2. Η ελληνοτουρκική προσέγγιση

Δ. Η ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΩΝ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
2. Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Μπακάλης Κώστας : history-logotexnia.blogspot.com

 Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλους
Πηγή: http://www.venetokleio.gr/Παναγιώτης Αθανασόπουλος
2. Η ελληνοτουρκική προσέγγιση
Μετά την υπογραφή της Σύμβασης ανταλλαγής πληθυσμών και της Συνθήκης
ειρήνης της Λοζάνης, οι σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία δοκιμάζονταν κατά
διαστήματα από εντάσεις. Ύστερα από διαπραγματεύσεις, τον Ιούνιο του 1925
υπογράφηκε η Σύμβαση της Άγκυρας και το Δεκέμβριο του 1926 η Συμφωνία των
Αθηνών. Αυτές ρύθμιζαν τα επίμαχα θέματα, όμως δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. Τον
Αύγουστο του 1928 το κόμμα των Φιλελευθέρων κέρδισε τις εκλογές και σχεδόν
αμέσως η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε διαπραγματεύσεις που κράτησαν δύο χρόνια. Ο
Ελ. Βενιζέλος επιθυμούσε τη διευθέτηση των οικονομικών διαφορών και την
αναγνώριση του εδαφικού καθεστώτος μεταξύ των δύο χωρών. Όμως, σε κάθε
προσπάθεια προσέγγισης με την Τουρκία, εμπόδιο στεκόταν η έντονα αρνητική
στάση των προσφύγων.
Οι ελληνοτουρκικές
συμφωνίες ως
το 1930
Σύμβαση
Άγκυρας
Συμφωνία
Αθηνών
Οι Φιλελεύθεροι
στην εξουσία
(1928)
Στόχοι
Βενιζέλου
Στις 10 Ιουνίου 1930 υπογράφηκε η Συμφωνία της Άγκυρας που αποτελούσε το
οικονομικό σύμφωνο μεταξύ των δύο χωρών. Τα κυριότερα σημεία του ήταν:
• Ρύθμισε το ζήτημα των Ελλήνων ορθοδόξων της Κωνσταντινούπολης και των
μουσουλμάνων της Θράκης, καθώς και των «φυγάδων».
• Όριζε ότι οι ανταλλάξιμες μουσουλμανικές περιουσίες στην Ελλάδα και οι
ελληνικές στην Τουρκία περιέρχονταν στην κυριότητα του Ελληνικού και Τουρκικού
Δημοσίου, αντίστοιχα.
• Προέβλεπε αμοιβαία απόσβεση των οικονομικών υποχρεώσεων μεταξύ των δύο
χωρών.
Η Συμφωνία της
΄Αγκυρας
(10/6/1930)

 Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλους
Πηγή: http://www.venetokleio.gr/Παναγιώτης Αθανασόπουλος
Η συμφωνία ολοκληρώθηκε στις 30 Οκτωβρίου του ίδιου έτους με το Σύμφωνο
φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας, το Πρωτόκολλο για τον περιορισμό των
ναυτικών εξοπλισμών και τη Σύμβαση εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας. Με
την τελευταία αυτή σύμβαση δόθηκε η δυνατότητα στους υπηκόους του καθενός
από τα δύο κράτη να ταξιδεύουν ή να εγκαθίστανται (με κάποιους περιορισμούς)
στο έδαφος του άλλου κράτους.
Οι συμφωνίες
της 30/10/ 1930
Οι μεταγενέστερες εξελίξεις έδειξαν ότι οι προσδοκίες από τη λύση που δόθηκε σε
κάποια ζητήματα με τις ελληνοτουρκικές συμφωνίες του 1930 διαψεύστηκαν.
Βέβαια, για ένα μεγάλο διάστημα δεν σημειώθηκαν τριβές μεταξύ των δύο κρατών
και δεν αμφισβητήθηκαν τα μεταξύ τους σύνορα. Αυτό ήταν και η βασική επιδίωξη
του Έλληνα πρωθυπουργού. Ο συμψηφισμός όμως των ανταλλάξιμων, ελληνικών
και μουσουλμανικών περιουσιών, προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων ανάμεσα στους
πρόσφυγες. Με τη συμφωνία αυτή η κατά πολύ μεγαλύτερη περιουσία των
ανταλλάξιμων Ελλήνων ορθοδόξων της Τουρκίας εξισώθηκε με την αντίστοιχη
περιουσία των μουσουλμάνων της Ελλάδας. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την
παρακράτηση του 25% της προκαταβολής της αποζημίωσης από την Εθνική
Τράπεζα και της άρνησης διακανονισμού των προσφυγικών χρεών, απομάκρυνε
τμήμα του προσφυγικού κόσμου από την εκλογική βάση του κόμματος των
Φιλελευθέρων και συνέβαλε στην ήττα του στις εκλογές του 1932 και του 1933.
Πρόσκαιρη
βελτίωση
ελληνοτουρκικών
σχέσεων
Οι αντιδράσεις
των προσφύγων
και οι πολιτικές
τους συνέπειες

Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
 Λόγοι δυσαρέσκειας των προσφύγων
αναφέρονται και στο κεφ. Ε1

Ελληνοτουρκικές συμφωνίες ως το 1930 – Φιλελεύθεροι στην εξουσία (1828)
• δοκιμάζονταν κατά διαστήματα από εντάσεις:  Μετά την υπογραφή της
Σύμβασης ανταλλαγής πληθυσμών και  της Συνθήκης ειρήνης της Λοζάνης.
Οι σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία
• Ύστερα από διαπραγματεύσεις,
• τον Ιούνιο του 1925 υπογράφηκε η Σύμβαση της Άγκυρας
• και το Δεκέμβριο του 1926 η Συμφωνία των Αθηνών.
• Αυτές ρύθμιζαν τα επίμαχα θέματα, όμως δεν εφαρμόστηκαν ποτέ.
Σύμβαση Άγκυρας - Συμφωνία Αθηνών
• Τον Αύγουστο του 1928 το κόμμα των Φιλελευθέρων κέρδισε τις εκλογές
• και σχεδόν αμέσως η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε διαπραγματεύσεις που κράτησαν
δύο χρόνια.
• Ο Ελ. Βενιζέλος επιθυμούσε
 τη διευθέτηση των οικονομικών διαφορών
 και την αναγνώριση του εδαφικού καθεστώτος μεταξύ των δύο χωρών.
• Όμως, σε κάθε προσπάθεια προσέγγισης με την Τουρκία, εμπόδιο στεκόταν η
έντονα αρνητική στάση των προσφύγων.
Οι Φιλελεύθεροι στην εξουσία (1928)

 «Το υπουργικό συμβούλιο του 1928», σατιρικό σκίτσο που δημοσιεύτηκε στην
εφημερίδα Πρωία. 4 Νοεμβρίου 1928.
 17 Οκτωβρίου 1928. Ο
Ελευθέριος Βενιζέλος
διαβάζει τις προγραμματικές
του δηλώσεις στη Βουλή.

