COLLEGIUM CIVITAS Katedra: Politologia Specjalizacja: Analiza Bezpieczeństwa Narodowego i Międzynarodowego Grzegorz Dąbrowski nr albumu 5343 dr Nilly-Nela Amit-Eisenberg Nazwa przedmiotu: Izrael we współczesnym świecie SYSTEM POLITYCZNY IZRAELA W KONTEKŚCIE HISTORII I WSPÓŁCZESNOŚCI Warszawa 2014 Historia Historia Żydów zaczyna się ok. 1700 p.n.e. i wiąże się z patriarchami − Abrahamem, jego synem Izaakiem i wnukiem Jakubem. Jakub, według tradycji otrzymał imię Izrael, kiedy po walce z posłańcem Boga lub samym Bogiem usłyszał: „Odtąd nie będziesz nazywał się Jakub, ale Izrael, bo walczyłeś z Bogiem i z ludźmi i zwyciężyłeś” Księga Rodzaju 32,29. Odkryte w Mezopotamii dokumenty pochodzące z okresu 2000–1500 lat p.n.e., są zbieżne z opisami zawartymi w Biblii i dotyczą wędrownego trybu życia plemion. Księga Rodzaju opisuje historię opuszczenia kraju Ur, rządzonego przez Chaldejczyków, przez Abrahama i jego wędrówki do Kanaanu, dokąd został wezwany, by zebrać lud wierzący w jednego Boga. Starożytne miasto Ur położone było w południowej Mezopotamii i jest przez niektórych badaczy identyfikowane z biblijnym miastem Abrahama. Kanaan to starożytna kraina na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego, jej południowa część (obecna Palestyna) określana jest w Biblii jako ziemia obiecana Izraelitom przez Boga Zenon Kosidowski: Opowieści biblijne. Warszawa: Iskry, 1978, s. 480. Kiedy Ziemię Kanaan nawiedziła klęska głodu, wnuk Abrahama Jakub (Izrael), jego 12 synów i ich rodziny osiedlili się w Egipcie, ich potomkowie zostali sprowadzeni do roli niewolników i zmuszeni do pracy. Według Biblii, po czterystu latach, powołany przez Boga Mojżesz wyzwolił Izraelitów z niewoli i poprowadził do Ziemi Izraela. Podczas kolejnych dwustu lat Izraelici umocnili swą pozycję podbijając większość Ziemi Kanaan, a wobec zagrożeń zewnętrznych, prowadząc pomyślne ekspedycje militarne i posiadając umiejętność zawierania sojuszy z okolicznymi państwami z luźnej organizacji plemiennej stali się potężną, istniejącą ponad dwieście lat monarchią. Jej istnienie zakończyła ekspansja imperiów asyryjskiego i babilońskiego, a wygnanie i rozproszenie ludności stało się początkiem żydowskiej Diaspory. Religijne ramy i zasady stworzone przez Judaizm pozwoliły narodowi przetrwać i zachować żywą duchową tożsamość http://embassies.gov.il. Powrót do Ziemi Obiecanej rozpoczął się pod panowaniem osmańskim. Pierwsza kolonia – osada rolnicza została założona w roku 1878 w Petach-Tikwa, co dosłownie znaczy „Otwierając Nadzieję”. Kolejne fale emigracyjne miały miejsce w latach 1882 – 1948. Bezpośrednim działaniem prowadzącym do powstania państwa Izrael była rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 1947 roku dotycząca kompromisu w sprawie podziału Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie. Na tej podstawie ogłoszona została Izraelska Deklaracja Niepodległości. Działania te były odpowiedzią na zapotrzebowanie europejskiej diaspory żydowskiej w Europie. Wiek XIX przyniósł krajom europejskim reformę religijną, sekularyzację, spadek znaczenia tradycyjnych więzi wspólnotowych, projekty emancypacji politycznej żydów jako obywateli poszczególnych państw. Odpowiedzią na te wyzwania były asymilacja, emigracja lub podtrzymywanie odrębności wspólnoty i tożsamości żydowskiej. Najważniejszą reakcją było pojawienie się nacjonalizmu żydowskiego zorientowanego na utworzeniu żydowskiego państwa narodowego. Działania zmierzające do poprawy życia Żydów w diasporze europejskiej nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, ostatnią kroplą przepełniającą czarę goryczy, a zarazem impulsem do utworzenia odrębnego państwa dla Żydów stał