ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ι. Σκοπός της πνευματικής ιδιοκτησίας: Η πνευματική ιδιοκτησία αποβλέπει στην προστασία του
δημιουργού και στην επιβράβευση του πνευματικού μόχθου, ενώ αποτελεί και κίνητρο για
πολιτιστική ανάπτυξη, αφού είναι ένα βασικό μέσο για την υλοποίηση της πολιτιστικής πολιτικής
μιας χώρας· περαιτέρω, η πνευματική ιδιοκτησία έχει μεγάλη οικονομική σημασία με μεγάλη
συνεισφορά στο εθνικό εισόδημα. Έτσι, διαμορφώνονται δύο βασικά συστήματα της πνευματικής
ιδιοκτησίας: α) το ευρωπαϊκό-ηπειρωτικό (=αφιερωμένο στο δημιουργό-φυσικό πρόσωπο, δηλ. σ'
αυτόν που δημιούργησε το έργο· η προστασία του πηγάζει από το φυσικό δίκαιο και αποτυπώνεται
στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) // β) το σύστημα copyright (=έχει
χαρακτήρα καθαρά περιουσιακό-οικονομικό και βασίζεται στο δικαίωμα του δικαιούχου να
απαγορεύει την αντιγραφή του έργου του· εδώ οι καρποί του ανθρώπινου πνεύματος προστατεύονται
στο μέτρο που μπορούν να είναι αντικείμενο επικερδούς εκμετάλλευσης).
ΙΙ. Ιστορία της πνευματικής ιδιοκτησίας: Κατά την αρχαιότητα και το Μεσαίωνα δεν υπήρχαν
νομοθετικές ρυθμίσεις για την πνευματική ιδιοκτησία, κυρίως γιατί δεν ήταν δυνατή η ευρεία
εκμετάλλευση των έργων· τα οικονομικά συμφέροντα των καλλιτεχνών ικανοποιούνταν με το τίμημα
για την απόκτηση του έργου ή με βραβεία, ενώ η αντιγραφή/παραποίηση των έργων επέσυρε την
κοινωνική αποδοκιμασία. Η εμφάνιση της πνευματικής ιδιοκτησίας τοποθετείται στην εποχή που ο
Γουτεμβέργιος ανακάλυψε την τυπογραφία. Η τεχνολογική πρόοδος οδήγησε στη θέσπιση του
δικαίου αυτού· η φωτογραφία και η κινηματογραφία οδήγησαν σε νέες μορφές έργων, ενώ το
ραδιόφωνο, ο φωνογράφος και η τηλεόραση αποτέλεσαν νέο μέσο διάδοσης των ανθρώπινων
δημιουργημάτων. Τα τελευταία χρόνια εντάχθηκαν στο χώρο της πνευματικής ιδιοκτησίας τα
προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών και οι βάσεις δεδομένων· τώρα οι προβληματισμοί
περιστρέφονται γύρω από την κοινωνία των πληροφοριών και την ψηφιακή τεχνολογία.
ΙΙΙ. Ο όρος "διανοητική ιδιοκτησία" (intellectual property): Περιλαμβάνει τόσο την πνευματική
ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα, όσο και τη βιομηχανική ιδιοκτησία (εφευρέσεις + σήματα).
Η Διανοητική Ιδιοκτησία καλύπτει όλες τις κατηγορίες των άυλων αγαθών, ενώ η Πνευματική
Ιδιοκτησία μόνο τα δικαιώματα του δημιουργού πάνω στο έργο.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ
Ο όρος πνευματική ιδιοκτησία υποδηλώνει τον κλάδο του ιδιωτικού δικαίου που ρυθμίζει την
προστασία του δημιουργού, αλλά κυρίως τα δικαιώματα που η έννομη τάξη αναγνωρίζει στο
δημιουργό πάνω στο έργο του.
Ο Ν 2121/1993 προβλέπει ρητά ότι η πνευματική ιδιοκτησία περιλαμβάνει δύο επιμέρους
δικαιώματα, το περιουσιακό και το ηθικό· το μεν πρώτο αποσκοπεί στην προστασία του προσωπικού
δεσμού του δημιουργού με το έργο του, το δε άλλο έχει οικονομική αξία και είναι δεκτικό
εκμετάλλευσης. Τα δύο αυτά δικαιώματα είναι στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους, παράλληλα -όμως-
υπόκεινται από το νόμο σε χωριστή ρύθμιση. Συγκεκριμένα, το καθένα από αυτά μπορεί να έχει
διαφορετικό φορέα, αφού το περιουσιακό μεταβιβάζεται με πράξη εν ζωή ή αιτία θανάτου, ενώ το
ηθικό είναι αμεταβίβαστο μεταξύ ζώντων και μόνο μετά το θάνατο του δημιουργού περιέχεται στους
κληρονόμους του. Το ίδιο ισχύει εν μέρει και για τη διάρκεια προστασίας. Τα δύο δικαιώματα
διαρκούν όλη τη ζωή του δημιουργού και 70 χρόνια μετά το θάνατό του, ενώ -μετά τη λήξη της
διάρκειας αυτής- μόνο το Κράτος μπορεί να παρέμβει για να ασκήσει ορισμένες από τις εξουσίες του
ηθικού δικαιώματος· εξάλλου, το περιουσιακό δικαίωμα υπόκειται από το νόμο σε ορισμένους
ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 1

περιορισμούς ως προς την έκταση και το περιεχόμενό του, ενώ για το ηθικό δεν προβλέπεται κάτι
ανάλογο.
Ο χαρακτήρας της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι απεριόριστος (=καλύπτει κάθε εξουσία που
περιέχεται στα δικαιώματα που πηγάζουν από αυτή), απόλυτος (=έχει ισχύ έναντι όλων και δίνει στο
δημιουργό την εξουσία να στραφεί και να αποκρούσει κάθε προσβολή τρίτων πάνω στο έργο) και
αποκλειστικός (=ο δημιουργός έχει την άμεση και αποκλειστική εξουσία πάνω στο έργο του και μόνο
αυτός μπορεί να επιτρέψει ή να απαγορεύσει την εκμετάλλευσή του).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ
Ι. Γενικά: Αντικείμενο της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι το έργο ως άυλο αγαθό. Για παράδειγμα, ο
φωνογράφημα ως υλικός φορέας αποτελεί ενσώματο αντικείμενο και βρίσκεται έξω από το χώρο της
πνευματικής ιδιοκτησίας {διέπεται κυρίως από τις διατάξεις του αστικού δικαίου}, σε αντίθεση με τη
μουσική σύνθεση που έχει εγγραφεί πάνω σ' αυτόν.
Ειδικότερα, προστατεύονται -μεταξύ άλλων- τα πρωτότυπα πνευματικά δημιουργήματα λόγου,
τέχνης ή επιστήμης. Η αξία και ο προορισμός του έργου είναι στοιχεία που δεν λαμβάνονται υπόψη
για την προστασία· συνάγεται, πάντως, ότι το έργο προστατεύεται χωρίς να χρειάζεται η τήρηση
διατυπώσεων.
ΙΙ. Η προστασία της μορφής: Ως έργο νοείται κάθε πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα λόγου
(=προέρχεται από τον άνθρωπο), τέχνης ή επιστήμης που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή (δηλ.
ανεξάρτητα από τον τρόπο και τα μέσα δημιουργίας). Ειδικότερα, προστατεύονται τα έργα
προφορικού ή γραπτού λόγου, οι μουσικές συνθέσεις με κείμενο ή χωρίς λόγια, τα έργα ζωγραφικής,
αλλά και τα έργα που εμφανίζονται με ηλεκτρονική ή ψηφιακή μορφή. Ωστόσο, η ιδέα -ως κοινό
κτήμα- δεν προστατεύεται, καθώς πρέπει να παραμένει ελεύθερη και προσιτή στον καθένα· με άλλα
λόγια, ενώ η ιδέα ανήκει σε όλο τον κόσμο, ο τρόπος με τον οποίο διατυπώνεται η έμπνευση και το
συναίσθημα του κάθε καλλιτέχνη ανήκουν αποκλειστικά στην ατομικότητά του.
Έτσι, δεν προστατεύονται επιστημονικές ανακαλύψεις ή θεωρίες καθεαυτές, καθώς ενδείκνυνται για
συζήτηση, διδασκαλία, περαιτέρω επιστημονική εργασία και έρευνα. Ειδικότερα, στον τομέα των
θετικών επιστημών, οι επιστημονικές θεωρίες έχουν χαρακτήρα αντικειμενικό· υπάρχει μία αλήθεια
για κάθε αντικείμενο και όχι τόσες όσοι και οι συγγραφείς. Οι λύσεις μαθηματικών ασκήσεων
καθεαυτές δεν αποτελούν αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας, αφού όποιος έχει γνώση των
μαθηματικών κανόνων μπορεί να καταλήξει στο σωστό αποτέλεσμα. Η πνευματική ιδιοκτησία δεν
προστατεύει τα στοιχεία που προκύπτουν από τεχνικές, μηχανικές ή αριθμητικές μετρήσεις· π.χ. ο
μηχανικός που πραγματοποιεί τη στατική μελέτη ενός οικοδομήματος δεν δημιουργεί έργο με την
έννοια της πνευματικής ιδιοκτησίας, αφού όποιος έχει τη γνώση και κάνει σωστά την ίδια μελέτη θα
καταλήξει στα ίδια αποτελέσματα. Στο ίδιο πνεύμα δεν προστατεύονται τα (ιστορικά/απλά) γεγονότα
ή στοιχεία, διότι συντρέχει η υπέρτατη ανάγκη προστασίας του κοινωνικού συνόλου και, ειδικότερα,
της εκπαίδευσης, της έρευνας και της πρόσβασης στην πληροφορία.
ΙΙΙ. Η πρωτοτυπία: Αποτελεί βασική προϋπόθεση της προστασίας και είναι αποτέλεσμα προσωπικής
συμβολής του δημιουργού, χάρη στην οποία το έργο παρουσιάζει κάποια ιδιαίτερη ατομικότητα
(=διακρίνεται από τα διανοητικά προϊόντα της ανθρώπινης καθημερινότητας). Η ατομικότητα πολλές
φορές βασίζεται στην έννοια της "στατιστικής μοναδικότητας", που προϋποθέτει σύγκριση του έργου
με αυτό που προϋπάρχει ή θα μπορούσε να υπάρχει. Σε άλλες περιπτώσεις γίνεται αναφορά στο
στοιχείο του "δημιουργικού ύψους", κατ' αναλογία προς το κριτήριο του "εφευρετικού ύψους", της
ευρεσιτεχνίας, που ανεβάζει το έργο πάνω από το καθημερινό, σύνηθες και κοινό επίπεδο. Η

πρόσφατη νομολογία δέχτηκε ότι το έργο θα πρέπει να παρουσιάζει ατομική ιδιομορφία που κρίνεται
από το μέτρο της στατιστικής μοναδικότητας ή άλλως από κάποιο ελάχιστο όριο δημιουργικού ύψους
με κάποια απόσταση από τα ήδη γνωστά έργα. Το θέμα αν ένα πνευματικό δημιούργημα είναι
πρωτότυπο αποτελεί ζήτημα πραγματικό που υπόκειται σε απόδειξη και για το οποίο αποφαίνονται
ανελέγκτως τα δικαστήρια της ουσίας.
Το έργο για να είναι πρωτότυπο (=κρίνεται υποκειμενικά) δεν χρειάζεται να είναι νέο (=κρίνεται
αντικειμενικά).
Ο προσδιορισμός της πρωτοτυπίας με βάση το στοιχείο της προσωπικής συμβολής του δημιουργού
βασίζεται στην κλασική θεωρία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Στο αγγλοσαξωνικό και αμερικανικό
δίκαιο επικρατούν επιεικέστερα κριτήρια. Η πρωτοτυπία βασίζεται στο γεγονός ότι ένα έργο δεν είναι
αντιγραφή ενός άλλου (copyright)· με άλλα λόγια, η προστασία εξαρτάται από την εργασία που
επιτελεί ο δημιουργός χωρίς να δίνεται έμφαση στο προσωπικό στοιχείο ή στην ατομικότητα του
έργου. Η τάση αυτή άλλαξε, καθώς έγινε δεκτό ότι το επίκεντρο της προστασίας εξαρτάται από την
έννοια της δημιουργικότητας.
Υποστηρίζεται ότι η πρωτοτυπία είναι έννοια με "μεταβλητό περιεχόμενο", δηλ. προσδιορίζεται
ανάλογα με το αντικείμενο της προστασίας∙ σήμερα διαμορφώνεται με βάση τα καλλιτεχνικά
(=λογοτεχνικά, μουσικά, θεατρικά), τα πραγματικά (=έχουν περιεχόμενο πληροφοριακό και
εκφράζουν την αλήθεια των πραγμάτων, όπως τα επιστημονικά έργα, οι βάσεις δεδομένων, οι χάρτες,
οι κατάλογοι) και τα λειτουργικά έργα (=αποσκοπούν στην εκτέλεση μιας λειτουργίας ή ενός
αποτελέσματος, όπως τα προγράμματα ηλεκτρονικού υπολογιστή και τα σχέδια-υποδείγματα). Η
προσπάθεια να δοθεί στην έννοια της πρωτοτυπίας μεταβλητό περιεχόμενο, ανάλογα με την
κατηγορία έργων, με συνέπεια τα κριτήρια να είναι χαμηλότερα για ορισμένες κατηγορίες έργων, δεν
βρίσκει νομοθετικό έρεισμα και καταλήγει στη διαπίστωση της δυσκολίας του προσδιορισμού της
έννοιας της πρωτοτυπίας.
Το βέβαιο είναι ότι η πρωτοτυπία αποτελεί βασική προϋπόθεση της προστασίας και ότι η έννοια αυτή
μεταβάλλεται ανάλογα με τα πολιτιστικά και κοινωνικά δεδομένα της κάθε εποχής. Εφόσον ο Ν
2121/1993 ακολουθεί την παραδοσιακή αρχή ότι δικαιούχος είναι ο δημιουργός-φυσικό πρόσωπο,
έμμεσα αποδέχεται τον προσδιορισμό της πρωτοτυπίας με βάση το υποκειμενικό κριτήριο∙ το
τελευταίο αποτελεί εχέγγυο για το δημιουργό και το έργο του, ενώ συμβάλλει στη διαφύλαξη του
σκοπού της πνευματικής ιδιοκτησίας που θέλει να ανταμείψει το φυσικό πρόσωπο για τη δημιουργική
του συμβολή και όχι τον επενδυτή για την επιχειρηματική του δραστηριότητα.
ΙV. Ενδεικτική απαρίθμηση των έργων στο άρθρο 2 του Ν. 2121/1993: Η απαρίθμηση αυτή
καλύπτει τις πιο βασικές κατηγορίες έργων, αλλά ο ενδεικτικός χαρακτήρας υποδηλώνει ότι
οποιοδήποτε πνευματικό δημιούργημα, εφόσον εμφανίζει πρωτοτυπία, μπορεί να προστατευθεί. Ο
νόμος διευκρινίζει ότι προστατεύονται τόσο τα έργα του γραπτού όσο και του προφορικού λόγου∙ η
ενδεικτική απαρίθμηση περιλαμβάνει τις μουσικές συνθέσεις, τα θεατρικά έργα, τις χορογραφίες, τις
παντομίμες, τα οπτικοακουστικά έργα (=απαρτίζονται από μία σειρά κινουμένων εικόνων,
συνοδευόμενων από ήχους ή όχι*1), τα έργα των εικαστικών τεχνών, τα αρχιτεκτονικά έργα, τις
εικονογραφήσεις, τις φωτογραφίες (=έγχρωμες διαφάνειες και γενικά κάθε εικόνα που παράγεται με
ανάλογο μέσο ή τρόπο), τα έργα των εφαρμοσμένων τεχνών, τους χάρτες και τα τρισδιάστατα έργα
που έχουν σχέση με τη γεωγραφία, την τοπογραφία ή την επιστήμη. Ειδικότερα >
*1 Σε αυτά εντάσσονται και όλα τα κινηματογραφικά έργα, ανεξάρτητα αν πρόκειται για καλλιτεχνικές ταινίες,
ντοκυμαντέρ, διαφημιστικές ταινίες ή βιντεοκλίπ, καθώς και τα έργα που παράγονται με μέσα ανάλογα προς
εκείνα του κινηματογράφου. Τα ραδιοφωνικά προγράμματα δεν ανήκουν στα οπτικοακουστικά έργα, αλλά
προστατεύονται ως έργα με τη γενική έννοια του όρου, εφόσον καλύπτουν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις, και
ειδικότερα αυτή της πρωτοτυπίας.

 Οι φωτογραφίες δεν προστατεύονται μόνο αν είναι καλλιτεχνικές, αλλά και εφόσον είναι
απλές, υπό την πρόσθετη προϋπόθεση ότι εμφανίζουν πρωτοτυπία. Αντικείμενο προστασίας είναι η
φωτογραφία αυτή καθεαυτή και όχι το φωτογραφιζόμενο αντικείμενο ή το εικονιζόμενο πρόσωπο.
 Οι όροι "μουσικό έργο" και "μουσική σύνθεση" μπορούν να θεωρηθούν ταυτόσημοι.
Ο Ν. 2121/1993 προστατεύει τις μουσικές συνθέσεις με κείμενο ή χωρίς. Τα κείμενα που συνοδεύουν
τη μουσική σύνθεση διατηρούν την αυτοτέλειά τους και κατά συνέπεια μπορούν να προστατευτούν
αυτοτελώς. Η μουσική είναι συγχρόνως επιστήμη και τέχνη∙ μουσική είναι η επιστήμη των ήχων και
η τέχνη του συνδυασμού αυτών σύμφωνα με το ανθρώπινο αίσθημα της αρμονίας∙ συστατικό της
στοιχείο είναι ο ήχος. Γίνεται δεκτό ότι ένα έργο για να χαρακτηριστεί ως μουσικό θα πρέπει να έχει
ηχητική παράσταση. Σύμφωνα με την κλασική θεωρία, πρωτοτυπία ενός μουσικού έργου έγκειται
κυρίως στη μελωδία και, περαιτέρω, στην αρμονία και στο ρυθμό∙ η αξία και ο προορισμός του
μουσικού έργου δεν ενδιαφέρουν.
 Τα αρχιτεκτονικά έργα προστατεύονται με την πνευματική ιδιοκτησία, εφόσον πληρούνται
οι γενικές προϋποθέσεις και κυρίως εφόσον υπάρχει το στοιχείο της πρωτοτυπίας. Η προστασία δεν
αφορά τα στοιχεία του αρχιτεκτονικού έργου, τα οποία προκύπτουν από τεχνικές και μηχανικές
μετρήσεις. Η πνευματική ιδιοκτησία δεν προστατεύει τον αρχιτέκτονα-μηχανικό, αλλά τον
αρχιτέκτονα-δημιουργό. Η προστασία δεν αφορά τα στοιχεία του αρχιτεκτονικού έργου τα οποία
προκύπτουν από τις τεχνικές και μηχανικές μετρήσεις. Παρά το ότι η αισθητική και καλλιτεχνική
αξία ενός έργου δεν λαμβάνεται υπόψη για την προστασία από την πνευματική ιδιοκτησία, ένα κοινό
οικοδόμημα δεν θα πρέπει να θεωρηθεί έργο και η προστασία του αρχιτέκτονα στην περίπτωση αυτή
μπορεί να εξευρεθεί στο πλαίσιο του ΑΚ. Στην έννοια των αρχιτεκτονικών έργων περιλαμβάνονται
τα οικοδομήματα, τόσο ως προς την εξωτερική τους μορφή (π.χ. κτίρια, εκκλησίες, γέφυρες), όσο και
ως προς τη διαμόρφωση χώρων (διακόσμηση, διαρρύθμιση κήπων), καθώς και τα σχετικά σχέδια που
έχουν προηγηθεί (π.χ. προσχέδια, σκίτσα, μακέτες). Η προστασία των αρχιτεκτονικών έργων
συνεπάγεται την αναγνώριση του περιουσιακού και ηθικού δικαιώματος στον αρχιτέκτονα. Ας
σημειωθεί, τέλος, ότι η πρωτοτυπία του αρχιτεκτονικού έργου χαρακτηρίζεται από τη μοναδικότητα
του οικοδομήματος που διαμορφώνεται κάθε φορά διαφορετικά, ανάλογα με τη χρήση και τα
πραγματικά στοιχεία.
Στην ενδεικτική απαρίθμηση δεν περιλαμβάνεται ο τίτλος. Ο τίτλος προστατεύεται με την

πνευματική ιδιοκτησία εφόσον εμφανίζει πρωτοτυπία∙ πρωτότυπος είναι ο τίτλος όταν εξατομικεύει
το έργο και εναρμονίζεται προς το περιεχόμενό του, και γενικότερα όταν έχει διακριτική ικανότητα
και εκφράζει την προσωπικότητα του δημιουργού. Αντίθετα, δεν θεωρείται πρωτότυπος ο τίτλος που
έχει γενικό χαρακτηρισμό και χρησιμοποιείται σε ολόκληρη κατηγορία έργων- π.χ. "Ποινικό Δίκαιο"
Στην ενδεικτική απαρίθμηση του νόμου δεν συμπεριλαμβάνονται και τα έργα που δημιουργούνται με
Η/Υ. Στις περιπτώσεις αυτές, ο Η/Υ δεν είναι παρά το τεχνικό μέσο που βοηθάει τον άνθρωπο στη
διαδικασία της δημιουργίας∙ κατά συνέπεια, οι καλλιτεχνικές αυτές παραγωγές αποτελούν
αντικείμενο προστασίας, εφόσον πληρούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις και κυρίως αν εμφανίζουν
πρωτοτυπία. Το ίδιο ισχύει και για τα λεγόμενα έργα εικονικής πραγματικότητας. Σε ορισμένες
περιπτώσεις, και εφόσον συντρέχουν οι βασικές προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, ακόμη
και η ιστοσελίδα μπορεί να υπαχθεί στην έννοια του έργου (≠domain name).
Οπωσδήποτε δεν πρέπει να συγχέεται το έργο με την πληροφορία. Το έργο δεν είναι πληροφορία∙
επομένως, άλλο το ζήτημα της προστασίας ως συλλογής των στοιχείων ή δεδομένων, εφόσον η
επιλογή ή η διευθέτηση του περιεχομένου τους εμφανίζουν πρωτοτυπία (π.χ. το μουσικό έργο που
έχει εγγραφεί ψηφιακά και διακινείται online παραμένει μουσικό έργο και δεν αποτελεί πληροφορία
=> ανήκει στο δημιουργό ή στον εκάστοτε δικαιούχο και η χρήση του είναι νόμιμη, σύμφωνα με τους
κανόνες της πνευματικής ιδιοκτησίας). Το έργο είτε αναπαραχθεί σε ψηφιακή μορφή και

ενσωματωθεί σε υλικό φορέα, είτε διατεθεί στο διαδίκτυο, συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο
προστασίας, εκτός αν έχει παρέλθει η διάρκεια προστασίας ή υπάρχει περίπτωση εφαρμογής των
περιορισμών που προβλέπονται στη νομοθεσία.
Επιπλέον, σημειώνεται ότι η άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης σε διοικητικά έγγραφα γίνεται με
την επιφύλαξη ύπαρξης τυχόν δικαιωμάτων πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Αξίζει, τέλος,
να παρατηρηθεί ότι η Οδηγία 2003/98 σχετικά με την περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημοσίου
τομέα δεν εφαρμόζεται σε έγγραφα για τα οποία τρίτοι διαθέτουν δικαιώματα διανοητικής
ιδιοκτησίας.
V. Η αξία και ο προορισμός του έργου ως στοιχεία που δεν λαμβάνονται υπόψη για την
προστασία: Το έργο προστατεύεται ανεξάρτητα από την αισθητική ή καλλιτεχνική αξία του. Η
έννοια της πρωτοτυπίας δεν θα πρέπει να συγχέεται με την αξία του έργου, ούτε να εξαρτάται από
την καλλιτεχνική καταξίωση του δημιουργού∙ εξάλλου κριτής ενός έργου τέχνης δεν είναι ο
δικαστής, αλλά ο τεχνοκριτικός (=ο ειδικός επιστήμονας που ασχολείται με την τέχνη και την ιστορία
της) και κυρίως το κοινό όταν αποδέχεται αυθόρμητα το έργο, όταν αυτό βγει στη δημοσιότητα.
Η πνευματική ιδιοκτησία δεν ενδιαφέρεται, επίσης, ούτε για τον παράνομο χαρακτήρα του έργου. Η
διασκευή που γίνεται χωρίς την άδεια του δημιουργού είναι παράνομη και αποτελεί προσβολή του
δικαιώματος της πνευματικής ιδιοκτησίας∙ ωστόσο, η διασκευή αυτή καθεαυτή προστατεύεται με το
δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Επιπλέον, η προστασία ενός έργου δεν εξαρτάται από το ανήθικο περιεχόμενό του. Με άλλα λόγια,
είναι αδιάφορη η ηθική αποδοκιμασία του δημιουργήματος∙ εξάλλου, τα θέματα της ηθικής
διαφέρουν ανάλογα με τον χρόνο και τον τόπο και εμπίπτουν στην κρίση του ποινικού δικαίου ή του
δικαίου περί τύπου.
Το έργο προστατεύεται, μάλιστα, ανεξάρτητα από τον προορισμό του∙ αντικείμενο προστασίας
αποτελεί όχι μόνο το έργο που δημιουργήθηκε για αισθητικούς ή πνευματικούς σκοπούς, αλλά και
εκείνο που εξυπηρετεί καθαρά πνευματικές ανάγκες. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα έργα των
εφαρμοσμένων τεχνών, τα οποία χρησιμοποιούνται για την αισθητικά καλύτερη εμφάνιση
βιομηχανικών προϊόντων ή για αντικείμενα πρακτικής χρησιμότητας (π.χ. καλλιτεχνικά
σταχτοδοχεία, φωτιστικά, σκεύη οικιακής χρήσης κλπ). Ο κανόνας της προστασίας ενός έργου
ανεξάρτητα από το αν εξυπηρετεί πρακτικούς σκοπούς θέτει το πρόβλημα της προστασίας των
βιομηχανικών σχεδίων και υποδειγμάτων∙ στο ελληνικό δίκαιο δεν αποκλείεται η προστασία των
σχεδίων και υποδειγμάτων με την πνευματική ιδιοκτησία, εφόσον συντρέχουν και οι λοιπές
προϋποθέσεις [νέο (=αν μέχρι το χρόνο της κατάθεσης της αίτησης ή μέχρι την ημερομηνία
προτεραιότητας δεν έχει διατεθεί στο κοινό κανένα πανομοιότυπο σχέδιο ή υπόδειγμα), ατομικός
χαρακτήρας (=όταν όλη η εντύπωση που προκαλεί στον ενημερωμένο χρήστη διαφέρει από εκείνη
που προκαλεί στον ίδιο χρήστη οποιοδήποτε άλλο σχέδιο ή υπόδειγμα, το οποίο έχει καταστεί
προσιτό στο κοινό πριν από την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης για καταχώριση, ή εφόσον
διεκδικείται προτεραιότητα, πριν από την ημερομηνία της προτεραιότητας)]. Μάλιστα, η ύπαρξη
ειδικής νομοθεσίας εμφανίζει το πλεονέκτημα ότι τα σχέδια και υποδείγματα είναι καταχωρημένα σε
κεντρική υπηρεσία (ΟΒΙ) και έτσι μπορούν και τρίτοι να πληροφορηθούν τι προστατεύεται και τι όχι∙
ωστόσο, εντοπίζεται το μειονέκτημα της χρονικής διάρκειας της προστασίας που είναι 5 έτη (με
δυνατότητα ανανέωσης μέχρι συνολικά 25 έτη*2), καθώς και της διαδικασίας καταχώρησης που
ενέχει τον κίνδυνο της ακυρότητας του σχεδίου ή του υποδείγματος με δικαστική απόφαση.
*2 Αντίθετα, στο δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας το δικαίωμα διαρκεί όλη τη ζωή του δημιουργού και 70
χρόνια μετά το θάνατό του, ενώ ισχύει και η αρχή της προστασίας χωρίς περαιτέρω διατυπώσεις.

Πέρα από την προστασία με την πνευματική ιδιοκτησία ή με την ειδική νομοθεσία, αξιόλογη είναι
και η προσφορά του δικαίου του αθέμιτου ανταγωνισμού. Η απομίμηση ενός σχεδίου μπορεί να
αποτελέσει αθέμιτη πράξη, ειδικά όταν γίνεται με σκοπό ανταγωνισμού και είναι αντίθετη στα
χρηστά ήθη ή εφόσον προκαλεί σύγχυση/παραπλάνηση.
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι διασφαλίζεται η πνευματική ιδιοκτησία επί των
τραπεζογραμματίων Ευρώ και ειδικότερα επί των σχεδίων που έχουν φιλοτεχνηθεί πάνω σε αυτά. Πιο
συγκεκριμένα, το δικαίωμα αυτό ασκείται εντός της ελληνικής επικράτειας, είτε από την Ευρωπαϊκή
Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), είτε από την Τράπεζα της Ελλάδος για λογαριασμό της ΕΚΤ.
VΙ. Η αρχή της μη προστασίας ορισμένων έργων: Ο αποκλεισμός αυτός δικαιολογείται είτε από το
συμφέρον της Πολιτείας, είτε γιατί υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες εφαρμογής των σχετικών
διατάξεων, είτε γιατί ελλείπουν τα απαιτούμενα στοιχεία του έργου.Ειδικότερα, δεν αποτελούν
αντικείμενο προστασίας >
 Τα "επίσημα κείμενα με τα οποία εκφράζεται η άσκηση πολιτειακής αρμοδιότητας".
Πρόκειται για νομοθετικά, διοικητικά ή δικαστικά κείμενα, γιατί έχουν σκοπό να λάβουν ευρύτερη
δημοσιότητα και κυκλοφορία χάρη του δημοσίου συμφέροντος∙ συλλογές, όμως, νόμων,
διαταγμάτων, δικαστικών αποφάσεων κλπ προστατεύονται.
 Τα έργα που δημιουργούνται από λειτουργούς της Πολιτείας με την ευρεία έννοια του όρου
(π.χ. δικηγόρους) δεν εκφράζουν πολιτειακή βούληση (π.χ. αγωγή, προτάσεις, συμβόλαια) και –
συνεπώς- αποτελούν αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά επιτρέπεται η αναπαραγωγή τους
για σκοπούς διοικητικούς ή δικαστικούς.
 Απαγορεύεται, πάντως, η αναπαραγωγή και διάθεση, με οποιονδήποτε τεχνικό ή ηλεκτρονικό
τρόπο, των ΦΕΚ από οποιονδήποτε τρίτο με σκοπό το κέρδος∙ μάλιστα, στην αρχή της ιστοσελίδας
του Εθνικού Τυπογραφείου αναφέρεται ρητά ότι για τα τεύχη του ΦΕΚ επιτρέπεται μόνο η
ανάγνωση. Η ηλεκτρονική και έντυπη μορφή του ΦΕΚ τιμολογείται και διατίθεται προς πώληση με
απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών∙ δωρεάν αντίτυπο μπορεί να λάβει ο πολίτης που είναι άπορος.
 Δεν αναγνωρίζονται δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στις ειδήσεις*3 και στα απλά
γεγονότα ή στοιχεία. Οι ειδήσεις δεν αποτελούν αντικείμενο προστασίας γιατί δεν συγκεντρώνουν τα
βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του έργου και ιδίως αυτό της πρωτοτυπίας∙ το άρθρο, όμως, ενός
δημοσιογράφου αποτελεί αντικείμενο προστασίας, εφόσον παρουσιάζει τα στοιχεία της πνευματικής
δημιουργίας. Τα απλά γεγονότα ή στοιχεία (π.χ. ιστορικά γεγονότα ή βιβλιογραφικό υλικό) δεν
αποτελούν αντικείμενο προστασίας, εκτός αν πάρουν τη μορφή συλλογής και υπό την περαιτέρω
προϋπόθεση ότι η επιλογή/διευθέτηση του περιεχομένου τους εμφανίζει πρωτοτυπία.
 Η προστασία δεν εκτείνεται ούτε στις εκφράσεις λαϊκής παράδοσης (π.χ. τραγούδια,
παραμύθια, θρύλοι, χοροί, μουσικές συνθέσεις, κεντήματα), γιατί τις πιο πολλές φορές έχει παρέλθει
η διάρκεια προστασίας, οπότε αποτελούν κοινό κτήμα. Άλλωστε, οι απρόσωπες αυτές δημιουργίες
αποτελούν την πολιτιστική μας κληρονομιά και μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά μέσα σε μια
κοινωνική ομάδα, χωρίς να είναι δυνατό να προσδιοριστεί ο αρχικός δικαιούχος. Περαιτέρω, η
πνευματική ιδιοκτησία αναγνωρίζει στο δημιουργό το απόλυτο και αποκλειστικό δικαίωμα να
επιτρέπει ή να απαγορεύει την εκμετάλλευση του έργου του∙ όμως, στις εκφράσεις λαϊκής
παράδοσης/δημιουργίες folklore το δικαίωμα αυτό θα πρέπει να αναγνωριστεί σε κάποια διοικητική
αρχή. Ας σημειωθεί ότι σε μη δημοσιευθέντα έργα για τα οποία η ταυτότητα του συγγραφέα είναι
άγνωστη και για τα οποία εύκολα τεκμαίρεται ότι ο συγγραφέας είναι υπήκοος μιας των χωρών της
ΕΕ, αφήνεται στη νομοθεσία κάθε χώρας να καθορίσει την αρμόδια αρχή που θα αντιπροσωπεύσει το
συγγραφέα. Οι χώρες της ΕΕ που θέλουν να προβούν σε τέτοιο καθορισμό πρέπει να
γνωστοποιήσουν αυτό στο Γενικό Διευθυντή του WIPO με έγγραφη δήλωση.
*3 Οι ειδήσεις μπορούν να προστατευθούν με τις διατάξεις για τον αθέμιτο ανταγωνισμό.

Βέβαια, τα έργα του folklore μπορούν να προστατευθούν ως συλλογή έργων ή στοιχείων (π.χ.
κειμηλίων) και ως παράγωγα έργα. Πέρα από αυτούς τους έμμεσους τρόπους, έγινε προσπάθεια
αναγνώρισης μιας ειδικής sui generis προστασίας των φολκλορικών δημιουργιών∙ έτσι, η χρήση των
εκφράσεων λαϊκής παράδοσης προϋποθέτει άδεια μιας δημόσιας αρχής με την επιφύλαξη ορισμένων
εξαιρέσεων, όπως π.χ. οι εκπαιδευτικοί σκοποί. Γενικότερα, η προστασία της λαϊκής παράδοσης και
της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι ευθύνη του κράτους και ασκείται από το Υπουργείο Πολιτισμού,
ενώ η πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα ανήκουν στα ιδιωτικά δικαιώματα και
αποβλέπουν στην προστασία του δημιουργού ( η πρωτοβουλία των χειρισμών και των
προτεραιοτήτων ανήκει στο Κράτος) και των άλλων δικαιούχων ( η πρωτοβουλία των χειρισμών
και των προτεραιοτήτων ανήκει στο δικαιούχο, ενώ το Κράτος παρεμβαίνει για να θεσπίσει τη
νομοθεσία και να διασφαλίσει την τήρηση των κανόνων).
 Ο αρχαιολογικός νόμος προστατεύει τα άυλα πολιτιστικά αγαθά, δηλ. τις εκφράσεις,
δραστηριότητες, γνώσεις και πληροφορίες (π.χ. μύθοι, έθιμα, δρώμενα, προφορικές παραδόσεις)∙ η
προστασία, όμως, αυτή έγκειται στη μέριμνα του Υπουργείου Πολιτισμού για την αποτύπωση σε
γραπτή μορφή, καθώς και σε υλικούς φορείς ήχου ή/και εικόνας, για την καταγραφή και τεκμηρίωση
των άυλων πολιτιστικών αγαθών του παραδοσιακού, λαϊκού και λόγιου πολιτισμού που
παρουσιάζουν ιδιαίτερη σημασία.
 Τα αρχαία έργα δεν προστατεύονται με την πνευματική ιδιοκτησία για το βασικό λόγο ότι
έχει λήξει η διάρκεια προστασίας. Για την παραγωγή, αναπαραγωγή και διάδοση στο κοινό, για
άμεσο ή έμμεσο οικονομικό ή εμπορικό σκοπό, εκμαγείων, αντιγράφων ή απεικονίσεων μνημείων,
που ανήκουν στο Δημόσιο, είτε ακινήτων που βρίσκονται σε αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς
τόπους ή είναι μεμονωμένα, είτε κινητών που βρίσκονται σε μουσεία ή συλλογές του Δημοσίου, με
οποιονδήποτε τρόπο και μέσο, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών και ψηφιακών, του
διαδικτύου (internet), των δικτύων τηλεπικοινωνιακής ή άλλης σύνδεσης και της δημιουργίας βάσεων
δεδομένων με εικόνες των παραπάνω, από άλλους φορείς ή πρόσωπα, πλην του Δημοσίου, του
Τ.Α.Π.Α. και του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού Α.Ε. απαιτείται προηγούμενη άδεια.
Η άδεια χορηγείται έναντι τέλους, υπέρ του Τ.Α.Π.Α. σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα, με απόφαση του
Υπουργού Πολιτισμού, στην οποία καθορίζεται και η χρονική διάρκεια της άδειας, οι όροι υπό τους
οποίους παρέχεται και το καταβλητέο τέλος.
 Η νομοθεσία για την πνευματική ιδιοκτησία δεν ρυθμίζει το θέμα της αποκατάστασης
παλαιών κειμένων ή παλιών σχεδίων, τα οποία έχουν καταστραφεί ή αλλοιωθεί. Έχει υποστηριχθεί
ότι δεν υπάρχει πνευματική ιδιοκτησία στο αποκατεστημένο κείμενο γιατί δεν υπάρχει πνευματική
δημιουργία, αλλά εμφάνιση στη δημοσιότητα τη αρχικής μορφής έργου άλλου δημιουργού. Γίνεται,
πάντως, δεκτό ότι υπάρχει πνευματική ιδιοκτησία στα κριτικά σχόλια, καθώς και στα τμήματα εκείνα
που έχουν χαθεί και –κατά συνέπεια- συμπληρώνονται από το πρόσωπο που επιχειρεί την
αποκατάσταση. Ωστόσο, ας σημειωθεί ότι η δυνατότητα προστασίας του αποκατεστημένου κειμένου
υποστηρίζεται από μία επιστημονική άποψη που δέχεται ότι η αποκατάσταση κειμένων συνιστά
πνευματικό έργο, γιατί ο "αποκαθιστών δημιουργεί". Πράγματι, η αποκατάσταση αρχαίου κειμένου
φέρει τα στοιχεία της προσωπικής συμβολής του επιστήμονα, ο οποίος επεμβαίνει στο παλαιό
κείμενο για να αναδείξει την πραγματική μορφή και τη σύνθεσή του. Ειδικότερα, η αποκατάσταση
κειμένου αρχαίας επιγραφής αποτελεί πρωτότυπο πνευματικό έργο, γιατί η μέθοδος ανάγνωσης και
ερμηνείας των επιγραφών (βλ. η λεπτομερής και σαφής περιγραφή της επιγραφής ως μνημείου, η
χρήση των επιγραφικών συμβόλων, το απόγραφο, οι συμπληρώσεις, οι μεταγραφές, η τελική
επεξεργασία) απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις και πνευματική εργασία.

