yüklem 19. Türk dilinin ortaya çıkış tarihi kesin olarak bilinememektedir. Türkçe’nin bilinen yazılı metinlerinden önceki dönem- I leri, “karanlık dönem” olarak kabul edilmektedir. Yazılı ürünlerle takip edilebilen 7 - 13. yüzyıllar arası olan dönemine II III “Eski Türkçe” denir. IV Bu parçada numaralanmış noktalama işaretlerinden hangisi yanlış kullanılmıştır? A) I B) II C) III D) IV 20. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde diğerlerinden farklı bir öge vurgulanmıştır? A) Çantamdan çıkardığım mendili arkadaşıma verdim. B) Hayatın bu masalsı bölümü çok kısa anlatılıyor. C) Hastanedeki her odanın ziyareti bir saat sürmüştü. D) Köydeki tepeler, yağan yağmurlardan sonra yeşermişti. 126

Fiilde Çatı ÖZNESİNE GÖRE FİİLLER A) Etken Çatılı Fiiller B) Edilgen Çatılı Fiiller NESNESİNE GÖRE FİİLLER A) Geçişli Fiiller B) Geçişsiz Fiiller Kazanım: T.8.4.20. Fiillerin çatı özelliklerinin anlama olan katkısını kavrar.

Fiilde Çatı Fiillerin nesne alıp alamamalarına ve öznelerinin durumuna göre gösterdiği özelliklere \"çatı\" adı verilir. Fiilde çatı, öznesine ve nesnesine göre ikiye ayrılır. 1. ÖZNESİNE GÖRE FİİLLER 2. NESNESİNE GÖRE FİİLLER A) Etken Çatılı Filler A) Geçişli Filler Gerçek bir özneye sahip olan fiillerdir. Cümlede nesne ile birlikte kullanılabilen, nesne Örnek: Hulusi, bu konuyu anladı. (etken) alabilen fiillerdir. Örnek: Bu kitabı iki günde okudum. (geçişli) B) Edilgen Çatılı Filler Edilgen eylemlerin bulunduğu cümlelerde B) Geçişsiz Filler özne, işi yapan durumunda değildir. Cümlede nesne ile birlikte kullanılamayan, Örnek: Sınıf temizlendi. (edilgen) nesne alamayan fiillerdir. Örnek: Bebek durmadan ağlıyor. (geçişsiz) Öğreten Öğreten Bilgi Bilgi “-l, -n” yapım eklerinden birini alan fiiller, ger- Bir cümlenin yüklemin başına “onu” sözcü- çek bir özneye sahipse edilgen değildir. ğünü kabul eden fiiller geçişlidir. Örnek: Örnek: Çöpler atıldı. (Edilgen çatılı fiil) Beni çok dikkatli dinliyor. (Onu dinliyor.) Tuba güzelce süslendi. (Etken çatılı fiil) Öğreten Öğreten Bilgi Bilgi Edilgen fiiller, nesne-yüklem ilişkisine göre Yüklemi fiil olmayan cümlelerde çatı özelliği daima geçişsizdir. aranmaz. Örnek: Örnek: Halılar temizlendi.( edilgen-geçişssiz fiil) Okuduğum kitap etkileyiciydi. (çatı özelliği aranmaz.)

5. Ünite Öznesine Göre Fiiller 1 1. I. Atın iyisine doru, yiğidin iyisine deli derler. 4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi edilgen II. At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır. çatılı bir fiildir? III. Ağlarsa anam ağlar, gerisi yalan ağlar. IV. Irmaktan geçirilirken at değiştirilmez. A) Öğretmenimizin verdiği ödevi hemen yaptım. B) Sabahın ilk saatlerinde tüm sokak temizlendi. Yukarıdaki numaralanmış atasözlerinden hangisi- C) Tüm ilaçları zamanında içmeyi ihmal etmezdi. nin yüklemi edilgen çatılıdır? D) Bildiği tüm fıkraları arkadaşlarına anlatmış. A) I B) II C) III D) IV 2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi etken 5. Aşağıdaki cümlelerden hangisi özne-yüklem iliş- çatılı değildir? kisi bakımından diğerlerinden farklıdır? A) Kuşlar ayaklarıyla, insanlar dilleriyle yakalanır. A) Hastanede yatan arkadaşım, dün akşam taburcu B) Aynı tüyden olan kuşlar, beraber hareket eder. edildi. C) Yüreğinden beyaz kuşlar uçardı yüreğime. D) Umutlarım, göçmen kuşlar gibi terk etti beni. B) Sipariş ettiğim halılar, iki gün önce teslim edilmiş. C) Türkiye-Macaristan maçına yoğun ilgi gösterildi. D) Önümüzdeki hafta şehir dışına çıkacağım, dedi. 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde işi yapan belli 6. Eğer bir gün, benim sözlerim bilimle ters düşerse bilimi değildir? seçin. (Mustafa Kemal Atatürk) A) Maraton koşusuna 200 kişi başvurdu. Aşağıdaki cümlelerden hangisi özne-yüklem iliş- B) Annem ile birlikte alışverişe gittik. kisi bakımından bu özdeyişle özdeş değildir? C) Eski okulumuzun cephesi dün boyandı. D) Babam, bana yeni bir bilgisayar alacak. A) Bir şeyleri değiştirmek isteyen, önce kendisinden başlamalıdır. B) Akıllı insanlar, tüm kanunlar kaldırılsa bile yine aynı hayatı sürer. C) Bir insanın değeri, içinde bulunduğu sayının değeri ile ölçülür. D) Bir kimsede kibir varsa söz söylediği zaman soğan gibi kokar. 129

Öznesine Göre Fiiller 7. Etken çatılı eylemlerin yüklem olduğu cümlelerde, eylemi gerçekleştiren yani işi yapan bellidir. Edilgen çatılı eylem- lerin yüklem olduğu cümlelerde ise işi yapan belli değildir. Örneğin “Yarın hastaneye gidecek Nurzeren.” cümle- sinde gitme işini yapan “Nurzeren”dir. Bu yüzden “gidecek” eylemi etken çatılıdır. Ancak “Hastaneye gidildi.” cüm- lesinde işi yapan belli değildir. Bu yüzden “gidildi” eylemi edilgen çatılıdır. Bu açıklamaya göre aşağıdakilerden hangisinde işi yapan bellidir? A) Boşuna yorulma gönül, sadece sevmek yetmiyor. B) Geçmişe sürekli dönülüp bakılırsa işin içinden çıkılmaz. C) Sabahleyin kaybedilecek bir saatin bütün gün zararı çekilir. D) Yapılırken heyecan duyulmayan işler, hiçbir zaman başarılamaz. 8. “-(ı)l” ve “-(ı)n” ekleri bazı fiillere gelerek onları edilgen çatılı fiil yapar. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bunu örnekleyen bir kullanım vardır? A) Türkçe sınavından 100 aldığımı duyunca çok sevindim. B) Yeni açılan marketten iki kilo süt ve bir kilo yoğurt alındı. C) Bilgi yarışmasından elde ettiği birincilik madalyasıyla övünürdü. D) Kuzeninden aldığı haberi duyunca hemen yanındaki kişiye sarıldı. 9. İşi yapan gerçek bir öznesi olmayan fiillere “edilgen fiil” denir. Örneğin “Çöpler dışarı atıldı.” cümlesinde “atma” işini gerçekleştiren yoktur. Onun yerine “atılma” eyleminden etkilenen “çöpler” vardır. “Çöpler” işi yapan değil de yapılan işten etkilenen durumunda olduğundan cümlede “sözde özne” görevindedir. O hâlde “atıldı” eylemi çatısına göre edilgendir. Buna göre, “Eğitimin pahalı olduğunu düşünüyorsanız cehaletin bedelini hesaplayın.” cümlesinin edilgen hâli aşağıdakilerden hangisidir? A) Eğitimin pahalı olduğunu düşünmediğimden cehaletin bedelini hesaplayamadım. B) Eğitimin pahalı olduğunu düşünen kişi, cehaletin bedelini de hesaplamalıdır. C) Eğitimin pahalı olduğunu düşündüğüm için cehaletin bedelini hesapladım. D) Eğitimin pahalı olduğu düşünülüyorsa cehaletin bedeli hesaplanmalıdır. 10. Cümlede bildirilen işin, hareketin gerçek özne tarafından bizzat gerçekleştirildiği fiillere “etken fiil” denir. Örneğin “Tarık, tüm dertlerini unuttu.” cümlesindeki “unutmak” eylemi etkendir. Çünkü eylemi yapan “Tarık”tır ve özne bellidir. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi etken çatılı bir fiil değildir? A) İnsanlar, bir şeyi anlamadıklarında yanlış anlamaya başlarlar. B) Pratiğe dönüştürülen büyük düşünceler, büyük işler anlamına gelir. C) İyimser bir insan, geçmişin pişmanlığı ve geleceğin endişesiyle yaşamaz. D) Zaferin büyüklüğü, mücadelede verilen zorluklarla ölçülür. 130 5. Ünite

Öznesine Göre Fiiller 11. Konu: Fiilde Çatı Kıyıyı gözden kaybetmeye cesaret etmedikçe insan yeni okyanuslar keşfedemez. (Andre Gide) Hakan Öğretmen, fiilde çatı konusunu pekiştirmek amacıyla tahtaya yazdığı cümleyi öğrencilerinden edilgen cümle hâline getirmelerini istemiştir. Bunun üzerine öğrenciler, aşağıdaki cümleleri yazmışlardır: Elif: Kıyıyı gözden kaybetmeye cesaret etmezseniz yeni okyanuslar keşfedemezsiniz. Hamza: Kıyıyı gözden kaybetmeye cesaret edersem yeni okyanuslar keşfedebilirim. Efe: Kıyıyı gözden kaybetmeye cesaret etmeyen yeni okyanuslar keşfedemez. Nil: Kıyı gözden kaybedilmeye cesaret edilmedikçe yeni okyanuslar keşfedilmez. Buna göre öğretmeninin istediği cümleyi, doğru yazan öğrenci aşağıdakilerden hangisidir? A) Elif B) Hamza C) Efe D) Nil 12. Etken fiillerin yüklem olduğu cümlelerde özne, gerçek öznedir. Edilgen fiillerin yüklem olduğu cümlelerde özne, sözde öznedir. Örneğin “Annem halı yıkıyor.”cümlesinde işi yapan yani özne “annem” sözcüğüdür ve gerçek özne- dir. Ancak “Halı yıkanıyor.” cümlesinde özne, “halı” sözcüğüdür yani sözde öznedir. İşi yapan belli olmadığı için nesne olan sözcük, özne görevini üzerine almıştır. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde gerçek özne yoktur? A) Kısa bir tartışmadan sonra herkes birbirini dinledi. B) Beş gün önce bozulan buzdolabı nihayet tamir edildi. C) Perona gelmesi gereken otobüsü iki saat bekledim. D) Son aldığı kitabı, büyük bir keyifle okudu Beril. 13. Dalgıç pompalar; drenaj kuyularında, asansör çukurlarında, inşaat hafriyat alanlarının boşaltılmasında, az kirli ve bulanık suların tahliyesinde, foseptik çukurlarında, katı atıklı fosseptik çukurlarında, parçalanılarak tahliye edilmesi gerekli olan bazı nesnelerin tahliyesinde kullanılır. Bu cümlenin yüklemi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Etken çatılı fiildir. B) Edilgen çatılı fiildir. C) Çatı özelliği aranmaz. D) Gerçek özne vardır. 5. Ünite 131

Öznesine Göre Fiiller 14. Önder, İsmail, Sait ve Yasemin adlı arkadaşlar “Fiilde Çatı” adı verdikleri oyunu oynamışlardır. Bu oyunla ilgili bili- nenler şunlardır: • Her kartın üstüne öznesine göre bir cümle yazılacaktır. • İsmail, etken çatılı bir cümle yazmamıştır. • Önder, etken çatılı bir cümle yazmıştır. • Yasemin’in kartı, İsmail’in kartındaki cümleyle özdeş değildir. • Sait’in kartı, İsmail’in kartındaki cümleyle özdeştir. Buna göre bu kartlar aşağıdakilerden hangisinde sırasıyla doğru verilmiştir? ÖNDER İSMAİL SAİT YASEMİN A) Sabırla yapılan her iş, Çalınan her kapı açılsay- Sabrınız, gücünüzden Beklemeyi bilen insan, ancak sabırla tadılabilir. dı sabrın derecesi anla- daha çok şey başarır. her şeyi elde edebilir. şılmazdı. Beklemeyi bilen insan, B) her şeyi elde edebilir. Çalınan her kapı açılsay- Sabrınız, gücünüzden Sabırla yapılan her iş, dı sabrın derecesi anla- daha çok şey başarır. ancak sabırla tadılabilir. Sabırla yapılan her iş, şılmazdı. ancak sabırla tadılabilir. C) Sabrınız, gücünüzden Çalınan her kapı açılsay- Beklemeyi bilen insan, Beklemeyi bilen insan, daha çok şey başarır. dı sabrın derecesi anla- her şeyi elde edebilir. her şeyi elde edebilir. şılmazdı. D) Sabrınız, gücünüzden Sabırla yapılan her iş, Çalınan her kapı açılsay- daha çok şey başarır. ancak sabırla tadılabilir. dı sabrın derecesi anla- şılmazdı. 15. Bir cümlede işin kim tarafından yapıldığı biliniyorsa fiil, etken çatılıdır. 5. Ünite Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi etken çatılı bir fiil değildir? A) Ali’nin kaybolan kitabının nerede olduğunu bilmiyoruz. B) Tuğçe, Ali’nin kaybolan kitabını gördüğünü söyledi. C) Ali’nin kaybolan kitabı saatlerce sınıfta arandı. D) Ali’nin kaybolan kitabını çekmecenin altında buldum. 132

5. Ünite Öznesine Göre Fiiller 2 1. Aşağıdaki atasözlerinden hangisinin yüklemi etken 4. (I) Bitkiler, tohumsuz bitkiler ve tohumlu bitkiler olarak çatılı bir fiildir? iki gruba ayrılır. (II) Tohumsuz bitkiler, diğerlerinden daha ilkel olarak nitelendirilir. (III) Bu gruptaki bitkile- A) Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez. rin büyük bir kısmı; kök, gövde ve yaprak gibi belirgin B) Abanın kadri yağmurda bilinir. organ farklılaşması göstermez. (IV) Bitkinin tümü yap- C) Oturulacak ağacın dalı kesilmez. raksı ya da şeritsi bir yapıda olduğu için ve bu yapı D) Tekkeyi bekleyen çorbayı içer. “tallus” olarak isimlendirilir. Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi özne-yüklem ilişkisi bakımından diğerlerinden fark- lıdır? A) I B) II C) III D) IV 2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde eylemin kim 5. Aşağıdakilerin hangisinde yay ayraç içinde verilen tarafından yapıldığı belli değildir? fiilin öznesine göre çatı özelliği yanlış verilmiştir? A) Her yıl yapılan deneylerin sayısı iki katına çıkarı- A) Pırasa, kan damarlarının astarlarını serbest radikal- lırsa yaratıcılık da iki katına çıkarılır. lere karşı koruyan kaempherol içerir. (etken) B) Bir şeyi gerçekten istersen onu gerçekleştirmek B) Kaempherol, doğal bir dilatör olarak görev yapan için bütün evren senin için iş birliği yapar. nitrik oksit üretimini uyarır. (etken) C) Açıklamalarla vaktini harcama; insanlar, sadece C) Kan damarlarının dinlenilmesi sağlanılır, hipertan- duymak istediklerini duyarlar. siyon riski yok edilir. (etken) D) Başkaları açgözlü olduğunda kork ve geride dur, D) Vücudumuzdaki her doku için faydalı olan K vita- başkaları korktuğunda açgözlü ol. mini bize hayat verir. (etken) 3. Güncel ve kişisel haber niteliği taşıyan ve herhangi bir 6. Bilgisayar ------ fiziksel araç üzerine yazılan, gönderici tarafından gön- deri üzerinde belirtilen adrese sevk ve teslim edilmesi Sözcüğü aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa istenilen maddeler “mektup” olarak adlandırılır. farklı bir çatı özelliği kazanır? Aşağıdaki cümlelerden hangisi özne-yüklem özel- A) iki ay önce servise verildi. liği bakımından bu cümle ile özdeştir? B) kullanmayı yeni öğrendi. C) ile iş yapmayı severim. A) Özensiz giyindiğinizde elbisenizi fark ederler, kusur- D) dersinden düşük not almış. suz giyindiğinizde sizi fark ederler. B) Gülümsemenin hem maliyeti sıfırdır hem de bede- line paha biçilmez. C) Yalnız yapmış olduklarımızdan değil, kaçındığımız işlerden de sorumluyuz. D) Olmak istediğin her şey olabilirsin, sadece olabile- ceğini düşündüğün her şey ol. 133

Öznesine Göre Fiiller 7. Bir cümlede işin kim tarafından yapıldığı biliniyorsa fiil, etken çatılıdır. Örneğin “Öğretmenimiz, bu derste fiilde çatı konusunu anlattı.” cümlesinde “anlatmak” eylemi etkendir çünkü “anlatmak” işini doğrudan özne (öğretmenimiz) gerçekleştirmektedir. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bu açıklamaya uygun bir fiil kullanılmıştır? A) Yaban mersini, dondurulmuş koruyucu destekli formlarda da satılır. B) İt üzümü çiçekleri, kurutulduktan sonra sıcak suda demlenerek kullanılır. C) Sakura çiçeği, prunus cinsinden birkaç ağacın çiçeği olarak varlık gösterir. D) Çiçekli bir bitki türü olan kuşkonmaz, halk arasında “serçe otu” olarak bilinir. 8. İşi yapan gerçek bir öznenin bulunmadığı fiillere “edilgen” fiil denir. Edilgen fiiller, fiil kök ya da gövdelerine “-l” veya “-n” eklerinin getirilmesiyle oluşturulur. Edilgen çatılı fiillerde özne, işi yapan değil; yapılan işten etkilenen durumun- dadır. Yani nesne görevindeki öge -gerçek özne belli olmadığından- özne görevini üzerine almakta ve sözde özne olmaktadır. Söz gelimi “Yemek yapılıyor.” cümlesinde özne, “yemek” sözcüğüdür yani sözde öznedir. İşi yapan belli olmadığı için, nesne olan sözcük, özne görevini üzerine almıştır. Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözde özne vardır? A) Arife günü yalan söyleyenin bayram günü yüzü kara çıkar. B) Arsızın yüzüne tükürmüşler, “Yağmur yağıyor.” demiş C) Benzeye benzeye yaz, benzeye benzeye kış olur. D) Gençliğin kıymeti ihtiyarlıkta bilinir. 9. Ben yoruldum hayat, gelme üstüme Diz çöktüm dünyanın namert yüzüne Gözümden gönlümden düşen düşene Bu öksüz başıma gözdağı verme Aşağıdaki dizelerden hangisi özne-yüklem ilişkisi bakımından bu dörtlükteki cümlelerle özdeş değildir? A) Eve yalnız dönüyorum ben de B) Gitmek çözecekse ve biri gidecekse Sakın “Kal!” deme bana, gidiyorum Buralar gitsin, sen gitme C) Sensizliğin acısını nereden bileceksin D) Uykudan uyanılır her gece Sen hiç sensiz kalmadın ki Yana yakıla, döne döne 10. Etken fiillerin olduğu cümlelerde özne, gerçek öznedir. Örneğin “ABD Nüfus Dairesi, Nisan 2020’de ABD nüfusunun 331,4 milyon olduğunu açıkladı.” cümlesinde “açıkladı” eymenini yapan “ABD Nüfus Dairesi” sözcük öbeğidir ve bu sözcük öbeği gerçek öznedir. Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde gerçek özne yoktur? A) Bana dokunmayan (beni sokmayan) yılan bin yaşasın. B) Ardında yüz köpek havlamayan kurt, kurt sayılmaz. C) Çok yaşayan (okuyan) bilmez, çok gezen bilir. D) Boşboğazı ateşe atmışlar, odunum yaş (az) demiş. 134 5. Ünite

Öznesine Göre Fiiller (I) Köpekler de kurtlar gibi hâkimiyet bölgesi bilincine 11. sahip hayvanlardır. (II) Kurtlar, yabani ve avcı hayvan- lar oldukları için çok büyük bölgelerde hâkimiyet iddia edebilir. (III) Köpeklerin hâkimiyet alanı ise genellikle sahibinin yaşadığı çevre ile sınırlıdır. (IV) Erkek köpek; yere, duvarlara, ağaçlara sürünerek ve idrar bırakarak bölgesini kokusuyla işaretler. Bu parçada numaralanmış cümlelerin yüklemleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) I numaralı cümlede sözde özne vardır. B) II numaralı cümle, edilgen çatılıdır. C) III numaralı cümlede çatı özelliği aranır. D) IV numaralı cümle, etken çatılıdır. 12. “-(ı)l” ve “-(ı)n” ekleri bazı fiillere gelerek onları edilgen çatılı fiil yapar. Örneğin “Yollar güzelce temizlendi.” cümle- sinde eylemi yapan belli değildir bu yüzden de “temizlendi” eylemi edilgen çatılıdır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde bunu örnekleyen bir kullanım vardır? A) Mustafa Kemal Atatürk, Anıtkabir’de anıldı. B) Geçen hafta söylediğim sözlerime çok kırılmış. C) Sınıf arkadaşım kendisiyle her daim övünür. D) Kına gecesi için güzelce süslendi Aslıhan. 13. Aşağıdakilerden hangisi “Kalorifer peteklerini dün akşam temizledim.” cümlesinin edilgen hâlidir? A) Kalorifer peteklerini dün akşam temizledi. B) Kalorifer petekleri dün akşam temizlendi. C) Kalorifer peteklerini dün akşam temizlemiş. D) Kalorifer peteklerini temizledim dün akşam. 5. Ünite 135

14. Bulut adlı 8. Sınıf öğrencisinin katıldığı bir yarışmadaki ilk sorusu aşağıdaki gibidir. Öznesine Göre Fiiller ×2 50/50 1.000.000 TL 500.000 TL “Zamanında bir adım atmayan tembel, sonradan yüz adım 250.000 TL atmak zorunda kalır.” cümlesinin yüklemi ile ilgili aşağıdaki- 125.000 TL lerden hangisi söylenebilir? 64.000 TL 32.000 TL Etken çatılı fiildir. Edilgen çatılı fiildir. 16.000 TL Çatı özelliği aranmaz. Sözde özne vardır. 8.000 TL 4.000 TL 2.000 TL 1.000 TL 500 TL Bulut, bu soruyu doğru cevaplayıp ikinci soruyu görme hakkı elde ettğine göre Bulut’un bu soruya verdiği cevap aşağıdakilerden hangisidir? A) A B) B C) C D) D 15. • Alma işi yapılmak 5. Ünite • Elde edilmek • Uyarlanmak • Bir sözün, bir davranışın kendisine söylediğini veya yapıldığını sanarak incinmek, kırılmak Anlamlarına gelen sözcük aşağıdakilerden hangisinde sözde özne olarak kullanılmamıştır? A) Mahalle mektebinden alınmış, rüştiyeye verilmiş. B) Bu gerçeklerin her biri, hayattan alınmış. C) Yaptığım espriye çok kötü bir şekilde alındı. D) Bu filmin konusu okuduğum romandan alınmış. 136

5. Ünite Öznesine Göre Fiiller 3 1. I. Bunu yazmak, içimi kederle dolduruyordu. 4. Cümleler Çatı II. Ben onu bunu bilmem, bu işte seni bilirim. I. Bostan gök iken pazarlık yapılmaz. özelliği III. Kendilerine iyi bir çalışma fırsatı verildi. IV. Çakaralmaz çakmak, birden kıvılcım çıkardı. Etken Numaralanmış cümlelerden hangisinde eylemi ki- II. Bir tutam ot, deveye hendek atlatır. Edilgen min yaptığı belli değildir? III. Dağ dağ üstüne olur, ev ev üstüne Etken olmaz. Edilgen A) I B) II C) III D) IV IV. Gönül bir sırça saraydır, kırılırsa yapılmaz. Bu tabloda numaralanmış cümlelerden hangileri- nin çatı özelliği yanlış verilmiştir? A) I - II B) I - III C) II - IV D) III - IV 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem etken ça- 5. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi edilgen tılı bir fiildir? çatılı bir fiildir? A) Teknoloji ile ilgili bu projenin destek alacağı öngö- A) Gökler dolusu susuldu ve gök gürültüleriyle do- rülüyor. lundu. B) Ağaçların yaprakları, sonbaharda dallarından tek B) Hayatı şimşek gibi olanın sözleri yıldırım gibi olur. tek düşüyor. C) Fırtına ne kadar şiddetli olursa o kadar hızlı geçer. D) En büyük sevgilerin altında hep bir kasırga yatar. C) Usta yazarın duygusal konuşması dakikalarca alkış- landı. D) Startfen Yayıncılık akıllı tahta uygulaması bize öne- rildi. 3. Aşağıdaki cümlelerden hangisi özne-yüklem iliş- 6. Aşağıdakilerden hangisi “Her şeyi denerim ama kisi bakımından diğerlerinden farklıdır? yapabildiklerimi yaparım.” cümlesinin edilgen hâli- dir? A) Fırında lüfer için bir kapta zeytinyağı, tuz, karabi- ber ve ezilmiş sarımsak ile karışım hazırlıyoruz. A) Her şeyi deneyeceğim ama yapabildiklerimi yapa- cağım. B) Balığın içine ve üzerine bu karışımı sürüyoruz ve üç tarafına 2-3 adet defne yaprağını koyuyoruz. B) Her şeyi denemiş ama yapabildiklerini yapmış. C) Her şey denenir ama yapılabilenler yapılır. C) Fırın tepsisine veya fırın kabına ince halkalar halinde D) Her şeyi denedi ama yapabildiklerini yaptı. kestiğimiz soğanları ve limonları yerleştiriyoruz. D) Limonların üzerine lüferler yatırılıp üzerine soğan ve limon dilimleri koyulup kalan karışım sürülür. 137

Öznesine Göre Fiiller 7. Aşağıdaki tabloda etken çatılı cümleler kırmızı, edilgen cümleler ise mavi renge boyanacaktır. Odalar boyandı. Mahalleden taşındı. Etrafına bakındı. Masa tamir edildi. Buna göre bu tabloda oluşacak renk yerleşimi aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir? A) B) C) D) 8. Bir cümlenin etken çatılı olup olmadığını anlamak için öncelikle cümlenin yüklemi belirlenir, ardından yükleme “İşi yapan kim?” şeklinde bir soru sorulur. Eğer cevabını alabiliyorsa o cümle etken çatılıdır. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde bu açıklamaya uygun bir fiil kullanılmamıştır? A) Bazen susmak, söylenen bir sürü sözden çok daha fazlasını ifade eder. B) Rastgele bir doğruya ulaşmaktansa yöntemli bir çabayla yanlışa ulaşmayı yeğlerim. C) Erişmek istedikleri bir hedefi olmayanlar, çalışmaktan da zevk almazlar. D) Devlet düzen içinde yönetildiğinde ancak dünyada barış tesis edilebilir. 9. (I) KVKK tarafından hazırlanan “Yapay Zekâ Alanında Kişisel Verilerin Korunmasına Dair Tavsiyeler” başlıklı çalışmada yapay zekâ alanında faaliyet gösteren geliştiriciler, üreticiler, servis sağlayıcılar ve karar alıcılar için “6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu” kapsamında kişisel verilerin korunması amacına yönelik öneriler yer aldı. (II) Günümüzde yapay zekâ teknikleri ve uygulamalarında büyük ilerleme kaydedildiği yapay zekâ tabanlı sistemlerin birçok alanda yaşamı doğrudan etkilediği ifade edilen çalışmada, yapay zekânın bireyler ve toplum için önemli faydalar üretmekle birlikte bireyin temel hak ve özgürlükleri kapsamında kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı bakımından doğru biçimde yönetilmesi gerektiği vurgulandı. (III) Yapay zekâ alanında yapılan ya da yapılacak çalışmalara yönelik tavsiye- lerin yer aldığı çalışmada, kişisel verilerin korunması hususunda açıklık sağlanmasının hedeflendiği belirtildi. (IV) Çalış- manın “Genel Tavsiyeler” başlıklı kısmında yapay zekâ uygulamalarının geliştirilmesi ve uygulanması sürecinde ilgili kişilerin temel hak ve özgürlüklerine saygı gösterilmesi ve hak ihlaline meydan verilmemesi gerektiğine işaret edildi. Bu parçada numaralanmış cümlelerin yüklemleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I numaralı cümlede gerçek özne vardır. B) II numaralı cümlede sözde özne vardır. C) III numaralı cümle edilgen çatılıdır. D) IV numaralı cümle etken çatılıdır. 10. Çatı özelliği sadece yüklemi ”fiil” olan cümlelerde aranır. Yüklemi “isim” veya “isim soylu olan” cümlelerde çatı özelliği aranmaz. Örneğin “Hava çok soğuk.” cümlesinde “soğuk” yüklemi isim olduğu için bu cümlede çatı özelliği aranmaz. Buna göre aşağıdakilerden hangisinde çatı özelliği aranmaz? A) Her güne, hayatının en güzel günü olması için şans ver. B) Şans, boş bir kelimedir; nedensiz hiçbir şey var olamaz. C) Bazen istediğin bir şeyin olmaması, senin için bir şanstır. D) Kendi kendilerine yardım etmeyenlere, talih bile yardım etmez. 138 5. Ünite

Öznesine Göre Fiiller 11. Esma Öğretmen, öğrencilerine fiilde çatı konusunu anlatmış ve bu konuyu pekiştirmek için cep telefonun ekranında yer alan bazı rakamlara edilgen çatılı cümleler yazarak telefonunun şifresi oluşturmuştur. Oyun bitirildi. Hasret bitti. Sunum yapılmış. Kalem düştü. Oyun sonlandırıldı. Çizim yaptı. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Esma Öğretmen’in oluşturduğu şifredir? A) 137 B) 139 C) 270 D) 279 12. İşi yapan gerçek bir öznesi olmayan fiillere “edilgen fiil”, işi yapan gerçek bir öznenin bulunduğu fiillere “etken fiil” denir. Buna göre, Hasta ------ boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilirse cümle farklı bir çatı özelliği kazanır? A) iken soğuk su içmemeye özen göstermelisin. B) olan kuzenini yarın ziyarete gidecekmiş. C) bulunduğu odadan başka odaya alındı. D) olduğuma dair bir rapor düzenledim. 13. Bazı cümlelerde özne ya sözcük ve sözcük grubu olarak cümlede yer alır ya da yüklemdeki kişi eklerinden hangi sözcüklerin özne oldukları anlaşılır. Bu tür öznelere “gerçek özne” denir. Buna göre, I. Korkularına esir düşen kimse, mükemmel şeylere imza atamaz. II. İnsan yurdunu sever çünkü hürriyeti yurt sayesinde olur. III. Vatan, çalışkan insanların omuzları üstünde her zaman yükseltilir. numaralanmış cümlelerden hangilerinde gerçek özne kullanılmamıştır? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I - III D) I, II ve III 5. Ünite 139

Öznesine Göre Fiiller 14. Aşağıdaki lokomotif, etken çatılı cümlelerin bulunduğu vagonları ilk durakta, edilgen çatılı cümleleri ikinci durakta indirecektir. 1. DURAK 2. DURAK Buna göre bu lokomotif, aşağıdaki vagonlardan hangisini ikinci durakta indirecektir? A) B) Beni alacak bir lokomotif İkinci vagonda mı gideceğim arıyorum. acaba? C) D) Tren garlarına, eskiden rağbet Bu lokomotif, tüm vagonları gösterilirdi. alacak mı? 15. “-(ı)l” ve “-(ı)n” ekleri bazı fiillere gelerek onları edilgen çatılı fiil yapar. Örneğin “Maratonda koşuldu.” cümlesinde “koşuldu” sözcüğü “-ul” eki alarak edilgen çatılı olmuştur. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde bunu örnekleyen bir kullanım yoktur? A) Bir hafta sonraki sunum için çok iyi hazırlandı. B) Polat’a hastanede dün gece bir iğne vuruldu. C) İki gün önce gönderilen halılar ve kilimler yıkandı. D) Mahallede çıkan yangın hemen söndürüldü. 140 5. Ünite