się Holokaust Red. Ewa Rudnik „Państwo Izrael. Analiza politologiczno-prawna”, Warszawa 2006, str. 15-30.. Zaplanowany i systematycznie przeprowadzony przez nazistowskich Niemców i ich pomocników mord, którego ofiarą w latach II wojny światowej padło 6 milionów europejskich Żydów. Termin Holokaust pochodzi od greckiego słowa holocaustikós, i oznacza ofiarę całopalną (spalaną w całości). Ze względu na niespotykaną do tej pory masowość mordów dokonywanych przez nazistów na Żydach, nawiązano właśnie do tego słowa. Niemcy, zgodnie z rasistowską ideologią uważali się za członków rasy wyższej - nordycko-aryjskiej, natomiast Żydów traktowali jako „antyrasę”, którą mieli zamiar zlikwidować całkowicie. Rasistowska i antysemicka ideologia Hitlera dążyła do zachowania „czystości rasowej” i stworzenia grupy „nadludzi” http://www.unic.un.org.pl. Niepodległe Państwo Izrael zostało proklamowane 14 maja 1948 roku, na części terytorium Palestyny, pomiędzy krajami arabskimi: Syrią, Libanem, Jordanią i Egiptem. Demografia i ludność W chwili powstania Państwo Izrael liczyło 650 - 675 tysięcy obywateli, zwiększenie tej liczby stało się ważnym celem młodego państwa. Granice zostały otwarte dla imigrantów z całego świata. W roku 1950 uchwalono „prawo powrotu”, które dawało prawo osiedlenia się i automatyczne obywatelstwo, każdej osobie pochodzenia żydowskiego. Możliwość nieograniczonej imigracji i finansowe wsparcie Jewisch Agency i rządu Izraela stało się początkiem boomu imigracyjnego. Także w kolejnych latach zwiększała się liczba ludności Izraela. Trwał swoisty wyścig demograficzny z Palestyną, dający możliwość zwiększania społeczności niearabskiej, zwłaszcza na zachodnim brzegu Jordanu i w Jerozolimie. Niebagatelnym rezultatem napływu ogromnej ilości imigrantów stały się problemy gospodarcze i finansowe wynikające z potrzeby zapewnienia przybyszom mieszkań i środków niezbędnych do życia w nowej Ojczyźnie. Połowa imigrantów w latach 1948 – 1951 pochodziła z Europy, inni z muzułmańskich krajów afrykańskich i z Bliskiego Wschodu. W wyniku napływu imigrantów z całego świata w Izraelu powstała wielowarstwowa i niejednorodna społeczność. Do 1948 roku 80-90% ludności żydowskiej mieszkającej w Palestynie było pochodzenia euroamerykańskiego, w tym większość z Europy Wschodniej. Napływ imigrantów zmienił strukturę etniczną Izraela. Od roku 1948 wzrosła liczebność grup pochodzenia afroazjatyckiego, ich opóźnienie cywilizacyjne, inna wiedza o świecie, tradycja i tryb życia utrudniały przystosowanie do nowych warunków bytowych. Żydzi europejscy i amerykańscy stworzyli nowe społeczeństwo, praktycznie do końca lat 50. żyli w izolacji. Jedni bogaci i wykształceni tworzyli elitę, drudzy sfrustrowani niższą pozycją społeczną i polityczną, wysuwali konkretne postulaty politycznego współdecydowania i pomocy finansowej w celu niwelowania różnic i wyrównania dysproporcji socjalnych. Orientalizacja Izraela została zahamowana przez napływ ponadmilionowej rzeszy imigrantów z krajów byłego Związku Radzieckiego, spowodowało to „rosyjską rewolucję”. Nowi obywatele szybko włączyli się w życie społeczne. Jedna z założonych przez nich partii stała się ważną siłą polityczną. W Izraelu wydawanych jest 20 rosyjskojęzycznych gazet i magazynów oraz 15 tytułów prasy lokalnej. Imigranci z terenów byłego Związku Radzieckiego często zamieszkują całe dzielnice. Na co dzień, 60 % posługuje się językiem rosyjskim, mimo intensywnych kursów hebrajskiego. Ostatnią liczną grupę stanowią imigranci z Etiopii, zwani Beita Izrael – członkowie ponad stutysięcznej starożytnej społeczności żydowskiej. Rząd Izraela z pomocą Amerykanów i Sudańczyków, w roku 1984 podczas operacji „Mojżesz”, ewakuował 14 tysięcy Żydów z dotkniętej klęską głogu Etiopii. Następna akcja ratunkowa, nazwana operacją „Salomon” odbyła się w maju 1991 roku. W dwa dni z ogarniętej wojną domową Etiopii przewieziono 15 tysięcy Żydów. Przybysze z Etiopii zwani Falaszami, żyjący w izolacji od wszelkich nowości, uznawani są za bardziej autentycznych, bliższych pierwowzorowi sprzed okresu diaspory, jednak w zderzeniu z Żydami pochodzącymi z Ameryki i Europy ukształtowanych licznymi reformami stali się najniższą warstwą społeczną. Tuż po przybyciu trafili do specjalnych ośrodków przystosowawczych, gdzie podczas rocznego pobytu uczyli się języka hebrajskiego i czynności związanych z życiem w mieszkaniu, higieny osobistej, czy robienia zakupów w sklepach. Grupa ta stoi przed dużym wyzwaniem, muszą zasymilować się ze społeczeństwem pragnąc jednocześnie zachować swą kulturową odrębność. W wyniku przyjazdu do Izraela rozproszonych po całym świecie Żydów, powstała swoista mieszanka różnych kultur wzbogacona kulturą ponadmilionowej mniejszości nieżydowskiej. Zgodnie z informacją, opublikowaną na stronie internetowej Ambasady Izraela w Warszawie, populacja kraju wynosi 7 980 000 osób. Żydzi, przede wszystkim imigranci z całego świata lub ich dzieci, stanowią około 80,5% ludności Izraela, pozostałe 19,5% to Arabowie, nieliczni Czerkiesi i Samarytanie. Religią państwową jest judaizm, wyznaje go 78,8% ludności, około 15% stanowią wyznawcy islamu, a chrześcijanie około 2,1% http://embassies.gov.il. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 303 mieszkańców na km2. Większość ludności zamieszkuje wybrzeże Morza Śródziemnego, 92% populacji stanowią mieszkańcy miast: Tel Awiw-Jaffa, Jerozolima, Hajfa, Holon, Bat Jam, Petach Tikwa, Ramat Gan; 19,4% ludności zawodowo czynnej pracuje w przemyśle, 1,6% w rolnictwie, pozostali w usługach (handel, bankowość, turystyka). Wskaźnik bezrobocia wynosi 9,0% http://encyklopedia.pwn.pl . Partie polityczne. Kwestie religijne, narodowe, etniczne i kulturowe powodują, że społeczeństwo izraelskie jest bardzo różnorodne. Bardzo wyraźna jest tożsamość narodowa Żydów i Arabów, ponadto w tych grupach zachodzą też podziały wewnętrzne. Wśród Żydów istnieje podział na religijnych i zsekularyzowanych, aszkenazyjczyków i sefardyjczyków, imigrantów i tzw. weteranów. Wśród ludności nieżydowskiej są muzułmanie i chrześcijańscy Arabowie, druzowie i Beduini. Każdą z tych podgrup określają specyficzne cechy w sferze edukacji czy klasy społecznej oraz poglądy polityczne, narodowe i religijne. Z uwagi na wymienione uwarunkowania, Izrael jest postrzegany jako społeczeństwo oparte na głębokich różnicach społecznych. Bez wątpienia takie zróżnicowanie społeczeństwa przekłada się na system partyjny K. Chaczko „System partyjny Izraela w perspektywie struktury podziałów socjopolitycznych”, Wrocław 2011, str. 27. Każda grupa społeczna, wyodrębniona z powodów narodowych, religijnych, czy etnicznych, pragnie mieć swoich przedstawicieli we władzach, czego konsekwencją jest powstawanie wielu partii politycznych. Stosunkowo niski próg wyborczy (2 %) przyczynia się do rozdrobnienia izraelskiej sceny politycznej co powoduje, że gabinety mają charakter koalicyjny. Mniejsze partie tworzą poszczególne koalicje rządowe, często odgrywają rolę przysłowiowego języczka u wagi (zwłaszcza ugrupowania religijne) http://encyklopedia.pwn.pl. Podczas głosowania obywatele oddają głos na partyjną listę wyborczą, a nie na konkretnego kandydata. Izraelski parlament, Kneset składa się z jednej izby, którą stanowi 120 deputowanych wybieranych na 4-letnią kadencję. Mandaty dzielone są między partie proporcjonalnie. Cały Izrael stanowi