VΙΙ. Παράγωγα έργα και συλλογές έργων ή εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης ή απλών
γεγονότων και στοιχείων: Η διάκριση μεταξύ πρωτότυπων (=παρουσιάζουν κατά τη σύνθεση και τη
διατύπωση εντελώς διαφορετική υφή από όλα τα προηγούμενα δημιουργήματα) και παραγώγων
(=προέρχονται από μετατροπή ή προσαρμογή των πρωτοτύπων- π.χ. διασκευή, μετάφραση) έργων
είναι γνωστή. Ειδικότερα, προστατεύονται οι μεταφράσεις, οι διασκευές, οι προσαρμογές και οι
άλλες μετατροπές έργων ή εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης, καθώς και οι συλλογές
έργων/εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης ή απλών γεγονότων και στοιχείων (π.χ. εγκυκλοπαίδειες,
ανθολογίες, λεξικά*4), εφόσον η επιλογή/διευθέτηση του περιεχομένου τους είναι πρωτότυπη. Τα
παραπάνω έργα προστατεύονται με την επιφύλαξη των δικαιωμάτων στα προϋπάρχοντα έργα, δηλ.
απαιτείται άδεια του δημιουργού του αρχικού έργου, εκτός αν αυτό έχει πέσει στο δημόσιο τομέα.
VΙΙΙ. Έλλειψη διατυπώσεων: Το έργο προστατεύεται από τη στιγμή της δημιουργίας του, χωρίς να
χρειάζεται η τήρηση ορισμένων διατυπώσεων για την κτήση ή την άσκηση του δικαιώματος∙ ο
πνευματικός δημιουργός με τη δημιουργία αποκτά (πρωτογενώς και αυτοδικαίως) πάνω στο έργο
πνευματική ιδιοκτησία, χωρίς να χρειάζεται καμία διοικητική ενέργεια για την αναγνώριση ή την
κτήση του δικαιώματος.*5 Η κατάθεση αντιτύπου (κάθε είδους εντύπου και οπτικοακουστικών ή
ηλεκτρονικών εκδόσεων) στην Εθνική Βιβλιοθήκη αποτελεί μια καθαρά διαδικασία που σκοπό έχει
τη διατήρηση πολιτιστικής κληρονομιάς και τον εμπλουτισμό των εθνικών αρχείων, αλλά δεν
αποτελεί προϋπόθεση για την κτήση/κατοχύρωση του δικαιώματος της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Κάθε έργο που εκδίδεται στη χώρα -ανεξάρτητα από τη μορφή του- λαμβάνει και φέρει διεθνή
αριθμοδότηση, την οποία παρέχει κατ’ αποκλειστικότητα η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος∙ για το
σκοπό αυτό, ο εκδότης συμπληρώνει, πριν την έκδοση, το ειδικό έντυπο και καταθέτει, μετά την
έκδοση, ένα αντίτυπο κάθε έργου που παράγει στην ΕΒΕ. Η μη κατάθεση αντιτύπων στην ΕΒΕ, στις
Δημόσιες Βιβλιοθήκες ή τη Βιβλιοθήκη της Βουλής, καθώς και η παράλειψη λήψης διεθνούς
αριθμοδότησης από την αντίστοιχη υπηρεσία της ΕΒΕ, τιμωρείται με πρόστιμο που εισπράττεται από
την οικεία βιβλιοθήκη. Περαιτέρω, αξίζει να σημειωθεί ότι το υλικό που δεν έχει εκδοθεί μπορεί,
εφόσον είναι σε κατάλληλη φυσική μορφή και έχει αυτοτέλεια, να κατατίθεται στην ΕΒΕ για ένταξή
του στη συλλογή της∙ η κατάθεση γίνεται από το συγγραφέα/μεταφραστή/συνθέτη/διασκευαστή και
αποδεικνύεται με επίσημο έγγραφό της. Η κατάθεση αυτή αποδεικνύει απλώς το χρόνο κατάθεσης
του συγκεκριμένου υλικού και δεν έχει σχέση με την κατοχύρωση της πνευματικής ιδιοκτησίας∙ η
ρύθμιση αυτή έχει ως στόχο να διευκολύνει μια κατηγορία συγγραφέων που παραδίδουν τα έργα
τους, τα οποία δεν έχουν εκδοθεί, σε τρίτους, με σκοπό τη συμμετοχή σε διαγωνισμούς ή την
ενδεχόμενη εκμετάλλευση και έχουν φόβο μήπως γίνει υποκλοπή του έργου χωρίς τη συναίνεσή τους.
Το ίδιο αποτέλεσμα έχει και η κατάθεση αντιτύπων στο αρχείο του συμβολαιογράφου ή των
οργανισμών συλλογικής δράσης, στους οποίους έχει ανατεθεί η διαχείριση από τους δικαιούχους.
Το σύστημα της διοικητικής κατάθεσης ισχύει και σε άλλα κράτη, όπως στη Γαλλία, όπου
εφαρμόζεται και για τα οπτικοακουστικά έργα, το λογισμικό και γενικότερα για τα έργα που έχουν
σχέση με τις νέες τεχνολογίες, χωρίς βέβαια να αποτελεί προϋπόθεση για την προστασία της
πνευματικής ιδιοκτησίας.
*4 Η νομολογία έχει υπαγάγει στην κατηγορία των συλλεκτικών έργων δημοτικό δασμολόγιο με περιεχόμενο
την ταξινόμηση της ύλης σύμφωνα με την κατηγορία των φορολογητέων αντικειμένων, την ερμηνεία των
νομοθετικών διατάξεων και την παράθεση των σχετικών αποφάσεων των φορολογικών δικαστηρίων.
*5 α) Εξαίρεση ίσχυε στις ΗΠΑ, όπου είχε τεθεί ως προϋπόθεση για την άσκηση του δικαιώματος πνευματικής
ιδιοκτησίας η κατάθεση του έργου στο Copyright Office.
β) Στη βιομηχανική ιδιοκτησία ισχύει το τυπικό σύστημα προστασίας, που εξαρτά την κτήση του σχετικού
δικαιώματος από ορισμένες τυπικές προϋποθέσεις- π.. καταχώρηση δήλωσης σε δημόσιο βιβλίο ή εξασφάλιση
μιας μορφής τυπικής δημοσιότητας (π.χ. πληροφόρηση των τρίτων για την ύπαρξη του δικαιώματος).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ
Ι. Τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών
Α. Γενικά: Η κατάρτιση ενός προγράμματος που θέτει σε λειτουργία τους Η/Υ απαιτεί σημαντικούς
ανθρώπινους, τεχνικούς και οικονομικούς πόρους∙ μπορεί, ωστόσο, να γίνει αντικείμενο αντιγραφής
με μικρό κόστος. Η προστασία των προγραμμάτων Η/Υ εξασφαλίζεται με την πνευματική ιδιοκτησία∙
το δικαίωμα αυτό κρίθηκε το πιο κατάλληλο μέσο προστασίας, κυρίως γιατί ο απόλυτος και
αποκλειστικός χαρακτήρας επιτρέπει την αποτελεσματική προστασία έναντι της αναπαραγωγής χωρίς
προηγούμενη άδεια. Εξάλλου, η πνευματική ιδιοκτησία στηρίζεται στην αρχή της προστασίας χωρίς
διατυπώσεις και αφορά τη μορφή (όχι την ιδέα!) πάνω στην οποία βασίζεται ο έργο, οπότε δεν
εμποδίζεται η τεχνική πρόοδος ούτε δημιουργούνται μονοπώλια που δυσχεραίνουν την ανεξάρτητη
ανάπτυξη. Η προστασία καλύπτει όλη τη ζωή του δημιουργού και 70 χρόνια μετά το θάνατό του.
Β. Η Οδηγία 91/250 και ο Ν. 2121/1993
1. Το πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή ως προστατευόμενο έργο λόγου: Η Οδηγία 91/250

υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να θεωρούν το πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή (καθώς και το
προπαρασκευαστικό υλικό σχεδιασμού του*6) ως λογοτεχνικό έργο. Ο όρος "πρόγραμμα
ηλεκτρονικού υπολογιστή" σημαίνει μια σειρά εντολών που σκοπό έχουν να επιτρέψουν στη συσκευή
επεξεργασίας πληροφοριών (δηλ. στον Η/Υ) να εκτελέσει ή να πετύχει ορισμένες λειτουργίες ή
ορισμένα αποτελέσματα∙ στην έννοια του προγράμματος Η/Υ περιλαμβάνονται κάθε μορφής
προγράμματα. Το πρόγραμμα Η/Υ προστατεύεται ανεξάρτητα από τη μορφή του, ενώ οι ιδέες και οι
αρχές στις οποίες βασίζεται δεν προστατεύονται με την πνευματική ιδιοκτησία*7. Προϋπόθεση
προστασίας των προγραμμάτων Η/Υ είναι η πρωτοτυπία τους, η οποία υφίσταται όταν είναι
προσωπικά πνευματικά δημιουργήματα του δημιουργού τους ( ατομικότητα του δημιουργού +
δημιουργικό ύψος που το διαφοροποιεί από άλλα προγράμματα = στατιστική μοναδικότητα του
δημιουργήματος). Ενδιαφέρον παρουσιάζει η απόφαση του ΜονΠρΑθ που δέχτηκε ότι αποτελεί
πρωτότυπη δημιουργία η μουσική επιλογή, έκφραση και απόδοση με συγκεκριμένο προσωπικό τρόπο
παραδοσιακών ρυθμών, έτσι ώστε ο χρήστης των αρμονιών, στα οποία ενσωματώνεται το πρόγραμμα
Η/Υ να συνοδεύεται από μια ιδεατή ορχήστρα πολλών μουσικών, από τους οποίους καθένας παίζει
ένα συγκεκριμένο όργανο σε συγκεκριμένο χρόνο και με συγκεκριμένο τρόπο επιλογής του.
2. Το υποκείμενο του δικαιώματος: Ως δημιουργός ενός προγράμματος θεωρείται το φυσικό

πρόσωπο που έχει δημιουργήσει το πρόγραμμα∙ αν το πρόγραμμα δημιουργήθηκε από ομάδα
φυσικών προσώπων εφαρμόζονται οι διατάξεις που ισχύουν για τα έργα συνεργασίας ή για τα
συλλογικά έργα. Το νομικό πρόσωπο μόνο δευτερογενώς μπορεί να αποκτήσει το δικαίωμα
πνευματικής ιδιοκτησίας. Όταν ένα πρόγραμμα δημιουργείται από μισθωτό σε εκτέλεση σύμβασης
εργασίας ή σύμφωνα με τις οδηγίες του εργοδότη, το περιουσιακό δικαίωμα μεταβιβάζεται
αυτοδικαίως στον εργοδότη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία. Στο πρόγραμμα που δημιουργείται
στο πλαίσιο παραγγελίας με χαρακτήρα σύμβασης μίσθωσης έργου, αποκτά –κατά τρόπο πρωτογενή-
*6 Το προπαρασκευαστικό υλικό του σχεδιασμού, από την άλλη, προστατεύεται μόνο αν οδηγεί στην κατάρτιση
ενός προγράμματος Η/Υ, δηλ. όταν η φύση της προπαρασκευαστικής εργασίας είναι τέτοια ώστε το πρόγραμμα
να μπορεί να προκύψει από αυτή σε ένα μεταγενέστερο στάδιο.
*7 Το ίδιο ισχύει και για τα συστήματα διασύνδεσης, δηλ. τα στοιχεία εκείνα που εξασφαλίζουν τη διασύνδεση
και την επικοινωνία του προγράμματος με άλλο πρόγραμμα ή hardware, καθώς και με τους χρήστες.

την πνευματική ιδιοκτησία ο αρχικός δημιουργός του έργου (=εκείνος που δέχτηκε και εκτέλεσε την
παραγγελία). Ας σημειωθεί ότι σε περίπτωση πλημμελούς εκπλήρωσης όσον αφορά την εκπόνηση,
εφαρμογή και εγκατάσταση λογισμικού εφαρμόζονται οι γενικές διατάξεις του ΑΚ για την ανώμαλη
εξέλιξη της ενοχής. Για τα προγράμματα Η/Υ καθιερώνεται το (μαχητό) τεκμήριο ότι δικαιούχος της
πνευματικής ιδιοκτησίας είναι το φυσικό ή νομικό πρόσωπο του οποίου το όνομα/επωνυμία
εμφανίζεται πάνω στον υλικό φορέα κατά τον τρόπο που συνήθως χρησιμοποιείται για την ένδειξη
του δικαιούχου.
3. Το περιεχόμενο του δικαιώματος: Ο δικαιούχος έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να πραγματοποιεί

ή να παρέχει άδεια για την οριστική/προσωρινή αναπαραγωγή του προγράμματος με κάθε μέσο και
μορφή, εν όλω ή εν μέρει. Η έννοια της αναπαραγωγής είναι ευρεία και καλύπτει τόσο τη σταθερή
αναπαραγωγή, με την έννοια της ενσωμάτωσης σε υλικό φορέα, όσο και τη φευγαλέα αναπαραγωγή∙
διευκρινίζεται ότι εφόσον η φόρτωση/εμφάνιση στην οθόνη, η εκτέλεση, η μεταβίβαση ή η
αποθήκευση απαιτούν τέτοια αναπαραγωγή, οι πράξεις αυτές αποτελούν αναπαραγωγή και
υπόκεινται σε άδεια εκ μέρους του δικαιούχου.
Υφίσταται προσβολή του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας στην περίπτωση παράνομης
αντιγραφής προγράμματος Η/Υ και ειδικότερα σε κάθε αναπαραγωγή, εναποθήκευση του
προγράμματος σε δίσκο/CD/δισκέτες και γενικά σε κάθε χρήση του προγράμματος, χωρίς την άδεια
του δικαιούχου (≠μεταβίβαση του δικαιώματος)∙ η άδεια αυτή δίνεται μέσω μιας σύμβασης (="άδεια
χρήσης τελικού χρήστη" => ο αδειούχος απλώς αποκτά ένα περιορισμένο δικαίωμα χρήσης). Άδεια
του δικαιούχου απαιτείται για τη μετάφραση, προσαρμογή, διαρρύθμιση ή οποιαδήποτε άλλη
μετατροπή του προγράμματος∙ περαιτέρω, είναι αναγκαία και για κάθε μορφή διανομής στο κοινό,
καθώς και για την εκμίσθωση του πρωτοτύπου προγράμματος Η/Υ ή των αντιγράφων του. Ας
σημειωθεί ότι η πρώτη πώληση αντιγράφων ενός προγράμματος Η/Υ στην Κοινότητα από το
δημιουργό ή με τη συγκατάθεσή του εξαντλεί το δικαίωμα διανομής (διάθεσης) του αντιτύπου αυτού
μέσα στην Κοινότητα, με εξαίρεση του δικαιώματος ελέγχου των μεταγενέστερων εκμισθώσεων του
προγράμματος ή αντιγράφων του. Τέλος, δεν είναι νοητή η δημόσια εκτέλεση του προγράμματος,
όπως –επίσης- φαίνεται να είναι δύσκολα νοητή η ραδιοτηλεοπτική μετάδοσή του∙ είναι, όμως,
δυνατή η παρουσίαση στο κοινό του προγράμματος με την έννοια της διάθεσης μέσω Internet.
4. Οι περιορισμοί του δικαιώματος: Εφόσον δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, επιτρέπεται, χωρίς
την άδεια του δημιουργού και χωρίς πληρωμή αμοιβής, η αναπαραγωγή, η μετάφραση, η
προσαρμογή, η διασκευή ή οποιαδήποτε άλλη μετατροπή ενός προγράμματος ηλεκτρονικού
υπολογιστή, όταν οι πράξεις αυτές είναι αναγκαίες για την κατά προορισμό χρησιμοποίηση του
προγράμματος, συμπεριλαμβανομένης και της διόρθωσης σφαλμάτων, από το πρόσωπο που το
απέκτησε νομίμως. Ωστόσο, χρειάζεται άδεια του δημιουργού η αναπαραγωγή που είναι αναγκαία για
τη φόρτωση, την εμφάνιση στην οθόνη, την εκτέλεση, τη μεταβίβαση ή την αποθήκευση του
προγράμματος Η/Υ. Ο νόμιμος χρήστης ενός προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή δεν μπορεί να
εμποδιστεί συμβατικά να παραγάγει, χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς πληρωμή αμοιβής,
ένα εφεδρικό αντίγραφο του προγράμματος στο μέτρο που αυτό είναι απαραίτητο για τη χρήση∙
αντίθετη συμβατική ρύθμιση είναι άκυρη. Επιτρέπεται στο νόμιμο χρήστη αντιγράφου προγράμματος
ηλεκτρονικού υπολογιστή, χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς πληρωμή αμοιβής, η
παρακολούθηση, η μελέτη ή η δοκιμή της λειτουργίας του προγράμματος προκειμένου να
εντοπισθούν οι ιδέες και αρχές που αποτελούν τη βάση οποιουδήποτε στοιχείου του προγράμματος,
εάν οι ενέργειες αυτές γίνονται κατά τη διάρκεια πράξης που αποτελεί νόμιμη χρήση του
προγράμματος∙ αντίθετη συμφωνία δεν επιτρέπεται και είναι άκυρη. Αναπαραγωγή για ιδιωτική
χρήση πέρα από τις παραπάνω περιπτώσεις δεν επιτρέπεται.
Επιτρέπεται στο νόμιμο χρήστη αντιγράφου προγράμματος, χωρίς την άδεια του δημιουργού και

χωρίς πληρωμή αμοιβής, η ενέργεια των πράξεων, που αναφέρθηκαν παραπάνω, εφόσον είναι
απαραίτητη προκειμένου να ληφθούν οι αναγκαίες πληροφορίες για τη διαλειτουργικότητα ενός
ανεξάρτητα δημιουργηθέντος προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή με άλλα προγράμματα,
εφόσον οι αναγκαίες για τη διαλειτουργικότητα πληροφορίες δεν ήταν ήδη ευκόλως και ταχέως
προσιτές στο νόμιμο χρήστη και εφόσον οι πράξεις περιορίζονται στα μέρη του αρχικού
προγράμματος, που είναι απαραίτητα για τη διαλειτουργικότητα αυτή. Οι διατάξεις της
προηγούμενης παραγράφου δεν επιτρέπουν, οι πληροφορίες που ελήφθησαν κατ' εφαρμογή τους: α)
να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς άλλους εκτός από την επίτευξη της διαλειτουργικότητας του
ανεξάρτητα δημιουργηθέντος προγράμματος, β) να ανακοινωθούν σε άλλα πρόσωπα εκτός από τις
περιπτώσεις όπου αυτό απαιτείται για τη διαλειτουργικότητα του ανεξάρτητα δημιουργηθέντος
προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, γ) να χρησιμοποιηθούν για την επεξεργασία, την
παραγωγή ή την εμπορία προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, του οποίου η έκφραση είναι
κατά βάση όμοια προς το αρχικό πρόγραμμα ή για οποιαδήποτε άλλη πράξη που προσβάλλει την
πνευματική ιδιοκτησία του δημιουργού. Οι διατάξεις του παρόντος άρθρου δεν μπορούν να
ερμηνευθούν έτσι ώστε να επιτρέπεται η εφαρμογή τους κατά τρόπο που θα έβλαπτε την κανονική
εκμετάλλευση του προγράμματος του ηλεκτρονικού υπολογιστή ή θα προκαλούσε αδικαιολόγητη
βλάβη στα νόμιμα συμφέροντα του δημιουργού του.
Όλοι οι παραπάνω περιορισμοί αφορούν μόνο το νόμιμο χρήστη του προγράμματος∙ πρόκειται για
ειδικούς και αποκλειστικούς περιορισμούς τεχνολογικού περιεχομένου που αφορούν τα προγράμματα
Η/Υ και εφαρμόζονται μόνο στις περιπτώσεις που περιοριστικά προβλέπονται στις συγκεκριμένες
ρυθμίσεις. Κατά συνέπεια, οι περιορισμοί των άρθρων 18 επ. του Ν. 2121/1993 δεν έχουν εφαρμογή
στα προγράμματα Η/Υ.
Γ. Λογισμικό ανοιχτού κώδικα και Γενική Δημόσια Άδεια: Στον αντίποδα της προστασίας του
λογισμικού με τη διανοητική ιδιοκτησία είναι τα ελεύθερα προγράμματα "ανοιχτού κώδικα" ή
"ανοιχτής πηγής", όπως το Linux. Ο μηχανισμός λειτουργίας του προγράμματος "ανοιχτού κώδικα"
στηρίζεται στη λογική της μη εμπορευσιμότητας του Internet∙ ο πηγαίος κώδικας είναι ελεύθερος και
προσβάσιμος στο κοινό με συνέπεια όλοι οι χρήστες και οι προγραμματιστές να μπορούν να
βελτιώσουν και να αναβαθμίσουν το πρόγραμμα. Το λογισμικό ανοιχτού κώδικα (open source)
διατίθεται, χρησιμοποιείται, αναπαράγεται, τροποποιείται και διανέμεται περαιτέρω ελεύθερα με
βάση τους όρους που προβλέπονται στη Γενική Δημόσια Άδεια. Η αρχή στην οποία στηρίζεται το
λογισμικό ανοιχτού κώδικα είναι ότι κανείς δεν αποκτά δικαιώματα και –κατά συνέπεια- κανείς δεν
μπορεί να αποκλείσει την περαιτέρω χρήση και εφαρμογή του προγράμματος που διατίθεται με βάση
τους όρους της Γενικής Δημόσιας Άδειας. Βασικό γνώρισμα είναι ότι η διάκριση μεταξύ του
δημιουργού και του χρήστη, αφού ο χρήστης μπορεί να γίνει δημιουργός και αντίστροφα.
Πάντως, και το λογισμικό ανοιχτού κώδικα προστατεύεται με την πνευματική ιδιοκτησία και η
Γενική Δημόσια Άδεια νομικά ανήκει στις άδειες εκμετάλλευσης της πνευματικής ιδιοκτησίας∙
πράγματι, η ελεύθερη, ανοιχτή και δωρεάν χρήση δεν αναιρεί την πνευματική ιδιοκτησία του
λογισμικού ανοιχτού κώδικα, αφού και αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται σύμφωνα με το νόμο και τους
συμβατικούς όρους που έχουν τεθεί από το δημιουργό ή τον εκάστοτε δικαιούχο. Τα δικαιώματα τα
οποία δεν μεταβιβάζονται με τη Γενική Δημόσια Άδεια παραμένουν στο δημιουργό σύμφωνα με την
αρχή της αυτοτέλειας και του μερισμού των εξουσιών, σύμφωνα με τη θεωρία του σκοπού της
σύμβασης και τους ερμηνευτικούς κανόνες του νόμου. Στο πνεύμα αυτό, η χορήγηση Γενικής Άδειας
για χρήση ανοιχτού λογισμικού εξαρτάται από την τήρηση των συγκεκριμένων συμβατικών όρων,
όπως η τροποποίηση του λογισμικού, η περαιτέρω διανομή του προγράμματος με τον πηγαίο κώδικα
και τους ίδιους όρους, η κατάργηση κάθε δικαιώματος το οποίο προβλέπεται από την άδεια χρήσης
σε περίπτωση παράβασης των όρων της άδειας κλπ.

Οι συμβατικοί όροι ως προς την άδεια χρήσης του λογισμικού είναι έγκυροι στο μέτρο που δεν
αντιβαίνουν στα ΑΚ 178-179 και στις αρχές του εθνικού δικαίου. Περαιτέρω μπορεί να υποστηριχθεί
ότι οι συμβατικοί αυτοί όροι έχουν απόλυτη ενέργεια και όχι απλώς ενοχική, αφού ο άυλος
χαρακτήρας της πνευματικής ιδιοκτησίας επιτρέπει τη σύγχρονη χρήση από πολλούς και κάνει
σκόπιμη την αναγνώριση απόλυτης ενέργειας στις συμβάσεις και άδειες εκμετάλλευσης, όταν
παραβιάζεται συμβατικός όρος που απορρέει από απόλυτο και αποκλειστικό δικαίωμα. Με βάση τις
σκέψεις αυτές, οι όροι της Γενικής Δημόσιας Άδειας ισχύουν έναντι παντός, ενώ η μη τήρησή τους
συνιστά προσβολή του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και συνεπάγεται την επιβολή των
κυρώσεων που προβλέπονται στο νόμο. Επιπλέον, γίνεται δεκτό ότι η σύμβαση παραχώρησης
λογισμικού ανοιχτού κώδικα συνιστά σύμβαση δωρεάς με διαλυτική αίρεση, αφού η συνέχισή της
εξαρτάται από τη ματαίωση της διαλυτικής αίρεσης δυνάμει της οποίας –σε περίπτωση παράβασης
των όρων της Γενικής Δημόσιας Άδειας- καταργείται κάθε δικαίωμα που προβλέπεται στην άδεια
αυτή. Σύμφωνα με τη Γενική Δημόσια Άδεια, κάθε αντίγραφο του προγράμματος θα πρέπει να
περιλαμβάνει δήλωση για την πνευματική ιδιοκτησία με αναφορά του ονόματος του αρχικού
δημιουργού καθώς και του χρήστη που τροποποίησε το πρόγραμμα, ενώ θα πρέπει να περιλαμβάνεται
και η ημερομηνία τροποποίησης. Ο όρος αυτός δεν δημιουργεί πρόβλημα γιατί δέχεται την
προστασία του ηθικού δικαιώματος και ειδικότερα της εξουσίας αναγνώρισης της πατρότητας.
Δ. Η άδεια δημόσιας χρήσης για την ΕΕ: Στο πλαίσιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων έχουν
δημιουργηθεί λογισμικά για την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ δημόσιων διοικήσεων (π.χ. το CIR-
CA που είναι ένα ομαδικό λογισμικό ανταλλαγής εγγράφων μεταξύ κλειστών ομάδων χρηστών, το
IPM που επιτρέπει την άμεση διαβούλευση μέσω διαδικτύου και συμβάλλει στη μείωση της
απόστασης ανάμεσα στις δημόσιες διοικήσεις και τους ενδιαφερομένους κλπ)∙ η Ευρωπαϊκή
Κοινότητα είναι δικαιούχος της πνευματικής ιδιοκτησίας επί των λογισμικών αυτών (=>δικαιώματα
επί του κώδικα μηχανής και του πηγαίου κώδικα) δυνάμει συμβάσεων. Δημόσιες διοικήσεις που δεν
ανήκουν στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας χρησιμοποιούν τέτοια προγράμματα με
βάση τις άδειες που τους χορηγεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενώ παρατηρείται αύξηση ενδιαφέροντος
για δημοσίευση του πηγαίου κώδικα με τη μορφή άδειας που δεν περιορίζει την πρόσβαση ή την
τροποποίηση του πηγαίου κώδικα. Για τους λόγους αυτούς καθιερώθηκε η "άδεια δημόσιας χρήσης
για την ΕΕ", η οποία επιδιώκει να ενισχύσει τη νομική διαλειτουργικότητα μέσω της θέσπισης ενός
κοινού πλαισίου για το λογισμικό των δημοσίων διοικήσεων.
Από πλευράς εθνικού δικαίου, η άδεια δημόσιας χρήσης για την ΕΕ μπορεί να υπαχθεί στις μη
αποκλειστικές άδειες εκμετάλλευσης∙ ανήκει στην κατηγορία αδειών ανοικτού λογισμικού και είναι
προσαρμοσμένη στο ευρωπαϊκό δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας. Ειδικότερα, προβλέπονται διατάξεις
ανάλογες με το ουσιαστικό και ηθικό δικαίωμα, ρυθμίζεται το εφαρμοστέο δίκαιο και η δικαιοδοσία
του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ενώ περιλαμβάνονται ρήτρες για την αποδοχή των όρων
άδειας, την αποποίηση της ευθύνης και τη μη παροχή εγγύησης. Κατά τους ορισμούς της άδειας
αυτής > α) "Πρωτότυπο έργο ή λογισμικό" είναι το λογισμικό που διανέμεται ή/και παρουσιάζεται
στο κοινό από τον χορηγό της άδειας, το οποίο κατά περίπτωση διατίθεται ως πηγαίος κώδικας ή και
ως κώδικας μηχανής. // β) "Παράγωγα έργα" είναι το έργο ή το λογισμικό που μπορούν να
δημιουργηθούν από τον αδειούχο, με βάση το πρωτότυπο έργο ή τροποποιήσεις του. Η άδεια δεν
ορίζει ποιος είναι ο απαιτούμενος βαθμός της τροποποίησης ή της εξάρτησης από το πρωτότυπο
έργο, ώστε ένα έργο να χαρακτηρίζεται παράγωγο∙ το ζήτημα ρυθμίζεται από το δίκαιο της
πνευματικής ιδιοκτησίας. // γ) "Πηγαίος κώδικας" είναι η αναγνώσιμη για τον άνθρωπο μορφή του
έργου, η οποία προσφέρεται για μελέτη και επεξεργασία. // δ) "Κώδικας μηχανής" είναι κάθε
κώδικας, ο οποίος –μετά από διαδικασία συμπίλησης- προορίζεται να εκτελεστεί από έναν Η/Υ ως
πρόγραμμα.

Με τη άδεια παραχωρείται το δικαίωμα χρήσης, αναπαραγωγής, τροποποίησης του έργου και

δημιουργίας παραγώγου, παρουσίασης στο κοινό-διανομής (=κάθε πράξη με την οποία πωλούνται,
δίδονται, δανείζονται, εκμισθώνονται, διανέμονται, παρουσιάζονται στο κοινό, μεταδίδονται ή με
άλλο τρόπο καθίστανται διαθέσιμα online ή offline αντίγραφα του έργου για τρίτους, που μπορεί να
είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα), δανεισμού και εκμίσθωσης. Η άδεια είναι μη αποκλειστική και
ισχύει σε παγκόσμιο επίπεδο για όλη τη διάρκεια της πνευματικής ιδιοκτησίας επί του λογισμικού
(πρωτοτύπου έργου), χωρίς καταβολή αμοιβής (τελών εκμετάλλευσης πνευματικών δικαιωμάτων),
δυναμένη να παραχωρηθεί περαιτέρω. Σε χώρες που αναγνωρίζουν το ηθικό δικαίωμα, ο χορηγός της
άδεις παραιτείται από την άσκησή του, στο βαθμό που επιτρέπεται από τη νομοθεσία, ώστε η
παραχώρηση της άδειας για τα προαναφερθέντα περιουσιακά δικαιώματα να παράγει αποτελέσματα.
Η άδεια, πάντως, σε καμία περίπτωση δεν έχει σκοπό να στερήσει τον αδειούχο από τη δυνατότητα
να επωφεληθεί από τους περιορισμούς του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας επί του λογισμικού.
Ο χορηγός της άδειας (=το φυσικό πρόσωπο που διανέμει/παρουσιάζει στο κοινό το έργο του υπό
τους όρους της άδειας) μπορεί να διαθέτει το έργο (λογισμικό) είτε σε μορφή πηγαίου κώδικα είτε σε
μορφή κώδικα μηχανής (=>ο χορηγός παρέχει και ένα αντίγραφο του πηγαίου κώδικα αναγνώσιμο
από Η/Υ ή υποδεικνύει αποθετήριο όπου είναι εύκολα και ελεύθερα προσπελάσιμος ο πηγαίος
κώδικας για όλο το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο χορηγός της άδειας εξακολουθεί να
διανέμει/παρουσιάζει το έργο στο κοινό).
Στις υποχρεώσεις του αδειούχου περιλαμβάνονται > α) η νομική προστασία.
β) το δικαίωμα μνείας = Ο αδειούχος θα πρέπει να τηρεί αμετάβλητες όλες τις ανακοινώσεις που
αναφέρονται στο δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας ή τα εμπορικά
σήματα, καθώς και όλες τις ανακοινώσεις που αναφέρονται στην άδεια και τη μη παροχή εγγράφων.
Θα πρέπει περαιτέρω να περιλαμβάνει αντίγραφο των ανακοινώσεων και της άδειας σε κάθε
αντίγραφο του έργου που διανέμει ή παρουσιάζει στο κοινό, ενώ θα πρέπει να φροντίζει ώστε κάθε
παράγωγο έργο να φέρει εμφανή ανακοίνωση για την τροποποίηση του έργου και την ημερομηνία
που αυτή πραγματοποιήθηκε.
γ) η ρήτρα copyleft = Ο δικαιούχος υποχρεώνεται να πραγματοποιεί τη διανομή/παρουσίαση του
πρωτότυπου έργου στο κοινό με τους όρους της παρούσας άδειας. Ο αδειούχος, όταν καθίσταται
χορηγός της άδειας, δεν μπορεί να επιβάλει συμπληρωματικούς όρους ή προϋποθέσεις.
δ) η ρήτρα συμβατότητας = Έχει πρακτική εφαρμογή για τις περιπτώσεις που ο αδειούχος
διανέμει/παρουσιάζει στο κοινό παράγωγα έργα ή αντίγραφά τους βασισμένα στο πρωτότυπο ή και
σε άλλο έργο που έχει αδειοδοτηθεί δυνάμει συμβατής άδειας, οπότε η συγκεκριμένη διανομή ή και
παρουσίαση μπορεί να γίνει με τους όρους της εν λόγω άδειας.
ε) η διάθεση του πηγαίου κώδικα = Όταν ο αδειούχος διανέμει/παρουσιάζει στο κοινό αντίγραφα
του έργου, παρέχει ένα αντίγραφο πηγαίου κώδικα αναγνώσιμο από Η/Υ ή υποδεικνύει ένα
αποθετήριο όπου ο εν λόγω κώδικας διατίθεται εύκολα και ελεύθερα για όλο το χρονικό διάστημα
κατά το οποίο ο αδειούχος θα εξακολουθεί να διανέμει/παρουσιάζει το έργο. Ωστόσο, η άδεια δεν
παρέχει δικαίωμα χρήσης των εμπορικών επωνυμιών, των εμπορικών σημάτων και λοιπών σχετικών
ονομάτων του χορηγού της άδειας, εκτός αν σύμφωνα με εύλογες και συνήθεις πρακτικές απαιτείται
μνεία της προέλευσης του έργου.
Ο αρχικός χορηγός της άδειας εγγυάται ότι το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας επί του πρωτοτύπου
έργου ανήκει σε αυτόν ή ότι του έχει δοθεί η σχετική άδεια και ότι έχει την εξουσία να παραχωρήσει
την άδεια. Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που τροποποιεί το έργο με τους όρους της παρούσας
άδειας ή που συμβάλλει με άλλο τρόπο στη δημιουργία παραγώγου έργου (συντελεστής) εγγυάται ότι
το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των τροποποιήσεων που επιφέρει στο έργο ανήκουν σε
αυτόν ή ότι του έχει δοθεί σχετική άδεια και ότι έχει την εξουσία για περαιτέρω παραχώρηση. Ο
αρχικός χορηγός και οι διαδοχικοί συντελεστές παραχωρούν άδεια για τα τμήματα με τα οποία έχουν
συμβάλει στο έργο με τους όρους της παρούσας άδειας.

Το έργο παραδίδεται ως έχει, χωρίς οποιαδήποτε εγγύηση. Αυτό δικαιολογείται από το γεγονός ότι το
έργο βρίσκεται σε εξέλιξη (=βελτιώνεται συνεχώς με τη συμβολή πολυάριθμων συντελεστών), δεν
είναι ολοκληρωμένο, και –κατά συνέπεια- μπορεί να περιέχει ελαττώματα ή σφάλματα εγγενή στον
τύπο αυτό ανάπτυξης λογισμικού.
Ρητά προβλέπεται ότι ο χορηγός της άδειας, εκτός από περιπτώσεις ζημιών που προκλήθηκαν εκ
προθέσεως ή ζημιών που προκλήθηκαν άμεσα σε φυσικά πρόσωπα, δεν φέρει ευθύνη για άμεσες ή
έμμεσες, υλικές ή ηθικές ζημίες, οι οποίες προκύπτουν από την άδεια ή από τη χρήση του έργου,
όπως απώλεια δεδομένων κλπ∙ ωστόσο, έχει ευθύνη –σύμφωνα με τη νομοθεσία- για ελαττωματικά
προϊόντα, εφόσον η νομοθεσία αυτή εφαρμόζεται στο έργο.
Η αποδοχή των όρων της σύμβασης ακολουθεί την πρακτική click-wrap, η οποία συνίσταται στην
αποδοχή της άδειας με πάτημα του πλήκτρου στο εικονίδιο "συμφωνώ" που βρίσκεται στο κάτω
μέρος ενός παραθύρου όπου εμφανίζεται το κείμενο της άδειας.
Η άδεια αποτυπώνει την πλήρη συμφωνία των μερών ως προς το έργο που αδειοδοτείται, με την
επιφύλαξη της ρύθμισης για τις συμπληρωματικές διατάξεις. Εφόσον, σύμφωνα με το εφαρμοστέο
δίκαιο, οποιαδήποτε ρήτρα της άδειας καθίσταται άκυρη, αυτό δεν επηρεάζει την ισχύ ή ακυρότητα
της άδειας στο σύνολό της. Η εν λόγω ρήτρα ερμηνεύεται/αναδιατυπώνεται στο αναγκαίο μέτρο,
ώστε να καταστεί έγκυρη και εκτελεστή.
Κάθε διαφορά που ανακύπτει από την ερμηνεία της άδειας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως
χορηγού της άδειας και οποιουδήποτε αδειούχου, υπάγεται στη δικαιοδοσία του ΔΕΚ. Κάθε διαφορά
μεταξύ μερών, άλλων πλην της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία ανακύπτει από την ερμηνεία της
σύμβασης, υπάγεται στην αποκλειστική δικαιοδοσία του αρμοδίου δικαστηρίου όπου ο αδειούχος
έχει την κατοικία του ή ασκεί την κύρια δραστηριότητά του.
Η άδεια διέπεται από το δίκαιο της χώρας της ΕΕ, όπου ο αδειούχος έχει την κατοικία ή την
καταστατική έδρα του, ή από το βελγικό δίκαιο, αν ανακύψει διαφορά μεταξύ της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής ως χορηγού της άδειας και οποιουδήποτε αδειούχου ή αν ο χορηγός της άδειας (πλην της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής) δεν έχει κατοικία ή καταστατική έδρα σε χώρα της ΕΕ.
ΙΙ. Οι βάσεις δεδομένων
Α. Ο Ν. 2121/1993 πριν εναρμονισθεί με την Οδηγία 96/9: Το άρθρο 2 §2 στην αρχική του
διατύπωσε προστάτευε τις βάσεις δεδομένων με τη μορφή συλλογής έργων ή συλλογής απλών
γεγονότων και στοιχείων {υπάγονται πληροφορίες τεχνικής, οικονομικής ή άλλης φύσης, αριθμοί ή
άλλο υλικό}, εφόσον η επιλογή/διευθέτηση του περιεχομένου τους είναι πρωτότυπη*8. Από την
άποψη αυτή, ο νόμος περιέλαβε στο πεδίο εφαρμογής του νέα τεχνολογικά αγαθά, όπως τα λεγόμενα
"έργα της πληροφορικής". Δεν προστατεύεται, βέβαια, αυτή η ίδια η πληροφορία, αλλά η κατάταξη,
η διευθέτηση και γενικότερα η οργάνωση του περιεχομένου της, που με την έννοια της συλλογής
απλών γεγονότων ή στοιχείων προσεγγίζει το χώρο των άυλων αγαθών, δίνοντας στο δικαιούχο τη
δυνατότητα να ελέγχει την πρόσβαση σε αυτήν και να αντλεί τα αντίστοιχα οικονομικά οφέλη.
Η Συμφωνία TRIPS προστατεύει τις βάσεις δεδομένων και κάθε υλικό, είτε είναι σε μορφή
αναγνώσιμη από μηχανή είτε όχι, που εξαιτίας της επιλογής ή της διάταξης των περιεχομένων τους
αποτελούν πνευματικές δημιουργίες. Διευκρινίζεται, ακόμη, ότι η προστασία αυτή δεν εκτείνεται και
στα ίδια δεδομένα ή στο ίδιο το υλικό και δεν θίγει το τυχόν δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας που
υφίσταται ως προς τα δεδομένα ή το υλικό.
Παρόμοια ρύθμιση περιλαμβάνεται και στη Συνθήκη WIPO για την Πνευματική Ιδιοκτησία.
*8 Η πρωτοτυπία δεν περιορίζεται σε απλή παράθεση αριθμών, συμβόλων και στοιχείων, αλλά θα πρέπει να
εμφανίζει ένα ελάχιστο όριο δημιουργικότητας∙ άλλωστε, η πνευματική ιδιοκτησία προστατεύει το δημιουργικό
αποτέλεσμα και όχι το αποτέλεσμα του απλού κόπου, τις επενδύσεις ή τα έξοδα.