Η Συμφωνία της ΄Αγκυρας (10/6/1930)
το ζήτημα των
Ελλήνων ορθοδόξων
της Κωνσταντινούπολης
και των
μουσουλμάνων της
Θράκης,
καθώς και των
«φυγάδων».
Ρύθμισε:
 οι ανταλλάξιμες
μουσουλμανικές
περιουσίες στην Ελλάδα
 και οι ελληνικές στην
Τουρκία
 περιέρχονταν στην
κυριότητα του
Ελληνικού και
Τουρκικού Δημοσίου,
αντίστοιχα.
Όριζε ότι :
αμοιβαία απόσβεση
των οικονομικών
υποχρεώσεων μεταξύ
των δύο χωρών.
Προέβλεπε:
Στις 10 Ιουνίου 1930 υπογράφηκε η Συμφωνία της Άγκυρας
που αποτελούσε το οικονομικό σύμφωνο μεταξύ των δύο χωρών.
Τα κυριότερα σημεία του ήταν:

Οι συμφωνίες της 30/10/ 1930
Η συμφωνία ολοκληρώθηκε στις 30 Οκτωβρίου
του ίδιου έτους
• με το Σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας,
• το Πρωτόκολλο για τον περιορισμό των ναυτικών εξοπλισμών
• και τη Σύμβαση εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας. Με την
τελευταία αυτή σύμβαση δόθηκε η δυνατότητα στους υπηκόους του
καθενός από τα δύο κράτη
 να ταξιδεύουν
 ή να εγκαθίστανται (με κάποιους περιορισμούς) στο έδαφος του άλλου
κράτους.

► 29 Οκτωβρίου 1930: Συνάντηση
Βενιζέλου – Κεμάλ Ατατούρκ
 Οι Συμφωνίες του 1930 θεωρήθηκε ότι
σηματοδοτούν το τέλος της Μεγάλης Ιδέας.
Τουρκική γελοιογραφία του 1930, που εικονίζει
τονΤούρκο Πρωθυπουργό Ισμέτ Ινονού να
παρηγορεί τον Βενιζέλο.

Αποτελέσματα: Βελτίωση ελληνοτουρκικών σχέσεων – Αντιδράσεις προσφύγων
 Οι μεταγενέστερες εξελίξεις έδειξαν ότι:
 οι προσδοκίες από τη λύση που δόθηκε σε κάποια ζητήματα με τις ελληνοτουρκικές
συμφωνίες του 1930 διαψεύστηκαν.
Βέβαια, για ένα μεγάλο διάστημα
 δεν σημειώθηκαν τριβές μεταξύ των δύο κρατών
 και δεν αμφισβητήθηκαν τα μεταξύ τους σύνορα.
 Αυτό ήταν και η βασική επιδίωξη του Έλληνα πρωθυπουργού.
 Ο συμψηφισμός όμως των ανταλλάξιμων, ελληνικών και μουσουλμανικών περιουσιών,
προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων ανάμεσα στους πρόσφυγες.
1. Με τη συμφωνία αυτή η κατά πολύ μεγαλύτερη περιουσία των ανταλλάξιμων
Ελλήνων ορθοδόξων της Τουρκίας εξισώθηκε με την αντίστοιχη περιουσία των
μουσουλμάνων της Ελλάδας.Το γεγονός αυτό,
2. σε συνδυασμό με την παρακράτηση του 25% της προκαταβολής της αποζημίωσης
από την ΕθνικήΤράπεζα
3. και της άρνησης διακανονισμού των προσφυγικών χρεών,
 απομάκρυνε τμήμα του προσφυγικού κόσμου από την εκλογική βάση του
κόμματος των Φιλελευθέρων
 και συνέβαλε στην ήττα του στις εκλογές του 1932 και του 1933.

▲ Άφιξη Ισμέτ Ινονού.
Διακρίνεται ο Βενιζέλος κι η γυναίκα του

1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936
Ανακήρυξη
Αβασίλευτης
Δημοκρατίας
Πολίτευμα ευάλωτο
Δικτατορία
Πάγκαλου

Εκλογή κόμματος
Φιλελευθέρων
 
«Ιδιώνυμο»
Ελληνοτουρκικό
Σύμφωνο Φιλίας
Πτώχευση
Λαϊκό
Κόμμα στην
εξουσία
Κίνημα 1935
Παλινόρθωση Μοναρχία
Δικτατορία
Μεταξά
Βενιζελική τετραετία

ΘΕΜΑΤΑ
ΑΠΟ ΤΟ Κ.Ε.Ε.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ:
Σύμβαση Άγκυρας (Ιούνιος 1925) - Συμφωνία Αθηνών (Δεκέμβριος 1926)
Συμφωνία ΄Αγκυρας (10 Ιουνίου 1930)
Σύμφωνο Φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας (30 Οκτωβρίου 1930)
Πρωτόκολλο για τον περιορισμό ναυτικών εξοπλισμών (30 Οκτωβρίου 1930)
Σύμβαση Εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας (30 Οκτωβρίου 1930)

ΘΕΜΑ 1
Αφού μελετήσετε την πηγή να αναφέρετε τους παράγοντες που συνέβαλαν στη
διαμόρφωση των πολιτικών πεποιθήσεων των προσφύγων. (Αρχικά ήταν βενιζελικοί
επειδή θεωρούσαν υπεύθυνους του ξεριζωμού τους αντιβενιζελικούς - Μετά το
σύμφωνο του 1930 πολλοί εντάχθηκαν στο αντιβενιζελικό στρατόπεδο).
ΠΗΓΗ
Οι πρόσφυγες είναι, κατά πλειοψηφία, αρχικά «βενιζελικοί»
Οι πρόσφυγες, προς έκδηλη δυσαρέσκεια των πιο συντηρητικών στοιχείων του
αυτόχθονος πληθυσμού, ήταν πολυπληθείς και συμπαγώς εγκαταστημένοι, ώστε να
δρουν ως ρυθμιστές της πολιτικής ζωής στη διάρκεια του μεσοπολέμου. Μερικοί από
τους μη προνομιούχους ήταν επηρεασμένοι ιδεολογικά από τα επαναστατικά δόγματα
του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας (ΚΚΕ), το οποίο είχε ιδρυθεί πρόσφατα (το
1918) και ορισμένοι από τους ηγέτες του κατάγονταν από την Ανατολία. Παρά τις
μεγάλες στερήσεις όμως η απήχηση του κομμουνισμού θα παρεμποδιζόταν σημαντικά
από την εμμονή της Κομιντέρν (μεταξύ 1924 και 1935) το ελληνικό κόμμα να υποστηρίζει
την ιδέα ενός αυτόνομου Μακεδονικού κράτους, η δημιουργία του οποίου θα είχε ως
επακόλουθο την απόσπαση μιας μεγάλης περιοχής της Βόρειας Ελλάδας. Από τους
νεοεγκατεστημένους πρόσφυγες των οποίων η ζωή είχε ήδη αναστατωθεί μια φορά,
λίγοι ήταν διατεθειμένοι να ξαναζήσουν αυτή την εμπειρία.

Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι πρόσφυγες παρέμειναν πιστοί στον Ελευθέριο Βενιζέλο, το
χαρισματικό οραματιστή μιας Μεγάλης Ελλάδας και επίδοξο ελευθερωτή τους. Το αλυτρωτικό
του όραμα είχε τώρα καταρρεύσει, αλλά αυτό ερμηνευόταν απόλυτα με την προδοσία της
εσωτερικής αντίδρασης και τις μηχανορραφίες εξωτερικών δυνάμεων. Αυτή η αφοσίωση
επιβίωσε και μετά την προσέγγιση Βενιζέλου και Κεμάλ Ατατούρκ το 1930, η οποία επιτεύχθηκε
μόνο με ουσιώδεις ελληνικές παραχωρήσεις στο ζήτημα των αποζημιώσεων για την τεράστια
ακίνητη περιουσία που άφησαν πίσω τους οι πρόσφυγες, φεύγοντας από την Τουρκία. Οι
πρόσφυγες ψήφισαν σε μεγάλο ποσοστό υπέρ της κατάργησης της μοναρχίας στο δημοψήφισμα
του 1924, το οποίο έφερε αποτέλεσμα 70% (758.472 έναντι 325.322 ψήφων) υπέρ της
δημοκρατίας.
R. Clogg, Συνοπτική Ιστορία της Ελλάδας 1770-1990, Αθήνα 1995, σσ. 111-112
 Περικλής Λύτρας:Ο γυρισμός

ΘΕΜΑ 2
 Αφού μελετήσετε την πηγή και με βάση την αφήγηση του σχολικού σας
βιβλίου, να επισημάνετε τα επιχειρήματα που χρησιμοποίησε ο Ελ.
Βενιζέλος για να υποστηρίξει τις θέσεις του σχετικά με την
ελληνοτουρκική προσέγγιση (Σύμβαση 10ης Ιουνίου 1930) και να τα
σχολιάσετε.
ΠΗΓΗ
Η ελληνοτουρκική προσέγγιση (1930)
Η σύμβασις της 10ης Ιουνίου 1930 υπέστη δριμύτατην κριτικήν εκ μέρους της αντιπολιτεύσεως. Οι
Τσαλδάρης και Καφαντάρης έψεξαν τον Βενιζέλον, ότι προέβη εις παραχωρήσεις, χωρίς να λάβη
πολιτικά ανταλλάγματα. Ο Βενιζέλος ημφεσβήτησεν ότι η Ελλάς υπέστη θυσίας διά της
συμφωνίας. Ημφεσβήτησεν ότι η αξία των εγκαταλειφθεισών περιουσιών υπό των Ελλήνων εις
Τουρκίαν ήτο μεγαλυτέρα από την αξίαν των εγκαταλειφθεισών υπό των Τούρκων. Υπεστήριξεν ότι
και εξωγκωμένα ενεφανίζοντο υπό των δικαιούχων τα ενεργητικά, ότι η αξία των
εγκαταλειφθεισών περιουσιών εξέπεσε μετά την αναχώρησιν του ελληνικού στοιχείου, ότι αι
ελληνικαί περιουσίαι εν Τουρκία απετελούντο από κινητάς αξίας, κατά το πλείστον, αι οποίαι δεν
επροστατεύοντο από την Συνθήκην της Λωζάννης, ενώ, αντιθέτως, αι εν Ελλάδι τουρκικαί ήσαν
αποκλειστικώς ακίνητοι. Τέλος, και αυτό ήτο το σοβαρώτερον επιχείρημα, ετόνισεν ότι, ως
προέκυψεν από την πείρα επτά ετών, η εκτίμησις των εκατέρωθεν περιουσιών θα απήτει πολλάς
δεκαετίας, χωρίς και να είναι βέβαιον ότι το αποτέλεσμα της εκτιμήσεως θα ήτο ευνοϊκόν δια την
Ελλάδα. Εις την επίκρισιν του Τσαλδάρη, ότι δεν ελήφθη πρόνοια προστασίας των ελληνικών
μειονοτήτων εν Τουρκία, απήντησεν ότι «οι Έλληνες της Τουρκίας, είτε ραγιάδες, είτε πολίται
Έλληνες, θα τύχουν υποστηρίξεως εκ μέρους της τουρκικής κυβερνήσεως, αναλόγως προς την
ανάπτυξιν των φιλικών και στενών σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών».

Ως προς το πολιτικόν αντάλλαγμα, υπεσχέθη ότι τούτο δεν θα εβράδυνε να δοθή.
Ο Βενιζέλος, εξ άλλου, ηρνήθη να δεχθή την αξίωσιν που διετύπωσαν ωρισμένοι προσφυγικοί
κύκλοι, όπως το ελληνικόν κράτος υποκατασταθή εις όλας τας υποχρεώσεις τας οποίας η Τουρκία
υπείχεν εκ της συμβάσεως περί ανταλλαγής ως προς την ανταλλάξιμον περιουσίαν. Εις την
συνεδρίασιν της Βουλής της 25ης Ιουνίου 1930, κατά την οποίαν εξέθεσεν εν όλη του τη εκτάσει το
προσφυγικόν ζήτημα, απέδειξεν ότι οι πρόσφυγες είχον λάβει κατά μέσον όρον τα 15% της εν
Τουρκία περιουσίας των, ότι τοις εξησφαλίσθη η απόκτησις στέγης και ότι δια την αποκατάστασιν
και περίθαλψίν των το κράτος είχε δαπανήσει 30.290 εκατομμύρια δραχμών, δηλαδή περί τα 80
εκατομμύρια χρυσών λιρών. Ο Βενιζέλος, κατά την συνεδρίασιν ταύτην, υπεστήριξεν ότι η Ελλάς
ανέλαβε δια της συνθήκης περί ανταλλαγής την υποχρέωσιν να χρησιμοποιήση την εις το έδαφός
της ανταλλάξιμον περιουσίαν δια την αποζημίωσιν των προσφύγων και ότι την υποχρέωσίν της
ταύτην την εξεπλήρωσεν.
Αλλ’ οσονδήποτε και αν ήτο επαχθής δια την Ελλάδα η σύμβασις της 10ης Ιουνίου, τίποτε το
καλύτερον δεν ημπορούσε να πραγματοποιηθή. Η Τουρκία εζήτει, ευθύς εξ αρχής, τον πλήρη
συμψηφισμόν. Η Ελλάς αντεπρότεινεν όπως τα ουδέτερα μέλη της Μικτής Επιτροπής Ανταλλαγής
αναλάβουν την εφαρμογήν συνοπτικού και συνολικού συστήματος εκτιμήσεως. Η τουρκική
κυβέρνησις απεδέχθη, τελικώς, την ελληνικήν πρότασιν, τα ουδέτερα δε μέλη υπέδειξαν τον γενικό
συμψηφισμόν. Να ηρνείτο η Ελλάς την υπόδειξιν ταύτην; Η τουρκική κυβέρνησις δεν είχε κανένα
λόγο να βιάζεται. Αντιθέτως, η εκκρεμότης της έδιδε την ευκαιρίαν να δυσχεραίνη ακόμη
περισσότερον την θέσιν των 110.000 Ελλήνων της Κωνσταντινουπόλεως, οι οποίοι θα
εξηναγκάζοντο να καταφύγουν εις την Ελλάδα. Θα ημπορούσαμεν να υποστώμεν το νέον αυτό
προσφυγικόν κύμα; Και ήτο συμφέρον να κενωθή η Κωνσταντινούπολις από τους Έλληνας, έναντι
της αβέβαιας προοπτικής που παρείχεν η παράτασις της εκκρεμότητος επί του ζητήματος των
εκτιμήσεων;
Ο Ελ. Βενιζέλος δεν ανήκεν εις την κατηγορίαν των ανθρώπων που εδίσταζον να αναλάβουν
ευθύνας. Άλλωστε, όταν η Ελλάς είχε βαστάσει το βάρος της Μικρασιατικής καταστροφής,