jeden okręg wyborczy. Do roku 2006 na scenie politycznej dominowały: socjaldemokratyczna Izraelska Partia Pracy utworzona w 1968 roku, i konserwatywny Likud, utworzony w 1973 roku, (pierwotnie jako blok kilku ugrupowań). W wyborach 2006 zwyciężyło centrowe Naprzód, nowo utworzone z Likudu i Partii Pracy. Duże poparcie otrzymały także: ortodoksyjne ugrupowanie ludności sefardyjskiej Szas założone w 1984 roku, partia Żydów rosyjskich Nasz Dom Izrael utworzona w roku 1999, koalicja partii religijnych Unia Narodowa powstała w 1999 roku oraz Emeryci Izraela do Knesetu utworzona w 2005 roku. W 2013 roku w wyborach startowały 34 partie polityczne, zwyciężyło 12, głosy wyborców podzieliły się między partie prawicowo-religijne oraz centrolewicowe, które zdobyły po 60 miejsc w parlamencie: Likud - Beitenu – 31 %, Jesz Atid – 19 %, Partia Pracy (Awoda) – 15 %, Szas – 11 %, HaBajt HaJehudi – 11 %, Zjednoczony Judaizm Tory – 7 %, HaTnu’a – 6 %, Merec – 6 %, Wspólna Lista Arabska - Ta'al – 5 %, Hadasz – 4 %, Balad – 3, Kadima – 2 % http://embassies.gov.il. W dotychczasowych wyborach frekwencja wynosiła 77% do 90% uprawnionych, co świadczy o dużym zainteresowaniu Izraelczyków polityką. Struktura polityczna Ustrojem politycznym Izraela jest demokracja parlamentarna oparta na zasadzie trójpodziału władzy (ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza). Naczelnymi organami władzy są: prezydent, parlament, rząd (rada ministrów) oraz sądownictwo. Władza wykonawcza (rząd) jest poddana kontroli władzy ustawodawczej czyli Parlamentu, a niezawisłość sądów jest gwarantowana prawem. Prezydent Prezydent Izraela Szimon Peres /Fot. Ambasada Izraela w Warszawie/ Prezydent, noszący tytuł, „starożytnego zwierzchnika Sanhedrynu, najwyższej władzy ustawodawczej i sądowniczej Żydów mieszkających w Ziemi Izraela”, jest wybierany spośród kandydatów nominowanych ze względu na ich autorytet i zasługi dla państwa, na jedną, siedmioletnią kadencję. Urząd Prezydenta jest symbolem jedności narodowej ponad podziałami partyjnymi. Prezydent odgrywa rolę ceremonialną, rzeczywista władza państwowa znajduje się w rękach premiera. Do obowiązków prezydenta prawo zalicza między innymi uroczyste otwieranie pierwszego posiedzenia nowego Parlamentu, powierzenie posłowi misji tworzenia rządu, przyjmowanie listów uwierzytelniających przedstawicieli obcych państw, podpisywanie traktatów i ustaw przyjętych przez Kneset. Do przywilejów prezydenta należy mianowanie, na podstawie rekomendacji odpowiednich instytucji, ambasadorów, sędziów i Prezesa Banku Izraela oraz prawo łaski, którego udzielenie opiera się na opinii ministra sprawiedliwości. Ponadto Prezydent uczestniczy w uroczystościach państwowych, przyjmuje wnioski obywateli, obejmuje patronatem organizacje i kampanie społeczne http://embassies.gov.il. Władza ustawodawcza - Kneset Siedziba parlamentu Izraela /Fot. Ambasada Izraela w Warszawie/ Kneset - jednoizbowy parlament - jest naczelnym organem ustawodawczym Izraela. Nazwa Kneset oraz liczba członków (stu dwudziestu) pochodzi od Wielkiego Zgromadzenia - Kneset ha-Gedola, rady Żydów zwołanej przez proroków Ezdrasza i Nehemiasza w V wieku p.n.e. Wybory powszechne decydują o składzie Knesetu, kadencja trwa cztery lata. Zaprzysiężenie parlamentarzystów, wybór przewodniczącego i wiceprzewodniczącego odbywa się podczas pierwszej sesji. Kneset może zostać rozwiązany przez premiera lub ulec samorozwiązaniu. Parlamentarzyści podczas sesji plenarnych oraz w 15 komisji stałych, pracują nad projektami legislacyjnymi, które są zgłaszane przez rząd lub członków Knesetu. Debaty mogą też dotyczyć polityki i działalności rządu. Obrady prowadzone są w języku hebrajskim