Β. Η Οδηγία 96/9 για τη νομική προστασία των βάσεων δεδομένων και το άρθρο 7 Ν. 2819/2000
1. Γενικά: Οι βάσεις δεδομένων (=συλλογή έργων δεδομένων ή άλλων ανεξάρτητων στοιχείων,

διευθετημένων κατά συστηματικό ή μεθοδικό τρόπο και ατομικώς προσιτών με ηλεκτρονικά μέσα ή
με άλλο τρόπο) μπορεί να είναι τόσο ηλεκτρονικές (ψηφιακές) όσο και οι μη ηλεκτρονικές
(παραδοσιακές)∙ περιλαμβάνουν κάθε συλλογή έργων (λογοτεχνικών, καλλιτεχνικών, μουσικών ή
άλλων) ή άλλο υλικό (π.χ. κείμενα, ήχους, εικόνες, αριθμούς, πραγματικά στοιχεία και δεδομένα).
Ωστόσο, ο όρος "βάσεις δεδομένων" δεν εκτείνεται στα προγράμματα Η/Υ που χρησιμοποιούνται για
την κατασκευή και λειτουργία μιας βάσης δεδομένων.
Η καινοτομία της Οδηγίας είναι η αναγνώριση ενός sui generis δικαιώματος στον κατασκευαστή της
βάσης δεδομένων∙ στην πραγματικότητα, το νέο αυτό δικαίωμα προστατεύει την επένδυση από
παρασιτικές ενέργειες τρίτων. Στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας δεν εμπίπτει η συμπίληση μουσικών
εκτελέσεων σε CD∙ περαιτέρω, η Οδηγία δεν θίγει την ελευθερία των δημιουργών να αποφασίζουν
κατά πόσο και με ποιον τρόπο επιτρέπουν να "περιληφθούν τα έργα τους σε βάσεις δεδομένων".
2. Το δικαίωμα του δημιουργού: Όσον αφορά το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, αντικείμενο

προστασίας είναι οι βάσεις δεδομένων, οι οποίες -λόγω της πρωτότυπης επιλογής ή της διευθέτησης
του περιεχομένου τους- αποτελούν πνευματικά δημιουργήματα. Στην Οδηγία διευκρινίζεται ότι δεν
εφαρμόζονται άλλα κριτήρια προκειμένου να προσδιοριστεί αν οι βάσεις δεδομένων επιδέχονται
προστασία και δεν πρέπει να γίνεται καμία αξιολόγηση της ποιότητας ή της αισθητικής αξίας τους.
Δημιουργός θεωρείται το φυσικό πρόσωπο που δημιούργησε τη βάση δεδομένων, ενώ το νομικό
πρόσωπο μπορεί να αποκτήσει το σχετικό δικαίωμα μόνο δευτερογενώς. Ο δημιουργός βάσης
δεδομένων έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπει ή να απαγορεύει: α) την προσωρινή ή διαρκή
αναπαραγωγή της βάσης δεδομένων με κάθε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει // β) τη
μετάφραση, προσαρμογή, διευθέτηση και οποιαδήποτε άλλη μετατροπή της βάσης δεδομένων // γ)
οποιαδήποτε μορφή διανομής της βάσης δεδομένων ή αντιγράφων της στο κοινό. Η πρώτη
πώληση αντιγράφου της βάσης δεδομένων στην Κοινότητα από το δικαιούχο, ή με τη συγκατάθεσή
του, συνεπάγεται ανάλωση του δικαιώματος μεταπώλησης του εν λόγω αντιγράφου στην Κοινότητα.
// δ) οποιαδήποτε ανακοίνωση, επίδειξη ή παρουσίαση της βάσης δεδομένων στο κοινό, ε)
οποιαδήποτε αναπαραγωγή, διανομή, ανακοίνωση, επίδειξη ή παρουσίαση στο κοινό των
αποτελεσμάτων των πράξεων που αναφέρονται στο στοιχείο β’. Ο νόμιμος χρήστης βάσης
δεδομένων ή αντιγράφων της μπορεί να εκτελέσει χωρίς άδεια του δημιουργού, οποιαδήποτε από τις
παραπάνω πράξεις οι οποίες είναι αναγκαίες για την πρόσβαση στο περιεχόμενο της βάσης
δεδομένων και την κανονική χρησιμοποίησή της. Στο μέτρο που ο νόμιμος χρήστης δικαιούται να
χρησιμοποιεί τμήμα μόνο της βάσης δεδομένων, η προηγούμενη διάταξη εφαρμόζεται μόνο για το
τμήμα αυτό. Συμφωνίες αντίθετες προς παραπάνω ρυθμίσεις είναι άκυρες.
Η Οδηγία δίνει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη να προβλέπουν περιορισμούς στο περιουσιακό
δικαίωμα του δημιουργού όταν πρόκειται για α) αναπαραγωγή μη ηλεκτρονικής βάσης για
ιδιωτικούς σκοπούς // β) χρήση αποκλειστικά για εκπαιδευτικούς-ερευνητικούς σκοπούς, εφόσον
αναφέρεται η πηγή και στο βαθμό που η χρήση αυτή δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο μη
εμπορικό σκοπό // γ) χρήση για λόγους δημόσιας ασφάλειας ή για σκοπούς διοικητικής-δικαστικής
διαδικασίας. Δεν αποκλείεται η θέσπιση και άλλων περιορισμών που προβλέπονται στο εσωτερικό
δίκαιο των κρατών-μελών∙ οι περιορισμοί, πάντως, θα πρέπει οπωσδήποτε να ερμηνεύονται σύμφωνα
με το κριτήριο της Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης για την προστασία των λογοτεχνικών και
καλλιτεχνικών έργων, έτσι ώστε να μην προσβάλλονται αδικαιολόγητα νόμιμα συμφέροντα του
δημιουργού ή να υπάρχει σύγκρουση με τη συνήθη εκμετάλλευση της βάσης δεδομένων.

3. Το δικαίωμα ειδικής φύσης του κατασκευαστή βάσης δεδομένων: Αναγνωρίζεται στον

κατασκευαστή το δικαίωμα να απαγορεύει*9 την εξαγωγή/επαναχρησιμοποίηση συνόλου ή
ουσιώδους μέρους του περιεχομένου της βάσης δεδομένων, αξιολογούμενου ποσοτικά ή ποιοτικά,
εφόσον η απόκτηση, ο έλεγχος ή η παρουσίαση του περιεχομένου της βάσης καταδεικνύει ουσιώδη
ποιοτική ή ποσοτική επένδυση. Στην ουσία πρόκειται για δικαίωμα που αποσκοπεί στην προστασία
του κατασκευαστή βάσεων δεδομένων έναντι της ιδιοποίησης των αποτελεσμάτων που προκύπτουν
από οικονομικές και επαγγελματικές επενδύσεις => περιορισμός του παρασιτικού ανταγωνισμού.
Για τους σκοπούς του νόμου: α) Κατασκευαστής βάσης δεδομένων είναι το φυσικό ή νομικό
πρόσωπο που λαμβάνει την πρωτοβουλία και επωμίζεται τον κίνδυνο των επενδύσεων ≠ ο εργολάβος
βάσης δεδομένων. // β) Εξαγωγή θεωρείται η μόνιμη ή προσωρινή μεταφορά του συνόλου ή
ουσιώδους μέρους του περιεχομένου βάσης δεδομένων σε άλλο υλικό φορέα με οποιοδήποτε μέσο ή
με οποιαδήποτε μορφή. // γ) Ως επαναχρησιμοποίηση νοείται η πάσης μορφής διάθεση στο κοινό
του συνόλου ή ουσιώδους μέρους του περιεχομένου της βάσης δεδομένων με διανομή αντιγράφων,
εκμίσθωση, μετάδοση με άμεση επικοινωνία ή με άλλες μορφές. Η πρώτη πώληση αντιγράφου μιας
βάσης δεδομένων στην Κοινότητα από το δικαιούχο ή με τη συγκατάθεσή του συνιστά ανάλωση του
δικαιώματος ελέγχου της μεταπώλησης του εν λόγω αντιγράφου στην Κοινότητα. Ο δανεισμός,
πάντως, στο κοινό δεν συνιστά πράξη εξαγωγής ή επαναχρησιμοποίησης. Όμως, δεν επιτρέπεται η
επανειλημμένη και συστηματική εξαγωγή ή/και επαναχρησιμοποίηση επουσιωδών μερών του
περιεχομένου της βάσης δεδομένων, εφόσον συνεπάγεται τη διενέργεια πράξεων που έρχονται σε
σύγκρουση με την κανονική εκμετάλλευση της βάσης δεδομένων ή θίγουν αδικαιολόγητα νόμιμα
συμφέροντα του κατασκευαστή της βάσης.
Το δικαίωμα που αναγνωρίζεται στον κατασκευαστή της βάσης δεδομένων ισχύει ανεξάρτητα από το
αν η εν λόγω βάση δεδομένων ή το περιεχόμενό της προστατεύονται με την πνευματική ιδιοκτησία ή
με άλλες διατάξεις∙ περαιτέρω, το δικαίωμα αυτό μπορεί να μεταβιβαστεί (με ή χωρίς αντάλλαγμα) ή
να παραχωρηθεί η εκμετάλλευσή του με άδεια ή σύμβαση.
Ο κατασκευαστής βάσης δεδομένων που έχει τεθεί στη διάθεση του κοινού με οποιονδήποτε τρόπο
δεν μπορεί να εμποδίσει το νόμιμο χρήστη της βάσης να εξάγει ή/και να επαναχρησιμοποιεί
επουσιώδη μέρη του περιεχομένου της αξιολογούμενα ποιοτικά ή ποσοτικά για οποιονδήποτε σκοπό.
Εάν ο νόμιμος χρήστης δικαιούται να εξάγει ή/και να επαναχρησιμοποιεί τμήμα μόνο της βάσης
δεδομένων, η παρούσα παράγραφος εφαρμόζεται μόνο για το τμήμα αυτό. Ο νόμιμος χρήστης βάσης
δεδομένων που έχει τεθεί στη διάθεση του κοινού με οποιονδήποτε τρόπο δεν μπορεί: i) να εκτελεί
πράξεις που έρχονται σε σύγκρουση με την κανονική εκμετάλλευση της βάσης αυτής ή θίγουν
αδικαιολόγητα τα νόμιμα συμφέροντα του κατασκευαστή της // ii) να προξενεί ζημία στους
δικαιούχους του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας ή των συγγενικών δικαιωμάτων για τα
έργα ή τις ερμηνείες ή εκτελέσεις που περιέχονται στην εν λόγω βάση δεδομένων. Συμφωνίες
αντίθετες προς τις ρυθμίσεις που προβλέπονται στην παρούσα παράγραφο είναι άκυρες. Ο νόμιμος
χρήστης της βάσης δεδομένων που έχει τεθεί στη διάθεση του κοινού με οποιονδήποτε τρόπο μπορεί,
χωρίς την άδεια του κατασκευαστή της βάσης δεδομένων, να εξάγει ή και/να επαναχρησιμοποιήσει
ουσιώδες μέρος του περιεχομένου της: • όταν πρόκειται για εξαγωγή, για εκπαιδευτικούς ή
ερευνητικούς σκοπούς, εφόσον αναφέρεται η πηγή και στο βαθμό που αυτό δικαιολογείται από τον
επιδιωκόμενο μη εμπορικό σκοπό // • όταν πρόκειται για εξαγωγή ή/και επαναχρησιμοποίηση για
λόγους δημόσιας ασφάλειας ή για σκοπούς διοικητικής ή δικαστικής διαδικασίας. Το δικαίωμα
ειδικής φύσης ισχύει για τις βάσεις δεδομένων των οποίων οι κατασκευαστές ή οι δικαιούχοι είναι
υπήκοοι κράτους-μέλους ή έχουν τη συνήθη διαμονή τους στο έδαφος της Κοινότητας. Εφαρμόζεται
επίσης στις εταιρείες και επιχειρήσεις που έχουν συσταθεί σύμφωνα με τη νομοθεσία κράτους-μέλους
και οι οποίες έχουν την καταστατική τους έδρα, την κεντρική διοίκηση ή την κύρια εγκατάστασή
*9 Σε περίπτωση που επιτρέπει την εξαγωγή/επαναχρησιμοποίηση απαιτείται να δώσει ειδική άδεια.

τους εντός της Κοινότητας. Όταν η συγκεκριμένη Εταιρία ή επιχείρηση έχει μόνο την καταστατική
της έδρα στο έδαφος της Κοινότητας, οι δραστηριότητές της πρέπει να συνδέονται πραγματικά και
αδιάλειπτα με την οικονομία ενός κράτους-μέλους. Το δικαίωμα αυτό ισχύει από την περάτωση της
κατασκευής της βάσης δεδομένων και λήγει δεκαπέντε (15) έτη μετά την 1η Ιανουαρίου του έτους
που έπεται της ημερομηνίας περάτωσης.
Στην Οδηγία ορίζεται ρητά ότι οι ρυθμίσεις που αφορούν το δικαίωμα του δημιουργού βάσης
δεδομένων, καθώς και το δικαίωμα ειδικής φύσης του κατασκευαστή βάσης δεδομένων δεν θίγουν τις
διατάξεις που διέπουν το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, τα συγγενικά δικαιώματα ή άλλα
δικαιώματα/υποχρεώσεις που υφίστανται επί των δεδομένων, των έργων ή άλλων στοιχείων
ενσωματωμένων σε βάση δεδομένων, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα σήματα, τα σχέδια και
υποδείγματα, το δίκαιο του ανταγωνισμού κλπ.
ΙΙΙ. Τα πολυμέσα (Multimedia): Αποτελούν ένα σύνθετο προϊόν με στοιχεία περισσότερων έργων ή
δεδομένων που -μετά από κατάλληλη ψηφιακή επεξεργασία εμπεριέχεται σε συμπαγή δίσκο CD (ή
ενδεχομένως σε άλλο συναφή υλικό φορέα) και δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη μέσω μηχανικών
συσκευών (π.χ. Η/Υ) να συμβουλευτεί τα έργα ή τα δεδομένα, ακόμα και να τα τροποποιήσει. Τα
έργα πολυμέσων δημιουργούνται από περισσότερα πρόσωπα και ανάλογα με τη διεργασία της
δημιουργίας από άποψη υποκειμένου μπορούν να υπαχθούν στην κατηγορία των έργων συνεργασίας
(συλλογικών ή σύνθετων), στο μέτρο που τα συστατικά τους στοιχεί αποτελούνται από
προϋπάρχοντα έργα. Είναι φανερό ότι οι περισσότεροι δημιουργοί θα πρέπει να μεταβιβάσουν
ορισμένες από τις εξουσίες του περιουσιακού τους δικαιώματος στον παραγωγό ή άλλο πολιτιστικό
επιχειρηματία που αναλαμβάνει την υλοποίηση και εκμετάλλευση του έργου. Επί έργων που
δημιουργήθηκαν από μισθωτούς σε εκτέλεση σύμβασης εργασίας, αρχικός δικαιούχος του
περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος είναι ο δημιουργός. Αν δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία,
στον εργοδότη μεταβιβάζονται αυτοδικαίως εκείνες μόνο οι εξουσίες από το περιουσιακό δικαίωμα,
που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του σκοπού της σύμβασης. Το περιουσιακό δικαίωμα επί των
έργων που δημιουργήθηκαν από τους απασχολούμενους με οποιαδήποτε σχέση εργασίας στο
Δημόσιο ή Ν.Π.Δ.Δ., σε εκτέλεση του υπηρεσιακού τους καθήκοντος μεταβιβάζεται αυτοδικαίως
στον εργοδότη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία.
Ας σημειωθεί ότι τα έργα πολυμέσων δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως οπτικοακουστικά έργα∙ η
διαφοροποίηση έγκειται στο ότι τα πρώτα εμφανίζουν διαλειτουργικότητα και δίνουν τη δυνατότητα
διαλόγου στο χρήστη, ο οποίος μπορεί να συμβουλευτεί τα έργα και τα δεδομένα, να τα αποθηκεύσει
και να τροποποιήσει/διευθετήσει το περιεχόμενό τους.
Η πιο πρακτική λύση, λοιπόν, είναι η ένταξη των πολυμέσων στην έννοια των βάσεων δεδομένων, οι
οποίες συμπεριλαμβάνουν όχι μόνο τα έργα αλλά και τα δεδομένα ή άλλο υλικό που συνθέτουν το
περιεχόμενο της συλλογής∙ με αυτό τον τρόπο, εξάλλου, εντάσσονται στην προστασία της
πνευματικής ιδιοκτησίας.
ΙV. Οι άδειες Creative Commons (CC): Επιτρέπουν την ελεύθερη χρήση πέρα από τα όρια των
νόμιμων περιορισμών ως προς την έκταση του περιουσιακού δικαιώματος. Στο χρήστη επιτρέπεται
ιδίως η αναπαραγωγή, η διανομή, η παρουσίαση στο κοινό και –σε ορισμένες περιπτώσεις- η
μετατροπή του έργου. Σκοπός των αδειών αυτών δεν είναι η ανατροπή και κατάργηση της
πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά ο επαναπροσδιορισμός των κανόνων της και η δημιουργία νέας
ισορροπίας με βάσης τις αρχές του διαδικτύου*10. Ειδικότερα, το μαρκάρισμα των έργων με το
*10 Σε νομικό επίπεδο, είναι γνωστό ότι το περιουσιακό δικαίωμα μεταβιβάζεται/ασκείται μέσω των συμβάσεων
και αδειών εκμετάλλευσης∙ τέτοιου είδους άδεια είναι και η CC.

σύμβολο CC θα βοηθήσει στη λειτουργία ενός νέου δημόσιου τομέα όχι με εξαναγκασμό των
δημιουργών ή με τρόπο πειρατικό, αλλά με βάση την άδεια που ο ίδιος ο δικαιούχος ελεύθερα
χορηγεί με όρο την περαιτέρω διασκευή/προσαρμογή και διανομή. Η δυνατότητα δημιουργίας
παράγωγου έργου μετατρέπει, στο ψηφιακό περιβάλλον, το χρήστη σε δημιουργό και παραγωγό, ενώ
επιτρέπει σε κάθε άτομο να συμβάλλει στη συλλογική δημιουργία. Η ελεύθερη διασκευή και
μετατροπή καθιστά το περιεχόμενο προσιτό στο κοινό με τους συμβατικούς όρους που οι ίδιοι οι
δημιουργοί θα διαγράψουν, αλλά οπωσδήποτε με στόχο τη δημιουργία ενός συμβατικού δημοσίου
τομέα πάνω στον οποίο μπορούν να παραχθούν άλλα έργα. Η ένδειξη Some Rights Reserved
επιτρέπει τη μη εμπορική χρήση του έργου που μπορεί να κυκλοφορεί ελεύθερα στο διαδίκτυο, αλλά
και στη συνήθη έντυπη μορφή με αμοιβή από κάποιον εκδοτικό οίκο.
Η ιδεολογική βάση των αδειών αυτών είναι ιδίως οι άδειες ανοιχτού λογισμικού, οι διακηρύξεις για
το ανοιχτό περιεχόμενο, η διαπλοκή τεχνολογίας και νόμου και η θεωρία του Boyle για το δημόσιο
τομέα και τα κοινά.
Κάθε άδεια CC απαρτίζεται από τρεις μορφές > α) μορφή αναγνώσιμη από τον καθένα που αποτελεί
περίληψη των βασικών όρων της άδειας // β) μορφή νομικού κειμένου που περιλαμβάνει τους
συμβατικούς όρους της άδειας // γ) μορφή μηχανής που περιέχει μεταδεδομένα και δίνει τη
δυνατότητα αναγνώρισης των έργων που διατίθενται στο διαδίκτυο με άδεια CC από μηχανές
αναζήτησης.
Ο δημιουργός έχει τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ έξι αδειών CC: a) σύμφωνα με την πρώτη άδεια
(attribution), ο χρήστης έχει υποχρέωση αναφοράς του ονόματος του αρχικού δημιουργού, ενώ
μπορεί να τροποποιήσει και να χρησιμοποιήσει το έργο για εμπορικό ή μη σκοπό // β) η δεύτερη
άδεια (attribution-share alike) επιτρέπει στο χρήστη την τροποποίηση του έργου με αναφορά στο
όνομα του αρχικού δημιουργού, αλλά με ρητή υποχρέωση αδειοδότησης και διανομής παράγωγου
έργου σύμφωνα με τους όρους της άδειας CC, ενώ είναι δυνατή η χρήση του έργου για εμπορικό ή μη
σκοπό // γ) η τρίτη άδεια (attribution-non commercial) επιτρέπει την τροποποίηση του έργου,
απαγορεύει την εμπορική χρήση, ενώ η αναφορά στο όνομα του αρχικού δημιουργού είναι
υποχρεωτική // δ) η τέταρτη άδεια (attribution-non commercial- share alike) έχει το ίδιο
περιεχόμενο με την προηγούμενη, αλλά η διανομή του παράγωγου έργου που τυχόν δημιουργείται θα
πρέπει να γίνεται κατά τους όρους της άδειας σχετικά με την αναφορά στο δημιουργό // ε) η πέμπτη
άδεια (attribution-non commercial- non derivatives) επιτάσσει την αναφορά του ονόματος του
δημιουργού, επιτρέπει τη μη εμπορική χρήση του έργου, ενώ απαγορεύει οποιαδήποτε τροποποίηση
αυτού // στ) η έκτη άδεια (attribution-non derivatives) προβλέπει υποχρέωση αναφοράς του
ονόματος του δημιουργού και απαγορεύει στο χρήστη τη δημιουργία παραγώγου έργου.
Τα νομικά προβλήματα που τίθενται σε σχέση με την ισχύουσα νομοθεσία είναι αρκετά, όπως η
δυσχέρεια προστασίας του ηθικού δικαιώματος, ιδίως όσον αφορά την εξουσία περιφρούρησης και
την εξουσία μετάνοιας (υπαναχώρησης), η ελεύθερη δημιουργία παραγώγων έργων με βάση το
αρχικό κλπ. Ορισμένες άδειες CC επιτρέπουν την παραίτηση από το δικαίωμα πνευματικής
ιδιοκτησίας, τη διάθεση του έργου στο δημόσιο τομέα ή τη μείωση της διάρκειας προστασίας στα 14
χρόνια∙ οι όροι, πάντως, αυτοί είναι αντίθετοι με την ισχύουσα εθνική νομοθεσία και το κοινοτικό
κεκτημένο.
Οι αρχές που διέπουν τις άδειες CC δεν επιφέρουν καμία αλλαγή στο θεσμικό πλαίσιο προστασίας
της πνευματικής ιδιοκτησίας. Εκείνο που επιχειρείται είναι ένας ευέλικτος τρόπος άσκησης των
δικαιωμάτων, με συνέπεια να οδηγούμαστε στη συνύπαρξη δύο κατηγοριών αδειών εκμετάλλευσης ή
χρήσης > οι άδειες που βασίζονται στους σταθερούς κανόνες της πνευματικής ιδιοκτησίας // και οι
άδειες που αφορούν κυρίως τον ψηφιακό τομέα και στηρίζονται στους κανόνες των αδειών CC. Το

έργο, πάντως, και στις δύο περιπτώσεις υπόκειται στους γνωστούς και θεσμοθετημένους κανόνες της
πνευματικής ιδιοκτησίας, οι οποίοι εφαρμόζονται ιδίως αν προσβληθεί το σχετικό δικαίωμα.
Οι άδειες CC μπορούν να βρουν πεδίο εφαρμογής στις βιβλιοθήκες, αρχεία και μουσεία για ψηφιακή
διάθεση επιστημονικού/εκπαιδευτικού και πολιτιστικού περιεχομένου∙ μπορούν, επίσης, να
λειτουργήσουν για την ανάπτυξη ηλεκτρονικών κόμβων με επιστημονικά στοιχεία ή δεδομένα που
είναι εκτός προστασίας, όπως νόμοι, διατάγματα, δικαστικές αποφάσεις, μαθηματικές ασκήσεις κλπ.
Το κλασικό δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας σε τελική ανάλυση ενδυναμώνεται από τη χρήση
αδειών CC και γενικά από την ανοιχτή διάθεση περιεχομένου∙ αφού ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να
βρει διαθέσιμα έργα και υλικό ελεύθερα προσβάσιμο, είναι φανερό ότι δεν μπορεί να έχει καμία
δικαιολογία σε περίπτωση προσβολής του δικαιώματος για περιεχόμενο που διατίθεται στο κοινό με
τους κλασικούς κανόνες της πνευματικής ιδιοκτησίας. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι η
νομική ισχύς των αδειών αυτών κρίνεται σύμφωνα με τους εκάστοτε εθνικούς κανόνες της
πνευματικής ιδιοκτησίας ή του αστικού δικαίου.
Τίθεται, τέλος, το ερώτημα, αν είναι σκόπιμο να προβλεφθούν νομοθετικές ρυθμίσεις για τις άδειες
αυτές, ώστε να διευκολύνεται η εκάστοτε προσαρμογή τους στην εθνική νομοθεσία, προκειμένου να
υπάρχει ασφάλεια δικαίου ως προς τους όρους λειτουργίας τους. Το ζήτημα αυτό πρέπει να μελετηθεί
από άποψη σκοπιμότητας.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ
Ι. Ο κανόνας: Ο δημιουργός είναι ο αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού
δικαιώματος επί του έργου (=αρχή της αλήθειας)∙ αρχικός δικαιούχος μπορεί να είναι μόνο φυσικό
πρόσωπο, ενώ το νομικό πρόσωπο γίνεται δικαιούχος δευτερογενώς (=κατά τρόπο παράγωγο).
Σημειώνεται ότι η συναίνεση του δημιουργού για πράξεις ή παραλείψεις, που αλλιώς θα αποτελούσαν
προσβολή του ηθικού δικαιώματος, αποτελεί τρόπο άσκησης του δικαιώματος αυτού και δεσμεύει το
δημιουργό.
ΙΙ. Έργα μισθωτών: Επί έργων που δημιουργήθηκαν από μισθωτούς σε εκτέλεση σύμβασης
εργασίας, αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος είναι ο δημιουργός. Αν
δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, στον εργοδότη μεταβιβάζονται αυτοδικαίως εκείνες μόνο οι
εξουσίες από το περιουσιακό δικαίωμα, που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του σκοπού της
σύμβασης. Το περιουσιακό δικαίωμα επί των έργων που δημιουργήθηκαν από τους απασχολούμενους
με οποιαδήποτε σχέση εργασίας στο Δημόσιο ή ΝΠΔΔ, σε εκτέλεση του υπηρεσιακού τους
καθήκοντος μεταβιβάζεται αυτοδικαίως στον εργοδότη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία.
Επιπρόσθετα, τα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ είναι δημόσιοι λειτουργοί και απολαμβάνουν ανεξαρτησίας
κατά την άσκηση των ερευνητικών και διδακτικών καθηκόντων τους => τα έργα που προκύπτουν από
την ερευνητική δραστηριότητά τους ανήκουν στους ίδιους {μάλιστα, τους αναγνωρίζεται και
δικαίωμα αμοιβής από τα συγγραφικά δικαιώματα}. Για τις εργασίες και τα διδακτορικά που
εκπονούνται υπό την επίβλεψη των καθηγητών, το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας ανήκει στους
φοιτητές και στους διδάκτορες που εκπόνησαν τη σχετική μελέτη. Από τις παραπάνω σκέψεις
προκύπτει ότι για ερευνητικά έργα που εκπονούνται στο πλαίσιο ερευνητικών προγραμμάτων, το
θέμα της μεταβίβασης του περιουσιακού δικαιώματος ή ορισμένων εξουσιών από αυτό στο
Πανεπιστήμιο θα πρέπει να ρυθμίζεται συμβατικά.
Το περιουσιακό δικαίωμα σε πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή, που δημιουργήθηκε από μισθωτό
σε εκτέλεση σύμβασης εργασίας ή σύμφωνα με τις οδηγίες του εργοδότη του, μεταβιβάζεται
αυτοδικαίως στον εργοδότη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία.

ΙΙΙ. Έργα συνεργασίας, συλλογικά και σύνθετα: Έργα συνεργασίας θεωρούνται όσα έχουν
δημιουργηθεί με την άμεση σύμπραξη δύο ή περισσοτέρων δημιουργών. Οι δημιουργοί ενός έργου,
που είναι προϊόν συνεργασίας (=κοινή προσπάθεια δύο ή περισσότερων φυσικών προσώπων για τη
δημιουργία ενός ενιαίου έργου*11- π.χ. μουσικοδραματικά έργα, όπως η όπερα), είναι οι αρχικοί
συνδικαιούχοι του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος επί του έργου. Αν δεν συμφωνήθηκε
αλλιώς, το δικαίωμα ανήκει κατά ίσα μέρη στους συνδημιουργούς (βλ. και εφαρμογή ΑΚ 785 για την
κοινωνία δικαιώματος). Στην εκδοτική σύμβαση, αν υπάρχουν περισσότεροι δημιουργοί, και η
μεταξύ τους σχέση δεν έχει ρυθμιστεί διαφορετικά, η ποσοστιαία αμοιβή κατανέμεται σε αυτούς
ανάλογα με την έκταση της συμβολής του καθενός (=αρχή της ανάλογης συμμετοχής). Στα έργα
συνεργασίας η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί όσο η ζωή του τελευταίου επιζώντος δημιουργού και
70 χρόνια μετά το θάνατό του.
Συλλογικά έργα*12 θεωρούνται όσα έχουν δημιουργηθεί με τις αυτοτελείς συμβολές περισσοτέρων
δημιουργών κάτω από την πνευματική διεύθυνση και το συντονισμό ενός φυσικού προσώπου (π.χ.
οπτικοακουστικά έργα, εγκυκλοπαίδειες, εφημερίδες, περιοδικά, λεξικά). Το φυσικό αυτό πρόσωπο
είναι ο αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος επί του συλλογικού έργου∙
αν την πνευματική διεύθυνση έχουν αναλάβει περισσότερα φυσικά πρόσωπα, αρχικοί δικαιούχοι
μπορούν να θεωρηθούν όλα τα πρόσωπα αυτά. Οι δημιουργοί των επιμέρους συμβολών είναι αρχικοί
δικαιούχοι του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος επί των συμβολών τους, εφόσον αυτές είναι
δεκτικές χωριστής εκμετάλλευσης (π.χ. λήμματα εγκυκλοπαίδειας). Το νομικό πρόσωπο που
αναλαμβάνει την εκμετάλλευση του έργου (π.χ. η εκδοτική εταιρία), αποκτά το περιουσιακό
δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας δευτερογενώς με μεταβίβαση των σχετικών εξουσιών από τον
αρχικό δικαιούχο, καθώς και από τους δημιουργούς των επιμέρους συμβολών, συνήθως δε η
εκδοτική εταιρία μιας εγκυκλοπαίδειας συμβάλλεται απευθείας με τους δημιουργούς των επιμέρους
συμβολών. Ο νόμος, μάλιστα, δέχεται εξαιρετικά για τα συλλογικά έργα τη δυνατότητα να
τεκμαίρεται ως δικαιούχος της πνευματικής ιδιοκτησίας και νομικό πρόσωπο.
Στην περίπτωση σύμβασης έντυπης έκδοσης συλλογικού έργου (και ειδικότερα εγκυκλοπαίδειας), η
οφειλόμενη από τον εκδότη αμοιβή δεν είναι ποσοστιαία, δηλ. δεν συμφωνείται σε ορισμένο ποσό επί
της τιμής λιανικής πώλησης των αντιτύπων, αλλά σε ορισμένο ποσό, εφάπαξ καταβαλλόμενο∙ το ίδιο
ισχύει και για τα δικαιώματα των μεταφραστών συλλογικού έργου.
Τέλος, στα συλλογικά έργα η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί όσο η ζωή του φυσικού προσώπου που
έχει την πνευματική διεύθυνση και το συντονισμό των δημιουργών των επιμέρους συμβολών, καθώς
και 70 χρόνια μετά το θάνατό του, εκτός αν υπάρχει άλλη ρύθμιση στο νόμο.
Όταν ένα έργο είναι σύνθετο, απαρτιζόμενο από τμήματα που έχουν δημιουργηθεί χωριστά (π.χ. η
μουσική σύνθεση που συνοδεύει ποίημα, το οποίο απαγγέλλεται από κάποιο καλλιτέχνη), οι
δημιουργοί των τμημάτων επί του συνθέτου έργου και αποκλειστικοί αρχικοί δικαιούχοι των
*11 Το έργο συνεργασίας προϋποθέτει ενότητα προσπάθειας όλων των συνδημιουργών των οποίων η
προσωπική συνεισφορά κατευθύνεται στη δημιουργία του συνόλου. Οι επιμέρους συνεισφορές και εργασίες
διαφόρων δημιουργών επί του πραγματοποιηθέντος συνόλου άλλοτε μπορούν να διακριθούν από το όλο έργο
(π.χ. η μουσική από το διάλογο στα μουσικολυρικά έργα), άλλοτε –όμως- δεν μπορούν να διακριθούν, οπότε
αποκλείεται κάθε δυνατότητα χωριστής εκμετάλλευσης (π.χ. επιστημονικό άρθρο που δημοσιεύεται σε
περιοδικό με το όνομα δύο συγγραφέων).
Ας σημειωθεί, πάντως, ότι δεν είναι συνεργάτες τα πρόσωπα που δίνουν στο δημιουργό κάποιες ιδέες ή έχουν
βοηθτική εισφορά ή συνέπραξαν στη δημιουργία του έργου μόνο με την οικονομική συμβολή τους.
*12 Διαφορετικά είναι τα συλλεκτικά έργα, τα οποία συνήθως συνίστανται στην επιλογή, κατάταξη και
διευθέτηση προϋφισταμένων έργων. Πάντως, η νομολογία φαίνεται να χρησιμοποιεί τις έννοιες των
συλλογικών και των συλλεκτικών έργων αδιακρίτως∙ η τελική κρίση για ποια κατηγορία έργων πρόκειται
άγεται, τελικά, στα πραγματικά περιστατικά περιστατικά της κάθε περίπτωσης.

δικαιωμάτων του τμήματος, που δημιούργησε ο καθένας εφόσον αυτό είναι δεκτικό χωριστής
εκμετάλλευσης.
IV. Ανώνυμα και ψευδώνυμα έργα: Λογίζεται έναντι των τρίτων ως αρχικός δικαιούχος του
περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος όποιος καθιστά νομίμως προσιτό στο κοινό έργο ανώνυμο
ή με ψευδώνυμο. Μετά την εμφάνιση του πραγματικού δημιουργού του έργου, αυτός αποκτά τα
παραπάνω δικαιώματα στην κατάσταση όπου βρίσκονται από τις ενέργειες του πλασματικού
δικαιούχου. Στην περίπτωση αυτή, και το ηθικό δικαίωμα ανήκει στον κατά πλάσμα δικαιούχο κατά
το μέτρο που δικαιολογείται από την ιδιότητά του αυτή.
V. Τα οπτικοακουστικά έργα: Ως δημιουργός ενός οπτικοακουστικού έργου τεκμαίρεται ο

σκηνοθέτης, ο οποίος –άλλωστε- έχει την πνευματική διεύθυνση και το συντονισμό των προσώπων
που συμπράττουν στην πνευματική δημιουργία. Το τεκμήριο υπέρ του σκηνοθέτη είναι μαχητό, δηλ.
μπορεί να αποδειχθεί ότι και άλλα πρόσωπα συνέβαλαν στη δημιουργία του οπτικοακουστικού έργου
(π.χ. ο σεναριογράφος και ο μουσικοσυνθέτης, αν έπαιξαν το ρόλο του συντονιστή).
Το οπτικοακουστικό έργο θεωρείται περατωμένο όταν εγκριθεί από τον πνευματικό δημιουργό το
πρότυπο παραγωγής αντιτύπων προς εκμετάλλευση. Για κάθε παραμόρφωση, περικοπή ή άλλη
τροποποίηση της οριστικής μορφής του οπτικοακουστικού έργου, όπως έχει εγκριθεί από τον
πνευματικό δημιουργό, απαιτείται προηγούμενη άδεια αυτού. Το ηθικό δικαίωμα των δημιουργών
των επί μέρους συμβόλων δεν μπορεί να ασκηθεί παρά μόνο σε σχέση με την οριστική μορφή του
οπτικοακουστικού έργου, όπως έχει εγκριθεί από τον πνευματικό δημιουργό.
Στη σύμβαση ανάμεσα στον παραγωγό και τους δημιουργούς των επί μέρους συμβολών, που
ενσωματώθηκαν σε οπτικοακουστικό έργο, πρέπει να ορίζονται οι συγκεκριμένες εξουσίες από το
περιουσιακό δικαίωμα, που μεταβιβάζονται στον παραγωγό [=δεν αποκτά ποτέ το δικαίωμα
πνευματικής ιδιοκτησίας πρωτογενώς!]. Στην αντίθετη περίπτωση, η σύμβαση ανάμεσα στον
παραγωγό και τους δημιουργούς των επί μέρους συμβόλων, εκτός των μουσικοσυνθετών και των
στιχουργών, επιφέρει μεταβίβαση στον παραγωγό εκείνων των εξουσιών, που είναι αναγκαίες για την
εκμετάλλευση του οπτικοακουστικού έργου σύμφωνα με το σκοπό της σύμβασης. Το περιουσιακό
δικαίωμα σε σχέση με άλλες χρήσεις των συμβόλων παραμένει στους δημιουργούς, εφόσον οι
συμβολές αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανεξάρτητα από το οπτικοακουστικό έργο. Ως
δημιουργοί των επί μέρους συμβολών θεωρούνται ιδίως ο σεναριογράφος, ο συγγραφέας διαλόγων, ο
συνθέτης μουσικής, ο διευθυντής φωτογραφίας, ο σκηνογράφος, ο ενδυματολόγος, ο ηχολήπτης και ο
επεξεργαστής τελικής σύνθεσης (μοντέρ).
VΙ. Το τεκμήριο του δημιουργού: Τεκμαίρεται ως δημιουργός του έργου, το πρόσωπο του οποίου
το όνομα εμφανίζεται πάνω στον υλικό φορέα του έργου κατά τον τρόπο, που συνήθως
χρησιμοποιείται για την ένδειξη του δημιουργού∙ το ίδιο ισχύει και αν εμφανίζεται ψευδώνυμο
εφόσον το ψευδώνυμο δεν αφήνει αμφιβολία ως προς την ταυτότητα του προσώπου. Η διάταξη
εφαρμόζεται, επίσης, στους δικαιούχους συγγενικών δικαιωμάτων ως προς το προστατευόμενο
αντικείμενό τους, και στους κατασκευαστές βάσεων δεδομένων για το ειδικής φύσης δικαίωμά τους.
Τεκμαίρεται ως δικαιούχος της πνευματικής ιδιοκτησίας σε συλλογικά έργα, σε προγράμματα
ηλεκτρονικών υπολογιστών ή σε οπτικοακουστικά έργα το φυσικό ή νομικό πρόσωπο, του οποίου το
όνομα ή η επωνυμία εμφανίζεται πάνω στον υλικό φορέα του έργου κατά τον τρόπο, που συνήθως
χρησιμοποιείται για την ένδειξη του δικαιούχου.
Τέλος, είναι δημιουργός ενός λογοτεχνικού ή καλλιτεχνικού έργου το πρόσωπο του οποίου το όνομα
εμφανίζεται στο έργο κατά τον συνήθη τρόπο
Όλα τα παραπάνω τεκμήρια είναι μαχητά και, κατά συνέπεια, απαιτείται ανταπόδειξη.