όταν είχεν υποστή τόσας θυσίας εις άψυχον και έμψυχον υλικόν, ποίαν αξίαν ημπορούσαν να έχουν
μερικαί εκατοντάδες χιλιάδων λιρών, όταν δια της θυσίας αυτής επετυγχάνετο ένας ευρύτερος
διακανονισμός των ελληνοτουρκικών σχέσεων, εγεφυρούτο το από αιώνων χάσμα μεταξύ των δύο
λαών και το Αιγαίον πέλαγος μετετρέπετο από χωριστικόν όριον εις συνδέουσαν γέφυραν;
Εάν ο Βενιζέλος δεν ανελάμβανε την ευθύνην της οριστικής εκκαθαρίσεως του κυκεώνος των
οικονομικών διαμφισβητήσεων μεταξύ των δύο χωρών, εάν άφηνε τα πράγματα να κυλούν όπως
προέβλεπον αι μέχρι τότε συμβάσεις, αι ελληνοτουρκικαί σχέσεις καθημερινώς θα
εδηλητηριάζοντο, η καχυποψία αμοιβαίως θα εγένετο εντονωτέρα, η προσφυγή εις τους
εξοπλισμούς θα καθίστατο αναπόφευκτος, με αποτέλεσμα την επιβάρυνσιν της Ελλάδος δια ποσών
θετικώς μεγαλύτερων από την αρνητικήν ζημίαν που υπέστη δια της παραιτήσεως από μιας
αξιώσεως αμφιβόλου βασιμότητος. Το θέμα ήτο: Εσύμφερεν ή όχι την Ελλάδα να λησμονήση το
παρελθόν και να επιδιώξη ειλικρινώς την αποκατάστασιν φιλικών σχέσεων με την Τουρκίαν;
Εσύμφερεν ή όχι να μεταβληθή ο προαιώνιος εχθρός εις φίλον; Εφ’ όσον η απάντησις εις το
ερώτημα τούτο θα ήτο καταφατική, η συμφωνία της 10ης Ιουνίου παρουσιάζετο ως το καλύτερον
δυνατόν πρώτον βήμα δια την συμφιλίωσιν με την Τουρκίαν. Οι επικριταί, άλλωστε, του Βενιζέλου,
όπως απέδειξεν η μετά ταύτα πολιτική των, επίστευον ότι η συμφωνία εκείνη ήτο κατά βάσιν ορθή.
Το επιστέγασμα της επελθούσης συνεννοήσεως ήτο το ταξίδιον του Έλληνος πρωθυπουργού εις
Άγκυραν, κατόπιν προσκλήσεως της τουρκικής κυβερνήσεως, και η υπογραφή του συμφώνου
φιλίας, ουδετερότητος και διατησίας.
Γρ. Δαφνή, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων (1923-1940),
τόμ. Β΄, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1997, σσ. 66-68

πηγές
ΟΙ 3 (ΤΡΕΙΣ) ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ (1930)
Ο Έλλην πρωθυπουργός, συνοδευόμενος υπό του υπουργού των Εξωτερικών Ανδρ.
Μιχαλακοπούλου, ανεχώρησεν εξ Ελλάδος, επιβαίνων ελληνικού πολεμικού, την 25ην Οκτωβρίου
1930. Η υποδοχή που του έγινεν από επισήμου πλευράς υπήρξεν εξαίρετος τόσον εις
Κωνσταντινούπολιν, όσον και εις την τουρκικήν πρωτεύουσαν. Η εις Άγκυραν επίσκεψις του
Βενιζέλου ετερματίσθη με την υπογραφήν, την 30ην Οκτωβρίου, τριών ελληνοτουρκικών
συμφωνιών. Η πρώτη ήτο «σύμφωνον φιλίας, ουδετερότητος και διαιτησίας». Η αξία του
συμφώνου τούτου ευρίσκετο κυρίως εις την διάταξιν, δια της οποίας τα δύο κράτη ανελάμβανον
αμοιβαίως την υποχρέωσιν να μη μετάσχουν οιασδήποτε οικονομικής ή πολιτικής συνεννοήσεως,
στρεφομένης εναντίον του ετέρου εξ αυτών.
Η δευτέρα, το ναυτικόν πρωτόκολλον, ανεφέρετο εις τους ναυτικούς εξοπλισμούς Ελλάδος και
Τουρκίας. Δια του πρωτοκόλλου ωρίζετο ότι τα δύο κράτη ανελάμβανον την υποχρέωσιν όπως «εις
ουδεμίαν παραγγελίαν προσκτήσεως ή ναυπηγήσεως πολεμικών μονάδων ή εξοπλισμών
προβαίνωσιν, άνευ προηγουμένης ειδοποιήσεως του ετέρου συμβαλλομένου μέρους, εξ μήνας
πρότερον, επί τω σκοπώ όπως παρέχεται εις τας δύο κυβερνήσεις η ευκαιρία να προλαμβάνουν
ενδεχόμενην άμιλλαν ναυτικών εξοπλισμών, δια της φιλικής ανταλλαγής απόψεων και της παροχής
εξηγήσεων υπό του ενός και του ετέρου μέρους εν πνεύματι πλήρους ειλικρινείας».
.................................................................................................................................
Η τρίτη συμφωνία περιελάμβανεν εμπορικήν σύμβασιν, σύμβασιν εγκαταστάσεως και προξενικήν
σύμβασιν. Αι συμβάσεις αυταί είχον ως αποτέλεσμα την τόνωσιν των μεταξύ των δύο χωρών
εμπορικών σχέσεων και την κατοχύρωσιν των εις την Τουρκίαν εγκατεστημένων Ελλήνων.
Ηνοίγοντο δε προοπτικαί δια την εγκατάστασιν νέων.
Γρ. Δαφνή, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940, ό.π., σσ. 68-70