lub arabskim. Na proces legislacyjny składają się z trzy czytania. Pierwsze czytanie projektu ustawy polega na jego prezentacji na posiedzeniu plenarnym oraz na krótkiej debacie na temat jego treści. Dalsza dyskusja i ewentualne poprawki odbywają się w odpowiedniej komisji. Po zakończeniu pracy, komisja przesyła projekt do drugiego czytania podczas obrad plenarnych. Po zakończeniu dyskusji i poddaniu projektu głosowaniu, jeśli nie ma potrzeby zwrócenia projektu komisji, następuje trzecie czytanie i głosowanie. Następnie ustawa zostaje podpisana przez prowadzącego obrady. Po podpisaniu przez prezydenta, premiera, przewodniczącego Knesetu i właściwego ministra oraz opatrzeniu państwową pieczęcią przez ministra sprawiedliwości, dokument opublikowany w dzienniku ustaw staje się prawem. Władza wykonawcza - Rząd Siedziba rządu Izraela /Fot. Ambasada Izraela w Warszawie/ Sprawy wewnętrzne i zewnętrzne oraz kwestie bezpieczeństwa narodowego pozostają w gestii rządu (rady ministrów) – organu władzy wykonawczej. Wskazany przez Prezydenta członek Knesetu, który otrzymuje misję tworzenia rządu, w ciągu 28 dni jest zobowiązany przedstawić listę ministrów oraz expose. Kandydaci muszą być obywatelami i mieszkańcami Izraela oraz członkami Parlamentu. Rząd, z uwagi na to iż żadna partia nigdy nie uzyskała odpowiedniej ilości miejsc aby móc rządzić samodzielnie, powstaje na bazie koalicji kilku partii. Ministrowie w ramach wykonywania obowiązków podlegają premierowi, są również odpowiedzialni za swoje poczynania przed Knesetem. Większość z nich kieruje odpowiednim resortem, natomiast ministrowie bez teki są powoływani do realizacji projektów specjalnych. Premier może jednocześnie sprawować funkcję szefa jednego z ministerstw. Czteroletnia kadencja rządu, może zostać skrócona w przypadku ustąpienia premiera, bądź utraty możliwość sprawowania urzędu, śmierci lub przegłosowania wotum nieufności przez Kneset. Jeśli premier nie może pełnić funkcji, rząd powołuje do pełnienia obowiązków premiera jednego ze swoich członków. W razie wotum nieufności rząd i premier sprawują swoje funkcje do chwili sformowania nowego rządu http://embassies.gov.il. Premier Izraela Binjamin Netanjahu /Fot. Ambasada Izraela w Warszawie/ System wyborczy Dzień w którym odbywają się wybory jest świętem państwowym. Prawo wyborcze mają wszyscy obywatele, którzy ukończyli 18 lat. Żołnierze, pacjenci szpitali, więźniowie, marynarze oraz Izraelczycy na misjach zagranicznych mogą głosować w specjalnie zorganizowanych komisjach wyborczych. Cały kraj stanowi jeden okręg wyborczy. Wybory są powszechne, bezpośrednie, równe, tajne i proporcjonalne. Obywatele biorący udział w wyborach, oddają głos nie na poszczególnych kandydatów lecz na partię, która ma ich reprezentować w Parlamencie. Centralna Komisja Wyborcza składająca się z przedstawicieli partii zasiadających w Knesecie, jest odpowiedzialna za prawidłowy przebieg wyborów, jej przewodniczącym jest sędzia Sądu Najwyższego. Wymiar sprawiedliwości Siedziba Sądu Najwyższego Izraela /Fot. Ambasada Izraela w Warszawie/ Po roku 1948 w Izraelu przyjęto rozporządzenie o prawie i administracji, dające moc dotychczasowym aktom prawnym pod warunkiem że nie są sprzeczne z zasadami ujętymi w Deklaracji Niepodległości Izraela lub aktami uchwalonymi przez Kneset. W ten sposób w izraelskim systemie prawnym znalazły się pozostałości prawa otomańskiego, prawa z okresu mandatowego (z dużą zawartością angielskiego prawa zwyczajowego), elementy prawa religijnego żydowskiego oraz regulacje z innych systemów. Pomimo tylu naleciałości historycznych, w izraelskim systemie prawnym dominuje prawo stanowione i precedensowe. W chwili