VΙΙ. Δικαιούχοι "ορφανών έργων": Ως "ορφανά" νοούνται τα έργα με δημιουργό αγνώστου

ταυτότητας ή με δημιουργό γνωστό που, όμως, δεν μπορεί να εντοπιστεί (π.χ. έχει άγνωστη κατοικία
ή έχει πεθάνει και υπάρχει αβεβαιότητα ως προς τους κληρονόμους του)∙ η χρήση των έργων αυτών
χωρίς την άδεια του δημιουργού ή του εκάστοτε δικαιούχου είναι παράνομη και γι’ αυτό έχουν γίνει
προσπάθειες επίλυσης ανεύρεσης των δικαιούχων.
Μια πρώτη λύση που έχει προταθεί είναι η παροχή πληροφοριών ως προς τον δικαιούχο με
οποιονδήποτε τρόπο ή με μορφή DRM (digital rights management) στο πλαίσιο των υποχρεώσεων
σχετικά με την ενημέρωση για τη διαχείριση των δικαιωμάτων. Θα μπορούσε, επίσης, να
διαμορφωθεί ένα σύστημα που θα ενθαρρύνει τους δημιουργούς να δίνουν στο κοινό παρόμοιες
πληροφορίες ή να διαθέτουν το έργο τους με ηλεκτρονικές άδειες (όπως οι Creative Commons ή οι
Click-use licenses).
Σημαντική μπορεί να είναι η συμβολή των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης που έχουν πάντοτε τη
δυνατότητα να βρουν το δικαιούχο ή να δώσουν στο χρήστη συλλογική άδεια χρήσης του
ρεπερτορίου τους ή να ακολουθήσουν το σύστημα των extended collective licensing και να καλύψουν
όλους τους δικαιούχους του κλάδου.
Σε ορισμένες νομοθεσίες προβλέπονται ειδικές ρυθμίσεις που επιτρέπουν τη χορήγηση αδειών από
αρμόδιο δημόσιο φορέα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ
Ι. Γενικά: Κατά την κρατούσα άποψη, το ηθικό δικαίωμα αποτελεί –μαζί με το περιουσιακό-
στοιχείο της πνευματικής ιδιοκτησίας, και όχι εκδήλωση του δικαιώματος της προσωπικότητας (ΑΚ
57). Άλλωστε τα δύο δικαιώματα έχουν διαφορετικό πεδίο εφαρμογής > α) το δικαίωμα της
προσωπικότητας συνδέεται με ορισμένο πρόσωπο και υπάρχει ανεξάρτητα από ένα έργο, ενώ το
ηθικό δικαίωμα συνδέεται με ορισμένο έργο και υπάρχουν τόσα ηθικά δικαιώματα όσα και τα
έργα που έχει δημιουργήσει ο δημιουργός // β) αντικείμενο του δικαιώματος της προσωπικότητας
είναι το πρόσωπο του δημιουργού ανεξάρτητα από την ύπαρξη του έργου, ενώ αντικείμενο του
ηθικού δικαιώματος είναι ο δεσμός του δημιουργού προς το συγκεκριμένο έργο.
Η αυτονομία του ηθικού δικαιώματος σε σχέση με το δικαίωμα της προσωπικότητας έχει ως συνέπεια
το πρώτο να διατηρείται για 70 χρόνια μετά το θάνατο του δημιουργού και να μπορεί να ασκηθεί –
μετά την πάροδο του χρονικού αυτού διαστήματος- από το Δημόσιο. Ωστόσο, δεν αποκλείεται η
συμπληρωματική εφαρμογή του ΑΚ 57, αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του.
Τέλος, ας σημειωθεί ότι οι προσβολές του ηθικού δικαιώματος του δημιουργού εκδικάζονται με την
ειδική διαδικασία των εργατικών διαφορών του ΚΠολΔ.
ΙΙ. Η εξουσία δημοσίευσης: Ο δημιουργός έχει το δικαίωμα να αποφασίζει για το χρόνο, τον τόπο
και τον τρόπο κατά τους οποίους το έργο θα γίνει προσιτό στο κοινό. Η εξουσία αυτή έχει σημασία
διότι -από τη στιγμή που ο δημιουργός αποφασίζει τη δημοσίευση του έργου του- συνήθως ακολουθεί
η οικονομική εκμετάλλευση και η άσκηση των σχετικών εξουσιών του περιουσιακού δικαιώματος
(=το έργο γίνεται οικονομικό αγαθό).
Η δημοσίευση δεν αποτελεί προϋπόθεση προστασίας του έργου∙ η άσκηση, όμως, της εξουσίας
δημοσίευσης βγάζει το πνευματικό δημιούργημα από την προσωπική σφαίρα του δημιουργού και το
παραδίδει στο κοινό, με συνέπεια να να αρχίζει η οικονομική λειτουργία της πνευματικής ιδιοκτησίας
και η χρηματοδότηση του δημιουργού μέσω της σχετικής εκμετάλλευσης του έργου.
Όσον αφορά την ανάλωση της εξουσίας δημοσίευσης, έχουν υποστηριχθεί δύο απόψεις  α) Η
εξουσία δημοσίευσης δεν εξαντλείται με την πρώτη δημοσίευση, έτσι ώστε ο δημιουργός να

διατηρεί την εξουσία να αποφασίζει για κάθε συγκεκριμένο τρόπο και μορφή δημοσίευσης, ακόμη
και μετά την πρώτη άδεια για παρουσίαση του έργου στο κοινό. // β) Η εξουσία δημοσίευσης
εξαντλείται με την πρώτη δημοσίευση, αλλά η εξάντληση αφορά μόνο τον κάθε συγκεκριμένο
τρόπο δημοσίευσης.
ΙΙΙ. Η εξουσία αναγνώρισης της πατρότητας: Ο δημιουργός μπορεί να απαιτεί, στο μέτρο του
δυνατού, τη μνεία του ονόματός του στα αντίτυπα του έργου του και σε κάθε δημόσια χρήση του
έργου του ή, αντίθετα, να κρατάει την ανωνυμία του ή να χρησιμοποιεί ψευδώνυμο.
Κατά συνέπεια, θα πρέπει να θεωρηθεί ότι ο δημιουργός μπορεί πάντοτε να απαιτήσει τη μνεία του
ονόματός του σε όλα τα αντίτυπα ή σε κάθε χρήση του έργου και ότι η μη αναγραφή του ονόματος
πρέπει να γίνεται αποδεκτή μόνο σε ακραίες περιπτώσεις, όταν υπάρχουν πρακτικές δυσκολίες
αναφοράς όλων των ονομάτων των δημιουργών ή όταν ο τρόπος μετάδοσης καθιστά δύσκολη τη
σχετική αναγραφή, με την προϋπόθεση ότι υπάρχει έγγραφη συμφωνία των μερών.
Σε κάθε δημοσίευση φωτογραφίας (ακόμη κι αν δεν είναι πρωτότυπη), πρέπει να αναφέρεται το
όνομα του φωτογράφου. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση μεταβίβασης αρχείου εφημερίδας ή
περιοδικού ή άλλου μέσου μαζικής ενημέρωσης.
Το όνομα του μεταφραστή αναφέρεται υποχρεωτικά και με εμφανή τρόπο στη σελίδα του κύριου
τίτλου του βιβλίου. Μετά από συμφωνία με τον εκδότη, το όνομα του μεταφραστή μπορεί να
αναφέρεται και στο εξώφυλλο του βιβλίου.
ΙV. Η εξουσία περιφρούρησης της ακεραιότητας του έργου: Το ηθικό δικαίωμα δίνει στο
δημιουργό και την εξουσία της απαγόρευσης κάθε παραμόρφωσης, περικοπής ή άλλης τροποποίησης
του έργου του, καθώς και κάθε προσβολής του δημιουργού οφειλομένης στις συνθήκες παρουσίασης
του έργου στο κοινό. Οι προσβολές που αναφέρονται στις "συνθήκες παρουσίασης" του έργου στο
κοινό δεν αφορούν την προσβολή του έργου στην "ουσία" του, αλλά προσβολή που προέρχεται από
την τοποθέτηση ενός έργου σε χώρο ακατάλληλο προς το χαρακτήρα του ή από την αδικαιολόγητη
μεταφορά του από την αρχική θέση που ήταν τοποθετημένο σε άλλο σημείο. Περαιτέρω, οι
προσβολές που οφείλονται στις "συνθήκες παρουσίασης" μπορούν να αφορούν ποιοτικά κριτήρια,
όπως η κακή εκτέλεση μουσικού έργου, ή να αναφέρονται σε χρήση του έργου για διαφημιστικούς
σκοπούς χωρίς την άδεια του δημιουργού, ή να αφορούν τη διανομή χωρίς την άδεια του
μουσικοσυνθέτη ηχογραφημάτων με μορφή δώρου συνοδευτικού εντύπων (=premiums), ιδίως όταν
αυτά είναι άσχετα με το χαρακτήρα του έργου και με την προσωπικότητα του δημιουργού.
Το ηθικό δικαίωμα είναι αμεταβίβαστο μεταξύ ζώντων. Μετά το θάνατο του δημιουργού, το ηθικό
δικαίωμα περιέρχεται στους κληρονόμους του, που οφείλουν να το ασκούν σύμφωνα με τη θέληση
του δημιουργού, εφόσον τέτοια θέληση έχει ρητά εκφρασθεί. Πάντως, ο δημιουργός μπορεί να
επιτρέψει εγγράφως ορισμένους συμβατικούς περιορισμούς που αφορούν την άσκηση του ηθικού
δικαιώματος και ειδικότερα την εξουσία περιφρούρησης- π.χ. στην εκδοτική σύμβαση να δώσει άδεια
για διόρθωση γραφικών λαθών.
Άλλη εκδήλωση της εξουσίας περιφρούρησης αφορά τη σχέση που διαμορφώνεται ανάμεσα στο
δημιουργό και στον κύριο του υλικού φορέα πάνω στον οποίο έχει ενσωματωθεί το έργο. Το
πρόβλημα εμφανίζεται έντονα στα αρχιτεκτονικά έργα, τα οποία –καθώς προορίζονται να
εξυπηρετούν πρακτικές ανάγκες- καθιστούν πιο ενισχυμένα τα συμφέροντα του ιδιοκτήτη σε σχέση
με το δικαίωμα της ακεραιότητας του αρχιτέκτονα. Ο αρχιτέκτονας δεν μπορεί να απαιτήσει έναν
απόλυτο σεβασμό του ηθικού δικαιώματος της ακεραιότητας του έργου του∙ εξάλλου, μεταβολές του
έργου μπορούν να δικαιολογούνται από λόγους οικονομικούς ή τεχνικούς (π.χ. πολεοδομικούς). Αν ο
αρχιτέκτονας επιβάλλει την απόλυτη ακεραιότητα του έργου, ενδεχόμενο αποτέλεσμα μπορεί να είναι
η προσβολή του δικαιώματος της κυριότητας. Βέβαια, οι μεταβολές για να είναι αποδεκτές θα πρέπει
να μην είναι ουσιώδεις, ώστε να αλλοιώνεται η αρμονία της δημιουργίας. Η άσκηση του ηθικού

δικαιώματος μπορεί να περιοριστεί από το δικαίωμα κυριότητας χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το ηθικό
δικαίωμα χάνεται καθ’ ολοκληρία.
V. Η εξουσία προσπέλασης στο έργο: Επιτρέπει στο δημιουργό να επικοινωνεί με το έργο του,
ακόμα κι όταν έχει μεταβιβάσει το περιουσιακό δικαίωμα ή όταν η κυριότητα στον υλικό φορέα,
πάνω στον οποίο έχει ενσωματωθεί το έργο, ανήκει σε άλλον. Η εξουσία προσπέλασης μπορεί να
εκδηλωθεί τόσο στην περίπτωση μεταβίβασης του περιουσιακού δικαιώματος, όσο και στην
περίπτωση που η κυριότητα στον υλικό φορέα του έργου ανήκει σε άλλον. Πρακτική εφαρμογή
υπάρχει στα έργα μοναδικής ενσωμάτωσης, π.χ. εικαστικά έργα, ή στα χειρόγραφα ενός λογοτεχνικού
έργου υπό έκδοση. Φυσικά, η προσπέλαση πρέπει να πραγματοποιείται κατά τρόπο που προκαλεί τη
μικρότερη δυνατή ενόχληση στο δικαιούχο. Όριο στην άσκηση του σχετικού δικαιώματος αποτελεί
το ΑΚ 281, από την άποψη ότι ο δημιουργός θα πρέπει να μην ασκεί το δικαίωμά του καταχρηστικά,
αλλά και ο δικαιούχος του περιουσιακού δικαιώματος ή ο κύριος του υλικού φορέα να μην αρνούνται
καταχρηστικά στο δημιουργό να επικοινωνεί με το έργο του.
VΙ. Η εξουσία υπαναχώρησης: Ο δημιουργός έχει την εξουσία -προκειμένου περί έργων λόγου ή
επιστήμης- της υπαναχώρησης από συμβάσεις μεταβίβασης του περιουσιακού δικαιώματος ή
εκμετάλλευσής του ή άδειας εκμετάλλευσής του, εφόσον αυτό είναι αναγκαίο για την προστασία της
προσωπικότητάς του εξαιτίας μεταβολής στις πεποιθήσεις του ή στις περιστάσεις και με καταβολή
αποζημίωσης στον αντισυμβαλλόμενο για τη θετική του ζημία. Η υπαναχώρηση ενεργεί μετά την
καταβολή της αποζημίωσης. Αν, μετά την υπαναχώρηση, ο δημιουργός αποφασίσει και πάλι να
προβεί σε μεταβίβαση ή εκμετάλλευση του έργου ή έργου παραπλήσιου, οφείλει κατά προτεραιότητα
να προσφέρει στον παλαιό αντισυμβαλλόμενό του τη δυνατότητα να ανακαταρτίσει την παλαιά
σύμβαση με όρους όμοιους ή ανάλογους προς εκείνους που ίσχυαν κατά το χρόνο της
υπαναχώρησης.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ
ΤΟ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ
Ι. Γενικά: Το περιουσιακό δικαίωμα εξασφαλίζει στο δημιουργό τη δυνατότητα να εκμεταλλευτεί

οικονομικά το έργο του. Στη θεωρία υποστηρίζεται η άποψη ότι ο Ν. 2121/1993 αναγνωρίζει το
δικαίωμα του δημιουργού ως ένα γενικό δικαίωμα εκμετάλλευσης και ότι το δικαίωμα αυτό
αναλύεται σε επιμέρους εξουσίες που κι αυτές είναι δικαιώματα, αφού δικαίωμα είναι κάθε εξουσία
που παρέχεται από την έννομη τάξη. Άλλη άποψη υποστηρίζει ότι το περιουσιακό δικαίωμα αποτελεί
δικαίωμα δεύτερης βαθμίδας που περιλαμβάνεται στην πνευματική ιδιοκτησία, ενώ κάτω από αυτό
διακρίνονται επιμέρους εξουσίες/δικαιώματα τρίτης βαθμίδας που έχουν τη φύση των υπερκείμενων
βαθμίδων, δηλ. αποτελούν περιουσιακά δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
ΙΙ. Η εξουσία (δικαίωμα) εγγραφής και αναπαραγωγής: Το περιουσιακό δικαίωμα δίνει στους
δημιουργούς την εξουσία (δικαίωμα) να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την εγγραφή και την άμεση ή
έμμεση, προσωρινή ή μόνιμη αναπαραγωγή των έργων τους με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, εν όλω
ή εν μέρει. Η εγγραφή δεν συμπίπτει, βέβαια, με την πράξη της δημιουργίας, η οποία μπορεί να είναι
καθαρά εσωτερική. Εγγραφή σημαίνει την πρώτη υλική ενσωμάτωση του έργου πάνω σε υλικό
φορέα που αποτελεί τη βάση για την αναπαραγωγή του έργου σε ένα ή περισσότερα αντίτυπα∙ άλλη
άποψη δέχεται ότι για να υπάρχει εγγραφή πρέπει το έργο να επιδέχεται εκτέλεση (π.χ. να είναι
θεατρικό έργο, μουσική σύνθεση, χορογραφία, παντομίμα κλπ).

Αναπαραγωγή είναι η παραγωγή ενός ή περισσοτέρων αντιτύπων του έργου που συνήθως γίνεται με
βάση την υλική ενσωμάτωση, η οποία πραγματοποιείται με την εγγραφή∙ τέτοια αντίτυπα μπορεί να
είναι π.χ. βιβλία, φωτοαντίγραφα, μικροφίλμ κλπ. Η αναπαραγωγή μπορεί να γίνει με οποιοδήποτε
μέσο (όπως μηχανικά, φωνογραφικά, μαγνητικά κλπ.), καθώς και σε οποιαδήποτε μορφή (υλική ή
άυλη, σε ανοιχτή ή όχι γραμμή). Στην πράξη αναπαραγωγής εμπίπτουν τόσο τα προσωρινά όσο και
τα μόνιμα αντίγραφα. Ιδιαίτερη σημασία παίρνει στις μέρες μας η ψηφιακή αναπαραγωγή που
επιτρέπει την παραγωγή ακριβέστερων και πιστότερων αντιτύπων σε απεριόριστο βαθμό, ενώ
συγχρόνως παρέχει μεγάλη δυνατότητα επεξεργασίας και αλλοίωσης των αντιγράφων. Έχει γίνει
δεκτό από τη νομολογία ότι η αποσπασματική αναπαραγωγή και κυκλοφορία μουσικών έργων σε
ηχογράφημα με μορφή ψηφιακού δίσκου προϋποθέτει την άδεια του δικαιούχου και ότι το ίδιο ισχύει
και για την αναπαραγωγή ζωντανής ηχογράφησης. Στα αρχιτεκτονικά έργα η αναπαραγωγή συνήθως
γίνεται με δύο τρόπους: τα αρχιτεκτονικά σχέδια μπορούν είτε να αποτελέσουν αντικείμενο
αναπαραγωγής άλλων σχεδίων, φωτογραφιών ή εικόνων, είτε να χρησιμεύσουν για την κατασκευή
άλλου παρόμοιου κτιρίου. Για τα προγράμματα Η/Υ προβλέπεται ότι ο δικαιούχος έχει το
αποκλειστικό δικαίωμα να πραγματοποιεί ή να παρέχει άδεια για οριστική ή προσωρινή
αναπαραγωγή του προγράμματος σε κάθε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει.
Σε διεθνές επίπεδο, ουσιώδης είναι η διάταξη του άρθρου 9 της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-
Παρισιού που αναγνωρίζει στους δημιουργούς λογοτεχνικών έργων το αποκλειστικό δικαίωμα να
επιτρέψουν την αναπαραγωγή των έργων τους με οποιονδήποτε τρόπο και οποιαδήποτε μορφή. Οι
εθνικές, όμως, νομοθεσίες διατηρούν την ευχέρεια να προβλέψουν περιορισμούς του δικαιώματος
αναπαραγωγής σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις, υπό τον όρο ότι η αναπαραγωγή αυτή δεν βλάπτει
την κανονική εκμετάλλευση του έργου, ούτε προκαλεί αδικαιολόγητη βλάβη στα νόμιμα συμφέροντα
του δημιουργού. Συνεπώς, οι περιορισμοί στο δικαίωμα αναπαραγωγής είναι σύμφωνοι με το πνεύμα
και το γράμμα της ΔΣ Βέρνης, εφόσον πληρούνται τα τρία αυτά κριτήρια (="τεστ των τριών
σταδίων"), δηλ. προβλέπονται σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις, δεν βλάπτεται η κανονική
εκμετάλλευση του έργου και δεν προκαλείται αδικαιολόγητη βλάβη στα νόμιμα συμφέροντα του
δημιουργού.
Ας σημειωθεί ότι η σύμβαση ή η άδεια δεν μπορεί ποτέ να περιλαμβάνει το σύνολο των μελλοντικών
έργων του δημιουργού και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αναφέρεται και σε τρόπους εκμετάλλευσης
που δεν ήταν γνωστοί κατά το χρόνο της κατάρτισης των σχετικών δικαιοπραξιών.
Περαιτέρω, τα δίκτυα peer to peer και το λογισμικό ανταλλαγής αρχείων έχουν ευρύτατα διαδοθεί και
χρησιμοποιούνται κυρίως για την ανταλλαγή μουσικών αρχείων. Η ανταλλαγή προστατευόμενων
έργων μέσω λογισμικού τύπου peer to peer προϋποθέτει άδεια του δημιουργού ή/και των άλλων
δικαιούχων. Ειδικότερα, τίθεται σε εφαρμογή το δικαίωμα παρουσίασης/διάθεσης στο κοινό όσον
αφορά τη θέση του έργου σε διάθεση άλλων χρηστών, ενώ το δικαίωμα αναπαραγωγής τίθεται σε
εφαρμογή όσον αφορά την εμφάνιση του έργου στον Η/Υ του χρήστη ή το "κατέβασμα" του αρχείου
από τέτοια δίκτυα, δεδομένου ότι οι τελευταίες αυτές πράξεις αποτελούν αναπαραγωγές. Στην
πραγματικότητα πρόκειται για τρεις πράξεις > α) αναπαραγωγή (upload) του αρχείου που περιέχει
τα προστατευόμενα έργα στον Η/Υ του χρήστη // β) διάθεση του έργου σε άλλους χρήστες // γ)
"κατέβασμα" (download) του έργου από ένα άλλο χρήστη στον Η/Υ του στο πλαίσιο ανταλλαγής
αρχείων αυτού του τύπου. Οι πράξεις αυτές προϋποθέτουν την άδεια των δικαιούχων, οι οποίοι
έχουν να αντιμετωπίσουν τρεις κατηγορίες προσώπων: τους κατασκευαστές του λογισμικού, τους
καταναλωτές και τους παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου. Παρατηρείται, γενικά, ότι η νομολογία για
το σύστημα peer to peer βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά αξίζει να επισημανθεί ότι τα Ανώτερα
Δικαστήρια συνήθως δέχονται ότι υπάρχει προσβολή. Σε εθνικό επίπεδο, σύμφωνα με το ισχύον
δίκαιο, η ανταλλαγή μουσικών ή άλλων έργων με το σύστημα peer to peer θα πρέπει να θεωρηθεί ότι
δεν εμπίπτει στην ιδιωτική χρήση, αλλά στο πεδίο εφαρμογής των αποκλειστικών δικαιωμάτων του
δημιουργού, αποκλείοντας την καταβολή της εύλογης αμοιβής για το βασικό λόγο ότι η πρακτική

αυτή δεν μπορεί να περάσει το "τεστ των τριών σταδίων". Είναι φανερό ότι στη συγκεκριμένη
περίπτωση η ελευθερία αναπαραγωγής εμποδίζει την κανονική εκμετάλλευση του έργου και θίγει
αδικαιολόγητα τα έννομα συμφέροντα του δικαιούχου. Αν οι δικαιούχοι στραφούν κατά των
μεμονωμένων χρηστών, η δυσκολία έγκειται στο γεγονός ότι τα στοιχεία του χρήστη δεν είναι
εύκολα προσβάσιμα και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με τη συνεργασία της εταιρίας μέσω της οποίας
γίνεται η σύνδεση στο Internet.
Το ελληνικό δίκαιο έχει ρητή ρύθμιση με βάση την οποία ο δικαιούχος μπορεί να ζητήσει τη λήψη
ασφαλιστικών μέτρων κατά των διαμεσολαβητών, οι υπηρεσίες των οποίων χρησιμοποιούνται από
τρίτο για την προσβολή της πνευματικής ιδιοκτησίας. Η διαδικασία αυτή των ασφαλιστικών μέτρων
μπορεί να οδηγήσει, με την επιφύλαξη της νομοθεσίας για την προστασία των προσωπικών
δεδομένων, είτε στην ανακοίνωση των ονομάτων των χρηστών, είτε στη διακοπή πρόσβασης στο
διαδίκτυο. Σε κάθε περίπτωση προσβολής ή επαπειλούμενης προσβολής της πνευματικής
ιδιοκτησίας ή του συγγενικού δικαιώματος ο δημιουργός ή ο δικαιούχος του συγγενικού δικαιώματος
μπορεί να αξιώσει κατά περίπτωση την αναγνώριση του δικαιώματός του, την άρση της προσβολής
και την παράλειψή της στο μέλλον.
Επιπρόσθετα, πρέπει να σημειωθεί ότι προβλέπεται δικαίωμα ενημέρωσης του δικαιούχου.
Ειδικότερα, το δικαστήριο μπορεί να διατάξει την παροχή από τον αντίδικο πληροφοριών για την
προέλευση και για τα δίκτυα διανομής των εμπορευμάτων ή παροχής των υπηρεσιών που
προβάλλουν δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας με την επιφύλαξη των διατάξεων που διέπουν την
προστασία της εμπιστευτικότητας των πηγών των πληροφοριών ή την επεξεργασία προσωπικών
δεδομένων. Ο εντοπισμός και η συλλογή των διευθύνσεων ΙΡ των χρηστών, καθώς και η αναγνώριση
της ταυτότητας του χρήστη μέσω των στοιχείων που τηρούνται από τον πάροχο υπηρεσιών
διαδικτύου, θέτουν θέματα προστασίας προσωπικών δεδομένων και προστασίας του απορρήτου των
τηλεπικοινωνιών.
Τέλος, το ερώτημα που παραμένει αφορά το ποια θα είναι η λύση σε νομικό επίπεδο που θα
μπορούσε να βρει τη θετική ανταπόκριση του καταναλωτικού κοινού, δεδομένου ότι η ανταλλαγή
μουσικών ή άλλων έργων αποτελεί μια κοινωνική πραγματικότητα. Σκόπιμο θεωρείται να
διερευνηθεί αν μπορεί να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση που θα επιτρέπει την ανταλλαγή αρχείων
μέσω συστημάτων peer to peer με την προϋπόθεση καταβολής εύλογης αμοιβής. Η αμοιβή αυτή θα
καταβάλλεται από τους παρόχους υπηρεσιών με μικρή επιβάρυνση στα τέλη συνδρομής των
καταναλωτών και θα εισπράττεται υποχρεωτικά από οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης.
ΙΙΙ. Η εξουσία (δικαίωμα) μετάφρασης: Αναγνωρίζεται στο δημιουργό το η εξουσία (δικαίωμα) να

επιτρέπει ή να απαγορεύει τη μετάφραση του έργου του. Είναι γνωστό ότι η μετάφραση αποτελεί
παράγωγο έργο και προϋποθέτει ένα αρχικό/πρωτότυπο έργο, του οποίου ο δημιουργός επιτρέπει ή
απαγορεύει την απόδοση και μεταφορά από μια γλώσσα ή ιδίωμα σε άλλη γλώσσα ή ιδίωμα.
Μετάφραση αποτελεί και η απόδοση ενός κειμένου από την ελληνική στη νεοελληνική γλώσσα ή από
την καθαρεύουσα στη δημοτική. Ο μεταφραστής, ως δημιουργός του παράγωγου έργου, έχει δικό του
δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας πάνω στη μετάφραση. Ειδικά για τα προγράμματα Η/Υ απαιτείται
άδεια του δικαιούχου για τη μετάφραση του συγκεκριμένου προγράμματος∙ στην περίπτωση αυτή, η
μετάφραση γίνεται είτε από μια γλώσσα προγραμματισμού σε μια άλλη, είτε από μια μορφή που
διαβάζεται από ανθρώπους σε μια μορφή που διαβάζεται από μηχανήματα. Ο δημιουργός έχει, τέλος,
το δικαίωμα να επιτρέπει ή να απαγορεύει τη μετάφραση της βάσης δεδομένων.
ΙV. Η εξουσία (δικαίωμα) διασκευής: Ο δημιουργός έχει την εξουσία να επιτρέπει ή να απαγορεύει
τη διασκευή (=κάθε μετατροπή του αρχικού έργου στη μορφή, στη διάρθρωση, στο ρυθμό, στη
μελωδία ή σε οποιοδήποτε άλλο στοιχείο), την προσαρμογή ή άλλες μετατροπές των έργων του. Η

διασκευή ανήκει στην κατηγορία των παράγωγων έργων και προϋποθέτει μεταβολή της μορφής του
έργου- π.χ. λογοτεχνικό έργο που διασκευάζεται για να παιχτεί στο θέατρο ή στον κινηματογράφο.
Για τα προγράμματα Η/Υ αποτελεί διασκευή και προϋποθέτει άδεια του δικαιούχου κάθε
προσαρμογή, διαρρύθμιση ή οποιαδήποτε άλλη μετατροπή του συγκεκριμένου προγράμματος, με την
επιφύλαξη των δικαιωμάτων του προσώπου που τροποποιεί το πρόγραμμα. Με τη ρύθμιση αυτή
αποκλείεται κάθε μεταβολή του προγράμματος χωρίς την άδεια του δικαιούχου. Άδεια του
δικαιούχου χρειάζεται και η προσαρμογή, διευθέτηση ή άλλη μετατροπή της βάσης δεδομένων.
V. Η εξουσία (δικαίωμα) διανομής: Δίνει στο δημιουργό την εξουσία να επιτρέπει ή να απαγορεύει
τη διανομή στο κοινό του πρωτοτύπου ή των αντιτύπων (αντιγράφων) των έργων του με οποιαδήποτε
μορφή μέσω πώλησης ή με άλλους τρόπους. Σκοπός του δικαιώματος διανομής είναι να δοθεί η
δυνατότητα στο δημιουργό να ελέγξει την κυκλοφορία στο κοινό των υλικών φορέων πάνω στους
οποίους ενσωματώνεται το έργο. Το δικαίωμα διανομής δεν αφορά την άυλη διάθεση των έργων.
Είναι φανερό ότι η διανομή του πρωτοτύπου αφορά κυρίως τα έργα μοναδικής ενσωμάτωσης (π.χ.
έργα των εικαστικών τεχνών), ενώ η διανομή των αντιτύπων (αντιγράφων) αναφέρεται σε όλα τα
έργα (π.χ. λογοτεχνικά έργα ή μουσικές συνθέσεις που κυκλοφορούν σε βιβλία ή CD αντίστοιχα).
Στο νόμο προβλέπεται, επίσης, ότι το δικαίωμα διανομής εντός της Κοινότητας αναλώνεται μόνο εάν
η πρώτη πώληση ή η με οποιονδήποτε άλλο τρόπο πρώτη μεταβίβαση της κυριότητας του
πρωτοτύπου ή των αντιτύπων εντός της Κοινότητας πραγματοποιείται από τον δικαιούχο ή με τη
συγκατάθεσή του.
VΙ. Η εξουσία (δικαίωμα) εκμίσθωσης και δημόσιου δανεισμού: Η εκμίσθωση έχει την έννοια της
διάθεσης προς χρήση πρωτοτύπων και αντιγράφων έργων για περιορισμένο χρονικό διάστημα και για
άμεσο/έμμεσο οικονομικό ή εμπορικό όφελος. Από την άλλη, ο δανεισμός αφορά την έννοια της
διάθεσης προς χρήση για περιορισμένο πάντοτε χρονικό διάστημα (=το αντικείμενο προστασίας
πρέπει να επιστραφεί ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα), όχι όμως για άμεσο ή έμμεσο
οικονομικό ή εμπορικό όφελος, όταν γίνεται από ιδρύματα που είναι ανοιχτά στο κοινό (π.χ. δημόσιες
και πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, βιβλιοθήκες εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, καθώς και οι ιδιωτικές
βιβλιοθήκες που δανείζουν βιβλία ή άλλο υλικό στο κοινό ή στα μέλη τους).
Το δικαίωμα εκμίσθωσης και δημόσιου δανεισμού δεν εφαρμόζεται σε σχέση με τα έργα
αρχιτεκτονικής και τα έργα εφαρμοσμένων τεχνών. Η εξαίρεση για τα αρχιτεκτονικά έργα έγινε για
λόγους κοινωνικούς, ιδίως για να μην έχει ο αρχιτέκτονας το δικαίωμα να απαγορεύσει στον
ιδιοκτήτη την εκμίσθωση της κατοικίας του, ενώ για τα έργα εφαρμοσμένων τεχνών η εκμίσθωση και
ο δημόσιος δανεισμός φαίνεται να έχουν μικρή πρακτική σημασία.
Τα δικαιώματα αυτά δεν αναλώνονται από οποιαδήποτε πώληση ή άλλη πράξη διανομής του
πρωτοτύπου ή των αντιτύπων. Περαιτέρω, η πρώτη πώληση αντιγράφου ενός προγράμματος Η/Υ
μέσα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα από το δημιουργό ή με τη συγκατάθεσή του εξαντλεί το δικαίωμα
διανομής του αντιτύπου αυτού μέσα στην Κοινότητα με εξαίρεση του δικαιώματος ελέγχου των
μεταγενέστερων εκμισθώσεων του προγράμματος ή ενός αντιγράφου του.
Ας σημειωθεί, τέλος, ότι στην Ελλάδα το δικαίωμα δημόσιου δανεισμού διατηρεί τον αποκλειστικό
χαρακτήρα και οι βιβλιοθήκες ή τα ιδρύματα που δανείζουν στο κοινό βιβλία ή άλλο προστατευόμενο
υλικό, θα πρέπει να ζητήσουν προηγουμένως την άδεια του δικαιούχου. Η άσκηση του δικαιώματος
δημόσιου δανεισμού δεν έχει περιοριστεί με νόμο ή με κάποια διοικητική πράξη και στην
πραγματικότητα έχει αφεθεί στο πεδίο δράσης των δικαιούχων ή των οργανισμών συλλογικής
διαχείρισης. Δικαίωμα δανεισμού αναγνωρίζεται, επίσης, στους ερμηνευτές ή εκτελεστές
καλλιτέχνες, στους παραγωγούς φωνογραφημάτων και οπτικοακουστικών έργων, καθώς και στους
ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς.

VΙΙ. Η εξουσία (δικαίωμα) εισαγωγής: Αναγνωρίζει στους δημιουργούς την εξουσία να

απαγορεύουν την εισαγωγή αντιτύπων των έργων τους που παρήχθησαν στο εξωτερικό χωρίς τη
συναίνεση του δημιουργού ή, εφόσον πρόκειται για εισαγωγή από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής
Κοινότητας, αν το δικαίωμα της εισαγωγής αντιτύπων στην Ελλάδα είχε συμβατικά διατηρηθεί από
τον δημιουργό.
VΙΙΙ. Η εξουσία (δικαίωμα) παρουσίασης του έργου στο κοινό: Παρέχει στους δημιουργούς την
εξουσία (δικαίωμα) να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την παρουσίαση στο κοινό των έργων τους,
ενσυρμάτως ή ασυρμάτως ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, καθώς και να καθιστούν προσιτά τα έργα
τους στο κοινό κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση στα έργα αυτά, όπου και όταν
επιλέγουν οι ίδιοι. Τα δικαιώματα αυτά δεν αναλώνονται με οποιαδήποτε πράξη παρουσίασης στο
κοινό με την έννοια της παρούσας ρύθμισης.
ΙΧ. Η εξουσία (δικαίωμα) δημόσιας εκτέλεσης: Δημόσια θεωρείται κάθε χρήση ή εκτέλεση ή
παρουσίαση του έργου, που κάνει το έργο προσιτό σε κύκλο προσώπων ευρύτερο από το στενό
κύκλο της οικογένειας και το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον, ανεξαρτήτως από το αν τα πρόσωπα
αυτού του ευρύτερου κύκλου βρίσκονται στον ίδιο ή σε διαφορετικούς χώρους*13.
Όταν το κοινό έρχεται σε απευθείας επαφή με το έργο (π.χ. συναυλία στο Ηρώδειο), η δημόσια
εκτέλεση είναι άμεση∙ αντίθετα, όταν η παρουσίαση στο κοινό γίνεται μέσω υλικών φορέων ή
τεχνικών μέσων (π.χ. δίσκοι, κασέτες, CD), η δημόσια εκτέλεση είναι έμμεση.
Δημόσια έχει θεωρηθεί η εκτέλεση που γίνεται σε ζαχαροπλαστεία, κέντρα διασκέδασης, εστιατόρια
ή καφενεία, με τη μορφή αναμετάδοσης ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών, εκτός αν πρόκειται περί απλής
ακρόασης από ραδιοφώνου μουσικής μόνο από τον υπάλληλο του καταστήματος. Η νομολογία έχει
δεχτεί ότι αποτελεί δημόσια εκτέλεση η μετάδοση μουσικών συνθέσεων και ασμάτων σε
κοινόχρηστους χώρους, καθώς και στα δωμάτια ξενοδοχείων∙ έτσι, ο ξενοδόχος καταβάλει
δικαιώματα δημόσιας εκτέλεσης, γιατί ακριβώς δίνει τη δυνατότητα στους πελάτες του να
παρακολουθήσουν το ραδιοτηλεοπτικό περιεχόμενο, χωρίς να γίνεται διάκριση αν ο πελάτης
παρακολούθησε κάποιο πρόγραμμα και ανεξάρτητα αν το ξενοδοχείο έχει πληρότητα ή όχι.
Θεμελιωτικό στοιχείο της προσβολής κατά της πνευματικής ιδιοκτησίας (και ιδίως της εξουσίας
δημόσιας εκτέλεσης του έργου) αποτελεί η δημοσιότητα∙ το πότε η εκτέλεση είναι δημόσια ή μη
αποτελεί πραγματικό ζήτημα και εξαρτάται από το αν αυτή γίνεται υπό συνθήκες που κάνουν το έργο
προσιτό σε αόριστο αριθμό προσώπων που δεν χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερες σχέσεις ή ιδιότητες
μεταξύ τους. Αρκεί η παρουσία του κοινού {ποιοτικό κριτήριο} να είναι ενδεχόμενη. Περαιτέρω
κριτήριο για τον προσδιορισμό της δημόσιας εκτέλεσης είναι εκείνο του δημόσιου ή ιδιωτικού
χώρου. Όταν η εκτέλεση γίνεται σε δημόσιο χώρο είναι πάντοτε δημόσια∙ στο δίκαιο της πνευματικής
ιδιοκτησίας, δημόσιος είναι ο χώρος όπου ο καθένας μπορεί να έχει προσπέλαση, έστω με ορισμένο
αντάλλαγμα που μπορεί να συνδυάζεται με αντάλλαγμα για άλλες υπηρεσίες σχετικές με το χώρο
αυτό. Μάλιστα, για τις αίθουσες αερολιμένων και τα αεροσκάφη έχει κριθεί νομολογιακά ότι
αποτελούν δημόσιο χώρο παρά το γεγονός ότι οι χώροι αυτοί είναι προσιτοί μόνο σε ταξιδιώτες και η
προσπέλαση αορίστου αριθμού ατόμων γίνεται για ορισμένη χρήση, έστω κι αν στην αίθουσα
αναμονής δεν καταβάλλεται κανένα αντίτιμο. Πάντως, ο χώρος δεν έχει κύρια σημασία, με δεδομένο
ότι η εκτέλεση μπορεί να πραγματοποιηθεί και σε ιδιωτικό χώρο και παρόλα αυτά να θεωρείται
*13 Εξ αντιδιαστολής συνάγεται ότι η χρήση είναι ιδιωτική όταν περιορίζεται στο στενό κύκλο της οικογένειας
ή στο άμεσο κοινωνικό περιβάλλον. Πάντως, η ελευθερία της αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση δεν ισχύει
όταν με την αναπαραγωγή εμποδίζεται η κανονική εκμετάλλευση του έργου ή βλάπτονται τα νόμιμα
συμφέροντα των δημιουργών και ιδίως: α) όταν αναπαράγεται αρχιτεκτονικό έργο σε μορφή κτιρίου ή άλλης
παρεμφερούς κατασκευής, β) όταν αναπαράγεται, με τεχνικά μέσα, έργο των εικαστικών τεχνών, που
κυκλοφορεί σε περιορισμένο αριθμό ή η γραφική παράσταση μουσικού έργου.