5. Ünite Nesnesine Göre Fiiller 4 1. I. Kalp atışlarım sesine göre hızlanır. (Geçişsiz) 4. Aşağıdaki cümlelerin hangilerinde geçişli fiil kulla- II. Şiir, doğanın ve insanların sesini yansıtır. (Geçişli) nılmıştır? III. İçimden “Derslerini aksatma.” dedim. (Geçişsiz) IV. Bülbüllerin güzel sesleri çok beğenilir. (Geçişsiz) A) Çalıların üstünde kuşlar cıvıldayarak uçuşuyordu. B) Türklerin yüzlerce yıl önceki kitabeleri hâlâ duruyor. Numaralanmış cümlelerin hangisinde çatı özelliği C) Tepedeki kartal, biraz havalanıp bir kayaya kadar yay ayraç içinde yanlış verilmiştir? uçtu. A) I B) II C) III D) IV D) Ömrüm boyunca kendimi başkalarından sorumlu hissettim. 2. Renkle, kokuyla, mevkiyle övünmek ancak çocukları 5. Sen gidiyorsun ya işine yetişmek için sevindirir. I Aşağıdaki cümlelerden hangisi nesne-yüklem iliş- Saçlarını, gözlerini, ellerini kisi bakımından bu cümle ile özdeş değildir? Beni tutsa tutsa gözlerin tutar ayakta II A) Gülmek, fırtınalı gökte doğan bir gökkuşağına ben- Ne gelirse onlardan gelir bana zer. III B) Yeşil; ümidi, gençliği, yenilenmeyi ve dinçliği sim- geler. Bu dizelerdeki numaralanmış fiillerden hangileri nesne alamaz? C) Bazı geceler uyanıp seni düşlüyorum zifiri karan- lıkta. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) I, II ve III D) Güzel davranışlar, kardeşlik bağlarının temellerini atar. 3. (I) Timsah; sıcak bölgelerdeki akarsularda yaşayan 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisi nesne-yüklem iliş- timsahgiller takımından iri yapılı, kalın ve kabuksu derili kisi yönünden farklıdır? sürüngen türlerinin genel adıdır. (II) Uzaktan bakıldı- ğında kertenkeleye benzer. (III) Vücutlarının üzeri sert, A) Palu’ya her gelişimde bu kır kahvesine uğrarım. kemiksi plakalarla örtülüdür. (IV) Ön ayaklarında beşer, B) Bu mükemmel dilimizi kimse bilmez, okumaz. arka ayaklarında dörder parmak bulunur. C) Sait Öğretmen “Altıncı soruyu çözebilecek misin?” Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangile- dedi. rinde yüklem geçişsiz fiildir? D) Kabul etmeyeceğini ben daha o gün anlamıştım. A) I - IV B) II - IV C) I - III D) II - III 141

Nesnesine Göre Fiiller 7. Aşağıdaki cümle çiftlerinin hangisinde geçişli ve geçişsiz fiillere yer verilmiştir? A) • Elmasın ilk oluştuğu zamanlarda sıvıların içinde radyoaktif uranyum bulunur. • Bilinen en sert malzemelerden biri olan elmaslar karbon atomlarından oluşur. B) • Alfa ışıması sırasında çekirdekten atılan alfa parçacıkları helyum atomu çekirdekleridir. • Yaakov Weiss, Güney Afrika’da bulunan çeşitli lifli elmasların içindeki sıvıları incelemiştir. C) • Günümüzde, gübre üretimi için yaygın olarak 1910 yılında geliştirilmiş Haber-Bosch süreci kullanılıyor. • Elektrokataliz yönteminde, kimyasal tepkimeler oda sıcaklığında elektrik kullanılarak çözelti içinde gerçekleştirilir. D) • Nanyang Teknoloji Üniversitesinden Dr. Chade, süreci daha verimli hâle getiren bir katalizör bulmayı başardı. • Elektrokataliz ile üre üretiminde indiyum ve hidroksit kullanıldığında sürecin verimi %10’lardan %50’lere çıkılıyor. 8. Geçişli ve geçişsiz fiiller, yüklemin nesneyle olan ilişkisine göre belirlenir. Nesnesi olan veya nesne alabilen fiiller geçişlidir, nesnesi olmayan veya nesne alamayan fiiller geçişsizdir. Fiile, belirtili veya belirtisiz nesneyi buldurmaya yönelik soruları yani “Ne, neyi, kimi” sorularını sorduğumuzda cevap alabiliyorsak o fiil geçişlidir, cevap alamıyorsak geçişsizdir. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde yüklem geçişsiz bir fiildir? A) Çift sarı kart gören oyuncu, oyundan atıldı. B) Babamla birlikte bahçemize beş fidan diktik. C) Anonsu yapılan son yolcuyu on dakika bekledik. D) Öğretmenimiz, hikâyenin son paragrafını okudu. 9. (I) İsveç’teki Uppsala Üniversitesinde çalışan bir grup araştırmacı, genç yaşlarda Alzheimer belirtilerinin ortaya çık- masına neden olan yeni bir mutasyon keşfetti. (II) Dr. Maria Pagnon de la Vega ve arkadaşları tarafından yapılan araştırmanın sonuçları Science Translational Medicine’da yayımlandı. (III) Bilişsel yeteneklerin kaybolmasına neden olan Alzheimer, genellikle 65 yaşından sonra ortaya çıkar. (IV) Ancak bazen daha genç insanlarda da Alzheimer belirtileri görülebildiği tespit edildi. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin çatı özelliği ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) I numaralı cümle etken ve geçişlidir. B) II numaralı cümle edilgen ve geçişlidir. C) III numaralı cümlede edilgen ve geçişsizdir. D) IV numaralı cümlede etken ve geçişsizdir. 10. Cümleler Geçişsiz Geçişli Etken Edilgen Mozart dinlemenin zekâ düzeyini artırdığına inanılır. 5. Ünite I. Bu iddia, Mozart etkisi olarak adlandırılıyor. II. Mozart dinlemek, gerçekten zekâyı geliştiriyor mu? III. Mozart dinlemek, zekâ düzeyini arttırmaktadır. IV. Bu tablodaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde çatı özelliği yanlış işaretlenmiştir? A) I B) II C) III D) IV 142

Nesnesine Göre Fiiller 11. Sevgili Öğrencilerim, 1. Komşunu sev ama bahçe duvarını yıkma. 2. Ağırlayamayacağın misafiri, yüreğine konuk etme. Numaralanmış cümlelerin nesnesine göre çatı özelliği aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) geçişsiz-geçişli B) geçişli-geçişli C) geçişli-geçişsiz D) geçişsiz-geçişsiz Öğretmeninin sorduğu soruya Ender adlı öğrenci doğru cevap verdiğine göre Ender’in cevabı aşağıdakiler- den hangisidir? A) A B) B C) C D) D 12. Yüklemi isim olan cümlelerde çatı özelliği aranmaz. Örneğin “Her insan, yapmadığı tüm iyiliklerden suçludur.” cüm- lesinde altı çizili sözcük yani yüklem, isim olduğu için bu cümlede çatı özelliği aranmaz. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde çatı özelliği aranmaz? A) Güzeli güzel yapan edeptir, edep ise güzeli sevmeye sebeptir. B) Bilge adam hiçbir zaman yaşlanmaz, sadece olgunlaşır. C) Engelsiz bir yol bulursanız muhtemelen hiçbir yere gitmez. D) Affetmek, geçmişi değiştirmez ama geleceğin önünü açar. 13. Robotaksi-Binek Otonom Araç Yarışması, bu yıl 13-17 Eylül 2021 tarihleri arasında Gebze’de bulunan Bilişim Vadi- si’nde gerçekleştiriliyor. Aşağıdaki cümlelerden hangisi nesne-yüklem ilişkisi bakımından bu cümle ile özdeş değildir? A) Eski çağlardan birçok anıt çağımıza kadar gelmiştir. B) Öğleden sonra Şişli’den Beyoğlu’na kadar uzandım. C) Parça parça morarmış yüzüyle ateş püskürüyordu. D) Doktorun verdiği bu ilaçtan hiçbir şey anlamadım. 5. Ünite 143

Nesnesine Göre Fiiller 14. Cümlem: Cümlem: Cümlem: Cümlem: 8-A sınıfından dört arkadaş, yukarıdaki yapboz parçalarındaki “CÜMLEM” yazan yere bir örüntü dâhilinde bir geçiş- siz, bir geçişli cümle yazacaklardır. Emre adlı kişi sarı, Mustafa adlı kişi kırmızı, Hamit adlı kişi mavi ve Tunç adlı kişi ise yeşil renkli yapboz parçasındaki “CÜMLEM” bölümüne cümlelerini yazacaklardır. Bu örüntüdeki ilk cümleyi Emre adlı kişi “Su altında mekanik hareketleri elektriğe dönüştürebilen bir cihaz gelişti- rildi.” cümlesini yazdığına göre Hamit’in bu örüntüde yazacağı cümle aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) 30 Nisan’da dolunay evresindeyken Ay’ın açısal büyüklüğünü elinizle ölçmeyi deneyebilirsiniz. B) Dünya’dan baktığımızda gökyüzünü yavaşça hareket eden devasa bir küre şeklinde görürüz. C) Gök cisimlerinin gökyüzündeki konumlarını belirlemek için farklı koordinat sistemleri kullanılır. D) Yıldızların, gezegenlerin ve uyduların gökyüzündeki konumlarını nasıl belirleyebiliriz? 15. Bazı cümleler nesne almadığı hâlde geçişli olabilir. Cümleye “onu” sözcüğünü dâhil ettiğimizde anlam bozulmu- yorsa cümle, geçişli olur. “Dün akşam masada unuttum.” cümlesi nesne almamış olmasına rağmen geçişlidir çünkü bu cümlenin nesne alabilme özelliği vardır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir örnek vardır? A) Televizyon izlemeyi seviyor. B) Sofrayı bir güzel donattı. C) Defterlerini güzelce kapladı. D) Salondaki herkes anladı. 144 5. Ünite

5. Ünite Nesnesine Göre Fiiller 5 1. (I) Güvercinlerde kafatası ile beyin arasında bulunan 4. Aşağıdaki cümlelerden hangisi “yüklem olan fiilin ferromanyetik bazı tanecikler, yerin manyetik alanına çatısından dolayı” kesinlikle nesne alamaz? karşı duyarlı birimler hâline gelmiştir. (II) Güvercinler, bu sistem sayesinde yerin manyetik alanındaki deği- A) Siz kendiniz meseleyi anlamadıkça onu başkasına şimleri hissedebilmektedir. (III) Bu sistem, güvercin- anlatamazsınız. lerin çok uzaklardan uçurulduklarında bile yönlerini kolaylıkla bulabilmelerine yardımcı olmaktadır. (IV) B) Birçok şeyi yarım bilmektense hiçbir şey bilmemeyi Omurilik omurga kanalının son ucuna kadar uzanır tercih ederim. ve omurilikten ayrılan sinir sistemi, bütün organlara ve kaslara kadar dağılır. C) Hiçbir zaman çıktığın kapıyı hızlı çarpma, bir gün geri dönmek isteyebilirsin. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde yüklem geçişli fiildir? D) Kendimi yalnız bırakmamak için bütün gece ayna- nın karşısında oturdum. A) I B) II C) III D) IV 2. “8. sınıf dil bilgisi kitabındaki ----” cümlesi aşağıdaki- 5. “Oğlan babadan öğrenir sofra açmayı, kız anadan lerden hangisiyle sürdürülürse yüklemdeki eylem öğrenir biçki biçmeyi.” atasözü aşağıdaki cümlele- geçişli bir fiil olur? rin hangisiyle nesne-yüklem ilişkisi bakımından özdeş değildir? A) tüm düzeltiler dikkatlice yapıldı. B) tüm sorular özenle çözülmüş. A) Senin bu yapmacık hareketlerin erdemden ne kadar C) ikinci soruyu çok beğendim. uzak olduğunu kanıtlar. D) sorulara öylece bakakaldı. B) Erdem rüzgârı, geçtiği her yere huzur ve tadında güzel bir esenlik bırakır. C) Güzellik, beraberinde erdem taşımıyorsa kokusu olmayan bir çiçeğe benzer. D) Erdem, insanlara alçak gönüllü olmayı ve hayatın kendisini öğretir. 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde geçişli fiil kulla- 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem geçişli bir nılmamıştır? fiil değildir? A) Maskemi taktıktan sonra ön yüzeyine dokunmam. A) Hasta olmayan, sağlığın kadrini bilmez. B) Yedek maskemi temiz ve kuru bir yerde saklarım. B) Yaza çıkardık danayı, beğenmez oldu anayı. C) Ellerimi sık sık yıkamayı hiç ihmal etmem. C) Bülbülü altın kafese koymuşlar, “Ah vatanım!” de- D) Her gün düzenli olarak bir saat egzersiz yaparım. miş. D) İyi olacak hastanın, doktor ayağına gelir. 145

Nesnesine Göre Fiiller 7. Bazı cümlelerde yüklem geçişli fiil olduğu hâlde cümlede nesne bulunmayabilir. Cümleye aklımızdan bir nesne geti- rebiliyorsak o fiil geçişlidir. “İki kişi kolayca taşıdık.” cümlesine nesne dâhil edilebilir, bu nedenle “taşı-” fiili geçişli bir fiildir. Aşağıda altı çizili fiillerden hangisinde bu duruma örnek bir kullanım vardır? A) Elindeki tüm parayı bankaya yatırmayı düşünüyor. B) Dün gece “Son Kuşlar” adlı eseri okudum. C) İki ay önce beş katlı binamıza asansör taktık. D) Hafta sonu olacak doğum günü için ona almıştım. 8. Nesnesi olan ya da nesne alabilen fiillere “geçişli fiil” denir. Örneğin “Masayı güzelce temizledi.” cümlesinde “temiz- lemek” eyleminden etkilenen varlık “masa”dır. Bunu yükleme sorduğumuz “Neyi” sorusu ile bulabiliriz. Buna göre “temizlemek” fiili nesne aldığı için geçişlidir. Buna göre, İnsanlar derin bir okyanus gibi İlk anda ürkütür, korkutur sizi I Derinliklerinde saklıdır gizi II Daldıkça anlarsınız, daldıkça tanırsınız III IV dizelerinde numaralanmış sözcüklerden hangisi geçişli bir fiil değildir? A) I B) II C) III D) IV 9. Nesne almayan, yani “Ne, neyi ve kimi?” sorularına cevap vermeyen fiillere “geçişsiz fiil” denir. Geçişsiz fiillere nes- neyi bulmak için “Ne, neyi, kimi?” sorularını sorduğumuzda cevap alamayız. Örneğin “Okula haftanın beş günü gidi- yorum.” cümlesinde “gitmek” eylemi nesne almamıştır. Yükleme sorduğumuz “ne, neyi, kimi” sorularından herhangi birine cevap vermemektedir. Bu yüzden de “gitmek” sözcüğü geçişsiz bir eylemdir. Buna göre aşağıdaki öğrencilerden hangisinin cümlesinde geçişsiz bir fill vardır? A) Sömestir tatili, sona eriyor. B) İki kitap okudum sömestirde. C) Sömestiri iyi değerlendirmeliyiz. D) Sömestiri dört gözle bekliyorum. 10. Nesne alabilen fiillere “geçişli fiiller”, nesne alamayan fiillere “geçişsiz fiiller” denir. Örneğin “Nihayet bu soruyu çöze- bildi.” cümlesindeki “çözebilmek” eylemi nesne alabildiği için geçişli, “Anlattığım fıkraya çok güldü.” cümlesinde ise “gülmek” eylemi nesne alamadığı için geçişsiz fiildir. Buna göre, I. Balıklara yem attım. III. Güzel bir film seyrettim. II. Fikstür kuraları çekildi. IV. . Duvarı yeni renge boyadım. numaralanmış cümlelerden hangisi nesne-yüklem ilişkisi yönünden farklıdır? A) I B) II C) III D) IV 146 5. Ünite

Nesnesine Göre Fiiller 11. I. Bir insanın değeri, okuduğu kitapların değeri ile ölçülür. II. Gençlerini kitapla beslemeyen milletlerin sonu acıdır. III. Bilimde en yeni, edebiyatta en eski kitapları oku. Yukarıdaki görseldeki numaralanmış cümlelerin hangilerinde geçişli fiil vardır? A) Yalnız II B) Yalnız III C) II - III D) I - II - III 12. (I) Eski zamanların en değerli çeyizleri; iğne oyaları ile süslenmiş tülbentler, yazmalar, eşarplar, fularlar, mendiller, yatak örtüleri, havlular, masa örtüleri, sehpa örtüleri, gecelikler ve bilumum aksesuar ve giyim eşyalarıdır. (II) Günü- müzde iğne oyası yapan kişi sayısı azalsa da iğne oyasının değer yitirdiği söylenemez. (III) Kendisine bakan gözleri hâlâ büyülemeye devam eden iğne oyası, iğneyle yapılan ince dantel anlamına geliyor. (IV) “El emeği göz nuru” tanımlamasını hakkıyla yansıtan iğne oyası gerçekten de ciddi emek istemektedir. Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I numaralı cümlede çatı özellği aranmaz. B) II numaralı cümlede geçişsiz fiil vardır. C) III numaralı cümlede geçişli fiil vardır. D) IV numaralı cümlede geçişli fiil vardır. 13. Cümleler Geçişsiz Geçişli I. Araba devrilince yol gösteren çok olur. II. Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur. III. Borç ödemekle, yol yürümekle tükenir. IV. Alçak yerde tepecik kendisini dağ sanır. Bu tablodaki numaralanmış cümlelerin hangisinde çatı özelliği yanlış işaretlenmiştir? A) I B) II C) III D) IV 5. Ünite 147

Nesnesine Göre Fiiller 14. 4. Kat 3. Kat 2. Kat 1. Kat Özlem adlı öğrenci; geçişli, geçişsiz, etken ve edilgen çatılı fiillerin olduğu cümleleri aşağıdan yukarıya doğru 1, 2, 3 ve 4 numaralı raflara yerleştirecektir. Bu kitaplıktaki yerleşim yerleriyle ilgili bilinenler şunlardır: • Her rafa bir cümle yazılacaktır. • Edilgen çatılı cümle, 2 numaralı raftadır. • Edilgen çatılı cümlenin hemen altında geçişli fiilden oluşan cümle vardır. • Etken çatılı cümle, en üst rafta değildir. Buna göre Özlem, aşağıdakilerin hangisinde yanlışlık yapmıştır? A) I numaralı rafa “Demet demet papatyalar kırlardan iki saat içinde toplandı” cümlesini yazmıştır. B) II numaralı rafa “Okulumuzdaki tüm çöpler iki saat içinde dışarı çıkarıldı.” cümlesini yazmıştır. C) III numaralı rafa “Yaşam, doğum ile ölüm arasındaki süreci ifade eder.” cümlesini yazmıştır. D) IV numaralı rafa “Komşumuzun bebeği dün gece durmadan ağladı.” cümlesini yazmıştır. 15. Aşağıdaki dörtlüklerin hangisinde geçişli ve geçişsiz fiiller bir arada kullanılmamıştır? A) Bir gemi yanaştı Samsun’a sabaha karşı B) Nereden bilecektin seni sevdiğimi Selam durdu kayığı, çaparası, takası Hiç fısıldamadım ki kulaklarına aşkımı Selam durdu tayfası Senin için Bir duman tüterdi bu geminin bacasından Günlerce gecelerce ağladım C) Dünyayı süslediler, bir şey kalmadan D) Ben acılar denizinde boğulmuşum Bu süslere inanma, akıl olmadan İşitmem vapur düdüklerini, martı çığlıklarını Giden de çok dünyadan gelen de ama Dalgalar her gün bir başka kıyıya atar beni Sen payını al ondan seni almadan Duyarım yosunların benim için ağladıklarını 148 5. Ünite

5. Ünite Nesnesine Göre Fiiller 6 1. Geçti istemem gelmeni 4. Bazı cümlelerde yüklem geçişli fiil olduğu hâlde cüm- Yokluğunda buldum seni lede nesne bulunmayabilir. Bırak, vehmimde gölgeni Gelme, artık neye yarar Aşağıdakilerin hangisinde bu duruma örnek bir kullanım vardır? Bu dizelerde geçen fiillerin hangisinde yüklem geçişsiz fiildir? A) Kanepeleri yukarı kata çıkardı Murat. B) Annem ile birlikte odunluğa taşıdık. A) İstemem B) Buldum C) Elindeki topu bir anda havaya attı. C) Bırak D) Gelme D) Masanın üzerindeki bardakları devirdim. 2. Aşağıdaki cümlelerden hangisi nesne-yüklem iliş- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde geçişli ve geçiş- kisi bakımından diğerlerinden farklıdır? siz fiiller bir arada kullanılmamıştır? A) Onu sanki yeniden yaşatan sesinizle okur musu- A) Para isteme benden, buz gibi soğurum senden. nuz? B) Kötü söyleme eşine, ağı katar aşına. C) Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır. B) Kasalardaki domateslerden iki tanesi çürümüştü. D) İnanma dostuna, saman doldurur postuna. C) Bir millet, varlığını her şeyden çok dilinde yaşatır. D) Bu espri, Ümran Hanım’ı kahkahayla güldürdü. 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çatı özelliği yay 6. I. Küçük kardeşim, dün gece çok hastalandı. ayraç içinde yanlış verilmiştir? II. Komşumuzun köpeği, artık iyice yaşlandı. III. Babamın saçları, gün geçtikçe ağarıyor. A) Abdal düğünden, çocuk oyundan usanmaz. IV. Annemin anlattığı masalı, herkes dinliyordu. (geçişli) Numaralanmış cümlelerin hangilerinde geçişli fiil B) Gölgesinde oturulacak ağacın dalı kesilmez. kullanılmıştır? (geçişsiz) A) I B) II C) III D) IV C) Köpek, suya düşmeyince yüzmeyi öğrenemez. (geçişli) D) Karpuz kabuğunu görmeden denize girme. (geçişsiz) 149

Nesnesine Göre Fiiller 7. Cümleler Geçişsiz Geçişli I. Mercanlarda besinleri dönüştüren ve patojenlerle savaşan çok sayıda bakteri yaşar. II. Mercanlar da diğer pek çok canlı gibi iklim değişikliğinden etkileniyor. III. Araştırmacılar, okyanus tabanlarında bulunan tortulardan alınan örnekleri analiz etmiş- ler. IV. Atmosferdeki karbondioksit miktarının artması, Dünya’nın ortalama yüzey sıcaklığını doğrudan etkiliyor. Bu tablodaki numaralanmış cümlelerin hangilerinde çatı özelliği yanlış işaretlenmiştir? A) I - II B) II - III C) I - IV D) III - IV 8. “Testteki onuncu soruyu rahatlıkla çözdüm.” cümlesindeki “çözmek” eylemi nesne alabildiği için geçişli, “Göle su gelinceye kadar kurbağanın gözü patlar.” cümlesinde ise “patlamak” eylemi nesne alamadığı için geçişsiz fiildir. Buna göre, “Baş yarılır börk içinde, kol kırılır kürk içinde.” aşağıdaki cümlelerden hangisi nesne-yüklem ilişkisi bakımından bu cümle ile özdeş değildir? A) Nobel Ödülü’nü alan en genç bilim insanı Lawrence Bragg, 25 yaşındayken bu ödüle layık görüldü. B) Yansıyan ışınların enerjisi ölçülürken kristallerin belirli açılara gelmesini sağlayan cihaz geliştirildi. C) Lawrence Bragg, X-ışınları ile ilgili araştırmalarından dolayı Royal Society Madalyası’nı aldı. D) DNA’nın, ikili sarmal yapıda olduğu ve kalıtsal bilgilerin aktarılmasında kullanıldığı ispatlandı. 9. I. TÜBİTAK tarafından bu yıl üçüncüsü düzenlenen “Uluslararası İnsansız Hava Araçları Yarışması” 20-23 Eylül’de İstanbul 3. Havalimanı’nda gerçekleştirilecek. II. 2018 Uluslararası İnsansız Hava Araçları Yarışması Havacılık, Uzay ve Teknoloji Festivali (TEKNOFEST) kapsa- mında Türkiye Teknoloji Takımı Vakfı (T3) iş birliği ile gerçekleştiriliyor. III. Yarışmada sabit kanatlı ve döner kanatlı kategorilerinin her birinde birinci olan takım 10.000 TL, ikinci olan takım 7500 TL, üçüncü olan takım ise 5000 TL ödül kazanacak. IV. Uluslararası serbest görev kategorisine detaylı tasarım raporu ve uçuş videosu ile doğrudan başvuru yapmak için son başvuru tarihi 30 Temmuz’dur. Numaralanmış cümlelerden hangileri nesne-yüklem ilişkisi bakımından birbirleriyle özdeştir? A) I - II B) I - III C) III - IV D) II - IV 10. Aşağıdaki dörtlüklerin hangisinde birden fazla geçişsiz fiil vardır? A) Şimdi saat sensizliğin ertesi B) Avutulmuş çocuklar çoktan sustu Yıldız dolmuş gökyüzü ay aydın Bir ben kaldım, bir ben kaldım C) Hayatta ben en çok babamı sevdim D) İnsan bu, su misali kıvrım kıvrım akar ya Karaçalılar gibi yerden bitme bir çocuk Bir yanda akan benim, öbür yanda Sakarya 150 5. Ünite

Nesnesine Göre Fiiller 11. Selda, “Fiilde Çatı” konusuyla ilgili çalışmasını aşağıdaki sınıf panosuna asmış ancak bu panoya astığı örnek cümle- lerin birinde yanlışlık yapmıştır. FİİLDE ÇATI Özne-Yüklem İlişkisine Göre Nesne - Yüklem İlişkisine Göre 1. Etken Çatılı Fiiller 1. Geçişli Fiiller Örnek: Dün beni aramış. Örnek: Bahçedeki çiçekler sulandı. 2. Edilgen Çatılı Fiiller Örnek: Televizyon tamir edildi. 2. Geçişsiz Fiiler Örnek: Saatlerce durmadan yürüdü. Buna göre Selda’nın hata yaptığı örnek cümle aşağıdakilerden hangisinde yer almaktadır? A) 1. Etken Çatılı Fiiller B) 2. Edilgen Çatılı Fiiller C) 1. Geçişli Fiiller D) 2. Geçişsiz Fiiler 12. (I) İnsanlar; Güneş’ten gelen zararlı ışınlardan korunmak için pirinç, yasemin ve acı bakla bitkilerinin özlerini ciltle- rine sürüyorlardı. (II) Milton Blake, arkadaşlarından ve ailesinden aldığı maddi destek sayesinde 1932 yılında 500 tüp güneş yanığı kremi üretti. (III) ABD’li eczacı Dr. Benjamin Green ise İkinci Dünya Savaşı sırasında Pasifik’te görev yapan askerleri korumak için bir güneş kremi geliştirdi. (IV) Yapışkan ve kırmızı renkli bu ürün çok etkili olmadığı için çalışmalarına devam eden Green, daha etkili güneş kremleri üretmeye başladı. Bu parçada numaralanmış cümlelerle ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) I numaralı cümle, öznesine göre etken, nesnesine göre geçişli fiildir. B) II numaralı cümle, öznesine göre edilgen, nesnesine göre geçişli fiildir. C) III numaralı cümle, öznesine göre etken, nesnesine göre geçişsiz fiildir. D) IV numaralı cümle, öznesine göre edilgen, nesnesine göre geçişsiz fiildir. 13. Nesne alabilen fiillere “geçişli fiiller”, nesne alamayan fiillere “geçişsiz fiiller” denir. Buna göre, Büyükbaba’nın Mühtiş Firarı ------ boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilirse cümle nesnesine göre farklı bir çatı özelliği kazanır? A) adlı kitabı geçen yıl almıştım. B) adlı kitabını üç kişi analiz ettik. C) adlı kitap 5. sınıflarda okutulacak. D) adlı kitabı David Walliams yazdı. 5. Ünite 151

Nesnesine Göre Fiiller 14. Yıldız Öğretmen, fiilde çatı konusunu pekiştirmek amacıyla öğrencilerine seksek oyunu oynatmış ve oyunun kuralla- rını aşağıdaki gibi belirtmiştir: • Geçişli her cümlede bir basamak atlanacak. • Geçişssiz her cümlede üç basamak birden atlanacak. • Çatı özelliği olmayan her cümlede iki basamak birden geri gelinecek. Buna göre, • Hastalık kantarla girer, miskalle çıkar. • Hastaya bakmaktan hasta olması yeğdir. • İyi olacak hastanın, doktor ayağına gelir. • Almak kolay, ödemek güçtür. Ela adlı öğrenci yukarıdaki cümleleri sırasıyla yazdığına göre bu öğrencinin oyunda varacağı numara aşağı- dakilerden hangisidir? A) 2 B) 3 C) 5 D) 7 15. (I) Halk arasında kaya ardıcı olarak da bilinen taşkızılı kuşu, sinekkapangiller ailesi içinde yer alır. (II) Üreme zaman- larında Avrupa’da, Orta Asya’da ve Çin’in kuzey bölgelerinde görülürken kışı geçirmek üzere Afrika’da Sahara Çölü’nün güneyine göç eder. (III) Türkiye’de ise yoğun olarak Akdeniz, Doğu Karadeniz, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaşar. (IV) Nadiren daha alçak bölgelerde görülen bu kuşlar, yüksek kayalık arazilere yuvala- rını yapar. Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde yüklem geçişsiz fiil değildir? A) I B) II C) III D) IV 152 5. Ünite

Ünite Değerlendirme Testi 7 1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde öznesine göre 4. ABD’de uzunluk ölçüsü olarak metre yerine yard, feet etken, nesnesine göre geçişli fiil vardır? ve inç; kütle ölçüsü olarak kilogram yerine pound ve ons gibi metrik olmayan ölçü birimleri kullanılıyor. A) Ek tohumun hasını, çekme yiyecek yasını. B) Dünyada tasasız baş, bostan korkuluğunda bulu- Bu cümle çatı bakımından nesnesine göre aşağı- daki cümlelerden hangisiyle özdeştir? nur. C) Her şeyin vakti var, horoz bile vaktinde öter. A) ABD’de bu ölçü birimlerinin kullanılmasında Karayip D) Balık, ağa girdikten sonra aklı başına gelir. korsanlarının da payı olduğunu biliyor muydunuz? 2. Güneş sistemindeki kayaç gezegenlerin büyük oranda B) Joseph Dombey 1794 yılında, ABD’li devlet adamı demir ve nikelden oluşan metal bir çekirdeğe sahip Thomas Jefferson’a metrik uzunluk ve kütle ölçü olduğu tahmin ediliyor. birimlerini tanıtmakla görevlendirildi. Bu cümledeki altı çizili fiilin çatı özellikleri aşağı- dakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? C) ABD’nin Büyük Britanya’ya karşı verdiği Bağımsız- lık Savaşı’nda onlara destek olan Fransa, ABD ile A) Etken - Geçişli ticari ilişkilerini geliştirmek istiyordu. B) Etken - Geçişsiz C) Edilgen - Geçişli D) Jefferson, Fransa’da o yıllarda yeni yeni sistematik D) Edilgen - Geçişsiz hale getirilen ondalık tabanlı metrik sistemin ABD için uygun olabileceğini düşünüyordu. 3. (I) Bulutların gökyüzünde homojen olarak dağılmak yerine yığınlar şeklinde bir arada bulunmasının atmos- 5. An gelir ferdeki sıcaklık ve nem dengesizliğinden kaynaklan- Paldır küldür yıkılır bulutlar dığı düşünülüyor. (II) Güneş’ten gelen enerjinin gün Gökyüzünde anlaşılmaz bir heybet içinde değişmesi, atmosferin sıcaklığında kısa mesa- O eski heyecan ölür felerde farklılıklar ortaya çıkmasına neden olur. (III) Bu- lutların oluşmasında belirleyici bir faktör olan doygun- Bu dörtlükteki altı çizili sözcüklerden kaç tanesi öz- luk noktası, atmosferin sıcaklığıyla yakından ilişkilidir. nesine göre etken, nesnesine göre geçişsiz fiildir? (IV) Bunun yanı sıra nem havada homojen dağılma- dığı için bulutların oluştuğu bölgeyle çevresi arasında A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 bir sınır ortaya çıkar. Bu parçada numaralanmış cümlelerin çatı özellik- 6. • Etken çatılı fiil leriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? • Geçişli fiil A) I numaralı cümle, edilgen çatılıdır. Bu özellikler aşağıdaki cümlelerin hangisinde var- B) II numaralı cümle, etken çatılıdır. dır? C) III numaralı cümlede çatı özelliği aranmaz. D) IV numaralı cümlenin yüklemi geçişlidir. A) Geleneksel origamide, tek bir kâğıttan yola çıkıla- rak hedeflenen şekle ulaşılmaya çalışılır. B) Müzik dinlemek, beyinde hafıza ve ödül mekaniz- malarından sorumlu bölgelerin de uyarılmasına sebep oluyor. C) Bilim insanları, uykunun beslenme bozuklukların- dan kaynaklanan sağlık sorunlarıyla bağlantılı oldu- ğunu düşünüyor. D) Gerek geleneksel gerek modern mimaride alışılmı- şın dışındaki yapılar, aynı işlevlere sahip benzerle- rinden sıyrılmak üzere tasarlanmıştır. 5. Ünite 153

