Здравиот начин на живот може да ги неутрализира негативните ефекти на гените кои го скратуваат животот за повеќе од 60 отсто, според анализата на наодите од неколку големи долгорочни студии, објавени во списанието „БМЈ џурналс“.
Одамна е познато дека и гените и начинот на живот влијаат на очекуваниот животен век. Сепак, до сега немало големи студии кои ги квантифицираат овие фактори. Според резултатите од новото големо истражување, и добрите гени и здравиот начин на живот заеднички го намалуваат ризикот од прерана смрт. Од друга страна, нездравиот начин на живот е поврзан со значително поголем ризик од прерана смрт, без оглед на генетските предиспозиции.
Категории по генетика
За потребите на новиот труд, научниците користеле податоци од проектот Биобанка на Велика Британија за 353.742 возрасни лица со европско потекло кои биле регрутирани помеѓу 2006 и 2010 година и биле следени до 2021 година.
Во студијата испитаниците биле класифицирани според генетската предиспозиција за времетраење на животот, т.н. полигенски ризичен резултат (ПРС), кој комбинира неколку генетски варијанти за да се дојде до севкупна генетска предиспозиција за подолг или пократок животен век.
Врз основа на податоците од студијата „ЛајфГен“, според полигенски ризичен резултат, учесниците биле класифицирани во три категории: долги (со најмала вредност на ризик), средни (со вредност од 2 до 4) и кратки (со највисока вредност).
Категории по начин на живот
Врз основа на американската студија „НХАНЕС“, на учесниците им биле доделени поени за здрави животни навики кои вклучуваат непушење, умерено консумирање алкохол, редовна физичка активност, здрава телесна тежина, соодветно времетраење на спиењето и здрава исхрана.
Врз основа на овие точки, животниот стил на учесниците беше категоризиран како поволен, среден и неповолен. За време на просечниот период на следење од речиси 13 години, умреле 24.239 учесници.
Оние кои биле генетски предиспонирани за краток животен век имале 21 отсто поголеми шанси за прерана смрт, односно пред 75-годишна возраст, отколку оние кои биле генетски предиспонирани за долг живот, без разлика на начинот на живот. Од друга страна, оние кои имале неповолен начин на живот имале 78 отсто поголеми шанси да умрат предвреме од оние со поволен начин на живот, без разлика на нивната генетска предиспозиција.
Луѓето со висок генетски ризик од скратен животен век, кои исто така имале неповолен начин на живот, имале дури двапати поголема веројатност да умрат предвреме од оние кои биле генетски предиспонирани за долг живот и имале поволен начин на живот.
Оптимална комбинација на здрав начин на живот
Резултатите од истражувањето сугерираат дека оптималната комбинација на начин на живот се состои од четири фактори: непушење, редовна физичка активност, доволно ноќен сон и здрава исхрана. Авторите истакнуваат дека студијата е набљудувачка и затоа не може да доведе до конечни заклучоци за причините и последиците.
Поволниот начин на живот го неутрализира генетскиот ризик
И покрај ова и некои други ограничувања, тие истакнуваат дека нивните наоди покажуваат дека генетскиот ризик од пократок животен век или прерана смрт може да се неутрализира со поволен начин на живот за околу 62 отсто. Кога ова ќе се претвори во години, следува дека луѓето со висок генетски ризик од скратен животен век на возраст од 40 години би можеле да го продолжат својот животен век за речиси 5,5 години со здрав начин на живот.
Во исто време, авторите предупредуваат дека животните навики обично се консолидираат пред средната возраст, што подразбира дека пред тоа треба да се преземат чекори за ублажување на негативната генетска предиспозиција за скратен живот.
„Оваа студија ја појаснува клучната улога на здравиот начин на живот во ублажувањето на влијанието на генетските фактори врз скратувањето на животниот век. Политиките за јавно здравје за подобрување на здравиот начин на живот би можеле да послужат како моќно дополнување на конвенционалната здравствена заштита и да го ублажат влијанието на генетските фактори врз човечкиот животен век“, заклучуваат авторите.