δημόσια, αν γίνεται ή μπορεί να γίνει προσιτή στο κοινό, το οποίο εκλαμβάνεται με την οικονομική
έννοια του όρου.
Κοινό είναι και οι ανώνυμοι χρήστες του διαδικτύου που ανταλλάσσουν αρχεία με προστατευόμενο
περιεχόμενο χωρίς την άδεια των δικαιούχων∙ πράγματι, στα συστήματα peer to peer οι καταναλωτές
γίνονται διανομείς και δεν έχουν παθητικό ρόλο.
Ας σημειωθεί ότι στην πνευματική ιδιοκτησία είναι γνωστή η αρχή της πλειονότητας των αμοιβών,
σύμφωνα με την οποία ένα έργο μπορεί να παρουσιάζεται ζωντανά σε αίθουσα συναυλιών ή σε άλλο
παρεμφερή και –συγχρόνως ή διαδοχικά- να μεταδίδεται ραδιοτηλεοπτικά και να παρουσιάζεται στο
κοινό με τεχνικά μέσα. Οι πράξεις αυτές προϋποθέτουν τριπλή άδεια εκ μέρους του δημιουργού > α)
για τη ζωντανή (άμεση) δημόσια εκτέλεση ή παράσταση // β) για τη ραδιοτηλεοπτική μετάδοση //
γ) για την έμμεση δημόσια εκτέλεση-παρουσίαση στο κοινό.
Η αρχή αυτή συμπίπτει με την αρχή της αυτοτέλειας και του μερισμού των εξουσιών, σύμφωνα με
την οποία μεταβιβάζονται κάθε φορά ορισμένες από τις ειδικότερες εξουσίες που απαρτίζουν το
περιουσιακό δικαίωμα, ενώ υπάρχει δυνατότητα μερισμού των επιμέρους εξουσιών. Η έκταση της
μεταβίβασης περιορίζεται κάθε φορά στις εξουσίες που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του
σκοπού της μεταβίβασης∙ περαιτέρω, οι εξουσίες που αναφέρονται σε τρόπους εκμετάλλευσης οι
οποίοι δεν ήταν γνωστοί κατά το χρόνο κατάρτισης των σχετικών δικαιοπραξιών, αποκτώνται από το
δημιουργό, ακόμη και στην περίπτωση μεταβίβασης του συνόλου των εξουσιών που απαρτίζουν το
περιουσιακό δικαίωμα. Με βάση το σκεπτικό αυτό, ο δημιουργός μπορεί να ασκήσει χωριστά το
δικαίωμα δημόσιας εκτέλεσης, το δικαίωμα ραδιοτηλεοπτικής μετάδοσης και το δικαίωμα
παρουσίασης στο κοινό, ζητώντας χωριστές αμοιβές.
Χ. Η εξουσία (δικαίωμα) ραδιοτηλεοπτικής μετάδοσης: Αναγνωρίζεται στο δημιουργό η εξουσία

να επιτρέπει/απαγορεύει τη μετάδοση ή αναμετάδοση των έργων τους στο κοινό με τη ραδιοφωνία
και την τηλεόραση, με ηλεκτρομαγνητικά κύματα ή με καλώδια ή με άλλους υλικούς αγωγούς ή με
οποιονδήποτε άλλο τρόπο, παραλλήλως προς την επιφάνεια της γης ή μέσω δορυφόρων.
Α. Μετάδοση μέσω δορυφόρου  Είναι γνωστή η διάκριση δορυφόρων απευθείας λήψης (=έχουν
μεγάλη ισχύ εκπομπής και καθιστούν δυνατή την απευθείας λήψη από το κοινό σημάτων που είναι
φορείς προγραμμάτων) και τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων (=εκπέμπουν σήματα σε ασθενέστερη
ισχύ και έχουν ανάγκη ενός επίγειου σταθμού για να καταστεί δυνατή η αναμετάδοση των σημάτων-
φορέων προγραμμάτων με ηλεκτρομαγνητικά κύματα ή καλώδια στο κοινό). Οι δορυφόροι απευθείας
λήψης δεν δημιουργούν προβλήματα από την άποψη της πνευματικής ιδιοκτησίας, γιατί η εκπομπή
είναι απευθείας προσιτή στο κοινό και έτσι η όλη διαδικασία αναγνωρίζεται ως ενιαία
ραδιοτηλεοπτική μετάδοση που χρειάζεται την άδεια του δημιουργού. Αντίθετα, για τους
τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους, επειδή τα σήματα φτάνουν στο κοινό μέσω κάποιου επίγειου
σταθμού, υποστηρίχθηκε ότι σημασία για την πνευματική ιδιοκτησία έχει μόνο η αναμετάδοση
σημάτων από τον επίγειο σταθμό προς το κοινό, ενώ ευνοϊκότερη για το δημιουργό είναι η άποψη
κατά την οποία η ραδιοτηλεοπτική μετάδοση αρχίζει με την ανοδική εκπομπή προς το δορυφόρο,
άσχετα αν η εκπομπή αυτή δεν είναι άμεσα προσιτή στο κοινό. Η διάκριση αυτή, όμως, σε κοινοτικό
επίπεδο έχει εκλείψει, γιατί η απευθείας λήψη είναι δυνατή και οικονομικά εφικτή για τους δύο
τύπους δορυφόρων, οπότε δεν δικαιολογείται διαφορετική νομική μεταχείριση.
Στο πρόβλημα αν εμπίπτει στο δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας μόνο το κράτος από το οποίο
ξεκινάει η εκπομπή ή εμπίπτουν όλα τα κράτη στα οποία είναι δυνατή η άμεση λήψη των σημάτων
που είναι φορείς προγραμμάτων, προκρίνεται η εφαρμογή του δικαίου του κράτους εισαγωγής των
σημάτων σε ανοδική δέσμη, σε συνεχή αλυσίδα μετάδοσης προς το δορυφόρο και προς τη γη. Αν τα
σήματα που περιέχουν προγράμματα έχουν κωδικοποιημένη μορφή, τότε υπάρχει παρουσίαση στο
κοινό μέσω δορυφόρου, εφόσον τίθενται στη διάθεση του κοινού από το ραδιοτηλεοπτικό οργανισμό

ή με τη συγκατάθεσή του τα μέσα για την αποκωδικοποίηση του προγράμματος.

Σε περίπτωση που η παρουσίαση στο κοινό μέσω δορυφόρου τελείται σε μη κοινοτικό κράτος, το
οποίο δεν παρέχει επίπεδο προστασίας που προβλέπεται δυνάμει του νόμου 2121/1993, ισχύουν τα
εξής: ι) εάν τα σήματα που περιέχουν προγράμματα εκπέμπονται στο δορυφόρο από σταθμό
μετάδοσης προς δορυφόρο που ευρίσκεται σε ένα κράτος-μέλος, η πράξη παρουσίασης στο κοινό
μέσω δορυφόρου θεωρείται ότι έχει τελεστεί στο εν λόγω κράτος-μέλος και τα δικαιώματα μπορούν
να ασκηθούν κατά του προσώπου που θέτει σε λειτουργία το σταθμό μετάδοσης προς δορυφόρο, ιι)
εάν δεν χρησιμοποιείται σταθμός μετάδοσης προς δορυφόρο που ευρίσκεται σε κράτος-μέλος, αλλά
την πράξη παρουσίασης στο κοινό μέσω δορυφόρου την έχει αναθέσει ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός
εγκατεστημένος σε κράτος-μέλος, η πράξη αυτή θεωρείται ότι έχει τελεστεί στο κράτος-μέλος στο
οποίο ο ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός έχει την κύρια εγκατάστασή του στην Κοινότητα και τα
δικαιώματα μπορούν να ασκηθούν κατά του ραδιοτηλεοπτικού οργανισμού.
Β. Καλωδιακή μετάδοση ή αναμετάδοση  Ο δημιουργός έχει την εξουσία να επιτρέπει ή να

απαγορεύει τη μετάδοση ή αναμετάδοση των έργων του με καλώδια ή άλλους υλικούς αγωγούς∙ κατά
συνέπεια, η καλωδιακή μετάδοση ή αναμετάδοση απαιτεί ξεχωριστή άδεια του δικαιούχου σε κάθε
περίπτωση, ακόμη κι όταν η καλωδιακή αναμετάδοση (=η χωρίς αλλοιώσεις και περικοπές
ταυτόχρονη αναμετάδοση μέσω συστημάτων καλωδίων ή μικροκυμάτων και με σκοπό τη λήψη τους
από το κοινό, αρχικής ενσύρματης ή ασύρματης, έστω και δορυφορικής μετάδοσης, τηλεοπτικών ή
ραδιοφωνικών προγραμμάτων που προορίζονται για λήψη από το κοινό) γίνεται από τον αρχικό
ραδιοτηλεοπτικό οργανισμό που έχει ήδη πάρει άδεια για την τηλεοπτική μετάδοση μέσω ερτζιανών
κυμάτων.
Προκειμένου για δευτερεύουσα σύγχρονη, ακέραιη και αμετάβλητη μετάδοση ραδιοτηλεοπτικών
προγραμμάτων μέσω καλωδίων ή άλλων υλικών αγωγών, η συλλογική διαχείριση της σχετικής
εξουσίας των δημιουργών είναι υποχρεωτική. Σχετικά σημειώνεται ότι το δικαίωμα του δημιουργού
να παρέχει άδεια ή να αρνείται την παροχή αδείας σε επιχείρηση εκμετάλλευσης καλωδιακού δικτύου
για την αναμετάδοση εκπομπής μέσω καλωδίου ασκείται μόνο μέσω οργανισμών συλλογικής
διαχείρισης.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ
ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ
Ι. Γενικά: Το δικαίωμα παρακολούθησης δικαιολογείται από το γεγονός ότι πολλές φορές ο

εικαστικός καλλιτέχνης, όταν βρίσκεται στην αρχή της καριέρας του, εκποιεί τα έργα του σε χαμηλή
τιμή, χωρίς να έχει συμμετοχή στην εμπορική αξία που αυτά αποκτούν αργότερα, όταν γίνονται
αντικείμενο μεταπωλήσεων με εξαιρετικά υψηλό τίμημα. Περαιτέρω, το δικαίωμα παρακολούθησης
αποτελεί και έναν τρόπο κοινωνικής προστασίας του δικαιούχου, αφού τείνει να αποκαταστήσει την
ισορροπία μεταξύ των εικαστικών καλλιτεχνών και των άλλων δημιουργών, οι οποίοι επωφελούνται
από τη διαδοχική εκμετάλλευση των έργων τους μέσω του περιουσιακού δικαιώματος.
Θα πρέπει να παρατηρηθεί ότι τα εικαστικά έργα είναι έργα μοναδικής ενσωμάτωσης∙ το πρωτότυπο
έργο ενός ζωγράφου έχει ενσωματωθεί σε ένα μόνο υλικό φορέα. Η μεταβίβαση της κυριότητας του
υλικού φορέα, όπου έχει ενσωματωθεί το έργο, σε πρωτότυπο ή αντίγραφο ή αντίτυπο, δεν επιφέρει
μεταβίβαση του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και δεν παρέχει στο νέο κτήτορα εξουσίες
εκμετάλλευσης του έργου, εκτός αν εγγράφως έχει συμφωνηθεί το αντίθετο ήδη με τον αρχικό
δικαιούχο του περιουσιακού δικαιώματος. Ο δημιουργός, όμως, που χάνει το δικαίωμα κυριότητας
πάνω στον υλικό φορέα του έργου δεν μπορεί να ελέγξει ούτε τις μετέπειτα πωλήσεις ούτε την τιμή
μεταπώλησης. Σε αντιστάθμισμα της απώλειας αυτής, η νομοθεσία αναγνωρίζει το δικαίωμα

παρακολούθησης, έτσι ώστε ο δημιουργός να λαμβάνει ένα ποσοστό αποζημίωσης σε κάθε

μεταπώληση του έργου και νέα μεταβίβαση του υλικού φορέα.
ΙΙ. Οι δικαιούχοι και η άδεια προστασίας: Δικαιούχος του δικαιώματος παρακολούθησης είναι ο
δημιουργός∙ όταν πρόκειται για έργο συνεργασίας, το ποσοστό ανήκει κατά ίσα μέρη στους
συνδημιουργούς (εκτός αν υπάρχει διαφορετική συμφωνία). Μετά το θάνατο του δημιουργού, το
δικαίωμα παρακολούθησης ανήκει στους κληρονόμους του και τους αιτία θανάτου διαδόχους του,
εφαρμοζομένων κατά τα λοιπά των διατάξεων του ΑΚ για την εκ διαθήκης και εξ αδιαθέτου
κληρονομική διαδοχή.
Οι δημιουργοί που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών και οι δικαιοδόχοι τους απολαύουν του δικαιώματος
παρακολούθησης, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, εφόσον η νομοθεσία της χώρας του
δημιουργού ή του δικαιοδόχου του προστατεύει το δικαίωμα παρακολούθησης στη συγκεκριμένη
χώρα υπέρ των Ελλήνων δημιουργών ή δημιουργών από άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ. Το δικαίωμα
παρακολούθησης εφαρμόζεται και για τους δημιουργούς που δεν είναι υπήκοοι κράτους-μέλους,
αλλά έχουν τη συνήθη διαμονή τους στην Ελλάδα.
Το δικαίωμα παρακολούθησης διαρκεί για όλη τη ζωή του δημιουργού και για 70 χρόνια μετά το
θάνατό του.
ΙΙΙ. Τα έργα τέχνης: Το δικαίωμα παρακολούθησης αφορά τα πρωτότυπα έργα τέχνης, στα οποία
περιλαμβάνονται τα έργα εικαστικών τεχνών (π.χ. πίνακες, κολάζ, σχέδια, γλυπτά κλπ) και οι
φωτογραφίες, εφόσον τα έργα αυτά έχουν δημιουργηθεί εξ ολοκλήρου από το δημιουργό ή πρόκειται
για αντίτυπα που θεωρούνται ως πρωτότυπα έργα τέχνης. Το δικαίωμα παρακολούθησης δεν
εφαρμόζεται στα πρωτότυπα χειρόγραφα των συγγραφέων και συνθετών, ούτε στα αρχιτεκτονικά
έργα και τα έργα των εφαρμοσμένων τεχνών. Όταν πρόκειται για έργα μοναδικής ενσωμάτωσης (π.χ.
πίνακας ζωγραφικής, άγαλμα) δεν τίθεται ζήτημα ως προς τον προσδιορισμό του πρωτοτύπου.
Πρόβλημα δημιουργείται όταν υπάρχουν αντίγραφα του έργου που κυκλοφόρησαν σε περιορισμένο
αριθμό αντιτύπων (π.χ. γκραβούρες, λιθογραφίες που κυκλοφορούν σε 20 ή 50 αντίτυπα και είναι
υπογεγραμμένα από τον καλλιτέχνη). Στην περίπτωση αυτή, τα αντίτυπα των έργων τέχνης που έχουν
δημιουργηθεί ή παραχθεί σε περιορισμένο αριθμό από τον ίδιο το δημιουργό ή υπό την ευθύνη του,
θεωρούνται πρωτότυπα έργα τέχνης. Κατά κανόνα, τα αντίτυπα αυτά πρέπει να είναι αριθμημένα, να
έχουν υπογραφεί ή να έχουν κατ’ άλλο τρόπο εγκριθεί από το δημιουργό.
ΙV. Το ποσοστό και ο τρόπος είσπραξης: Το δικαίωμα παρακολούθησης ορίζεται ως ανεκχώρητο

και αναπαλλοτρίωτο μεταξύ ζώντων δικαίωμα, από το οποίο δεν χωρεί παραίτηση είσπραξης ενός
ποσοστού επί του τιμήματος κάθε μεταπώλησης πρωτοτύπου έργου τέχνης μετά την πρώτη
μεταβίβασή του από το δημιουργό ή για λογαριασμό του. Το δικαίωμα αυτό ισχύει αποκλειστικά σε
κάθε μεταπώληση στην οποία συμμετέχουν –ως πωλητές, αγοραστές ή ενδιάμεσοι- επαγγελματίες
της αγοράς έργων τέχνης (π.χ. οίκοι δημοπρασιών έργων τέχνης). Το ποσοστό αυτό καταβάλλεται
από τον πωλητή. Όταν συμπράττει και ενδιάμεσος επαγγελματίας αγοράς έργων τέχνης, η ευθύνη για
την καταβολή του ποσοστού βαρύνει αυτόν και τον πωλητή εις ολόκληρον. Το ποσοστό
καταβάλλεται στο δημιουργό και μετά το θάνατό του στους κληρονόμους του ή άλλους αιτία θανάτου
διαδόχους του. Η διαχείριση και προστασία του δικαιώματος παρακολούθησης μπορεί να ανατεθεί σε
οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης που λειτουργούν με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού για
την κατηγορία των έργων τα οποία εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του δικαιώματος αυτού. Επί
τριετία μετά τη μεταπώληση, οι δικαιούχοι και οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης μπορούν να
απαιτούν από τους επαγγελματίες της αγοράς έργων τέχνης κάθε πληροφορία απαραίτητη για την
καταβολή του ποσοστού που οφείλεται επί της μεταπώλησης. Το δικαίωμα συλλογής πληροφοριών
έχει και το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας.

V. Η νομική φύση του δικαιώματος παρακολούθησης: Οι δικαιούχοι του δικαιώματος

παρακολούθησης έχουν καθαρά περιουσιακά οφέλη και είναι γνωστό ότι η ρύθμιση ξεκινάει από τη
διαπίστωση ότι συχνά τα έργα των εικαστικών τεχνών εμφανίζουν την ιδιαιτερότητα να αποκτούν
μεγάλη εμπορική αξία μετά την πάροδο πολλών ετών από την αρχική πώληση, οπότε ο δημιουργός
βρίσκεται στο τέλος της ζωής του ή έχει πεθάνει. Κατά συνέπεια, το δικαίωμα παρακολούθησης
εμφανίζει ιδιαίτερη ομοιότητα με το περιουσιακό δικαίωμα, χωρίς –ωστόσο- να παρουσιάζει απόλυτο
και αποκλειστικό χαρακτήρα. Ο δημιουργός πρωτοτύπου έργου τέχνης ή οι κληρονόμοι του δεν
έχουν, βέβαια, την εξουσία να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν τη μεταπώληση του πρωτοτύπου,
μπορούν –όμως- να συμμετέχουν στα κέρδη από τις μεταπωλήσεις με ένα ποσοστό επί του τιμήματος
κάθε μεταπώλησης => πρόκειται για ενοχική αξίωση, η οποία στρέφεται κατά ορισμένων προσώπων,
σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στη νομοθεσία.
Το δικαίωμα παρακολούθησης μπορεί, επίσης, να παραλληλισθεί με το δικαίωμα του δημιουργού να
καθορίζει τον προορισμό του έργου. Από την άποψη αυτή, το δικαίωμα παρακολούθησης ακολουθεί
κατά κάποιο τρόπο τον "προορισμό" του υλικού φορέα πάνω στον οποίο έχει ενσωματωθεί το έργο,
δίνοντας εξουσία στο δημιουργό να εισπράττει ένα ποσοστό σε κάθε μεταπώληση.
Έχει υποστηριχθεί, τέλος, ότι το δικαίωμα παρακολούθησης συνδέεται με την προσωπικότητα του
δημιουργού και ειδικότερα με το ηθικό δικαίωμα της πατρότητας πάνω στο έργο του. Η θέση αυτή
στηρίζεται στο εξής σκεπτικό > Ακόμη κι αν ο δημιουργός παραιτηθεί από όλα του τα δικαιώματα,
ακόμη κι αν το έργο του έχει γίνει αντικείμενο εμπορικής συναλλαγής, ολική απαλλοτρίωση των
δικαιωμάτων του δημιουργού δεν είναι δυνατή, γιατί η πατρότητα του έργου ανήκει πάντοτε στον
αρχικό δικαιούχο. Ο αγοραστής έργων τέχνης ενδιαφέρεται για την αρχική δημιουργία και
καταβάλλει χρήματα για την πατρότητα του έργου και την αυθεντικότητά του.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ
Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Ι. Η μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος: Το περιουσιακό δικαίωµα µπορεί να

µεταβιβασθεί µεταξύ ζώντων ή αιτία θανάτου. Το ηθικό δικαίωµα είναι αµεταβίβαστο µεταξύ
ζώντων∙ μετά το θάνατο του δημιουργού, περιέρχεται στους κληρονόµους του, που οφείλουν να το
ασκούν σύµφωνα µε τη θέλησή, εφόσον αυτή έχει ρητά εκφρασθεί. Πάντως, η συναίνεση του
δηµιουργού για πράξεις ή παραλείψεις, που αλλιώς θα αποτελούσαν προσβολή του ηθικού
δικαιώµατος, αποτελεί τρόπο άσκησης του δικαιώµατος αυτού και δεσµεύει τον ίδιο. Τέλος,
σημειώνεται ότι δικαιοπραξίες που αφορούν τη µεταβίβαση εξουσιών από το περιουσιακό δικαίωµα,
την ανάθεση ή την άδεια εκµετάλλευσης και την άσκηση του ηθικού δικαιώµατος είναι άκυρες αν
δεν καταρτισθούν εγγράφως. Την ακυρότητα µπορεί να επικαλεσθεί µόνο ο πνευµατικός δηµιουργός.
II. Συμβάσεις και άδειες εκμετάλλευσης: Ο δηµιουργός του έργου µπορεί να καταρτίζει
συµβάσεις, µε τις οποίες αναθέτει στον αντισυµβαλλόµενο και αυτός αναλαµβάνει την υποχρέωση
να ασκήσει εξουσίες, που απορρέουν από το περιουσιακό δικαίωµα (συµβάσεις εκµετάλλευσης). Ο
δηµιουργός του έργου µπορεί να επιτρέπει σε κάποιον άλλον την άσκηση εξουσιών, που απορρέουν
από το περιουσιακό του δικαίωµα (άδειες εκµετάλλευσης). Οι συµβάσεις και οι άδειες
εκµετάλλευσης µπορεί να είναι αποκλειστικές ή µη αποκλειστικές. Οι αποκλειστικές συµβάσεις και
άδειες εκµετάλλευσης παρέχουν στον αντισυµβαλλόµενο το δικαίωµα να ασκεί τις εξουσίες στις
οποίες αναφέρεται η σύµβαση ή η άδεια κατ' αποκλεισµό οποιουδήποτε τρίτου. Οι µη αποκλειστικές
συµβάσεις και άδειες εκµετάλλευσης παρέχουν στον αντισυµβαλλόµενο το δικαίωµα να ασκεί τις
εξουσίες, στις οποίες αναφέρεται η σύµβαση ή η άδεια παράλληλα προς το δηµιουργό και άλλους
αντισυµβαλλόµενους. 'Όταν υπάρχει σύµβαση ή άδεια εκµετάλλευσης ο αντισυµβαλλόµενος

νοµιµοποιείται, εφόσον δεν υπάρχει αντίθετη συµφωνία να ζήσει, στο δικό του όνοµα, τη δικαστική
προστασία των εξουσιών, που ασκεί από παράνοµες προσβολές τρίτων. Σε περίπτωση αµφιβολίας, η
σύµβαση και η άδεια εκµετάλλευσης θεωρούνται µη αποκλειστικές. Τα δικαιώµατα εκείνου που
αναλαµβάνει την εκµετάλλευση ή που αποκτά τη δυνατότητα εκµετάλλευσης δεν µπορούν να
µεταβιβασθούν µεταξύ ζώντων χωρίς τη συναίνεση του δηµιουργού.
III. Μελλοντικά έργα: Η σύµβαση ή η άδεια δεν µπορεί ποτέ να περιλαµβάνει το σύνολο των
µελλοντικών έργων του δηµιουργού. Εξαίρεση από το παραπάνω προβλέπεται στη συλλογική
διαχείριση∙ σε αυτή την περίπτωση, εν αμφιβολία, τεκµαίρεται ότι η ανάθεσή της αφορά όλα τα έργα
του δημιουργού (και τα μελλοντικά) για χρονικό διάστηµα που δεν µπορεί να υπερβαίνει τα 3 χρόνια.
Πάντως, και με τις γενικές διατάξεις, οι συμβάσεις για έργα που πρόκειται να δημιουργηθούν είναι
έγκυρες, εφόσον προβλέπουν κάποιο περιορισμό ως προς την έκταση και τη διάρκεια, διαφορετικά
θα πρέπει να θεωρηθούν άκυρες ως δεσμεύουσες υπέρμετρα την ελευθερία του δημιουργού κατά τα
ΑΚ 178-179∙ οι κανόνες αυτοί ισχύουν και σε περίπτωση ολικής μεταβίβασης του περιουσιακού
δικαιώματος.
ΙV. Μελλοντικοί τρόποι εκμετάλλευσης: Η σύμβαση ή η άδεια εκμετάλλευσης δεν μπορεί ποτέ να
θεωρηθεί ότι αναφέρεται και σε τρόπους εκμετάλλευσης που δεν ήταν γνωστοί κατά το χρόνο
κατάρτισης των σχετικών δικαιοπραξιών.
V. Ο έγγραφος τύπος: ∆ικαιοπραξίες που αφορούν τη µεταβίβαση εξουσιών από το περιουσιακό

δικαίωµα, την ανάθεση ή την άδεια εκµετάλλευσης και την άσκηση του ηθικού δικαιώµατος είναι
άκυρες αν δεν καταρτισθούν εγγράφως (=συστατικός τύπος). Την ακυρότητα µπορεί να επικαλεσθεί
µόνο ο πνευµατικός δηµιουργός. Η τήρηση του έγγραφου τύπου ισχύει για όλες τις δικαιοπραξίες και
αν πράγματι οι επαγγελματικές συνήθειες απαιτούν απόκλιση από την αρχή αυτή (π.χ. φωτογράφοι),
γιατί δεν υπάρχει πρακτική δυνατότητα κατάρτισης γραπτής σύμβασης, τότε εναπόκειται στο
δημιουργό να μην επικαλεσθεί την ακυρότητα.
Πάντως, οι συμβάσεις που καταρτίστηκαν, ακόμη και προφορικά, υπό το καθεστώς του παλαιού
δικαίου δεν απαιτείται να επανακαταρτιστούν εγγράφως.
VΙ. Ο μερισμός των εξουσιών και οι ερμηνευτικοί κανόνες: Η µεταβίβαση του περιουσιακού
δικαιώµατος και οι συµβάσεις εκµετάλλευσης ή άδειας εκµετάλλευσης του δικαιώµατος αυτού
µπορούν να είναι περιορισµένες από την άποψη των εξουσιών, του σκοπού, της διάρκείας, της
τοπικής ισχύος και της έκτασης ή των µέσων εκµετάλλευσης. Αν δεν καθορίζεται η διάρκεια της
µεταβίβασης ή των συµβάσεων ή της άδειας εκµετάλλευσης και αν κάτι διάφορο δεν προκύπτει από
τα συναλλακτικά ήθη, η διάρκεια αυτή θεωρείται ότι περιορίζεται σε πέντε χρόνια. Αν δεν
καθορίζεται η τοπική ισχύς της µεταβίβασης ή των συµβάσεων ή της άδειας εκµετάλλευσης,
θεωρείται ότι αυτές ισχύουν στη χώρα όπου καταρτίσθηκαν. Αν δεν καθορίζεται η έκταση και τα
µέσα εκµετάλλευσης για τα οποία γίνεται η µεταβίβαση ή συµφωνείται η εκµετάλλευση ή η άδεια
εκµετάλλευσης, θεωρείται ότι αυτές αφορούν την έκταση και τα µέσα, που είναι αναγκαία για την
εκπλήρωση του σκοπού της σύµβασης ή της άδειας. Σε κάθε περίπτωση µεταβίβασης του
περιουσιακού δικαιώµατος ή παροχής αποκλειστικής άδειας εκµετάλλευσης, εκείνος που αποκτά το
δικαίωµα ή την άδεια είναι υποχρεωµένος, µέσα σε εύλογο χρόνο, να καταστήσει το έργο προσιτό
στο κοινό µε τον κατάλληλο τρόπο εκµετάλλευσης.
Ειδική διάταξη προβλέπει ότι στη σύµβαση για τη δηµιουργία οπτικοακουστικού έργου ανάµεσα
στον παραγωγό και τον πνευµατικό δηµιουργό πρέπει να ορίζονται οι συγκεκριµένες εξουσίες από το
περιουσιακό δικαίωµα που µεταβιβάζονται στον παραγωγό. Στην αντίθετη περίπτωση, η σύµβαση
επιφέρει µεταβίβαση στον παραγωγό εκείνων των εξουσιών από το περιουσιακό δικαίωµα, που

είναι αναγκαίες για την εκµετάλλευση του οπτικοακουστικού έργου, σύµφωνα µε το σκοπό της
σύµβασης.
VΙΙ. Μεταβίβαση κυριότητας του υλικού φορέα: Η µεταβίβαση της κυριότητας του υλικού φορέα,
όπου έχει ενσωµατωθεί το έργο, σε πρωτότυπο ή αντίγραφο ή αντίτυπο, δεν επιφέρει µεταβίβαση
του δικαιώµατος πνευµατικής ιδιοκτησίας και δεν παρέχει στο νέο κτήτορα εξουσίες εκµετάλλευσης
του έργου, εκτός αν εγγράφως έχει συµφωνηθεί το αντίθετο ήδη µε τον αρχικό δικαιούχο του
περιουσιακού δικαιώµατος.
VΙΙΙ. Η γενική ρύθμιση για την ποσοστιαία αμοιβή του δημιουργού: Η αµοιβή, που οφείλει να
καταβάλλει ο αντισυµβαλλόµενος στο δηµιουργό για δικαιοπραξίες που αφορούν τη µεταβίβαση του
περιουσιακού δικαιώµατος ή εξουσιών από αυτό, την ανάθεση άδεια εκµετάλλευσης, συµφωνείται
υποχρεωτικά σε ορισµένο ποσοστό, το ύψος του οποίου καθορίζεται ελεύθερα µεταξύ των µερών.
Κατ' εξαίρεση, η αµοιβή µπορεί να υπολογίζεται σε ορισµένο ποσό στις ακόλουθες περιπτώσεις: α) η
βάση υπολογισµού της ποσοστιαίας αµοιβής είναι πρακτικά αδύνατο να προσδιορισθεί ή
ελλείπουν τα µέσα ελέγχου για την εφαρµογή του ποσοστού // β) τα έξοδα που απαιτούνται για τον
υπολογισµό και τον έλεγχο είναι δυσανάλογα µε την αµοιβή που πρόκειται να εισπραχθεί // γ) η
φύση ή οι συνθήκες της εκµετάλλευσης καθιστούν αδύνατη την εφαρµογή του ποσοστού, ιδίως
όταν η συµβολή του δηµιουργού δεν αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του συνόλου του πνευµατικού
δηµιουργήµατος ή όταν η χρήση του έργου έχει δευτερεύοντα χαρακτήρα σε σχέση µε το αντικείµενο
της εκµετάλλευσης.
ΙΧ. Οι ειδικές ρυθμίσεις για την αμοιβή του δημιουργού:

 Η εκδοτική σύμβαση  Η αµοιβή, που οφείλει να καταβάλει ο εκδότης έντυπης έκδοσης
στο δηµιουργό για την αναπαραγωγή και τη θέση σε κυκλοφορία του έργου ή αντιτύπων αυτού,
συµφωνείται σε ορισµένο ποσοστό επί της λιανικής τιµής πώλησης όλων των πωλούµενων
αντιτύπων. Εξαιρέσεις από την αρχή της ποσοστιαίας αμοιβής προβλέπονται για τις εγκυκλοπαίδειες,
τα σχολικά βιβλία, τα εικονογραφημένα παιδικά βιβλία κλπ. Εάν υπάρχουν περισσότεροι δηµιουργοί,
και η µεταξύ τους σχέση δεν έχει ρυθµιστεί διαφορετικά, η ποσοστιαία αµοιβή κατανέµεται σε
αυτούς ανάλογα µε την έκταση της συµβολής του καθενός. Σε περίπτωση εκµίσθωσης ή δανεισµού
αντιτύπων από τρίτον, η αµοιβή για την παροχή της αναγκαίας άδειας κατανέµεται σε ίσα µέρη
ανάµεσα στο δηµιουργό και τον εκδότη. Τέλος, στις περιπτώσεις που αµοιβή του δηµιουργού
καθορίζεται σε ποσοστό επί της λιανικής πώλησης, όλα τα αντίτυπα του έργου πρέπει να φέρουν την
υπογραφή του συγγραφέα, εκτός αν συµφωνηθεί άλλος τρόπος ελέγχου.
 Η σύμβαση μετάφρασης  Η αµοιβή που οφείλει να καταβάλλει ο εκδότης έντυπης
έκδοσης στο µεταφραστή ενός έργου για τη µετάφραση, την αναπαραγωγή και θέση σε κυκλοφορία
του έργου, συµφωνείται σε ορισµένο ποσοστά επί της τιµής λιανικής πώλησης όλων των
πωλούµενων αντιτύπων. Το όνοµα του µεταφραστή αναφέρεται υποχρεωτικά και µε εµφανή τρόπο
στη σελίδα του κύριου τίτλου του βιβλίου. Μετά από συµφωνία µε τον εκδότη, το όνοµα του
µεταφραστή µπορεί να αναφέρεται και στο εξώφυλλο του βιβλίου.
 Η σύμβαση οπτικοακουστικής παραγωγής  Ο πνευµατικός δηµιουργός (=σκηνοθέτης)
διατηρεί το δικαίωµα χωριστής αµοιβής για κάθε τρόπο εκµετάλλευσης του οπτικοακουστικού έργου.
Η αµοιβή αυτή καθορίζεται σε ορισµένο ποσοστό, το ύψος του οποίου συµφωνείται στη σχετική
σύµβαση. Βάση για τον υπολογισµό του ποσοστού είναι όλα ανεξαιρέτως τα ακαθάριστα έσοδα ή τα
έξοδα ή τα συνδυασµένα ακαθάριστα έσοδα και έξοδα, που πραγµατοποιούνται από την
εκµετάλλευση του οπτικοακουστικού έργου. Ο παραγωγός του οπτικοακουστικού έργου υποχρεούται
µια φορά το χρόνο να παρέχει εγγράφως στον πνευµατικό δηµιουργό κάθε πληροφορία, που αφορά
την εκµετάλλευση του οπτικοακουστικού έργου, επιδεικνύοντάς του όλα τα σχετικά έγγραφα. Από τη

ρύθµιση της εξαιρούνται οι διαφηµιστικές ταινίες µικρού µήκους. Στην περίπτωση εκµίσθωσης
υλικών φορέων εικόνας ή ήχου και εικόνας πάνω στους οποίους έχει εγγραφεί οπτικοακουστικό έργο,
ο πνευµατικός δηµιουργός διατηρεί πάντοτε το δικαίωµα εύλογης αµοιβής για την εκµίσθωση. Η
ρύθµιση εφαρµόζεται και στην περίπτωση εκµίσθωσης υλικών φορέων ήχου.
 Η σύμβαση θεατρικής παράστασης  Τα συγγραφικά δικαιώµατα των θεατρικών
συγγραφέων καθορίζονται σε ποσοστό επί των ακαθάριστων εισπράξεων µετά την αφαίρεση του
φόρου δηµοσίων θεαµάτων.
 Εκτέλεση μουσικής σε κινηματογράφους  Το ελάχιστο όριο της αµοιβής των
δηµιουργών για την εκτέλεση µουσικών συνθέσεων µε στίχους ή χωρίς, περιλαµβανοµένων σε
κινηµατογραφικές ταινίες, σε αίθουσες ή χώρους κινηµατογράφων είναι 1% επί των ακαθάριστων
εισπράξεων µετά την αφαίρεση του φόρου δηµοσίων θεαµάτων.
 Η σύμβαση ραδιοφωνικής και τηλεοπτικής μετάδοσης  Εφόσον δεν υπάρχει αντίθετη
συµφωνία σε περίπτωση επανάληψης της µετάδοσης ενός έργου από το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση
δεν χρειάζεται άλλη συναίνεση του δηµιουργού πέρα από την αρχική, ο ραδιοτηλεοπτικός όµως
οργανισµός υποχρεούται να καταβάλει πρόσθετη αµοιβή στο δηµιουργό που ορίζεται για την πρώτη
επανάληψη σε ποσοστό τουλάχιστον 50% του ποσού που αρχικά συµφωνήθηκε και για κάθε επόµενη
σε ποσοστό 20%.
 Η ρύθμιση για τους φωτογράφους  Η µεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώµατος ή η
σύµβαση και η άδεια εκµετάλλευσης, που αφορούν δηµοσίευση φωτογραφίας σε εφηµερίδα ή
περιοδικό ή άλλο µέσο µαζικής ενηµέρωσης, καλύπτει, εφόσον δεν υπάρχει αντίθετη συµφωνία, τη
δηµοσίευση της φωτογραφίας στη συγκεκριµένη εφηµερίδα ή το συγκεκριµένο περιοδικό ή το
συγκεκριµένο µέσο µαζικής ενηµέρωσης, στο οποίο αναφερόταν η µεταβίβαση ή η σύµβαση και η
άδεια εκµετάλλευσης, καθώς και τη διατηρήσει της στο αρχείο τους. Για κάθε δηµοσίευση µετά την
πρώτη, οφείλεται το µισό της τρέχουσας αµοιβής.
Συµφωνίες, που προβλέπουν ρυθµίσεις διαφορετικές ή ύψος αµοιβών χαµηλότερο από τα

καθοριζόµενα είναι, εφόσον δεν ορίζεται άλλως στο νόµο, άκυρες κατά το µέτρο που περιέχουν
ρήτρες δυσµενέστερες για τους δηµιουργούς.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ
ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Ι. Γενικές ρυθμίσεις: Η πνευματική ιδιοκτησία έχει περιορισμένη χρονική διάρκεια∙ διαρκεί όλη τη
ζωή του δημιουργού και 70 χρόνια μετά το θάνατό του, που υπολογίζονται από την 1η Ιανουαρίου του
έτους που έπεται του θανάτου του δημιουργού. Όταν περάσει ο νόμιμος χρόνος, το έργο καθίσταται
κοινό κτήμα, δηλ. ανήκει στο δημόσιο τομέα*14 και μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ελεύθερης
εκμετάλλευσης.
II. Ειδικές περιπτώσεις:

 Έργα συνεργασίας  Η πνευµατική ιδιοκτησία διαρκεί όσο η ζωή του τελευταίου
επιζώντος δηµιουργού και εβδοµήντα (70) χρόνια µετά το θάνατό του, που υπολογίζονται από την 1η
Ιανουαρίου του έτους το οποίο έπεται του θανάτου του τελευταίου επιζώντος δηµιουργού.
*14 Tο ∆ηµόσιο, εκπροσωπούµενο από τον Υπουργό Πολιτισµού, µπορεί να ασκεί τις εξουσίες αναγνώρισης
της πατρότητας του δηµιουργού και τις εξουσίες προστασίας της ακεραιότητας του έργου που απορρέουν από
το ηθικό δικαίωµα.