Ünite Değerlendirme Testi 7. Yazmak; fiziksel, duygusal ve zihinsel olarak bizi olumlu olarak etkiliyor. Siz de duygu ve düşüncelerini düzenli ola- rak kelimelere dökerek yazmanın gücünü kullanabilirsiniz. Günümüzden 5.500 yıl önce Sümerler tarafından icat edi- len yazı, o tarihten bu yana hayatımızda önemli bir yere sahiptir. Yazı sayesinde geçmişte yaşanmış olaylarla ilgili kayıtlara kolayca erişebiliyoruz. Ayrıca yazı ile başkalarının duygu ve düşüncelerini öğrenebiliyor, birçok konuda bilgi edinebiliyor ve yüz yüze görüşemediğimiz zamanlarda da iletişim kurabiliyoruz. Bu parçadaki altı çizili sözcüklerden hangisi geçişli bir fiil değildir? A) etkiliyor B) kullanabilirsiniz C) erişebiliyoruz D) öğrenebiliyor 8. • Bütün dosyalar sadece bana gönderildi. Yusuf • Dün akşam tüm dosyaları gönderdi. Efe • Gönderilen dosyaları tek tek inceledim. • Yeni aldığım bisiklet benim adıma gönderildi. Nil • Arkadaşıma sürekli mektup gönderiyorum. Deniz • Bir çift ayakkabı göndermek istiyorum yeğenime. • Savaşta hepimizi esir edip Libya’ya gönderdiler. • Güneş, Dünya’ya ısı ve ışık gönderir. Yukarıdaki öğrencilerden hangisi “gönder-” fiilini hem etken hem de edilgen çatılı cümle olarak kullanmıştır? A) Yusuf B) Efe C) Nil D) Deniz 9. Edilgen çatılı fiiller, fiillere “-l” ve “-n” ekleri getirilerek yapılır. Örneğin “Hasan kıyafetlerini giyindi.” cümlesindeki “giyinmek” fiili etken, cümlenin öznesi olan “Hasan” gerçek öznedir. “Ders çalışılmış.” cümlesinde ise “çalışılmak” fiili edilgen, cümlenin öznesi olan “ders” sözcüğü sözde öznedir. Buna göre aşağıdakilerin hangisinde “-l” veya “-n” ekini almış sözcük edilgen çatılı değildir? A) Bütün şiirleri aynı kitapta toplandı. B) Usta sanatçı, mezarı başında anıldı. C) Betül, sınavdan yüz alınca çok sevindi. D) Evde biriken bulaşıklarımız yıkanmış. 10. Cümlede yüklem olan fiilin, özne ve nesne ile olan ilişkisine “çatı” denir. Çatı, sadece yüklemi fiil olan cümlelerde aranan bir özelliktir. Yüklemi isim olan cümlelerde çatı aranmaz. Örneğin “Kitabım masanın üzerindeydi.” cümle- sinde “masanın üzerindeydi” söz grubu cümlenin yüklemidir ve bu söz grubu isimden oluşmuştur. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde çatı özelliği aranmaz? A) Akıl, her şeyi olduğu gibi görmekten başka bir şey değildir. B) Akıl gibi mizan, kanaat gibi hazine, fazilet gibi ayna olamaz. C) Akıl padişahı kafesi kırdı mı kuşların her biri bir yöne uçar. D) Akıl ve mantık, ilim ve marifetle doğru orantılı olarak gelişir. 154 5. Ünite

Ünite Değerlendirme Testi 11. Startfen Yayıncılık dijital sayfasında ders çalışan Servet’in bilgisayar ekran görüntüsü aşağıda verilmiştir. Fiillerde Çatı A) Öznelerine Göre Fiil Çatısı 1. Etken Çatılı Fiiller: “Terliyken soğuk su içmeyin!” cümlesi etken çatılı fiile örnektir. 2. Edilgen Çatılı Fiiller: ------ B) Nesnelerine Göre Fiil Çatısı 1. Geçişli Fiiller: “Bu soruyu çözebilenleri tebrik ediyorum.”cümlesi geçişli fiile örnektir. 2. Geçişsiz Fiiller: ------ Buna göre bilgisayar ekranında 2 numaralı yerlere gelmesi gereken cümleler aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) 2. Edilgen Çatılı Fiiller: “Tüm eşları Kazım taşımış.” cümlesi edilgen çatılı fiile örnektir. 2. Geçişsiz Fiiller: “Yorgunluktan uyuyakalmış.” cümlesi geçişsiz fiile örnektir. B) 2. Edilgen Çatılı Fiiller: “Saçlarını güzelce taradı.” cümlesi edilgen çatılı fiile örnektir. 2. Geçişsiz Fiiller: “İşleyen demir, pas tutmaz.” cümlesi geçişsiz fiile örnektir. C) 2. Edilgen Çatılı Fiiller: “Hasta sedyeyle taşındı.” cümlesi edilgen çatılı fiile örnektir. 2. Geçişsiz Fiiller: “Hava birden karardı.” cümlesi geçişsiz fiile örnektir. D) 2. Edilgen Çatılı Fiiller: “Sınıfta aynı dil konuşuldu.” cümlesi edilgen çatılı fiile örnektir. 2. Geçişsiz Fiiller: “Kapıyı yavaşça kapattı.” cümlesi geçişsiz fiile örnektir. 12. Cümlede bildirilen işin, hareketin gerçek özne tarafından bizzat gerçekleştirildiği fiillere “etken fiil” denir. Örneğin “Denizde yüzmek istiyor Kamuran.” cümlesindeki “yüzmek” eylemi etkendir. Çünkü eylemi yapan “Kamuran”dır ve özne bellidir. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi etken çatılı bir fiil değildir? A) Aza kanaat etmeyen çoğu hiç bulamaz. B) Bir buldu iki ister, akça buldu çıkın ister. C) Kasap, yağı bol bulunca gerisini yağlar. D) Abanın kadri yağmurda bilinir. 13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çatı özelliği yay ayraç içinde doğru verilmiştir? A) Pusulanın kim tarafından icat edildiği bilinmese de ilk pusulaların MÖ 220 civarında Çin’de kullanıldığı biliniyor. (Edilgen-geçişli) B) Bir grup araştırmacı, 1952-2011 dönemindeki günlük hava durumu verilerini analiz ederek Kuzey Yarım Küre’de mevsimlerin uzunluğunda yaşanan değişimleri tespit etmişler. (Etken-geçişli) C) Prof. Dr. Michael M. Merzenich, çevredeki birden fazla uyarana duyarlı hâle gelmenin zamanla günlük yaşamda odaklanma sorunlarına neden olduğunu belirtiyor. (Edilgen-geçişsiz) D) Geçen yıldan bu yana devam eden yeni tip koronavirüs salgınıyla dijital teknolojilerin ne denli yaygınlaştığını ve hayatımızı ne kadar kolaylaştırdığını daha iyi gözlemliyoruz. (Etken-geçişsiz) 5. Ünite 155

Ünite Değerlendirme Testi 14. Melike Öğretmen, fiilde çatı konusunu anlattıktan sonra bu konuyla ilgili tahtaya aşağıdaki cümleleri numaralandıra- rak yazmış ve öğrencilerinden bu cümlelerin çatı özelliklerini işaretlemelerini istemiştir. Cümleler Etken Edilgen Geçişli Geçişsiz 1. Arkadaşımla her gün dertleşiriz. 2. Kitap okumayı çok severim. 3. Odamdaki oyuncaklar toplandı. Ela adlı öğrenci bu cümlerin çatı özelliklerinin tümünü doğru işaretlediğine göre aşağıdaki tablolardan han- gisi Ela’ya aittir? A) Etken Edilgen Geçişli Geçişsiz B) Etken Edilgen Geçişli Geçişsiz 1. cümle 2. cümle 1. cümle 3. cümle 2. cümle 3. cümle C) Etken Edilgen Geçişli Geçişsiz D) Etken Edilgen Geçişli Geçişsiz 1. cümle 1. cümle 2. cümle 2. cümle 3. cümle 3. cümle 15. Nesne alabilen fiillere “geçişli fiiller”, nesne alamayan fiillere “geçişsiz fiiller” denir. Buna göre, I. Zürih Federal Teknoloji Enstitüsünde çalışan bir grup araştırmacı, kan şekerinin düzenlenmesine imkân veren bir gen anahtarı geliştirdi. II. Dünya Sağlık Örgütünün tahminlerine göre, her yıl 100-400 milyon insan yüksek ateşe ve eklemlerde ağrıya sebep olan “dang ateşi” hastalığına yakalanıyor. III. Uyku, sadece bedenimizin dinlenmesi için değil; gün içinde yeni öğrendiğimiz bilgilerin pekiştirildiği bir aşama olduğu için de hayli önemlidir. IV. Geçmişte yapılan bilimsel çalışmalar, “yamanaka faktörleri” olarak adlandırılan bir grup proteinin canlı hayvan- larda kasların yenilenmesini artırdığını göstermiştir. numaralanmış cümlelerden hangileri nesne-yüklem ilişkisi bakımından birbirleriyle özdeştir? A) I - II B) I - IV C) II - III D) III - IV 156 5. Ünite

4 1. Ev alma, komşu al. komşuluk münasebetinin önemini belirtmek için kullanılır. Bu görseldeki fiilimsinin türce özdeşi aşağıdaki dizelerin hangisinde vardır? A) Gurbetten gelmişim yorgunum hancı Şuraya bir yatak ser yavaş yavaş B) Mehtap da benzer aya, bakarım doya doya Sanki tatlı bir rüya kahverengi gözlerin C) Ne söylense duyulur bir ürperme sesinde Neden hayır olmasın üç beyin gelmesinde D) Bir gençlik rüzgârıdır eser deli deli başımda Başım öne eğilir kalırım yalnız başıma 2. (I) Göreme, Nevşehir ili Merkez ilçesine bağlı bir beldedir. (II) Geçim kaynağı turizmdir. (III) Göreme kasabasının eski isimleri “Matiana, Korama, Maccan ve Avcılar”dır. (IV) Göreme ile ilgili 6. yüzyıla ait bir belgede ilk olarak “Korama” adına rastlanıldığından en eski adının bu olduğu düşünülmektedir. Bu metinde numaralanmış cümlelerden hangisi öge dizilişi bakımından diğerlerinden farklıdır? A) I. B) II. C) III. D) IV 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül farklı bir işlevde kullanılmıştır? A) Molière büyük adammış, yeryüzüne gelmiş kişilerin en büyüklerinden biri. B) Eve girişinden beri eksilmeyen gülüşü genişliyor, ellerini hızlı hızlı ovuşturuyordu. C) Ahmet hemen heybesini açtı ve makasını, kırık tarağını çıkardı. D) Masa üstünde duran şamdandan yanar bir mum aldı, pencereye doğru yanaştı. 157

4 4. Erisin dağların karı Soldu gönlümün baharı Ecel kapımı çalmadan Sen gel ey ömrümün varı Bu dörtlükteki fiilimsinin türce özdeşi aşağıdakilerin hangisinde vardır? A) Tozlu geçidimde durmuş, iki çalı arasından başımı uzatmış, pencereden bakıyordum. B) Yola uzanan cumbaların altındaki destekler, büyükannelerimizin sarkık gerdanlarına benzerdi. C) Bu kitapta toplanan yazıların bir kısmı, bizim için hayati bir mesele olan demokrasi ile ilgilidir. D) Sinekli Bakkal Sokağı’ndan geçerken artık sağa sola bakmaz, kimseye omuz vurmaz olmuştu. 5. Geçişli ve geçişsiz fiiller, yüklemin nesneyle olan ilişkisine göre belirlenir. Nesnesi olan veya nesne alabilen fiiller geçişlidir, nesnesi olmayan veya nesne alamayan fiiller geçişsizdir. Fiile, belirtili veya belirtisiz nesneyi buldurmaya yönelik soruları yani “ne, neyi, kimi” sorularını sorduğumuzda cevap alabiliyorsak o fiil geçişlidir, cevap alamıyorsak geçişsizdir. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde yüklem geçişsiz bir fiildir? A) Şairin bütün eserlerini, bütün hatıralarını toplayacak. B) Bu beş lirayı bitirmeden ben para kazanmalıyım. C) Şairliğe on sekiz yaşında gazel ve rubailerle başlamıştı. D) Dükkânın içinde gözleriyle bir şeyler aradı. 6. Büyükşehir, bir yabancı için dünyanın neresinde olursa olsun garip bir yalnızlık duygusu veriyor. Bu cümlede vurgulanan öge aşağıdakilerden hangisidir? A) Yer tamlayıcısı B) Zarf tamlayıcısı C) Özne D) Belirtisiz nesne 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama işaretlerinin kullanımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? A) Muallimler, yeni nesil sizin eseriniz olacaktır! B) Arkadaşlar, sizin dil bilgisi dersinizin öğretmeni Efrasiyap Bey’dir. C) Mustafa Kemal’in orada seçtiği savunma hattı, Millî Misak’taki Türkiye sınırı idi. D) Sevinçten, içi içine sığmıyor, bağırmak, kahkahalar atmak istiyordu adeta. 158

4 8. Aşağıdaki kitap adlarının hangisinde yazım yanlışı yoktur? A) B) AYAŞLI ile MAVİ VE KİRACILARI SİYAH C) D) diyorlar ki Turfanda Mı turfa Mı? 9. Shenzhen şehri (,) yoğun balık popülasyonu sebebiyle bir zamanlar ufak balıkçı kasabası olarak biliniyordu. Şehir yaklaşık 40 yıllık değişim sayesinde dünyada teknoloji merkezi olarak bilinir hale geldi. Bu büyümesi sayesinde ise şehir, ABD’de bulunan Silikon Vadisi (’) ne benzetiliyor. Son verilerle birlikte nüfusun 13 milyonu aştığı şehir, Çin’deki büyük teknoloji şirketlerine de ev sahipliği yaparak yavaş yavaş küresel bir donanım merkezi olma yönünde büyü- mesine devam ediyor (.) Ayrıca şehir, dünyanın en gelişmiş donanım endüstrisi zincirlerinden birine (…) Bu metinde yay ayraç içinde verilen noktalama işaretlerinin işlevi aşağıdakilerin hangisinde yanlış verilmiş- tir? A) Kesme işareti; özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme eklerini ayırmak için konmuştur. B) Virgül, uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için kullanılmıştır. C) Nokta; anlamca tamamlanmış, yargı bildiren cümlelerin sonunda kullanılmıştır. D) Üç nokta, herhangi bir sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konmuştur. 159

4 10. Tüketiyoruz. Evimize alışveriş poşetleriyle dönüyor; aldıklarımızı kullandıktan sonra yiyecek atığını, plastiği ve kağıdı I aynı yerde biriktiriyoruz. Sonra da poşetin ağzını bağlayarak en yakın çöp kutusuna bırakıyoruz. Burada bitmiyor. II Tüketmeye devam ediyoruz. Bu kısır döngü ne yazık ki doğanın dönüşümüne katkıda bulunmuyor. Tam tersi çöp III dağları oluşturup gezegenimizi soluksuz bırakıyor. IV Bu metindeki numaralanmış kelimelerden hangileri zarf-fiildir? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) III ve IV 11. • Cümledeki işi, hareketi, yargıyı bildiren çekimli unsura “yüklem” denir. Örneğin “Kitap okumayı çok seviyorum.” cümlesinin yüklemi “seviyorum” sözcüğüdür. • Yüklemin bildirdiği iş, oluş ya da durumu yapan ve­ya cümledeki olanı karşılayan ögeye “özne” denir. Örneğin “Çağan Mert, kitap okumayı seviyor.” cümlesinin öznesi “Çağan Mert”tir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisi sadece özne ve yüklemden oluşmuştur? A) Sizi ince dağ yollarının sakız gölgeleri içinde yalnız bırakmak lazım geldiğini hissediyordu. B) Koşuların sonuçlarından başka bir şey düşünmesini engelleyen bir hastalığa dönüşmüş. C) Kıyılardan gelen rüzgârlar, denizin küçücük dalgacıklarıyla dakikalarca oynuyordu. D) Hayatımda yaşadığım en zor süreç, içinde bulunduğum bu kötü salgın günleridir. 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısa çizgi (-) yanlış kullanılmıştır? A) İyi bir dinleyici olmayı -çok başarılı olduğu bu yeteneği- dedesinden öğrenmişti. B) Molière -Molyer- bir zengin burjuva ailesinin kızı olan Marie Cresse’nin oğluydu. C) “Koş-, gel-, al-; yazdır-, okut-” kök ve gövde hâlindeki sözcüklerdir. D) Anadolu’da ilk demiryolu 1856 yılında inşaatına başlanan İzmir - Aydın hattıdır. 13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmamıştır? A) Böyle bir hareket, milletlerarası hukuğa taban tabana zıttı. B) Arkadaşlarına gelemiyeceğini söylemek için odaya, telefonunu almaya gitti. C) İstiklal Marşı okunurken omuzundaki yükle saygı duruşunda bulundu. D) İlk günlerinde daha hevesli ve girişken bir duygu durumu içindeydi. 160

4 14. Hevsel Bahçeleri, Dicle Nehiri kıyısında Diyarbakır Kalesi ile nehir vadisi arasında yer alan yaklaşık yedi yüz hektar- lık verimli arazidir. Çok farklı türlerin ihtiyaçlarına cevap verebilecek alanlara (habitat) sahip Hevsel Bahçeleri, Güney- doğu Anadolu Bölgesi’nin en büyük kuş cennetidir. 180’den fazla kuş türünün yanı sıra susamuru, tilki, sansar, sin- cap ve kirpi gibi birçok memelinin barınağıdır. Hevsel Bahçeleri, 2013’te Dünya Mirası Listesi’ne girmesi için UNESCO’ya aday gösterildi. 2015’te ise UNESCO tarafından Dünya Mirası ilan edildi. Bu metindeki yazım yanlışı aşağıdaki değişikliklerin hangisiyle giderilebilir? A) “UNESCO” sözcüğü “U.N.E.S.C.O.” şeklinde yazılmalıdır. B) “Güneydoğu” sözcüğü küçük harfle başlatılmalıdır. C) “Nehiri” sözcüğü “Nehri” şeklinde yazılmalıdır. D) “Dünya Mirası Listesi’ne” ifadesi “dünya mirası listesine” şeklinde yazılmalıdır. 15. 2000’li yıllarda hız kazanan ve 4. boyutu ifade eden dijital teknolojiler, özellikle iletişim alanında tüm dünyada mesafe I II III ve zaman sorununu yok ederek 21. yüz yılın şekillenmesinde inanılmaz roller oynamaktadır. IV Bu cümlede numaralanmış sözlerden hangisinde yazım yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV 16. Cümlede yüklem olan fiilin, özne ve nesne ile olan ilişkisine “çatı” denir. Çatı, sadece yüklemi fiil olan cümlelerde aranan bir özelliktir. Yüklemi isim olan cümlelerde çatı aranmaz. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde çatı özelliği aranmaz? A) Burgaz’ın sokaklarında her köşeden Türkçe işitiliyor. B) Hiçbir hareket, bu gülüş kadar belirsiz ve ince değildir. C) Büyük bir heyecan, bir haz içinde şu satırları yazıyorum. D) Kapının zincirini salıvererek kanadı arkasına kadar açtı. 161

4 17. Etrafına gölge salmayan, yemiş vermeyen hangi kütük baltadan kurtulur? Bu cümledeki altı çizili sözcük grubu, cümlenin hangi ögesidir? A) Özne B) Belirtisiz Nesne C) Yer tamlayıcısı D) Zarf tamlayıcısı 18. İşi yapan gerçek bir öznenin bulunduğu fiillere “etken fiil”, işi yapan gerçek bir öznenin bulunmadığı fiillere ise “edil- gen fiil” denir. Edilgen fiiller, fiil kök ya da gövdelerine “-l” veya “-n” eklerinin getirilmesiyle oluşturulur. Edilgen çatılı fiillerde özne, işi yapan değil; yapılan işten etkilenen durumundadır. Yani nesne görevindeki öge -gerçek özne belli olmadığından- özne görevini üzerine almakta ve sözde özne olmaktadır. Söz gelimi “Babam, bahçedeki ağaçları budadı.” cümlesinde işi yapan yani özne “babam” sözcüğüdür ve gerçek öznedir. Ancak “Bahçedeki ağaçlar budandı.” cümlesinde özne, “bahçedeki ağaçlar” söz grubudur yani sözde öznedir. İşi yapan belli olmadığı için nesne olan sözcük grubu, özne görevini üzerine almıştır. Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde sözde özne vardır? A) Siyah saçları hare hare suyun yüzüne dağıldı. B) Aslı, mahalle mektebinden alınıp rüştiyeye verilmiş. C) Hiçbir gözyaşı, bana onunkiler kadar dokunmamıştır. D) Odadan çıktığında, onların avluda konuştuklarını gördü. 19. Aşağıdaki cümlelerden hangisi yüklem olan fiilin çatısından dolayı kesinlikle nesne alamaz? A) Bu dedikoduyu ortaya mutlak bizim arkadaş çıkarmıştır. B) Tek başına mahalle kahvesinin kapısı önüne kadar geldi. C) Benim kayısılara müşteri çıkmam ihtimalini düşünmüştü. D) Bazıları entari üstüne kürk giymeyi daha çok severdi. 20. İki polis, sulara basmamak için sıçrayarak kapıya doğru yaklaşıyorlar. Aşağıdaki altı çizili kelimelerden hangisi bu cümlede kullanılan fiilimsilerden herhangi biriyle aynı türden değildir? A) O engin denize benzersin ki yavaş yavaş coşar ve coşunca da pek hırçın olursun. B) Aletler; uzun denemelerin, ince hesapların, birbirini tamamlayan bilgi ve diğer aletlerin mahsulüdür. C) Biz bunu bütün hüneri, inceliği ile oynamaya başlayınca pistte ancak dört çift kalmıştı. D) Her şeye layık ama layık olduğu hiçbir şeye kavuşamamış bir yaralı adamdı. 162

Cümle Türleri • Yüklemin Türüne Göre Cümleler • Yüklemin Yerine Göre Cümleler • Anlamına Göre Cümleler • Yapısına Göre Cümleler Kazanım: T.8.4.19. Cümle türlerini tanır.

Cümle Türleri 1. YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER 3. ANLAMINA GÖRE CÜMLELER A) İsim Cümlesi A) Olumlu Cümle Yüklemi isim ya da isim soylu sözcüklerden Yüklemdeki yargının gerçekleştiği ya da gerçek- oluşan cümlelerdir. leşebileceği anlamını taşıyan cümlelerdir. B) Fiil Cümlesi B) Olumsuz Cümle Yüklemi çekimli bir fiilden oluşan cümlelerdir. Yüklemdeki yargının gerçekleşmediği ya da ger- çekleşmeyeceği anlamını taşıyan cümlelerdir. Öğreten Bilgi Öğreten Bilgi Sesteş ve kökteş sözcükler yüklem olduğun- da bu sözcüklerin cümledeki anlamı göz Bir cümlenin olumsuz olabilmesi için yükle- önünde bulundurularak yüklemin türü belir- minde “-me / -ma, / -mez / -maz, -sız/ -siz/ lenmelidir. -suz/ -süz, yok, değil” ek ve sözcüklerinden birinin bulunması gerekir. 2. YÜKLEMİN YERİNE GÖRE CÜMLELER 4. YAPISINA GÖRE CÜMLELER A) Kurallı Cümle A) Tek Yüklemli Cümle Yüklemi sonda olan cümlelerdir. Tek bir yargı bildiren, tek yüklemi bulunan cümle- B) Devrik Cümle lerdir. Yüklemi sonda olmayan, başta ya da ortada B) İçinde Fiilimsi Olan Cümle bulunan cümlelerdir. Yüklemdeki yargının dışında en az bir fiilimsinin bulunduğu cümlelerdir. Öğreten C) Birden Çok Yüklemli Cümle Bilgi Birden çok yüklemin noktalama işaretleriyle birbi- rine bağlandığı cümlelerdir. Ek fiili düşmüş cümleler, eksiltili cümlelerle D) Bağlacı Olan Cümle karıştırılmamalıdır. Ek fiili düşmüş cümleler- Birden çok yüklemin bağlaçlarla birbirine bağlan- de yüklem vardır ancak eksiltili cümlelerde dığı cümlelerdir. yüklem yoktur. Öğreten Bilgi Fiilimsi bulunan cümlelerde tek yüklem bu- lunur; birden çok yüklemi olan cümleler, fiilimsi bulunan cümle kabul edilemez.

6. Ünite Yüklemin Türüne Göre Cümleler 1 1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi isim cümlesidir? 4. Aşağıdaki özlü sözlerden hangisi fiil cümlesidir? A) Hayatınızın kalitesini, hayatınızdaki insanların kali- A) Ağustosta beyni kaynayanın, zemheride kazanı tesi belirler. (J. Brown) kaynar. B) Akıl, doldurulacak bir gemi değil; yakılacak bir ateş- tir. (Plutarkhos) B) Ağaran baş, ağlayan göz gizlenmez. C) Ümit, mutluluktan alınmış bir miktar borçtur. (Joseph C) Aç tavuk, kendini buğdayambarında sanır. Joubert) D) Çiftçinin ambarı, sabanın ucundadır. D) Güzeli güzel yapan edeptir, edep ise güzeli sev- meye sebeptir. (Mevlâna) 2. Aşağıdaki cümlelerden hangisi yükleminin türüne göre diğerlerinden farklıdır? 5. Uzman, dar bir alanda yapılabilecek tüm hataları yap- mış kişiye denir. A) Yazma, düşüncelerimizi ifade edebilmek için gerekli Aşağıdakilerden hangisi yükleminin türüne göre sembol ve işaretleri motorsal olarak üretebilmektir. bu cümle ile özdeştir? B) El yazısıyla yazmak; bilişsel, devinişsel ve algıyla A) Dünyayı değiştirmenize gerek yok, kendini değiş- ilgili becerilerin kullanımını gerektiren karmaşık bir tirmek zorundasın. eylemdir. B) Eğer benimle ilgili bir probleminiz varsa bu, sizin C) Bitişik eğik yazı; harflerin birbirine bağlanarak hece- probleminizdir. lerin, hecelerin de birbirine bağlanarak kelimelerin oluşturulduğu bir yazıdır. C) Yalnızca bir deli, suyun derinliğini iki ayağıyla anla- maya kalkar. D) Bazı uzmanlar, el yazısıyla çok yavaş yazan öğren- cilerin yazarken düşünce ve planlarını unutabildik- D) Devler gibi eserler bırakmak için karıncalar gibi lerini belirtmişlerdir. çalışmak lazım. 3. Yüklemi çekimli bir fiilden oluşan cümlelere “fiil cüm- 6. I. Deniz, yoğurt olmuş da yemeye kaşık bulunmamış. lesi” denir. Örneğin “Beni çok iyi anladı.” cümlesinde II. Eldeki yara, yarasıza duvar deliği gibidir. “anlamak” sözcüğü fiildir. Yüklem fiil olduğu için bu III. Geniş gününde dar gezen, dar gününde geniş cümle yüklemine göre fiil cümlesidir. gezer. IV. Malını yemesini bilmeyen, zengin her gün züğürt- Buna göre aşağıdakilerden hangisi fiil cümlesidir? tür. Numaralanmış atasözlerinden hangileri isim cüm- A) Köpeğin yanında en eski ev hayvanlarından biri lesidir? olan evcil koyun, tahminen 6.000-8.000 yıl önce evcilleştirilmiştir. A) I - IV B) II - IV C) II - III D) I - III B) Özellikle Kuzey Amerika ve Afrika’da yaşayan bu hayvanlar, geviş getirenler ailesinin tür olarak en zengin familyasıdır. C) Stepler ve dağlık kesimlerde yaşayan bu hayvan- ların bitkisel besinlerle beslenip sürü oluşturma eğilimleri yüksektir. D) Sütü, yünü ve eti için yetiştirilen koyunların burun kısımları çıplak ve nemli, vücutları kalın tüylerle kaplıdır. 165

Yüklemin Türüne Göre Cümleler 7. CÜMLELER İSİM CÜMLESİ FİİL CÜMLESİ I. Gelişmiş ülkelere bakıldığında en büyük yatırımların eğitim sistemine yapıldığı görülmektedir. II. Tarım toplumundan sanayi toplumuna, sanayi toplumundan da bilgi toplumuna dönüşen dünya sürekli değişiyor. III. Desteklenmiş öğrenme, tüm öğeleri içine alan yapılandırmacı anlayı- şın ve teknolojinin bütünleştiği ortamdır. IV. Toplumu oluşturan bireyleri, çağın gerektirdiği bilgilerle donatmak ancak eğitim ile gerçekleştirilebilir. Bu tabloda numaralanmış cümlelerden hangisiyle ilgili işaretlemelerden birinde yanlışlık yapılmıştır? A) I B) II C) III D) IV 8. Yüklemi fiil olan cümlelere “fiil cümlesi”, yüklemi ek fiil almış isim ya da isim soylu sözcük olan cümlelere ”isim cüm- lesi” denir. Buna göre, Koronavirüs ---- cümlesi aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa yüklemin türüne göre diğerlerinden farklı olur? A) yüksek ateş ve nefes darlığıyla tanımlanan yeni viral solunum yolu hastalığıdır. B) oluşturduğu küresel salgın durumundan ötürü “pandemi” olarak tanımlanmıştır. C) ailesinden bazı farklı virüsler şiddetli görülen solunum hastalıklarına sebep olmuştur. D) ailesinden bir başka virüs de ciddi hastalık oluşturabilme potansiyeli barındırıyor. 9. Duyguları, düşünceleri ya da durumları, yargı bildirerek anlatan söz ya da söz dizisine “cümle”; yüklemi olumlu yargı taşıyan herhangi bir olumsuzluk eki taşımayan cümlelere “olumlu cümle”; yüklemi sonda olan cümlelere “kurallı cümle” ve yüklemi ek eylemle çekimlenmiş bir isimden oluşan cümlelere “isim cümlesi” denir. “Patlıcan; bilimsel adıyla “solanum melongena” solanaceae familyasına ait olup ılık iklimlerde tek, tropik iklimlerde ise küçük bir ağaç şeklinde büyüyen yıllık bir kültür bitkisidir.” cümlesi bu açıklamaya örnektir. Buna göre aşağıdaki atasözlerinden hangisi olumlu ve kurallı bir isim cümlesidir? A) Evladın azarı olsa da bezeri olmaz. B) Bulutlar Gerede’ye, al abayı gir odaya. C) Acemi katır kapı önünde yük indirir. D) Mallı zenginden evlatlı zengin iyidir. 10. I. Beş soruda da hata yapınca arkadaşı onu çok yerdi. II. Türkiye, stratejik bakımdan önemli bir yerdedir. Numaralanmış cümlelerin yüklemleri ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur? I. II. A) İsim İsim B) İsim Fiil C) Fiil Fiil D) Fiil İsim 166 6. Ünite