πηγές
Η ΣΗΜΑΣΙΑΤΗΣ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗΣ (1930)
Το περιεχόμενον της πραγματοποιηθείσης ελληνοτουρκικής συνεννοήσεως ήτο ευρύτερον από ό,τι
προέδιδον αι υπογραφείσαι συμφωνίαι. Το προσδιώρισαν εις τας προπόσεις που εξεφώνησαν οι
Ισμέτ και Ελ. Βενιζέλος, εις το δοθέν προς τιμήν του Έλληνος πρωθυπουργού γεύμα εν Αγκύρα την
27ην Οκτωβρίου. «Η Τουρκία και η Ελλάς», είχεν είπει ο Ισμέτ, «είναι ηναγκασμέναι να εργασθούν
με πνεύμα συνεννοήσεως εις πάσαν περίπτωσιν εις τα Βαλκάνια και την ανατολικήν λεκάνην της
Μεσογείου, όπου είναι καταφανεστέρα η ταυτότης των συμφερόντων των. Αι μέλλουσαι γενεαί θα
είναι ευγνώμονες απέναντι εκείνων οι οποίοι εργάσθησαν δια την οικοδόμησιν και την παγίωσιν
του στερεού οικοδομήματος της ελληνοτουρκικής φιλίας». Ο Βενιζέλος, απαντών, εβεβαίωσεν ότι
«ο μεταξύ των δύο χωρών προαιώνιος αγών έλαβε οριστικόν τέρμα», ότι «ηνωμένοι οι δύο λαοί θα
αποτελέσουν ασφαλές στήριγμα της βαλκανικής και ευρωπαϊκής ειρήνης, εν ουδεμιά περιπτώσει
δυνάμενοι να ευρεθούν εις αντιμαχόμενα στρατόπεδα».
Η ελληνοτουρκική προσέγγισις είχεν ως άμεσον συνέπειαν, αι δύο χώραι, κατόπιν συνεννοήσεως,
να χαράσσουν κοινήν πολιτικήν εις όλα τα αφορώντα τα δύο κράτη διεθνή ζητήματα. Επί πλέον,
εκάστη των δύο χωρών προσέφερε τας φιλικάς της υπηρεσίας εις την άλλην, όπως, επί
παραδείγματι, η Τουρκία εμεσολάβησε δια τον διακανονισμόν των ελληνοβουλγαρικών διαφορών,
ενώ η Ελλάς επρωτοστάτησεν εις την κίνησιν δια την είσοδον εις την ΚΤΕ της Τουρκίας, η οποία
επραγματοποιήθη το 1932.
Η ανταλλαγή των κυρώσεων των συμφωνιών της Άγκυρας έγινε την μεσημβρίαν της 5ης
Οκτωβρίου 1931 και επ’ ευκαιρία της αφίξεως εις Αθήνας του Ισμέτ Πασά και του Ρουσδή Βέη, εις
ανταπόδοσιν της επισκέψεως των Βενιζέλου και Μιχαλακοπούλου εις Άγκυραν. Ομιλών μετά την
τελετήν, ο Βενιζέλος είπεν ότι «τα έγγραφα των κυρώσεων έχασαν ένα μέρος της σημασίας των,
αφού τας κυρώσεις τας έχει ήδη δώσει η λαϊκή ψυχή».

Πράγματι, ο λαός του Πειραιώς και των Αθηνών επεφύλαξεν ενθουσιώδη υποδοχήν εις
τους Τούρκους ηγέτας. Δυο φράσεις, από τας προπόσεις που αντήλλαξαν, κατά το δοθέν
προς τιμήν των Τούρκων επίσημον γεύμα, οι Βενιζέλος και Ισμέτ, εχαρακτήριζον την
έκτασιν της πραγματοποιηθείσης προόδου εις την διπλωματικήν τοποθέτησιν των δύο
χωρών. «Δικαιούμεθα», είπεν ο Βενιζέλος, «να πιστεύωμεν, χωρίς ψευδή
μετριοφροσύνην, ότι αν το παράδειγμά μας ακολουθήσουν και άλλοι λαοί, τους οποίους
έχει χωρίσει το παρελθόν, η ανθρωπότης θα ίδη ταχέως πολύ καλύτερας ημέρας». Ο
υπαινιγμός του Βενιζέλου δια την ανάγκην της γαλλογερμανικής προσεγγίσεως ήτο
σαφής. Εξ άλλου, ο Ισμέτ ετόνισεν: «Εάν ο πόλεμος επρόκειτο να επαναρχίση, δύναμαι
ακόμη να σας βεβαιώσω και τούτο, ότι θα υπάρξουν δύο κράτη εν πάση περιπτώσει
αποφασισμένα να μείνουν ουδέτερα: Η Ελλάς και ηΤουρκία».
Η εγκάρδιος συνεννόησις, την οποίαν είχε προτείνει ο Βενιζέλος δια των επιστολών του
προς τους Ισμέτ και Ρουσδή, καθίστατο πραγματικότης η οποία προεβάλλετο ως
παράδειγμα και εις τας Μεγάλας Δυνάμεις. Το δε περιεχόμενον της συνεννοήσεως
ταύτης καθωρίζετο από την απόφασιν των δυο χωρών όπως εξασφαλίσουν την
ουδετερότητα, αρνούμεναι να μετάσχουν του ενός ή του άλλου εκ των συνασπισμών
που υπήρχον ή επρόκειτο να δημιουργηθούν. Η Τουρκία επέτυχε την ουδετερότητα
αυτήν και την εξησφάλισε μέχρι τέλους. Η Ελλάς όχι.
Γρ. Δαφνή, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940, ό.π., σσ. 70-71

2006
ΘΕΜΑ Β2
Χρησιμοποιώντας σχετικά χωρία από το πιο κάτω κείμενο και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να
εξηγήσετε τους στόχους του Ελευθερίου Βενιζέλου αναφορικά με την ελληνοτουρκική προσέγγιση
κατά τα έτη 1928-30 (Μονάδες 12) και να αποτιμήσετε κατά πόσο οι στόχοι αυτοί επιτεύχθηκαν με
τις ελληνοτουρκικές συμφωνίες του 1930. (Μονάδες 13).
Μονάδες 25
Κείμενο
«Καθ’ ήν στιγμήν ο ελληνικός λαός μού αναθέτει με μεγάλην πλειοψηφίαν την διακυβέρνησίν του
δια μίαν περίοδον τεσσάρων ετών, οφείλω να σας διαβεβαιώσω περί της ζωηράς επιθυμίας μου να
συντελέσω εις την ρύθμισιν των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών μας, η οποία θα τους εξησφάλιζε
στενήν φιλίαν, επιβεβαιουμένην δι’ ενός συμφώνου φιλίας, μη επιθέσεως και διαιτησίας,
περιεχομένου όσον το δυνατόν ευρυτέρου. Έχω πλήρη συνείδησιν του γεγονότος ότι η Τουρκία δεν
έχει βλέψεις επί των εδαφών μας και μοι εδόθη χιλίας φοράς κατά την διάρκειαν της προεκλογικής
περιόδου η ευκαιρία να δηλώσω δημοσία ότι η Ελλάς ουδεμίαν έχει βλέψιν επί των τουρκικών
εδαφών, αποδεχομένη τας Συνθήκας της Ειρήνης ειλικρινώς και ανεπιφυλάκτως. Δεν δύναμαι
λοιπόν να αμφιβάλλω ότι η ρύθμισις των σχέσεών μας, ως την αντιλαμβάνομαι, ανταποκρίνεται
επίσης εις την επιθυμίαν της Εξοχότητός Σας. Δια την πραγματοποίησιν της κοινής αυτής επιθυμίας
ουδέν εμπόδιον υφίσταται εκτός των εκκρεμών ζητημάτων μεταξύ των δύο χωρών, τα οποία
προέκυψαν από την σύμβασιν περί ανταλλαγής των πληθυσμών και τας παρακολούθους
συμφωνίας».
Επιστολή του Ε. Βενιζέλου προς τονΤούρκο πρωθυπουργό Ισμέτ Ινονού, 30.08.1928:
Ιστορία του ελληνικού έθνους, ΙΕ΄, σ. 354.