 Ανώνυμα ή ψευδώνυμα έργα  Η πνευµατική ιδιοκτησία διαρκεί εβδοµήντα (70) χρόνια

από την 1η Ιανουαρίου του έτους που έπεται εκείνου κατά το οποίο το έργο κατέστη νοµίµως
προσιτό στο κοινό, εκτός εάν, πριν από την πάροδο αυτής της χρονικής περιόδου, ο δηµιουργός
αποκαλύπτει την ταυτότητά του ή το υιοθετηθέν από το δηµιουργό ψευδώνυµο δεν αφήνει καµία
αµφιβολία για την ταυτότητά του, οπότε εφαρµόζονται οι γενικοί κανόνες.
 Έργα σε τόμους, τµήµατα, τεύχη, αριθµούς ή επεισόδια και η διάρκεια προστασίας 
Αρχίζει από τη στιγµή που το έργο κατέστη νοµίµως προσιτό στο κοινό, ή διάρκεια προστασίας
υπολογίζεται για κάθε µέρος χωριστά.
 Περιπτώσεις μη ρυθμιζόμενες από το νόμο  Για τα συλλογικά έργα, ελλείψει ειδικής
διάταξης, η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί όλη τη ζωή του δημιουργού-φυσικού προσώπου που
αναλαμβάνει την πνευματική διεύθυνση και το συντονισμό του έργου και 70 χρόνια μετά το θάνατό
του. Για τις επιμέρους συμβολές ενός συλλογικού έργου, αυτές καθεαυτές, η διάρκεια υπολογίζεται
με βάση τη ζωή του δημιουργού της επιμέρους συμβολής και 70 χρόνια μετά το θάνατό του.
Για τα σύνθετα και συλλεκτικά έργα μπορεί να υποστηριχθεί η άποψη, σύμφωνα με την οποία η
διάρκεια εξαρτάται από τις πραγματικές συνθήκες δημιουργίας του έργου σε κάθε συγκεκριμένη
περίπτωση. Αν π.χ. το συλλεκτικό ή σύνθετο έργο είναι δημιούργημα ενός φυσικού προσώπου, η
πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί όσο η ζωή του και 70 χρόνια μετά το θάνατό του∙ αντίθετα, αν το
συλλεκτικό έργο είναι προϊόν συνεργασίας, η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί όσο η ζωή του
τελευταίου επιζώντος δημιουργού και 70 χρόνια μετά το θάνατό του.
ΙΙΙ. Το σύστημα του domaine public payant: Ο χρονικός περιορισμός της ιδιοκτησίας επιδέχεται
ορισμένες αντιρρήσεις. Το επιχείρημα της ελεύθερης χρήσης του έργου για χάρη της ολότητας και
του κοινωνικού συνόλου δεν πείθει. Τα πνευματικά δημιουργήματα και μετά τη λήξη της προστασίας
δεν προσφέρονται δωρεάν στο κοινό∙ εκείνο που αφαιρείται είναι η αμοιβή των κληρονόμων του
δημιουργού. Δεν είναι, όμως, η ανθρωπότητα που κερδίζει το έργο ελεύθερο δικαιωμάτων, αλλά οι
πολιτιστικές επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονται και διαδίδουν το έργο χωρίς να χρειάζονται άδεια και
πληρωμή πνευματικών δικαιωμάτων. Έτσι, προτάθηκαν συστήματα που ρυθμίζουν την περιουσιακή
εκμετάλλευση του έργου, όταν αυτό γίνει κοινό κτήμα, δηλ. όταν παρέλθει η διάρκεια προστασίας.
Το σύστημα του domaine public payant επιτρέπει την ελεύθερη χρήση των έργων μετά τη λήξη της
προβλεπόμενης από το νόμο διάρκειας προστασίας, με τον όρο καταβολής σε κάποιο οργανισμό ενός
μικρού ποσού. Το ποσό που καταβάλλεται έχει τη νομική φύση ενός τέλους ή φόρου και δεν
κατατάσσεται στα περιουσιακής φύσης δικαιώματα του δημιουργού.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ
ΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ
Ι. Γενικά: Οι περιορισμοί του περιουσιακού δικαιώματος δικαιολογούνται για λόγους κοινωνικής

πολιτικής και αποβλέπουν κυρίως στην προστασία της ολότητας  η ελεύθερη διάδοση του έργου
διευκολύνει την ανάγκη πληροφόρησης του κοινωνικού συνόλου, επιτρέπει την επιστημονική
πρόοδο, καλύπτει διάφορες εκπαιδευτικές ανάγκες ή επιβάλλεται από λόγους πολιτιστικούς.
Οι περιορισμοί που προβλέπονται στο νόμο δίνουν τη δυνατότητα στους τρίτους να χρησιμοποιήσουν
το έργο χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς αμοιβή.
ΙΙ. Περιορισμοί που προβλέπονται ρητά στη ΔΣ Βέρνης-Παρισίου
Α. Παράθεση αποσπασμάτων: Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δηµιουργού και χωρίς αµοιβή, η
παράθεση σύντοµων αποσπασµάτων από έργο άλλου νοµίµως δηµοσιευµένου για την υποστήριξη

της γνώµης εκείνου που παραθέτει ή την κριτική της γνώµης του άλλου, εφόσον η παράθεση των
αποσπασµάτων αυτών είναι σύµφωνη προς τα χρηστά ήθη και η έκταση των αποσπασµάτων
δικαιολογείται από τον επιδιωκόµενο σκοπό. Η παράθεση του αποσπάσµατος πρέπει να συνοδεύεται
από την ένδειξη της πηγής και των ονοµάτων του δηµιουργού και του εκδότη, εφόσον τα ονόµατα
αυτά εµφανίζονται στην πηγή.
Β. Χρήση για λόγους ενημέρωσης: Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δηµιουργού και χωρίς αµοιβή
στο µέτρο που δικαιολογείται από τον επιδιωκόµενο σκοπό: η αναπαραγωγή και η διάδοση στο κοινό
α) για λόγους περιγραφής επίκαιρων γεγονότων µε µέσα µαζικής επικοινωνίας έργων, που
βλέπονται ή ακούγονται κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου γεγονότος // β) µε µέσα µαζικής
επικοινωνίας προς το σκοπό της ενηµέρωσης επί επίκαιρων γεγονότων πολιτικών λόγων,
προσφωνήσεων, κηρυγµάτων, δικανικών αγορεύσεων ή άλλων έργων παρόµοιας φύσης, καθώς και
περιλήψεων ή αποσπασµάτων από διαλέξεις, εφόσον τα έργα αυτά παρουσιάζονται δηµόσια. Η
αναπαραγωγή και η διάδοση στο κοινό πρέπει, όταν αυτό είναι δυνατό, να συνοδεύονται από την
ένδειξη της πηγής και του ονόµατος του δηµιουργού.
Γ. Αναπαραγωγή για σκοπούς εκπαιδευτικούς:

 Αναπαραγωγή σε σχολικά βιβλία  Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δηµιουργού και χωρίς
αµοιβή, η αναπαραγωγή σε εκπαιδευτικά βιβλία, που χρησιµοποιούνται ως βιβλία διδασκαλίας για
την πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευση εγκεκριµένα από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας
και Θρησκευµάτων ή από άλλο αρµόδιο υπουργείο κατά το επίσηµο αναλυτικό πρόγραµµα, έργων
του λόγου ενός ή περισσότερων συγγραφέων νοµίµως δηµοσιευµένων, που αποτελούν µικρό τµήµα
της συνολικής δηµιουργίας του καθενός από αυτούς. Η αναπαραγωγή αυτή δεν πρέπει να εµποδίζει
την κανονική εκµετάλλευση του έργου από το οποίο παίρνονται τα κείµενα και πρέπει να
συνοδεύεται από την ένδειξη της πηγής και των ονοµάτων του δηµιουργού και του εκδότη, εφόσον
τα ονόµατα αυτά εµφανίζονται στην πηγή.
 Αναπαραγωγή για διδασκαλία  Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δηµιουργού και χωρίς
αµοιβή, η αναπαραγωγή άρθρων νοµίµως δηµοσιευµένων σε εφηµερίδα ή σε περιοδικό, συντόµων
αποσπασµάτων έργου ή τµηµάτων συντόµου έργου ή έργου των εικαστικών τεχνών νοµίµως
δηµοσιευµένου, εφόσον γίνεται αποκλειστικά για τη διδασκαλία ή τις εξετάσεις σε εκπαιδευτικό
ίδρυµα (σχολείο ή Πανεπιστήμιο), στο µέτρο που δικαιολογείται από τον επιδιωκόµενο σκοπό, είναι
σύµφωνη µε τα χρηστά ήθη και δεν εµποδίζει την κανονική εκµετάλλευση. Η αναπαραγωγή πρέπει
να συνοδεύεται από την ένδειξη της πηγής και των ονοµάτων του δηµιουργού και του εκδότη,
εφόσον τα ονόµατα αυτά εµφανίζονται στην πηγή.
Στον περιορισμό αυτό εμπίπτει και η μετάφραση, εφόσον αυτό δικαιολογείται από τις εκπαιδευτικές
ανάγκες (τελεολογική ερμηνεία).
ΙΙΙ. Περιορισμοί που προβλέπονται έμμεσα από ΔΣ Βέρνης-Παρισίου

 Αναπαραγωγή για δικαστικούς ή διοικητικούς σκοπούς  Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια
του δηµιουργού και χωρίς αµοιβή, η αναπαραγωγή έργου για να χρησιµοποιηθεί σε δικαστική ή
διοικητική διαδικασία, στο µέτρο που δικαιολογείται από τον επιδιωκόµενο σκοπό.
 Αναπαραγωγή από βιβλιοθήκες και αρχεία  Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του
δηµιουργού και χωρίς αµοιβή, η αναπαραγωγή ενός πρόσθετου αντιτύπου από µη κερδοσκοπικές
βιβλιοθήκες ή αρχεία, που έχουν αντίτυπο του έργου στη µόνιµη συλλογή τους, προκειµένου να
διατηρήσουν το αντίτυπο αυτό ή να το µεταβιβάσουν σε άλλη, µη κερδοσκοπική, βιβλιοθήκη ή
αρχείο. Η αναπαραγωγή επιτρέπεται µόνο αν είναι αδύνατη η προµήθεια ενός τέτοιου αντίτυπου από
την αγορά σε σύντοµο χρόνο και µε εύλογους όρους.
 Αναπαραγωγή κινηματογραφικών έργων  Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δηµιουργού

και χωρίς αµοιβή, µε απόφαση του Υπουργού Πολιτισµού, ύστερα από σύµφωνη γνώµη του
Γνωµοδοτικού Συµβουλίου Κινηµατογραφίας, η αναπαραγωγή κινηµατογραφικής ταινίας µε το
σκοπό της διατήρησής της στο Εθνικό Κινηµατογραφικό Αρχείο, όταν ο δικαιούχος της πνευµατικής
ιδιοκτησίας αρνιέται καταχρηστικά να την επιτρέπει και εφόσον πρόκειται για έργο ιδιαίτερης
καλλιτεχνικής αξίας.
 Έργα που βρίσκονται σε δημόσιο χώρο  Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δηµιουργού
και χωρίς αµοιβή, η περιστασιακή αναπαραγωγή και διάδοση µε µέσα µαζικής επικοινωνίας εικόνων
µε έργα αρχιτεκτονικής, εικαστικών τεχνών, φωτογραφίας ή εφαρµοσµένων τεχνών, που βρίσκονται
µονίµως σε δηµόσιο χώρο.
 Δημόσια παράσταση ή εκτέλεση σε ειδικές περιστάσεις  Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια
του δηµιουργού και χωρίς αµοιβή, η δηµόσια παράσταση ή εκτέλεση έργου: α) σε περίπτωση
επίσηµων τελετών, στο µέτρο που δικαιολογείται από τη φύση αυτών των τελετών // β) στο πλαίσιο
της δραστηριότητας εκπαιδευτικών ιδρυµάτων από το προσωπικό και τους µαθητές ή σπουδαστές
του ιδρύµατος εφόσον το κοινό απαρτίζεται αποκλειστικά από αυτούς ή από τους γονείς των
µαθητών ή σπουδαστών ή όσους έχουν την επιµέλεια αυτών ή όσους συνδέονται άµεσα µε τις
δραστηριότητες του ιδρύµατος.
 Παρουσίαση στο κοινό (δημόσια έκθεση) και αναπαραγωγή εικαστικών τεχνών 
Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δηµιουργού και χωρίς αµοιβή, η παρουσίαση στο κοινό έργων των
εικαστικών τεχνών µέσα σε µουσεία, που έχουν την κυριότητα του υλικού φορέα όπου έχει
ενσωµατωθεί το έργο, ή στο πλαίσιο εκθέσεων, που οργανώνονται σε µουσεία. Επιτρέπεται, χωρίς
την άδεια του δηµιουργού και χωρίς αµοιβή, η παρουσίαση στο κοινό και η αναπαραγωγή σε
καταλόγους έργου των εικαστικών τεχνών στο µέτρο που αυτό είναι αναγκαίο για τη διευκόλυνση
της πώλησης του έργου. Στις δύο προηγούμενες περιπτώσεις, η αναπαραγωγή επιτρέπεται µόνο
εφόσον δεν παρεµποδίζει την κανονική εκµετάλλευση του έργου και δεν βλάπτει τα νόµιµα
συµφέροντα του δηµιουργού.
 Ανθολογίες  Μετά το θάνατο του δηµιουργού, επιτρέπεται χωρίς την άδεια των
δικαιοδόχων του και χωρίς αµοιβή η αναπαραγωγή σε ανθολογίες έργων του λόγου περισσότερων
συγγραφέων νοµίµως δηµοσιευµένων, που αποτελούν µικρό τµήµα της συνολικής δηµιουργίας του
καθενός από αυτούς.
ΙV. Αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση: Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δηµιουργού και χωρίς
αµοιβή, η αναπαραγωγή ενός έργου, που έχει νοµίµως δηµοσιευθεί (=γίνεται προσιτό στο κοινό),
εφόσον γίνεται για ιδιωτική χρήση εκείνου που την κάνει (ή του άμεσου οικογενειακού/κοινωνικού
περιβάλλοντός του, με δικά του μέσα που διαθέτει ο ίδιος και έχει προμηθευτεί με νόμιμο τρόπο). ∆εν
αποτελεί ιδιωτική χρήση η χρήση στο πλαίσιο µιας επιχείρησης ή µιας υπηρεσίας ή ενός οργανισµού∙
περαιτέρω, δεν νοείται αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση από παράνομο αντίγραφο/αντίτυπο.
Στο πεδίο εφαρμογής της διάταξης δεν εμπίπτουν (και απαιτείται άδεια του δημιουργού!) τα
φωτοτυπικά κέντρα, στα οποία ανατίθεται η φωτοτυπική αναπαραγωγή έργων∙ το ίδιο ισχύει και για
τα καταστήματα δίσκων/CD, που με εντολή των πελατών τους προβαίνουν σε μηχανική
αναπαραγωγή μουσικών έργων εγγεγραμμένων σε υλικό φορέα ήχου. Επίσης, δεν εμπίπτουν στο
πεδίο εφαρμογής τα συστήματα peer to peer, εφόσον η ανταλλαγή αρχείων μουσικών ή άλλων έργων
γίνεται χωρίς την άδεια των δικαιούχων => η χρήση μετατρέπεται από ιδιωτική σε δημόσια.
Η ελευθερία της αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση δεν ισχύει όταν µε την αναπαραγωγή εµποδίζεται
η κανονική εκµετάλλευση του έργου ή βλάπτονται τα νόµιµα συµφέροντα των δηµιουργών και ιδίως:
α) όταν αναπαράγεται αρχιτεκτονικό έργο σε µορφή κτιρίου ή άλλης παρεµφερούς κατασκευής //
β) όταν αναπαράγεται, µε τεχνικά µέσα, έργο των εικαστικών τεχνών, που κυκλοφορεί σε
περιορισµένο αριθµό ή η γραφική παράσταση µουσικού έργου.

Εάν για την ελεύθερη αναπαραγωγή του έργου χρησιµοποιούνται τεχνικά µέσα, όπως συσκευές
εγγραφής ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας, µαγνητικές ταινίες ή άλλοι υλικοί φορείς πρόσφοροι
για την αναπαραγωγή ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας, φωτοτυπικά µηχανήµατα, χαρτί κατάλληλο
για φωτοτυπίες ή ηλεκτρονικοί υπολογιστές, οφείλεται εύλογη αµοιβή στο δηµιουργό του έργου και
σε δικαιούχους συγγενικών δικαιωµάτων. Οφειλέτης της αμοιβής δεν είναι ο χρήστης, αλλά ο
εισαγωγέας ή ο παραγωγός∙ εξάλλου, ο υπολογισµός γίνεται κατά την εισαγωγή ή τη διάθεση από το
εργοστάσιο ή τη χονδρική ή λιανική πώληση.
Η αµοιβή ορίζεται σε 6% της αξίας των συσκευών εγγραφής ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας και
των µαγνητικών ταινιών ή άλλων υλικών φορέων { δικαιούχοι είναι οι πνευματικοί δημιουργοί
(κατά 55%), οι ερμηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες (κατά 25%) και οι παραγωγοί υλικών φορέων ήχου
ή εικόνας (κατά 20%)}, 4% της αξίας των φωτοτυπικών συσκευών και του χαρτιού κατάλληλου για
φωτοτυπίες { δικαιούχοι είναι οι πνευματικοί δημιουργοί και οι εκδότες εντύπων, στους οποίους η
αμοιβή αυτή κατανέμεται εξ ημισείας} και 2% της αξίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Η είσπραξη της εύλογης αμοιβής ανατίθεται σε οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης που καλύπτουν
εν όλω ή εν μέρει την ενδιαφερόμενη κατηγορία δικαιούχων, εφόσον πρόκειται για οργανισμούς που
λειτουργούν με έγκριση του Υπουργού Πολιτισμού. Κάθε οργανισµός συλλογικής διαχείρισης έχει το
δικαίωµα να ζητήσει οποτεδήποτε από οποιονδήποτε οφειλέτη, κοινοποιώντας του σχετική γραπτή
πρόσκληση, να δηλώσει εγγράφως και υπευθύνως προς τον Οργανισµό Πνευµατικής Ιδιοκτησίας. α)
τη συνολική αξία των συσκευών εγγραφής ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας, υλικών φορέων ήχου ή
εικόνος ή ήχου και εικόνας, φωτοτυπικών µηχανηµάτων, χαρτιού κατάλληλου για φωτοτυπίες,
ηλεκτρονικών υπολογιστών ή άλλων τεχνικών µέσων τα οποία χρησιµοποιούνται για την
αναπαραγωγή έργου κατά τα ανωτέρω και τα οποία κατά περίπτωση εισήγαγε ή διέθεσε ή πώλησε
και β) ότι αυτή είναι πράγµατι η συνολική αξία χωρίς καµία απόκρυψη. Μέσα σε ένα (1) µήνα από
την κοινοποίηση της σχετικής πρόσκλησης ο οφειλέτης υποχρεούται να υποβάλει στον Οργανισµό
Πνευµατικής Ιδιοκτησίας την ως άνω υπεύθυνη δήλωση υπογραµµένη από τον ίδια, όταν πρόκειται
για ατοµική επιχείρηση, ή από τον κατά τα Καταστατικό εκπρόσωπό του, όταν πρόκειται για
εταιρεία. Οι οργανισµοί συλλογικής διαχείρισης δεν δικαιούνται να ζητήσουν από τον ίδιο οφειλέτη
την υποβολή νέας υπεύθυνης δήλωσης πριν παρέλθουν έξι (6) τουλάχιστον µήνες από την υποβάλει
της αµέσως προηγούµενης. Αν ο οφειλέτης δεν συµµορφωθεί µε την υποχρέωση υποβολής της
υπεύθυνης δήλωσης που αναφέρεται παραπάνω, το µονοµελές πρωτοδικείο, δικάζον κατά τη
διαδικασία των ασφαλιστικών µέτρων, διατάσσει την άµεση εκ µέρους του κληθέντος υποβολή της
υπεύθυνης δήλωσης µε την απειλή, σε κάθε περίπτωση µη συµµόρφωσής του, χρηµατικής ποινής.
V. Αναπαραγωγή προς όφελος τυφλών και κωφαλάλων: Οι νέες τεχνολογίες επιτρέπουν τη

μετατροπή του έντυπου ή αναλογικού περιεχομένου σε ψηφιακό με μεγάλη ταχύτητα και ακρίβεια.
Πέρα από τη γραφή Braille, ειδικό λογισμικό μπορεί να μετατρέψει το γραπτό κείμενο σε ακουστικό,
ενώ ειδικοί αποκωδικοποιητές μπορούν να δώσουν τεχνικές λύσεις για την κατανόηση τηλεοπτικού
περιεχομένου κατά κατηγορία αναπηρίας ανάλογα με τα προβλήματα κάθε ατόμου. Ως εκ τούτου,
επιτρέπεται η αναπαραγωγή του έργου προς όφελος τυφλών και κωφαλάλων για χρήσεις που
συνδέονται άμεσα με την αναπηρία και δεν έχουν εμπορικό χαρακτήρα, στο βαθμό που απαιτείται
λόγω της συγκεκριμένης αναπηρίας. Η αναπαραγωγή πρέπει να γίνεται από αρμόδιο φορέα, δηλ.
κατά κανόνα από μη κερδοσκοπικό οργανισμό ή σωματείο ή ένωση που έχει ως βασική αποστολή
την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών. Οι εκδότες έχουν την υποχρέωση να παραδώσουν στον
αρμόδιο φορέα σε ηλεκτρονική μορφή τα αρχεία των έργων που ζητούνται για αναπαραγωγή (π.χ.
σχολικά βιβλία, πανεπιστημιακά συγγράμματα) υπό την προϋπόθεση ότι το συγκεκριμένο έργο
τηρείται σε ηλεκτρονική μορφή. Στο αντίτυπο του έργου που έχει αναπαραχθεί είναι υποχρεωτική η
αναγραφή των ονομάτων του δημιουργού και του εκδότη, καθώς και της ημερομηνίας αρχικής
δημοσίευσης, ενώ θα πρέπει να αναφέρεται ότι το συγκεκριμένο αντίτυπο έχει αναπαραχθεί

προκειμένου να εξυπηρετηθούν τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Απαγορεύεται η τροποποίηση ή η

μεταβολή του κειμένου χωρίς την άδεια του δημιουργού και του εκδότη, εκτός αν πρόκειται για
αλλαγές που αφορούν τη μορφή και τη σελιδοποίηση. Οι αρμόδιοι φορείς φέρουν την ευθύνη
προστήσαντος για τυχόν προσβολή του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας από τρίτους που
επιλέγουν για την αναπαραγωγή αντιτύπων.
VΙ. Εξαίρεση από το δικαίωμα αναπαραγωγής: Από το αποκλειστικό δικαίωμα αναπαραγωγής

εξαιρούνται οι προσωρινές πράξεις αναπαραγωγής, οι οποίες είναι μεταβατικές ή παρεπόμενες και
έχουν ως αποκλειστικό σκοπό να επιτρέψουν α) την εντός δικτύου μετάδοση μεταξύ τρίτων μέσω
διαμεσολαβητή // ή β) τη νόμιμη χρήση ενός έργου ή άλλου προστατευόμενου αντικειμένου.
Πρόκειται για το λεγόμενο "τεχνολογικό περιορισμό" που πηγάζει από την ίδια τη λειτουργία των
Η/Υ και του διαδικτύου. Με τη ρύθμιση αυτή νομιμοποιείται η αναγκαστική και αναπόφευκτη
αναπαραγωγή έργων ή άλλων αντικειμένων που προστατεύονται κατά τη μεταφορά μέσω του
διαδικτύου. Όταν ένας χρήστης αποστείλει ένα ψηφιακό αρχείο σε έναν άλλο χρήστη μέσω του
διαδικτύου δημιουργούνται διάφορα αντίγραφα και, ειδικότερα, ένα αντίγραφο στην προσωρινή
μνήμη του διαμεσολαβητή, ένα αντίγραφο σε κάθε ενδιάμεσο σταθμό μέχρι τον τελικό προορισμό και
ένα αντίγραφο στην προσωρινή μνήμη του Η/Υ του παραλήπτη.
Η εξαίρεση από το δικαίωμα αναπαραγωγής έχει αποκλειστικό χαρακτήρα.
VΙΙ. Ρήτρα γενικής εφαρμογής επί των περιορισμών (τεστ τριών σταδίων): Οι προβλεπόμενοι
στην εθνική νομοθεσία περιορισμοί εφαρμόζονται μόνο σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις που δεν
αντίκεινται στην κανονική εκμετάλλευση του έργου ή άλλου προστατευόμενου αντικειμένου και δεν
θίγουν αδικαιολόγητα τα έννομα συμφέροντα του δικαιούχου. Η αναφορά στις "ειδικές περιπτώσεις"
αναδεικνύει ένα γενικό κριτήριο με δύο, όμως, στοιχεία > α) η εν λόγω αναπαραγωγή πρέπει να
καλύπτει ορισμένο σκοπό, ώστε να αποκλείεται κάθε γενική κατηγορία περιορισμών // β) θα
πρέπει να υπάρχει κάποιος ειδικός λόγος που να επιτρέπει την αναπαραγωγή (π.χ. λόγοι δημοσίου
συμφέροντος που –πάντως- δεν θα πρέπει να έχουν σχέση με τα οικονομικά ή συναλλαγματικά
προβλήματα της χώρας). Κλασικό παράδειγμα είναι η αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση ή για
εκπαιδευτικούς σκοπούς.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ
ΤΑ ΣΥΓΓΕΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
Ι. Οι δικαιούχοι
Α. Οι ερμηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες: Ως ερµηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες Θεωρούνται

τα πρόσωπα που ερµηνεύουν ή εκτελούν µε οποιονδήποτε τρόπο έργα του πνεύµατος όπως οι
ηθοποιοί, οι µουσικοί, οι τραγουδιστές, οι χορωδοί, οι χορευτές, οι καλλιτέχνες κουκλοθέατρου,
θεάτρου σκιών, θεάµατος ποικιλιών (βαριετέ) ή ιπποδρόµου (τσίρκο).
Οι ερµηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες έχουν το δικαίωµα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν: α) την
εγγραφή της ζωντανής ερµηνείας ή εκτέλεσης τους σε υλικό φορέα ήχου ή εικόνας ή ήχου και
εικόνας // β) την άµεση ή έµµεση αναπαραγωγή της εγγραφής της ερµηνείας ή εκτέλεσης τους καθώς
και τη θέση σε κυκλοφορία µε µεταβίβαση της κυριότητας, µε εκµίσθωση ή µε δηµόσιο δανεισµό
του υλικού φορέα µε την εγγραφή // γ) τη ραδιοτηλεοπτική µετάδοση µε οποιονδήποτε τρόπο, όπως
ηλεκτροµαγνητικά κύµατα, δορυφόροι, καλώδια, καθώς και την παρουσίαση στο κοινό του υλικού
φορέα µε την παράνοµη εγγραφή // δ) τη ραδιοτηλεοπτική µετάδοση µε οποιονδήποτε τρόπο, όπως
ηλεκτροµαγνητικά κύµατα, δορυφόροι, καλώδια, της ζωντανής ερµηνείας ή εκτέλεσης τους, εκτός αν

η µετάδοση αυτή αποτελεί αναµετάδοση νόµιµης µετάδοσης // ε) την παρουσίαση στο κοινό της
ζωντανής ερµηνείας ή εκτέλεσης τους, που γίνεται µε οποιονδήποτε τρόπο, εκτός από
ραδιοτηλεοπτική µετάδοση.
Η άδεια που απαιτείται για την ενέργεια των παραπάνω πράξεων, αν δεν υπάρχει αντίθετη συµφωνία
στην οποία να ορίζονται συγκεκριµένα οι πράξεις για τις οποίες δίνεται η άδεια, θεωρείται ότι έχει
δοθεί, όταν ο ερµηνευτής ή εκτελεστής καλλιτέχνης συνδέεται µ' εκείνον που επιχειρεί αυτές τις
πράξεις µε σύµβαση εργασίας, που έχει ως σκοπό την ενέργεια αυτών των συγκεκριµένων πράξεων.
Όταν υλικός φορέας ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας που έχει νόµιµα εγγραφεί χρησιµοποιείται
για ραδιοτηλεοπτική µετάδοση µε οποιονδήποτε τρόπο, όπως ηλεκτροµαγνητικά κύµατα, δορυφόροι,
καλώδια, ή για παρουσίαση στο κοινό, ο χρήστης οφείλει εύλογη και ενιαία αµοιβή στους ερµηνευτές
ή εκτελεστές καλλιτέχνες, των οποίων η ερµηνεία ή η εκτέλεση έχει εγγραφεί στον υλικό φορέα, και
στους παραγωγούς των υλικών αυτών φορέων. Η αµοιβή αυτή καταβάλλεται υποχρεωτικά σε
οργανισµούς συλλογικής διαχείρισης των σχετικών δικαιωµάτων. Οι οργανισµοί αυτοί υποχρεούνται
να διαπραγµατεύονται, να συµφωνούν τις αµοιβές, να προβάλλουν τις σχετικές αξιώσεις για την
καταβολή και να εισπράττουν τις σχετικές αµοιβές από τους χρήστες.
Το δικαίωµα εύλογης αµοιβής των ερµηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών είναι ανεκχώρητο, µε την
επιφύλαξη της υποχρεωτικής ανάθεσης της είσπραξης και διαχείρισης στους οργανισµούς
συλλογικής διαχείρισης.
Οι εισπραττόµενες αµοιβές κατανέµονται εξ ηµισείας µεταξύ ερµηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών
και παραγωγών των υλικών φορέων. Η κατανοµή των εισπραττόµενων αµοιβών µεταξύ των
ερµηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών και µεταξύ των παραγωγών γίνεται κατά τις µεταξύ τους
συµφωνίες που περιέχονται στον κανονισµό του κάθε οργανισµού συλλογικής διαχείρισης.
Οι ερµηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες έχουν δικαίωµα εύλογης αµοιβής για τη ραδιοτηλεοπτική
αναµετάδοση της ερµηνείας ή εκτέλεσής τους που µεταδίδεται ραδιοτηλεοπτικά. Το δικαίωµα
εύλογης αµοιβής που προβλέπεται από την παρούσα παράγραφο είναι ανεκχώρητο και είναι δυνατή
µόνο η ανάθεση της είσπραξης και διαχείρισης στους οργανισµούς συλλογικής διαχείρισης.
Οι ερµηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες έχουν καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους το δικαίωµα
αναγνώρισης και προβολής της πατρότητάς τους πάνω στην ερµηνεία ή την εκτέλεση τους και το
δικαίωµα της απαγόρευσης κάθε παραµόρφωσης της ερµηνείας ή της εκτέλεσης αυτής.
Μετά το θάνατο του ερµηνευτή ή εκτελεστή καλλιτέχνη το δικαίωµα αυτό περιέρχεται στους
κληρονόµους του.
Είναι γνωστό ότι μεταξύ των φωνογραφικών εταιριών και των τραγουδιστών καταρτίζονται
συμβάσεις με σκοπό την ηχογράφηση, αναπαραγωγή και διανομή των υλικών φορέων ήχου με την
εγγραφή της ερμηνείας ή της εκτέλεσης. Οι συμβάσεις αυτές έχουν συνήθως τη μορφή σύμβασης
έργου και προσδιορίζουν –μεταξύ άλλων- την αμοιβή από την εκμετάλλευση των υλικών φορέων
ήχου, η οποία κυμαίνεται σε ένα ποσοστό πάνω στην τιμή πώλησης των φωνογραφημάτων.
Περαιτέρω, οι συμβάσεις αυτές περιέχουν και ορισμένες ρήτρες, όπως η ρήτρα αποκλειστικότητας
(=απαγορεύει στον τραγουδιστή να ηχογραφεί ερμηνείες για άλλη φωνογραφική εταιρία για ορισμένο
χρονικό διάστημα + πρέπει να είναι ορισμένη ως προς τον τόπο, το χρόνο και γενικά να μην
περιορίζει την καλλιτεχνική δραστηριότητα ≠ άκυρη) και η ρήτρα καταλόγου (=έχει παρεπόμενο
χαρακτήρα σε σχέση με τη ρήτρα αποκλειστικότητας και επιβάλλει στον καλλιτέχνη να μην
ηχογραφεί για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα την ίδια ερμηνεία για άλλη φωνογραφική εταιρία, όσο
οι τίτλοι των τραγουδιών που ηχογράφησε με τον αρχικό παραγωγό αναγράφονται στους καταλόγους
του + διαρκεί από 5 έως 10 έτη). Τη νομολογία απασχόλησε η ρήτρα μη επανηχογράφησης {διαρκεί
50 χρόνια}, με βάση την οποία οι τραγουδιστές έχουν υποχρέωση να μην επανηχογραφήσουν για

λογαριασμό άλλης φωνογραφικής εταιρίας τα τραγούδια που ηχογράφησαν με την αρχική εταιρία ,
τόσο κατά τη διάρκεια της σύμβασης όσο και μετά τη λήξη της.
Β. Οι παραγωγοί φωνογραφημάτων και οπτικοακουστικών έργων: Ως παραγωγός υλικού φορέα

ήχου νοείται το φυσικό ή νοµικό πρόσωπο µε πρωτοβουλία και ευθύνη του οποίου πραγµατοποιείται
η πρώτη εγγραφή σειράς ήχων µόνο. Ως παραγωγός υλικού φορέα εικόνας ή ήχου και εικόνας νοείται
το φυσικό ή νοµικό πρόσωπο µε πρωτοβουλία και ευθύνη του οποίου πραγµατοποιείται η πρώτη
εγγραφή σειράς εικόνων µε ή χωρίς ήχο.
Οι παράγωγοι υλικών φορέων ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας έχουν το δικαίωµα να επιτρέπουν ή
να απαγορεύουν την άµεση ή έµµεση αναπαραγωγή και τη θέση σε κυκλοφορία µε µεταβίβαση της
κυριότητας, µε εκµίσθωση ή µε δηµόσιο δανεισµό των φορέων που έχουν παραγάγει. Έχουν, επίσης,
το δικαίωµα να απαγορεύουν την εισαγωγή υλικών φορέων που παρήχθησαν στο εξωτερικό χωρίς τη
συναίνεσή τους ή, εφόσον πρόκειται για εισαγωγή από χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, που
το δικαίωµα της εισαγωγής τους είχε συµβατικά διατηρηθεί από τον παραγωγό.
Γ. Οι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισμοί: Οι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισµοί έχουν το δικαίωµα να

επιτρέπουν ή να απαγορεύουν: α) την αναµετάδοση των εκποµπών τους µε οποιονδήποτε τρόπο,
όπως ηλεκτροµαγνητικά κύµατα, δορυφόροι, καλώδια // β) την παρουσίαση στο κοινό των
εκποµπών τους σε χώρους όπου η είσοδος επιτρέπεται µε εισιτήριο // γ) την εγγραφή των
εκποµπών τους σε υλικούς φορείς ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας, είτε οι εκποµπές αυτές
µεταδίδονται ενσυρµάτως είτε ασυρµάτως, συµπεριλαµβανόµενης της καλωδιακής ή δορυφορικής
µετάδοσης. Δεν έχουν το σχετικό δικαίωμα, όταν αναµεταδίδουν απλώς µέσω καλωδίου εκποµπές
ραδιοτηλεοπτικών οργανισµών. // δ) την άµεση ή έµµεση αναπαραγωγή της εγγραφής των
εκποµπών τους, καθώς και τη θέση σε κυκλοφορία µε µεταβίβαση της κυριότητας, µε εκµίσθωση
ή µε δηµόσιο δανεισµό του υλικού φορέα µε την εγγραφή των εκποµπών τους.
Αντικείμενο του συγγενικού δικαιώματος, λοιπόν, είναι η ραδιοτηλεοπτική εκπομπή και, ειδικότερα,
το ραδιοτηλεοπτικό σήμα που μεταδίδει το ραδιοτηλεοπτικό πρόγραμμα. Το ραδιοτηλεοπτικό αυτό
σήμα, που περιέχει προγράμματα, έχει οικονομική αξία και εκλαμβάνεται με την έννοια του άυλου
αγαθού και με την έννοια αυτή αξίζει να τύχει νομικής προστασίας με την επιφύλαξη των
δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, τα οποία ανήκουν σε τρίτους.
Δ. Οι εκδότες εντύπων: Εκδότες εντύπων έχουν το δικαίωµα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την

αναπαραγωγή, µε φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή όποιες άλλες µεθόδους, για σκοπούς εκµετάλλευσης,
της στοιχειοθεσίας και της σελιδοποίησης των έργων που έχουν εκδώσει. Η αναπαραγωγή θα πρέπει,
βέβαια, να γίνεται με σκοπό εμπορικό και γενικότερα να αποβλέπει στην εκμετάλλευση της έκδοσης,
γιατί όταν πρόκειται για φωτοτυπική αναπαραγωγή που γίνεται για ιδιωτική χρήση, οι εκδότες και οι
δημιουργοί έχουν δικαίωμα εύλογης αμοιβής.
Ε. Προηγουμένως αδημοσίευτα έργα: Ως "προηγουμένως αδημοσίευτα έργα" νοούνται εκείνα που

για πρώτη φορά νομίμως δημοσιεύονται ή παρουσιάζονται στο κοινό, μετά τη λήξη της προστασίας
του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, δηλ. μετά την πάροδο της ζωής του δημιουργού και 70
χρόνια μετά το θάνατό του.
Κάθε πρόσωπο το οποίο, µετά τη λήξη της προστασίας του δικαιώµατος πνευµατικής ιδιοκτησίας,
για πρώτη φορά δηµοσιεύει νοµίµως ή παρουσιάζει νοµίµως στο κοινό έργο προηγουµένως
αδηµοσίευτο, δικαιούται προστασίας ανάλογης µε το περιουσιακό δικαίωµα του δηµιουργού. Η
διάρκεια προστασίας του δικαιώµατος αυτού είναι είκοσι πέντε (25) έτη από τη στιγµή που για πρώτη
φορά το έργο δηµοσιεύθηκε νοµίµως ή παρουσιάστηκε νοµίµως στο κοινό και υπολογίζεται από την