Yüklemin Türüne Göre Cümleler 11. Dilek adlı öğrenci, “yüklemin türü” konu çalışmasına yukarıdaki görselde verilen saatte başlamış ve şunları uygula- mıştır: Konu çalışmasına başladığı saatten 10 dakika sonra fiil cümlesi yazmıştır. • Bu cümleden 2 dakika sonra isim cümlesi yazmıştır. • Bu cümleden 6 dakika sonra fiil cümlesi yazmıştır. • Bu cümleden 10 dakika sonra son yazdığı cümleyi isim cümlesine çevirmiştir. Buna göre saat 13.18’i gösterdiğinde Dilek’in yazdığı cümle aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Mutluluk, uzun bir serüven değil; iki adımlık mesafedir. B) Peşinden gidecek cesaretin varsa bütün rüyalar gerçek olabilir. C) Bir kalbi kaybetme ile kazanma arasında ince bir çizgi vardır. D) Dost dediğin düştüğünde yanında olan değil, kalkman için el uzatandır. 12. I. Bir ulus, sanattan ve sanatçıdan yoksunsa tam bir hayata sahip olamaz. II. Şunu bilmeniz gerekir ki dünya, üretilen her şey insanlığın eseridir. III. Hayatı ve özgürlüğü için ölümü göze alan bir millet asla yenilmez. IV. Eğer bir gün benim sözlerim bilimle ters düşerse bilimi seçin. Numaralanmış cümlelerden hangileri olumsuz fiil cümlesidir? A) I - III B) I - IV C) II - III D) III - IV 13. Yüklemi çekimli bir fiilden oluşan cümlelere “fiil cümlesi” denir. Örneğin “Türk Dil Kurumu yazım kılavuzu, çevrim içi ortamda kelime sorgulama imkânı vermektedir.” cümlesinde “ver-” sözcüğü “-mak / -mek” mastar eki alabildiği için fiildir. Yüklem fiil olduğu için de bu cümle yüklemine göre fiil cümlesidir. Buna göre, Anneannemin çiftliği ---- cümlesi aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa yüklemin türüne göre fiil cümlesi olur? A) bana huzur veren en güzel mekândır. B) kuzu, leylek ve kedilerle doludur. C) rengârenk papatya ve laleleriyle meşhurdur. D) on yıl önce dedem tarafından inşa edilmiştir. 6. Ünite 167

Yüklemin Türüne Göre Cümleler 14. Yüklemi isim köklü cümlelere “isim cümleleri” denir. Eylem olarak kullanılan isimler, ek alarak kullanılır. Eğer bir cüm- lenin eylemi “-mek / mak” (mastar) eklerinden birini almıyorsa isim cümlesidir. Buna göre, I. Yolun sonundaki iki katlı bina, Halil’in okuludur. II. Dedemin diktiği ağacın gölgesinde güzelce serinledik. III. Her güzel çiçeğin etrafında kötü otlar türer. IV. Kelebekler her zaman hoş kokan yerlere konar. cümlelerinden türü isim olanı yansıtan görsel aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) 15. (I) Atasözleri üzerine yapılan çalışmalar genellikle atasözlerinin anlamları, atasözlerinin ortaya çıkış serüveni, bölge- lerden atasözleri derlemeleri ve eserlerde yer alan atasözlerine dayanıyor. (II) Atasözlerinde cümle türleri üzerine yapılan çalışmalar ise son derece sınırlıdır. (III) Atasözlerinde cümle konusunda yapılan ilk çalışmalardan biri İbra- him Zeki Burdurlu ’ya aittir. (IV) Burdurlu’nun makalesinde Ömer Asım Aksoy’un Atasözleri Sözlüğü’nde geçen 1621 atasözünün tamamının ele alındığı belirtilerek kaynak eser olarak alınan “Atasözleri Sözlüğü”nün basım tarihi ve yeri hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Bu metindeki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I numaralı cümlenin yüklemi fiildir. B) II numaralı cümle, isim cümlesidir. C) III numaralı cümlenin yüklemi isimdir. D) IV numaralı cümle, fiil cümlesidir. 168 6. Ünite

6. Ünite Yüklemin Türüne Göre Cümleler 2 1. İlkbahar geldiğinden beri ---- 4. Aşağıdakilerden hangisi fiil cümlesi değildir? Bu söz grubu aşağıdakilerden hangisiyle tamam- A) Pencere perdeleri, iç mekânın görülmemesi ya da lanırsa yüklemin türüne göre isim cümlesi olur? ışığın yoğunluğunu ayarlamak için kullanılır. A) kuşlar neşe içindeydi. B) Yaylı yataklar, yay sistemlerinin üzerinde farklı mal- B) ağaçlar yeşillendi. zemelerden katmanların eklenmesiyle oluşur. C) nehirler çoşkun akıyor. D) yüreğim huzurla doldu. C) Yan uyuyan yastıklar, genellikle 1,50 metre uzunlu- ğunda ve yaklaşık 25-40 santimetre çapındadır. D) Yorganın içindeki yün ya da pamuk elyaflarının zamanla toplanmaması için tüm yorgan yüzeyine dikiş atılır. 2. I. Doğal arı ürünü, besleyici içeriğinin yanı sıra zengin 5. CÜMLELER İSİM FİİL mineral ve vitamin içeriğiyle de öne çıkar. CÜMLESİ CÜMLESİ II. Arı poleni; yüksek miktarda çinko, manganez, potasyum, magnezyum ve selenyum içeriyor. Göle su gelinceye ka- I. dar kurbağanın gözü III. Yapısında insan vücudu için gerekli olan proteinin yapı taşı olan aminoasitler, organik asitler, antioksi- patlar. dan özelliğe sahip fenolik maddeler yer alır. Deveye bindikten son- IV. Besleyici özelliği zengin mineral, vitamin ve lif içe- II. ra çalı ardına gizlenil- riğiyle polen; sıkça tercih edilen takviye edici gıda- lardandır. mez. Numaralanmış cümlelerden hangisi isim cümlesi- III. Balık, ağa girdikten dir? sonra aklı başına gelir. A) I B) II C) III D) IV Tilkinin dönüp dolaşa- IV. cağı yer, kürkçü dük- kânıdır. Bu tabloda numaralanmış cümlelerden hangisiyle ilgili işaretlemelerden birinde yanlışlık yapılmıştır? A) I. B) II. C) III. D) IV. 3. Aşağıdaki cümlelerden hangisi yükleminin türüne 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisi olumlu ve kurallı göre diğerlerinden farklıdır? bir isim cümlesidir? A) Boru, genelde tesisat yapımında kullanılan, içi boş A) Meyveden zarar, abur cuburdan vitamin çıkmaz. silindir şeklinde bir malzemedir. B) Mutluluk evine giden yol, ızdırap bahçesinden ge- B) Poşet; kâğıt, alüminyum folyo, plastik film veya çer. başka tür bir paketleme malzemesinden yapılır. C) Gözü tanede olan kuşun ayağı tuzaktan kurtulmaz. D) Cahile söz anlatmak, deveye hendek atlatmaktan C) Altın; saf halinde parlak, hafif kırmızıya çalan sarı renkli, yumuşak, sünek ve dövülgen bir metaldir. güçtür. D) Kova, ağzının iki yanına bağlı oynak bir kulpu bulu- nan konik silindir biçimindeki kaptır. 169

Yüklemin Türüne Göre Cümleler 7. 1. Çağlar ötesinden seslenmesine karşın sesi hâlâ gürül gürül çağlayan Türkmen bilgesi Yunus Emre, daha çok sufi bir şair olarak tanınır. 2. Yunus, büyük bir şair olmanın yanında köklerini Yenisey’den Selenga’dan, Orhun’dan alan Türkçe ırmağının Ana- dolu’da gürül gürül akan bir pınarı olmuştur. 3. Türk edebiyatı; Türk milletinin engin ruh dünyasını, köklü tarihini, hareketli yapısını, zengin kültürünü yansıtan muhteşem bir aynadır. Numaralanmış cümlelerin yüklemleri ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur? 1 2 3 A) İsim İsim Fiil B) İsim Fiil İsim C) Fiil Fiil İsim D) Fiil İsim Fiil 8. Yüklemi ek eylemle çekimlenmiş bir isimden oluşan cümlelere “isim cümlesi” denir. Örneğin “Atasözlerindeki dev- rik cümlelerde dikkati çeken diğer bir husus, yüklemden sonra gelen sözcük sayısıdır.” cümlesinde “yüklemden sonra gelen sözcük sayısıdır.” söz grubu cümlenin yüklemini oluşturmuştur. “Yüklemden sonra gelen sözcük sayısı- dır.” söz grubu isim olduğuna göre cümle de yükleminin çeşidine göre isim cümlesidir. Buna göre, (I) Biyolojik resimlemenin bir dalını da tıbbi resimleme oluşturuyor. (II) Tıbbi resimlemeyle ilgilenen kişiler, genellikle hem temel bilimler hem de güzel sanatlar alanlarında eğitim alıyor. (III) Çoğunlukla doktorlar ve diğer bilim insanla- rıyla iş birliği yapıyorlar. (IV) Laboratuvarlarda ve ameliyathanelerde yapılan işlemleri gözlemlemek, tıp alanında yapı- lan buluşları takip etmek de tıbbi resimleme alanında çalışan kişiler için birer gerekliliktir. metnindeki numaralanmış cümlelerden hangisi isim cümlesidir? A) I B) II C) III D) IV 9. Yüklemi fiil olan cümlelere “fiil cümlesi”, yüklemi ek fiil almış isim ya da isim soylu sözcük olan cümlelere “isim cüm- lesi” denir. Örneğin “Söylem çözümleme” kavramı, ilk kez dilbilimci Zellig Harris tarafından bir metinde cümleleri bir- birine bağlayan ilkenin ne olduğunu araştırırken kullanılmıştır.” cümlesinde “kullanılmıştır” sözcüğü fiildir. Yüklem, fiil olduğu için bu cümle yüklemine göre fiil cümlesidir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi fiil cümlesidir? A) Kelebek; böceklerin, pul kanatlılar veya kelebekler takımının kanatlı fertlerine verilen genel addır. B) Kelebeklerin vücutları, kiremit dizilişi şeklinde renkli gözle zor görülebilen pullarla örtülüdür. C) Kelebeklerin tüylü başlarında büyükçe iki petek göz ve çoğunda iki nokta göz bulunur. D) Gündüz kelebeklerinin duyargaları çıplak olduğundan bu kelebekler koku alma duyusundan mahrumdur. 10. Gidersen yıkılır bu kent, kuşlar da gider II. Yanlış adresteydik, kimsesizdik belki I. Bir nehir gibi susarım yüzünün deltasında Sarışın bir şaşkınlık olurdu bütün ışıklar III. Biz mi yalnızdık, durmadan yağmur yağardı IV. Gidersen kim sular fesleğenleri Üşür müydük narçiçekleri ürperirken Kuşlar nereye sığınır akşam olunca Numaralanmış dizelerin hangilerinde olumlu isim cümlesi vardır? A) I - III B) I - IV C) II - III D) III - IV 170 6. Ünite

Yüklemin Türüne Göre Cümleler 11. Aşağıdaki tabloda yer alan cümlelerden isim cümlesi olanlar mavi renge, fiil cümlesi olanlar ise kırmızı renge boya- nacaktır. Burası, harika bir yer. Derin düşüncelere daldı. Yeni yapılan bir yoldu. Tüm evi bir saatte boyadı. Büyük üstadı andık. En sevdiği renk almış. Üstümüze yağan doluydu. Kalemlerimi bir bir dizdim. Buna göre oluşacak renk tablosu aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) B) C) D) 12. Yüklemi sonda olmayan cümlelere “devrik cümle”, yüklemi çekimli bir fiilden oluşan cümlelere “fiil cümlesi” denir. Buna göre, Zeynep: Çobana verme kızı, ya koyun güttürür ya kuzu. Hüseyin: Bağda izin olsun, üzüm yemeye yüzün olsun. Hayri: Kaşığı herkes yapar ama sapını ortaya getiremez. Ahmet: Mal canı kazanmaz, can malı kazanır. öğrencilerden hangisi devrik bir fiil cümlesi kullanmıştır? A) Zeynep B) Hüseyin C) Hayri D) Ahmet 13. (I) Parmaklarımızda bulunan kaslar, tendonlar ve bağ dokular parmaklarımızı hareket ettirebilmemizi sağlar. (II) ABD’de bulunan Santa Cruz Üniversitesi ve Japonya’da bulunan Ritsumeikan Üniversitesinden bilim insanları da parmaklarımızın bu yapısından esinlenerek geçtiğimiz aylarda bir robot parmak üretti. (III) Üç boyutlu yazıcı aracılı- ğıyla üretilen robot parmağın hareket edebilmesi için insan parmaklarında bulunan kemikler, tendonlar, bağ dokular ve kaslar göz önünde bulundurularak sert ve esnek malzemeler birarada kullanıldı. (IV) Bilim insanları, ardından bir bilgisayar programı kullanarak robot parmağın modelini oluşturdu. (V) Böylece bilgisayar modellemesindeki robot parmağın hareketleriyle üç boyutlu yazıcıyla üretilen robot parmağın hareketlerini kıyaslayabildiler. Bu metindeki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) I numaralı cümle isim, II numaralı cümle fiil cümlesidir. B) II numaralı cümle isim, V numaralı cümle fiil cümlesidir. C) III numaralı cümle isim, IV numaralı cümle fiil cümlesidir. D) I ve IV numaralı cümleler, fiil cümleleridir. 6. Ünite 171

Yüklemin Türüne Göre Cümleler 14. 8-K sınıfında “yüklemin türüne göre cümleler” konuyla ilgili üç öğrenci arasında bir yarışma düzenleyen Halide Öğretmen, yarışmanın kurallarını sınıf tahtasına şu şekilde belirtmiştir: Değerli Öğrencilerim, • Yüklemleri iki fiil cümlelerinden oluşan bir atasözü yazan kişi 40 puan, • Yüklemi fiil ve isim cümlelerinden oluşan bir atasözü yazan kişi 30 puan, • Yüklemi isim cümlesinden oluşan bir atasözü yazan kişi 20 puan, • Yüklemi fiil cümlesinden oluşan bir atasözü yazan kişi 10 puan alacaktır. • Her öğrenci sadece bir cümle yazacaktır. Her öğrenci öğretmeninin istediği kriterlere uygun birer cümle yazdığına göre, Betül: Bana dokunmayan yılan bin yaşasın. Mısra: Eşek küçüktür ama dokuz deveyi yeder. Hakan: Uyku, uykunun mayasıdır. Melek: Açılan solar, ağlayan güler. öğrencilerinden hangisi yarışmayı 30 puanla 2. sırada tamamlamıştır? A) Betül B) Mısra C) Hakan D) Melek 15. Cahide Sonku’nun hayatından uyarlama olan Cahide, Ölüm ve Elmas adlı tiyatro oyunları; yazarımızın yazdığı ilk oyunlardır. Aşağıdaki cümle çiftlerinden hangileri yükleminin türüne göre bu cümle ile özdeştir? A) • İmge, başka türlü tarif edilemeyen zihinsel formları –ondan ne anladığımızı her zaman anlayamasak da– baş- kalarına iletmemizi mümkün kılar. • Öğrenci ve öğretmenler için eğitim-öğretim sürecinde bilgiye ulaşmak ve bilgiyi paylaşmak teknoloji saye- sinde kolaylaşmaktadır. B) • Müzik eğitiminin türlerinden olan mesleki müzik eğitiminin yanı sıra genel ve özengen müzik eğitiminin de olmazsa olmazlarından biri “müziksel işitme ve okuma yazma” eğitimidir. • Müziksel işitme; genel anlamı ile işitme duyusuyla algılanabilir müziksel bütün, öge, gereç, özellik ve ilişkileri algılama, tanıma, anımsama, ayırt etme, çözme ve çözümleme yeteneğidir. C) • Müzik eğitiminde bilgisayar teknolojilerin kullanımı; yeni platformlar, web sayfaları ve mobil uygulamalar üre- tildikçe artıyor. • Müzik teorisi ve işitme eğitimine yönelik üretilmiş birçok uygulama olduğu gibi daha kapsamlı sayfalar da mevcuttur. D) • Öğrenci, konuyu yeteri kadar anlasa da olması gerektiği gibi soruları hazırlayabilecek bir yardımcıya ihtiyaç duyar. • Web sayfasındaki egzersiz kısmı, altı bölüme ayrılmış olup her bölüm kendi içerisinde alt bölümlere ayrılmıştır. 172 6. Ünite

6. Ünite Yüklemin Türüne Göre Cümleler 3 1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi devrik bir cümledir? 4. “Ekvator’daki bir kişi, durduğu yerde Dünya’yla bir- likte saniyede yaklaşık 460 metre yol alır ve Dünya’nın A) Madagaskar’ın kuzeydoğu ve doğusundaki orman- yerçekimiyle yüzeyde tutulan her şey, onunla birlikte larda ve çalılıklarda yaşar panter bukalemun. hareket eder.” cümlesinin özellikleri aşağıdakiler- den hangisinde doğru verilmiştir? B) Yeşil ağaç pitonu, gündüzleri genellikle ağaç dalla- rında durur; geceleriyse avlanmak için yere iner. A) Devrik bir isim cümlesi C) Turkuaz cüce geko, yaprakları bir metreden daha B) Devrik bir fiil cümlesi uzun olan büyük ağaçların üzerinde görülür. C) Kurallı bir isim cümlesi D) Dünyanın en büyük kertenkele türü olan Komodo ejderlerinin yaşam süreleri ortalama 50 yıldır. D) Kurallı bir fiil cümlesi 2. Cümleler Kurallı Devrik İsim Fiil cümle cümle cümle cümle Çocuğa iş bu- 5. Aşağıdakilerden hangisi kurallı bir cümle değildir? I. yuran, ardınca A) Türk Dil Kurumu, Türkçeyi incelemek ve Türkçe- kendi gider. nin gelişmesi için çalışmak amacıyla 12 Temmuz 1932’de Atatürk tarafından kurulan kurumdur. El için kuyu II. kazan, evvela B) Türkiye’nin başkenti Ankara’da yer alan kurum, Türk dili üzerine çalışmaların yapılıp yayımlandığı kendi düşer. bir merkezdir. Açtırma kutu- C) Türk Dil Kurumunun kuruluşuyla birlikte çağdaş III. yu, söyletme Türkçede Atatürk’ün öncülüğünde başlamıştır özleştirme akımı. kötüyü. D) 1983’te Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Hayırlı kom- bünyesine alındıktan sonra Türk Dil Kurumu ödül- leri kaldırıldı. IV. şu, hayırsız akrabadan iyidir. Bu tablodaki numaralanmış cümlelerden hangisiyle ilgili işaretlemelerden birinde yanlışlık yapılmamış- tır? A) I B) II C) III D) IV 3. (I) İnsan anatomisindeki yapılar, dokular ve organlar 6. Bu kitabı ---- bazı hayvanlarda da bulunur. (II) Bu nedenle hayvanla- rın anatomisini de kapsar anatomi terimi. (III) Buna kar- Bu söz grubu aşağıdakilerden hangisiyle tamam- şın hayvan anatomisi için bazı kaynaklarda “zootomi” lanırsa yüklemin yerine göre diğerlerinden farklı terimi de kullanılır. (IV) Bitkilerse yapıları ve dokuları olur? çok farklı olduğundan “bitki anatomisi” olarak adlandı- rılan ayrı bir bilim dalının konusudur. A) söz varlığımıza katkıları bakımından titizlikle oku- dum. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi yük- leminin yerine göre diğerlerinden farklıdır? B) çok zor şartlar altında hatırlıyorum yazdığımı. C) çocukların kalbine dokunmak için yazdım. A) I B) II C) III D) IV D) yediden yetmişe herkes rahatlıkla okuyabilir. 173

Yüklemin Türüne Göre Cümleler 7. Yüklemi olmayan cümlelere “eksiltili cümle” denir. Eksiltili cümlelerde yüklem olmadığı için anlam tamamlanmaz. Bu açıklamaya göre aşağıdakilerden hangisi eksiltili cümledir? A) Atasözlerindeki devrik cümlelerde, yüklemden sonraki ögeler genellikle vurgulanmak istenen ögelerdir B) Bu nedenle devrik cümleler, atasözlerinde anlatımın akışını bozmamış; aksine anlatıma akıcılık katmıştır C) Atasözlerindeki devrik cümleler, kurallı cümleye dönüştürüldüklerinde aynı anlatım zenginliği vermez D) “Besle kargayı, oysun gözünü.” atasözünü “Kargayı besle gözünü oysun.” şeklinde söylediğimizde 8. Durmaksızın yürüyorum bu kıyılarda Kumla köpüğün arasında Yükselen deniz silecek ayak izlerimi Rüzgâr, köpüğü katacak önüne Aşağıdakilerden hangisinde bu dörtlükte yer alan bütün devrik cümleler kurallı cümle hâline getirilmiştir? A) Kumla köpüğün arasında bu kıyılarda yürüyorum durmaksızın. Yükselen deniz, ayak izlerimi silecek; rüzgâr köpüğü önüne katacak. B) Kumla köpüğün arasında bu kıyılarda durmaksızın yürüyorum. Yükselen deniz, ayak izlerimi silecek; rüzgâr köpüğü önüne katacak. C) Kumla köpüğün arasında bu kıyılarda durmaksızın yürüyorum. Yükselen deniz silecek ayak izlerimi, rüzgâr köpüğü önüne katacak. D) Kumla köpüğün arasında bu kıyılarda durmaksızın yürüyorum. Yükselen deniz, ayak izlerimi silecek; rüzgâr köpüğü katacak önüne. 9. Yüklemi sonda bulunan cümlelere “kurallı cümle”; yüklemi sonda bulunmayan, başta ya da ortada yer alan cümle- lere “devrik cümle” denir. Buna göre, (I) Ünlü sesler; oluşmaları açısından, ses yolunda herhangi bir engele çarpmadan ortaya çıkan ses türleridir. (II) Dili- mizin ünlü sesleri, taşıdıkları belirgin özellikler açısından başlıca dört ana başlık altında toplanabilir. (III) Ağzın, dilin ve çenenin aldığı şekillerdir bu sınıflandırmada ünlü seslere nitelik kazandıran husus. (IV) Bu şekillenmeden dolayı ünlü sesler dört açıdan tasnif edilir. metnindeki numaralanmış cümlelerden hangisi yükleminin yerine göre diğerlerinden farklıdır? A) I B) II C) III D) IV 10. Edebî metne, toplum bilimine verdiği malzeme açısından bakmak, bazı eleştirmenler tarafından pek de olumlu kar- şılanmamaktadır. Aşağıdakilerden hangisi yükleminin yerine göre bu cümle ile özdeş değildir? A) Toplumsal özellikle faydayı öne çıkaran edebî metinler, doğru hüküm verme peşinde olan araştırmacıyı kendi izinden sürükler. B) Okurun zihninde âşık edebiyatından çocuk edebiyatına hatta Türk dünyası edebiyatlarına kadar geniş bir edebi- yat dünyası beliriyor. C) Sözlüğe, “Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü” adı verildiğine göre bu kapsayıcılığın da gözetilmiş olduğunu düşünü- yorum. D) Kültür tarihimize, edebiyat tarihimize önemli katkılarınızın olduğu aşikârdır yürüttüğünüz projelere ve eserlerinize bakıldığında. 174 6. Ünite

Yüklemin Türüne Göre Cümleler 11. Aşağıdaki görselde üç televizyon kanalının ünlü bir şarkıcıya yönelttiği bazı sorulara yer verilmiştir. Dünya TV: Sizce ne demektir 21. yüzyılda sanatçı olmak? Hayal TV: Öneriniz nedir Yıldız TV: Hangi sanatçı- sanat dünyasına yeni ka- dan etkilendiniz çocuklu- tılacaklara? ğunuzda? Bu soruları yönelten TV kanallarından hangilerinin cümlelerinde devrik isim cümlesi vardır? A) Yalnız HAYAL TV B) Yalnız DÜNYA TV C) HAYAL TV - DÜNYA TV D)HAYAL TV - DÜNYA TV - YILDIZ TV 12. Dünyayı süslediler, bir şey kalmadan Bu süslere inanma, akıl olmadan Giden de çok dünyadan, gelen de Sen payını al ondan, seni almadan Yukarıdaki şiirin kaçıncı dizesinde yüklemin yerine göre devrik fiil cümlesi kullanılmamıştır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 13. “Yeni evine taşındı.” cümlesinde “taşınmak” eyleminin yapıldığı bildirilmiştir. Bu cümlede yargı gerçekleşmiştir. Bu nedenle cümle anlamına göre olumludur. “Taşındı yeni evine.” cümlesinde yüklem “taşındı” sözcüğüdür. Bu sözcük görüldüğü gibi cümlenin sonunda değildir. Yüklem sonda olmadığı için bu cümle yükleminin yerine göre devrik cümledir. “Taşındığı ev, genişti.” cümlesinde ise “genişti” sözcüğü, cümlenin yüklemini oluşturmuştur. “Geniş” söz- cüğü isim olduğuna göre cümle de yükleminin çeşidine göre isim cümlesidir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi olumlu ve devrik bir isim cümlesidir? A) Türk dilinin zenginliğini ve güzelliğini kanıtlayan, hikâyeleri ve romanlarıyla geçen yüzyıldan bugünlere ulaşan çok az sayıda yazarımız vardır. B) “Yeni Ufuklar” dergisindeki ilk yazısıyla edebiyat dünyamıza adım atan İleri’nin şiirleri, hikâyeleri, denemeleri, senaryoları ve romanları vardır kitaplığımda. C) Selim İleri’nin son kitaplarından biri olan “Mel’un” hayli kalın bir cilt olup onun çocukluk, gençlik ve olgunluk yıl- larına ait anılarla doludur. D) Galatasaray Lisesinin orta kısmındaki yatılı öğrenim hayatından başlayarak biriktirdiği anıları, kitabın tanıtım yazı- sında “Bir Us Yarılması” olarak nitelendirilmiştir. 6. Ünite 175

Yüklemin Türüne Göre Cümleler 14. • Posta memuru, çalıyor kapımı. • Kedisini bulmak için yola koyuldu. • İnanmak, başarmanın yarısıdır. • Sınıfa en son gelen bendim. Esra Öğretmen, yukarıdaki cümleleri Ela adlı öğrencisine cümle türleri konusuna göre değerlendirerek aşağıda ver- diği kurallara göre hareket etmesi gerektiğini söylemiştir: • Kurallı fiil cümlesi kırmızı rengi, • Devrik fiil cümlesi, yeşil rengi, • Kurallı isim cümlesi mor rengi, • Devrik isim cümlesi ise sarı rengi ifade etmektedir. Öğretmeninin uyarılarını dikkate alıp bu cümlelerin ifade ettiği renklerle bir fok resmi boyayan Ela’ya ait gör- sel aşağıdakilerden hangisidir? A) B) C) D) 15. Yüklemi sonda olan cümlelere “kurallı cümle” denir. Örneğin “Beni her zaman anlıyor.” cümlesinde “anlıyor” söz- cüğü yüklemdir ve cümlenin sonunda yer almıştır. Cümle, yüklem sonda olduğu için kurallıdır. Yüklemi sonda olma- yan cümlelere de “devrik cümle” denir. Örneğin “ Kitabı okulda unutmuş.” cümlesinde yüklem “unutmuş” sözcüğü- dür. Bu sözcük, cümlenin sonunda olmadığı için bu cümle yükleminin yerine göre devrik cümledir. Buna göre aşağıdakilerden hangisinde kurallı ve devrik cümleler bir arada kullanılmıştır? A) Kazma elin kuyusunu, kazarlar kuyunu. B) Sen işten korkma, iş korksun senden. C) Ne doğrarsan aşına, o çıkar karşına. D) Al malın iyisini, çekme kaygısını. 176 6. Ünite

6. Ünite Yüklemin Türüne Göre Cümleler 4 1. I. İki ayda bir yayımlanan “Kirpi Şiir” dergisi, 2010’daki 4. Aşağıdakilerden hangisi devrik bir cümledir? 6. sayısıyla yayınına kısa bir ara verip A) Türkiye’nin farklı iklim bölgeleri, birçok farklı kuş II. “Kirpi Şiir” dergisinin önceki döneminde olduğu türünün yaşam alanı için elverişlidir çok. gibi bu döneminde de özel bir tasarımıyla B) Birbirinden farklı yaklaşık 465 kuş türü, Türkiye’nin III. Bu dergi. 7. sayısındaki metinlere bakıldığında belirli sınırları içinde gözlemlenmektedir. temsil alanının geniş tutulduğu fark edilerek C) Bunlardan dörtte biri Türkiye’de yumurtlamayan IV. “Bozuk Sone 25”, kişinin değişme veya dönüşme- ve sadece kış aylarında gelen göçmen kuşlardır. sini sorun edinmiş bir metindir D) On bir kuş türü UICN kırmızı listesinde yer alırken Numaralanmış cümlelerden hangisi eksiltili bir üç tür ise insan yardımıyla Türkiye’de yayılmıştır. cümle değildir? A) I B) II C) III D) IV 2. Aşağıdakilerden hangisi yüklemin yerine göre di- 5. Meksika’nın en önemli yazarlarından birisidir Nobel ğerlerinden farklıdır? Edebiyat Ödülü’ne değer görülen Octavio Paz. A) Dünya dilleri farklı ortamlarda gelişmiş, farklı yollar- Aşağıdakilerden hangisi yükleminin yerine göre dan ilerlemişlerdir. bu cümle ile özdeştir? B) Türk dilleri ailesine mensup Yakut Türkçesi üze- A) İstiklâl Marşı’nı 12 Mart 1921 günü TBMM’de kabu- rinde araştırmalar yapılmış. lünün üzerinden yüzyıl geçti. C) Eklemeli diller ailesinden Japoncanın kuruluşunu B) İstiklâl Marşı’nın bazı mısralarını, yarışmaya henüz incelemiştir Syromyatnikov. katılmadan yazmıştır Mehmet Akif. D) Dil bilimi tarihinde ilk defa Yakutçada önemli bir C) Marş için TBMM tarafından bir yarışma açılarak 500 özelliğin farkına varılmıştır. liralık bir ödül konulmuştu. D) İstiklâl Marşı, “Kahraman Ordumuza” ithafıyla ilk defa Sebîlürreşâd dergisinde yayımlandı. 3. Aşağıdakilerden hangisi kurallı bir cümledir? 6. Aşağıdakilerden hangisi olumlu ve kurallı bir isim cümlesidir? A) Herhangi bir yüzey üzerine çizgi ve renklerle yapı- lan, günümüzde kavramsal bir boyutta ele alın- A) Size zamanını ayırmayan birine, asla kendinizi har- ması açısından hemen her tür malzemenin kullanı- catmayın. labildiği bir anlatım tekniğidir resim. B) Kimseye, sana ihanet etmesine izin verecek kadar B) Tarih öncesi resimler; kaya duvarlarına çizilmiş hay- güvenme. van, av sahneleri ve boyalı ellerle oluşturulmuş izler- den meydana gelir. C) Birisi için önemliysen her durumda senin için zaman yaratır. C) Kesin bir bilgi içermemekle birlikte 30 bin yıllık oldukları varsayılan Fransa’daki Chauvet Mağara- D) En büyük acı, başkaları ile paylaşmaya cesaret sı’nda keşfedilmiştir tarihte keşfedilen ilk resimler. edemediğin acıdır. D) İnsanoğlunun soyut düşünme yeteneğinin o dö- nemlerde de gelişmiş olduğunu kanıtlaması bakı- mından değer taşır bu resimler. 177