powstania państwa, parlament uchwalił szereg aktów prawnych regulujących różne aspekty życia w tym kwestie ustrojowe będące podstawą funkcjonowania państwa i dotyczących takich instytucji jak prezydent, parlament, rząd, wymiar sprawiedliwości, Siły Obronne Izraela, urząd audytora państwowego, a także prawa obywateli do: wolności wyboru i wykonywania zawodu oraz do godności i wolności człowieka. Za sprawą orzecznictwa Sądu Najwyższego rozwinęło się prawo precedensowe, którego celem jest ochrona wolności obywatelskich: równości, wolności słowa, wolności zgromadzeń i wolności wyznania. Prawo gwarantuje niezawisłość sądów. Sędziowie są mianowani przez prezydenta na podstawie rekomendacji komitetu, składającego się z sędziów Sądu Najwyższego, przedstawicieli palestry oraz osób publicznych. Nominacje udzielane są bezterminowo, ale z mocy prawa, sędziowie przechodzą w stan spoczynku w wieku 70 lat. Sąd Najwyższy w Jerozolimie stanowi najwyższą instancją sądowniczą, jego dzałanie obejmuje terytorium całego kraju. Jest równocześnie sądem apelacyjnym od wyroków sądów okręgowych i sądem pierwszej i zarazem ostatniej instancji w sprawach dotyczących działania władz państwowych (sądownictwo administracyjne). Zadaniem Sądu Najwyższego jest też badanie zgodności ustaw uchwalanych przez Kneset z tzw. Prawami Podstawowymi, pełniącymi rolę konstytucji, której Izrael formalnie nie ma http://www.judaizm.edu.pl. Konsekwencje powstania państwa Izrael Reakcją świata arabskiego na powstanie suwerennego państwa żydowskiego, był brak akceptacji podziału Palestyny na część arabską i żydowską, przez arabską ludność Palestyny i rządy innych państw arabskich w regionie. Stało się to przyczyną trwającego do dziś krwawego konfliktu - licznych wojen, zamieszek i starć. Wynikające z tej sytuacji poczucie zagrożenia miało wpływ na współczesny kształt i specyficzny charakter Izraela. Czynnikiem w dużej mierze wpływającym na powstawanie izraelskiej kultury politycznej jest konflikt z Palestyńczykami, wojny arabsko-żydowskie, problemy uchodźców palestyńskich, a przede wszystkim stopniowe włączanie obszarów terytorium Palestyny do izraelskiego systemu politycznego i ekonomicznego w wyniku czego Izrael, bez ponoszenia dużych kosztów odnosił wielkie korzyści. Posiadanie jak największej ilości ziemi z jak najmniejszą liczbą arabskich mieszkańców było kolejną, poza szybkim zwiększeniem społeczności żydowskiej, aspiracją syjonistów. Powstanie palestyńskie uzmysłowiło Izraelczykom niejako niedostrzegany dotychczas fakt, że ziemie traktowane jako ich ojczyzna, zamieszkuje rosnąca gwałtownie populacja palestyńska mająca własne aspiracje narodowe i polityczne. Ponadto Palestyńczycy i arabscy obywatele Izraela sprawili, że stał się on państwem dwu narodowym. Tak więc, mimo ogromnych wysiłków do zwiększenia liczebności Żydów, na terytorium Izraela żyje około 5 mln Żydów i nie-Arabów oraz 4,5 mln Palestyńczyków. Prognozy demograficzne przewidują, że liczba ludności na terytorium historycznej Palestyny w roku 2020 będzie wynosić ok. 15 mln ludzi, z czego Żydzi stanowić będą tylko 6,5 mln. Ponadto, na terytorium samego Izraela, ludność żydowska miałaby stanowić nie jak obecnie 81 a zaledwie 65% . Podsumowując można stwierdzić, że społeczeństwo Izraela dzieli się na dwie grupy Żydów i Arabów, z bogatą gamą cech etniczno-religijno-kulturowych, co sprawia trudność w jednoznacznym określeniu kim są Izraelczycy. Niewątpliwie stanowią wielobarwną mozaikę żydowsko-arabskich światów, które choć się wzajemnie przenikają, żyją w coraz większej separacji, nietolerancji i niezrozumieniu Red. Ewa Rudnik „Państwo Izrael. Analiza politologiczno-prawna”, Warszawa 2006, str. 30 .