1η Ιανουαρίου του έτους το οποίο έπεται της πρώτης νόµιµης δηµοσίευσης ή παρουσίασης στο
κοινό.
ΙΙ. Ο έγγραφος τύπος: Οι δικαιοπραξίες που αφορούν τα συγγενικά δικαιώματα πρέπει να γίνονται
γραπτώς, διαφορετικά είναι άκυρες (=> συστατικός τύπος). Για τους ερμηνευτές ή εκτελεστές
καλλιτέχνες ο έγγραφος τύπος απαιτείται για κάθε δικαιοπραξία που αφορά το δικαίωμα να
επιτρέπουν ή να απαγορεύουν ορισμένες χρήσεις της ερμηνείας ή της εκτέλεσης∙ γραπτώς, επίσης, θα
πρέπει να δίνεται η συναίνεσή τους για πράξεις ή παραλείψεις που αποτελούν τρόπο άσκησης του
ηθικού δικαιώματος. Για τους παραγωγούς φωνογραφημάτων και οπτικοακουστικών έργων ο
έγγραφος τύπος είναι υποχρεωτικός για κάθε δικαιοπραξία που αφορά το δικαίωμα αναπαραγωγής
και τα άλλα δικαιώματα που προβλέπονται στο άρθρο 47 του Ν. 2121/1993. Για τους
ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς ο έγγραφος τύπος επιβάλλεται για τις δικαιοπραξίες που αφορούν
το δικαίωμα να επιτρέπουν τις χρήσεις των εκπομπών τους. Η άδεια για την αναπαραγωγή της
στοιχειοθεσίας και της σελιδοποίησης πρέπει να δίνεται γραπτώς από τον εκδότη.
ΙΙΙ. Η διάρκεια της προστασίας: Η διάρκεια των δικαιωµάτων των ερµηνευτών ή εκτελεστών
καλλιτεχνών ορίζεται σε πενήντα (50) χρόνια µετά την ηµεροµηνία της ερµηνείας ή εκτέλεσης, αλλά
δεν µπορεί να είναι µικρότερη από τη διάρκεια της ζωής του καλλιτέχνη. Ωστόσο, αν εντός της
περιόδου αυτής γίνει νόµιµη δηµοσίευση ή νόµιµη παρουσίαση στο κοινό της υλικής ενσωµάτωσης
της ερµηνείας ή εκτέλεσης, τα δικαιώµατα αυτό διαρκούν πενήντα (50) χρόνια από την ηµεροµηνία
της πρώτης αυτής δηµοσίευσης ή της πρώτης αυτής παρουσίασης στο κοινό, ανάλογα µε το ποια
έγινε πρώτη. Η μη ρύθμιση από το νόμο της διάρκειας του ηθικού δικαιώματος των ερμηνευτών ή
εκτελεστών καλλιτεχνών έχει ως συνέπεια ότι για τα πρόσωπα αυτά είναι χρονικά απεριόριστο
(=διαρκεί όλη τη ζωή τους και μετά το θάνατό τους περιέρχεται στους κληρονόμους του). Αντίθετα,
το ηθικό δικαίωμα του δημιουργού διαρκεί όσο η ζωή του και 70 χρόνια μετά το θάνατό του. Η
διάρκεια των δικαιωµάτων των παραγωγών υλικών φορέων ήχου ή εικόνας ή ήχου και εικόνας
ορίζεται σε πενήντα (50) χρόνια µετά την υλική ενσωµάτωση. Ωστόσο, αν εντός της περιόδου αυτής
γίνει νόµιµη δηµοσίευση ή νόµιµη παρουσίαση του υλικού φορέα στο κοινό, τα δικαιώµατα αυτά
διαρκούν πενήντα (50) χρόνια από την ηµεροµηνία της πρώτης δηµοσίευσης ή της πρώτης αυτής
παρουσίασης στο κοινό, ανάλογα µε το ποια έγινε πρώτη.
ΙV. Σχέση μεταξύ πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων: Η προστασία των
συγγενικών δικαιωμάτων αφήνει ακέραιη και δεν επηρεάζει κατά κανένα τρόπο την προστασία της
πνευµατικής ιδιοκτησίας => καµία από τις διατάξεις που αναφέρονται στα συγγενικά δικαιώματα δεν
µπορεί να ερµηνευθεί κατά τρόπο που θίγει την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Εάν οι
ερµηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες, οι παραγωγοί υλικών φορέων ήχου ή εικόνας ή ήχου και
εικόνας, οι ραδιοτηλεοπτικοί οργανισµοί και οι εκδότες εντύπων έχουν αποκτήσει, εκτός από το
συγγενικό δικαίωµα και δικαίωµα πνευµατικής ιδιοκτησίας στο έργο, το δικαίωµα αυτό και το
συγγενικό δικαίωµα υπάρχουν παραλλήλως και παρέχουν τις εξουσίες που απορρέουν από το κάθε
δικαίωµα.
Η ρύθμιση αυτή δικαιολογείται από το ότι η πνευματική ιδιοκτησία είναι ανεξάρτητη σε σχέση με τα
συγγενικά δικαιώματα  η μεν πρώτη προστατεύει το έργο, ενώ τα άλλα προστατεύουν την εισφορά
ορισμένων δικαιούχων. Εφόσον πρόκειται για διαφορετικά δικαιώματα με διαφορετικό αντικείμενο
προστασίας δεν μπορεί να υπάρξει σύγκρουση δικαιωμάτων. Λέγεται ότι είναι ενδεχόμενο να
υπάρξει, κατά την άσκηση των δικαιωμάτων αυτών, σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ του
πνευματικού δημιουργού και των δικαιούχων συγγενικών δικαιωμάτων όταν π.χ. κατά τη διάρκεια
συναυλίας ο μουσικοσυνθέτης επιτρέπει την εγγραφή του μουσικού έργου σε υλικό φορέα, ενώ ο
τραγουδιστής αρνείται να δώσει τη σχετική άδεια για την εγγραφή της ερμηνείας του. Τέτοιες

περιπτώσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με την εφαρμογή του ΑΚ 281 ή άλλων σχετικών

διατάξεων, ενώ πολλά θέματα μπορούν να λυθούν με συμβατικές ρήτρες. Άλλωστε τα συγγενικά
δικαιώματα δεν έχουν τον απεριόριστο χαρακτήρα της πνευματικής ιδιοκτησίας => οι εξουσίες των
δικαιούχων προσδιορίζονται επακριβώς στο νόμο και γενικά το περιεχόμενο του περιουσιακού
δικαιώματος δεν έχει την έκταση του αντίστοιχου δικαιώματος του δημιουργού. Έτσι, για ορισμένες
χρήσεις δεν απαιτείται η άδεια του δικαιούχου των συγγενικών δικαιωμάτων, αλλά καθιερώνεται ένα
ενοχικό δικαίωμα εύλογης αμοιβής.
Πολλές φορές οι δικαιούχοι συγγενικών δικαιωμάτων αποκτούν παράλληλα και το δικαίωμα
πνευματικής ιδιοκτησίας∙ τότε, ως δευτερογενείς δικαιούχοι, εμπίπτουν έμμεσα στην προστασία της
πνευματικής ιδιοκτησίας. Όταν, όμως, το ίδιο πρόσωπο είναι αρχικός δικαιούχος πνευματικής
ιδιοκτησίας και φορέας συγγενικού δικαιώματος (π.χ. όταν μουσικοσυνθέτης τραγουδάει τη δική του
μουσική σύνθεση), τότε τα δύο δικαιώματα συνυπάρχουν και ουσιαστικά επικρατεί εκείνο που
παρέχει τις ευρύτερες εξουσίες.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΩΔΕΚΑΤΟ
Η ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
Ι. Γενικά: Οι δικαιούχοι είναι πρακτικά αδύνατο να παρακολουθήσουν όλες τις περιπτώσεις χρήσης
των έργων τους ανά τον κόσμο, να διαπραγματεύονται τους όρους για τη χρήση αυτή και να
εισπράττουν τη σχετική αμοιβή. Για το σκοπό αυτό αναθέτουν τη διαχείριση και την προστασία του
περιουσιακού δικαιώματος ή ορισμένων εξουσιών από αυτό σε οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης.
Η συλλογική διαχείριση διευκολύνει και τους χρήστες, γιατί τους επιτρέπει να λαμβάνουν την άδεια
χρήσης του ρεπερτορίου του κάθε οργανισμού, χωρίς να είναι αναγκασμένοι να αναζητούν κάθε
φορά το δικαιούχο που μπορεί να μην είναι στη γνωστή διεύθυνσή του.
Οι δηµιουργοί µπορούν να αναθέτουν σε οργανισµούς συλλογικής διαχείρισης και προστασίας, που
έχουν αποκλειστικά αυτόν το σκοπό, τη διαχείριση ή την προστασία ή τη διαχείριση και την
προστασία του περιουσιακού τους δικαιώµατος ή εξουσιών που απορρέουν από αυτό. Το ίδιο ισχύει
και για τους δωρεοδόχους των δηµιουργών, καθώς και για τους καθολικούς ή αιτία θανάτου
διαδόχους, όπως επίσης και για το ίδρυµα που συνιστά ο δηµιουργός.
Οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης πρέπει να έχουν αποκλειστικό σκοπό την προστασία ή τη
διαχείριση και την προστασία του περιουσιακού δικαιώματος. Οι βασικές αρμοδιότητες που έχουν οι
οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης είναι να διαχειρίζονται τα δικαιώματα που τους έχουν ανατεθεί,
να ελέγχουν τη χρήση των έργων, να διαπραγματεύονται τους όρους χρήσης των έργων, να δίνουν
την άδεια χρήσης, να εισπράττουν την αμοιβή από τους χρήστες και να προβαίνουν στη διανομή των
αμοιβών στους δικαιούχους. Η ανάθεση της διαχείρισης από τους δημιουργούς ή τους δικαιούχους
συγγενικών δικαιωμάτων σε έναν οργανισμό είναι δυνητική, εκτός από τρεις περιπτώσεις > α) την
είσπραξη της εύλογης αμοιβής για την ιδιωτική αναπαραγωγή // β) την είσπραξη της εύλογης
αμοιβής που οφείλεται στους ερμηνευτές ή εκτελεστές καλλιτέχνες και στους παραγωγούς υλικών
φορέων ήχου και εικόνας, όταν οι σχετικοί φορείς χρησιμοποιούνται για ραδιοτηλεοπτική
μετάδοση ή για παρουσίαση στο κοινό // γ) τη διαχείριση της δευτερεύουσας καλωδιακής
μετάδοσης ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων.
ΙΙ. Η ίδρυση: Οι (αυτοδιαχειριζόμενοι και μη κερδοσκοπικοί) οργανισµοί συλλογικής διαχείρισης

λειτουργούν µε οποιαδήποτε εταιρική µορφή. Αν λειτουργούν µε τη µορφή ανώνυµης εταιρίας, τότε
οι µετοχές της εταιρίας αυτής είναι υποχρεωτικώς ονοµαστικές στο σύνολό τους. Μπορούν, επίσης,
να λειτουργήσουν και ως αστικοί συνεταιρισµοί.

Το Καταστατικό των συνεταιρισμών μπορεί να ρυθμίζει α) τους όρους, τις εσωτερικές διαδικασίες
και τα όργανα που αποφασίζουν για την εισδοχή, αποχώρηση ή αποκλεισμό των συνεταίρων // β)
τη δυνατότητα απόκτησης απεριόριστου αριθμού προαιρετικών μερίδων από τους συνεταίρους //
γ) το εν ζωή αμεταβίβαστο των συνεταιριστικών μερίδων // δ) τις κατηγορίες συνεταίρων, είτε
χωρίς δικαίωμα ψήφου είτε με αριθμό ψήφων ανά συνέταιρο ανεξάρτητο από τον αριθμό των
υποχρεωτικών ή προαιρετικών μερίδων του καθενός. Στο Καταστατικό μπορεί, ακόμη, να
ρυθμίζεται ότι, στην περίπτωση αποχώρησης ή αποκλεισμού συνεταίρου ή μη απόκτησης της
ιδιότητας του συνεταίρου από τους κληρονόμους, δεν υπάρχει αξίωση του συνεταίρου ή των
κληρονόμων για απόδοση των συνεταιριστικών τους μερίδων ή καταβολή της αξίας αυτών ή ότι
υπάρχει αξίωση για απόδοση μόνο της ονομαστικής αξίας των μερίδων και ότι οι νέοι συνέταιροι δεν
έχουν καθόλου υποχρέωση καταβολής, εκτός από το ποσό της μερίδας τους και εισφοράς ανάλογης
προς την καθαρή περιουσία του συνεταιρισμού.
ΙΙΙ. Η δήλωση και ο Kανονισμός: Κάθε οργανισµός, που έχει ή πρόκειται να αναλάβει τη
συλλογική διαχείριση ή προστασία των εξουσιών, που απορρέουν από το περιουσιακό δικαίωµα των
δηµιουργών, υποχρεούται, πριν αρχίσει τη λειτουργία του, να καταθέσει στο Υπουργείο Πολιτισµού
σχετική δήλωση (=αίτηση για τη χορήγηση της έγκρισης λειτουργίας) συνοδευόµενη από τον
Κανονισµό που συντάσσεται από τον οργανισµό.
Ο Κανονισμός πρέπει να περιέχει τα ακόλουθα στοιχεία: α) το ύψος του κεφαλαίου του οργανισµού
// β) το Καταστατικό ή το εταιρικό σύµφωνο αν πρόκειται για εταιρία // γ) τον υπεύθυνο
εκπρόσωπο του οργανισµού, όπως επίσης και τα πρόσωπα που διοικούν τον οργανισµό, τα οποία
πρέπει να µην έχουν καταδικαστεί για κακούργηµα ή για πληµµέληµα κατά της ιδιοκτησίας ή της
περιουσίας και να παρέχουν τα εχέγγυα επαγγελµατικού ήθους // δ) τον αριθµό των δηµιουργών,
που έχουν αναθέσει στον οργανισµό τη διαχείριση εξουσιών, που απορρέουν από το περιουσιακό
τους δικαίωµα // ε) τη νοµική µορφή της ανάθεσης της διαχείρισης // στ) τη διάρκεια της
ανάθεσης // ζ) το χρόνο, τις αρχές και τον τρόπο διανοµής των αµοιβών στους δικαιούχους // και
η) το ύψος των εξόδων διαχείρισης [προκύπτει συνήθως από τη σύμβαση ανάθεσης], όπως επίσης
και κάθε στοιχείο που είναι απαραίτητο για να εξασφαλίζεται η βιωσιµότητα και η
αποτελεσµατικότητα της λειτουργίας του οργανισµού. Το Υπουργείο Πολιτισµού ελέγχει τη δήλωση
και τον Κανονισµό του οργανισµού συλλογικής διαχείρισης και, εάν πληρούνται οι προϋποθέσεις του
παρόντος νόµου, χορηγεί την έγκριση για τη λειτουργία του οργανισµού αυτού. Κάθε µεταβολή των
παραπάνω στοιχείων του Κανονισµού πρέπει να ανακοινώνεται στο Υπουργείο Πολιτισµού και να
εγκρίνεται από αυτό. Σε αντίθετη περίπτωση εξακολουθεί να ισχύει ο αρχικός Κανονισµός του
οργανισµού συλλογικής διαχείρισης, όπως είχε εγκριθεί από το Υπουργείο κατά την έναρξη
λειτουργίας του Οργανισµού.
Οι οργανισμοί καταθέτουν, επίσης, το αμοιβολόγιό τους, δηλ. τον κατάλογο με τις αμοιβές που
απαιτούν από τους χρήστες, το οποίο πρέπει να γνωστοποιείται προς το κοινό με δημοσίευση σε τρεις
εφημερίδες, από τις οποίες η μία πρέπει να είναι οικονομική.
ΙV. Οι αρμοδιότητες: Οι οργανισµοί συλλογικής διαχείρισης ή προστασίας έχουν τις ακόλουθες

αρµοδιότητες: α) να καταρτίζουν συµβάσεις µε τους χρήστες για τους όρους εκµετάλλευσης των
έργων, καθώς και για την οφειλόµενη αµοιβή // β) να εξασφαλίζουν στους δηµιουργούς ποσοστιαία
αµοιβή // γ) να εισπράττουν την αµοιβή και να κατανέµουν µεταξύ των δηµιουργών τα
εισπραττόµενα ποσά // δ) να προβαίνουν σε κάθε διοικητική ή δικαστική ή εξώδικη ενέργεια για
τη νόµιµη προστασία των δικαιωµάτων των δηµιουργών ή των δικαιοδόχων τους και ιδίως να
υποβάλλουν αιτήσεις ασφαλιστικών µέτρων, να εγείρουν αγωγές, να ασκούν ένδικα µέσα// ε) να
λαµβάνουν από τους χρήστες κάθε πληροφορία αναγκαία για τον καθορισµό, την είσπραξη και
κατανοµή των εισπραττόµενων ποσών κλπ.

Τεκµαίρεται ότι οι οργανισµοί συλλογικής διαχείρισης ή προστασίας έχουν την αρµοδιότητα

διαχείρισης ή προστασίας όλων των έργων ή όλων των πνευµατικών δηµιουργών για τα οποία
δηλώνουν εγγράφως ότι έχουν µεταβιβασθεί σ' αυτούς οι σχετικές εξουσίες ή ότι καλύπτονται από
την πληρεξουσιότητα. Οι οργανισµοί συλλογικής διαχείρισης ή προστασίας µπορούν να ενεργούν
πάντα, δικαστικώς ή εξωδίκως, στο δικό τους όνοµα είτε η αρµοδιότητά τους στηρίζεται σε
µεταβίβαση της εξουσίας είτε στηρίζεται σε πληρεξουσιότητα, νοµιµοποιούνται δε πάντως στην
άσκηση όλων των δικαιωµάτων του δηµιουργού που έχουν µεταβιβαστεί σ' αυτούς ή που
καλύπτονται από την πληρεξουσιότητα.
Για τη δικαστική επιδίωξη της προστασίας των έργων και των δηµιουργών που προστατεύονται από
τον οργανισµό συλλογικής διαχείρισης ή προστασίας, αρκεί η δειγµατοληπτική αναφορά των έργων
που έγιναν αντικείµενο εκµετάλλευσης χωρίς την απαιτούµενη άδεια και δεν απαιτείται η πλήρης
απαρίθµηση των έργων αυτών.
Αν αµφισβητηθεί από το δικαιούχο ότι ορισµένο έργο ανήκε στην αρµοδιότητα του οργανισµού, ο
οργανισµός οφείλει να συντρέξει µε κάθε τρόπο τον αντισυµβαλλόµενό του χρήστη και ιδίως να
παρέµβει στη σχετική δίκη. Αν αποδειχθεί ότι το έργο δεν ανήκε στην αρµοδιότητα του οργανισµού,
ο οργανισµός εκτός από τις ποινικές ευθύνες οφείλει να αποζηµιώσει τον αντισυµβαλλόµενο και η
σχετική αγωγή εκδικάζεται κατά την ειδική διαδικασία των εργατικών διαφορών.
V. Σχέσεις οργανισμών συλλογικής διαχείρισης και δικαιούχων: Η ανάθεση µπορεί να γίνεται

είτε µε µεταβίβαση του δικαιώµατος ή των σχετικών εξουσιών προς το σκοπό της διαχείρισης ή της
προστασίας είτε µε παροχή σχετικής πληρεξουσιότητας. Η ανάθεση γίνεται εγγράφως και κάθε φορά
για ορισµένο χρόνο που δεν µπορεί να είναι µεγαλύτερος από τρία χρόνια. Η ανάθεση αφορά όλα τα
έργα του δηµιουργού που είναι κατάλληλα για την εκµετάλλευση µε την εξουσία στην οποία
αναφέρεται η ανάθεση ή ορισµένα από αυτά. Σε περίπτωση αµφιβολίας τεκµαίρεται ότι η ανάθεση
αφορά όλα τα έργα, συµπεριλαµβανοµένων και των µελλοντικών έργων για χρονικό διάστηµα που
δεν µπορεί να είναι µεγαλύτερο από τρία χρόνια.
Οι οργανισμοί δεν έχουν την ευχέρεια να αρνηθούν σε ορισμένο δημιουργό την ανάληψη της
διαχείρισης ή της προστασίας των δικαιωμάτων εκείνων που αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης του
οργανισμού, εκτός αν συντρέχει σπουδαίος λόγος. Η ύπαρξη σπουδαίου λόγου κρίνεται βέβαια σε
κάθε συγκεκριμένη περίπτωση.
Οι δηµιουργοί που έχουν αναθέσει τη διαχείριση ή προστασία των δικαιωµάτων τους σε οργανισµό
συλλογικής διαχείρισης ή προστασίας και τα σωµατείο που τους εκπροσωπούν έχουν το δικαίωµα να
τηρούνται ενήµεροι για όλες τις δραστηριότητες του οργανισµού. Οι οργανισµοί συλλογικής
διαχείρισης ή προστασίας οφείλουν να ενηµερώνουν µια φορά το χρόνο τους δηµιουργούς που τους
έχουν αναθέσει τη διαχείριση ή την προστασία εξουσιών από το περιουσιακό δικαίωµα.
Η διανοµή των αμοιβών στους δηµιουργούς γίνεται το βραδύτερο κάθε χρόνο και κατ' αναλογία, όσο
αυτό είναι δυνατόν, προς την πραγµατική χρησιµοποιήσει των έργων τους, βάσει κανονισµού
διανοµής, ο οποίος καταρτίζεται από τους οργανισµούς συλλογικής διαχείρισης. Τέλος, οι
οργανισµοί συλλογικής διαχείρισης οφείλουν να καθορίζουν κατά τρόπο γενικό για όλους τους
δηµιουργούς ορισµένης κατηγορίας και για κάθε τρόπο εκµετάλλευσης, το ποσοστό επί των
εισπράξεων των οργανισµών που θα παρακρατείται από αυτούς για την κάλυψη των εξόδων
διαχείρισης.
VI. Σχέσεις οργανισμών συλλογικής διαχείρισης και χρηστών: Οι οργανισµοί συλλογικής

διαχείρισης προκειµένου οι χρήστες να έχουν την ευχέρεια της χρήσης των έργων του ρεπερτορίου
τους αξιώνουν από αυτούς ποσοστιαία αµοιβή. Οι οργανισµοί συλλογικής διαχείρισης δεν µπορούν
χωρίς να συντρέχει σπουδαίος λόγος να αρνηθούν την κατάρτιση µε τους χρήστες των συµβάσεων.
Αν ο χρήστης ισχυρίζεται ότι ο οργανισµός συλλογικής διαχείρισης αξιώνει αµοιβή προφανώς

δυσανάλογη προς αυτήν που συνήθως καταβάλλεται σε παρόµοιες περιπτώσεις οφείλει, πριν από
οποιαδήποτε χρήση, να προκαταβάλει στον οργανισµό ή το ζητούµενο ποσό αµοιβής ή το ποσό που
θα έχει ορίσει. Οι διαφορές µεταξύ των οργανισµών συλλογικής διαχείρισης και των χρηστών ως
προς το ύψος της αµοιβής που θα πρέπει να καταβάλλει ο χρήστης στον οργανισµό συλλογικής
διαχείρισης είναι δυνατό να υπαχθούν σε διαιτησία. Οι διαιτητές ορίζονται από πίνακα που
καταρτίζει κάθε δύο χρόνια ο Οργανισµός Πνευµατικής ιδιοκτησίας. Κατά την κατάρτιση του πίνακα
αυτού λαµβάνεται υποχρεωτικά υπόψη η γνώµη των οργανισµών συλλογικής διαχείρισης και των
χρηστών. Τέλος, οι οργανισµοί συλλογικής διαχείρισης και οργανώσεις αντιπροσωπευτικές των
χρηστών µπορούν να καταρτίζουν συµφωνίες που ρυθµίζουν την αµοιβή την οποία καταβάλλει ο
χρήστης σε κάθε κατηγορία δικαιούχων, καθώς και κάθε άλλο ζήτηµα που αφορά τις σχέσεις των δύο
µερών.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΤΡΙΤΟ

Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΓΓΕΝΙΚΩΝ
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
Ι. Η έννοια της προσβολής: Αποτελεί προσβολή του δικαιώματος της πνευματικής ιδιοκτησίας και
των συγγενικών δικαιωμάτων κάθε πράξη που έχει αντικείμενο και περιεχόμενο όμοιο με το
αντικείμενο και το περιεχόμενο της πνευματικής ιδιοκτησίας ή του συγγενικού δικαιώματος, σε όσο
μέτρο αυτά προστατεύονται από το νόμο, εφόσον η πράξη δεν γίνεται από το δικαιούχο ή με τη
συναίνεσή του ή δεν εμπίπτει στους νόμιμους περιορισμούς του περιουσιακού δικαιώματος.
Αντίθετα, η παράβαση των συμβατικών υποχρεώσεων που έχει αναλάβει ο αντισυμβαλλόμενος
απέναντι στο δημιουργό στο πλαίσιο των συμβάσεων εκμετάλλευσης, δεν αποτελεί προσβολή της
πνευματικής ιδιοκτησίας ή του συγγενικού δικαιώματος∙ η παράβαση των υποχρεώσεων που
πηγάζουν από τη σύμβαση έχει τις συνέπειες που προβλέπονται στο Ενοχικό Δίκαιο. Πάντως, έχει
γίνει δεκτό από τη νομολογία ότι η εκμετάλλευση του έργου για μη συμβατικά προβλεπόμενη χρήση
ή η υπέρβασή της συνιστά προσβολή του δικαιώματος (π.χ. αναπαραγωγή και διάθεση στο κοινό
περισσοτέρων έργων τέχνης από όσα προέβλεπε η σύμβαση). Μπορεί να υποστηριχθεί ότι αποτελεί
προσβολή και η παράβαση ενοχικών αξιώσεων που πηγάζουν από το νόμο, όπως η εύλογη αμοιβή.
ΙΙ. Προληπτικά μέτρα προστασίας:

 Τεχνολογικά μέτρα  Με προεδρικά διατάγµατα, εκδιδόµενα ύστερα από πρόταση του
Υπουργού Πολιτισµού, µπορεί να καθοριστούν προδιαγραφές για τις συσκευές ή άλλο υλικό
αναπαραγωγής έργων έτσι ώστε να εµποδίζεται ή να περιορίζεται η χρησιµοποίηση των συσκευών ή
του άλλου υλικού για πράξεις που προσβάλουν την κανονική εκµετάλλευση της πνευµατικής
ιδιοκτησίας ή των συγγενικών δικαιωµάτων. Προβλέπεται, επίσης, η επιβολή χρήσης συσκευών ή
συστημάτων που επιτρέπουν τον προσδιορισμό των αναπαργομένων ή χρησιμοποιουμένων έργων,
καθώς και την έκταση ή τη συχνότητα της αναπαραγωγής ή της χρήσης, εφόσον δεν βλάπτονται
αδικαιολόγητα τα νόμιμα συμφέροντα των χρηστών. Ακόμη, υφίσταται δυνατότητα ελέγχου του
αριθμού των υλικών φορέων ήχου και εικόνας με την επικόλληση ειδικού σήματος ή ταινίας ελέγχου
ή άλλης αναγνωριστικής ένδειξης που πιστοποιεί ότι η κυκλοφορία των υλικών φορέων ήχου ή/και
εικόνας δεν αποτελεί προσβολή του δικαιώματος. Τέλος, απαγορεύεται χωρίς την άδεια του
ραδιοτηλεοπτικού οργανισµού που µεταδίδει προγράµµατα κωδικοποιηµένα, η διάθεση, η χρήση και
η κατοχή µε σκοπό χρήσης ή διάθεσης συσκευών αποκωδικοποίησης.
 Μέτρα διοικητικής ή αστυνομικής φύσης  Σε κάθε περίπτωση όπου επίκειται η τέλεση
πράξης προσβολής της πνευµατικής ιδιοκτησίας όπως όταν, χωρίς να υπάρχει η απαιτούµενη άδεια
του δηµιουργού, πρόκειται να γίνει δηµόσια εκτέλεση θεατρικού ή κινηµατογραφικού ή µουσικού

έργου, η κατά τόπον αρµόδια αστυνοµική αρχή οφείλει να απαγορεύει την πράξη αυτή ύστερα από
αίτηση του δηµιουργού ή των δικαιοδόχων του. Η εισαγγελική αρχή, εφόσον της ζητηθεί, οφείλει να
δώσει σχετική εντολή στην αστυνοµική αρχή. Το ίδιο ισχύει και όταν η δηµόσια εκτέλεση άρχισε µεν
µε άδεια του δηµιουργού, αλλά η καταβολή της οφειλόµενης αµοιβής καθυστερεί περισσότερο από
δύο µέρες. Προκειµένου να χορηγηθεί η κατά το νόµο απαιτούµενη αστυνοµική άδεια για τη χρήση
µουσικών οργάνων ή για την καταλληλότητα του χώρου ή όποια άλλη άδεια σχετική µε χώρο όπου
πρόκειται να εκτελεσθούν δηµόσια µουσικές συνθέσεις ή άλλα έργα των οποίων η διαχείριση έχει
ανατεθεί σε οργανισµό συλλογικής διαχείρισης, απαιτείται η προσαγωγή έγγραφης άδειας δηµόσιας
εκτέλεσης χορηγούµενης από τον οργανισµό συλλογικής διαχείρισης της εξουσίας δηµόσιας
εκτέλεσης.
ΙΙΙ. Διοικητικά μέτρα: Στα διοικητικά μέτρα ανήκουν και οι σχετικές διατάξεις της νομοθεσίας για
τα ΜΜΕ, τα τελωνειακά μέτρα, καθώς και οι ρυθμίσεις για την κατάσχεση/καταστροφή/διάθεση
εμπορευμάτων από υπαίθριο εμπόριο.
ΙV. Μέτρα δικαστικής φύσης: Όταν ένας διάδικος έχει προσκομίσει ευλόγως διαθέσιμα
αποδεικτικά στοιχεία επαρκή προς στήριξη των ισχυρισμών του περί προσβολής ή επικείμενης
προσβολής του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και των άλλων σχετικών δικαιωμάτων, ενώ –
παράλληλα- επικαλείται αποδεικτικά στοιχεία που βρίσκονται υπό τον έλεγχο του αντιδίκου, το
δικαστήριο –ύστερα από την αίτηση διαδίκου- μπορεί να διατάξει την προσκόμιση των αποδεικτικών
αυτών στοιχείων από τον αντίδικο. Αν συντρέχει προσβολή σε εμπορική κλίμακα, το δικαστήριο
μπορεί, επίσης, ύστερα από αίτηση του διαδίκου, να διατάξει τη γνωστοποίηση τραπεζικών,
χρηματοοικονομικών ή εμπορικών εγγράφων που βρίσκονται υπό τον έλεγχο του αντιδίκου. Σε κάθε
περίπτωση, το δικαστήριο φροντίζει για τη διασφάλιση της προστασίας των εμπιστευτικών
πληροφοριών. Αν ο διάδικος κληθεί και αδικαιολόγητα δεν προσκομίσει τα αποδεικτικά στοιχεία, οι
αντίστοιχοι προς απόδειξη ισχυρισμοί του διαδίκου που ζήτησε την προσκόμιση ή τη γνωστοποίηση
των αποδεικτικών στοιχείων θεωρούνται ομολογημένοι. Τέλος, προβλέπεται δικαίωμα ενημέρωσης
που επιτρέπει -στο πλαίσιο της διαδικασίας για την προσβολή του δικαιώματος της πνευματικής
ιδιοκτησίας, των συγγενικών δικαιωμάτων και του δικαιώματος ειδικής φύσης του κατασκευαστή
βάσης δεδομένων- τη λήψη συγκεκριμένων πληροφοριών ως προς την προέλευση των παρανόμων
εμπορευμάτων και υπηρεσιών, τα κυκλώματα διανομής και την ταυτότητα κάθε τρίτου που
εμπλέκεται στην προσβολή.
Εφόσον πιθανολογείται προσβολή της πνευµατικής ιδιοκτησίας ή συγγενικού δικαιώµατος, το

Μονοµελές Πρωτοδικείο διατάσσει ως ασφαλιστικό µέτρο τη συντηρητική κατάσχεση των
αντικειµένων που κατέχονται από τον καθ' ού και αποτελούν µέσο τέλεσης ή προϊόν ή απόδειξη της
προσβολής. Αντί για συντηρητική κατάσχεση το δικαστήριο µπορεί να διατάξει την αναλυτική
απογραφή των αντικειµένων αυτών περιλαµβανόµενης και της φωτογράφησής τους. Σε κάθε
περίπτωση, χορηγείται προσωρινή διαταγή.
Η ρύθμιση εφαρµόζεται και στην περίπτωση προσβολής πνευµατικής ιδιοκτησίας του δηµιουργού
βάσης δεδοµένων, καθώς και του δικαιώµατος ειδικής φύσης του κατασκευαστή βάσης δεδοµένων.
Το δικαστήριο α) διατάσσει ασφαλιστικά μέτρα ή συντηρητική απόδειξη χωρίς να είναι αναγκαίος
ο ειδικός προσδιορισμός των έργων, που απειλούνται με προσβολή ή προσβάλλονται. // β) μπορεί
να λαμβάνει κατά του καθ' ου ασφαλιστικά μέτρα, με σκοπό να προληφθεί κάθε επικείμενη
προσβολή δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας ή να απαγορευθεί προσωρινά η συνέχιση της
προσβολής, εφόσον απαιτείται, με την απειλή καταβολής χρηματικής ποινής, για κάθε προσβολή ή
συνέχιση των προσβολών των εν λόγω δικαιωμάτων. Το δικαστήριο μπορεί να εξαρτήσει τη
συνέχιση της εν λόγω προσβολής από την παροχή εγγύησης με σκοπό να διασφαλισθεί η αποζημίωση

του δικαιούχου. // γ) μπορεί, επίσης, να διατάσσει τη συντηρητική κατάσχεση ή τη δικαστική

μεσεγγύηση των εμπορευμάτων, για τα οποία υπάρχουν υπόνοιες ότι προσβάλλουν δικαιώματα του
παρόντος νόμου, προκειμένου να εμποδισθεί η είσοδος ή η κυκλοφορία τους στο εμπόριο.
Η απόφαση περί των προαναφερθέντων ασφαλιστικών μέτρων μπορεί να λαμβάνεται, εφόσον
ενδείκνυται, χωρίς να ακουστεί η άλλη πλευρά, ιδίως όταν τυχόν καθυστέρηση θα μπορούσε να
προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημία στον αιτούντα. Αν τα ανωτέρω ασφαλιστικά μέτρα ανακληθούν
εξαιτίας οποιασδήποτε πράξης ή παράλειψης του αιτούντος ή αν διαπιστωθεί εκ των υστέρων ότι δεν
υπήρξε προσβολή ή απειλή προσβολής των δικαιωμάτων του παρόντος νόμου, το δικαστήριο μπορεί
να καταδικάσει τον αιτούντα, εφόσον ενήργησε καταχρηστικά, ύστερα από αίτηση του καθ' ου, να
καταβάλει στον καθ' ου προσήκουσα αποζημίωση για κάθε ζημία που υπέστη εξαιτίας των εν λόγω
μέτρων.
V. Αστικές κυρώσεις: Σε κάθε περίπτωση προσβολής της πνευµατικής ιδιοκτησίας ή του συγγενικού
δικαιώµατος, ο δηµιουργός ή ο δικαιούχος του συγγενικού δικαιώµατος µπορεί να αξιώσει την
αναγνώριση του δικαιώµατός του, την άρση της προσβολής και την παράλειψή της στο µέλλον.
Όποίος υπαίτιος προσέβαλε την πνευµατική ιδιοκτησία ή τα συγγενικά δικαιώµατα άλλου
υποχρεούται σε αποζηµίωση και ικανοποίηση της ηθικής βλάβης. Η αποζηµίωση δεν µπορεί να είναι
κατώτερη από το διπλάσιο της αµοιβής που συνήθως ή κατά νόµο καταβάλλεται για το είδος της
εκµετάλλευσης που έκανε χωρίς την άδεια ο υπόχρεος. Αντί για αποζηµίωση και χωρίς να απαιτείται
υπαιτιότητα του υπόχρεου, ο δηµιουργός ή ο δικαιούχος του συγγενικού δικαιώµατος µπορεί να
αξιώσει είτε την καταβολή του ποσού κατά το οποίο ο υπόχρεος έγινε πλουσιότερος από την
εκµετάλλευση του έργου ή του αντικειµένου συγγενικού δικαιώµατος είτε την καταβολή του κέρδους
που ο υπόχρεος αποκόµισε από την εκµετάλλευση αυτή.
Το δικαστήριο καταδικάζοντας σε παράλειψη πράξης απειλεί για κάθε παράβαση χρηµατική ποινή,
καθώς και προσωπική κράτηση έως ένα έτος. Το ίδιο ισχύει και όταν η καταδίκη γίνεται κατά τη
διαδικασία των ασφαλιστικών µέτρων.
Οι αστικές κυρώσεις εφαρµόζονται αναλόγως και στην περίπτωση α) κατά την οποία ο οφειλέτης
δεν κατέβαλε σε οργανισµό συλλογικής διαχείρισης την αµοιβή που προβλέπεται // β) προσβολής
του δικαιώµατος πνευµατικής ιδιοκτησίας του δηµιουργού βάσης δεδοµένων, καθώς και του
δικαιώµατος ειδικής φύσης του κατασκευαστή βάσης δεδοµένων.
VΙ. Ποινικές κυρώσεις: Όποιος χωρίς δικαίωµα εγγράφει, αναπαράγει στο πρωτότυπο ή σε
µετάφραση ή διασκευή, θέτει σε κυκλοφορία ή κατέχει µε σκοπό θέσης σε κυκλοφορία, χρησιµοποιεί
κατά παράβαση περιοριστικών όρων, παρουσιάζει στο κοινό, εκτελεί δηµόσια, µεταδίδει
ραδιοτηλεοπτικά κατά οποιονδήποτε τρόπο και γενικά εκµεταλλεύεται έργο που είναι αντικείµενο
πνευµατικής ιδιοκτησίας ή εισάγει αντίτυπα ή οργανώνει δηµόσια εκτέλεση τέτοιου έργου ή
προσβάλλει το δικαίωµα του πνευµατικού δηµιουργού να αποφασίζει για την παρουσίαση του έργου
στο κοινό και να το παρουσιάζει αναλλοίωτο χωρίς προσθήκες ή περικοπές, τιµωρείται µε φυλάκιση
τουλάχιστον ενός έτους και χρηµατική ποινή.
Παρατηρείται ότι δεν έχει ποινικοποιηθεί η προσβολή του δικαιώματος δημόσιου δανεισμού, εκτός
αν θεωρηθεί ότι οι παράνομες πράξεις που αφορούν το δικαίωμα αυτό εμπίπτουν στην έννοια της
εκμετάλλευσης έργων, αντιγράφων ή αντιτύπων που γίνεται χωρίς άδεια του δικαιούχου. Όσον
αφορά το ηθικό δικαίωμα, η ποινική προστασία καλύπτει μόνο την εξουσία δημοσίευσης και την
εξουσία περιφρούρησης της ακεραιότητας του έργου.
Οι προβλεπόμενες στο νόμο αξιόποινες πράξεις τιμωρούνται αν τελούνται με δόλο, αρκεί δε και ο
ενδεχόμενος. Τα αδικήματα κατά της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων
διώκονται αυτεπαγγέλτως.