Yüklemin Türüne Göre Cümleler 7. Yüklemi sonda bulunan cümlelere “kurallı” cümle; yüklemi sonda bulunmayan, başta ya da ortada yer alan cümle- lere “devrik cümle” denir. Buna göre, I. Sevmek belki bir şeydir ama sevildiğini bilmek çok şeydir. II. İnsan ve doğa arasındaki bağın kopmamasıdır mutluluğun ilk koşulu. III. Gerçek hayat, ancak ufak değişiklikler olduğunda yaşanılır hâle gelir. IV. Ne bir insan ne de bir millet yüce bir fikir olmadan yaşayabilir. cümlelerinden hangisi yükleminin yerine göre diğerlerinden farklıdır? A) I B) II C) III D) IV 8. Başka türlü bir şey benim istediğim Ne ağaca benzer ne de buluta Aşağıdakilerden hangisinde bu şiirde yer alan devrik cümleler kurallı cümle hâline getirilmiştir? A) Ne buluta ne de ağaca benzer, başka türlü bir şey benim istediğim. B) Başka türlü bir şey benim istediğim, ne buluta ne de ağaca benzer. C) Benim istediğim başka türlü bir şey, ne buluta ne de ağaca benzer. D) Başka türlü bir şey benim istediğim, ne buluta benzer ne de ağaca. 9. Cümleler Kurallı cümle Devrik cümle İsim cümlesi Fiil cümlesi I. Bir kitap, içimizdeki donmuş denize indirilen bir balta gibidir. II. Sadeliğin, iyiliğin ve gerçeğin olmadığı yerde yüce şeylerden söz edemeyiz. III. Büyümek, yeni sanrılar edinmek için bazı sanrıları kaybetmektir. IV. Kabul edilebilir olandan ziyade, doğru olan şeyle başlayın eylemlerinize. Bu tablodaki numaralanmış cümlelerden hangisiyle ilgili işaretlemelerden birinde yanlışlık yapılmamıştır? A) I B) II C) III D) IV 10. Eylemin yapılmadığını, sözü edilen yargının bulunmadığını, gerçekleşmediğini anlatan cümlelere “olumsuz cümle” denir. Yüklemi sonda olmayan cümlelere “devrik cümle” denir. Bu tür cümlelerde yüklem; cümlenin başında, orta- sında (sonu hariç), herhangi bir yerinde bulunabilir. Yüklemi çekimli bir fiilden oluşan cümlelere ise “fiil cümlesi” denir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi olumsuz ve devrik bir fiil cümlesidir? A) Kusursuzluk peşinde koşarsanız mutlu olamazsınız hiçbir zaman. B) Hayatta yapabileceklerinizi yapana kadar hedeflerinizden vazgeçmeyin. C) Kim olduğumuzu ve nereden geldiğimizi bilmeden yaşamak imkânsızdır. D) Güzelliğin iyilikle bir tutulması kadar büyük bir hezeyan yoktur bu hayatta. 178 6. Ünite

Yüklemin Türüne Göre Cümleler DOMATESLERİN ÖMRÜNÜ UZATIN! 11. 1. Domatesleri buzdolabında saklamak doğru bir yöntem değildir. Domatesler soğudukça lezzetlerini kaybeder. BUNLARI BİLİYOR 2. Domatesleri, meyve tabağına ya da derin bir cam kase- MUSUNUZ nin içine saplarını aşağı gelecek şekilde yerleştirerek raf ömrünü uzatabilirsiniz. 3. Domatesin sap kısmı aşağı kaldığında sapın başladığı noktadan daha az hava ve nem girişi olacaktır. Doma- teslerin, baş aşağı şekilde muhafaza edilmesi raf ömrü- nün uzamasını sağlayacaktır. Bu görselden hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) 1 numaralı bilgilendirmede kurallı cümlelere yer verilmiştir. B) 2 numaralı bilgilendirmede kurallı fiil cümlesi yer almaktadır. C) 3 numaralı bilgilendirmede kurallı isim cümlesi vardır. D) “Bunları biliyor musunuz?” cümlesi kurallı fiil cümlesidir. 12. “Türk Bilim ve Sanat Adamlarını Türkçe Terimler Üzerinde Düşünmeye Çağrı” ---- Bu söz grubu aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa yüklemin yerine göre devrik cümle olur? A) bir dergide yayımlanan bir başlık yazısıydı. B) adlı yazı, gazetelerin manşetlerinde yer aldı. C) başlıklı yazıyı yazdı uzun uğraşlar sonunda. D) makelesinin başlık ve içeriğini çok beğendim. 13. Yüklemi sonda olan cümlelere “kurallı cümle” denir. Yüklemi çekimli bir fiilden oluşan cümlelere ise “fiil cümlesi” denir. Aşağıdaki cümlelerden hangisi kurallı bir fiil cümlesidir? A) Ellerinden tutuyorum rüyama giren meleği B) Gecenin gündüze dönmesi, ne tuhaf bir şeydir. C) Camın arkasından bakınca manzara herkesi yanıltır. D) Gördüm seni, dünya güzelmiş diyecektim neredeyse. 6. Ünite 179

Yüklemin Türüne Göre Cümleler 14. 1. METİN Tehlikeli Oyunlar, Oğuz Atay’ın “Tutunamayanlar” adlı romanından sonra kaleme aldığı ve 1973 yılında yayım- ladığı romanıdır. Roman, “Tutunamayanlar”ın devamı olarak görülebilir bir bakıma. 2. METİN Romanda kullanılan postmodern yöntemlerin en önemlilerinden biri “oyun” kavramıdır. Neredeyse tüm post- modern romanlarda oyun kavramı çeşitli farklılıklarla kendini gösterir. Bu metinlerde yer alan cümlelerin yüklemin yerine göre sayısını belirten grafik aşağıdakilerden hangisidir? A) B) 2 2 1 Devrik Cümle 1 Devrik Cümle 0 Kurallı Cümle 0 Kurallı Cümle 1. METİN 2. METİN 1. METİN 2. METİN C) Devrik Cümle D) Devrik Cümle 2 Kurallı Cümle 2 Kurallı Cümle 1 1 0 0 1. METİN 2. METİN 1. METİN 2. METİN 15. (I) Camdan dışarıyı izlerken sokak lambası, caddenin başında bir muhafız gibi duruyordu öylece. (II) Ona baktıkça içimi bir güven kaplarken her zaman aynı saatte, aynı yerde, aynı şekilde onu bulmak bu istikrarı korumak kolay değildi. (III) Fırın kapanmış; esnaf, evinin yolunu tutmuştu. (IV) Hayal ederdim; bir günün daha bittiğini, bundan sonra gelecek günleri, şanslıysak en güzellerini hep bu pencerenin önünde. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I numaralı cümle, devrik fiil cümlesidir. B) II numaralı cümle, kurallı isim cümlesidir. C) III numaralı cümle, kurallı fiil cümlesidir. D) IV numaralı cümle, devrik isim cümlesidir. 180 6. Ünite

6. Ünite Anlamına Göre Cümleler 5 1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi olumsuz bir fiil 4. Aşağıdakilerden hangisi olumlu bir isim cümlesi- cümlesidir? dir? A) Kaybolan koyunun kuyruğu büyük olur. A) Bu eser, bir şiiri tüm yönüyle anlayıp yorumlama B) Ak koyunu gören içi dolu yağ sanır. bakımından örnek teşkil edecek bir metindir. C) Herkesin aklı bir olsa koyuna çoban bulunmaz. D) Her koyun kendi bacağından asılır. B) Bir dil üzerinde çeşitli görüşler dile getirilirken ele alınan kişilerin yalnız küçük adları temel alınmaz. C) Bir eser üzerinde durulurken önce o eserin işlen- diği konu bakımından nasıl ele alındığı gösterilme- lidir. D) Tonyukuk Yazıtları üzerine hatırı sayılır çalışmalar, ünlü Türkologlar tarafından kaleme alınmıştır. 2. I. Gözden ırak olan gönülden de ırak olur. 5. Aşağıdakilerden hangisi olumlu ve kurallı bir fiil II. Dert, insanı yokluğa götüren rahvan attır. cümlesidir? III. Her insan bir yağmur tanesi gibidir. IV. Kimi çamura kimi de yaprağa düşer. A) Hasta olmayan sağlığın kadrini bilmez. B) Adamın iyisi alışverişte belli olur. Mevlâna’ya ait numaralanmış özlü sözlerden han- C) Abdalın karnı doyunca gözü pabucundadır. gileri olumlu isim cümlesidir? D) Sağ elinin verdiğini sol elin görmesin. A) I - II B) II - III C) I - IV D) III - IV 3. Aşağıdaki cümlelerden hangisi anlamca diğerle- 6. Ben de hayalimde yarattıklarımla birlikte bir roman rinden farklıdır? kahramanı olmak istiyordum albayım. A) Timsah armudu da denen avokado meyveleri; Aşağıdakilerden hangisi biçimce bu cümle ile özdeş küre biçiminde, oval, elips ya da armut gibi eriksi değildir? tipli yeşil, kırmızı ya da erguvani renktedir. A) Dil ile oynamak açısından bir başka yönelim de B) Avokadonun iyi meyve vermesi için ikinci bir farklı yazarın romanda hece vezni ile iki kıtalık bir şiire türde ağacın ve çapraz tozlaşmanın gerekliliği yer vermesidir. unutulmamalıdır. B) Oğuz Atay’ın kaleme aldığı “Tehlikeli Oyunlar”, bir- C) Tropik iklime sahip bölgeler yanında subtropikal çok postmodern unsuru içerisinde barındıran bir iklimde ve don fazla olmaması kaydıyla Akdeniz romandır. iklimine sahip çeşitli bölgelerde de yetiştirilir avo- kado. C) Oyun kavramı, “Tehlikeli Oyunlar” romanında met- nin kurmacasına hâkim olduğu gibi içerisinde de D) Avokado kullanımı ile ilgili en eski olgulara Coxcat- çeşitli şekillerde kullanılmıştır. lán, Puebla, Meksika’da MÖ 10.000 yılına ait bilgi- leri içeren bir mağarada rastlanmıştır. D) Üst kurmaca olarak kullanılan oyun kavramına bir örnek de kitapta yer verilmeyen “Bu oyunu biz hiç yazamayacağız.” ifadesinin olmamasıdır. 181

Anlamına Göre Cümleler 7. Eylemin yapılmadığını, sözü edilen yargının bulunmadığını, gerçekleşmediğini anlatan cümlelere “olumsuz “cümle denir. Örneğin “Konuyu anlamadı.” cümlesinde “anlama” eyleminin yapılmadığı belirtilmiştir. Bu, olumsuzluk eki “-ma, -me” ile sağlanmıştır. Yüklemi çekimli bir fiilden oluşan cümlelere “fiil cümlesi” denir. Örneğin “Konuyu iyi anladı.” cümlesinde “anlamak” fiildir. Yüklem fiil olduğu için bu cümle yüklemine göre fiil cümlesidir. Buna göre, Ben ---- bu sözcük aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa anlamına göre olumsuz fiil cümlesi olur? A) insan teninde bulunan ufak, koyu renkli lekedir. B) hancı sen yolcu oldukça bu dünya böyle devam eder. C) Startfen Yayıncılık anlam bilgisi kitap yazarı değilim. D) “Bana dokunmayan yılan bin yaşasın.” diyenlerden olamam. 8. Biçimce Olumlu, Anlamca Biçimce Olumsuz, CÜMLELER Olumsuz Cümle Anlamca Olumlu Cümle I. Ne beni dinliyor ne de dersi dinliyor. II. Bu soğuk havada dondurma yenir mi hiç? III. Bu nefis yemekler yenilmez mi hiç? IV. Evde ne ekmek ne de peynir var. Bu tabloda numaralanmış cümlelerden hangisiyle ilgili işaretlemelerden birinde yanlışlık yapılmamıştır? A) I. B) II. C) III. D) IV. 9. Bazı cümlelerde yüklem, şekil olarak olumlu görünse de anlamca olumsuz olabilmektedir. Bu tür cümlelere “biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümleler” denir. Örneğin “Bu yemek de yenir mi hiç?” cümlesindeki “mi” soru eki ve “hiç” sözcüğü bir araya gelerek “yenmez” olumsuzluk anlamını vermektedir. Buna göre, I. Ne arayanım ne de soranım var bu dünyada. II. Gel de bu davranışını tasvip et edebilirsen. III. Ödevler, bu kadar kısa sürede yapılır mı hiç? cümlelerinden hangileri biçimce olumlu, anlamca olumsuzdur? A) I - II B) I - III C) II - III D) I - II - III 10. (I) Yalan söyleme davranışı, bir başkasında niyetli olarak yanlış kanılar oluşturma çabasıdır. (II) Literatürde yalan söyleme davranışlarının gelişiminin incelendiği araştırmaların büyük çoğunluğunun okul öncesi dönemdeki çocuklara yoğunlaş- tığı görülmektedir. (III) Yalan söyleme davranışlarının okul öncesi dönemden itibaren nasıl gelişim gösterdiği ve çeşitli sosyal, kültürel, bilişsel etmenlerin yalan söyleme üzerindeki etkisine yönelik araştırmalar ise son yirmi yılda artış göster- miştir. (IV) Ancak Türkiye’deki araştırmaların yalan söyleme davranışları konusunda henüz başlangıç aşamasındadır. Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) I numaralı cümle, biçimce olumlu anlamca olumsuz isim cümlesidir. B) II numaralı cümle, biçimce olumsuz anlamca olumlu fiil cümlesidir. C) III numaralı cümle, biçimce ve anlamca olumlu fiil cümlesidir. D) IV numaralı cümle, biçimce ve anlamca olumsuz isim cümlesidir. 182 6. Ünite

Anlamına Göre Cümleler 11. Burak Öğretmen, öğrencilerinden okul merdivenlerine en alt basamaktan üste doğru önce olumsuz, sonra olumlu ardından da olumsuz fiil cümlesi yazmalarını istemiştir. Beril adlı öğrenci, istenilen özelliklere göre cümleler yazdığına göre aşağıdaki görsellerden hangisi bu öğren- ciye ait olabilir? A) B) Aslıhan ödevlerini yapmadı. Aldığım bu silgi iyi silmiyor. Arkadaşım beni çok iyi anlıyor. Masada kalamlerim kaldı. Dedesi gün gün önce öldü. Bende kalem ve silgi yok. C) D) Bu devran böyle asla gitmez. İşlerinin peşinden hiç koşmuyor. İki kişi, birbiriyle kavga ediyor. Televizyonun düğmesine bastım. Bizim köye kar yağmıyor. Arkadaşım iki gün önce hastalandı. 12. Bazı cümlelerde yüklem şekil olarak olumsuz görünse de anlamca olumlu olabilmektedir. Bu tür cümlelere “biçimce olumsuz, anlamca olumlu cümleler” denir. Örneğin “Sen söylersin de ben yapmaz mıyım?” cümlesinde “mi” soru eki cümleye olumsuz anlam katmıştır. Aşağıdakilerden hangisi biçimce olumsuz, anlamca olumludur? A) Sınıfımızdaki Alptekin hiç de akılsız değil. B) Satın aldığım çilekler çok ama çok lezzetsizdi. C) Aradığım kitap, sahafçılar çarşısında yoktu. D) Fıstıklı ve vişneli dondurmayı hiç sevmem. 13. Kitap okumak, en güzel alışkanlığımdır. Bu cümlenin olumsuz, devrik, soru biçimi aşağıdakilerden hangisidir? A) En güzel alışkanlığım kitap okumak değil midir? B) Kitap okumak, en güzel alışkanlığım değil midir? C) Kitap okumak değil midir en güzel alışkanlığım? D) Kitap okumak mıdır en güzel alışkanlığım? 6. Ünite 183

Anlamına Göre Cümleler 14. Burhan, bir yapboz oyununda “biçimce olumlu anlamca olumsuz cümle”yi bulup yapboz parçasını sarı renge, “biçimce olumsuz anlamca olumlu cümle”yi bulup yapboz parçasını pembe renge dönüştürerek yapbozun iki par- çasını tamamlamıştır. Kalan yapboz parçasının kısmını ise “biçimce ve anlamca olumsuz cümle”yi seçerek yapbozu bitirmiştir. Buna göre, I. II. Bpuagrüansızçıomk. Pardameğyil.ok III. Buymokarykoektt.e IV. Seni dseevğmil.iyor yapboz parçalarından hangisi Burhan’a ait olabilir? D) IV A) I B) II C) III 15. (I) Etik çerçevede kendisine rehberlik eden bir takım zorunluluk ve sorumluluklara sahiptir psikoloji. (II) İnsanın ruh sağlığına her yönüyle dâhil olduğu düşünüldüğünde, klinisyenlerin doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili oldukları bireylerin iyi oluşlarına özellikle duyarlı olmaları gerekir. (III) Psikolojinin bütünlüğü, profesyonellerin kendi davranış- larını düzenleyebileceği kapsama bağlıdır. (IV) Bu noktada yeterlilik, psikolojiyi meslek olarak tanıtan ilke ve değer- ler kümelenmesinin merkezinde yer alır. Bu metindeki numaralanmış cümlelerden hangisi biçimce olumlu ve devrik bir isim cümlesidir? A) I B) II C) III D) IV 184 6. Ünite

6. Ünite Anlamına Göre Cümleler 6 1. Aşağıdakilerden hangisi olumlu bir cümle değil- 4. Aşağıdakilerden hangisi anlamca diğerlerinden dir? farklıdır? A) Lise öğrencilerinin çevreye dönük tutumlarını belir- A) Gözden uzak olsan da gönülden uzak olmazsın. lemeye yönelik çalışma sayısı oldukça azdır. B) Kırkından sonra saza başlayan kıyamette çalar. C) Sevda geçer yalan olur, sonra sokar yılan olur. B) Erkek katılımcıların puan ortalamaları, kadın katı- D) Ağlarsa anam ağlar, başkası yalan ağlar. lımcılarınkinden daha yüksek düzeyde değildir. C) Gündelik yaşamın geniş çeşitlilikteki pratikler evreni, farklı aktörlere ev sahipliği yapmaktadır. D) “İki Defa Anlatılmış Öyküler”, başlığından da anla- şılacağı üzere yeniden yazımın örneklerini içeriyor. 2. Bir duyguyu, düşünceyi soru yoluyla anlatan veya 5. Aşağıdakilerden hangisi biçimce olumlu anlamca soru yoluyla bilgi almayı amaçlayan cümlelere “soru olumsuzdur? cümlesi” denir. A) Sipariş verdiğim halılar nihayet elime ulaştı. Buna göre aşağıdakilerden hangisi soru cümlesi B) Kardeşim ne alışveriş ne de yemek yaptı. değildir? C) Bu kadar ağır yük, bir insanın sırtına verilmez. D) Amcam iki yıl önce, 2019, Ankara’da vefat etti. A) Nötron yıldızları elektronları olmadan nasıl güçlü manyetik alan oluşturur 6. I. Televizyon,“uzak” anlamındaki “tele” ve “görmek” anlamındaki “visio” sözcüklerinden türetilmiştir. B) Nötronların dönüşleri göz önüne alındığında güçlü II. Türk Dil Kurumu tarafından televizyon sözcüğüne bir manyetik alan oluşur mu karşılık olarak “uzgöreç” ve “uzgörüm” sözcükleri önerilmişti. C) Aşırı yüksek sıcaklıklardaki parçacık oluşumları ve III. Televizyon yayını, hareketli veya sabit resimlerin ışık hızı nasıl kıyaslanabilir sesli veya sessiz kalıcı olmayan görüntülerinin renkli ya da siyah beyaz yayınıdır. D) Farklı katmanlarında elektronlar hatta demir atomu IV. Televizyon, yayınlanan görüntü ve sesleri alıcıya çekirdekleri bulunabilir ulaştıran elektronik cihaz sistemidir. Numaralanmış cümlelerden hangileri olumlu isim 3. Aşağıdakilerden hangisi biçimce olumsuz bir cüm- cümlesidir? ledir? A) I - II B) I - III C) II - IV D) III - IV A) Üzücü haber, bugünlerde gelebilir diye korkuyor- dum. B) Türk edebiyatına katkıları olan yazarları minnetle anıyorum. C) Bu soruların yanıtlarını bugün vermek hiç de güç değil. D) Dilde sadeleşme eğilimi, bizden çok daha önce başladı. 185

Anlamına Göre Cümleler 7. Bazı cümleler şekilce olumlu olduğu hâlde anlamca olumsuz olabilir. “Ne … ne …” bağlacı cümleleri olumsuz yapar. Kimi cümlelerde ise olumsuzluk anlamı bazı ek ya da sözcüklerle sağlanır. Örneğin “Bu dünya ne sana ne de bana kalır.” cümlesinde “kalır” yüklemi olumlu olduğu hâlde “ne … ne …” bağlacı cümleyi olumsuz yapmıştır. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi biçimce olumlu anlamca olumsuzdur? A) Bu olayda Melahat’ın da hatası yok değil. B) Bu testte çözdüğüm tüm sorular hatasızdı. C) Sokakta iki grup birbirleriyle kavga ediyordu. D) Artık bu saatten sonra sana inanır mıyım hiç? 8. Eylemin yapılmadığını, sözü edilen yargının bulunmadığını, gerçekleşmediğini anlatan cümlelere “olumsuz cümle” denir. “Bir daha benimle konuşmadı.” cümlesinde “konuşma” eyleminin yapılmadığı belirtilmiştir. Bu, olumsuzluk eki “-ma, -me” ile sağlanmıştır. Yüklemi ek eylemle çekimlenmiş bir isimden oluşan cümlelere “isim cümlesi” denir. “O, benim en iyi arkadaşımdır.” cümlesi “benim en iyi arkadaşımdır” söz grubu, cümlenin yüklemini oluşturmuştur. Buradaki “benim en iyi arkadaşımdır” söz grubu isim olduğuna göre cümle de yükleminin çeşidine göre isim cüm- lesidir. Buna göre, Üzüm ---- cümlesi aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa anlamına göre olumsuz isim cümlesi olur? A) Kuzey ve Doğu Amerika Birleşik Devletleri’ne özgü meyve değildir. B) salkımlar hâlinde oluşan klimakterik olmayan bir meyve türüdür. C) dünyada kültürü yapılan en eski meyve türlerinden bir tanesidir. D) yaprak döken odunsu asmaların vitis cinsinden çiçekli bitki meyvesidir. 9. CÜMLELER Olumsuz Olumlu Kurallı Devrik I. Mal, adama hem dost hem düşmandır. II. Malı ongun olanın adı angın olur. III. Can çıkmayınca huy çıkmaz. IV. Sakla samanı, gelir zamanı. Bu tabloda numaralanmış cümlelerden hangisiyle ilgili işaretlemelerin birinde yanlışlık yapılmıştır? A) I. B) II. C) III. D) IV. 10. Başak, genellikle ekinlerin baş kısmında bulunan düz ve sıkı bir şekilde sıralanmış bitki yapılarından biridir. Aşağıdakilerden hangisi anlamına göre bu cümle ile özdeş değildir? A) Dünyada, tahıllar arasında üretimde mısır, buğday ve pirinçten sonra 4. sırada arpa gelmektedir. B) Vaşaklar, kısa kuyrukları ile ilk bakışta ürkütücü gözükseler de görünüşleriyle kesinlikle çok etkileyicidir. C) Gün boyunca ağırlıklı olarak uyumayı tercih eden aslanlar; nadiren alacakaranlıkta, sıklıkla gece aktiftir. D) 19. yüzyılda bakterilerin çoğu hastalığın nedeni olduğu bilinmesine rağmen antibakteriyel bir tedavi yoktu. 186 6. Ünite

Anlamına Göre Cümleler 11. Bir ayakkabı firması, piyasaya süreceği yeni bir ürün için bir afiş hazırlamak istemektedir. Bu üründe olması gereken özellikleri de şu şekilde belirtmiştir firma yetkilileri: Firmamızın vizyonunu yüceltecek slogan yazılacaktır. • Sloganımız, olumlu cümleden oluşacaktır. • Sloganımız, devrik cümleden oluşmayacaktır. • Yüklem, isim veya fiil cümlesi olabilecektir. Buna göre aşağıdaki afişlerden hangisi bu firmanın istediği kriterlere göre hazırlanmıştır? A) B) Ayak Topukların Sağlığı Kraliçesiyim Topuklarınızda! Bu Yolda! C) D) Topuklarımla Topuklarım Geliyorum Çok Sana! Eşsizdir! 12. (I) Stratejik yönlülük ve yenilikçilik stratejileri, sürdürülebilir rekabet avantajı ve üstün performansın elde edilmesinde temel yaklaşımlardır. (II) Stratejik yönetim alanındaki araştırmalar, bireysel stratejik yönelimleri ve bunların yenilikçi- lik ve işletme performansı ile ilişkilerini araştırmıştır.(III) Bununla birlikte, çok az çalışmada farklı stratejik yönelimlerin ve yenilikçiliğin işletme performansı üzerinde olan etkileri incelenmiştir. (IV) Bu nedenle stratejik yönelimler, bütüncül olarak kaynak temelli görüş çerçevesinde araştırmaya dâhil edilmiştir. Bu parçada numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) I numaralı cümle, kurallı fiil cümledir. B) II numaralı cümle, olumlu devrik cümledir. C) III numaralı cümle, devrik fiil cümledir. D) IV numaralı cümle, olumlu fiil cümledir. 13. “-lı” yapım ekinin zıddı olan “-sız” yapım eki isim cümlelerinde yükleme olumsuz anlam kazandırır. Aşağıdakilerden hangisi bu açıklamayı örneklememektedir? A) Parasız kaldığım için çok ama çok mutsuzdum. B) Oyuncaksız bir dünya asla düşünülemez. C) Babama karşı sevgim her zaman sonsuzdur. D) Yaptığı son mimari tek kelimeyle hatasızdı. 6. Ünite 187

Anlamına Göre Cümleler 14. İdris Öğretmen, “cümle türleri” konusunu pekiştirmek adına aşağıdaki numaralanmış cümleleri tahtaya yazmıştır. Öğrencilerinden bu cümlelerden olumlu isim cümlelerini bulmalarını ve bu cümlelerin yüklemleriyle bir bulmaca oluşturmalarını istemiştir. Buna göre, I. Gökyüzü bu sabah pürüzsüz. II. Elazığ, bu mevsimde soğuk. III. Alp, çok hastaymış. IV. Bugün hava güneşli. Eftelya adlı öğrenci, öğretmeninin istediği bulmacayı doğru hazırladığına göre bu bulmaca aşağıdakilerden hangisidir? A) G B) G PÜRÜZ SÜZ Ü NO N EĞ E ŞU HAST AYM I Ş LK OL İ Ğİ U K C) D) G G PÜRÜZSÜZ PÜRÜZ SÜZ N N E E Ş HAS T A YM I Ş L L İ İ 15. Bazı cümleler, biçimce olumsuz olduğu hâlde anlamca olumlu olabilir. Örnek cümle: Seni anlamıyor değilim. Örnek cümleden çıkan anlam: Seni anlıyorum. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu açıklamayı örneklememektedir? A) Bu testteki tüm soruları çözmüş değilim. B) Dünden beri Elif’le konuşmuyor değilim. C) Bu güzel meyveler yenilmez mi hiç? D) Mahallemizde açılan mağazada yok yok. 188 6. Ünite

6. Ünite Yapısına Göre Cümleler 7 1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi tek yüklemli cümle 4. (I) Akbabalar, Avustralya ve Okyanus adaları dışında değildir? bütün ılıman ve tropik bölgelere dağılmıştır. (II) Özel- likle Hindistan ve Nepal’deki akbaba nüfusu son yıl- A) Depresyon; temel olarak bir mutsuzluk, neşesizlik larda hızla yok olmuş, bu durum bazı ekolojik sonuç- hastalığıdır. lar doğurmuştur. (III) Bunun veterinerlikte kullanılan “diklofenak” isimli ilaçla bağlantılı olabileceğini bazı B) Her beş kişiden biri, yaşamının bir döneminde araştırmalar ortaya koymuştur. (IV) Hindistan hükû- depresyon geçiriyor. meti de bu durumu değerlendirerek ilacın veteriner- likte kullanımını yasaklamıştır. C) Kadınlar, erkeklerden iki kat daha fazla depres- yona yakalanıyor. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangisi tek yüklemli cümledir? D) Kadınlar en çok 35-45, erkekler 55-70 yaşlarında depresyon geçiriyor. A) I B) II C) III D) IV 2. I. Bir kulakçık ve karıncıktan meydana gelen balıkla- 5. Yunus Emre’ye ait aşağıdaki özlü sözlerden han- rın yüreklerinde kirli kan bulunur. gisi birden çok yüklemli cümle değildir? II. Yürekten çıkan kirli kan, solungaçlarda temizlen- A) Yunus bir söz söylemiş, hiçbir söze benzemez. diği için vücutta temiz kan dolaşır. B) Derdi dünya olanın, dünya kadar derdi vardır. C) Sevelim, sevilelim, bu dünya kimseye kalmaz. III. Bazı balıkların hava kesesinin ön kısmındaki iç ku- D) Az söz erin yüküdür, çok söz hayvan yüküdür. lakla ilişkili dörder adet kemikcik bulunur. IV. Uçan balıklar, gelişmiş göğüs yüzgeçlerini açarak birkaç dakika su üstünde uçabilir. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi fii- limsi bulunan cümle değildir? A) I B) II C) III D) IV 3. Aşağıdaki atasözleri yapıları bakımından gruplan- 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisi yapıca diğerlerin- dığında hangisi dışarıda kalır? den farklıdır? A) Bakmakla usta olunsa kediler kasap olurdu. A) Ay’ın öteki yüzünün ilk fotoğraflarını Luna 3 uydusu B) Buğday başak verince orak pahaya çıkar. çekmiştir. C) Baş başa vermeyince taş yerinden kalkmaz. D) Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır. B) Ay yüzeyine ilk yumuşak iniş yapabilen uzay aracı Luna 9’dur. C) Ay yüzeyine çarpan ilk insan yapısı nesne Luna 2 uydusudur. D) Ay yörüngesine giren ilk insansız uzay aracı da Luna 10’dur. 189

Yapısına Göre Cümleler 7. Tek yüklemli cümleler, tek yargı bildirdiğinden tek yüklemden oluşur. Bu yüklem, çekimli bir fiil ya da ek fiil almış isim soylu bir sözcük veya söz grubu olabilir. Tek yüklemli cümlelerde yüklemin dışında sözcük olarak fiilimsi yer almaz. Buna göre, I. Koltuk minderi, birçok kültürde desteksiz bir oturma mobilyası olarak kullanılır. II. Boyun ağrısı olanlara mümkünse sırt üstü veya yan yatmaları tavsiye edilir. III. Yastıkların içinde kaz tüyü, kuş tüyü, yün, pamuk, elyaf vb. maddeler bulunur. numaralanmış cümlelerden hangileri tek yüklemli cümledir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I - III D) I - II - III 8. • Fiil cümlesi • Bağlacı olan cümle • Kurallı cümle • Olumlu cümle Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bu özelliklerin tümü yer almaktadır? A) Işığı geçirmeye ve kırmaya elverişli üç tabakanın birleşmesinden oluşmuştur göz. B) Göz, göz çukurunda bulunan iri bir bilye büyüklüğünde görmeyi sağlayan küremsi bir organdır. C) Rengi insandan insana değişen iris, göz bebeğini büyütüp küçültmeye yarayan kas liflerini kapsar. D) Damar tabakaya gelen ışık ışınları kırılır ve ağ tabaka hücrelerinin sinir uçlarını etkiler. 9. Tek yüklemi olan ve içinde fiilimsi bulunan cümleler “içinde fiilimsi olan cümleler”dir. Örnek: Beni anlamanı umuyorum. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi fiilimsi bulunan cümle değildir? A) Basketbol, ilk olarak yedi kişilik iki takım arasında yirmişer dakikalık üç devre üzerinden oynandı. B) Amatör bir spor dalı olarak basketbol, 1936’da Berlin’de düzenlenen Olimpiyat Oyunları’na dâhil edildi. C) Basketbol sepeti yaklaşık 3 metre yükseklikte duvara monte ediliyordu ve her sayıdan sonra top sepetten elle çıkarılıyordu. D) Basketbol alanın boyutları değişiklik göstermekle birlikte FIBA standartlarına göre 28 m x 15 m’dir. 10. Aralarında anlam ilgisi bulunan tek yüklemli veya içinde fiilimsi bulunan cümlelerin bağlaçlarla birbirine bağlanma- sıyla oluşan cümlelere “bağlacı olan cümle” denir. Bağlacı olan cümleler “ama, fakat, yalnız, veya” gibi bağlaçlarla oluşturulur. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisi bağlacı olan cümledir? A) Okullarda çeşitli düzeylerde genellikle toplu bazı alanlarda da bireysel eğitim verilir. B) Okullarda hizmetliler, memurlar bulunur ve bunlar da temizlik, idare ile ilgilenir. C) Bireyler, yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli bilgileri örgün eğitim veren okullarda alır. D) Okul içerisinde derslikler, müdür, müdür yardımcısı ve öğretmenler odaları mevcuttur. 190 6. Ünite