ΘΕΜΑ Β1
Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που ακολουθούν και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις,
να αναφέρετε:
α. Τι επεδίωκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος με την υπογραφή της Συμφωνίας της Άγκυρας (10 Ιουνίου
1930). Μονάδες 12
β.Τις αντιδράσεις των προσφύγων της Μικράς Ασίας στην παραπάνω συμφωνία. Μονάδες 13
ΚΕΙΜΕΝΟ Α΄
Ο Βενιζέλος κατά την συνεδρίασιν ταύτην (της Βουλής της 25ης Ιουνίου 1930) υπεστήριξεν ότι η
Ελλάς ανέλαβε διά της συνθήκης περί ανταλλαγής την υποχρέωσιν να χρησιμοποιήση την εις το
έδαφός της ανταλλάξιμον περιουσίαν διά την αποζημίωσιν των προσφύγων και ότι την
υποχρέωσίν της ταύτην την εξεπλήρωσεν.
Αλλ’ οσονδήποτε και αν ήτο επαχθής διά την Ελλάδα η σύμβασις της 10ης Ιουνίου, τίποτε το
καλύτερο δεν ημπορούσε να πραγματοποιηθή. Η Τουρκία εζήτει, ευθύς εξ αρχής, τον πλήρη
συμψηφισμόν. Η Ελλάς αντεπρότεινεν όπως τα ουδέτερα μέλη της Μικτής Επιτροπής Ανταλλαγής
αναλάβουν την εφαρμογήν συνοπτικού και συνολικού συστήματος εκτιμήσεως. Η τουρκική
κυβέρνησις απεδέχθη, τελικώς, την ελληνικήν πρότασιν, τα ουδέτερα δε μέλη υπέδειξαν τον γενικό
συμψηφισμόν. Να ηρνείτο η Ελλάς την υπόδειξιν ταύτην; Η τουρκική κυβέρνησις δεν είχε κανένα
λόγο να βιάζεται. Αντιθέτως, η εκκρεμότης της έδιδε την ευκαιρίαν να δυσχεραίνη ακόμη
περισσότερον την θέσιν των 110.000 Ελλήνων της Κωνσταντινουπόλεως, οι οποίοι θα
εξηναγκάζοντο να καταφύγουν εις την Ελλάδα. Θα ημπορούσαμεν να υποστώμεν το νέον αυτό
προσφυγικόν κύμα; Και ήτο συμφέρον να κενωθή η Κωνσταντινούπολις από τους Έλληνας, έναντι
της αβεβαίας προοπτικής που παρείχε η παράτασις της εκκρεμότητος επί του ζητήματος των
εκτιμήσεων;
Γρ. Δαφνής, Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων (1923 -1940), τόμ. Β΄, Αθήνα 1997: εκδ. Κάκτος, σσ. 66-68.
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 2007

ΚΕΙΜΕΝΟ Β΄
Το οικονομικό σύμφωνο με την Τουρκία θα κυρωθεί. Ο προσφυγικός όμως κόσμος θα
παραμείνει διχασμένος. Όσα σωματεία, τόσες αντιδράσεις, τόσα ανακοινωθέντα και
ψηφίσματα –πολλά από τα οποία περνούν και στον τύπο –με περιεχόμενο διαμετρικά
αντίθετο. Οι εξεγέρσεις και το προσφυγικό ρεύμα διαμαρτυρίας θα ογκωθεί επικίνδυνα
προς τα τέλη Οκτωβρίου του 1930, τις παραμονές της αναχώρησης του Βενιζέλου στην
Άγκυρα. Οι προσφυγικές οργανώσεις θα καλέσουν τα μέλη τους σε γενικές
συγκεντρώσεις και θα συντάξουν ψηφίσματα που θα τα στείλουν όχι μόνο στον
Βενιζέλο αλλά και στον Ινονού1. Μ’ αυτά θα ζητούν την ακύρωση των «απανθρώπων [...]
συμβάσεων και την διαρρύθμισιν του προσφυγικού προβλήματος επί τη βάσει των
στοιχειωδών κανόνων της ηθικής και του δικαίου [...] άλλως η ελληνοτουρκική φιλία [...]
αποβαίνει κενή εννοίας και όλως διόλου ασταθής».
Ιφιγένεια Αναστασιάδου: Ο Βενιζέλος και το Ελληνοτουρκικό Σύμφωνο Φιλίας του 1930.
Στο συλλογικό τόμο: Μελετήματα γύρω από τον Βενιζέλο και την εποχή του, Αθήνα 1980:
εκδ. Φιλιππότης, σ. 329.
1 Ινονού: Πρωθυπουργός τηςΤουρκίας.