VΙΙ. Διοικητικές κυρώσεις: Όποιος χωρίς δικαίωμα και κατά παράβαση του νόμου, πωλεί ή κατ'
άλλον τρόπο διανέμει στο κοινό ή κατέχει με σκοπό διανομής πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή,
ανεξαρτήτως άλλων κυρώσεων, υπόκειται σε διοικητικό πρόστιμο ίσο με χίλια (1.000) ευρώ για κάθε
παράνομο αντίτυπο προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Πλανόδιος ή στάσιμος (εκτός καταστήματος) που καταλαμβάνεται να διανέμει στο κοινό με πώληση
ή με άλλους τρόπους ή να κατέχει με σκοπό διανομής υλικούς φορείς ήχου, στους οποίους έχει
εγγραφεί έργο που αποτελεί αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας, υπόκειται σε διοικητικό πρόστιμο
ίσο με το γινόμενο των τεμαχίων των παράνομων υλικών φορέων που αποτελούν αντικείμενο της
προσβολής επί είκοσι (20) ευρώ ανά τεμάχιο υλικού φορέα ήχου κατά την έκθεση κατάσχεσης που
συντάσσεται κατά τη σύλληψη του δράστη. Το ελάχιστο ποσό του διοικητικού προστίμου ορίζεται σε
χίλια (1.000) ευρώ.
Με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Οικονομικών και Πολιτισμού
μπορεί να αυξομοιώνονται τα προβλεπόμενα ποσά υπολογισμού και ελάχιστου ορίου του διοικητικού
προστίμου. Τέλος, με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Πολιτισμού, καθορίζονται η
διαδικασία επιβολής και είσπραξης του προστίμου, οι αρμόδιες υπηρεσίες είσπραξης.
Αρμόδιες για τον έλεγχο της εφαρμογής των διατάξεων του σχετικού νόμου και την επιβολή των
προβλεπόμενων κυρώσεων είναι η Υπηρεσία Ειδικών Ελέγχων (ΥΠ.Ε.Ε.), οι Αστυνομικές και
Τελωνειακές Αρχές, οι οποίες μετά τη διαπίστωση της παράβασης, ενημερώνουν τους δικαιούχους
μέσω του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας. Οι ελεγκτές των αρμόδιων αυτών υπηρεσιών
προβαίνουν στις ακόλουθες ενέργειες >
 Συντάσσουν διαπιστωτική πράξη παράβασης, στην οποία –μεταξύ άλλων- αναγράφουν τον
αριθμό των παράνομων αντιτύπων, καθώς και το ύψος του προβλεπόμενου προστίμου συνολικά.
 Συντάσσουν έκθεση κατάσχεσης με λεπτομερή περιγραφή των παράνομων προγραμμάτων
Η/Υ ή CDs.
 Επιδίδουν κλήση προς ακρόαση του παραβάτη και λαμβάνουν εγγράφως τις απόψεις του
μέσα στην προθεσμία της αυτόφωρης διαδικασίας.
 Λαμβάνουν από τον παραβάτη υπεύθυνη δήλωση περί ανεπιφύλακτης και άμεσης
καταβολής του διοικητικού προστίμου και παραίτησής του από τα ένδικα μέσα. Σε περίπτωση
άρνησης της άμεσης και ανεπιφύλακτης καταβολής του διοικητικού προστίμου, η ποινική διαδικασία
συνεχίζεται κανονικά από τις αρμόδιες υπηρεσίες ελέγχου. Στη μηνυτήρια αναφορά θα πρέπει να
μνημονεύονται το ακριβές ποσό του διοικητικού προστίμου και η άρνηση του παραβάτη. Μάλιστα,
θα πρέπει να εκδίδεται και σχετική καταλογιστική πράξη από τις χωρικά αρμόδιες περιφερειακές και
επιχειρησιακές διευθύνσεις της ΥΠ.Ε.Ε.
Η καταβολή των προστίμων, όταν οι παραβάτες δηλώνουν την ανεπιφύλακτη και άμεση καταβολή
τους, γίνεται τις μεν εργάσιμες ημέρες και ώρες, στις χωρικά αρμόδιες ΔΟΥ ή Τελωνεία, τις δε
απογευματινές ώρες και τις αργίες και εξαιρέσιμες ημέρες, στο πλησιέστερο του τόπου παράβασης
Τελωνείο 24ωρης λειτουργίας.
Μετά την τελεσιδικία της καταλογιστικής πράξης, συντάσσεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες έκδοσης
των εν λόγω καταλογιστικών πράξεων, κατάλογος με τα απαραίτητα στοιχεία και αποστέλλεται για
βεβαίωση στην αρμόδια ΔΟΥ του υποχρέου. Απαραίτητη προϋπόθεση προς τούτο είναι ο παραβάτης
να διαθέτει ΑΦΜ. Το ποσό του διοικητικού προστίμου εισάγεται ως δημόσιο έσοδο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΟΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ
Ι. Γενικά: Η ανάγκη διεθνούς προστασίας πηγάζει από το γεγονός ότι τα έργα διαδίδονται πέρα από
τα εθνικά τους όρια∙ η διάδοση αυτή ενέχει κυρίως τον κίνδυνο της εκμετάλλευσης των προϊόντων
της διανοίας από τρίτους χωρίς την άδεια του δικαιούχου, καθώς και της άνισης μεταχείρισης των
αλλοδαπών δημιουργών.
Η διεθνής προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων επιτυγχάνεται
με α) τη ΔΣ Βέρνης // β) τη ΔΣ Ρώμης // γ) τη Συμφωνία TRIPS // δ) την Παγκόσμια Σύμβαση για
την Πνευματική Ιδιοκτησία // ε) τη ΔΣ Γενεύης για τα φωνογραφήματα // στ) τη ΔΣ Βρυξελλών
για τους δορυφόρους. Οι διεθνείς αυτές συμβάσεις –με εξαίρεση τη Συμφωνία TRIPS που ανήκει
στην αρμοδιότητα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ)- διοικούνται από τον Παγκόσμιο
Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO)∙ ο WIPO αποτελεί το σημαντικότερο διεθνές forum για
την πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα, ενώ στις βασικές του αρμοδιότητες ανήκει
η προώθηση της σύναψης διεθνών συνθηκών με αντικείμενο τη βελτίωση της προστασίας στον τομέα
αυτό.
II. Η Συμφωνία TRIPS: Καλύπτει όλο το πεδίο της διανοητικής ιδιοκτησίας, δηλ. τόσο την
πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα, όσο και τη βιομηχανική ιδιοκτησία. Βασικός
σκοπός της είναι ο περιορισμός των στρεβλώσεων και εμποδίων για το διεθνές εμπόριο, η προώθηση
της αποτελεσματικής και επαρκούς προστασίας των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και η
διασφάλιση των μέτρων και διαδικασιών για την επιβολή των δικαιωμάτων αυτών. Αναγνωρίζεται
ότι τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας είναι ιδιωτικού δικαίου, οι στόχοι –όμως- που
επιδιώκονται από τις εθνικές έννομες τάξεις για την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας
εντάσσονται στην ανάγκη προστασίας του δημοσίου συμφέροντος. Περαιτέρω, τονίζεται η
σπουδαιότητα της άμβλυνσης των εντάσεων μέσω της ανάληψης σπουδαιότερων δεσμεύσεων όσον
αφορά την επίλυση με πολυμερείς διαδικασίες των διαφορών που άπτονται των δικαιωμάτων
διανοητικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου.
Η Συμφωνία TRIPS βασίζεται σε δύο αρχές > α) στην εθνική μεταχείριση (=κάθε μέλος παρέχει
στους υπηκόους των υπολοίπων μελών μεταχείριση όχι λιγότερο ευνοϊκή από αυτήν που παρέχει
στους δικούς του υπηκόους, όσον αφορά την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας) // β) στη
μεταχείριση του μάλλον ευνομούμενου κράτους (=κάθε πλεονέκτημα, ευεργέτημα, προνόμιο ή
ασυλία που αναγνωρίζεται από ένα μέλος στους υπηκόους οποιασδήποτε άλλης χώρας παραχωρείται
και στους υπηκόους όλων των υπόλοιπων μελών.
!{Η ΔΣ Βέρνης, η ΔΣ Ρώμης, η Παγκόσμια Σύμβαση, η ΔΣ Γενεύης για τα φωνογραφήματα και η

ΔΣ Βρυξελλών για τους δορυφόρους δεν αναλύονται στην παρούσα περίληψη  βλ. σελ. 405-418
και 426-431 του βιβλίου ‘Πνευματική Ιδιοκτησία & Συγγενικά Δικαιώματα της Δ. Καλλινίκου’.}!

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ INTERNET
Ι. Η Συνθήκη WIPO για την Πνευματική Ιδιοκτησία - WIPO COPYRIGHT TREATY: Το

Προοίμιο τονίζει την επιθυμία των συμβαλλομένων μερών να αναπτύξουν και να διατηρήσουν την
προστασία των δικαιωμάτων των δημιουργών λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων με τον πιο
αποτελεσματικό και ομοιόμορφο τρόπο. Αναγνωρίζεται η ανάγκη θέσπισης νέων διεθνών κανόνων,
καθώς και η ανάγκη διευκρίνισης της ερμηνείας των ήδη υφιστάμενων, ώστε να δοθούν οι
κατάλληλες λύσεις στα θέματα που δημιουργούν οι νέες οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και
τεχνολογικές εξελίξεις. Αναγνωρίζονται, ακόμη, οι σοβαρές επιπτώσεις από την ανάπτυξη και
σύγκλιση των τεχνολογιών της πληροφορίας και των επικοινωνιών στη δημιουργία και χρήση των
λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων. Μάλιστα, δίνεται έμφαση στην εξέχουσα σημασία της
πνευματικής ιδιοκτησίας ως κινήτρου της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής δημιουργίας, ενώ
διαφαίνεται η ανάγκη διατήρησης της ισορροπίας μεταξύ των δικαιωμάτων των δημιουργών και του
δημοσίου συμφέροντος, ιδιαίτερα όσον αφορά την εκπαίδευση, την έρευνα και την πρόσβαση στις
πληροφορίες, στο πλαίσιο πάντοτε της ΔΣ Βέρνης.
Η Συνθήκη WIPO για την Πνευματική Ιδιοκτησία αποτελεί ειδική ρύθμιση. Η σχέση της με τη ΔΣ
Βέρνης είναι άμεση.
!{Η Συνθήκη για τις εκτελέσεις και τα φωνογραφήματα – WIPO PERFORMANCES AND
PHONOGRAMS TREATY δεν αναλύεται στην παρούσα περίληψη  βλ. σελ. 440-446 του βιβλίου
‘Πνευματική Ιδιοκτησία & Συγγενικά Δικαιώματα της Δ. Καλλινίκου’.}!
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ ΕΚΤΟ

ΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΚΕΚΤΗΜΕΝΟ
Ι. Η Οδηγία 2001/29 για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού
και των συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας
Α. Γενικά: Η Οδηγία 2001/29 έχει στόχο τη νομική προστασία του δημιουργού και των συγγενικών
δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας. Οι ρυθμίσεις της Οδηγίας αυτής αντιστοιχούν κατά
ένα μεγάλο μέρος στις διατάξεις των δύο Συνθηκών Internet και έτσι δίνεται η δυνατότητα
μεταφοράς των διεθνών υποχρεώσεων που πηγάζουν από τις Συνθήκες αυτές σε κοινοτικό επίπεδο με
βάση το κοινοτικό κεκτημένο και τις ανάγκες της εσωτερικής αγοράς.
Β. Πεδίο εφαρμογής: Η Οδηγία 2001/29 βασίζεται σε αρχές και ρυθμίσεις ήδη κατοχυρωμένες από
το κοινοτικό κεκτημένο∙ αφορά τη νομική προστασία του δικαιώματος του δημιουργού και των
συγγενικών δικαιωμάτων στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς με έμφαση στην κοινωνία της
πληροφορίας. Με εξαίρεση τις περιπτώσεις που προβλέπονται στο άρθρο 11, η Oδηγία ουδόλως θίγει
τις ισχύουσες κοινοτικές διατάξεις σχετικά με:
α) την νομική προστασία των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών // β) το δικαίωμα
εκμίσθωσης, το δικαίωμα δανεισμού και ορισμένα δικαιώματα συγγενικά προς την πνευματική
ιδιοκτησία στον τομέα των προϊόντων της διανοίας // γ) το δικαίωμα του δημιουργού και τα
συγγενικά δικαιώματα που εφαρμόζονται στις ραδιοτηλεοπτικές μεταδόσεις προγραμμάτων μέσω
δορυφόρου και την καλωδιακή αναμετάδοση // δ) τη διάρκεια προστασίας του δικαιώματος της

πνευματικής ιδιοκτησίας και ορισμένων συγγενικών δικαιωμάτων // ε) την νομική προστασία των
βάσεων δεδομένων.
Γ. Δικαιώματα:
• Το δικαίωμα αναπαραγωγής  Τα κράτη μέλη παρέχουν το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν
ή να απαγορεύουν, την άμεση (=γίνεται απευθείας στο ίδιο ή σε διαφορετικό μέσο) ή έμμεση
(=γίνεται μέσω ενδιάμεσης διαδικασίας, όπως ραδιοτηλεοπτική εκπομπή με χρήση
φωνογραφήματος), προσωρινή (=δεν έχουν σκοπό ή αποτέλεσμα την παραγωγή μόνιμου αντιγράφου,
αλλά μπορεί να οδηγήσουν στη δημιουργία μη ορατού αντιγράφου στη μνήμη του Η/Υ) ή μόνιμη
αναπαραγωγή με οποιοδήποτε μέσο και μορφή, εν όλω ή εν μέρει: α) στους δημιουργούς, όσον
αφορά τα έργα τους // β) στους καλλιτέχνες ερμηνευτές ή εκτελεστές, όσον αφορά την εγγραφή σε
υλικό φορέα των ερμηνειών ή εκτελέσεών τους // γ) στους παραγωγούς φωνογραφημάτων, όσον
αφορά τα φωνογραφήματά τους // δ) στους παραγωγούς της πρώτης υλικής ενσωμάτωσης ταινιών σε
φορέα, όσον αφορά το πρωτότυπο και τα αντίγραφα των ταινιών τους // ε) στους ραδιοτηλεοπτικούς
οργανισμούς, όσον αφορά την υλική ενσωμάτωση των εκπομπών τους, που μεταδίδονται ενσυρμάτως
ή ασυρμάτως, συμπεριλαμβανομένης της καλωδιακής ή δορυφορικής μετάδοσης.
• Το δικαίωμα παρουσίασης/διάθεσης στο κοινό  Τα κράτη μέλη παρέχουν στους δημιουργούς το
αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν κάθε παρουσίαση στο κοινό των έργων
τους, ενσυρμάτως ή ασυρμάτως, καθώς και να καθιστούν προσιτά τα έργα τους στο κοινό κατά τρόπο
ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση σε αυτά όπου και όταν επιλέγει ο ίδιος. Επιπλέον, παρέχουν το
αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν τη διάθεση στο κοινό, ενσυρμάτως ή
ασυρμάτως, κατά τρόπο ώστε οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση σε αυτά όπου και όταν επιλέγει ο
ίδιος: α) στους καλλιτέχνες ερμηνευτές ή εκτελεστές, όσον αφορά την εγγραφή σε υλικό φορέα των
ερμηνειών ή εκτελέσεών τους // β) στους παραγωγούς φωνογραφημάτων, όσον αφορά τα
φωνογραφήματά τους // γ) στους παραγωγούς της πρώτης υλικής ενσωμάτωσης ταινιών, όσον αφορά
το πρωτότυπο και τα αντίγραφα των ταινιών τους // δ) στους ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς, όσον
αφορά την υλική ενσωμάτωση των εκπομπών τους, που μεταδίδονται ενσυρμάτως ή ασυρμάτως,
συμπεριλαμβανομένης της καλωδιακής ή δορυφορικής αναμετάδοσης.
Τα δικαιώματα που προναφέρθηκαν δεν αναλώνονται με οιαδήποτε πράξη παρουσίασης ή διάθεσης
στο κοινό. Στην περίπτωση, εξάλλου, των υπηρεσιών ανοιχτής γραμμής*15 δεν τίθεται ζήτημα
ανάλωσης∙ το ίδιο ισχύει και για την εκμίσθωση ή το δανεισμό πρωτοτύπου/αντιγράφων έργου ή
άλλου παρόμοιου αντικειμένου που συνιστούν υπηρεσίες από τη φύση τους.
• Το δικαίωμα διανομής  Τα κράτη μέλη παρέχουν στους δημιουργούς, όσον αφορά το
πρωτότυπο ή αντίγραφο των έργων τους, το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν
τη διανομή τους στο κοινό με οποιαδήποτε μορφή μέσω πώλησης ή άλλως. Το δικαίωμα διανομής
του πρωτοτύπου ή των αντιγράφων ενός έργου εντός της Κοινότητας αναλώνεται μόνο εάν η πρώτη
πώληση ή η κατ' άλλον τρόπο πρώτη μεταβίβαση της κυριότητας του έργου αυτού εντός της
Κοινότητας πραγματοποιείται από το δικαιούχο ή με τη συγκατάθεσή του.
Η προστασία του δικαιώματος του δημιουργού περιλαμβάνει το αποκλειστικό δικαίωμα ελέγχου της
διανομής έργων που ενσωματώνονται σε υλικό φορέα.
Δ. Οι περιορισμοί/εξαιρέσεις: Τα κράτη-μέλη δεν μπορούν να προβλέψουν στην εθνική τους

νομοθεσία άλλους περιορισμούς από τους αναφερόμενους στην Οδηγία. Ας σημειωθεί ότι όλοι οι
περιορισμοί είναι σύμφωνοι με το γράμμα και το πνεύμα της Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης, αφού
εφαρμόζονται μόνο σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις που δεν αντίκεινται στην κανονική
*15 Στην πραγματικότητα, κάθε υπηρεσία ανοιχτής γραμμής αποτελεί ενέργεια για την οποία ζητείται άδεια,
εκτός αν πρόκειται για έργα που έχουν πέσει στο δημόσιο τομέα.

εκμετάλλευση του έργου ή άλλου προστατευόμενου αντικειμένου και δεν θίγουν αδικαιολόγητα τα
έννομα συμφέροντα του δικαιούχου.
• Προσωρινές πράξεις αναπαραγωγής  Από το αποκλειστικό δικαίωμα αναπαραγωγής
εξαιρούνται υποχρεωτικά οι προσωρινές πράξεις, οι οποίες είναι μεταβατικές ή παρεπόμενες και οι
οποίες αποτελούν ουσιώδες και αναπόσπαστο τμήμα μιας τεχνολογικής μεθόδου, έχουν δε ως
αποκλειστικό σκοπό να επιτρέψουν α) την εντός δικτύου μετάδοση μεταξύ τρίτων μέσω
διαμεσολαβητή // β) τη νόμιμη χρήση του έργου ή άλλου προστατευόμενου αντικειμένου και οι
οποίες δεν έχουν καμία ανεξάρτητη οικονομική σημασία. Η εξαίρεση αυτή καλύπτει τις πράξεις που
καθιστούν δυνατή την αναζήτηση και την αποθήκευση σε κρυφή μνήμη, καθώς και τις πράξεις που
καθιστούν δυνατή την αποτελεσματική λειτουργία των συστημάτων μετάδοσης, εφόσον ο
διαμεσολαβητής δεν τροποποιεί τις πληροφορίες και δεν παρεμποδίζει τη νόμιμη χρήση της
τεχνολογίας, η οποία αναγνωρίζεται ευρέως και χρησιμοποιείται από τη βιομηχανία με σκοπό την
απόκτηση δεδομένων σχετικά με τη χρήση των πληροφοριών.
• Περιορισμοί με δυνητικό χαρακτήρα  α) Τα κράτη μέλη μπορούν να προβλέπουν εξαιρέσεις ή
περιορισμούς από το δικαίωμα αναπαραγωγής στις ακόλουθες περιπτώσεις: α) αναπαραγωγή σε χαρτί
ή ανάλογο υλικό φορέα, με τη χρήση οποιουδήποτε είδους φωτογραφικής τεχνικής ή με οποιαδήποτε
άλλη μέθοδο που επιφέρει παρόμοια αποτελέσματα, εκτός από τις παρτιτούρες, υπό τον όρο ότι οι
δικαιούχοι λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση // β) αναπαραγωγές σε οποιοδήποτε μέσο που
πραγματοποιούνται από φυσικό πρόσωπο για ιδιωτική χρήση και για μη άμεσους ή έμμεσους
εμπορικούς σκοπούς, υπό τον όρο ότι οι δικαιούχοι λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση που συνεκτιμά
την εφαρμογή ή όχι των τεχνολογικών μέτρων του άρθρου 6 στο συγκεκριμένο έργο ή άλλο υλικό //
γ) ειδικές πράξεις αναπαραγωγής που πραγματοποιούνται από προσιτές στο κοινό βιβλιοθήκες,
εκπαιδευτικά ιδρύματα ή μουσεία, ή από αρχεία που δεν αποσκοπούν, άμεσα ή έμμεσα, σε κανένα
οικονομικό ή εμπορικό όφελος // δ) εφήμερες εγγραφές έργων που πραγματοποιούνται δι' ιδίων
μέσων από ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς για τις δικές τους εκπομπές η διατήρηση αυτών των
εγγραφών σε επίσημα αρχεία μπορεί να επιτρέπεται λόγω του εξαιρετικού τους ιστορικού
ενδιαφέροντος // ε) αναπαραγωγές εκπομπών εκ μέρους μη κερδοσκοπικών κοινωνικών ιδρυμάτων,
όπως τα νοσοκομεία ή οι φυλακές, υπό τον όρο ότι οι δικαιούχοι λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση.
Κατά τον καθορισμό της μορφής, των λεπτομερειών καταβολής και του ενδεχόμενου ύψους αυτής
της δίκαιης αποζημίωσης, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι συνθήκες κάθε περίπτωσης. Για την
αξιολόγηση των στοιχείων αυτών, πολύτιμο κριτήριο αποτελεί η πιθανή ζημία των δικαιούχων από τη
συγκεκριμένη πράξη. Όταν στους δικαιούχους έχει ήδη καταβληθεί αμοιβή σε κάποια άλλη μορφή,
λ.χ. ως τμήμα των τελών εκδόσεως αδείας, πιθανόν να μην οφείλεται ειδική ή χωριστή πληρωμή. Σε
ορισμένες περιπτώσεις όπου η ζημία του δικαιούχου θα ήταν ασήμαντη, πιθανόν να μην προκύπτει
υποχρέωση πληρωμής.
Περαιτέρω, τα κράτη μέλη μπορούν να προβλέπουν εξαιρέσεις ή περιορισμούς και στις ακόλουθες
περιπτώσεις > α) χρήση χάριν μόνο παραδείγματος κατά τη διδασκαλία ή την επιστημονική έρευνα,
εφόσον αναφέρεται η πηγή, συμπεριλαμβανομένου του ονόματος του δημιουργού, εκτός εάν
διαπιστωθεί ότι αυτό είναι αδύνατο και εφόσον δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο μη εμπορικό
σκοπό // β) χρήσεις προς όφελος προσώπων με ειδικές ανάγκες, οι οποίες συνδέονται άμεσα με την
αναπηρία και δεν έχουν εμπορικό χαρακτήρα, στο βαθμό που απαιτείται λόγω της συγκεκριμένης
αναπηρίας // γ) αναπαραγωγή δια του τύπου, παρουσίαση στο κοινό ή διάθεση δημοσιευμένων
άρθρων για οικονομικά, πολιτικά ή θρησκευτικά θέματα επικαιρότητας ή ραδιοτηλεοπτικώς
μεταδιδομένων έργων ή άλλων αντικειμένων του ιδίου τύπου, όταν η χρήση αυτή δεν απαγορεύεται
ρητά και εφόσον αναφέρεται η πηγή, συμπεριλαμβανομένου του ονόματος του δημιουργού, ή χρήση
έργων ή άλλων αντικειμένων κατά την παρουσίαση της επικαιρότητας, στο βαθμό που δικαιολογείται
από τον ενημερωτικό σκοπό και εφόσον αναφέρεται η πηγή, συμπεριλαμβανομένου του ονόματος
του δημιουργού, εκτός εάν διαπιστωθεί ότι αυτό είναι αδύνατο // δ) παράθεση αποσπασμάτων με

σκοπό την άσκηση κριτικής ή βιβλιοπαρουσίασης, υπό τον όρο ότι αφορούν έργο ή άλλα αντικείμενα
τα οποία έχουν ήδη καταστεί νομίμως προσιτά στο κοινό, ότι αναφέρεται η πηγή,
συμπεριλαμβανομένου του ονόματος του δημιουργού, εκτός εάν διαπιστωθεί ότι αυτό είναι αδύνατο
και ότι η παράθεση αυτή είναι σύμφωνη με τα χρηστά ήθη και η έκτασή της δικαιολογείται ως εκ του
σκοπού της // ε) χρήση για λόγους δημόσιας ασφάλειας ή για να διασφαλιστεί η ορθή διεξαγωγή ή η
κατάλληλη κάλυψη διοικητικών, κοινοβουλευτικών ή δικαστικών διαδικασιών // στ) χρήση
πολιτικών ομιλιών καθώς και αποσπασμάτων από δημόσιες ομιλίες ή παρόμοια έργα ή
προστατευόμενα αντικείμενα, όταν δικαιολογείται από τον ενημερωτικό σκοπό και εφόσον
αναφέρεται η πηγή, συμπεριλαμβανομένου του ονόματος του δημιουργού, εκτός εάν διαπιστωθεί ότι
αυτό είναι αδύνατο // ζ) χρήση κατά τη διάρκεια θρησκευτικών τελετών ή επισήμων τελετών που
διοργανώνονται από δημόσια αρχή // η) χρήση έργων, όπως αρχιτεκτονικών έργων ή γλυπτών,
ευρισκομένων μονίμως σε δημόσιους χώρους // θ) περιστασιακή ενσωμάτωση ενός έργου ή άλλου
προστατευομένου αντικειμένου σε χρησιμοποιούμενο υλικό // ι) χρήση με σκοπό τη διαφήμιση μιας
δημόσιας έκθεσης ή πώλησης καλλιτεχνικών έργων, στο βαθμό που απαιτείται για την προώθηση της
εκδήλωσης, αποκλειομένης κάθε άλλης εμπορικής χρήσης // ια) χρήση για γελοιογραφία, παρωδία ή
μίμηση // ιβ) χρήση συνδεόμενη με επίδειξη ή επισκευή εξοπλισμού // ιγ) χρήση έργου τέχνης με
μορφή κτηρίου ή απλού ή αρχιτεκτονικού σχεδίου κτηρίου για το σκοπό της ανοικοδόμησης του εν
λόγω κτηρίου // ιδ) χρήση σε ορισμένες άλλες περιπτώσεις ήσσονος σημασίας ήδη εξαιρούμενες ή
περιοριζόμενες δυνάμει της εθνικής νομοθεσίας, εφόσον αφορούν χρήσεις αποκλειστικά αναλογικές
και δεν θίγουν την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων και υπηρεσιών στην Κοινότητα, με την
επιφύλαξη των λoιπών εξαιρέσεων και περιορισμών που προβλέπονται στο παρόν άρθρο.
Ε. Προστασία τεχνολογικών μέτρων και ενημέρωση για το καθεστώς των δικαιωμάτων:
• Υποχρεώσεις για τα τεχνολογικά μέτρα  Τα κράτη μέλη παρέχουν την κατάλληλη έννομη
προστασία κατά της εξουδετέρωσης κάθε αποτελεσματικού τεχνολογικού μέτρου την οποία
πραγματοποιεί κάποιος εν γνώσει του ή έχοντας βάσιμους λόγους που του επιτρέπουν να γνωρίζει ότι
επιδιώκει αυτό το σκοπό. Περαιτέρω, προβλέπουν την κατάλληλη έννομη προστασία κατά της
κατασκευής, εισαγωγής, διανομής, πώλησης, εκμίσθωσης, διαφήμισης για πώληση ή εκμίσθωση, ή
κατοχής για εμπορικούς σκοπούς, συσκευών, προϊόντων, συστατικών στοιχείων ή παροχής
υπηρεσιών οι οποίες: α) αποτελούν αντικείμενο προώθησης, διαφήμισης ή εμπορίας, με σκοπό την
εξουδετέρωση της προστασίας // ή β) πέρα από την εξουδετέρωση της προστασίας, έχουν εμπορικό
σκοπό ή χρήση περιορισμένης σημασίας // ή γ) έχουν πρωτίστως σχεδιασθεί, παραχθεί,
προσαρμοσθεί ή πραγματοποιηθεί για να επιτρέψουν ή να διευκολύνουν την εξουδετέρωση της
προστασίας, οιωνδήποτε αποτελεσματικών τεχνολογικών μέτρων.
Στην έννοια των τεχνολογικών μέτρων εμπίπτει κάθε τεχνολογία, μηχανισμός ή συστατικό στοιχείο
που αποσκοπεί στο να εμποδίσει ή να περιορίσει πράξεις, σε σχέση με έργα ή άλλα προστατευόμενα
αντικείμενα, που δεν έχουν επιτραπεί από το δικαιούχο της πνευματικής ιδιοκτησίας ή των
συγγενικών δικαιωμάτων ή του sui generis δικαιώματος του κατασκευαστή βάσης δεδομένων. Τα
τεχνολογικά μέτρα θεωρούνται "αποτελεσματικά", όταν η χρήση του έργου ή άλλου
προστατευόμενου αντικειμένου ελέγχεται από τους δικαιούχους μέσω διαδικασίας ελέγχου
πρόσβασης, προστασίας, όπως κρυπτογράφηση, διατάραξη της μετάδοσης ή προστατευτικός
μηχανισμός ελέγχου της αντιγραφής.
Η έννομη προστασία που παρέχεται με τα τεχνολογικά μέτρα αποσκοπεί στον αποτελεσματικό
περιορισμό πράξεων που δεν επιτρέπονται από τους δικαιούχους, χωρίς να παρεμποδίζεται η εύρυθμη
λειτουργία του ηλεκτρονικού εξοπλισμού και η τεχνολογική εξέλιξη. Μάλιστα, η έννομη προστασία
αυτή θα πρέπει να τηρεί την αρχή της αναλογικότητας και να μην απαγορεύει μεθόδους ή

δραστηριότητες που έχουν εμπορικό σκοπό ή χρήση άλλη από την εξουδετέρωση της τεχνολογικής
προστασίας, και ειδικότερα, δεν θα πρέπει να εμποδίζεται η έρευνα σχετικά με την κρυπτογράφηση.
Οι ρυθμίσεις που αφορούν τα τεχνολογικά μέτρα δεν εφαρμόζονται στα προγράμματα Η/Υ.
Τα κράτη-μέλη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να προβλέψουν τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να
διασφαλίσουν την εφαρμογή ορισμένων περιορισμών, αν οι δικαιούχοι δεν λάβουν εκούσια μέτρα
στα οποία συμπεριλαμβάνονται και οι σχετικές συμφωνίες.
• Υποχρεώσεις σχετικά με τις πληροφορίες για το καθεστώς των δικαιωμάτων  Τα κράτη μέλη
παρέχουν την κατάλληλη έννομη προστασία έναντι κάθε προσώπου που εν γνώσει του προβαίνει
άνευ αδείας σε οποιαδήποτε από τις ακόλουθες ενέργειες: α) αφαίρεση ή αλλοίωση οποιασδήποτε
πληροφορίας με ηλεκτρονική μορφή σχετικά με το καθεστώς των δικαιωμάτων // β) διανομή,
εισαγωγή προς διανομή, ραδιοτηλεοπτική μετάδοση, παρουσίαση στο κοινό ή διάθεση στο κοινό
έργων ή άλλου αντικειμένου προστατευομένων δυνάμει της παρούσας Oδηγίας, από το οποίο έχουν
αφαιρεθεί ή αλλοιωθεί άνευ αδείας οι πληροφορίες ηλεκτρονικής μορφής σχετικά με το καθεστώς
των δικαιωμάτων, αν το πρόσωπο αυτό γνωρίζει ή έχει βάσιμο λόγο να γνωρίζει ότι με την ενέργεια
αυτή προτρέπει, επιτρέπει, διευκολύνει ή συγκαλύπτει την παραβίαση δικαιώματος του δημιουργού ή
άλλων συγγενικών δικαιωμάτων.
Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, ως "πληροφορία για το καθεστώς των δικαιωμάτων" νοείται
κάθε παρεχόμενη από το δικαιούχο πληροφορία η οποία επιτρέπει την αναγνώριση του έργου ή
άλλου προστατευόμενου αντικειμένου που αναφέρεται στην παρούσα οδηγία ή καλύπτεται από το
δικαίωμα ειδικής φύσεως που προβλέπεται στο κεφάλαιο ΙΙI της οδηγίας 96/9/ΕΚ, του δημιουργού ή
οποιουδήποτε άλλου δικαιούχου, ή πληροφορίες σχετικές με τους όρους και τις προϋποθέσεις χρήσης
του έργου ή άλλου προστατευόμενου αντικειμένου, καθώς και κάθε αριθμός ή κωδικός που
αντιπροσωπεύει τις πληροφορίες αυτές.
ΣΤ. Κυρώσεις και μέσα έννομης προστασίας: Τα κράτη μέλη προβλέπουν κατάλληλες κυρώσεις
και μέσα έννομης προστασίας έναντι της προσβολής των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που
αναφέρονται στην παρούσα Oδηγία και λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα για την εξασφάλιση της
εφαρμογής τους. Οι κυρώσεις είναι αποτελεσματικές, ανάλογες και αποτρεπτικές.
Κάθε κράτος μέλος μεριμνά ώστε οι δικαιούχοι των οποίων τα συμφέροντα θίγονται από προσβολές
τελεσθείσες στο έδαφός του να μπορούν να ασκούν αγωγή αποζημίωσης ή/και να ζητούν τη λήψη
ασφαλιστικών μέτρων και, κατά περίπτωση, την κατάσχεση του σχετικού υλικού καθώς και των
συσκευών, προϊόντων ή συστατικών στοιχείων. Τα κράτη-μέλη μεριμνούν ώστε οι δικαιούχοι να
μπορούν να ζητούν τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων κατά των διαμεσολαβητών οι υπηρεσίες των
οποίων χρησιμοποιούνται από τρίτο για την προσβολή δικαιώματος του δημιουργού ή συγγενικού
δικαιώματος.
Η Οδηγία 2001/29 δεν θίγει τους κανόνες περί ευθύνης των μεσαζόντων παροχής υπηρεσιών.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
21 SOS ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Η έννοια της εύλογης αμοιβής στο δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας και των Συγγενικών
Δικαιωμάτων.
2. Το τεκμήριο του δημιουργού.
3. Το sui generis δικαίωμα του κατασκευαστή βάσεων δεδομένων.
4. Η προσβολή του δικαιώματος της Πνευματικής Ιδιοκτησίας και οι αστικές κυρώσεις.
5. Το δικαίωμα δημόσιου δανεισμού.
6. Σχέση Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Συγγενικών Δικαιωμάτων.
7. Διάρκεια προστασίας της Πνευματικής Ιδιοκτησίας.
8. Εξουσία αναγνώρισης πατρότητας.
9. Το δικαίωμα αναπαραγωγής.
10. Ο έγγραφος τύπος.
11. Το πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή ως προστατευόμενο έργο λόγου.
12. Ποια στοιχεία προστατεύονται στο έργο;
13. Εξουσία προσπέλασης.
14. Δημοσιοποίηση έργου ως περιουσιακό δικαίωμα.
15. Το υποκείμενο προστασίας των οπτικοακουστικών έργων.
16. Η επίδραση των τεχνολογικών εξελίξεων στην Πνευματική Ιδιοκτησία.
17. Η Συνθήκη για την Πνευματική Ιδιοκτησία - WIPO Copyright Treaty
18. Βασικά στοιχεία του έργου (πρωτοτυπία και μορφή).
19. Ο μερισμός των εξουσιών και οι ερμηνευτικοί κανόνες στην Πνευματική Ιδιοκτησία.
20. Έργα μισθωτών, συνεργασίας, συλλογικά και σύνθετα.
21. Παράγωγα έργα και συλλογές έργων ή εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης ή απλών γεγονότων και
στοιχείων.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 1

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 2

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 3

Στην ενδεικτική απαρίθμηση δεν περιλαμβάνεται ο τίτλος. Ο τίτλος προστατεύεται με την

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 4

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 5

*3 Οι ειδήσεις μπορούν να προστατευθούν με τις διατάξεις για τον αθέμιτο ανταγωνισμό.

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 6

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 7

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 8

Ι. Τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών

Β. Η Οδηγία 91/250 και ο Ν. 2121/1993

1. Το πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή ως προστατευόμενο έργο λόγου: Η Οδηγία 91/250

2. Το υποκείμενο του δικαιώματος: Ως δημιουργός ενός προγράμματος θεωρείται το φυσικό

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 9

3. Το περιεχόμενο του δικαιώματος: Ο δικαιούχος έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να πραγματοποιεί

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 10

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 11

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 12

Με τη άδεια παραχωρείται το δικαίωμα χρήσης, αναπαραγωγής, τροποποίησης του έργου και

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 13

ΙΙ. Οι βάσεις δεδομένων

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 14

1. Γενικά: Οι βάσεις δεδομένων (=συλλογή έργων δεδομένων ή άλλων ανεξάρτητων στοιχείων,

2. Το δικαίωμα του δημιουργού: Όσον αφορά το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, αντικείμενο

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 15

3. Το δικαίωμα ειδικής φύσης του κατασκευαστή βάσης δεδομένων: Αναγνωρίζεται στον

*9 Σε περίπτωση που επιτρέπει την εξαγωγή/επαναχρησιμοποίηση απαιτείται να δώσει ειδική άδεια.

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 16

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 17

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 18

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 19

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 20

V. Τα οπτικοακουστικά έργα: Ως δημιουργός ενός οπτικοακουστικού έργου τεκμαίρεται ο

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 21

VΙΙ. Δικαιούχοι "ορφανών έργων": Ως "ορφανά" νοούνται τα έργα με δημιουργό αγνώστου

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 22

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 23

Ι. Γενικά: Το περιουσιακό δικαίωμα εξασφαλίζει στο δημιουργό τη δυνατότητα να εκμεταλλευτεί

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 24

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 25

ΙΙΙ. Η εξουσία (δικαίωμα) μετάφρασης: Αναγνωρίζεται στο δημιουργό το η εξουσία (δικαίωμα) να

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 26

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 27

VΙΙ. Η εξουσία (δικαίωμα) εισαγωγής: Αναγνωρίζει στους δημιουργούς την εξουσία να

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 28

Χ. Η εξουσία (δικαίωμα) ραδιοτηλεοπτικής μετάδοσης: Αναγνωρίζεται στο δημιουργό η εξουσία

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 29

ή με τη συγκατάθεσή του τα μέσα για την αποκωδικοποίηση του προγράμματος.

Β. Καλωδιακή μετάδοση ή αναμετάδοση  Ο δημιουργός έχει την εξουσία να επιτρέπει ή να

Ι. Γενικά: Το δικαίωμα παρακολούθησης δικαιολογείται από το γεγονός ότι πολλές φορές ο

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 30

παρακολούθησης, έτσι ώστε ο δημιουργός να λαμβάνει ένα ποσοστό αποζημίωσης σε κάθε

ΙV. Το ποσοστό και ο τρόπος είσπραξης: Το δικαίωμα παρακολούθησης ορίζεται ως ανεκχώρητο

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 31

V. Η νομική φύση του δικαιώματος παρακολούθησης: Οι δικαιούχοι του δικαιώματος

Ι. Η μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος: Το περιουσιακό δικαίωµα µπορεί να

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 32

V. Ο έγγραφος τύπος: ∆ικαιοπραξίες που αφορούν τη µεταβίβαση εξουσιών από το περιουσιακό

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 33

ΙΧ. Οι ειδικές ρυθμίσεις για την αμοιβή του δημιουργού:

ΑΡΤΕΜΙΣ ΤΡΙΚΗ Σελίδα 34

Συµφωνίες, που προβλέπουν ρυθµίσεις διαφορετικές ή ύψος αµοιβών χαµηλότερο από τα