Yapısına Göre Cümleler 2 3 11. 1 Çölyak hastalığı, bağırsaklardaki Çölyak hastalığı olan çocuklarda Çölyak hastaları; buğday, arpa, sindirimi sağlayan “villus” denilen özellikle karın ağrısı, huzursuzluk, çavdar, yulaflı gıdalar tüketme- yapıların bozulmasına sebep olan iştahsızlık, kusma, kilo alamama dikleri gibi marketlerde satılan yiyeceklerdeki besinin emilmesini ve boy uzamasında yavaşlama hazır gıdaların içeriklerine dikkat engelleyen ince bağırsakta hasar- gibi tipik belirtilerle ortaya çıkabi- etmeli ve gluten içermeyen gıda- lar oluşturan bir sindirim sistemi lir; ileri yaşlarda hastalığın belirti- lar tüketmeliler. hastalığıdır. leri daha geniş bir yelpazeye ya- yılabilir. Bağlacı olan cümle Birden çok yüklemli cümle İçinde fiilimsi olan cümle Numaralanmış cümleler, yapısına göre cümle türleriyle eşleştirildiğinde ortaya çıkacak tablo aşağıdakilerden hangisi olur? A) 1 B) 1 C) 1 D) 1 2222 3333 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde cümlenin yapısı yay ayraç içinde yanlış verilmiştir? A) Uyaktan sonra gelen aynı anlam ve görevdeki ek ya da sözcüklere “redif” denir. (Birden çok yüklemli cümle) B) Türk edebiyatında ilk pastoral şiiri, 1878 yılında Abdülhak Hamit Tarhan yazmıştır. (Tek yüklemli cümle) C) Şiir, Sümerlerin Gılgamış Destanı’na kadar uzanan köklü bir tarihe sahiptir. (İçinde fiilimsi olan cümle) D) Uzun okunan ünlüler, tek başına tam kafiye oluşturur çünkü bu ünlüler, iki ses yerine geçer. (Bağlacı olan cümle) 13. Acı bir biberdeki kapsaisinin çoğu, tohumların tutunduğu meyvenin odacık veya loküllerini bölen iç kaburgaların epi- dermisi üzerinde kabarcıklar hâlinde yoğunlaşır. Aşağıdakilerin hangisi yapısı bakımından bu cümleyle özdeş değildir? A) Hamsinin uyum sağladığı su sıcaklığının 21 °C olduğu kabul edilmektedir. B) Uskumru, uskumrugiller familyasına adını vermiş olan bu familyanın örnek balığıdır. C) Kefaller, beslenmek için sığ sulara giren ve sürüler teşkil eden hızlı yüzücü balıklardır. D) Levrekler; gündüzleri 30–40 metre derinlerde, geceleri yüzeye yakınlarda dolaşır. 6. Ünite 191

Yapısına Göre Cümleler 14. Sürücü Koltuğunda Nasıl Oturmalısınız? Aracınızı rahat kullanabilmek Sırtınızı koltuğa yaslayıp Sürücü koltuğunun başınıza için koltuğunuzun dike yakın kolunuzu uzattığınızda gelen kısmı, başınızı pozisyonda olması gerekir. bileğiniz direksiyon simidinin tam olarak ortalamalı. tam üstüne gelmeli. Bu görselden (bilgilendirici) hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Tek yüklemli cümle yoktur. B) İçinde fiilimsi olan cümleler vardır. C) Bağlacı olan cümle bulunmaktadır. D) Birden çok yüklemli cümle vardır. 15. (I) Sözlü anonim halk edebiyatı ürünü olan masal; kahramanları arasında olağanüstü şahıs veya yaratıkların buluna- bildiği, anlatılan olayların tamamen gerçek dışı olduğu, yer ve zaman ögesinin ise daima belirsiz olduğu bir anlatı türüdür. (II) Masalı, hikâye ve destan gibi türlerden ayıran en önemli temel özellik gerçek dışı ögeler içermesidir. (III) Türkçede bilinmeyen geçmiş zamana en uygun kip, öğrenilen geçmiş zaman olduğundan tüm masallar genel- likle bu kiple anlatılır, görülen geçmiş zaman kipi ise hiç kullanılmaz. (IV) Masal terimi öncelikle Külkedisi, Ali Baba ve Kırk Haramiler, Keloğlan gibi ulusal ve uluslararası sözlü geleneğin ürünleri olan halk öykülerini kapsar ancak sözlü geleneğin mahsulü olmayan yani yazarı belli olan masal formunda yazılmış eserler de bu türün içinde yer alır. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I. cümle, fiilimsi bulunan cümledir. B) II. cümle, bağlacı olan cümledir. C) III. cümle, birden çok yüklemli cümledir. D) IV. cümle, tek yüklemli cümle değildir. 192 6. Ünite

6. Ünite Yapısına Göre Cümleler 8 1. Aç tavuk, kendini buğday ambarında sanır. 4. “Ayka” filmi, 24 Şubat 2019 tarihinde düzenlenecek 91. Akademi Ödülleri’nin Yabancı Dilde En İyi Film Aşağıdakilerden hangisi yapıca bu atasözüyle öz- Ödülü kategorisinde yarışmak üzere Kazakistan’ın deş değildir? aday adayı olarak gösterildi ve dokuz filmden oluşan kısa listeye girdi. A) Acemi marangozun talaşı, tahtasından çok olur. B) Acıkan ne olsa yer, acıyan ne olsa söyler. Bu cümlenin özellikleri aşağıdakilerden hangisinde C) Ak köpeğin, pamuk pazarına zararı vardır. doğru verilmiştir? D) Aksak eşekle yüksek dağa çıkılmaz. A) Fiil cümlesi, bağlacı olan cümle B) Fiil cümlesi, içinde fiilimsi olan cümle C) Kurallı, birden çok yüklemli cümle D) Kurallı, tek yüklemli cümle 2. Toprak, bitki örtüsünün beslendiği kaynakların ana de- 5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde cümlenin yapısı posudur. 1 cm toprak, ortalama olarak 1000 yılda olu- yay ayraç içinde doğru verilmiştir? şur. Toprak üzerindeki ölü bitkileri yakmak, toprağa çok büyük zararlar verir; toprağı verimsizleştirir. Top- A) Ceviz; diğer yaygın sert kabuklu kuru yemişler- rak üzerindeki ölü bitkiler ve kuru yapraklar, fossilleşe- den, daha yüksek oranda antioksidan aktivitesine rek bir gübre görevi görür ve toprağın zenginleşip sahiptir. (Birden çok yüklemli cümle) nem tutarak verimliliğini artırır. B) İç cevizin etrafını saran zarda; E vitamini, melato- Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur? nin ve polifenol adı verilen bileşikler antioksidan özelliği sağlar. (Tek yüklemli cümle) A) Tek yüklemli cümle C) Ceviz, omega-3 yağı açısından da diğer kabuklu B) Bağlacı olan cümle kuru yemişlerden önemli ölçüde daha yüksek değere sahiptir. (İçinde fiilimsi olan cümle) C) Birden çok yüklemli cümle D) Oksitlenmiş LDL denen kötü kolesterol, atardamar- D) İçinde fiilimsi olan cümle larda birikmeye eğilimlidir ve ateroskleroza neden olur. (Bağlacı olan cümle) 3. Aşağıdaki cümlelerin hangisi yapısına göre öteki- 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisi yapısına göre tek yük- lerden farklıdır? lemli cümle, yüklemin türüne göre fiil cümlesidir? A) Renk, ışığın gözün retinasına değişik biçimde ulaş- A) Demir, sert bir madde olduğu için çeşitli yapılarda ması ile ortaya çıkan bir algılamadır. kullanılır. B) İki ana rengin karışımıyla ortaya çıkan ara renk, B) Folyo, tencere ve uçak gövdelerinde alüminyum- karışıma katılmayan ana rengin tamamlayıcısı olur. dan faydalanılır. C) İnsan gözü elektromanyetik tayfının 380-740 mm C) Bakır, yumuşak bir metal olmasının yanı sıra iyi de arasındaki küçük bir bölümüne karşı duyarlıdır. bir iletkendir. D) Görüntü sinyali, herhangi bir görüntünün iletilmek D) Altın ve gümüş, işlenebilir, iletken ve inaktif metal- veya saklanmak için elektromanyetik enerjiye çev- lerdir. rilmiş hâlidir. 193

Yapısına Göre Cümleler 7. Bağlacı olan cümle, bağlaçlar ile birbirine bağlanmış birden fazla cümleden oluşan cümle grubudur. Örnek: Erkenden uyandım ve okula doğru yol aldım. Buna göre, I. Sinek küçüktür ama mide bulandırır. II. Fukaranın düşkünü, beyaz giyer kış günü. III. Denizdeki balığın pazarlığı olmaz. numaralanmış cümlelerden hangileri bağlacı olan cümledir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I - II D) I - II - III 8. • Fiil cümlesi • İçinde fiilimsi olan cümle • Olumlu cümle Aşağıdaki cümlelerden hangisinde bu özelliklerin tümü yer almaktadır? A) Tavuk etinin protein içeriği, kırmızı etle hemen hemen aynı seviyededir. B) Yan yana ve katlar şeklinde düzenlenen kafeslerde 5-6 tavuk bulunabilir. C) Tavuk etinde yağ, etin içinde değil; karın boşluğunun altında yer almaktadır. D) Tavuklar, 50x50 santimetre ebatlarında zemini eğimli metal kafeslerde yetiştirilir. 9. Bağlacı olan cümle, bağlaçlar ile birbirine bağlanmış birden fazla cümleden oluşan cümle grubudur. Buna göre, (I) Hikâye; gerçek ya da gerçeğe yakın bir olayı aktaran kısa, düzyazı şeklindeki anlatıdır. (II) Kısa ve yalın bir olay örgüsüne sahip olması, genellikle önemli bir olay ya da sahne aracılığıyla tek ve yoğun bir etki uyandırması ve az sayıda karaktere yer vermesiyle roman ve diğer anlatı türlerinden ayrılır. (III) Öyküde, olayın geçtiği yer sınırlı, anla- tım özlü ve yoğundur. (IV) Karakterler, belli bir olay içinde gösterilir ve çoğu zaman sadece belli özellikleri yansıtılır. numaralanmış cümlelerden hangisi bağlacı olan cümledir? A) I B) II C) III D) IV 10. Tek yüklemli ya da içinde fiilimsi olan birden fazla cümlenin birbirine virgül veya noktalı virgülle bağlanması sonucu oluşturulan cümlelere “birden çok yüklemli cümle” denir. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi birden çok yüklemli cümledir? A) Tabletlerin kullanıcı kitlesi, ağırlıklı olarak iş insanları ve multimedya içeriklerle yakından ilgili kişilerdir. B) Tablet bilgisayar veya sadece tablet, tek bir ünitede ekran devresi ve batarya bulunan bir mobil bilgisayardır. C) Tabletler, 2010 yılından itibaren popüler olmuş; “minibook” adı verilen küçük boyutlu dizüstü bilgisayarların yerini almıştır. D) Hibrid ve konvetribl olan tabletler, hem sanal klavyeye hem de fiziksel klavyeye sahiptir. 194 6. Ünite

Yapısına Göre Cümleler Birden çok yüklemli cümle İçinde fiilimsi bulunan cümle 11. Tek yüklemli cümle Bu tablonun doğru tamamlanması için sırasıyla soldan sağa doğru yazılması gereken cümleler aşağıdakiler- den hangisinde verilmiştir? A) Bal yiyen baldan bıkar. Ağır baş iyidir, yenlik olsa uçar. Attan düşen ölmez, eşekten düşen ölür. B) Bir bütün bir yarımdan iyidir. Besle kargayı, oysun gözünü. Dağ dumansız insan hatasız olmaz. C) Altın kılıç demir kapıyı açar. Al malın iyisini, çekme kaygısını. Ak köpeğe koyun diye sarılma. D) Göz görmeyince gönül katlanır. Tasa doyurur, acı acıktırır. Ekmeğin kestiğini kılıç kesmez. 12. (I) Bir efsaneye göre ilk defa bir keşiş tarafından Macaristan Kraliçesi Elizabeth için üretilmiş olan “Macar suyu” ola- rak bilinen koku, kolonyanın atasıdır. (II) Floransa’daki Santa Maria Manastırı rahibelerinin “Aqua Reginae” adıyla 14. yüzyıldan itibaren üretmekte oldukları bu koku, bir teoriye göre 17. yüzyılda bir gezgin olarak Floransa’da bulu- nan İtalyan parfümcü Giovanni Paolo Feminis’in ilgisini çekmiş ve bu kokunun formülünü bir başrahibeden öğren- miştir. (III) Köln’de yaşayan Feminis; Floransa’dan döndüğünde bu kokunun içine bergamot, limon ve portakal esansı katarak bugün “kolonya” denilen kokuyu geliştirdi. (IV) Önce “Eau Admirable” (Hayranlık verici su) daha sonra da “Eau de Cologne” (Köln suyu) adıyla tüm şehre sundu. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) I. cümle, fiilimsi bulunan cümledir. B) II. cümle, bağlacı olan cümledir. D) IV. cümle, tek yüklemli cümledir. C) III. cümlede birden çok yüklemli cümledir. 13. Tek yüklemi olan ve içinde fiilimsi bulunan cümleler,” içinde fiilimsi olan cümleler”dir. Örneğin “Dinlemeden konuş- mak, insana yarar sağlamaz.” cümlesi “dinlemeden” ve “konuşmak” sözcüklerini alarak fiilimsi olan cümle hâline gelmiştir. Aşağıdaki cümlelerden hangisi fiilimsi bulunan cümledir? A) Dilenci, dilenciyi istemez; ev sahibi ikisini de. B) Kaşığı herkes yapar ama sapını ortaya getiremez. C) Çağrılmayan yere, çörekçi ile börekçi gider. D) Dağda gez, belde gez; insafı elden bırakma. 6. Ünite 195

Yapısına Göre Cümleler 14. • Başarı, kolay elde edilir; zor olan, başarıyı hak etmektir. (Albert Camus) • Mutluluk, erdemin ödülü değil; erdemin kendisidir. (Baruch Spinoza) • Bir sorunu çözmenin en iyi yolu, nedenini yok etmektir. (Martin Luther King) • Ümit, iyi bir kahvaltıdır fakat kötü bir akşam yemeğidir. (Francis Bacon) • İnsanın en büyük düşmanı, doğrudan doğruya kendisidir. (Marcus Cicero) Bu özlü sözlerdeki cümlelerin yapılarını sayılarıyla gösteren grafik aşağıdakilerden hangisidir? A) 2 B) 2 1 1 0 Birden Bağlacı İçinde 0 Birden Bağlacı İçinde Tek çok olan fiilimsi Tek çok olan fiilimsi olan olan yüklemli yüklemli yüklemli cümle yüklemli yüklemli yüklemli cümle cümle cümle cümle cümle cümle cümle C) 2 D) 2 1 1 0 Birden Bağlacı İçinde 0 Birden Bağlacı İçinde Tek çok olan fiilimsi Tek çok olan fiilimsi olan olan yüklemli yüklemli yüklemli cümle yüklemli yüklemli yüklemli cümle cümle cümle cümle cümle cümle cümle 15. Çok söyleme, arsız olur; aç koyma, hırsız olur. 6. Ünite Aşağıdaki cümlelerden hangisi yapısı bakımından bu cümleyle özdeştir? A) İyi kitaplar okumak, geçmiş yüzyılların en iyi insanlarıyla sohbet etmek gibidir. B) Hiçbir iyilik sahtelikle bir arada gitmez, doğru hiçbir zaman yanlışa yer vermez. C) İnsan, yaşamının dörtte üçünü yapamayacağı şeyleri istemekle geçirir. D) Çalışarak ün kazananların sayısı, doğuştan ünlü olanlardan daha fazladır. 196

Ünite Değerlendirme Testi 9 1. Aşağıdakilerden hangisi kurallı, olumlu, fiilimsi 4. Aşağıdakilerden hangisi yapısına göre diğerlerin- olan bir isim cümlesidir? den farklıdır? A) Çiçeklerin olduğu yerde yaşamdan söz etmek A) Primatlar dışında başparmağa sahip ellere koala- mümkündür. lar da sahiptir. B) Her güzel çiçeğin etrafında mutlaka dikenli otlar B) Tıp açısından elin ve parmakların şekli, büyüklüğü türer. çok önemlidir. C) Geleceğin bütün çiçekleri, bugünün çiçekleri için- C) Kolun bilekten parmak uçlarına kadar olan bölü- dir. müne “el” denir. D) Çiçekler, sevginize karşılık verir ancak sizi anlaya- D) Başparmak, alet kullanımı gibi hassas ve karışık maz. işleri görebilir. 2. Aşağıdakilerden hangisi biçimce olumlu anlamca 5. Susuz yaz ---- olumsuz bir cümledir? Bu söz grubu aşağıdakilerden hangisiyle tamam- A) Murat, arkadaşı Hüseyin’e hakaret etti. lanırsa yapısına göre diğerlerinden farklı olur? B) Usta sanatçı, kötü bir eser ortaya koydu. C) Ne öğretmenini dinliyor ne de soru çözüyor. A) filmini annem, babam ve kız kardeşimle birlikte D) Bu akşam da televizyon izlememiş değilim. izledik. B) filminin başrollerinde Ece Çeşmioğlu ve Fatih Şahin oynadı. C) adlı film, 9 Temmuz 2021 tarihinde gösterime girdi. D) Ozan Açıktan’ın yönettiği Türk yapımı dram filmidir. 6. Bugün üzgünüm Ağzımı bıçak açmaz I. 3. Diş çürüğü; çoğunlukla dişin sert dokusu olan mine, II. Bugün çok dertliyim onun altındaki dentin ve kimi zamanda kök yüzeyini Arzum, hevesim ölmüş örten sert dokunun yıkılması olayıdır. III. Bugün kederliyim Bu cümleyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söyle- Bu dünya böyle gitmez nemez? Numaralanmış dizelerin hangilerinde biçimce ve A) Kurallı cümledir. anlamca olumsuz bir cümle vardır? B) Fiil cümlesidir. C) Fiilimsi bulunan cümledir. A) I - II B) I - III D) Olumlu cümledir. C) II - III D) I - II - III 6. Ünite 197

Ünite Değerlendirme Testi 7. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin özelliklerinden biri yanlış verilmiştir? CÜMLELER ÖZELLİKLER A) Maraton; atletizmde uzun mesafeli, sert tabanlı yollarda yapılan muka- Kurallı, Olumlu, vemet koşusudur. İsim, Birden çok yüklemli cümle B) Turşusu yapılabilen sebze meyveler arasında bulunur lahana, biber, Devrik, Olumlu, ayva ve elma. Fiil, İçinde fiilimsi olan cümle C) Yoğurdu hardal tohumları ve tarçınla yaparlarmış Bübür İmparatorluğu Devrik, Olumlu, hükümdarının aşçıları. Fiil, Tek yüklemli cümle D) Kanca tırnak, kemiğe baskı yapınca ağrıya neden olur ve yürüme zor- Kurallı, Olumlu, laşır. Fiil, Bağlacı olan cümle 8. (I) Sargı bezi, herhangi bir yaralanma olduğu takdirde yaraya konan pansuman bezini sarmaya yarar. (II) Kırıklarda, bölgenin tespiti ve hareketsizliğini sağlamak için de kullanılır. (III) Yarayı dış etkilerden korumak, kol ve bacaklardaki kanamaları durdurmak ve şişlikleri önlemek amacıyla da kullanılır. (IV) Tam boyutlu ciddi yaralanmalar için kullanılan küçük pansuman gibi yapışkan bandaj da bulunmaktadır. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) I. cümle, birden çok yüklemli cümledir. B) II. cümle, fiilimsi bulunan cümledir. C) III. cümlede bağlacı olan cümledir. D) IV. cümle, tek yüklemli cümledir. 9. Yüklemi çekimli bir fiilden oluşan cümlelere “fiil cümlesi”, yüklemi sonda bulunmayan, başta ya da ortada yer alan cümlelere “devrik cümle” denir. Buna göre, I. Sonbaharda olgunlaşan büyük çekirdekli sulu meyvenin iç kısmı ayrılmıştır iki bölmeye. II. Derin kumlu, süzek, sulamaya uygun ve organik madde açısından zengin topraklarda yetişen bir bitkidir ceviz ağacı. III. Genç bitkileri dikmeden önce hektar başına 20-30 ton gübre ile gübreleme yapar çoğu ceviz yetiştiricisi. numaralanmış cümlelerden hangisi devrik fiil cümlesidir? A) I - II B) I - III C) II - III D) I - II - III 10. Yüklemi sonda bulunan cümlelere “kurallı cümle”; eylemin yapılmadığını, sözü edilen yargının bulunmadığını, gerçek- leşmediğini anlatan cümlelere “olumsuz cümle”; soru anlamı taşıyan, cevap bekleyen cümlelere “soru cümlesi” denir. Buna göre, Bu olayda suçluydun en az sen de benim kadar. cümlesinin kurallı, olumsuz, soru şekli aşağıdakilerden hangisidir? A) Bu olayda en az sen de benim kadar suçlu muydun? B) En az sen de benim kadar suçlu muydun bu olayda? C) Bu olayda en az sen de benim kadar suçsuz muydun? D) En az sen de benim kadar suçsuz muydun bu olayda? 198 6. Ünite

Ünite Değerlendirme Testi 11. Hasan Öğretmen, öğrencilerine “Hedefi Bul” çark oyunu görselini aşağıdaki gibi çizmiş, oyunun kurallarını aşağıya yazmıştır: Olumlu, devrik, fiilimsi bulunan cümle 4 Olumsuz, devrik, tek 2 Hedefi Bul 3 Olumlu, kurallı, birden yüklemli cümle çok yüklemli cümle 1 Olumsuz, kurallı, bağlacı olan cümle • Oyun; çarktaki en büyük rakamın çevrilmesiyle başlayacak, sırasıyla bu sayının saat yönündeki rakamlarla devam edecektir. • Her turda başlanılan çark numarasının üstünde yer alan cümle türü yerine, bu numaranın karşısındaki numaranın üstünde bulunan cümle çeşidi yazılacaktır. • Oyunda hata yapılmadıkça oyun dört tur devam edecek ve her turda doğru yazılacak cümle için 20 puan verilecektir. Halil adlı öğrenci, 2. turu bitirip toplamda 40 puan toplamış ancak bu turdan sonra hatalı cümle yazarak oyunu son- lanmıştır. Buna göre Halil’in 3. turda hata yaptığı cümle aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Saat dünkü saat ama yaşanılan hayat dünkü hayat değil. B) Saat kurulunca, insan kırılınca yerinde duramaz artık. C) Hatırlanan geçmiş, zamandan yoksundur. D) Geçip giden her saat bir anıyı saklar içinde. 12. Fasulyenin boğumlu gövdesinde tüylü ve yeşil renkli bileşik yaprakları bulunur. Yaprakların koltuğundan salkımlar hâlinde çıkan kelebeksi çiçekler; beyaz, pembe ya da mor renktedir. Dik çalı biçiminde ve sarılıcı özellikte başlıca iki formu vardır. Yassı, yuvarlak, düz ya da kıvrık olabilen meyvelerinin uzunluğu 5–15 cm arasında değişir ve genellikle yeşil renktedir. Bu parçada aşağıdakilerin hangisine örnek yoktur? A) Birden çok yüklemli cümle B) İçinde fiilimsi olan cümle C) Tek yüklemli cümle D) Bağlacı olan cümle 13. Yüklemi sonda bulunan cümlelere “kurallı cümle”; yüklemi sonda bulunmayan, başta ya da ortada yer alan cümle- lere “devrik cümle” denir. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi yükleminin yerine göre diğerlerinden farklıdır? A) Yaz sonunda çapı 10 ila 15 santimetre olan kavunlar olgunlaşır. B) Olgunluk derecesine ulaştığında yoğun bir koku yayar. C) Avrupa’da özel bir yetiştirme alanı yoktur mini kavunun. D) Güneş sarısı rengiyle, pürüzsüz ve dikey çizgileriyle dikkat çeker. 6. Ünite 199

Ünite Değerlendirme Testi 14. “Çukur bir sahada yer alan Elazığ’ın Palu ilçesi, Murat Nehri’nin vadi tabanı düzlüğü ile demiryolu çevresinde kurul- muş bir yerleşim yeridir.” Hulusi Öğretmen, 8-F sınıfına “Cümle Türleri” konusunu pekiştirmek adına yukarıdaki cümlede bulunan özellikleri mavi renkle, bulunmayan özellikleri ise yeşil renge boyayarak bir tablo oluşturmalarını istemiştir. Buna göre bu tabloyu doğru bir şekilde tamamlayan Halide’ye ait tablo aşağıdakilerden hangisidir? A) CÜMLE TÜRLERİ Anlamına Göre Yüklemin Türüne Göre Yüklemin Yerine Göre Yapısına Göre Olumlu Fiil Kurallı İçinde fiilimsi olan cümle Olumsuz İsim Devrik Birden çok yüklemli cümle B) CÜMLE TÜRLERİ Anlamına Göre Yüklemin Türüne Göre Yüklemin Yerine Göre Yapısına Göre Olumlu Fiil Kurallı İçinde fiilimsi olan cümle Olumsuz İsim Devrik Birden çok yüklemli cümle C) CÜMLE TÜRLERİ Anlamına Göre Yüklemin Türüne Göre Yüklemin Yerine Göre Yapısına Göre Olumlu Fiil Kurallı İçinde fiilimsi olan cümle Olumsuz İsim Devrik Birden çok yüklemli cümle D) CÜMLE TÜRLERİ Anlamına Göre Yüklemin Türüne Göre Yüklemin Yerine Göre Yapısına Göre Olumlu Fiil Kurallı İçinde fiilimsi olan cümle Olumsuz İsim Devrik Birden çok yüklemli cümle 15. “Ziyaretçilerin hayvanat bahçelerinde insan hayatını tehlikeye atmadan doğrudan temas kurmalarına izin verilen tek büyük kedilerdir çitalar.” cümlesinin özellikleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Devrik, olumsuz, fiil cümlesi B) Kurallı, olumlu, fiil cümlesi C) Devrik, olumlu, isim cümlesi D) Kurallı, olumlu, isim cümlesi 200 6. Ünite

5 1. Doğayla beslenebilmek için doğayı besle! Bu afişteki fiilimsinin türce özdeşi aşağıdakilerin hangisinde vardır? A) Bir milletin medeniyet seviyesi, üzerinde yaşadığı toprakları ağaçlandırarak ölçülür. B) Hiçbir resim, her gün gördüğümüz tabiat tablosu kadar güzel olamaz. C) Doğa, insan olmadan da yaşar ama insan, doğa yok olduktan sonra yaşayamaz. D) Doğayı yorumlamak için onun sessiz harflerine aklın sesli harflerini eklemek gerekir. 2. Pasajın demir kapıları kapanırken önde hocaları, dört delikanlı çakırkeyif bir şekilde dışarı çıkıyordu. Aşağıdaki cümlelerden hangisi yapısı bakımından bu cümleyle özdeş değildir? A) Ellerini bu defa boynuna sıkıştırdığı beyaz peçeteye sildi. B) Çalıların üstünde kuşlar, cıvıldayarak uçuşuyordu. C) Eserimin en güzel parçalarını onun kenarında yazdım. D) Hayatta dipdiri yanmak belasından da kurtulmuştum. 3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde hem zarf-fiil hem sıfat-fiil kullanılmıştır? A) Emniyetlerini kazanmak için bu konu, bir kimya gibi gizli kalmalıdır. B) Bu kararı söyleyen sesin tesiri gözlerimizi yaşla doldurdu. C) Köşede bir piyano, piyanonun üstünde yapma çiçekler vardı. D) İnsan değil, gökyüzündeki makamını şaşırarak yere inmiş bir melektir. 201

5 4. (I) Ülkemiz üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımadadır. (II) Böyle olunca vatandaşlarımızın büyük bir bölümü denizle haşir neşir oluyor. (III) Denizle bir bağ kuranlar da artık o bağı koparamıyor. (IV) Deniz havasını bir kere alan, onu bir daha bırakmak istemiyor. Bu metinde numaralanmış cümlelerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) I. cümle kurallıdır. B) II. cümle fiil cümlesidir. C) III. cümle içinde fiilimsi olan cümledir. D) IV. cümle birden çok yüklemlidir. 5. 2021 Ağustos ayında yayımlanan Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli’nin 6. Değerlendirme Raporu’na göre iklim değişikliğinin nedeni, tartışmasız biçimde insanların atmosfere saldığı sera gazlarıdır. Sera gazı olarak nitelen- dirdiğimiz gazlar şunlardır: karbondioksit, metan ve diazot monoksit... Sera gazları, Dünya’yı bir örtü gibi sararak Dünya’nın ısısının dışarı kaçmasına engel olur ve bu şekilde iklimin değişmesine yol açar. Bu metindeki noktalama işaretlerinin işlevi aşağıdakilerin hangisinde yanlış verilmiştir? A) Virgül, birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasında kullanılmıştır. B) İki nokta, kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konmuştur. C) Nokta, sayılardan sonra sıra bildirmek ve yargının tamamlandığını göstermek için kullanılmıştır. D) Kesme işareti, seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için konmuştur. 6. Ay ve gün adları belirli bir tarih bildiriyorsa büyük harfle, bildirmiyorsa küçük harfle başlar. Bu açıklamaya göre, I. Uşak’ın Ulubey Kanyonları’nı gezmek için Nisan belki de en doğru zaman olacaktır. II. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2021 Eylül ayı Tüketici Fiyat Endeksi’ni açıkladı. III. Konya, her yıl aralık ayında Şeb-i Arus törenleri için bambaşka bir şekle bürünür. cümlelerinin hangilerinde yazım yanlışı vardır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III 7. Her akşam ödevlerimi tamamladıktan sonra mutlaka ---- Bu söz grubu aşağıdakilerin hangisiyle tamamlanırsa cümlenin yüklemi geçişli bir fiil olmaz? A) yarım saat kitap okurum. B) parkta koşmaya giderim. C) radyodan müzik dinlerim. D) kardeşimle oyun oynarım. 202