ΘΕΜΑ Β1
Αντλώντας στοιχεία από την ακόλουθη επιστολή του Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον Τούρκο
πρωθυπουργό Ισμέτ Πασά (30/8/1928) και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε
τις προθέσεις του Έλληνα πρωθυπουργού σχετικά με τη διευθέτηση των διαφορών Ελλάδας-
Τουρκίας, καθώς και την αποκατάσταση των φιλικών σχέσεων με την υπογραφή της συμφωνίας
της Άγκυρας του 1930.
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
«Καθ' ήν στιγμήν ό ελληνικός λαός μου αναθέτει μέ μεγάλην πλειοψηφίαν τήν διακυβέρνησίν του
διά μίαν περίοδον τεσσάρων ετών, οφείλω νά σας διαβεβαιώσω περί της ζωηρας επιθυμίας μου νά
συντελέσω εις τήν ρύθμισιν τών σχέσεων μεταξύ τών δύο χωρών μας, ή όποία θά τούς εξησφάλιζε
στενήν φιλίαν, επιβεβαιουμένην δι' ενός συμφώνου φιλίας, μή επιθέσεως καί διαιτησίας,
περιεχομένου όσον τό δυνατόν εύρυτέρου. Έχω πλήρη συνείδησιν του γεγονότος ότι ή Τουρκία δέν
έχει βλέψεις έπί τών εδαφών μας καί μοί εδόθη χιλίας φοράς κατά τήν διάρκειαν της προεκλογικής
περιόδου ή ευκαιρία νά δηλώσω δημοσία ότι ή Ελλάς ούδεμίαν έχει βλέψιν επί τών τουρκικών
εδαφών, αποδεχομένη τάς Συνθήκας τής Ειρήνης ειλικρινούς καί ανεπιφυλάκτως. Δέν δύναμαι
λοιπόν νά αμφιβάλλω ότι ή ρύθμισις τών σχέσεών μας, ως τήν αντιλαμβάνομαι, ανταποκρίνεται
επίσης εις τήν επιθυμίαν τής Έξοχότητός Σας. Διά τήν πραγματοποίησιν τής κοινής αύτής επιθυμίας
ούδέν εμπόδιον υφίσταται εκτός τών εκκρεμών ζητημάτων μεταξύ τών δύο χωρών, τά όποια
προέκυψαν από τήν σύμβασιν περί ανταλλαγής τών πληθυσμών καί τάς παρακολούθους
συμφωνίας».
Ιστορία του ΕλληνικούΈθνους, τόμος ΙΕ' (Αθήνα 1978), σελ. 354.
ΟΜΟΓΕΝΩΝ 2007

ΟΜΟΓΕΝΩΝ 2010
Δ1
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται,
να παρουσιάσετε την προσπάθεια προσέγγισης μεταξύ Ελλάδας καιΤουρκίας αναφέροντας:
α.Τις ελληνοτουρκικές συμφωνίες που υπογράφηκαν το 1930
(μονάδες 8) και
β.Το περιεχόμενο αυτών των συμφωνιών (μονάδες 17). Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ Α [...] Ή συμφωνία βασιζόταν στην αρχή του συμψηφισμού των περιουσιών τόσο των
ανταλλαξίμων όσο και των μη ανταλλαξίμων που είχαν αποδοθεί στους πρόσφυγες, ενώ
παράλληλα ή ελληνική πλευρά επιβαρυνόταν με την καταβολή χρεωστικού υπόλοιπου, που
υπερέβαινε τις 400.000 λίρες Αγγλίας, σε αντιστάθμισμα της υποχρεώσεως της τουρκικής
κυβερνήσεως να αποδώσει στους Έλληνες δικαιούχους τα καταπατημένα κτήματά τους στην
περιοχή της Κωνσταντινουπόλεως. Ή σύμβαση της 10ης Ιουνίου 1930 βάρυνε εμφανώς προς
όφελος της Τουρκίας, αλλά αποτέλεσε την προϋπόθεση για την οριστική εκκαθάριση των
οικονομικών διαμφισβητήσεων και την αποφασιστική προώθηση της πολιτικής συνεννοήσεως.
Έτσι ο Έλληνας πρωθυπουργός επισκέφθηκε την Άγκυρα και υπέγραψε, στις 30 Οκτωβρίου 1930,
το διμερές σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας, τα όρια του οποίου έφθαναν ως την
απαγόρευση της συμμετοχής σε κάθε πολιτικό ή οικονομικό συνασπισμό που θα στρεφόταν
εναντίον του ενός από τα συμβαλλόμενα μέρη. Τη σύναψη του συμφώνου συνόδευε ή
συνομολόγηση εμπορικής συμβάσεως, καθώς και ειδικής συμφωνίας γύρω από τους ναυτικούς
εξοπλισμούς, ή οποία και προέβλεπε την έγκαιρη ενημέρωση των δύο κυβερνήσεων για κάθε
προβλεπόμενη παραγγελία ναυτικής μονάδας, προκειμένου να προληφθεί ο ανταγωνισμός «διά
φιλικής ανταλλαγής απόψεων». [... ]
Ιστορία του ΕλληνικούΈθνους, τ. ΙΔ, Εκδοτική Αθηνών, 1978, σ. 354.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β
[...] Ή νέα εμπορική σύμβαση πού
υπογράφτηκε στην Άγκυρα θα
μπορούσε να θεωρηθεί μάλλον
ευνοϊκή... Ή σύμβαση αυτή περιείχε δύο
βασικές διατάξεις πού ρύθμιζαν,
ευνοϊκά για την Ελλάδα, τις εισαγωγές
κονιάκ και σαπουνιού [...] Στις ευνοϊκές
επίσης για την Ελλάδα διατάξεις θα
μπορούσαμε να αναφέρουμε την
εφαρμογή της αναπροσαρμογής του
δασμολογίου... Με τη σύμβαση
αναγνωρίστηκε επίσης ή ισότητα
ανάμεσα στους Έλληνες και Τούρκους
υπηκόους τόσο στην Τουρκία όσο και
στην Ελλάδα. [... ]
Ιφιγένειας Αναστασιάδου, «Ό Βενιζέλος
και το Ελληνοτουρκικό Σύμφωνο Φιλίας
του 1930», Θάνος Βερέμης και
Οδυσσέας Δημητρακόπουλος
(εποπτεία), Μελετήματα γύρω από τον
Βενιζέλο και την Εποχή του, Εκδόσεις
Φιλιππότη, Αθήνα 1980, σσ.362, 363.

ΘΕΜΑ Δ1
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω
κείμενα, να αναφέρετε τις αντιδράσεις των προσφύγων:
α) στην υπογραφή της Σύμβασης της Ανταλλαγής (Ιανουάριος 1923) (μονάδες 15) και
β) στην υπογραφή της Συμφωνίας της Άγκυρας (Ιούνιος 1930) (μονάδες 10).
ΚΕΙΜΕΝΟ Α [ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΨΗΦΙΣΜΑ (21-1-1923)]
«Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Εύξεινου Πόντου [...] θεωρούν
ότι η Ανταλλαγή των ελληνικών πληθυσμών της Τουρκίας που ανέρχονται σε ένα εκατομμύριο
διακόσιες χιλιάδες απέναντι σε τριακόσιες χιλιάδες μουσουλμάνους της Ελλάδας [...] πλήττει καίρια
την παγκόσμια συνείδηση και την παγκόσμια ηθική· [...] ότι είναι αντίθετη προς τα ιερότερα
δικαιώματα του ανθρώπου, της ελευθερίας και της ιδιοκτησίας· ότι το σύστημα της Ανταλλαγής
αποτελεί νέα και κεκαλυμμένη μορφή αναγκαστικού εκπατρισμού και αναγκαστικής
απαλλοτρίωσης που κανένα κράτος δεν έχει το δικαίωμα να θέσει σε εφαρμογή παρά τη θέληση
των πληθυσμών του. Ότι οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μικρασίας, αυτόχθονες από πανάρχαιους
χρόνους στη γη που κατοικούσαν και πάνω στην οποία τα δικαιώματά τους είναι αναπαλλοτρίωτα
και απαράγραπτα δεν μετανάστευσαν με τη θέλησή τους αλλά εκδιώχθηκαν από τις εστίες τους
αντιμετωπίζοντας το φάσμα της σφαγής [...]. Οι αλύτρωτοι Έλληνες συναγμένοι εδώ και σε άλλες
πόλεις και νησιά της Ελλάδας αποφασίζουν και ψηφίζουν ομόφωνα να αξιώσουν τη δυνατότητα να
παλιννοστήσουν στις πατρίδες τους κάτω από ουσιαστικές συνθήκες εγγύησης που θα
καταστήσουν αυτήν την παλιννόστηση πραγματοποιήσιμη [...]. Σε αντίθετη περίπτωση
καταγγέλλουν την αδικία που τους γίνεται, σαν μία προσβολή δίχως προηγούμενο κατά της
ανθρωπότητας και του πολιτισμού».
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2013
Η Σύμβαση της Λοζάνης και η ανταλλαγή των
πληθυσμών- Η ελληνοτουρκική προσέγγιση