5 8. Aşağıdaki dizelerde yer alan ögeler bulunacak, öge sayılarından oluşan bir grafik hazırlanacaktır. Buna göre, Ateşler içinde yanan ormandır yüreğim Adını kazıdığım ağaçlar senden merhamet ister her iki dizedeki ögelerin türlerine göre toplam öge sayılarının verildiği grafik aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? A) B) 2 2 11 0 0 Yüklem Özne Nesne Yer tam. Zarf tam. Yüklem Özne Nesne Yer tam. Zarf tam. C) D) 2 2 11 0 0 Yüklem Özne Nesne Yer tam. Zarf tam. Yüklem Özne Nesne Yer tam. Zarf tam. 9. Özne, cümlede yüklemde anlatılan yargıyı yapan veya yüklemin bildirdiği durumu üzerine alan ögedir. Örneğin “Çocuklar, babalarının gelmesini dört gözle bekliyordu.” cümlesinde “bekleme” işini yapan, yargıyı üstlenen “çocuk- lar” özne durumundadır. Bu açıklamaya göre, (I) Yazmak bir yönü ile iyi ve kötü arasındaki çizgiyi derinleştirmeye çalışmaktır. (II) Kötülüğü överek ve iyiliği değer- sizleştirerek aradaki çizgiyi silmeye çalışan kitaplar var. (III) Oysa biz iyi ve kötü arasındaki çizgi silinmesin, birbirle- rine karışmasınlar diye çabalamak zorundayız. (IV) Dünya düz ve pürüzsüz olduğunda iyiye kötü, kötüye iyi denildi- ğinde insan olmanın anlamı kalmaz. metinde numaralanmış cümlelerin hangisinin öznesi yanlış gösterilmiştir? A) I. B) II. C) III. D) IV. 203

5 10. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde kısa çizginin (-) kullanımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? A) Bu yeni şiir, yavaş-yavaş yayılıp birçok kimse tarafından da tutulunca iş değişti. B) Fiilimsi yapan “-ecek, -acak” eki, gelecek zaman eki olarak da kullanılabilir. C) Necip Fazıl -edebiyatımızın mistik şairi- Eyüp’te akşam düzenlenen programda anıldı. D) İstanbul-İzmir arasını 3,5 saate indiren otoyolun açılışı 4 Ağustos Pazar günü gerçekleşti. 11. Nesne alabilen fiillere “geçişli fiil”, nesne alamayan fiillere “geçişsiz fiil” denir. Örneğin “Nida, umutsuz bir sesle son raporları okudu.” cümlesindeki “oku-” fiili nesne alabilen bir fiildir. Oysa “Nida, aralıksız gülüyordu.” cümlesindeki “gül-” fiili nesne alamaz. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde geçişli bir fiil vardır? A) Yarı çocuk kalbimde korku, kapıya yaklaştıkça büyüyor. B) En şiddetli münakaşa, derginin ismi için oldu. C) Bazen onlara yeni ve güzel kıyafetler buluyor. D) Kalbimi çok yoran bir sima olarak aklımda kaldı. 12. • Birbiri ardınca sıralanan eş görevli sözcük veya sözcük gruplarını ayırmak için kullanılır. • Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için kullanılır. • Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için kullanılır. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde virgülün verilen işlevlerinden herhangi birinin örneği yoktur? A) Muhittin, kendinden beklenmeyen bir çeviklikle taşların üstünden atlaya atlaya önden koşturdu. B) Ömer Seyfettin ,edebiyatımızın en güçlü öykücüsü, eserlerinde insana değer vermiştir. C) Sesimi duyan Ayça da geliyor yanıma, kardeşinin tersine ilgiyle sokuluyor bana. D) Amatörler çoğu kez yeniliklerde, yeni yorumlarda, denemede daha başarılıdırlar. 13. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinde yazım yanlışı vardır? A) Şu dünyada her birimiz alnımızın teriyle ekmeğimizi çıkarmak zorundayız. B) İçimizden birçoğu güzelliği kendi gözleriyle değil, başkalarının gözlerine inanarak kabul etmek ister. C) Biraz yağmur yağdı mı şehrin işlek caddesinin kaldırımlarında yürümenin keyfine doyum olmaz. D) 25 dereceleri bulan hava sıcaklığı birden bire soğuyunca yüksek kesimler beyaz örtüyle buluştu. 204

5 14. Aşağıdakilerden hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? A) Gökbilimciler, en önemli gökyüzü olayının 10 Haziran saat 15.00’te yaşanacağını duyurdu. B) Oraya çıkınca hamallara 10’ar kuruştan hesap göreceksin, diye sıkı sıkıya tembihte bulundu. C) Kız kardeşi, canından çok sevdiği, bir gün olsun canı sıkılmadan üç yıl yaşadı Tatvan’da. D) Osmanlı, XVII. yy.dan itibaren toprak kaybetmeye başlamış ve birçok sorunla uğraşmıştır. 15. Geçişli ve geçişsiz fiiller, yüklemin nesneyle olan ilişkisine göre belirlenir. Nesnesi olan veya nesne alabilen fiiller geçişlidir, nesnesi olmayan veya nesne alamayan fiiller geçişsizdir. Fiile, belirtili veya belirtisiz nesneyi buldurmaya yönelik soruları yani “ne, neyi, kimi” sorularını sorduğumuzda cevap alabiliyorsak o fiil geçişlidir, cevap alamıyorsak geçişsizdir. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde yüklem geçişsiz bir fiildir? A) Bir yakınlık kurmak için sürekli beni telefonla arıyordu. B) Babamın eskilerinden kalma elbiselerini giyiyordu. C) Düşüncelerinin yönünü kaybettiği bir anda bana baktı. D) Köylüleri, özellikle onları çok iyi tanıyordu. 16. Sıfat fiiller, fiillere getirilen belirli eklerle yapılır. “Anlatılanları sararmış bir kâğıda hızlı hızlı not ediyordu.” cümlesinde “sararmış” sözcüğü fiilden türeyerek “kâğıt” sözcüğünün sıfatı olmuştur. Bu nedenle bu sözcük, sıfat fiildir. Bu açıklamaya göre, Kırılan bir seramiği onarmak çok zor hatta imkânsızdır. Yüzyıllardır Japonya’da sanata dönüşen bir gelenek “Kintsugi I ve Kintsukuroi” ile kırılan porselenler ve seramikler çok estetik bir biçimde onarılabiliyor. Altın veya gümüş tozu kullanılarak yapılan bu işlemin amacı kırılan eseri çöpe atmadan yeni bir forma sokmak olduğu kadar geçmişin II III izlerini daha değerli hale dönüştürmektir. IV metninde numaralanmış sözcüklerden hangileri sıfat fiil değildir? A) Yalnız I. B) I ve III. C) II ve IV. D) II, III, IV 205

5 17. Sıfat-fiillerle çekimli fiiller karıştırılabilir. Karıştırmamak için sözcüğün yüklem görevinde mi yoksa sıfat ya da adlaşmış sıfat görevinde mi kullanıldığına bakmak gerekir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük çekimli fiildir? A) Sigaradan sararmış dişleriyle moraran dudaklarını kemiriyor. B) Ağzına sakızı ettiği konulardan örülmüştü günlük konuşmaları. C) Sefere kalkacak tekneler, sessizce yolcularını bekliyordu. D) Çalışmaktan nasırlaşmış elleriyle tutuyordu aracın direksiyonunu. 18. Bir cümlede sırasıyla önce yüklem, yüklemin ardından da özne bulunmalıdır. Temel ögeler bulunduktan sonra varsa cümledeki nesne, dolaylı tümleç ve zarf tümleci gibi yardımcı ögeler bulunmalıdır. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde ögelere ayırmada bir yanlışlık yapılmıştır? A) Bu düşünce / onu / epeyce / zorladı. B) Tatil köylerinde / son moda giysiler / giyiyorlar. C) İki noktadan / tek / bir doğru / geçebilir. D) Bu bölgede avlanmak yasaktır, / dedi. 19. Yüklemi fiil soylu sözcük olan cümlelerde vurgu, yükleme en yakın olan sözcük ya da sözcük öbeği üzerinde; yük- lemi isim soylu sözcük olan cümlelerde ise vurgu, yüklemdedir. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde diğerlerinden farklı bir öge vurgulanmıştır? A) Ayak basacak tek adımlık temiz yer yoktu. B) Arabada yalnız dört çocuk kalmıştı. C) Bahçeye, kafeslerden elenen soluk bir ışık yansıdı. D) Hastanın soluklarda hafif bir hışıltı başlamıştı. 20. Yüklemi sonda bulunan cümlelere “kurallı cümle”; yüklemi sonda bulunmayan, başta ya da ortada yer alan cümle- lere “devrik cümle” denir. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi yükleminin yerine göre diğerlerinden farklıdır? A) Hayat sahnesinde yetmiş üç yaşın basamaklarındayım. B) Kendisine bir yere oturup dinlenmeyi teklif ettim. C) Karacaoğlan’ı okudukça deyişin önemini daha iyi anlarız. D) Bir dakika önce kopan çığlıktı tüm mahalleyi ayaklandıran. 206

Anlatım Bozuklukları• Özne-YüklemUyumsuzluğu • Öge Eksikliği • Tamlama Yanlışlıkları • Eklerle İlgili Yanlışlıklar • Bağlaç Yanlışlıkları • Çatı Uyuşmazlığı Kazanım: T.8.3.8. Metindeki anlatım bozukluklarını belirler.

Yapıya Bağlı Anlatım Bozuklukları 1. ÖZNE-YÜKLEM UYUMSUZLUĞU: Öğreten Bir cümlenin öznesi ile yükleminin tekillik – Bilgi çoğulluk, olumluluk - olumsuzluk ve kişi bakımından birbirine uymaması sonucu Cümlede farklı fiilimsilere bağlanması gere- ortaya çıkan anlatım bozukluğudur. ken öğelerin aynı fiilimsiye bağlanması so- nucu fiilimsi eksikliği söz konusu olabilir. Örnek: Örnek: O ve ben dinlemeyi çok seviyorum. Uzmanlar, abur cubur ve gazlı içecek içen- (özne-yüklem uyuşmazlığı) leri uyardı. 2. ÖGE EKSİKLİĞİ: Öğreten Özne, yüklem, nesne, yer tamlayıcısı ve zarf Bilgi tamlayıcısı eksikliğinden kaynaklanır. Kişileştirmenin bulunduğu cümlelerde insan dı- Örnek: şı varlıklar, özne olsa da yüklem çoğul olabilir. Biz ağaçları hiç ilaçlamadık, yine de meyve Örnek: verdi. (özne eksikliği) Bulutlar hüngür hüngür ağlıyor. (doğru kulla- nım) 3. TAMLAMA YANLIŞLARI: Bulutlar hüngür hüngür ağlıyorlar. (doğru kul- Bir tamlamada, tamlayan ile tamlanan arasında- lanım) ki uyumsuzluktan veya tamlayanın kullanılma- masından kaynaklanan anlatım bozukluğudur. Öğreten Bilgi Örnek: Toplumsal ve kültür sorunları yaşıyor. (Toplum- “-den / -dan” eklerinin “sebep, neden” gibi sal sorunlar ve kültür sorunları) ifadelerle kullanılması da anlatım bozuklu- ğuna sebep olur. 4. EK YANLIŞLIKLARI: Örnek: Cümlede bazı eklerin kullanılmaması ya da Başarısızlığınızın nedeni planlı çalışmama- gereksiz kullanılması ile ortaya çıkan anlatım nızdandır. bozukluğudur. Öğreten Örnek: Bilgi On günde araba sürmesini öğrendi. (sürmeyi) Bir cümlenin öznesi “herkes, hepsi, hiçbiri, 5. ÇATI UYUŞMAZLIĞI: kimse, birçok, birkaç” gibi belgisiz zamir ya Fiilimsi bulunan cümlelerde, yan cümle ile da sıfatlardan oluşuyorsa yüklem tekil olur. temel cümlenin etkenlik ve edilgenlik bakımın- Örnek: dan birbirine uymaması ile ortaya çıkan Toplantıdaki herkes bu fikri hemen kabul- anlatım bozukluğudur. lenmişlerdi. Örnek: Örnek: Güzel kıyafetler giyip davete gidildi. (giyilip)

7. Ünite Özne - Yüklem Uyumsuzluğu/Öge Eksikliği 1 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozuk- 4. Kimsesiz adamın ne parası vardı ne bir yer bilirdi. luğu yoktur? Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağı- A) Bu verdiğim romanı, haftaya kadar sen ve arkada- dakilerden hangisidir? şın okusun. A) Özne-yüklem uyumsuzluğu B) Romandaki yazım yanlışları düzeltilecek yeniden B) Yer tamlayıcısı eksikliği basılacak. C) Özne eksikliği D) Yüklem eksikliği C) Boş vakitlerinde müzik dinleme, resim alışkanlığı edinmişti. D) Jüri, yarışmacıyı yönlendirmeli, yarışmacıya reh- berlik etmelidir. 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesne eksikliğin- 5. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yer tamlayıcısı den kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır? eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır? A) Mülakattaki adaylara inanmıyor, fanatiklikle itham ediyor. A) O okulda bırakın bilgisayarları, teknoloji laboratu- varları bile yoktu. B) Kütüphanedeki arkadaşını seviyor ve güveniyordu. C) Siz de karşı grup gibi birbirinizi sevin, sahip çıkın. B) Bütün yaşamını kimsesiz çocuklara adadı ve saygı D) Okul bahçesinin onarımı, bu ay bitecek ve halka gördü. açılacak. C) Beyefendi, yaşlı annesine sevgiyle bakıyor; hep esirgiyordu. D) Kimse ilk gösterimi beğenmedi, tören salonunu terk etti. 3. Uzun bir süre dizinin etkisinde kaldı ve uzun süre 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde anlatım bozuk- izledi. luğu vardır? Aşağıdakilerden hangisinde bu cümledekiyle aynı A) Güvercinler, mahalle evlerinin etrafında uçuşu- türden anlatım bozukluğu vardır? yordu. A) Youtube kanallarını çok, televizyon kanallarını hiç B) Anneannem gelince sen ve kardeşin hemen oda- sevmem. nıza gidin. B) Hareketleri yaparken hatasını gördüm ve hemen C) Bu mahallede yaşayan çoğu insan sabahları erken uyardım. kalkarlar. C) Telefondaki güncelleme hatası düzeltilecek, tekrar D) Bugün akşam yemeğini ben ve annem birlikte piyasaya sürülecek. hazırladık. D) Herkes okulun ilk günü yeni müdürü dikkatlice din- liyorlardı. 209

Özne - Yüklem Uyumsuzluğu/Öge Eksikliği 7. Cümle Anlatım Bozukluğunun Nedeni I. Gökyüzündeki kuşlar, birden aşağıya doğru iniyorlar. Özne-yüklem uyumsuzluğu II. Hiç kimse ona bu durumu anlatamamış, boş sözlerle onu oyalamıştı. Özne eksikliği III. Oyuncu koçları, yarışmacılara kılavuzluk etmeli; destek olmalıdır. Nesne eksikliği IV. Soygunun olduğu gece ben maça, o sinemaya gitti. Yüklem eksikliği Bu tabloda numaralanmış cümlelerden hangisinde yer alan anlatım bozukluğunun nedeni yanlış verilmiştir? A) I B) II C) III D) IV 8. Özne-yüklem uyumsuzluğu arasındaki kişi, tekillik-çoğulluk ve olumluluk-olumsuzluk bakımından uyum içinde olma- lıdır. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde diğerlerinden farklı bir sebepten dolayı özne-yüklem uyumsuzlu- ğunu örneklenmektedir? A) Bu sabaha karşı evin önündeki köpekler durmadan havlıyorlardı. B) Ne siz ne de resmi kurumlar mağduriyetimi gidermeye çalıştı. C) Teneffüste yaşanan koşuşmalar, bir türlü bitmiyorlardı. D) Bu konudaki düşünceler, topla tüfekle engellenemezler. 9. Birden fazla öznesi olan cümlelerde, bütün öznelerin yüklemle uyumlu olması gerekir. Aksi takdirde yüklem eksikli- ğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu meydana gelir. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu vardır? A) Bugünden sonra ne sen beni unut ne de ben seni unutayım. B) Seni çok sevdiğimi bir ben bilirim bir de Allah bilir. C) Ben sırama isimlerimizi, sen kalbime aşkı yazmıştın. D) Futbolu ve basketbolu az sever, voleybolu hiç sevmezdi. 10. Belgisiz zamirler, hangi varlığın yerini tuttuğu tam olarak bilinmeyen zamirlerdir. Belgisiz zamirler “özne” olursa yük- lem tekil olur. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu vardır? A) Köydeki insanlar, hadiseyi anlamak için meydanda toplandılar. B) Hepsi az önce gösteri merkezinin salonundan ayrıldılar. C) Üç genç çocuk, öğretmenler odasının önünde bekliyorlardı. D) O sabah, çiçekler bahar sevinciyle bir anda açıverdiler. 210 7. Ünite

Özne - Yüklem Uyumsuzluğu/Öge Eksikliği 11. “Yapısal Anlatım Bozuklukları” konulu bir bilgi yarışmasında yarışmacılara aşağıdaki kartlar dağıtılmıştır. ÇİÇEKLER ARILAR 1. Sanmayın ki arkadaşım bu 1. Hem ben hem de küçük kar- sözleri dinler ve inanır. deşim animasyonla yakından ilgileniyor. 2. ---- 3. ---- 2. ---- 4. ---- 3. ---- 4. ---- Kartlarda verilen cümleler aynı sebepten kaynaklanan anlatım bozukluğuna sahip cümlelerle tamamlanacaktır. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi farklı bir karta yazılmalıdır? A) Dünkü haberi, ben ve eşim televizyondan öğrendim. B) Size her konuda güveniyor ve yardım bekliyoruz. C) O gün de yüzünü yıkadı, kuruladı ve krem sürdü. D) Biz de hayata dört elle sarılıp eğlenmeyi bilmeliyiz. 12. Birden çok yüklemli ya da bağlacı olan cümlelerde, ikinci yüklem birinci yüklemden farklı bir özne gerektiriyorsa ve bu özne kullanılmamışsa özne eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu oraya çıkar. Buna göre, I. Bisikletimin tekerleği patladı, artık gitmez. II. Dedemin tedavisi yapıldı, taburcu edildi. III. Kimse bir yere kıpırdamasın, yere yatsın. IV. Sınıfta kargaşa yok, sınıf bugün çok sakin. cümlelerden hangisinde özne eksikliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu yoktur? A) I B) II C) III D) IV 13. Birden çok yüklemli cümlelerde öznenin bütün yüklemlerle uyumlu olması gerekir. Aksi takdirde özne eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu meydana gelir. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu vardır? A) Bu tür youtube kanallarının sayısı azalıyor, izlenmez oluyor. B) Mart, kapıdan baktırır; kazma kürek yaktırır. C) Arkadaşlarımı partiye davet ettim, güzel bir sürprizim var. D) Önce telefonuna göz gezdirdi sonra masaya bırakıp kalktı. 7. Ünite 211

Özne - Yüklem Uyumsuzluğu/Öge Eksikliği 14. Bir bilgisayar yazılımında el, kol ve kafa ile bir çöp adam çizilerek bu çöp adamın kafasına anlatım bozukluğu olan bir cümle yazılıp uygulamaya açılmıştır. Ben bir çoban sen de bir koyun olsan. Buna göre, III. Her zaman senin yanındayım, seni yalnız bırakmayacağım. I. Romanlarımız, Cumhuriyet ile hiç ya da çok az değişmiştir. II. O bana dert, ben ona IV. Bana zarar mı yarar mı mutluluk verdim. sağlıyor. kol ve bacaklarda bulunan numaralanmış cümlelerden hangisiyle uygulama devam ettirilirse ilk yazılan cüm- leyle aynı sebepten kaynaklanan anlatım bozukluğunu taşımadığı için uygulama hata vermiş olur? A) I B) II C) III D) IV 15. Hayatı boyunca yaşadığı sorunlar, Yaşar Bey’i bu hâle getirmişler. 7. Ünite Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Yüklem eksikliği B) Özne-yüklem uyumsuzluğu C) Nesne eksikliği D) Özne eksikliği 212

7. Ünite Tamlama Yanlışlıkları/Eklerle İlgili Yanlışlıklar 2 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlama yanlışlı- 4. O günleri arasından yıllar geçmesine rağmen unut- ğından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır? madı. A) Bu akşam seçtiğiniz şiir iyi ancak ses tonu güzel Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden değildi. hangisiyle giderilebilir? B) Hanginiz bilir benim gibi kâğıttan gemiler yapma- A) “arasından” sözcüğünü “geçmesine” sözcüğünden sını? sonra getirerek C) Şehrimizde sanat ve kültürel çalışmalar devam B) “unutmadı” sözcüğü yerine “unutamadı” sözcüğünü etmektedir. getirerek D) Köroğlu’nun şiirleri yılardır dilden dile dolaşmıştır. C) “arasından” sözcüğünü yerine “aradan” sözcüğünü kullanarak D) “o” sözcüğünü “yıllar” sözcüğünden önce kullana- rak 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozuk- 5. I. Her millet, gelecek kuşaklar için tabiatı koruması luğu yoktur? lazım. A) Öğretmenler, öğrencileriyle yakından ilgilenmesi II. Bir millet, dilin sunduğu imkânlardan faydalanma gerekir. yoluna gitmesi gerekir. B) Kurulumuzun üye ve denetçisi olan Mahmut Öztürk III. Hâkimler, böyle yanlı davranması hukuka olan güveni gelmedi. zedeler. C) Beril’in babası, yıllardır manavcılık yapıyor. IV. Yoldan geçen otomobillerin sesleri, insanı uyutmu- yor bu evde. D) Vergilerin yeni sisteme göre toplanmasını sağlaya- caklar. Numaralanmış cümlelerden hangisinde anlatım bozukluğu yoktur? A) I B) II C) III D) IV 3. Öğrenciler, okul yönetimine bu konuda başvurması 6. Bu programla, talebelerin imtihana daha iyi bir biçimde gerekiyor. hazırlanacağını sağlayacağız. Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağı- Aşağıdakilerden hangisinde bu cümledekiyle aynı dakilerden hangisidir? türden bir anlatım bozukluğu vardır? A) Tamlama eklerinin fazlalığı A) Yurdumuzun bazı bölgelerinde hem karasal hem B) İyelik eki yanlışlığı Karadeniz iklimi görülür. C) Tamlayan ekinin eksik olması D) Gereksiz ek kullanımı B) İnsanlarla yakınlık kurar, çoğu kez sevinç ve keder- lerine ortak olur. C) Yağmurun bu güzel damlalarıyla dans edeceğine bayılıyorum. D) Kitaptaki bazı şiirleri biçimsel ve içerik yönünden kötü buldum. 213

Tamlama Yanlışlıkları/Eklerle İlgili Yanlışlıklar 7. Belirtisiz isim tamlamasında tamlayanla tamlanan arasına sıfat giremez. Sıfat, tamlamanın başına gelir ve tamlama- nın tümünü niteler ya da belirtir. Örneğin “Milli Eğitim eski Bakanı Ziya Selçuk, İnstagram’ı çok iyi kullanıyor.” cümle- sinde yer alan “eski” sözcüğü “Milli Eğitim” sözcüğünün önüne getirerek anlatım bozukluğu giderilebilir. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu vardır? A) Orman yüksek mühendisi olan dayısı dün İstanbul’a geldi. B) Öğrencilere yol göstermek, yanlış yapmalarını önlemek istiyorum. C) Kulağıma gelenlere göre senin ve onun puanları çok iyi değilmiş. D) Oyuncu, bu diziye yararlı olması için çok çalışması gerekir. 8. Bir sıfatla bir ismin aynı tamlanana bağlanması veya tamlama eklerinde yapılan yanlışlıklar anlatım bozukluğuna yol açar. Buna göre, I. Ben daha çok pop müziği ve klasik müzik dinlerim. II. Dün gece fiilimsilerle ilgili pek çok sorular çözdüm. III. Bu bahar bölgemizde birçok festivaller düzenlendi. IV. Bayan öğretmenlerin hepsi toplantıya katılmıştı. cümlelerin hangilerinde bu açıklamayı örneklendiren bir anlatım bozukluğu vardır? A) I ve II B) II ve III C) I ve III D) II ve IV 9. Bir cümledeki tamlayanı düşmüş isim tamlamalarında tamlananın kime ait olduğu belirsiz olursa tamlayan eksikli- ğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu meydana gelir. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu vardır? A) Düğünden geldiğimiz gece bir elmanın yarısını sen, yarısını ben yedim. B) Öğrenciye bir şeyler öğretmenden sınavı, öğrencinin kazanmasını bekleme. C) Dün akşamdan beri konuşulan okulu ne gördüm ne de yerini bilirim. D) Hasta yatağındaki öğretmenine şarkı söyleyerek onun mutlu olmasını sağladı. 10. “Babası, yıllardır manavcılık yapıyor.” cümlesinde “-ci” eki meslek ismi türeten bir ektir. “Bakırcı, saatçi, tatlıcı, demirci…” örneklerinde olduğu gibi meslek adı türetir. “Manav” sözcüğü zaten bir meslek adı olduğu için sözcüğe “-cı” ekini getirmeye gerek yoktur. Bu durum gereksiz ek kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğuna yol açar. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde gereksiz ek kullanımından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır? A) Eser, başarıya götüren yollar bir bir anlatılır. B) Bu akşamki seyrettiğimiz diziyi çok beğendim. C) Bu roman, iki aşığın kavuşamamasını anlatıyor. D) Dün bizi iş yerindeki arkadaşlarına tanıştırdı. 214 7. Ünite

Tamlama Yanlışlıkları/Eklerle İlgili Yanlışlıklar 11. Asım Bey, bir mağazaya uğrayarak buradan bir tişört almak istemiştir. Raflarda bir tişört gözüne ilişen Asım Bey, bu tişortün üzerinde yazılan cümlede tamlama yanlışlığı yapıldığını fark etmiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Asım Bey’in dikkatini çeken tişörttür? A) B) Derin Bir bulut denizleri olsam da ve dağları göklerde aştım da dolaşsam. geldim. C) D) Hayat, Gözler tecrübelerin kalbin toplamıdır. aynasıdır, derler. 12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur? A) Açık artırmaya birçok yerli ressam katılmak istiyor. B) Bu albümdeki fotoğraflarımın hepsi bana aittir. C) Yaşam, bize sunduğu güzelliklerin farkına varmalıyız. D) Benim içeceğim çay, ince belli bardakta olması önemlidir. 13. Sana iyi davranmasının sebebi senden alacağı paradandır. I II III IV Bu cümlede numaralanmış sözcüklerden hangisi anlatım bozukluğuna yol açmıştır? A) I B) II C) III D) IV 7. Ünite 215

Tamlama Yanlışlıkları/Eklerle İlgili Yanlışlıklar 14. I. Senin ve benim görevim çok farklı. II. Müdür ve bina sorumlusu odaları kontrol etti. III. Askeri, siyasi ve ekonomi alanlarında görüştüler. IV. Jandarma her meselede tedbir alması gerekiyor. V. Bu çalışmaya ne senin ne de benim zamanım yeter. Bu cümlelerdeki anlatım bozukluklarının nedenleriyle ilgili aşağıdaki grafiklerden hangisi doğrudur? A) Eklerle ilgili Tamlama yanlışlığı 1. cümle 2. cümle 3. cümle 4. cümle 5. cümle B) Eklerle ilgili Tamlama yanlışlığı 1. cümle 2. cümle 3. cümle 4. cümle 4. cümle C) Eklerle ilgili Tamlama yanlışlığı 1. cümle 2. cümle 3. cümle 4. cümle 5. cümle D) Eklerle ilgili Tamlama yanlışlığı 1. cümle 2. cümle 3. cümle 4. cümle 5. cümle 15. Dünkü fırtına çok sayıda ağaçları kökünden söktü. 7. Ünite Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Yanlış ek kullanımı B) Gereksiz ek kullanımı C) Tamlama yanlışlığı D) Tamlayan eksikliği 216

7. Ünite Bağlaç Yanlışlıkları, Çatı Uyuşmazlığı 3 1. I. Akşam yemeği yedikten sonra dizinin başına geçildi. 4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çatı uyuşmazlı- ğından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır? II. Sen de düzenli çalışıp istediğin okulu kazanabilir- sin. A) Uludağ’a tırmanmak için hazırlıklar yapılıp yola çık- tık. III. Sabahleyin Ahmet Bey’i telefonla arayıp dışarı çıktı. B) Murat Bey, her zamanki gibi sınıfı susturarak derse IV. Orhan, pazar akşamı güzel elbiseler giyip düğüne başladı. gidildi. C) Bu yoldan hiç sapmadan giderseniz evin önüne Numaralanmış cümlelerden hangilerinde “çatı uyuş- çıkarsınız. mazlığı”ndan kaynaklanan anlatım bozukluğu var- dır? D) Şiir ezberlenip bir hafta sonra tüm okulun önünde okunacak. A) I ve II B) II ve III C) I ve IV D) II ve IV 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlacın yanlış 5. I. Yarın sana gelemem çünkü ders çalışmam lazım. kullanımından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır? II. Fikirlerinize katılıyor ama size hak veriyorum. A) Dün iki saat boyunca ders çalıştı hatta yüz tane III. Uşak’a gidersen tarhana ve keşkek yemelisin. soru çözdü. IV. Çok gayretli bir çocuk ve bir o kadar da yetenekli. B) Yanlış bir şey yapsan da sana kızmaz ama inanıl- mayacak kadar anlayışlıdır. Numaralanmış cümlelerden hangisinde “yanlış bağ- laç kullanımı”ndan kaynaklanan anlatım bozukluğu C) Ege’nin incisine gidersen kültür ve şehir müzelerini vardır? gezmelisin. A) I B) II C) III D) IV D) Sezen Aksu’yla görüşmek istedi ancak bir türlü on- dan randevu alamadı. 3. Birçok önlem aldıysak da bazı yörelerimizde heyela- 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozuklu- nın önüne bir türlü geçilemedi. ğunun sebebi diğerlerinden farklı bir sebepten kay- naklanmaktadır? Aşağıdakilerin hangisinde bu cümleyle aynı türden bir anlatım bozukluğu vardır? A) Kapıyı kapattım ama çok gürültü geliyordu. B) Geçen ay hastalanmış halbuki okula gidememiş. A) Sahibi olmayan hayvanlar, toplanılıp barınağa götü- C) Bugün çok işim var ancak yeterli zamanım yok. rülecek. D) Dağın zirvesine çıktıkça sıcaklığın düştüğü hissedi- B) Sözde bütün problemleri çözüp öyle dışarı çıkıla- lir. caktı. C) Diziyi seyrettikten sonra biraz sohbet ettik ve dağıl- dık. D) Bugün il merkezine gidip kütüphaneden kitap ala- cağız. 217

Bağlaç Yanlışlıkları, Çatı Uyuşmazlığı 7. Bir cümlede kullanılan bütün eylem ve eylemsilerin aynı çatı özeliğinde olması gerekir. Örneğin “Sorular çözülüp öğretmene verdi.” cümlesinde “ver-” eylemi etken çatılı iken cümle içindeki “çözülüp” eylemsisi edilgendir. Bu durum, anlatım bozukluğuna yol açar. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu vardır? A) İş yerinden çıkıp minibüse binerken dikkatli olmalısın. B) Bütün akşam boyunca kitaplar ayrılarak depoya taşıdı. C) Biraz dikkatli bakılınca paranın sahte olduğu anlaşılır. D) Bursa’da da metroyla yolculuk yapılmaya başlanıldı. 8. Yalnız başına anlamı olmadığı hâlde cümle içinde anlam kazanan iki kelimeyi veya cümleyi birbirine bağlayan söz- cüklere “bağlaç” denir. Cümle içinde anlam kazandığına göre her bağlaç her cümlede farklı anlama gelebilir. Sözcü- ğün yanlış anlamda kullanılması gibi bir bağlaç başka bir bağlacın görevini üstlenemez. Kendi anlamı dışında başka bir anlamda kullanılırsa anlatım bozukluğu oluşur. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu vardır? A) Hiç kitap okumuyordu bu yüzden okuması da çok kötüydü. B) Ben yarın sinemaya gelemem fakat evde yapılacak birçok işim var. C) Dedem beni çok seviyor ayrıca bir dediğimi iki etmiyordu. D) Bilecik ile Bursa arasındaki yolda süren çalışmalar trafiği aksattı. 9. Çatı uyuşmazlığı, bileşik cümlelerde temel cümlenin yükleminin etken olup yan cümlecikteki eylemsinin etken olma- masından ya da temel cümlenin yükleminin edilgen olup yan cümlecikteki eylemsinin edilgen olmamasından kay- naklanan anlatım bozukluğudur. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu yoktur? A) Salgın döneminde dışarıdan aldığımız meyve ve sebzeleri bol su ile yıkayıp, yenmeli. B) Şirketin vergi defterlerini inceledik ve gereken araştırmalar yapıldı. C) Eskisi gibi müzik dinleyerek ders çalışmaktan verim alamıyorum. D) Boğaz kenarındaki yalı, dün gece tamamlayıp satışa sunuldu. 10. Yanlış ya da gereksiz yere bağlaç kullanımı anlatım bozukluğuna yol açar. Buna göre, I. Akşamları müzik dinleyerek ya da kitap okuyarak vakit geçirirdi. II. O kadar emek verdim hatta sınavı bir türlü geçemedim. III. Telefonunu sürekli yanında taşıyor ama bir türlü bakma fırsatı bulamıyordu. IV. Sağlık durumlarının iyi olduğu ancak çok yorgun oldukları görülüyordu. cümlelerin hangisinde bu sebepten kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır? A) I B) II C) III D) IV 218 7. Ünite