ΚΕΙΜΕΝΟ Β
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ
Ἡ συζήτηση στὴ Βουλὴ γιὰ τὴν ἐπικύρωση τοῦ οἰκονομικοῦ συμφώνου τῆς 10ης Ἰουνίου γρήγορα
θὰ στραφεῖ γύρω ἀπὸ τὴν ἀδικία ποὺ γινόταν σὲ βάρος τοῦ προσφυγικοῦ κόσμου καὶ τὶς
ἀποζημιώσεις ποὺ θὰ ἔπρεπε ἤ ὄχι νὰ τοῦ δοθοῦν ἀπὸ τὴν Ἑλλὰδα μετὰ τὸν ἀποσβεστικὸ
συμψηφισμὸ τῶν λογαριασμῶν μὲ τὴνΤουρκία.
Ἡ συζήτηση δὲν κρατήθηκε πάντα σὲ ἐπίπεδα ἀξιοπρέπειας [...]. Ἡ ἀτμόσφαιρα παρέμεινε
ἠλεκτρισμένη ὄχι μόνο ἐξαιτίας τῆς παρουσίας ἀλλὰ καὶ τῆς ἀσταμάτητης παρέμβασης τῶν
προσφύγων βουλευτῶν, οἱ ὁποῖοι ἔχοντας ἀφήσει καὶ οἱ ἴδιοι μεγάλες περιουσίες στὴ Μ. Ἀσία εἶχαν
κάθε συμφέρον νὰ ὑποστηρίξουν τὴν ἄποψη ὅτι τὸ ἑλληνικὸ κράτος ἔπρεπε νὰ ὑποκαταστήσει τὸ
τουρκικὸ στὶς ὑποχρεώσεις ποὺ δημιούργησε ἡ σύμβαση ἀνταλλαγῆς ὣς πρὸς τὴν ἀνταλλάξιμη
περιουσία. [...]
Οἱ πρόσφυγες βουλευτὲς τῆς Ἕνωσης Φιλελευθέρων, ἀνεξάρτητα ἢ κατὰ ὁμάδες, θὰ ὑψώσουν
βέβαια φωνὴ διαμαρτυρίας ἐναντίον τῆς θυσίας ποὺ θὰ ὑποστοῦν οἱ συμπατριῶτες τους. Θὰ δοῦν
στὶς συμφωνίες αὐτὲς τὴν ἐπισφράγιση τῆς ἐθνικῆς συμφορᾶς.[...]
Μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι γενικὰ ἐπικράτησαν τρεῖς τάσεις: 1) Ἡ ἀδιάλλακτη, ποὺ τὴν
ἐκπροσωποῦσαν οἱ ὀργανωτὲς τοῦ προσφυγικοῦ συλλαλητηρίου. Γι’ αὐτοὺς τὸ ἑλληνικὸ δημόσιο
ἦταν ὑποχρεωμένο νὰ καταβάλει στοὺς πρόσφυγες ὁλοκληρωτικὴ ἀποζημίωση. 2) Ἡ διαλλακτική
τάση, ποὺ ἀναγνώριζε ὅτι τὸ ἑλληνικὸ κράτος δὲν ἦταν ὑποχρεωμένο νὰ ἀποζημιώσει
ὁλοκληρωτικά τοὺς πρόσφυγες ἀλλὰ ὅτι εἶχε τὴν ἠθικὴ ὑποχρέωση νὰ ἀποπερατώσει τὴν
προσφυγικὴ ἀποκατάσταση, πράγμα ποὺ δὲν ἀπεῖχε πολὺ απὸ τὶς θέσεις καὶ τὶς ὑποσχέσεις τοῦ
Βενιζέλου. 3) Ὁ μέσος ὅρος, ποὺ θέλησε νὰ κατοχυρώσει τὴν ἐπιφύλαξη τῶν δικαιωμάτων ποὺ
εἶχαν οἱ πρόσφυγες.
Ιφ. Αναστασιάδου, Ο Βενιζέλος και το Ελληνοτουρκικό Σύμφωνο Φιλίας 1930, στο: Μελετήματα
γύρω ἀπὸ τὸν Βενιζέλο καὶ τὴν ἐποχή του, ἐποπτεία Θ. Βερέμη καὶ Οδ. Δημητρακόπουλου, Ἀθήνα:
Φιλιππότης, 1980, σσ. 326-328.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
2. Η ελληνοτουρκική
προσέγγιση
Ιούνιος 1925 Σύμβαση Άγκυρας
Δεκέμβριος 1926 Συμφωνία Αθηνών
10 Ιουνίου 1930
30 Οκτωβρίου 1930
Συμφωνία Άγκυρας (οικονομικό σύμφωνο)
Σύμφωνο Φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας
Πρωτόκολλο για τον περιορισμό ναυτικών
εξοπλισμών
Σύμβαση Εμπορίου, εγκατάστασης και
ναυτιλίας
1932 και 1933 Τμήμα του προσφυγικού κόσμου εγκαταλείπει
εκλογικά τον Βενιζέλο – ήττα Φιλελευθερων
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποιες ήταν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά την υπογραφή της Σύμβασης και της Συνθήκης
της Λοζάνης, πότε και πώς επιτεύχθηκε η ελληνοτουρκική προσέγγιση;
2. Οι Ελληνοτουρκικές συμφωνίες του 1930 και οι συνέπειές τους.
3. Πώς ερμηνεύεται η εκλογική αποτυχία του κόμματος του Ελευθερίου Βενιζέλου στις εκλογές
του 1932 και 1933 σε σχέση με τους πρόσφυγες;
4. Να επισημάνετε τις αιτίες της αρνητικής στάσης των προσφύγων απέναντι στο
Ελληνοτουρκικό Σύμφωνο Φιλίας του 1930.

2. Η ελληνοτουρκική προσέγγιση

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to 2. Η ελληνοτουρκική προσέγγιση

Similar to 2. Η ελληνοτουρκική προσέγγιση (20)

More from Kvarnalis75

More from Kvarnalis75 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

2. Η ελληνοτουρκική προσέγγιση