Bağlaç Yanlışlıkları, Çatı Uyuşmazlığı 11. Fabrika yatırımı ve imalat Bundan yaklaşık tam bir ay önce gibi konu başlıklarının dile 1 yüzünü gösteren yerli araba, tüm 2 alındığı toplantıda projenin Türkiye’de heyacan yarattı. hedefleri de ilk kez açıklandı. Arabanın ücretinin makul Arabanın tüm aşamalarıyla 3 tutulup yerli seri üretim için geri sayım başladı. 5 geliştirilip 2023’te yollara çıkmasını istedi. Yetkililer; şarj altyapısı konusunda yakından 4 Norveç, Almanya, Fransa, İngiltere, ABD ve Çin’i incelediklerini ifade etti. Bu infografikte yer alan numaralanmış cümlelerden hangisinde çatı uyuşmazlığından kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır? A) 1 ve 3 B) 3 ve 5 C) 2 ve 4 D) 2 ve 5 12. “Profesör Doktor Musa Çağlayan bu kitapta ama birçok yanlış olduğunu söylüyor.” cümlesinde altı çizili bağlacın yerine aşağıdakilerden hangisi getirilirse anlatım bozukluğu giderilir? A) çünkü B) oysaki C) de D) hatta 13. Sınavlara çalıştık, sonra da Youtube’dan videolar seyredildi. Bu cümledeki anlatım bozukluğunun özdeşi aşağıdakilerin hangisinde vardır? A) Vergiler, bugünden itibaren sert bir şekilde toplanılacak. B) Ulusal ajansları arayarak olay hakkında bilgi verildi. C) Seni anladığımı ve onayladığımı unuttun mu? D) Bu akşam beni en mutlu eden şey, senin gelmendi. 7. Ünite 219

Bağlaç Yanlışlıkları, Çatı Uyuşmazlığı 14. Edebiyat ve matematik Kâh çıkarım gökyüzüne derslerinden kâh inerim yeryüzüne yüksek notlarla geçtim. Okul ile ev arasında Kargo bizi evde geçen monoton bir bulamamış illaki hayatı vardı. tüm gün evdey- dik. Bu yapbozda bağlaçların yanlış kullanımından kaynaklanan anlatım bozukluğu içeren parça çıkarıldığında yapbozun son şekli aşağıdakilerden hangisi olur? A) B) C) D) 15. Ünlü yapıtta bazı gizli mesajlar vererek okuyucular düşündürülüyor. 7. Ünite Bu cümledeki anlatım bozukluğunun benzeri aşağıdakilerin hangisinde yoktur? A) Teneffüslerde pencereler açıp sınıflar güzelce havalandırıldı. B) Öğretmenin bütün sözlerine kulak verdi de bir şey anlaşılmadı. C) Kuzenimle biraz sohbet ettikten sonra hemen uyuduk. D) Kahve içtikten sonra tüm sorunlar tek tek masaya yatırıldı. 220

Ünite Değerlendirme Testi 4 1. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde anlatım bozuk- 4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde nesne eksikli- luğu yoktur? ğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır? A) Haberi hem gazetelerden hem de televizyondan A) Yeni aldığımız tencerenin sapı kırıldı, artık kullanıl- izledim. maz. B) Seni bu kadar sevdiğimi, bu kadar bağlandığımı B) Teneffüste dışarıda sadece ben ve bir arkadaşım bilmiyordum. kaldı. C) İkiz kardeşler her zaman birbirlerini çok iyi anlar, C) Mustafa dayısına hem kızıyor hem de çok sevi- inanırlardı. yordu. D) Dostlarımızın meselesine sahip çıkarak onları des- D) Babasını çok özlüyor, onu her zaman görmek isti- teklemeliyiz. yordu. 2. Halam; suyu az, kahveyi ise hiç içmezdi. 5. Güvenlik görevlisi hırsızı yakalamış, onu hemen sor- gulamıştı. Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağı- dakilerden hangisidir? Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağı- dakilerden hangisidir? A) Özne eksikliği B) Yüklem eksiliği A) Özne-yüklem uyumsuzluğu C) Özne-yüklem uyumsuzluğu B) Yer tamlayıcısı eksikliği D) Tümleç eksikliği C) Eklerin yanlış kullanılması D) Nesne fazlalığı 3. Üyeler sözlerimi dinledi, sonra herkes söz istedi. 6. Çok şiir okumasının sebebi ----. Bu cümle, Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden hangisiyle giderilebilir? I. yalnızlığını unutmak istemesidir. A) “sonra” sözcüğü “herkes” sözcüğünden sonra geti- II. okuma alışkanlığını kazanmış ve şiire düşkün olma- rerek sındandır. B) “herkes” sözcüğünü cümleden atarak III. bilmediği kişilerin yaşamlarını öğrenme tutkusu- C) “üyeler” sözcüğü yerine “azalar” sözcüğünü kulla- dur. narak numaralanmış söz gruplarından hangileriyle ta- D) “herkes” sözcüğü yerine “hepsi” sözcüğünü geti- mamlanırsa anlatım bozukluğu oluşur? rerek A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III 7. Ünite 221

Ünite Değerlendirme Testi 7. Birden çok yüklemli cümlelerde öznenin bütün yüklemlerle uyumlu olması gerekir. Aksi takdirde özne eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu meydana gelir. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu vardır? A) Ödül alan şiirlerim içinde sanatsal konulara değinmediklerim de var. B) Ödül alan şiirlerimde sanatsal konulara değindiğim için ödüle layık görüldü. C) Ödül almayan şiirlerimin bazılarında da sanatsal konuları ele aldım. D) Ödül alan şiirlerimin dışındakilerde de sanatsal konulara değinmedim. 8. Özne ile yüklem arasında kişi bakımından uyum olmalıdır. Bu uyum sağlanamadığı zaman anlatım bozukluğu mey- dana gelir. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu vardır? A) Bazı eserler, bölük pörçük okunduğu zaman okunmuş sayılmazlar. B) Romanın tümünü değil de içinden bir iki parça okuyacaksınız. C) Anlamlı okumada iki temel unsur hız ve kavrayıştır. D) Güç bir paragrafı incelerken genellikle, yavaş okuma gerekir. 9. Bir cümlede ögeleri ortak kullanılan fiillerin, fiilimsilerin çatı bakımından uyuşmaması, birinin etken çatılı diğerinin edilgen çatı olması, çatı uyumsuzluğundan kaynaklanan anlatım bozukluğuna yol açar. Buna göre, I. Yalnızlık, en sade anlamıyla sensiz kahvaltı demekti. II. Bütün öz çekimler çoğaltılıp ilgili kişilere bir tane verdi. III. Her zaman saatim kolumda uyur, ben yatağımda. IV. Yeterince açık ve net olmadığından problemi anlayamadım. numaralanmış cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu vardır? A) I B) II C) III D) IV 10. İsim tamlamalarında birinci unsur olan tamlayanın bazı cümlelerde kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar. Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu vardır? A) Benim ve onun düşüncelerini beğenmeyebilirsiniz. B) Dün gece olay yerine birçok sivil ve polis aracı geldi. B) Babaannemden bana konak ve arkasındaki bahçe kaldı. D) Salgın zamanı yapılan tüm sınavlarda, her türlü tedbirler alındı. 222 7. Ünite

Ünite Değerlendirme Testi 11. Ali’nin evindeki WIFI şifresinin yazılı olduğu kutuyu açabilmesi için anlatım bozukluğu olmayan anahtarı seçmesi gerekmektedir. I. Arkadaşını çok seviyor bir zarar II. Öğrencinin eğitiminde annneye gelmesini istemiyordu. büyük bir sorumluluk düşmektedir. III. Deneme deyincede fikirsel boyut- IV. Sınıf başkanına imreniyor ve larda yazıldığı, konuşma havası başarılarından ötürü de kıskanı- içinde biçimlendiği söylenebilir. yordu. Buna göre Ali, numaralanmış anahtarlardan hangisini seçmelidir? A) I B) II C) III D) IV 12. (I) Tatil, Kurban Bayramı’ndan bir gün önce başlamıştı. (II) Trafik, Diyarbakır’a yirmi kilometre kala sıkışmaya baş- lıyordu. (III)Yolcu otobüsleri, güçlükle giriyorlardı otogara. (IV) Otobüsleri bekleyen bütün gözlerde ise bayramı gurbette geçirmeyecek olmanın mutluluğu okunuyordu. Bu metinde numaralanmış cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır? A) I B) II C) III D) IV 13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öge eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu vardır? A) Öğrenciler ya bir sporla ya da bir sanatla ilgilenmeli. B) Ben İnstagram’ı, Çimen Twitter’ı daha çok severdi. C) Bu spor salonunu hayırsever bir iş adamı yaptırdı. D) Kimse bu işi nasıl çözümleneceğini bilmiyordu. 7. Ünite 223

Ünite Değerlendirme Testi 14. Murat Bey’in sunduğu aşağıdaki haber programlarının hangisinde diğerlerinden farklı bir anlatım bozukluğu vardır? A) B) Hava durumunu bir Okula gidilip kitap süre gözlemleyip okuma seferberliği yola çıkıldı. düzenledi. C) D) Bakan’ın yaptığı açık- Uzak Doğu’da nitelik- lamadan sonra tüm li çizgi çalışmaları halk sokağa çıktılar. üretilmeye başladı. 15. Aşağıdaki harflendirilmiş cümleler ile numaralanmış anlatım bozukluklarının nedenleri eşleştirilecektir. Cümleler K. Günlerdir ne iş yerine gitmiş ne de aramış. L. Herkes bu işin uzayacağına inanıyor, kısa sürede sonuçlanacağına ihtimal vermiyordu. M. Uşak’a kadar gittim hatta Ulubey Kanyonu’na uğramadım. Anlatım bozukluklarının nedenleri I. Nesne eksikliği II. Özne eksikliği III. Bağlaç yanlışlıkları Buna göre aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilme yapılmıştır? K LM A) I III II B) II I III C) III I II D) I II III 224 7. Ünite

6 1. BİLGİH, ESRENYİENRODELDDİURĞ. UN Bu afişteki fiilimsinin türce özdeşi aşağıdakilerin hangisinde yoktur? A) EBA, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından kurulan sosyal nitelikli eğitsel elektronik içerik ağıdır. B) EBA, öğretmen ve öğrencilerin ihtiyaç duydukları ders materyallerini çevrim içi vermektedir. C) Eğitime yardımcı olacak içerikler, genel ağ üzerinden hizmet veren eba.gov.tr sitesinde kategorik şekilde yüklenir. D) EBA, tüm öğrenci ve öğretmenlerin çevrim içi ortamda ders içeriklerine ulaşmasını sağlamaktadır. 2. Cümlede yüklem olan fiilin, özne ve nesne ile olan ilişkisine “çatı” denir. Çatı, sadece yüklemi fiil olan cümlelerde aranan bir özelliktir. Yüklemi isim olan cümlelerde çatı aranmaz. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisinde çatı özelliği aranmaz? A) Kaşlarından süzülen yağmur damlalarını eliyle sıvazlayarak onlara baktı. B) Ne yapıp yapmış bu havai konuşmayı bir röportaj şekline sokmak yolunu bulmuştu. C) İlk deneme dalış günü gelince, denizcilerde büyük bir coşkunluk, bir tören havası vardı. D) Dışarıda kolları kırmızı beyaz işaretli askerlerin taşıdığı boş sedyeler süratle uzaklaşıyor. 3. Gezegenlerin tamamı yuvarlaktır ve bunu sağlayan temel etken kütle çekim kuvvetidir. Güneş sistemindeki geze- genlerin bazılarının yapısı çoğunlukla kayalardan, bazılarınınki de gazlardan oluşur. Dünya gibi kayalık gezegenlerin boyutları küçüktür, Jüpiter gibi gaz olanlarınsa çok daha büyüktür. Venüs ve Merkür neredeyse bir bilye gibi küresel- ken diğerleri ekvator bölgelerinden az da olsa şişkindir. Bu şişkinlikse gezegenlerin kendi eksenleri çevresindeki dönüş hızlarının yüksek olmasından kaynaklanır. Bu metinde aşağıdakilerden hangisinin örneği yoktur? A) Fiil cümlesi B) Bağlacı olan cümle C) Eksiltili cümle D) Birden çok yüklemli cümle 225

6 4. Bir yüklemin öznesi insan dışı bir varlıksa yüklem üçüncü tekil kişi ile çekimlenir. Örneğin “ - - - - ” cümlesinde özne insan dışı bir varlık olduğu için yüklemin çekimlendiği kişi anlatım bozukluğuna neden olmuştur. Buna göre aşağıdaki cümlelerden hangisi verilen açıklamanın örnek cümlesi olur? A) Sıfatlar, isimlerden önce gelerek niteler veya belirtir. B) Zarflar, cümle içerisinde genelde zarf tümleci olarak kullanılır. C) Zamirler, isim çekim eklerini alabilir. D) Fiilimsiler, fiillerin aldığı “fiil çekim eklerini” alamazlar. 5. Kuşlar, taklit etme ya da duyduklarını değiştirme yoluyla ses çıkarmayı öğrenebilen ve öğrenemeyenler olmak üzere iki grupta incelenir. Sesleri öğrenebilen kuşlar, yumurtadan çıktıktan sonra diğer kuşları taklit ederek nasıl ötecekle- rini öğrenebilir. Ancak sesleri öğrenemeyen kuşlar doğuştan sahip oldukları sınırlı ses bilgisiyle öter. Bu metinde kullanılan fiilimsilerle ilgili, I. En fazla sıfat fiil kullanılmıştır. II. İki tane isim fiil kullanılmıştır. III. Zarf fiil, isim fiilden fazladır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I, II, III 6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin ögeleri “Özne-yer tamlayıcısı-nesne-yüklem” şeklinde sıralanmıştır? A) Ondan tüten görünmez bir büyünün içinde titriyorum. B) Teknemiz, beş-altı mil ötedeki karşı kıyıya bir saatte varabilmişti. C) Çiftlik kâhyası, her sene uzun bir masraf defteri gönderir. D) Hamdi Bey, bahçeye araba araba toprak ve gübre taşıtmıştı. 7. • Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar. • Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar. • Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz. • Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar. Aşağıdakilerin hangisinde bu kurallardan herhangi birine uymamaktan kaynaklanan bir yazım yanlışı vardır? A) Bilim Çocuk dergisinin 1998’den bugüne oluşan dijital arşivini inceledim. B) Mostar Köprüsü’nün yıkılışının 27. yılında anma töreni düzenlendi. C) İsmetpaşa Caddesi üzerindeki binalarda yenileme çalışmaları başlatıldı. D) Rusya’da Babalar günü, her yıl ekim ayının üçüncü pazar günü kutlanacak. 226

6 8. Üst kattaki sofasında kahvaltısını yapıp sabah kahvesini içti. Evkaftan emekli kocasıyla kapının önünde oturup çatı- daki kiremitleri aktaracak ustayı beklemeye başladı. Aşağıdaki grafiklerden hangisi bu metindeki fiilimsi türlerinin sayısını yansıtmaktadır? A) 4 Fiilimsi sayısı B) 4 Fiilimsi sayısı 3 3 2 2 1 1 0 0 İsim-fiil Sıfat-fiil Zarf-fiil İsim-fiil Sıfat-fiil Zarf-fiil C) 4 Fiilimsi sayısı D) 4 Fiilimsi sayısı 3 3 2 2 1 1 0 0 İsim-fiil Sıfat-fiil Zarf-fiil İsim-fiil Sıfat-fiil Zarf-fiil 9. Fiilimsiler, fiilden türeyen ancak fiilin bütün özelliklerini göstermeyen sözcüklerdir. Bu sözcükler fiiller gibi olumsuz yapılabilir ama çekimlenemez. Buna göre aşağıdaki dörtlüklerin hangisinde fiilimsi yoktur? A) Uzun ince bir yoldayım B) Dünyaya geldiğim anda Gidiyorum gündüz gece Yürüdüm aynı zamanda Bilmiyorum ne hâldeyim İki kapılı bir handa Gidiyorum gündüz gece Gidiyorum gündüz gece C) Uykuda dahi yürüyorum D) Şaşar Veysel işbu hâle Kalmaya sebep arıyorum Gâh ağlaya gâh güle Gidenleri hep görüyorum Yetişmek için menzile Gidiyorum gündüz gece Gidiyorum gündüz gece 227

6 10. Fiil kökünden türediği ve olumsuzu, fiiller gibi “-ma / -me” eki ile yapılabildiği hâlde kip eki alamayan sözcüklere “fii- limsi” denir. Buna göre, I. Hava keskin bir kömür kokusuyla dolar II. Kapanırdı daha gün batmadan kapılar III. Bu, afyon ruhu gibi baygın mahalleden IV. Hayalimde tek çizgi bir sen kalmışsın, sen numaralanmış dizelerden hangilerinde fiilimsi kullanılmamıştır? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, III, IV 11. Cümleye iki farklı yüklem gerekirken cümlede sadece birinin kullanılması yüklem eksikliğinden kaynaklı anlatım bozukluğu oluşturur. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamayı örnekleyen bir anlatım bozukluğu vardır? A) Her öğrenci okul kurallarına uyması gerekir. B) Kimse başkanı dinlemedi, dışarı çıktı. C) Buraya ilk defa, Uşak’a hiç gitmemişler. D) Koyunlar, bayırın üzerindeki meralıkta otluyorlar. 12. “Tembellik, biçimden biçime girerek insanı alt etmeye çalışır.” cümlesi; “çalışır” yüklemi fiil olduğu için yüklemin türüne göre fiil cümlesi, yüklem sonda olduğu için de yüklemin yerine göre kurallı cümledir. Bu bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi kurallı bir fiil cümlesidir? A) İnsanın kendini en iyi ifade etme yollarından biri, fotoğraf çekmektir. B) Al bayrak, tarihimizi özetleyen bir simge; milletimizin göz bebeğidir. C) Bozkırın esas bitkisi, kökleri derine inmiş kurakçıl otlardır. D) Zaman, böyle anlarda adım atmaya mecalsiz bir ihtiyar oluyor. 13. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde noktalama işaretlerin kullanımı ile ilgili bir yanlışlık yapılmıştır? A) Dostlarıma güvenmeyi sağlayan çok şey var: paylaşmak, sır saklamak… B) Evet, elimdeki kitapları çocukların okuması için bir kütüphaneye bağışlayabilirim. C) Balkon kapısından hafif bir rüzgâr giriyor, ıhlamur, gül kokusu getiriyordu. D) Sana baktığımda -onun kadar olmasa da- şaşırmış olduğunu gördüm. 228

6 14. Roma, orada doğup orada büyüyenler için bile bitmez. Her heykel, her tablo, her anıt, size her görünüşünde güzelliğin yeni bir sırrını açacaktır. Roma’da heykeller bizim gibi sokaklarda dolaşıyor, meydanlarda gezini- yor, parklarda dinleniyor! Sabahleyin ağzından sular dökülen aslanları seyrederek Doney’e gittim. Burası büyük otellerin, şık mağazaların ve camlarından hare hare sular akan çiçeklerin sıralandığı büyük bir cadde üstünde bir kahvedir. Mehmet Akif’in “Mahalle Kahvesi” değil, bir temizlik ve zarâfet sergisi... Bu metinde virgül aşağıdaki işlevlerinden hangisiyle kullanılmamıştır? A) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konmuştur. B) Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan özneyi belirtmek için konmuştur. C) Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konmuştur. D) Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konmuştur. 15. Özne; yüklemin bildirdiği işi yapan, yüklemin bildirdiği durumu üzerine alan ögedir. Nesne ise cümlede öznenin yap- tığı eylemden etkilenen ögedir. “Zerrin Hanım, kızları için üç tiyatro bileti almıştı.” cümlesinde alma işini yapan “Zer- rin Hanım”dır ve cümlenin öznesidir. Zerrin Hanım’ın alma işinden etkilenen ise “üç tiyatro bileti”dir ve cümlenin nes- nesidir. Bu açıklamaya göre aşağıdakilerin hangisinde altı çizili öge cümlenin öznesi değildir? A) Ona merhume demek yürek parçalayıcı bir şeydir. B) Kaza ile ilgili verdiğim ayrıntılardan pek memnun kaldı Genel Sekreter. C) Güncel olaylar; yorumlarla şaşılacak bir özdeşlik, bir uyum gösterir. D) Dilekçeyi yazmaya başlamadan önce Zeliş’in nüfus cüzdanını inceledi. 16. Gerçek öznesi bulunan eylemler çatısına göre etkendir. Buna göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde etken bir eylem kullanılmıştır? A) Kapının önünde birtakım sesler duyuldu. B) Rıza, son sözünü söyleyip bir kenara çekildi. C) Dayımın bütün mal varlığı elinden alındı. D) Deneme soruları dijital ortam çözüldü. 229

6 17. Birkaç adım sonra attıktan sonra zirveye ulaşacaktı. Aşağıdakilerden hangisi bu cümlenin bir özelliği değildir? A) Tek yüklemli cümle B) Olumlu cümle C) İçinde fiilimsi bulunan cümle D) Kurallı cümle 18. I. Sen, matematik bölümünde okudun; o yabancı dillerde. II. Sınavlarda Günay başarılı, Sait başarılı değilmiş. III. Köpeğimin durumu gittikçe kötüleşiyor, yerinden kalkamıyordu. IV. Mektubunu okuyunca ağlamaya başladı. Numaralanmış cümlelerde aşağıdaki anlatım bozukluklarından hangisinin örneği yoktur? A) Yüklem eksikliği B) Özne Eksikliği C) Nesne Eksikliği D) Ek fiil eksikliği 19. (I) ABD’deki New York Eyalet Üniversitesi’nden Jan Halamek ve çalışma arkadaşları, bir parmak izinin bir kadına mı yoksa bir erkeğe mi ait olduğunun belirlenmesini sağlayan bir yöntem geliştirdi. (II) Bu yöntem, kadınların terlerinde erkeklerinkine oranla iki kat daha fazla amino asit bulunuyor olmasına dayanıyor. (III) İncelenecek parmak izi önce streç filme aktarılıyor sonra parmak izinin üzerine hidroklorik asit dökülüyor ve streç film bir miktar ısıtılıyor. (IV) Olu- şan kimyasal tepkime sonucunda suda çözünebilen amino asitler hidroklorik aside geçiyor, bilim insanları da ortaya çıkan amino asidin miktarından parmak izinin hangi cinsiyete ait olduğunu belirliyor. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır? A) I B) II C) III D) IV 20. (I) Göller, karalarla çevrili su birikintilerinden oluşur. (II) Yanardağ patlamaları ya da yer kabuğundaki hareketler sonucu toprağın çökmesi gibi nedenlerle karaların ortasında meydana gelen çukurların yer altı ya da yer üstü sula- rıyla dolması sonucu meydana gelir. (III) Bu çukurların kimi çok küçük, kimiyse oldukça büyüktür. (IV) Bu yüzden de yeryüzünde küçüklü büyüklü pek çok göl görmekteyiz. Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangilerinin yüklemi etken geçişsiz fiildir? A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) I, III, IV 230

Rekor Dil Bilgisi Cevap Anahtarı FİİLİMSİLER CÜMLENİN ÖGELERİ Test - 1 Test - 2 Test - 3 Test - 4 Test - 5 Test - 6 Test-7 ÜDT Test - 1 Test - 2 Test - 3 Test - 4 Test - 5 Test - 6 Test-7 ÜDT 1A 1B 1C 1A 1D 1A 1C 1A 1D 1B 1C 1D 1A 1D 2B 2B 2C 2B 2D 2D 2D 2B 2B 2C 2B 2C 2C 2B 3B 3D 3D 3A 3B 3B 3B 3D 3A 3C 3A 3B 3D 3A 4D 4B 4B 4A 4C 4D 4A 4B 4D 4C 4B 4C 4B 4C 5D 5A 5A 5C 5B 5C 5B 5C 5A 5D 5C 5A 5C 5C 6C 6C 6B 6D 6C 6B 6A 6D 6C 6B 6A 6D 6B 6B 7A 7C 7D 7A 7D 7B 7D 7D 7A 7B 7C 7D 7D 7B 8D 8D 8A 8C 8A 8B 8C 8A 8B 8C 8C 8B 8B 8D 9C 9C 9B 9D 9C 9D 9A 9D 9B 9D 9D 9A 9D 9B 10 D 10 B 10 B 10 A 10 D 10 D 10 B 10 B 10 D 10 A 10 D 10 D 10 B 10 C 11 D 11 C 11 D 11 C 11 D 11 B 11 A 11 C 11 C 11 C 11 A 11 D 11 C 11 B 12 D 12 A 12 A 12 C 12 B 12 C 12 A 12 B 12 A 12 C 12 A 12 C 12 C 12 C 13 B 13 A 13 A 13 B 13 B 13 B 13 D 13 C 13 C 13 A 13 A 13 B 13 D 13 A 14 C 14 A 14 D 14 B 14 C 14 A 14 B 14 A 14 B 14 C 14 B 14 C 14 C 14 B 15 A 15 D 15 A 15 D 15 A 15 C 15 A 15 C 15 D 15 A 15 A 15 A 15 B 15 D Test - 1 Test - 2 NOKTALAMA İŞARETLERİ Test - 4 Test-5 ÜDT Test - 1 Test - 2 YAZIM KURALLARI Test - 4 Test-5 ÜDT 1C 1D Test - 3 1B 1C 1A 1C Test - 3 1A 1B 2D 2B 2D 2C 2D 2D 2C 2A 3C 3A 1B 3D 3B 3A 3B 1C 3B 3B 4C 4B 2B 4C 4C 4B 4D 2B 4B 4D 5A 5C 3A 5C 5C 5A 5A 3C 5D 5C 6A 6C 4B 6C 6D 6C 6B 4C 6A 6A 7A 7C 5C 7D 7D 7A 7C 5A 7A 7C 8B 8B 6D 8C 8A 8D 8D 6D 8C 8D 9C 9D 7C 9A 9D 9B 9D 7C 9B 9B 10 D 10 A 8D 10 C 10 B 10 C 10 B 8C 10 A 10 A 11 C 11 D 9A 11 C 11 C 11 D 11 A 9C 11 D 11 B 12 D 12 B 10 D 12 D 12 D 12 B 12 B 10 A 12 C 12 D 13 B 13 D 11 C 13 D 13 B 13 C 13 C 11 A 13 D 13 C 14 C 14 A 12 B 14 D 14 B 14 C 14 B 12 C 14 C 14 D 15 D 15 A 13 D 15 C 15 A 15 D 15 D 13 A 15 D 15 A 14 C 14 D 15 A 15 B 231

FİİLDE ÇATI CÜMLE TÜRLERİ Test - 1 Test - 2 Test - 3 Test - 4 Test - 5 Test - 6 Test-7 ÜDT Test - 1 Test - 2 Test - 3 Test - 4 Test - 5 Test - 6 1D 1D 1C 1C 1B 1D 1A 1D 1A 1A 1D 1C 1B 2A 2A 2B 2A 2C 2B 2D 2D 2D 2A 2C 2B 2D 3C 3B 3D 3B 3A 3A 3D 3A 3B 3B 3C 3B 3C 4B 4C 4A 4D 4D 4B 4B 4A 4C 4D 4A 4A 4A 5D 5C 5A 5C 5C 5B 5B 5C 5A 5C 5B 5B 5B 6C 6A 6C 6A 6D 6D 6C 6B 6D 6B 6D 6D 6D 7A 7C 7B 7D 7D 7B 7C 7B 7C 7D 7B 7D 7D 8B 8D 8D 8A 8B 8C 8A 8A 8D 8B 8C 8B 8A 9D 9D 9D 9A 9A 9A 9C 9D 9C 9C 9C 9D 9C 10 D 10 B 10 C 10 B 10 B 10 B 10 A 10 D 10 C 10 D 10 A 10 C 10 D 11 D 11 D 11 B 11 B 11 B 11 C 11 C 11 B 11 A 11 C 11 C 11 C 11 A 12 B 12 A 12 C 12 A 12 C 12 A 12 D 12 A 12 A 12 C 12 C 12 A 12 D 13 B 13 B 13 B 13 D 13 B 13 C 13 B 13 D 13 D 13 B 13 C 13 C 13 B 14 A 14 A 14 C 14 C 14 A 14 A 14 A 14 A 14 B 14 A 14 A 14 B 14 A 15 C 15 C 15 A 15 D 15 A 15 D 15 B 15 D 15 B 15 B 15 D 15 A 15 A REKOR DENEMELER CÜMLE TÜRLERİ ANLATIM BOZUKLUKLARI DENEME - 1 DENEME - 2 DENEME - 3 DENEME - 4 DENEME - 5 DENEME - 6 Test - 7 Test - 8 Test-9 ÜDT Test - 1 Test - 2 Test - 3 Test-4 ÜDT 1C 1B 1D 1C 1D 1D 2D 2B 2C 2D 2C 2C 1A 1B 1A 1D 1C 1C 1D 3A 3C 3A 3C 3D 3C 2C 2A 2C 2A 2D 2B 2B 4C 4B 4C 4D 4D 4D 3D 3C 3B 3B 3C 3B 3B 5D 5C 5D 5C 5D 5A 4A 4A 4C 4C 4C 4A 4C 6D 6B 6B 6D 6A 6D 5B 5D 5D 5B 5D 5B 5D 7C 7B 7A 7D 7B 7D 6A 6B 6B 6C 6C 6D 6B 8D 8C 8C 8B 8A 8B 7B 7A 7A 7C 7A 7B 7B 9D 9C 9C 9D 9B 9A 8D 8B 8B 8B 8B 8B 8A 10 C 10 C 10 A 10 C 10 A 10 D 9C 9D 9B 9C 9C 9C 9B 11 C 11 C 11 D 11 D 11 C 11 C 10 B 10 C 10 C 10 B 10 B 10 B 10 C 12 B 12 A 12 D 12 B 12 B 12 D 11 B 11 C 11 D 11 A 11 A 11 B 11 B 13 B 13 A 13 A 13 D 13 D 13 C 12 A 12 C 12 A 12 D 12 A 12 C 12 C 14 C 14 D 14 A 14 C 14 B 14 D 13 D 13 C 13 C 13 A 13 D 13 B 13 B 15 D 15 B 15 A 15 D 15 C 15 D 14 B 14 A 14 B 14 C 14 C 14 B 14 C 16 A 16 D 16 A 16 B 16 C 16 B 15 B 15 B 15 C 15 B 15 B 15 C 15 D 17 A 17 B 17 D 17 C 17 B 17 A 18 B 18 D 18 D 18 B 18 C 18 C 19 A 19 C 19 A 19 B 19 A 19 A 20 D 20 B 20 A 20 D 20 D 20 A 232